__• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(fl H E S V S.

INTBGBRRIMO- VIRO D» IVSTO lonsCjCollcgiiBcclefiaftid Vuittembcrgcn» Præpo(îto,(ùo in domino Maio

ri.Martinus Luth.in Do*

mino Salutcm»

ÎT EGO magilîratui tuo rcccns inito Iona,gratulari cupiens,cuin ip(è adeflè non poflêm Jflatui hune La*

K tomu meum ad te mittere, non iam eS ______..„^iciui linguarumperitiamcalumnietur. Conciditenim ifte lESBIBENOBVS virtute Abifâi noftri,ne quid mctuas,Sed ncc eum, qui malignis mo* deftiæ ftids amp;nbsp;inaufpicatis vocura verfiiciis Louanicn* fium incêdiarioru crimen (crus patronus iuftificet,quê te credo vidifle hominem (cilicet gloriantein IDONII* NO PAPA ET BVXLA EIVS. Eum autê mit* to,qui Lutherano februo luftratus mitius habere vider, a lamiis amp;nbsp;lemuribus, quibushacflenus agitatus, agita* reep (blitus eft pia corda. Si hancratibnem in tempore reddidiflênt, ante (aeftu, vt decebat (àpientes iftos vi* roSjConfuluifient, libellos meos nec^ damnafièntneep exulTilTent. net^ nunc fi:ultoru more poft faftum demû con(ulerent,tantû me,(pero,effclt;fturû fuifiè.Satis me do* cet hoc libro Latomus, quâ facile fuerit illis abfènte Lu* thero ,in (uis angulis garrire, hoc eft haereticum, hoc cfterroneum, quod in publico nullis freti viribus au(i faiflcntatfingere.Denicç perfuadeo raihi, no fuifie vn*

A D V E [U V 8 LATO M V M.'

qu5 prodituram hanc egrcgiam rationem, m'fi bulla fia . dudameiusinflalIet,quagloriaturLatomus(uû facnï comprobatûjfomm’ansadhuc bullarumandquos an* tiquatofcp terrores, atcp bine orbem fuo libello pauefa* ftum conftdi't, vt audeat iam Gnc timoré in Lutherum, tremendis dei (cripturis Indere.Atego noUein non pro* batû taie fàdum tali bulIa.Rurfiim, nollem me no dam* natu tali bulla,Omnia belle congruût, bulla, caufa, lu* dex,patronus,a quorum coniortio 8ô contagio iêruct me dominus Ihefus 86 omnes pias animas. Amen» ITNionfacile verocredas ,quainuitusa literis pacifia» Chrifti, quibus me in bac pathmo dederam auulfus,vc* pricofi Ô6 fênticofi Sophiftænugis legendis tempus im* ' pendi, videns hominê a planta pedis ad verticê vfq? fô* pbifticum, turn Bullæ vefica turgentem ea confidentia fcripfiflèlvtiânecdiligaitianeciuditio fibiopus fuiflc putarit, contentus eftutire, quicquid v’^el Icgeritvclin buccam vençrit, Quibus moleftiffimu eft refpôdere,vt in quibus nec ingenium exerccre,nec eruditionem alcre poffis, 86 tarnen optimas boras perdere cogaris. Sufpi* cor bominê credidiflê Lutberu^aut e medio fublatum, autperpetuo filenriodamnatu eflè, quo rurfiim libéré publicum occuparent £yram'defophiftica,cuius immi* nutæ ruinam non leuem meâ culpam fàciunt,atcp vtin5 plena efTet ruina, vt plena bac culpa, (cpties irremiffibi* li ( fi fandbflîmis bullaru pontifidbus credimus ) pccca* ïe liceret in mortem vfcp»

A ii,

IzVTHERVS

^^Vreor aut? ne dum de gratia amp;nbsp;operibus bonis for^ titer pugnamusj'interim amp;nbsp;gratia amp;S operibus nos ip^ (bs priuenius»Ego quideni intutus horrenda ifta irac tc* pora, aliud non peto,quâvtdentur fontes aquarû ca^ piti meOjVt fiere poiïlm vaftationem iftam nouiilïma animarû,quâ operatur rcgnuin iftudpeccatióó perdis tionis.Sedet portcntum Romç in medio Ecdcfiæamp;S ven* ditat (ê pro deo, adulantur pontifices, obiêquiitur So* phiftæjSô nihil non pro eo làciunt hypocrifcc, intérim infèrnus dilatât animam luam, apcrit os iuum abiqi termino, amp;nbsp;ludit Satan in perditione animarum Nec in nobis eft, qui ferio amp;nbsp;cum lachrymis ftet in die furo* ris huius 80 opponat (ê murum pro Ifrael. Hincplenus indignatiôe in iftos facrilegos Lafomos,qui in bis (crûs fophilhcant. Su nos mdiora intermittere,8(riùis infànis infàniis ocvupari cogunt, imprecor in duriftîmas eoru fron tes illud, Erubeîcant 80 conturbentur omncs inimi ci inei, conucrtantur amp;nbsp;crubeicant lubito.

ne longiore Epiftola te morer, ad Latomianç prç* fatiorris capita alio principio refpondebo. Tu interim hocmciin teanimi tcftimoniumagno(cc,8ôroga do* minum pro me, vtamp; 1 pie libérer a malis( ficenim nûc audeocum Apoftolo)Sc infidelibus hominibus,qui funt in ifta Babylone, amp;nbsp;oftium mihi aperiatur in lau* dem gloriægratiæ Buangdii,filiilui.Sedamp;^cgo domi* numoro, vtimpartiat tibi lîgt;iritum fuum, quo décréta* les Antichrifti peftilentiffimasjquibusdocendis man* datusesnonalioftudib profitearis,quâ quo tibi dixi»

A P VE Rlt; V8 L A T O M V M. %* Nempe vt fis Aaron Sc vcftibus fiintïlis indutusjioc cft diuinis (cripturis munitus, apprchenfo orationis thun'* bulo procédas in occurfum vaftatoris huius in medium incendium iftud Romanum ,quoflflgrat orbispropc diem alio incendio deccclo pcraduentum faluatoris no'-ftri, quem cxpcctamus exrin^endum.ka mi frater, fe* citOjUtdoceasdedifrenda cfle, quædoces friant fa* gicnda ficut mortifcra, qu»cunc^ Papaamp;Papifbe (hl'' tuunt ac fentiunt.Cum cnira vi non poffimus hoe publicum orbis malum abolcrc, cogamurc^ has (äcrile* gas Babylonis prouincias,admim'ftrare, hocrcliquum eftjVt ficadminiftremus,vt cas lógcalias patriæ Hie* rolôlymitanseaducrfrrias \Ttftathccs8ó infatiabiliscru* delitatis hoftes intelhgamus,ne cum iis qui percunt,in. quibus opertum eft Euangelium gloriædei,captiuitatc noftram ctiârideamus 8^ palpemus. Neekueputa mi* niftcriü lu5 fi iuxta Papæ excrementa venenofa, 8c infa^ nifranGnias ialutare 8c viuificu Euanp;eliüChrifli com-pofucris, vt iuucntus habcat antidotum aduerfus hoe vi^ rus, aiius odor etiâoccidit hominê,donee difcat per frfr reprobare malfi ÔC eligcre bonum.Is tibi efto comenda,’' tus Emanuel. Confortareigit amp;^efto robufbis ,óóBaaP phogor,iR« ne metuas, cum vix fit ÏSaal zebub,hoccli:, vir mufrtc, fi credimus tamê, quoma lefris Chriftus cfik dns bencdidlus in frcula Amê q teamp;ccclefiolâ fuaapud vos perficiat coniblidetcp.In quo vale.In loco peregriiw tionismesc.OftauaIunii| M» D» XXI.

A iu

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L VT H H ü VS

C AP PRAEFACIONBM LATOML . CTPriæu criminatur Latoinus,me vcrbotenus mca fubmififle Papæ ab initio, hoc quidem pro fophiftica fiducia fingit.Ego vcro doleo, me tarn ierio fubmififlè» Ex animo enim nihil aliud tum fênfi de Papa » Concis bis, Vniuerfitatibus, qua quod vulgo audiunt^quan* quä enim multa mihi coru abfurda viderent a Chri* fto alienilTima, infrenaui tarnen cogitationes meas ,vU tra decennium illo Salomonis.Ne inm'taris prudentiæ tu 8e,icm per arbitra tus in Academiis latere thcologos^q' fl impiahæcelïcnkno filerent, tum vixalibi minus pu* tabam efictam cralîôsRipitcs 8^ afmos, nuncautem 8C tnalos, qua Louanii. Creuit autê intra cauHam, vt rerS cogra'tio, ita.8c animus,cû illi fuâ inicitiam amp;nbsp;ncquitia,, in hoc fignum. contradicflionis offendentes, cgregie pro.^ derenu C^uas nilt tarn immani copia reudafient, 8^ G* tnulare vitra potuiflênt,certe me ftultû in finem viep do mcntanênt.Gratias autê ago domino meo IcGi Chrifto ; quiprohac tentatione, me centuplo tcmporali huius feientiæ honorauit, vt lam perfuafifTimus Gm, Papam efle portentu illud vltimum omnibus fcripturis prædi* êlum AntichriftumKVniuerGtatesveroSynagogas

Quitus SophiftotheologijEpicu*^ rei illi porei Gium regnum regnant, fpLonge meahcflèa medeftia Euangelica dicit,quâ doe ceo, præiêrtim in eo libro, quo illis ipGs Louanien So* phiftis relpôdi ,ewmea dodrinaliter damnaflenuAt

nunquâex(^i,vtmcqui8 modeftum aut(ân(fl5 habc^ ret, (cd vtBuangcIiû om nes agnofcerent, data Keen tia inmeâvitamgrafïàndi cuiufuis libidinÉ Hoc ta me gio* natur confciéntia mea, nullius vicâ)iut (àmam efïè a me læfem,(olumdogmata,ftudia S^ingem'ain verbu dd impia 8c (àcrilega, acerbius infoftatus (iim. In quo, vt non deprccor culpam, ita non fum fine excmplo. lohâ** nés baptilta amp;nbsp;poft euni Chriftus vocatphariftos, geni* mina viperarû, immodeftiflimo 8c atrociftîmo male«» dido, in tam dodos, (ândos,potentes 8c honoratos vi^f roSj vt eum rur(us,dgmoniû habere dixerint ipfi. Si hic Latomus iudex fuifïct,ob(ccro quæfàitentia illos man«« fiftèt Alibi Chriftus,cæcoï, mendaces, prauos, filios diaboli vocat,Paulus vero ( deus bone ) qua eft ab cua« gelica modeftia remotus, dum anathema fedt,Magi* ftros Galatarü magnos,vt arbitrer, vfros,alioscancs,va’ niloquos, dcceptorcs, tum Elymam maou, filiu diabo* li, plenü omni dolo (ällacia eriminat in faciem, NeC puto amp;s eftc Sophiftis, vt animu meum iudicent, cum opus mcû ab Apoftolis Chrilk» amp;nbsp;propheb'sdifsentire non videantjfcd modeftia Euangelica,noftro (cculo, prrvceptoribus Latomis eaeft, quando impiis Só (äcrile gis tum pontificibus,tum (ophiftis,genu flexodicimus Gratioie domine.Gratia veftra beneiladt, Magifter no* fter exim ie veftra exccllentia bene dicit, Af (i eos dixeris id quod (unt,indodos, ftupidos, impios, facrilegos irt Verbumdd, cum inaeftimabili pictatis animarum iadunijtutn vniueriura Euangelium iseferis.

L_V T_H 5 n V Sx

fi his palpah’s, omncs mortalcs vd ocdd«^ ris Sc orbcm (ubuerferis,non fticris immodeftus.Quâgt; doenimLatomus Papamcnminaretur immodeftifr, tot bellis Sc mall's arh'bus inlamcntcm ‘I fcilicctadco pen ' det Eiiangelica modeftia SC immodeftia in loHs pontib cibus idolis, Sc Ibphiftis idiohs vcncrandis. Deniqj bul lam iflâ Ginguinariamj SC aiius crudclitatc, nemo pius non exccratur, ctia fi rede damnaret, Modeftus illc SC modeftiactum exador turn laudator Lafomus, non lb* lum non criminatur, led laudat,iadat,confidit,gk)riat inea.Ifti funtviri illi fiinguinS SC dolofi ,qui modeftia verbis 80 vuitu Gmulant, interim,non nifi cedes, minas ÔÔ lânguinê fpirant. Nemo mihi eu virum integrum SC modeftuefteperfuadebit,cuiiftabulla placcre poleft. Malo ego apertus efte SC neminê blandicia fallere. Hoc poftum feftäri,Cortex meuseftè poteftdurior, led nu* deus meus mollis SC dulcis elLNcmini enim male volo (êd omnibus opto mecûquâ optimeconfultû.Porro du ricia mea vt nemini nocet, ita neminê fallit, q me vitat, nihil a mcpacietur,qui me fert,lucro augetur. Salomon dieft Proucrkxxviii.Qui corripit hominê, poftea gra* tus erit,præ illo,qui blandus eft lingua.

CïlPcindc in meu crimen augendû indudt lenem quen* dam deRo.Epilcopo reprehcndcndodilputantcm,quï Gbi viliïs fit lapiens.Nam lentcntia propria eft, neep ta* cendû neep loquendû pern'tus, modum vero huius, fu* pra fuu captù eflqNcc miru, referenda fuit gratia tant»

A o V E R s V 8 L A T O M y M.

bullæ, pro qua etiâ ta ignoranda funt, quæ puth fci'ût, rurfuin (cienda, quæ vel angeli ignorant, Na Latornus Magiftcr Theologiæ, diuinahoc dtulo fdrefèfê pro^ ftflTuSjquæ hoc libro défendit, vt callentiisimus eoru, adhuc ignorât Humana ifta quottidiano vfu præfêntia imicr, nccquid periclitantibus animabus coniulendu; fit nouit, interim tarnen certus,qdagant animæin pur^ gatorio, turn remotæa (enfu turn nihil de earum ftatu tcftantibusfcripturisjcû velintomnia Papæamp;fua in feripeuris contineri abunde, Sedfinamus quæib fophi^ ftas mores fiios implere, neep enim eos, prætcr

fin SC adulationê mendaciu, quicquâ redlcdcccy Vi* deamus iàpientê vifum fibi (enem, qui très modos præ firibitjPrimus, vt principes amp;nbsp;comunitates, definant poftulareiniufta, SC quæ vitro oblata forent refotanda, turn ipfi primu incipiamuscarere, quæ in Papa repre^ hendimusjcûinfolcnsfitvitium in principe non ferre, quo ipfc laboras. Aker modus eft oratio. Tercius tôle* rantia. Hæcillefapicns.

J^rimus ergo eft modus optatiuus,fcilicctcogitatio qup dalvt cogitem us, cxcpli gratia,Si afinus volarct,afinus habcrct pennas,ita cogitemus,fi nemo poftularet indig* na. Papaficrct melior.Cur aute non etiâ fie cogitamus. Si Papa icipfum cmcndarct,tum nemo poftularc audelt; ret indigna Ç'Sed quid fiet in his, vbi Papa ( quod plu«» rimu facit ) non poftulatus, (cd proprio furore infanit C turn quod omniu maxima eft, Euangcliu non curat, óó

V T H E R. V S nullum Pontifias ofFiciu ÊidutTimotiiûdcicriptum? an fuffidt hiccogitare fi nemo indigna poftularet lam nonne per totûorbem itacogitamus,non modo quod fapiens diélat ,fed id quocp quod ego adieciC Quis.n .no ea optât; At quid poteft ampliusC Quis ein excepta dei virtutc( quâin(ècûdo modo pcrorationêquscridocet) principes cômunitates teneat ‘Z’nec hoc confulitjvt qs tenter, fcilicet principû 80 populorû culpa eft, Papaeflè malum.Quin cogitem us, û diabolus eum definat equi* tare fieret bonus,amp; in diabolu torqueamus,quod Papa malus eft.Hoc confilio poftès vti amp;proteôô cogitare, vtinâhic èCfuturobcatusfim,iftecnim eftêt optimus modus peruem'endi in coclum. Igitur primû confilium huiuslàpientis, mundus exceditetia. lam pro quo ma* gis oratur vbicp quâ pro Papa 'Z' Itc cuius tyrannis tôle* ratur æquabilius cp Papæ Zquot; Vbi eft ergo confiliù iftius tam fapientis ‘Z’Qua pulchrû idolum nobis e Papa facit tam fapiens vir, vt oucs primo incipiant fefe pafcere ,amp;S populus via ipfedirigere,amp;Zpaftori pa(cuaamp; duci vefti” gia parare.Sed vidqquid ei cu Latomo quocp fuo poe* tæcouemat.Latomo no omnino tacendS videt fapienti (uo omnino tacendu videtur. Velim bicfcire vtcr men* tiat, Poeta vel poemaZ^ Aut em Latomus mentitur eum fibi fapiente videri, aut mentit, fibi non omnino tacen* lt;Jü videri. Sednecipfefapiensfibi conftatqui taccndu fuadeat,8ó tarnen e Papa proftibulum fecit,dicens eum largiri iniufta refutanda, quæ vitro ofïèrunture

A D V E R. s VS L A T QM .V,

dixit Hilarius, difficikni forecauiam mi* taris tucri aducrfus impios,fi tantû confuleret prüden* tia,quantaaudetiinpietas«Scdperge,myfteria iàniHae huius adulationis videamus.Fcrcndum ( inquit )prin* cipis vitiu,quo tu laboras. Vt ergo omncs taceant (nam generaleeft filendi inandatû,huius Latomienfis (àpieti* lis ) oines eodê vitio laborabunt vcl inuiti, Autcerte illis permittct correptio, qui non laborant eodê vitio, quos cur ta cere igitur iubet î^go ex animo fiiueo tam aptamgt; amp;nbsp;confultâ gratitudinèm , Bullæilti côprobratrici. Sed cû in Lutherum proprie ifta (cena nimirû ingenioiâin* ftruêia fit. Velim doceri, quod illud vitium eius fitcum Papa principe cômune'^'Ân vniuerià lerna Romano^t (celerum me reum aget*;' Sed quæro, eu prædicare Euan' geliûoporteateum qui vocatusfit,omni crcaturæ,an Papa fit ereatura .Cur ergo non licet ei verifatcm palâ amp;nbsp;libcredicereC’Sediàtishscc, Dignam habet ifta adu* latio mercedem tam ftultæftultitiæ. Quare iâpienti ifto (êphes ftulto amp;nbsp;iàcrilegOjdimiiïb, nos erudiamur ficut oportet liberi Euangelii liberos confeflbres crudiri,amp; hoc fapiamus ac faciamus.

CTQuo maior eft princeps,præfertim Ecclcfiafticus, hoc minus ferâtjfed omniû accrrime arguant eius vida, n5 ♦n.decet verbu dei eiîè alligatû propter hominê, ncc no* uit perfonarû refpeêlû.Sic piâl.cxviii.Et loqucbar de te * ftimoniis tuis in côfpcêlu regum,no côfundebar. Et pfatii.qs arguit dicês.Et nûc reges intclligi te, erudi mi ni

L V T H E R VS

qui iudicatis tcrrâ.Excmpla funt om ncs prophetæ, qui de vulgo alTumptijreges, facerdotes, prophetas potiflî* mu arguebantChriftus in Euagclio quos carpit; Num vulgumC nonne magnates folos C Quæellergo pefti# kns adulatio Latomi, quæ hæc exempla nobis obicura*^ rc n-itit,amp; ea (è ignorarc mentitui'jquæ pueri iciuntC’ At Chriftus crat deus, verum, (êd exinanitus eft, forma (êr* ui accepta,noarguebat vcdeus, omnibus prædicatori^a bus exemplu faâ;us,vt vulgo parcerent, principibus no parcerent, quod vulgi calami'tas c principe pcndcatcul* pa.An ideo ülcndû, quod ira dei, mali præfintjVtLato; mus adulatur ; qui Chrifto aduer(àrius,parccndu prin* dpi, vulgo non parcendu cenfet, videlicet optimus reru æftimator, qui vitia no meritis (êd perfonis metitur, 8C vicia principij,vmlgi culpâ{àcit,N5.n. vitia,qa vitia,(cd quia in magnis perfonis vel paruis font arguenda vel ta^ ccndadocet.Quidifti hoftes crucis volunt'nifi vt ocio* fom fit fcâdalû crucisC fciêfes, vulgû fine periculo argui, principes veto non Gne præŒnte malo tangi.At ii font mercennarii,canes inuti, ncfoientes latrare, qui vident lupû vemen trm,Sd fogiunt,autlupo fefèfociantpoh'us. Nó ita Chriftus,cuius cornua hærent in vepribus,defcê^ fuseius tangic montes 80 form'gant,gurguftium eius cas» putBehemoth c5prehcndit,qui intratin gyrû denh'um eiusforrm'dabilem, qui perforâtarmilla,maxillaeius, de cû Sanfone occidit Icônes. Breuiter, vniuerfa feriptu^ ra teftatur, quod vox domini cofringat cedros, montes

A D V E R s V s LA T'OMV M.

Ifrahcl, quercus Balan, turrcs altas non inïi ea quæ magna funt inuadic, vtapparct ctiâ aii’uis pucro, quæ (amcncxcedunccaptûMagillriin IfracL tQTDebetiir reuerentia alcitudi'ni, fa tco r, (êd citra diuj ni vcrbi iniuhâ, quod eft, ipfèmet dçus, cni oportet magis obedire quâ honiinibus.QLiod fi cuiufpiâ tVlagiffratus viciû ferendum,prophai-ii non Ecclefia ft ici fercndu eft, non(ôlumideo,quod Ecdcfiafticuscxdeonôfit ficut prophanus.Deus ein neicit hoc vulgus pontifjcû/quod hodiercgnat,cû (olos Euangeliftasamp;S verbi mfmftros ordinaritin Eccleha,iêd ncc per homines côftituh funr, imo ièipfôs erexcrunt inuitis deo amp;nbsp;hominibus, Gmiles GipantibusantcdiluuiûjSed ideo ctiâ ferendum non eft, quod prophani magiftratusvitiunullilit periculo animarû» Epiicopus vero verbi negligens, etiam fi ian^ élus eftct, lupus amp;nbsp;Satanæ Apoftolus eft.Nihil diftcrt a lupo, qui pro ouibus non vigilat contra lupû. At cum (ciatnus diabolu non dorinirc,Epi(copis dormienribus palpamus, imo diabolo cooperates tufmur,eofcp occi* diinus nbsp;dainnamus ,qui eos excitant amp;nbsp;officii lui ad*

monêt.Quis togo furor vltrnor iftoC Malediftus ifaep Gt ter,qui hic opus domini fraudulcnter làcit,8ô Papam lupo infcrnali colludentëamp;S conm'uente palpat, ncc mi# fcrctur tot fratru fuorûmiière pereuntibus animabus Chrifti(ànguineemptis. Si nihilaliud fcripGffêt Lato# mus, hoc vno tartareo confilio, fàtis oftendit tête fpiritu Satanæpknûcffc.Quomodoipcseft, iftos Sophiftas

B iü

t V T H E R. VS.

(cripturas kgere,intElligerc,doccre pio ftudio Quomô dopronuncientde dodrina Chriftiana ♦ deni'cp quid falutareabeiscxpcdcs, quibushocconGliii fiipicns vw dctur,quod no confiât nifi verbis ipGusmet Satansc“» q rem Ecclefiæ, vida paftorû,falutem animarum tain lo* uitcrpendit,acG efleefolum culpa qua’dain tyrannidis prophanæ, corpora aut fubftantias perdentis. Ego pla* nemetuomi(èrvaIde,neinPapamamp;S Pontifices dia* boli collufores amp;nbsp;iôcios nimio fuerim amp;nbsp;pareus amp;nbsp;mo* deftus, nec ip(ê fâtis perpenderim milia ilia animarum, quas perdit finefine Antichriftus ifte,cS potificibus SiC fophiftis fuisjpefbbus illis omniu vlh'mis orbis terrais^. H At timetur ièditiOjôc illi non fiunt meliores,ait Lato» Quâ ludaica vox, nam illi metuebant, neChriftusfc*' ditionem fàceret, nec vel pilo fiebant meliores, imo fie* v bant peiores, ergo Chrifto fuit tacendum “» Et quis tibi dixit, non fieri illos meliores C^Eft ne Theologica défi* nitio C illi nôaudient, ergo tu tacebisCSeditio,quacor* pora va fiant, timetur, atfêditio quæ vaftat animas de* ienditur, fie prudens vir ille timet vbi timendum eft, vt corporalem pacem præferat fâluti æternæ animarum» Quis huncobnoxiû fêruu, adulatorê omniu peltilen* tifsimis confiliis perditû digne queat deteflari C Hi funt quos merito Papa coprobet, bi fiint, quorum iudicio libridamnandi amp;exurcndi CunnNunquam minus eft meluenda feditio, quâ dum verbum dei docetur. Deus cnim,qui deus pacis eft, tum pr^ns eft» Quod fi idolt

A D y E R s y s L A T O M V M. 8‘ Pontifices audirecontempferint, 8^ pergant,tyrannidê ÄUgerc, prohibendojdamnando, exurendo, obruerit«^ cos turn vel (èditio vel caIaiTritas,ridendü 8C fubfânnati’* dûcft cû (àpicutia Prouerb.i.CuIpa turn non eft verbi diÆ, (èd impictatis noaudicnh's increpah'oncs 8^ cor* reptiones fapientia’,v£ibidêdicit»Neauff cauilletur La* torn us feiê no de Euangelio (êd de reprchcnfionc loqui, fcimus'q? Chriftus Euangcliû ipië no potuit doccre,nifi reprehenderetEtfapiênadicit fuas correptiones exoiâs habitas.Sal terræ eft, mordet vt purget, arguit vt lânet, increpat vt iâluct, occidit vt viuificet Qui fccus docct non Euangelium fed fuas adulationes blattcrat, CVcniamus ad aliud caput, honeftaturus Louanien* ^em infàniâ, non vult me Icuari fuipitione hæreicos, prg^^ •g textu difputationis.Quod deiis,quæpropheh'cisÔ^ eua* gclicis literis definita (unt,difputandû nôfit, vt Leonis Ro,Epi(copi verba fonant, quæ locuplefe adducit De* inde meû difputandi genus non (cholafticum fed hære* ticû cftc,quod impugnandæ no quæfvdæ v’crifab's ora* tia (ufeepiftem. Vf liic Lias Latomû fua fingere, iferum dico,ab initio me difputaHccx animo,an{equa (circm Magiftros noftros,idiofas amp;nbsp;porcos eftê, poftra.n» f vt ipGmet latent ) me no difputare dixi, adeo vt amp;nbsp;ad igné meobtulerim.Nun^fuit ifta in meGmuîatio,vtdilpu* tare prætexerem,quod alFirmare ftatuiftèm,vt mentitur hicvirhoneftus,Sedfinge,memaligno animo videri voluiftè dilpufanfem , qua auioritate non licuiftèt?

b V T H B R V S.

Leonis 1 Œius Quis dédit Leorri autoritatem prohibcrt di t An Latomi fides 8lt; Sophiftarum oicitantia Chri* ftus, age, nunquâ refpondit ludæis maligne eu tentant tibus^ plus valet Leonis verbu quâ Chrifti cxemplumC perpétua cft ifta bC indomita fophiftarû inlâma,ia(fi:are verba hominû Ô6 occulere verba dei. Sed illud feftiuius Leo tantû hoc agit, neadueriàrii difputent, non profilé bet refpondere.Latomus hue trahit, ne fit opus reipon* dere aduerfârio, atep hoc eft confiliû prudentiffimû .Lok^ uanicn.fcholac,quo procédèrent contra Luiherum.Si Turca nos aggrediatur bello, quod ei prorfus no licet, nec velit cohiberi,miftemus Louanienfo Theologos ad eu legatos, qui dicant ei. Non licet 6bi pugnare/alioqui tedamnabimus, turn finamus eum graflari,glories mur nos efle vicflores. Proinde no eft iam Pauli confia» liûÔC præceptû necefïàrium,vtEpilcopi ampleâanfur (ànâ pietafis doäxinaTn,vtpoflint contradicentesredar«* guere amp;nbsp;os eorum oppilare, fed fiifficit illos non debere dilputare,Sc fecuri fint idiots?SC idola.Quin pofifis ora.^ tionibusSc vniucrfis armis fpiritus ,dcfinamus diabo* loquoqî refiftere, denunciantes ei. Non licet tibi, Ecclc* fiain infeftare.Quod reuera amp;nbsp;fàcimus.Hæc eft fides La* tomiana, qua patnim ditfta traeftat.

(JT^ævcroeftpræiumptioamp;r arrogantiata modefti viri,vt fua prophetica 8ô Euangelica tam rmpudenter affirmetC Nam Leonis verba,de prophetins amp;nbsp;Euange’* licis fônantProphctæ ergo amp;nbsp;Euangeliftjc fiierunt Lo*

A D V E R s y 8 L A T O M V H. Cf* uanicn C prorfus hcw: Lutherus ignorauit, ncc prætcr Latomu credo, vllus homi'nû norit, magno miraculo» Badem arrogantia eft, quod meâ difputationêeflê ad* uerfus veritatem aflèrit,pcr veritatê,infàllibilis iudex èC Buange'ifta, Louanienfiû fentimenta intelligens.Quod ftatuendum Lutherus ftultus, ad iudicem non ad parte perh'nere putabatScd èchoc (bphifticû (upercilium 80 incend i ariorû faftus cft,n ô fui (Te con niucn dû erroribu s meisjicilicct quos nondû quifquâ talcs probaucrat, nec hodicprobat.Scd fâtis erat, quod opinio EuâgclilHr^ ÔC prophctarû Louam'cn veritas erat, illis côtrarijJSû* ma huius concilii,quod Latomus hac præfàtione aeftri '' bitjliquido fuiftè cernifur ifta.Nos fumus Magiftri no* ftri, nos mdiccs,nos non polTumus errare, nobis orbis obnoxius ,quicquid dixerimus ,articulus fidei, Euan* gelieu, prophcticum cft.N5ne hæc in libcllo mco aducr^ Fus eos plane prædixi, quæ hic confitet Latomus v Ego fl eftèm hoftis huius làcukatis,non queam vehementius inlèftari, faftum, fuperciliû,temcritatê,in(citiâ, hebetu* dinem, maliciâ eius concilii,quâ hic Latomus làcit mag* nifica ifta prælâtione, adeo finguli apicesfpirant fuper* biâ M.oabiticam,5c arrogantia plus cp (ophifticam.No ein aliter de ifta côtrouerfia loquitur, quâ fi iemper ex* tra omnêcontrouerfiam rcs ifta fuiftcr, vt propc nobis deos faciatLatomus,tam inGones afmos gt;nbsp;icilicct tantu venti potuit Bulla vna vni veGcæinflate»

CTLibros erroneos exurendos eflèconftntio 5c probo*

L VT H E R V s

Crd no CO5, quos nondû probauens enèerroneos, vt ar* rogantia prophctarû nouorum infâm't.Nam ego bros Papenfes exudi, vt vidèrent Magiftri noftri, non cfîcarHsnccpingcnii,papyrûcxurere,quod lixæ no* ftri 8)C pincernæ etiâ poflunt.Jgnis ( aiunt ) nô foluit argt; gumcnta.lllt in Aâns.xvii.nô exufîcrunt libres, donee cognita vcritatEjfcircnteos elîècuriofos.Magiftri nollri id quod leuius erat (ccuti funt, fed quod laboris S)C oflri* cii fuitjCordibus fideliû reliquerunt,quia ftatfëntentia, Louamen non crrantDenicp male me habet, q?Maxi* milianus,quo tem pore ludæorum libros vexabant So* phiftæ, non verteritconfïliû eorum fuper caput eorum, ablatis omnibus,erucis, brucis, locuftis, ranis, pedi* culis fophifticis,ad folam purâ feripturam adegerite Hoc enim erat multo lâlubcrrimû confiliû longe magis neceflàrium, quâ quod de ludæorü libris iadabat,fam delyriSjtâ ftultis articulis caufâm fatigantibus, vt me ve hemêter puducritjChriftianifmi nomine, tâtas tragœ* dias moucri apud nos,ob iftas rcs nihili a ^phetis amp;nbsp;fc nioribus noftris.Sed no merebamur tûc meliorê gratia quânûcfperarmus propediem donandâ nobis. Interim placet VThemenen ter,Papa probalTè iudiciû quinev vni uerfitatu in ca caufa.Quid poterat fele dignius fâcere fê* des ilia inclytaamp;S gloriofa, aduerfària vltima Chrifti C fpQuid fit/quod dicit, in ea propofitioneab eis dâna* ta, Sanéb no vixcruntabfqj peccato, fe nô damnafîèan tecedenSjfcd côlequens malæ conlêqucntiæ,fc(Ç mirari,

A D V B R s V 8 L A T O M V M. |0* quod orbis iudidû no metucrimus eos,ob hac dannia:quot;^ ta in(è(fèantcs non intelligo plane.Exigit forte vtorbis pr^diuinarct eorû dialedi'câ occultâ,qua SC in libro vtit vn videbimus,fortafleamp;S ibi i(i:aexplicabit.Interim ex* ukationêôôouationêfobfânno, quod gloriat, iêaddux* iflè patres mihi aduerfântes, no raro fed frequenter, no obiter (cd ex animo amp;rcnifi velint ( inquit )eos dixifïè pugnantia adèrere.Hoc.n.nos afïcrturos Latomus non præfumitjCcrtus quod prophete nô (umus,ifa(^ cantat io Pean io Pean, væ vicffis.Sed nos intérim, dû ipfi pa* tres ( qs prius cotempfêrunt ) legerût, ociofi nô fuimus, inuenimufep eos (æpiflîme fui(le honnés,crra(îèjpugnft' tia dixilïè, dormi ta(Tc,vt hfcetiâ ouatio Latomiana fuj^ arena nitat,ruitura (imul atc^ librûcius aggre(rus fuero» 4[Vfomo pra^uftum libelli fui propinat, propinator vrbanifTunus ,amp;S aliquot meos articulosopponi dicit principiis fidei. Bibamus 80 nos poft eû hune elegante pr^uftûjvidebis, quæ (în t Louanii principia fidei.Pri* mus eftjOeus praxepit impoftibiliajhunc fie traitat vir honeftus Sc redus, vt refpirationê neget mihi,etiâQdie^» da particula, Nobis, feu,ci tra gratia dei,quä no di(Fitet in meis libellis additam.Quærimus autê,quod fit iftud tam rigidû inclemens principiû fidei,quod negetjUOquot; bis, id eft, viribus noftris, citra gratiam, efte mandata deiimpoftibilia. An Paulus “T An Chriftus'^ An Mo# (eshoccondiditCNonjicddecrctellum quoddam hu^ manuin, e Hieronymo fumptu, quod c(l huiufmodi-

C ii

L VTH E R VS

H tevonideum ^ræceginè impoffih'a anathema fit Hoe verbij hominis ambiguû èC obicurum, fic iactatur a SophiftiSjVtomnibusiënfibus claufis, no nifi vocik^ rentur. Anathema, anathema, anathema, vt eos furere ipia voce iudices.Huic verbo human o cedere oportet et filere, quiequid (cripturæeuidentiiïimæÔC clariirimæ, S^copiofiilimaccontrouertunt, nefyllabâ quidê glotæ lucidantis, tam tenerû decretellum admittit,(êd rigidiiîi^ mû vt (ónat,iaólari, omniû auhbus obtrudi, omnium cordibusinculcari oportet, periculo maximofidei 8C cognofeendæ gratiæ dei, nulla cau(â,quâ quia humarria» tus ftatutû, èC Magiftri noftri (ècundû ipfiim iudicare folenttanquâ regulam infallibilcml Nam liberû arbi* triVI non paru viriû ab hoc dccretello concepit CÎWenicp hoc principiû fidei tam iniolens eft amp;nbsp;ambi* tiofiim ceu Romulus quidâ, qui (beiû fuum, ac fratrem Remû non finatcomuni imperio regnarc. Eli cnim ÔC aliud decretû la tis piû, iuxta hoc fcandalû pofitû, quod fie habet, Qui dixerit nos pofle mandata dei implere, anathema fitJHocinfœlix dccretû,nemi^ ne habet qui ialt;flet,extollat, inculcet, obtrudat lèd fra* trifuo( vtdixi )regnûcederecogit» Hoenoeft princi» piû fidei, fecundum hocMagiftri noftri nihil indicant neep damnantCur hoc 1 qa nimis eft diuinû,86 ofa fer* me Magiftrorû (cripta huicaduerlânt.Infupcr vide ma* giftrorû noftrorûinfigncm æquitafem ,cum non iàhs eftèt, latere hoc mi (crû decretû,adiecerunt,vt pingui glo *

amp; D V E R s V s LATqMVM. f | • fa ctia cuifœrareiit, amp;S extinguerent, dicentcs. Mandata dei implenturdupliciter, vno modo (ècundu fubftan« tia fiiélorum, ali'o modo (ccundû infenh'onem præcipiê tis.Hoc inuento cfFugio, hui quâ pulchreduicrunt veri« tatem.Nam hinc gratianôopus eflè duxerunt ad im* pknda mandatadei,(èd ad implcndâ intentionem dei vitra mandata exacftâ.Scilicet deus iniquus exaânr,no eftcotentus impleri mandata, lcd exigit in gratia impie ri vt gratia fit non gratia (èdexadio quædam»Nempe legi dei làtisfecit liberû arbitriû amp;nbsp;deus in hoc non eft co» 'tcntus,quæeftlcntentia omniu impiiflimaamp;T facrile^ giflima.Sed ( vtdixi )fic agiturciî milêro ifto decreto» At illud prius, fi vclis induftria pietabs ficmodcrari,vfc impolTibile etiâ dupliciter caperebir vel in gratia vel ex*« tra gratiâ.Hic manibus,ferro igné obfiftunt,nec^ ta* gerefinunt, fed vt vt fonat, rrifi confitearis exclamant, Hæreticus, HæreticuSjHscreticus, quia décréta patrum negat, nô crédit Ecclefiam làndam, no tenet principia fidei.Obiccro quid hicfeciss aliud qua genimina ifla viperaru, igni fiio inextinguibili finas parari “T An du* bitare potes, hune Ibphifticû cctum ly nagogam efle Sa* tanæÇ’ Videquâ mihi obiedet veficaiftaLatomiana eu fiducia ciufinodi dccrefu, qua magiftraliter noftrali* tercptaccatillud alferu.Ncmpe,qcPilludere auribusor-bis voluerit,tantri ne Louanien impie egiflê inuemrent» f^mplius vero, Huicimpi8camp; làcrilegæ gloflæ vide quantü tribuerint.Docent, per opéra (ècundû fubftan*

C iii

LVtHËR VS.

tfaiTi fedli Cantu effîci poHè, G ex Cob's naturalibus viri^ bus fiant, vt deus illis neccflarioamp; infellibiliter gratia largiat.Hoc eft, fiiccre, qd^in le eft,cû Paulus amp;nbsp;poft eu Auguft.Canh's fonitruis in{onct,hominê fine gratia,per legê non nifi peiorê fieri.Quod lex ira operct,amp; intraue rit, vCabundaretpeccariï, ita vt huius (èntêtiîclâcrilegio vniuerfuin nouû Ceftamentû euacuauerint, 8C eo nos in-fœlices nomine tenus, Chriftianos pduxerint, vt Chri* fto prorfijs nullo viu fit opus, m'fi vtdoceaC nos fôlum,. Nâ vtde fide informi,acquifita,generali 8ó ipedali,itidê principn's fidei illoru hic nugent, quid opus eft referred faftû tandê, vt Só fiimpoftîbile fit mandata dei impleri fine gratia,quoad intcnhonêpræcipiêtis,tamêin manu tua prorfiis facile eft gratiâ confèqui, operibus iêcun* du fiibftantiâ fàfti paratis, vt ia liberû arbitriû no mo^i do regnet in operibus fubftantiæ, fed in ipfa etiâ inten.« tione præcipichs,hoc eft,planein ipfà gratia dei, nempe in manu eius eft,Qratiâ van're vel no venire. Hinc bona moralia,bona neutralia,8lt;r quid dicâÇ'tot principia fidei ifti habent, quot patrû di(fta,quot Côciliorû décréta, qt Papa? pladta, quot Magiftrorû noftraliû (êntimêta, vt mundû cernas periiftè diluuio quodâ principioru dun« taxat fidei,tum qug putes crût (êquelæamp; côclufiones co« rû^ Et cû ifta fit fepties iàcrilega Theologia recentiorû, vt nemo poflît negare, adhucaudet os iftud Louanien, impurû impudens,roftro porre(rto,in orbem lallare* Eadêeflè doftaab antiquis,quga recentioribus iftis,ad4

A D V E R s V s L A T O M V M,

hucpergit côcordare vtroruq? diéla amp;nbsp;(cntëtias,vt Chri*’ fern cû Bclial (ociet, liicêcû tenebris confundat»

Videamus autê, quâta oracula fa-ipturæ, huicfcan* dalocederecoacflafintthcatrum totum.PaulusRo.viii. NâquodimpoHîbilc eratlegi ,in quo infirmabat per carné, deus miGtfiliû fuu in (rmilitudinêcarnis, pccca* ti,amp; de peccato damnauit peccatum, vt iuftificatio kgis impleret in nobis.Hic vides, vt aperto ore affirmet, fu* iflèlegi impofïîbile, vt impleret in nobis iudifieario le* gis, nifi hic iuftificarionê legis,intentionê præcipïcnt» tiseiïècogas.Quod G legi impodibilefuikquîcinadiu* toriû data eft,quâto magis citra adiutoriij legis impoflîgt; bile,imo adeo impoflibile Riit,vt adiutoriù legis magis obfuerit.Dicit.n.in eo impoiTibili Icgê infirmafâ,idcft, no impletâ,proptcr carnêpcccati, aut amp;nbsp;hic no implcta dicent iëcundû intenhon? pcipiêtis,at turn nô culpa car* nis, per qua dicit no impletâ legem, fed dei intendenh'â’ eft,qui no contentus impletâ e(ïè,exigit gratiâ,8ô fie per carne lex bene firmaquot;t,fed per intentioriêpra’cipienhs in* ftrmat.O blafphemas voces rabidas.Sed vt dixi,hâc diuinâ vocem Pauli oportuit inter blattas Sc cariem co* ticelcere, nenon regnarct dccrctû illud principium fidef. Sic Acft.xv.Pcr hune vobis remiflîo pcccatorum annu«» 71 tb ciatur ab omnibus, quibus non potuiftisin legeMofi iuftificari,in hocomnis qui crédit iuftificat. No habuit Apoftolus græce linguîc peritiâ tantam,vtdiceret,qbus dilFicile fuit iuftificarijVt impofïîbile afserere eogercturî

L V’T H ER V 8.

quodnec nos; nec paÉres noftri portare potuerunt. Qiiid dicis Petre * NonpotueruntportareC noneporfaucrunt lecundum fublîandâfacrinonne clrcunciTifuntjfacrificauerunt, Só omnia Illa feruauerijtv Tu, video, ignoras principia fideiamp;S jnultis modis delyrasii Louarrien Theologia» At dieet hie Latomus, de circuncifione loquit Petrus, vt ex capitis principio patch At non potuerunt portarc circuncilionem imo de lege Mofi loquitur.Sic.n.pau«« lo ante lcribitur.Surrexerût autêquidâ de hærefi phart« fæorü qui crediderant,dicentes,Oportct circuncidi cos, præcipuequoep lèruare IcgêMofi. Ecce onus quod Pc* trusimpolîibilcdicit.Quidautê définit fände*;'fed per gratiam ( inquit )domini noftri IefuChrifti,credimus laluari, quemadmodû ÔC illi.Et nô habes Petre lubftan

tiä fiióiorum, quæ portrt onus amp;nbsp;gratiam cogat adcflè » ca quæ ad Hebræos,nô, vno loco de i tn polît

bilitate ifta loquitunChriftus quoep Matt.xix.vbi dix^^ jffet facilius elle, vt Camclus tranfeat per foramen acus, ly * nbsp;nbsp;nbsp;quâ vt diues intret in regnû cœlorû.Et difcipuli ftupcnlt;-

tes, impoftîbilem cftè làlutê,dicercnt. Etquis poteft lâU uus fieri Çquot; Ipfe ignarus huius principii fidei, no negauit imoaftirmauitimpolTibileiftud falutis, neemutauitin difficile.ScdficaitjImpolfibilecft apud homincSjfed apud deu oimra font poftibiliajhoceih non tantû dedi* uitcdixit, led ad illud relijonditjQuis poteft faluus fie* ri ♦ Proindc cû in nouo teftamento proprie regnare de«

J

beat miniltcriû fpin'ms ,idcft,pra*dicatio gratiæ, v« Apoftolus ait, optandû fuit, vt hoc vcrbû aut Hierony, nunquâdixiflet, autin tenebris (êpultu manfiiïcc.Chri* ibairis cm non coucnit nifi gloria dei prædicarc ÔC conlt;» fitcrijid cft,noftrâ impoflîbilitatê 8^ dâ poflibilitatêjVt Chriftus hicdidt, omniaep fcandala fubmouenda funt, quæ lib.arb.erigere aut innare poflênt, quale cft hoc de* cretellû vcl inter prima, vt pura gratiæ dei,8c noftræ (eriæ cogmtio euftodiretun

gt;ed mouit forte hominê,quod dixi, no omia dei ma*

a, etiâ in gratia, plaieimpleri in hac vita, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non 71«^'

mea,fed Aug.fèntaitia eft.i.retra.xix.dequa infra vide* ly * bimus.Sed qui dixi no fieri, no negaui poflè fieri, 8lt; (op phifta ifte magnificus no tantu de logica fua didicit, vt fcirct,aliudeHcnô fieri, aliud nôpoflcfieri.Egodixi, n5 fit, illeinfert ergo dixifti,non poteft fieri. Quis dubitat* deu poflè tantâ gratia alicui dare, vt plene impleat,ficut de Beata virgine fentimus licet id no fâciat omnibus»

te Q^od fi decr^lû huic répugnât,abeat in malam crucem

amp; fit anathem^Sed SxL alio fuo vitio hic laborat^ nû^ nô laborant fophiflæ, quod cft petifio principii, quod cft viciofiflimû difputandi genus,in quo amp;nbsp;totus hic li* ber Latomi ibphifticat. Perpetua (cilicet eft infània fb* phiftarû, vt id quod ante omnia eis probandû demon* ftraiidûcp eft,arripiâtôd prscfiipponât,tan^ principiû fidei infallibilcjVt hoc loco. Quod implcre dei mandata plaiCj^fignificet id^quod eftmandatis dei fatisjàcereper

L V TH E ü V 8

omnia, vt ignofci nihil fit opus, imprimis fuit Latom» demonftrandS.NâhocAug.amp;egonegamus 8ó icriplt;» tura negat.Af ipfè nihil moratus, proruit fecurus quafi principiu indemonftrabile fidei habeat, 8c dum gladio fpiritus (cfcvaftareomnia credit, ridiculus culmis_amp;S fti^ pulls opinionis fua* cora nobis ludit.Nam nee decretel^ lumeius hanc lêntentia habet,cûnosdicamus omnia

dei mandata impleri, no opcrantibus plenc nobis, fed ignolcentecopiofegratia dei.Hicnihil impoiTibiledmo plcnifsima omnia ,óó melius dicimus,^ fi fine miléri*^ cordiaignofcëtejlblis operibus impleri t5ïa afsercremus. Etprobandu illi ( vtdixi )fuit,fuü impofsibile,{d Ggni' ficare,qd'iplêcogitat,{cd SC ipG cófitent in hac vita,nulli gratiacôfumatâ dari,(èd fcmpaugeri,cû tamêgratia no det^mfi ad implcda dei mâdata,8d hinc lèquat,tantû no impleri ca,quahtû no confumat gratia, (cd quia Magi^ ftri noftraleshocdicunt,idco nôeftdamnabile,Si Lu^

Aerus dicerct error eflèu

‘ Ci Aliüs_arh'cqlus,Peccatu poft baptiGnû remanet.Huc arti.dânat au tori täte Greg. que ego probaui autoritate Pauli Ro.vui.led principii illepetitor viciofus illic pccca* fcû no pcccatûjftd infirmitatê exponit, quafi euiccrit Gc cxponendûcfte,autquaG Paulus ignorant qbus verbis loqui opoTtuerit,aut mihi no liccat il!fus verbis vti* Vi«

deamus Gregorii q)bationê.ait,Chriftus dicit ,Qui lo* , tus cft,munduscft tofus, Nihil ergo remanct de pcccati . fui ç5tagioe,que totu mûdû Êitct,ipGq redemit,Latomi

A D V B R SV 8 LA T O M V M. Jd’ ofcitanciâ ptereo,q. fe poderarcno numerate ^pniiiic te* ftimonia^'d eft,lophiftica ftropha loquêdo nô poderarc (ëd numerate voluit.Cû Greg.expoltulo.Dic Gregori, vbi Chfus hoc dicit, qd* tu dicis None verba Chri fuo textu affèrredebebasC T u dicis,Qui lotus eft mûdus eft totuSjChriftus veto fie dicit, Qiii lotus eft non indiget, nifi vt pedes lauet,fed eft mûdus Cofus.V^nde ifta immû^ - nbsp;nbsp;dicia pedû poft lotionê 7None totû mûdû ficafTerit vt

tn lauari pedes opus habeat'^Quid efthocaliud pec* catu in baprifmo totû ignofcgt;,ôô tamTrcliquû eflè, vtSC Paulus dicit Ro»vii \ Tota vita pedes Iauant,ctra iis qui toti mundi funt, ficut dicit, Debetis alter altcrius lauarc pedes.Nône hic locus ,p me côtra Lafomû feat omnia peccata funt abluta amp;nbsp;reliquû eft lauandû.Stat data (cn^ têtia.Qiiô ergo oîa abluta, nifi quia p gratiâ remiflà ÔC indukaÇ’ Quo lauandûjiifi quia vete in natura fua relias quû eft De iis poftea, nâ hic Latomo fid ucia tollend« fuitjVt videret,patres nonuquâ fuilîêhôîcSjdeinde amp;nbsp;vt* ciofiftimû difputâdi fui morêagnolceret,quc dixi,peti* tionê principii. Qui prius ^pbare debuit, totû cftè muiiquot; dû id efte, qcPnihil reliquû peccati baptifmo.Nec Greg* verba id cogût,aut fi cogût,negâda funt,at ipfi patrû verlt;^ bis intrufo fuo (èntimêto,^pdcût ficutafinus fub pelle leo^ niSjfefturi nobis principia fidei,no ex patrû (èntêtia,(cd f . ex fua ^pria,verbis patrû impofita,fubdoli ifti oparii* 5'UTertius, Nô omnia mortalia efte fecerdoti côfitenda»

Hune dânatû dicit generali Côcilio,ergo eft damnatus»

L V TH E R V !

tenet côfêquêtia, a Latomo ad fùû fapientc. Quâ autem (criptura pro (e habent Condhû fi Condliu fine fcrip* tura valet, amp;nbsp;(ads eft infulatos Só rafbsilKccongregari. Cur no ligneaamp; lapidea fignae templis congregamus, impofitis mitris 8ó infulis,dicainus illic Condliu eftc generale None vitiofiffimu eft. Concilium fine verbo dei agereaut ftatucreZ Veru ego nuncamplius dico, 8^ nego conlèftionêexigendam eftc in totu,edito in hoc ip (urn vernaculo libro, fatfturus ide larino,vbi tempus (à* uericT raditiones,n»hominu abolcndç funt de Ecclefia, quas 8c Latomus p homines tolli poffe affirmât in (iio dialogo, at ifta cofefTio aliud non eft, qua tyrannica adio pontificu, nullis radidbus (cripturæ nixa.

O’ Itimus, Omneopus bonuin fandis viatoribus eftc peccatu.Hui qua ablurdu hunc facit,8d videt tanto viro direde contra illud fymboli. Qui bona egerut,ibunt in vita ætcrnâ.Hic vero triumphat (crio, vt pudendd clîè iadef,rationê ab cis petere in huiufmodi.Denicp minat etiâferox ille, neqs mihi fe(bciu faciatSicludæicorâ PilatOjSi n5eftêthicmalefàdor,n5tibi tradidiftèmus eum. Vere ftulti SC pudendi mortalcs, q Magiftris no* ftralibus Louanieh, no (olo nutu crediderunt, quafi ii fmt,qui aut male velle,aut errarcpolTint, ficutcæteri ho minUjpræfèrtim cd Bullard Epilcopus eoru (adum coprobauit,Bulla (cilicct bullas.Sed vide ncquitiâhomi nis, qui nufquâ no interprétât peccatdfdequoego in opéré bono loquor ) eflê illud quod damnabik vocant.

A P V E R s V 8 LATOMVM. |^’ hoccinfolu cft cotra ilIud,Qui bona cgcrût ibunt in vi^ tâ aiernam.Nâ ipfimet coccdunt, opus bonu in quo vc niak fit pcccatû, non elTc cotra (ÿmbolûîlludjam etiâ hocafïèruntqd* Gerfondi'cit,Nulluveni'ale pcccatum cflê natura veniale, plures gratias dd prfuatîuas quî pofiuuas eflè, folaautë miféricordia dei eflè veniale. Et quod mireris Latomus primû no negat, in omni opa'c bono eflè poHè peccatû vTniaIe,vtpote negligentia, nbsp;ta

men noeftabfiirdum illisfic pofuiiîè peccatû in opéré bono, nec eft cotra fimbolum,nulla cauià,quâquia ego nô dixi, illi dixcrunt.Sed hoc infra cos cooâm ÔC forte proni coccdunt, Incertû efle,an vllum opus fit om* mû hominû,quantûlibctbonû,finepcccato, neœ cniiîi hominû vllum cogent, hocdcfiio opère bono affirma* rc.Et ecce, quod incertû cft, ta me eile poteft, forte ita , cft etiâ eorû fententia, ab alio diftû, abfurdum amp;nbsp;cotra (ymbolû eft, vt nihil abfurdius did vclintNâ hoc incer turncogiteosoppofitûnon aflèrere,quarenec propo* fitû negareaut damnare.Nâ quæ inducitdifta patrû,pc titor prindpii eo trahit omnia,quo no probat ilia perti* nere, fdlicetq» nullum fit in opere peccatû, quantûlibet illi dicant eflè bona, no damnarc Sóo Nihil em horum ego nego.Sed breuiter hac præfarionê Latomi leftor vice ï'KÓifoq fophifticçhabcas.Hic.n.vides fophiftæ ima* ginê(^egiedelcriptâ.Q_ugeft,vultuô«^ verbis modeftia fimulare, cæterû tanto faftu, arrogatia, fuperbia, mali* tia, nequitia, temeritatc, fiiperdlio, inlcitia, hcbctudinc tumerc,vt nihil fixpra, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D Ui

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L V T H g R V 8.

(fPRIMVS, ARTICVLVS A LATOMO PB»

tituseftiftc.

(P0MNE opus bonuin eft peccatum»

Primo infert incouenientiajGcûdo oppOni't c5traria,ter tio diOoIuit mca fijndamenta.fic,n. ipfèparfit, Ego relt; dudhirus (ênnacherib iftum in ferrâ luam, a nouillimQi indipiam,mea primû dcfenfîirus.

trNobih'flfîmüIfâiæ.Ixnii.locS^vbidicitur.Etfiidi fu« mus immundi omnes nos,amp; vniuerfe iuftitiæ noftræ, quafi pannus menftruatæ.mihiablaturus,Gctra(fî:at, VC necfibi nec mihi prodcflè poflit,cû l'nccrtu faaat,dequi’ bus fit intelligendus,rccitans eflè qui deaHyriaca, alioa qui de Babylonica,alios qui de Romana ludæorû caplt; tiuitate intelligât.lpfètn poftremos cû Hieron.ôC Lyra (èquitjtandê quarto, fi etiâfi'delibus aptandus detur,ad Synccdochen cofugit, volens omnes iuftitias eflê id qd^ aliquas iuftitias, fropo icripturæ frequenti» Ita du nihil certi affcrt,amp;r Hierony.au toritas no fit fatis,quippequi foleat ferme aliorum îëntentias in coraentariis recitare,' vtftribitad Auguft.in medio fufpenfâ relinquiturfén* tcntia. Et hoc primo fit refponfiim omnibus quæ (uper hanc (êntentiâædificat, infert amp;nbsp;firmat. Certis cru pug^ nandû eftjgitur fit ifta autoritas Latomo incerta in* utilis contra me.Mihi conandum deinceps eft, vtcerta potens fit in cum,ac primo de captiuitateludæorum 80 in perfona captiuorum dici confentioprobo, non dcAftyriaca,quiapcreamciuitas Hierufakra non eft

A D V E R s V s L A t O H V M.

vaftata,nec tribus luda capta,qucmadmodum hoc loco ploratpropheta.Quodfi oftendere potero, ncc de Ro* mana intclli2;endum,euici necciTario de Babyloirica iiu telligcndum eflê.Primo locum ipfum videamus»

ItKDccurrifti Ictanti amp;nbsp;facicnti iuftitiam, in viis tuis re* cordabQtur tui.Eccetu iratus es amp;nbsp;pcccauimus, in ipfis (uimusièmpamp;S iàluabimur, EtfâÆ' fumus vt immune diomnesnosjamp;quafi pannus mcnftruata? vmiueriæ iuftitiænoftræ, Etcecidimus quafi foliü, Sx^ iniciuitamp;tT:s noftræ quafi vcntus abftulcrût nos, Nocft qui inuocet nomen tuû, qui confurgatamp; tcneatte, abicondifti fàciê tuâanobisamp;allififti nos in manu inîquitah's noiîrjc* Et nuncdomine, pater nofter es tu, nos lufiim fidlor nofter tu,amp; opéra manuû tuarû omncs nos. Neiraica* fis domine fiitis,amp; ne meim'neris vitra iniquitah's no* ftræ.Ecce, refpice, popuîus tuus omncs nos, Ciuitas iân' dri tui fâdla eftdcicrta.Sion dcicrta fàdta cit, Hicrufalem defblataeft ,Domus Gnuftificationis noftræ Sô gloriæ noftræ, vbi laudauerunt fe patres noftri, ft et a eft in cx.^ uftionêignis, amp;nbsp;omnia defiderabdia noftra veria funt in ruinas.Nunquid fuper bis conh'nebis te domine, ta*‘ cebis amp;nbsp;affliges nos vehementer C

11 Latomus quidem robuftiftimus iàlcator, forfitrv trâ* filiit murû q fuæ ientenh'æ occurrebat in verbo,Ef ialua^ bimur, quod de lud^is ifh's reprobis intclligi nô poteft, led abfep dubio in pfona elecftorû dicif èC fideliû. Dein* de illud, Occurrifti letâti at(ingês,vbi dixifl[èt,qs eft ifte

D V T H E R V g.

qui fadt iuftitia cui lætanti occurrit dominus,ft hoc vcrlt;^ bû, vt vuk M.de quocûqj fideli quocunep têpore intelli* git, mox obticuit, quafi cakulû momordißet,vt nefcia» quid qurcrat, mducns forte ne infcelix ficrct interpres* ÇLatomus eu fuis didthæcdici in peribna eorû,qui ad Hicrufalein SC templû (pedent,quod optant reparari,^ (àcrificare SC laudare deû,fieut patres fui poflînt.Hoc ve* rû a£firino,n5 quia illi dicûc qbus nihil credo,(êd qa tex* tus qui cos coegit Sd mecogit,altoqui cur tanta copia querclam augerct,ôd ci ui taris vaftitatê tanta diligctia co* râ deo exponeret, nifi hoc peferet, vt deus mifertus ean^ rcpararetCv^ulnus detegitmedico,vtiepianari petens. Deniep vbi dixiflèt. Et oinnia defidcrabilia noftra ver* là iunt in ruinas. adiecit.Nunquid fuper his conh'ncbis, tedominc Qiu'd eft no conrinebis niü ne finas ita ia* ccre.Si.n.nunquârepararet, verecôh'nerct (êiê fuper i» lèincl vaftatis.Eftnc igit certû ac clarilîîmS ,his verbis^ pro reparanda Hieruiàlcm Sgt;C tcplo orari amp;nbsp;gcmi'î’alioq, non video cur fie allcgarct,inculcaret ÔC aggrauaret figgcrarct. Sicoporfctcum Sophiftis pertinacibus etia deper iè notis dubitare, donee certa fiant ^^onfequens eft, talem peti iftis geinitibus SC verbis» qua^pofTitrcparari. Spiritus.n.iànâus no eft tam ftul* (uSjVt fiiggerat petere impoftîbilia manifefta. At iain de * finifû erat, poft Chriftum neep in montencc;^ in Hicru* lâlcin, iêd in fpiritu amp;: veritateadorandû efle deum, vt Chriftus lohanJiii.dicit, quod my ftcriû futuru*amp; /pi**

A P V B R 8 V 8 LATOMVM. jA' ritus Ifâiæita notu fccit, vt alius poft Dauid nullus tam clarccognoumcôd prædixerit.SimuI Haggei lêcundo. Domus ifta nouilîima pncdifta eft.Et Daniel delôlatio * nem ftatutâ v’^lcp in finem poft Chriftû ventura pncui* dit, vt impoflibile fit earn rcparari, ludæi expedant. Quarc ifta dcploratioamp;Simploratio non poteftcompc* terefemporibuspoftChriftum, led Babylonicæ captif uitahs tantû, vbi èc fpcs dcfidenu oratio pro repa* randû auitatCjrcftefpîritui tribuitur, IJjdoc etiâoblcruandû eft, ne blafphcmiam tribuamus fpiritui lànôto, quafi in perlbna impiorû 8d blafphema* tiû aliquâdo fit locutus. Diffinitû tft plàl.c.vin. Oratio« nein ludæoru Romanæ captiuitatis forepeccatum amp;nbsp;abominabilcm.Deinde Chriftus plàl.xv.nomina corn no memoraturû Iclc didt per labia lua.Quomodo ergo in plôna blafphemantiû blalpheim'as coriî cxponct co« ram deo fpirrtus Ifai.T, cû tanta humilitate, tam pia con* feffione, tam ly nctrro corde amp;nbsp;ftudio Oportet cnim et dus oratiorie clTc pcccatu amp;nbsp;blafphcmiam. Hoc bene ha* beclcriptura,qcprpiritusdeimpii5 St proimpiisoretg fanftos, lcd in perlbna corû nunquâ. Spiritus eft corpo* ris Chnfti Sc in lânftis adiuuat infirmitatê eorû, ge« mitSC poftulatproeis.Qualem cffehancorationclfaia: quis non palpat eliam ’ Sic Chriftus fleuit fuper Hicru* falcin, lcd nô in perfona Hicrulàlcm.Paulus etiam pro ludætSjlêd non in perlbna Iuda?ôrum. At hic llàias Iclè perfonâfilcitcorûlcûquibusôCpro quibusorat. Igitur

JL V T H E R V Sgt;

cum perîcuïum fit aflèrerc/ quod l'n fcripturis cxcmplü non habet, id iolum aflèrere oportet, quod ilia habeyco fiteamur, quod fpiritus corporis Chrifti, nun^ in alic* na,quæ eft corporis diabolici, ied feraper in fui corpo* ris perfona loquat, operetur,viuat maneat.Non polt; teft, laudans deu, perfona gcrcre blafphcmanHs deum, cum is qui perfona gerit is cuius perfona gerit, opor^ teat in verbo, fonfu vote falte couem're, li no poiTunt in viribus amp;nbsp;operibus.Af iftis ludscis 8iC fpiritui dei placabilis diflenfioeft, qui tarnen fi per Ifàiam in perfo* na corû locufus eiTet, vfep hodic ifidê Só multo magis lo* queretur, cum extent ci us verba, 80 occaGo præfentiflî* ma vehementiflime vrgeat, nec poffumus negate, quin fpiritus verba fint,c5 in iacro Canone Gnt. t^od G fpi^ ritus font, pia Fidelia amp;nbsp;ianda font, qua? perfonæ lu* da*OTu ( vt vides ) minie omniu coueniutSi rccitareC tsF 'tû verba impioru, poifet corû fontêtia tolerari, fod orarç ôôagcre in pfona eoi^.hocferri no potRecitatapd* lfailt; verba fupbac Babylonis, amp;nbsp;A (for amp;nbsp;Senn acherib,reci* tatapud Bzcch.verba draconis magnri in flunïïcSómul* torn alioru,Sed pfona nunquä gerit niG piorû 8ó fooi^* C^Ad hæc clarcdicit in textu, Ecce refpice,populus tuus oêsnos» Annelcimus^qdGteiïèpopuIû dciÇ'Jfbi ludæi ia populus no font, Gcut in Ofoa diciu Vfoca nomê cius No populus meus, quia VOS no erifis populus meus,8c ego no ero vefter deus. Et iferû, Et tu dûe, pater nofter tu, nos lutû, tu fidor nofter, nbsp;opus manuû tuarû oês

nos Nunquid ludæt ia fiKi (unt acno poHus l'nimici C Nunquid luîum fi(flDris,qui nolütfingi,no.n.agno{cût fiânrê ; Nunqd opus manuû eius,ac no poh'us ia'opus Satan«? C Ncc va’et hic cauillvî jq? patrê/lÀorêjfatftorë ge-nerali noniîe appellate dicuntjn fpirituloquit ,pphcfa

v’crba ex alïeftu fpiritus ^pcedunt,in quo no nifi ftlio^ rû deus pater eft, q fideles funt,ficüt amp;nbsp;in oratiôe dnica, pafrê in fpiritu adoramus.Quarc nomêpatris extra fpi=’ ri tu prîclêrtim nouo teftamêto noaudit, qd* fn maxîc debuit, fi ifta in peribna Iudax)rû diccrent ,cu iam ( vt dixi ) 8C occafio vrgeat,amp;r verba adhuc fuperfint» epHis arbitror (àtis liquidû ficri,in pfbna infidelis po* puli ha?c dici nô poifè, quod 8C ainplius liquebit|vbi in* tellctflum corum viderimus*

qd*cotmdit,eiu(modi locuh'oes v^niueriâles in ferip^ turis pleruncp,particulate intelligêtià habcre,vfreftillud Oines qtunf q fua funt,cS Titus amp;nbsp;multi alii no fuerint tales, ita hic,Oes iuftitias dici immûdas,v’'ult intelligi ali' quas«liquorû. Aut Latomû hic malitia inuidia excç’ cât,aittinfigniterftupiduscftnon modo,q)incpHs cx=« emplisludit,(èd q? temete figura hanc torquetSi ficli' cet meta hbidine,nulla addufla tahoe,figuris ludere, qdobftat,q minus oîa induât nouas intclÜg’tias C dica amp;nbsp;ego.Qd^ plâl.i.Omne qcF fâcict pfpcrabit, pofTit fie intelligi,id cft,aliqd ^fpcrabit.Etii.Beati ocs q cofidût in eo,id eft, aliqui qui cofidût in co.Plal.v. Perdes ocs q loquut mcndaciûjid eft,aliqs. Et quæ ro^ ludibria ia

L V T H E R VS.

(crjptiirishîncduçentur '♦ Non cratLatomi tanfi Theo logi oflkiâ, aHcrcrc.quid poflît fie dici, (èd quid dcbcat ficdici.No quærituqquid pofTit libido nugandi.ièd qd dcbcat præftarc religio intcrprctandi,præièrh'm eu tan«« ta bucca lèiê iaifhrit, no nuineraturû icd ponderaturum tclbmonia feripturaru, SCconuiâ:urû male citante Lu^ therum.Efthocponderaretcftimonia efthoc côuincc* rcmalecitantemÇ'dicereduntaxat.Ego poiTum ficamp;f fc intelligerc':' Nônehoc vitio reos haeftenus cgi Sophiftas iftos, quod poflîntomnia fie ÔC (îc intelligere, nunqua autê vtdebcnt velint intelligere t Hoc non cft confutare aduerlàriû, (èd confunderediuinas (cripturas.

CJ^eindequi huius figuræ tam viuacifer mernor cft, hoc loco quomodo tam crafEim ftertit in (èquêtijvbi di citur. Non cfl^quünuocet nomen tuu, qui furgat 8^ te* neat teC Nô potuitamp;f hicparticularcm fticere,ideft,aliq 8C multi no inuocant nomen tuS 1 quo caueret, ne inful fiftimû 8ô ineptifïîmû excurfum cogeretur bicere, pro* baturus qua nunquâ defiierintinuocantes nomen do* mini per omnia (ècula. An in negatiuis non habet ifta figura locu An no l(âiæ.lvii. videbitur pofita luftus périt amp;nbsp;nô eft qui rccogitet in corde fuo, 80 viri mifèri* cordiæcolliguntamp; noncftquiintclligatCNum Ifàias non intelligcbatjquihæcipfâdiccbat“;^ An (oli Latomo lice^vbi vbi volucrit figura facerc,vbi non libet,nullam (àccre C* falicet fentiebat homo prudens,quod illud citra figuram diftu (, omnes iuftitiæ pollutæ ) contra fcft cou

A D V E R s V 8 L A T O M V H. ctudcrct, icko fuit cludendu.rurfum iHud, Nô cft qui in* uocctfub fioura diâ:û, no concluderet contra Luthcru, ideo fuitn dctrahçndû. Nec interim cogitabat vir tâtus quâ hacIibidineamp;T temcritatecopia vcrfuræaducrfario faceret. Eadêeiîiautoritate permutaboamp;Segoiftaduoft* gurata, vt nunc fimul^nunc alterutru,fint figurata èc no bgurata.Ifte autê cft modus traftandæ fcriptuntlt; (pjiurfum, Egrcgius Thcologus illud, Omncs iuftinæ noftræ pollutac« quod fidclibus figuratû tribucrat, tan* define figura tribuit ludæis vlhmo vaftatis ,de quibus hune locûi interprétant, vt habcant, quorû iuftitias oni* nés dtra figura pollutas aiTeuerare poftintlta Latomus fibi licentiâ in diuinis li ten’s arrogat libidinandi, etiain dum iêria ducit, 8C pro fide co tra peffiniû hærcticu pug^ nat.Si eflèm hæreticus ( quod auertat Chriftus ha« laruas in me cerncrem inftrui, fentenriâ mca firmarem, omnia illoru fufpetfta haberem ex ilia ipfa inconftan* tia8Cnugacitafce.Nccp.n.G:rianec vera eos crederem tc* ncre, quato magis nûc ea etia damno amp;nbsp;deteftor, ^JAge tarnen, valeat ifta Louanienfis noua thcologi* fandi ratio, 8c vno verbo omnia Latomi fubito fubuer* teroS^ mox viccro.Qiioties.n.inducftis autoritatibus ca* uillatur, opus bonir non efle pcccatij,diucrtam ad iftud effugifi fynccdoches dicam, opus bonu in tell i git par* ticulariter bonû,fnniliter 80 prccatu particularifcr peccaquot; tû.Sicn.ipfêaliquasaliquorû iuftitias non bene faftas fynecdodiißiu Quid crittum fecilius met vieftoria his

E iii

armis aducrfàn'i ipfius parta C Ecce hoc eft Louam'alitcr LabDmialifer ftnfum ftriptunve filo confêqucntia 8C circunftanria vcrborïi duccre,quos tarnen parriddiutn cfttruncos ftipitcs appcllarc.

fpFacefïaterao ifta Louarritas SiC vcra vanitas. Et Au* guftini (èntvtia quæ ipfius vcritatis èiconiunis omniü (ènfus eft,nobis hic fupponat.Figura nihil ^bat, quod ftcctde facris reru figuris dixcrif/nihil minus ctiâ grâma* ticisverborû figuris aptari comode pot» In nulla enim ftriptura ncdû diuinajfiguras captare licet, pro mera li* bidine,ftd vitari debet ôd fimplici puræ,primarigcç ver* borû fignificationi nitendû eft, donee ipla circumftatia auteuidens abfurditas cogat figuram agnofcere,alioqui qu» erit Babylonia linguaru verborû in mudoC'tum præftaret mulos eftè qua cloquêtes,exemplis craflîs mo* ftremus, quiaincrallàti fiint nimium Magiftri noftri Louarrieh.Quando poeta dicit, Nafcctur pulchra troia* nus origine Cælâr, G hic figura captes, vt Cæfarem pro Cæfiiribus didlum velis, potes hoc pro libidine tua, fed nunquidgrâmaticis perluadebisC R.urfusiIIo,Tupo* pulos regere imperio Romane memento, potes fine fi* gura vnicû ciuê Romanû iaeftare, (êd grâmatici quid di*quot; cent C Sic plâl.xv.Notas mihi fecifti vias vitæ, potes tuo cerebro dicere,vias terrenas intelligi, quas corporalibus pedibus calcamus, fed errorê fimul pro via ftqueris. Et quid opus pluribus plena fàtemur orhia figuris, ftd in quibus obftruwidis opus Gt iudido, quod tarnen nulla

A D V E R. S VS LATOMVM. *

certa r^la formari (àtis poteft, qua^ ego adhucnulliï cxcmplü huius figurç reperi,in fignis illis vniuerfâlibus vt Latomus hic fingi'uDuo ifta habemus, quæ nos di* rigant, Abfurditatem rerum Ô6 rircumftantiâverborû, Quod.n.gladiusfcmorispfàl.xliiiû duo gladii difci* pulorû Luce^xx.non ferrû fignificent, circunftantia ver* borû fortius probat qua abfurditas, quancp Só hæc va* kt.Rurfum q? relinquens vxorem centupla accipiat in hac vita, ipamp; abfurditas rerum, non de rclinquendo Sgt;C re^iendo corporaliter intelligi cogit.

^[(ta Lafomo meo in præfcnti nô fufficitdicerc,potcfl: hoc flgurate intelligi, omnes proaliquibus, non pah'or figuram,quâ diu non doaierit abfurditatem, autcircû* flantia? necelTitatem, fed vrgebo cum, vtfimplici pro* pria amp;nbsp;primaria Ggnificationc, dcbcat intelligcrc,omes iuftitias noflras eflc immundas, debet inquâ hoc, quia nulla abfurditas huiccStraria in fcripturis reperitur. Et (ic ftatfiutorifas ifta adhuc inuicla,amp; ridct Latomianos ConatuSjôf pra’properam ia(fhintiam,prob8fqî ,Quod orpms iulticia eft rmmunda,omneopus bonupcccatû» Quâuis miror eum fui effugii hicoblitum, quo in om* nibus aliis vtitur, poterat em hic dicere, immunditia cHêaliud mhil qua nnpfèâ:ionê,Gcut in vocahulo viciû peccatû fiicit,autorifatc qifa folêt,rebus fubftantias

vocabulis Ggnificationes alFingere,prout vifum fueriu Sed (perdbat héros magnanimus aliquâdo elpetflatiorç viâoria i 11 uftn's Gcri,quâ g eflùgia reliqua ftaflus ep»

LVTHERVS

ç d'Acccditad fiæc,nefigura ifta locum hichabeat ali« Vmittpilr *'afiO‘Quodreoulare(îtinicripturis,vbifimplicitcr SC AfPvmciùud pcrfi^^^ils.vniucrlàlem abfcp omni Icrtipulo exdulâ Sy* TftvtpluVcU- n^rcdoche leu pardcularitatc( vt licdicam ) ftatuit, non 'bß ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contenta eft.pofuifle vniucrfalem èC affinTi8tiuâ,adiicic

ÔC vmiuerlalem Sc negatiuam.Quale eft illud Ro.iii.ex xiii.plalmo, Otnncs dcclinaueruntfimul inutiles facfli (untJ115 eft intdligens necrequircns dcum, no eft qui fa* ciat bonû.Quo loco Paulus hanc régula lêruat nbsp;nbsp;côfir*

rnatjconcludens fimpliciteromnes ludæos Græcos» hoc eft, omnesfilios hominû fub pcccato.Nifi.n.hicex^ çlulà eilet lynecdoche, tota Apoftoli difputatio illic rue* ret,8ô rrihil pro gratiîcncceftîtate,quâ intendit,coclude^ rct.Tale amp;nbsp;illud ciuldc c plâl.xxxi, Beati quorû rcmiftsc funt iniquitates, quoru teda funtpeccata.Beatus vir cuî non imputauitdominus peccafü, neceft in fpiriiu eius doIus»Ecce vt plena amp;nbsp;rotunda rcmiftio cxprimcret,n5 (âh'scratdixiflè,elîèrcimftà8c teefta aftirmah‘uc,fed compu(ari(non eftein Ipiritu doium addit. Hoc modo Trcn.ii.Predpifauit dominus nô pepercit omia Ipe* ciofiiIacob,vtnihil Icilicet fpeciofumreliflû oftendat» Etpfal.xxviuDcfh'ues eos amp;nbsp;nôædificabis eos, nepar* dm eos deftrui intelligas.Eftquidc fÿnecdochedulciftî* ma ô«: neceffaria figura amp;nbsp;charitatis milcricordiæcp dei (ymbolûjV’^tdûpercutercaliquandodiciturautvaftare, no pcnitus delcrc aut omnes percuterc intclligat, totum «nim tangit, quâdo parte eius tangiu

4

4 P V B R.8 V 8 TO M V M. it*

Ita 8c hoc loco Ifaias, multas affirmaduas 8gt;C n^atv» uas eadcm recula componit dicens, Et fàdi lumus ims» mundiomnes nos,amp; quafi pannus menftruafæ vniucrlt; fæ iuftidæ noftræ» Et cecidimus quafi foliü vniuerfi, iniquitatcs noftræ quafi ventus abftulerût nos.lèquunc negatiuæ, Nô cft qui inuocet nomen tuû, ncc qui fur# gat,nccqui tcncallt;e.Scilicct,adco funt ornes iuftitiæpol* lutæ » vt prorfus nullius apud te valcat, qua tenearis iii hacira tua. QuareLatomi fioincntû friuolum hic fun# ditus cucrtitur.

C£Hæc ante dico, no q? Lafomo concc(ïcrim elTc figura SynccdochcUjin locis abipfo prolatisjfed q? figura hanc in icripturis frequente clic cÔfitear.Et videat lophilda,c|t‘ leuibusftipulis,quantamrupcin oppugnet.Quod non vno modo fuae neniæ (uperari facile poirint. Nâ ego no memini vllo fcripturæloco,in vniuerfàlibuslocuticmia bus fynecdochen viditre.Quæ autê Latomus afïcrt^f^ cogitfynccdochenhaberCjCUnihilhabeant minusjDe# niqj ipfèmetfcipfum confutat,dûdicit, verba huiufino* di debere côtrahiad fua materiâ, vt illud Ifaiæ, vt difper* datomnëterram,no vtic^orbem terrarû,fed ferra .Ba# bylom'sJfa in Euangelio Lucg.ii .deferibit orbis vmiuer^^ (us, no vticp to tus orbis terrarû, Gd orbis Romani hn# perii.Ec tenebrç hiôhc funt fuper vniuerfam terra, quod-putant de fola ludaorû terra dici,cû earum tenebrarum Roinarri feriptores no meminerint, prîeter fabulofuin ilium Dionyfiûin Hcliopoli,cuius Epiftolaextatjui#

F

U

L V TH E R V s

mim effilfta mco i udiciojnfuper vniuerfas i'uftitias im^ mundas ad populu Romanæ captiuitatis trahit abf^ fynecdochc.Sic locus ifte ,Omne caput mercns SCcDu* plici caufa no habet (ynecdochen, Primo,quia vniuerßi* ïis, deinde, qd*negatiua addit, No eft in co fanitas Sóc* Et vt Paulus R.om.ix.expcmitad ludæos iftos pertinet, poft Chriftum relicftos. In quibus vere omnc caput me^ rens 8ó non eft in eo fanitas, led amp;nbsp;Chrifti tem pore iain tales erancLoquitur.nu'n eos, qui extra Chriftum tunc fuerunt permanlerut Jta illud Hierc.Omnes ftudent auaririac, 3. ininimo vfcp ad maximum, certe ad corpus auaritiæ perh'net,exclufis piis.Sicutamp;T illud PauIi.Om^ ncs quæ fua funt quærunt, ad fuâ materiam 8^ obieflû pertinet« Alioqui cu Paulus R.o,iii. Ornes homines fub peccato cocIudat.Et Ro.iii.omnes gloria'dei v^acuos eflc dicit, (eipfum quoc^ Abrahâôô o^ pios inuoluilTetjfed loquebat in eos qui fine fide vera agebSt. Itacp, vtdixi, ineph's exemplisludit Latomus, mala colcientia erroris vexatus, cupiens euadereamp;S no potens.Euidens.n.argu* menfueftjcum efteveritateinuióa conuidlum ,qui tot miler diuerticula amp;nbsp;tain anxie quærit, O veritatis con«s (cientianon fic trépidât aut variât« Seroifta quæruntur remedia milerifophiftæ.

C^Hic aute eft figura Synecdoche in Euangclio, Sic erit filius hominis tribus diebus amp;nbsp;tribus noólibus in corde terrsc.Et fimilitcr latrones qui crucifixi erant eu eo blaG pheraabanteum.Bteuidentiftime plàl.Ixxvii.Et tenta*

ADVBRTgVS LAT OMV W, ïierunt dcum(vt petercnt cfcas animabusfui's^hoc Ïn vu tuperiu didtur, quafi totius populi Ifrad* Contra plak caiii.Pctierunt amp;nbsp;venit coturnix amp;rc. hoe in laudem di^ citur,fed vtruncv per (ynecdochen,totu pro parte, præ cæteris autêîn Propheh's late régnât ea figurst^t hocio ' co nô fie poteft Ilàiîcverbum adalioscontrahi,quiafilë inuoluit, non ad alios loquitur,fient fit in præditflis lo^ cis, fed prolbpopeiam loquentiu de lêipfisfacit, dicens omnes ngs* v^niuerfic noftræ iuftitiæ.Non dicit, illi,aut vos8(Sg|Sed nuncfupercft,quoinodo ifta fidelibus trii* bui poiîint.Et credo nô eflè neceflàrin probare eos fuifle fideles 8ó pios, cum ad vocem Hiererm'^obedientes dco fefetraderent incaptiuitatem,alii (ponte,alii tandêco* aifte.Nâ Chrifti Apoftolorû caro adhuc in illis erat^ obquâ(olam,po{rumus cos diccrc fuiflè pios 80 fideles, quâdo fiiæ carnis linea incri to credat per totu genus hu« - manu vfqj in virginem matrem, lànélu 80 cleftü lemen fuitîè.Dicam igitur prius fuinmatim, poftea textum. tÇEgo docui opéra noftra bona cfTe talia, quæ iudiciS j dei ferre non polfint, luxta illud Pfal.c.i.Non intres jn ' judicium cum lêruo tuo,quia non iuftificabiturin con* i Ipedîu tuo omis viuens.Cuin autê iudiciû dus fit verax ■ amp;iuftum,non damnat opera, quæprorfusfunt incul* 1 pabilia,nulli enim làcitiniuriam, led ficut Icriptum cft, I Reddit vnicùicp lècundu Opera lua,ideo lèqui bona no* gt;nbsp;ftra non elîê bona,nifi régnante fiipcr nos milcricordia idus quæ ignolcat, elle vero malaintentalo fuper no»

F ü

1/ V T H E R VS.

îudido’riusquodreddit vnicuic^. Hæceflvfa docendi timoris fpci in deû^Hanc iâpiendi pietatis calumm'a’* tores mei datnnatjamp;^ fua opéra inflant, homines timoré dei 5lt;S rpeCpoliant, Bc fuperbos reddunt peftilcncib.fuis dodlrinis jingentes opus bonumjaude, premio, gloria dignû, vthicetiam Latomus latrat

^J^am fêntentiâ hoc Ifaiæloco firmaui,8lt;f recte,qun* tû aflhuc intcUigo, imo nunc firmius qua ante ludibrid Latorrri ftat pro mc.Vuk.n.Ilàias iraicetedeo in cap* tiuitatc vâftitabem trudentc populû, deu iâ no iecunda iniicricordiâ icd iecundû iudidû imo iram cû eisapere, O

înquo iudicioS^ fi Gntpii amp;nbsp;iufti viri,quorum iuftitia extra iudidû, mundaeflèpoterat fub regno miiêricor* diæ,nûcadeom‘hil prodeftillis,vtiîmilcsfint nouifli* fnisamp; immundiflîmis peccatoribus. Non.n.agnofcit eos dns in ifto furore, ièd fimul tradit iuftûamp;impium, Necflnit fe tcncri,quo quid aliud fedt,quâ q? cos q iufti funt, fie habet ôd fieapparcrcfàcit,ac fl iufti non eflênr, ïn quo tamêîudicio, quia iufte iudicat 80 vere, ncceflà* riû cft fimul eos efleiuftos amp;nbsp;tarnen immundos. Etita oftendit/quâ nullus in fua iuftitia icd fola irrifericordia

1 eiusnitidcbcatHociênfuSdlob.ix.loquit.Vnûlocutus

*2’ fum,InnocenteSiimpiûipfeconfumit.Neqj.n.dcfide innoccnteloquitjamp;tamêconfuçaitcû no iniufte. Ita liâias, hic vere iuftos mundos intelligit. Nó enim fp^*-ritus in fpiritu piorûdefi(fl:is,iuftis,iêuinfide iuftoru perfona loquit, Veriflima eft iuftitia ôô tarnen velut iin

ft D V E R s V s L A T O M V M. ^3*

rnunda, quod parit omnia com quæ immudi pah'unf, no innocenter apud iuftum deum,licet innocenter cor» hominibus amp;nbsp;in confeientia noftra»

^Tloc lenfu piàl.xliii.vbi plurima mala perpefîî di# cunt, Hæc omnia vcncrûtfiipcrnos Su imque non mus hi teftamento tuo, Ncc rcccflit retro cor noftrû,nec declinaucrunticmitæ nollræa via tua.Hoccft,quod in

Hicremia dicit.xlviii.Ecccquibus nô eratiudiciu vtbi* HtCVC' berent calice, bibentes bibent, tu innocens relinque* ' risCNon cris innoccns,(èd bibens bibes.Quomodo no erat illis iudiciîr, èC ta.mç bibut C Icilicet in côicientia fu» SCcorâ hominibus, (icut lob fuit,quê iridemteftat do* minus innocentr,cûillec.ix.longealitcr dicat,alioqui

deus iuftus non afflixiflètcos.Nâ rurfus Hicrc.xxxi, dbHtcve-^f • citjCaftigabo te in iudido,v^tn5 vidcaris tibi innoxius, Omnes ergo corâ eo peccamus fi iudicct, perimus fi irafcat,qui tamê G miièricordia nos operiat, innocente»

pii fumus,tam coram eo quâ omni creatura» Hoc efi: ûuod liàias hic dicit.

(PVbi (ciendu, cj? ille faciens iufiiria hoc loco non eum fignificat, qui agit iufir,qualis plâtxiiii.cfi:,Qui opérât iulbîiâ.Quales iuftitiashicomncsimnrûdas vocat, icd eum qui làtfèor cft iuftitiæ, id eft, autor, vt Gt iuftitia in diebusGiis. SicutHiere.xxiii. Regnabitrex amp;nbsp;Gipicns crit,amp;amp;ciet iudiciu SCiufticiam in terra.Et piâl.c.xviii. Feci iudiciu amp;nbsp;iufticiâ.Prolpera.n»Gintamp;Icta tempora, quâdo (adores iuftitiæ funt, quos tarnen Gmul efle ope *

F iü

L V T H B R V 8gt;

rariOS iuftittæncœ{Geft.Etlocus ifte totushoc pîorat, 8C fl fint boni iufli, in têpore ifto iræ,tamê iuftitiain crigcrc no poflunt,qua ira dei (êdaret amp;nbsp;Irneret, (cd ipft vnacû implis côfuinuntjiuftitiacoRinihiIi habita,quia ira dci nOn finit'eos ‘quicquâ promoucrc, vt copiofiorc fcrmone fie cloqui hune locû queas meo pcriculo» Cp~(Pccurrifti Ictanti 8ôc,Quando Icta funt tempora amp;nbsp;profperat iuftitia,quod vtiCjP gratiæ tua? regnum eft, tu quoqj propitiuscs,occurris ÔC obuiis manibus eos fufeP pis, inuoeâf nomê fuû amp;nbsp;cxaudis,furgût ôtS^inueniut te, fencnttcamp; parcis omnibus,vttêpore Mofi in deferto, Tûced: incederc in viis tuis,func eft memorare,Iaudare, gratias agere tibi pro bencficiis cfFufis, At nûc cû ira. tua (æuiat,8ô triftia fintfcpora,mhil nifi peccatorcsfumus, no occurriSj non inucniris,non tcneris.Et fi fint boni ÔC iuRi,nullus tarnen eorum eft, qui furgat amp;nbsp;teneat te,aut inuocet nomen tu5 pro nobis, quia neeaudet,n5 hic eft laudarete pro bencficiis,fed plorare tantûin noftris ma* lis.Et ficuttepore florentis luftitiæ etiâ pcccata aliorum facT:a funt alba (îcut nix,ncc puniifti ea,qui n no pecc« * h's reputafti,ita ifto ira? ruentis iuftitiæ têpore, etiam iuftitias noftras vniuerfiis pollutas ducis,puni(q$ fimul cû peccab's aJiorû,amp; cû malo inuoluis,allidcs nos in nu iniquitah's noftrse,finens nobis fieri,qæ pcccata me^ ruerût, vt quafi immundi fimus ocs nos. Sic mi(cricori* dia ablata iniqtates noftræ ficutventus auferunt nos, nihil valentibus ^duerfus cû vniucrfis iuftiçiis noftri%

ADVERSVI LATOMV M.

Bic amp;nbsp;de prindpc irato didt vulgus, Nemo audet d at hac re dicere, nee pro ea Intercedere, ne filii, ne vxor, nc amiciquidemamp;SCfSic iradeitam magnâ querit,vtamp;r vniuerlasomniu pioru iuftinas fictracftet quafi peccata amp;nbsp;immundidærint,necaudeant,nec polTinteum inuo^ care aut flecfkre.Frigidiflïma autêeft (ententia de impi'o* rum 6crilegaiuftida,adardentiffïmam èC vehement dHimam hanc oradonê coparata,quæ G vnquä apteora-' n' potui'tjhodieorari poteft,vbi muld piï, fed its. præua* Iet Andchriftus Papa,vtcdâ non modo in mala pçnaiie led Só in errores trahatelecHos, neceft hicqui furgat, te^ neat, inuocefc nomen dei pro mifen's nobis.

^THunefenfum pulchrequadrareiequendbusarbitror (ads paterc,amp;S Latomis meis hocdeeHe,q)iipiritu iànftiî creduntno ex animo Ioqui,fed ficHas quafda iuftidas ah legare,Sedillasnoquereret immudas fieri^'cuift eHènt immudæ.Hiciuftitiasfÿnceras confiteturcHè,ôd quæ* ftio eft eas pollutas 8C immundas Geri, dû nô contingit illis quod iufticiis iÿncæris folet, (cd cotraria cotingunt, quia no furgunt SC tenent iratum deum, in die furoris, apud quem nihil non poHiint tempore fàuoris, luftum ergo Gmul amp;nbsp;iniuftum vaftat furor Sc iudicii rigor, (olamiiêricordiaftruatquicuncp (èruantur.^Q^arc vi* des credo lecT:or,hunc locum cum vniueriâ coniêquen* da, cum proprictate verborum,cum Gmplicitate amp;nbsp;vnitate iênGis,Gnc varietate lacinioiâ LouanienGum Sophiftarum pro me fàcere Si ftare inconcuHlim,

fcyllæhuiuslatratus i'rn'dcrc.Stat,inqiia,opus bonu natura fua eile im mundu, ablata nube gvatia-’,quod fo* la mifericordia igfiolcente purum, laude ÔÔ gloria dig* num habetur*

fJTgit locus no lol um mra lênhLntiâfulcitjlèdetiaexem* plü eius doólrinseftmul exbibet.Sicn.agit eu operibus bonis, extra ignolcentê mi fericordiam, vt hie audimus querulari Ilàiâ.Bttamênifi vere impuraScmala eflenr» iuftus iudex no fic cu cis agcret, in qua re cognolcimus* qua diucs fit gratia deifupernas,quâjndignos foueat* vtextoh'smedullis grati Cmus,amemus ÔÔ laudemus diuitias iftas gloriæ,gratiæ dcijHunc cultu dei veritst.' tis notitia perdere feftinant ifti Colcqucntiatnres cir* cullandatores fophiftæ qui feie folos iac^nt feripturæ clueidatoresjcu aliud no faciat,qua vt in mulf^lacinias lacerentjSCambiguas obleuralcp cas reddantjHis fimul relponfum cft,magnifico Lafomi cauillo, quo Luthcni vehementer ablurdu traducit, qui hunc locu, non foils ïudæiSjin quoru perlona diôlû confiteor, led omniû Ce^t culorulandbs couenire dixerim. Idem iftefpiritus que hic Ifaias habet luo lcculo,8ó lua tribulationc/uit in lob fuitin Abraham, in Adâ, amp;nbsp;eft adhuc in omnibus me** bris fotius corporis Chrifti, ab initio mundi in fincm, in luo cuiulep Icculo lua cuiulep tribuIationc.Nifi lor

• tcPaulus.ii.Corint.iiii.nodebuitdiccre^Etnosercdidt’^ mtis,proptcr quod amp;nbsp;loquimur, quia no habuit candc extafin, codé tempore cu Duuid » Variant lecula^rcs

corpora 8c tribulariones, fed idem fpiritus, idem (en* fus, eadê efcajdcm potus omniu per omnia manet. Aut fihocno placet,Confiliuefto Louanien inccndiariis, pfalteriu Dauid incendere, 80 nouum,quod noftros tri* umphos de Reuchlino amp;nbsp;Luthero celebret,condere, cja illudueteracomemorat ludscoru fàda, qusc nobis no* uis no coueniunt.Cscci talp^, Gc diuinas literas in fa* ciêcontemplamini,iècundu opera.no Gcundu fpirituni iudicantes, ficut ludæi in dcferto liantes in oftio papilio* nis fui, adhuc nihil aliud videntes,quS dorfum M.oG in* gredientis tabernaculum fcderis domini»

(pProfequamur reliqua, l(f*lt;Cum ego dixiflem ifta no polTeintelligi de iuftitia le* gali, qusc potius inHet, non autê humiliter gemat. Geut »fte locus gemiuDicit Lafo.mc falGim fupponere, quia totus textus Gt Giperboru ludscoru, petentiu liberatio* nem ternporale.Ethancfalfitäte probat inGgni autori* täte, qusc eft opinio Latomi credenGs hunc locu de lu* dscis iftis intelligi.Sicaudent ifti homines fup fele ædifi* care amp;omia damnare»Quare fpiritus fansftus in perfo* na fu^erborft aliquando fuperbiet, cora deo fàftuofc loquct.Deniep audet Latomus cade temeritateaddere p* cedens caput de eifdê intelligi,Gipbis Giperbe dicctibus. Quart errare nos fecifti de viis tuisCfadi Gimus quafi in c- 65- principiojeu no dominareris noftri, cum Ifaias codem contextu in eodem fjairitu loquatun ei' Vltra,cum iuftitia legalem negaflèm malam efTejSç

LVTHERVS

vfum dîna (Tem jÇq rcprchenditj oftendit Latomus iter5 c. quâdodlusfitin facrisntcris,SóinduciciIlud.ii.Cordiü

Nam nee glorificatu eft qd* damit in hac parte propter excellentem gloriam» Deinde credit me no vidiHè illud » ÏQ, Ezech xixDedi cis prsecepta no bona»Si verbis præièn* I tibusficmecuageretjcrederemcumiocari;Gbonuseflèt, aut irridercjfi malus efletSed ^ptcr alios dicemus paucu^ la.Perfuaium eft multiseo loci PauISagere de ceremo* niali iuftitia, quæ euacuata cft,cu prorfus de tota lege lo gt;nbsp;quatur, 8C comparet inuicem legem amp;nbsp;gratia, no legem èc legem»Error vem't nide, quod Euangeliu doftrinam legum arbitrentur.Breuiter, Duo funt minifteria præ* dicationis,alteru litersc, alteru fpiritus, Litera eft legis, (ßvoftvol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratiæ, ilia ad vêtus, ifte ad nouum pertinet»

Legis claritas eft cognitio peccati, fpiritus daritas eft re* uelatioièu cogmtiogratiæ/iquæeft fides. Igitur lexnon iuftificabat,quin eu eftet intolerabilis infirnntati huma’* n5c,vel9ta eft viep ad præfentê cû eo gratia in môte Tha’* bor.Nemo enim vim leois fuftinet,finearatia iêruante, ideo M.o(ês vdare coaftus eft facie fuâ» Hi ne ludsci vi^ hodie no intdligunt legem,quia fua iuftitiam quœrunt ftatuere, 80 nolunt eanr fieri peccatum,vt iuftitiæ dei fu;* biieerentur,Hocenim legis daritas fecit,vtomnes rei fiant, ficut R.oaii»dici t, Condufit om nés fub peccatum» Ita lex eft virtus peccati,operatur iram èc occidit, Spiri* tus autem viuificauQuod ergo Ezechid dicit, Dedi eia præceptanon bona, iudidayn guibus nô vi uen^ ad

A D V E R s V s L A T O M V M. rniuerâm legem pcrtinet,no ad ceremonias tantu,fieur hoc Pauli, Non eftglorificatum quodclaruit in hac parte,adcandem vniueilàm legem pertinet, Vniuerla em Icx làndta, iufta bona luit,vt Paulus dicit Ro»vii\ (èd nobis illud quod bonû eft, noftro vitio, non poteft bonu efle|ncc viuificat nos led occidit.Nam amp;nbsp;iple deus fummù bonum ,non eft bonum impiis, led fummus pauorôd tribulatio jlîcutdicit Olêæ.v. Egoquafi tinea Ephraim,8lt;S quafi putredo domui Iuda,Et ego quali lec-na Ephraim,amp; quafi catulus lecRiis donnii luda» noftrorum prorfus nihil in lcripturis fcientiù, necquid lex, necquid gratta, nec quid ceremoi-riale,necqd legalevnquâ intelligêtiû, ideo fie côfundunt,amp; altcrû pro altero fequunï. Dico ergo,li eut lex decalogi eft bona (î feruct ( id eft, G habeas fidê, quæ eft plenitudo legis 8d iuftitia ) cotra mors 8c ira, non bona tibi, G nô lêrucs, id eft, G non habeas fidcm, quantumlibeteius opérafacias.Nâiuftitia legisetiam decalogi, immunda amp;nbsp;abolita eft per Chriftû,imo ma* quam ceremomahs. Nam iplà proprie eft velamen vultHsM,oG,quod Gdei gloriatollit. Itaceremonialis, quæcuncp bona eft, G eam lerues, non autem operibus led fide eam feruas, id eft, G Gc opereris eam , vt non in illis led in fide Icias eftè iufticiam.Côtra no bona,mors, ira cft,G extra Gdem lerues id quod cft,acG non férues* Claret ergo ,11 teram occidentem eftè vniuerGnn legem, Spiritum viuificantcm autem gratiain inhdç ChriftiJ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ G ii

L V T H E R V S

Gû crgo illis kgem litcrædedcri t^no Icgê fidci, per Mo* (èn reifte dicit, (e(è non bona nec viuificann'a iudiria de* diflc, quia no poterantbonosamp;S vi'uos facere.Grariaau’^ te lex vi'tsc eft faciens nbsp;nbsp;nbsp;bonos viuos ÔC iuftos» Et fie

Paulus vult, Noui teftamenh' miniftroscflè mimftro» gratiæ, no tniniftros legis, quia olFitiû co ru fit no Mo* (i.Hocnuînn miffum erat,(êdChrifti,ideft,gratiapcla* ritatc prscdicare.Bt velimdoceri a Magiftris noftris vn^ de fciant,quod Ezech.8^ Paulusu’hCorinuiii.deceremo* m’ali loquant None folum œput luiî aut hominis tefti*’ moniu allegabunt Sic.n.irruut porei ifti immûdi diftaicripturarufineiuditio arn'piuntjquiduis in eia intelligêtes,8^ tamêaudentcs pugnare pro fide,antcquä arma fua confiderent, an fint pilt;fta vel vera»

Vbi vero ita traftaiTcm illud Iiâiæ,Qes iuftitiæ noftrg, Zc omnes immundi nos^ vt vrgerem vniueriâlcm, quia dicit, Omnes SC nos,vniuerfæ èC noftræ, acutiflimua dialefticus arguments inuertit dicens Jmo fie argumen* tare, No dicit omnes,(êd omnes nos,Ncc vniuerlæiufti* tiæ, ièd iuftitiæ noftræ, vol5 ludgis impiis ea couenirCj no fidelibus automnibus Quod iâ fiitiseft confutatû, vt quod nitat in vaga Latomi opinione ,ego autê pro* baj-im,id fidelibus ipfilcp optimis maxime conuenire* I Sed Sô aliâ habet tâ diucs theologus euafionê. Efto ( in* quit ) fimpliciter dixiffèt,Omnes iuftitiæ, 8ô omnes im* mundi, adhuceôtrahendu eft ad partealiquor5,iteruni fijâ vel hyperbolen vel lynecdochen hic inuocans patro^^

A D V E R s V 8 L A T O H V riarn»Quod fi dixeris ci vnde probas figura hic cfTc, contrahendû efïè rcfpondeuQuîa in aliis locis (cn'ptu^ ræfic inuenit ( vtfupra patuic ) vt ibi',Omnecapuc me* rens 8ôc. V^bi item vides La.tomo magiftro, liberu efle cuiuis figurareSc ludere in lcripturis,pro fua voluntate» Et hoc vocat Louanii Magiltraliter ponderare teftimo« nia icripturarû.folide doccre, 80 fceliciter vincere hæreti* cos.Nâ hocmagifterio ego facile defendam iftâ Ifiiiseau* Éoritatê, (blu vnû ludæum impiû fignificarc, Sc prohi* bebo Latomu quoep^ne illorû iuftitias ex ifto loco im* mundas fâcere poffit, SiC locu hunceis aptarc,in hue 010=^ dû.Si dixerit. Ornes veftræ iuftitiæ funtponutæ,refpo* debOjhoccotrahendSeft ficut illud,Om ne caput me* rens, ad aliquos, propter figura. Ataccipiamus illos ali* quos 80 fint duo, dicamufep eis, Omnes iuftitiæ vcftræ pollutæ,Dicent, N5, Bft figura locutionis,vbi totû pro parte fixmit. Videmur ne tibi lecftor pulchre theoîogilâ* ti 1. Nâ cum Latoino fan’s fit a fimili in feripturis pugna^ re, credo ,quia femel legerit virginTpcpcrifle,{àâurus fit virgines matres quoties volet,c5tentus,qa hoc in aliquo loco fie conh'giflè oftendere poftit.

(pVideitac^ ftudiaSó mores fophiftarû,quibus aliud no faaunt, vt varia rncoftanria fint omnia. Suum illud decretellu. Anathema fit/qui dixerit, mandata det eftèimpoftîbilia,fanto rigore, tanta pertinacia,vt verba fonant, ftatuut, vt prorfiis lyllaba piæglolæ no admit* fâitjtotû mundu hçreticâtes fi qd cotra mutiatCur hoc^J

G iii

L V TH n R. VS.

quia full cftjcx hominefiimptü mcrcq? humanu verbu; At vbi fcn'piuris dei in eos vfus fueris, tu infinihs criG« phcgeù's abundant, turn nihil eft qcFcogitare poflint, quin ide fit mox articulus fidd, nec tamecogitant aliqcf fimplexcoftans SC vnu.Credo fihodieChriftusdec^Io fonaret, Lurfieri (entêtia vera eft, inuenfuros cos aliquS diftintftion'ëv’^eri, ne in via redire copercnt.Sed tu leftoE iftos vagos oculos pro feftimonio habeas,adultcræ rnu^ lien's,necefleapud Magiftros noftrosftudiu fnnplicis verifabs, fed variæSC inconftantis elufionis» Si mihi fic laborandu eflet opinion ibus, fimilitudinibus, varieta* tibus nollem Chriftianus cflc.Quomodo.n.vcritatê fo* Iida in his ^cellis 8c flueftibus inuenire fperaremÇ’ Quid ergo reliquu eft v Nempe, quia figura hic cflè nô poteft probare Latomus,coget auforitatc citra figura fimplici ÔC propria fignificabôeadmittere, omesep omniS luftt;* tias eflè pollutas, ÔC omes homines eflè immundos citrft dei miCcricordifi. if ALIVML locum Ecclc.vii, ■ I? NON EST HOMO IVSTVS IN TERRA

qui benefâciat SiC non pcccet

{iX-afomus inuaditetia minatus mibi in fine, vt defin^C poneie maculam in gloria lanftorum,quod gloria (an* doru aoud eum fi t opus eoru fine peccato. Qciomodo pfal.iii.dicunt, Tu es gloria mea, id eft, tu es opus meS borru fine pcccato. Btlxxxviii. Quoniagloria virtutis eorii tu es, id eft, tu es opus eorfi bonu fine peccato,(cili^ cct’vt nobis ipfis dcos faciamus, ficut illi dixerunt Bx,o*t

A D V E R 8 V 8 LAT OM V M. ^8* Hi.xxxiüFacnobisdeos[quodpropriedj(ftijeftdc opé* ribusborris, in quo gloriant ïànÂiifti Latomiani. Et confbnat liâdii.Opus manuû fuarum adorauerunt, qcF fêccrunt digiti eorum.Nam fancfli dei confunduntur in fuis operibus coram deo, amp;nbsp;in folo ipiô gloriantur, vfc Hierc.ix.Nonglorietur fortis in fortitudine (ua.Et Pau’=quot; Ius.LCorint.x.Qui gloriatur,in domino glorietur.Sed vtdixi Magiftri noftri prænimia prudentia ficloquû# tur, vt rcuelcntur cogitationes cordiû iuorum, quod de pictate iêntiant (ïipra qua prophète aut Apoftoli cape* re pofTinuNam quid Latonius de Ede Sc operibus (en* tiat ex animo, fatis probat os ex abundantia ifta cordis l^uens,præuemt hic artê natura,vt fimulare nô poiTèu CÆon(êquentiâ,circunftantifl8C(qd* dicit) fîlû locu* tionis hic omifit, ponderator teftimoniorû prüdentiflî* mus, qa periculû iènfit,idco c5fugit,Primû adalioru ex* pofitiones.deindc more fuo ad aliû locûr icripturæ.Qtia* quâ ôc ego fi præter hancauforitatê nihil haberc,non in hac ièntêtia ftarem,in hocaütêea pofui, qcF prorfus n3 pofifim ad eâ reip5derc,qcP(àttsfàciat,ficut nec Latomus pot, nec vllu poflecredo,idco quâdo apertis v^erbis hue côcederevidet, necalius eius (ënfus inueniria nobis po* teft, donee fpiritus pfeôhorê dcderit,eâ copulaui his que apertæ iunt amp;nbsp;infalhbiles»Sçpius eâ elufi iftis gloflîs,q* bus Latomus nitif,(cd (êmp picuerauitobftrepês amp;nbsp;ni* miocoiënfu aliis locis meiscoi|gt;irans.Na Latomus cum ftihUnoui alFentjcredittn Lutherw nihil eor« vidiflèi

bVTHER VS.

Ethæc crcdulitas fetis erar,qua impellcrct ad fcribcndS» Facile eft dicere,quod idê fit, No eft iuftus in terra qui fil* bonu 8c no peccct,cû iIlo.iii.R.e.viii.N5 eft homo

' no peccet, fed cû hic ncótat hominê amp;nbsp;iuftum. Deinde, bonu facereamp; no peccare.In libro autê Regû fimplicitcr hominê, ôôfimpliciter nô peccareldicac Latomus confc* quêtias amp;nbsp;circunftantias fugiens,quas profefïus eftprg omnibus ièqui elabit» ego autê qui eas ob(êruo,in eis hç^ reo, meû non efle intellioens aflerere, idê efTe hominê ÔC hominê iuftum, itê peccare amp;nbsp;benefecere cû no peccarc.. Et plane c6fiteor,fi Latomus mihi eâopponerct ,huius ièntentiæ aflèrtor fàêlus, 86coteudcrct in ftriptu* VaCnXwVt- hominê accipi ferme in malo peccatore.vt Gen.vL Ô6.viii.No permanebitfpirifusmeus in hominê, qaca* j - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro cft.Et PauluSjNone homines eftis C Ifêfæpius fecun*

dû hominê dicojtem humanodie.Etp(âl.Ixxxi»Vosfit* çuthomincsmorieminiamp;Tc.certemihi anguftiâ fecerifc. CPRefundcnda ergo eft,euidentibus icripturis, vt hune (enfum nô faciat, aut cedendû ei, dû hoc fiicit,qd* multf aliæ. Vnû eft cm teftimoniû, icd in oreeius verbû tune ftabit,dûaliusauttertiusei côfenferit. Itacç cûeamfoU «cre ne(ciam,foluorab cius exaêtionejdû ei ceftero, accc* dentibus amp;nbsp;aliis cuidentioribus tcftimoniis,doncc ipi* ritus rcuelaucrit hominêeffe idê quod hominê iuftû, 86 bonû fticereac nô peccare, idê quod peccare, interim id quod verba fonât ftquar, nô iècuturus ( vt dixi ) fed in d,ubio relicturus *fi fola fonareuT utior tamê eft aftirm«

ADV B R s V s LATOMVM

Ho huius fenfus quâ ncgatio, eda fi fola fonaret in (criptura^Qiiotl ncmo m hoc peccat ,fi fua opera hona inutilia,peccata,nulla eOecora deoaceufet di lob onrnia vereacPericulofum imo impiu ,fi vnû opiis co” rarn eo iadtetôc laudct,quæ ratio amp;nbsp;cogithunc fenfuni amplecftijctiâ fi autorifas, id quod Latomus vultjfimu* dâret tantû»Nunc eu apertis verbis incliiietamp; folus me* tus cft, ne quid occulte habeat,fitcp nec plenc obfcurus necpleneapertusiènfus, potior fit pietatis fenfus aut

' intérim nullus, quâ impietatis» Accedit, q? 8C hic helt; braice faciens bonu,is eft, qui auCor eft vC fint bona,vt nô fanfû perfonalem fed efticacem bonitatemad extra profpcratâ figrrificec,Ô6 fame hune peccare dicit,quâto magis operatorê bonoru,pcccatDrcm faciet.Si th mea hebraicitasfidem haberet, afïcrerem in hcbræo hune fenfum haberi»Sic.n.h»bet, Quorriâ homo non efhiu^ ftus m ferra, qui fàciat bonh amp;nbsp;nô pccceti prior pars, Homo nô eft iuftus in terra, certe ilîud facit, qcf c lib». Rcg.Latomus affèrt» Nô eft homo qui nô peccat, imo amphus facit,vtapparet.Dcmde, qc? fcquit, explicat, quod ta 1 i s etia peccet benefacicndo»Sciut.n.hebræi,q^ foleat conihôtio fuperflue poiri in cius generis locutio== rribus.vt illud Geh.xvii^Mafculus cuius caro nô fuerit circuncifa ’,amp;peribit anima ilia de populo fuo. Exo*. xiii.Quicüncp comederit fèrmentu, 80 peribitanima' eius de Ifrael Jta ÔC hic, Qui benefaciat Sônon peccet„ pro eo quod eft. qui ch benefeceritlnon pecceu

L V T H E R VS

CîTScd LatomuSjillud quod cofequentia vrget, non di' ïuitjvbi dixi fuperfluû videri,qd*Salomon additad iu* ftum hominê,8ô di'cit. Qui facit bond ôd no peccet,qG iuftus alius quifpiâ fit,q non fàciat bonü, nâ qdf de ca^ dere Sc peccare duGfle credit,n5 mouet.Non.n,qd Be* da aut vllus homo dicat,fcd qddiceredebeantjquæro» Infolafcriptura deiattêdere oportet no Iblu gd fedôc quis dicatNec hoc eu iuuat,qjaiiû locu exütRe,viii» afïèrt,q diâ:us eft, probandû prias fvii t,illS ciufdê eflè fentêtiæSc cotra me facere.no.nj’uxta ponendu fèd co»' Ritanduilli fuit,alioquicurnonetiäillud adduxit. In principio creauit deus cœlû Sc terra C Et quohcs rogo dicendu eft ei, vt no iuxfa fed contra ponat C ficut ego noiuxfaamp;Tfimilia,fedcotrariaillis pofui.Nonaudio, alibi fic vel fic dicif ,fed hoc audia, alibi contraria eui#: defer dicit,Tollat fuu, poteftficdici,amp; afferat, cornu# ne oportet fie dici, Et hoc debet, qa eu iudicauerint,dä=^ nauerint,exu{rerint,c6probati fint a Bulla,turpiftimu cis fit,eo fuifle nixos, qiE poTit fic dici,nec oftcndat,q? oporfeatficdici.Quid.n.cogitabitorbisfi ieipfos pro* dant,fup eo dubio,tam certâ fententia tuliftè,executos fuifle, coprobatos efle Et qs no fucaftirmet La tomu veritatis illu aflèrtDrc,in reddenda ratoe èc aflerêda ritäte publice confundi, nee alio ^cauillandi ÔC elude* di,noauf€docêdi aut defended! ftudic fcripfiflè.Hoc eft.n»nimiscrafle fophifticari tenfare ingeniaamp;Siu’* dicia orbisTgo mcoR2 nihil volo poffe fic dici,ftd qug

cucp no debet fie dicijCavaleatamp;r fint difpiitatiôcs.Eh'^ fi id cfficcret Latomus, vt niea non vrgrrêt,tarnen hoC no fiiffidt, rationis redditnrib. daristorib. qui mex exufTemf, fanêp iiôn fb!û non lcd quæ prorfiis dici nem debucrint.Qi.»fccftills ïeuifas vcl ftukitia, vt argumêfo fufeepto de Chrillo diHèrendi ^mox aïia eau«-tilena accepta, de Hciflore T roiano cantesv dfntcr hæc argutatur dialeâ:icis captionibus in Ln* tberu m, veliit prorlus aXo^Ck ignai'um dialc(fticcs,di* cens. Non magis fcquitur. No eft iuftus qui faciat bo* num non peccet ergo vno 8c eodêaiflu peccat, qua fequitur. Non eft homo qui iuit èc non videat mor^ tem ,ergo fimul viuitôô moritiir. Autfi quisdiceret. Non elï homo qui vigilec no don niât, fi ex hoc velt;î lis infène, cp fimul vigilet dorn-riaLSimiliter,no cffcl homo qui viuit amp;nbsp;no comedat, ergo quandocum^ vic uit,comediuHæc ine*Obfecro,da vnu de pueris Lato* mi, qui vna dîe audierit dialefticâ, vt cora eo præccpc ton's fill indufthâ examinem,Dicpuer Eft ne omnis ilia colequentia optima,qties ad impoflibile ftquit qd^^ libet, vt habet prima rudimêtaapud Ariftot Exêplt gratia, bene lèquitur, T ria Ô6 duo funt ofto,ergo diac bolus eft deus, per régula, ad impoflibile ftqui tquod* libet.Quâprimû emantccedês fucntvern,côfequcns crit etiâ verû.Ifa, none bene fèquit,No eft homo q vi^ uit 8ó no videat morte, ergo fimul viuit amp;nbsp;morit Effc n.antccedês impofljbile,cunemo viuês videat mortÈ,

L V T H E R V s

vnde ex code anfecedente fequit etiâ oppofitu côfeque tis fcilicet Erço no fimul vi'uit moritur Jfa,non eft homo qui vigilet oC no dormiat, ergo fimul vigilatSô dormit, none eft légitima fequelaÇ’ fequftm.etiâ cotra^ diclonu, Ergo no fimul vigilat amp;nbsp;dormit.Qiiia ante^s cedens impoftîbile eft,c5 homo dormire no pofTitjqui vigilat, nec econtra.fic None fequitur'. No eft homo qui viuat amp;nbsp;no comedat, ergo quandocuncp viuit, co/ medit, no comedit, eft,8ó non eft, ÔC omnia quæ vole« inferri Quare ergo preceptor tuus iftas cofequentias negat Só damnat Çquot; tum in re feria fic nugatur C An hoc etiâ comprobauit Bulla cgregiü faftum lt;nbsp;Vide itacç le^ (ftor, cæca fit inuidia fophiftica, vt ifta puerilia ru^^ dimenta etia Só comunê hominû fenfum no capiat. 4£5ed dieet aliquis Lafomafter, Magiftrinoftri exi^ tmi hoc voluerunt. No eft homo,qui viuat,amp; non via debit mortealiquando in futuru,Etnon eft homo qui vigilet Ô6 no dormiataliquado, alio fcilicet tempore, qua quo vigilat.Et no eft homo qui viuit amp;nbsp;no comes: dat aliquado, non omni tempore quo viuit.Ex illis.n. no fequitur, Ergo fimul viuit amp;nbsp;moritur,fimul vigilat 80dormit,fimul viuit6Ó comedit. Ago gratias de bos: na informatione.Sedhoceft Magiftros noftros exia mios vno abfurdo liberare, amp;nbsp;geminis immcrgerc. Quoru primu eft, quod grâmatica ignorant, nec fciût difterentiâ inter verbum præfentis ÔC futuri temporis, dû rem futurâ per præfens enunciant, fimul multa adï:

A D V E R s-V 8 LAT OMV M.

uerbia occultant, forte in vindflt;flâ,quod antea lingua:« ru peritiâ caluinniah', nunc paffiones tllas animæ qute « luxta Ariftotelem, vtDialogus Latomi habet, apud omnes cedem funt, efFerre nequeat, fint, qcF volue^: cjfwv« fgt; runt,elinguesjta concedo peflime inferri,Non eft ho=: mo qui vmitamp;non videbitf vt pfaljxxxvhi,habet) morte, vel non videat aliquando mortem, ergo fi mul viuit 8lt;f moritur* Ita pcftime infertur, No eft homo q VTgilet Sc no dormiat aliquando, ergo fimul vigilat Sc dormiuNon fequit , No eft homo qui viuit SC no medataliquado, ergo quâdocuncp viuit comediu Sed contra que pugnant iftsc abfurdæ cofequentiæ Nun« quid Lutherus dixit.Nô eft iuftus in terra q bcncfaciat Sc no peccetaliquado, ergo fimul benefacit Sc peccabï Quis mihi hoc aduerbiu, aliquado, obtrudet quis il* lud Salomon! addere audebitç' Et hoc altern eft abfur=: dum Magiftroru noftroru,quo ftre femp peccant, qd* vocaf,petitio principii.Qyo quia Latomus to ties vtit no grauabor, homine to ties admonere, fi forte ex hac cotentione, (altêaliqua régula dialecfticæ diftere queat, Dico ergo, hoc probandu fuit Latomo, cp Salomonis verbu includeret aduerbiu aliquando, quo cotraheret peccatu, ad opera mala extra bond opus. At ipfe,quaft probatû fit,apprehendit SC probat negatu per negatu viciofiiFimc.

(T(^lod fi hæc vicia non cflènt, adhucdeficit in mo* dis pracdicandi per fe SC per accidens. Peccalu.n. (qlt;f

H lit

L V T H E !t V g.

pJina^^orrefcere faciet oês pilos Magiftroru noftroru *) vlt;W • 4^19; at lui amp;nbsp;nûcdicopdicationc perîcifatisineftè open b(V ûô^amôëamp;’noquâdiu vuHimus,fiaitrifibiJc ineft homini(loqr ad more Ariflnô fophiftarû, q adhuc ncfaût quid fit per Ce apud Arifto.aut ^opria paftio fed efca,fomnus, morSjinfunt prjrdicah'onc p accidês, vt ergo nô fcquit,*

homo viui't, ergo femp vigilaf, corned it,mont,tarnen vtfequit,Homo viuit,ergo cftrifibiliSjComcIfauuSj dormitiuus, mortal is SCcata fcquit, Homo bcnefecit, ergo peccat, qa homo bencfâciciîs eil fubie(5lû,amp;S pec*: catûeius paffio,vfcfuppoßtu ellexSalomone» Quarc ego melius æmulabor cófcqucntias iftas perleitatis, UitemuSjamp;S veris excmplis meâ côfequêtiâ,Sc neceflàiâ nis necefïàriâ fuadebo, hoc modo bene (equit, Nô eft fophifla Louanrj qui feripturas tracflct, nô deprauet fentêtiasdamnefrp veritatê, ergo eodem opere tracflat feripturas Si deprauatcas.Quia ibphiftarueftaJiquâ* do feripturas tracfbre, fed propriû corû, ilia s depraua*, re SC damnare.Sic bene icquit, N5 eft theoîogi fta Lo* uanq, qui côcionet amp;nbsp;nÔ loquat fabulas Sc fornm'a fua^ ergo quoties cocionatur,fiibulat, quia theologifta ver*^ bum dei præfumit, fed propriû fuu eft, fabulas pro co docere.Sic, Nô eft hypocrita Louanii, qui miftàm ciat 80 nôadorct idolu, ergo quoties miflam fàcitƒado * rat idolû.Quia antecedêtia oinia funt nceeftària, ôôg» fe,cû nô poiiint Ce aliter habere* Verriâ dabis pie ieâü V

ADVER-SV’8 latomvh, huic meæ nugacjtati,amp;f Latomo imputabis,q no eft ritus in re iftagraui,veritatêiftis nugis calumniari» Vo* luera tranfire hoe cauillum, fed recordatus pompæ ÔC Bullæ, timui/iie iftas ncnias belle valere fimpliccs crcs^ dcrent, quæ fi valerent,incredi bill abfurditate fenten* tiâ meâ traducerent, ideo fuit ei reddendu quod mere=s batur.Hi funt, quos Papa coTnprobat,8ó cultrices agri dominici fideles vocat,in mei folam inuidiam, non in iliorum gratiam, de qua tarnen fola inflantun (Ptyod vero Hierony»addit, qui docet, Hoinine no peccare, efte id, quod no perpetuo carere peccato* hoc eft, luftum faciente bonum no efte,qui non peccet,dc* betficintelligi,q)ahquado peccat, Sicutde Dauid'le# gitur, quodomnes voluntates fecerit,8ó tarnen aliqua* do pcccaueritjterum hie Latomusaf^rt, fuum^poteft fic dici,amp;non monftrat, quia debeatficdici,Obfecro quis dubitat fimftos aliquando peccare \ Sed hoc pro* bandum fuit Laboino,cpeadem eftetiSalomonis fen* tentia in præfenh' verboJam alfrrum eius viciumfioc loco,quod a fnnili arguit T ertiir vitium,petitio prin* cipiieft,quod fimilitudinem nonprius probat.Ego concedo fententiam Hierony.addu£fta,fcd nego Salo* monis ftmilem amp;nbsp;eandem.Quid fiicics lt;nbsp;Inclamabo rgo Latomum itcrum, Audis Latome 'Ï Tuum argu* tnentd qcFfufcepifti eft hoc.Opus bonu non eft pccca* tîi.Bt hanc, Opus bonu eft peccatu, confutare debes, no ilia ^bare,Sanfti aliquâdo peccat,nec’illa cofutare.

L VTH ER V 8,

Sanéli nunquâ peccant De lis.n.ncino tecu diïputat ïam Hicrony,eo loco, ne cogitatquidê de iïlo loco Sa* lomonis, tantuabeft,vtprobet,eins fcnfum eße que Latomus ex l'pfoaftertlnfulfiffima cftcôfequêtia. Hic* rony.dicit,cp fanAi aliquâdo peccant, amp;nbsp;nô perpetuo carent peccato,Ergo Salomon idem \^ult,quâdo dicit, N5 eft ÎLiftus in terra q faciat bonû amp;nbsp;non peccat.Cur nôedâdicis^Paulusdicit, \/irgo non peccatfi nubit, ergo idëeftquod Petrusdicic,Fratres vigilate amp;fo^î brii eftofee*Côfequentias trahis amp;nbsp;no probas cas, dein^ de fenfum vnius loci vis inaliu locum intrudere, auto* ritate ^ppria, quafi tibi orbis credercôôcederedebeat, fine vllo teftimonio» Compone quotquot voles loca, fed memor efto, vt probes illorû efle,bcuti vis videri, eandêfentêtiâ.Hoc.n.officiû Latomefufeepifti, qcF ni* fi fcceris,nihil feceris.Manet mihi fèntêtia Sc Salomon meus firmus,et vos incêdiarii et facrilegi côuinceminû' ^^nautê Hierony.recfte tradarit illud, Dauid fecit omnes volunfatesdei, ôô tarnen aliquâdo peccauit.per hoc qcF dicit, Ornes voluntates dixifle deû,(ed nô ad«= didiflè,perpetuo, in medio relinquo, alienûab inftitu*-to noßro.Nos dicimus, omnes voluntates dei fieri,Gc vtignofeatomm operi noftro, ficutAug.dicitlVlan^ datàdei implenfur,quâdo quicqd nonfit,ignofcituf, nihil hîc derobuftis ilhs peccatis difputamus, quibus aliquâdo fandli peccaTit,feddequoftidiano inherent^ (icutôC ipfi de veniah loquuntSatis dura mihi Hiero*

jntcrpretalio vidct, Omnes, id cll, aliquando vel pro maiori teinpore,n5 tarnen damno,propter figurâ ilia (ÿnecdùchen.Deinde manifefte errat, quod Paulü in* fimulat,quafi vel pcccarit vel no bond opus fecerit,du fcripfitad Timothcu de membranis, ac quotics de ne* ceflariishuiusvitæcogitarit. Vbieft hicille Thrafb, qui fepondcrare nonumerare teftimonia dixit«» Er* tor cftinqua, aflerere, Paulu in his no bcnefecifre.M.e» bus Paulus ipfcjOmia quæcunc^ facitis,Gue comcditis fiuebibitis, omnia in nomine dhi noftri Ihefu 'Chrifti fàcitc»Cômunis vita iufti,no ell nifi mera bona openu Nccp.n»vna vngulam relinquit Chriftus in Aegypto de ouibus Riis.Q^dico, vt fophillæ fciant S.patres v’t aliquadopcccauerut,qd* Lato.probatcx Hierony.g exemplûE)auid,itaaliquHdoerraflequocp,qd’ego hic P'ah'cniiwi^ in Hierony»probo,proindeoptime valere eorû auto* •ritates,quando fcripturis manifeibis nitunt,fi fecus, ne mihi crepeht 06 iacftêt fèfe viciflè, autorifas cuiufpia fandi ab eorû parte ftetericin cotentioefumus,vbi di» uinis, iifcp cerfis amp;L euidêtibus nitêdû eft teftimoniis» Humana ;^o valeâtin familiari pluafione80 populari ^Sed quia Paulû exemplo ponit, qui ( cotione».

l fine peccato bonû opus fecerit, tentemus nos ilia

1 (bpopeiâ» Demus itaq; S» Paulû vcl Petrû fiue orante I fiue doeentêjfiuealiud bonûopus opérante» Si c opus bonû fine peccato, amp;abfcp omni vitio,‘p6t’iplê llare ^débita humilitate corâ deo et dicere hoc modo»Ecçç

D V T H E R V S

domincdcusjhocopusbonu ptuægratiæauxiliû ci',n5 eft in eo viciû aut pcGcatû vllum, nec indiget tua mifericordia ignofcêtc,quâ fup eo.nlt;epeto, deinde vo^ 1 lo| vt iudicio tuo vcriflimo üriôiiffimo ipftim iudi=* I ces .In hoc.n.gloriari corâ te poiïunijqj nec tu pofTis ib lud damnare,c5 fis iuftus verax,imo nifi teipfum ne* ^gesnô damnabfSjCertus fiim,non iâ opus mifericordia T quac remittat debitu in ifto opéré, ficut oratio tua do^ j cet, euacuata hic eft vticp, fed tantû iuftitia quæ’coro* neuHorrefeis ne amp;nbsp;fudas Latome hæc ôîa pofiè imo deberc dici a tali iuftitiario certû eft, qa vcrimtêdebet d icere maxime cora deo, necp.n. propter deum debet «nentiri, at veritas eft, opus efte abfcç peccato, laude dignu, mifericordia no egens, iudiciû dei non timens, imo iâ in opéré ipfo accepto dono gratiæ confidere

(perare Iicet,quia habcmusjqd* opponamus etiâ ipfi deo èC iudicio veritati eius, inde neep amplius eu ti^ mere oportet, amp;nbsp;in miiericordia eius no c5fiderc.No* ne Latome hæc oirn'a fèqui amp;nbsp;fieri oportet Neep ein deus, etfi creaturas bonas deftruat, idco cas dânataut reprobat Jta licet poftet amp;nbsp;talem fanftû cum fuo opcre deftrucre, tamenon poteft damnare aut reprobare,qa ftat veritas, Dilexifti iuftitia 06 odifti iniquitate.Et fic per gratitt dei habemus,quod in hac etia vita Sc ante iu* dicium dcoopponamus,S6tam milericordiam epiu* ^iumeius fecure pofthabeamus,

^Xtvbi tunc eft illudpfiitc.i» Nointresin iudiciu cu

ER8V8 LAT OM V-K«,

fetuo tuo,quia nó iuftifïcabit in côfpectii tuo oinis vic, uens An hic fy nccdoche cftjOmis viucnsp'dcft, multi vel aliqui viucnfçs Sed Óó Paulus.i.Corint.in'i.Nibil 'VCf»*'ft • mihi côfcius fum (• eccebona opera ) fed no in hoc iulti* ficatus fum.Quo modo no iuibficatus,cu in bono opt* re fit iuftitia ÔC nullû peccatû Gerte prædicafti Euan* gcliû totis viribuSjGollegifti ( vt Latomus dicit ) colle* ftacù omnibus circunfùnciis virtuofis,etiâab AriftQ* tele recenfitis, certe hoc opus fuiile bonû no potes ne* gare, quomodo ergo adhuc peccator es in illo An no es peccator, qui nô iuftificatu in hoc te dicis C An etiS mentiris te iuftificatu nô iuftificatû vocans 'T Si Lato* mû audis, non dicas, necß meipfum iudico, dominus autêcftqui me iudicat.Sed dicas, egoiudico meipfum gt;nbsp;qa opus bonûillius iudiciû n5mctuit,iuftus.n.cftipfe* Autergo Latomiani blafphemâtdei miièricordiâ ÔC. iudiciû cû fuis operibus fine pcccato,aut tu Paule men^-tiris,imo ôcipfe blafphemas veritatcab illis doda^Nô ftantfimul, habeo opus fine pcccato, èc in hoc nôfum iuftificatus.Noli deû iniquû fàcere,q nô iuftificetopus bonû fine peccato»Quid.n.in eo damnet'^'mperftdio* nem Ç' at ilia non eft peccatum fed pœna äugens bonû f atem etiam vt melius fit forte multas paucas habci'c eiuftnodi imperfêdiones, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HîCVft /A*

ÇAt dices, Hieremias dicit.xvij^T u ftis ,qæ egreftum eft de labiis mcis, redum in confpedu tuo fuït, diem hominisnon ckfideraui, tu fcis tepaftorem fcqucns«.

I q

L VTHB R VS ,Et Ezechias’»**ï^^*xx. Öbfccro dfTe mcmêÉo quïcfb, quomodo atnbulaueri m corâ te in veritate 8C in corde perfedlo nbsp;nbsp;quod placitû fuit corâ te feci» R.ef{35deo,n5

autc d icit, fe in iis ipfis nihil peccaiîè, idê fere c5 Apo^ ftolo fentiens, Nô fum mihi côfdus,feci quæ tibi placi* ta funtj èC quæcunc^ mandant, fed no in hoc iuftifica^ tusfum.Loquit quantum habet côfcientia» Denicp in pfaltrrio etaliislocis pafTim inuocat fàncfli iudiciû dei» pro caufâ fua cotraaduerfàrios.Et tamêqui corâ homiquot; nibus amp;nbsp;côfcientia fua irreprehenfibilcs funt, no iufti# ficant corâ deo in hoc,fêd inalio quopiâ, nempc Chri* fto^Sier^o Apoftolus audet dicerefe nullius efîè fibi confciu, Sgt;C tarnen no in hoc iuftificatiï, qtxanto magis Ezech ias aut Hieremias no iuftificati funt in his qug re ccnfent, cû fit multo maius 8lt;f perfe(flius,nullius effe co* fciûjCp ambulare in veritate 80 fâcere placita dei.Hi.n» aliaiius cfïè pofïunt fibi côfcii,vt Lato*ex Hieronjr^ probatjCæferû deverbo eftaliaquæftiojbûn.Sc Pau*^ lus audet diccre, deu no pofïè mentiri nec fèipfuin ne^ gare, quia verbû eft eius nô noftru, in hoc poffumus cû fiducia ftare, etiâ corâ eo èC dicere, fcio, cp hoc non potes damnare, hoc ein eft iuftificatü infemetipfb no modo nullius fibi confciû, hoc non timet tuû iudiciu, nec quærit mifericordiam, denicp hoc tibi opponere poffumus, cû fit tibi per oinia æqualc 8ôc»Sed de \du minifterio tradatu verbi no ita po(ïumus,quia hic, id quodnoftrS eft, accediuldeo Hieremias bene dicit.

AD VERS VS LäTOMVM. Qv Quod^ egrefKim cdelabiis meis redû in cofpecîlu tuo fuinDem'cp pro verbo mori debemus tam certi, q? pu* ra veritas fit, (êd pro opéré fuo bono,quod fine omni vicio fit‘quis audeat mori C” Nâ amp;nbsp;Paulus ad Timoth« cu dieeret, Bonn certamencertaui, curfum cofumaut, fide fouaui, de reliquo repofita eft mihi corona I’ufti* tiæ, qua reddet mihi in illu diem iuftus iudex n5 di^ cit fe in hoc iuftificatû,fèd fimilia Ezechiae in pr^fump* tione mifericordiæ loquit, cuius beneficio nullius fibi confcius,expedat corona gloriac, qlt;f fàciût ÔC oês cre^* dentes.Spes.n. cxpcdat non ira fed gloria»vt Tit.ii.di* cit, fed no in operibus,imo in mifcricordia dci» ^Pl^iid ante C fi Latomiani elabant, dicentes. No vo* lumus ita fieri, qa nemo eft certu^an tale opus habeat. Quid audio CSfoici fumus/an Acadcmici,vt nihil cer^» tu habcamusÇ' Vcrû no credo eos ita dcfipcre.QLiid,n, abfurdius docere bona opera, Sc fimul ignorare cj fint bona opera, aut nullum exemplû pofte moftrare, Paulus.n.nihil dubitat,ncc Dauid, No cm ait, dubius fum, fed nihil mihi cofciusfum.Et Ezcchias, no ait,du” bins funi an fecerim placita corä te» Et Dauid pfàtviû no ait, fudica me fecundû dubiû meum,fcd fcamdum innocentiâ meâ quæ eft in me»Rurfus Paulus no dubi* fat opus efte in pcccato» No»n» ait, Sed in hoc dubito an fim iuftificatus, fed fic, Nó in hoc iuftificatus fnm* Et Dauid,no ait, Quis’feit fi iuftificet in cofpeftu aio omis viuens, fed,Quia no iu(lificabit in cofpeftu fuo

' I iii

L V T H Ë R. V 8.

©mnîs vîucns.Quis.n.perfuaderct ad bonu opus/i du bjtare deberet, quodnâeflet bonu opus CQtu’s in du* biu amp;. inincertûcurrere(-vt Apoftolus ait')ôôaerem pugnis verberarc volet feiens amp;S prudes':’ turn vere nul? la vnquâ erit pax,cû 3é bona opéra habere oporbcat,ec nemo (ciat to ta vita,quâdo habeatQuare nobis optie cófuluit deus, vt nos de vtroejp certificaret, opera bo* na manifefta’doccns efleGatv«Fru(n;us autem fpiritus (unt, charitas,gandiû ,'pax amp;Sc.Et M'atuvrj. Ex frucflw bus coru cognofceds,Rurfum,ca no fine vitio pccca* to eflè ( ne in illis eflèt fiducia nobis ) cerfos nos facies, vt no dubia et fellaci cofeflîone pofTimus in omi operc nos agnofeere peccatores,amp; mifci'icordig viri inuenia=’ munPorrOjVt pace haberemus infellibile verbu fuu in Chrifto nobis dedit,in quod cu fiducia nixi,fecuri eflclt;quot; mus ab omni malo.Necp em aducrfiis verbuetia porte inferi \quot;alct cu omibus peccatisjbi petra refugi) noftri ibi cu lacob eriâ contra deum luifferi poffumus, amp;nbsp;fuii rum promiffionibus, fua veritatc, proprio verbo vr* gere ( vt fic dicam )audemus,Quis enim deum iudica* bit verbum eius Quis etiâ fidem in verbum eiu» accufebit aut damnabit C DeGnât ergo 8^ mei Latomi maculam in gloriam dei ponerc,amp;'os blalphemu com* pcG:ant,nec nobis idolum operis noftri dubii dC infidc* lis erigs nt, ne 8^ nos gloria noftram mutemus in fimfe litudinem vituli comedentis fenum,

CT In Gue indignatus/p infiniulati effent fefe no intellfe

p étroit» n«r Ufpctfdnt^

gcrcfquid fit peccatu,vfii fcnpturaru, Vide«mus,»nqt* ill (criptura^’quid fit pcccatû. Deinde peccatu quattuor modi's accipit» Primo pro cauia peccafci, (ècundo pro çffèdlu fin pœna, T ertio oblationequot; pro pcccato»(^ar* to pro ipfa culpa, quo anima reafiuEt miror,quod no quinto modo etiâ pro premio pcccati acceperint, De* inde, vttotum Ariftotclem liaberemus,ctiam pcccatu perfeamp; peccatû per accidens facere poterant fœcundi illi diftin(flores,Hic fi quæram, qusc eft illa (criptura, in qua ifta quadriga pcccatoru Latomo eft vifaÇ” R-c* fpondetjOrigenes SC Ambro.diabolum vocantpecca»^ tu.Et Augufti/Concupifcentiâ poft baptifmu vel mo* tû eius remanente. Ex bis ego concludo, q? Origenes, Af«bro.amp; Aug. funt fcriptura fantfta, ita mukiplica* buntjion folûdij, per opera bona, (èd etià icripturæ deor5perpeccata,Quid.n.efïèntdii ,nifi86 fcripturaa diuinas nobis darenc 1 Deinde negat peccatorê dici c5 qui habet peecatû fecundo modo, id eft, concupiftcn* tiâfeu motu eius poft baptifmu.Sed nhttamus ifta por^^ tenta SC ad rem veniamusjHic te leftor iubeo hberuin «ffe Chriftianu,in nullius hominis ji^ba iuratû,(crip^ turæ (ànâ:£ c5ftantê^,pfeftbrê,qug fi qd pcccatû vocat, tu caue vilius verbis mouearis,q velut melius locuturi,, ipfum negant peccatû,fcd nue impfe(ftionc,nuc pœnâ* nûc viciû volûtappellari ,q extenuêt ÔC éludant verba dei,cu mhil horû habeat fcriptura, credafi^ tufpiritû f^ftu eu fuiftc, q resfuas idoneis eloq potuerf 1;^

LVTHBR VS.

vt homfnufigmctisrnhilopusl^abcrct.lncrcdibiïccft Ro-^ct- 9uTforqueatfophiftas PaulusRo.vi.amp;f.vit.cux’n'u h Qt 8* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcccahïnopgnäappellaritjCocupilccntiH flip*

iiitf baphfmo.Muka fuma. Ij pofîcnt, rcdimcrcf hoc .Hilarius rclt;kr ccnfuit, nihil liccrc ( vocabulS, afleri extra præfcriptû ccrlcRc, q \'cro id tcntarct,aut ipfc no intelligerct, aut aliis nointclligendii rclinquc* ret, id qd* accidit Sc ilbs, in vocabulo pcccati co loco Pauli.Nôautêaducrtunt (ophiftæ,quâfitab(urdû,5i^ fidcindigniï, pcccatûappcllari poenâ pcccati co loco, Sxi id nullo alio feftimonio feripturaß» poflè doceri,qd^ tame oportet in côtentione, vt obftruat os aduerfario : ficut Paulus iuffit Tito. Sed no folûhocnon poflunt doccrc pcccatu co loco peenä efîè, infup ncc Louanicn* fis theologifandi ratio,hicaliqd poteft,vt (alte 8c alius vnus locus in (cripturis produccret,quo pcccatu fimi* liter eâ pcenâ f gnificct, ctiâ fi hune locû nô cogerct de fimili peccafo intelligi.Cûautê hic cardo fotius ferme qugftiois verlet, amp;nbsp;vniuerfùm cahos Latomianæ offac in pcccati iftis ludibriis amp;nbsp;axjuiuocationibus iupbiaf, nobis autê id agendû fit, vt veritatê ficaflcramus, quo •aduerfàriüs nô habcat occafioncilludcndæ.Habet au* te cam, fi pcccatu nô polTumus per feripturas ifto mo^ . do diftinguendû axjuiuocandû probare,ficut rcuc* ra neep illi ncc nos pofîùmus,Quare in hmplici ÔC con** ffcsnti fipihficatiôc fifhcndû cft,nec cprcdicndu, donee maiïifcftaauforitasnos exire cogat,paulo itac^aliius hîçc rcpetclida funU

A P V H R 8 V s L A T P H V M

primis, peccatû non multis, fed vno fimplicinî* inlt;2(jrtht mocp modo in fcripturis acci'pi,n5 dubites,ncc finas te * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

P Sophiftas multiioquos hoc tibi extorqueri.Peccatû • vero aliud nihil eft, cp id qcF non eft fecundû legê dei\ Stat.n»ftntentia Ro*vrj.Per legê cognitio pcccati,ficut ec5tra,per peccatû ignorantia legis.Pefcattî.n»tenebra eft, quâ lex illuminât amp;nbsp;rcuelat|vt cognofcau la véro hoc 11 b en ter afterimus nbsp;nbsp;gaudemus, feripturas freque

tiflîmevti figuris grâmaticis, fynecdoche, metalipfi, tnetaphora, hypbole, imo in nulla ftriptura frequêtio«’rnoitiw • res figuræ.Sic cû coclii in vniuerft fcriptura,fimplex et vniuoca vox fit, quæ fupernâ ilia machina fignificet, tamê pfal,xvirj.,p Apoftolis per metaphorâ ponit. Et terra fimplex vox qd fignificet nemo ncfcitjiuetapho* rice impios viciis malis calcados Ggnificat. Quod ft quis côtaidat, hæc nihil minus multafignificata efle» Refpodeo, fi fie vis nô repugno.Sed qcf nam turn lexi* con, quod nos vocabula doceat ‘Z’ eu figuræ eiufmodi fint in arbitrio vtcntiû, feu vt voeât ad placitû lt;nbsp;Sicut Horatius docet, Dixeris egregie, notû fi callida verbu reddiderit iunêîura nouû.Exêpli cauft, Vexillû nemo no fimplex vocabulû ducit. At eu dixero,vcxill5 crus« cis, aut vexillu verbi, nemo no egregie fàftû verbum nouû ex notiftîmo ccrnit.Et has egrcgias innouariôes, fl velis ^pprias Ggnificationcs fàcereqs crit finis çquot; feili«s cet ideo in Icxico fcribes» Vexillu aliquando iignificat çrucêpropofitâ Sf Euangeliû præditatu^ Pcrfius cepe

•• quot;• L V T H B It V s .

hînîcatu vocat,ergo fcribendu» Nota tunica f gnifictk f|l^roinde mihi Hebreilîœilli no pla^î Ccorticêcepæ. cent, q tot vni verbo fignificationcs faciunt, occafione Chaldaicorû iftoru Onkdi èc lonathæ, quoru hoc ne* gociü ftiiflc videtur, vt ea quæ feriptura venuftiflîmis

ornatiflTimis figuris eloquit, pro rudibus cxucrêt,8ô craflb fimplicicp figm'ficato traderent. Hinc natæ illæ acquiuocabôes in iita lingua fine caufa,amp; quædâ Babjr* lonica côfufio verborS.M-ire.n.difpcrgit Sgt;C intelligê* tiaôdanimus iftavarictate,vbi fivna fimplici(qtics fieri poteft )fignificatioe,ppofita,cætcrasilliusimagû ncsôd figuras iuxta pofueris,placido 8ô facili finuom* nê illâ confufionê colliges, turn SC memoriâ 80 intelli* gentiâ miru in modû iuuabis, necminus animû fimul dulciffima voluptate oapics.Ncfcio.n.quæ fit figuraru -energia, vt tam poteter infrêt 80 afficiant, ita \’t omnis homo natura 5d audircamp;Joqui geftiatfigurate.Nône multo dulcius fonat, Cocli enarrât gloriâTdci, qj ifKid, Apoftoli prædicât verbû dei \ Etquâdo Moles Deu* tro.iirj.d icit de aftris nô adorandis, Ne forte adores a quæ creauit dns deus tuus in miniftériû cûÆs gch'bus quæ fub coclo funt : fi hebræû verbum fua fimplicifatc reddas inuoluta metaphora,certe nihil dulcius,potent’ tius,plcniusaudias.Sic.n.fonathebraice,Quæ blandi* ficauit dns deus tuus cïïftis populis fub cœlo.Obfccro quâta eruditio pietah's quâta côcitah'o aftecfluuC'qua* ta voluptas in co verbo efl cp dns deus aftra ilia cceli.

ADV B RSV y LATOMVM omnibus populis dcdcn't, v’ckitadulatusôf blanditti» cis, quo cos (uaudrima tcncrrima bonitatcRia adi kfcalliccrctjamp;Smollibus ilbs bcncficiisad (uiamofcin ’ inuitarct, nôalitcr, cp fiait mater filio fuo fupcr genua '• fuablandit, Vbi fi mihi æquiuocator acccfleris-, amp;nbsp;id • verbi cotcndcris ^pprieeo loci fignificare, parti tu s eft,’ vclvtnoftertranftulit,creauit,cooorhbi ccdere,fcd ' quäta gratia flmul me priuafti ,8Cvclut cparadifo in ' terra depofuiftiT'dü nimis proprie et citra figura loque'-ris, cû in figura nihil minus, tuâ fignificationê cû vo* lUptatepoffederim.Nâqd* hinc, portio,pars,fors,hæ^ reditas dicit, quis non videt inde manare, qp deus vni« ' aiicp blandit pro fua neccfritatc,8ó blanditias fuas no* ftras fecit portiones,vt poiTis dicere, Hæe bläditia dei mihi öó mea portio cft,86 hincid verbi,diuifionisGg* nihcationê vidcat per Metalipfim traxifïè. vnde illud Gen.xlix. Diuidam illosin lacob. At pfatv. Lingui» füisdolofeagebant, pro lingua fua blanditi flint, rch’* net gratia verbi.Igitur id quod diuidcre, blandiri ,crca* re, velut tria vocabula facis, propter vfum autorû, vxl figurantiu, vel figuras tollentiû, poteras in vno voca* bulo côcludcrc,maiore gratia nbsp;nbsp;luce,

CPSiccumDeutro.vi.dicit ,13tnarrabisc9 filiis tuis, fortius fonat, fi dixeris.Ht acucs ea filiis tuis.Nam non cirefimplicem narrationem, probat quod fcquitur. Et loqueris de cis, fiuc habites in domo, fine ambulcs in via,fiue cubes, Gue fur gas. Quod G obllrepcs acuere*

L V TH E RV8

115 ad verba,fed ad fcrru pcrh'ncrc,vthic ^prie verbu iftud lïcrare, narrare,! ncukare, cogas fignifieare, per# mittâ tibijfed magi's creda priori vt gratiori fignifica# tioni amp;nbsp;fortaïTe (oh\Nâ huius vcrbi vim æmulatus vidée PauluSip, Timothun Jnfta oportune, importune argue, increpa, obiecra.Quid hoe eft, niG verbum dei efle aflidue tradandû ÔC inculcandû,acuendû Ô6 expo# liendû Çne fcilicet intrent traditiones hominû,ÔÔ hebe* tent verbûdei,fiatcpilIudEcde,x. fiferru rubiginofii, fuerit,8c faciès eius non detcrant,roborabût vires EtExo,xxxipvbi dicic, Vidêfcp populS efîe nudû,fpo# ïiauerat.n.eû Aaron, propter ignominiâfordis,amp;2 in# ter ho ft es nudu côftituerat, no prohibebor, quin ean# , dê rem melius fie rcferam.Et vidit M.ofès populû quia ociofus efîet, ociofum em fccerat eu Aaronad notam, dû erexifîèc eû.Quod verbû Paulus ad Gal.æmulatus dicit, Euacuafi eftis a Chrifto, amp;nbsp;euacuatû cft feanda# lu crucis, id eft, ccflàuit fcandalû, iâ no cfficax eft, nec Chriflus in vobis operofus cft. Ita hic Aaron fuo vitu* lo fecerat populû,vt nec a deoageret nec deus ageret in ipfb, fèd ociofus ab illis diuinis operibus, ercétus elTet ad gloria ^^priæ iuftitiæ. None hoc verbo puchre no folû nuditatê ipfam,fed amp;nbsp;qd ilia fit portedac, colli#i go‘;^Ncpeq(f futurûcrat,ricutamp;illic Aaron fecerat,' qd* facerdotes populûa lege dei traherêt et diuinis ope* rah'onïbus vacante, in fuis ^ppriis operibus erigerêc,G# eut Ôd Paulus dicit, Circuncidi vos volunt, vt in carne

AD VER s V S___L AT O M V M. ‘ vcftra glorient.Hanc.n.oloriïï tagit Mofes, quado di^ cit populü ab Aaron euacuatû,86 tarne ereàû in fuam nota, vt jpfe Eine notabilis eßet, cuius opera tabs eßet populus faduSjid qtV Hi eroihdicit, ,ppter ignominia (brdis amp;nbsp;inter hoßes nudû conßituerat, qd* nihil licit neep ad rem neep ad textü,nifi æquiuoces oinia,qd* no ,phibeo. Ab hoc verbo rex Aegypti nome habet Pha* rao, q? fit eiufmodi populi rex, qui ociofus ßt ab ope* ribusdei jfuispropriisoperolus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

^[Xdhuc vnu, p(âtc»xvin.fæpius itéra? hoc verbu me 1 ditari, vt Teßimonia tua meditatio mea eft,Et medita^y^ v , • bor in iußificationibus tuis lempenEtcu v’^ariis modis vertat-tarne fiicile in vnä collipä fipnificatione omnes, quæ eß,qd* vulgo dicif ,amicabilitcr applicare,fefe in* finuare,teu.ffcuntlich zu y hm thun/ feyn zu yhm ftel* len.QcV Gen.iiifdicitur, Rclpexitdeusad Abelamp;S ad munera eius, ad Cain aute munera eins no refpexic ' Proucr.viri.aliter,Et deleßabor p fingPos dies. Et iterje Deliciæmcæad filios hominûJlâiæ.xvriJn ilia die in* clinabi t vir ad deu fuû,8ô no inclinabit ad idola lua. la Ifaiædxvi.Et lup genua blandlent vobis. Rurlus liaise.

vi.Et oculos eius claude. Oblccro fint ifta óïa vera, vt ide verbu meditari, inclinari,delelt;ßari,delitias habere, rcrpiGere,blandiri,claudere,8ó fi fuerint plura, ßgnifi* cctjußuautcneeßtotvocabulaex vnomultiplicare, • CÛ polTis vcl oia vcl plurima in vnu fignificatu collige* re, figuris Goh's variare Relpexit deus ad Abel, id

tftjhocfilciêsanimûappulitadeù. Sapiêtia dclccra^jj fingulos dies, dû hoc âgés appellitanimûfuûoiînbus, Sé infinuatfe bem'gm'terfiliishominû.Sichomoappli'* cat fefe dulcitcr ad deu, fic mater blandita filio in gre* mio figi't vukûfuû in xniltu i llius,amp; blâdead cû geftit. Sic oculos illoru clandit, fàciens vt fj3Ote illos figant in^ (iiaftudiaamp;f Gcclaudanr,Sicteftimom'a tua med its bo mea eft, dû cætrris contemptis, ad ipia me v^erto.Bre* niter, omne lUam varietatem colligo, in hocq? verto^^ applico, apto me gratuito Si. ex animo ad ilia.

^£^æc co dióca putent ,vt probetur,G:ripturâ efïe fcrtamfiguris,nôtotfignificata Si vocabula faciamus, quotfuerintfiguræ,alioqui qdopusfiguris^Etvt ad

. P P inftitutû veniamus, Chriftus dum ofïerrctur pro no* fadus eft peccatû metaphoricc, cû peccator ita fuclt; chlS c prtm. rit per omnia Gmilis, damnatus, derelidus, confuGis, quç • mtcllt ' vt nulla re d iffèrret a x-^ero peccatore, quod reatû SC gxxtivv*

pcccatû,qcF tulit,ipG:nofecerat.Sicutdicit plàl.lxyirj, Qi:iæ nô rapui tune exoluebâ, vt non dubitet ea conG* teri GiacGèjdiccns ibidê, Impropcria improperantiû tibijcecidcrunt Giper mc.Et iterû,InGpicntia mea Si dc^ lida meaa te nô GintabGrondita. Oportet autê in meta* phora al iquâ diffèrent! a effèare vera, quia Gmilitudo ( vtaiunt )non identitaseft, Etquæ transferunt^fècun^ dûGmilitudincm fetransferunt,alioquinctranslatio quidêeffèt.Etlioc fpcdauit Paulus R-o.vbh. MiGtdeii fdiû in Gmilitudinêcarnis pçccati.Et Heb.iiq.Tentatij^

A D V E R s V 8 L A T Q H V M, per omia ^pfimilitudincabfc^ peccato^Et l'n hac tran«^ ladone,nô folu eft vcrborû (èd amp;nbsp;rerû mctaphora^N« vere pcccata noftra a nobis translata funt ôô pofita fug ipRim, vt CTinis qui hoc ipfiim crédit, vere nulla pecca# ta habeatjfcd translata fuper Chriftû|ablbrpta in ipfo* eû amplius non damncnuProinde ficut fiourara locu* rio eft dtilcior 80 elFicatior cp fnnplex 8^ rudis, ita pec* catû vcrû nobis moleftum èc intolerabile eft, fed frans latû amp;nbsp;metaphoricû iucundifl'imn fàlutarc elb XEVt crgo Chriftus vere petra dicitur, ab Apoftolo i'.Corint.vq.Pctra aufêerat ChrifEis, ita. Chriftus ve* re eft peccatû. Item Chriftus eft ferpens æneus, agnus pafchalis, oima ilia de eo difta» No tanien ideo dicî» mus, q? æneus ferpens fit duo vocabula,ncc pctra»Ne* mo vnquâ dixit Agnus pafthalis, vnomodo pecu% alio modo Chriftû fiomficat.Nemo dixit Aaron vno modo Chriftû, alio modo film Amram. Nemo dixit Dauid vno modo filius lfai,alio modo Chriftus. Salo* mon vno modo filius Dauid, alio modo Chriftus. Et tame vere dicimus, Chriftus eft Dauid,Salomon, Aa* ron,et oTa ilia veteris teftameti lymbola. Ac ,rpter hue Chriftu peccatû faeftu, etia ftia funilitudo peccatum di* citur,oblaho feilicet veteris teftamenti ,Ifa vtnondi* ircrfitas fed fiirrilitudo peccati per omnia mancat ,quæ ,lt;gt; facit figuris locum amp;nbsp;vocem cômunem reddit,/ïlli ante peccatum fic traftant, vt quattuor iftæ fpccics diffimi* Uoresfint, qua ccçlum amp;nbsp;terra, ex qua diftimihtudinc

LV T H ER

hebetat intelIedhiTjCôfundit anima , pent vniucrfa grana,tum verbi tum rerû. Hoc modo Paulus R.o,vi4 8 • tracta ns peccatû dicit,Etdepcccato damna_uit peccatu de peccato ilIo,qcF Chriftû efle fecit, traslato nro in iU lu damnauit peccatu noftrû, de quo nunc videamus» U2t)icimus ergo (bphiftas, vere no nofle, qd fit peccax quot;pQUatU ' tiï vtu (cripturarû.Na dû pcenâ vocat, longe diflîmilc

rem a peccato fomniât, qd^ feriptura no facit» Quia vt dixi, Chrifhis fimilis peccato fuit p omia, nifi q? pecca^ lû no fecit.Nâ orne illud malû,qd* poftacftû peccati ih nobis eft, ftilicet timor mortis amp;nbsp;inferni, fenfit fulit Chriftus, illud vero figmentûillorû,dereatuôÔ depus» tatione ad pcenâ ipfi nô intelligunt. Chriftus.n» fenfit deputationê iUam,8ô fimilis erat illi,qui Gc deputatur» licet abfcp culpa.Quæ vero eft deputatio, qua no lèn* lias prorGjs niHi 1.1tacp Chriftus tune ( vc dixi ) nihil diffère bst a nouiftîmo peccatore,q accepta lâ mortis et inferni ftntêtia dânandus effet. Vigebat ilia deputatio, . Iblû hocaberat, q? talé deputation^'tio mcruerat,amp; G^ , ne opéré in illâ nobis traditus erat,quâ^ hæc res ma^ gis affèftibus,^ verbis traeffari èC capi velit* Vitra di* cimus,fophiftas no nihil caperç,qug fit fubftâtia pecca^ ti, fcilicet offenGo dei nbsp;nbsp;legis dei trâfgrcffio, fed qualc

fit in pdicamento quâtitatis, qualitatis, relatiois,aftio* mXpatGonis, hicprorGis luhil fciût.Quare hic fictra^ dâbo,vt ad ofa Latomi ,pdufta femel refpôderim ype liber crefeat in immodicû,G per Gngula difcurrara,paX^ cendum cnim eft ledori*

adversvs latomvm, (pVt ergo crafTifTimc loquamur pro (ophiftis.PcCcatü fccundu pdicamcnta trademus, fi forte pofïint nos fe# qui.Pcccatûcitra nietaphorâ,vbi vbi fueritjvere pccca* fu cft, natura fua,nee vnü magis peccatu aliud,i'uxta proprictatê fubftatiæ, quæ no fufeipi't magis neep mi^» nus, licet vmû fit maius amp;nbsp;fortius aIio,ficutamp;S fubftan^ tia vna maior cp altera,11641, minus fubftatia eft mufea homo, nee minus homo inbrmus ep robuftus, Por^ ro, ne me in verbis captent, Subftantia hie accipio no more Ariftotelis fed Quintiliani, q modo, de quauis re mudi poftis primS diiputare, qd fit, deinde quâta, deinde qualis,amp; fie dealiis,qd* ÔC Äriffo,obferuat vbi*^ cunep diflerit, fed Sgt;C fophiftæ euiuis prædicamêto fua tribuut quiddi täte,Sic.n,de iuftitiadiflerturus, pprac* dicameta difpones locos orationis,primû,qd fit,fecun* du fubftantiâfuâ,deindc,quâta,qualis,quonj,qd agat, qd patiaf,vbi fit, q têporc fit, qd habeat,quo modo ge* ratfefe,Nä hic de pdicamenhs intellelt;ftus,meo iudicio ad eloquentia, ad memoriä, ad intelle^ftu, ad cognitio* nêrerû vtiliflîmus foret,G exerceret, fed fcholisfophi^ fb'cis prorfus ignotus. Hoc veropeccatû fubftantiale lt;nbsp;vt dixi ) nô mhil intelligût fophiftæ,fed poft baptif# mûôô infuGim virtutêdei,Gc fe habet, vtnondu penv tus nihil fit, côtritû tamê eft amp;nbsp;fubielt;ftu,vt ia no poflit qd* potuit,Quid autê potuitCreos nos agebat corâ deo confeientiâ infeftabat tyranicc, trahebatep de die in die in maiora mala, eratep in quâtifatc,qlifate 80 adtioe

L V T H= E R V 8

potens, in vbi amp;r qiwdo rcgnabat, quia vbicp Sc ierng in oinibus viribus,omi hora præualebat In paiTionis vero prædicamêto nihil crat, non.n.pacicbat legê guentr, nolebat tangi eha.Deinde fitu fu5 in corde po* fuerat, dcclinare faciem fun deorfum,8ó ad inferos pro^ perare.Porro, relatio erat omniS pelbma quod op* ponebatur gratiæ fubieólü iræ furori dei. Sic reg* » nabat, nos lèruiebainus illi»

Cj^tcu v’-cnifletregnudei, diuifum efthoc rcgnum, princeps inundi eiccffus foras, caput ferpcntis cotritu, vfcp ad feces nbsp;reliquias quafdâ, quæ noil ra demu eu*

ra fint exferminandæ. Sic inorcfTis filiis Ifrael terrain Chanaan, oês plane reges occidebant, virtus eorü con* tri ta, rcliquiæ famé lebufeoru, Canancorû, Amorreo* rû (vt ludicj'.icribit ) reman(erût,naturalis 8é ^erms.:== na portio illoru populoru delcforü,fcd fic vt cflènt tri*quot; butariióólcrui, noautc rcgnarentaut æquarent filiis Ifrael, quos demû Dauid confortato regno deleuitjta nos in regnu fidei vocati per baptifini gratiâ, rcgnuin peccati,obtinemus,cefis omnibus viribus cius, tantum in mcinbris rcliquiæ manent, reinurmurates, amp;nbsp;gene* ris deleti fui inociriû ôô naturâ refèrentes, quas noftro marte abolcredebemus, fietautêvbi Dauid noftercotn forfato regno fedcrit in fede inaicftatis fuæ|De hoc re* liquo peccafo mihi eu fophiftis quæftio cfÉ, an fit cen* fendu vere pcccafû nec ne*Et vt dieffum eft negare non poITunt, pcccatû ab Apoftolo dici, ficuti vellent, idco '

AP VB RS V8 L A T O M V M.

ad patru glofas amp;nbsp;diftincTtiones cofugiut, adco vtobrt* nuerintjVt Psuli vox conticucrit per orbê, nemocp fit aiTiplius,q illud pcccatü vocetjióïe quo Paulus vocat, volentes eiïe voceabfurdiïamp; periculofani.Quafi Ipiri* tusfanólus minus ^puidus fucrit, aut verba ignorarit, qbus fine periculo de rebus fuis loquerct, SC nos loqui

j doceret.Proinde, ^reducendo vfuPaulinæ vociSjhic I óïa omniu patrü dicla femel in vnu negemus, fiueap* ppellent luperftitê illâ concupifccntiä infirmifatê, pce* liâ, impfeótionê, viciû, aut quoquo modo volenunos illis Pauls opponimus Apoftolu noftrSjd elf gentiS, tam locu pieté auforê,qui nô vno loco peccatS,ôô fcmp

IpeccatûjUun^ pœnâ,nuncp impfcâ:ionê, nunc^ infir* mitatë vocatNecp.n. Auguftino,^^ omniS fummo, licuit voce Pauli mutare, aliam inuenire» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;».

;tlJJ)icimus erço/i probaucrint, xel ex abfurditate fciiquot; tentiæ, vel ex côlèquêtia, peccatu hoc, nô elle pcccatu vcre, cedemus, amp;nbsp;pcccatS hoc loco non pcccatum fed pocnam fignificare confentiemus, alioqui ne angelis quidêdecoeloaliuddicentibuscefluri» Quid quæritiï Jamplius fophiftæ C ac patres quidêexculatos habeo, çj tentatione vel nccelîîtateadaôti fortiternegauerût

i peccatS poft baptifmS remancre,qa cû illis pugnabâfc, Iq gratiâ fimpliciter negabant,ideo vtdigneeâ cômen* darcnt,aflcrucrStomnia pcccata auferri. Et feruiebat fermo eorSpulchrc amp;nbsp;apte materie vtdicunt ^fub* ieôtgç, nâadueri^rii depcccato régnante difeeptabant,

L q

L V T H E R V s

hocncgabataufRrrrijîd qd* impiûieft, \Tre.n.fot5 catû abolitu e4l, vl prorfus nihil rcgnetainplius,Quâ=« qua Augufldpfe in multis lods plane amp;nbsp;vitiiï SC pecca^ ta appcilet, vfc eft in Epiftolaad Hierony»vbi dicitjNc’* mini tanta elTe charitatê m hac vita, quæ no augeri de^' beat» Atcp id qtF interim deed:, vitiu eft,inqt»Etfeqtur ex quo vitio, no iuftifical in côfpecfhi dei otiris viuens» Ex quo vitio,fl dixerimus,qa peccatû no habemus,ipi nos fcducimus,ôt veritas in nobis no eft»Ex quo vitio no c iuftus in terra, q bene fadat etnô peccet»Hgc Aug. Hic vides amp;nbsp;Aug. hac auforitatê fie intcllexiire,c^ be^ nefadês peccet qa opérât in charitatê nondu fàtis au^ ôa,quâ vitiû vocat,nihil aliud in opère ifto deefïè difle*’ rens, plena charitatê» Sunt ne hæc clara fan's ■» Sed Sô Lato» quædaexcodêadducit, incandêiententiâ vitiu feinp airerête,^c^ ( vt dixi) Auguftino nô fatis credo, ne aduerfariusdicat meeo niti tantû vbi mecu iàcitfit (âne Gbi ipfi côtrarius,vt Lato»cogit,mea nihil refert» Atth eu eilet Lato.his tonitruis neuffus in caput,vt ali’’ enatus diu fccu no eiïet, vides fête Aug»dânaiïè in Lu^» thero,qcF ante temeritatê videre no poter^t vniuerfi ib” phiftæ, tandêad fe reuerfus cogitauit, qd fiidâ c' turpe eft vinci,hoc iaciâ»Imaginabor latinâ linguâ in toto or^’ be vna cû gr^ca 80 hçbrea,virtute dialogi mci extinda ellè,aut fl qd reliquiaru fupereft,dicâ,ficutde hoc pecgt; cato dico,n5 eilè peccatû, ita illâ no eilè linguâ, qa 1^” pa iàdû noftrû côprobauit, facile crit, vt liras orbis rc^

A D V E R s V s L A T O M V M.

11'qui as cogamus e Louanicnfi facultatc theologi'ac; pc* tcre vocabulorûfignificatioes.Igit cS vocabulû,viciiï, in Auguftino totics occurrat, vtetia magis infefet, cp V’ocabulû peccatû in Paulo, ftatuimus êc ordinamus, SC in virtutç fa cul tab's noftræ prsccipimus, vt vitiu figlt;^ nificctqd* nos volumus, nempe impfedion^ nô illud quod défit Slt; decfle no debet, nee qd* fit cotra legêclei* Si qs autc aliter dixerit,indignationêbullæ et in cauda cius noucrit fcfe incurfurû.Datû fub fiaillo 8Cc, T e ob^^

O

fecro ledior q nriraris me fie ludere in fophiftas iftos, an nô iufhis fit dolor meus flip iftis inauditis temerita^ fibus amp;nbsp;impudêtifTimis fycoplfânciis';' Nô eos ludam“* q nô côtenti q? feripturas dei, q? di Aa patru, q? euidenlt;^ tes rationes iudunt,infup pergiït toti orbi os oblinere, amp;nbsp;plane Oês homines in beftias trâsformare, quafi nec linguasnoftras cognofcamus.Oîafecula, totus orbis, viciS vocat etiâ hoc, qd* côtra virtutes morales eft, amp;nbsp;vfitatiflTimS eft verbû de vicijs 8â virtu tibus,nec ipfoRî Arifto.peccata aliud vitia vocat.Et adhucaudêt ifti prodire, nra, fua,diuina, oîa negaturi, 8c in faciê omlt;lt; niu difturi, vihû nô folû nô côtra virtu bes,fed nec con^ tra gratis dici»En tibi Louania tuos incêdiarios,hoftes linguarum nbsp;veritatis.Et tu Antichrifte Romane, En

f(tgit frontes iftas meretricias con^ C tuas cul trices. temnamus,amp; Augufti.cû Paulo iungamus,q? hic pec^* catû,ille vitiu vocat Vitiûautê feimus id eftè,qdf culpa amp;nbsp;reprehenfione habeat, arguic^ dignù fit, etiâ in re#

L il)

L V T H B R VS.

bus corporalibus. Sic habet vniueifa lingua latinflr Quare Paulù de peccato audi'amus,Ro.viipdiccntem, Mditdeus filiû fuû rn fimilitudi'nêcarnis peccad,amp;: de peccato dânauit peccatû incarne,vtiuftiFicatiolegis impleret in nobis, qui no fecundû rarnFambulamus, (ed fecundu fpintu.Quid eli peccatû dânari de pecca«? to Cdiximus Chriftû elïè peccatû fedû, nobis ficut dicitipCorintvi.Eû ç^nô nouerat peccatû, pro nobis peccatû fecit, vt iuftitia dei eflèmus in illo. Hic vtrûcp peccatû vtroq? loco ponit, Metaphoricû vel allégorie: cû elb Chriftus, deq peccato dânauit noftrû verû pec« catû.Nâ'qcT peccatû noftrû tollat,vndehabemns, irifi de Chrifto fadto peccato nobis, no vhcp denoftris viribus aut meritis,fed de peccato dei, id eft,que deus peccatû fecit.RogOj'cur no dixit, extinxit peccatû, fed vioilâter ponit, dânauit peccatûc' Nô.n.nos credimusgt; cû Louanien.fophiftis,Paulo defuiflè verba qui fit vas ele(ftionis,eleftis Ô6 ^priis verbis locuturus præuifus*. Quis.n.eft dânatusC deinde addit in carne,omino aftè^ rens peccatû in carne, fed dânatû. Dânatus vbcp is eft, iq no modo a latrocinio aut inalo fcclerc ^phibitus,noii modo captus 8Ó incarceratus, fed iudicatus ôô lata fen^^ tentia mortis duftus cft ad morte, vt nihil aliud cû eo fiat,cp vt tollat de medio, etiam fi necdum fit fublatus;

Quæeft enimvirtus talislatronisÇ'

({Tta peccatû P baptifmûin nobis captü,iudicatü,pror?gt; fuscp infirmatû,vt nihil poflit, mandat perritusaboléi* dû, q veto huic dânato côfenfent, incurretillud loha^

A D V E R s V s DATOWVM.•AM xvti.Spiritus arguet mudu de iudicio/qa prineeps mn» di ift iudicatus eft.DaiiatS peccatû 8C iudiciS hoc rccftLi eflècrederedebemus, amp;ipfum exequi\ Quæ funtaute vincula huius captiuitatis lfa»v.Et erit hdes cinôboriû rcnûeius,amp; iuftitia cingulülûborûeius.Sic pfaldxvif»; Afcendifti in altu capbuâ duxifti captiuitatê, acccpiftt doua in hominibus»Quis nbsp;nbsp;ignorât latronê liberu no

minus effe latronê cp captiuû Sed virtus eius extinâa eft,vt nihil fit eo infirnn'usjcui mors elV^xiina,no pot modo,qlt;f latro vcllcr.Mifcr ergo,fed tamêlatro,fi ehi dinhferis eû,facict qutc latro facit.Üa peccatû in nobis poft baptifinû vcre peccatû eft naturaliter, fed in fub^ ftantia,nec in quâtitatc,necqlitate,nec actiôcjn paftio* ne vero totû.Nâ idc prorfus eft motus iræ ÔC libidinis in pio 8c impiOjidem ante gratia amp;nbsp;poft gratiam, Geut cadem caro ante gratiam,amp;2 poft gratiam ,fed in gratia nihil pot, extra gratia præualet. Vnde Paulus.viq.lex fpiritus vitæ in Chrifto ,liberauit me a lege peccati 8Ó inortis.Cur no dixit,hberauit me a peccato 80 mortel None Chriftus liberauita peccato 86 morte fimuft rû de opéré ,pprio legis fpiritus loquit ,q hoc fàciat qd^ Chrus meruit»Chriftus qdc femel abfoluit ÔC liberauit orrmes a peccato 8ô morte, dum nobis lege fpiritus vi* tac ineruit» 111e ergo fpiritus vitæ quid fteit nondum a moTtc,nôdû a peccato libcrauit,hberabit autê tandê, qa adhuc moriendû eft, adhuc i n peccatis laborandû» Sed a lege peccati 80 mortis liberauit, hoc eft, a regno 8d tyraniride pccciti 8c mortis ,vt peccatû quidê'alftr.

L V T H n R V 8,

fed amifla tyrânide nihil pofïit, nbsp;mors quidêinftct,

fed amiflb ftimulo,nihil nocere nec^ terrere pofî'it.Eo ce ia duos locos, in q Paulus pcccatû vocat reliquû m«* ■ tV Paulus Ro. virj.ÔC Colofifj, ( lu baptifmah's» Qolop iubetmordftearim'ebrafup terra, ira, libidine, auari* tia, ôô fl milia, apertis verbis vtens, iâ no folû appellâs jplum pcccatû, led luis nominibus,ira,libidinc,auari^ tiâ.Et hæcnoui ifti linguarûautores pfuadcbût no elfe nomina vitiorû neep peccatorû.Scribit.n,fanô:is ÔC fi« delibus Apoftolus.Pingat igif, libido in ifto loco non cft viciû lèd pœna peccati,amp; impfeftio quardâ,nô con^ tra legêHei* An nÔ erat etiâ pœna peccati ante baptif* mu Ç Cur tûc erat pcccatû'^ An imputabo hic fola ma=« tauitrem naturâç’ Necelleergo habebut,vniuerluni Paulû ferme nouis vocabulis replere,er»fis iftis inolci« tis.Sic Ro^vf Non regnet peccatu in mortali corpore veftro, vtobediatiscôaipifcêtiiseius. Quid clariusdi^ ci potuif;' peccatû ineft in corpore Ôô côcupifcêtie eiuP dê, led ne regnet curandû cft,hic lâ tertius locus, Quar* tus ibidé,Peccatii,n,vobis no dnabit,qa no elb's lub le -ge, fed fub gratia. Ecce fub gratiaagentibus feribit, pcccatû eis no dominari dicit.Quod vticp no de extra^ nco,lcd intraneo oportet intelligi.Quis.n.extraneo re-* fiftere poteft, ëC altcrû prohiberqbe pcccet lt;nbsp;Quintus ibidê. Vêtus homo nofter fimul crucifixus'cjvtdeftrua* tur corpus peccah’.Nofter,inqt, homo cru ci fixus eft, tamê deftrucndû eft corpus peccati in eifdèûiobis.

A DV B R 8 V g L A T O M V M

Nuncg vult dicerCjVt deftruat corpus impfediois aut corpus pœngjEcce quincp locos aptos habemus, in bus Paulus peccatu vocat, ptercos,qs no numeramus adhuc,vbi nominibus indiuidualibus vitioruytitur* Et hgc oîa coeleftia tom'trua, cedere cogêt fibi fumi ven* dull homûnocs, vna repta glolèlla e^prio capitepro«^ lata, ne vno qdê loco fcripturæ roborata.Nâ de fèpti* mo capi'te,qcP totû hue pti'net, in fcquctib.viclebimus» ^^(Qiiid ergo C peccatores fumus^imo iuftificati fuc mus,fed p gratiâ Juftitia no eft fita in fonnis illis quali* tatûjfcd in milericordia dei.Reuera.n.fi a piis remoue* ris mifericordiâ, pecca tores funt amp;nbsp;verû pcccatum ha* bêt, fed ga credût èc fub mifer-icordiæ regno degùt,8ô damnatu eft SC aftidue mortificaf in eis peccatu, ideo no imputât eis Jfta eft remiftio baptifmi gloriofiffima certe fi fpeeftes rem diligêter,fere maius eft,eum pro iuftohabcriq adhuc peccatis infuus eft, qui oîno purus eft.Nô ergo dicendû, q? baptifmus nô tollat oîa peccata, vereoîa tollit, no ftcundû fubftantiâ,{ed plu* rimû fecundû fubftantiâ, amp;nbsp;tofu lecundû vires eius,fi* mul quottidie etiâ tollés ftcundû ftibftantiâ,vt euacueB 'îINec ego folus aut primus ex hominibus goft Apofto* los hec dico.Auguft.verba funt,Remittit in baptifmo vniuerfum peccatu,nô vt nô fit,fed vt nô imputet. Au* dis Eft peccatu etia poft remifftoné, fed nô imputât». Non fufticit tibi hæc ineffàbilis dei miftriçordia, cp te penitus iuftificat abomni peccato, habens teac fi fine ■

L V T H E R V s

pcccato fis, tantu vt pergas mottificarc,ifl qcF lâ dana^ tûamp;Spropemorff pofitûabipfo eft C Monftret itaqj abfurditatvamp;S cogat Latomus,Apoftolû no intelligent*' du de vero peccato ,pprie di(fto»Âtdices,hoc iam non peccatû eft, no imputari.Hoc eft qtf volo, vt no natu* ræopen’s, fed inifcricordiænô imputâh’ tribuau Latot* mus autê mifericordiæ ignofcentia poftpofita, vult ex natura non efîè peccatû.Hoc vero clt facrilegiuin» CpEx iis puto dcfenfum nuc,Qme opus bonû elle catu, nifi ignofcat miferjcord ia^Nâ ncc ipfi polTunt ne* gare,qgt; frucflus référât naturâ arboris.At arbor lä^pba* ta eft,nô fine peccato enc,licet danato et indulto,quarc nec opus eius eft fine peccato, licetdânato amp;nbsp;indulto» Hic etiâ Augj'.Retra.xix,dicir, vbi difputat, an inSda^ ta dci iinpleant in hac vdta, cocludit,Oinia mâdata del implent, quado quicqd nô fit/ignofcit.None hic clarc dicit, no opcribusfaéhsled inilericordia ignofcctedei madata iinplcri Çquot;Qtiidautê ignofcit mfi peccatû; Cia* ret ergo in meris cauillis verborû fophiftas ha’rcrc, du negât peccatû efTcjet tame appel lari a Paulo peccatû co*“ ccdûtjVt polfis dicerc fecundû eos,Opus bonû no eft peccatû, eft tn illud qd'dicit peccatû,ficut fup de impo^* flibili.Mandatûdeinôcft iinpolïibile,cfttnqcP dicif iinpofiibile.Qiiafi Dcinodocû apud Arifto.a’inulcris

dicaa, Louaincûinfipiêtes qdc no funt, faciût tn ca, q faciût infipictes.Sciîicet,tatas trageedias inouêt, tiïtû ne voces iftas,peccatû ÔC impolfibilc in publico finant

A D V B RS V 8 LATOMVM 007 vlîo fen fil V9lcre,nulla culpa,nifi qa comtradiiflu eftab CIS,ne Magiftri noftri a veritate conftindantür, qa hic de pcccato diximus, pmonitu volo ïcctorc vthabcarqcF breuiter omibiisa Lafomo induflis rcss fpodeat.Obfcrua primu, Latomus incedit p oi8,qua(i pcccatLi a me a Her tn mhil fit,Sd iâ dudu tnumphatu,vt eftmos (ophiftai^ante victoria exultare et petere prin* cipiu viciofidime. Ideo quicqd feripturæ vel patrû pogt; feft corradere, in q negant peccare fidcles, line ph'nerc credit,vt me cocludat. Tu ergo ad ifta oia vtere Pauli VTrbo Ro*vi.No regnet pcccatu in mortali veitro cor^ pore* vt aliud feias eHè,peccatû regnare,8c aliud,pccca* furegnari*IntelligisÇ’ Näfic potes dicereetiâ Latomi vfù, aliud efle peccatû veile, aliud pcccatu explere, c5 fit tn idê pcccatu, vt fiirtu vcl homicidiij*Dic ergo qua»-do nubibus teftimcmioru aduehitur, Dhc numerator teftimoniorûamp;no pondera tor eor u, vosvalde bene ^batis, no efle in ianiftis vel operibus corn, peccatuin regnas,fcd no pbatis,n5 efl'e pcccatu regnatu,fcu tllud. quod Paulus tâgit,dû dicit,N6 obediatis cocupifcêtiis eius.Eius, Eius,auditis D*Latome Eius peccati quod no regnet in corpore, amp;nbsp;tame fit in corpore cû luis co^ cupifccntiis*Nä Luthcrus nunqua de regnâte pcccato dixit, quod in fantftis elTct* Vos ergo no rcctc facitis,q aliud promittitis aliud facitis* Vultis confutare Lu^ theru, confuCatis aliquê vcftrû Morpheum*

Exêpli gratia, quädo Paulus*i*Cor,vii.dicit, virgo ß ^^9

A D V E R S V S L A T O M V M.

nubit no pcccat.amp; fi duxcris vxorênô peccaÆi.Hoc D veftra inducit contra Lutherum non concluditis, ^a idê eft eu illo, no regnet peccatû in corpore veftro, ergo de regnâte peccato loquit, quod difti'onis ftrics probat, qa de fandbs loquit,in quibus nullu peccatum regnat,Noneet Lutherus mulfo fortius c^ vos dixit,ex iJohanj'ipQui natus eft ex deoJnS peccat,8C no poteft peccare repugnat,n»ex deo eftè ÔC peccare.Virgo nu^ bit amp;nbsp;no peccat,minus eft nbsp;non poteft peccare» Hoc

PaulusdicitficRo.vi.Peccatuvobisnodnâbix,id eft, no poteftis peccare, qa no eftis fub lege fed fub gratia» Nä amp;nbsp;Latomus q dicit, Virgo nubes no peccat, amp;nbsp;Lu^ therus qui dicit, Virgo nubes no p oteft peccare,nega#' re no poftunt, quin virgo nubens peccet in reddendo debito carniSjVt vnanimiteroêsdicunt,ôô q^batplàl.L $0- Ecce cm in iniquitatibus conceptus fum, amp;nbsp;in peccah's

cocepit me mater mea.Quomodo ergo peccat nubens 80 no peccat An nubere Latomus co tantu trahet,q(L in fponlalibus agit ante Cecreta cubilis Ç’ Non credo fic aperte fophifticaturu, fed Ibphifticct. Quid ad illud p’quot; ccptu^qft 1 bide premittit “T \quot;xor viro debitu reddat, ÔC vir vxori debitu reddat. An hie no opus illud coceptio* nis in peccato/qcF Dauid dicit, docetC At nubens huic open' fefe ex aiiïó tradit. Sed amp;nbsp;Lato, quoep d iciffanlt;lt; (ftos hrpiuspeccare.poteft virgo nubere aliqua \’e^ niali peccato cocurrente, ergo contra Apoftolum vit* go nubens peccabit»

LVTHER.V5

Scd audacem Apoftolu vide, qui (ine côfenfu facub tatistheologicæLouanien.ampliusloquiuNolitefrau«^ dare inuicê, nifi forte ex confenfu ad tempuSjVt vaceh's

orationi, 80 iterû rcuertimini in id ipfum, ne forte ten* tet vos Satan ^pter incôh'nentiâ veftrâ^Quis':' tu Pau^ leabfcp literis Sc figillo facultatis Theolo» Louaniefu audes incôtinentiâ ponere in fandlis,amp;2 iis quos oratioi vacarc doces Gerte tu Tacianus,Cataphrigarû patrolt;^ nus es, q Matrimoniu pcccato inuoluis, iino no tantu matrimoniu, fed fanófos dei. Et omis ilia pompa in te ruet,quâLatomuspro abfurditatibuscotra Lutherû inducit, ôô futuru eft, vt libri tui exuraiu, turn poftea terribilis bulla cultrices illas fidelesavti dominici com* probabit,furgefcç Latomus,ac ratiôe reddita ^pbabit, q? incôtinentiâ ilia nô fit incôtinentiâ, fed infirmitas et pocna.Et quâdo Satanas eos tentât, iiô ad incôtinentiâ fed ad infirmitatê tentat.Q^ fi quo cafti cô(cnferint ingt; côtincntiæ, non peccato côfenferint, fed infirmitati pccnæ, ac p hoc du peccant,etiâ nô peccabunt. Vidc fedus tu es futurus hæreticus.Dcnieç hinc fiet, vt diui^ na mâdata \’niuerfa nô prohibuerint peccatu, fed infir ' mitatê pocnâ peccati» Et noua Theologia in mundu vcniet, quod peccatu fit, nô côfentire peccato fed infir* mifati pccnæ.Et deus nô prohibuerit vitare peccatu fedinfirmitates Slt;pccnas peccati.Et eritfcnfus Pauli Ro.vi.Nô regnet poena peccati in corpore veftro, vel nô regnet inbrmitas in corpore veftro,vt obediatis cô*

M il)

cocupiTccnh'is cius.Rurfurn côfcntirc ci qcF pcccatu SC damna tu no eft, peccatû critNoua plane ratio peccalt;» ti. Infirmifas no eft peccatûnecdänata.Et tarnen fi colt;= fentias rei needamnatæ nee culpabili, pcccafti.

CpÏluare, fi confultü piis animabus volujircnt fophj=* ftæ ifti, omifbs verborum elufionibus, rem ftmplici* ter, v’t cft, ^ppofuiftènt in hüc niodü. Ecce optimi frai« tres fa femur opera bona deo placere,ominocp p ea nos faluari,fed no ficfuntbon8,q) fine peccato fint,fcd aduerftis peccatû pugii^do fafta funt.Hoc ipfum enim bonü opus eft üotü, qd* peccatû in nobis eft, amp;nbsp;nobift CÛ ipfis pugnamusjne regnet, ne obediamus cocupifcê* ciis eius Jä licet rigor legis diuinæ etiâ hoc exigere poi* flit, vt ifta pugna in nobis no ht, quia taies no creauit nos ab initio,rcctû ein fecit deus hominê,ipe fe mifeuit infinitis quæftionibus ( ait fapiês )Nâhoc malo impe dimur,ne foti fimus in eius lcge,8ô pars noftri quæ no bifeû pugnaû;legi eius aduerfauTamen ^pmilit miferi* cordiâôô ignofeentiâ omnibus, qui faite non confen* fiant huicparti, fed pugnet aduerfus eaSôabolcre ftugt;= deant.Hoc ftudiû placet, no quia dignû, fed quia ipfe indulfit8lt;^acceptarcpromifit, Proinde neinfteris aut fuperbias, babes in feipfolvnde iudieiûêCrigorê mcs« tuas,amp; ad mifericordiâ folâ tete conferas.Hac ein mife rente, no te currente, bona funt opera tua. Aliud ergo de fe iudicabis fecundû hgorcm iudicii dei,ahud fecûs= dum benignifatê inifericordiæ eius» Et hos duos coiv

A D V E R S V S L A T O M V H.

fpeélus no fcparabis in hac vita» Sccûdû illû,oîa opcrft tua polkita Sc immuda funt propter parte tui aduerfa? rià deo» Secundû hâc vero totus mûdus et iuftus. Atep vt hoc fis, Baptifmi fymbolû pro teftimonio habes,in ■ quo verilTimeonria pcccatatibi remifTafunt ,reini(Ià inquâintotûjfednonduoiTiia abolita.Credimus ein rcmiirionê peccatoTÛ omniu fadtam abfq? dubio, fed agimusquottidic8lt; cxpcdlainuSjVtfiatetiâ omnium peccatorûabolitio amp;nbsp;otnimoda cuacuatio. Et r) qui in hoclaborâtjfaciût opera bon^Eccc hæc eft fidcs mea, quoniâ hæc eft catholica fides.Sophiftæ vero q hgc imlt;^ pugnatjhocagûtjvt nobis fiduciâ operû erigât, nbsp;nbsp;tam

mifericordiçcp iudicii dei opus extenuetjficutdeeisdi** cit pfal.ix. Auferunt indicia dei a facie eins. EtidcoSó timoré dei amp;nbsp;fiduciâ noftrâfubuertût, ferendi alioq,fi nôhancfoTtênoftrâ capitale falutis præfidiû nobis démoli ri nbsp;vaftare anbelarcnt, 8C hi leuioribus rebus

velluderentvel infant rent» .

^f^tdices mihi, diftindtio ilia noua Sé tua eft,de pec* cato regnâteSé regnato,Sé arbitrio tuo pofita.Refponlt; deo, Efto,c6femne eâ, no eft mihi in verbis c'otrouer^f fia, finge tualiud.Saltê regnâtis pcccati vox, non mcû iiiuctû, fed Pauli autoritas eft»Tu nuc illud ,qd' no reg«” nat quts nomie appellato,quauis etiâ ,p me facial Gen» iifi.Sub tc crit appetitus cius, Sé tu dominabcris illius» ?•' t bic certe peccatû fubiedfû defcribitur.Scd Sé Sophiftæ cogunt côccderc, ulivd peccatû venialc, aliud mortale

L V T H B R V 8,

St eu vcm'alc afferât no nocere, nô regnare,no dânare, veriflimü tamê voeât èC ,pprie diefiû peccatû, nee ideo alterius generis aut naturæ peeeatû feeiüt,lt;^a illud mor^’ tale,hoc veniale, fed vtrûcp defedû a lege dei amp;nbsp;eotra«’ riu legi dei aflèrunt.Et ego aliud nihil peto, vt mihi permittât hoc modo peeeatû voeare illud rcliquû bap^ ' tifmo, quo modo ipfi veniale, qd‘ mifericordia egeat, natura fua main vitiû fit, cui fi cofentias etiâ reg!« nare fccifti 86 feruifti ei ac mortaliter peccafti JLn hoc habeo Paulû Ro,vi»fatis iâ mcmoratû,a quo no patiar me auelh\Non ( inqua) negare poterunt duo mala fus« perelTe baptifmo,peeeatû cocupifeentiâ eius» Verba Pauli aperta funt, peeeatû,fbmes ipfè naturale malum» cocupifeentia, motus eius,huic nô obcdiendû,illud dc’* ftruendû dicit, vt deftruat ( inqt ) corpus peccati» Ap«« pellêt ilia duo vt libet, fed nô repellant eiïe diéta a Pau* lo^Mortificanda ea 86 deftruenda vult Paulus, vt quac dânata fint ad mortificandû, mala ergo vicia 86 pecca# ta (unt JnfirmitatEs.n.86 mortalitates 86 poenæ non ca* dunt fub pcepto, nec in arbitrio noftro poiri pofliinu Quisji.mortê 86 pœnas mortificet, nifi folus deus fine nobis 7’ Sup peccata vero 86 ea quæ nos reos faciût,prg* cepta ferunuCû ergo nobis præcipiat mortificare, no obedire illis, nô vticp pcenas, nô mortalitates,nô infir#^ rmtates,fed peccata intelligit^Quæ eflet ein lex, Noli obedire hulceri, noli obedire lèbri, noli obedire fami §6 fiti, noli obedire nuditati 86 vinculis aut côcupifcen*

» D V E R g V g A T O M V M, CO» tiæ vniusillorû None amp;nbsp;iftjcfunt infirmitatei ,pcc* næ, inortali'tates fed peccato, peccatoh 5gt;C fuggcftio«s mbuscorû,quçamp; ipfapcccatafunt,no eftobedicndîî, ^Quancp lîultû fit^nos in re tam jnamfeftaria (ot vers^ bis laborarCjCÛ Apoftolû claris expreffifc^ verbis ha*: beamus, peccatû Sc cocupiicentias aiTcrcntê^Qui Pauti verbis noacquiefcit, noftris quâdo capict Obfccro, qd faéturi fuiircnt, fi Paulus obfcure fuifïet locutus^óó pro peccato malu vel infirmu pofuifTèt itê ,p obcdirc 8^ nó repnare, vipilarc-vel abftinere.dixiflet. Geut Pe*: trus dicitj Abilinete a carnalibus defydcriis,quâ fecu* toSjCp letos hictriûphosduccrent.Nûccûluciamp;dieï rcGftcrc nequeat, parant nubes illi obducerCjamp;S in me^s dio die tcnebras crearc, vt peccatû Gt no peccatu m, vt Psiilus mcntitus videat. ÇhP G etiä patres pro ipGs fo*: nare videant,no tarne cis adherendû eft,fed magisPau^ Io, etiâ G vera dixerint,qa obfcurius amp;nbsp;impotentius Paulus loquûf.Clariora funt Pauli verba,^ytvllius glofa indigeat, imo glofa magis obfcurantjQùan^ vt dixi,patres, tamê amp;nbsp;ipfi hoc peccatû amp;nbsp;viciû voeât ali* quâdo, turn Grpius de peccato regnate loquûtur.Qua* refophifb'snoftrisperpatrûdiÀame oppugnâtibus, fie dixerim. Vos p obfcura probatis clariGTima, amp;nbsp;per humana traeftatis dïuina»Quarc cû hoc etia vefter Ari* ftotcles prohibuerit, né ignota p ignota, obfcura p ob* feura, multo magis, ne manifelia p obfcura probent,, côcludo vos ineptos dilputatores, q no niG toto operc;

V T H E R V 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

8^ omi têporc principiû viciofifTimc pcti'tisc Suma re^ fpofionis Lutherianœ S^cofutarionis Latomianæ eft hæcSi peccfthï in locis Apoftoli Pauli citah's probart pot, no elfe vere Ôlt; .pprif peccatu, ruit Lutherus.Si no poteft ^bari, ruit Lafoinus. At ^bari no potcftnifi p quæda patrû diéla,fibi etiâ pugnantiû, infup humana, fl no pugnarêt ctiâ, obus pferri debêt diuina, finequo^« ru autoritate nihil eft affcrendü.quarc ruit Latomus et omnia fua, Sc ftaf Lutherus cu omnibus fuis.

CTlBgo'tamen laudo Latomi fidê óó coftantia, q poft^ femel fufteperit partes fophifticæ ptinaciæ tucri, nihil comittat qcK ingem'o èC ptinacia fophiftaru fit mdign5 (cd óÏa trahat, deprauet,torqueat, cogat,qugcüc^ diuTa amp;nbsp;humana eotra Ce (àciviCjquocùc^ volct.Sicutn .fupe*« rius vidimus, vbi totfcripturc teftimom'a probät,M«^ datfi dei efte impoflibile nobisjvt mhil fit mamfeftius, tarne ficut afpides furdæ ad hacc occludut aures auer** tunt oculos, tantu vt vnicu illud (uü femel fufeeptu de* cretellü in publico obfineant Anathema fit, q dixerit, deu nobis prgeepifte impoffibile^Hoc humanü verbu regnare necefte eft,hoc omes probare, hoc nulla glofà moueri oportet» At fonitrua diuîa filcre 8lt; iacere oporlt;^ tet, tum quafuis libidines glofaru admittere cuiufeue^ nebulonis» Hominis verbu fàcrû venerabile eft, dei verbs proftibulu cf^a amp;nbsp;hie, cum tot facra fulmina teftenf, peccatS ÔC concupifeentia relinqui poft bap# tifmS, vt etiam iram, libidine, auariuâ, incontinentia

A D Vg R 8 V 8 t^AT QM V CT. \0* aperte appellent, nominibus Cdlicet omnium fcnlu cis, quibus vicia peccata nominari folent in omi lingua, adhuc erigunt fefe frontrs iftæ, aures cönh'ncnt,oculos daudunt, corauertunt, tantu, vt fuum hoc humanum verbum omniu aures occupet, folu hoc fit theatru,c5lt;î tra hoc nemo mutiat, Efle icilicet folam reliqua poena infirmitatê poft baptifmum.Huic fileant diuina ora«^ cula, huic cedat Paulus, huic cedat ip fa experientia quottidiana noftra Ôd omniu fanftorutn^Quod fi non celferint, larua induant,8ó nomine pcccati reprefentet imperfeftionê èC infirmitatê, caueantep noftris glofis (eft no accomodêtNâamp;S hocLatomusfupcriuslaflus eftjSanftos multa peccare ( fuo pcccati fignificatu ) (ur* reptione, ignorantia, amp;nbsp;aliis modis, id qd* Paulus vo* cat cocupifeentias pcccati in corpore mortali, qbus no obediamus, id eft, no coftntiamus.nccpmdgnoras aut . præuentusautinuitus coftntirepotes,,dixitji.inuitos peccare. At quia Paulus ide vocat peccatu, cogifur per peccatu poena intelligere, nulla caufa quod fpiritus be no homo hoc locutus eft,vt ftet in arbitrio fophiftaquot; ru, quid peccatu, qd poena elft debeat,obftcro que no vrat ea arrogantia plus Moabitica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

^Atdices, no tu credis ergo diftis patrum Refpoiv=_ J[eo, Credam 1 quis mandauit ill is credi vbi eft præ* ceptû dei de ifta fide Cur illi non crediderunt fuis pa* tribus præfertim Augufti.qui liber efle voluit,8C oca clft liberos luHic inomniw hominuferiptisC An quiamp;

Ni)

tvQ^cóir. Viôti ' '

‘tkJltttLuô’« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis hâc inuexerût tyrannidê amp;S captiuitatc

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I libcrtatis noftræ,donec 8^ bis faccrrimo Ariitoteli no

’ refiftcndû, fed obfcquendû coegerint, ideo gpetuo in ilia feruiemus ,86nôaliquâdo in Chriftianâ libcrtatc refpirabimus, 8c noftras literas \ el poftliminio huius Babyloniæ fufpirabimus At fandli fuerûc 8c fcriptu^ï 'jas elucidauerût, inquis,Quis 8c hoc ^pbauit, fcriptu^s iras ede elucidatas ab eis quid fi obicurarint Quo iu^ idicio probas eos elucidafTe fcripturas':'An Louanalitcr 8c Colonialiter diAurus es,mihi fic videt,ÓÓ ficdicutv videant fibi fane óó dicant.modo mihi rem ^pbcnt,aut definât me in verba Ria inania cogere.Mihi no eft ma#

1 ;datû vifionibus illorû jfed verbis dei credere. Vnus eft magifter Chrillus, 8c iudicio diuinæ icripturæ proba* di iuntpatreSjVt cognoicantyq cas elucidarinc, amp;nbsp;q ob gt;nbsp;fcurarintSicut Paulus iuflit, Omia probate^qd* bonî cfh tenete^Ec j'.Corint.xiiiy Vnus aut duo ^phctent,cc ' teri diiudiccnt.Qui oîa pro bad a mâdauit, no Aug.no Hierony.nô Orige.non vllû hominêexcepit, ne Anb’«^ chriflu quidê PapâjAf fcriptura obicura indigetexpli^ catione,dimitte câjvbi obfcura eft,tene vbi clara efhEfc quis ,pbauit patres no elfe obicuros Iteru tuS, vider, illorû dicût çquot; Quid.n.làciût 86 patres, nbsp;nbsp;vtclarifTi#

ma 86 ajjtifTima fcriptura? tcftimoniaquærât86 profe* rant';' Miferi Chriftiam,quoru vcrbû86fides adhuc in hominû glofTis pend et, 86 eorû elucidationê expe# dat,Friuola funt ifta et impia.Seripturg oinibus corn«'*

adversvs latomvm. Çi• nes funtjfatis apertg,quatS oportet pro falute, fatis eda obfcurg,,p cötëplatricibus anhnabus» Quifcp fuä forte in abundandirimo amp;nbsp;cômuniflimo verbo dei fequst, amp;nbsp;verba hominS aut repudiemus, aut cu iudicio Icgac mus.Hccfads pro ifta auforitate,8ó nimio plufcn fads» (Tr E R. T I Q.

ÇlnuaditPaulüRo.vp.HîcLatornusmeafentendam'Î^O’A’ mihi maximec5firmatamp;prodit,cpno ftudio verita* tiSjfcd animo deprauadi amp;nbsp;failedi orbê,hûc librû ferip* ferit-tantu vt ionoaniniaincendii amp;nbsp;iudicii fscrileoi fb^ laret .Nä quantulibet ceruicofus et ptinax,tarne ita pal* lidus amp;nbsp;frepidus, filens cautusep incedit p verba Pauli •. Vt videaf timuilTe p fingulos apices, ne hiatus quifpia appareretjSc nhfellu fophiftä abforberet» Poliep vero tranfiuit illa pericula, ÖC fn fuü cam pu venit, ibi excur* fus facit, ibi patru dicta côglomerat,ac G pro miraculo haben velit,qcf fedentarius ct ociofus lccfor,multa alic* na cöfarcinare et confarcire poteft^Fortaße ea fpe amp;nbsp;co* filio,cp multitudine me abfterrerct, ne foibcrê denuo, cd infiniti Gt voluminis ad Gngula cius refpodere, fed feilet eu fpes, roboratis ein meis fcripturis,hoc ipfo ftratus eft, vt rcfpdfione Gngulari oirhbus no Gt opus».

J^uma ergo Lafomianæ euafionis eft hæc » Ea quæ hic a Paulo dicunt, nihil aliud facere, cp eße infirmitatem baptifmo reliquä, qug peccatu vocet.Nihilominus,fp{* ritu cü illä rexerit, fic bonu operari,vt illud no Gt pee«« CRtu dänabile cenfendü, iiec hominem ideo peccare in

N 11}

L V T H E R y.«, bono opère, autferuirc peccatolRic prjmum vides, Latomu nô nifi differre èc abduccre kÂorê,ac tempn»' redimere, du alia a propofito tradtat quæftionê^SuicC’^ pitn.quæftionêdepeccato ignoicibili p mifericordia, de quo me loqui ipièmet no vno loco teftauEt g omne poft omnê iftum fumultû teftimonioru cocludit in hune modû.Ecce non eft peccatu damnabile, eu fie de* buerit cocludere, Ecce no eftpeccatu ne ignofeibile q* dê, nec cui opus fit mifericordia. Sicutfi me redargue* res,qui riftim vcniale peccatu dixifïèm,86 poft effuiâm tuâ omnê iàliuâ,00 fudore exhauftô,tandêanhelarcs in me dices. En rifus no eft mortale peccatû.Talis eft dif* putatioEliu aduerftislob, Putasautêparuâeflèpartc pacientiæ, ferre has nequitias, dolos, ÔC artes corû qui Magiftros orbis Cerrarû fe iadbint, in re tâ fecra ne* ceflariaCNo queror iâ eos ignorarc/qd fit peccatûjfèd q? malicioft fimulent amp;nbsp;negent fefè ignoraTe,amp;S impo* nant piis cordibus impudenti mendacio fuo.

fj* Sed fiduciâ mihi facit,formidolofus amp;nbsp;fugitiuus fô* phifta. Paulû in facie eius ftatuâ, vt effugere no pofTit, perfèquar Sc côprehendam, nec conuertar donee défi» ciat Aut Latomus Paulu,aut Paulus Latomu occidet*

fruftra præfidüs humanis fidentem.Quæro igifur prfi mu, an mihi, vt Chriftiano Euangeliû profefïo, liceat appellare peccatu, quod Apoftolus Paulus vocatpec* catûç’ Nihil iâdifputo^quidpcccatûfignificet,dehoc I poft yidero» Volo fimplicitçr mihi refponderq au ifto

A D V B R s V s L A T O M V M.

Paulino vocabulo mihi liccat vti.Si non Iicet,deîeatuf Paulus, fi licet, quid tragicis iftisvocibus in me mu* giût fophiftac,quod opus bonu appellarim pcccatum^ None ipfis licet, bonü opus vocarc imperfedlû èC infir* : mû “T Quid ergo Ç’ nunquid cogent me, vt verbis cor« î vtar lt;nbsp;Aut quarc nolunt cogi, vt meis amp;nbsp;Paulinis ver* bis vtantur IpG nolunt peccatum appcIlarc.Ello, Et ego nolo infirmitatêet rmpcrfcAionêvocare» Atfàncftt patres peccatû interprctati funt, imperfcÆonc in^ firmitatem.Efbo, quis mecoget patrû verbis vti lt;nbsp;quis coget me Pauli verbû deferere An dicent, quia ablur* dû Sc pcriculofum Hoc iâ non m me Lutherû, (èd in , Paulû amp;nbsp;fpiritû Chrifti vergit» At tu non vteris pecca' to, vt Paulus,quis hoc vobis dixit C collatio patrum èC jtui, quis fecit hanc collationê'^ Nos, qui cftis vos'?’ quis £ facit nos certes vos no errare An q? bulla vos appro* bauit lam quis certos vos fecit, patres reAc Pauli ver* bum traâraffe^ Auditis neC' quid muflatisÇ’ Vides ergo omnia Sophiftarum adhuc ex fuo proprio capite pro* ccderc*Te vero Latomû ibphiftarum ducem feorfuin i conuerrio*Caufa premit humeros tuos,agis enim talem ac tantû, qualem acquâtû, nec Cicero,ncc Demofthe* nés egerit. Incendiaries, facrilegos,homicidas, lefic pîc* tatis Chriftianæ reos v^os coram ÔC deo amp;nbsp;hominibus ago,TU ergo ne exiftimes te iam dilputare amp;nbsp;ludere* Séria res eft/quâ gerimus*

40cilicet,qacoprehêfi eftis inignominia,feftinafti^n*

£/ V, T H E R V g.

ad gloria in principio , ideo confufio incipjt fieri finis eius, hoc cft, qcF fie mugitis, fonatis, infanitiSj ÔC bus obtufis neminêaudirc vclitiSjicd tantûhoc infànis clainoribus iaôteh's, Nô cft pcccatû, nô eft pcccatiJ,no eft pcccatu, in opère bono.Qiiiqjd ego afRro, inter* pretor, expono, nihil eft, tantû in v^ocabulû fie infani* hs, no alia caufa, cp quia a vobis dânahj,h'metis,p Pau^ lu in confufionê v'eftrârefufeifandû eflè,adeo vt Lato* mus incrcdibili impudêtia hoc ipfum vocabulû a me pofitunullo loco,no interprcfct promortali amp;dâna* bili peccato,qcL tamêin Paulo vult infirinitatêfantum fignificare, inihi q potatrocius 8c odiofiiis interprctac vbitp, oppreftà femp mea interprctah'ôe, etiâ côfeflùs me de ignofcibili loqui,volcs vt mùdus infelligat a me peccatû vocari, qcF ipftvultpeccatû videri, honeftus. ille ôô verax vir.Rurftis in Paulo fie interprétât leniter vt vocabulu prorius tollatC^ potes aufor Latomus,q vocabulaeleuâdi opprimendi,no meritis autorû, fed pro libidinefua ius habet.Ego vero tibi ^mitto 8^ orbi, menô veilevti vocabulo alitercp Paulus, in qdf inuoco nomen dnijvt mihi refiftat, fi aliter vftp fuero» Quid vis ampliusç’ At vocabulû ipfum voîo tenere, .60 tua patrûep vocabula nolo ,qd*fcias.Volo inquam ,peccatûdicere|qft vos defcftû vcl impfeftionêdicitisj .nunqd mealfter cogesC Nihil moucor vcftro impetuo* fiftimo tumultu, que ne» fine caufa vos côcitare video, .eêpç ne fuccumbatis ^amp;inueniaminftemere'in tanta»

A P V E a 8 V s L A T o H V J cri mina irruiflè, (èd hoc anteafucratpræuidenduj\^* niamus igic ad fignificanonem vocabuli huius .Paulus pctnituin peccatû vocat id quod rdiquû cft baptifmo, patres non3^ peccatû, (èd infirmitatêamp; inpfecdonêvocât. Hicin bi* uio' (lamus. Ego Paulû, tu patres (èqueris» Auguftinû exeipiOjqa ille ferc vieiû 8^ im'qtatê rotûdis )^bis vocat, ^PVltenusad caput difîènfiom's venimus. An taie pec* catu feu, vt tu vis ,infîrmitas, natura lua vcl fola milêri«« eordia ionolcête, no fitcôtra deûamp;leoêeius. Nonehæc cftlummadifputatiôis noftræÆgo pro mehabeo Pan^ ti vocabulû,quod qd'Ggnificetnemo ignorat^nempe ik lud qcFcotra deû eft Ç nifi ignofcat ) natura (îia, Tu ha^ bes ( vt videris tibi ) patres, qui affèrât no eflè côtra den 8c lege eius,natura.Primû non probas hoc patres vclle, fêd oîa quæ inducis fàciîc-a mcabigent, fi dixero illos loqui de peccafo extra mifericordiâ poGto.Sic.n.verifli* tnedicunt,peccatû illud gratiæ(Gcdixerim animi eau* fa )prorfus neminêreû côftituere, nô dânarc, no noce* re,prorfus nihil comune habere cû peccato extra gratta. None8Cego Gc dico LatomeÇ' quid.n. facrilegii in me cft,quando in hoc fine couenimus, vt nihil mali vtercp aflêramus habere, id Gue peccati, vt ego, GueinGrmita* tiSjVt tu vocas» Cur Gc in me inlânis amp;nbsp;atrociter me cri'-minaris, cû non poiïîs aliud probare ex patribus, id qddixi C An qpfuûcaputnô G:quor,qanteiudiciû me damnafti amp;nbsp;exuffifti; led temeritate amp;nbsp;igné ego no ter* Kor,nçctrahor Latorac Sed efto, Gt aliquis patrû, que O

L, V T H E R V s

cgronondî vidcrim.Nâ Aug.Hicron.Ambro.Grpgo.

Éernhard.nouijVt fruftra mihi tot nubes obieceris. Scd fitali^SjÇjafleratiftudrdiquûnatura fuaeflèno côtra deu, nc(^ cotra Icgêeius, neget ipfiim fola ignofcente mifêricordîa dei,no efïè côtra deu nbsp;nbsp;legTEius,vbi takm

inuencris ( inuenias autêiuxta mulæfœtû fpero )quid turn ^pmouifti 1 qd efïcdftiCqd viciftiQuis mecertu fa.ciec Pauli eilè eu (enfum^'an nô licebit mihi de dus fén '' fu dubitareC'Nô licet mihi fie muiïîtare mecû.Sanôtus c îlle vir,{èd quid fi homo fit amp;nbsp;humanû hic ßpiatC Quis (cit fi aliud in Apoftolo latcat,qcF ille no videat C prefer* dm cû Paulus ta libéré amp;nbsp;aperte peccatu appellet, eu pO’^ tuiflèt J fi vellet, fie loqui vt ifte loquit. Quis illi ius fede nobis legê ftatuêdi amp;nbsp;intelligendi » Nemo ex vobis leoé fàcitjdicitChriftus. Velis tu Latomecum tuis fôphiftis bas pii cordis cogitaboes incendio aut fufpêdio danare^ Quid fi nô pofîit alirerv iufta fit tibi caufâ, qa in Pau' lo deu loqui certus eft, cuius verba funt venerâda ncc te* merâda,in ifto nô eft certus, deus an homo loquat.

Quid hic fâciemus';'dices ad rationêamp; cômunê fèn* fum camus. Ago pratias.Liberati ergo fiimusab omniij hominû autoritate in hac caufà.Ratio ergo tua erit,quæ fefè ex fidei articulo gloriet fluere,nempe q? credimus in baptifino omniu peceatorûreniftîonem donari,ficut Paulus inmultislods docet. Namhæcamp;Spatru tuoru ratio eft,8^ mihi placet, Sed quid quod Paulum ifta ra* tio nihil mouerit,quinpcccatum appellarct reliquum

A D VE R s V 8 DAT OH V M,

iflud remiflîoms omniü peccalorum patres aure mo* ucrit, vt negent, vt tu dicis peccatum, V’os inueniftis diftindlionêpeccatijVtfàluaretis iftam ration? Sô vcrbü Pauli, non potentes vllo modo ifta duo concordare, 8^ tarnen ipiàm hanc diftinAionem nullo loco fcripturæ poteftis probare,fèd eft humanu inuentû, vt non potes negare, fed neceiïàriù ( vt videtur vobis ) propter ratio* - nem prædiélam.Nonne ita habent » Nonne ego tua in* telligo C SiC nihil contra hæc imprudens aut ignoras po* fui, vt te Magiftro mihi plane nihil fuerit opus. lam (i ego modû illuftrante fpiritu inuenero, vt Sc pietas illc* fa maneatarticulorum fidei,amp;: Paulus fimul illæfus,no . egens vlla vocabuli fui metamorphofi violenta 8c audita,(èd fimpliciter,proprie ôé germane,id quod aliasGgnificare poffit,cum quo amp;iatisfiat rationi illi vrgenti vos, ad æquiuocandum vocabulum foloifto lo' CO, id eft, in Paulo, ac præterea nuf^ in ftriptura, vel* Ies mihi tu inuidereC atqjfitu nolles ampledi, velles mequotç meo gaudio ipoliare, quando in rerum (urn* mapulchre conueniremus '. Atego a Gmplicitate ver* borum dei non paterermeauelli,quæG iàlua pietate ft* dei, poflem bono fenGj intelligere veftris humanis in* uentis plane cedere nollem;

autêjSi in Gnnma coucnimus,qd\pphanas vo* cu nouitates fuftitas, amp;nbsp;no citra (candalu nobiGu c5mugt; nicas C Reipodeo, q? malo de fonte de riuulis Bibere;, anxu mehoc^hibebis'^ Duo em funtjquæ me mouenU-

L VT H E K .V S».

yrimû,q)(cripturasjin(ûis viribus puras,ab omni ho* minu etiâ (ân^oFîî cotadu mundas,ab oinni tcrreno dimêfü fynccras habcrcvoIo»Vos»n.eftis,çj prophanas f voeu nouitates non vitaftis, vt Paulus ait, fed humanis 1 glofis veftire,amp; terrenis côdimêtis codire voluiftis,{ân*

çîlas iftas delitias dei.Et anîa mea nauièat, eu Ezechiele, parîêcomedereftercore humanoopertû.Scis/quid hoç f fignificat 1 Alterû, q? verbis ia non iynceris, nec iÿncerc

myfteriû iftud gratiæ amp;S peccati tranare potueritis,deni* de nec inCelligere, tandê nec amare, ac fie frigidi, pallid f» triftes, fcgnes,in laude Ss amore dei fadti eftis*HumanU j cm verbû diuino additû,veîamcn eft veritah's purg,imo 1 vt iâ dixi, ftercus humanû eft, quo operit, ficut in Eze*

chicle figurât dns* Manna eft qcFin vrna aurea feruari^ Ivclit, ncniin manibushominuiaftariamp;^ verlârijQuis ( inquies ) ergo tuus eft ifte modus Refera amp;nbsp;fi fuipi* cer vobisjalliû pepones Aegypti anhelantibus, 8^ ia duducorrupto palato male habetibusno placifcurû. At mihi fatis fuerit,q) cofutare eu vos no potcritis,vos autÉ reos agere ille poflit, qui verba dei forqueatis in eu fin* fum, queinnullo alio loco habent,id quâ fit indignuni audiri deChriftianis ncdu Theologis,nemo non fentiu IJ'Scriptura diuina peccatû noftru traftat duobus mo* diSjVno per leg€ dei, altero, per Euangeliu dei.Hæc funt duo teftâmenta dei ordinata ad iâlutê noftrâ,vt a pecca^ to liberemunLexaliter non traftat peccatû,^ vt ipfum reueletjficutdicit PaulusRodij»glegêcognitio peccati^'

prtïn w w|td»ncjihgt; ; him fr» woup

A D V E R s V 8 DAT O MV M

Qusc cognitio docebat duo, conuptionê naturæ,ô^ irS deûDe prioredicitRo.vn*Concupi(centiâ nefdebâ eflc peccatû, niû lex diceret, Nô cocupifces. Na pruritû ilia fedu natura no dixit peccatû, fed vfum eius malû,inalic=^ no corpore, vt ftuprLi,adul(rriu Jornicationê^ Ita ira 8C Auaririâno didabat peccatû,fed vfum eius,in furto,frau=^ dc,malediâo, cæde,8C fie de aliis.Et baud fcio, an pecca* turn in (cripturis vnquâ accipiat pro operibus illis,quç nos peccatavocamus»Vidct.n. ferme radicale illud fer* mentûfic vocare/qd* fnidfificat mala opera amp;nbsp;verba.Nî hoc pcccatu ^prie reuclat lex, prius incognitû ÔC mor* tuû, vt Ro.v.didt, qd* viuaciffime latet fub fpedofis opibus hypocritarû.Na fub hoc peccato côcludi gfcrip* turaoês homines didt Paulus, licet latere nunep polfit, quin frud;us fuos prodat, in vno fic^in alio hc,Sed nub lû opus malu dare queas,fub quo oês hommes cSclude* repoffiSjde quo alias plura.IDe pofteriore dicit Ro.iiiV ’• Lex ira opérât, quia dicit Gal.iq. IWalediddus oinis qui no permanet in oimbus fermonibus,qug fcripta funt in libro hoc vt faciat ea*Et Ro.v.pcr peccatum mors.Et.vi» Stipendiu peccati mors.Haéfenus igit lux Icgis nos erti* dit, Sc fub corruptioe SC ira nos elTe docens ,atcp omnê hominêSC mcndacêSC filiû irgcÓcludês.Afrp corruption neforte contempfilTemus, 8C nobis in malo noftro pla* cuiflemus, nifi alteru malu iræ nobis hanc inlania non indulgerct 8c obfifteret,terrorc8c periailo mortis ÔC in^ ferm,quo minus pa^ in priore malo habcrcmus.Et pU^

O ii)

V T H E R V 8

ne mains malû nobis eft ira cp corruph'o,^a pccna plu® fpgit duplex malû lex reuelatjn^ ( qdimus culpâ» ternu Sc externû. Altei^qcf ipfi nobis irrogauimus,pcc* catu (eu corruph'on'e’naturse. AIteru,q) deus irrogat,irâ, morfêamp;Smaledidionê.Efto, fi vis ilia duo, culpa 86 pce* na, iêd nimis tenuiter amp;C frigide, culpâ nbsp;nbsp;pœnâ, fub iis

vocabulis traéîauimus, nelcio,quas rclahoes Sc imputa^ tionesfingentcs.Noscraiïe 86 plene iècundû icriptura, peccatû feu culpa feu internû malum vniuerfam illâ cor* ruptionêliafuræ vocamus, in omibus m'êbris, malâ 86 ad malu pronâ ab adolelcêtia noftra, vt Gen.vi.86»viif» (cribit.Et hæc ira tanta eft,v^t ea q bona videnc^nihil pro* (intjVt finit artes,ingénia,prudêtia, fortitudo, cohnêtia, 86qcquid naturaliû,moraliû,fpeculabiliû eftbonoru, inqbusnullû viciûjOmniuhominucômunis (ènfiisde* prehêdere poiïit,adeo, vthodieetiâ noftri Theologi inter bona numerêt,nihil illis mali tribuêtes, q? extra gratiâ fâéla regnû cœlorû no mereanf,rurfum fn nec in^ fernû, nec pœnâ mereant, parati plane aflcrere, ea cœfij etiâmereri poiîè,nifi quendâauditu de gratia neceflâria cocepiiîênt, nôm.deeiïè eis quic^ putat, qcTIex reqrat, (êd qdf gratia exigatLegi fatisfadHi docêt,(èd no Euage* iio. Addûtdenicp tâta efïè hæc bona, vt gratiâ mereant decôgruo 86 infallibiliter,86 fie plena bona fiant, fi non ^prio mcrito, tamêper ^ppriu meritû. Accedit his, qd* deus ipfc hæc no negat eile bona, ficut reuera negari no polTuntjfid rémunérât Ô6 ornât têporftlibus beneficiis»

adv e r 8 V s l a to M V M.

vt rcg»iis opibus, gloria,fa tna, digtTttate,hortore,volup*‘ tate,5c iis firrrilibus,ita vt no modo fpcciei ^priç, fed 8C rctributiois diuinæ operculu accedat naturali csccitatï, quæ ignorât vereboiAa, vtfccure ifta amp;nbsp;ptinaciflimcbo^ naefïecotendatjfupqua rc potiflimû prophetia labora* uit,8lt; o^ ^phetæ occifi funt, q? bæc carperêt 8ô v’^eriora bonaexigercnt.Prophetia.n.nihil aliud cxpolitio,amp; ( vt fie dixerim) praxis amp;nbsp;applicatio kgis fuit,feu quod dicit infyllogifmis fubfumptio,quæ vt quodlibet opus bonû incideret,pronüciaret,an vere maleuc bonû elTeu Hinc multalcgimus reprobari in librisantiquis qu^ ob®quot; ftupefcimus.Hinc ^hibuitdeusjne fuü fenfum fequerêt fed voeê eius audirêtJdco eis fein g prouidit prophefas, qui lege praûicarent in bis bonis ( vt fie dixerim ) velut in exemplis monftrando'quid effet lex.

ÇSoh igit lex oftêdit,nô qdê elle ifta mala p fe, eu fint doua dei, fed eflè in malo vfu, ,ppter radicale illud pecca* tu occultiffimUjq in illis c5fidebât,placebât, gloriabanf infenfibili malo, ficut nûc 8^ femper facit hoc inh'mä peccati malû,cu in folo deo fidendû, placêdû Sc glorian^ dû fit,ficutHiere.ix.dicit,Nô gloriet fapiês in fapientia fua,nec Fortis in fortitudine fua,nec diues in diuiciis fuis Oîa.n.hæc funt bona, difperfa gratuito in malos freque tius ep in bonos ,ifavtPfatlxxti.fefc periclitari ob hoc queraf ,8ô peneeftundi greftus fuos,fed oîa funt(vtdixi) fub ira et malediâx) c6cluCa,nec qc^ profunt,ct adeo n^o parâtdccogruo ad gratiâ,vt magis incraflèntcor,negHl* tiâ defidere^aut neceftàriâ fentiat,ficut dicit pfal,qxviigt;

I, V T H E R VI,

Coagulatû eft ficut laccor eoru.Welius Hcb.IncMftaM eft ficutadcps cor eoru.Hi'c populus proprie in (criptu^ ris arguit impictads, incredulifads,duræcerui'ris,quod indomitu (enfum in iftis fpeciofis bonis humiliarenon poiTent ,nec lege nec pcccatn luu in i 11 is agnoftere, (èmg' arbitrad feiéobiêquiû in his preftaredeo, præ omnibus aids vere iuftis.His fruftra pr£cdicat,hi viri iânguinû et doIi.Sun-rma,lcx illis eft implcta, nee indigec gratia ( vt dixi )nifi ex quodâ fugHuo exatftionis diuinæ,. His eft yelatus Moies, nec ferunt feciFdus cornutâ, mali efle id tanta fapiêtia, bonicate, iuftida, religione no volut, ned (e eflecognoicerepoflunt,quia no audiur. Vides ergo excedat lex naturale radonê incoparabiliter pro* fundu Gt pcccatu, cuius cognitionem docet lex» Hi ergo omnes Gab ira, quia omnes in peccatOk

Suangchu cotra fic tradat pcccatu, vt ipfum tollat, ulcherrime lege (equit»Lcx. n.introduxit SC nos oblt; ruit peccato, g cognitionêeius, quo fecit, vt ab illo libe* rari peteremus amp;nbsp;gratia Gi(pirarcmus.Na Euangeliunt^ eda duo prædicat^ docet, îuftitiâ ÔÔ gratia dei. Per iu* ftidâ lanat corruptiorie naturae, luftitia vero quæ Gt do^ nu dei,ftdes fcilicet Chrifti, Gcut Ro.in.dicit.Nunc autc Cne lege manifeftataeft iuftitia dei.Et iteru Ro.v»Iuftift^ €ati gratis ex Gde, pace habemus SócELif)» Arbitramuc ein hominê iuftiGcari ex Gde.Et hax iuftitia peccato con^ traria in icripturis ferme indma radiceaccipit, cuiua firudlus Gjnt bona opera.Huic Gdei dC iuftida:comes eft:

f

A D V E H s V s LATOMVM.

gratia (eu mifericordia, fauor dci, cotra ira, quæ pecca* ti comes eft, vt omisq credit in Chriftu, habest deum propifiu»N^nec nos in bono ifto iufticiæ fatis 1^ efle * mus, nec magnificaremus eius hoc donS, ft (olu eftet,

no gratia dei nobis côciliaret» Gratiaaccipio hie nbsp;nbsp;nbsp;^vdÜCt’

prie pro fauore dei, ficut debet^no qualitate animi, vt noftri recêtiores docuerut^atep h^c gratia tandê verç pace cordis operat ,vt homo a corrupt!one fua fanatus, etiàpropitiû deft habere feftntiat» Hoceft qcF impin* guat ofta 8ó côfcientiâ reddit lgtâ,{ecura, imperterrita, nihil no audentê, nihil non potente, vt quæ morte cria rideat,in fiducia ifta gratip dei»Proinde ftcut ira. maius mais eft, corrupfio peccati ,ita gratia maius bonu,

fanitas iuftitiæ, quâ ex fide cftè diximus. Nemo ein ( fi poftet fieri) no mallet carere (anitatc iuftitiæ,cp gra^ tia dei*Nâ remiffio pcccatoru ÔC pax ^prie tribuit gra* tiædei,fedfidei tribuit fanitas corruptionis,Quia ft* des eft donu amp;nbsp;bonu internu oppofttu peccato, qcP purgat, amp;nbsp;fermentu illud Euagelicu in tribus fàrinæfii* tis abftonditü.Ät gratia dei eft externu bonum, fauor ■^o.^deijOppoftta iræ.Hæc duo ftc Ro,v» diftinguit, Si ein vnius delifto mortui multi funt, multo magis gratia dei et donu in gratia vnius hominis lefu Chrifti m pin* res abûdauit.Donû in oratia vnius hominis, fidêChri==^ fti vocat ( qua 8ó fæpius donû vocat ) quæ nobis data eft, in gratia Chrifti, id eft,qa iUe folus gratus amp;nbsp;accept tusinter oês homines, propitiû clemente dcuhabe*

V T H E R V s

ret, vt nobis boe donû etiä banc gratis mereretur., fjlobânesj\4el«n,fic,|^cx per Moien data eft, Gratia vero amp;S veritas p Ibefum Chriftu faefîa efhEtinfra,Ple* nuoratia SC verifate.Ita veritas ex Cbrifto in nos flues

O

fides eftjgratia fide co mita t ob gratia Chriili, ficut ibi^ dFpræmifit, de plenitudine eius oês accepiinus, gratia pro gratia»Quä gratia,pro qua gratiaCgratia noÈrâ vt nobis faueret deus,^ gratia Cbrifti,qua illi fäuet deus» Quia,ingt,Lex p Moien data,{ed gratia amp;nbsp;veritas per Ibefum Cbriftu fa(fla efl:.Habemus ergo duo bona eua* gelii,aduerfus duo mala legis, donu peccato, gratia pro ira.Iä fequit,q) illa duo ira amp;nbsp;gratia,fic ie babêt(cu fint extra nos ) vt in totû efRindant,vt iub ira eft,to# tus fub tota irsi efi, qui fub gratia, totus fub fota grata eft,quia in 8^ gratis peribnas refpiciunt.Quê cm deus in gratis redpit, totû recipit, 8C cui fauet, in totum ià# uet.R-urfus, cui irafcitur,in totû irafeitur.' Non em par* titur banc gratis ficut dona partitur,necdiligit caput

odit pedes, nec fauet animæ 86 odit corpus. Et ta* men donatatiimsc, quod no donatcorpori, donates* pifi quod nô donat pedibus.Sic 8C in tota Ecclcfia,qug in eadê gratis dei ftat,vtRo.v.dicit, Per que habemus acceflum in gratiâ iftamjin qua ftamus êóc.Diuerftiset multiformis eft in donis fuis^ta ccontra, cm’ no fauct, toti no fauet, Ô6 tarnen non totum punit, imo file vno pcccafo vnius membri,iub ira totus manct, Ô6 hie vmO dono vnius opens fub gratia totus manet,vt longe,!!*

AD VE RS VS DAT OH V M, cut dixi, gratia a donis (eccrnenda fit, cu folâ gratia fit; Vita ætcrna Ro.vi.Etfola ira fit mors æterna» (fVeniamustandê adinfti'tutûXuftusamp;fiddis abfiÿ dubio habet gratia ôô donu.Gratiâ quæ eû totum grai« tificetvt pcrfonaprorfus accepta fit, amp;nbsp;nullus irælo^ eus in eo fit amplius.Donû vero, qcF eû (ànet, a pccca^ ûo 80 tota corruptione fiia animi 80 corporis»dmpiiiïitf nni ergo eft dicere,bapti{atu elle adhuc in pcccah's,aut no efte omnia peccatapleniffime remiftà.Quid enim ibi peccati, vbi deus feuet, 80 nullû noftè vult peccatû, totulc^ totu acceptât amp;nbsp;fiincftificat Sed hocnon eft re* ferendû ad noftram puritatcni,vt vides,fed ad (bla gm^quot; tiâ fauentis dei^Rcmifla funt omnia per gratiâ, fed no^» dum omma fanata per donmDonû etiain infufum eft, fermentû mixtum eft, laborat, vt pcccatum expurget, quod iam perfonæ indultum eft nbsp;nbsp;hofoitem malum

extrudatjCui îicentia fafta eft eiiciendigt;InteriiTi dû hæc aguntur, pcccatum didtur ÔC eft vere natura fua, fed iam peccatum fine ira, fine lege, pcccatum mortuum, peccatum innoxium,modo in gratia amp;rdono eius per^s feueres»Nihil diftèrt peccatû a feipfo, fecundum uatiu= ram fuam,antegratiam amp;nbsp;poftgratiam, differt vero a fuitraâatu.Aliterenimnunc traftaturq? antva. Qiio modo antea traftabatur‘r’vt eftetÓÓ cognofceretur, ÔC obrueret nos,nunc traftafur ,vtnon fit3ôciiciatur„ At non ob hoc, non eft vere ôô naturaliter pcccatum«..

iniuria eft gratiæ doni dci„

L V T H E R VS.

negate ipfumvcreefïepcccatu.Gratiaqui'dê nullu ibi peccatû habet,qa perfona tota pkcct.Donuautcpccca*^ tu habet/qd’ expurget èC expugnec,(ed SC pfbna no pk^ cet nec habet gratia, nifi ob donu hoc modo peccatum expurgate laborans.Deus no fidos fed veros pcccato* res faluos fecit, non fiétu fed veru peccatû mortificarc ^J^cce iftû modu intelligedi SC loquedi fim# (doceU plicêSc Pauliniï ego qugro amp;nbsp;voIo habere* in tradatu peccati dC gratig.Hic purus Gnccrus,prorfus fine vk ladifFicultate capit, nullis diftinedionibus indiget,8ó miro modo blandus apertufep eft, 8c tofa fcripturam aperit.Non eft hie necefte dicere, Peccatû apud Paulû pro ipfirmitate capi, imo necefte eft pro veto peccato capi, quo gratia amp;nbsp;donû dei pure Sc vere comendent. Quod ft qs neget vere peccatû efte, hie donû dei blaf» phematóó ingratus eft.lta dico S)C doceo, vt omnis ho»“ mo in omni opere ftio feiat fe tantû habere de pcccato, quantû in ipfb nondû eft eiecftû peccatû, qualis arbor, talis fruftus, ne gloriet coram deo de mundicia fua, in ftipfo, gloriet aute in gratia SC dono dei, c^ fauentem deû habet, qui hoc peccatû nô rmputat, infup donû dc' dit, quo expurget. Veritaté ergo cofiteat, q? fi fecundû naturâ operis, citra gratia,iudicGndus eftet,non pofteC fubfiftereante faciêeius.Nunç,qa in gratiairitit,nihil eft qd* eû accula re potel^AÎÏfunt hæc tam oblcura, vC fophiftarû immenla ilia volumina de peccato ôôgratia cogefta An no iâ Pauli verbû ÔC pietas fidei èC ratio

AD V E R s V s L AT.O M V M

ilia quæ cogéré vi'debat,vt peccatii pro pœna caperet» pulchre cûucmûtC Quid fiicilius dicere quâ pcccam tra^ élari aut lege aut EuâgeliojC'Si lege fola tra(fles,mors ëC ira eftjfi folo Euagelio, gratia amp;nbsp;vita eft, manct tamcn fub vtro(^ vereamp;S naturaliter peccatïyQuocirca patrS autoritates,qui negât peccatû efîè in iufto,oines intelli* gendæfuntjfecundû gratiâ,(ed no fecundû natura pec* catijVel lege. Chriftus ern nos liberauit vt iam non G* mus fub lege fed fub gratia»

dices, patres fanfti peccatu ncgat,nec tu probas hoc modo peccatu hic accipiendu»Rcfpôdco ■gt; Primu, nihil impiuamp; alienu tamêa fide ftpio SC doceo»N5nc admittis Et ,pbabo latius.Deinde hoc ,pbo, cp pecca* tuinfcripturisaccipit vbiep vt ego accipio, ideo effica-quot; citer probojfic accipiendu eftc,cu fine ftripturæ exem* plo, nihil fit in fide aftèrendutn» IDcindc, dupliciter tu nihil probas» Primû no probas, patres negare pcccatS fie accipiendû elîè aut accipi pofie, vt ego capio, qa 8^ Cl infirmitatê appellent Sô peccatu negêt, hoc facere vi* deri poftunt refpicicndo no natura peccati, fed gratia de{,nec habes qd* hic opponas Jàfi etiâ ex animo negêt (ècundu naturâ efîè peccatu, no tamê probât,nec eft ar* ticulus fidei, qcF ipfi ienhût aut dicunt, imo periculoft dicut, dû fine exemplo feripturæ dicût.Sic, çp peccatu fignificet rcatû tantu, nec qîbas iplbs vclle,nec ipfi prolt; bat ita efledebere»Vosinueniftis hoc obfcurifiîmum verbû reatus, qd* peccatu formaliter vultis fignificarc

P iq

L V T H E R V S

Gilicet (criptura fimplicioreft,nihilniG corruptionc amp;nbsp;iram fecili ÔC aperto lermone habctjta qcF remÜTio omniS peccator5,ablutionêpeccatorû,8c qusccûc^ ta*« de de baptifini gloria,no immerito dicht, non probas îdè clîè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nullu pcccatû natura relinqui, nec ipfi idê

probâtfSM omibus obftat Paulus, led amp;nbsp;Petrus,quo'' râ hiccarnalia defidcria nnlitarcaduerfus animam,ille peccatû in corpore mortali côcupilcere aduerfus fpiri* tû dicit, cogûtcp patru diâ?a ad gratiâ baptilato fauen* te, donûcp peccati aduerfariu, n5 ad natura peccati aut legê fpeclare^Et fie ôîa Latomefunt tua inania Si: côfu* tata,dilj3erla ficutpuluisantclàciêventi. Cuergo huic lèntentiæ meæ faucat pietas, confentiât verba feriptu* ræ, fitc^ in ea fimplicitas, finceritafe^ tâ verboru rc* rû, nolo nhhi auferri vocabulu pcccah, in oîbus homi* nibus, omibufi^ operibus eoru in hac vita,etiâ fi cofi# tear,nihil eos habere peccati aut mali operis fecûdu gra'quot; tiâ dei»Qui me lèq nolet,omittat 8C Icquat alia, led lua, Iciat humanis niti,mea diuinis teftimoniis» Nô patiarj vt plus Auguftino credatur Apoftolû glolanti,^ ipfi Amollolototies peccatû iteranti»

|([Videamus nunc cogruentias lcripturæ in hâcfenten* tiâ^Chriftus Lucæ vlt.pœnitêdâ remilfionê pdicari dicit in nomîé cius.Cur no fa tis erat remilîîo peccatoo rû Ç’ None hue côgruit,q) pœm'têtïa eft iinmutatio cor^ ruptionis,amp; renouatio de peccato alTidua, quâ opérât fides,donû dei SC remiifiOrGrutiçi: donû eft,y t non fi C.

0 «inktiticl ■

ibi peccatü irscC Nccn.pdi'cari docet pocnitentia illarn fiditm (bphiftarû,quç ad hora durat.Q^ diu prgdicat,

diu vi'uit, poeni tendu SC nouandu ell,vt peccatü peIlat,Nunqd potes fic aptare ifta duo, infirmifati amp;C pœnæ C cjs de infirmitate poem'teat Cquis pcena inno^ uet Idê fiicit verbû Iohannis Bap. a Chrifto repetitu. Al nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Pccnitentiaagjite appropinqiiat regnucceloru.• hoc elt,niG mutare vita, qd* fides facit peccatû expurs: gans,amp; lub dej regno efle,qcF gratia faci t remittêsÇ’Na hos früdus dignos vocat lohânes fi peccatu expurgct, ' amp;nbsp;no opera externa fimulent. Hue ta pulchre cogruit parabola Matt.xiq.de fermeto 80 fariose litis tribus,vt nihil aptius poffi t.No fic autê cogruit,fi infirmitatê Sé pœna appelles peccatû,imo iam tenebras offiidilfi his vocibus,vt parabola no videas nec làpias.Huc Sé paraquot; boladefemiuiuo, a Samaritano cura to, tota Sé primo loco ptinct,qui no fimul fanatus, fimul tn fuiceptus efè curanjeuita Sé facerdote Icgis miniftris videntibus eS led no iuuâtibus.Lex peccatû ( vt dixi ) cognolccre fe* cit, fed Chriilus per fidê fanat,amp;S in gratiâ dei rcducit» Hue illud lohan.Qui lotus eft,mundus eft totus, riëjîc P gratiâ, ÔC tn lauatp fidê opérante pedes peccati relie qùî.Huc,qcf nos palmites in Chrifto, qui eft v itis, cû fruftificemusvtmûdi pôra,tnagricolacoeleftis mune dû purgat, vt fruftû plus afferat. Nihil horû potes ad pçnas et infirmifates aptare,ftatî.n. périt lauâdi, purga* dijCurâdi fenfus,nifi vaga vcnialia huepoflis trahcrc

L V T H E R V3, fed CuperficiaHsillceftfenfus jfolia præfcindit, radicF noexcindiuEtficutfimilitudo habet a Latómo indu*' da,fimilis eft ifte modus curandi, radenti capillos vbi denuo renafcunuNô fie donû deijqd' radices mortifi* care laborat, nbsp;nbsp;nô aeftus (ed ipiam peribna purgat, vt

Vcnialia ilia cefïèncaut certe minus pullulêc,fruftra vcfi nialibus reGftis,nifi peccatum illud fomifis extinguas, vnde ilia pülIulant.PcccatS fèmp côcupilcit, ied cocu* pifcentiæ eius refiftis, G nô tantû motibus eius rcfiftis, fed ipGim quoq^ iugulas, qcf fit per donû fidei morh* ficantis,crucifigetis, amp;nbsp;paffionibus variis exercêhsj^^ terê iftu peccati hominê, vt Apoftolus voca^Hucqua^ drat ilia Ggura,quâ Gipra poGii,q? filii Ifrael poflèflà terra Canaan,reliquias Amorreorû, Icbufeoriï,Cana# ueorû nô deleuerût.Nô erantalterius naturæ reliquiae iftg,cpip(ggêtes»AtnriiftiinGrmitatêet pocnâetiâno tnala,imo vtilê amp;nbsp;ferenda docêt,qG nô G t expurganda» Cjîpôçludo ergo.Quado Paulus Roma^vi«, Pçccatu in mortali corpore peccatu nôdnari, corpus peccati de* ftruijRo.vifj.a lege peccati liberari*Roma, vq* peccatu operari, peccatu repugnare, peccatu captiuare, lèruire ïegi peccati»i»Convrj* Incôtinentiâj\Cor*v, fèrmentu vêtus maliciæamp;SnequitiæjEphej'in. veterê hominem» ColofCïij.Iram, libidine, auaritia.Heb.xiij, cireuftans peccatum, breuiter, nui^ non peccati amp;nbsp;vicii nomine appcllct,afcp G temel tantuappellaflèt peccatum ,nulH »iigeloru cederê»Nuc cû tQt^ locis idê côftanter aflèraU

A P V E R s V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A, T Q W V M, 6t*

qui funt illi homincs,vt corû glofas in textUiCrafis Pau* U verbis, me cogatreponere“;; Nolo eoruftntêtias,pcc« catu inelTe nobis dico, 8lt; in omnibus operibusnoftris cû fiducia, cß diu hic fumus. Si ergo Louanien mei me ante audiffcnt,^ plus in verba dei hominû intcndi* fient, vtiq^ veritati purius cognouiffent, quç eos a tarn immani blafphemia,facrilegio, crimine,fceleTe prscCer* uaflet, vt verbuPauli ta temere no exurerêt» Sed ÔC ad* hue eis offero optioriê^vt refipifcant, errorê agnofeant, dent gloria deo,confiteant Cuas infanias, quas nulla ra* done tueri pofiunt,8c ecce ignotafint eis oîa^Libëtifii* mcar^comunicabo illis ,nec memor ero malorû vnêg» ûcut nolo meoi^ cfie deu memorem nbsp;nbsp;nbsp;fi perftent,qd^

execror, certe anathema eos habebo» Dns viderit ,ari' mea excômunicatio pluris minorifue fit,ëç infulfaCjfatv guinariæ, facrile^jbreuiter. Papa Roma dignifli* mæ bull« Amen.Ex iftis credo nùc fatis afierta »defetr* fa,84 munita ôîaîquæ ad hûc articulû adduxi in refolu« tione mea, quâbatomus oppugnat, ôcLatomi omnia, efle nihil ignorâtias fcripturæ,tum meras præfump? tiones amp;nbsp;petitiones principii, fJVnu adiieiam vt ratiôe 8lt; expcriëtia caufam ift^i iu* uem.Cû fophiftis difputo» Veniamus de régula ad ex* emplu, ne fimus ftoici, qui fapientê eü definierutit que nuncp vidcrunuqualc oratorê Quintilianus quocK for^ mat.Quæro an vllû hominê dare audeat, qui poliit de vno fuo operebono dicerc »hoceftfine peccato, etianii

L V T H E R VS.

CO modo quo ipG de peccato loquutur.Ego non credo ipfosmet aut vllu homine hoc aufurû de fuo operc (en* h're.Si negàt vllu pofle,qd ergo mecrimfnanc tarn itn^ maniter, cu ipi idêfcndàt,imo magis cp ego diœtÆgo cm de veniali peccato no dixüZßl quæ efè abfurditas in omni opéré bono ponere peccatû,cû ipi fàteant in pIu* rimis cerfo eflè peccatUjamp; in paucis no efle peccatum, etiâ dû fine exemplo fecûdû régula fblâ loquunt.Si no cft abfurdû in vno aut muftis, quomodo abfurdû aut impoffibile in omibus Ç' Sumus ergo ne pulchri dodo«’ res,qui réguladocemusfineexêplo t Sed dicêt, Incer*' tû eft cuius opus bonû fit,fine peccato, tamê fine pecca*quot; to elle no dubitamus.Quid ergo fâdmus^ducimus ho;* mines in incertu cû noftris dodrihis C An hoc non eft abfurdû docerc in Ecclcfia,incerta^ Quando ergo erit pax in cordibus noftris C Quid interim faciet an ora«« bit venia pcccati in bono opere,aut iadtabit illud co^ râ deo Periculû eft ,fi peccafû eft,Só venia non petit» Rutfus periculû fi venia petit,vbi no eft aut no eftè pu* fat aTlpâ.M.entiet.n.amp; orabit^p ^0,^0 q no orandû ftn^ tit,amp; hoc ipfo confitebit opus vcrria dignû, 5ô faciet ei iniuriâ.Sufpêdet in dubiûïcrgo etiâ incerta orareopor* fet'nô tantû operari 'î'Gratias vobis Magiftri noftri,q nihil incertû nobis rclinquitis,nec hoc quidécertû fticî* ^Jîed faccffant ifta.Excmplû ( tis,an fint incerta oia» huius rcgulæ ,Opus bonû eftfinepeccato, planedeeft in hac vita,qa Paulus ( vtdiximns }nô audet hocaflè#

rcre de fuis opcribus.Nihil mihi (inquiês )côCcius fum

fed no in hoc iuftificatus fum.Cerbos at nos cfle opor# nbsp;nbsp;nbsp;qiûS tn

tet, ideo deus in gratia fua nobis ^puidit hoininê, in q cofidercinuSjSc no in opera noftra.Na quauis p donu fidei nos iuftificarit, èC p gratia fua nobis fadtus hr. pitiuSjtamCne vagaremur in nobis ipis,et in his dohis fuiSjVoluitjvt in Chriftu niteremur, vt ncc iuftitia ilia cepta nobis fatis ftt,nifi inChrifti iuftitia hæreat ex ipfo fluat,ne quis infipiensjemel accepte dono,iä fatux amp;nbsp;fecurus fibi vid eat, fed in illü nos rapi de die in die magis voluit,no in acceptis cofiftere ,fed in Chrifturn plane transformari Jlliusm.iuftitia certa 5C ppetua eft, ibi no eft nutate, ibi non eft debcere, ipfe dhs omniu» Ideo Paulus mira diligêtia qties fide Chrifti pdicat, fic ^icat, vtno tantu p illu aut ab illo fit iufticia, fed etia.

in illUjVt nos in ipfum referai 8c trâsformet,et velut in abfeonfum ponat, donee tranfeat ira.SicRo.v Juftifii» cati ex fide pacehabemus ad deu p dnm noftrulhefurn Chriftu.Ecce fides no fatis, fed fides qfe fub alas Chri rec5dat,8lt; inillius iufticia gloriet,Etiteru,Per quêha^ bemus acceffum ad deft, p fide in gratia iftâ. Iteru fide fic docet,vt ea fub alas Chri proiiciat. EtColof ûEt p eu placuit recociliari ota in ipfum, E.cce peu in ipfum,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et vitra, Pacificâs pfanguinê crucis €ius,p ipfum.Ecce

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pf anguinê crucis eius,p ipfum.Quid iftis vult Apofto *

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lus ,nifi cp nô fatis eft ilia fides vaga fopbiftatft ^q^ccep*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to dono putat qpari‘;;fed ea demû fides ê,qtc pullaftru

L V T H E R V 8

Chriftu gallînâfacit,vtfubpermis einsfpcrcs.Nâfa* lus Hi pennis eius, ait Malachias,vt icilicet no in fideac* cepta nifaris, hoceftji.fbrm’cari, fed fidêeflc fcias,fi ei adheferiSjde ipfo pr^fumpieris,qætibi ianóhis iiiftuic]^ fitbcce hæc fides cft donu dei,quæ gratKÏ dei nobis ob* tinet,8d peccatu illud expurgat,et (àluos cerfoic^ facit, nô noftris fed Chrifti openbus,vt fubfiftere èc perma^ nere in »ternu poflimus,ficut fcriptum eft Juftitia eius O iccs autê, Videmini vers: (^ma net in f^culû fcculû bi cotrouerfia torqueri, quando in (uiîima conuenifis, neutri aflerêtes danabile eiîè illud reliquû baptifmi, fi* UC peccatu fit fiue pœna.Refpodeo, de fine concorda* mus,efle icilicet innoxiû,(ed neqaa^ de caufa ipfà.Na ipfi naturæ tribuut qcf gratiæ dei eft,quod ferendu no cft.Deinde fêcuros faciût homines, ne peccatu expur* gent.Minuût etisfmyfierii Chrifti notitia, per hoc èC laudêÔCamorêdei,du no cofiderât effufiftîmægratia: bonitatê fup pecca tores expanlam, (èd innocenfênatu* râ feciunt,attç fi nihil aliud obftaret, fineftripturis lo* quuntjtum feripturæ fynceritatê fine caufa perdût, 8C intclligentiâ reru obfturant.Quo fit, vt amiflà fimpli* dtate ma fcandalû fiat,qcF nos ab iplà longius ducat,fi* eut côtigit, dû primo admifimus hominû glofâs tan^ pias Só lucidiores fi t feriptura, tandê èc huius glofæ aliâ glofàm, vt iâ no fit modus gloflàs gloftàrûaugêdi amp;nbsp;nos in côfiifioriê verborû confufiftimâ trahêdi, do* nec prorfus nihil.Chriftianarû rerum amplius nofterc

AD V E R s VS L A^TtQ M V M.

mus, amp;nbsp;i^cntiks infanias noftris pares vtilcs arbi* traremur^a fcandala Sc cxcelfa tollenda funt, 8c vise Sion,quæ diu fatis luxerut, aliquâdo terendæ itcrû,ac pur^ nos tritico fimplicis amp;nbsp;fynceræ fcripturæ pafcen*

^j^Vides»n.ôC hiclJitomûôîagloirishominii incerta facere, præter ea quæ funt hominu 8gt;C philofophorS, ftdeo vt et hûclocu Pauli dupliciter cxponercliccrcpugt; tet,dehominefublege,velde homine fub gratia. At boe eft nihil docere, fed animas cofundere. Negâdi reprobâdi prorfus funt,qPaulu hie de homine fub le*

loqui affirmatjCu verba fatis fintapta 8^ clara,q? de* leftet in lege dei,8c feruiat mente legi dei, qd null! im* pio poteft quadrate, q totis viribus répugnât legi dei. Geut car). amp;C.V.do euer at. M.cu cónftliü fit', qfacras lite* ras no pot certo fenfu tenere,eas dimittat.T utius eft cu laicis ignorare eas, incertas habere. Incredibile eft, quatas moleftias Satan p eas laciat morituro, fi ambi* guashabeatjVt fophilhas in hoc fufeitatos putê a diabo * lq,vt eas incertas facial æquiuocatiôb.et ludibriis fuisi

Quærimus igit hie, vbi eft ille téftimôniorû pode rator,q ratione redd ere voluit Louartieh Magiftra*

1 libus noftris None ipfe nihil certi aftcrit lt;nbsp;None folii \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc agit, vt Lutherifentêtia fit cotrafuâ dub ia fenten*

1 tiâ Ât illi q danauerunt exnfferüt, alii fuertït.Nctn * \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qvoluerut fua afterta, certa ÔC infallibile fententia

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfte, vt nó folu polfit, fed debeat quotp fic dici. Et pro

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bis mifcris nihil loquit Latomus, cu pro iis foUs loqui

L V T H E R VS, pro mi fen tad CO fides,vt pudenda ia ftan't, in rc ta cer* ta rah qu'cpetere.Sed vt dixi, no fuæ rationi fed bullae nixi Cunt/vt auderet^pdire,nccaliud prodeutes qrebSf^ cp vtfcripturas lacerarêt ôd os orbi oblinirent, cufuo, Poteft fic d 1 ci♦ Si autê fic etiâ de furore fuo fènfifïènt 8^ dixiflent, Poteft fic danari Sc exuri,fcd nodudicimus, q? debcatamp;Soporteatficdainnari 5)C exuri,refp5dereC opus eorû verbis coisz.Nuc quales déclarent feipfos,qs no videt q hoc certo dânarint, de q hodie quoep in^ cerfos effe feipos côfifent.Nâ etfi patres fanóti quädoc]^ dubitêtôd^ varient in feripturaru fenfibus, nun^ th fu# rorê hue addiderht,vt afTererêt, aïienacp dâharêt urerêtjgit ratio ilia nondh qgt;dit,quæ,pmittit p iftum ponderatorê.Nâ vt Lutherû et fèntentiam eius éludât» fuâ th no probat,nec mea improbat,fed vtrancç incer^ tâ facitjcS vtraq^ ab eo induefta expofitio efïè vera non pofTit.Quare cocludo Magiftros noftrales eu me darrt'* narêt, fuifïè infànos,8lt; qui nefcirêtfquid facerét.T cftis eft Latomus eorû patronus, qui ideo hune librû ferip* fit,neorbem hoc diutius lateret» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

ego dixiflèm, repugnarelcgi alïud no efîecp pec * care.N5 agere bonû eflè cotra legê.Refpondet, Quod Aug.audeatafîèrcre, no eflèpeccatu, nifi cofentiatur* T um ipfe addit. Et nihil dânatiois in eis eflè,qa no pec^ cant. Vide nequitiofum fophifta vtofa deprauet.Quis no videt Aag.hic loqui de mortali pcccato, qd* fitco^ (àifuincôcupifcêtiaspeccaUj noth negatiftos motus

ADVERSVS L A T O H V M 04^ tffe verrialia pcccata. Adhuc Latomus hoe co tra Lutnc* rü effe hngit, no cp i gnoret me loq de peccatono mor^» tali feu dänationtSjfed q? malitia agitatus optet meafic intelligi Jam qua Latomiana dialectica ,nihil dânatiôis q^a no peccant. Ergo ex oppofito cófequêtis oppofitvt anteced.êtis fequit» enialiter peccâtes,peccât ergo no nihil dânationis eft illis.Hoc eft ApoftoluPaulu Lo^» uarrialiter interpretari.Peccatu vernale fine danationc aiferut, meu autê illud peccatü danationis faciunt.Ncc dignant meminiffejCp crebro ego quoep illud induxe^« rimjqtF Paulus ait,Nihil efle dânatiôis,licet nomhil fit peccati,qa tot de peccato pra:miferat,fed ideo nihil eft dânatiôis,no qa no fit ibi pcccatû,vt Latomus mentit, fed nafunt in Chrifto lhefu,dicit Paulus, id eft, pulla«» ftri tub gallina fub vmbra iuftitiæ illius paufarit,feu vtRo.v.clarius dicit»Gratiâ £lt; donû in gratia illius ha*^ bet,Dcfnde no ambulât fecundu peccatü feu carne pec^^^ cati,ideft,nocôfcntiütpeccato,qd* reuerahabêt^Deus cm eis ^uiditduorobuftiftima munitiffimac^ hrma* mêta,ne hoe peccatü eis fit in dânationë.Primü,ipfunï • I • Chriftü ^pitiatoriü( vtRoJii» vtfubhuius gra tuti fint,nö qa credüt 8lt; fidc aut donü habet, fed qa in gra Chri habet.NuUius.u.hdes fubfifterct,nifi in Chri ,p^ pria iuftitia niteref ,et illius ,ptcftiöc fcruarcuH^c e.n. fides^vt dixi )vera,nö abfoluta îmo obfolcta illa qlitas inania,vt illi hngüt,fed quç fe a gratia Chrifti no patiç 3Luelli,nec alio mtit, qua qd* feit, illü efte in gratia dcL

L V T H B SI V 1

Bec pofTe damnari,nec aliquê,qui fie in eu fe proieceri’fgt; Scilicet ta magna res eft hoc pcccatû reliquû,fic intole* rabile iudiciu dei,vtnifi eü te opponas,qué fine omi ^ccato efle nofti fubfiftere nequeas, id qcf facit hdes l^-^lterû eft, qcf dono accepte no ambulant (yera# ftcudû carne, nec obediutpeccato, fed prius illud pria* cipale èC robuftiflimû eft, licet amp;nbsp;alterd fit aliqd,fed in virtute prioris. Quia pepigit deus paftû lis q fiint hoc modo in Chrifto, vt fi pugnêt cotra feipfos amp;nbsp;peccatu fiiû,nihil fit dânationiSvNô ergo nihil eft dânati5is,vt Latomus delyrat, quia no peCcat, aut no fit peccatu iit opéré bono.Hoc fingit fophifta, extra amp;nbsp;cotra. apertu texÉû Pauli e ^prio capite,Sed qafijnt( inqt ) in ChrO) ïhefu, amp;nbsp;no ambulât fecundû carn^,manifefte de mor* tali peccato loquês.Solu hoc août iophiftae, vt hoc pec^ catûextcnuêt,qcf deustantûexaggerat, vtfiliu fiiûfi* bi velit opponi, amp;nbsp;homines oês hoc vehemêtiftîmoiiJ;*’ dicio Chriftû vrgere 8^ côpellere, vt fub alas eius tre* mêtes,defperâtes,anhelantes fefe recipiat. At ifti huius peccati negatores, faciût ofeitâtes nbsp;nbsp;fecuros homines,

in accepto dono,p hoc Chrifti gratia vtilem,et mift^ ricordia dei leue, ad q fèqui neceflario oportet frigus amorisjfegniciem laudis, amp;nbsp;teporêgratitudinis»Nihit de Chrifto hi prorfiis fçiûuT u ergo caue illos peftilen?' tiftimos, amp;nbsp;difeeoperadei magna, mirificaamp;Tglorio* (a eflèjideo feias fete no pofte hoc peccatu iatis exagge* we^Ncq^^Ufmalu eius vllus hominwyn^ inuefti^rc

ft D VE R 8 V 8 L A T OM V H.

autcoprchêdcre pemtus potuic ,cSfit infîrritû 8ó æter* nûpvtrurfus opera dei cognofeasin Ghriftotecû Biâa eiïè immêfa,vtqui ta potente tibi in Chrifto gratia prægt; ordinarit,que tâto malo no patiat tete perdi ,8lt; q tato malo dignus fis, tn iltius hominis gratia,n5 folû illo no perdaris,fedetiâtandêabeolibercris,M.agnificada eft gloria grati8c,nec pot fatis magnificari, ita vtPaulus ex^ clamet Gratias deo inenarrabili dono eins* Ne ergo aufcultesfrigidis iftis nbsp;nbsp;languidisfophiftarhfibilis de

operibus bonis fine peccatD,de fide infufajd2hlt;i^^cqui* fita de lib.arbitriOjfomnia funt Sô ludicra ad iftârem Ce-riâ.lnChriftu tete rapi oportet,ficutlfaias.ii.dicitjngrcs^ dereinpetrâôC abfcondcrefoflfa humoa facie timoris dniôc a gloria maieftatis eins ♦ EtinCantxolûba mea in foraminibus petræ in cauernis maceriæ.Noli errare* ïAagnitudo proteéhois fatis indicat ,qnantü fit peccaUi iftud,nifj Chriftn filiû dei exiftimes lignea aliqua ima=« ginê effe .Oês fantEli tremut hoc iudiciû ,8C nifi Chriftû opcrtorehabeât,percüt^et nos adhuc difputamus 8lt;lult;» dimus, in operibus bonis peccatû efle.Sic fcilicet detrc:* mêda maieftate seterna fapimus,quafi de homine quo* uis difputemus,quando de ilia difputamus» f£lB)einde ^pcedit diftmâ:or dicês.iPuabus caufis v iciû qiÿcotralege dei elTe videt^nô effe peccatü. Prima, dum

I abeft vfus ratôis,vt in furiofis,dôrmiêtibus,infantibus» \ nbsp;nbsp;nbsp;, Secîxda,dû nô cofentit illi,vt in virginibus5Cc.Quis itelt;

ïühicno videt defendi nô Louanien, q Lutherû dâna# _ ..........

L V T H E R V 8

ùerut de peccafo illo in ianóHs (êruiente g gracia denScd fiôlosaliquos morpheos, g dânarint eû,q pcccatu mot*«quot; taie rn opère bono pofuerit Ç’ Plane nullus hacflenus (o^ phiftarû me Cedio vicie, præCer hûc Latomu,tanta eft in hominenequidaBC nugâdi inlânia, Nâ tâ hebes no eft, vïno intcllexerit,medeeiufmodi peccato no loqui, fug quo patru diôladtat,amp; iplê blatterat,cû hoc fepius iêic noflè teilet, led mera neqtia ell, q côtra ^priû teftimo*’ niû de peccafo dânationis melocutûclîc iadet, 80 orbi (vtdixi )imponat Taleeft8ôillud,quod pronitatéad malû non impedimenta virtutis, nccmalû nec peccatu dicitjimo pjfecit (- inqt.) martyribus ad bonu. C^id au* dio profcciteis ad bonu, ergo no cft pcccatu. Vides vC inGgnitc gracia dei blalphemare voIuerinclbphillæ.Nâ hoc qd^ graciædei eft, peccato impudêtiffîme tribuunt, Diabolus tenüator pjficiclànôlis in bonû, ergo ei us teji* tationes no func malæ neq? peccata. Vincêda func mal« pronifatis, ergo no lune mala. Oblêcro, ifte fophifta meâ fenfat pacientia egregie. Vere fi qd peccaui in libel* locotra eoRzdânationêeditOjhicabundepœnitêh'â ago, incredibilê hebeCudinê, infeitiâ 8C malicia eius ferendo, ideo.n. peccatû eft prom’tas ,qa refiftic amp;nbsp;négocia làcit martyribus, quan^ bine virtus gratia? elucelcat magis» No debetauîFhoc négocia efTe^Ct iadiciâ dei lj?e(ftes.MP (êricordiæeftqcF parcit,doni diuinicft qd*vincit. Tu leftor vide, quo parricidio reus fuerim,quando hos ho* mines trunco ftupidiores finxi.

^tiahocadditjPeccatu no eflè itifi voluntariü,pT» fertim aólualc,ergo in opere bono no eft peccatS, tenet côfequêtiaaLatomo ad Latomu.Vel quiaGrego»dieit, Nun^ vaGs irscredderet deus interitu, fi no voluntarift inuenitent habere peccatu. Et qre reddit interitù infan* tibus Sc ignoratibus *♦ Sed SC Gregoi hie de vaGs iræ SC peccatis cord loquitur, quod Latodntelligit de peccatis fandioru in bono opere, alioqui quo cotra me induce# ret Quid alioqui laceret ad ^poGtu Peccatd.n» a me diftu impugnatjSe hoc no efte per Grego.probat, quia fold voluntariu efte debet» Sed feftusfum» Valeat fyeo* phanta infulGffimus, qui nee me, nee fe, nec patres, liec fcripturas vno pilo intelligit, ac G intelligat, intelligerc no vult.Nihil reéle aéld eft in hoc toto libro,^ qd* Lo# uanien.incediariisSC Antichriftianæbullæ, dignus da# ^6./^tus eft patronu^^dftolum ipGun videamus 8C gloüs eordiuxta poGtas coGderemus, vt difcamus,quot repê# te noua vocabula nafcanuScim us ( ingt) quonia lexjpig ritualis eft.Ego autem carnalis venundatus Gib pcccato^ id eftjVt illi dicunt.Ego fum inGrmus 8c punitus vend# datus Gib pccna»Turn fpiritualis, quia per AntitheGn dicituridemerit quodfanus\Gnepccna redemptus de i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcena»Deinde, Quodjenim operor n^intclligp C id eft,

1 pccnampatiorNon»n»qd^ volobond( ideft,impu# I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitate^hocago,fedqd* odio maldCid cft.pcena^hocagogt;

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si autem quod nolo illud tacio, conCenho legi ( id eft»

I impunisfum )c|uot^bonaeft (id eft »impunitas eft)gt;

1 pdriU Qyp^itio.ldtonncmà'

bV’T H E R. V S

Nunc autê no ego operor illud, fed qupd habitat in tn^ pecœtu ( id eft,pœna )Sdo n. ga no habitat in me, hoc^ çft in earne_mea,bon5 ( ideft,impunitas ) Na velle adia*^ cet mihi,perFicere autêno inuenf.o,Nôgt;n.qdK voïo bonu ( id eftjimpunitatê }hoc iàcio,fèd qcF nolo inalû f id eft, pœnâ) hoc Faciogt;Si autê quod nolo iltud fado,iâ no egfL operor illud,(èd qcf habitat in me peccatyf ideft-pœna) Inucnio igit Icgê vqjenii mihj jâçere bonu ( id eft,impu nifatê )quoniâ mihi malû C id eft,pœna ) adiaçet, Côdçî; ledor.n.lqgi dei ( ideft, impunis Fum )iècundu interio?« rêhominê,yideoautêaliâ legêf id eft, pœnâ ) in mêbris ineis, répugnante ( id eft, peen a afficientê ) legi mentis-meæf id eftjmpunitali meæ )amp;rcaptiuantême ( id eft, pœna trahentê ) in Icgêpeccati Ç id eft,in pœnâ ) quæ eft. in mêbris mei^.Infœlpx ego homo, qs me liberabit de corpore mortis hui us ( id eft,pœnæ huius ) Gratia dgoL per leiiim Chriftû dominû noftru Jgitur ^o ipe (cruig, rnentëlegi dei (ideft,firbditus Fum impunitatiXarneaiv tê legi peççati ( id eft, fubditus fum pœnæ Nihil ergo_ CflBft hoc Paulu elucidarc, vt dem ( dânationis eftamp;Tç bene 8ó verc fie dici C At patres fiedixerût led nunquid pceperuntiautpdperepotuerûtfic dicendûeftèC None obediendû eft magis deo hominibusC^ Paulus præd^ pit 8^ prædpiendi ius habuir,vt vitares ^phanas voeu nouitafeSjôô loqucrcris,\'t ipFe loquit,ôô Cncris voeu an* tiquitatibus inhereres,Quid.n.^phanuC none qcFno cft âcrû ï At human« no eft ftcr«, deinde nou«, qa no

D V E R- s V s L A T O M V M. HotilOHUOn-i âb Apoftolis pofitu.Neceft qcF mihi homoufion illud ypoftct|i^. J obieflxs aduerfus Amanos rcceptû. Non fuit receptû ä muItis,iiGppclariflîmis,qcF Hierony.optauit aboie* ri, adeocp no effùgerut periculü,hoc fnuento vocabulo, j VtHierony.quærat ncfcire, qd veneni lateat in iyllabis amp;nbsp;literis, adeo illud Arriani magis nbsp;nbsp;icripturas etia ex^

agitabauNec Hilarius hicaliud habuit qd* refponderet, qcf idê P id vocabuli fignifîcaret, qd* res eflîct, 8C tota foiptura haberct^idfquod in piènti no dat.NuIIo.ndo* to fcriptura,peccatû,,p pœna ifta, fed cotra vbicp ma* tolegi dei adueriàrio,accipit,vt fimilitudo etia ( qua La* tomus vel fola Theologus eft) hic no habeat locüdam (î cflèt fimilitudo ÔC exemplû valeret, tn no cHct trahendîï in confèquentiâjièd indulgendû patribus, q fèmel extra (cripturâ pofuifient voce prophana. Alioqui, fi exêpiiï ftatuasjtotâ feripturâ lieebit in alias voces mutare, ficut ïophiftæfêceruntQuod fi odit ama mea voce homou* fion, amp;nbsp;nolim ki vti,no ero hæreticus.Quis.n.me cc^et vH, modo rem fcneâ,quæ in Cocilio p icripturas defini* ta eft C Et fi Arriani male iènferût in fide,hoc in optime, fiue malo fiue bono amo, exegerut, ne voeê qgt;phanâ Sgt;C noüâin regulis fidei ftatui liceretScripturæm.finceritàs euftodienda eft,nec præfumat homo fuo ore eloqui,aut darius aut iècurius,^ deus elocutus eft orefuo. Qui ver* ba dei no intelligit in rebus dei,p iè loquêb's,no credat iê intellefturu verba hominis de rebus alienisloquêtis.Nc* mo melius loquit, quj optime intelligit*Quis autem

R iq

L V T H BR V 8.

• res dei intelli’gat melius deus ipfe imo quantu eft id G^d homo intelligit de rebus dei —

ICJpetpotiushonoredeo,miferhomo,5óvelconfifeat (èiè no intelligereverba eius, vel omittat prophanare ea nbsp;nbsp;*

vocibus fuis nouis ac ^priis, vt pura nobis maneat ge* nuina ipedeamabilis iapictia dci.Quarcdicant patres, quicquid poffinuPauIi huius verba voIo in hoc loco,id qcF fonatfignificare,cotemptis figmcntisilloruderea* tibus ac debitis, 8c id genus nugis, magis infelleftû ob* (curantibus iuuanfibus^Fadlia, apta, fidelia funt ver^ ba Apoftoli, no egent humanis facibus ardentiflimi fub gentiflimieg foies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u dids, no eft reatus, non eft de* nbsp;nbsp;।

bitu ibi, ergo no eft peccatu ibi, vifos tibi pulchre locu* tuSjCU obi^riftime,Sc vt Nehemias dicit, Afotice lo* ’ quads amp;nbsp;linguis populi 8^ populi, ia dudu oblitus lin* guae iânftæ paternæ«Faccflânt barbaræ Iinguæ,8ô na^ tiua genuinâcp reuocemus.Cunnmon multo purius 8C luddius dids, Non eft ira fed gratia ibi Jdeo peccatu il* (ud, quâcp verû pcccatû fit, no danat ibi Johanes tifta verû venenû bibit,(cd no ocddit eu ,quia virtus fi* dei erat ibi, quæ verû venenû no fecit efïè aliud cp veriï venenû, aut pcenâ vel infirmitatê, Gd ne noceret,prohi* buit.Quod fi alius bibiflèt,veremortuus eftèt.Chriftus didt,Si mortifei^quid biberint,no eis nocebit,nô dixit nô erit amplius mortifcrû,fed no nocebit,quia in nomi«* ne mco bibent, alioqui quæ miraculi gloria, fi monife* lt;14 dïè definat, cum potatû fuerit CJgnis Chaldcus verc

A D V B R 8 V '8 LATOMVM. v «

ignis fuit Sc pcrmanfit, (cd non læfit tres viros, no quia ardere èC vkk no pofTet, fed quia illos non poflct, cum cætcros antefoTnacem vtic]^ confumeretJta hoc peccafii verû peccatû eft,quodalios oincs iræ fubiicit, hos non fubiicit, quia hi, non illi,antidoton habent,nempc do* nu dci in gratia vnius hominis lhefu Chrifti, quo im* buti non ambulant fècundu carnem. Nonne hæc tam claraamp;faciliafuntjVt nullus ta tardus fît, qui no facilli* nbsp;nbsp;nbsp;.

mecoprehendatCcum interim fubtilitates illas,reatuu,^^*?^^^ • debitorum, formalium ,materialiu, peccati, priuatiô*^®®^®-^^’^* nis, habitus,a(fius, expulfïom's, infufionis, remifîîonis, nbsp;nbsp;SiutOL*

qualitatû,formaru,fubie(ftorum ,bonitatis intrinfccæ

extrinfecæ, malitiæ intrinfêcæ extrinfècæ, congru! meritorii, generis bonoru, accepta ti, deacceptati. Et q» ranaruiTi amp;nbsp;mufcarum iftarum voces omnes audiat,nc dûrecenfeatCipfimetnondu concorditer capiant,qui aliorü Magiftri funt, tantû abeft, vt aliquando mifcriî vulgus ex ipfis verâ peccati 8C gratiæ cognitionem acci* - piat, c5 hic philofôphiæ etiâ nouifïîmas fcccs 8^ dccies excrétas vorafle oporteat antequâ qd reatus aut débita fit^telligas.Facefïànt ifta abfurda et môftra fophiftant tPVereergo dicit, Egoautem carnalis fum,non dicit Carnalis fui,venûdatus fub peccato.Proba igit mihi,q) carnalis in fcriptura fignificet,penalitatibus Sf infirmi* tatibus fubieffum^Carnalem vero fè dicit, non quia to* tus fit carnalis, fed mente eft fpiritualis,carne carnalis, ûcut mente liber a peccato,carne venûdatus fub peccato.

L y T H ER V S

(icutdfcit-mete fcruio kgidei ^carne autêlegf peccati^No te hic fallat Latomus, duas faciens voluntates» V^nuseft homo Paulus, qui vtruncp de fê confitet/alioamp; alio fpeélujfub gratia eft (piritualis ,(êd fub legecarnalis ,Idé idê Paulus vtrobicp. Donû facitytfit (piritualis et (ûb gratia ,in gratia vm'us hois I.Chrifti.Peccatû fadt,vtfi£ , carnalis (èd no fub ira qa gratia èC ira no coueniut^nec (êiê mutuo inpugnât, nec al ter û alterius dominât, ficut donû amp;nbsp;peccatû faciunt.Ita.QÆn^operor, ego carnalis, no intelligo, intelligo autêego fpiri tualis,alioQ quomo*' do poftèt de le ^nûciarc, (ê efte no intelligente quid ope* .retÇ^Deinde in lequêtibus malû appellat »qd* operec; ergo intelligitmalûqcF opérât,led carne no intelligitqd* mente intelligit»Verem.peccatû in carne furês,putat bo nû effè qcFcocupilcit ,8ô ita facit homini quocp appare* re no videns malû ût» No.njqcFvolo bonû hoc ago, fed qd'odio malû hocago.Ecceintelligit bonû et malû, fed Paulus fpiritualisfieintelligitvaïtSc odit.Carna* lis verc no intelligit bonû Sô agit et amat malû^ bono, ^Proférât nunc feripturas Latomnsqbus probet qtTcar* nalis fignificet hic aliud in aliis locis,ô^^ exigit gra* maticaamp; fimplexfignificatio. Probet,qjintelligere operari figrrificent alind hocloco^inaliis.Probet/qd* malu et bonû aliud hoc loco in aliis fignificêtProbet ' q? veile, nolle,odifte,agcre aliud fignificat hic in aliis locis,qd* cû no poflît,amp;r eorû figmfïcatio pietati hoc lo»* co nô obftet,quideft|'q^ hominû gloflîs moueamur*

A D V E R s V 8 L A T O M V M. OQ*

tslecç.n.no ,pprie carnaHs dicit,^ ex parte carnalis eft, ücut dixijCp 115 ideo no efthomo qui inhrmus aut par» uushomo eft.Vulneratû eft caput hominis,ÔC vere di«s omus, homo vulneratus eft.Et q pcutitpedê canis, vcis riftime carie pcuffifTedicit Jta nointelligitPauiuSjqæ fecundù carné no intelligit.Et opérât, qa fecûdû carne opérât. Et agit malu,qa fecundû carné agit.Et malûeft quia cÔtrafpiritû bonum eft.Nccp ideo no operari, n5 apere,no malû efte,aut totus inteUi2erc,dicédus eft.

- nbsp;1-r-

quia no totus opérât, no totus agit, no to tu malu tacit, aut ex parte intelligit.Sicut no ideo non eft vulneratus homo,quia no omi parte vulneratus eft Sc occifus, nec ideo carie no pcuflifti,quia no omi parte eu pcuftifti SC occidifti,imo vulnerafti,pcrcuft'ifti,fi vel minimu mé=î brûeiusîcfifti,^ppria8C germanafignificatione verbi» Itahic no ideo no eft ,pprie peccatû, qa no totu homi« né occidit,dânat,irç fubiicit.Gratia.n.et donû cofernât hominê’vt nô ponitpeccare,id eft,c5fentirchuicpeeca* ^ï)ices, neep tuprobas,pcccatû alibi CtP, perire^ accipi hoc modo,q) fcilicet no damnet.Refpodeo, nec hoc eft necene,nec hoc inftitui.Hoc folû inftitui vt pecgt; catu hoc loco idé fignificaretqd* vbicp.Q^ autéhic pec«^ catû aliter traftaridico,hoc nihil ad peccati fignihca* tiorié pertinet.Scnptura peccatû vbicp codé modo aceft pit, fed no vbiep codé modo traftat feu traftari deferi^j bit, alibi peccatû fieri, alibi remitti, alibi puniri, alibi \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;differri, alibi taceri,alibi conftteri, alibi negari deferi?

'------------ S.

b V T H Ë R V S

bit.Et qs adliones, pafRones ÔC accidêtia peccah' cnu^’ meret ç” Ifa hoc loco pcccatu, qd faciat èc patiat in gra^» tia dcfcribi t, no negat pcccatu cHc, imo fupponit pec^ catu faÆi ôé cfTe.Hic viôlû rebellare fpiritui dicitur,q) ahbi vidtor rcgnare fcribit, idê prorfus pcccatu vbic^ fed no vbicp idc valciis,faciès 8ô paciens^Quod autcali^ bi feriptura pcccatu eodëaccipiat modo, quo adfigni^s ficationc, ^pbaui fuperius ex Paulo,q Ro.vi.Sô.vir}. vb tra hocA’ifGatvu» Cor,v.Ephe,iirij'. Convip Col.iil» Hcb«xii},fic accipit, dû incôtinentiâ, libidine, ira amp;c. vocat.Et.iJohajfSi dixerimus/quia pcccatuno habe^« inusjiiosipfos feducimus.Sed aduerfarii ne iota quidë ^ferre polfuntj^p fua fignificatioc^rofequamur ergo Paulû, Si autêqd^ nolo hoc facto, côfèntio leoi,quoniâ. berna cfEMira côpofitio, côièntit Icgi bonæ, fed no to^ tus, qa facit no totus, qd* vult no totus, neep cofentiês, tteep faciès, neep noies hic totus eft, fed idë qui cofentit bonæIcgi, facit qcf no vult,id eft,côtrariûlegi bonæ, qua vult.Nûcautëno ego operor illud^Quis illc cgo,q nûc no opérât illud,q«F mox diëtus cftoperari C Ille_fci=’ licet ego q fpiritualis fum,qa fecundû hoc ego nûc æfti^ mor in gratia, quæ no finit vt æftimer fècûdû peccatû, q carnaliafum,abluta funt oîa, amp;nbsp;nûcalius ego cp ante gratiT,vbi æftimabar feefm peccatû totus carnalis.Scd qcf habitat in me peccatû,tu no opcraris,et tn id qcf in te eft operatequot; Manus tua peutit me,ct tu no pcuh's mee Ita fane, qa me inuito id facit, fecûdû hoc æftimor,

ftPVERSVS LATOMVM, Ao»

vete tn ego facio,^a pats tnea facit, fed iâ no fecûdû eK seftimot, male facit manus amp;nbsp;mihi imputarct ,n-ifi anis mus innoeês effet, fed no idco malù no eft,qd* manus facit,fedqa no imputât, no imputât autè propter ani« mü innocenté Jta pecca tu peccatu eft vete,fed ^adonti 8C gratia in me funt,nô imputât,no ^pter fuâ itmocen« tiâ^qfi no noces fit, fed qa donii amp;nbsp;gratia in me régnât. ^^cio.n.c|? no habitat in me Atoc eft, in carne mea bo^ qa mea eft,no aliéna caro,idco qd* in ca habitat,in mehabitaredicit.Qvdulciifime Paulus médius incc^ dit inter carne fpiritum , fynecdochis gratiofiffimis vtrinep feftiuiffime alternas. Vere ergo habitat pecca^ fû in came, vere peecatti eft.Iebufacus.n. eft habitas in fimbus nris, futurus fudes in oculis amp;nbsp;ofFcndiculû a latere,fl no ftuducrimus delete eu. Quid fudes in ocu# lis,nifi lignu ante facie in qdt impingas,fi imprudes in* cédas Ita peccatû qttidie ante nos verfat, amp;nbsp;in via no’’ bis obuiu e(t,tum etiâ a latere follicitat,nifi viriliter ex* purgetur,impingemus fcandalifabimur in co. M.a*

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lus plane hofpes, fed tamehabitat in carne in nobis, in

I noftra terra, in noftris finibus. Non ergo eftbonu in \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carne, vere inquânô bonu, no folu pccna, fed peccatu.

I Nâ veile mihi adiacet, pficere veto no inucnio.Seipnr 1 clarius cxponit,quomodo fpiritualishomo in peccato I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no operat malu, fed vultbonu, amp;nbsp;tn .ppter habitas in

carne peccatû no pheit hoc veile, fed no ideo nihil eft, hoc vellc,qa no pheit,ficut ecôtra, no nihil eft malum.

L V T H E R VS.

quod habitat in carne, quâtûuis ille ego no operer, fed peccatû ipm» Vürucß dico,rnal5 fit,et no fit.Fit,qa pecj^ catu facit illud^No fit,qui mens no facit, nee vult, licet no pcrficiatj^ppter faccre pcccah\Obfecro,nunqd tanlt;« tâ pugnâ, tanta diligêtia defcriberet,inter pœnâ 80 ritûç’ Afq; id iterû infophiftas pugnat.Dicât vbi vncp pœna (q feiè euoluere putât,ne peccatû aflerere cogât ) in feripturis illud efïèdocet,qcF fugiendû, cui rcfiften^ dû,qd'tanto æftu dânandûfitNô eft pœna quâ non ferri iubeat feriptura, ac p hoc nihil euaüo ifta valet, ta glofa textus eorû, res Sô vocabula funt, extra totius (cripturæ vfum, extra omniû piorû {ènfum,vt no mi«= nor abiurditas eos (equat in gloia, quâ fugere tcntauelt;lt; rûc in textu«Âbfurdû.n»eft,airerere, qcF nufq^ reperirc ac^bare po(Iîs,fed oîa cotraria (olus audire cogari s» ÜNô.n.qd^ volo bonû hoc facio, fed qcF nolo inalum.. hocfàciogt;Si autêquod nolo malû, hoc facio .^iâno ego operor illud, fed qiF habitat in me peccatû. Videgra«« tiæ præconêfidelê, repetit inculcat diligenter, velut digito môffcrans,illud verbû. Si autc qcf nolo,qa fupe* rius videbaf obfcurius ditftû, vbi cû dixiifet fimiliter. Si autê qdf nolo hoc fàcio, antequâ inferret, iâ non ego opcror,interpofuit, côientio legi jquoniâ bona eft, hic autê mox infert, Si ego nolens facio,ccrte hoc nolle bat,q? non ego iâ operor illud, nbsp;nbsp;tn fit in me, ergo ne*

ceflàrio peccatû qcP habitat in me illud opérât, vt ne?« mo poffit hûc locû, nifi de fpirituali homîe intelligere^

AP V ERS V s L A T O M, V M Al* nec^ de iis, q perpétrât opera inala. Alterû.n.hic dicit ' P alterS impediri ,fic tn vt fpiritus præualeat,8c illi trii« buat,qd:* no operet, no velit inalû.Nô.n»vertitfentenlt; tiâ vt diccret, Nôjianalû qcP volo,hoc facio ^fed bonu qcV novolohocfacio.Siautêqc^ nolobonû hocfacio, iâ non ego operor illud, fed gratia quæ habitat in megt; Hæc.n.caro diceret,fi rcgnaretfup fpiritûfibi rebelle, Nunc cû fpiritus querulet SC aceufet carnê,patet, çp no caro dominer, fed dominâti fpiritui molefta 8c rebeU lisfit»Nihil.n.pro carne,fed contra carnéloquit, quod nôlacithomo carnalis extra gratiâ conftitutus.Nô cr^ go finit gratia dei hoc opus pcccati fibi imputari, quia reuera non ipfum operatur*Et tarnen in coeft,verc ^oeç ipfe operator, vtfatis eft diélum, ^p^nuerrio igit, volenti mihi facere bonû, quoniâ mihi malu adiacet.No efbn^alius, qui vult facere bonum,8C alius cuimalûadiacet.Spiritualis vultfacerebonû toc tus, fed carnalis adiacct malus ipfe minus totus,Conde^ leéiormjegi dei fecundû interiofé homine,video_autS-aliâ legê in mêbris meis, répugnante legi_rnentis mcæ, et captiuantê me inlegê peccati,qug eft in m'êbris meis. Hic clariffime fefe explicat, deleéfari.n.in lege dei,non eft,nifi pii 8lt; iufti hominis, nec répugnât nec répugna^ re curat legi membroru,q iuftus nô eft, Legê autê men^ tis,’nô vocatleg^naturalê,quâ dicht,fed opponit earn, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bgi mêbrorû, potius voluntatê fpiritus ita nominat,q

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Icgi dei côdelclt;âit, cui opponit legê mêbrorû, quæ cô^

S iij

L V T H ER y;, dcîcclat Icgi pcccati, vt fit ôd mcjirorü Icx volûtas con^ traria voluntad fpin'tus. Rcpugnantê vero dicit, certc malû indiens non pœnæfed culpæ.Maln eft.nJegi dei repngîiarejâ non folû noobcdire, fed rcpugnarc dieît qd^ orauius cft, ne paru ællimes peecatû reliquù bap^ dfmo^Mapnû magno dono dei foliit, amp;nbsp;magna gratia ignofeit, ^p)pfcrfpiritu,qno répugnât fed eôdç^ leAa t Icgi dci.Et illud vitimû atroeius,qcF eapti'uatjVi^ de quæfo, quads verboru molibus ôô viribus id peeea’quot; ti exag^eret, quod illi fie exténuât et tollût.No foIu eil no folû viuit, no (blû vult, no (olû opérât, no folûrelt; ' pugnat, led etiam ftiritSc^ eapduanObfecro, hæelcuia liint C Et qs no lenfit ita in fe fieri çquot; Quis nô furiolas bidinis èc ira? eogifadôes èc motus fenfit vnép, quan^’ j tûlibet inuitus 8d noies Indomitus eft furor eius, imo ' IqcE mireri^in impiis, no fie furit, qa no fuftinent eius impetû, eedût èC obediût ci, ideo nûêp experiunt,quâ* tus labor,^ta moleftia fit peeeato relu(ftari et eius dna^ ri.Militiâ exigit ifte impetus ftrenuâ,vnde et Chriftus ' : dns exereituû voeat, 8ô rex potens in pi’ælio, quia hos magnos impetus p donû fuû nô lolû fulhnet,fed vincit etiâ, V ide ergD,doni amp;nbsp;gratiæ dei magm'tudine^vtfan*^ tu malû nô fitdânabilepris, fortiores fiint eogitadôes I inalæ piorû Cp impiorû, nô tn polluût, nô dânât, illos vero polluût ôô dânanuCur hoc nône vtrobicp idem peccatuCvere idê peecatû,fed pii anddotû habet,!!!! nô hab'ct, ideo pii in maiori impefu eius non peccât,cû illf

A D y E R 8 V s L A T O M V M.

peccêti'n minori, no quia non fit peccatû vtrobic^, Ced hæc gloria gratiædei eft, no^naturæillius malæ^Si de»« Gt gratia, vere daiiat, nunc naturâ eius mala, gratia,nc dâhet, ,phibet,Nô ergo nobis dne, (èd nomini tuo da gloriâ.Nô eft ( v^t (bphiftædelyrât^nulliï peccatû ram furês aduerlàrius legis dei, no eft pœna,n5 eft infirmi:* taSjfedmagnu peccatû,vtpfal.xviij.querit dices, Emiîgt;' daboradelifto maxïo^Abfithsccolorianrain iftamû»=^ ditia noftra.Captiuareautê dicit,no q? (piritualis cap»» tiuet, fed qcF ex parte peccati eft,nihil omittit,q captif uet fpiritualis,q modo ipfeGatÉdicit,EtvaftabâeccIc^ fiâdei,cû ecclefiâ vaftari fit impoftibile.Sed nihil omit* tebaf, quâtû in eo fuit,q v’aftarctjdeo no dicit, hic rci» pugnat et captiuatus fû,captiuat, lèd ego no captiuor» QçFfi etiâ hoc dixiftètjCogeret (entêtia,intelligere.q ad carné,ficut STnûdatû fefe dixit SC carnalê fecûdû carné, ita captiuû fefe dicat iècundû carné,ôd hgc mihi Ggnifijs ^io vt fimplicior,magis placet*

Cl tnfcelix ego homo,qs liberabit me de corpore mor* peccatû morte vocat( id eft,maximâ mo=* leftià)Gguratiue,æmulatusillud Exod.x.qn Pharao petiitfolli locuftas,Orate^pme ad dnm, vtauferata me morte iftàlOdioGftîmo^n.nôTe appellat peccatû. G* eut 8Ó ille lociiftasj^ppfimportunos,rprobos,inceftabi* leSjindoimtofcp furores eius,p qs nobis'îhac vita no p* mittit pace haber,fcd cotinuo in acie ftare cogit.Nec.n Paulushoc loco Latomi habitus dormi tâtes 8c qeften* tes formidat.Nec Aug.hoc voluit qcFLato*ei imponit

’ L V T H E R V g,

Vcru eft quidêjiiô femg vna paflîonc nos infinite, nô (èmp ardet ira,n5 femg furit Iibido,no femper torquet inuidia, fed vna fuceedit alteri.Et quâdo oês dormiût, - tepor amp;nbsp;ignauia no dormitât. fi etiâ ftrenue agas, ) fùptn'a vigilatæt vt veriffime dix»,ficut fine carne non fumus ,iÉa fine carne non operamar,! ta nec fine viciis càrnis fumus, nec fine eis operamur, vt loge infuîfiffi* meLatomus cxparticulari vel fingulari fyllogilàri't, quâdo ficargujt, aliquando paffio quiefeit, ergo noeft in oini opéré bono peccatû,q dicere debuit,aliquando oês quiefcûtjSc totû peccatû dormi tat, qd* eft impolfi«* bile, Quia caro res viua eft, in aftiduo motu eft,q mu^ tat,mutah's obieftisjn (omno vero,qcF no peccatû fit, etiâ gratiæ dei eft, no naturæ, peccatû fcilicet dânabilc , no cfi: ibi,nec obftat q? vfus rationis non aftit. Peccatû eft, qcf pure dormire no poftumus» Quare nô manfi* mus in reftitudine, in qua pure dormire,Sô oîa puruiâ* j cere poteramus No excuiàt ebriû (ua ebrietas, fi quid per eâ peccat.Cur non permanfit ibbrius ç' Quare nihit | nobis, noftra gratia indulgetur, nihil ex nobis mundil eft, ftd ex fola gratia dono dei^Quid excuiàt paruu* ïos non baptifatos,quod damna ntur in æternum

deo P Ihelum Chriftû dflm noftrûgt; Gratias agit Paulus, nô fiiæ iuftitiæ, (èd milericordi deo, idc^ per Ihefum Chriftû dnm noftrû.Huncm. femgoppo^s m't deo, fub huius alis feft abfcôdit, in huius gratia, de gratia amp;nbsp;dono dei gaudet ôê gloriat. Optât a^ libw

AD VER.8VS LAT OM V M.

rari ab ifto corporc.no,n,ait,Quis me liberabita mor# te corporis huius, fed a corpore mortis buius. Quia vi*‘ dit, in hac vita no poflibilcLouanienfiù fanâorû mu*, diciâ ,8c tn mundus cflc optât, ideo mori optât. Hoc Ycrbûimpius no dicit, autfi dicit, non hac cautà diciU Non.n^^pter poenâ fie cxclamaretj fie morte inuoca# ret, fed peccatû eu moleftat nimioJVides ergo hune lo^ eu fanôtiifimis conuenire, eofcp pati peccatû indomitu 8C furiofum.vtdifcamus dei oratiâ no extenuare,extc# nuatis noftris malis,ncgâdo ca peccata eife, p humanas gloffaSjfed ea magnificâdo 80 exaggerâdo quâtû pofTu^ mus, vt elucefeat, Cofetfionê Sc magnificêtiâ effe opus dei, qui elt mirabilis in fandis fuis, faciès ornes volun# tates fuas in eis, cû nobis tn peccata habere videamur, amp;nbsp;vere habeamus.Quia volûtas eius nô eft peccatû qd* „ inndbis eft, fed fanèlihcatio noftra ab illo ipfo pçcca#

to,Côcludit ergo Paulus coditionë vitç pii hominis in hoc feculo dices Jgit ego ipfc mente feruio legi dei, car# ne autê legi peccati, ego ipfc vnus et idê homo,Nec offi* cit cauillûLatomi', q putathocfic intelligi polTc ,ficut illud fupra.Nô habitat in me,hoc eft,in carne meabo# nû Jpfemet hoc Paulus fie cxppnit, dû dicit, Ego ipfe carne (èruio legi peccati ,nifi velis elegas glofator adde# rc 8C dicere, Caro mea carne feruit legi peccati.qüid.n. effet hoc dicerc Clariora ftint verba cp vt pacianî ca# lumniafophifticâ.Ego ipfe inquit,no alius.Dcinde,(er» tiiOjinqt, no tantû habeo peccatû, fed feruio ci, fcvKqc^

L V T H E R V s

idc valet, caro mea féru it ei.Quid autêeft (cruire pccca* to none facere eius voluntatê none facere cotra lege dci At hoc facit caro, du répugnât,dû captiuat, dû rit, (eruit.n.fic peccato, ied qa fpiritus nô obedit nec vincit illius furohbus,ideo no dânat.Seruitus peccati fit inanis,oês conatus eius fruftrant,fèd non ideo nihil, aut no mala eft ifta fcruitus,no ideo no peccat caro,hac (eruitute fua mala,quâ^ in uanû (eruit,8^dns fuus pec^ eatû no præualet, imo ideo meref ipfà crucifigi oceP di vtdefinat fie feruire.Nihil ergo dänationis eft, iis inChriftoIhefu funt,amp;S no (ècûdû cy né ambulât,verc nihil dänationis,(èd nônihil peccati, peccati )^o,no qd* Lafomus (blus fingit (è nofîè, q (piritus (eruit peccato extra gratiâ, (èd peccato, qcf taie eflèt,nifi gratia amp;nbsp;do' nû in gratia vnius hominis præuaîerêuNatura peccati eft vere in eis, fed iâ nô poteft, quod potuiu tTiPcbet ergo Lato.^pferre locû feripturæ, q? repugnt'' rc legi dei nô fitpeccatû,(cd pœna (eu infirmitas.^tam qcf dicit ex Aug.no ideo peccare hominê,fatis diftû e, q modo accipiendû fit, nêpe de peccato extra gratiâ lo* quit, qd* inepfus dialefticus inducit, côtra me de pecca' fo intra gratiâ loquentê, Gcut vbiep amp;nbsp;in oiîiibus facit, petitioe principii (blita diffères, qfi vicerit, peccatû in gratiæ hominibus no eftè.Si nô ^pfulerit locû, nos vr* gebimus eû fimplici ôf ,ppria verborû fignificatioeco’ tentû ftare,cp rcpugnarelegi dei fit verifTime peccare» Sic ^pbare dcbet,qæ captiuare in legê peccati,et feruire legi peccati,fit infirma e(ïè et no peccarc,alioq 5^bis,vt

ADV BR8VS LATQ M V iacêt,acccptis,ftatuimus cffe idê qd* peccarc, vbicüq^,^ qcucp dicit feruire pcccato aut legi eius.Sicut Chriftus loha.vii'j.Qui facit peccatüferuus ê peccati,Et,fi.Pet»rj» A q.n.qs fuperat\huius et feruus efUEt ipe Paulus Ro» vi.fcrm peccati fuiQis, nuc autê libera ti a peccato,ferui facti eftisiuftitiæjta bic Paulus ipCe feruus eft peccati, fed qa addit,Carne,manifefte diftinguit inter fimplici^-ter feruire peccatoCqlt;^Eato. folü vult et fingit fe noffe) et inter feruire carne pcccato»Nec eft verujqiV Lato^ali*-quado no feruiri peccato docet,ncc boc in feruitute pec^ cati fimpliciter, nec in feruitute carne peccati verü eft* Oia.n.qfacit, qferuus peccati ë,peccata funt.Donû.n» fui eft,amp; feruitus no operisjed ftatus nome eft, qd to* tius vitç ftudia coprebedit»Sicut ecotra,aliud eft fimpli » eiter deo feruire, aliud carncJufti fimpliciter feruiunt deo, idm*pfonä refpicit,fedbypocritæ feruiut ei carne tantû,qa fobs operibmô bde cordis* Atep vtbi funtby * pocritsc dânabilcSjita illi (vt fic dica) bypocritæ qdâ fa^ lutares, qa carnc feruiut peccato, 8c funt mali in fpecie, boni ât in veritate,atcp vt opera bypocritaru externa, no funt nibil,fcd vere vtilia et bona,qa creaturp dei vd” leSjitapeccataiuftoRivere mala 8Cnoxia,qa opera peccati,atep vt opera ilia by pocritis boa ntbil ^funt,ita iu» ftis fua peccata ifta nibil nocct* Qn ergo ego dixi, quo fine came vel volutate carnis operari pot, q fine ea elTc ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no poteft,none ineptiftime Lato*opponit illud Pauli,

Etbin carne ,nô tn. fecundû carné ambulamus*» quafi

Gtfècijndu earn cm ambularc^quado fine carne no. ope* ramuVjgqcF vukümilitudinêquâ de inffrumêto cor? rofo dedi euacuata, adco nihil videt hoc genus fophi* fticu^Paulus feruit carne pcccato, amp;nbsp;(fi noambulat ic«' curidû carne, quâcp nee Paulu reefte citât pôderator ille teftimom'orû» Paulus.n.dicinp.Cor.xJn carnem.am* bulâtes, no tn fècudu carné miîitamus,fenfus tn idéeft» opus eft oia Latomi g fing ni a pfequi, cü ex his diftisabiïde oîa fint'côfutataÔC mea roborataC”Mon* ftraui.n.fatis Latonni totûcôfifterein petitione princP pii, vt g peccatu nô velit a meaccipi, nifi fient ipfeacci* pit, ftudiola nequitia deprauatôd mea amp;nbsp;omniu pà* trîi difta, dû eos de peccato fimpîicitcr loquétes,trahit ■contra pcceatû in gra. diétû, feu de peccato foh'us ditla a'ptatjVt ficdicâjpeccato parh's.Q£r fiicit,qa qd grana peccatu, qd lex amp;nbsp;Euâgeliû, qd Chrilftis homo fitjCÛ fuis fophifti's nuncp cognouit.Nâ qui de peccato 8é gratia, de lege Euâgelio, de Chro homine'vo?« let Chriftianiter diflèrere,oportet ferme nô aliter cp de cico homine in Chrifto dilferere» Vbi cautiftimeob* feruandû,vt vtrâcp naturâ de tota pfona enûciet, cû oî^ bus fuis ppriis,8lt;S tn caueat„ne qcf fimpîicitcr dco,aut Eimpliciter homini couenit,ei tribuat. Aliud ein eft, de 'deo incarnato,vel hole deificato loqui, amp;nbsp;aliud de deo vel horrîîé fimpîicitcr.ïta aliud cft peccatu extra gratia aliud in gratia, vt pofTis imaginari gratia feu donû det , ’eftèimpcccatificatû,Ô6 peccatu gratificatû,^diuhicfu* mus, vt ppter donû Ô6 gratiâ,peccatu ia nô peccatu fit*

A D V E R s V s L A T O M V

Scdhscc eft mcditatio ocio maiori tradâd^Qu^chic fiftâ, doncc ocio maiorc fretus 80 alia dâncm. Nâ qdc iîccmtctia Scindulg^cciis diflerit,cnomiacxhumanis fcriptis ^bet, nihil faciüt.No.n.vel Greg.vcl vllus an#« gclushabuit ali^d ftatuere in Ecclefia, aut doccrc qd' c fcriptura ^pbari no poffit»Etfimul ex iis puto fatis ftratü, Thcologiâicholafticâ effe aliud nihil cp ignora iiâ veritatis 8C fcâdalu,iuxta feripturas pofitû.Nec net, ç|)Lato, me inoratitudinis 8C iniurisc infiraulat in S.Thomâ,Alexâd.2lt; alios.Male.n.de me meriti funu Nccp.n.mihi ingeniu deeffe credo ,fatebit ipe Lato.ftu* diû certe no obfcurû eft.M.eû vero côfihü di xi ,vt adu* Icfcês vitet philofophiâ èc Theologîâ fcholafticam, vt morte anîç fuac.Nô funt Euâgelia ta obfcura, vt pueris .canôpoffintpatcre.Quomodo funt inftituti Chriarrt têpore martÿrû, quado ifta philofophiâ amp;nbsp;Thcologia nôerâtlt;'q modo docuitipeChriftuslt; S. Hagnc.xifj» annorûThcologafuitjitidë Lucia SC ÂnaftaGa,vnde . illac didiccrût Neq;.n. V niucrfitatü ftudia adhuc ali* que martyre aut fanâ;ti,in tot feculis,de tanto nuero de* ' derût, q probet eorû inftitutioes elfe deo gratas ôô re* • ftas,cû illi e priuatis feholis examina fansftoRz mitterêr»

Exfruôtibus fuis cognofeif philofophiâ fcholaftica -Thcologia. Nade Thoma Äqno andânatus vclbea* . tus fit vehcmêtiiTime dubito, citius Bonauentra credi* J turus bcatû.Thomas multa haeretica fcripfit, autor l cftrçgnâtis Ariftotelis.vaftatoris piæ doûrinœ.Quid i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad melt;;q) Bullarû Epifeopus eu canonifauit':; Arbitroy

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T '0

L,V T H E R. V glt; ’

igit rnihi no efïè penitus craiïum in rebus iftis I’udi* ciu, q cducatus in eis fim, coætaneorû dodiflimoiie ingenia expertus, optima iftius generis (cripta cotem* platuSjin facris literis (àltê ex parte eruditus,tû experic' tia fpiritualiû iftaru reru no nihil examinatus,qua ego Thomæ defuifîè clare videOjamp;S omibus q fimilia fcri*» but amp;nbsp;docet, ideo meo cofilio q volet, cautus Gt, facio qd* debeo,amp; iteru moneo cu Apoftolo, Videtejne qs VOS decipiat p philofophiâ nbsp;nbsp;inanefallacia (- hanc ego

fcholaftica Theologiâ interpreter fortiter 8c cu fidu'* 1 cia gt;) fecudu traditioes hominu, (ècundû elemêta huius mudi^hæcfunt iurabullarûamp;S quicqd vitra feriptu:® I ras ftatutS eft in EccleGa ■) amp;nbsp;no fècudû Chrißu.ClarS eft hic ftgt;lû Ghriftu doceri 80 audiri veile Paulû, Qua

Academiæ légat Biblia,qs no videt“:' Cofer legêtes, feribêtes fup ftntêtias, fup philoG)phiâ,cu iisq Gig blia fcripferût, aut ea docêt (• cû ilia potiflîma oîm flolt;» f ere amp;nbsp;regnarc debuerint) amp;nbsp;videbis q loco,verbu dei ^Sedadtereuertorlonami, lt;nbsp;Academiæ habeât, SC hûc Latomû a me extrudo ad te, ne mihi vitra mok^ i ftus Gt, q iâBpiftolas amp;nbsp;Euangelia enarrare vernacuk» ' cœpi, quæ caulà eft, vt moleftû fuerit eius Ggt;rdes lege* re 80 rcfpôdere.Si videbit alio têpore ad ôîa refpode* bo,modo exul,hbris careo, ÔC iudiciu illud hæreticoRt magiftroru,q ludax)s ad nudâ Bibliâ cogéré volucrut, porto^Sola.mBiblia mecu funt, no q? magni apud me pendatlibres habere,fedq? videndu^an dida patrü

X D V E R s V s LÄTOMVH. A O’-aS aduerfario bona fide citenuNâ Diony.citât de ora* dodco^de^nâ:is,cûilledelaudâdo fcribat,vt optic inemini,Et qre veftrvi aliQs ad reliqua no refp5det\ vel tu, vel Andreas Caroloftadius.Ecqd ceffat Amfdorffi* us.Annôofnib,vobispariter EuSgclii gloria vindica* da eft.Caput ego cotriui ferpêtis, corpus cur no quea* tis calcare ExêpU gratia,quâdo illud lob jx»V erebar oîa opera mea, ille lie exponit, verebar, id eft, obferua* bâ,Et illud pfabci,No intresï iudiciu cu Ceruo tuo 8lt;c» vbi ^pbeta iudiciu dei depcat,qlt;y ille exponit fic.tota vita dei eft fine peccato,et nullius hominis tota vita eft fine peccato,crgo no vult fccudu vitadei iudicari Jtarç iudieiu dei vel cofpeftu dei ille vita dei facit, Vbi aut in fcripturis ficaccipit Ergo aliqpars vitæ nræ cft,quæ pofTit dicerc, Intrcs in iudieiu, quæ fcilicet fit de nuero alio,c^ eoruq oes viuêces dicuuAt patres ille inducit*; Et patres no tuerût hoîes lt;nbsp;None ifbis nenias 8ó fimiles ^facillimcaliquisveftru cofutarepoftit^ ludiciudei opus dei eft,q no fuâ vita côparat nobis ,Ccd nra exami* i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nat,alioq qabfurditas, vt æterna vita côparet momê*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taneiCï îAulta 2lt; ferme 6îa funthuiufmodi.V ellem.n.

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vosaliqd pro verbo faccrc,vtego feriatu3,8C vulgo

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mifero aliquâdo feruire pofftm^V os ty rones etia opor*

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tet exerceri, atep id optimü ftierit me viuo, fi qd forte

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuuarequeâ,Scd quæfo,enaccipelibru ,êp gaudeoillu

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apudmeampliusnon morari, Valcex Patluno mea,

\ XXluniV Anno. D. XXt^^