IOANNIS COCHLAEI, DE ACTIS ET SCRIPTIS MARTINI LVTHBRI SAXONIS, Chronographi'cc^Ex or dine ab Anno Domini M» D, XVII» uf(^ ad Annum M. D» X L V I» Inclufiuc, ßdeliter confcripta»

HIC LECTORI VTILITAS, PER RERVM GESTARVM cxßdc^ ueritatc narrationem : ut cognojcat;, (Quanta Luthcroßicrit uiiingenij quanta^ IcLborumtokrantia, ^uantuf ammi in

impetusyCpanta dîyliJîeuitiaiEt quahafuerint de eius dodlrt' na^ Papie^ ImperatoriSy Regum;, Conctliorum;, Epb

Jcoporum;,VntuerfitatumjErafmt,^ id genus J^o^lißimorum (^^uo-' rumlibet ludtcia^

Pars altera,quæ eft de Dogmatibus 8C Sermonibus Lutberi, non potuit ad has Nundinas excudi.

AC ILLVSTRISSIMO PRINCIPI AC domino, domino HERCVLI ESTENS I, DVCl Ferrsrix amp;c.Doniino (uo Cknicntifsimo,Ioannes Cochlscus Germanus,Canonicus CatheJralis Eccicfisc

EN BRO SIS SIME AC ILLV^ /Irißtffic 'PrtnccpSy Domine ClementißimCy ego ante annos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ID F E R D.

R J lt;^Ey tn ampla pulcherrtma urbetua,ea^ naturaarteßtu^ ntunittßimayZ^^/erttlitateßli, adißctoru/nt^ ampli tudtne nbsp;nbsp;nbsp;ornatUy at(p plate arum latitudïnc cjr

mundtcta^ hortoruim^ amanitate ac priCteßuentü Padiy Clarißtmt Italheßuminii, commoditatibus fatlicißimaitn Eudioßtcrarum lite^ rarum, d ElagiHrii gt;^lmie ßacultath' Dbeologicx :,Jub conßteta examtni^ rigore^Dodloratiis tnßignia conßecutusßerimy Dum ßlar^ tim Lutheri nomen, nonßolum Italt(£jßd Germain(e quo^prorßis ad^ hue incognttum eßeti'Paulo poH uero^ repente nouce dodlrtmefama lt;5-contradicendt audacta diuulgart coepityetßub prætextucomgendirrü abußuumy præfertim Romaine Curtæ, IndulgentiaruniyZ^ uariarum conqutrend^ pecunia adinuentionumßibtßauorem Laicorum ci- dtfer^ torum hominumDdium uerô Cleri ZT MonachorumyConciliauit^Cum igttur Lludij mei inßgnia debeam nbsp;nbsp;nbsp;accepta refer am Clarißt ma

IfniuerßtatüFerrarteitßis t^lma facultatt Dheologicay non puto mc hdnedhns aut tuLltiis hunc laborem meum, ullt nuncupare 'Prtncipi aut Patrono poße quam Clarißimo Rdomini tua Illullrißima Ceßtu-dittii, Qjiod ut dementer tn bonampartem acctpia^ßumiliter oro ac ßippltco.Scripß Qf'pfa intenttone et bonaßde hanc hilloriam ,in qua reßruntur uerba propria multorum ac magnorum utrorum.Ex quibine uarta de Lutheri dodlrtnay eiufq^ audactbus captts ßcripttß? qt* ^^dit^^referuntur tudicia.De quibiis ledorifententiam cz* cenfuram relinquo. Miht cura fuit fub ueritatis compendto iHa referre^utç^ praßnsfeculum intelhgat, quam longea fcopoEuangeltcadodrtna, abobedientne debito^atcp ab unitateEccleßajContralegem Chart' tatis^^ contraccrtißtma ChridtZ^Dalilt etu^ i.y(po/ioli montta^

egnintpreeâteauertnt.^ Lutherns ^complices dit^^ ^ui nefitrijs conatibM nbsp;nbsp;macbtnattomhiisßtUjineontni eincndationit

ßrudluytotum conturbauerunt tnundum dtßtdi/Sy^ dubitationibui fcatidaloßßt/nks tnßde nbsp;nbsp;reliçriotic Clm/îtana. Chri/lits ahiturus cx

hoc ffiundo adPafrent, dtcebat dßcipuiüßns. Tacetnreli/K^uouobü* faCtm tneam do uobi^.Littberti^s cotra minacißttne dixit Siunmo Von' ttßct uniuerß Clero ■ Vdec utuus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnortuiisypacem uobis relin'

(puam. ÇX^dyproh dolorntmis uere faults ipfis coniprobauit ha.élenus per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annos nbsp;nbsp;ultraiCtuandopiidem non ßluui ClcrOyßd

Lciiciiquo^ tott iLoAmpertOypacem ab/lubt,(^ periculoßßitnai jE^eligtonii nbsp;nbsp;nbsp;I^eipub. dißcordi.is podlßrehquit, FaxitjDciisQpü^

J^lax.utpdcemßamnobif reddattandemyUtiterum uere diet ^ßeri' btpoßit: Multitudtnis credentium erat cor unum,e:j- animauna.Boni conßilat, precoryClementiatuaIlliidlrßimeVrincepSj quodaußmßub }{ltß,CeIßtudintftU(e nomtnifjplendore acpatrocinio^hoc qualecun^ iterttatis tcdlitnonntm in lucem prof erre: ut er i^yquißuperßnt,exhti ßriptts autgratulentur, er Deo grattas agant, quod altem ab hlfcc iiouitatibus et dtßidi/Sy pergrattain Dei â Catholica er ^po/lolica. ßde non defecertint:i.^it intelliganty atip huiniliterrecognofcant ali/\ qui teinere^^reliFla Ecclefieepace er imitate, at(pßanEorunt Vatrum et majorunodlrorüßde,nouisß^lis haSlenus adhesliruttqudta in periciila pritctpitaiierint animasfuas , dum Icgerint ex hoc libro, quam incerta ßnt feSlarn fundamenta,fuperqutbns non folum ab Eccleßa,fed etiatn âfeipfisdißident^er feinutcem condemnanr.Etpiapo^leritas dißaü hinc,hutufmodi nouls dißtdi/s in tempore ac Eattm refidlere,eruulpe' culas capere, dumparult;eJunt, antequam tnualefcant, erßditiontbti^ auélayftne magna clade aut calamitatc capt non poßintiluxta tllud Qutdif

Bene ualeat t^mplißima er Jllu/lrßima Celßtudo tita. Domine ClementißimCy Duxi^Clartßime , in Domino lE S F^Saluatore nodïro^

FRAGMENTVM EX LITERIS Theologorum V m'uernutis Ferrarienfis,fùpcr promotione D Joaanis Cochlaei»

mini cruditiyßib reliqionü kabitupraßrlini content' plantes yßm/nofauore, ac di^mtate alijCelebrariue debentyCo^ bentgnttts decetbonc/lisß/üdeßderi^Syac probatißunis animt uotis obßt^uiyquo eorumßudltbus niaius commodumEcckßia dtuinaconßct^uipotcsT:,CumigiturT)omi^ nui loannes Qocblaus y dSdurenbergenßis y Germanus y îdagi/ier in

Tbeologtayßc tn eademfacultate baélenits /ludensy dtuina prouidentia proßcentyt^uodper tpfumîatidabthbus Bîblîcei(t)^Sententidrumcom' plettsleéluriSyClt;etertf(^ aóltbiiSyadordincm Magtdlerij re^utßtiSyß tdoneumprcebuityadrecipiendum tn cadem facultate Magt/lerijgrei' dumy bonorem y ac inftgnia DoEoralta, Cßu^propter E'enerabilis ac exunuisJJecretorumDoéloryacCinis Ferrarienßsy Dominas Geor-' gins 'PrißcianiiSy inßiritualibas et temporalibus Kicarius Sub/litU' tus^ FLeuerendißimt in CbriFlo Vatrts et DominiyDomini FFippoîiti EFlenßiSyDei et i..Âpofloliclt;e Sedis gratta Cardinaîts SanFlce Luctæ in Silice y Epifcopi Ferrartenfis y necnon Florentißt mi Studijlt;^lm£ urbis Ferrartenßis optime menti Cancellarp dtgnißtmi y ad (puem bac ^ßmilia expt dirt perttnet:,^ttendens ßacundiam ^^^buiußmodtfa^ cultatîsßcienttaproßunditatemy morumgrauitatemyalta^ multtpltcia dona uirtutUy^utbas etußdem Domini Ioannis dignitatem ,^ltißimas illullrauityipß ornatijlimo Domino y Domino loannCytn priuato exa' mine iuxta moremyßitpradiFlaßacultate bodie perfonaliter conllitutOy amp;nbsp;per l^euerendißlinos Dominos DoHoreSy^ Magi Iiros excellen' tißimos lt;Mlgt;naKniuerßtatisßacraTbeologiayCitiitatisFerrarien' ßsyardue et rigoroße exatninatOyet ab ipßs omnibus DoFloribiis unani'^ miter concorditer approbato:lt;^'Fùtboritate praßati DominiyDo' mini CardinaliSyEptßopiFerrartenßsyCancellariJ pranominatiyßbi in bac parte conceßa^ eundem Dominum loannem C ut diFlum eH^ar-due examinatumyZt^ Idudabiliter approbatumyßcitypronunciauity^ declarautt, uerüz^ legittmumßacraTbeologiaDoFloremyMagiß' ruy acfofficientemy babilemyetidoneumadbabendumytraFlandumy^ exercenduniy oßßctum bonorem DoFloratus in eadem facultate^

Mandaspraßatus Dominus FicartuSy et dtHiis nouiter Magßra-» tusregansy de pradiFlis omnibus ßngulisme Motariûiterîipublicîi cbßcere Inllrumentüy'PontißcalisStgilliyDomint CardEerrartenßtSy appenfione munitu. lt;MFlii Ferraria in EpißcopalipalatiOy Mnno no' tiuitatis Domini itoßri leßu CbrilliyX 5 i 7* Jndtdltone Ql^ntaydit JFigeßmo odlauo Mdrtißpraßentibus tcHtbus uocati^ et rogatis

Llam Apoftolkactubaf pronundau'oncniiOponvt bæ» refcs eiïe,ut qui probati funt, maniTefti fiant,cum praic-« ritorum temporum hiftoria,tum ea, qusc hac nofira tempeftatefub ocuks nofthsuidimus,Sèult;ndic3 pfjs anituîs periucundain efFe, tcfhntur. Nacn ab ca die,qua coeperuntpraud hacrcticorum dogmata in EccJtfijspuI-lulare, infurrcxcrût uiri,qui fcfc oppcnentcs, nckui mu*

*rum incxpugnabikm jinfultaniibus porn'sInfcri, iy certamcnlîuiufinodî fortiter obeûtes,pracc’arâ uilt;ftoriâ,5C ampiifsima de bofiibus fpoliajinagna cum laude retulerunr. Quia cnim ante ocinos Dei probatiei aiitjCpoHUit ctiam per ilbrum præclara opera manifelbri, laborum præmqs affici,ut ÔÔexemplum alqs prarberent, 0^ per ora mu’iorum ingénus Ôl immortaics gratix omnipotenti fiC clementißimo Patri agercntur.’quimuba noftra £d magna mala,fua pietate maioribus bonis, que inde nouit fapientißimc chgt; cere,c5penfat.Intcr cesuero, qui no uulgare in Ecclefia Dcicofequuii funt Iaudem,Domini3 lo.Coc.no poftronfi fibi uendicaife locum,ut pavtifsime deipfo loquar,amice Lclt;fîor,non mcc folumrriodo,(cd oniniû piorû.cî qui maxime ueritad côgaudenqiudiciûeft. Qjaiscnirn îllû(mo«îo.fpîrûalc o; u^ Ium habeaQin fuislibrisconicmpians non agnofcat in primij uir3 candidi pedloriSjfpeóate fidci,fànç au^ peregregiæ dorfirinit:’Vidi eniin ego iiluoi nó de facic,ut cupicb5,ÓC cius uoccs intcrioris hominis audiui, dû nônuüa legerem ab co exataia uoîumiiWjquç prorfu? inoße.ifo licet percurrere.!;a certemihi uifum efififa etiatcfiaiipoÜ'urn,6L libctcr teliarcr,n(fi fiumet ipfa opera fibimulto lucidius attefiarêtur Deietfior tu ipiêprobetc meu qua-lecunq)teliimon.ù:quanquâ non me later,cundê D.Coc.hlarû poffe dieet e-' Imii s» Ego maius habeo teflimoniö Catbarino.Opera que ipfe feci,iila teftimonsQ fterhibêtde me.’Et ideo ad hçc iplà remittoÏe(ftorê,ui aliquando dicatmthi, am nó propter tu3 loquelâ credo,lcd uidi,et fcio.MuIra profeeïo funr, quç fcripfit pic,fuci.'ulcnfcr, amp;nbsp;hacquidc têpefiate maxime opporiuneac necef* làrio,qup pr^ttr fingularê dolt;firinâ,h3bcnt quoqp hiftortänoftroiö tempo rum,unde amp;nbsp;prudentiâ liccatadipifci. Verû,qua£ ob nomen Chrsiîianû(ut audiui)pertuiitjinulto etiâ hudabiliora funt,ut ex parte polbit cû Apoftoîo

Cor n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicerednuigilqsmuliis,innineribusfepe,ir! perrcuîis latronû,peii

*' ‘ culis ex genere, pcnculisin ciui(ate,periculisin folitudine.periculis inJalfis fratribui.’in labore et crûna annos ferme ;o.c6 inimicta crucis Chrifti dccer-tâs animo et corpore,pi o eledis Dci,ut et ipfi faîutem conlcquätur Hedu^ bensfcripnnôquidêrogatus.Non enim exeorü numero illctll,qui egeat cómendauiijsiiteris, ac teftimonnsemêdicatis : fed ego iplêiogâdo potius obtinuijUt in fronte fuorum operumpofiem prj;fai i aliquidad IccTorcm, VideorenimmihijdS adeo dereChriltiana benemeritû coikudo,nonullâ mihi de fubftantia glorighuius parte capcreahfc^ illiusdctrinicntoiquancp i.Cor.j, nec ucrè eius gloria eft, cum ncc qui plantai fit aliquid,nccn qui rigatt fed qui dédit incrementum, Deus optimus amp;nbsp;ClementtßimusPateriipfi ergo laus,honor,gloria fempiterna. Vale pie lc(ftor,ôC de mukis akenis labork bus mete paratum übifrudîunmd uitam, :

^or^hunc pcrcurrere Indicctn^f^ui breui cotnpendto muit arwn tibi rcrummemorahiltum narrationcm ad me!nortamreuocabtt:,dcmagna diucrforum ingentorum uanetatc Ç2J''nidtciO;,fupcr^^dltiCt^fcrtptti ^artmt Luthert,altoruin^ ^.^duthorum^quinodirisßripßre

tem por lb lts,, J^bifïngulai'Pagtntr tn tres partesßuntdt' dîindl(c:piarum primant,B mediam.Q uïttmafii indicabic»

JSoitfHonitH niftri4,circ4 ordindtionesfäcer» dotum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gx,B

Ciefirit expeditio contra Algerunt 303.A Cafar Ducem € leuenfem fubiugauit nbsp;nbsp;3 o d- A

Calumnie Lut.in Capitulum Mogunt. de inter» feUo pr/edicatore Calumnia Luth, in Ducem Sax. Ceorgium,de eonfidlofadere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;94*^

Calumnia mCteßarem grauißima, de perßecu» tione Euangelif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZX3.B

Calumniic Lutheri per tres cau/às contra Cic/à» rem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X24.A

LttÆ. in omnes Papifiai Dieta Au» guHenßs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xij.C

Calumnia Lutheri contra S, Hieronymu de Mo* mouflo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^6. C

Cidumnia Luth. inDucemGeorgium,deconß* äo^uodamluramento nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z4S-B

Roffenßm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'),7lt;).A

Capitulum concordia inter Eleäorem Saxonia Gquot; Ducem Georgien de Luth, Z45-

Carolus à M.iltitz,üuncius Apo/lolitus ad tri* dericum EleäioremSax. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz.C

Carolus v. Imperator Erancoßordia eledlut ZO.A

Caroli Qumtilmperatoris ßententia in Luthe* rum Vttormacie propria manu ßcripta 34*^

Caru/t V. Imp. glorioßus atluentus ex Hißpaniis initaliam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X05.À

Cardinalis Campegius Legatus Clementis Vil.

4({ Germa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pi^.B

Cardinalis AuguRenßs, Cardinalitia dignitate ßubltmatus, Conuentum vuormacienßem in» ßgniorem reddidit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;309. C

Carol/iadif adla er ßcripta contra Lutberuin

Orlamunda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105.C

Carclßadius ad inilantiam Lutheriproßeriptus dDucibusSax, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;106.B

Carolüadij er uxoris eius mißeria in agricultu* ra ibidem. C

Carmina Polcnorum in Lutberum 1x0. A

C4n«i«4 Sapidi Pedotriblt;e impia er inßpida in

Aiißpim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ixx.C

Crfrnate «jf4 LutfifTrfnor«)« i6z.C

Catechißmus Lutheri generalis,et Cateebißnus pro pueris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X04.A

Cauße combußionk contra lus Canonicum a

Luth, ßcriptic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zyA

Clades vngarhe ex uidloria Turcarum Rege perempto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tJl.B

Cliebtouei contra Luth, libri

Cbriüophorus,'tpißcopus Auguüen. Mureber»

gic obdormiuit

Chronica Sebaßiani Eranci, peßimus Uber z6oB

Colloquium Duorum lurißconßultorum cum

Luth.VuormacU

Colloquium Auguüa inter ßeptem erßeptem habitum

Colloquium illud concordiä non peperit zio.B

Colloquium Vuormacienße diu protradJum, G“ ßubito finitum

Colloquiu nouuRatißponenßeßuper libro quo» dam

Colloquium fecundumRatißponenße, perliteraa prorogatum

Commerçaioccultum Lut,eum d^cmonio z-A

Comitia NurenbergiC habita , C^ßare abßente

85»A

Concilium adCiuitatem Tr'dtntinàindidlum, eüad tempusßußpenßum

Cpncordia

DEX.

[ lo.Coc. liber de Uiifja CTconfecrationefacer« datum contra Luth. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zó'^.C

I lOtCoc.libellusde'X.liH.articulis Anabtpti^ flarum

' lo.Coc. libellus ad luflum lonam, cotra Lpifloa lamLuth.de Ntifla

lo.Coc./fber4d RegemScotie, contra Aleflunt CTHielanch.

' lo.Coctlibelli contra Phil, ^elan.propter Po» lonos tediti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZSZ-C

loan.Coc.libellus de Authoritatc Concilierutn 289. B

loan.Coc.libellus contra Catechifmum Moibani 291.A

Io. Coc. Scopa contra Araneos Moryßni Angli z^z.c

lo.Coc.libellus contra lo.Stiirmium de confllio Card.

lo.Coc. rc/4fio compendiofa ad Regem Hage* noitcfcripta

Io,Coc.fibcniMog«)U(lt;e, Jiziùo Yuormaciie col loquio,tediti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZCfS-^

lo.Coc.prte/atioad Archiepiflopum Colonien» fem

Io. Coc, liber de Authoritatc Bccleflte contrtl Bullingerum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3O7- B

lo.Coc.liber de Purgatorio igne,contra Oßail» drum ibidem C,

Io4nnB Coebto' opufcula :?08- C cr 309.A 10. Coc. Epi^ola ad Principes cr Status partis Catholicic

lo.cochlteilibelli

lo.CocWxiuarij libellé

loacbim,Marehio Brandeburg.exercitus Chri» üiani Capitaneus conßitutusfuit 303.B

IrofiM LMtbert feurrilis, contra Catholicasde lAifla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz^.A

Iter Luth.ad vuormadam per faluum cöduduin Ctef. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i.C

Italorum prouerbium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;519-A

ludiciuErafmi Roterodami deflriptis Lutheri 158-B

I«rjs Canonici publica per Lutherum com» buüio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz-C

KAutij Zuinglianibarbariciarticuli vuor macite nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17CJ.C

Kautij Duo prtecipue impij articuli 171.B

Kautij error contra Baptifmum paruulorum 173-B

KfWii/ nomen abomiiiabile nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, c

• Laicoriiin

non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IIÏ.C

Infcrpretrfho improba luHi louie, contra epidio» lam CochLei ad vuiccllutn 377 B

tediti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117. C

nenßs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191. A j,

Io. Coc. librumßium cum proprhe manus epû k feo/4TOI^t4dEfe.S4X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z^Z.C

Pagina 4- caîamo, pag.s,Hn.4.,potui.pag.n.lin.t,fubtrafluf.pag,4.t.lineaia..te, pag.4.),lin.t7 aliiiseos,pag.4.4..linea 10. ^«ilt;)nîifcet.p4g.4tf, lin.ii.natam .pag.ta^. tin,t3.Lult;‘ there.pag,134:li»- 40- D«nel/«en/êw. pag tsy. Hn,3s.cotnpreßi{li.pag.i3;gt;.im.3i.fimodo.pig, t4S.lin.gt;4.,Longolius,pag.t4.6.lin,i8,^uomodo.pag.t4.^.lin.20,non.uacathtecuox,pa.tst,lin, iy.pueruli-pag.tii- lin.zt.recifauit.pag.ts^.lin i.e pumice.pa.te;4..lin.io.ßtientibus.pag.tSi, tin.i4.grauiter pag. i8i.im.iO. marito.pag.t^o.lin i6,fraternitates,pag,t^i.lm,fc duotis.pag, 19S.lin.iC.Prmcipibus.pag.loi.lin.6. Millenos. pag.ioo.lm.2S.Comitis.Pag.ii^.lin.30.india» tio,pag. 13O.lin. i.fubfcriba,pag.i34.lin.io.iniicij. pag.i3S,lm.J4.Campciifem.pag.244.lin, »7. odif.pag.i^c lin.i7,conuitiorum.pag.iSS.lm. ii.cjuietam.pag.iSo.Hn,!.indica, CPlin.3M.» dicaueritif,pag. i87.lin.n,ferit,pag.i9s. lin.iô, liberalius.

AD VNIVERSOS PIOS ET CA. THOLICOS. SACRARVM HISTORIARVM STVDïOSOÜ* Conradus Brunus lurcconfultus.

1^0 comparandam nobis Hiftoriarum cognin'onein inuitamur praccipuum eft,quód ex Hinoria,ran^ quam uitæ magiftra,ccrtas adiionumHumana^ rum formas et exempla jum uan'a confih'a,depro# Tt» mimus:Cluibus inftrudi,amp; quæhoneftaSf utili'a

funtGqui,amp;rclu3cturpja 8^ noxia^deuirare pofsumus. Nam filci# tum eft, quod in Comoedia Senexad Adolefcentem a!t,Pcfgt;cu/ Ium exalqs facere tibi,quod ex ufufict:E£ßiftuccftfapcrc(utin Adelphi's inquit Scruus)non quod ante pedes modo eftuidere, (edetiam illa,quæ futura funtpro(piccre:hanc certcfapi'enn’am omnium maxime ex Hiftorqs nobis comparabimus» Hiüoria

Speculum ßquidem exempla nobis exhiber uelutob oculos ponit,honeigt; rcrum agê* ftorü prauoru confiliorum, tum qug ex prauis mala,ölt;: qua? ex darum. honeltisconfilrjs bonafuerint con(èqunta,demonftratîln que nos

tanquam in fpeculum inipidentes,exalijs nobis exemplum fumi# mus, öd longe ante profpidmus, quæ confilia nobis ampleórenda fint, qusefußiendat öd quomodo quschonefta funt Sd utilia,eon; fequi:eontra,qua? turpia öd noxia,aliorum moniti excmplisjiiiare pofsimus.Immo funt,qui in Hiftorijs ca tantum ponenda elfe piP GordMniî, tent,quæ aut fugienda fint ant fèquenda. nbsp;nbsp;Sed ôd earn common»

De futuris ditatem afFert Hiftoria,quoddcuarfjsretroa(rtorumtcmpoiuni conijcerc. cafibus,Hiftoriarum icientia pra?diti,certius de præfentibus iudi#

care : immo, quæ cuentura funt, conrjeere ôd prædicerc poiTunr. Qua re tum id quoep afiequÛ£ur,ut non folum imminentium peri culorum tempeftates ipfi declinare,0d alfjs etiam,quoabhisipfi» fibi caueant,præmonere pofsinttfèd etiam quafi Mantiei quidam omnibus admirationi fint,Sdpro Vatibus habcantur.Et ne id mirum quidem, fiquidem qui bene conicdlat,cum optimum ctrtro/(amp; I. Vatem prouerbio quocft uetercs appellarunt,ucPlutarchus ôd dediuinatiortf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a-jtl-

Plutirchut in ^’cero kribuntmimirum admoncntes,ruturorum predidnoncm, tibeiiode rep noii è fortibus augurfjs 8d conftellationibus petendam efie,iêd a’ fon/ls pythilt;e pfuiientia, Siquidem qui prudens eft,is ex prseteritorum præ^ fentiumq? coniecfuris fadle,quid eucntuium fit,profpkere pot Arift lit Mo, teft.Propter quod Ariftoteles relt;fte prudentiam atep lapicnt raüuntEude* hominum.ccleremdiuinaiionem appellauit,AtPrudentiant miorumli,7» . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. i. rin • nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■-

Dius.EtenimHinoria nos docet, prætcrita præfentibus connedc)? Hiftona re, ÔC ex hi's com'eduras fumere,8^ quid futurum fitprofpicerc, parit pru* Ipfa enim,uelut ab alta fpecula,omnes hominum alt;fiiones,ratiogt; nes,confih'a,ôi^ euentusjonge retro a(îlorum temporum conteir.; pîandanobi’sdemonfirat,êlt;cxhisquegenafunt,quidex quolibet rerum gerendarum confîlio euenire pofsit, conqcere docct.Ex quare nbsp;illudconlèquitur, ut qui ætatcfuntnonadmodunipro^

ueda, feniores etiani quantumiibet rerum ufu expertos, tarnen Hiftoriarum ueterû ignaros (quorum ideo maior authoritas efi, quia plura nofîë SC uidtfiê credüiur,ut Fabius ex Homero refert) lib.n,c,4. prudentia,quam ex Fliftoriariim leâ:ione adepti funt, ucl pquent, uel fæpe etiam luperent :ct quam illi prudentiam uix longa ætatc, cam hij breui temporis Ipacio, icd afsiduo Hifioriarum ftudio con lèquantur.Et (ut idem Fabius ait)quantû ad rerum cognitioncm pertinetjUt etiam præteritis fæculis uixifie uidcantur»

Etfi autem ad omnes communiter ordines,ætates,ad omnis con^ . ditioiiis et fortung homines, fummos amp;nbsp;infimos.priuatos et Ma# gifiratus publicos gerentes ,quas modo enumeraui, pertineant ftortarum Hiltoriarû utilitatesîtamen maximus efijdemq? optimus/rudus, in Magi^ quem rerum publicarum Principes,ôô qui publicis in Repub.mu# ftratibus. ncribu3fungûtur,ex Hiftoriarum cognitione capiuncad omnes fiquidem pei tinet quicquid ab his uel bene agitur ucl male.Benc quidem ôZ prudenter, fi confilijs ufi fuerint bonisrmale amp;nbsp;perpe^ ram, fi mails. Ipfi fiquidem uel fummo omnium bono prudentes funt,uel lummo omnium malo ftuiti infipienteSi At uero ex Hi# ftorqs , tanquain offîciorum omnium prudentiæ inftruâilsimo mundo,dcickTtum facient,corum que dixi confiliorum tam bono# crnatiiùm ax» rum quam malorummt ilia amplcdfantur,hgc uero répudient atc^ « aut repoß» tuerlcntur.Hifioria fiquidem multiuaga uariaq5,ac uberrima om# nis generis exemplorû copia, innumerasac diucrfarum cauiàrum

euenmum, cofiliorumcp formas, in quibufcunq^ negociis,tamz ^x Hiftoj# Macris quJm prophanis:ta publicis quam priuatisttam pacis quam rijs. belli,fuppeditat.Veluti, fidefedanda plebis aduerfus Magifira# pdafieii» tus feditione deliberandum fit,prudens Irenarcha ,ideft,quiad tollendas dilcordias, amp;nbsp;pacandosin Republica difeordantium animos , præfidtur, multis ex Hifiorijs fibi propofitis confilijs id fibi deliget, quod bonum amp;nbsp;foclicem:contra uero repudiabit, quod malum ÔC infaufium, euentum habuific animaduertcrit.In qua re 8^ illud diligenter cauebit, ut quæprudentiores probaue# rintjiple quoqj probet;quce negligenda declinandac^ efieputaue#

rint,ip(e quoep negligat et declinet. Quak fere de Romanis exem* pKs indicium fert Cicero.Ex exemplis(inquiens) Romanorum eî» eflê kquenda,quæ populus Romanus probat,non quæ con* Malum co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 r j.

filium de Sic confilium Senatus Romani, quo ad fedandam pkbis fedi* admittêdis tionem,in montefacrodefidentis,pkbi Magiftratum fuumper-rnbunis mifit, omnibus modis rcpudiabitprudensIrenarchaîQuia (cilicet l* lib Hiftorijs didicit, infoeliciisimum huiulmodiconfilq fuifie eucn* turn. Quippe Tribunitia poteftas, fiibfequcntibus temporibus omnium feditionum caulam excitauit : quae ipem quidem pkbis tuendf,cuius in auxilium coparata fuerat,re autem dominations fibi acquirens ftudium popuii,tum aduerfus Senatum,turn aduer* fusTribunosipfos uarijs modis agitauit.Nampr^terquam,quod Tribuniipfi per k rerum nouandarum ftudiofi fuerunt,amp; miri fe* ditionum concitandaruartificesripfe etiam populus ca intumelcens potefi;ate,Tribunos,quotiesIibuit, in Senatum infurgere compu*

lit,utiam à multicudineregimagis, quam regere ipfi uiderentur,ut J'iuiutli. inquitLiuius.Qu^resinnumcrarumprope leditionum caufaftiit, pkbis aduerlus Senatum kditione,negkdo co, quod tarn infoeliciter Romanis iucccisit,confilio,quiduispotius

fuftjnebit Magiftratus,quam utncgkda authorkatis fuæ maiefta; te,de Impcrio fuo quicquam rcmittat, aut in pkbem transferri pa* tiat«r:quin potius tak adhibebit reniedium,quo non in prarfcntia tantuni fcditio comprimatur, fed ncmoxRefpubtingrauiorcnï morbum recidat, omnis fimul caufa grauioris mali pra'cidatur.

Sic ad extirpandas alicubiiubortash3?refes,reconciliandamlt;ÿ in reiigione difcordantium pacem :Magiftratus, tam Ecckfiaftici quamfacculares,ea fibi ex Hiftorijsconfiliadeccrpent,quibusex* tindæ olim hscrcks,non quibus auétæ atc^ corroboratæ fucrunt. Ac proinde neep liberum permittent unicuic^, quod libeat crede* re.Quo côfilio louianus Imperator, etiamfiCatholicus Princeps, èC Vakns hgrcticus,ufi funt.Ilk quidem,ut hoe modo blandimen* tlsamp;fuafioneuerborum,dilcordantium contentiones abfcinde^ ret.’Hic uero,ut pace uteunep inter cokntes fada, Arrianorum iplê interim hærcfim confirmaret.

Sic nee hæreticis Ecckfias dabunt,nec iacra peragere permittêt: Quod Gratianum ód Valentinianum lege quoc^ fanxiilejradunt Hiftoriæ.

Confilia de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colloquia inter Catholicos hsereticos inflituenc, '

Colloqufjs quod Principes quofdam Catholicos Auguftini temporibusfe^ cumhaereu cifle, ipk inBrcuiciilo fuo,ôd fæpe alisisinEpiftohSjteftatur.HafC difugieda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^inquam)

6'nquafn) uetcruin confiiia noftn Magirtfatus, fîac Ecdefiafnd fine læculares, in extirpandis h3crcGbus,amp; coinponenda inter diC cordantes pace,rnininac amplectentur, Namctfi piaôô Catholica Veterum Prindpuin fueric intentie,nempc,ut his conßlijs pertur:? batum hærefibus 5x^ Ichifmatibus Eeciefiæ ftatum,ad concordiam 8ô tranquiHitatem vcduccrcnt:ra!Tien,quia huiuitnodi confiliorum infoelieem fuiiîe cuentû Hiftoriarurn excmpîis docentiir,minime imitanda crunt,icd omnibus modis,quç tam male iucceiïerunt,re; pudianda. Contra ucro deligenda crunt, quæ foeliciorem fuC'gt; Confdium cefl'uni eteuentiim habuerunt.Cuiufmodi funt,Vt Catholki Magt; cfFicax i:oa giftratus iuborientibus hærefibus in tempore occurrannVtEccle; exoïtaa fiarum Prælati R.o*Pontificc,deadmoncndis conuertendfCcfj hçgt; re£(cis,8^ qui ab his ipfisdeceptifueiinc:tuniintcrponcndisfungt; dendiiq; pro ipfisad Deum precibus : turn damnandis £gt;C Ana# thematc feriendis his, qui pertinaciter in errorepericueraucrint, admoneantur : Vt Ecclefiaruni Epifeopi amp;nbsp;Prælati,quæ ad hune modum a Ro.Pontifice mandata fuerint,quæq; iuxta paternas re^ gulas ad eorum officium pertinent,in conuerrendis hçrcticis,dam; nandifc]^ ÔC anathematizandis hærefibus, carumep authoribus, fautoribus,amp; defenforibus,fideliter excquantur» Vc Imperator cætcriq? Cathoiid Principes, à Romano Pontifîce,cæterifc^ EpiÛ contra copis Prelatis, admoneantur, utipfi quoep iândam Dei Eccle# reiicos, fiam,aduerlus hçreticorum infultum defendant, Slt; quæ aduerfiis .

ipfos Ôd eorum errores, Ecelefiaiiico iudicio décréta fuer{nt,cxe; quutionimandcnt, aciniuriam Deo Ecclcfiæ eins per ipiosilla^ tam,ipio ctiâ gladio uindice periëquantur. Denicp,ut Imperator, Si Catholici Principes,ad hunemodumàPræiatisEccicfiafiicis admoniti,ium îatis à fe quoqj legibus,turn publicis edictis propo; fitis,hæc omnia rc ipia exequantur.

Hæc(inquam) ÔC fimilia confilia, quibus ad uindicandas extïr^ pandafep hærelcs,ueteres Ecclefiæ Principes amp;nbsp;Magiftratus,tam Eedefiaffici quam fæcularcs, ufi funtmoftri quoep Principes ôd Magiftratus,quoties uiu uenit, quifep pro iniundlo fibi oflicio am pledi debent^Quia hæc ipfa focÜcem olim habuiireeucntum,cx HiftorqSjtam lacris quam prophanis, edocentur.

Sed nec illa contemnenda Hilloriarum utilitas eft, quod Exempla boni per eas ipfas uirtutum fuarumiaudem adipifcuntur,amp; mali Principum uitiorumrepræhenfionem patiuntur.’ôc hoc quoejî modo bonis, bonorum» quæ iequentur bonorum,84 quæ fugiantmaiorurn,exempla pro; ponuntur »Quippe Augudum,Elauium Veipafianum, Titum, Cocceium Neruam, Diuum Traianum, D» Adrianum, Pium ÔC

Marcum Antoninos, Seuerum Afrum, Alexandrum Seucrum, Claudium, Aurclianum, Valerianum:tamctfi Idolatras,tamen omnes (alutarcs R.cipub»Principes.Conftâdnumitem Magnum, Marcianum,Theodofios,Valendnianos,Arcadium Honorium, luftinianum, ÔC reliquos corum (ucccfsores, pios Öd Catholicos Exempla Principes» Et contrd,Claudium,Ncroncm,Caligulam,Domip fnalorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maximinos, Antoninum Caracallum, Heliogabukim,

Maximinos, Gallienos ,DiocIedanum, Idolatras.Conftandum item, Valentem, lulianum, Anaftafium, (i qui (tint his fimiles alios,dtuloquidem Chrifdani nominis infignitosrreautcmipfa Ecdeiîæ Catholicæ crudelifsimos perfequutores. Qiiis^inquam) omnes hos tarn bonos quam malos Principes, immo inter hos ctiam monftra quacdam 0^ portenta no(îêt:nifi eorum ipforum di# lt;fta amp;nbsp;fada, Suetonius, Cornelius Tacitus, Dion Cafsius,Ælius Spavdanus,Iulius Capiiolinus, Ælius Lampridius,Trebadus Ponio,Flauius, Vopifcus, Orofius, Eutropius, alijc^ Hiftorici,in litcrasretuliflentvac omnibus, quotquot pôftfuerunt,ô^ deinccps Hiftorici ^*^^“’** Pj'If'dpibus imitandi fugiendicp exemplareliquiflentC degeftis PolTem iam innumera prope conGIiorum, tarn bonorum Prindpum quam malorum, exemplainferioribus MagiftratibuSjOmnibuiqj adeo qui publias in Repub» muneribus funguntur, uel imitanda uel declinanda,ex Hidorijs profcrre:Sed quç unufquifc}? fibi^qua# tenus ex ufu efle putabit,paucishis «1 nobiscommoncfadusjucl dclipct bona,uel mala repudiabit,

Mfliowm in Fabius Quintilianus cognitionem Hiftoriaru Oratori nccef# Vtrrem. nbsp;nbsp;nbsp;(âriam elTe afFirmat,quod abundare debet exemplorum,turn uete#

rum turn nouorum, copia» Veterum quidem eafortafieradone, quia andquitas ip(a plurimum (blet 8ó authoritatis habere ad pro# bandu,8c iucunditads ad audiendum, ut inquit Cicero.Sed utra# rumc^,quiatam uetcrcs quam nouæ, plurimum tarn ad proban# dum,quam ad docendum ualent: maxime in his rebus, quae ad difciplinam publicam morefcp, ad rerum publicarum admini#

Quomo» ftradonem pertinent. In cxcmplis enim no modo res ipfas geftas, do promiG ipfarum etiam adtionum conGlia,unde exempla natafunt,(pe# cueutendQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uero huncexemplorumufiirn non Oratoritantum.

(cd omnibus edam, qui de R.epub*(iue conftituenda,fiue prüden# ter gubernanda,tum de fingulorum edam Rempub.adminiftran# tium muneribus rcâ:e adminiftrandis,certa præcepta tradunt,ud# lilsimum eOe puto :ac de mcccrte illud affirmare au(im,mc non alia re magis in his,quæ à me hadenus fcripta (unt,utcuncp abfob uendis,quam exemplorum copia efle adiutuni»His enim ipGs,non folutn

DS RATIONS SCRIBENDI HISTORIAS, foîum quæ demonftranda a me (ufcepta funt,probafle mifii ui^ dcor:fcd etiam quæ demonftrata runt,incertamconfiîsoruni, præeepcorum,otïjciorumlt;^ formani rcdcgiffe. id autem qua ni foelidter pr^ft!tenm,eorum efto nidicium cenfiira,qui Lcgatj'o ƒ nbsp;nbsp;nbsp;attonî-

nés meas(in quibus plus minus Quadringenns excmplis,ex uarijs Hebrforum,Grçcorum,ô^ Latinorum,ram facris quàm propha? nis Hiftorqs dcpromptis,8lt; finguh's adlîium appoGte,utputo, collatiî. lods ufus fîim ) aliaCcp lucubrationcs meas, præicrum tjs, quac nupcr de Hxren'cis æditæ (unt, legerunt, ïamueroex omnibus Hiftorijs omnium maxime cas deligendas LcxHifto« effc cenfeo, quas eflc uerifsimas ludicabimus .Etfi enim prima Icx Hiftoriacfit, ut nihilfalfîdicar, nihilucri dicere non audeat, amp;nbsp;ut nulla fit in ea gratiç fulpitioîtamen earn lege non eque in omnibus Hiftorfjs ab omnibus obfcruatâ eiïc feimus,Vt Flauius Vopifeus, ipfc quoq? nô contênendus Hiftoricus,non uereatur dicere,nemi nem feriptorum, quantum ad Hîftoriam pcrnnef,non aîiquid efïc nientitû.Nâ in TXiuio quædà efie,quj:dâ in Saluftio,quædam in Cornelio Tacito,quaedam in Trogo: quorum fides nianifcftis teftimonqs labefaâ^ari poisic. Maxime uero Gr^corum Hifto/ jvîendaces rqs non integram ubic^ fîdemhabendamrfrc,uetcrcsLatiniexi; Grçcorum ftimauerunt. lt;XucJïî^dmodum in Satyra dicitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hiftoriae.

Q.uin tanta ctiani eos in icribendis Hifiorijs fingendi libertatc uios fuifiê credifum cft, ut rede dixerit Fabius,Græcis Hiftoricis plærunr^ Pocricæ fimilcm efic licentiam , Sed ÔGn cætcris rebus uniuerfæ Græcorum gcnti parum fidei tribuit antiquitasîV^erun^ tamcn(inquir Cicero) hoc dico de toto genere Græcorum,tribuo O'cero’mortis iUis literas.do muicarum artium diicipiinammon adimo iermonis Icporern, ingentorum acumen, dicendi copiamïdenicj:,fi qua alia fibi fumurn. ,non repugnotteftïmoniorum religionem fidem nunquamitia natio coluit. Porro inter omnes Hifiorias iureac meritoprimum fibi locum uendicat,quaein ueteri amp;nbsp;nouo Tcfta-mento c5tinetur,quia fcilicet uerifsima eftiQiiippe fan do Spiritu infpiratore duce, amp;nbsp;fcripta,amp; tot ixculis,non fine miraculo,ab Omni falfitatis nota integra ÔC incorruptaconieriiata.Poft hanc, maiorem mihi fidem habere uidentur, fiue facrac fiucprophanæ, quscab his feriptæ fünf, qui quæ narrant ucJ præfêntesipfi fpeda^ runttautex eorum, qui prælcntes fuerunt,ucl orc uel feriptis accc-perunr. Qua’es ferc fimt inter ueteres Ecclefiaüicas, quam de per^ fequudone Vandaîorumfcripfic Vidor«Epißolgitctn Hiftorialcs '

Bafilfj magni, Augußini amp;nbsp;Hieronymi,ôô quaedamOrigenis, Tertuliani,amp;r Irena?i icripta.Et inter prophanas quaedam Sueto/ nr),qu3edä Cornelrj Taciti,quædà Vellei Paterculi ,8ó aliorumdn quibuseanarrantur,qugauthores ipfi,partim praeßntes uiderunt et audiuerunt,partim geflerunc,partim ex corum relatione uel fcrigt; ptis,qui amp;nbsp;ipfi rerum, quæ narrantur,adionibus atep tratßatibus intcrfucrunt,acceperunt. In his fiquidem amp;nbsp;fimilibus Hißoriis,res certa amp;nbsp;bona fide,ÔÔ fineuerborumuelfucouel deledu,narrari ^tw^On exponi uidemus* Tito Liuio illud in Hißoria laudi dafür, torem ÖC quodinConcionibus,fupraquam narrari poßit,eloquens fue^ Hiftoricö. Pitlßd quæ laus in Oratorem magis,quam Hißoricumconuenit»

Oratoris fiquidem eß eloquentiaeßuderej Hißorici uero, nullo uerborum quaefito öd aßedfato ornatu,ueritati»ürator dicendo fuis etiam uerbis caufac,quamorandam fufeepit, inßruire pof teß.Hißoricus rcm,utgeßa cß,amp; uerbis ad rem proprie pertinem tibus narrareîquæ uero dilt;fra feriptaue funt,quantum fieri poteß, Hiftonci qfJeni etiam uerbis referre dcbet.Hanc legem diligentiisime quic^ ueritatis Hißorici probati obferuarunt,ueritatis magis in feribendis Hißo doquentiç ri1s,quam eloquentiæ ßudiofi:quinon ueriti funt aliorum quan# ftudiofi. cumlibet etiam barbara feripta fed res tarnen, ut diâæ 8^ geßae TrebelHus fuerint,exprimcntia,fuis Hißorijs inferere. SicTrcbellius Pollio,

cum Verfus quidamGrscciboni,in Latinam linguam translati cflent non bcnet nihilominus tarnen Hiftoriae fuae ctiam non bene translatos inlcruit,hac(ubiundla caufa.Hos ego(inquit)V errus,à quodam Grâmatico translatos, itapofui,ut fidem fcruarem.’non quo melius non potucrint transferri, fed ut fidelitas Hißorica uaretur,quam egopræcætcriscuftodiendam putaui:qu’id quod ad eloquentiam pertinet,nihilcuro.Et Flauius Vopifcus,idem iple non paruæ inter Hiftoricos authoritatis amp;nbsp;fidei, eius quam dixi Hiftoricoru iegis memor, omnes,quarum copiam habere potuit, epißolas ad materiam fubiedam pertinentes, HiHoriæfuaeinlc^ rens,inter cetera ait. Extat cpiftola,quam ego,ut foleo fidei caula, immo ut alios annalium feriptorum fecifle uidco,in{erendam pu^ taui SCc Atq^ in hoc (ane gencre mihi plurimum excellere uidc^ tut R.euerendus,8i idem in omni honeßarum artium atq? dißiph* narum genere haud uulgariter do(ßus,maxime uero Hifloriarum omnium,tam iacrarum quam prophanarum,ueterum amp;nbsp;recentio^ rü,egrcgie peritus,D.Io. Cochlxus : qui hifee noßris temporibus duas Ecclefiaßicas Hißorias, alteram de Hufsiticis, alteram de Luthcranis rebus fcripfit,eius quam dixi Hißoricorum legis obier uantißimus» Nam praeterquam,quod homo Germanus eß,amp;,uc toti

toti iatn orbi notum eft, intcgcrrimç SC (andi'fsimsc tum fidei tum uitæ,quæ rcs ci mcrito eiufqj fcriptis (ùmmamfidcmconcfliarc debenin priori ilia Huisitka nihil aliud narrat ,quàm quod ccrtiG DuæHk ßtna fide uel publkorum monumcntorum,uel aliarum cius tcra- kori« eius poris authentkarum, S)C fide dignarum fcripturarum,comprobc^ bonjefadet tur.Qug ucro in poftcriorc dcLuthcranis rebus kripfit,eo ratiorc fidem habebunequia nihil eorum^quae i Luthcro Si cius complk cibus uel aóla ucl dida iunt,huncnoftrum authorcmlaterepo#' tuitzquippe Luthcro non folum contemporaneum, kdmulto ctiam tetnporc ukinum (Nara, fecundum lurcperitorurcgulam, Vidnus ukini ada feire præfuraitur^Noftcr fiquidc author DreC d3c,Lutheru$ Vuittenbergx ad Albim fluuiura, altcro ab altcro paudsadmodum railiaribus oppido diftantc,egerunt»Sedôieo in dekribcndisquæ intotahaccaufaadafunt,diligcntiorfuithic noftcr Hiftoricustac tanto ctiara maior illi fidcs habenda.Qßia to/ tâ caulàin iûâ Ecclefiæ Catholicæ effe fduit,qux cR omnis ueritatis firmamentum, quara Si aduerfus truculcntifsimum hune Ecclcfif hoftem Luthcrum,aîia'cp ab eo nata teterrima monftra,dcfcnden/ dara propugnandarne^ fùfcepit,ôi ob id cum fjfdem perpetuo, iaminde ab initio nat» tam funcftac fadionis,certaminc conflixit. Si niulta etiam^uelut fortiisimus pugil, ucrbi Dei gladio potenter «uicit atep proftrauit»

PoftrcmOjUtilitatettiharum Hiftoriarum,cum cxmultis airjs, Vtilitasht» tum ex eo maxime meîimurîquia in his propofitis duorum Haerc/ fiarcharum exemplis, loanne Hus Si Martino Luthcro, uelut in * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

(peculo contemplamur,qu3e fit natura,Si qu» caufæ hacrcfumjqui hærcucorummorcs,quxexhisblafphemiac, facrilcgja,calumniæ, ^4*^^^** Si iniuft» perfcquuïiones, crudclitates Si immanitatcs,quas ua/A^ rfjs modis in Catholicos exercent, innumera alia id genus mala /*y*^/i**** èc incommoda enafcantur:Ec quod omnium periculofiisimuni eft, quam breui tempore in quantos audus cxcrefcant hærefum zizaniac,fifuborientes non ftatim lupprimantur,atcp radicitus euellantur*. Horum (inquam) omnium exempla in his duabus Mult* ex Hiftorqs nobis proponutur,quibus ad uetcru collatis Hiftorias, hacrefibua baud obkurc cognokemus, primum quam nunquam non fibi fi/ n^al^ nallt;» miles fint hseretidjid eft,quam omncs,qui unquam fuerunt,8i qui cuntur, futuri funt, irapij, Si in Deum Si Sandos cius blalphemi fintzDet Si hominum contemptorcs, iacrilegijdrudelcSjmcndaces/raudu/ lend, ftxdifragi,pads Si tranquillitatis public» perturbatores, rerum denic^ publicaru corruptorcs Si eucrfores.Deinde qu» ia fedandk extirpandifqp hfrefibus confilia olim uel Fodicem uel c minm

quot;'minus proijjcru (ucccflumhabucn'nt,ca firuilibuscniergcnubus barrcfum èi. (chiimatü caufis amp;nbsp;ncgoci]s,finïi’em fcinpcr eucntum (brtin Magna ccrte haec èC nunquam ncgligenda,qu3î in bis Hi# ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftorijs noHris ad rcrum piibb'carü adminiftratorcs redit, utilitas.

Etenim bis exempbs admoniti difcunt, ut quæ maioribus nojftris foehater fucceflêrint, confiba ampîedaniur;qiix infocïicitcr,multa animiprouifionc fugiendo rclinquant,

Conclußo Hæc habui, Pfj 8ó CathoÏiei,amp; Hiftoriaru EcclcfiaßicarS ftu/ adleóorcs diofi Ledorcs,quibus uobis duas hasD*Cochlæi noftri,uiri ifcu* lorum memoria digni,Hiftorias commendarem, Quas ubi dili^ genter Icgcritis, ÔC cum, quem uobis ex carum ipfarum ledione fruélum promifi, pcrccperitisïtum ueftris commodis rcÄeni(eruitum,8^ Authoris mcis quoep uogt;

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis iatisfaólum cfle,ex animo gaudebo»

PERAE PRECIVM V I D E- SSmS turjttcrü adpo/liros commcmorarc utcun^prceßns mate perdi Aoc Ecdeßce dißtdium;,(piodEdarttntis Lutherus cum compltctbu^ytum fcribcudo turn pricdicandoyion-^

Idtc^ in orbe Chri/liano excitautty maxime uzro in Cermania. Tale edl emm ac tantumytamiß diuturnum hoc malum^ut uelmaximo^auißimo^ bello (et^uiparariy immo longe grauiii^ ferni' ^fE:tmart (j^ueat./^ullum proßdo bellum orbi Qhrßiano aut plura aut mat or a intuit t mala, ^uam dißidium i/lud. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;entm ani'

tnarum^epuxJenßbits nodlrt^ non apparentypericula interituj^ omitta' ntusÇltcet ea damna omniumfint tnaximayti^ nullis lacbrymisßatis de^ flenda:,^ua}ido(^utdem anima j naturafua immort ales :gt;et per Baptißmi grattam ad aternS, uitam conßcratiCyper tnßalix hoc dtßidium;, extra Eccleßagremium et unitatem pereunteS;, in aternam mortem perpetuis addicunturfiippltcijsSTasttas omnium rerum^ omniumi^ ordinum tur' batioties,tii Clyri/lianitate deditßchtßma idludyguantasßanehareßs nulla dedit uncpiam. E^ulla (pudern hareßs aut latins aut uiolentius per orbem uagata at^grajßta edl^^i^udm ^^rriana', CXuapotenttßi^ mosVrtnctpeS:^ Jmpet'otoresP^omanoSy ConElantium y lulianumlt;p 'Kalententyatip etiamfortißimarumgentium f^ndalorum, QdlrogO' ihorumy er Kuißgothorü y Peges belltcoßoSyGenfericumyT'rafimun' dumyl-dunertcumy ^lartcunty 'Theodertcumy'Tottlam etedabuitde^ fenßres ac propugnatores * V erum tarnenßda illa longe pauciores ha' butt in dodrina fua reproboSy amp;nbsp;dßde Catholica dtjßnos arficulos, quam habet hcecßda Lutheri. nbsp;duat uß^ adeo dtßbnat ab Ecclcßa

CatholiCisßdeiiyydodrinayUt nonßlumfurbetfanamßandloriimpa'\_i^^^ trum dodrinaiUy pioßp riti/s er attaquas GaremontasiT^rum ctiam cunda Ecclefice Sacramentay aut in peins mutet y aut penitns abolcat.

Vriectpua ^..^rtanorum contentio contra Catholicos erat de Filto E)eiy quod non eßt plomoußns y hoc eEy conßubLlantialis 'PatriiLu' therusnonfolum depdomouftoytanquamdeprophanauocey contraEc clefiam contendiauerum ettam deßptem Sacra^^pmisydefummo quot;Pon^

Tumultus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem non noua^ aut male reuouatait'xujcitatlt'

rufticonjm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doéîrina diljonanttam^fupcradditplurtma in omnntt

/latum Ecclefiadlicitm coniiitia:ta(^ ut amarulcnta ita ^pLerun^ Calumntoja,adeo^Jedittopi, utper ea concitauent Laicos ijuampluri' mos in publicos tumultus :cojcp tarnßeuos nbsp;nbsp;cruentos^ut anno Domint

D. fL intra tres menfes in unaGermamaocaJafut' TintJupraGentutnLLlia. bominum’ Qli^rumfane nbsp;nbsp;corporagladio

'Principum, animas atternislupplici/s^adiudicauitipfemet Lutbc'quot; rus'.licet lUi ßipr a modum Luther ant efent^ç^ de Lutberi Eiian^elto fefctaedliéarent. Q^ipinta uerofuerintpereosfeditionum tumultii'S naftcr^X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facris templis ac Lloiia/lerijs^ nemofits tiel explicare

ta^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(lueat.Lutbcriis tnim nouas euulgauerat Indul^entiaspro

cundlis bominibttSy (lut tn hoc exponerenty at^ in periculum offene nt corpora,^:^ honorem fubEantiam^flam j ut EpifcopatiiS:,Collclt;^ia^ O“ Ldona/lena funditus delerentiir : 'Per lt;puodfanefadltim merercti' tur,^ effet uocan uertCbriEtaniyac dileéltjib^ L)eitELifert ii^itur t^gricolat^profuafimplicitatc nerbis eius credentes^putabantfcoptr mum DeoprceEare obfipuium f uel maxime ac barbartfimcJleuirent in (juosltbetEcclefaEtcoS:, priccipue iiero tn Monacbos ac Montales^

babitaftfipcriSy aut Eeliquijs fanclorunijnc tpji quidemCbrtfoitt Sacramento Euchart/iix ueneratioinulla locis^uaffp ac ueftbus con' fecratis religio: nullaficerdotibiis L)eificrtfp uirginibiis reuerentiat. di^nto eputj^ immantus furcbatytdto magis uidebatur Euan:;^elicuSy CotiaPrin L)eo^maiiisdiccbaturprce/lareobfel^uium. Ldei^s tarnenfttisfuit ^^^^^f^^dlicos odioat^j furore acccndijf per conut' tia calumntas^ Laicos : InJæculares (Juo^^ Principes /lyltim fuiity ut' lutgladtum ancipttcmynouaculanup bis acutamy Erinxit. fdon flunt ^Anno’is^i'i'^doclrtiiaj uehitfeditiofa bicrettca^tmnto uelutgeneralis omnium hicrefum fenttna:,d CieCart noEro,communiPrincipum Statuumi^sfacri Jfomani Imperij confit' fly reie/la cbdemnata^ftiit'dL eriimetiam propter diftpatam (juoruii' dam Lgt;jobilium Luthcrattoriim coniurattonem yde qua tigens fuerat Lutberofpesyac reipro iioto Juo Q^erendatfducia. Multis igitur crimi' -nationibus improperi/s^ amp;nbsp;calumnijs^pcr uariafcriptafia incefit atip

Http traduxit ErinctpeSytitper earedderet illospopulartbus turbts con-tempttbtles i crebro minttans eis illud Pßalmisl^, Efßudit contemn ptumßuper Principes. Gunp ab una parte graue tmminerct ‘(it.xff'up eli Germania: pertculum a Eurcis y ab aha parte non leut us pcriculum a tiimultuante nbsp;nbsp;nbsp;m feditionem concitata tam plebeyruEicorumcp Luili. fcrtgt;

tnultitudine : Lutheries y ut adaugeret utrunp periciilum y multapro ptapro EurciSy multa pro ruEicis y contra Principes noFlros t»populos^ß^^^^^ Germanue dißcminauit. Palam enimdifßiadebat Germanis ullam u's.

/lias uocabat y ipßifntpCtcfare/ninißruntdicebat faccum ucrntium: Et ruEtcorum articiihs adeoiuddos ce^aos ejjè a^trffiabat , ut omncm 'Principibu^ fauorein gi-o-tiam^ ertperenty tamcoramDeo, truant coraut ho/nintbu^ : Certißtmum tta^ eße y (luod Deus uclit

atp dißerdere Princtpes. J^erum ubi longe aliter cecidit ß)rs y (luant tpje /perabat y proßigatis inßoelicibus ruEiciSy neqiiiß finie applaiidens'Principtbns y dtrißtma i^u^tp tn rusEcos eß^ittiuit.

Edadliis deinde (^uoruûdant Principum fiauorent ac beneuolentianty Mala Gcr* fcclam fiiani nouis Ltgrs confaderationibiis longe ßcit ualidiO' rent y CatholiClfip magi^ fiorntidabilcin o poEeailuani fchißnaiEiid ^uih. «onßjlunt contra EccleßiaEicos y fed etiain contra fieciilares mua' luit. E/ulla profecdo gens y nulla EJatto y nullus bosE's y nulluin beb hint y nuliunt fehl/ma y nuHa hareßs y nulla de calo ira autplaga L)eti uelpliira uel mai or a unquam Ger maniai mala intulit y (plant intulit ntultisiamannisylt;zir ({uottdic adhuc tnßrre non ceßlityiEa Lutheri piercretur tlleytaruni prtetextu ingentent pccuniant è Germania expor' tari, p^nim centuplo y attt potius millecuplo maiorem pecuntant in Germania dißerdidit Oquot; confiimpßt ip fa interimßaEio^

EJam ut omnia lila damnay pite animabiis corporibiis^ihominuntye^^ Avecs dira rebusEcclefiiarunt ac ELonadlcrtorum y tumßacris tumpropbanlSyin' leEtmabiliteY illataßint, obliuioni tradantur : Gerte in arcibus ELo' bilium ruEico furore atep tumultu direptis ac dirutiSy miiltoplus damni datumcdlyCj^uam in peettni/s iill^ dederunt E^omaniPonttßcisIndul' gentue . Qf^ndopitdem tn una Franconia yßeu Francia Grientalt, baud ita magna Ger mant re parte y deuaßatas efjeßerüt C C EL GIF* arcesiCl^sßedatotumultUyßiperdlttes rufitet fuo labore atp?ßimptit

Uomtniifuis repar are coachis cr^^o aflimet plent ac iufe^ (Quantum damm per etuf/nodi tu/nultMpkbium at^ agricolaruntydo' tum fit in alijs G(rmantlt;c prouincijSjin Sueuia:,in Sélfatta^ in Turin' gidyintraclu adiacentihiis^ prouinci/s Ii.hcni:in ifeluttijs^interra Sah'zcburgcufj'^’e^ C^md ejjent ad tanta damna Triobolares ac Maximi ffontaneas rtdcmptionts Indulgentiarum^ JJeindeß computentuv fummam (quod tarnen nemo facer c potcdij omnes Caefiri^ penaiibus, tiOflriGlt;^ lA. Q L L fatris eins I^egii P Jd Id) 1“ ph D faliorum^ Tdrinctpum acStatuum JmperiJ fmptii^^ (juos propter basicßdlamßipprimendam aut eliminandam,feceruttt lUt Pdtormaciit,i^urenberglt;t, SpinCy i^ugudiayRatiJfon(gyinpubli' cis diutumtj^ acpopulofis Conuentibii^ z^Comiti/s Impertalibiis: condlabitprofdlo^eam pecuniam ibi propter banc fadlionem confum' pt am y longe maioremfuißeyiiudmfuerunt omnes ïnduigentiarumpecu^ niay^^ua^ intra CCC, annosê Germania Romam exportatce fuerunt» Pecmix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;du^ pritterea computet^aut in cert amfummam redigat omnes

pro libris^ dlaspecuniaSy(juatinutibter^immo noxiêacpernicioffdilapidatttfunt fis Ct noxijs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bintfum tempore y pro content ioßs libriSytum Lutberi compli'

cum^i tins y turn aliorum complurimoTumypartim Catbolicorumypar' tun 'Zuingli anorum y çr ^nabaptiflarum y qui maxima ex parte Reutbonice fcripferunt omnesy quotquot Germamece lingua périti fut' runt^Q^iantum infuper experfum e/l in facrorum Jdibliorumytum ue' teris tumnouiRedlamenti yUarias in Teutbonicum RranslationeSy

turn Lutheri complicum^ eiiiSytum Catbolicorumy quifuis interpréta-^ tionibus annotationes quoi^ y ueîut antidota queedam y in Luther anas deprauattoneSy fuperaddere fategerunt. Sed Qr ingrandia Sermonunt populariumÇquos Liomeliasuocant) uoluminay turn Lutberiytum ad' uerfariorum eins y non folum Reuthonicé y uerum etta Latine excu f, multis^ milibiis exemplarium per Rypographoseuulgatay nonmodu cum pecunia à Germants erogatum y damnofis^ mercibiis expdatunt Qiianta e/l. nbsp;nbsp;Sed ePobleuisfit omnispecuniarum iaSlura : maximamp'-ofc'

monfiVs^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conuerfattone humanogenen attulit dodlrina

Lutherica fadltonis yqua inter populos GbriLlianos folutum cdl uincu' lum pacis nbsp;nbsp;nbsp;chant at is y coriupta morum difciplinayfublatareîigioy

extindlus timor cultus Dei y exibilata obcdientiauntrodudla pec' candilicentia ac malitiofalibertaSydeprauataC^ inomneuttiumpro' -naredditaïuuentuSy carnali concupifcentiat omneamotumrepagulumi ablatus

(iblatiisJßxih'/iitlicbriantiiluuspudory apopufo erqa DeuniDtuoß^ deuotio^à uolibct /îatu homtnum bonorum opcrum pri^hnn fedulita^,

d^on tamdcuûté ac dtbgenter pcrfoîuuntnûc borai Canonicai^:, ^^ntane Alißu-iijp celebrantßacerdoteS;, ^luämßccruntatitca. d^on tam ddriélê bóno^um ac sdrenué objeruant modojuai re^uld'S Monacbi ac Montalesy(puam operum. obßruauerüt prttts, ddd^on tam lardas habent amplitts mantis ad ornan^ dunt augendum cultum Det 'Principes ^QptimateSyCpuam babuc' runt antea ipßi mat ores eorum. Mon c/l ca ampltiis in populo nelßcpicntia tn Eccleßds adaudtendaßacra^uelreuerentta er^a conß' cratos miniflros JDet^uelbenignitas erga pauperes^, praßerttmßchola-^ resßatreßpmendicantest uelbonc/îaSymorum^e^j^uerborum^auitas tnpublicoyntiilto minus inpriuato^ (^Uteßuit antea^ nbsp;nbsp;nbsp;T'am tmpudica Inrpudicf«

uero i^^eßrents reddita e/lutrtuß^ßcxiis luucntuSyattpettam adoleß-centiazj-'pucritia^tumperconuitia calmnniasp Lutbcri^^inomnesßre Elatiis ßnbditorumreEoreSytam Jlcculares (ptam EccleßaEicos: tunt perßalßam nbsp;nbsp;nbsp;tmpudicam interpretafionem bums diuinæ bene^

turuel Eudium ud uotum caEitatiSy (2rßißpeclaßt omnrs uirginitas Ü“ çontinentia. nbsp;nbsp;nbsp;Sunt itacp (Jui affirment, Lutberum dßnritu

* mundoßubIncubpffiêcieprogncâum^JE^EantisrèrâffirunttêHdn^elkrzM^^ innftiA gtofam piatidam anitm, LypfiiChabitantemput mâtrëmEîdtberiÿvi-ohm JslÈn/ în pubTico balneoßamtilantem nouer it ^ac de adoleßcentt:, '.j ’ pitm Incubum futjß putat y aiidiuerit y d t^uo ilia impregnatafuenty

(tntekluam cognita cjßet d uiroßuoy Joanne Eudero^ d^os i/lt affiirmatio LutJj.in decl4^ ni y ^uainuii in liter as relatafttßdem noßram non obßrim^imustSed le^ ritt.femo. de dion ipfiuspotms uerbaßuggcrimtiSy^uat Gernianicc deßeipßßripßt bocßenßu^Oportet me aduerßartorü meorû mißereriymedp natiuitatem cbmeniorare. Eß nobilisCtnc[uitd)acfamtgeratiis Comitatiis in Epißco patuHalberßatcnßyetPrincipatit SaxoniaßtuSypit uocafur Mans^ feltyr^noruntpaùrcmmeum, O“ me perßon^iter omnesfcreGratioßi Domim meiyComiteSy GuntbertiSy ErneEuSyT-dotcr;is,GcbbarduSj

MIbmiis.dSdatiiSßmIslebijyedticatits in Mansßelf.litcris eriidi' tus Magdehurgi Jßnnachi,Erßrdi(t Magi/ler ac v_^duguEinia' ntisßaEuSy nunc DoEor J^iiittenbergiey Bobemilt;s tntotauita mca niituluam propimiuior fuiypiam Drejdee con.Eitiitus,Edac ille de ßeipßo-d^os autem non multum inter eßß putainits, undeciin^ßccundunt carnem procréâtusßtßue Luderyßiie Luter ßue LutheruSy cuiiis mala ttU'spnaliis animus yDiaboliaeßiggcEionißibieEuSytot malorü

Edi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fijlgt;icatur,ne(^ ueretur de eo i/lafcribere

Sh^L\i/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tongumß:elerum eiu^ enumeratorum Catalogum.Etß:ribit

thcro* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qn^utt)nihilfirme aliud^mß (^uodadßtditioTieiityßchijmii^bclluniyCit'

des^rapina^s^încendta^atcp ad deßedlionem umuerfialem Ghridlianteß' dei,tendit at^ßibfiruit. Et ut innumene eins neq^uitilt;e breuitatisgra' tta. omittanturjfinicus i/le^ non homo ;fed malus tnimicusfubfiecie hominis y in habitu monacbaliyplurimamp;rum hereticorum lam olim dam'

Vit f lt;3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;collegity at^ alu^uas igfi de nouo excogitauit. Eltec Imperator no'

Etdumproculd Germania abeßetyfilla Lutberi per homines faEiO' fis y rtrum^ nouarum cupidoSy nonfilum longe late(p per omnesfire prouincias Germania difièminatUy uerum etiam adexteras Elationes propagata'.maxime ucro ad regiones ^^^UllonareSyDania^ySuetiay 'PnfiiayLiuoniaymagniJ^ potentium 'Principum Giuitatumlt;^ cor^at' derationibus roboratayita excreuity ut nemo fuerit y uel ad contcm' nenda 'Potentißimi Cafaris noßri mandatayfiperbior at^ atc^ mtnacior.

MARTINI LVTHERI, AB ANNO DO. mini m. d. xvn. vsctyE ad annvm xlvi. per Joannem Cochlawn Cbrontcc ad fo/lc' ros dcnarrata.

Artinus Lutherus, natus Islcbi) AnnoDominiT 483.in Saxonia, fub Comitibusa' Mansfcldia,pa. rentes habuit plebeios, exfamiha Liiderorû-Parentem loanncm, matrem Margaritam : Nomen Martini ibrtitus in Baptiimo,an* tiquo patrio more, quod X.die Nou cm bris : quæfeftû Oiui Mar^ tini præceHèrat, natus eilet nodu» Quamuis uero multis annis anti- Cognome qua confuetudine dicflus fueriteognomine Luder: quo Öóipfein Cuthen, ïitcris fuis,etiam ad præcellentem Theologum D. loan.Eckium ufus eibmaluit tarnen poftea dici Luther, quam Ludertex co for-fitan,quod Luder apud Germanos parumhoneftum uideturefle uocabuîum.Tranfcurfa igitur domipoft infantiam^tatepuerili, ,nfcho cum eftet cura parentum primis literarum dementis uteuneç in 1,5.’ fchola oppidi illius imbutus, müTus eft inde Magdeburgum,ubi uno permanfit annoJndeIiênacum,Turingiæ oppidum, conce-densjubi gratior em nadus præceptorem,Quatuor manfit annis. Erfordiam poftca profedus,claram ampIamTuringi? urbem, ubi Celebris erat Academia, in Philofophiæ ftudio Magifteri) gradum,anno a'tatis fuse Vicefimo adeptus eft, amp;nbsp;quidem inter primos,ut ingenio ftudioep multos coæqualium antecellebat.

Iuris deinde ftudium aggrefius,cum eftet incampo,fulminis blonacba« idu territus amp;nbsp;proftratus, ut uulgo dicitur, aut in teritu fodalis iui contriftatus, huius mundi contemptu ingreftus eft repente, mul-tis admirantibus, Monafterium fratrü S. Auguftini, qui uulgo Heremitæ dicuntur,faâacç ibilegitima,poft annum probationis, Or din is illius profeisione, ftrenuein ftudijs et excrcitfjs Ipirituali-bus militauit ibi Deo annis Quatuor. Tametfi uifus eft fratribus, nonnihil fingularitatis habere, fiue ex occulto aliquo cu Dæmone 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A commercio.

Commers cottilTicrdo, fiue ex tnorbo Comitialiitum propter alia quscdatn occuham nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;praccipiic^ quod femcl in Choro,ciim in Midulegere'

cuDemo* turEuangclium, de eicdo afurdo Só inuto Dæmonio,repentc nio. quot;nbsp;concideric, uociferans, Non film, Non fum. Multorum itac^ eft opiniOjCum occultaufumcflcfamdiaritate Dæmonij euiufpiam, Quandoquidem Si ipCcmet talia de fe aliquando Icripfcrit, qux Ledori fufpicionem de huiufinodi coniercio nefariafp fodetate ingerere pofsint^Ait enim in quodam ad populum habito IcrmO' ne,{e bene cognofcere Diabolum, Si ab eo fe uicfisim bene cognf-tutneflcjiecp plus quam unum frufluni iaiis cum eo comediife^Et proprium deinceps ædidic Germanicè Jibrum,de Angulari(ut uocat) Mifla, ubi Diaboli contra Mifîam difputationcm,(ecuni habicamnodu,commemorat. Sunt alia non paucahacdere argumenta,quod etiam corporaliter uifus quibufdam fueritcum eo conuerfari. Anno autem Domini 150 s.translatus eft ex Erforgt; dia Vuittenbcrgam in alium eiufdem inftituti Conuentum, ubt publice prælcgic Dialeólicen Phyfîcenqj AriftotelisiNam recens erecfa ibi eraf,ab Elcdore SaxoniæDuce Fnderico,Acadcmiafêu publica fludiorum Vniuerfitas, Vbi autem poftTrienniumorta Difcordia i^ccr fra.tres Ordinis fui diftord!a,eó quod feptcm Conuen^ interfra» Vicario per Germaniam Generali in quibufdam diftcntf-°* rent,nie à Conuentibus illis deledus in litis Procuratorem, R.o^ mam profeftus eft,co quod effet acer ingenio,amp;ad contradt-cendum audaxac ueliemcns, Ea aurem lite inter partes tranf

a(ftionibus,ncfcio quibus, compofita Si. bnica,ille Vuittenbcrgam pro aula rcuer(ùs,in Theologia faftus eft confueta cclcbritatc Doc^tor, fiuc Dodlorali iuflïi Si procuratione Ducis Saxonig Friderici,EledorisPrincipis, fraude in» fiue fumptibus cuiufdâ matronæ, Vicari) fraude pccunqs intcruer^ leruerfa, fis.Quandoquidem ilia certam pecunic fummâ,pro alterius fratris ad Dodforatu promoucndifubfidio, deputaucratNurcnbcrgx, Vndc faâum eft,ut frater illc,fraude intdlc(fta,amp; pecunia ilia fibt

prscrepta, præ dolore amp;nbsp;indignatione aufugeritocculte:atnemo . J, adhuchodie feiat, quonam pcrucnerit.Lutlierusaût Doftoratus f utando** dtulo decoratus,Slt;: OrdinarixinTheologia lectioni præfectus, Uutlierus. lt;^um eflet acerrimus di(putator,Só uanp glorigcupidus,non folutn Vuittenbergæ inter Doâos præfulgere uoIuit:Sed Si Heidelbcr-gamprofeclusjingenij SC cruditionis famam difputandoquxH-uit,dum noua tbemata proponcrct. Accidit deinde,Anno Do' miniM.D.X VI l.utLeo PapaX.nouas diuuJgaretpcr orbem Indulgentias, occafione nouæ ftruâuræ T empli S. Petri Romx, quam anteceftbr dus Iulius Papa 11. fûmptuofiftima inceperat magnifîcentia

ïttagniRccntia,niorte autetn præuentus,tantæniagni'fîcettti^ opus pcrHcere non potuit, Extruxcrat qui'dem templum illudCutmuka alia) rdigiofo apparatu, èC opere fan's fumptuofo èC niagnifico Conftannnus, Imperator potentifsimus ( quern nos Magnuln, Antiqui Maximum, dixerunt)kdiuerfa ingentium columnarum (quales ætate noftra non fiunt) ferie fufFultum atc^ confpicuum: C^od temporis(ut fit)diuturnitate labefadu,cum in plgrif^ par^ tibus fûts dchifcere acruinam minitari uideretur, Iulius Papa IL IuliusPP. uir magnanimus , illud non tarn reparare in uetuftate collapfis partibus, farta teda reficere ( quod utinammaluiflet)ftuduit, ièdinmaximâpotiusftupendamc^molemànouo erigere coepit: Vt eft uidercadhuchodiein iadis ab eo fund amends, amp;nbsp;excelfis abfidibus teftudinibufq; columnis, altifsimarum turriûinftar, fùblimatis èC in aëra edudis» Ea nimirû coniyderatione,ut quem^ admodum Ecclefia Romana poteftate ac dignitate eundis per orbem Eedeftis,propter uerbum Chrifti Principatum Petri, fu-perem/nct att^ præfulget:lta SC Templum Petri, magnitudfne ftruduræ ÔC operis magnificentia,cæteris omnibus anteferretur,

foret. At Leo Papa X. uir Iibcralis,atlt;^ ad Leo PP.X erogandas(nedicam profundendas) quam ad corrogandas ac quæritandas pecunias multo proniorxum eilet tantæ ftruduræ lumptibus impar, ÔC fuis opibus tantarum impeniârum opus ad complementum perducere nonpoftèt, utpio iubfîdio mukorum adiutrices manus acquireret,diuulgauit Indulgentias:ficut èc ante eum iæpius fadum fuerat, Erat autem eo tempore inter Germanise Prælatos Ecdeiîafticos, eminentÜsimus ÔC dignitatis apicc 8^ Natalium fplendore, Reuerendiisimus Pater amp;nbsp;Illuftriisimus Princeps A L B E R T V S,Archiepifcopus Moguntinus a Magdeburgenfis, Sandæ Romanæ Ecdefiæ Presbyter Cardi-nalis : Primas Germaniæ, amp;nbsp;facri Romani Imperq Princeps Ele- chio Bran* dor:Marchio Brandeburgenfis 8Cc, Hune igitur ipeciali commiP deburgen* fionepræfecit Leo Papa X. Indulgcntiarûper Germaniam pub' Ls. licandarum ncgocio.Is autem, et fi mukorum confiJio fententia aiTumpturus foerat ad id negocq, Fratres Ordinis S.Auguftini gentfaru^ Hcremitarum;qui èC antes, perftrenuam ea in reoperam, non pradicato* Iblum prædicando ad populostfed etiam feribendo euulgando res. ïibros(quales funt,uerbi gratia,Cali fodina dus fuppkmentû) Sedi Apoftolicænauauerant.’Nifî loannes Tetzellius,Frater Or- æ* TeizA dinis Prædicatorum, magis idoneus quibufdam uifus fuiiîêt,ed quod recens eftèt tune fermonum dus de Indulgenties memoria, quibus amplam per Indulgentias pecunia acquifiuerat Fratribus

4 ACTA ET scripta MARTINI fcVTHERI Sandp Mariæ,MiIftaris Orcîinis Tcuthonicorum Dominorurtl in Liuonia,qui aMolcouitis ÔC alijs uicinis hoftibus prernebaiî' tur. Id uero quam ægerrime tulerunt fratres Auguftiniani,in pri-mis Joannes Staupinus,uir generenobilis,facundia QC erudinone claruSjGeneralis corum per Germaniam Vicanus: 8«C Martinus Lutherus,Theologip Doctor,Ordinarius Vuittcnbergcnfis,ue-lutpræcipui Duo grcgis lui Arietes,fama ÔC authoritatc celebrcs, Sgt;^ præ aiqs confpicut nbsp;nbsp;Erat Staupitius.non Iblum genere nobb

Iis,amp; ea rationc Saxoniæ Ducibus(quibuscius cognano lubdita erat )cxten's charior famih'aritate notior : fed etiam ingenio uer-fatiliSjCt corporis forma atqß ftatura conlpicuus,Quin etiam in re^ bus agendisaftutus amp;pradicus,quifauore gratiamultumua' lebatapud Illuftrifsimij Principem Eledorem, SaxoniæDucem, Friden'cum.Qui' prpmultis pollcbat I^rincipibus aliis,authoritate, opibus,potentia, liberaIitate,acmagnificentia,Quippe recens iiv ftituerat magnis fumptibus Academia Vuittenbergenlèm,adcu' fus incrementum larga fundauit flipendia,0C amplis falarqs accer-febat undiep Dodos 8^ ingeniolbs homines, quos fama notos habebat. Erexit item nouum Canonicorum Collegium, in quo lonam Præpoiïtum, Caroldadium Archidiaconum fccit : Iplum uerotemplum,uocauit Eccleiiam Omnium fandorum.Inquod fane permultas undiquaqj côgregauit fandorum ofla, uencrabP Jefcp omnis generis reliqaias,auro, argento,00 gemmis prcciofiP fime exornatas, quas amp;nbsp;magiiifico apparatu dan's diebus publiée populis oftendi curauittita ut liummo Pontifici per quam religio^ fa 00 pia uifâ fucrit eins libcralitasi amp;nbsp;magnificentia. Qui amp;nbsp;facile concedcbatpetentiquæcuiK^ prîuilegia, prærogatiuas 8lt;imraugt; nitatesjtum pro noua Vniuerfitatefcholæ,tum pro nouoCano^ nicorum Collegio. Huie igitur Principi familiarius inlinuauit fc Staupitius, inftillans eius pedori frequentes Indulgentiaruni abufuSjS^ Quæftorum atep Commiflariorum fcandala, quod ill« per auaritiamueniarumamp;gratiarum practextu, expilarcnt Gcr^ maniam,amp;^ quærerent qug fua flint, non quæ lefu Chriftf Lu-therus uero ardentioris naturæ, magifep iniuriarum impatiens, arrepto calomo, mox ad fupradidum Germanise Primatem AF bertum JeripRt indignabundus epiftolam. In qua fane, mox pod captatam prsefatione bencuolentiam,in hæc prorupit uerba. Circumferuntiirfinquit) Indulgentiæ Papales, fùb tuo præclarif fimo titulo,ad Fabricam 8« Petri. In quibus non adeo accufo Præ-dicatorum exclamationcs, quas non audiui, led doleo falfifsimas intelligentias populi exillis conccptas,quas uulgo undiep ladant: uidelicet.

uidc!icet,quod credunt infoelices animæ,filiteras Indufgentiarum redemerintjfe fccuras eße de falutc (Iia.Item,Quod aiu'mg de Pur^ gaton'o ftatim euolent, ubi contnbuu'onem in ciftam com'ecerint» Et poftpauca.Idcircotacerehgcamph'us non potuit.Non enimfit AHonge4!i-homo per ullum munus Epifeopi lecurus de falute,cu nee per gra-tiam Dei infufam fiat feeurus.Sed lempcr in dmorc tremorelu-bet nos operarifaliitem noftram Apofèolus,Etiuftus(inquitPe- capt.eaby.tf trus) uix faluabicur, Denitp tarn ar eta eft uia quf ducit ad uitam, ut Dominus per prophetas Amos 8eZachariam,faluandos ap-* pellet Torres,raptos de incendia Etubi^ Dominus difficultateni falutis denunciat. Cur ergo perillas faliasueniaruin fabulas 8^ promifsiones, prædieatores earum faciunt populum ftcurum Sgt;C fine timoré C Cum Indulgentiæ prorius nihil boni conférant animabus ad iàlutê aut fanftitatéjfed tantûmodo poena externa,olim Canoniceimponi folità,auferâu Hæc amp;nbsp;id genus plura ibi Luihe-rus, Ex Vuittenbefga, in Vigilia Omnium fanâorû, Anno Domini M.D.XVIL Qyc idcirco referimus,utinteUigat Lcótor, Epiftola cam epiftolam non tarn ex animi fententia,quamexliuidoinuidig cxliuorc alK’âu à Luthero ftriptam efle : Cum nulla aliorum dodrina,tam ftnpia. fecurum de falutCjSe ad bona opera pigrünegligentemcßrcddi-derit populum, quamfecit noua dodrina Lutheri. Qui publice fcripfit in Babylonico fuo prxludio, Tam diuiteni efle hominem Chriftianum,ut etiam fl uelit, non pofsit perdcre falutem,nifi nolit crcdererNecuUa peccata cum damnare qucanc,có quod per fidem in promiftionem, quæ baptizato faftafit, mox abCorbeanturac deleantur omnia peccata, modo credat aut cogitet febaptizatum ciTedUe tarnen non contentus priuatam mififle cpiftolam,in publicum quo«^ emulgauit95.(quaquam in prima fcheda pofiierit '^7) propofitiones, quibus communcm 8^ receptam de Indulgentrjs opinioncm Ecclefiæ^ (ententiam impugnabauTetzellius autem, Anmiofi* qui Francofordiæ ad Oderam fluuium(ubi Illuftrifsimus Prin-ceps Eleftor,! O A C H 1 M.,March!o Brandeburgenfis,nouam quoc^ circa idem tempus ercxcratftudiorum Vniucrfitatcm)de-gebatjubi illas uidit propofitiones. Cum eflet Indulgentiaru Præ-dicator famigeratus,amp; CommiiTarius Apoftolicus,atc^ etiam h?-reticæ prauitatis Inquifitor, ingenio ferox, 80 corporerobuftus, indigne ferens Lutheri proteruam audaciam,ut par pari referret. Centum Sex ædidit propofitiones, quibus contrariam explrca^ bat fententiam» Verbi gratia. Lutherus ficorius eft.Dominus Propofitio amp;nbsp;Magifter nofter Jeius Chriftus,dicendo. Pccnitcntiam agite 8^c»omnem uitam fidelium panitentia cITe uoluit. Quod uerbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERÏ* deSacramentali'poEnftcntia Confefsionis èC Satisfadfonis, c(ua2 faccrdotum mfniftcrio cdcbrarur, nö poteft intdiigf. Non tarnen folam intcnditinferiore : imnio interior nulla cft,nifi foris operc' ttir uarias carnismortificationcs 8^c. Cotra hâcueroeiuslênten-tiàita exorfùs eft Tetzellius. Dominus nofter lefus Chriftus, Sa^ cramentanoup legis,ad quxuoluitcunftos obligari,poft fuapaf-fione afcenfionêjUoIuicetiàcunftos docereanteluàpalsionem, peraptîfsimam ftiampraedicationem*Quifquis ergodicit, Chri-ftum, dum prædicauit, Peenitenriam agite, licdocuifle perniten-tiam.inferiorem 8d exteriorem carnis mortificationem, ut non etiam docere uel cointelligere uoîueritpoenitentiæ Sacfamentum, duscfj partes Confefsionem èC Satisfadionem, tanquam obliga-torias,crrat:Immo nihil nunc iuuat,fi interior poen a etiam opère-tur exteriorem mortißcationem, nifi aftit faftoueluoto Confei-Lis dcliv fio ÔÔ SatisFacito Sx^c, Hac itacp diuerftc Sé contrariæ fententiae dulgenujs propoßtionum a'ditionc,uifa eft iam publice conteftata inter hos inter Lijth. Antagoniftas eße lis turbuIcntæconrcntiGnis,quæmox an-l^jrn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequenti in apertum efflagrauit incendium:Qiio pax Sé imitas

Ecclefiæ, maximo cumfcandaloinfirmorum, Sé animaruni detri-mento, turbata acdifloluta fuit.Confidcbatingenio Sé eruditioni Fux J^iitherus,atqjcdam potcntiac amp;nbsp;gratia? fui Protceftoris Du cis Friderici Elclt;ftoris,amp;^uafris Staupitij ßiiconfilqs acprafticis : Cult; cedereindignumputabat Tetzellius, qui Celebris erat famaPra?-dicationum, fuffidtus Sé fedis Apoftolica?commifsioneatq,auto-ritate, atc^ etiam Inquißtionis officio.

Vtherus igitur, fuorum fretus conßlio,Latinunt » xdidit librum,cui hunc pracßxittitulum.Relblu-tiones difputationü de Indulgentiarüuirtute Séc^ In quo quidem Iibro,95. Conclußones iuxtano-uam opinicnem fuam dedarabat,non fane, ut Papam autaduerfarios fuos fibi reconciliaret,aut

placabiles redderet, quos acerrimeeo iplb inlibropl^rumcp ini-' pugnabat:ftd ut Leftorem in partem raperetiuam,miramfimu-lans erga Romanum Pontificemhurailitatem,fubicäionemqt ac reuerentiam. Vnde uenabatur callide Leftoris Sé in fe commifera-tionem, et in adiicrCarios odium. Fingcbat enim fe admoduni rc-Iult;ftantemamp; inuitum rapi ac prorrahiinpublicum,improbifatc Fidahumi ,'norum. Dicebat ergo in præfatione ad Leonern X.Inuitus litas Luth, pubJicum,pra?fertini ego indodus, ftupidus ingenio, ua-cuus

cuus crult;^itione» Sed cogicneceCsitas,me anfcrem (trepcrc iatcv olores, Itac^ quo ôd ipfos aduerfarios mingcm, ÔC defiden'a inulgt; torum cxpkat'n,cmitto ecce meas nugas. Et infra.Quare Bcanïsi-me Pater, proftratum me pedibus tuæ B. ofFero, cum omnibus quæ fum habeo : Viuifica, occide:uoca,reuoca:approba,repro-ba,ut placuerit. Vocem tuam uocem ChriftiinteprændentisSxJ: loqucntis agnoframrSimortem merui,mori non recufabo»

Elac itatp calliditate,dum qucreretur,fe iniufrc prcmi ab aduergt; Fauor cak farr)S,amp; in publicum cogûbrcui maximû fibi conciliauit fauorem, non modo apud fimplicem populum : qui facile crédit ad om-nem nouitatem aurcs libenter arrigit patulas rc prurientcsîucrum etiam apud pl^roscp graues amp;nbsp;cruditosuiros,qui ucrbis eiusge-nuina fimplicirare credenres, putabant Monachum nihil aliud quærere,quamueritatis patrociniûcontra Quæfrores Indulgen-tiarum,qui magis pecuniarum quam animarumsclatorcsuide-rentur.‘ficutcriminabatureosLuthcrus. Arcput omnê hscrcleos Protcfratio fufpicionem à fe rerjcerct/n aduerfarios, adiunxit libre,poft que-rulas ad Staupitium ad Leoncm Papam epiftolas, ibicnnem quandam proteftationem, in qua deferebat non folum facris lite-ris, uerum etiam facris Canonibus decretalibusq; Pontificqs 8^ Ecclcfiafticis patribus,fed amp;nbsp;fuperiorum fuorum iudicium ino-mnibus uolebat habere faluum. Hinc illius miferta Poëtalt; Pojftæ fas rum R-Cthorumq? doefa cohors,8^ in aduerfarios eius odioac- ucntcsLu» cenfa, impigre pro co amp;nbsp;lingua Só calamo decertabat, caufamq; ihero, cius Laicis commendabilem reddebat, ac uari-s caufUis amp;nbsp;inue-ótiuis prælatos Ecclcfiæ Theologofep perftringebatrineufans cos auariciæ,fîiperbiæ,inufdiæ,barbariei 8ó ignorlt;âtiæ:Qui innocen-tem Lutherü non ob aliud pcrfequercntur,quam ob doefrinam, quoduidcrctur amp;nbsp;eiletdodfioreis,8(^libcrior addicendamuerita' tfm, contra impofturas prxftigias hypocritarum.Cuncpuale-rent non folum ingenio amp;nbsp;acrimonia, ucrum ctiam elegantiafcr-moniSjGue loqucntlum fine feribendum efrer,facile traxerunt Lai-corum animos in fauorê commifêrationcmq? Lutberi,tanquiïi is propter ucritatem et iuftitiam uexaretur ab Ecclcfiaftids, inuidis, auaris,amp; indodis;qui in ocio luxuc^ uiuenccs,fupcrfticionû adim uentionibus à fimplici plcbe pecuniam emulgcrcnt. Tctsellio itaep,quianteaquoq? per Indulgentiarum frequentes prædicatio-nes pecuniarum colleflorfucrat,per huiufhiodi querimonias cri-minationefep tum Lutlicri,tum Poëtarum amp;nbsp;Rcthorum,indies magis ac magis decreftebat aucoritas apud populuni,minuebatur plebi's ad Indulgentias deuotio,inuifi reddebantur Quxftores Sc

Cotnmiflari'),rarefccbant manus largientiuin : Luthero autéfn . contra augebatur authoritas,fauor,fides,exiftiniatio, famatquod tarn liber acer^ uidcreturuerKatisaiîcrtor,contrafraudes Quæ-

ftoruni èC ftimos BuIIarum, quas non gratis darcnc,fedpecunf)9 uenderent Indulgentiarû Conimiflari). Interca Romæ ab Ad-uerfarijs procurabatur Citatio, qua perfiicalem Papæuocabatur in ius LutheruSjdeßgnatis ad earn caufàm iudicibuSjHieronymo de Genuti-jSjEpifcopo Afculano, Auditore Canicrf,amp; Sylueftro Prierate,TheoIogo, Magiftro fach Palatq.Luthcrus uero con-queftus de infidijs,quod nufquam tuto confifteret, de iudicibus fibi fùfjaedisjfùamcp præterea obtcndens paupertatem corporifc^ imbccilJitatem, per Duccm Saxoniæ Fridcricutn,Principcm Ele-

dlorem fbllicitauitjUt caufa ad partes cômitteretur. Conimiflâ igi-tur fuit Thotnæ de Vio Caietano,Cardinali S» Sixti,quieo tempore erat in Germania Sedis Apoftolicæ de latere Lcgatus.

Qaamuis uero hic iudex Lurhero uehementer difpliccret, quod Thomifta eflet amp;fjOrdinis Prædicatorum : ne tarnen omnino contumax rebellis uideretur , comparuit coram illo Augulta?» Luth/m^élii Venitigitur AuguftäMenfeOdobri, fumptisquidêfecumli-cfrd^naiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;protedoris fui,Duc(s Saxonif Friderici Electo-

Auguftæ ’'’s,attamen fine Cæfaris Maximiliani fide publica,feu faluo con-triapræcc» dudu. Benigne itatç in Cardinalis Legati confpedum Collo-pit Luthe/ quium^ admiflus ac paterne admonitus, triaiuiruseft,exman-dato Papæ,præftare. Primum, ut ad cor rediret,erratufcß fuos re' uocaret. Secundum,utpromitteret in futurum ab eifdemabftine-re. Tertium, ut ab omnibus contineret ic quibus Ecclefia pertur-baripolsit.IpleuerOjCÜi nullos uellet erratus agnoicere, poft multos auditos redditolc^ ftrmoncs inter colloquendum,petiittandem deliberandi tempus. Altero igiturdiereuerlus,cum adefient Quatuor uiri exordine Proeerum amp;nbsp;Confiliariorum Cæfaris,ut omnemhærefeos fulpitioneni c' mentibus illorumtollcrct,coram Legato perlbnaliter proteftationem fuani in hæc uerba ftriptam Proteftatio cx fcheda, quam in manibus tenebatjegit ac recitauit. nbsp;nbsp;Ego fra'

Luth, co« ter Martinus Luther Auguftinianus,proteftor,me colere ec fequi ram Lega/ fändam Romanam Ecclefiam in omnibus meis didis amp;nbsp;fadis.

prælentibus, præteritis,amp; futuris.Quod fi quid contra uel aliter didum fuituel fuerit,pro non dido haben' ÔC habereuolo. Lega-tus uero uir dodiisimus, probe feiens, ilium non Iblum in fuis re-fblutionibus, uerumetiam in proximo Colloquio multa prorulifi fe de Indulgentijs amp;nbsp;de poteftate Papæ, aliter quam fêntit Rom^ Ecclefiaîinftetit rurfus,ut ilia tria pracftaret,quæ ex mandato Papg

Jsridic audiucratJik uero ultcrius proteflabatur, fe no elle fibi con-Iciuin, ali'quid dixifle,quod fit cotra facra fcriptura, cotra Ecdcfia^ fticos patreSjCotra Decretaks Pontificu,aut cotra redàrationem* Attamcn quia homo fit qui errare pofsit,uelitk fiibmi'ttcre ludicio detcrminationileg(tinigfanâ:gEcckfif,6lt; omnibus melius kn-tkntib»Nominatim uero', Doóloribus infigmu Vniuerfitatû Im-perialium, BafilienfiSjFriburgenfis 8C Louam'enfis, Autfinccid (atis fit,etiam Parifienfis, quam dicebat ftudiorum parcntem,8lt; ab antiquo kmper Chriftianilsimam,ac in Theologia florentilsk niam:C^amuis paulo poll longe aliter de ea 06 fenkrit SC kripkgt; rit» Legato autê in priori kntentia lua perfillcnte, petijt kriptigt; Lificnfio lem(utipfeloquitur) admitti refponfionem: Qua admifia,mulfa corrafit argumenta contra Extrauagantem Clementis Vl»de In-dulgentrjSjContra autoritatem'DecretaIiumRo,Pontificum,con-tra mérita fandorum, contra Indulgentiarum Thefaurum, èC contra bonorum operum merita:de Ibla fide faftuok contendens» Exquibus Legatus facile intelligebat, illûdarelblûmodouerba, mentemfp habere ad errores SC opiniones luas obftinatam. Iddr* co dixitei, nifi reuocet,cenfi.iris exPapæmandato fit illigandus» Audierat ueroLutherus, Legatum habere mandatum capiendi acincarcerandi SC ipfiim, ôc Vicarium fuum Staupitium.Hinc angt; xietate pknustquia uetabatur in conipedum redire illius, nifi reuo-caret, coepit occulte per aniicos follicitare Cæfarianos proimpe-trandofaluo condudu»Quoimpetrato,fretus confilio fuiStau-pitijjkripfit Appellatione, ä Legato ad Papam melius informan-dumprouocans,quam,ubi occulte abqfièt Auguftajiufsit affigi palam, ad concitandam maiorem in populo,contra Papam ÔC Legatum eius, inuidiam odium^ Laicorum. Cum tarnen Dolofe prækns ad faciem, 8^ abkns per literas, multasdiceret Legato 2lt; blanditiac ïaudes amp;nbsp;blanditias,quibus bonum uirum nequiter ladabat ac lu- Eutheri ad debat» Etenim abiturus Augufta, kripfit ad eum blandilsime,^. egatum. gratias agens pro exhibita in k dementia: 06 appellandinecefsi-tatem expurgans,non Iblum quod amici ita iulsifientmerum ctiam quod fciret, Principi luo longe gratiorem fore Appellationem qua'mRcuocationem.Addebatpræterea, non uideri fibi necclTa-! riâ AppeIIationê,cum omnia fubmikrit iudicio Ecclefiæ,nec aliud quàm illius kntentiam expedet. Dornum uero reuerfus, adhuc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

multo blandius rekripfit, commemorans amp;nbsp;extolkns illius de-, mentiam,humanitatem,et fapientiam,quod qui ui agere potuiiTct, per Staupitium agere maluerit, qui ta lis ac tantus fit in oculis iuis, ut nullus fit in mûdo, cui lubentius aukultet £lt; conkntiat» Vbi

culpatti agnofccbat m'mi'ar tum uchcmennar tum irreuefentiæ fûæ in Papam, proinde pctebat ueniam tanquäm pure amp;nbsp;ex animo dolens acpoenitens.Quod per omnes conciones fe populo an-nunciaturum promittebat, operamc^p daturum, ut pofthac alius fit alitert^ loquatur quam antea, Vnum enixe petcbat, ut pofsit audire uocem fponfæ, quam certum eft audireuocem fponfi»

- Crimina* Hæc ÔC id g^nus multa honorifice fcribebat ad iplum Legatum» «ones Lu/ Ad alios uero longe aliter icripfit,non Iblum priuatim, fed ôt pu-then in Le blicetuirum ilium grauilsime accufans Tyrannidis, fùperbiæ,infî--gatum. dclitatiSjignorantiæ amp;c.Sicenim fcripfit in Adtis. Video (inquit) libellos £di,2lt; rumores uarios fpargi de adis meis Auguftenfibus» Quanquam uere nihil ibi egerim, quam quod amp;nbsp;tempus amp;nbsp;Him-ptus perdidi » Nifi id fan's abunde fiierit opens, quod nouam au-diui linguam Latinam: fcilicet, quod ueritatem docere, idem fit, quod Ecclefiam perturbare.Adulariuero,amp; Chrifinm negate, id eft, Ecclefiam pacificare, 8^ exaltare » In appellationefiia fecunda aitjillum nimio fadionis lùæ fratribus affcdum,faciem iniquitatis aflûmpfîiTe, minasê^ diras amp;nbsp;crudclilsimas intentalTc, atc^ ouem Chrifri, petentem humiliter doceri ueritatem,amp; reduci ab errore, contempfifiejtem,in praefatione ad Galatas»Cardinalis(inquit) Caietanus pafsim fe pro Rom^Ecclefia uenditat in Germania, fub nomine illius Breuia Apoftolica comminifri fan's dodus. De-niqp in cpiftola fua freunda ad Leonem X» grauifsime fimul Sd calumniofifsime ilium accufans,ait.Notum effe arbitror tibi, quid tnecum egerit Cardinalis S.Sixti,Lègatus tuus, imprudens nbsp;in-

falix,immcgt; infidelis.In cuius manu,ob tui nominis reuerennam, cum me amp;nbsp;omnia mea pofufflêm,n5 hoc egit, ut pacem ftatueret, quam uno uerbulo potuifiet facile ftatuerei Cum ego turn promit-terem filcntium,amp; finem caufac meac fadurum, fi aduerfarijs idem mandarctur. At homo glori3c,non contentus co pado,ccEpit ad-uerfariosiuftificare,licentiam aperire, 8^mihi palinodiamman-daren'd quod in mandatis prorlus non habuit.Hic fanc,ubi caufa inoptimo loco crat, illius importuna Tyrannide uenitinmulto peiorem.Vnde quicquid poft hæc fecutum eft, non Lutheri, fed Caietani tota culpa eft, qui ut filerem 8^ quiefeerem, non eft paf-lus,Quod turn fummis uiribus poftebam : Quid enim facere am-ladantia debui C Ergo ut Legan quoq^ uidor uideretur, amp;nbsp;maio-Luth.con/ rem inde famam fidem^ amp;nbsp;autoritatem fibi acquireret, Icripfit in ira Legats Adis fuis,quod illenullam fyllabam ex facris literis contra ipfum produxerit unqua'm, nec pofsit etiam, fi quam maxime uellet,. Contra uero, ubi fcripturas attuliffet Luthcrus, Legatus de corde fuo

fiio cffi'nxcn't glofas,»uxta longa Ro. Ciin'æ confiictudinctti,Q«a» reb'dis fäcris litens, £gt;C accepns tradinonibus uerbis^ hominum, fadiim fitjUt Ecck'ßa Chrifti non menfura triad paCcatur^nec ucr-bo Chn'ftnfed non raro temeritace Sgt;^ uoluntate ah'cuius indociiP fimi adulatoris regatur, èc eo profccerit noftræ infoeh'dtans ma-gnitudo, utad rcuocattonem ÔC abneganonê fidei Chhft/anæ 8^ facratifsimæfcr/pturæ indpiant compdiere, EiuCmodi querdts au-xit Lutherus apud quamplun'mos fibi quidem fauorcmöd cxifti-niationcm,aduerfarns uero odium amp;nbsp;concemptum. Aufus itaqp Contra (n* fuitjCtiam Proteó:oris nbsp;nbsp;Pnndpisfui autoritatc, Vuitrenbergam quifitores.

publ/co Icripto dtare quoslibec hæren'cæ pram'cans Inquifitores, fi qui m'deantur fibi deuorare ferru, pciras^ß dirumpcre, ut ueniant illuccumiplb difputatun', habituri non modo faluum condudum: gentijs, fededamliberumliofptdum fumptuscp a Pnndpc, Hæcamp; tdge-nus multa iactitansgt;ßbi^ fcdpturarum pcritiam præ omnibus ar- ’ rogans,pludmos in parte fuam traxindamita ns,non folum fcho-lafticos Theologes, uerum ctiam Papam iplum dusqj Decrctales uim facercfcripturis,easqïtorqucre,acimproprie SCabufinc intd' ligcrc.Exdamabatigitur aliquâdo in tales, qui aliter ipfe udlct, feripturas interpretâtur,quodfintCentiipIopdorcsTurds:Quo-niam uerbum I3ei,quod omnia fanlt;ftificat,fcdcratein nihilum rc-diaand nbsp;Simulabat quidem eo temporeblandioribus uerbis mo Tiiplida

delb'am,humilitatemcp amp;C obedientià,utpartem fuà aiiéliorem amp;cômendatiorcmredderet:Cor tarnen eius Temper eratin mor- Luth'mAâts dacitatem Itiperbiam^ SC rebcllionê eredum. Qiiod fane ah'eubi Augufi^ ipfemet palam fecit. Ait enira in Adis ad Ledorê. Pofteriorê re-Iponfioncmeam,etficum multareucrentiadedi,acuelutin arbiÿ trium fummi Pontifias repofui : Non tarnen id me fecifTc credas, quod de rc ipfa dubitê,aut animi fententiam fim unquàm rautatu-ruSjfed quia oportuit reuerentiam feruare d, qui uice fummi Pon-tificis fungebatur.Dixcrat autem in ca refponfidne,animam fiiain paratifsimam cedere,mutarejreuocare omnia,ubi aliter intelligen daefTc edoda fuerit:Quomodo autem doccri queat,qui animi fen tentiam mutaturus nunquàm fueratC qui non folum Legatû,fum-mæ alioqui cruditionis uirû,quem amp;nbsp;Lutherus ipfc infignibus do-tibus, præfertim iudieq acrimonia donatum fatereturrfed amp;nbsp;Pon-tificem Ro. Leone X.reprœhendebat, Qui Sylueflrû Prieratem, Lutkaidia^ facri Palatq Magifi:ru,finiulcum S.Thoma proteruifsime totem,- nbsp;nbsp;nbsp;sylueßri

nebattcalumnfàs utrunq!,quod nudis uerbis incedât,fine feriptu-ra,fine patribus,finc Canonibus,denicj fine ullis rationibus» Mera Jgitur uerba dabat,cum rcuocaturum le promittereu

Ætcrû currente iam anno Domini M. D.XIX,^ Pofteaquam rebus humanisfiibradus eft M.axi' milianus CsefarjPrinceps fane amp;nbsp;armis pietate infignis, capit Lutherus indies magis acmagis infolelcere, In aduerlarios couitrjs ac crimination nibus grauius inuehi.Summo Potifici maioricon-*

temptu rcbellare:adeo quidem ferociter, utetiâ in epiftola ftcun* da ad Leonem X. iaftitet,quod Carolus Miltirius,nuncius Apo ftolicus,poftCaietanumulto èC uarionegociocurfansSórecur-fans,nihil^ omittens, quod ad reparandum caufæ ftatum quern Caietanus temere8lt; fuperbe turbauerat,pertincrct,uix tandem etiam auxilio Illuftrifsimi Principis Friderici Eletftoris efFecerit,ut femel nbsp;iterum familiariter cum ipfb loqueretur, nbsp;nbsp;Mira profegt;

do infolentia fuperbia in Monacho nondum excucullato. Qui cum reus ageretur apud fummum Pontificem, ftiprcmum in ter* ris ludicem fuu, propter reproba 80 hæretica dogmata,atqj etiam propter turbatam Ecclefîæpacem,læiamlt;q^ Sedis Apoftolicæ augt; toritatem omniiure facrolandamradco, ut ipftmet Caietano pri' uatimfcripleritj'n hæc uerba, Reuerendilsime in Chrifto Pa^ ter,fateor,ut 8lt; alias faflîis ftim,me profedo nimis indi{crctum,ut ipfi dicunt, uchementem 8^ irreuerente fuifte cotra nomen Ponth ficis. Et quamuis admodum uchementer ad eiulmodi irreuerem tiam lacefsitus fuerim, intelligo tarnen nunc, quod decuifiet me, modcftius,humilius,acreuerenrius iftà materiam tradarcjód non ficrelpondereftuItOjUtfierem ei fimilis » Quod mihi omninofyiv center doIetjUeniam^ petojdcmipletarnen reus paulo poft, nec abfblutus necprocraftinatuSjfed grauius accufatus,atc^ etiam per contumaciam in urbe damnatus, tantæfuit rcbellionis amp;nbsp;fupern

biæ,utperducnionisaut hofti's coniara.ti potiusamp; Imperatoris, quàm rd aut Monachj, perfbnam fibt uendicaret, non pctens amphus ueniam uUius deh'ditftd cucullam ftiam Infulæ fummi Pontifias æquiparans : immo' præferens, tumidiGime taifiaret, Carolus Nundum Apoftoh'cum : hominem nobikm, ex Inclyta Milti-' à Miltitz, riorum familia in terra Mifiienfi procreatum, multo labore cur^ fitafie,ac uix tatjdem etiamEledoris Prindpis ope effedfle,ut femel ac iterum in familiare admiiJiis fuerit colloquium, progt; pter turbatum a' Caietano caulf flatum.Quis uero Imperatorum, feu Græcorumfeu Larinorum amp;Gerraanor5,uf^ legiturtanto faftu

faftu a' CoIIoquio rcpuliHe Nuncios Apoftolicos, quanto repu* lit(utiaditat) Monachus iftecucullatus adhuc amp;nbsp;reus, qui nU' per ante paucos dies,à Legato ad ipfum Dominum Apoffcolicum appelIaucratC ladtitabat ulterius,in eo Colloquio fe denuo cef ^uth.ubi fifle nomini Leonis X.quod fuerit paratus filcre : acceptas etiam ludicem uel ArchiepifeopS Treuerenfem,uel Epifeopum Num- '^^ontiß.cü, bergenfèm, atque ita. faûumèC impetratum fijÜlè» Verum dum hæcfpebona agerentur, alterum maiorem hoftemPontificis irruiffe Eckium cum diiputatione Lipfica, quam inftituerat con-traD, Caroiftadium, ac penitus hoc confilium pacis difsipaflê, Tantus iam turn uidebatur fibi Lutherus, ut grandis muneris aut bencficq loco haberet,fibi^ acceptum referri uelit,tanquàm donum aliquod ampliisimum,fi Pontifîci Sô nuueps eius pacem daret 80 fiIeret.Cum uero D Joan, Eckius, uir plane' dodilsimus, cum Andræa Caroiftadio Lipfîæ ex padto dilputaturus, ad iuas propoiîtiones XILillicdiiputandas,thema unum deprgrogatiua

poteftate R-omanæ EcclehæCcuius improbifsimus ofor èC uitili-gator erat Lutherus) adieciflèt,Lutherus fibi per hoc iniuriam fieri arbitratus (mox enim pro hofte habet unumquenc^,qui ab ipib diiîêntit) (èiè ilK difputationi ultro immifeebat ncc rogatus nec prouocatus, Erant eo tempore iummi amici, quanti poitea fach (unt iniraici, Lutherus amp;nbsp;Carolftadius.’hic Archidiaconus Vuit- Andræas tenbergcfis.'ille Ordinarius l'heologiæprfleâortVter^fibi plu- Caiolfta« ritnumfidens,atcpcun(fiis in mundo eruditiorem fefe reputans, dius, ex difputionibus fame gloriâ quærebat : Eckio,Ordinario Theo-logiæ Profeflbri Ingolftadicnfi,qui Friburgi, Tubinggjlngolfla-dii,ac Viennæ, atcç etiam Bononiæ célébré Dilputatoris nomen conlèquutusfueratjlaudêillamamboinuidentes ôôpræriperecu- / , pientes»Di(putandiaûtoccafiofumpta fujt ex Obeliieis ( hoc eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Annotationibusrepræhenfbri]s)quibufdâ,quos Eckius cïrea pri-mas Lutheri de Indulgentrjs propofitiones appofiierat priuatim, ab amico quodâ quid fuper fis fentiret rogatus. Earn iniuriam uin-dicaturus Carolftadius, lcripfit in Eckium. Ille uerd imperterritus ferocienti ferociter occurrit, Præludebatur itacß libelloru uelitatio-nibus, cjuærebatur côcinnus pugnandi câpus acdiiputandilocusî tandem ex conuentione placuit utri^ parti Lipfiaf urbs amp;nbsp;merca-tu ôô Vniuerfitate infignis quidem, fed uirtute ac integritate lui Lipfica Di Principis,ncmpe Illuftrils. SaxoniæDucis Georgn,adhucmulto fputatio infi'gnior ) ubi ad certum Diem,utriusé^ confenfu pr3efixum,dif putaturi conuenirent. Quâuis id uehementer dilpliceret Epifeopo Merfeburgenfi, ut loci Ordinario, at^ Thcologis Liplenfibus,

Pnufquàm ucro ilIuxiiTet dies ille,amica quædani conte ntio erat inter duo Ü!a lumin aria. Vuittenbergæ, quàm ctiam Jibellis æditis conteflabantur, in magnum fane Eckrj contemptti i Dum Luihcquot; rus pro Carolftadio congredi cuperet humilitatis gratia,tanquàin Eckius dignus non foret, cum quo congrederetur tantæ dignita-tis amp;eminentiæ,uir Archtdiaconus Vuittenbergenfis» CaroJfta-dius uero ilîum fîbidepofccretaduindicandum ab Obeliicis cius Lutherum. Scribebat præterea Ledori Lutherus, Eekium Sedis Apoftolicæ cÔfêcratorëjicripturg patrûqj uerbis uti,uelut Anaxa* goræ eicmentis : ut iuxta Apoftolum non intcUigat neep quid lo-quitur,necp de quibus affirmat»Carolftadium uero, uiâorem Ec^ kiani erroris iam dudum,uenturum eife non fugitiuum militem, fed mortuum ilium Só à fè proftratiim L€onem,cum fiducia excc-ptur5,Se uero in bac re non timere feu Papam feu nomen Papæ, muîto minus pappos èc puppas iftas.Addiemigitur præ6xô,qui eratXXV 1 klunri,magnoapparatuLipfiam uenerunt Vuittem bergenfes,non fôlum multos comiteszied ÔC libros fubfidiarios fe^ cum afferentes, quafîLipfiæ non effent libri,fi quibus opus forée Eckius uero, cui non fbluni à latronibus ÔCraptoribus,uerôetiam à Lutheranorum in Ce frendentium gladijs et infidqs metuendum eratjUno tantûfamulo comitatus Lipfîam uenit,ignotus ad igno^ tos,multo prolixius iter emenfus quam lUÛ Quippe diflat i Lipfia Ingolftadium circâef Quinquaginta Miliaria GermanicarVuit-tenberga uero tantûmodo feptem. Except! ergo (tint omnes amice honorifice, non folum a Senatu ôé Vniuerfitate ufbis, uerum ctiama' Principe amp;nbsp;Domino urbis, Saxoniæ Duce G E-O R. GI O,Qui non modo Côfiliarios iuos, pro feruanda utricp parti fquitatc,adhibuit, fed et in Arcefua, nequis tumultus orire-tur,difputantib. locum conccfsit,atcp etiam perlbnali prüfen tia fîia difputationem honorauit : eos pro fùa grauitate Séprudeiitia benigne adraonens, ut cauerent ab omni amaruler»! ia uerborû fcandalo infirmorum, folamueritatem præ oailis habituri.

Primum ipiturcongrelsi funt Eckius Ôô Carolftadius,delibe^ ro Arbitrio hominis difputaturi :folenniter proteftantes ambo, quod ab Ecclefia Catholica nufquam, ne ad latum quidem digi-tunijdilcedere uelint,nec cradkorûiudicio præire, nec Vniuerfira-tum autoritati præiudicare.At non inuenit ibi mortuum in Eckio Leone Carolffadiüs, utiaditauerat Lutherus, fed uirù ingenio SS alacritate longe magis uiuidum, quàmeratCarolffadiusanemo^ hæ autem uiuacitate ae fîngulari bono,etiai» Lutherum ipfum fuperabatj

iûperabatjèrudiüone prfrterea et intelkdus acuminc ttcutri corum cedens.Cumquo fane Carolftadius diebus aliquotdecertans, multo plus laboris quam laudis reportauit. Erat enim D»Eckio in omnibus longe inferior, Quod ægre ferens Lutherus, in fefto Apoftolorutn Petri Sc Pauli,fcrnionemhabuit ad populum in fa^ cello ArcisJn quo {ane,cum frequens haberet auditorium, palam amp;nbsp;acriter perttrinxit, turn Papæ autoritàtem, tum clauium pote-ftatera,nonabf(^ofïendiailo muItorum.Vnde fadumeft,utpau Io poft D.Bckius eum fermonem Lutlieri (qui perTypographos quolt;^ euulgatus eft)repr æhenderit publice,dum fecunda die lulij, . in fefto Vifitationis M arise, concionaretur ad populum in Paro-chiali Ecdefia Diui Nicolai ♦ Carolftadio aute ex diiputatfone iam fefto 00 exhaufto, fuccefsit in certamen Lutherus, die Quarta lulq ufe^ in die X111L Longa tarnen Confiliarrjs Principis Georgi) cum Lutherodiiîèrtatio fuit,priufquam difputationem cum Eckio iniret.Diu enimreludabatur,fe certis fijbmittcre lucjicibus: magis enim appetebat indicium uufgi amp;nbsp;confuisc multitudinis, quam Dodorum in Vniuerfitatibus* Cum autem nullo prsctextu honefte rccufare poflct,conftnfit tandem ( fed inuitus iratus) in Judices Parifienfes amp;nbsp;Erphordienfts facuItatisTheologicg.In hos fane,quod apud eos in literis educatus, plus notitisc fauoris ha-beret quam Eckius:apud inosuerOjquodoiFenfos nuper in caufa 4' Capnionis,atc^ in priuilcgi)sCleri Gallicanijfperaret approba^ turos potius impugnatoris,q propugnatoris Rom» Ecclefiscpar-tesîMaluiiîêt tarnen Poetas Theologorû irriibres,ôô plebem Cleri olbrem, quam quoslibet Theologos caufæ fuse Judices habere» Videntes itatÿ Confiliari) Ducis Georgi) uultum eius iracun-dum,admonuerunt,ut nihil per iram,fed omnia modefte ageret, nefcandalo fieret auditoribus.Tum ineirauidus,prorupit in a-pertam confeisionc lecreti fui pefsimi,dicens,Non propter Deum hæcres coeptaeft,necçpropterDeum finietur♦ Illi aucem,neludi-brio fieret orbiproclamata ilia diJputatio, hoc uerbu difsimulan-tes,mitigabant animum eius,ut iuxta promiftum cum Eckio difpu taret. Dilputatum eft itac^ ab illis amp;nbsp;achter amp;nbsp;copiofe,primum Difputatio depoteftate amp;nbsp;primatu Ro.Pontificis.IDeinde de Purgatorio ,ede Eckij cum ïndulgêtrjs, de Pœnitêtia 8^ de Abfblutione facerdotis.Sed longe Luthero, alia tunc crat Luthero amp;nbsp;mens (nifi omnia fimulauerit) uox de Ex adis dl rebus illis qua'm paulo poft » Nam 8^ ipfe proteftationem, quam alijduopræmiièrant, approbabatSCamplcdebatur, EtdeRom, quot;nbsp;Ecdefia longe reuerentius loquebatur qua'm poftca:adeo,ut non (bluta LaduCjUerumetiamTeuthonice fententiamfuâ dedarans,

diarct. Se non impugn are,nec Chriftianc à quoquäm impugna^ ri pofle,primatum èC obcdiennam Rom.Ecdefiæ.Necdcrogare fè De Bohc^ Ponrifici,qu!equjd tn'buitur ei. Cumq^ inter dilputandu ex uer^ bis fill's fufpcôus haberetur jtanqua'm fauror patronus Bohe--morum fchïfmaticoruni,Quemadinodiini D.Eckius palam ei ob^ qcicbatJpfê moxintcrftrcpendo T euthonice iratus dixit, boe men titumcfle.Dcindc maturius relpondcndo, idipfiim uclut grauem eotumelïam a fè rerjciens, fie dixit. Nuncp mihi plaeuit, nee inacter^ num placebiqquodcunt^ fèhifma inique faciunc Bohemi: quod fc autoritäre propria feparant ànoflra unitate,etiam fi ins diuinum pro eis ftarct,cum, fiipremum fus diuinum fît charitas unitas fpP ritus.Petebat igitur ab Eckio,neuelit impingere tantam contume^ liam,ut eum Bohemû faccret.quia fibiTemper inuifi fuifiennideo, DePurga» 9^’^ unitate difientiant. Deniqi eum de Purgatorio quoep torio. excranca fcandaîofâ dicerct, quafî de eo nihil habeatur in feri' pturis;Vndefufpelt;Hus fiebat deGræcorumô^ Pighardorum(qui Purgatorium negant) hætefi,Âd remouendam a' fe fùfpicioneni iîlâ,dixit pubIice.Ego,qui credo fortiter, immo aufim dicere,fcio, Purgatorium eflê, facile perfuadeor, in feripturss de eo fieri men-MrftA.n. tionemiQuemadmodûiliud Matthæiindueit Gregorius in Dia-logis.Non remittitur neqlt; in hoc fæcuîo,nfcm future: Vofens pce i.MdcW.n. cata qugdamremitti in Purgatorio. Admitto amp;nbsp;illud Machab.i.

Sanda eft falubris cogitano,pro defunctis exorarc amp;c. Laft Finita di« tandem Luthero,Eckius intrepidus Sc infan'gabilis Caroifta-fputatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rurfus in arenam progredienti congrefius cftgt;die XIIII. lulij:

die if.Iulij prouocatus abillo eadem hora,qua cefiaucrat Luthcrus.Vthomo peregrinuSjàfiiis turn libris, turn amicis notis longe pofirus in re-gione longinqua,fi non polsit argumentis uinci,faltcm labore tan dem amp;nbsp;cauillorû faftidio dclafiàtus, ex arena cederet, acuidi fpe-dem præberct.Rurfum igitur impetitus eft de libero Arbitrio ho-minis.Cui paradoxûiftud adiunxit aduerfarius ille: luftûin omnt opéré bono pcccare. Sed paucorû dieruni fuit ea difputatio. Mox enimceiïatum eft,die XV.Iulf),Slt;totacaufaludicibus commifiâ. Domum italt;^ redierunt Vuittenbergenfes, egregie quidem ho-noratï Lipfigcum aduenificnt,fed longe minoricum gloria quàni fperaucrant, Vuittenbergam redierunt.Non enimeredideranf, tantum efie Eckfum,quani um experti funt.Cum ergo parum fidu-dæ haberêt ex uiuæ uocis difputatione, ad libellos refugerût, mox ardentes uelutuidriccmcenfurâfuam,ante^ Tarent, quid Indices abutrac^ parte eledi iudieaturi eflênt:Quamuis Lipfiæcautuni fuiflêt,ne quid illius difputationis æderctur,antequàm feiretur, quid

ANNO DOMINI M. D. XiX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

^uid uifiini foretludicibus. De Erphordienfibus quidctti nibil in publico conftat,quidnanicenfiicrint.De Parifienfibus uero dubi-tare no licet,quin pro Eckfj parte iudicauerint,qui paulo pofl:,cen' Georgius lùræ fuæ, qua Lutheri 104, propofitiones damnauerunt, publica Spalatinus aediderunt teftimonia, Lutherus uero irarumôc qucrelarum pie- ' namædiditepiftolam ad Spalatinum fuum, qui Friderici Ducis Elcdoris amp;nbsp;atfacris 80 âlècretiserat, ac pro illomulta lecrctoege-ratjn qua fane Icripfit complurima, à. ueritate longe aliéna,ficut in reCpôiione fua Eckius demonftrauit. Eius inicium ita habet. Hi-iioriâ fânwCx huius difputationis,quam Lipiîæhabuimus,Opti-me Spalatine, cupis nolle. Äicearn diljjutationem fuifîè perditio- Querdx nem tempon's, non inquifitionem ueritatis : Et quantum in Eckio Lurhen u -fuit,nullum fere Icopum fuifle taólum. Aut fi taótus fit, nô nifi no-tilsimis amp;nbsp;uulgo proculcatis argumentis certatum fuifie ♦ Deinde in Lipfenies inue(fi:urus,ait,Non mihi,fed fibi imputabunt, fi tan-gantur Sé ipfi,quos par gloriæ fl:udium,ô^ inucterata iamdiu inui-dia coëgit,pro Eckio contra nos machinari non bonas machinas. Confitebatur tamen,optimæ illi Vniuerfitati le nihil debere,quam omnem honorem Sé omne offi'cium,duntaxat inuidiam quorun-dam dilplicuifie fibi. nbsp;nbsp;Quamuis uero laudaret ibi Ducem Gcor-

gium,quod uere Principali dementia amp;nbsp;munificentia nihil omife-rit, quod ad foeliciisimum illius difputationis frudtum facere pof ‘ fitromnia cauens Sé monens,ut5modefte.8lt; ueritatis quærêdæ ftu-dio ageretur,multa tarnen in Côfiliariorû eius fuggillatione quegt; ribudus adiunxit.Primoruptueft,inquiii,palt;fi:S,quointer Eckium Sé nos conuencrat,utIiberediiputaretur,0i excepta per Notarios in publicum totius orbis indicium ^derentur.Illi autem ftatuerunt, ne excepta per Notarios æderentur, nifi ludicibus nomina timamp;S communiter eleâis oblatagt;accepifsenç fententiam,Quafi orbis Sé cuiufçpoptimiuiri indicium parumfit. Alterammachinamfuifie aitjCumCarolfladius libros fecumattuIilTet, illos ftatuifie pro Ecki) uoluntate,libros domirelinqucndos efie,ac fblius memoriae

linguaeuiribusaclibertatedifpntandum. Cum uero fibi obijee-retur,quod conuentioni non pareat,nec foedus leruet, difputatio-nem aedens ante decretum iudicum, ita reipondit, Quafi uero ul-lumpadumnobisunqnamieruauerintipfi: Addens,fe coucnifie, nc difputatio euulgaretur,quac manu Notarioru excepta fuit : Verum neprætcrea icriberet,fe non pepigilîè. Dueem tarnen Geor-giumrnrfus laudans ait,illum prudentifsime ambos uerberantem dixifiè, Siue hoc fit iure diuino fiue humano. Rom. Pontifex eft Sé manet fummus Pontifex ; Ita uere dixifiè Sé non Icuiter, inutilem

Lutherus igitur,qui pro fummo bono habebac multitudinis ap-plaufum,cum Lipfiæ populo minus plaufibilcm fu/Hc difputatio-nem fuam (entiret, omnem iram in Eckium:quiuelutuidor,aut ccrte Luthero par,Carolftadtocß maior,in ore omnium ueria-batur t effudit, innumcris illum diuerberans conuittjs,per multos uariofcÿ libellos, 8^ cpiftolas, Auius cum ctiam ad Leonern X. grauiisimc palam accu Car e.‘tan q Ecktj medacqs, fimulationibus SC techniSjOmnia ubicp fuerintturbata exulcerata, Hiccft(inquit) ille hoflis tuus,mi Lco,fcu potius Curiæ tux, qui onus (ûpra uircs luicipienSjdum gloriam (uam furiofc captat,ignominiam Roma-nam in totum orbemrcuelat, Huiusuniuscxemplodiicereponti-mus(inquit) non eirchoftem adulatore nocentiorem. Quidenim fua adula'tionc promouit,nifi malum, quod nullus Regum pro-mouere potuifletcFoetet cnim hodic nomen Romanx Curixfn örbe,8ó Ian guet Papalis autoritas, famofa infcida. male audit; Quorum nullumaudiremuSjfi Eckius Caroli Miltiti) ÔC meum de pace confiliu no turbafieu Scripfit de dilputatione ilia epiilolam quandam Hieronymus Emfer tuirapprime ScdilertusSC crudt-tusîad PragenfîsEccIefix Admiriiftratoreni, D.Ioan.Zackium, cum audiflet, Bohemos uane gloriari, quod partes eorumdefcn-dilîct Lutherus.In qua fane epiftola,quam modeftifsime ac xquiP fimerci gel1:xueritatemprofcquiltüs,dtraoninemLutheri iniu-riam atque detrac1:ioneni,ancruit, ilium non deferidifle partes Bohemorum, fed palanvcontfa dixifle ; Eckium uero fortilsimum Theologu acritcr defendifle propofitionesfuas, Lutherus autem, Eue quod nadus interim fuerat ex Bohemialibros Ioannis Huis,

cui impenfius fauebat, fiuk ignominiam liiam reputans,quod Eckius diceretur fortiisimus Theologus,fcripfit moxpctulantiisimc Venatio Venatione quandâ in Capricornu Emferi (Hoceniminfigne pro Lut.in Ca» äfttiis à maioribus iuishabebatEmfer)Tot lane conuitijs exube-, pricornum rantcm,totic0matis mordacem,tot calumnrjs acerbam,utEmfer Emferi. nbsp;magisobrutus qua'm inuaius uidereturîQui tarnen paulo anteho-

norificeiufceperatillum conuiuio Dfefdx.Hac fanecautcla uteba* tur LutherusjUt aduerfarios iuos mox fragofa conuitiorum inge-

minatione aeftrepitu abfterrere ,amp; omnibus ridendos prxbere ^“^’•^^‘'’^''ftuderet. Sic enim aitadLeonem X. In hocipfum tanto ipiritu ftoij^dLeon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

bam,magnitudine impetu tâ uerborû quam animi côpclcerem, Ac ftratagemate hoc liio fortem Capricornu ilium,neqß in fugam, nelt;^in Iatebrascoegit:Quin ucnatorem iftumrobuftum,Nym-brotum

brotum Saxonicü, ita repulit ac repercufsit ille, tutti ttiukis alijs ej grauiter obiecris,rum illo grauifsime,quod Li'pfiæ inter Confilia-rios Duel's Georgrj cSftitutus,audicratcx ore Lutheri, Rem iftam non effe propter Deurn coeptam, nee propter Dcumfiniendain» Quo fane ilt;ftu,fama Lurheri apud bonos grauiter fauciata fuit: præfèrtittijCUttî ad eum iótutn Lutherus tam diu taceret,nihil reda- SecIeratS ttians, ne mufsitans quidcm, fedeallidedifsimulans reaconfcicm tia,per menfes X X. Qiiamuis intcrea uarium d eiïèt, cum Emfero æditis libellis certamert» Nulli enim aduerfariorum fsepius quàm illirefpondit.Tandemubifæpiuspropter uerbumillud abamicis^,^ compellarciürjUt tarn grauem fufpicionis notarn aiereqceret, Icrf pG'tTeuthonicc quendam libellum, quo mcndaci) arguere conalt; Lutherus. batur Emlerum,fed meris focis èC nugis,nullo argumente fblido, inani exclamationum Rhetoricarum tinnitu, Moxitat^conuicit nugas eius Emfer certis teftibusjudificationemq^ futilem ipGus Chirographo ad Tetzellium, altjfcj grauiter obiedtis reprcfsit,amp;^ i Monachum quamlibet ucrbolum ibi prorfus obmutelcere coegit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Perada autem difputatione,CaroIus Miltitius, ut pacis com-ponendæ laudem ex patriä fua Romam apportaretjiterum tenta-uit ad filentium redigere Lutherum. Is enim de hocitagloriatus eftad Leonern X.Nihil (inquit) haedifputationeprornouentibus nobis,nifi maioremconfufionem Romanaccaufejiatti tertio Ca- faefîantia rolus Miltitius patres ürdinis Capitulo congregates adifeonfî- Lutheri de lium petit componeodsc caufe, quæ iam difturbatifsima amp;pcri- Caroloà culofîlsima effet. Mittuntui; hinc ad me, cum uiribus in me(Deo propició)non fitfpesgraflandi,aliquot ceiebrioresexillis,quipe- jepace« tunt, ut fâltemtug Beatitudinis perfbnâ honorem, amp;nbsp;literis humi-litatis excufem innocêtiam amp;nbsp;tüam ctmeamtEffc adhuc rem non in extremö defperationis loco, fi LeO X. proluainnata bonitate nianumadmoueret.Et poftpaucà. Leges pacis fummo Pontifici rebellis Monachus prscfcribere aüfus, fubiunxit. Porro Palino-diarn ut canam, Beatilsime Pater, non eft quodullus praefumatj nifittialit adhuc maiore turbine caufaminuoIuere.Deindeleges interpretandiuerbi Dei non patior, cUm Oporteat uerbu Dei efle non alligatû,quod libertatem docet omnium alioru. His duobus laluis,nihil eft quod non facere amp;nbsp;pati pofsim, ac libentifsime ue' lim : Contenciones odi, neminem prouocabo,fed prouocarirur-fiis nolo,prouocatus autcm,Chrifto magiftro,elinguis non ero,

Interca Principes Eledores Francofordiæ ad Moenum con-gregati, defundo Maximiliano Cæfare,in locum eius foeliciter elegerunt nepotem ipfius, multorumregnorum acprouinciarum

EIc(îïio Ca Prjncipem potenti'fsimum, C A R O L V M V. In Hifpani'ägt;’ roll V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regnis tune procul dcgenteni. Ad quem Iàne,cuni luuenfs ad-

quot;’P’ modum efret,circumueniendum,8lt; in partes Lutheri trahendum, multae quærebantur uario prætextu occafionesradeo, ut Lutherani certilsimum fibi perfuaderentjCaroIutn totum foreLuthera-num. ladabantur mérita Duct's Saxoniæ, Frtderici Eledoris: Spargebanturcriminationes in Ro.Pontificem diis^ Legatum, quod cupientes eligi Rcgê Franciæ, Sgt;C clam palam detraxcrint V CaroIo:Ædebantur conuitia Iibellicp famofi in Papâ,in quofdam Epifcopos amp;nbsp;TheoIogos.Tum Lutherus i'plc, fuorü conßlio fire-tus,Icripfit ad eundem Carolum cptftolam fimulatahumih'tate, odiofisc^ in aduerfarios querelis accurate depidâ: Addens etiam obbtionem feu proteftationem,haud minus fiiflam èC cafum-niatn'cemïut fibi gratiamrPapæac Theologis odium turn Cxfaris turn Aulicorum eius, atep adeo tonus populi conciliaret, acditis in Epiftola lucem huiufmodi libellis. Aitigiturin epiftola ilia,poft captatatn Luth, ad blanditijs beneuolentiam.Æditi lunt à me nonnulli libelli, quibus Carolum multorum magnorfi mihi conflaui inuidiam èC indignationem, V« Aug. yßj- duplici debuipræfidio tutus elTe.Primum, quod inuitus in pu-blicumueni,nccnifialioru ui8ó infidrjs proditus,fcripfî qm equid fcripfirnihilunquam maioribus uons expctens,quamutin angulo meo latcrcm.Deinde quod teftor mea confcientia,ac optimorurtt uirorum iudicio,non nifi Euangelicam uen'tatem ftudui cuulgare, aduerfiis fiiperftitiofas humanæ traditionis opiniones. Propter quam tertius lam finitur ferme annus, ex quo patior fine fine iras, contum€lias,pericula,8ó quicquid pofiiint mali excogi'tare. Fru-Fi'dahumi ueniampeto, fruftra filennum offero, fruftra pacis conditio-litas Luth, nes propono,fruftra erudiri meliora poftulo. Vnum eft, quod in me paratur, tantum ut extinguar cum uniuerfo Euangelio. Cum autem omnia fruftra tentarim,uifiim eft tandem, exêplo S, Atha-nafrjjJmperatoriâ Maieftatêinuocare,fi forte Dominus dignetur per earn fiiac caufæ adeiîè.Et in proteftatione fua, Sed ne hoc qui-dem promoui(inquit) quod me fæpe numero Sdniultiphariatn obtulerim ( ut filius fiipplex ÓÓ obediens Samftæ Ecclefiæ Catholi-cæ,qualis,Dco Opt. Max. adiutore,mori uolo ) taciturum, fi meos aduerfarios liccat, omnium Vniuerfitatunon fufpedarum cognitionem 00 ftntentiam paflurum,coram non fufpedis ludici-busjlacris amp;nbsp;propham's,fub fide publica,idonea 80 fufFicienti,con-dudulibero,amp;; libenter humiliter compariturum, eorumcp cognitionem amp;nbsp;fententiamaccepturum. Multæ id genus queri-moniæ fpargebâtur in uuIgus,nÔ fôlum a' Luthero ipfo, fed etiara

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a com-

coiiïpjiabus eius, maxime à Poêtis Rhctoribus placn{(^,qui Fautores TheoJogis amp;nbsp;Monachisoppidoïnfefti crant,non folum propter Ruthen, Lutherû:fedenam propter loannemCapnione nbsp;ErafmuRo-

terodamumtuj'ros fane criidinfsimos,et dcliteris h'ngaisc^ magni' fice mentos, quibus nonnihil caufæ contentiom's erat cum h's.Sed amp;nbsp;lureconfulti non pauci ac Aulki, quiopibus^autoritate

gratia polJebantjpro Luthero cotra Eccîeiîaftieos multa, non tamfcripns libris quamepiftolisSdferrnonejtum clam adaures Principum,tum palam ad populum agebant,acgldcens Laicorum in Ciericos odium, fûts dcrradlionibus callide adaugebant.Maxi-mcueroincendebat animos,non modo Procerum SdNobilium, uerumetiam Ciuium nbsp;Rufticorû, Viricus Huttenus, Eques Ger- VIn'cus

manus, uir nobilis familfæ acerrimi ingcnrj.Qui dC antea, prius quam Luthcri nomen orbi norum efiet, multa pro Iibertate GermaniæjContra penfionum quælius amp;L citationum uexationcs, quibus Ro.Curia Germaniam grauarcuidebatur, fcripferatmon folûcarmincjuerumctià/blutaorationcuehemens acer. Is turn ardideracTriadeniRom. libelluquidem paruuimfcd mire feftiuû Sc inuentionis ingeniofe argumento Laicis admodumplaufibi-lem Sc acccptum.Qiio fane cHrcit, ut nihil æque inuifum effet Ger-manis complurimis ac nomen Ro.Curiæ Sc Curtifanorum»

Amoccafionemnac'Ius LuthcriiSjCcrpit fcriberc Liber Lu^ Tcuthonice Reformationem quandam, ad Ca- iberiad rolum Quintûiam turn Cxfaremcletnum, SC ad Chriftianam Nobihtatcm Germanise. In qua fa-nCjUtomnium mentes a. Kom, Ponhhee, oC ab eius Curiaac lurifdiShone alienarcc,quàmdili-gentifsimerecenfuit pompas SCabufus Ro*Curie,odiofilsime traduces quicquid ibireprchenfibile uel eflet uel faltem uideretur : Su-pcraddens prseterea calumnias nccleues necpaucas in Ro.Pôtifî-ces.Multa infupercónicmórabat, quæilli côtra Ro.Imperatores aliosep Principes cgiflent,quod fcreret ex bellis Bella, amp;nbsp;ubilp dif feminarêt inter Reges SC Principes difcordias,per quas ipfi kiâ au-gerêtpotcnticà : R egibus bellico apparatu fumptu^ cxhauflis, de-pauperatis, 8C ad extremaredadis » Atc^ ut Cæfarê adhuc iuue-nem magis in Ro* Pontificem omnem(]p Ckrum pcrfcqucndum animaretjiîiultis ex fcriptura facrarationibusSC arguments pro

bare fatagebat,Cæfan's gladium in omncs^ no modo Lakos fed 8C Clen'cos, liberatn habere abfqp ullo impedimcnto poteftatem» Non cnfni cHe nifi fidin'am inter Laicos Clerkosij difFerentiam, B4[ftißnuf flt;(t præterquàmin officio, cum per Baptifmuniomnes confecremur tufictriotes nbsp;nbsp;nbsp;facerdotes : adeo,ut unufquif(^,qui ex Bapnfmo repfen't, polsit

i^^^re Ce ia.m presbytcrum, Epifcopum amp;nbsp;Papam effie : licet non tualiter,non cui'Iibet coiiueniat eiufinodi officium exercere, Inde audacior realiter et ex^ dus,defedionem à Papa fiiafit apertifsime, dicens ♦ Ideo poteftati nequaquîiin obtemperandum eft, fed refiftendum potius, * corpore, fubftann'a, ac cundis quibus pofiumus uiribus Euigiie-' mus igitur,ó Chari Teuthoncs,nc rei paritcr cffi'ciamur om^ nium infolicium animarum, quæ pereunt per iftud fteleratutn ac Diaboîicum regimen Romanorum ♦ His 8^ id genus plurimis, quanquam atrocifsime fcriptis, prætendebat colorem pietatis ôd faîutare nomê lefus, quod ßngulis paginis in frotc fuperponebat, ut ledor crederet, omnia ilia à Ipiritu Chrifti (uggefta ciTe^SC ad Quail's regt; optimum tendcre finem. Primum igitur fubiecic in Reforma^ formatio tione ilia Papam amp;nbsp;Epifcopos gladio Cefaris.Dcinde ademit Pa^ Luth, nbsp;nbsp;nbsp;px autoritatem,tum interpretandi ftriptura ftcram, turn indicen-

valerMax, Coj^cii/uni Senerale, Quibus uario èc fcripturarû rationuni Mû» dubltMc» e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o, f,, r» r-! nbsp;nbsp;•

r««t facrii im probatis,ccepitin mores oc practicas Ro,Curiæ acerrimein-pcria feruire. uebitßgiHatim taxans omnia,5^ per calumnias cunda inmaius ad^ onmw po/l äugens, Exclamabat igitur. Indignum effe, utPapa triplicemge^ nenda’fmper coronam,cumfummi Reges unicam gerant:Eum cfle no exal^ KomMa ciui^ tâti, fed Crucifixi Chrifti uicarium: Cardinales eius effe inutilem,

Ex familia Papæ Centefîmâ partem retinendam, Nonaginta no^ uem partes ex ilia abolendas cfièrtollêdas Ânnatas,ô«^ menfes Papales ; abijciendas Epifcoporum confirmation es, amp;nbsp;Archiepifto-porumPalIia.Domum Datarij effe lupanar fuper omnia lupana-ria.Papæ nihil iuris competere ad regnû Neapolis Siciliæ,uifn ÔC prædam effe omnia quæ pofsidet : Romanam Excômunicatio-nemfimulcumliterisôcfîgillis in frigidum ducendam balneum; lus Canonicum, à prima litera ufc$ ad nouifsimâ, funditus delen-dum,præfèrtim uero Decretales,amp;c, Vbi ergo fènfît,eumquocp Exuflia librû ä laicis fuis,nô fblum æquis animis Icgi,fed etiam cum plaufii Canones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audiriffadus inde audacior, facinus attentauit atcj etiam

£lt; Deere;! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanc,8«f omnibus retro fæculis inaudi-

tum,Quippc facros Canones Slt;S fàndorum patrum Décréta, to-tumep fus Pontificium fimul cum BuIIis Papalibus,literis^ figil-lis Indulgcntiar5,aliorum^ InduItorûPapaIiuaj,pubIice damna-uic

uit ad ignem 8^ combufsk: At de tanto fcelcre fefe lacftitans ctiam, utlatius euagaretur ei'us fadi famajjbellum gdidit.In quo caufam cxuHionis reddcrc uoles,XXX.articulos exDecretorû uolumine conedoSjComcmorabatjUclut abfurdos èC nnpios:Qyos ec per ca-luniniamin deteriorem fenftim pertrahens.multis flageilabat propcrrjs Sgt;C conuitqs, Ac tandê fubiunxit hæc uerba» * Jn ins amp;nbsp;hu-iufmodi arciculis,quorû innunier abiliter plures func,oniiies tarnen eo tendêteSjUt Papa fit amp;nbsp;Deo amp;nbsp;omnibus hommibus fuperior,et fplciblus nemi'ni mortaliû,fcdipfiomncs,etiâ Deus etAiigelfifinc iubiedb: Vt Pap? difcipuli dicant,Papâ efie rem mirabdeni,nô cfie Dcum, amp;nbsp;non efie hommemrfortafsis Diaboium ÔC Satanani ipfiim.Etinfra.Summa (I'nquit) fummarum toiiusiurts Canonici h?c eft.Papa eft DeUs interris/uperior omnib. caleftibus, terre-nis,fpirKuaIibus Si faccularibus,£lt; omnia Pap? funt propria,cui nemo audeat dicere,quid facisCAt Ambrof. Catharinus Italusmir Ambrogt; plane dodliisi. qui antea Qiiinc^ Iibris , illius errorcs ÔC conatus a- fins Catha ccrrime repræhenderat.in h?c ucrba iilfitam grauiter fane cp ucre, riuiis. refpondit. Vere (umma (ummarû^omniû ftulcitiarû tuarû bec eft, Quia non funt nifi calumniæôd mendaciamaniftfta,quibusre-/pondéré ftultifsimum efler. Nam fi hæc perfiiadeas,etiam citra üllam contradiCtionem,turbæ tuae, nihil profedto camabfonum at^ abfurdum fijpercft,quod perfuaderenonpofsis. Quis enim pofsitcredcre,quod in Decrctis dicatur,Papam elTe fupra Deum, autfupra fcripturam,aut lupcr omnia ca’leftiaCQuæ iftamcru-delifsimamblafphemianipoisitîtrecipere piæ aurcs, quod Papa-tus fie regimen Antichrifti C Tot fandti igitur tam probati,in regi-inine Antichrifti præfuere,Gregorius,Leo,atq5 maiores,plcni /ci-entia amp;nbsp;fpiritu DeiçO mundumuerepofitumin maligno,non iamin Papæperfonam aut mores malos,fed in officium,Sedem, Maieftatcm,aDeo pofitam ac immobiliter fundatam ,ferpens malignifsimus, uenenum effundit Si infukat Sic Lutherus itacppopularis aur? fteurusiam, ôinobiliûquorundâfauorefubgt; Audacior nixus, Rhetorume^ SiPoëtarum laudibuspropugnationibusêp '^r7iôus confidcns,audacifsime progreifuseft ad quælibet facinora.Reno- Luihcrus»** uauit fuam ad Conciliû appellationem à Papa,uelut ab Antichri-fto Si abnegatore feripturarum. Magiftrum facri Palatrj propter Epitomen cditam,diris infecT:atus cft malcdidtis et conuiffisjimmo' Si ad arma publice proclamauit. MihiuerôuideturUnquit fific pergat furor Rotnaniftarum,nullum reliquum efie remedium, J-uth,contti quam ut Imperator,Reges Si Principes, ui Si armis accindti,ag-grediantur has peftes orbis terraruip, rcm'lt;^iamnonuerbis,fcd

14 ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI ferro deccrnunt Quid cnimlallant perditihomines jCtianicotö^ munifênfupriuati,quàniid quod Antichriftusfadurusprædici-turC Si Hires furca, fi latrones gladio, fîhæreticos igne pledimus. Cur non magis hos magiftros perditionis, hos Cardinales, hos Papas,5^ totana iftam Romanæ Zodomæ colluuiem,quæ Eccle-! fiam Dei fine fine corrumpit, omnibus armis impetimus,amp; ma-nus noftras in fanguineiftorumlauamusç Hæc Sc id genus multa quam atrociisime decernebat Reus iftc in indices fuoste quibus Magiftcr iacri Palatij Delegatus : Papa Hipremus erat» nbsp;nbsp;Cunc^

Dodrina» Theologt Louanienfes dodrinali quadam ccnfiira aliquot Lulls damna« then' propofitioneslibrofcjamp;fermones nominatim condemnafi do contra fcnt,Eoiq^fequuti Colonienies,confimilem ædidifièntcodemna-Eutfi. nbsp;nbsp;nbsp;tionem:Lutherus mox ira percitus,grauifsimis inuedus eft in iUos

LoîiSfëfisQr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sgt;C calumnrjs. Dicitur (inquit) Euangelium Cbrifiiapud

colonitnfes. Turcas non licere prædicari» At fi iflis dodlfinalibus damnatori-buSjfua fiducia tanta arrogantiæBullaconftiterit,quæ Tyrannis Turcarum poterit ei conkrriC Et infra,Prima igitur fiducia pronunciandi Magiflris noftris, fiue ueris fiue perfonatis, adi-menda eft:oftendendum^, quantis opus fitfi'rmamentis,ut creda-turijs, qui raro pronunciauerunt bene,frequenter autemacferc frmper pronunciauerunt male, Quin cum frmel malus, frmpcr prgiumatur malus, iuxta iuris regulam, nuiquam, nunep, in nulla re credendum erit Magillris noitris quibuslibeuQuoru iudiciuni confiât iam a niultis annis fuifle ; non modo inconftans amp;nbsp;prae-ccps:fed amp;nbsp;crroncum,hæKeticum,temerarium, SC c£rcum:cui nemo debeat fidere tuto, nifi quern Deus iratus operationibus erroris mandet illudi. In cuius rei fidem adduxit Só qusedam exempla, nempe,quod iniufte damnauerint Vuilhelmum Occam, fchola-fticorum doâorû fine dubio Principem ( inquit ) 80 ingeniofifsi-mumiloannem Picum,MiranduIanum ComiteiruLaurentium Vallen rem,quem ait Ecclefiæ primitiuæ uel reliquam fcintillamjUel nouumfomitem:Etpofthos loannem Reuchlin,in quo deprae-henibs ait Quincç VniuerfitatumTheoIogos,quidfapiant, quid cernant,quid quxrant, Atlt;^ utadhuemagisextenuaret illorum Louaniali • autoritate,in alijs quolt;^ libellis eos fiepe conuitfjs amp;nbsp;lædorijs ird' fiuadqciens alicubi in margine Iibri,fi quid ineptius didum uidere^ tur,hæc ridicula amp;nbsp;à fife inuenta Aduerbia, Louanialiter, CoIo' niaIiter,NoftraIiter S^eVtomnem eis eriperet,pcr contemptutn amp;nbsp;fcurrilia lcommata,apud plebem amp;nbsp;iuuentutem literarfi ftudio-fam amp;nbsp;autoritatem,amp; dodring exiftimationem:T ametfi Auguftg Louanienfes uenerabiliter poftulafict fibi ludices, Sedamp;^ contra

anno DOMINI M. D. XX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!ƒ

traDJoannetn Eckium.Sócontra fratrcm Aupuftinutti AlueP diutnÎ uirum pium amp;eruditum,Orclini's S.Francifci deobfêruan^ tïa,acerbiïsimos œdidit libellos Teuthonice, quibus caufam fuatn populo cómendatioreni reddebat. In Eckium lane lcribens,hoc utitur initio. Dodorem Eckium Roma rcdiilÏê,confl:antibus num ciatur mihi indicijs. Quorum firmilsimum cft, quod etlïpriusin Bauaria,Sueuia,Aulïria, T ra du Rhcni,Roma,Bononia, atcj iâ ctiam in Mifnia amp;nbsp;Saxonia,talis agnitus ac diffamatus cfthomo faillis, qui omnia mentitur ÔC fallit, quæcunq;loquitur,lcribit8i Qpemadmodum eius Canonici indodi, èC Eckius Dedola-tus (Hi duo erant libelli aduerfus Eckium æditi) multi præterea uiri graues demonflrarunt:Nûc tarnen uoluitprotedioncfuam Romanam egregie declarare, nc decreuitfcipfummendacijs llipe-rare.Talescnimhominesnunc dat RomaSó nullos alios.Com tra Alueldiu uero fic ait in præfatione. Si Liplîa tales tulit Gigantes,oportet earn terram diuitê haberefundum.Vcintelligas uero quid uelim,attende. Syluefter, Caietanus,Eckius,Emferus,00 iam Colonienfes atq^ Louanienfes, egregia ÓÓ militaria facinora lua in me oftenderunt, decus amp;gloriamconlequutipromericofuo, Papx amp;nbsp;Indulgentiarum caufam fic defenderuntaduerfumme, ut uenent,eis melius luccelsifie. Tandem cogitauerunt nonnulli,

aggredi me, ficut Pharifæi aggrefsi lùnt Chrillum Sx^c. nbsp;nbsp;nbsp;Papa Papa Leo

igitur, LeoX.uir alioqui miti^imus,utuidit Ecclefiam impqs 86 X.codem-feditiofis Lutheri fcriptis uehementerturbari undi^jdifsidium^ nauûLu» indies magis acmagis incrclcerc,ac ilium,reiedis omnibus,quam-libet piis,admonitionibus,lemper in peius proficere,inllirrexit tan dem ferio cotra lliperbifsimas rebellis Monachi importunitatesî proponens primum dodilsimis quibufdam Theologis Lutheri

, fcripta penficulatius examinada* Deinde uocatis in Confilforiuni CardinalibuSjCorumfretus confilio,quando lenitate per Legatos Nucios nihil effecifset,adrigoremCenluræprocelsit:Eatarnen moderatione, ut in promulganda lententia,recenfitis 4x,articulis reprobis,Iibros tantum damnarettautorem uero librorum ad refi-pilcendum paterne hortaretur.Quem ut antea Romam benigniP finie uocaueratjofferens ei 86 laluum condudum 86 fumptus itine-ris.’ita 86 in Bulla Ilia præfigebateiterminumLX.dierum,adre-uocandum errata, 86 rurllis LX. dies adiecit,ad infinuandam Se-di Apollolicæ dcbitamobedientiam corredionemeperratorum; iterum laluum ci oflFerens plenilsima fidecondudum.Plurimum nanep dolebat pio Pontifici, Germanica Nationen!, à Luthero in rcbellioiicm concitaricontraRomaiiamEcclcfiam, qugillam lem-

perpræ alijsNationibus imis compkxafuerat uifeenbus charitak tfsttranslato in cam à Greeis Imperio Romano per Deo diketum Pontificem, Leonern III. qui C AROLV Mcognomento Magnum, Imperialicorona donauit Romg, Anno à Chrifli Ickx natiuitate D.CC C. I. Priufquam uero publicatam acccpillcE Bullam Leonis X.Lutherus, adeptus, occultis Äuguftiniancrutn quorundam fratrum luorum machinationibus,e' Bohemia libres Vuiekphi Angli, et Huts Bohcmi,rebellium baprctieorum,öc Ro.. Ecckfiæhofèium, multa ex illis mutuatus eft,qu3eadrcbellionctn

fuamdeferuirc ukkbaiitur. Ædidit igiturlibruincojuraScptcin Sacramfnta,quibiis Ecckfîa utKur infalutcm, Cui tituluminferr pfin De captnn'tatc Babylonica Ecckiïæ,præludium Martini Lugt; therbEt in co Bohemos aperte iuftificans, Catholicae autem Ecek' fîae ferocifsime infultans, ait. Surgitc ergo hie uniuern adulatorcs Papæ inunurn,fâtagite,defendite uos abimpictatc,Tyrannide, Igfa maieftate Euangelrj, iniuriafraterni opprobripQui hgretkos iaâratis eos,qui no fecundii mcru capitis ueftri fotnniu,contra tain patentes amp;nbsp;potentes feripturas fapiunt. Si utri fùntbgrctici SC fehif-matici nominandi, non Bohemi, non Græci( quia Euangelijs ni-tuntur)fcd uos Romani eftis hacrctici impij fchifmatid, qui fblo ueflro figmento præfumitis, contra euidentes Dei feripturas.EIup tchæcuiri.Etin fine illius Jibriitafubiunxit, Auditu audio,paratas efle denuo in me Bullas SC diras Papifticas, quibus ad rcuoeatio' nem urgear,authærcticus declarer Qiig fi uerafuntjiunclibclluin uolo partem eikreuocationis mcac futur2e,ne{uamTyrannidcni fruftrainflatam querantur. Reliquam partem propedkm arditU' rus(umtakm,Chrin;opropicio,quakni hadenus nonuiderit nec atidicrit Romana Sedes îobedientiam mcam abunde teftaturus» Adiecit déniai carmen hoc facrum.

j-îcrodes tniptCyChrifhun ucnire (luid tunesf ampit }nortalta.^(lui régna dat cale fit a.

Innuens per hoc Lelt;ftori,Romanü Pontificcm,Herodi fimikm» propter terrenum Imperiu perfequi htcreticos, immo Euangeliutn Chrifti, Reliquam uero partem, de qua ibi minabatur, gcdielicpo-ftea,contra Arabrof Catharinu,De iiifioneDanicJis. In quaXiL facicsRo.Ponti. ita appinxit, ut pereas omne Dei in Ecclcfia cul-Libellus n ludibrium ucrtcret» Pofteaquam uero uidit aeditam coi^ Luth.con* liSros fuos Leonis X, Bullam,adcoexarfitmox ira,utconuk tra Bullam liandi immanitate magis furerc,quam Icribercuideretur.Ædidit Leonis X, pnrnolibellum,cui titulu hunededit. Aduerlus Exccrabikm An-tiehrifli

ANNO DOMINI M. D, XX, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7

ticlin'fli BLiIlarn,Totus deinde libellus men's inundabatconuitijs èC calumnijs, ad excitandam defedionem ÔC feditionem contra Sedem Apoftolica. Ego (tnquit)quifquis fuerithuius Bullg autor, eum pro Antichrifto habeo. Atcj primum proteftor,me diHentp re toto corde damnationi huius Bullac,quam ÔÔ maledico Só cxe^ cror,uelut hoftem facrilegam blalphemam Chrifti filrj Dei.Dequot; indeaßerofiduciatota (piritus mei, articulos per earn damnatos, aßerendolt^pronuncio omnibus Chriftianis,fub poena ætcrnæ malediflionis,amp; Antichriftos habendos quicunq^ BuUæ confen-ferint, quos amp;nbsp;his fcriptis pro Ethnicis habeo ÔÔ deuito» Item.Et Scditiofa non timetis Bullati uos Antichrifti,ne faxa 8^ ligna fanguinem lu- uerba. dentjpræ horrendilsimo hoc fpedro impietatis ucftrc 8gt;C blaljahe,» miæC Vbies nunc optime Carole Imperator Cubi eftis Reges ÔC Principes ChriftianiC Chrifto dediftis nomen in Baptifmo, ÔC has Tartareas uoces Antichrifti poteftis ferre C Item.Et unde il-lud,quod compertum habeo,cfle uidelicet perTrapezitasiftos^quot;^*'*^* (quod Bancum uocaut) definitos in Germania aliquot Centena-rios aureorum, qui Lutherum conficerent 7 His enimrationibus fsicarijs, amp;nbsp;Icripturis hodie pugnat,regnat,triumphat,Gn(fi:a ilia Apofto-lica Sedes, magiftra fidei, mater Ecclefiarum, iamdudum Anti-chriftiana, bis ieptics haerctica conuilt;fia,figladio Ipiritus, quod cftuerbumDeijpugnafiet.Idquodnon ignorat,Ideo ne quando adidcogatur periculi, fic furit in orbe Chrifliano belliSjCædibus, cruoribus,mortibus,uaftationibus,omnia inuolucns ÔC perdens»

Venerat iamC ARO L VS V.Imp, eledus ex Hifpanijs, Libri Lut. perOceanuminFlandriamôô Brabantiam, terras luas hæredi- iufiiiC^fa-tcivias, Imperialia Comitia celebraturus Vuormaciæ, Qui ubi à «s comb« Nuncijs Apoftolicis Marino Caracciolo, Hieronymo Alean-dro accepifiet,Bullam Papg Leonis X. contra Lutheri libros ædi-tam, memor Titulorum fuorum,cumdiceretur ôC eflet Rex Ca-tholicus Hifpaniarum ac Imperator Romanorum, religiofæ fuæ amp;pietatis8ó obedientiæ mox certilsima exhibuit indicia,Icuerc prædpiendo,ut M.Lutheri libri a Sede Apoftolica damnati, publice comburerentur. Combufti lunt igitur per lidores amp;nbsp;Carni-ficestumin Brabantiæ urbibus, turn in ciuitatibus Imperrj,Colo-niæ,Mogunti3E,amp;c» LutherusueroiraæftuanSjCumnon poP let gladiOjCalamo earn iniuriam uindicarc ftatuit. Ne autem emi-nentia 80 autoritas lummorum Capitum, Papæ SC Imperatoris, pj.^ populo Lutheri libros, fi non omnino damnandos amp;nbsp;execrabi- XLI.amgt; Ies,faltem ambiguos 8gt;é luipedos redderêt: Ipfè aftu ferpentino ib cuifs fuis, lorum publica S mandata ÔC fadadifsimulans, totum quod age-

batur iHorum iuflu,afcripfit inuidi^ Theologorum:Qiu cum nihrl poCsint contra. fpRim fcriptuns radombus, falfis cnminadonP bus Papam Itnperatorem^ incitarent, ut illieumui ôôpoteftate opprimèrent, quem iure öd caufa uincerenon pofsent.ÆditîitigS' tur AHerdoncm omnium arriculorum (uorum,quos Leo X. m BuHa fua damnauerat:Ædiditaût non fblum Ladne,fedcdam Teuthonice, Sd taiito quidem fiipcrbiac (pintu inflatus,ut præfê uno non fblunifcholafticos Dodores omnes contcmneret,utatv tea quolt;^ fólitus fueratiVerumeti'am Ecclefiaftiós Patribus Rom» PondfidbuSjSd Concilijs Generalibus minus credi uoJebat,quani urn' fibû Adeo impudentcr fibi præ cundtis peridam lcripturarum arrogabat.In odium prgterea Sc Papg öd Theologorum, adorn a-bat omnia,foedis criminadonibusimproperrjfcpôdcalûni]saurcs populi mentemcß ôd oculos leéloris pr3éoccupâns,Sd quidem cre-ladantia brins ferociuscß Theuthonice quàm Latine, Hfc enimfuntucr-Luth, dcfe baTituIiin Teuthonico.Fundamentû 8d ratio omniû ardculorü ipfo tan= Doctoris Martini Luth, qui per Romanam Bullam iniufte dam^ quam de ^lati fùnt.Deinde amarulentis fuis conuitijs præmittebat hoc dulce pfopheta Ielus,cû làlutatione in:a,Omnibus bonisChriftianis,hunc

libellumleduris leu audituns,gratiam 8d pacem à Deo Amen, Poftea præfari incipiens,mox à laude Laicorum bencuolendam, Sdacæcitate Clericorum fîdcm Ôd autoritatemfibicaptabat,acdi^ uinætribuebat bonitati, quæ aliquos Tyrannos Chriftianitatis ïta excæcaflêt, ac fpiritu uerdginis erroribus inuoluiflet,ut in lum--mum dedecus fuum,atc^ adinfignem acirrecuperabilem defedio-' nem,ædiderint Bullam. In qua adco manifeftam ueritatem dam-nauerint, ut ipfi pene lapides ac ligna contraiplôs clament. Item* N5 dico (inquit) me prophetâ eflê,Dico aût eis eo magis timendu cfiê,quod fim prophetâ, quo plus me contemnunt,ac lêipfos æfti-mant. Si non fum propheta,attamen certus ftim pro me ipfo,uer-bum Dei efiè apud me,8d non apud eos.Ego enim Icripturam pro mehabeo, 8d ipfi folum modo dodrinamIuampropriam.Hfc 8d id genus multa in prologo,ad feroces Germaniæ populos,contra Papam 8d omné Clerumconcitandos. In procefitiuero tanta hiit illi petulanda uerborum, tanta inlùltandi Icurrilitas, tantus in contemnendo faftns, ut uel ad lixas Sdlotrices ita loqui, dede-Qualis La eus foret. In Latino autemlibro, ne dodis ira Philautia eiuf tinaeftAf* modiprorfiisinfanire uideretur, nonnihil modefliæ præ fêtulitî fertio Lut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reuera immodeftilsimus efièt.TituIus erat.Aficrtio om

tnanîï, in qua fpin'tu ludkfj inidligendg fcripturaru,adinicbat Ckrias,attribucbat Laicis. Addebat Deumnos in fenfiun repro-bum tradidifle, ut Clerici uehtatem damnemus, quam Laici ampledtuntur: Slt; fiant facerdotes, qui lacerdotes non fint:Laici, coSjJiouum genus Clericoruni, fcribere ÔCc, Poft EpiftoIamPro-logus bene prolixus. In quo primum proteftabatur, fe prorfus nuilius quantumlibet fandi patris autoritäre cogi ueUe,nifi quate-nus iudicio diiiinsc fcripturf fueritprobatus.ÄddebatpoflmuIta, In omnium patrum fcriptis multosinuenirierrores,fæpefîbiipfis pugnare jfepe inuicem diirentire,lcripturas torquere:Auguflinum fæpe folum difputare, nihil diffînire.’Hicrony mum in commenta-rr)s fere nihil ailerere.Cæterumquodhaétenus à fcholafticis Do-doribus ad Ecclefiaflicos Temper prouocauerit, non fie adeoslê prouocafle aiebat,ut omnia eorum uera arbitraretur : led quod propiora ueritati fenlèrint quàm fcholaftici,quifere nihilueriha-beant rcliquum.In procelEu autem librijCtiam Concilia fuperbe ac iniuriofe reqciebatjdicês. Igitur fiue Papa fiue pars, fiue Concilium Luth, i» ajfer, fieaut fiefentiat,nemini debetefiepr£iudicium,fed abundet quife^ nbsp;nbsp;»s.ctj«?»

in fenfu fuo, in eis rébus,quæ necefi'ariæ non lunt ad falutemjn li-bertatem enim uocati fumus»

Ntequâ uero Cælar C A R O L V S V.amplif Qufjjam fîraa ac celeberrima Vuormaciæinchoafiêt Co- iibv£ Luth, mitia,Lutherusperquim multos ^didit Iibros,tû tn fpeciem Latinos tûTeuthonicos. In quibus ad aucupan- pietatis xdi damôC eruditionis ôô pietatis gloria, gratiam^ non folû plebiu : fed ÔC Principû promerendam, multa bona turn exponendo fcripturas,tum adhortando amp;nbsp;corri^ piendo homines,pefsimis machinationibus luis admifcebat:adeo.

ut plæri^ etiam magnæ autoritatis uiri crederent,illum uero agi amp;nbsp;zelo uirtutis et fpiritu Dei,ad tollen dos Hypocritarum abufus, ad reformàdos mores amp;nbsp;Itudia Cltricorû : ad erigendos in amo-remamp; cultum Dei animos raortalium.Quales erantlibriifti.Ex-pofitio Decem præceptorum, Delibertate Chrifl:iana,Tefiarade; cas conlblatoria ,ExpIanatio orationis Dominicas, Commenta-rius in Epiftolâ Pauli ad Gai. Enarrationes Epin;olarûamp; Euan-gcliorûper Dominicas Aduêtus, Operationes in XX.Plàlmos.

JO ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHER! Expofitio feptcm PfalmorumpŒnitcndahum.IteniPïàJmorurtt» Tnceßmi Sexti,Sexagefimi Scptinn*,ct Ccnrefimi Noni.ExpofinO ^rtlcuîicx Cantid M.cinx,M.agnjßccit,De bonis operibus ad Ducem Saxogt; Capti.Bajiî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f|.atj.gpQPriJenciElclt;ftoris,ctid genus aJiaeius opufcip

Pollquam uero Coniitia ilia maxima Vuormacig cŒpta,Hicrony-Hierony, mus Àleander nundus Apoftolicus ( falt;flus poftea Archirpifco-Âleander. Brunduiïnus, atlt;^ etiam Cardmalis ) uir admodum Slt; difer-tus Slt; hnguarum peritus,cocpit Lutherum pJcriTc^ orationibus in frcquennfsimo Pr/ncipum Præfatorumcp ac ScatuuniJmpcrrj confdîù,graui/sime accu (are, non (ôlum inobedienric S; hgrcfeos: uerutn etiam fedicioms, rebellionis, impietatis,8i blafphemtæ,

Cum autem pIcnFcp ufderetur magisinuidia ôd uindic'læhbf» dïnc,quam zelo pietan's in ilIum condtari,crebris quantumuis «lam uebemendbus fuis orationibus parum promomt auccftecù, donee tandem ex libro Lutherl de Capiuuitate Babylonfca,re-cens turn acdito, excerpfîflet Arn'culos quofdam plus minus XL. In quïbus ille non folum ritus et Sacramenta Ecclefip,uerum etiam leges Principum, 8^ quaslibet conftirutiones hominum reijcere, côculcare,damnare au(us fui'uQiialcs funt.Neganda eflè Septem Sacramenta,et tantum tria pro tempore ponêda, Tranflubftati' tiationemin Sacramento altaris, pro humano (îgmento haberi: quia nulla fcriptura,nulla ratione nitatur.Manifeftum ac impium errorem eflê,M.i(îâm pro peccatis,pro fatisfadionibus,pro defun^ ô:is,aut quibufcuncp necefsitatibus fuis autaliorum otîerrelèuap--plicare.Digne communicate eos folos,qui triftes,affliâas,confu^ fasôôerroneashabentconlcientias. Baprifmum neminem iuftifi^ care,nec ulli prode(îè:fed fidem in uerbum promi(sionis,cui add^ tur Baptifmus,Neq^ Papam net^ Epifeopû, necp ullum hominem habere ius unius (yllabæ conftituendæ fuper Chriftianum hominem, nifi id fiat eiufdemcon(ên(u.Hoc cfleuere hominum (èruos fieri,flatutis ôôTyrannicis eorum legibus (ubqci.Chriftianis nihil ulloiure poflè imponilegum,ni(î quantum uolunncum (înt liber/ âb omnibus 8lt;c. Hos ergo 8â id genus multos Lutheri articulos, impios Sgt;C feditiofos, ubi ex feheda recitaHèt Aleander,ac orato--ria ui in eos exclamafTeuPrincipes, qui eum Iibrum nuper æditum nondum Iegerant,et de Luhero nihil taie fufpicabantur,uehemen^ terexterriti atc^ common, alter alterum intuebantur,atcçin Lu' therû eiusep fautores murmurare cceperunt» Quod ubi (cnfîtDux Saxoniæ Fridcricus,Princeps Eledor,dcclinandae inuidiæ gratia dtxitjEos articulos non eflè Luther/, fed in eius odium effingi ab aduerfarijs.

acîucr{ârrjs,Ortaitalt;çcontentionc,dunihfc negar«,Ük affirma-retjAi nculos Lutheri efle. Vilumeft Prinapibus,Luth€r5 j'pfum acccrfendum efle,ut orefuoconfiterctur,quinam fintlibrifuijamp;C qui(uppofiucii. Tum ucro longa confukatio difïicihlc^ difce-ptatio iner Imperrj Procercs exortaeft,quacautioiic quibuA^ con-ditionibus,adduccdusilleforet, Lutheri enim Patronis folius Cç- condu* Aris fides publica,quantumuis Anfte lureiurando literis^ amp;nbsp;ûgil' nbsp;nbsp;nbsp;dando

Io firmata, non uidebatur fufficere. Timebant enini,ne forte,ubi Lutherout adueniftet, ab illo traderetur in manus Romani Pontificis, aut ^‘luicniret iple uelut hæreticum ultimo eum traderet lupplicio,tanquam per-fido hæretico nulla fit ftruanda fides, Multis res nimium indigna ui A cft,iiItraCæfaris fidem quippiam aliud defiderari, pro unius Monachi faluo conduftu. Cum autemgrandis ubi^per Germa-niamfere totam excitata eiret,in populis per Lutheri libres in Cle-ricos animoruni commotio, ut res à tumuitu ftditioncparutn abefte uideretur : permifit Cæfar, ut pro iaiuo conduftu cundi ac redeundi,nonnulli Principum fuam quoeç fidem cum ipfo inter-poncrent, Adiecit tarnen conditionem iftamjUt Lutherus in itine-re nelt;^ condonaretur ulquam nec lcriberet,nc populos amplius commouerer. MilTus eft itac^ Vuittenbergam è Vtiormada Ca-(par SturmuSjFecialis CçAreus,ut fub fide publica Luthcrum edu-cerct acreduccret. Interim uero traftabantur alia Imperq négocia in Comitfis iIlis,Quf cum effent C^Ari prima,plurimi Prinapum folenni more iura Feudalia abeo,utueroacfupremoprouincia-rum domino nuper electo, fplendidiAimo apparatu fufeeperunt: debitum ei praeftantes Homagium. Sturmus ubi Vuittenbergam perucnit,a' Rheno ftilicetad Albim, Luthero tum publicastum priuatasattulit liter as, ex quibus plenam intelligeret fecuritatem: maxime fie procurante Patrono fuo, cui præ omnibus fidebatj . , eiusep fumptibus iter ingreffurus crat. Paratur itac^ currus in mo-duiledicf umbrolüsjSó côtra omnes cali iniurias munitus:addunt Comitésuiri DoónUonas Præpofitus, Schurffùs legum Ordina-rius, Amfdorffius Theologus STc. QuacunCpiter faciebant, fre-quens erat concurfiis hominum,uidendr Lutheri ftudio:In diucr' forijs multa propinatio, kta compotatio, Mufices quoep gaudia: adeo, ut Lutherus ipfe alicubi fbnorateftudineludens,omnium infc oculos conuerteret,uelut Orpheus quidam,fed rafus adhucet cucullatus, eocp mirabilior. Quamuis uero ea lege Aluum con- Contra pa duftum eiCgAr dedifîet,utin itinere nufquam pracdicaret autfcri- nbsp;nbsp;nbsp;Cgfaiis

bercttlpft tarnen infigiiis legum humanarum contemptor, Erfor-diac Dominica Quafimodo geniti,publiceprædicauit,eamcp præ- Erfordix.

acta et scripta martini lvtherl dicationemfuam typis excudiiufsitJn quoquid€mfernione,ad' modum nmita dixitcontra uirtutem bonorum operum,amp; contra leges humanas.Ita enim ait» Vnus acdifïcat templa, alter peregrp natur ad S. Jacobum aut ad S. Petrum, Tertius ïetunat autorat: Indult cappâjincedi't nudipes,aut quid aliud facit. Eiufmodi opera nihil prorfus funt,qu£ ÔC funditus deftrui oportct.Quicquid enini a' Papauenitjid clamat. Da Da, Si non facis,Diaboli es.Modica res eflêt, fi folum expilarentur homines : Hoc uero maximum eft (proh dolor) malum, quod in mundo efle poteft, quod homines ec) diriguntur,ut opera corporalia polsint faluarc aut iuftificare. Item. Sût Tria Milia facerdotum, inter quos non Quatuorinuc-niunturredi, proh dolor. Etfiquando habeantur redi prædica-tores, Euangelium dicitur Jiiperficietcnus. Deinde fabula qugdam de antiquo,afino aut hiftoria de Theoderico Veronenfi.Sturmus uero,cum 6lt; ipfe Lutheri partibus occulte faueret, nihil horuni autilliprohibuit,autC^farimanifeftauit. Quid autem Vuorma-

Vuorma« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eo adlum fit,ipfemet delcripnt,led fide paruintegra:Quip-

cenfia ab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;laudis cupidiisimus,omni3 in gloriam fuamretulitjfalfa

(pfo Luth, ueris admifeens. Verum ut minus inipudens uideretur lui ipfius fcripta. Iaudator,effînxit tertiam perfonam loquentem amp;nbsp;omnia recitan-tern » Alicubi tarnen nimio laudis defiderio præoccupatus, omifla tertia perfbna,ait.Hicego. Item. Orator Imperrj dixit,nie non ad rem refpondifle 2lt;c. Ex quibusiàneuerbis,Lelt;îJor nonomnino ftupiduSjfacile intelligit,ca Ada ab iplomet cofcripta fuilîè,quanv uisetiamftylus 2lt;fecreta ipfius colloquia, quae ibinarrantur,id-ipfiim plane indicent. Venit igitur Vuormaciam die id.Aprilis, Verba Oies X.ibi permanfit. Die XX Vl.eiuidem Menfis inde diJeeisit, ipfius deft ipfemetin Adis fiiis.Feria tertia poft Dominicam Mi-P * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftricordia Domini,D. Martinus Luthcrus,profeisioneAugufti-

nianus, Vuormaciam inuedus eft. Anno poft Millefimum Quin-gentefimum. Vigefimo Primo,uocatus â Carolo Imperatore,cius appellationis Quinto. Cum ante triênium paradoxa quædam di-JputandapropoluifîetVuittenbergæ, urbe Saxonum, D.Marti-nus Lutherus, aduerfiis Tyrânidem Romani Epiftopi, quae lace' rata Hint interim amp;exufta amultis,a' nullo tarnen aut fcripturis autrationibusconuida:Coepit res adtumultum fpcdare,uulgo caufam Euangelq aduerfiis Clericos tuente. Et ob id bonumuide-batur,infti2antib. Romanis Lepatis,utacccrftretur homo Feciali CæfareOjôd literis falui condudus,in hoc a' Caefare amp;nbsp;Principibus datis. Accerfitur,uenit,ac diuertitin Curiam Rhodienfium,ubi ho-Ipitio coUedus eft,8ó à multis Comitibus, Baronibus,Equitibus

auratis,nobrtibus,facrifids SC propham's in itnatnufc^ noflem Gliicatus ac requifitus, Hæc defejpfoincxordioaélorumiïioruin Lutherus, Altero die Lutherusa nobili uiro Domino Vlrico de Pappenheym, Só à Sturmo lupradi(flo, perdudus poft merp diem hora Quarta in confpectum Cæfareæ Maieftatis,ah'orunicj Pnndpum 8C ordinum facri Rojmperhxommonitus eft ab ilîis, nequidloqucretur non quæfitum. Orator ita(^Cæfaris,Ioannes ab Eck,uir eloquens ÔC Juris peritus,O£RdaIis generalis Archiepi- TPreygren^ fcopi Treuerenfis Principis Eledon's, Luthcrum primo Latine, fig, deinde Germanice hune in modum alloquutus eft» Cælarca Ma- ' ieftas hue te Martine Luthere acciuit, his duabus de caulîs.Princi-piOjUtlibros hadenus tuo nomine uulgatos, agnolèas hiccoram, fi tuifunu Deinde iam agnitos an omnes pro tuis haberi,an quic-quam ex eis reuocareuelis. Ad hæc itineris cornes Lutheri,D,Hie- ‘ ronymus SchurlFIuriiconluItus exdamauit,lntitulêtur librûOrator ergo multos recenfuit libros illius, qui Bafîlesc quot^ amp;nbsp;alibi Libri à L« fuerunt euulgatû Ad hæc Lutherus.Librosfinquit^iamnomina- the.agnîii tos non poflùm non ampledti pro meis,amp;eorum quidem nihil pfofuis» unquamdiflfltebor.Quod autem lèquitur, an afreuerem,an uero reuocem illos,cum de fide animarumcjß falute et de uerbo Dci,quo nihil maius habemus,fitqufftio,temerariûftierit ac periculolum, me quicquâincogitatum proferre : Peto hacdccaufa fùpplicicer Ipacium deliberandi,ut citra diuini uerbiiniuriam amp;nbsp;animæ meac periculum,interrogationi fatisfadam»Ex eo Principum cocpitdc-liberatio, quam ita reddidit Cælâris Orator» Etfi tu Martine ex mandato Cæfareo fatis intelligere potuifti, ad quid accerfitus fis, cac^ de caufa iam indignus, cui longior cogitandi mora deturua' men CæfiMaieftas exingenita dementia fuadiemunum indul-get meditationi tuæ,ut eras adhoram eandem coram compareas: caconditione, ne lcriptam fententiam tuam proponas,lèd uerbis exequaris.Ethis didis redditus eftholjaitio luo Lutherus» Adiun^ Luthcnis git hic quafdam Luthcius adhortantium feuoces,inlaudemluh Eudis pro inter quas èC hanccommémorât. Beatus uenter, qui teportauit. aiüdus Cæterum ubi altero poft die fub eandem horam redudus à Foecia-11 effet in prætorium, propter Principum occupationes,ad lèxtam iifcp horam expedauit ante ianuam. Pofteaquam uero Cæfâr SC Principes, Conclaue lecretius egrelsi,confederunt in publico,magna circumfufa turbaîCæfàtis Orator dixit Luthero,rurfLis Latine ac Tcuthonice. Deliberations,quam hen'peti}nèt,habere nunc finem:Quam tarnenimpetrare non debuilTet, cumtantotempore Iciuin't ad quid fuen't uocauis, Refpondeat ergo nûc,an libros à fe

54 ACTA ET SCRIPTA' MARTINI LVTHERL agnitos omnes tuen', an uero quicquamretraâarcueb'uAdhaec Lutherus rcfpondifle ait fe fijpphdtcr,tacite ac modcftc,nô tarnen , nbsp;nbsp;nbsp;One Cbriüiana (ùperbia : quaniin's de rcuocatione nonnihil fpei ex

petito deliberandi Ipacio concepiflent Aduerlarfj.CumueroIon' gis ambagibusacprolixa oratione iâblandiens Prindpibusjani terrens fcripturarum exemplis de regibus Ægypti Babylonifq^ ÔC Ilraêl longe petitis : ad articulum prædpuum non reîponderet, fed intricaca didinéiione tria librorumluorûgenera comniemo^ raretjôC iam in crepufculum uergeret dies æftiua, Dixit ei Orator Cæfàris, ut ad rem reijaondeat, ac fimplex 8^ non cornutum det refponlumtÄn rcuocare uelit nec ne.Ad hgc ka fe refpôdidè affir-Refpofum matLutherus.Quûergo S*M.ueftra,Doniinationefepueftrf fini Lut. de no pfgx refjîonfum petut^dabo illud nec^ cornutum necß dentatû, in reuocâdo. bunemodum. Nificonuidus fuero teftimonijs fcripturarumjaut

* ratione euidenti (nam necj; Papæ neep Concilijs folis credo,cum confleteos ÔC errafle iæpius, SiC fibiipfis contradixifiê^uitfius fum feripturis à me adduébs,2lt; capta conicientia in uerbisDei,rcuO' care neç^ pofiîim nec^ uolo quiequam, cum contra confeientiam Id eft Deus agerc neep tutum neep integrum fit« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miV Amen,

adiiiuetme Pofi; hoc refponfum Principes deliberando eonftiltando colIoquenteSjiuflerunt Cæfaris Oratoremifta referre illiuerba, Immodeftius tu Martine rdpondifti,quam perfonam tuam dece* at.Quod fi ^os libros reeantafies, in quibus errorum tuorum magna pars eft,baud dubie Cæfarea Maieftas ex ingenita Clemen* tia.feliquorum qui boni funt perfècutionemnontokraret.Attu quæ VniuerfaleConftantienfe Concilium damnauit,exuniueria Germanica Natione congregatum,refufcitas,8lt; per ftripturam conuinci uis:In quo fane uehemeter deliras. Quid cnim attinet no-uam difputationem celebrare,dc rebus per toe iæcula ab Ecclefia Sgt;i. Concilio damnatis cLutherus autemcaufans captam fiiam con* fdentiam non pofte ex retibus, quibus inuoluta eftct,abire:diccbat fe reuocare non pofte. Cum ergo iam tenebra? totum auditorium habercntjdiiceftum efte'confeftu, 00 abierunt Principes in hofpi* tium unu(quifepfuum,iufsipoftridie maneredire,uc Cæfaris audi* antfententiam. Feria igitur fexta poft Dominicam, Mifericordia Sententia Domini,mifit Cæfar fcriptum Autographum in Senatum Impc-^uih^lata ’‘*ftgt;’nOnguaBurgundica ab ip(bmetexaratum,QuodLatinein-

* tcrpretatuhanc habet fententiam. Vobis conftat,genus me du-cere a Chriftianifsimis Imperatoribus, a* nobili Natione Germa* nica, aCathoIids Hifpaniæ Regibus, ab Archiducibus Auftriæ, à Burgundiæ DudbusîQyi omnes Ecclefiae Roman? filq ad mortem

ANNO DOMINI M. D. XXL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^i

fideks pcrfticcre, fcmpevq; Gatholicæ fiJci/acrarumCæ-renioniarum,t)ecrccorura,Ordinadonum, faiiâorum moruni, pro honore Def, pro fidei augmentationejpro animarum fakitc, dcfenforescxtucre* Qui qufdem fato funâ^ijiobis ex inftituco n^L' turæjiure^ I'pfo hxredicario, fandlas, quas d(ximus,CathoHcas obferuationes, quafi per manus traditas,reltquere:ut eorum lecun exemplauiuercmus,Ct in ijs etiam morercmur.Atcp itsi nos,utpote qui Maiorum noflrorum ucri imitatores CumuSfdiuina fauente gratia,tcnore eodcm ad hancufc^ diemuiximus.Egoitac^hacdc caufa tueri decreui, quicquid ipfiPrædccefroresmeijamp;quicquid ego hue u(lt;^ ad præfens obfcruaui ; Id uere præfcrtim ante orti' nia,quod peripfbs Pr^deeedbres mcos,tammConciho Confiant tien fi, quam etiam in alrjs^dccietum fancitumcp efl.Quoniam ucrd conftat,fratrcmunumtantum,fua quadam opinicne dceepcum, hallucinari, qusc contra tonus Chnlbaniltni ïêntenn'am eft.tam eorum qui an te ado tempore nos fupra Mille annospræcefTcre, quam eorum qui nunc uiuunt, Excuiusquidcmopi'niönis ollen-tanone, uniueriûm Chriltianum nomen in errore Temper uerfa-turn clTe uideretur:Ea propter deliberauiomnino,Regna omtiia mea, Imperium, Potentafus,amicos meos, corpus amp;nbsp;fauguinem, uitam^ Óó animam mcam exponere, ne prauum hociucoeptum deferpat ulterius, propterea quod mihi magno dedecori eederct, atqj etiamuobis, qui nobilis SZ maximecelebrata cHis Germaniæ NatioîQuibus id ad honorem,autoritatemamp;pr3crogatiuamaC cefsic ex priuilcgio,ut præeipui iuftitiæ obiêruatores,Catho{ica:c^ fidei defenfores 06 proteCtores habeamur. Quod fiqua noftris temporibus non folum h3creßs,uerumctiam hjcrefeos fûfjîuiOjaut ulla Chriflianæ religionis imminutio in cordibushominumre-linqucretur, id fuceeßbribus noftrispcrpetuæ uituperationi foret» Audito itaqi pertinaei refponib, quod heflerna die in nofiro omnium conljaedu Luihcrus dédit, mearn ego uobis fentemiam te-ftatam faao, poenitere me moræ, qui contra ipfum Lutherum êZ falfam eius dodrinamprocedere tam diu diftulerim,hominemlt;^ quicquid didurus fit,nolle amplius audire,omnino decrctii.Man» doCj^ ut quam primum,ex modulo mandat! reducatur, caueatqj ipfe ex condiiionibus in faîuo condudu pra;fcriptis,ne[mblicas conciones conuocct,neue populos falfam earndodrinamfuam ulterius doceat:nc demum operam ulîamdct,utnouiquicquam ufquam cxcitccur aut motus fiat.Et ficut prefatus fum,con{liiui ac-cingeremead procedêdum aducriùs cum,utaduerfus nqiorium hæreticum æquû cft procederejSimulcß à uobis cxigo,ut in linfuC modi

modi caufatanquam boni Cliriftiani dcccrnatis quod debctis,Só ut mihi faccrepromififlis^Scripta hæcmanunica,Die ip.Apnlis M,D.XXI.Hæc Imperatoris tampijö^ Catholicilentcntiakdta eft,non folum Vuormaciæ coram uniucrfis Principibus Staid' bus Impcrij:ueruni etiam Romæpoftea mcnfe proximo,Die X» Mafjjin publico Confiftorio, coratn purpurato Cardinalium Se-natUjiuffii Leonis X. Papæ.Pontificatus cius annoNono.Ecab utroiç Scnatu nonuulgariter coHaudata eft Cæiâris in fide confia ntia,zeluf(^ pietatis ac rcligionis auitæ in peStore iuuenili. Murmura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;laudabant ilium uiri bonigraueicp acprj,tantuni

Lutherano occulto murmurabant ôôcriminabantur Lutheranédfccntcs, rum con/' eum eile puerum, qui nutu SC blandicfjs Papiftarum SC Epiicopo-tra Caciàrê. rum trahatur quocun^ uelinuPræcipueuero irafcebantur minifcp amp;nbsp;clamoribus frendebant duo ex Germanorum Poetis,ftcmraate quidem ätiito nobiles SC ingenio clari:fed animo maxime feroces, Vlricus Huttenus Francus,06 Hermanus Buichius Vueftphalus: hoftes fane àntiqui, hic Theologorum fcholafticorum Slt; Mona-chorum,ille Curtiianorum ac Nunciorum Romany Curigjnicfi-bcbatur itac^ ualuis nodu pafsim per plateas urbis: Vf terrf,cuius rex puer eft» Aftîgebatur item ualuis Prætorq hoftilis fchcdula,in qua fingebantur C C C C.Equites Germani bellu indicere Cardinal! et Archiepiicopo Moguntino: qui per Gernianiam inter Im-pcrf) Principes Eleftores Decanus eftJocoamp;^dignitatc poft Im-peratorem proximus : Nullius tarnen Equitis nomen fchedulæ ad-ïcriptumeratCætcruminfine comminationis appofitacerneba-Jßuntfcbucb feditiofauoxifta Germanica, ^UlUfd)«cI?, 25«lUfd)Ucb, ^ontfcbucb, «luae fignificat foedus populare,ftu potius coniura-tionem contra iuperiores, Atçp ut maior incuteretur Catholicis terror,non longe aberatïi Vuormacia uir nobilis ac potcns Fran-I ciftus de Sicking, magnam ex militia famam naftiis: Quippe qui per ft bellum intuIerattumHaftiæ Lantgrauio,tumduitatiMe-tenfi,et utru(^ hofte grauibus affecerat damnis.Is igitur in arcibus fuis,quas munitiftimas habebat,ex proquinquo côfiftcns,dice' batur colleftum habere Equitammanumêp militarem,expefl:ans Lutheranæ caufæcxitum, cum impenfifsime faueret Luthcro, Principes igitur amp;nbsp;reliqui Ordines Romani Imperfj,etfi Cscfaris conftantiâ pietatemcj^ laudaren t,uidentes tarnen et in urbe Vuormacia, ubi erant, amp;nbsp;extra, non iblum in propinquis lods: uerum etiam in longinquis Germania: duitatibus ,motus amp;nbsp;murmura -plebiumzatc^ etiam nobilium multorû propenfiores in Lutherum animosjorabant Imperatorem,ut dementer ipfis permitterende-ligere

figcrc quofclam ex Ordinibus Imperq, qui pertêtarent,an Luthe-ro periuadere pofsint, ut damnatos àSedc Apoftolica articulos reuocaret. Cum Luthcro interiiTi toto triduo nihil publice adum eft, priuatitn uero plus latis inquietorumhominumadeumcon' curlus Sc inftigauo fuit, Cæfàr Die Aprilis xx,refp5dit Principe bus Sc Statibus Imperrj, pcrmitterc quidem ft,ut cum Luthero agant aliqui ex ipfis, periculumq^ faciant,an damnatos articulos reuocareuelittfeditajUtea adio maturetur, ne ultra triduum Vuor-maciæ permaneat LutheruSjNihilofecius tarnen perftare fe in Cen' tcntia fua,cuius Autographum fcria Sexta uiderint,quam diu Lu-therus in pertinaci uoluntate fua perfeucraucrit. Obtenta igitur Caefaris pcrmifsione, Archiepifcopus Treuerenfis, Princeps Ele- Principum dor,aliorum confenfu,mifit Duos ex familia fua presbyteros ad SC OrdinS Lutherum, feria Secunda poft Dominicain lubilate,quæcratxxJ‘”P^^^’^^ dies Aprilis, fub horam cŒnæ, utiubcrcnt eum feria Quarta ma-ne hora fexta comparere in certo loco, quem indicaturus ei effet. Quoannuente,dclcdi funt ex Ordinibus Imperfj, qui cum illo agcrcnt:Duo Eledorcs, Archiepifcopus Treuerenfis,8(2Macchio BrandeburgenfisrDuo item Epifcopi, Auguftenfis SC Bran-deburgenfis î SC Dux Saxonix Georgius, a.c Magifter Ordinis TeuthonicüPoft hos adiudi fiint,Comes Georgius à Vucrrheim, Dominus Bock Argentoracenfis, 8(2' Dodtor Peutinger Auguftenfis . Denicpqui omnium nomineloqueretur,Do(ftor Hieronymus Veus,Cancellarius Badenfis. nbsp;Die x^. Aprilis, quxfacra

erat Diuo Georgio Martyri, Imperatoradmodunifolennecele-brauit feftum,có quod ipfe quoej? fit, ut Reges SC Principes alt) pif* riep, de fbeietate S.Georgrj.Miffamcum miniftris maxime folen-niter cckbrabat Abbas Euldenfis, uelutCapellanus Ordinarius AbbasFuI Impcratoris,8lt;2 Princeps Impcrif Dominus Hartmannus,Comes denfis, R Kirchberg: uir quidem difertifsimus, fed eo tempore à fubditi» (bis ciedus Si exul : Qiiem poftea Cæfar fuis reconciliauit per an-nuam penfionem, ut priuatusuiueretMoguntiæin fuoCanoni-catUjpermifîâ rerum adminiftratione uni ex Comitibus de Henneberg. Eo igkur Die nihil in caufis propham's adum eft,ob uene-rationem S. Georgi). Die x4. Aprilis, quæ erat feria Quarta poft lubilate, Dele dus Principum et Ordinum Imperrj fupra no-minatorum,conucnit in Curiam SC hofpitium Domini Richard!

Archiepifcopi Treuerenfis. Aduenit Sc Lutherus hora prçfcripta, ßadenfis, ütpote fexta ante prandium.Fado igitur Principum Sc Ordinum confèfîu, Dodor Veus longaoratione Lutherum adhortaricoe-pic (ut eft uir admodum 8(2 eloquens SC eruditus) ne fiio fenfui in-

nixusjn propofito fiio perfcuerct, neue Concilia i'ta criminetuf amp;nbsp;rerjciatjUC coram Cgfarea Maieftate fcceraLCondlia enim non

ccniraria,uc ipfc ilh's impuratjflatuifrCjGd diuerfà, pro diucrfitatc pcr/bnarum,rcmporum locoriim.ExCondlqsautempIurima eueniflèbona,opus eflêkgibus humanis,prfcauenda eßefchilmaquot; tunifcandaia,nc difluatur inconfùnlis tunica Chrifti.Principesin hoc aC^farea Maieftatc impetraflê iftud cum eo conoquium,non fane ut cum ipfb difputêc:fed ut benigne atcp dementer exhortenquot; tur^ncpcrtinadterluo fcnfui inhacreat, propterplurinia Ôt grauiß Lutherire» fimatuni fcandalatum pericula,quæindeuenturafint,fia'pertina' (ponfum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcßftar. Luthcrus bis auditis,prim5 egit gratias Prin-

cipibus, pro tam benignaamp; dementi exhortatione, quaipienon fît dignus.Deinderefpondit ad obicâa,de CÔdlifs quidem,quod non omnia rcpræhendcrit Concilia, led tantum. Conftantienfë; obhocpotifsimum, quod uerbum Dei damnaucrit,quod pateat in articulo hoc Ioannis Hufs ibi damnato,Ecdefîa Chrifti eft un^ P -, uerfîtasprgdeJlinatorumîhocdamnafîe Condlium Conflanticn-l uthcd'de hune articuîumfidei,CredoEcclefîam fanftam Catholi-fcandaîo. cam.De fcandalis uero dicebat, dup.îcx efîe fcandalumjinû Cba-ritatis, alterum fîdei. Charitatis quidem,quod in moribus uita confîftatiFidei uero Icudodrinæ,quod inuerboDei uitarinon poIsit.Per ipfîim enim præftari non pofsit,ut Chriflus non fitpe-« tra feanda It Scire igirur Ic.obediendumdîèmapiflratibus etiani maleSd inique uiuentibus- Scire item, cedendnm proprio fcnfui, Tantum petere fc, ne adigatur uerbum Dcinegare.caetera omnia Falfus Ver obedientiGimc fe praeftaturum. Hoc iraej; uerbi Dei prætcxtu, biDeipræ quêadmodum abinitiotita amp;dcinceps per omne tempus, impies textus. antea frpe damnatos Vuaîdcnfîum, Vuidephillarû,ô6 Hulst tarum errores, Gerinanorum plurimis obcrufit,uendidit,inculca-

uitjperfuaficLutherus.Etin hoc non fatis deliberate Caelàrem èC Principes cgiflè plæriép putant, quod uoeantes ad fc Lutherum, nullos pariceruocauerint Theologos,qui faliôsprctextus amp;nbsp;fucos illius detegercpotuifîent.Certe pius et eruditus Pontifex, loannes Fifcherus,Epifcopus Roffenfis in Angl!a,paulo poll fans dare copiofe prolixo uolumine oftendit,nullumarticulorü:eius,quos in Bulla fua damnauerat Papa Leo X.haberi in fcripturis aut elle uerbum Dei.Netç ucrumeft,c|uodarticulusiflc Ioannis HufsÇEc-clefîa Chrifîi db uniuerfîtas prædeftinatorum) fît uerbum Dei,In eo præfèrtim fenfu,quem hærctici prætendebant: nempe,quod prflatimali 8c peccatores damnandi, quamuis baptizati8^ Chrt ftiani, non fint deEcdefîaChrifti, ncc fint membra Ecdefiæ milt

Gcfa,ut contrarium ex fcripturis quam latifsimeprobanqueat. Manifeftifsime uero ex Parabolis Chrifti,cle Tritico amp;nbsp;zizaniain eodctn agro. De fagena mifla in mare, amp;ex omni genere pifcium

Virginibus,quarûQuin(^ funt prüden^ t«, Qyincç fatuæ Sgt;^c. Adcrat tune Vuormaciæ loannes Co- foannes ehlæus, Ecclefiæ B. Virginis Francofordiæad MœnûDecanus, Cochlæus qui Lutherum illactranfêuntcmfubfêquutusjuenerateo pn'uatim quo animo êc ukrOjànemine uocatus.Venerat uerononaliamobcaufam, Vuorma^ quàm,ut pro fide ÔÔ honore Ecclefiæ,corpus èC uitamfiiam in ex-tremUjfî opus foret, periculum obieâaret atqpexponeret.Magno cnim urcbatur selo, amp;nbsp;pro Sacramentis Ecdefiæ,qug Lutherus in Babylone fuajUelreieceratomnino, ucl prophan auerat aheratio-ne peßima : Ôd pro religione patrumfuorum,quam ab illo liiper-be contemni ac hoftiliter impugnari doIebauEt Icn'piërat lam pro uenerabili Sacramento Eucharifti^, contra Captiuitatem Baby lo-ni'cam Lutheri, libros tres,quos fecum ferebat.De qmbus l'am du-dû certior falt;flus erat Lutherus,per Vuilhelmum Nefènû Poè'tam, ac Pædotribam Francofordicn{cm,qui poftea perrjt Vuittenberquot; gæ in Albi fluuio mifèrrime. Cochlfus igitur Vuormaciam profe-dusjuno tantû comitatus puero,fûo ex forore nepote,ueni't primû ad Vuolfgangum Capitonem:uirû quidem eruditû etfacundum, Gd aftutia plus quani uulpina uehementer callidum,qui tûà confî-Iqs erat Cardinal! et Archiepifcopo Mogûti'no, ac Luthen'finum, quem occulte inpeâore fouebat, uerfutiîsimc difsi'mulabat:hic ilium infînuauitHicronymo Aleandro, Nuncio Leonis X.cui per literas iam tû cognitus erat. Vnde fadtum eft,ut eo die,quo Principes quidam feorfum cum Luthero collocuturi erât, Aleander ma* ne hora Quarta uocauerit ad iê Cochl3Cum:iubcns,utinCuria ArchiepifcopiTreuerenfis expedaret, donee uocaretur in Colloquium ad Lutherumtpræcipiendo tarnen præcipicbat,ne ullo pa-do diiputationem cum illo iniret, fed audiret folum, utfideliter referre poßit, quid cum illo ageretur. Quod ubi fecifièt, incidit poftea perado prandio in priuatum colloquium cum Luthero in ipfîus diuerlbrio, nunc diieeptando, nunc familiarius amp;nbsp;ieorlum colioquendo : Quemadmodum retulit prolixe fpeciali de hac re li-bello ipfe Cochlæus. Ex eoautem tempore Temper infeftifueruntCaiumniæ Cochlgo Lutherani,non expedantes donee aliquid aduerlùs Lu - Lutherano therum æderettiêdmoxuarrjs turn couitijs 8lt; malcdidis,tum ftro- rumin Co phis ôi calumnqs in cum undicp inlurgentcs, Spargebant itac^ chlæum. famam,fubornatum fuifle Cochlfum à Papiftis ad hoc,ut dolo in-tluceret Lutherum ad renunciandum faluo condudui,atcß ita tra-

derct cum carniticinæ. Ædebant item carminajfeu uenus criming conui'ti'a, qusc amp;nbsp;confeftim in alias urbes emiferunt: adco,ut cp tins pcrucncrint Nurenbergam ac Vuittenbcrgam,quàm redierÎÈ FrancofordiamCochl^us.Qiiorûininumeft.O uæfana Cochlea, Luihcri noua fabula, Morionum memoria, Notanda ucl igna^ uia.Defoibêda uerfibus, Depingendacornibus. Perungenda fe^ cibuSjDefricandacalcibus amp;c Confinxeruntinfuper Teuthonica , Cantica,quibus illudebant et Cum ucro die feqiienti mane ex Ca^ pitonc (nteUexîHèc Cochlæus, famam illam de fe fpargi: lonami præpofîtum Vuittenbergenfcm , fibi obuiam forteforcuna euagt; tem,ea de re compellauit. Is enim colloquio inter ftjerat,ScCapito-ni iicdixerat^Ac negauitomnia coramCochlæo îonastmonuit autem eum, ncquid in Lucherum æderct. Ehe enim ui'ros XL, qui exacuturi fint in cum, fi quid ædar,ftylum. Ille autem re (pon dit, non (blum (iylos iniun'ofos, fed etiam mortem pro afierenda fide Ecclcfi^ contemni debere, Principes Imperf]i,ne quid intcntatum Colloquia relinquercnt,impetrauerût Luthcro d Caefare adhuc duos dies,u£ ladfi o-^ul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amplius. Vencrunt itacp altera die, quæ erat S*

torumeû Marei, ad cum Duo Dodores lureconlulti, Peut/nger Veusî Luth, petentes ab eo,utlibres feripta fuaCgf.MaieftaiiPrincipibufe^

èC Ordimbus împcri},iud!câdafubmitteret. Per hoc enim optime profpecquot;lum iti firiptis cius, ut quæbona fimt permancant:8^ piiblicætranquillitati, quam iudicium illud pariturum fit. Luthe-rus autem omnia (è faduriim palTurum dicebat, fi modo (cri-pturæ fandæ niterctur autoritäre. Aiioqui enim nihil minus com-mifiurum.Nam Deum per propheram dixifie,Noliteconfidere in Princîpibus, in filrjs hominum, in quibus non efi: faius.Item,Ma-Hitro.ij, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qm’ confidit in homine.Iilis uerouchementius urgentibus

refpondit. Nihil minus permittendurn efi'e hominu iudieio,quani uerbum Dei, Abeuntes illiiufierunt melius delîberarc,amp; à pran-dio redeuntes, pctieriït, ut faltem Côdlrj futuri iudieio fiia fubmit-tcret.Et hoc permifit,(èd ita, ut ipfo feiente aliquot extraherentur articulqdequibus Concilium (êntentiam ferret, (cripturat amp;nbsp;uerbf diuini teftimonio. Cæterû Lutherus in Adis fuis,qup ôd Latine 8d Teuthonice ædita funt, notât hic bonos Ôd cckbres uiros men-dacifiquod dixerint Archiepifeopo Treuerenfi,Luthcrum pollici-turn e(iè,{e fiia permifiurum Concilio inartïculis nonnullis,inte-Colloquia rimqj raciturum de fifdcm. Ipfe uero id nunquam dixerir, ne co-Archiepifi girauerit quidem. Vocarus icaeç adipfum Archicp!fcopum,Ôd

’’^’^otis arbirris ab co admonicus,tumdeCæfaris Sd Imperii,tum Luu” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Côçih) iudieio, dixit à, paru tuto fe tantlt;â rem illis permifiurum.

qui fubfidepublka euocatum, nouismandatisaggrefsidaninaf-fentjfentêtiam Bullam Papæ approbantcs^Tuni Archiepilco-puspetqtjUtipfcmct proponatmedia,quibushuic caufae occurri queatjlk uero aif,meliora no effè quam de quibus Gamaliel Ad* 5, dixit. Si ex ho minibus eft confilium hoc aut opus,diftoluetur:Sin uero ex Deo eft, diiToIuere non potcnns, Aitrurfus Archiepiico^ pus. Quid, fi decerperenturarticuIiConciIiolubniittcdiçR.cipon' dit Lutherus, modo non fint ij, quos Concilium Conftanticnfc damnauit. Ait Treuir, fè uero timere, eos ipibs fiituros, Atqui,ingt; quit LutheruSjde eiuiraodi tacere necç poflîim necç uolo, ut certus €ius Dccretis damnatum fiiifie Deiuerbum. His didis abillo di-mifluseft. H^c Lutherus ipfèin A dis fuis dcfeicripfit,pertina- Philautia ciam fil am ubi^ colorans prætextu uerbi Dei, fiiafc^^ laudes im- Luth, modice iadans.De Cochlæo enim fcribês ait.Dodor uero' Martinus, pro incredibili humanitate probitate fiia,hominem béni' gnitcr habuit. Sub fine uero libelli ait. Pater Chriftianiisimus mo-deftifsimc reipondens fie cŒpit. Item. Deus igitur hominem pien-tiisimum, tuendo ac docendo Euangelio natum,diutiisime icruet Ecclefîæ fiiæ, una' cum fuo uerbo Amen. Caefar ita($,ubi uidit hominem per admonitiones pias ÔC dementes ftmpcrmagis magis pertinaeê fieri, mifit ad eum,paulo poft code die, Ofticialê faïuo con« Treuiren. Cancellariumi^ Auftri^ et Secretariû fuum,ut dicerent dudu.

Qy^^ multiplidter fruftra â Caefare,Eledoribus Principi-bus,amp; Ordinibus facri Ro. Imperij c5monefadus,ad cor ÔC uni-tatem redire noluerit,reliquum eflê,ut C£fàr,tanquàm Aduocatus Bdei Catholicæ,procedat. Efle igitur mandatum Cæfaris,ut intra XXI, dies hinc ad fecuritatem fiiam redeat,fiib condudu publico amp;nbsp;libero, ipfi Ièruando,ncc^ uel prædicando uel feribendo in iti-nere populû comoueat. Ad hgc Lutherus le dixi(ïè ait,Sicut Domino placuit,ita fadumeftrSit nomen Domini benedidum.Deinde egitgratias Cæfari ÔC Principibus, pro tam benignaôô dementi audientia, proque' condudu libero 8c feruato feruando. Quanquam alibi contrarium fcripfcrit.Poftridie igitur,hoc eft,fc-ria Sexta poft lubilatCjDieAprilis 16.abijt Lutherus cum comiti-bus fiiis e Vuormacia,cui èC Sturmus Caduceator Ôd Fccialis Cæ-fàrisreddituscft,uttutoperducercteumquouelit. Quamuisuc' romandaflèt à Cæfar,ne in itinere concionaretur aut feriberet: Lutherus tarnen huius mandati aut immemor aut contemptor, lcripfit retro ad Principes ex Fridburgo,ô^ publice prscdicauit in Principes oppidoliènnach. Scripfit uero literas beneprolixasacblandas, Imperij. ad condliandum, fibi quidemfauorem,CæfariautcmSlt; Clerids

odium populäre : mox cnim per Chakographos mukipWcata in populos difperfa eft ea epjftola, in qua. repctebaiur à Luthero, ' quicquid Vuormaciæ cum ipfo adiim fuerat,(ùæ perdnaciæ ubicp

prgtexens uerbûDci : Nihil aliud fibi referuare promntcns, quàni illud folum:c0querens, quod obtinerc no potueriCjUtuerbûDci Nequifsi'« ^^^tl’berum non ligatum» Remi'ßc èC Caduceatorem feu Ferna fpccics cialem Cæfaris ex Fridburgo, tertio idneris die^ quo £lt; epiftolam captiuitans illam fcripferat:Adeo no metuebat à ui ulla,fub tot nobilium pro-Lutlieri, tedi'one fècurus» Videbatur pr^terea file occultioribus ei'us confiiqs impedimento fore,nifi ablegaretur.Pofleaquam eni'm peruencrat Ilennacum,in oppidum Principis SC protedon's fufjbicp pubh'ce, contra Carfaris mandatum pracdicaßet in die Inuentionis S.Cru-ciSjquætertia Mat) erat, paululum ab oppido egrelîùs, occultilsi-momterceptus eftcofilioabamici's fub ipec/e ho{hli,amp;i moxionge late^ (parlaeft fama, Lutherue(recaptum,fibicpuiolatamfidem publi'cam. Sc fraftu faluumconduftum. Tam fecretuniuero erac illud mahgtiitatis conGlium, utetiam comités itincn's ignorarent. Sc putarent (Hum uere captum 8C hoftiliter abduclumtlft, Mitte-bantur itaqj curfores multi,qui ore ÔCUteris nunciarent per ur-bes Germaniæ, qua'm crudeliter captus,raptus èC abduflus fit Lu-therus in faluo conduftu, atlt;^ ut maior fieret erga cum commife-ratiOjSe in Cæfarem ac Principes indignatio:adaugebatur Fama per nuncios, adeo duritcr ilium fuifte uimftum manibus,8c inter feftinantes curlu équités iplumpedeftrem raptimtraftum fuifle,u£ (anguis è digiti's eruperit» Et hoc fanftum Euangclium etiâ Vuormaciæ an nunciabatur, ut maximum oriretur murmur contra Cæ^ farem, Äon modo in populomerum etiam inter Principes,donee re certius comperta, intelligeretur figmentum efle nequitiæ. In urbibus itaque palsim fremebant Luthcrani, ob interceptum Lutherum, ac dentibus in Clerum ftridebant, ut Lutheri mortem (nam Sc interfedum Fama Ferebat ) ulcilcerentur : Fulpican-tes a' Papiftis (ubornatos Fuifie infidiatores, Sed nulquamerat magis periculum à ftditiofis,quam Vuormaciæ» Nam Sc ipFe Eledor Saxoniæ inter amicos querebatur, indignum efiè SC contra Maieftatem Imperrj, hominem fie intercipi iub fide publica, captumeç teneri. In uulgo autem turbulentilsimæ iada-bantur querelg, cum ab alr)s,tum uero amarilsime acuchemen-tilsime a Duobus Poctis lupradidis, Vlrico Hutteno,SC Herman-iio Bu(chio:Qiiorunihic prglens in urbc,clamoribus SC querimo-nfjs omnia complebat : Ilie uero ab(ens no longe â Vuormacia,in arce Francifti Nobilisuiri,conuitiofi(simâmifît eo epiftolam,ad-uerfus

ücrfus omnes Epifeopos 8gt;C Clericos. Vnde fiebat,ut nihil expelt;ftagt; retur certius,quàm grauis cruenta contra Cæfaremomnemc^ Clerû feditio.Sed xcas bonitafq^ Cæfaris,ac principum diligentia, procliuosin feditionem animos cohibuerunt Quam pnmum uero in deputatum à Principe fuo locum peruenit Lutherus ( fe-runt fuilfe oppidumTuringiæ, nomine Alftaninquo 6C Munce-rus prædicauit poftea feditiofifsime) cum inarce tutusacfècurus deliteiccrct : animo autem, qui ad feditionc populi cædem^ Cleri anhelabat,quiefcere non pofîêt:multos in eo fecefîti fcripfit libres, ut animos Germanorum plene pcrnioucrct, ad defedionem a Sede Apoftôlica,et in odium Cleri uniuerfi* Primum igitur feri- Confed pfit Teuthonicc ad Francifeum à Sicking librum, de ConfeC fionc fccre fione fècreta, An Papa illam præcipere qucatJn cuius præfatione ta, conferebat Papam,Epifcopos et omnem Clerum populis Chana-neis,quinoluerûtfededere ultro,fed expugnatifuntgladiolofue R-cges X X XLDcinde minabatur cis,fi non mutarentinffituta fùa,fore,utalioscosdoceat,non literis ÔC uerbis,utLuthcrus:fed faeftis amp;nbsp;armis. Agebat item grarias, primum Deo,quod terror Ro,Sedis minutus fit, amp;nbsp;Capitulum illud in Decretis,Si quis Ria-* dente Diabolo,homines non amplius incantet,Deindeipfi Frangt; cifco,quod mulnpliciter ac fæpe confolatiis ipfum fit, èc ad multa tinuni Bucerum,Quoruin hic Apoftata prcdicatorumtllle Curia-ïiutn hoftis crat : Sc cam prsefationê fcripfit prima die lunij. Paulo poft alium fcripfîtlibrum,in Doâorem lacobum Latomû,l'heo-. îogum Louanicnfem:in cuius prgfatione fie ait, Secletpor^ntum Romæin medio Ecckfiæ, uenditatfe pro Deo,adulantur Pou-tifîceSjObfcquuntur Sophiftæ,amp; nihil non pro co faciunt hypocri-tædntcrimlnfernus dilatât animam{uam,ôlt;^ aperit osiuumabfqj termine, ludit Satan in pcrditionc animarum.Cunq^ fcribcrec nuit, ut Decrctales Antichrifti peftilentifsimas,quibusdocendis mandatus effet, non alio ftudio profîteretur,quàmutdoceatde-difeenda effèquædoceat, amp;nbsp;feiantfugienda ficut mortifera quac-cunf^ Papa Papiflæ flatuunt ac fentiunt. Et in fine libri aiuEx lis puco fatis monftratum, Theologiam fcholafticam elle aliud ni' Cotra Phi* hil,quam ignorantiamueritatiSjSx^ feandalum iuxta feripturas po- lo^pluam fitiim.Meum uero confilium dixi,ut adolefccs uitet Philofophiam Tho/ amp;nbsp;Theologiam fcholaflicam, ut mortem animæ fiiæ. Thomas multa hæretica fcripfit,amp; autor efl regn antis Âriftotclis,uaflatogt; ris piæ doflrinætQuid ad me, quod BuKaruni Epifeopus eum ca-

44 ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERL nonizauitCidco mco confilio qui uolctcautus fit, fado quoddc* bco,8c itcrum monco cum Apoftolo, Videte nc quis uos dccipiat per philoibphiam amp;inancm fallaciäf banc cgofcholaftica Theo-logiam intcrprctor fortiter amp;nbsp;cumfiduda)feGundumtraditiones hominum, fecundum elemcntahuiusmüdi (hscc luntiura Bulla-rum, amp;nbsp;quicquid ultra Icripturas ftatutum eftin Ecclcfia)amp;non fecundum Chriftum» T andern ita fubiungit.Et quarcueflrum alf-quis adreliquanonrefpondetCucltuuel Andræas Carolfladius» Ecquid ceflat Amfdorffius C An no omnibus uobis pariter Euan-geli) gloria uindicanda eftc Caput egocontriuiferpentis,corpus cur non queatis calcare C Sed præcipua eius nequitia atqß impietas ibierat, quod Diuum Hieronymum calumniabatur, uelut Arrq fautore, quod noluerit recipere Homoufion, tanquain ueneni ali-quid lateat ibi in literis et fy Ilabis.Cum is non de Homoufio,feddc Liber Lut. Hypoftafi ita fcripferit. Rurfus alium fcripfit librum,de abro-dc abrogäganda Mifia priuata,ad fratres fuos AuguftinenfeSjCocnobq da MiiTa Vuittenbergenfis. In cuius præfatione,ut fratres illos in audacia prwata. confortaret:qui primiomnium Miflas abrogauerät,iubct eos fortes contra confcienti^ accufätionem pcrfiftere.Quandoquidem Slt;^ ipfemct qualibet porentibus ac euidentibus fcripturis, confci-cntiam fuam uixdum ftabiliuerit, ut änderet unus contradicere vtinS itudiffit Papæ, credcre,eum efîè Antichriftum.’Epifcopos cfiê eius Apo-fczcLwtft.cwj. ilolos t Academias efie eiuslupanaria. Aitfibi farpe palpitaflc cor rcpræhendens obiecifïè, Tu folus fapiscTot ne errant ptian«. Et na uniuerCiçTanta fæcula ignoraueruntCQuid fi tu erres,amp; tot tecum fimiffttßbi in errorem trahas damnandos aEternaliterCfedaddit, Chriftum r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;côfirmafîe ipfum uerbis fuis certis ÖC fidelibus. At non ex-

B«j«lt;m1iiÄlt;.Primit,quibufnamuerbis ab eoconfirmatus fit.Aituero,eacerti-tudine SC fiducia tentandum efrc,quod fratres illi pr3Eftitucrinc,ut non modo totiusmundiiudida,profolfisleuibus öi fummis ari-ftis habeamus; fed ÔC armati fimus in morte,aduerfus portas Infe-ri:Quin etiam aduerfus indicium tentantis Dei pugnare,amp;cum Iacob contra Deumpræualere.Et tanquameo libro conuulfurus effet orbem terrae, ait in frontifpicio. Leorngiet,quis non time-LiberLut. t’ft» Quartum deinde librum in eodem loco fcripfit Latine ad

parentem fiiuni,Lafaim amp;nbsp;ldibcam,de uotis monafticis.In cuius prologo narrat,fe anno gtatis (îiæ XXILMonachatum fufccpinc, amp;nbsp;in co XVI. annis perdurafle. Faétuuero Monachu, non prO' priauoluntate,nccf uentris gratia:fed tcrrore dc coelo èC agonc mortis fubitp circumuallatum, coaótum ac neccflarium uotum uouifle» At patris fuiteftimomb probarc nititur , illufioncni fuiße

ANNO DOMINI M. D. XXT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

füinê præftigium. Et in fine illius prologi hæc addicC^-Uid fi me occidat Papa, aut damnet ultra TartaraC Occifum (inquit)non fufcitabit, ut bl's 00 iterum occidanDaninatumuero egouolo,ut nunquam abfoluatrScripfiteum prologum XXI.dieNouenibris«.

AtcJ^ita Menfes fcx dclituitinfolitudmeno fylueflri fane:fed bene munita.Quam turn arroganti exêplo nimilcßfùpcrba imita-tione uocabat fùamPathraonjUcîut alter Joannes Euangdiftajn infulam à Cxfare nequiJsimo figmento rekgatus:cum re uera Cx-far omnino ncfciret,ubinamilledelitcfceret, VocabateaniEremü

nitate Jeripfitin eodem loeo iudieiumfuum de Vons,ad Epifcopos ihcri de uo £lt; Diaconos Ecclefiæ Vuiitenbergenfis, cum re uera nulius fit ibi tis. EpiJeopus : Et licet perbreuis efiet ille libellus, tarnen in duas eutn partes diuifcrat. Quarü prior complectcbatur propofitionesi4o. Poftcrior 159. Qiias hocannotationis interftititio diuifas uoluit,. Hæc(inqu:Q ßc dilputari uolo,ut certa àC uera tcneaiitur : Quæ (c-quûtur,fîmpliciter propono dilputäda inquirenda. Cum uero Vana fpes Lutherus olim SC Âuguftæcorani Cardinale Caictano,amp; Lipfîæ Luiberi de coram Confiliarijs Ducis GcorgijjCxpctijßetiudiciuniTbeolögo- Patifienß’ rum Parifienfium, quos à Papa offenJbs putabat,acdixißct,eam Vniuerfitate eße ftudioru parenté, Sgt;C ab antique ChriftianiJsima, inTheologiaflorentifsimä:magno hinedefiderio expeflabant

Luthcrani ilJorum iudicium.Tanta fane cum fiducia,ut nonnulU corum Vuormacic:ciim maxime ageretur caula Lutheri, affirm a-rent, Parifienfes ex Bulla Papæ ariiculos Lutheries, approbaffi, duos tantum fub dubio reliquiße. At his ƒpGs diebus longe contra-riam,cifcp odiofam öf execrabilem, publice tuleriint fententiani Thcologi illC folcnniter congregati amp;nbsp;iuramento conftriäi, Sollicitiusiinquiunt ) per nos cxaminata,ac maturius uniuerJado- ^pj^cologo (ftrina Lutheriano aferipta nommi,etad plenumdifcuffiatexecrati' iq Parifien disillam erroribusfcaterecertodcprathcndimus amp;nbsp;iudicauimus, fium cotra fidcmpotiJsimücontingentibus èC mores. Quodcp fimplicis po- Luth, puli fedudiua fit, omnibus Doâoribus iniuria,poteftati Ecclefiæ amp;nbsp;Ordini Hierarchico impie derogatiua : aperte fch{fmatica,facrç feripturæ aduerfa, 06 cius deprauatiua, atc^ infpiritumfandum bJafphema : Et idco ueluti Reipublicæ Chrifiiang perniciofani cen-femus omnino cxcerminandam,acpalam ulrricibus flamnis com* mittendara. Autoren! uero adpublicam abiurationem modis omnibus iuridicis compellcndum. Lata fuit hæc illorum Jententia Die XV. Aprilis. Lutherus autemXVJ. uenit Vuormaciam,u£

4lt;5 acta et scripta martini lvtheri nondum fcire potuerint tune Lutheram',quidnam ludicaucnnt Pan'fienfès» Poft aliquotüero Menfts, cum in Germaniam quæ* dam huius ftntêtiæexemplariaimpreiTa perueniffènt,animos mu^ tauerunt Lutheraniomnes, ccxpcrûtcritninari eos,quos antea ïaudauerant» Atc^ ut maior uideretur apud eos illius iudicij coti' Philippi temptuSjPhilippus Mdanchton,uelut præcipuus Luther/ propu-Melan.co^ gnator,ædidit eandê illortï determiiîat/onê,cu/ ad/ecit pro Luthe* tra Parifi^ æ Apologiam Lat/nâ,cum hoc ti'tulo» Aduer/ûs fur/olum Par/fî-enfes Apo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Theologaftrorum decretum 5Cc, Qiiamu/s uero feriberet,

* ibiproTheoIogisSophiftaSjproChrift/an/sdodoribus Calum-n/atores regnare,8if Lutet/æ natum eflê prophanam illam fthola-fticen:Qua adniifla,n/hil rel/quum cHc.’Euangelium obfcuratum, fidem extindam, receptam operum dodr/nâ» Atlt;^ et/am imputa-taret in/s,quod fcholafticam Theologiam ab illis acccperint,quafi permanus reliqua Europe Gymnafia,ut Idolis repleretur terra, amp;nbsp;id genus plurima eis quam acerbifsime improperaret: Attamen Luthero nimis leniter egifle uiliis eft» Iple igitur èC illorulibellum et Philippi fiii Apologiam inTcuthonicum uertit,fuum^ indicium S ntetitia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hanc Teuthonice in Gallicos Theologos

Luth'.con« pi'otulit fêntentiâ,uindidæ ac talionis reddendæ gratia. Acade-tracofdem mia(inquit)Parifienfis in parte luprema,quæfacultas Theologiæ nuncupaturjeftauerticeuîc^ad planta mera,amp;ut nix alba,lepra ueræ nouiisimæ Antichriftianæcj Capitalis hærefeos : Mater ' omniû errorû in Chriftianitate, maxima meretr/x fpiritualis, qui Sol unquam uidit, amp;nbsp;uera poftica Inferni. Prophetatû eft,têpori-bus Antichriftiomnes hærefeos, quæ unquam fuerunt, in unam ' Camerinam confluxuras, mundumt^ perditurasJd ego(inquit) oftendere intendo de Parißjs,Papae ueri Antichrifti maximo for-nicationis cubiculorAtc^ probare, eos eflè peiores Môtanis,Ebio-nitis,Ôô omnibus, quoicunc^ commcmorauerunt,hæreticis, Deo uolente, Ipfi funt,quos iampridc defiderauû Hæc ille Teuthoni-cead populum,quem contra Parißenfium fententiam animare, 80 in lua fadioneretinere fatagebat,Licetnihil poftea in illos ædi-derit,nifi breues interdum cauiUos,ucîut mordax canis,qui fortio-Rtdiculus aggredi noaudens,âIongemordacitcranatrat»Cæterum libellus co compliceseius, (uppreflbnomineiuo,ridiculumædiderunt libel-tra Parifi- Ium,fub nomine facultatis Theologicæ ParifienfiumJn quo con-enfes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affedatis barbarifm(s redtatur primû determinatie quæ-

dam in Apologiam Melanchtonis»Deindc ratio determinationis prioris.Demum apponuntur ineptiisime quædam regulæ intelli-gendi feripturas» Vt coftilicet figtnento perhiadereiit Euangelici uiri

liin,nr1iil ta facris Iiten's nofle Theologes Parificnfès,Aiuïlt itaep poft dccimatn Sé ultimam ibiregulatn. Sola alma facultas élucidât ©mnia,primo IcripturaSjpoft hoe patres,ultimo fciibentci,Slt;^ non poteflerrarezQuialiripipiü amp;nbsp;Almutium non funt figna fallibilia. Male ergo faciunt,qu( fcripruras nudas fequuntur : pcius, qui nu-dos pacrcs:pcfsime, qui fchbentes, quia procedunt deobfcuhtatc in obfeuritatem,doneciflis omifsis, Almam facultatem audicrint, amp;nbsp;liripipio firmicer adhælcrint, ibi eft lux mundi,Sd régula fidei 2lt; moruminfallibilis ÓCc,

temnerent omne iudicium ÈcclcGafticum, rebelles EYmodo ibis Prioribus et Ordinarrjs iudicibus, i\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam fuminis Eeclefiæ ucrricibus,Papæ èC

Impcratorftantoq? datiefïèntfaftudeipeótion s, ut nc Vniuerfali qiiidcm Conciiio dogmata fua, quçpro Euangelió habent^fubmittere uclint,amp;f rem proximeiam adtumultumet feditionem populärem perduxifïènttmifertus con- Liber Re* dolenfq^ Germanicæ Nationi Chriftiana pictate Illuftrifsimus AnglorumRex HENRIC V S,huiusnominisOétauus,raro nimis öd cunótis iæculis admirando deuotionis cxemplo,ex Rega-lifaftigio in literariam dcfcendit harenam, contra makdicum de-certatutusmendicâtium fratrum Apoflatam. Scripfititaeji Aflcr-tionem Septem Sacramcntorum,aduerius Captiuitatemßaby-ionicam Lutherf ad Leonern X,Papam:adeo fane diferte,eruditc accopiofcjUtcolaborc promerucrit, ipfius Papac omniumcp Car- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tß

dinalium iudicio,perpetuac laudis Titulum,uf publica deinceps ap probarionediceretur,fidci CatholicaeDefenfor.Quäta uero fit ^^'morttneyàuo lius Regis erga Sedem Apoftolicambenignitas/juantaergaEc- iMiris homi^ clefiam dcuotiOjquanta in fumma ingenij acrimoniararac^erudi- »fi« tione modeftia,quantus deniqj in aduerfarium alKrendac fidei zc-!us:cx ipfiufinet uerbis, quibus ad Ledorem præfatus cfljdarifsi-meintelligitur.Aitenim. Motus quidem fidelitate ac pictate, quanquam mihi neceloquetia fit, nec Icicntiæ copia.’cogor tarnen, nc ingratitudine maculer. Matrem meâ, Chrifti fponfam,utinam tanta facultate,quanta cum uolunfate,defendere. Quod licet alq præftarepolsintuberius accopiofius,mci tarnen officq efie duxfut ipk quoep quantums tenuitcr eruditus,qutbus rationibus poficm, ' lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eccieiiam,

Ecdcfiam tuercr, meqî aduerfùs ucnenata lacula hoftis eatn oppu* gnantis obrjcerem» Qiiod ut fa g am, tempus ipfbni ÔC pradèns re^ rumftatus efflagitat.Nam antea,cumnemo oppugnaret,nemitii propugnareneceHê erat» At quû lamhoftjs exortus fit, quo nul* lus potuit exorirî maKgnior,qui dæmonis infti'nâu chantatem prætexensjira atcçodiofi:imulatus,amp;contra Ecclefiam amp;nbsp;contra Catholicam fidem, ufpereum uirus euomuit: Neceflè efi: aduerfiis hoflctn communem Chriftianæ fîdei, omnis Chrifti lcruus,omtiis f tasjomnis fèxus,omms ordo côlûrganut qui uiribus non ualent, ©ffîcium faltenialacri teftentur adfecfiu.Nunc itaq; conuenit,uc duplidarmatura muniamurxalefti fcilicet acterrcftri»Calcfli,ut qui fiâa charitate 80 alios perdit amp;nbsp;périt ipfe,ucra charitate lucri* fadus, alios lucrifaciat : quifalia dolt;firinadepugnat,dolt;ftrina uera uincatur. T erreftri uero,ut fi tamobftinatæ malitif fit,ut con* filia fanda Ipernat, ÔC correptionem piam contemnat, nierito coërceaturlupplicio, ut quibcnefacere non uult,defînatmalefac€' re,amp;S qui nocuit uerbo malitiæ, lupplicrj profit cxempIo.Hæc Rex ïplè in Prologo, In proceflù uero libri, adeo denfis turn ratio* nibus turn fcripturæfacrglocis præmunit Së affirmât ubicp lènlum ôëdodrinam Ecdefi'æ,atqî aduerfarq fallbs prætextus fucatafcß argutias tam clarcdetegit, èC acuteconfutat,utintra paucos men* fes liber eiusâmultis Chalcographis in multa.miîiâ.mukiplicat:us, totum orbem Chriftianum Ôôgaudioamp;admirationerepicuerin Nec latis cratCatbolicis in Germania, eum librum Latine lénifié, licet in ea lingua difcrtifsimelcriptus efiêt:uerum etiamin Germa* nicam transferebaturlinguam,utetiâ Laici, Latinglinguæ igna* ri,intcliigerent, nihil folidi cfiè in cloârina noua Luthefi, Libec itaq^paucula Regis uerba hic recitare contra inflatâaeturgidam Lutheri argutiam quand am,contra Miflæ facrificiurm quia pro* mifsio fit amp;nbsp;non opus» Miru efi:(inquit Rex)quanto nixu partu* riens, quam nihil peperit, nifi merû uentum : Quem cum ipfe tant ualidum uelit uideri,ut montes pofièt euertcre,mihi profedo uidc* turtam Ianguidus,ut agitare non pofsitarundinem.Namfiuer* borumtoHas inuolucra, quibus rem ablurdam(uclutfimiam pur* pura)ueffi't,Sitonas exclamationes inas,quibus iam uelutre diIucP de probata,toties in totam debachatur Ecclefiam,8ë nonduracol* latamanujtanquam feroxuidor infiiltat:nihilaliudreftareuide* Lutherus bis,quam nudum amp;nbsp;miferum Ibphifma. Redierat iam ë Pa* dotnum re thmo lûa nouus iUe Euangelifta Vuittenbergam, amp;nbsp;quanquam werfus re- pubifce per æditum librum collaudaflèt antea fratres iûos,proptcr abrogatamMiflamUttamen cutnnonfuiflètfadumiufluamp;^au*

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ipicio

ipido fuo,doniutn reuerfus, earn rem publicepro cottciottc nd po-puluni reprobauit,Dominica prima Quadragefimæ» Omnes(in-qm‘t)errauer5t, quicuncg coopéra« funt,amp; confenfèriint ad abro-gandam Miflam,non quod bonum non fuen'nfed quod non or' dinatc fadum eft. At dicis (inquK)iuftum id effè cx fcripturacFa-tcor Sgt;C ego, fed ubi manet ordo,quia ex temeritate fadü cft,abfc]p omni ordnie,cum fcandalo proximicEtnifiadeo mala res eßet MiflâjUelIem earn reftituere.Sdo en/m ueßrum propofitum,et de-fendere non (ciOt A Papißis quidem ÔC alfjs infanis capitibus bene (cirem defendere,fed coram Diabolo ftiftinere nó fcio. Sic et alias quafdam temeritates fuorum,tum barbaricas tum (céleratas èC impias,quas ablente iplb luxtauerba fècundum dodrinam das in fa.â:am. deduxerant,repræhendit t Qgaks erant,abolitio facra-rum imaginum, abiedio religi'oli habitus, attredatio corporis Chriftiin Sacramento manibus propham's amp;c.Quæ omnia óó fi libera dTe iioîebat, amp;nbsp;ftultis legibus Papæ alcribebat jattamen, quiaattentatafuerant eo abfente, wprobauit. Quamuis optaret, omnes imagines in toto mundo aboliras cflê,propter earum abu' fiim,ô^ uelletomnes Monachos amp;nbsp;Moniales deferere fua Mona* fteria,utca omnia in uniuerfo mundo interirent» Et de uenerabili Sacramento diceret, Quanquamillud tangendo no peccauerint, necj tarnen in hoc feccrunt opus bonum î Quia Deus non poisit ferre iocum,ficut fandi ferunt Si quis tarnen adeo petulans fit,ut Sacramentum omnino manibus contredare uelit, is curet illud fibi domum defefri,ibi(p contredet uli^ ad fatietatem,fèd non co-ram mulritudine, Huiulhiodi itac^ fermonibus liuide perftrinxit Sireprelsitaudadâ alioru, præièrtim AndreæCarolftadq:Qui 80 ipfi aliquid eflê uolebant, ne unus Lutherus eflèt omnia in om-nibusi Acrius autem inuedus eft in Bullam Papæ Leonis X Jn CŒna Domini, Romæ publicatam, priufquàn Vuormaciamue- Liber Lut, nifièt Lutherus» Nam cum ineaiuxta conluetudinem antiquam contra Bul excommunicati 8gt;C anathematizati fuiflent omnes hæretici,nomi-natim uero Gazari,Patarcni, Pauperes de Lugduno, Arnoldiftf, Speroniftæ»ItemVuiclephiftæ, Hulsitæ,8i nouiisime Martinus Luther, fimul cum omnibus complicibusfautoribuscpfuis:Eata» men Bulla tardius uenit ad manus Lutheri.Inde fadu eft, ut poft reditum (uum parauerit in earn Teuthonicum quendam libellum, fodiisima (currilitate refertum, quem Xenrj loco pro nouo anno retribuit Sedi Apoftolicæ. Sic ergo cxorfiis eft. Martinus Lu-therus làndiisimæ Sedi Romæ 8^ toti dus Perlamento,Meam yerba Lut, gracia amp;falutera in primis* Sandiftima Sedes crêpa amp;nbsp;non fran-

ƒ0 ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI gere, ob hanc nouä falutàtionê, in qua nomen mcum primo iti iupremoloco pono, ofculandorumqj pedum obliuifcor Do' indepoft recitatam Bullanijin earnreiponfurusait. Ego autem clico ad Papg amp;nbsp;BuUæhuius minas iftud.Quipr^ minis nioritur, ad eius fcpulmram compuiiäri debet crcpicibus uentris. Vbi ue-ro ueniflecad fextum Articulum, in quo cxcommunicatur omnes, qui Turcis aut Sarracenisferrumarma bclJica apportantaut * uenduntjid repræhendens ait. Ad quid cöducit, corporaliter pro-hibere Turcam C Quid mali facit Turca? Occupât prouincias Sgt;C gubernat teporabtcr î At hoc ipfum à Papa quocp nos pati opor-* tet,qui amp;nbsp;corpus amp;nbsp;uüâ nobis excoriât, quod Turca no facit, Ad hæc, permittic Turca unumquen^ in fide fua pcrmanere, quod Papa non facit:fed cogit uniuerfum mundum àfide Chrifti ad fua Diabolicamendacia,uc regimèn Papæ,in corpore,bonis amp;nbsp;ank nia,decics nimirum peius fit quamTurcæret fi Turcamexpugna-Libcr Lut ‘^»dimus, a Papa incipiendum nobis effet, nbsp;nbsp;Allonge atrocifsi-

contra Re» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oranein pudore(T^,Iiumauum inuedus cil in Regetn

§ê Anglic. Angliæ,poileaquamfenfici|liuslibro multum exilliraationis de-trahiEuangdio Lutherico, etiam apud Germanos, translateeo per Hieronymum Emferum in lingua Germanicam.NulIa fane conuitia,qu£ mens pefsima amp;nbsp;os ^laledicentilsimûexcogitare po--terant, ilii uifa funt nimis uel iniuriofa ucl icurrilia:Quicquid iii buccâ uenit,fine omni uerecûdi'a euomuittius gentium,quo Regig dignitati defertur,ac fas omnéfuriofe cotemnens.Et inter conui-tia etiam prodigiofam fæpe interponebat arrogantiam amp;nbsp;con-lacflatia de temptum,dum falfo iadlitaret fe de uerbo Del. Ego ucro(inquit’) uerboDcû aduerfus didapatrum, hominum,angelorum,dænionum,pono, non antiquumufum,non niultitudinem hominumrfed unius ma' ieilatis ætcrnæ uerbum, Euangelion, quod ipfimctcoguntur progt; bare.Hicilo, hic fedeo, hic maneo, hic glorior, hic triumpho,hic infulto Papiilis, Thomiflis, Henriçiilis, Sophiflis, QC omnibus portis Inferi,nedum dictis horainumquantumlibet fandorum*, aut conluetudini failaci, Dei uerbum eil fuper omnia :Diuina Maieilas mecum lacit,ut nihil eurem,fi mille Auguilini,millc Cy^ priani, mille Ecclefiæ Henricianæ,contra me flarent. Deus errate amp;nbsp;fàUere non poteil: Auguflinus et Cyprianus,ficut omnes eledi, errate potucrunt,et errauerunt. Item, Si iblius Chnïli iunius» quis eft iile ilolidus Rex,qui fuis mendacijs nos Papg facere mol{gt; turçNos non iîimus Pap3e,iêd Papa nolfer efl. Noilrum eil,non iudicari abipib,fed ipfum iudicare.Spiritualis enim ànemine ludi-catur,5ô ipfe iudicat omnes : quia ucrum efl. Omnia ueilra, etiam

Papa,quanto magfs fordes iftac amp;nbsp;labes hominum,Thoniiftæ Henna. Item. MiHatn itac^ extorfîmus,ôô tn'umphamus aduerliis alîèrtorem Sacramentorum. Tnumphata uero Mifla,putonos totum Papatum tn'umphare* Nam luper Miflam,ceurupem,nitP tur totus PapatuSjCum fin's M.onaflertjs,Epifcopatibus,Collegrjs, altanbusjminifterijs nbsp;nbsp;dodn'nis : attç adeo cum toto uentre fiio»

Qyg omnia mere necefîè eft,mente Mifla eorum facrilega èC abo-minanda* An uero impudens Simonftrofa improperatioamp;ia-I^*^^^*’^ dantia eius non eft iftaçVbi ait.Si Idolum Romanæ abomination doädna'^^ nis propter Chriftum conculcaui,quod fe in locum Dei ftatuerat, magiftrum^ç Regum amp;nbsp;totius mundi.fecerat, Quis eft ifte Henric cus,nouus Thomifta,difcipuliis duntaxat tamignaui monftri,ut uirulentas blafphemias eius honoremcSit ipfe defenibr Ecclefig ,fed eius Ecclefiæ,quamtanto libro iadiat amp;nbsp;tuetunnempepurpuratæ meretricis ôi ebriæ ÔC fornications matris.Ego Si Ecclefiameius^ defenfbrem ipfiim pro eodem ducens,utroflt;^codcmimpetu

inuadam, 8^ Chrifto duce conficiam.Certusenimfum,dogmata ' mea habere me de coelo, quae etiam aduerliis eum triumphaui, qut

in unguenouilsimo plus habet uirtutis amp;nbsp;aftutip,quam omnes Papas Si Reges Si DoÄorcs, ut nihil agant, qui Bullas nominum Si t tulorum cotra me ialt;ftant. Si libellos fub Regrjs inlcriptionibus

uendicant.Dogmata meaftabunt,8i Papacadetj'nuitis omnibus Deficitdnno quot;nbsp;portis Infcri, Sipoteftatibus acris.dCterrx,0Cmaris.Ipfimepro-

uocauerunt ad bellum,bellum igitur habebunt: pacemoblatam puhftaLutb, contemplerunt,pacc igitur non habcbut.Deusuideri£,uter primo Papatm/lot feüùs defeceritjPapa an Luthems.lnftat enimmors Papatus abo' minabilis:urget cum ineluâabile fuum fatumj8i(ut Daniel Zm petram^^ finem lui uenit^Si nemo auxiliabitur ci. His omnibus Si id genus cuiport^ alqs quam plurimis uæfanæ iadantig fpumis minifcß non contcn- A« pr^uahre tus,addiditcciamcalumnias ac Sycophantias,eafc]patrocilsimas, non folum in Papam Si Regem Angliae:uerum etiam in Impera- Calutnniæ rorem Si in Principes Germaniæ:8i Germanice quidem multo Luth.in ferocius quam Latine,ut fcilicet plcbcm in Principes alacrius con-citaret.Ait crgo.Apparui ego iam tertio coram cis,Denicß Vuor-maciam ingrellus fum, etiam cum Icirem mihi uiolatam elle â Cæ- manîæ. fare fidem publicam. Nam didicerunt Principes Germaniæ,olim defidc laudatilsimæ gcntis,nuncin oblcquium IdoliRomani,ni-hil magis quàm fidem contemnere, in perpetuam Nationis igno-miniam.Itcm.Hæc Çunt arma,quibus hæretici uincuntur hodie, ignis Si furor infulßfsimomm alînorum Si Thomifticorumpor-comm. Sedpergant porei illi. Si fî audent exurant mc.Hic fum Si

ACTA ET scripta MAPvTINI LVTHERI expcâabo COS : cincribus (bhs poft mortem,ctiam in milk mana proiedfSjperfequarecfatîgabohoc abominabikuuIgus.Summa, Vàicns Papal LIS hoftis ero,cxuftus bis hoftis ero. Facitc porcP 3'honîfftæ,quod poteftis,Lurhernhabcbins urfam in uia, amp;ke-iiaminferaitarViidicp iiob:s occurrec amp;nbsp;paccmhabcrenon fînet, cionec ferreas ucftras ccrukes, amp;nbsp;ærcas frontcscontriucrit,uelin fàkiteniiiclin pcrdinoncm, Item Tcutbonice.Quanto pluraftri-Intotum bcbanc,inquic,tanto infainusjftulnusjinipudcntiuscp mentieban-Ckrum» jur, donee conipertuni eft tandem per diJucidas fcn'pturas, Det gra£ia,Papatij,Epifcopatus , Collegia, Monafteria,Àcademias, fimul cum omni facerdotio,Monaeliatu,MoniaJatu,Mifsis, culti busep Deipneras elTe feftas damnatas Djaboli.Populus emm ifte ad liocintendît, ut corain Deoagat operibus, amp;nbsp;non nuda fide: per quod fane et Chriftus negarur Sgt;i~ fides cxtinguûiir Jtcm.Redc comungitur fimul,Papa et Henricus de Anglia.llle Papatum fuum tam bona habet confckntia,quam hic fuum pofsidet rcgnum,ideo Liber Lut. akeralterumfcalpit,ficut inulæ foknt. Sed adhucmuko atrocius contra fla-magiflt;^ kdkiofe fcripfic codera anno, in uniuerfum ftatu Ecckfi-tus Ecdc* afticum,fub hoc ticulo. Aduerfus falfo norainatûEccicfiafticorum fiafticos ftatum Papæ amp;nbsp;Epilcoporura. Se uero, ut cornua contra cos eri-gcretfiipcrbius, norainabac Eccicfiaften Dei gratia: Addens,fi amp;nbsp;Euangeliftà Dei gratia Ce nominaret, faciÜus hoc probare pofsit, quam ullus Epifeoporum pofsit probaretitulum ftium.Se ucro ccv' tumefie,quodChriftus ipleficipfumnominct,amp;prolalihabeat: Qtii Sd dodrinæ ipfius magifter fit, teltifcp futurus in dienouiCsi' mo, quod fcilicct ea dolt;ftrina non fit Luiheri, fed Chrifti puruni Euangelium. Ait igitur in prologo libri, Hiscertiores uosfacio, j inquit, me de cætero uobis non amplius cum honoré exhibituruni efle,utnie fubmitterem ueluobis uel ctiam ulli Angelo de ccelo,ad ludicandum aut examinandum doélrinam meam.Nam ftultc hu-

■ militati fan's factûeftiam tertio Vuormaciæ, amp;nbsp;tamen nihil pro-deft. Sed uolo audiri, iuxta doftrinam S. Pétri,dodtrinacmeae ludicium rationem 8c lundamentum oftendere coram uniuerfo mundo, d na^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habere iniudicatâ a quolibet,ctiam à cunétis Angelis. Cuni

I cpr,^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certus fim,uolo per cam amp;nbsp;uefter et Angeloruni quoC]^

(ut Paulus ait )iudexenè, ut quifquis docirinam meam non acce-ptaueritjfaluarinon pofsit.Dei enim eft,non mea.ddcirco ÔC iüdi' ciummeû, non me5,fed Dei eft.Et infra. At li dixerint, timendum efièjnefiat feditio contra Ecckfiafticos,R.efpondeo,inquit, Nunt ob id uerbuniDei negligi, omnifep mundus perire debetÆftne æquum,ut omnes anim^ intereaut pternaliter, amp;nbsp;harum laruarum temporalis

temporalis pompa permaneat quictacMdius foret,ut omties Epigt; fcopioccicierentur,omma Collegia 00 Monafteriafunditus cra^ dicarentur,quam ut una penret animajOe dicam,ut omnes animae perderentur, propter inutiles laruas amp;nbsp;puppas. Ad quid profunt, nifiut uoluptatibus indulgeant ex aliorum fudorc 8c labore, uer^ bumqi Dei impediant Ç Si autem nolunt audire uerbum Dei, fed infaniunt ac furuntexcommunicationibus, incendns,c?dibus, amp;nbsp;omni malo.’quid iuftius continget eis^ quam fortis quaedam fe-diciOjquæilIos e mundo exterminctÇ Etobhocridendum foîum-modo edetjfi fîeretrficut ak fâpientia diuina,Prouer.i.Hæc in pro^ logo. Quantis ucro côuitfis,opprobriis,fànnis,inipropcri]s,foe.. disagnominibus, amarulentijs, caIumni]s,bJalphemijs execra^ tionibus debachatusfîtin omnes Ordines EccIefîafticos:Maxime inEpi(copos,per totum librum ilium Teuthonicummemoredius referre aut iudieare poterit,quam liber ipfe. Hic fatis fueric,cius re-citare Bullam,quæin medio ferelibri ponitur. In hæcfàne uerba.

Doôloris Lutheri Bulla amp;nbsp;Reformatio.Quiciinc^ opem ferût, Bulla re corpus,bona,8c famam in hoc impendunt,ut Epifeopatus deua^ ftentur, èC Epifeoporum regimen extinguatur, hi liint dileâifîlrj Dei,8^ ueri Chriftianùobfèruantes praecepta Dei,2xf répugnantes ordinationibus Diaboli. Aut fi hoc non polsinc, regimen tarnen illud làltem condemnant acuitant. Contra uero, quicuncp manu tenent Epilcoporum regimen,eifç^ obediuntuoluntaria obedien* tia:hi liint Diaboli miniftri proprfj, ôé répugnant Dei ordinatio-niaclegi. Pro hacuero Bulla, populis Germanipperfuadeda, plu-rimos adduxit Icripturæ locos, quos in Epilcopos ui traxit ÔC re-torlît,Quos eo facilius admilerunt, amp;nbsp;rede addudos putauerunt Laid,quo infenfioresliint abufibusauaritiæ technis,quæuuf go tendebantur,uti quiritabâtur Lutherani, in Aulis ôô Confifto-rrjs Epifeoporum,per OflFicialium Procuratorumep rapacitates, quas belle ibi cômemorat Lutherus. Longe itaep audadlsimum Ex Euan^ turbulentilsimumt^ facinus aggrefliis eftrixator iftc,qui non Ib- gdio pacis Ium per libellos conuitiofos, fed 8^ per ipfum Euangelium pacis, maxime turbauit Germaniam : Quemadmodum fecit olim ludas beiiorum proditor,cui dixit Dominus.luda,ofculo (quod pads amp;nbsp;amicitiæ acfeditio^ fymbolum erat) filium hominis tradisÇ Sic profedo amp;Lutherus num. tuangelio pads prædpitauit in bella amp;nbsp;feditiones Germaniam, In qua nonfolumciuitas una contra aliam, amp;nbsp;gens aduerlûs gen-tem,prouinda aduerliis prouindâ pertinad odio inliirgit:Verum etiampkbs contra Senatum in eademciuitate, populus aduerliis Principem fuum J ôôPrinceps aduerliis Imperatorcm fuum,bella

^4 ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI Çcâitiondc^ meditatui'.Et quanto quiftp plus laAitat Euangcl/uiu, P’*æ cæten's Euangehcus uideri defidrratjtanto ardcntius afpirat ad tumuItus,Cur itacQuia perfuafit Luthcrus/anto uerius Euang€huiTicfic,quanto plus tumultuum par/t.Nam longe antea Vuormaciæin confpcctu Cxfaris, corani omnibus Imperi) Prim cipibus Orciinibus,äicerc palam aufus fucrat,Sibi plane omni« iuciindifsimam fadem iftam in rebus cfle,uidere,ob uerbum Del

ftudia 8c dinènliones fieri. Eu quippe cflê uerbi Dei curfum,caruiiî 8^ cLjetniim : Sicut dicit.Non ucnf pacem mittcre,fed gladium.

Régis An^ Carterum l^î-ex Anglorum, cuius fuperius habita cft mentio, cautc gliæ admo profpiciens,quo ea machinatie tenderettadmonuit llluftrifsimos nitio,c5tra Principes, SaxoniacDuces,Fridericum, ïoannê, 8C Georgium^fi-noua trans qn/dem ôi amice : fed fero 8^ nin^is tarde, pçr locorum di-flantiam.Priufquam enimlitcrf eins rcdderentur,iam per uniuer-fam Germaniam,longelate^inuulgataeratnoita Lutheritranf-

latio Teuthonica. Libet tarnen hicillius Regis p’am recitare ad-monitionem. Literas has (inquit) obfignaturo mihi ucnit in memoriam,Luthcrum in fuis aduerfum me nenfis excufarc fe,quo minusad reliqua reipondeat,impedin' transferêdo BibliaiVifum eftigicur hortariuos,utomnium rcrum maximeprouideatis,nc id permittatur facere. Nam utbonum efle nonnegem, inquauis lingua legi feripturam facramrita certc pcriculofum eff ,ex cius uer-fibne,cuius mala fides fîdem facit omnibus, id ilk fludium cfic,ut bene fcripra male uertendo peruertat:Vcpopulus eafe legere pu-tet in fcriptura fa^ra,quse uir cxecrabilis ab execrandis haufit hærc-ticis.HæcRex illequàm prudentifsime. Qius cnim fatis enar-rare queat,quâtus difsidiorti turbationû^ 8^ ruinarû fomes et oc-noui Teft. cafio fueritea noui Teflamêti translatioçln qua m'r iurgiorû,data per Luth, opera^côtra ueterê 8C probat^ Ecclefiælecfionê^multa immutauit, multa decerpfiCjinuka addid!t,et in aliû lènfum detorfirmukas ad-l'edt in marginib. pafsim glofias erroneas atc^ cauillofas,c£ in pi'f-fationib.nihil malignitatis omifit,ut in partes fuas traheret lect orê. Inuenti fiint igitur ex Germanis, qui ex ea traslatione admifibs ab CO pafsim errores, 8C mutationes collegerunqalfi fùpra Mille, ali] pauciores.Inter quos fane Hieronymus Emfer præcipuamlaudcm pronieruit, qui non folü notauit, ac populo ædidit Lutheri errata in translatione: Verum etiam propriam translation?, quæ probate SC recepto Ecclefiæ textui latino per omnia confonaret,uclut Antidotum contra Lutheri uenena euulgauit,non fine grandi Catholici populiconfolatione . Ex eo enimiabore didiccrunt Ca-tholid,ubi errafiçt Lutherus, gloriantes defiioEuangelio Lu-theranos

dieranos,poterantcunifiduda confutarc. Antcquam ucro pro-diret labor Emferi, mi'rû in modum multiplicabatur per Chalco-graphes nouum TcflamentuniLuihcrijUt etiamfurores,amp; muli- Arroganz eresjô^ quiiibet Idiotæ, qui Teuthonicas literas utcuncp didiccrât, LaicorS nouum illud Teftaniencum,tanquani fonteni omnis ucritatis,aui-di(simeJcgerciit,quicuncp Lutherani eranrilludcÿiæpclegcndo mémorise commendarent,in fînu fècum portantes codieem,Ex quo tantam intra paucos meniès fibi do(ftrinlt;â arrogabant,ut non folum cum Laicis partis Catholic^,ucrun etiani cum facerdotibus SC Monachis,atcp adeo etiam cum M agiftris Sgt;C Cacrx Thcologig DoéloribuSjdifputare de fidc amp;nbsp;Euangelio no erubefcerent.Quin immo repertæfunt muliercuîæ,qusc propofitis Thematis ædicifcj libellis Teuthonicorum, aufæfuerint ulcro prouocarc:Slt; quidem procacifsime inlultantes, ignorantiamcp improperantes 8C con-temptuihabentesuiros , nô modo Laicos,atcp priuatos homines:

Verum etiam quoslibec Do(ftores,8lt; Licentiates totius facultatis Luth.^dnobi» Tbeologicx,actocas etiam Vniuerfitatesrid quod de Argula,No- Utatem Ger.et bill quadam muliere, compertum habetur, Eoep audaciæ, abie-do muliebri pudere,proceiîerunt mulieres Lutheriicf,ut etiam ius, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

officiumep publice in EccIcGa docendi, tametfi Paulus aperte con- Studia Lai . tradiceret ac prohiberet, fibiulùrparcnu Needeeranteis defenlb- corum cir* res uiri Lutherilci,quidicerent, Paulumeatenus prohibuiflè do-nouum cendi munus mulicribus,quatenus adfint uiri, qui doccrcfeiant ualeannVbi ucro cefiènt aut negligant,nefciantuc uiri,ibi optime licere mulicribus utdoceant. Et Lutherusipfe longe antea docue-rat,mulieres quoe^Chriftianorurti uere facerdotes efle,arq^adeo quicquid è Baptilmo replêrit,ucrc Papam, Epifcopum,ôô facerdo-tem elîèJuxta illud Petri didum. Vos autem genus eledum,regale facerdotiunij gens fânda Ôôc* nbsp;nbsp;Cum igicur mobile uulgus ubic|j

magis intentS fit 8lt; auidum,adres nouas late diuulgandas,quàm ad res confiietas in fuo ftatu côferuandasîfadum eft,ut turba Lu-theranorum longe plus operæ impenderit dilcendis facris litcris ïtatranslatis,quant impenditpopulus Catholicoru, ubi Laici earn curam potiisimein facerdotes èC Monachos rcficiebâc. Vnde con-tigitnonnunquam, à Laicis Lutheranis pluresfcripturæ locos ex tempore citari in colloqufjs, quàm citarentur â presbyteris ÔC Mo-nachisCathoIicis^At iani dudum perfuafèrat Lutherus turbis fuis, nullis didishabendam cfle fidem, nifiquæex facris literis profer-rentur, Idcirco reputabâtur Catholici ab illis ignari feripturarum, etiamfieruditifsimi cflênt Theologi. Quinetiam palam aliquâdo corsmmuîtitudine contradicebant eis Laici aliqui,tanquammera

ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERï pro condone dixen'nt mendada auc fignienta hominum« AccC' debant óóalia incommoda.Nam cum annquiTheolog(,multis Cotcmpti retro annis peridam linguarum 8C politiores literas neglexiflent, SCuexati Lutherus mox ab initio per Philippum Melanchtonem, per Bucerum (antequani ab eo in •jj nonnullis articulis düTèntire capiflent)totamuere iuuentutem^ cloquentiæ literis linguarumcp ftudio deditam, acingenioexa-cutis etexpolitis E R. A S M I Roterodami opulculis pulcherrime cxcultamj'n parte fuam craxit^ luuenes uero ÓC ingenio alacres et laborum patientes,mox in Geris literis(quibus Lutherus unicum tribuebat fenium,8C eum iblummodo literalem)ita profecerunt li-teraliter,ut uel XXX. annorum Theologi tarn prompti in dran-dis icripturælocis non uiderentur, quam erant illuQui Sgt;C de peri-tta linguarum de flyli elegantia (ùpcrbientes,mox quoslibet ue-teris farinæTheoIogos,non folum contcmnere,uerum etiam pro-uocare cceperüt, maxime, quando ad populum uerba faciebann

Quod 11 quis nouitatibus corum contradicerct,moxprgtcndc-bantleäionem Græcamuel Hebraicam,autaliquemexuetuftiP fimis autoribus,amp;f confeftim plenis conuitiorumplauftris inuehe-bantur in Graecarum amp;nbsp;Hcbraicarumliterarum ignaros Theolo-gos,quos odiofeibphiftas, afinos, porcosranimaliauentris, in' utilia pondera terrae uocitabant : fuperaddentes etiam ronchos 8gt;^ cachinnos immodeftifsime : Ac unum Lutherü, uelutueruTheo-logum populo commendantesjdus aduerfarios uelut ignaros,im-mo hoftes ucritatis, èC ob alimoniä fibi praccifam autimminutam Luthero inuidentesjinuidiofiisimetraducebant. Cftcrumßquos CScibtuto mifericorditer prgferuaretfibi,ne Saxonicohuic Baal genua rumCatho A^^^^rcnt, fed piozcio ei refiftercnt,amp; contra eum publice uel licorum. Gribcrent uel pracdicarent : ij moxillud Pauli nimium ucrum eile experiebantur. Omnes quipieuiuereuoluntin Chrifto leih,perle-quutionem patientur. Cum enim Lutherani dicerent populo pla-centia,contra ignauiam auaritiamcp amp;nbsp;luxuriàjtem,contrafcor-tationes dC concubinatus Cicricorum quiritantes, falfamt^ iada-rent libertatem Chriftianam,qua libcri eflemus ab omnibus prae-ceptis Bcclefi^jPapg, Epifcoporu, 80 Concilioru: Ac feripturarunt fiico probarent,nihil elTe ieiunia, orationes, uigdiaSj 8^ alia poenP tentiæ opera zChriftum fan's feciHè pro peccatis noftris î fufïicere folamfidem: opera noftra bona non efle meritoria,fed peccata, etiam fi optime fiannamp;id genus multa,ea(^ omnia prompte,ala-critcr amp;nbsp;eloquenter.Catholici uero,iuxta debitum ofEci) fui,reprg-henderent populum de peccatis: reprobarent noua Lutheri dogmata:

ANNO DOMINI M. D. XXII.’ -malaTiubcrentobedire præceptis ritibus Ecckfiacidocercnt ieiii^ nandû, orandum, airjfqj bonis operibus infiftendudîe,ucdignos fadanius propcccan's nollris fruâus pccnitentic. Indc profedo fa ctum eft. Lit populo maxime cHent plaufibiks quidem Lutherani, odibiks uei'o Catholid Condonatorcs:adco,iitin plarift^ duita' tibuskues iuucncs,nouitiie|5 SC aduenf: homines Luthcrani,edam quorum uitalibidinibus,ApoftaGa,ecaliis fcekribus contaminata erat,non fol urn fadk admitterentur ad prædieandum populo.'ue-rumetiampræftrrentur grauibus Sgt;C matur/s uiris,Paftoribus Slt;^ Prioribus.’qui honefte km per conuerfati, fidcliisimc populum uer.-bo excmpio docuerant. Et non raro eucnit, ut ueri kgitimi Expulfio Paftores (quamlibetchari acuenerabiks anteafuerant)autuipcb faftorum Jercntur tumultuanteplebe, aucfubfannationibus iniurr)f(^quod dianis fatigadfractitpukro cederenr, auc fubtraftis cenObusDe-cimifq^ dC oblationibus,ad extremam redafti inopiam,aliundc fi-bi uiftum quærerc cogerentur:triumphantibus interim atep etiam ditekentibus nouis prædicatoribus,qui fequaeem populum uerbo nouiEuangelij kii tluccbant quo ueiknrnnaxime ueroin odium Cleri amp;nbsp;in lieentiofam omnis malinæ libertatemrita ut prorinus formidabiles forent,non folum Ckro,irruptioncm frendentis populi anxie timenti amp;inhoras expedanri: uerum etiam Sena-tui St honeftifsimis quibusepciuibus 8c Magil tratibus : In quorum bona domoseppkbs obtrrata fraternam (quia eflenteorum fratres in Chrifto, immoin dfta) diuiGonçm meditabatur. Erat enim tempus ( de quo prædixerat Apoftolus ) cum fanam doâri- 2.Tim,4.. nam non fuftinerent, led ad fua dcQderia coaeeruarent Gbi magi-ftros, prurientes auribus. Mtra/tacp crattum Lutheranis SC Strenua ftrenuitas 8^ indiiiidajad propugpandam fectam fuam. Multi omiftarcdomcftica ,feribebant hinc indc amicis, ut earn rem ma- ra^iEuan*-, parentes Sc geiij amicos rclinquebant, ut nouum proclamarent Euangdium fuum: per quod lane conftaret, nos eße haftenus mifere dcceptos a Pa-piftis,5lt; reuera omnes gquaks 8c fratres in Chrifto.Et quod per-nidofilsimum eratcoti Germaniæ, Lutherus iasftitabat 8C multi cum eo, Germanis in earn ufep diem nunquamgermane ae fynee-riter prcdicatumfuiße Euangeliû:Se autem uerum proferre Euan-geliû, quod multis fæculislubfcamno laticaflec, Siquis Gdcliû contra mutiret,moxtofapkbeiorû concio in cumcxafpcrabatur,tan-quam uentris gratia Euangclio reGfteret.Lutherani uero ft pafsim gratis infinuabantultronea pcregrinationc urbibusmoil ob aliud fane,uifi ut Euangeliû kiumiilis ineukarêt. Etres ea,cum magnam haberet

^8 acta ÈT scripta MARTINI LVTHERl haberet (pecieni pktati’s præ confiictis Eccicfîæ miniftris, qui prae* fixa amp;nbsp;certa habebant ftipendiaî multos profcdo a. ucra Ecdefiae M4ftb.io fi'deauertit,quimag(s perpendcbant illud Chrifti ♦ Gratis accept Luc.,o ftis,gratis date,quarn iftudeiufdem» Dignus eft opcran'us merce* de fua.Et illud PauIi.Quis militât fiipendrjs fuis unquàmÇ Item, Si nos uobisfpiritualiafeminauimus, magnum eft,ficarnalia ueftra Aflutia metamusC Quanquàm uero Lutherani Concionatores, poftea^ fubrepen s radices egilTent non minus efient in rem propriam intenti ÔC aui-di in alic» di,quàm Catholicüattamen in prima plantatione, mira eis erat

liberalitas» Primum nunquam,ne obfjceretur cis illud R»w lo Apoftoli ad Romanos.Quomodo uero predicabunt,nifi mittan-Heb.s turc Et illud eiufdem ad Hcbræos,Nec quifqua'm fumit fibi hono^ rem,fed qui uocatur a' Deo, tanquàm Aarontcurabant occultis li-teris ÔC nuncfjs, ut ab ipfâ plebe uel ab aliquo Op(imatum,quein (cirent fuæ faftioni fauere,uocarentur in urbem aliquam benemu^ nitam amp;nbsp;populofam;aut fi non uocarentur, uel ultraneum fibi fin^ gebaut exilium,uelneceflariam fibi àTyrannica Euangelf) perfê* cutione fugam ( etiam fi proprijs illaqueati facinoribus profugif. fênt) obteudebantjUtco facihus admitterentur, Vbi uero aliquos nafti fuiftent amicos in ea ciuitate,cui Euangelium fuû annunciare intendcba ntrprocurabant per illos,ut faltem femel aut iterum pcr^ » ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mitrerentur,populo Chriftigratis annunciare uerbum Dei.Quod

fi compotes uoti fierent,mox incendebant plebem in odium Cleri; fin minus.clanculum agebant in angulis, donee quofdam in pargt; temfùain tra(ftos,permouercntad follicitandos alios, qui à Ma^ giftraiibus 06 Senatu obtinerent,fiueprecibus, fiue minis,ut licerec eis uerbum Deilibéré prædfcare, Odiofiim fane uidebaturoptP matibus,negareautprohibereuerbum Dei,ne gratis annunciare^ tur populo, Irac^ licet periculofùm uideretur, Lutheranos admitte-rettamen periculofius uidebatur,reijcere uerbum Dei, 86 fraudare populum paftu Euâgelico, Vnde faâum eft, ut in populofifsimas quafepGermaniæ urbes Imperiales, Lutheri Euangeliumfub eo prætextu irrepfèrittexceptis perpaucis, maxime Colonia Agrippi-na,quam tot milia fandorum Martyrû,qui ibidem ucl pafsi funt, uel religiofê coluntur : ab ifta lue præfêruare hadenus meruerunt» Studium Multum præterea promouitnouû iftud Euangelium Chalcogragt; 86malitia phorum ac Bibliopolarûmens,induftria,impenla Ô6 opera. Nant Typogra» quicquid pro Luthero erat,quàm diligentifsime accmendatifsimc phorum et fuipj-jmfbafur : Quicquid uero pro Catholicis, ignauifsime acui-latum,quot; tiofifsime, Et quæ Lutheri aut pro Luthero erant, Cbalcographi

latißime diTpcrgerentur. Nam Apoftatarum, qui relilt;^is Mona.^ ftcrrjs ad fxculum rcdicrat,infinjtus jam crat numerus,qui uidura ex Lutheranfs libns quxricantcs,m fpccicni Bibh'opolarum longe latecp per Germanise proujncias uagabantur. Qyæucro Catholp corum crant,uelut indoda ueteris barbanei rriuialia fcripta,c5-temnebeât Chalcographünîhil corum I'mprimentcs ultro,fed non-nulli ob mopiam rd familiaris compulfi, aut maxima lucri fpe pro-pofitaindudi,ah'cniscp fumptibus amp;nbsp;impenfis adiun, t|uscdam ex ijs impfimendafufcip;ebant;Ea tarnen I'ca negledinijfeidinanter ac uitiofeimprnnebant,uc masorcm gratiam eo obfeqm'o referrent Lutheranis,quaniCathoIicis. Si qui eoruin lufliorcm Catholics operamimpcndcrcnt,hi à cætens in publicis mereatibus Francok fordiæ,amp; alibi ucxabanturacndebantur,ueIutPapiflæamp;ïàcer-dotum feruL Quamm's ucro Cæfar, aliji^ Principes ac Reges Catholici, feuerifsimis Edidis prohibuiflent Luthcrica aut impri-mi aut uenum exponiradeo tarnen non profccerunt Edidis fuis, ut Lutheranis Bibliopohs plus inde lucri accrefccret. Qyippe cum Magiftratus Slt; Senatores, quibus inquirendi amp;nbsp;animaduertendi cura commiflâ fiicrat,ucl coniuerent malitioiè, uel inuitc 8d negle-dim rem illamcurarcnt, uelutodiofam amp;nbsp;coram populo detra-dioneplenam. Bibliopolæ harum rerum nôignari, èc ab Inqui-fitoribus ipfis occulte nonnunquàm prænioniti, qusc Lutherica crant,reponebant in occulto, in publico proflantibus quibufdani prophanis altcrius negocrj libris. Vnde fiebat,utcmptores,Lu-therica quærentes,cogerentur ea,prgtexcnte Bibliopola metum 8^ periculû, charius 80 maiori precio emere ex occulto, quani cmpturi fuiiTcnt in publico»

Aberat turn procul à Germania Imperator CAROL VS V» STV”' grauiacdiuturnobcllo,quoda Rege Frâciæindidumfibi Vuor-maciæ confiftenti fucrat,implicitus.Frater eins FERDIN A N-, ti^pHnei! D V SjArchidux Audriac Sicjmperialis turn Vicarius feu locum pibus pro-tenensjalf)^ Principes Catholici : uidentes noua Lutheri transla- hibitum. tionc populos maxime in fedam Luthcranam allici ac inducL,xdi-tis mandatis præceperûtjUt quicunc^ lubditorum nouum Lutheri Tcftamciitum^aut quoslibet alios eius libros domi habcret»tradegt; ret in publicum i]s, quibus rccipiendi cura eflet demandata » Et in plærifcç fane locis fubditi Principum,quibus didabat conicientia, ne contra Papac Cacfariscpamp;aliorumPrincipum Riorum Edida ôeprohibitiones, uetitosdomi retinerent libros, obedientertra-diderunt ciufmodi Iibros,qui amp;nbsp;alicubi in unumcongefti rogum, pubh’ce conibufti funt, Optimis enim quibufej^ uidebatur Lu-

Impfa cen« thcrus, tiittn's malitiofe graflari in facras literas noui Tcflarticntf» fn^hbnïs^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Canone, audad cenfura reijdcbat Epi'ftolam ad He^

noai Teft. Epiftolam lacobf, Epiftolain Iud3c,Slt; Apocalypfim Ioan* * nis,Quas läne atrodbus infamabat calumnijs in fiiis præfatio* nibus »In pr^fatione iiero generali, etiam in facratifsima Euangelia audadßimc nianuni niittebat:uolens in primis repudiandam cflc uetuftilsimam banc ôé omnibus Chriftianis notam ac reeepcam opinionemôôlên£entiam,EflefciIicct Quatuor tantum Euangelia, totidemqj Euangeliftas : reprobas per hoc etiam facratifsimas figuras,ÔC uifioncs,atlt;j myfteria Icripturaru, quæ Quaternarium illum numcrum præmonlrrantin Gcnefi,in Ezechiele, in Apoca-lypfi 00c.Rei}cieba£item diuifionem librorum noui Teftamenti in Legales,HifiorialeSjProphetales öi Sapientiales,uulgo ufitatam. lubebat præterea cauere ledorem, ne ex Euangelio, legis aut do-drinae librum fadat t Sicut fadutn fuit hadenus ( inquit) amp;nbsp;quæ-dam præfationes Hieronymi quoC^ docucrunt»Euangeliuenini non requirere opcra,aut pr accepta prscicribere, fed fblum fidem in Chriftum docere,8lt; dulciter confolari crcdentes,affirmabat»

Mutauit Et data opera,ipfe plærac|i loca fcripturg aliter uertebat, in aliumf]^ multa Lu» fenfum trahebat, quéim habebat EccIefiaiPræfêrtim uero in rjs lo-iherusin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qyænotifsima cundis uulgo erät»QuaIia iunt»Oratio Domi-

ut ex ijs populus co facilius crederet,EccIcfiam non habuifle hadenus ueru textum Euangelicum»In oratione igitur Dominica, qu3C a Matthæo cômemoratur iêxto capitulo, mox immutauitinitiutn, dicens.Nofter pater in coelo,tuum nomen fit fandum» At uniuerfa Ecdefia ÓÓ omnis Germania hadenus ficdixit.Pater nofter,qui cs in calis,fandificetur nomen tuumtnec Græci aliter habent« In medio aut iUius orationis pro fuperftibftätiali pofiiit Quotidianum, quod Lucas dicitln fine addit integram daufulam, quam ucl an-tiquißima Ecclefiaru exemplaria ante annos DCC, autDCCC» fcriptanufqua'm habêt.Etenim ait Ecdefia» Sed libera nos a malo» Amen.Luthcrus uero fic ait» Sed libéra nos à maIo:Quia tuum eil rcgnu,8^uirtus,amp;gloria in (accula Amen. Caetera triahabentur Lucac i.In (alutatione itaqi Angelica, ubi Ecdefia ait: Aue gratia plena,Lutherusait; Auegratiofà,fêu amabilis»Teuthonice, bil I^Olbfdige. Hoc eft, digna amari.In Cantico Mariæ,quod Ma-gnificatuulgo dicitur,ubi Ecdefia legit autcanit,Beatam me dicent omnes generationes,Lutherus ait:Beata me glorificabunt omnes filiorum filrj.Denicp in Cantico Zachariac, quod per omnes Ma-tutinas Iegitur,ac Benedidus appellatur,ubi Ecdefia canit. In fan-ditate

ANNO DOMINI M. D, XXII, ôïtate 8^ iuflitia coratti ipfb,omnibus diebus noftns, Lutherus fic uertit,Quo ad uiui'mus in fanditate Sgt;C luftitia^quac ipfi placita eft, Hæc exempli gratia commemorata fint. Ex quibus facile co- Luti, insert gnofcitur,Ltitherum pefsimaintentione nouum T eftamentum co tempore in lingnam uertifle Gcrmanicam, icilicct ut conuinceret, aut faltem perfuaderct popolo,EccIefiam in textu facro fæpc erraC-

Germanos (quod pofteapubliceiadare aulus fuit)hadenus ufcp ad prscdicationem fiiani nunquam anteaueru 8lt; Germanuni audijfle Euangclium.lpfe tarnen met poft aliquot annos,priorem iuanj æditionem in plærifqp locis mutattit î adeo fane, ut ex folo MatthæiEuangclio adnotauerintquidam locos XXXIII.In quibus aliter habet fecunda aeditio eins, qua'm prima, quæ pofte-riorem Quincç annis præcefièrat. Nee his uerfîonibus contentus, Latinam quoc^æditioncm,àpropriaIùaTeuthonicainmultis di-uerfam,adiecit,anno poftprimam æditionem lèptimo, Ccilicet, ut non folum Germanos:uerûetiam Latinos quoslibetinfacraEuan gelf) ledionc perturbaret. Et ne ulla edct nialitiæ conlummatio. Duo fean* ædiditeodem anno 8^ alios libellos turbulentosTeuthonice.B dalofilibri quibus duo ad perturbandum præcipuc deftinatierant;unus ui- Teuihoni» tam Monafticam, alter uitam Coniugalcm : Prior inferiptionem habebat.De uitandis hominum dodrinis:Pofi:erior,De uita Con iugali. Prior multo icripturarum prætextu damnat omnia præce-pta ôô inftituta Ecclefiæ,quæ in facris literis exprefla nô funtîQua-lia (unt. Ne in Quadragefîma uefeamur ouis aut carnib. Item, Vt diebus Quatuor temporum,S«^ in Vigilrjs Apoftolorum, ex præ-cepto Ecclefiæ ieiunetur, Item,Quod Benediâini, ôô Cartufiani carnibus abftineât. Item,Neïiceat Monacho habitutureligiofum abijeere, ÔC libéré ad feculum redire amp;c. nbsp;nbsp;Pofterior,foedilsimc

contra naturalem pudorem loquitur de commixtionc maris amp;nbsp;fœ minæ: probans exillo uerbo Dei, Crefeite amp;nbsp;multiplicamini,Ne-cefiarium efle eiulmodi commixtionem non minus, quàm cibutti, potum,Ibmnum,8^ alia naturæ opera :Addens,Quemadmoduni uir non poteft mutare iêxum Iuû,ita nec pofsit carerc mulicre:quia non fitliberuin autconfîlium,fedres neceflaria 8C naturalis,ut om-nemuirumoporteat haberemulierem,amp;omnemmulierem habere uirum.Et hoc fit magis neceflârium,quam edere, bibere, fereare, dormire,uigilare,ô6c. ideoep teneantur lâcerdotes Monachi^ ac Moniales,lùa relinquere uota,nupti)s(p operam dare. Et de impe-dimentis Matrimoni), gradibus^ affînitatis ÔC conlanguinitatis nihil non perturbât ac fijggillat, quicquid ibi landi Patres præter cxprcfTam Icripturâ conftituerunt, Necijs melior erat liber eius

Tcudio'nicüs, qucm de abuGbus Miflæ infcn'pfît, translatum ex Latino,De abroganda Miffa, Jnquo fane tantumpeftilentfæ in populum côna pios Ecdefiæ ritus euomuit, ut nifi inexhauflæ cflèx raaJitiæ,omnc pus totius uirukntiæ fuæ ibi egeisifle uidcrctur.

Biuero accepit,a Catholicis Prindpibus nouum Teftamentù fuum prohiberi,ne emerctur,ac pub-licisEdiclis pr£ccipi,ut emptum tradatur dcledis Commiiïarrjs autPræfeôtis.’ita profcdoin iæcu-lares quoq^ Principes ÔC ira exarfit,Slt; maledico calamo debaccbatus eil,ut omnes maledicêdi uires,

ÔC omnia conuiriorum tela,in eos iôlosreièruaiîejn Papamuero et Epiieopos nihil anteaeuomuiflèuideri potuerit.Mox igirur poil initium Noui anni iubièquentis, ædidic librum Thcuthonicum, De poteftate ifculari, ad l^rincipem fuum Dueem Saxoniæ loan-nem,quicûc,fratrefcnioreadhuc uiuente,nondû Elector erat,Ad quem fane tàta mordacitate in Principes hbere iniiedtus e Pt, per inde ac fi is, ad quem ffribcbar,aut Princeps natus nô effet,aut ab alt-, is Principibus,ueluthoflis,aut Apo (lata de gêner, ad ignobile uul-gus defecifièt. Quis enim non miretur, Principem tot retro clarif fîmis nobilifsimisq? Atauis illuflrê,acquis auribus accipere potuiffe hæc ignobdis ex plebcia fece Apcflatce in colibro uerba. In Mifnia,inquit, in Bauarias in'Marchia,ah]fqj in lods promulga-ueruntTyranni Ediftum, utnouaTeftamencahincindein præ-feduras tradantur.Hicfubditificagant.Non fohoîû,non literaui Sæculares tradant,fub perkulo falutis fuæ, Qiuiquis enim id fecerit,is feu munda tradit Chriflum Herodi in manus. 11b enim agunt ueiut Chrillid-tii Princb dæ,ficut Herodes. Hoc autêferre debent, fi iubeatur,irrupfioncm pes* in domos fieri,èC ui tolli fiuc fibrös fiue bona:Temeritati refijfii no debet, fed ferenda eil, non autê iuilificandatnec adeampræflad 0bièqufû,autfequela,autobediêtia, ne ueiligio quidetnaut digico uno.T aies nàcp T y rani agût, ficut agere debêt Prindpes mûdani. Mundani PrindpesfunttMundus autem inimicuscftDco, Jd-dreo amp;nbsp;ipfosquoqp facercoportet,quod Dcocontrarium,mundo autem confentaneum fit:ut Ccilicet: non fiant infames, ièd Prin

cipes mundani pcrmaneant.Ne mireris igitur,fi côtra Euangelium furût, fatue agût: Oportetipfos titulo nominicj fuo fatisfaccrc. Et

Et Care debeSj^uod ab initio mundi admodum rara aufs eft Priii-ceps prudcns,adhuc multo rarior Princeps probus:Sunt comtnu* niter niaximifatui,autpefsimincbuloncs iiipcr terram. Quapro^ pter ftmperpefsima quæc^ abipfis expedanda fiint, amp;nbsp;paru boni iperandumeft;præftrtini in rebus diuinis,quæad falutem anima-rum pertinentlpfienimiuntlidores amp;nbsp;carnificcs Dei,qinbus uti-tur ira. diaina in ultionem malorum, et ad externani pacem confer-uandam.Magnus Dominus eft Deus nofter,iddrco 0lt;StaIes,no-biks fcilicet, Illuftres amp;diuites carnifices 8^ lidorcs, eum habere oportet:8^uulc,uthabeantopes,honoremô^ timoré ab omnibus copiofe amp;^abunde. Placet diuinac cius uoluntati, ut carnificeseius uocitemus dementes dominosrad pedes eorum procidamus,ciilt;^ CÛ omni humilitate iubicdi fimusifed eatcnus, quatenus artificium iuumnon extendant nimis Ionge,ut ex carnificibuspaftores fieri udlent»Si Princeps profperatur, ut fit prudens, probus aut Chri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tie

(lianus,hocêmagnis miraculis unû eft, Sgt;C preciofiisimum fignum pwrus fuerunt diuinggratiæfuper eamprouinciam. Nam iuxta communcm cur-(urn cuenit kcundum illud Efaif 3.Dabo pueros Principes eorum, nUsigif.z^'* efFaminati .dominabuntur ds. Et Ofee 13. Dabo tibi regé in fii' d»x saxom»: rare meo, ôd auferamin indignatione mea.Mundus nimis malus Geprgiw. cftjiiecdignus, ut multos habeat Principes prudentes probos: Oportet ranas habere Ciconias.Hcc ibi Lutherus in odium amp;nbsp;de-(pedum Prindpum fgcularium,ad Principem 0^ protedoré fiium»

Et adhuc multo minadus kditiofius^ paulo poft in hæc uerba fiibiunxit.Hi (unt(inquit)Chriftiani Principes noftri,qui fi'dem af ftrunt, T urcamqj deuoratdmmo uero pulchri ibd), fiipcr quibus Minac Luf. bene confidendum eft, ut eiuimodi pulchra prudentia aliquid efti- cqtraPdn* dantmempe, ut præcipitio coIIum rrangant, terrafcj homines in clades mikrias perducant.Ego autcmexcæcatis hominibus, per^ fidditer c5fukrem,ut profpiciant fibi à quodam paruo par-uo dido,quod PfaL loc^.habetur, EfFundit contemptu (uper Prin-dpes» Ego uobis iuro per Deum,fineglexeritis,uthocparuumdi-dum (uper uos ueniat cum impetu,perditi eftis, etiam fi unufquifc^ ueftrum tarn potens eflet, quam Turea eft,amp; nihil proderituobis inflari ac furere.Et iam magna cius didi pars in cfFedum procefsit* Nam admodum paucifunt Prindpes, qui non habeantur pro fa-tuis aut ncbuIonibus:Cau(a huius cft,quia et tales (è(è demonfbrât, 80 populus communis fit intenigens:amp; Prindpum plaga,quam Deus contemptu uocat,potenter progreditur in plebe ct communi popuIo.Etuereor,ncprohibcri non po(sit,nifi Principes agant,ut Prindpes dccct,0C incipiant rurfum cum ratione 8^ modeftia gu*

lt;54 acta et scripta martini lvtheri bcrnarc.Non fercnt,non pofluntnecuoIuntueflräTyrannidettl petulannam^ diu pcramp;rre,boni’ Principes Sc Domini:Secundum hocagfrcfciatisjJeus nonuuk diutius permittere.Non ampJius nunc mundus eil,utolim,quando hominenificurferasucnaba^ mini 8^ cxagicakans

DdenCic»^ Jnferea, dum fic fureret Lutherus, quidam Gennanipiani ac nes hbii crudifam Regis Angliæ afîertionem,quagloriofeacfortiterde^ Captiukate Babylonica, Septem Ecdeßa' Sacra-êor'onatû : cfieperunt a Luthcranis caiumniis aflêrerc,ôt mendacia in mendadS OS calamum Lutheri rerorqufre,D.IoannesEckius Latine,D* Lutli. Thomas Murnerus Teurhonice. Et hidfcRiuifsimCjCumcnume^ raiîèt Sc conuicinèt Lutheri mendacia (^U3nquaginta,é fibello uno ipßus in Regem ædito, Qumquageßmo ÔC ultimo cius mendacio appinxitin marg!nccoronäinßgncm,eo’quodinfignifsimum,ÖC udut rex quidam cæterorum eins mendaciorum,illud eßer.Nempc dixerat in fine libri fui Lutherus,Latine quidem fic. A uirulentia et mendacijs abftinui, quibus liber Régis refer tifs inius cft. T eut ho-niceueroin hûc iênfum.Ego quocpdrcumcirca dimicaui, ar nullus adhuc utiq; meullius mend'aeq ar guère poteft. Hoc nobile cius mendacium.Murnero uifum eff corona dignum,cum fatis cÔftet, omnes, quotquotin ilium fcripfcrc, aduerfarios^quà plurimorum ipfumfcmpcr arguifie mendaciorum. Nam unus D.Io.Dicten-bergius,pius Sc eximius Thcologus,in duabus duniaxat Confuta tionibus,quas ineumdeuotis ÔCdeConfefsione fcripfit,arguit SC conuicitcum DCCC.SC LXXIlILmendadorum,pratter alia in-numera,quæalr)sin reiponßonibus fuis illinon falfonec iniufte

Libn'Ioan. imputauit. Cæterumex Anglis quoepuiriDuo,Regem fuum Fyfcheri, à Lutheri obieélionibus Sê calumnqs defenderunt æditis libris: Epikop Nenipe loannes Fyfcherus, Epifeopus RofFcnfismir iuxta SC otten is, acomnrjugæ crudirioniSjSCintegcrrimacuitaffamatcpac pietatis,qui ut fummus eft Theologus 5c trium linguarum præci-puarumperitiisimus, grauifsimcfane SC copiofifsime confutauit. Duos prçcipuos SC Antefignanos inter hœrcricos huius tempon's, Lutherum et Oecolampadium:hunclibris Quincp,DcuenerabiIi Sacramento Euchariftiae.TlIum grandi primum uoluminc, contra afiertionemXLI. articulorum, quos in Bulla fuadamnauerat , Papa Leo X.Deindc alio Iibro,pro defcnfionc Regigafiertionis.

Alioitêlibro,prodefcnfioncfieri facerdorif In quibus iâneom-nibus,8C mira uius eft modeftia contra immodeftifsimum,SC profunda in confutandis erroribus Sc mendacqs, citandifq? turn (cri-pturae turn ueterum autorum teftimonqs, eruditione. Cuius fane inifiutn

initi'um in Rcgij libri dcfenGone,propter infîgnem aduerßrij ma-Iignitateni,ex lufto dolore eft aliquantoacrius,qua'mfùmmauiri lenitas amp;nbsp;manfùetudo loqui côfueuerat.Sic enim ai'n Chrifti uox in Canticis eft^Capite nobis uuipcs paruulas,quæ demoliuntur ui- itfa Luthc* neas.Qua plane monet,hæreticos eflècapiendos, antequàm ado- rus eft» lefcant Nam hi uulpim's fraudibus uineas,hoc eftjEcdefiâ Chrifti démolir« ftudenuOptarim igitur,ut hanc uocem audqfTent hi, qui-bus ex ofticio incumbit, hæreticos, dum paruuli funt,compræhen-dere.Nec^ enim hodie tam grauis eiTetin Ecclefia tempcftas,8d re-rum omnium perturbatio, fi Lutherus, dum eflêtuulpecula,fuiflet reprefius. At nunc euafit inuulpemgrandiuftulam, annofam ÔC ueteratricem, tot dolis, aftutijs, artibus inftrult;ftam,ut medium te-neri difticillimum fit. Sed quid dixi,uulpem'^parum eft,canemdi-xiflemrabidum,immo lupum rapaciisimum,aut fguiisimam quan-dam urfam, quæ raptis catulis, furore quodam agiturtuel magis hpc omnia fimul. Multos enim hoc monftrum intra ft beftias alit.

SedÖ^ eiuimodinomenclaturisapprime gloriatur:Seipfum enim appellat urfam amp;nbsp;legnä.Nam etutranq^ftfuturûCatholicis polli# cetur.Lutherum(inquit)habebitis urftmin uia,5lt;^ leænam in ftmi-ta.In eiufinodi monftrumcuafitcxuulpeculaiamtandem Lutherus. Alter Anglorum,qui Regem fuü egregie défendit, eft Gui- Guilieb lielmus Rofièus;uir acutilsimi iane ingenrj,acinfignis,turn crudi-mus RofTe tioniSjtueloquentiac : Qui mira dexteritate ôé facete ludcns amp;nbsp;gra- us,Qui ue* uitcrobiurgansjcertifsimisteftimonijs ita conuicit Luthcru,Óóin

' os eius improbu omniaipfius mendada retrufit, ut is côtra ne hif-cere quidem aulùs fuerit : Quemadmodum dC Epiftopo Roffenfi, ^js Anglig nec^ Lutherus, nec^ Lutheranorüquifpiam,refpondercunquam Cancdîa» actentauit. Quoniâ uero liber Roffti, Londini æditus,apud Ger- nus, manos uulgo nÔ cxtat:operæ prccium fucrit,unû aut alterum ex eo locum recitarc, ex quo clarius intelligantGermani,quamnuIlafit apud exteros,quibus fides aut probitas cordi eft,Lutheriexiftima-lio.Aitigitur Rofieus.

Vidifti leftoraliquando cæcum, qui pugna ft cuperct irritatus Lutherus ulciftic Verum, ut ftirc poftit, quamin partem dirigatiftum,elicit fimilis cæ* ab aduerfario uocem, quam prolatamprotinusproftquitur uer* bere,nifi citius alter fe fubduxerit, quam ut â cæco poftit attingi. Hune cæcû mihi uidetur agere Lutherus:ftd ita,ut nemo unquam magis egerit ridicule. Nam cum Rex appcilatus eirefpondetad dextram,ille contra iâum proijeit in finiftram .itaep fpefta, qux-lb,quàmfeftiuiter Lutherus huncluditludum,Cogita nuncuidere te ilium, obcæcatis oculis intentûftare ad inserendum colaphum.

acta et SCRÏPT'A MARTINI LVTHERI Vbieftisj'nquit,DomineHenriceHicinproximo. Adhucinup tat,utaccedatpropnis,nempe,ut fen'atccrtius. ProHucite, inquit, ucflrum cpreoium contra Lurhcrum JibelJum . Produco. Adhuc O

propâis. Quîd aderit ufftra DominatioÇanfepcemSacramcntaC Afîèro.AdhucpropiuspauluIum. Quïbus dodrinis7Dei anbo-» nnnûDci. Jam tenendicertus Jcilicetjen qiiàm redelibrat idlum. Audia*,inqu)c,ergo Donn'natio ucftra, Fruftra colunt me doârp nis hominum,

Qui uidetis bunc cæcum infcium, quant longe aberrarit j'n diucr-fam partem, fie exultare præ gaudio, ut compos non fit fui, quafi lacQanna egregium colaphum infregeric aduerfario. Etinfra, Verum, Lutheri, quts ncbulonem ferre poteft talem, qui Mille uitrjs oftêdat fè pof-S'fc de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, atq? agitatuni à kgione dæmonum, Sgt;^ tarnen ica fc iaflat

cœlo habe Solide.Sandi patres omnes erraucrunt:Ecclefia tota iæpius erragt; re dogma^ uit:dodrina mea non potefterrare, quia certiJsimus fum, dodri^ ta fiia. nbsp;nbsp;nbsp;nam mcam non eiîe meam,fcd Chrifii. Videlicet alludcns ad ilia

uerba ChriJli, Verba mea non funt mea, fed eins, qui niifit me pa-tris.Q^id iflude Papa cadet, dogmata mea ftabunt. Nonne cer^ tareuidetur cum illo Chridi.CoeJum Ôé terratranfibnt,unum iota nÔ peribitde uerbis meisîNam cum ait.Rapuit me Dominus im^ prudentem in medias has turbas. Hoc plus eft, quam,Tulit ilium r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diabolus,ÔC ftatuitfupra pinnaculumtempli.Quod fi quisrefpon

dcat,Teftimonium tuum non eft ucrumrquia teftimonium perhf bes deteipfojRecurrctiiJico ad nouamferipturamfuam. Egocer^ fus Jum,dogmata mea habere mede ccelo. Atepibi fifteqin hoefuo ’ _ principio,uelut firmifsimo fund.amento,quod non omnes Papf, Reges,Dodores, homines, Angeli,poter Lint eucrterc,Certus igi' tuCj immo'certifsimus, dogmata Jua habere fc de coelo : ficut certt finit amp;nbsp;certiJsimi, qui dormiunt, omnia uera efie, quæ fomniant. Immo uero certus amp;nbsp;certifsinius,mentiri fc uigilantem, doomata fiia efte deccelo,qiiæ fua fibi murmurât confeientia, dæmonum illi . præftigijs immifia.Hominibus maledicit?*^ Angelis,quicucp man'sipfiuscontradicunt, amp;nbsp;eosclamatos in caiumponcrexom fpurcare facra,blafphcmare Deum,quicuncp non uerentur argue-re Jpurcifsimas ipfius blaJphemias. Tantummodo clamat. Anathema fint omnes, qui impetunt dogmata mea : quiacertus fiim, dogmata mea habere me de codo.Hocigitur principio à reucren-Menilrfx patre petito,Sd à neminc concefio, fic arguit ulterius reueren-frater,pater,potator,Lutherus,extra Ordincm fandi Augu-ftini fugitiuus: unus ex magiftris inertibus Vuittenbergenfibus, utriufep

utriufo^ iuris Bacchanalius informis, in facra. Theoïogia Do-lt;^or indoctiis,Ego ccrrus fmn, dogmata mea habere me de calo, ergo dogmata mea funr coeleftia, Ec tunc ultenus fic. Dogmata meafunccoeleftia:ergo quicunqj contradiat dogmatis meis,os poni't incalum, blafphemat Deum» Qyoniamquidem igitur contradicuntmeisdogmatibuSjPontifex,Imperator,Reges, Epp fcopijfacerdotes. Laid, ôd omnes in fumma boni : mihi licebit pro Deimeimaieftate Pontifieem,Cæfarem, Reges, Epifcopos, facer-dotes,Laicos,omnes dcnicpbonos,anathematizare,maIedi(ftis00 conuicqs inceflerejatq? in omnium coronas Sv capita licebit ex ore mco lutum, coenum, Hercora, merdas expuerc. Et rurliis libro fc-cundo in fine,idem R of eus ait. nbsp;nbsp;nbsp;Jam illud quam ridiculû,quod Qualis fcri

excufatJe,neuideatiirIcilicet nimis inclcmenfermordcrePrinci- ptoreftLu' pern. Ego profecto non dubito, Regem illi facile morfus omnes dierus» condonaturum:Qiiippc quiuerum uidcat illudelle Senecæ.Raro mordet canis,qui latrat.Latratibus profecto Linherus arquiparat Cerbcrum,morfu uîx culicem. Verum quid ni latret firenucjuir ui-dclicetoptimus Slt; modeftilsimus, quando tuminlenfatis, ut ait, monlfris, quænon fentiant, eins omnia fcripta efle ipfius unius prtcconia optima modefti(sima,id cff,h3ercßbus Slt; blafphemijs taniïnfiata,quamnunumunquàm utrem quifquam inflauituen-to.Quæmonftra induruerûtetiam exillius humilliniafubmilsio-ne,qua fic fe fubmifit fraterciilus uicario Chrilli, quomodo ludæi fefubmiferuntChrifto,qiium dan's alapis, fiexerunt genua, clamantes per ludibrium.Aue Rex ludæorum. Verum àmcndacrjs ôô uiruicntia prorfus abftinuiiîe fe teilatur ipfe, cui nihil eft aliud in calamo, quam calumniæ, mendacia, fycophantiæ:Cui nihil eft aliud in animo,quàmuirus, tumor, inuidia. Qui nihil in capite concipitpr3Cterftukitias,furores,amentias;Qui nihil habet in ’ ‘ ore practcr latrinas,merdas, ftercora:Quibus foedius Só Jptircicius quamullus unquam fturra fcurratur.Qiiorum nemo repertus eft unquam præter iftS,tam ftolidus plagcpatida, ut Gbi ftcrcus in os conriccret,quod alij fpueretin finu.Quamobrem qufi fit huiufmo-dfnihil miror,fi nunc indignus habeatur,quo cum quil^ dilputet.

Gertequandoquidem totumiêdeuouitlnferis,Slt;l. obdurauitin Indignus fchifmate,necunquamdecrcuit hærcfes recantareïftatuere tarnen cftLutb. fecum debet, aliquam faltem ut habcat ciuilis honeftatis rationeni, cui quo fibi potius uendicet autoritatem dogmatifta’,quani uilis in he- fpódeatur. retico fcurrg.Quod fi quando uolet,ß difceptabit ferïo,fi mendacia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Jüarecantet,acfycophantias,fi abegeritftultitias,furorcs,Sgt;lt;^ hade- t r iius nimium familiäres furias,fi merdas fuas reforbcar,et iua relin-

gat fl:trcora,quibus tam fade Iinguam fuam calamumcç coiifpur* cat : non deerunt, quf de regraui grauiter,quod decet, diflêranu Verum fi ad iftum, quo cŒpit, modum Ccurrari pergat,8ó furere,fi graflari calumnia, nugari ftulntia, infànire dementia, (currilitatc ludere, nee aliudin ore geftare quam fênnnas, cloacas, latrinas, merdas,ftercora:faciantquod uolentalrj,nos extêporecapiemus coniïh'um,uelimus ne fic bacchantem ex eius tradare uirtutibus,ói coloribus luis depingere, an fùriofiim fratcrculû, latrinariû ne* bulonê,cum fuis furrjs et furoribus,cû ßii’s merdis et ftercoribus csi' cantccacatûéprelînquerc.Et inpcroratione opens bæcquoepad-Quam foe* mngit. Nam is co modo rem tradat,ut plane fe decîaret meditari dafitfeda fecum, immortalïtatis quoddam genus ablurdifsimum,eaep lara Lutheran» cŒpifle perfrui, ôlt;f totus cflê,uerfàri,uiuereinhLnufmodifenfuô^ dtilla.tione glon'olæ, quod futurum præfùmat poft aliquot adhuc ætatum myriadas, ut recordentur nbsp;nbsp;loquantur homincs, fuifte

olim aliquando apud fæculum prius nebulonem quendam, cui nomen Luthero fuerit,qui quum Cacodfmones impietate uiciftêt, ut dignis emblematis ornaret luam fèdam, picas garrulitate,Ieno* nés improbitate, proftibula obftoenitate, fturras omnes feurrilita-te üiperRn't^Qpi id ftuduerit,curaric, effècerit, ut uelut Philofopho* rum fed3e,ex ipiïs habent uocabula:amp; Gnato meditatus fit,parafî' ti itidem,ut Gnatoniciuocentur,Sic abfurdiftimum genus hæreti* corum,impiecatis, icelerum,fpurcitiæ^ colluuies, appeUentur Lu* theranû Hæc Roflèus.

Epiftoh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidifîèt Lutheri in Maieftatc luam furorem

Regis An^ uerius quam librum, non contra Lutherum iratus refcripfit leuicer gliæad Du aut contêtiofe.’fcd grauiter cum fumma et pietate nbsp;prudentia per

ces Saxoƒ j/ceras admonuit periculi Saxoniæ Duces,Fridericum Principem Eledorem,uelut lèniorcm, fratrem Patruelemcç eius joannem Georgiumthunc Catholicû,ilium exemplo fratris Lutheranum, Itidem SaxoniæDuces,Turingiæ LantgrauiosacMarchiones Milng.Quas fane literas Latine lcriptas, attulit eis Nuncius Regis, qui éî Principibus illis turn honorifîce lulceptus,tum liberaliter ha* bitusjliteriscp amp;nbsp;muneribus datis,dimiftûs ad Regem lûum redijd Rex autem in epiftola liia, quæ fane grauifsima turn uerbis tûlèn* tentqs erat, captata primum à cognationc beneuolentia, illos de multis periculis, quæ ipfeprudenter præuidit,ÔC Germania poft calamitolê experta efttadmonuit» De quibusamp;Dux Georgius fe honefte purgauit,eiufc^ admonitionireaerêter gratias egit.Qiiid Verba Re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Principes Régi relcriplèrint,uulgo non compertum

quit ) 5^ tam potentes, amp;nbsp;in Chridi cultu tarn dcuotos Principes, aiitpropius fpedare potefljaut debet mouereuehcmentius, quam cohsbendæ fadionis ifti'us Lutberanæ (ludiumCqua nullam un-quam in terras nocendorem maJus inuexit Genius, aut quæ maio-rem pernieiem fit allatura propediem, nifi boni pr/^p omnes obfti-terint,amp;^ in primis qui plurimum 80 poHunt debent Principes, Et infra. Quanquam non admodum decoru puccm,ita me com-parare,ureum hominc tali publice componar aedifputem: tarnen cum Rex propheta Dauid,non cenfuit indecorum, ante arcam foederis nudum faltare cum quohbenipfe certe no cram quenqua'm habiturùs indignum,quo cum in gratiam religionis,pro fidci ueri-tare difiererem.Nunc uero,cum nihil ad rem rcfpondeat,fed ratio-num loco proférât mera deliria,a Iios cum illo congredi necinhor tabor nec prohibebo. Ipie certe no commitram, ut cum inianiente iniàniam.Nam quifquis amp;nbsp;æquus lecTtor prudens,libellu meum cum illius libro perlegct,is profedo facile iudicabit,iam nunc Lu-thcri Nj'nfjs fatis lupercprefponfum efle,Quod fi quis illi tarn inique faueacjucmeauerbanôfuftineatinfpiccre, auttaminfigniter inftupcfcatjUtconarisutrim^locis, non fen nar rem adhuc refpon-fo no egere:huic nulla unquam refponfione fatisfecero. Et rurfus. AtnuncelTecichoftiSjUtorbitoti inclarefcat altcrum,ncmpe aut ipfum efle prorfiis imbecillum,aut mcas rationes admodû uaîuifie: quas contra nihil inuenire potuerit,prxterinfulfa lcommata , Ôi prorfus infana conuitia, Qiiibus (î me commoueri putat, egregie Comatia in profedo fallitur. Etenim quantumuis ille me uocec infanum ( uo-car opinor plus millies ) nunquàm ramen tam infanus ero, ut ægrc feram,quod infanus uocer ab infano. Iraqi aut mca me fallit opi-nio,aut iftius in me ac Regium nomen contumcliofa fpurcitia,uos haud paulo magis quam me, uiri Clarifsimqcomouet.Solctenim generofus animus nobilium reucrentiaquadam inter fe colfigari, qua uel in hofte, qua oderintac perfequantur hominem, perfo-nam tarnen honorent,acreuereantur officium.Nec generofus fere quifqua'm inuenitur uiquam tam inciuilis ac barbarus, qui uel ini-mfcitijsullis adduci pofsiqut fcurrilemin modum,linguæpetulan-tia confpergat nobilem.Et infra. Nam fi quid maledidis illis im- Lutherus mifcuit,de cuius ueritatc poterat, quifquis rem non nofiet, aliquid calumnijs fortafîêdubitaremuncin animum luccurret Icdoribus, nihil illius malediccntiæ credendum,cui perpetuum inftitutum effe uidcat, de Principibus prorfiis omnibus,atep ipfo ctiam Cæfare mentiendi. Neep enim iftud Luthero nouum eft, omnia comminifei ac fingere, quibus in odium Principum icclerateconcitet, atep cxtimulet

70 ACTA ET SCRIPTA MARTINI tVTHERl popuIuttiJn quod negoaum prottiouendum,fcdcratorumfioini-num cateruam lamdudum contraxit at:(^ adiunxit fibt ItaiJ nulla Coiuratio, un^ faftio fuit ita feditiofä, peftiletis,nepharia,quac fic rdigionem Lutherana, Quiuem joljerg jgges omnes obruere, mores omnes bonos cor* rumpere, Refpublicas omnes euertere machi'nata fit,ut nuncifta coniuratio Lutherana,qug amp;nbsp;facra omnia prophanat,ÔÔ propha* na contaminât, Quæita Chriftum prædicat,uteiusSacramenta côculcctata Dei buccinat gratiam, ut arbitrij libertatem deftruat: ita fidem extollit, ut operibus bonis detrahat,amp; inuehat peccandi licentiama'ta miiericordiam fubleuat,ut iuftitiam déprimât, ma* lorum omniu caufam ineuitabilem, non in Deualiquem malum, quod Manichæi iaitem comment! iunt : fed in unicum ilium uerc bonum reijciat. Qui cum ad hunc modum impie diuina trada* Quam fe- rit,uelut accelo deiedus icrpês,uirus efFundit in terras, in Ecclefia ditiofe fcri* commouetdiifenfionemjkges omnes abrogat,Magiftratusom* bit Luth, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eneruatjLaicos in facerdotes concitatjUtrofcj aduerfus Ponti*

ficem,populos aduerfus Principes:Nec aliud plane molitur,qujini utfquod omen aucrtant Supcri)Germaniæ primum populus tan* quam pro libcrtate bellum indicat Proccribus. Deinde utChri* ftiani contra Chriftianos, fpedantibus ÓÓ irridentibus Chrifti ho-ftibus,pro Chrifti fide ac religione depugnet, nbsp;nbsp;Quod fi quis for*

. tc non credat,ab uno homine nihili,tantum unquampericuli nafci Germania pode;buicin mentem uelimfubeat Turcica ilia rabies,quac quum ’nunc tot per terras amp;nbsp;maria fèdiffundês,maximam acpulcherri* mam totius mundi partem occuparit, a Duobus olim nebuloni* busfumpfitinitium: Vt interim taceam fadiomem Bohemicam, quæ Slt; ipfa quis nclcit,quam exiguo uermiculo in quam immanetn Draconêjhaud abfcp magno Germanig malo,quam propere ado* leuitcita procliuc eft,mala fêgetê,nullo demetête,crefcere:Nec ullus un^fbdo caruit adnocendû,nelt;Ç ta imbecillus eft quifquâ,quin fecuro poftit ac tanq luftiru fpedati,Iethalc uulnus infligere, Hsec Rex Angliæ, non minus amanter 8^ fideliter,qua'm prudenter Ô6 uere. Ad quernreftribens pius 8^ Catholicus Princeps Dux Sa* Refpofum xoniae Georg.inter cgtera, qug 8^ grauiter 8^ copiofc comemorat, Ducis Gc^ ait.NuIla unquam follidtudo animu meu magis torfit,quam 8^ R^ê An* f^dionis illius,cum primum liifpeda uideretur,prohibendg,amp; po* glw, ftea,cum pafsim graflâretur,cohibendæ coêrcendgcp.Nam Quar* tus iam agitur annus,quod loanni Eckio, Luthero acCarolfta* dio, primis pugnac tarn infalicis ducibus, de certis capitibus Lu-theranæ dodrinæ,difputandilocum, in urbe Academiaq; noftra Lipftcnßmon al/o coiifilio dedi,quaaxututriusœ partis rarionibus diligenter

düigCnter excirfsis^ueritas patcfccrcrjamp;^ rebus Pan'ficnfÏs Erphor-dienfiscp Academîæ ludiciaria autoritäre compofitis,oniniacon-tcntionum (eminaria tolkrêtur.Scd Lutherus:quia ut rei progreC fus fan's indicauitjin ludicuni fentenua parum fpci ponebar, amp;nbsp;perturbandi omnia libidine ardebarantcuertit ludici'j cakulos,Slt; anteuitfloriam,acditisuari] generis IibcUis,triumphosoflentauir» Etfanefiinmea manu fuifièt, noquaquam bbellorumpoftab illo confcriptorum,acditionem Typo£gt;raphis impuncm permififiem»

Statim enim fenfi, quid homo fadiofus mol/rctur,amp; quorfum Aftutta Lu fètandcna,fi non obfiflerctur prorepturus eßet. Nam cum uideret theHaDu» omnibus bonis hoc unice in uotis eße, ut Ecclefiaftici quidam abu-fus ad priftinæ religionis feueritarêcorrigcrêiur, hac udur perfo-nate(ftus,magno ipc(ftatorûplaufu,inorbispcnc uniuerfiThea-trOjTragcediæ fue Principium dédit. Verum haud ita muko poft, cum eaconuellcre tentaret, quæ ne moucriquidê,religionc noftra falua,tuto poßuntrprudccesuirifacilefub peik ouinalatcrc uulpcm depræhenderunt. lam uero pofteaquam inaudita hominis ipfius audacia eo profecit,uc non modo médiocres uiros ,eruditionis pa-rircr amp;incegritaiis opinionccelebres^petulanti cabmo inuâdtret: omniumhumanorum ornamentorum laudc lt;pcctaiiisimum,ma-kdiceiiiiæ fuse frenos îaxaret,ccrci{sima turn pcrfrictæ frontis,tum maliciofse mentis argumenta omnibus de fe dédit. Ar uero nub lisuerbis conièqui queam, quam impudêtis eius hbcl'iferiptionem Couitiator inique tulenm. Continuo cnim, ut de earcfciui,6lt; ediclis,nc in di' Piincipum tione mea ucluêderetur ueJ icgcrctur caui,£lt; in Bibliopolâ,qui pri butheius. tnushicuenumexpofucracgt;accrba careen's multa animaducrti.Ec infra. Porro non mediocriter ctiam animum meum kuat,quod cum præ eseteris Germaniæ Proceribus,in Lutheri Icriptis ac con-cionibus nuncapcrcius, nuncobfcurius impetar:Accidat hoc mihi communecumHeroibusaIioquilaudarifsimis,CaroîoCcfare,cius notuinis Qtiinto, in cuius uerba iuraßc gloriolum mihi ducorSó Henrico O(ftauo,poccntiisimo Anglorû P.ege:Cum quibus cqui-dem uituperari mahm, quam cû Lutherana coHuuie laudari.Ncc^ enim quo minus probiChriftianiqj Principis officium faccrc per^ gamjfteulhsuelminisuclconuitqs efiicict.Etrurfus poftpauca.

Arqui hominis ftripta,pcrinde atep nocentifsimos hoftes à ciuita- Nequitio^i tibus pariter amp;nbsp;finibus meis, quacunc;^ rationcdatur, aberceo.Id f^ fr^nsla-quod diligenter adeo perfequor,ut cum nuper,prætcr expectario-nem meam,exi)ßec Germanica ilia noui Teftamenci tràlatio ( cu-ius Epiftola quoque tua mcntioiicm facie ) cius hbri cxcmplaria omnia.

7Z ACTA ET SCRÏPtA MARTINI LVTHBRI nia,quotquot importata ac diuendita fucrant,mea ipfius pecunia, abîjsquïcmeranc,redimereni» Nimïrumquod lam tum animus hoc mihi didlaret,ôô dih'gentior Iibrorum inipedio (àtis indicarct, ea gratia iuiceptum à Luthero hune ucrtcndf laborem, ut hac arte uniueriàm icripturam iuo commodo translatam,ad dogmata fil« confirma ndadetor queret» Nam quia uidebat fieri non poflc,ut abfïirda ilia iua Paradoxa,ueterum Theologorum:à quorum do* drina paritcramp;^ uita procul abeft Lutherus, feitis aftrueret,icri-pturæ fimpl'citatc aliquoties in alienum atçp adeo repugnantem fenlîim flexibili,ad eum modum abuti inftituit.Quod autem confi* lium callidius aptius^ ad fimpliciorum animos captandoscapere potuifièt, quàmut uniueriàmnouiTcflamcnriicripturam,nouo genere,tum interprctationis,tum annotationis,in iuum iudiciutn deflexam,uelut hamum eica tedum,uulgo porrigerctcAlioqui aut nullis, aut no nififlupidifsimis periùadcrct,ut bonorum,ita amp;nbsp;ma lorum neceisitatem à Deo pendere» Quod dogma cum in Philo* fbphis iuisBthnici homines non tolerarint,nos Chriftiani,quibus fidei dodrina clarioriueritatis luce affulfit, in Luthero amplede-mur C Quod fi femel cum Luthero recipimus,omnia euenfre necei^ fàrio, iam fane omnis huraanæ rationis uis, omne confilium,ius denicç omne,quo uel præmium bonis,uel poenamalis decernitur, fruftra eife comperientur. Hæc Slt; id genus mulca Dux Georgius grauiter amp;nbsp;ex animofut erat iynccrus amp;nbsp;fine fidione ) ad Regem IniuriçLu* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem Princeps, pofteaquam uidit libellum Lutheri

Ducê^Ge» futhonicum, ad Nobilem quendam Hartmannum de Crone* orc»ium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æditum, in quo multis iniurrjs àc calumnrjs ille eum publiée

traduxerat:coepit per literas Lutherum interrogarc, anfateretur cum libellum uere iiium efie. Is autem,ferox Principu contemptor, moxferociisimcillireipondit,plus fere iniuriaru ingerensinepi-ftola,quam fecerat prius in libcIIo.Quamuis in Lipfica diiputatio* ne longe aliter de eoPrincipe iènfiiTetjatc^ etiam publice fcripfîiîêt antea» Hrs igitur uerbis cxorfiis eft epiftofam in Teuthonico» Cei^ Ferox Slt; fare à furendo 8C inianiendo contra Deum amp;nbsp;Chriftum eius,Ioca contem» mei obiequrj, in primis, Inclemcns Princeps ac Domine, ueftræil-Luth nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luftris Inclementiæ literas fimul cumlibeflo ièu epiftola, quam ad

Dominum Hartmannum a' Groneberg Icripièrim, accepi, feci mihi præcipue legi eum locum, de quo ueftra Illuftris Incicmentia queritur,tanquàm de atrocibus iniurfjs,quæ ad animam,Iufiuran-dum amp;nbsp;famam ipedant» IIIe enim libellus antea amp;nbsp;hic ÔC alibi excu* fuseft.Cum igitur feiredefideret ueftra Illuftfis Incicmentiaqui* bulham uerbis in CO ftareuelioijBrcucreiponfum meumeft, mrhi tantundein

tantudctn ualere coramueftra lit Incle.utcuncj accipiatur fiue pro ftando,fiue pro iacendo,fedendo aut curredo,Et poft pauca.Natn fineftra III. Inck.non menoretur inciuiliter,meueftrani am'mam, honorem 5ó bon am famamIædere,Chriftaanamueritatem non ita ftekrate crimi'naretur et perkqueretunAttamê hoc non pn'mu cft,quod aueftra Ill.Inck.calumniatus acmak accufatus fum.Etin fine fic habeu Vuittenbergæ Oftauo die loannis.XXIILCum hac fubfcripnone» Martinus Luther, Dei gratia EuangeliftaVuitten' bergenfis. Paulo ante ædideratRomæ infigne inLutherum Volumen uoIumen,Doótor loannes Fabri, Epifeopi Conftantienfis tunc in Ioannis Fa caufis Ecckfiafticis uicarius. Quod cum admodum copiofe ex ferh bn;

pturis amp;nbsp;uctuftifsimis quibufep autoribus,Grfcis amp;nbsp;Latinis,Pote- Epifco* ilatem Papæ,Sacramenta Ecckfi?,amp;^ fàcros ritus aflèreretdn Ger* pyg mania quoep exculum eft denuo, non (blum Lipfiæ iuflu lupradF nenfis, 0:iPrincipis,Ducis Georgi), u er um etiamCoIoniæ Agrippina?, ubi titulum iftum promcruit, ut diccretur Malleus in hærefim Lu' Calumnia therein quern fané librS nihil aliud Icripfit Lutherus, quam atro-cemquandam calumniam Teuthonice in præfatione fua,quam jvïatrimo^ prgfixit Expofitioni Septimi capitis Epiftolf B,PauIi,primg ad Co nip, rinthios.Ait enim.Prudentes læculi, ftultis Icekftilc^p fcriptionibus amp;nbsp;clamoribus fiiis, contra ftatum Matrimonq,mundum repknt, Ct ab eo cundos dehortanturxum tarnen ipfimet interim bene fen* tiant,atq^ etiam fado fan's demonftrent,k mulieribus carerc non poflè,tanquamtj,qui non nifi ad matrimonium creati fùnt,ucnan* tur,agitant 8^ tradâtmeretrices die noduq;,Huius generis quoc^ eft nunc Archimorio ilk Joannes Faber Conftanticnfis,invno fa* mofiis ilk fornicator, qui magnum fcripfit librum, Lipfiæ nuper excufiim,contra ftatfi Matrimonfj,ad dehortandum ab eo unum* quenep : nihil tarnen amplius dicens, nifi quam multæ moleftiæ laborcs in eo fint,Perinde ac fi id no feiret iam olim totus mundus, afininum caput iftud nosidipfum primo doceret,quod nemo

tufticorura uel in uillis ignorât. Si eifern ego ipfa Caftitas,non lei* rem maiorem magife^ intokrabilem iniuriam opprobrium, quam quod huiufmodi nebulones,merctricum(Ç uenatores etho* ftes caftitatis,meIaudarent,NcbuIones iunt,non iblum in cute,ue* rum etiam in fundo fui pcdoris,qui digninon fiint, ut cis reipon-deatur.Et poft pauca, Cum igitur Deus mulierem ita crcaucrit,ut debeat amp;nbsp;cogatur efie circa uirum,iatis nobis fuerit,Deum cik no* bifeumÎIdeoqp Matrimonium honoremus uelutdiuinumnobi* kc^ negocium.Quod fi feioli iüi illud inire noluerint, dimittamua cos in fita c^dtate fornicari ac lcortari,qua diu permiierit cis Deus.

74 acta et SCRITTA MARTIN! LVTHERÏ Nos habemus uerbum Dei pro nobis, quod manebit, amp;nbsp;non obgt; ftupcfcet coram ei'ufinodi cra-Csis fabris, etiâ fî plures foren t,quani fit arena man's» Hac impudent! calumnia totum Fabn Jibrum, populo fufpedum at(^ inuifum reddere fategit Lutherus, Acutr eruditifsimus noncotra Matrimonium,{edproco,ncmpe,quod rede connumeretur ab Ecclefia inter Septem Sacramenta(quod negauerat Lutherus)in eo libro fcnpferat,0v quidem per digrefsp nem,cum eflet prsecipua eius intentio, ConfutarelibeJIum Luthc-ri depotzdace Papæ* Contra quern fane longa Cerie deduxic ( ut ugt; berrimieft ingenij)relponfiones CX X V1, In quern ÔC Joannes Eck(us,uir dodilsimus, tres iuftos perleripfit amp;nbsp;Pariffis ædiditli-bros,quibus nec Lutherus nec Lutheranorum quilpiärelpondiu

Quamuis uero Paulus in eo capite, quod Lutherus prauilsima Paulus uir expolitioneperuertit,in multisargumêtisuirginitatemcômendet, ginitatem atc^ etiam Matrimonio praefcrat : Qiiippe ubi ait» Volo autem coniugio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mjs homines efle ficut me ipfum» Item. Dico autem non

” nuptis uiduis,bonueft illis fi fic permanlerint,ficut ego.Item» IZ)e uirginibus autem pr^ceptSDomini non habeo: cofilium aute \ do»Item.Qjioniambonumeft homini fic efle. Item, Solutus es ab iixore,noli quærerc uxorê.Et adhuc multo apertius, Volo, inquit, uos fine follicitudine elîè, Qu* fine uxorc eft, follicitus eft quæ do^ mini lunt,quomodo placeat Deo:Qui aûtcûuxoreeft,lbllicitus eft qug lùnt mudi, quomodo placeat uxori,8ô diuilus eft. Et mulier im nupta ôô uirgo, cogitât quæ domini funt, ut fit fanda corpore èC Ipiritu, Quæ autem nupta eft,cogitat quæ lùnt mundi, quomodo placeat uiro.Itein, Igitur Ö6 qui matrimonio iungituirginemlùamj bene facit:Sf qui non iungit, melius facit, Hæc tarnen omnia Pauli dida,Lutherus impiidentilsime pariter amp;nbsp;impfjfsime peruertit,ô^ in Iceleratælibidinis, cui Monachi Monialefcp facrilegas nuptias prætexunt,patrocinium detorquet cxpofitione fua Teuthonica, quam Epithalamion uocat, Vbi ergo Apoftolus ait, Volo om-Lutheri caj nbsp;nbsp;nbsp;homines efiè ficut me ipfum, fed unufquifcj^ proprium donum

Deo: alius quidem fic,alius ucro fic,Ibi Lutherus cgregia Virgines, expofitione fua fic infcrt.Ex hisfequitur,inquit,quamxmmanitcr ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crrcpt,qui Moniales inflant, quod ftatus earum coram D eo præ^

ftantior ac melior fit Matrimonio, amp;nbsp;fin gunt ibifpecialesaureogt; las, neftio, quöt prærogatiuas ac dignitates,eafC]^ uocant Ipon-fas Chrifti,qug potius Diaboli Iponfgfunt,cum non utantur caftt-täte,ficut ea uti oportet; Nempe,nô ut coram Deo melior finlêd ut ' lùper terra liberiores aptiorescp reddat homines ad infiftendum iierbo Dei,quani Matrimonium, Etpoftpauca, Cutn uero hicfigt; mus

r - Î î*æ mus in co foco,ubi Paulus Matrimoniuni tarn fubli'mitcr cxtolhc, amp;nbsp;donum diuinumuocat, nos quocjampJius confyderabimus 0^ ortendenius. Matrimony ftatum omnium maxime fpintualem ^isftanb. cdèjfaKb^ 8C inique quofdam Ordines didos fuiflefpintualcSi religioforu Matrimom'umuero ftatum{æcularem»Seduiceucrfa,Matrimoniuni dici debere uere fpintualem ftatum,ut eft:Ordines uero uere Qculares ftatus, ut fiint. Mere igi tur peruerfiim abufum ucrborum mundo intulerunt, ac omnibus impofuerunt:feducentes,uc diccre-tur fgcularc,quod fpirituale crat:Spirituale uero, quod re ucra fgcu-lare erat. Et infra. Vbi Paulus ait. Virginitatem à Deo prfceptam nbsp;nbsp;y,rgini

non efle, non magis quam Matrimonium : hoceft,Iibcram omni- jatem. bus eflê deberCjPer hoc auferiit ab ea omnem honorê,qui ci ab al-tis prædicatoribus datus hadenusfuit. Vbi enimnon cftprarce-ptum,ibi coram Deo nec meritum ullumeftnecpræm um,fedli-bertas quidamfccundumfe.Coram Deo enim tantundem ualer, fiue fis fiue non fis uirgo.Et ficutfupra dicit,Qui uocatus eft feruus, libcrtus eft dominidta amp;nbsp;hiedicipoteft,Quæ uocata eft uirgo.mu-lier eft coram Deo:amp; quæ uocata eft mulier,coram Deo uirgo eft. Coram Deo enim omnia æquiualent,neculla eft diftindio perfb-narum,nec meritum operumifcd fblummodo cqualis fides in omnibus amp;nbsp;per omnia. EumlibrumLatinetransJatum,confurauit infignis TheoIogus,Dodor Conradus Kollin, Ordinarius The-ologiæ Profeflbr Coloniæ,in Coenobio Praedieatorumded ita co-piolèjUt prima pars Confutationis in fex baud ita breues libres ex- Con. Kob tenfa fitjufcß adco exquifite adfingulailliusdidarefpondit.Sum- lin. matim uerç dicit,ä Luchcro per Epiihalamium fiium lafciuum, lierum Paulini textus fenfhrn deprauatum : Pauli uirginitatem ne-gatam(uiduum enim fuifïê afHrmat)patrias Germanip leges abro-gatas:R-cIigionum famam denigratam,continentiæ apud Deum ôefrudum ÔC aureolam fublatam: Clcri celibatum foedis ac ueiitis nuptfjs confpurcatum,Digamiam Clericis admifiam:Sanda no-ftra prophanata, Ecclefiae pulchritudinem deformatamiMonia-lium pudicitiam in fornicum turpitudinem uerfamjpiaMonafti-corum uota concuIcata:Breuitcr Chriftum de cordibus homin urn cum ommi pietate religione paritereiedum,Turcæ dodrinam Germanis traditam, ciep ad occupandum ui Germaniam,quam perfidis Apoftatis ille repleuit,eo Iibro paratam efleuiam, Ex- Ludicra icratià à Io. Cochlæo aeditus de gratia Sacramentorûliber unus, alter item de Baptifmo paruulorum, Argentorati. Quorum fane Qq, priorcm ut uidit Lutherus, mox in eum parauit refponfidné:adco chijcum. quidem ludicram ÔC conuitiofam, ut ipfemet diceret fuoNefeno

quem poftca in Albi mifere fubmerfum,fpe miracult,uarits immur-' murationibus fruftra in uitam reuocarc tentauic)fi pro bacchana-libus illis ineptire uideretur,ipium Nefenü eius ineptig fibi autorem cflc,ölt;^ fans qufdem imperiofum, Atlt;^ ut maior apparcret conteni' ptuSjieptemludcndocarmina præmifit,Quorû fie habet ininunv

,^rtna utrumtp cano, Mogont clui nuper ab ori^^ Leucotcantjfato /fob dus, Saxona^ uenit Lîttora,multum iHc ^furijs utxatiis (xdïro^ Jd^ßekrutn;,memorem rajôrum cladis ob tram.

Libclluslo difsimiîi ludendigenere,temporisopportunitate induftus. Nam annisCoc, paulo ante monftrofus in propinquis Vittenbergæfimbusuilus Cuojillarâ uaccæ partus, qui caluo capite, monaftico cernebatur circu-r/Iinotau» rum.

Carmina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î^ondlra bouem^ catto^ Borece c^uiprimus ab ons,

in Luth. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euthomcas terrasprofugus conjpurcatyi^ omnem.

Sub Jpccie monacln utolatpaccm^ßdemqs, r Sathatiießcuisfar^i agitatus^^^ a/iro Id)irlt;e Theßphonesukrict nbsp;nbsp;n athemate panas

y.xpoßcenteyßurit, mu^itu uaflus inani Scmiuirt laccro ßubJemibouißßcucullo,

CæterumTypographus Colonicnfis, qui Jibellum infeio Co' chlfoexcudebat,hgcuerba,pro (ui cxcufatione, in frontifpicio prp mifit.CriminationeSjinquit, Lutheri,quibus cx ordinc hic reipon-detur,parciculatim fingulis refponfionibus ex induftria prattexuL muSjUt æquus iudex, re æqua lance cxpen(ä,cogno(cat,omni Migt; (nconftans notauro non deefie iuum Thefta. Sub finem uero libelli fic aic Luth. nbsp;nbsp;nbsp;Cochlæus. Sed quid mirum,fi hoc in libro,quantumlibet breui,ter

mutaueris (uper una eademq^ re fentennam,qui hocidemiuper cadere,terquolt;^ fecerisprius in uno folio ruæafièrtionisCQueni jgitur non tedcat,tecû,qui ufc^ adeo iiarius mobilifcß ôé impudens es,difputareC Ad eauero nihil amplius re(pondit,neqjLutherus ncccomplicueius quifpiam.Ædidit uero aliumlibellum Lutherus, de formula Mifiæôi commuuionis:adeoian£imperiofum,utar-ro-

rogauerit fibi iusconfti'tucndôrüftiHtùû,quodipfè pnus imttiamYj-fuperbja,nec fummo Pontifia ncc Generali Conciliopermittefe iioIebat.Hoc eft igitur dus libri exordium ♦ Hadenus(in quit)Iibeb lis èC fermonibus egi inter populos, ut corda primum ab impijs opinionibus cæremoniarum auocarem:Chriftianum amp;nbsp;common dum arbitratus me facere, fi caufa ficrem, ut abfcji manibus con-tereretur abominatio, quam Sathan per hominem peccatiin loco fando ftatuerat, Proinde nihil ui aut imperiotentaui,nccuetera nouis mutaui, Ec poft pauca. Qu arc de formula (inqui£)aliqua pia miftandi(ut uocant) 8d communicandi agemusracfic agemus^ut non amplius ibiumuerbo dodrinae corda regamus, ftd ma num quolt;^ apponamus, publica adminiftratione in opus pcrduca-musmulli prorfus præiudicantcs, ne aliam ampledi amp;nbsp;fcqui JicC' at STc* In hunceius librum fcripfit Propugnaculum quoddam Ecclefiæjonge clariisimus Theologus:uir8lt;^ uitseinnocentia,00 Clicb eruditionis ubertate infignis,Iudocus Clichtoucus,Dodôr Parifi- touei, cnfis.Qui antea Antilutheru quoc^ ftripftrat:T er nos autc libros compleditur opus utrunc^,amp;^ eosquidemtumftylifacilitate,tum dodringmultfjugis copia SC uarietate confpicuos. Ad quos tarnen omnes,quia Latini funt,T euthorticus Euangelifta perpetuo tacet: caute difsimulans,ne quid eorum Germanic plcbes,in quas Apo-ftolicam fibi arrogatautoritatem,intelligant, Hie autembreuitatis gratia fiiffecerit, recitare pauca cxi]s, quae uir ille ad Lutheranum relpondicexordium* nbsp;nbsp;Scuera(inquit)dignum eftcenfura,quod

itnpias uocat Lutherus Cæremoniarum opiniones,in Ecclefiaftico officio fieri iblitarum.Nam ueteris legis ritus,in oblationibus ÔC crifierjs illiustemporis obferuari conluetos,nemo fanæ mentis impies dixerinCum iufterit fæpifsime Dominus in Exodo,Leuitico, Libro Numeri amp;nbsp;Deuteronomio, il los diligenter nbsp;nbsp;diftride pro

legis illius decurfù euftodiri. Quis igitur nifi plane improbus,Si mente parum conftans,Nouæ legis Cæremonias,magifterio fpi-ritus fandiinftitutas,8i iàcratiorum myfteriorum fignifîcatiuas, promouentefe^ populum inmaiorem diuini cultus reuerentiara, appdlauerit impias âUt facrilegasCEt infra. Qtïæ obfecro nocen- De unifor* tior pofiètinduci peftis in Ecclefiam Dei,aut qug magis horrenda tni ritu celc confufio,quam ut tandem nulla habcatur certa form3,celebrandi brandi Mif diuinuni Miftæ myfterium C Quod omnium, qu* in Ecclefiaftico geruntur ordine, cxcellentifsimum eft amp;nbsp;iupremum. Cunlt;q?uni-formis fuerit ritus apudHebræos,immolandi atcß manducandi agnum Pafchalem typicum,quamdiu ueteris Synagogçdecurfus agebatunnonne pudendum cHct Si abominandum,ipfum uerum

pro euiufcp nutu permutandoC Et rurfus. Verum percontari nunc (inquit ,idunum â Lutherouelim,in quapoteftatehfcfadt,et quis dédit iHi ha ne poteftatem^ut antiquam formam celebrandi diuini myfierqimmutet, Sô nouam fabricetcSi enim de codo k miflum contendit, aut à Dei fpiritu,ad moliendumid opus,Ggna fui Apo^ Aolatus ellendat oportet, quibus fidem faciat, à Deoipfumcflê, quod tentât.Huiuftnodi autem Ggna needumcuiquamconfpeda I ■ r' 1 ^,^untauteognita.HæcilIe. nbsp;nbsp;Ægerrimc autem ferebatLutherus,

the contra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eoram oculis lûis perdurare adhuc ueteres Caercx

Ecclefiam montas in Eeclefîa Collegiata, quæ memoriæ uenerationi Om-Omnium nium lânâorûdedicata erat.Duxenim Fridcricus,EleÓ:or,quani^ Sandorû yjj, nmka Lut hero contra Ecclefiam permirtebat,non ramen ^^ttte ^‘■^omnem pro libitu impictatem eipalsim admirtebat, utiadmifit ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofteafratereius.NondumliCcbat Lut hero,uiuente ino,facrilegas

inire nuptias înondum euacuare aut Ipoliare perlbnis ÔC bonis Monaftertamicogéré aut pcJlerepaflores Catholicos amp;c ,Ait: itaep in Rneiüius Itbelli fui, quem de formulamifiàndi ædiderau Nec uos aut quoluis altos abllerreat, quod in noifra Vuittenber-ga adhuc perl’eucrat Topheth illa facrikga, qua? Principum Saxonia? impia amp;nbsp;perdita pecunia efl : Ecclefiam dico omnium San-ôorum Nam rantûeft, milèrente Deo, apud nos antidoti per co-piofiim uerbum Dei, ut peflis ilia i!i angnlofuo languens,non nifi fibiipfi pellilens fit. Denit^uix tres aut Quatuor porei êé uentres, funi tn ipfa tlîa perditionis domo,qui pccuniam illam coIunnCæ-tci'is omnibus fimul èC uniuerlb populo infignis naulèa ÔC abomi-Noué Mo natio cil. Accidie eo anno res in cum ufqt dicm apud Germanos niaks una fr,audita,et facinusplane audacifsimum,contraomnesamp; kges 8^ tæamp;f a5^^3^°^^S’^^’^^^’^’^’^^f3’'’dmatcpfacrilcgum.Nempc ciuisunus duéîe Vuit^PP’^*^quot;orgauiæfubiplærumc^refidere folet Dux SaxoniæEk-tenbergam ófor^aufus fuit€x uno Monaficrio Nymicenficlâ abduccre Vuit-tenbergâ, Nouem uirgincs facras pariterrSé quidem in tcmporc facratilsimo, quo omnis populus maxime occupari folet cultu Dei amp;nbsp;deuotionis Iludiorïn peragenda palsionisChriftimemoria, confitendife^ peccatis, amp;nbsp;in facratiCsima Euchariflie communione.

IibroilIudtotiGermanif inuuIgaufranluxtaïliudSaîomonis.Quf Prouir,2. relinquunc iterreôum, amp;nbsp;ambulantper uiàstcnebroras:QuHæ' tantur cum mak feccrintjamp; exultât in rebus pefsitrus.Et feeundum niud Efaiæ.Pcccatumftium quafiSodoma prædicauerunt,necab-konderunt» Laudansigiturimpium Raptorenu'Ifumjquêuoeat Leonardutn

Fccifti opus nouum, de quo proumciar hominefcp cantabunt Verba Lu^ Ioquentur,quod multi ueiut ingens incomodum prodamabunr.

Qui autem cum Deo ientiunt, ueiut ingens commodum glorifica-buntjUt fis ccrtus,Deü ita ordinaflc,Só non efle opus aut confilium tuum proprium:ac flocci facias illorû clamorem,qui pro omnium peisimo id opcrebabebunt, nbsp;nbsp;exiftimabuntnccporJinatumnecç

commiflum xDeo.Vah Vah, dicent,ftultus Leonardus Koppen, a damnaro bærctico Monacho circumuentus, audet Nouem Moniales una uicc abducerc c Monafterio, Sc adiuuare,utuota (uauitamqp Monafticam abnegêt ac déférant. At dixeris hic.Hoc uero eft pulchre feruare fecretum occulrare, immo prodere ac ucndere,utin me conciteturtotum Canobium Nymicenft,quan-do iamaudiunt,meillum fuifle raptorcm. Rcfpondco' inquit Lugt; thcrus)immoucro faliccm raptorcm,fieut et Chnftus raptcJVcrat in mundo, quando per mortem fuam Principitnundi auferebat arma 8C uafafua,ipfumc^ ducebatcaptiuum. lraamp;tuhasmiferas animasex carcere humanxTyrannidis eduxifti,Sx^ quideoppor-tmuTsirao tempore in Pafcha, quo Chriftus fuorum quoep captiui-tatem captiuam duxin Et ne quid rationis aut pudoris feralihuic Nomina ftelerireliquum elfer, Lutherus in fine illius bbelîifui nominatim Moniahû4 comcmorat Nouem Moniales illas,nominect cognomincunam' Lut.expres quanq? proprio,quae omnes erantgrnerc nobilrsdn perpetuum fane dedecus amp;nbsp;opprobrium tot inclytarum familiarum;quas tarn infigni ftclere diflfamat. Atqj ut compFctidr fieret ea iniquiras.feptf ma miferrimarum Apoftatarum illarum,Catharina de Bore,poft biennium in ifculQ,uaga inter fcholares Academicos conuerfario-ne Vuittenbergacexactum, mox utdieriiobicrat Dux Fridcricus Eledor.fada eft Luthcroffi Dfjs placet^;uxorîMonacho Monia-lis,perfido perfida,flagiciofo flagiciofa.’fcilicet ut elfer dignum ollæ operculum,Sc par pari facile coniugerctur,SC mêtircmr cis Paulus, dum ait. Habentes damnationem, quia primam fidem irritam fe^ *’ cerunt. Tantûucro erat odium Luthero,nonmodoin Papam, Duo librf uerumetiamin uniuerfam Ecdefiam Catholicam,ut fis, qui mani-fefteforis iunt,qualesfiint Pighardi 5C Hurs!tæ,maflct coniungi, quam ad Catholicos,quibtis rot antca annis communicauerat,redire.Scripfit itac^ duos libro.s ad eos,quos Pape inimicos putabar; Vnuquidem ad Vualdenfcs,quos Pighardosdicimus,perBo-hemiam Morauiamcp difperfos:Altcrûuero Latine ad Senatum Pragcnftm,tanquamadpr2CcipuosHufsitas. Quanquam ante paucos annoSjUtroft^,ueiut hxreticos ÔC fchifmaticos,etiam

to ACTA ET SCRJPTA MARTINI LVTHBRI pubfKis fcr/ptis fuerat infèâatus, Etcnim in Pighardos atrocitcr inucdus eft, turn in Dcceni præceptis,tum in Relblutionibus fin's, ijrA.wrf/ôf« Hk fane in hæcucrba. Quod fi etiam tempore Apoftolorum, tionfcoaclu.tf ftjfH'et Purgatorium, ut fùperbitfaflidiofus Pigbardus,nunquid ideo credendum eft hgrctico,uix Quinquaginta annos nuper nato,SC fidem tot fgculorum falfam fuifîê contendendumCmaxi'me aim ipfe nihil aliud faciat,quam quod dicit,Non credo. Et fie pro-bauit omnia fua,8c improbauit omnia noftra:Quafi nôôC lignum LwB.Drx, jjipj'g j-jQjjcredant.lllicuerofie.Verum(inquit;ne Pighardi,hf-reticiinfalices,fuaspartes ameadiutasconfidant:Qiii prænimia ruditate nobis Teuthonicis (fiiperbifsimo faftidio indignati) im-ponunt, quod Sanftos Dei colamus, amp;nbsp;Jdola faciamus : ÔC ideo contra nos aceruum uerfiium feripturæ congregât. In quibus pro-bibetur,neadoretquisnifi unum Deum. Simul impq perucrib-res feripturæ,öófiibdoli calumniatorcs pietatis noftrg.Ira enim ru-ftici illi nos tandem docent,quod folus Deus fit adorandus,ôlt;^ gio riantur, aefinos idipfum negauerimus. Pofteaquam ueromifer Apoftata publicum Ècclefiæ Romanæ hoftem fè gerere cocpitrlni-mids eius, qiios antea coridemnauerat,pudendis blandicijs mulie-briter adulatus eft, ut Codas eorum Red mereretur, Ait igitur ad L«A.4£(v«lt;lt;I Vualdenfcs Teuthonice ( quern libcllum poftea tranftulit Jonas, itnfetdeEu^ aduIatoramp;S interpres Lutheri)Circunfertur libellus,quernueftri eb4rißi4. nbsp;nbsp;nbsp;Symmyftæ Germanice, nu,nc 80 Bohemice, ædiderunt,ad infti-

tuendos in fiimma Chriftianifmi pueros.In quo inter reliques articules amp;nbsp;ille contineturiChrifti corpus fub Euchariftix Sacramen . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to non naturaliter contineri, necß ibi efTe adorandum. Quod do

gma ueftrum, nos Germanos non mediocriter commouit. Nec^ enim ignoratis,quomodo uos per ueftros Legatos rogaucrim, uthuicarticulojdequouospauloobfcurius diflerere uidebamini, iufto luper hoc libelle ædito,Iucem adderetis. Et infra in gratiam eorum calumniatur amp;nbsp;conculcat omnia facra noftra. Et tarnen LuH^C^ nbsp;nbsp;nbsp;inquit ) cæremonqs,hocgenere adorationis, omnia tcmpla,

tholicos de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;breuiter omnes anguli pleni flint, bC totus cultus Pa-

Adoratio» piftid fcgni nihil aliud fuit,qua'm afsidua fubfannatiOjfiib hac none Euchari ce, Aue rex ludxorum. Cum enim tot finttempIaCathedralia, ftiar» Collcgiata,8c plures Monachorum feft^, quam auium fpecics.'tot coenobia, tot altaria, tot facella : tarnen in his omnibus, uix inter Mille unum reperias, qui fpirituali adoratione Deum honoret, omnes uero ex j;quo rideant amp;nbsp;fubfannent externa hac hy pocrifi. Et potifsimû fie ridetur Chriftus amp;nbsp;Deus, fefto Pafchatos amp;nbsp;Corporis Chrifti in omnibus Milsis, ut uocant, in pompa £lt; procef-fionc.

fione,ubii’n auro SkT argcnto drcumfcrtur EuchaniliaJbi inultuni bonon's externi exhibetur Deo, qui tarnen nihil aliud eft, quam deriiio Dei, cum abfit fides Só fpiritus fandus» Etrurfus.NosBIandidat ( inquit) certi (ümus,uobis per donum inenarrabile Dei condgifCe Lutheri ad puram dodrinam SC raagnam lucem uerbi, etiam fi fit infirmitas Pighardos forfan adhuc amp;nbsp;fttis erratorum in moribus óC uita.Et poft pauca» Quanquara apud nos necdum tambono ordine,in externadf ftnbutione Sacramenti omnia conftitutaiunt, ut de uobis audio» Orate uero èc uos pro nobis,uta(siduumcxercitium,turauerbi, turn etiarn charitatis, ÖC bonæ uitæ apud nos fît:præfèrtim,cumc luto iHo Papiftici regni nuper eludatifimus.EtfubfinemlibclIi» Obteftor (inquit) uos per charitateniChrifti, nemeum ftriptuni in cam partem accipiatis, quafi ueftris erratis me titillarim# Sed tarnen cum fciatis,uosintoto orbe hadenus tanquam pe- j ftdentifsimos h^reticos proclamatos:hic teftimonium uobis per-bibere uolui, quod propius accedatis ad puritatem Eiiangeli'), quam omnes alrj, quos ego cognouerim. Quid autem de Bohemis Hufsiris olim fenfen't Lu(hcrus,in Galatis fuis lucide qui- Damnatio dê dccIarauit.Sed eu pŒnitcreteum.paulo poft eius lèntenriaCjUer- Bohemo-bailla deinceps à Typographis eius omifiâfunt.In prima tarnen rum. æditione adhuc permanent. Etcnim ubi Apoftolus ait. Aker ake-rius oncra portate.îbi Lutherus pulchcrrimc déclarât,non elfe ab Ecclefia propter malos difccdcndum.Hi(inquit) hanc peruertunt dodrinam.qui uolunt lîia onera portari,8i folum commodis alio-rum frui amp;nbsp;uehi:Vt qui indodos,inuriles,iracundos, incptos,dif-fieiks .morofos, dedignantur habere focios uitæ : fed quærunt hü-manos,(ûaues,benignos,quietos 8lt; fàndos homines:Hoc eft,uo-ïunt,non in terra, led in paradilb: non inter peccatores,lêd inter Angelosmon in mundo, fed in ccelo uiuere. Qtiibus quocß timen dumeft,neSlt;hic recipiantmcrcedemfuam,amp; in hacuitafuumre-gnum calorum pofiêdcrint.Nam cum fponfa noluntefie Iilium inter rpinas,ncccum Hierufalem in medio gentium pofita,ncc cum Chriftó damnari in medio inimicorum. Euacuant enim crucem Chriftiin feipfis, ociofam ac ftertenté alfifq^ humeris uedatam charitatem habent.Proinde qui fugiunt talium lbcietatem,ut boni fiant, nihil aliud faciunt, quam ut pefsimi omnium fiant. Qiiod tarnen noncreduntiquia propter charitatem fugiunt germanum officium charitatis : propter falutem fugiunt uerum compendium falucis.Ecclefia enim tune femper fuit optima,quando agebat inter pelsiraos. Et poft pauca. Confequês eft (inquit) quod Bohemorn difcidiüa RomanaEcclefia nuUa pofsitexcufatione defend/,quin

fit jmpium,dd Chrifti omnibus kgibus contrarium ;quiacontrâ chantatêjin qua omnes kgcs fiimmantur,perftat.Nam hoc, quod unicéalkgantjfcfctimore Dei confcknnc,defecifie,ne inter ma* los fàcerdotes Pontifices uiuerent:hoc eos maxime omnium ac^ cufat. nbsp;nbsp;At longe aliter kripfit poftea, turn in Babyldne fua, turn

EorSdem in afiertione XLI. Articulorum.Et longe poft,ad Senatû Pragern •uftificatio. km,deinftituendisminiftris Ecclefîæ. In quo fanclibrojhuncin modum narrarecoepit.Pofteaquam prguakntc(inquit)Sathana, Bohemiæ regnum, Epikopis ^faccrdotibusfquos uocant)liibla-' tis,uaftum ac fblitarium relidum eft,autoritate Pontificum Roma-norumtmilera acdura necefsitate adadi fuiftis, quotannisin Ita-liammittere Ckricos ueftros,pro Ordinibus Papifticis cmcndis. Quod uidni Epiftopi prorfus non dignarentur cos ordinarc,cum pro obftinatis hæreticis uoshaberent, Ea ueronccersitas,quanta ftiperuos incommoda Si periculafecum traxitC Et infra.Fada eft tandem hac ratione copia crudelifsimaquibuslibctncbulonibus, Apoftatis, Si quos alioqui nulla pars terrarum ferre potuit,ad uc* ftrum minifterium peruenicndi,ita ut in fabulam abierithæc mik' ra ueftra nccefsitas : Videlicet,quod Bohemis dignus fit facer dos, qui apud Teuthonas laqueos Sgt;^ coruos meruit. Sic Bohemiam replerioportuit infigniter fee 1er at is fimul Si indodis paftoribus, uel lupis potius rapacibus. Hine manat cahosillud ÔC Babylonia confufifsima in dariCsimo regno ueftro, dum partim necefsitate habendi miniftros,partim impotêtia corrigendi fit,ut quifcj doce* at quoduoluerit: aliud inalio loco prædicefnonnullifidolâcer' dotis litLilo,populos ludificenturtairi Parochias cmant:alii ui inmi' dâtur.'fiiccdîbr cotraria ahtecefibri ftatuat.Etrurfijs,Nunc(inquit) poftquam uos Bohemos proprijs malis monitos fecimus,ut Papi' fticis Ordinibus uakdicatistaddam èC unam generalem caufam, qua fufeitemus etuobis Si toti orbi naufeam Si Apoftafiam,ab eX' CotraPa« ^cgt;*atis Ulis et abominandis ordinibus.Etinfra.Et plane falutis no' pam fuadet ftræ ratio cogit neceflàrio,ab illorum exe er at is Si dammatis ordi' LutBohC)!« nibus abftincre. Væ cnim illis,qui huicaduerfario Dei nbsp;nbsp;Baal Pc'

or, fckinitiauerint iam kientes Si prudentes. Venm harirafio prac cæteris Nationibus, uos Bohemos maxime mouerc debets Nam uobis non modo in conlpedu Dei,qucmadmodum cpteris, kd Si turpe coram hominibus eft,ordincs ab hofte ueftro turn pc' tere, tum fùfcipere, qui loan. Huls Si Hieronymum Pragenkm, cum multisalrjs pekimo nomine exu(sit:qui femper uos extindos uoluit : qui uos hacretici nominis opprobrio, fine finc,fine modo, per orbem confpurcat:cuius peftikntibus conatibus uos tanto fan

guine rcftinftis, Necdum tarnen ü!um fanguinariumTyrannutn luorutu flagiciorum pccnitet, nec reuocat fanguinis innocenter darnnati exemplum,necrcftituitfacrilegum Chriftiani nominis fpolium. Hæc si id genus multa,in Papam quidematrocifsime,ÔC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

in facros ordtnes impqfsimeîfed ad Boliemos omnino inaniter Sgt;C liane deblaterauicjjli enim Luthcranos longe magis odïo habent, quam Catholicos,Nam adhuc hodie perdurât Pragc Ecclefia Ca^ tholicain pn'fcis patrum ritibus,amp; peromnem Bohemiam cft paP fim repenre facerdotes, Monathofcç Catholicos, ut no fit dubiu, fi Lutherus Pragæ depræhenderetur, grauilsimas daturus efict pœnas hbri,ufcp adeo impfi/alfiq? et famofi. Scripta cmmeius publico Senatus Ediéto ibi funt interdira generaliter. Nec fcrliciori Lmh. ad TÛ aufpicio fcn'pfit adludæos Tcuthonicc,quod Jeftis,Dcus amp;nbsp;fàl- dafos;ln uator nofi:er,natus fit uere ludæus, Quamuis cnim àC l'n eo Iibcllo quos po^ grauilsimis Catholicos oneraret calumnqs,multifcp blandidjs ap-plauderet ludæisriudæorum tarnen nullum prorlus ad Chnftum ‘ conuertit, fed magis in Chriftianosexafperauit,amp; inChrifliangfi dei contemptû incitatos,inludaica caecitate obdur auit» nbsp;Plcbent

deniçp Germanica foedilsimis adulationib,. acrudifsimis feripturæ Adulatio prætcxtibus côftituit alio libello iudicem doefirinarû amp;nbsp;decretoru, ad pkbemi non modo Papg amp;nbsp;Epifcoporûiuerû etiâ Generaliû Concilioru, Sic enim ait inter cptera. In huiufmodi negocio,nempe ad iudican dû doârinas, et ad inftituendû aedeftituendù Doâores,aut ani-marum curatores,nihilprorfusattendere oportet, hominû leges, ïura,mores,ufijmjConfuetudinenijamp;c^Siue à Papa,fiue ab Impcra-tore.’à Principibus aut Epiicopis, itaftatutûfit.’Anmundustotus atitdimidius ita tenuerit, fine uno aut Mille annis dur a ucrit, Anima enim hominis res æterna eft, fupsr omne quod temporale eft: ïdeojiterno duntaxat uerbo regidebet.Item.Hominum(inquit) uevba aedoefirinæ conftituerunc SC ordinauerunt. Judicium fuper doâ:rinis cômittendum eiPe Epifcopis,Dodoribusc^ Concilijs: Qyiequid illi conclulêrint,totum mûdum accipere debere pro iure

pro articulo fidei. Vide autem, ifta gloriatio eorum,qua uni' uerllim mundum ftib iugum miferunt,quam impudenter ac ftulte pugnet contra legem SC uerbum Dei. Chriftus enim direde con-trariuftatuit,auferens ab Epifeopis,dodifep èCConciirjsutrun^: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Nempcius, ÔC poteftatemiudicandidodrinas,actribuens utrucj * unicuiep et omnibus Chriflianis uniuerfaliter.Quando ait loanao, ’ J Oues meç cognofeunt uocem meam.Item.Oiies mef non Jequun-lur alienoSjfed fiigiuiit ab eisiquia non cognofeunt uocem alieno-

f4 acta et scripta MARTINI LTTHfiRï rum Jtcaa,Quotquot uenerunt,forcs funt latroneszOucs autem nios non audiunt.Hicomnino clareuideSjCuiufnam fit lus ludicam dl doä:rinas,Epi(copus,Papa,Dodi,8C unusquifcß habet potefta* tcrtt lt;Jocendi:Öues autem ludicarc dcbent,an illidoceantuocem ß^ui^noniudi Chriflfjan ah'enoru. Quæfo, quidhiccontradicere queantÄqua^ cdre debit, vo rum BuUæ,quæ ftrcpunt. Concilia ConciIia,OportetEpifcopos, cemMteinalle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;generalitatcm audi'rcCPutafiieuerbum Deicedat tuo uc-

dire nec fet^ui tcriului, conluctudini, EpilcopisCNunquatn. Quis lamnon uidet debentuer^ hic,omnes Epifcopos, Collegia, Monafteria, Vniuerfitatcs cum vnef chrifth (QjQ corpore fiio. Contra hoc darum uerbum Chrifti fureretquod n'esh^tiT^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adimunt ouibusiudicium dodrinarum, quod fibiipfis

funt:[qon^, uendicant,per proprias conftitutiones SCtemeritatcs. Idcirco Sgt;^ quiordinarij certifsime pro latronibus ÔC furibusipro lupis et Apoda-ticis Chrp luntjtanquamh, quihic manifefte conuidti funt, Mi fint, ' quod uerbum Dei non folum abncganuuerum ctiam contra illud ftatuut agunt(^,ficut decuit Äntichriftu: regnu^p cius facete, iuxta prophetiam S.Paub.z.l'hcif’.Et infra. Seditiofa illationc conclu-ditjUelut uicloriæ cerrus,quod per hoc fblum abunde mcruerint,ut exCbnftiänitüte pdlanturjôô fugêtur uelutlupi,fures amp;Iatrones, qui contra Dei uerbum Slt; uoluntatemftiper nosdominantur Si Leges Luu docent, Ipfê tarnen luperbilsime,iusferendarum lcgum,quod

Papæ,omnibufcp Epifcopis 8gt;C Condîtjs uult ademptum,fibi arro-gauit 8^ ufiirp'auit, nonfoiumin rebus Ecdefiafticisnierum ctiam in duüibus,Ædiciit cnim eodeni anno diuerfos fuaru legu libellos Teuthonicos,Vnum de formulabaptizandi: Alterum deinftitu* Liber de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cultus diuini,T ertium de communi fifcojn quem deputabat

Commun! fane fundos, amp;nbsp;bona omnium Monafteriorum campe-fifco, ftrium,Ordinis ßc’ncdidtini,Cidcrcicfis,Caleftini 8Cc.Dcquibus ait,mclius fuiiïèjfi nullum eorufuiirctunquam fuper terramrCum aute iam fint, optimum fore, ut interire fînantur : aut fi commode fieri queat,utfundicus8ó omnino tollantur. Deinde fimiliter addicebat communi fifco fundos 8c bona,at(p etiam oppida Epifeo-patuum Collegiorumi^ Capitulorum,nifi forte magis placeref, fæculares ex fjs Principatus facere,Etuniuerfaliter onines benefî-ciorum Ecclcfîafticorum prouentus cenluscpSC bona, eidem fifco adiudicabat.C^terumC(xnobiafratrummendicantium,inciuita-tibus,iubebat conuertiin fcholas pucrorum 8C puellarum,autin alios publicos ulùs ciuitatis. In diftributioneucro, prima pars Pa-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftoris Sé Condon atods erat, atq^ Prgpofîtorum RCcï^ cuflodum

templi. Altera Redoris icholæ utriusep fexus.Terda pro lënibus 8d épe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infîrmis, Quarta pro Orphanis, (^^ta pro plebe obyrata, Sexta

ANNO DOMINI M. O. XXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8?

pro nierccnarrjs aduenticqs, Scptnna proædifîdjs, Qdaua pro 7 coemenda Wigine tempore fertilitatis,Cautumpraetereafuitj ne pofthac uUus admittatur Termi'narius Monachus, aut Stationa-nuSjHulIus aduentitius fcholaris, nullus mcndicus ô^c, Abfente tum procul in Hifpanijs C A R O L O Cælare, celcbrabantur gæ Comitia Imperialia Nurêberggà Vicario Imperij, fratre eius Ferdinando, Archiduce Auftriæ 3Cc, In quibus lane multus uariascp traâatus fuit in negoci'o fidei, Nam ÔC Adrianus Sextus, Roma» Pontifex,quendameo miferat Archiepifcopum,Francifcum Che-regatum,uirum difertum,cum plenifsima inftrudione,amp; paterna oblatione:ad mitigandos animos Germanoru, ne prorlus a Sede Apoftolica abalienarentur.Nam ipfc Germanus crat,ölt;^ fiimma laude integriratis uerfätus fueratin AuIaCariaris, cui ÔC fidclifsi-mus cxticerat Prseceptor dilciplinarum, non (ölum apud Germa-tiosmerü etiam apud Hifpanos, quos 8^ rexerat, dum abefiet pro-cul in Germanrjs Hifpaniarum Rex Catholicus, Cæfar. At quanto benignius feie ofFerebat Pontifex,tanto ferocius agebantLu' therani»Quippe Luthcrus ipfe, ubi uidiflet Breue Apóftolicu Adri anifquo is àLutheriimo dehortabatur Chriftianos, ut eratuir dodilsimus ac (ummus Theologus)conuitiofiisimumin eum aedi-dit IibeUum,Et rcliqui Lutherani maxime qufritabantur contra ab-ufus Ro.Curi^jde quibus tarne abolendis, Pontifex ipfc benigniF Gmc omnemoperam liiam ultro pollicitus fuerat. Propoluerant quidem Imperij Principes quacdä Grauamin a,quibus inique gra-uari uideretur Natio Germanica,non folum a Curia Romana,ue-rum etiam ab Epifcopis Prselatis Germanise : Et propofiierant ea non modo Nurenbergæ in ComitijSjUerum etiam Vuormacise prius coram Cæfare. At Luthcrani omnia ad finiftram 80 ini-micamintenrionem fuam detorquentes ac deprauantes, fumpta indeoccafione,ædiderunt librum tum Latine tum Germanice,cui uaminum Titulum fecere» Centum Grauamina Germanise» In quibus fanc Germaniç. recenièndis non folum maligne in odium Papse 8^ Cleri omnia exaugcbant,8i in peiorem partem interpretabatur:Verum etiam impie plaerifcß antiquilsimis Cscremonijs Ecclefîæ,quibus Epilco-pi amp;nbsp;Ckriciin luis ftinâionibus rite utuntur, derogabant, 8^ ab-rogatas uolebant» Atcç ut odium in Papam adhuc magis adau-geretur in populo,adiunxeruntetiam lummas omnium Annata-rum,quas totius orbis Epiicopi,loco primitiarura,fummo Pontifi-ci,in confirmationefui,adnumerarc iblent:ut longe grauilsima ex adioamp;infinita prorfus pecunia uideretur quotannis à Papa exL gi inique, Cû(Ç Principes Nurenbergg Imperiale promulgaflent

EJi(flum_,ut contra nouitates Lutheranas Concionatores utefetl' tur probatis Ecdefiæ dodoribus,amp; receptis Euangeliorum expo' finonibus, Lutherus illud friuolo commento in partem fuam tra^ hens,ædidit IibeHum contra perucrfores ac deprauatores Cæfarei Mandan. EaGne ranone,eoc^dolipr£textu,utpopulus cxiftima-ret,Principesin Edidto Rare a'parte Luther/,

Bi'eratramd/èmPapa Adrianus Sextusju/r Ger--manus et u/tæ pr/uat/m integerr/mæ,quicum au-di]flet,ac cern's teft/monfjs comprobata accepiflet, prædara amp;nbsp;mérita SCm/racuIa J3canBennon/s„ Miinenfis olim Epifcopi : retulit cum folenniter fingulari Scd/s Apoftol/cæ autoritate,/n numc-rum D/uorum, CaiusrciColUcitus maxime erar e/ufdem Ecdefiæ

M/fiicnfis EpifcopuSjIoannes à Schleinit2,uir nob/I/s i'uxta piust:]^ amp;nbsp;eruditus,ac idneram laborunicp tokrätifsimus.’Qui opc et con-fi'Ii'o prj acmaxime Orthodox/ Pr/nc/p/s,Saxon/æ Ducis Georgtj, ofläSlt; rd/qu/as Beat/ Pam/s,Bennon/s /am Canon/zati,ucncra-b/I/ter in maxima. popub^trcquentia,ex terra uctufto tumulo in altum (ubkuau/t, ac annuft dits memoriae fefium Autor/tate Apo-ftol/ca inft/tu/tEa /g/tur celebHtas Sgt;C fama p/etat/s ant/quf, maxime obfoiratura u/debatur barbar/cas Luther/ nou/tates. Vndc fa-^um eRjUt ira inuiâia'ep accen/usjconu/t/ofifs/mum fimul et impf)/-fimum æd/der/t moxlibcllum Lutherus,cu/ T cuthon/ce hunede-

dit Titulum, Aduerfus nouum Idolum, amp;nbsp;antiquum D/aboIum, qui Miihg cxaltandus cR:FeR/nans nimirum,utfuo hbello populos ab ea deuotione auerteret, Sed fruRra p/um ac Incly tum call incolam oppugnauit impius amp;nbsp;infam/s Terrigena. Tanta en/m populi frequentia amp;nbsp;fuit tunc, amp;nbsp;quotann/s eo die, quo S.Benna-n/srel/qu/æfolenni Apotheofi fublimatæ fiint, efle folet, ut Dcu« ipfe uideatur p/a populi fimpl/c/tate ac deuotione, irridere /pfo fa* do Rultos amp;nbsp;imp/os uerfuti amp;nbsp;uerbofi ApoRatæ conatus, Natrl Mifna uixDeceni Mil/ar/bus d/Rata Vuittenberga.'urbs utraq^, ad r/pam Alb/s pofita, a'nobil/lsimis Pr/nc/pibus claritatem acce-p/tthæcà Marchionibus Mi(hæ,quorum maximus numerus ibi lepultus requiefc/t ; Illa à Ducibus Saxoniæ, ut Eledori Saxonico propr/a fit.Ex eo itacß opere De/ Lutherus,fi non eflet /mpia rebel-I/one prorfus obc£catus,nierito confy derate deberet,fefruRra cat^ citrare

dtrare eontra ftimulum, aim tothabcat inpropi'nquo ctiam ex rufhca pkbe aducrfan'os perpetuo» Atuir temerarius,inani ducia pknuSjUane fperabat, (è pefb'knn conuitiorum libello aucr-furum ab ea cckbritate populum.Milk igicur mendaciis detraólio-nibusqj (uQSilIabaL non fblum uitâmiracuIacB Bennom'siuerum BbCphc« etiarn pium fadum Papæ Adriani,ac probatiïsimorum retro fan^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

dorum pietatem,Gregorfj Septimi,óóThomæ Aquinatis:non tb mens, hiftonæ ueritatemubi^^peruertere. Etenim S.Bennonem calumniabatur, quod adulatus fueric contra Cæfarem Henrkum Quartum, Gregoho Papac feptimo, eicp adhæfcn'tim'quecontra ius amp;nbsp;faSjö^ in omni icekre adiuuerit ilium.Quid ergof inquit)ex-akant nunc MifiienfesC Mukiph'cemlatronem èC fanguinarium, caufam omnis calamitatis in Germania îhoftcm Euangeki,acfb-cium Antichriftijcui adhcfit,eiuscp iniquitatis particeps fadus eft» In Gregorium uero Papam feptimum,cui mult a eft laus in uera hi-ftoria, hanc ferebat ex folio Vuittenbergenfi fententiam, Qiiod contra Imperatorem Henricum Quartuni egerit,uelut proditor et nequam:quod filium contra Pattern concitaueritrquod in exconi' municatione ilium mori dimiferit, idc^ totum fcceric propter temporales opes pompaftp amp;potentias» At fatisconftat ex biftoriis,

• ilium Gregorium ab Imperatore inique uexatûjObiefTum atcp eie^ dum fuiftc, amp;nbsp;in exilio diem obijfle, longe ante obitum Henrici Quarti:atqp etiam ante dilsidium,quod inter patrem 80 filium poft in Jmperioexortum fuit» Cacterum cum Adriani fextiuita fic efict apud Germanos laudibus cekbrata,ut citra eorum offen fam uitu-perari non pofictlalijs cauillis eius autoritatem et famam labefada-reconatus eft.Aitigitur in codem libello» Primum,utafummo cxordiamur,pukhre contigit,ut Sathan ifte Mifiienfis exaltaretur per Papam Adrianum. Quanquam cnim audio de illo Adriano, Acj^ianS quod fuerit fpkndidæaclaudatæuitæ, fuit tarnen fut huiulmodi VLPP. bypocritac (bknt)pefsimus hoftis Dei amp;nbsp;eius uerbi» Propter iplùm in S» Tho» duoadmifithomicidiaBruxellisduofcpmartyres Chrifto parauit, niam, ac cos ignorans noknfc^ ucre fandos exaltauit.Et poft pauca. Agi tur hic admodum Papaliter, Qucmadmodum 8C Conftantiæiii Concilie adumfuitjubi loannes Huis et Hieronymus Pragenßs, dänati amp;nbsp;exuftilùnt,uere Ian di filq öd martyres Dei. Contra uero Thomas Aquinas,fons Sd lentina omnis h£refeos,errorisq3 et ex tindionis Euangelii ( ßcut indicantlibri eius) exaltatusfuit: Ita öd tiuncfacere oportet Magiftrum Adrianum.Verosfandos.Ioan-nemSdHenricum,exufsit Bruxellis : nunc contra cxaltat Benno-ncm,immo ipfummet Diabolu, Singulare Ro,Pontificu officium

eft, oportet eos ica agere, ueros fanctos interficere, falfbs fattefios exaltare ; uerbum Dei damnarc, iuam propriam dodrinam cori' firmare, ac deinde dicere, Totum fieri in honorem Dei 6lt; fando' Dilutio Ca rum eius Slt;c» Cæterum ad huiufmodi eius calumnias srauiter lumniatM. acerudite reiponditTeuthonice Hieronymus Emier,qui amp;nbsp;uitans B.Bennonis longe prius elegantifsime defiripferat libro Latino, antequam Lutheri nomen fuifTetorbicognitû» Et Adria num Pa-pam à Luthcri calumnrjs uindicare poterant uerba omnium Prin cipum, amp;nbsp;Statuum Impcrii,quæ Nurenbergæ in Comitfjs refpoii derant Nûcio Apoftolico:Ncmpe,quodnoucrintillumcxnobi^ liisima Germanica natione originem traxifie amp;nbsp;natum efle ,ciuscp cximias acpræftantes animi amp;nbsp;corporis dotes uirtutescp,toto fere orbe,etiam dumin minoribus fuiflet, celebratas,iamprideinper-Card.Cam fpicuas habeant 8óc. Mortuo aute Adriano Papa,poft longani pegius Le ƒ□ condauiconfultationem,eledus eft lulianus de Medicis,Agna gajus CIc« jyg Leonis X.Florentinus,Cui inditum eft nomen CLEMEN' metis Vi 1. y J Septimo. Qui cum audiflet,Imperialia Comitia rurfus célébra ri Nurenbergæ, tranfmifit eoinfignem inter Cardinales,intègre täte fapientiaeß eruditione uirum, Rcucrendifsimum Domi-num Laurentium de Campegtjs Bononienfem : Qui poft obituni , nbsp;nbsp;uxoris fuæ, ex Academia Bononienfi, ubi Patri fuo ClariiT. luriP

confulto, in publica luris profeisionc iûcccfîêrat,Romam euoca' tus,mox Auditor Rotæ fa dus fuit,amp; breui fic inter cæteros Rotæ

Auditores fciêtia et probitate emicuit,ut dignus uiderctur,qui in ar duiTsimis PapænegocfjsiTu'tteretiirin Germaniafn ad MAXI' MILIANVM Impcratoretn* Apud quem ïta. fè gefsir, ut eius fauore fieret primum Epifcopus Fe’trenfis,dlt;^dide Ro. Ecclefiac CardinalisJs igitur non foluin Papæ,uiro alioquiprudentifsimo. Herum etiani toti Cardinalium catui,quovûiudicionihflexaéiius habet orbis.'aptifsimusuno omniüuoto uifus eft,utmittereturLc' gatus de Latere,nonfolumadGermaniam,ucrumetiam ad Viv gariamêó Bohemiam^ Nam ultra cruditionemmultamî:^ ôôloiv gam rerum expcrientiam, habebat etiam familiärem cum plae^ rifc]^ Germaniac Principibus notitià amicitiam» Ilie ergo Ro' mam egrelKis Calendis February, per Italiæ urbes iter faciens, ac honorificentiisime ubiep exceptus,Bononiaeinpatria(ua (ubiS^ Epiicopus erat) diebus aliquot fubftitit in domo paterna, èC MiO fam folenniter in Cathedrali Ecclefia celebrauiq præfente maxima populi multitudine. Vbi uero Germaniæ fines attigiflet, acceptis PrincipumexNurenberga literis ,properantius ad illos perrexitgt; Cum^ illucperueniflctjobuios quidem extra porta habuitomnes fere

fere Principes (namunus aut alter mala n a k tu dine retinebatur) Germaniaejfimulcuniipfo Imperatoris locum tenentc,Arcbtdu-cc AuftriæF ËR.DINAND O, Verum ab illis benigne admo-nituSjUrbem illam non co habitu intrauitjquo folcnt Legati Apo-ftolici Cardinales, propter circumfufam plebem Lutheranam, quac aisiduis concionibus i fuis Praedicatoribus, concitabatur in odium ÔC contemptum Papg totiusc^ ClertNe igirur in Eimmo Honore de(pe(ftui,riluic]^ fieret per Iiabitum Ibllennem, amp;nbsp;illi populo inluetum, communi habitu, quo per fyluas öd campos ierat, per mediamurbem ufepad hofpitiumfuum,cuinomen erat Au-rex Cradj inter conducentes Principes procefsit,fine Ckro'Sc fine praeuiacruce,Clerus nan(^,qui occurlurusillficonuencratin æde DiuiSebaldi, retentus eftibi claufis ualuis,itautneuidere quideni lllum potuerit intrantem» Pofteaquam datus ei fuerat Senatus 8d confeiTus Principum in Curia urbis, gemina ibi oratio habita cft:VnaabEpircopo Scarenß,Ordinis minorum,Italo Potentia- pj.j„ppj,g no, ufro difirtifsimOjquiin comitatu et familia Legati erat: Altera ftbipfo Legato,qui fumma grauitate,pofi:captatamexpaterno Pap? erga Nationem Germanicam affeäu,fuolt;^in Germanos niultiplici officio öd obfèquio, beneuglentiam,orabat Principes öd Ordines Imperrj,utgliicentiLutherangfadioni,quæmachinare-tur non modoreligioni Öd Sedi Apoftolic^tuerum etiam uniuerfx Reipublicæ legibus bene conftitutæ, ultimum ex{tium:fortiter ob-fifterentjferio contrairent,acefficacitcr Papg Cæfarifcp fententias exequerentur. Sc pro antiqua erga ipfos beneuolcntia öd diuturna cum Germanis familiaritate,pr^ftiturum omnia pollicebatur,quic-quid honefte à Sede Apoiiolicaimpetraripolsicmaximequan-tü adNationis grauamtna (pedaret, mododarcntipßoperam,

' ut extinda hærefi Lutherana, crudelifsimis Turcarum conatibus Hellifc« öd j'rruptionibus potenter obuiari queat. Poft paucos . deinde dics,aducncrunt item à Rege Vngariæ Öd Bohemiæ L V-D O VIC O, cui nupta erat foror Cæfaris Maria, Oratores, Oratores qui in publico Principum Legatiep Apoftolici confefiii,eruditam Regis Vn* quidcm,ftd flebilcm ac fupplicem habucre Orationemtqua lachry gaiix» niabiliter orabant öd obiecrabant Principes öd Ordines Imperq, ut Regi Regnod^ Vngaric in extreme periculo conftitufo,contra Turcarum imprefsiones ,opcm ferrent, Quia Vngari diuturnis bellis fatigatietcxhaufti,non fufficerentamplius fuis tanturaodo uiribusjta potentihofti refiftere. Poft habitas orationes multa de* liberatio Principura,uarrjcp traftatus, totum Quadragefimf tem pus ßbi deiumpferunt. Tandern uero decrctum eft cömuni Prin-

ciputtî Statuumq? ImperqconG;nfuj ut per intcrccfsioncm Cardt* nalis Legan, confenticnte item CæfarCjfummus Pontifex quamquot; primum indicat liberum et Generale Concilium in Germania cclamp; brandum,per quod diflenfio Lutheranafopiatur,radicitusc^tob laturdnterim uero,ut fcit;e pofletunufquifc^,quid agere aut cçcdcrc debeat,alia indicerentur Comina,mox poil kftû S.Martini Spirf babenda,propter quæ,ut eo edicackis falubriusc^ in illis a.gi 2C de^ terni poflèt, unufquifcç Principum ac Statuum Imperij, doflis in fua ditione uiris id curg negocij committerenut ck Lutheri libris alrjfcpnouisdodrinisjbontim àmalofeligcrent, ne bonum cum nialo pariter (upprimeretur, atcç etiam grauamina Germanica: Nationis', que inferuntur eitum àSedeR.omana,tum ab Ecclefia-* fticis Germa nia?,quàm diligcntifsimecxpenderentjatc^ ad toléra' bilemniodum rédigèrent. Cuncß inftruiSio CæfariSjquam Or a' tori fuo loanni Hannardo inter Secretarios fuos fuprcmo,ad Principes Ôd Status perferendam rradiderat,infl:antcrdepofcerct, utEdiôum Vuormacienfe,quod côfenfu omniûcômtini promu!' gatum fueratjcfficaciter demandaretur execution!, faâifc^ apprO' baretur.nonfolüucrbisrAdditûeftin Decreto Nurenbergcnfî,u£ omnes Principes ac Status Impcrfj,Edi(Stùinud,quâtûcispo!sibik fit,cxequcrcntur,eiq? amp;nbsp;obedirent ÔC conformarent fefe.Prgterea de ope I^egi Vngariæ contra T ureas ferenda,cum fumma 2lt; inc' uitabilis polceret necclsitas, ut Turcæ conatibus in tempore, quàmprimum potenti manurefiftere{ur:decretum fuit, ut iuxrx notulam cÔtributionis generalis, unufquifcç Principum Ql StatU' um, cumquoq^ articulû(ùmmadeliberationecxpcnderet,utdeeo pariter concludi accfficaciter in proxime fururis Comitijs Spira: decernipofsit, nbsp;DumueroNurenbergæ confiflerentPrincipes

Coiuratio Status Imperfj, grauis pcriculofa faôia eft in Germania No^ Nobilium bilium coniuratio,autore Francifco de Sicking,quem ad res nouas per Francifj'nipgjjcßät feditiofisfuggeftionibus Apoffatæ, præfertim Oecolâ^ cumdcbi^ padius amp;Bucerus,Monachi uxorati8^excucullati,ut fubEuâgelrj

dcfenfàndi prgtextu,Ecclefiafticorû principatus amp;nbsp;bona occuparetlt;; Jndixit itaep bellum Archiepifeopo Treuerêfi, !êd ica, ut mox poft niifîas ad eum literas hoftiles, armato exercitu iubftqticretur, atep Obfidio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppidis eins inuaderet, quo capto, protinus ad meenia

Treueris. Treucris,ciuitatis Mctropolitanæ,excrci£um reâa duxit nbsp;admoquot;

üit. Etniiî Archiepiieopus iplè opportune ineatumurbe fuiiTet, fuainduftria fut erat uir prudens,aclaborum toléra ns) omnes iîli aditus præcltilîflet, adum fuiffèt, non modo de ciuitate illaïuc' r um etiam de toto illo Archicjpi(co^ditii;iaitno de omuibus(ut mub torutQ

torutnet*atttietus)Epifcopatibus Collegiifc^ 8^ Moöaftcrljs Ger^ iTïaniæ. Nam exurbis illiusdireptione, totusejus excrcitus diïari potuiïîctjac mox innumera fedinoforum turba,ad ilhus fainç odogt; remieilIiconiundurafuûTechaud fcciis, atq^ folentcorui Ôé uultu^ res ad cæfa congregari cadauera» Cæterum ubi primus irrumpengt; tisimpecus eftfordterab Archiepifcopo reprcHus, additus eflob^ fefsis animus propugnandi alacritas,ut nulla deinceps obfidem tibus eiïet fpes urbis poiiund^Jntra paucos l'tacp dics,dum fruftra obfiderct urbeni, ukinorum Pnnc/pum auxilia meruerec Fran-cifcuSjobfîdionê fôluit,cxcrcitum(^ inglon'us dimific.Arcbicpilco-pus uero, cûfœdus mijflet cum Duce ßauaric Ludouico, Comité Palatino R.heni,Principe Eleélore,8t cû Principe Philippo Lant^ grauio Haisiæ,c|uorum utercp non côtemnendispollcbatuinbu» opibuscp,amp; cacteris ad bcllum neccflarijs rebusmt earn ulcifccrctur iniunam,opemillorumimplorauit. Tres italt;^ Principes ifti, coniunâisin unum uiribus, primum profecflifuntper Francofor^ OpprefTù» diam,urbcm Imperialem (quæ fuper Mogonum fluuiufti pontem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ar*

habetlapidcum, operofê conflru(flum)aducrlîis Hartmannum à cefuacxu* Croneberg. Cuius munitifsima arx, in ædito colle fita,cum fubie^ ms Harr= dooppido ciufdem nominis, nempe Croneberg, non multum ultra Gcrmanicû miliareunum,àFrancofordia dilFabar. Jsenim Hartmannus, uir pulchcr/ortifq? Só opibus florens, quum literis libellifq^àLuthcroilIedusin Ièââ,Iànguine item ôô familiaritatc Fràcilco c5iundus,aduerfi.is Archiepifeopû T reuerèfem palâ auxp liatusillifuiflet.’dignus uifus eft, qui primus daret panas. Verum übi uidit Principes illos magno cum apparatu belli, cum curribus

equitibus peditatucp, 5lt; magnis Bombardis aduentarc, relido in arce ualido prffidio,clam aufugit. Principes igitur admotis magt; chinis Bombardis,cŒpcrunt horribili fragore ferreos globos eiaculari è Bombardis magnis 8^ oblongis, quibus ualidifsime quatiebantur mûri 8v pctrætadeo, ut fonitus ille etiam Franco^ fordiæ in aedibus ciuium exaudiretur. Obfefsi autem,uidentes fê neep uiribus refijFcre,nec uim fragoris ÔC oppugnationis diu HiftF n erc poiîcjpadi uitam, tradiderunt arcem, qua tradita, incolumci dimifsi funt.Per eum ergo modum pulcherrima eft exutus pofléF fionc bonorûauitofum Hartmannus ille, quamHaftiacLantgra' uius in hodiernum ufq^ diem obtinet. Cæterum qdem tres Prin- TraefîanTs cipes impetum belliconuerfûri erant in Cardinalem amp;nbsp;ArchiepiC de pace copum Moguntinum,non quod ille ullam belle caufam per ftfc Triû Pn'n* dediflêttfed quod Nobiles nonnulli,qui officiales amp;nbsp;ftipendiariquot;) dus erant, Fr^ncifcumadiuwilFeutcontraTreuercnftm. Ne ta^ JotLo

men tetnerc bcïfum ci infcrri uiderctur, conuentum eft Francofordiæpriusrcsper colloquium difcurcretun In quo fane tradatUjCxcufata quidem fuit en'amabaducrfàrqsipfius Cardp nalisperlôna,tanquamperfcfe innoccns ab omni culpa. Vcrum incufàtî fucrunt Nobiles aliquotrutpotc Frobenus ab Hurten,Cu^ rix ArchicpiCcopaUs Pr^feâus.Cafparus Lcrchus Marcfcalcus,ô^ quidam alrj. Qiu'n cn'am de Capitulo Maioris Ecclefiæ Mogunti' næ nonnulîi Canonici habebantur fulpc(fti,quod confîlio ôô auxi^ IioFrancilcumiUuni adiuuiflenu Nïfi igitur Cardinalis amp;nbsp;Archie* pilcopus Moguntinus reosillos dederet ,trium Principumarbi* triopuniendosjfore dicebant,ut ci bellum inferretur.Dum autem fiiper ea re conRiIcaret Cardinalis amp;nbsp;Francilcus,quinondum pro* fligarus, lêdadhucpotens erat, magna polliceretur auxiliarQuem* admodum amp;nbsp;alij Nobiles,atq? etiam frater cius Germanus,Do* minus IO A C HI MjMarchio Brandcburgenfîs,Princeps Elc* ôor ôôc» Qui omnes fuadebant, bellum potius lufcipiendum cüe, quàm faciendum iuxta uoluntatem illorum trium Principumn'pfc Cardinalis,qui pace maxime amabat,ut humani fanguinis elFufio* nempræcaueret,maluit uel innocens pecuniaria pana muldari, quam bello experirifortunam. Conuentum cft igiturpoftuarias interloquutioneSjUt propter damna,per Fränciicum auxilatorefcp eius Treuerêfi Archiepifcopo ilIatajCardinalis numeraret XXV» Milia aureorum,NobileItj eius 80 ueniam peterent,de auxilio iant prgftito,amp;bonafidepromittercnt,fedc cftero nullum Franciico aducrfusTrcueren(êm,confilium auxiliumuc prarftituros^Quod cumrecufârent facer e illi,relidi funt arbitrio luo*C^terum Cardi* nalis non poterat cos côtra pacis paâa retinerc apud fc. Alrj uero Principes habueruntillos pro hoflibus.Itacß Lantgrauius Hafsiac in innere,c^o domum rcuertebatur, ui occupauit arces amp;nbsp;oppida Domini Frobeniab Hutten,Equitis Aurati,Magiftri Curip Mo-guntinenfismiri alioqui prudentifsimfac magnæ tum autorita tis, tumopulentiæîQuipoftea in tumultu rufticorum,multa enituic uirtute,ac bona lua recuperauit Jnftabat autem iam hycms,quf fua alperitateprohibebatjUcIcaftrametariincäpo, ucl obfidcre arces aut oppida.Tres itac^ Principes aduerfus Francifcum confadera-tijdiminb exerdtu,domum redierüt,ut primo Vere rurius in arma conuenircnuFaueratgratioIeFranciico Princcps Elc(ftor,PaIati* nus Rheni,multis retro annis : Atcß etiam intcrpofuit le, uelut fc-queftrum amp;nbsp;arbitrum pacis, inter Archiepilcopum Treucrenfem, amp;nbsp;Francifcum illum. Verum ubi uidit Francilcum xquas pacis con-ditiones reculârc, fiiifcj uiribus auxilijfc^ nobilium confidere plus

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aequo

«quo,rcnó:o eOjCŒpi't adiutare partes Archiepifcopu Cccpi't I'gitur inde labarefortunaFrancifci,qui ad earn ufcpdiein mulds fucccfsp bus bellieisdarus habebatur* Namorauifsima intulerat damna GcfiaFran Hafsiæ Lantgrauio, dum puer effet ille,patreadhucinfans orba- c’W ^le tustamp;urbem Metcnfemobfidens, florcntifsimarn ciuitatem ad^^^S* dffpediofas pads conditiones coegerat,niultifq? airjs forniidabilis cxtfterar» De quo fcripferat occulte ad Vlricum Huttenum fuuni Luthcrus, fe plus confidcndæ erga ilium gerere,maioremqj in eo fpem habere, quam habeat in ullo fub coelo Principe» Dolens ergo Lutherus Francifci aliorumq^ Nobilium,qui maxime Euan- flt;-r,pta Lu* geliddicebantur,carum:nalt;flus ex Decreto Nurenbergenficauil* thc.inPvin Iandioccafionem,furiofifsimis conuitijs in Principes, uindidtæ If cipes. bidine,debacchatus efl.Etenim xdidit hbcllum Tcuthonicum,cuf huncinfrotifpido deditdtulum» Duo Cacfarea mandata,difcor-dia contraria ad Lutherum fpedanda Jntus ucro in libello pre-mifit Epiftolam ad omnes Chriftianos Germaniæ,amp; eâ ufcp adeo atrocêjUt in modum rabidi canis,irafci aclcthaliter(fi Deus permf fiffct)mordere uideretur. Poft quam,ceu praefationem quandam, fubiunxic Ediftum Vuormadenle, cui moxadiunxit Mandatum Nurenbergenfè,quod ftriptum fuit ad Comités a'Mansfelt, Ad cuius finem rurfus euomuit in Principes, quicquid in pracfatione reliquum iræ fuæ fecerat» Aitigitur in pracfadone» Hacc Duo Luth.cofia Imperialia Mandata imprimicuraui, ex magna compafsione fu- duo Man/ per nos miferos Germanos, fi forte Deus per hoc Principes quof Impc« dam alios tangere dignctur,ut palpare ac ftntire polsint(non enim opus eft uidere, porciS*^ afiniuiderepofîènt) qua'm cæcèac obftinate agant.Turpe quidem eft, Caefarem amp;nbsp;Principes mani-feftc mendaerjs nithat turpius eft, cos finiul ac femel contraria æ-dere mandata,ficut hic uides, ubi præcipitur, ut mecum agatur iu-xta Ediftum Vuormacienfetcontrarium nihilominus mandatum rccipiatur,ut in futuro Conuentu Spirenfi primu traftetur,quid-nara boni SC tnali fit in doftrina mea. Hos certe oportet eße ebrios ac uæfanos Principes,Et infra.Boni Principes(inquit)amp;L domini, uos nimiumfeftinads mecu, homine paupcre et unico,ad mortem: amp;nbsp;ubi hoc faftum fuerit, iam uiciftis.Si autem haberetis aures,quæ audirët, aliquid rari uobis difturus else. Qiiid fi Lutheriuita apud Deumtantiacftimetur,utnifiuiueret, nullus ueftrum uitæ aut doming fui certus foret, eiusep mors omnium ucftrû calamitasfieretC non iocandum eft cum Deo. Pergite modo alacriter, occidite Si exurite,ego non ccdam,fi Deus uult;hicfum,Siuosperquam amice rogo,cum occiderids me, iie me fufeiteds iterLim,ac denuo occf

datis. Deus dedit mihi, ut uidco,negocium non cum rationalibus hominibusjfed Gerraanicacbeftiae debent me occidere, fidignus finijperinde ac filupi aut porei me dilaniarêt.Itcm. Et fi occiderint mcjtalem faétun' iuntneceni,quamnec/pfi,necfilrj eorum,iupera' re poterunt.De quo eos mallem prpmonitos,et certe cis non opto, ièd nihil prodeft.Dcus excccauit amp;nbsp;obftinauit eos.Et rurfus. Vere uereprpmanibus eft infortunium quoddam,ira Deiinualeicit, quam uos non cffugictis,fi fic perrexeritis. Qu/d uultis boni Domi nicDeus uobis n/rais prudeseft,ftatim effecerit uos ftuItos.Nimis iiêpotês eft, ftat/m uos interfecerit.Pars una c/us Dicleri] dicitur. Depofuit potentes de fede.Hoc 86 uobis nunc diâum fit, boni do m/nijfi non attenderitis.Hgc /lie in fua praefatione. In peroratione uero adhuc uehementius ièditiofiufcp in illos inueCtus eft. In fine (inquit)oroomnes pios Chriftianos,dignêtur fimul precari Den pro eiufmodi miferis Ô6 excæcatis Principibus, quibus nos Deus tribulauit in magna procul dubio iraîNe fcquamur eos,ad proficii^ cendum aut ad coniribuendum contraTurcas.Quandoquidem Turca decies ô^prudentior 86prob/or eft Principibus noftris, Quid huiuimodi fatuis contra Tureâ profpere fuccedat,qui Deum tam alte tentant 86 blaiphemantçHic enim uides,ut mifer mortalis uermium ièu tarniorum faccus,Imperator,qui uitg iùp nec uno idu

in Cxfarc. ocuKcertuseft,impudenter fèiaifntatiierumetfupremutn Catho^ licx fidei defenforem.Et infra.De his conqueror ex imo corde cuiv ét IS probis Chriftianis, ucmecumcommifereantur fupcr eiufmodi ftolidos,fatuos,infanos, furiofos 8é amentes Moriones, Aliquis dccies potius mortuusefle deberet,quam taks blafphemias amp;nbsp;con^ tumelias Di'uinæ Maieftatis audirc.Immo promeritu efl prpmiu, quo JperfequunturuerbumDeéideo debent fic palpabih caccitate punir/ac/mpingere.Deus nos ab ipfis libcret,aliofcp nobis ex gra^ tia det Regentes Amê.Hæc eft ira.ti Luther/ conclufio .Lutheranis Decretum autc/uitabus nonadeodifpl/cebatNurenbergenfeDecretü.Nam ciuitatum cum multos habcrent Conc/onatores dikrtos, linguarum^ per/^ Lutherana tos,fperabant,ub/ res in examen deduccretur^eos fcripturis praeua^ lumSpirg. j/tm-osefle.Menieigitur lul/ocongregat/Spirac Oratores Impe* r/aliumciu/tatum,quorum magna pars Luthcranac eratfêdp:De' creium ilium explanando, fic inter feie decreuerunt, ut liberæ ac Imperiales c/uitates:eg præfertitn,quæ apud fe habcrent iacrac fcri^ pturp honcftas,doctas, expertas acintelligctes perfonasj/pfis fum-ma diligentia comittantjUtiuperpunftis 8é articulis, noftramfan^ iftam fidem Chriftiana tangcnt/bus:8d ijs praccipue.qui fiimme ad malûintelkétu diiputabiks lunt:fideliter ac cu diligetia cöfidcntes débité

débité perpclidantjfuam^ confùkationcniin fcriptis ofFcrant Sc* natui, qui earn flu's Oratonbus ad futurum conuêtum Imperialem deftinandis tradat,ubi omnibus omnium ciuitatum confultatiom bus in unumcollafis,una ex omnibus communis fiat confukario, quaibiutantur. Hine operofa fcripturientium Apoftatarumdik'--geda jfuas in urbibus palsim iactabatlucubrationes, per quas uin-cendi efienc Papiflæindodli. Interim tarnen Sé Principesjuxta Decretitenorêjfuis Theologis præcipicbant,utLuthericos libres diligenter examinarent.Hineilli Quingenti articuli,quos loannes Cochlacus ex ^d.fêrmonibus Lutheri excerptos confutauit.ut breut opufculo illo Principibus indicaret,quanta foret damnabilium ar ticulorû fylua, fi ex omnibus Lutherifcriptis,rigido examine, in unû uolumen colligi deberênCum tan tus numerus corû,ex paucis breuibufip amp;nbsp;popularibus fernionibus colledus fiE,ÔC iufte repro--featus» Atuero Imperator C A R O L V S, in Hifpanijs tunc degens, ubi accepifièt Decreti Nurenbergenfis exemplar, fuoc^ confifio prudentifsimo cunâa mature ac diligenter expendiflet: inox rcfcripfit Principibus Ôé Statibus Imperfi Epiffolam, bene quidem longamifèd multo acerrimam, grauitatisep amp;nbsp;autoritatis plenifsimam^Qua non modo Decreti formam reprobauit 8^ rde-cit,Herum etiam conuentum Spir^ habendum, modumep traôlart-di,feuerißimeinhibuit,Siccnim inter caetera ibi ait»

Cuncpnos in proximis Vuormacie habitis Comitfjs, in Prin- p . cipum Eledorum aliorumc^ Principum, amp;nbsp;omnium Ordinum facri Romani Imperi},generali congregatione, unanimi illorum pc.adPriit confiliOjfcitu et confênfu,Lutheranam dodrinam ac hallucinatio- cipes cotra nem,ueluthærcticani,malipnamacucnenoram,fub magnis çrauf plt;^creium buscpmuldis èC pœnis, publice denunciari ac interdici,omnefcß præterea feripturas librofi^ Luthericos, poftcaquam à Sanditate Apoftolica iure ac ordine Chriftiano legitime reprobati ac dânatt fuiGènt,dcIeriatcpcomburicurauimus:Vos amp;cômunes Status in nouifsimis Nurenbergæ a dis Comitfjs, folum propter iniuriofbs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

amp; conuitiofos Lutheri libellos,indecorafep Imprefsiones 80 pidu-raSjOrdinationê propofuiff is atqi dediftis, earn unicuicp,quantutti d oblèruare pofsibile fît, impofuiftis:Quafînos in priorib, noffris Mandatis amp;nbsp;Edidis aliquid noui, onerofî, aut iniqui propofueri-mus ac conftituerimus,ôô non facilius gquiufc^ foret,in prioribus antiquisjlaudabilibus Catholicifc^ ritibus amp;nbsp;ordinationibus per-manere,quâmita alienos ac inauditos abufîis acceptare actenc-re.Etinfra. Qtiod autemuos Status pariter,tanquam pro uo bis ipfîs propofliiftis, ac dccreuiffis adproxime futurum diem S,

Martinijin noftra ôô Imperf) urbe Spira, generalem ac uniuerfa' lem Germanicæ Nationis conuentum celebrare, atq^ in eo uias, media,et ordination es côiÿderare ac proponcre,qualiter,quibur(^ modis 8^ formiSjCum cuitu diuino,alrjfq; Ecclefîafticis offices ôi Ordinationibus,conftitutionibuscp 8C coniuetudinibus agendum lèruandumcj fîtjufqî ad futurum generale Concilium: Vtinterea peritifàcrarum literarum, aliaeqp eruditæperfonæ,quicquid fîdei non conibnum, fed contrariumuideatur, in feriptis compraehen' Inhibitfo ^3nt,dubia^ Ô! alia pro uiribus déterminent. Talia nos necß DietæSpi« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pado uel admittere uel permittere,

renfis, Sed fient nos,tanquam defenforem acProteâoremSedis Apo* üolicæjn primis decetac conuenit, maxime præcauere,ne Del omnipotentis ac fanctitatis Apoftolicæ iram amp;nbsp;indignaiionem per hoc in nos concitemus. Quanta eniminiuria,contumclia^ 8^ dedecus fandæ, diuinæ ac Catholicæ Ecclefiæ irrogaretur, fi pius Dei timor amp;nbsp;obediêtia eo modo læderetur ac minuerctur,ut Germanica Natio iôla,quæ hadenus timoratifsima iudicata cil: quæ amp;nbsp;Catholicæ Ecclefiæ mandata,conftitutionefe^obedienter continue oblèruauitjtale quid præfumeret ac moliretur, quod omnes alrj Principes Chriftiani, fimul cum iplb Papa, necç incipere neep intendere auderentîut diuinas ac laudabiles Catholicas ordination

nes,conructudines, conftitutiones ac ritus,qui tot annis hadenus in tota Chri{b'anitate,in folatium omnium fidelium animarum 5^ hominum,perfede ac fine contradidione obièruati funt, rerjeeret ac aboleret:A quibus fane nullus unquam recefsit,quem iuftû Dei indicium ob hoc non grauiter punierit. Quamuis inhumanus 8C impius Lutherus illis prgfiimat folus obfifterc,ac dulci lîio ueneno, quantum queat,inficere,atcß in anima amp;nbsp;corpore perdere mortar les,iècp per iuam aftutam malitiam coram hominibus magnum GrauifsP conipicuumreddere.Etruriîis. Cum igitur nos(inquit)cx fiipra* «naprohi* memoratis alrjlcç bene fundatis rationibus, eiufmodi ucftram 8C bitio» communium Statuum intentionem,adionemq^ uelut iniquam co^ gnofcamus,comperiamufep,nifi id in tempore præueniremus ac prolpiceremus,quantûdamni,abufionum,turbationum, feditio-numeç in uniuerfa Chriftianitate, præiertim uero in Germanica Natione,inde fequi poisit:petimus a' uobis,amp; iniûgimus uobis,fub niramento,quo uos nobis ac iâcro Imperio eftis obftridi, 8C fub uitando criminelæfæ Maieftatis:fijb noftro amp;nbsp;Imperrj Banno ac R.ebanno:lub priuationeitem aedeftitutione omnium gratiarum acpriuilegiorum,quæ ab Antecefibribus nodris Romanis Impe^ ratoribus ac Regibus,à nobis quoej amp;nbsp;iàcro Imperio obtinuiftisî

A3 hfCjfub poenis,m noftro Imperiali Edióto propter hoc Vuor rnaciæ acdito,contentis:Ex Imperiali poteftace ierio mandantes,ut nos ab illo noftro Mandato amp;nbsp;Ediiflo nulla uia aut forma difee^ dan's,nihilc^ contra illud agatis aut faciatis, fed illud, quantu pol^ fibile ad uos lpeó:at èC attinet,omnino ac fimpliciter obferuetis 8^ cxequaminûPræfertim ueroin prædiéta Statuumintentione,de Condlio altjfcp dirputationibus,deçlarationibus amp;nbsp;interpretation nibus, quæ Catholicâ fidem concernunt,nequid ullo pado,ablcjp Apoftolieg Sanditatis noftrac^ aut Generalis Concilrj autoritäre, ordinatione ac admilsione, attentetis, agatis, aut peragatis:fed id totu in proximii generale Conciliu,quod fandfilsimi Patris noftri Papg autoritateet confenlu,ut didû eft fupra,indict debet aeindin cetur, difteratis, atq; in his omnibus uos exhibeatis obedientesj Quemadmodum iuxta confeientiam obligationemlq? ueftram, Deo Omnipotenti,San(ftac CatholicæEcclefîæ,Âpoftolicæ San-ditati nobiSjtanquam ueftris,a diuina prouidentia pracordina-tis,Superioribus capitibus'q^ facere tenemini,et quam charum uon bis cft,noftram ÔÔ Imperi] grauem indignationem ac fupradidas mul/tas poenas euitare.Hæc ferio ditfta uolumus. Data in urn benoftraBurgis inCaftilia.X V«Die IuIri,Anno 0lt;rc,XXII I E Jmperij noftri Romani Sexto.Hacc Cae(ar Teuthonice, Cum autem diftoluto Conuentu Imperiali Nurenbergg,Legatus Apoftolicus ob Iccuritatem cu Serenifl?Principe et infante Hifpan niæ,Auftriæ Archiduce nbsp;nbsp;F ER DIN A N D O, fratre èé Ion ' P®quot;**

cum tenente Cæfaris,inde abijflet Stutgardiam,ibi ambo commun nicatisconfilds,particularê quorundam Principum Conuentum Ratilponæ celebrandum inftituerunt ad certum diem,nempe Nan talem Ioannis Baptiftæ. Conuenerunt itac^ illuc die prgfixoj perfonalicer quidem Cardinalis Campegius, Legatus de Latere, cum Archiduce amp;nbsp;locum tenente prgdido.Item Matthæus Carn dinalis et Archiepiicopus Saltzburgenfis,Duces utrius'e^ Bauarig lUuftriff Principes, Vuihelmus etLudouicus:Bernardus Epilcon pus T ridentinus, loannes Adminiftrator Ecclefiæ Ratiijjonenfis: Natalibus Palatinus Rheni,8lt; Dux Bauariæ, Per Oratores uero*

Confiliarios fuos, pleno mandato inftru(ftos,comparuerunt hi Epifcopi.Vuigandus Bambergenfis, Georgius Spirenfis, Vuiln helmus Argentinenfis,Chriftophorus Auguftenfis,Hugo Conn ftanticnfis,Chriftophorus BafilienGs, Philippus FriGngenGs,Sen baftianus BrixinenGs, amp;nbsp;Erneftus Adminiftrator PatauienGs,fun pradidorumDucum,Vuilhelmi amp;Ludouici frater Germanus. Hi fane omnes pio Gdei Catholic» zelo accenG,ut Lutheran» fan

éli'om’ cfRcadus refifterepofsint,ultronea cofocdcratione feCe con# ftn'nxerunt atc^ en'am corroborauerunt. Antequam igitur acre illud Caefan's Refcriptum in Gcrmani'am ueniflêt, ïmmo èi. ante# quànifadûfuiiïet,Principes jfti ultro concluferunt ac decreueruf, ante orhnia,ut Cgiaris Edidlo Vuormacienfi obediretur.Deinde, utEuangeliuininterpretaretur iuxta eoruni,quiabEcclcfiapro# bad amp;nbsp;recept! funt,expofidonem patrum: Vt cocionari nemini li# ceat in Ecclefia, nifi ei qui ab Ordinario loci, aut eins Vicario ieu Official!,cxaminatus prius fit et admiflustVt in facratifsima Mifla Sacramentorumcp admin iftratione, 8gt;C uniuerialiter inCatholicae Ecdefif C?remonijs,leiunrjs,Orationibus,obJationibus,C£terifc^ ritibus antiquis, nihil immutetur : Vt facerdotu Monafticorumirp illicita coniugia prohibeantur èC puniantur,Vt Typographi nihif cxcudant,nifi rite prius examinatum ac probatum. Atc^ inter alia multa, infigni prouidentia feueritate conftituerunt, ut fili) fub* ditorumfuorum,qui Vuittenbergæ literis operam darenc,intra tres Menfes inde auocarentur,amp; ftudcndi gratia illuc non redirêt, fubpoEnaamilsionis omnium bcneficiorum èC haereditatum:Nec ad ullumdeinceps beneficium Ecdefiafticum,in terris fuis ullum Vuittenbergæ Studentem admitterent,necpin Gymnafqs fuis ullt led ioni præficerent Jtem,Ne quis Lutheranum,quem aliquis eof rum ob excetfus amp;nbsp;démérita profcripfit, in terris fuis redpianfcd profcriptusab uno,ab orftnibushabeatur prolcriptus*Denic]^, ut fi quis eorum ob ifta ullam a' fubditis fuis rebellionem aut fedi^ tionem pateretur, reliqui ei forent auxilio amp;nbsp;confilio.

Coftitutio Legatus practcrea Apoftolicus, cum intelligeret Laicorum ani# Legat!,pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grauiter offendi impröbis Clericorum abufibus amp;nbsp;perditis

oneCIerr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lutheranam non paruamindehabuiffe occa#

fionem: egit cum Principibus illis, ut ex Confiliarfjs fuis deledu quodam deputarent uiros expertos,quiarticulatim confignarent exceffus amp;nbsp;defedus ,fcandala item et abuius Clericorum Germa# nig.Ipfc quoq^ ex iuis in eum deledum deputauit loannem Coch ' laeum, quo amp;nbsp;interprété utebatur in qs, quæ Germanicc propo#

*' nebantur Jnfignem itac^ ex oblatis per Deledum articulis,fecit ac promulgauit C5ßitutione,qua remouerct abufus,uitäque refor^ maret Clericorum,^ reliqui Principes grata ratamcç habuere* Edidum Dux infuper Saxoniæ Georgius, Princeps per omnia Catho# Ducis Sa#licus,cum accepiffet Mandatum Cæiàris fignatum,fimul cumE# xonia: Ge* Vuormacienß,publicauit utrunep per omnem ditionem fu# am : ieueriflime præcipiens cundis iübditis iuis, ut Cgfaris Edido amp;nbsp;Mandat© in omnibus pundis amp;nbsp;articulis parerent :atq^ etiam acerrimc

acwriiiic fomtninans,fc oninem ibi tranfgrcfsjonem üfturutti cfïê, Eft eni'm Princcps,non modo pius SC rdigiofus,ucrumetiam Cæ-ftns 8C amandfsimus panter öd obferuantifsimuSjExenipIo glo- _ riofæmemorise Patn's fuiDucis Saxoniæ A L BER.T Ij quo non alius fuit Maximiliano Cæfari, huiusCscfaris auo,in bellis aututilior autfidelior:maxime in prima illius iuucnta,quando filio fûounigenito, Principi Phillippo, Imperatoris noftri parenti,ad-Eucparuulo armis recuperaret prouincias auitas,quas Francoruni Rex,mortuoclan(simo acbellicofsimo Principe CAR. O LO, Duce Burgundiæ,materno eius auo, Cæfarifcç noftri Proauo, inique occupaueratrpriufquam nuptias cum filia eius un!ca,M R-1A célébra (Te t Maximilianusille.Friderici JJI.Imp.fihïis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Cæterum foluto Conuentu Ratifponenfi,frater Cæfaris, Princeps Ferdinandus, 8d Legatus Apoftolicus, per Dailubium fccundo hærencos fluminedeicenderuntinde in Auftriam: Viennæaliquandiu refi- Viennæ, dentes, ubi Princeps longe ultra iuueniles annos maturus ôd feue-rusjdifertus item etingeniofus,fratris rui,Cgfaris,Ediiftum quàni-animofiisime eft exequutus.In duobus præfertim haereticisjacobo PeregrinOjpresby tero Patauiêiîs Dioecefis,ôd Caiparo T aubero, ciue Vicnenfi: Quorum utrun^ deharrefi Lutherana fufpcâum, conuidum et confeflum.ac légitime iuris proccflucondemnatum, peruiros eruditos,tum Theologos turn Iureconlultos,adrcuocagt; tionem 8d poenitentiam dementer induxit. Vbi uero ciuis illeiti bæreiîm,quam publice abiurauerat, rf^cidiflet, ultimo affcLtuseft fupplicio.His cnim uerbis reuocationem fuam ipfe Teuthonicc conduferat,

Cumigitur ego, Cafparus Tauber, aliquos libres a damnato Reuocano Eærctico Martino Luthero æditos, contra Imperiale Edjdum,ôd Cafpari côtra Clementiisimû Principis mei Domini Ferdinandi mandatS Tauberi, retinuerim,atquc etiam propriosipfe tradatus perfcripierim,8d in fjicc multas iniurias ôd fcandalajmultipliccfcp hscrefes 8d erro-res damrtatos complcxus fuçrim : Quibus ôd ego 8d alij Chriftifideles, fub Euangelq colore, ab omni obedientia, tum dtuina tum alia,ad omnis generis mala ôd tcmeritates,contra Deum anima-rum'ep noftrarum falutem ièdudi fuimus : uoueo Sd promitto, me de cætero, quo ad uixero, eiulmodi damnatos libros,iêu magnos lëu paruos, nunquâ ledurum autretenturû, hcc fupradidos erro-res,omnefqp damnatas hærefes prædicaturumj difteminaturum, defeniurum aut afièrturum efte. Si uero ifta tranigrefius fuero, tune iuxta formam iuris, ego à fscculari poteftate, tanquameonui-dushærcticus,punian Hoc totuin confiteor in conipedu Ecclefià*

• Luth.cotra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quas cgo manu propria fubfcr/pfi. Luthcrus aùtem;.

Mcrcato» ütaliaquoc^rationepkbe et fibi conciUa.ret:,8C Principibus infcn-res. (am reddereCjfcn'pfit Teuthonfee libeUü,De negociatione ußi-ra.In quo fane^permultarccenfuitgrauamina Germania: à nimia Mcrcatorum auaritia, ut uideretiir plebi Sgt;C patriæ amantifsimus, publicæ utilitatis erga populum communemfludiofilsfmus:SecI eo tendebat popularis auræ captator, amp;nbsp;feditiorium machinator nequifsimus, quo plebem egenam fortius in Principes, propter Mercatorum grauamina, tanquam in (beios furum amp;lucroruni iniquorum participes,concitaret. Sicenimibi inter multaahade-CotraPnn cernit. Reges (inquit) Sgt;^ Principes deberent hie attendere, Cipes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecundum ius flridluni talia prohibere, Sed audio eos habere ibi

eaput £gt;C partem. Atc^ euenit iuxta didum Eiaiac t, Principes tut fadi funt focij furum. Interim uero furcs, qui florenum unum auc dimidium furati fucrint, fufpendunt, Slt;. negociantur cum illis,qui totummundumfpoliant, ôôpius furantur, quam omnes aîq: Vt uerbum illud permaneat uerum, Magni fures,parues furcs fufjjcn dunt.Et Heut Romanus Senator Cato dicebat. Priuati fures iacent in turribus 2lt; carceribus:PubIici uero fures incedunt in auro 80 fe^ rico. Qiiid autem Deus adhaec tandem dicetdpfe faciet ficutper EtwÄ.iy. Ezechielem dicit. Principes et Mercatores,unum furem cum altero conflabit in unum,ficut pJumbü ÔC æs.’Quemadmodum comburP tururbsaliqua,ut ilcpp Principes nec^ Mercatores ampliusfint, SicuttimcOjiam ante fores eflê, amp;c. Ruriùsubialia cidaretur

Lut.de qua occafio, quantumuis impudens leuifcp §6 inhoncfta,alium ædidit dâ Moniagt; Jibellum Teuthonicû,Curiftc erat titulus. Fadum quoddam,quogt; ii modoDeus quandamhoneffam Monialcm eripuit.’Cum epiflo-la quadamM.Liitheriad Comités à Mansfelt. Contigeratian^ ïsleben fgt;4tri4 oppido illorum Comitum,cui nome cd Iskben, ubi adnioduiU Lutb, inCigne erat iacrarum uirginum Monafterium, utquacdamFIo* rentina,Lutherico fcrmentoinfeda,refpicerct retro in mundum, diceretep occulte uni ex cognatis Rjis,fc nolle diutius in Monaderio degererquia datusille naturae conditionicj? fuac contrarius eßet^ Illa rem ad Abbatiflam detulit: Abbatifla uero multis admonitiont bus earn erudiens,cum nihil proficeret, pofuit earn captiuam.Cum-uero altera, quac captiuæ curamagebat, femel ianuæ claudcnda^ oblita fuiflèt, Florentina clam fè proripuit e Monaderio, arcp ad Lutherum confugit.Cum autem Abbatifla uerbis amp;nbsp;litcris qucgt; , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reretur, ill am efle periuram, profugamt^ acuoti fradi ream : Lu'

therus ædiditlibellum, quo probaret, maximum fuifle miracuîuni Dei,per quod illaeflet ex Inferno crepta.Hsec fane funt eius uerba,

in Epfftola præliminari ad Comités, fub qufbus ipfc natus eran Miracula Non dubito (inquit) incredulos,ubi de hac Fiorentina audierint, ß earn mirabiliter à Deo ercptâ efle ex faucibus DiaboIi:Quofdam, ç^currau quiMonialium ftatumexiftimantbonumjdiéluros ciîèjDiaboIus ‘ nbsp;nbsp;nbsp;■

iuuit earn,ut exiret;A!ios,qui nee Dcum, nee Diabolum multifaci-unt,diduros efle,Ecce,nunquid miraculum eft,ut Monialis aliqua excurrat e Monafterioçlta cuenire oportet, Quando aute turnup cuans quifpiam ipiritus peregrinationem aliquam inftitueret,facc-retqj unum ex miraculis, de quibus Paulus aitz,Thefri.Homo peccati per falfa figna prodigiaueniet. Aut quando Diabolus fineretfc crucian aquabenedicTtajS^ fingeret fein eamagnam pari anguiliaiTi : Quemadmodum nuper hoc anno quodam in loco faólum ed.'hocoporteretefîè miraculum Dei, Nos aute,qui Euan-gelium fam fcimus, amp;nbsp;ueritatem agnofcimus gratia Dehnec^ de-bemus,necp audemus ciufmodi miracula, quæ ad confirmandurrt Euangclium fiunt, illudcp promouent, fic dimittere, Etinfra*

lt;^jidfacitis; inquityuos Principes 8^ Domini,ut homines ad Deum compellatis abfcj^ eorûuoIuntatcÇtamen hocnoneflueftri InPrinci-ucl officij ucl poteftatis ad faciendum. Ad externam probitatem compeliercdcbetisrSiniteuota uotaeiîc,Sinitepræccpta præcepta sacra jcriptuu cfle.'Attamen Deus ea non uuk, nifi uoluntariè cum iocundira- ra, cancneiqi te obleruenttir.îpicdicif,Nemo uenit ad me,nifi pater meus traxc-rit cum. Nonne hoc fatis darum efl,Bone DeusC Pattern trahcre

homo uuk compcllcre. Quod Deus non conatur,id thcrit^,utprolt;i miier uermis uukconari,idlt;ç per quendam akum inuitum facere, quodipfemetfacere non potcft. Nonuultis cogi adEuangeliutn nofi:rû,quareergo nos compellitis adueftruC Cuminfuperom- Solifudcgt; nes fcholæ,tumuniuerfak's tum particulates, utuocantur,per Lu- infchoi,s. theri Euangdium in Germania euacuarentur,ac focda imminutio-ne ÔC iblitudine iua ingcns ubifp in urbibus dedecus parcrcnt:ma-Ic audirecŒpcrunt obtd LutheranitQuorûnonnulIi eodemen-tix prolapfi fucrant, ut uellent, folum Hebraica Germanicacp lingua utendum effe, eliminatis Græcis Latinis,Quidam uero illas contemnerêt, affiatum fandi fpiritus fibi arrogantes:Luthe-rus, uteam inuidiam afefuifq^in Vniuerfitatesamp;in Monachos retruderct,fcripfit Teuthonicc libellum generaliter adomnesSe-natoreSjOmnium Ciuitatû Germaniæ,pro erigendis fcholis Chri-ftianis. In quo fane libcllo mox à pr/ncipio mukislaudibus ia-ditat,iuos conatus fuamcp dodrinam ubicp pracuakre increfce-re, inuitis amp;fruftra repugnantibus Tyrannis,ut omncsintdli^ gant Dei opus cfie, non Lutheri, Inter caetera enim muka uanac

gloriæ uerba, fic ait. Sim ego qualiftunqi, uere tarnen coraftt d '^Tde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confeientia gloriari poirum,quod in hoc non quae

len e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multo melius acquirere.’ftd

ex corde fideliter i'ntendo ueftrum totius Germanix bonum: In quod me deftinauit Deus, fiuecredat fiuc non credat quifquis lieht, idc^charftatiucftræ libéré ac confidenter dixerim.Quifqui« obedierit mihi,is procul dubio non mihi,léd Chrifto obedit.Et qui mihi non obcdierit,is non me,fed Chriftum conteranit.Ego enira fciouticpamp;S certus Ihm, quid amp;nbsp;quorfum egoloquor autdoceo» Vnufquifc^ item bene per lclèntiet,fido(ftrinâmeârede uoluerit

' Calvînia in intuerj.Etinfra. Nonnepræociilis cft(mquit)quod nunc intra Vm'uerfita m'enniüfic inftituipoteft puer quifpi'ajütinXV.aut XVJII.gtan's

liip anno plus fciat,quamhaéîcnus omnesVniuerßtates 80 omnia Monaftcria fciueruntC Immo quid didicerut hacftenus in publicis Gymnafrjs Ccenobijs, quamutfierent afini, fb'pitcs amp;nbsp;trunciC QuifpiamXX.autXL» annis ftuduit, tarnen nee Latine nec Teuthoniceloquifciuit, ut taceam turpem acfcckratam uitam,in qua nobihs iuuentus tarn mifcrabilitcr pcrdita cft» Verum quidem ell,antcquam uelim Vniuerfitates ôé Monaftcria pcrmancre, fi* cut haftenus fuerunt,ut non alius modus docendi ac uiuendipro iuuentute acccptaretur :mall€m omncm puerum efle mutum, ac nihil unquam difcere» Séria cnim intctio prccatioq^ ac petitio mea eftjUthæc Afinorum ftabula,ac da?monumGymnafia,uel in a^ byfiumdemergantur,uelin Chriftianas fcholas commutentur» Et

poft pauca. Jnfpiciamus(inquic)priorcm miferiamnoftram ôi ^5 tenebraSjiii quibus fuinius. Arbicroi' Gcrmaniam nunquam ante« verbu^^^iS deucrbo Dçiaudfjfic, quantum nunc. Gerte inhiftorfjs reuertitur uägt; nulIumdehocrepchtur ucftigium. Quod fiilludficfinc gratia 0^

Vfrfctt nebras plagafqi patiamur.Chari Tcuthones, emite, dum præ fo» nornnemnundinæiColIigitc, dum lucidum eft calum auralè» rena : Vtimini gratia ÔC uerbo Dei, dum adeft. Hoc cnim fare dclt;

betis,ucrbügratiamcpDci efiê Imbrem tranfitorium, qui non re^ iicrtitur,ubi femel fuir nbsp;nbsp;Necft nos (inquit) impedirc debet,quod

aliquiglorianturde fpiritu,et ftripturas parui faciût.Aliquietiam, deut fratrcs Vualdenfes,linguas non exiftimant utiles.Sed bone amice,lpiritus hue Ipiritus illuc. Ego quoc^ foi in fpiritu,atqj etiam uidi fpiritus (fi omnino de proprijs gloriandû eft) forte plus quam illiipfi adhucintra annum uidebunt,quantucuncj etiamgloriën» tur.Et Ipiritus meus etiam in aliquo fe oftendit,cum tarnen Ipiritus eoru in angulo fit tacitus,amp; no multo plus faciat, quam ut gloriara foam

fuam latflitet, Eadcm de re ad RigcnGs quot:^ Liuanias populos (cr/pfit, grauißinic conqueftus de Germanorum focordia, quod non dcnc lufèa nouæ fuæ doârinæprædicatoribus ftipendia, qui anteaPapiftiscaniIarga ôô ampladederintperniciofæ doârinae fîdaria. Nunc ucro, quando Deus nobis mfctit, bonos fidolèç 8^ dodos homines, qui ad difciphnam caftitatemc^ amp;nbsp;uerbo opéré promouentjSé per diuinum coniugium formcanonêminuunt: Ad hæCjOmni lîudïo nobis Sc in corpore ÔC in anima feruiunr,uc-ranicp nobis ad coclum uiam dcmonftrant, illos relinquimus.’S^ quos omnibus impenfis a fînibus mundi adduccre deberemus,cos tradamus in eum fere modum,quo diues homo pauperem Laza-rum tradabat, Vbiuero accepiflet,Henricum Sudphanû,Âpo- HehdSud datam Ordinis Augufbnianûqui quondam in Coenobio fui Or-dinis AnmerpiacPriorfuerat, amp;nbsp;adBrcmenfèspropter relapfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f’’

SC perfidiamprofugusuencrat:aDicdmaris(aItiThietmar)(osuo-cant')DaniæuicinispopuIis cxudum efîè, Lamentabilcin ièripfit Epiftolam ad Bremenîês, qui ab illo peruerfi, à iïio in fide amp;nbsp;reli-gionedeficiebant Archiepifcopo, èC toto ciuitatis fuæ Clero^Hi-doriam uero in hæc uerba cxoriùs ed.

Anno Domini M.D,XXII.HenricusSudphanus Bremam VeraHf^ ' uentt, non utibiconeionatorem agcrcufèdquod in animo habe- ftoria ded bat Vuittenbergam proflciici, tanquam Antuerpiæ à Tyrannis loHcnco, propter Euangelium expulfusamp;Sc Sedtamuercdefcripfiteam pafsioncm Lutherus, quam uerc ille beams Martyr edthomo A-podata,uir inutilis, immo perniciofiis, qui ore peruerfô gradiens, Omni tempore iurgia icminabat,inter Laicos et Clericos:primum Antuerpiæ, Deinde Bremæ, nouiisime Meldorpiæ apud Thict-marfos,ubi tandem uotifradi, perfidiæ^ amp;nbsp;periurfjfui poenas iudo Dei iudicio dédit, Antuerpiæ enim,propter hfrefim Luthcra- i nam compræhenfus,earn publice reuocaueratamp;^ abiurauerat,ac paulo pod relapfiis,ultimo afflciendus erat fuppIia'o,nifiefFrado carcerc aufugiflèuNam reliquos Coenobii fui fratres ita infcceratLutherieofermentOjUtnunaedetremedij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Ruperat lam in apcrtas ini’midtias diïsimulata armulano inter Lutherum amp;nbsp;Carohîadiû:Quo-' Bij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;____________-, n- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.....gt;_____

gloria?cupïdus exxquo. PraJlabat ingenio^fi' cundiajftylocp Luthcrus.CarolftadiusrudeingC' mum fuum,udut cotcm duram,muliohudio atcp laboreficexcóluerat, ut Luihcro ipfi femper ui'fus fitmagnusöd eruditus Theologus, antcquam in quibufdam aducrCri capihd. Etenim tantus apud Vuittcnbcrgcnfcs crat,priufquam aducrfarc' tur, ut uctitas èc facn'Jegas nuptias cius fummo ftudioac maxima eelcbritatc promoucrint ac dctoraucrint.De quibus amp;nbsp;propriam confingcbantMifl'am, quant óc in lucem aederenonfuntueritf. Cuius fane Introïtus Ge habet.

nihtl miferius Jignatus cs,ut primus,nuJIa habita Papiftiei iuris rationc,uxorcm pMlo poftu^f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fucrit ;Da qusefumuSjUt omncs factrdorcs , rcccpta

duftis,ad legitimi confortium ihoriconuertantur.Pcrdcminuol noftrum Icfum S^c, Profa item feu Sequentia fic,

Is legibus iusRomanum mis Deus uiCtor ftrtnuus fubiugauiL Confilium Pauli tui fcquens, amp;C iam bonum ft oftentans con* iugem.

Nos ergo concubinis noftris grauad te Deus pofcitnus, VciIIius,qui patres noftros fedatus antiques tfbiplacetî Nosimitationegaudeamus in æternum.

Sacrifidum no ft ru ni quælumus Domine benignus luicipias, ut quod tue Maieftati in Andrej Carolftadij nuptialibus primitifs deuote ofFcrimus, eius cfficacia àcundis icortationis defendamur pericuIis.Per D. N,

Sint nobis Domine auxilio iumpti Sacramcntimyflcria,amp; n'eut Andreæ Carolftadij cônubiali cclebritate Ictamurîlta fac que-(umus,facerdotumcongt;ugiatoto orbe falidcer aufpiccnturjfocli-dus rucced^nt,8^ quàm fexiieifsime fîniantur» Per Dominum no-ftrum Icfum ÔCc,

Quara uana uero (jics amp;nbsp;nefaria prccatio ilIorunijSc quam in' falix fuedc earû nuptiarum aufpiduni^ex fubfequentibus planius intelIigetur.Fcrunt illutn à aidno quodam Principe carnes ferinas ad nuptiarum celebritatem pctijfle, qui mittereftatucrit ci carnes afininas pro ceruinis, madato excodato afino molitoris, cuius partes in frufta diflêdf, atq^ uafi incluiæ,pro ceruinis comedcren-tur,donee aures nbsp;ungulæ afini in medio uaßs reperirentur.

Cæterura abfenteinPathnio côfida Luthero,Carolftadius Vuit^ Jp^’dia Lu tenbergænitebaturrecxequi quæcuncp uerbo

Sæuiebat itaep in (andorum Imagines,amp; in prifeum MifTæ ritura, undemagnam nadus famam,ipfi Luthero pene par efle uideba-tur. Lutherus aûtex Pathmo iua domum reuerius,inuidia tadus, ut famam illius obicuraret, fada eius publice pro concionc repro-bauitjillum^ in conijsedu populi palam redarguit:Eo fane prftcx-tü, nô quod fada fecundum fe malaeflent, fed quod non fuiilènt Principis autoritäre attentata» Ilie, cum eflet factindia impar Lu- ƒ therojcoram populo confufus, eam iniuriam alta mente repofuit, necunquam poftea ex animo Luthero fauit» nbsp;Cum autera Vuit-

tenbcrgæ,obfl:ante Luthero,n5 poflét opiniones fuas uulgo com- Gefîa C3^ raunicare,abqt tandem illinc Orlamundam:Quod Gne oppidum rolftsdij» ad Salam fluuium fîtum, eiufdem erat Principis,cuius Sc Vuittcu-berga.Nadus ibi ex fauore populi icribendilibertatcm,aperte rc-præhendit Luthcrum,non modo de Mifla amp;nbsp;de Imaginibus:uc-rum etiam de Sacramento Eucharifliæ, Lutherus id ægre ferens, Domi quidem per Vniuerfitatem; In aula uero Principis per Gc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-,

caretur Carolftadius, per luramentum Vm'uerfitati præftitum, ut prædicaretjprælegeret ac d(fputaret,iuxta officium fuum,ficut fece^ ratprius» Vbiuero ille cunótaretur, 8C per litcras populi excufarc^ tur,mi‘flüs eft ipfe Lutherus adoppida Principis fiii ad Salam fita, utconcionando auerteretä Carolftadianis opinionibus eos popu Proferi* tos. Cum aut paru proficeret,amp; multi ex pkbe quoep in faciem d ptio in eu refifterent,et contra Imagines ex ueteri Teftanicnto fcripturas ob^ per Luthe* jjccrenttiple per luniorem Principem,IoanncmFridericum,qui rum procu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fridcn'ci Ekdoris,effecit tandê,ut cundis Ducum

Hic Princept nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppi'dis 80 fiiiibus interdiccrctur Carolftadio. Ille itat^

faults poften profcriptus, milerrime cum infolicifsima 8i ilkgitima uxore fua, ^leäor, A ca-: jjjtcr turbas amp;nbsp;Icditiones tumultuantium in Franconia rufticorum nunc Rotenburgi ad Tauberum fluuium latitabat, nunc ejl Anno 154.7 3^1 matemos lares Carolftadium, Franconiæoppidum Mogono Reditus adiaccnsjconfugtebat.nufquam tuto confiftens, T andern uero etus in Sa^ fgßs ubiep (editiofis rufticis,cum pefsime audiret ac lufpcdtus habe-xoniam. j-eturinfoelix Carolftadius, fanquam autorfeditionum, tumuku-umej incentor,8d rufticorum ductor, eo necefsitatis 8^ miferiæ re-daftuseft‘,utinimici fui infenfißimi Lutheriopemimplorarecoa-(ftus fucrit,Qui Iàne,aucupandg hinc gloriæ occafionem naftus,ut non fblum uerbo:ftd 8*2 faclo maxime Eua ngelicus uidcretur,prcgt; ces inimici liii exaudiuit, eius^ cxcufationem Teuthonicam per euulgauitjCui adiecit ipfe præfationem. In qua non folum gloriabatur fe luo fummo inkruireinimico, ficut Chriftus docuit,uerum etiam pctebat,ut illius excufationi acquiefcerent, tum Principes, tum populi : licet ipfemet eum antea æditis Iibris de feditione maxime fufpeftum reddidiflet.Effecit præterea,ut pateret illi reditus in SaxoniätEa tarnen lege, ut is luas contra Lutherum opiniones, necç uerbo necß feripto, publice aftereret» Ilk igitur Vuittenbergam reucrfus,cum præ pudore confpeftus eorum ho-MiTeria Ca minum,apud quos antea opibus honoribufcp 8C dignitate floruift rolftadij. (èt,ferre non poffiet : fecefsit inglorius in proximu oppidulum atc^ in circumiacentes uillas: Vbi aliquandiu uitam mikrrime fuftinuit.

mifêr agficola 8^ rufticus indoduSjqui arare nefciês, per inopiain arare cogebatur;equos Habens indociles, quorû unus hac,alter illac ante aratru pergebat, aut procedente uno,ftabat aut retrocedebat alter,utcunóiis riTui atcß ctiam commilerationi eflet arator uicintSt Mifen'a Quibus SC uxor eius merito miferabilis uidebatur,ut qu^ ex Nobili cius uxon's familia orta ac nobiliter educata,pe(sinio exemplo ct infahafsi'mo aulpicio nupfilTet,contra lus 8^ phas,facerdoti;honiinH'gtgt;obiH 8^ alienigenæ.

aifénigengjtot deinde modis infami\profcripto,inopi' et abi'edo, apud quem ne ruftico qutdem aut cibario pane faciari poflèt : Cu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ7*

ius maricum falfum falîô in nuptrjs beat um dixerant Vuittenber* genfeSjSó præ omnibus grauiisime accuiàuerat eum (cditionis Lu-therus, non folum priuacim per literas : uerum etiam publice per duos bene prolixos libros. In quorum priorc ßc ait»

Etiamfiiam uerum eßet, èi. me credere oporteret, Dodorem Ca- Carolftalt; rolftadiumnon intenderenetÿcædes necpfcditionesrattamen dû diusfæpc cere me oportet, eum habere fpiritum feditiofum atq^ auidum cæ- monitus diSjficut Âlfletcnfisrquamdiu in uiokntaimagtnum demolitione ^«dire no^ perlèuerat, temerariumque uulgus ad fe allicit. Etpoftpauca* At * dixeris.Non erit ficobftinatus, finet fedoceri, amp;ab huiufmodi cŒptis defiftet, QuisÇ Dodor CaroIftadiusC Verba quidem pul-ehre leit diccre, et feriptis euulgare,quoduelit doceri,acmelioribug acquiefeere. Si autem ieho intendit, ego aureus fum. Quando au-diuit aut cefsituUiCQuoties monuit eum Philippus Vuittenberg^, ne fie tumultuaretur eum Moyiè, eum imaginibus, eum MiiTa ÔC cumConfeisioneCCum'qp ego redirem, 80 contra eiusiconoma-chiam 8^ Mifiàm prædicarem, quare non deftitit, nec aufcuItauitC Item. Quando Dodor luflus lonas, Dominus Theodericus de Bila, inter nos tradarent, quam pukhrecedebat,fè'lt;^ moneri finebatCutme etiam ad extremum citaret iudicium fiiper Mifia tu-multuantium. Et infra, Ifta quoc]^ caufanonleuiscftjquodcum^^ cedeftibus conuerfatur Prophetis, e quibus Alftetenfis fp^r^tus^jƒf^^^ * prouenit,ut conftat.'ab his difcit,ad hos com'ungitur:hi occulte fer-punt in terra uagantes, amp;nbsp;congregantur in unumad Salam, ubi nidificare intendunt. Impotens Diabolus nufquam uult pro-ficifei, nifi ad loca noftra, ubi nos prius per Euangelium fpaciumt fecuritatem parauimus,et noftrumfolummodo nidum uult de-feedare ac perdere, ficut upupa cum merula ludit ÔCc, Et in Epi-ftola T cuthonica ad Argentinêfis. Quod me(inquit)criminatur D.CaroIftadius,quod expulerim eum, ferre pofTera, rem ita ha-beretuellê ôC bene,Deo uoIentc,excufare,Gaudeo autem,cum ab- Caiolftalt;ä qfie ex terra noftratOpto quocp,ut apud uos non eflct,ei^ confu-lendum fuifiètjUt ab eiuftnodi querela abftinuiiTet. Vereor enim ne mea excufatio eumperquam duriter fit accufatura.Caueat afallaci illo fpiritu,quilquis poceft, hoc fiiadeo:hic nihil fubeft boni, Mihi-ipfi fane propemodumperluafiïTetlhen^, propter quandam feri-pturam,uteius ipiritumnon commifeerem cum fpiritu Alftetenfi illo lèditiofo ac cædium auido,At,ubi uenirem Orlamundam,ad Chriftianos eius,Principuni iuflù;bene comperi,quid fetninis ipfc

ibi fiminauen't, Ut gauderem me non lapidibus amp;nbsp;ftercoribus eie-ôum fuifie. Vbf nonnulli ex eis talem mihi dabantbenediefiionem, Abicedein Mille Diabolorum nominejUtcoIlumfrangaspriufi quam oppidum exieris S^c^

Furor ôi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y urbulentiisima uero fax belli feditioniiep fuit Thomas Mun-

^ho^Mun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;presbyter, qui:maiori uxCania quam CaroIftadius,Lutheri

ced, ' üerba in opus deducere parabah Quippe nô folum imagines fan^ lt;fi:orum,iêd etiam ipfâ T empla et Monafteria diruere,Sacramenta penitus abolere, Epifeopos, presby teros 8C Monachos occiderc, atq? etiam Principibus omnem gubernandi poteftatem eripere, conabatur : Homo fane inquietifsimus iuxta amp;nbsp;audacifsimus, qui nullo defatigatus Iabore,nullo abfterritus periculojongelatec]^ difeurrendo fiminabat difiordiarum zizania tpopulum undifp Luth.'Mt epifio concitàs primo in Clerû, deinde amp;nbsp;in Principes. Aperuit primum la ad Duces sa ipfi Luthero fua confilia Vuittenbergæ,quæcumiIIen5probaret (ut afïirmabat)alio conuerlus, omnia tentauit,donee fimpliciores Muncerus Turingiæ populos in omnem pertraxit calamitatem. Antea ta-

fnen longe per multas difcurrcns prouindas, plebem concitauit, ubicuncp ad concionandum fuiflet admifliis.In plærifqî autem lo-ds,niox ut notabatur eius intentib pefsima, eiedus fuit,antcquani occulta feditioff machinationis Icintilla in apertû prorumperet in' cendium. Sic eieiffus fuit ex Praga Bohetnig,fic ex Gutterbach op-pido Marchiæ, fie ex Zuiccauiaoppido Eleifioris Saxoniæ,ficex Hallis in Alpibus oppido Comïtatus Tyroli,fîc ex Alftct,ubi fiâa fuerat Lutherï Paihmos. Nam cum ibi paftorale fibiufiirpafiet

officium,Luiherus uehementerineufabateius conatus,per Epifto-lam Teuthonicam ad duos fratres Saxonie Duces, atç^ efïêeit tan^ Gefta Mû* dern,utinde pelleretur, Pulfus aût peruenic Mulhufen,oppidum hülfen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hnperiale Turingif,atqi ibi SC in circumiacentibus pagis 6c caftel-

lis,tam ciues quâ rufticos ad nefandifsimas quafqi impietates con-cionandopcrtraxit:Nempe,utaboIcrent omnem cultû diuinum, cijeerent CicricoS 06 Monachos,fpoliarent tcmpla Sx^ Monafte-riardiffringerent Imagines,Ciboria ô(. Baptifteria l conculcarent diuina Sacramenta, aiiacp id genus multa committerent diifiu ne-fanda 8ô pijs auribus abominabilia. Nec ijfce facinoribus 8c facri' legijs concentijprocederuntukra ad opprimendas Poteftates Qcu-lares,adrapiendabona alienatad lïibiugâdos fibi Comités à Stol-berg,à Suartzeburg,à Honfteyn,2^ Mâsfclt amp;c.ad opprimendos Tonitrua Nobiles, ad diruendas arces 2lt;c. Operæ preciumfane fuerit 8C fefquipe ’pfiu^m^timpulforis apponeretonantia acfefquipedaliauerba.Sic dalia uerba ergo (cripfitTeuthoniceexMulhusê ad rufticos Turingif, Purus Munceri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;timor

dmor Dei in primis.Chari fratres,quam diu dormitiscQuam diu uoluntati Dei no aftipulamini, ed quod uobis uideatur deicruifi'e uosçAh quoties uobis dixi,quomodo efle oporteat.Deus nequit fe diutius manifeftarCjftare uos oportct.Et poft pauca.Cauete igitur, ne fitis meticulofi,ncgligentcs : Nolite adulari diutius peruerfis fa-tuisjimpps Nebulonibusdncipite ct bellate bellû Domini,têpus eft ualdc.dnftruitc omnes fratres ueftros,nediuinumirridcanttefti- _ monium, alioqui omnes peribitis. Tota Germania, Gallia,ÔÔ Mendacia Italia in motu eft : Magifter incepturus eft ludum, Nebulones pe-rire oportet.FuIdæ in hebdomada Pafchali Quatuor Monacho-rum Collegia deuaftataiùnt,Ruftici in Klcgau, Hegau, £lt; Nigra lyluafunt in armis,Treccnta Milia, amp;nbsp;cumulus fit indies maior ac maior.Id unum timeo,ncftulti homines confentiant in falfam ali-quam concordiam. Et infra. Supra modum fumme fummc neccC farium eft,Pcrgife Pergitc Pergitc. Nolite mifcrcri,fi bona uerba Uobis Elau proponat,Gencfis 33. Noliterefpicerecalamitatem tm-piorum.Ita uobis fiipplicabunt benigne,flebunt,oblecrabunt,ficut pueriiNolite mifereri,Quemadmodum Deus per Moyfen Deut, 7.mandauit,atlt;^ idipium manifeftauit amp;nbsp;nobis,Sollicitatc in Pagis 8C oppidis, præfertim Mctallarios,alioftj bonos compotores pariter,qui ad ifta ualebût.Non oportet nos diutius dormire,amp;c.

Impcriofifsimc præterea 8c iniuriofiisime fcripfit quibuidam Comitibus de M«insfelt,fe(ç iaâabat feruutn Dei cum gladio Ge-deonis contra impios.Fiebant ifta Quarta hebdomada Pafehæ, quo tempore diem fibi ultimum claufit Dux Saxoniæ Fridericus Eledor. Cacterumfrater eius Dux Joannes,ad tanta facinora ue-

eiuSjDux G E O R G1V S,quam primum de tantis malts certior faduseft, mox facinorofis turbis obuiam iturus, conferipfitexer-citum,Equites 8^ Pedites, actormentorumbellicorum uim ingen-tern. Vocauit infuper in auxilium quofdam Principes, Generutn fiiunijPhilippum Hafsig Lantgrauium,Ducem Henricum Brun-(uicenrem,atc^etiam Duos Eledores, Moguntinum amp;nbsp;Brande-burgenlêm, fratres Germanos. His omnibus ultimum immine-bat exitium, nifi coiundis uiribus,feftinantcr ièditiofâs turbas ag-grederentur. Nam S^eorum ruftici inrebellioneamp;motu erant.

Icdicrant (èdidofî, quos adeoiadantcrconfortabatin lcderc,ut ladantia diccrct, fe omnes Bombardarum globos exccpturu eflc fine dam- ^^unceri. no in naanica fua. Vcrû longe aliter accidit. Principes enim quam primumucnerunt inconipedumfcdidofôrum,ita terruerunteos, k US

V tto ACTA ET S(?RlP*rJi MARTïNl tVTHERI utmox Iitcras cJcprecator/as ab ns miflas acccperintjln hæonerba» Lkcrscru^ Nosconfiremiir lelumChnïliim.Non fumus hic, ut noccamus fticoiQad ciiiquàm, fed propter diuinam luftûïam ccnferuandam. Ncqj fip Principes naus hic,ad efRindendum fanguinem.Siuos quocp uultis idiplum^ fie illoium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faciemus uobis. Secundum hæc feiat unufquifqj quid

^gac. Qiiibusicarefponium eft à Principibus.Cuniuos exdelibe-rata iniquitate, ac feduéloriadoifirinafaifi ucftri Euangeli), mub tiph'cicer contra Redemptorem noßnira, lefurn Chnftum, cædi-IxjSjincendrjs, uarqscç in Deum impiecatibus præfertim in uene-rabile Saa*amentum, alqsq? blafphemqs uos contaminetis : Ideo nos, tanquam fj, quibus à. Deo gladius commfßus eft,hic congre^ gâti fimus, ad puniendum uos, tanquam bîafphematores Ûcû Nihilominus autem,cum arbitreniur, plærofq^ tniferos homines male ad hæc feduâos efle, ex Chrifliana charitate decrcuinius, fi tradideritis nobis faîium prophetam, Thomam Muncerû, fimul cum complicibus fuis, uiuumforas,uosej; dedideritis Sô cletnentiæ Si indignationi noftræ, nos in hune modum uos recipiemus, bC ita geretnus nos erga uos, ut iuxta qualitatem caufæ, clementiam nofirattî intelleduri fitis ♦ De his ueftrum petimns refponluni feftinanter»

Cædes rult; ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Muncerû ttadercnolentes ,cuni præoccupaflént

fticorû in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppidum, tormentortim idibus inde pulfi,ad oppp

Franckeni? dum confugiebant. Principesautcminfequutiacfimul irrumpen--Imfen, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tes,oppidura cCperunt,trucidatis iùpra ièx milia rufticis, alijs ie^

ditiofis in eo prælio. Infolix autem Muncerus , poft prælium in kd:o fimulata ægritudine repertus, uenit in manus Principum, miffusep in propinquam cam^ munitiisimam arccm,HeIdcrunggt; ‘ traditus cfl in euftodiam DominoErneRo,Comitide Mansfek;

uiro pio Si Catholico cui mifer minaeißime paulo ante icripiërat intra triduum. Principes autem belli reliquias perfequucuri,du-xerunt copias ad Muihulèn î quibus poft prælium Si Dux Saxogt; niæ loannesiam Eledor,fratre mortuo,fe côiunxit. Ciues autem, uidentes feuiribuslonge impares, emiferuntOratorcs,quiimpe-* trata uenia,urbem dederent. Principes uero non ftatim ueniam aut impunitatempolliciti {unr,fed uoluerunt ciues habere fuse element tiæ Si indignationiobnoxios,iuxta qualitatem caufæ fingulorum» Exitus Mû nbsp;nbsp;Quodaudiês Munccri fôcius,Monachus Apoftata,aii nomeii

ceri ôiFi» erat Fiftulator,noc'tu clam cum focqs 4oo,auft]git» Verum circa ftulatoris, Jßnnacum compræhenfus, redudus cft undefugerat.Muncerus tarnen longe melius claufit diem iuura, quam Fiftulator. Hic cnim Apoftaticè obduratus, fine cotifefsione Si contritione/anquam^ beftia*

bcftia morte iâ:u gladijfùfcepit» Ilk uero magna fertur fuifledu-âus poenitentia,fumma deuotione ÔC errores reuocauiflè,ôô ucne^ rabile Sacramentu pr^ia confefsione ritu Cathoh'co ,fub una (pe-de acccpiïîè, priufquam itflu gladq fubfret.Hic eft Muncen' exi'tus, èc hecc præmia feditiolbrum in Turingia* Lutherus ubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vuittenbergæ accepinêt,mox ædi'dit libellum T euthonicum, cum ifto titulö. Terrïbile fadum èC i'udicium Dei in Thomam Mun-çerum,inquoDeus manifefteliïi'us fpiritum mendacijarguitacfeâum. damnat. Et in præfationefîcait.Hic ui'des, quomodo iiie cxdiuni fptriLas ftft ladat, Deum loqui amp;nbsp;agcre per ipfiim, eius^ eiTe uo^ Iuntatem;amp; agit,perindc ac fi omnia cum I'pfo fint uidoriæ.Et an-tequam circumfpicit,iacet cum aliquot milibus in Into ♦ At fi Deus per eum loquutus fuilTetjid non cont/giflet»Deus enim non men-iitur,ftd firmiter tenet uerbum fuum, Cum igitur Thomas Mun-cerus fallatxonftat, eum fiib Dei nomine per Diabolum, 8^ locu-tumefièjSóegifle* nbsp;nbsp;Hæcquidemucra eftfcntcntia,fednon mi- ;

nus in Lutherum,qua'min Muncerum competiu Nam amp;nbsp;Luthe-rus muka fairdprophetauit,acfeipfum multoscp alios fefcIlit.Etnc “ longe diuertamur, in hoc ip(ô negocio tumultuum 8ó fèditionum, perfxpeinuentuseft falftis uatesôi Pièudoprophcta»Namin eä epiftola T euthonica, quam inicripfit Fidelem admonitionem ad omnes Chriftianos, pro ftditione rebellione praccauenda, fie aicQuanquam non inuite' audio, Ecclefiafticos in co ftare timorc Sc ibllicitudine : Videor mihi tarnen certus efle, nec ullus mihi mc-tus eft,de ullo tumuitu aut feditione futura, ca præfertim, qusc pénétrée ac totam turbam inuadat.Et infra. Infpicc ( inquit) fada ladîanria’ mea.Nonne ego Papac,Epifcopis,presbyteris amp;nbsp;Monachis, folo ore abfcj5 omni icfiu gladq,plus ademi, quam illi hadenus omnes ïmperatores,Regesé^ amp;nbsp;Principes,cum totapotentia fua ademe-runt; Quare^ Qiua Daniel s. cap. dicit, Hunc regem abfej mani-bus concerendum efie. Et Paulus, Ifte deftruetur ore Chrifti. Ego? utieç certus fum,uerba mea non efle mea,fed uerba Chrift/.Opor-tetipitur SC os meum illius efle, cuius uerba loquitur. iddreo non opus eft, petcre corporalem feditionem, Chriftus ipfr iam quan-dam incepit ore (ho, quæ Papac nimis grauis erit » Vide igitur, ut Infentio ae €xerceas,0^ promoueas fandum Euangelium : doce, Ioquere,fcri-be,amp; prædica,quomodo leges humanac nihil fiint. Prohibe SC dif-fiiade, ne quis fiat lacerdos, Monachus, aut Monialis,8ó quifquis in eoftatu fit,utexcat:no præbe amplius pccunias pro Bullis,can-deIis,campanis,tabulis,templis:Sed dic,uitam Chriftianamconfi-ftere in fide ÔC Aadtatc, ÔC fine, nos ifta duos adhuc annos agita-

re:tunc uicJebiSjUbi Papa,Epifcopus,Card!naks, presbyter, Mo nachus,Monialis,câpana,turris,MfHà,VigiliXcuculIa,cappa,ra-fiira,régula,ftatuta,ôô totû examen ac côgeries Papalis regîminis maneauTan^ fumus euanefcct, Haccibi. Sedfalfus cftuatcs iftejampridem enim abqt biennium, pofteaquàm ïfta fcripfit, 8C per gratiam acmi(èricordiamDei,manentina adbucomnia,utex proprio Luthert ludicio intenigamus,oseiusnonene (ut ladat) os Chrïfti,qm' uera loquitur 8c ueritas ipfà eft : fed podus os Dia^ , boli,qui mendax eft amp;nbsp;pater eius,Ioan,virj. nbsp;nbsp;Quod autê de cor^

St^d^cVe/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoiç fedidone mendtus fi't,ip(îusmet uerba declarant, qui-

diuône. ' funerefui Pn'ncipis Fn'derici Eledoris ufùs fuit. Sic enim ait,Communis querela omnium noftrum eft,quod bonumPrin-cipera perdidimus. Omnium uero pefsimum eft,quod caput hoc decidit, nunc praefèrtim his grauibus admirandiscp temporibus, quando tota Germania in feditione eft;ut rimendum fît,nifî Deus præueniat,totam Germaniam deuaftatum iri amp;fc. Sic 2lt; in primo libello de feditione rufticorum Sueuia',aitper calumniam ad Prin cipes.Prinium,inquit,nemini kiper terrain pofTumus acccptam referre hanc calamitatem fedifionein,quam uobis Principibus ôô No nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;presbyten's,

mcdax pro Monachis.Et quemadmodum faifo prophetauic fibi uictoriam pbeta fuit Muncerus.’ita faifo quoc^ prophetauic rufticis uiâoriamîPrincipi-Lut. quant bus cædcm,Epifcopis ôô Cjcricis exterminium Lutherus, Ak igi-' Muncerus ^yrin iamdictolibello,qucm faifoinfcripf]t,Exhortationemad pacem,fuper XII. Articulis rufticorum Sueuiæ : cum re ucraefîct . podus dehortatio à pace ad bellum, amp;nbsp;confortatiofedidoforutn in fcelerato propofito. Gladius Ç inquit ) uobis Principibus fuper collum iam imminet, adhuctarnen putadstamfirmiter federe uos in fella,ut nemo uos excuterc pofsic.Hçc fècuritas 80 obftinata prg-fûmpdOjfranget uobis collum,hoc uidebitis.Ego uobis antea per-fæpe prædixi, ut caueretis ab iîlo dido Pfal. 104. Effundit con-temptum fuper Principes: Vos ad hoc Iudamini,amp; uultis fûper caput pcrcud, contra quod nulla iuuatadmonitioneculla exhorta^ tio. Cum fîtis igitur caufa huius iræ Dei,in uos procul dubio exun-* MinæLut. dabit, fi nondum uos cum tempore emendaueritis. Signa in à figais ôc codo, amp;nbsp;prodigia in terra deftinancur uobis, boni domini,nihil prodjgijs, boni uobis portendunt, nullum quoc^ bonum uobis contiget. Et paulo poft. Hocenim fciads, boni domini, Deus ita procurat,ut nonpofsint,necuelint,necdebeant,ueftram Tyrânidem diutius-ferre. O porter uos alteros fieri, 8C uerbo Dei cedcre. Si non feceri-tis amico uoluntario^ modo, facereoportebituos per uiolentiam

AMMO DOMIN! H. D. XXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij

pernidolâttîc^ deordinanoncm. Sinon fecerint nift/ciiftijopor* tebït alios facerc.Et fi onines occideretis,adhuc tatnen inocdfi funt, Deus alios exufcitabit. Vult enim uos percutere, SiC percutiet : Non funt rufticijboni domini,qüi iè uobis opponunt, Deus ipfe eft, qui fè opponit contra uos, ad uifitandam ueftram Tyrânidem, Hæc necç minora, nec^ uaniora funt, quam quæ iadauerat Mun^ cerus.De fignis cali prodigqfque tcrræ contra Principes,nihil dixit Munccrus,nec ufquam dixit.Noii ruftici iunt,fed Deus ipie eft, quiiè opponïtcontra uos,ad uifitandam ueftram Tyrannideni. Quis ergo credat Luthero, iadanti fe certum efle,quod uerba iua fint uerba Chrifti, amp;nbsp;os iuum os ChriftiC Sed adhuc multo im-pudentius egitpaulo poft,quando rufticos ubicp fuccumbere audi Crndclifas uit. Protinus enim contrarium aedidit incoslibellum,cuititulum 1-udieri^'n hune fecitTeuthonice.Contra latrocinantes, tumultuantes a.cho-micidales rufticos,qui iub prætextu iandi Euangelp, fallaciter con oedfos ru* tra omnes (ûperiores refiftunt amp;in(ùrgunt. Et in ipfo libello inter ftteos, alia multa fie ait.Debet igitur hic percutere, occïdcre,perfoderc,lèii clam feu palam, quifquis poteft, èC co^iwej nihil efie uenenofius, nocentius magifue Diabolicum hominefeditiofô. Perindeatt^ fi rabidus canisinterficiendusfit. Sinon feriseum,ferittetotara prouinciam tecum.Et infra.Arbitror (inquit) nullum efièamplius in Inferno Diabolum, iêd omnes prorfus in rufticos afeendifie. Nam infaniaiftaomnem amp;nbsp;modum àc meniùramexcedit.Etrur-fus.Rufticinon amplius iamproEuàngeliopugnant, fed palam faifti fiint perfidi,pcriuri,rebelles,lèditiofi, latrones,raptores, blafi phematores.Item. Tarn admiranda nunc iùnt tempora,ut Prin-ceps aliquis fanguinis effufione coelum promereri queat, melius quam alt) orationibus 8lt;c. Cui fane libello refpondit protinus loannes Cochlacus, omnia in Lutherum ipium retorquens «X proprijs eius ftriptis, quxcuncç rufticis ille imputauit,qui cuti-da ex libris eius didicerant, quæcuncp iniufte attentabant.

Cum autem propter cam afperitatem ôô libcllum uftp adco fæ-uum amp;nbsp;cruentum,male à plfrifeç audiret Lutherus:tertium quocß de rufticis ædidit libellum.In quo mox obtenditminas,ut 8lt; i) pro (editiofis haberi debeant, quicuncç dixerint, priore fuumlibelltxm nimis efie durum,aut quibus ulla fit erga occiios rufticos commift-ratio,quibus Deus ipfc nolit mifereri. lubebat igitur cauere unum-qucnlt;^,ne quid mulsitaret contra,alioquimoxin cordefuofedi-tiofus haberetur, amp;nbsp;capiteple(ftenduseflet.Pugno(inquit)ciuimo-di,blateronibus rcipondendum eft,ut cruor cnaribus prorumpat. Nihil hie nec^audirenecjfcireuolo de mifericordia,fedconfyde-K iij rare

tt4 acta et SCRÏPTA’ martini • tVTHEM rare, quid uelit uerbum Dei ♦ Idcirco oportet Iibellum men efle amp;nbsp;manere luftum, etiam fi totus Mundus in eo fcandalizarctur. Quid mea referr, fi tibi di1phceac,quando placet DeoCÏpfeehim uultiram Sgt;^ nö miïèricordiam. Quid tu igituragis cum mifericorgt; diacNonne Saul peccauitmifericordiaerga Amelcc,quod non ex^ equebatur iram Dei, ficut ei mandatum fucratcEt in fine. Vclirn (inquit)in pace dimittitin me nemo lucrabitur, amp;C reAurn perma^ nerc oportet quicqui'd ego èC doceo èC fcribo, edâ fi totus mundus ob id dirumperctur. Quod fiomnino mirabilesefleuolunt,cgo quoq? mirabilis ero, 8C uidebo,uter tandem rede (enti'at. nbsp;nbsp;Mira

profedo amp;nbsp;miferabilis erat tunc Germam'æ fiipen'oris faciesjinau-dita Ô6 irrecuperabilis calamitas,terror et tremor maximus,quan^ do uno eodemcç tempore omnium fere Principum(qui Lutherie cofermento minus cauteacnimisIenitcrSCneslipenter obdite-rant;fubditi,uelapertani intendebantuini, ucl occultam in corde rebellionem fouebâuMuIta igitur MiJia rudicoruinfiirrexerunt in Sueuia,multa in Alfatia,multa in Franconia,muJta in n'pa Rhe^ ni,multa in7quot;uringia,profligato uno cuneo,mox obqciebat alïus^ Quâta tnr« Antequani ucro iuftos confcriberent exercitus Principcs,ä tumub bariotunc tuantibus turbis grauilsülia pa{simamp; undi^inatafueruntdam-nia^ijit*”^* dirjpiendis diruendifqî Monafterfjs, templifcp ÔC arcibus,.

Et intra unu nienlèm Maium,maiores clades cædefc^p amp;nbsp;uaftitates pafia eft fuperior Germania, quam Decemnali bello tum à Galli» öd Hifpanis pafia fit Italia. Scribi'tenim D.Conradus Vuimpina: n. ui’r grauis èC eruditus.homo lenex 8d Francusj'n una Franconia't’ T SfU FrdUCia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zt'vtt n Q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tl» ■r-x

Qrunulk deualtataelle Monaltenaclt; Arces 293.ctunusLothonngic DuX Antonius,in una Alfatiafiipra nbsp;nbsp;Milia rudicorumoccidit.Quot

aut occidit Liga Sueuicamultis in Sueuia öd Franconia praeiqs öd conflidibusîQuot Eledor PalatinusCQuot MarchioCafymirus^ Quot alt) ; Nam longe aliud erat hic pugnæ genus,quani in iufiis bellis efiefbletjubi rex côtraregê, aut Princeps contra Principe in^ ftrudis ordinibus et aciebus pugnare fblet.Hic cnim ruftica turba, rcimilitaris ignara, inermis Öd inordinata proruens,aut ia globn fefe agglomerans mctu,non tarn pugnam quam cædem indrudis Principumexercitibus obtulit. Vnde fadum ed,ut quam plurimt rudicorum cæfi fuerinnex parte autem Principumperquam pau-cifsimi. Qiiia necp dimicare, necp dare in prælio iciebantrullici* Seditioncs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^oLm in rure, ucrum ctiam in ciuitatibus multxeo tem-

in ciuitati« oriebantur feditiones, ubi plebs in Clerum atq? etiam in Segt; bus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natum cofurrexit.’dd ita, ut non cædibus öd armis ac uadationibus

defiruiret, ficut dedcuiebant rudici,fed impijs ac fatuis legibus,in ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratiain

grsitia nom'Euâgdq, luam exercerct temcn’tatê amp;nbsp;infaniatti.Verbt gratia.Francofordïg ad Moenumfeu Mogonû, pkbs,quani duo prgapue fêdicioforû du(n:ores:quorû unus crat (ârtorjalter futor.'ad iêdicionem exdtabant, in ferqs Pafchalibus magno impetu infur-rexit:undi^ ad arma concurrens, quandoaudiebaf,non longe abeflè rufticorum contra Archiepifcopatum Moguntinum infur-gennumcuneoSjUteo maiorem incutcretmctum èC terrorcm turn ClerOjtum Sen atm’. Primus itat^fcditioforum concurftis ÔC impetus fuit in Monafterium Pr^dicatorUjcitra tarnen direptionem ac deuaftarionem ullamtuinum duntaxat adbibendum imperiofe poftulatum cft. Duo Decani,Fridcricus MartorfFadS.Bar-tbûlomæum,8lt; loannes Cochlæus adB. Virgincm,haudigno- Qp^ani rantes,quam infeniàm in fè prgcipuc haberent pjebcm:hic quidem p^ancfor* quod in Lutherû quædamfcripferat: ilkuero,quod in Parochiali diae. Ëcckfia nouos Lutheranoruritus nôadmittcrettaufugerût priuF quam clauderêtur porrg.Pkbs ubi in apertam ièditioncm tranfqt, moxclauiîs portis,nutu iuoagebatomnia;Senatus non minus me-tuebat uim bonorum direptionem, quam Clerus. Inmaximo autcm periculo fuiflêntduo Decani,fi remanfiflent. Fado igitur in ' domos eorum impetu, ubi eos non repereruntkditiofi, in folum iiinum iratranfrjt, amp;nbsp;Cochlæo quidem minus damnifuitillatum, cd quod mater eius décrépira, domi cum fua ex fîlia nepte fola de-rclida,eommiferationem promeruit anili eiulatu.Deinde regimen fibi pkbs arrogans,poteftate Senatui abrogata, nouamconftituit Curiam,in Ædtbus amp;nbsp;Curia S.Antonrj.In qua XXIIII. ex plebe dckdijiummampoteftatemac ius omne totius ciuitatis fibi ufur-paucrûr.Confcripferut itac^ XL VI J. Articuîos,quos pro kgibus baberi uokbàt,nec a minis èC terroribus dcftiterût,donecct à Ck-

ro a' Senatu confenfum uniueriàlem extorquèrent. Sedamp;^ Minæfedi* abfentibus Decanis,minaciter fcripkrunt,ni conièntire'nt 8d redi- riofot Q m rent intra proxinium menièm,iûaamifluri client facerdotia,alqs qui confentirent conferenda.Quibus fane minis, ab altero,cui frater Germanus in Senatu erat, ÔC quidem uiroptimus,extortus eft tandem cSfenfus.Cochlæus uero relcripfit,fe conlèntire non polîè abfque lùperiorum fuorum confilio amp;nbsp;uoluntate. Petebat igitur longiores inducias : nô fane quod confentire unquatn intenderet, fed ut iratæpkbis animos a' ui 80 Ipoliatione fulpenderer, donee Deus aliter prouideret. Quod amp;nbsp;paulo poil fadum eft. Namcæfisacprofligatisin Franconia rullicis,pkbsFrancofordi-enfis,per duos Principes Ekdores, ArchiepifcopumTreucrêfcm p^Franco amp;nbsp;Comitem PalatinumRhcni,redadaeft in prioremdatum, re- fordi»,

uocatfs 80 caOaMs cunóis tcmen’tatibus, quas uane attcntaueratî dtfciïsis Item htehs amp;nbsp;figiHis, quas a Cknds inique per minas ex* torferat. Ex eo tarnen die Cochlæus Francofordiac nunquam re-fedit amplius, fed exufans aliquandiu Coloniæ,pofl annum aliud, beneficio Papf, facerdotium obtinuit Moguntiae ad S. Viflorem, ubi refeditpacificequot;^ donee mortuo Emfero, in locum eius euocatus fuit in Mifniam, a Pio amp;nbsp;Catholico Principe, Saxoniæ Duce Gc* orgio^ Seditiofi autem ex pkbe Francofordienß,ut fuo exem* plo alias quoq^ plebes commouerent, deferiptos fuos articulos Articulf tranfmiferuntjnon folum ad uicinam Moguntiæ plebem, uerum 47.pkbis ctiam adlongius diftantem Coloniae populum; pium alioquiSC Francofor religiofum:Vbi èC per Typographos in multa exemplaria, ut diC dienfis. nbsp;nbsp;feminarenturlatius, multiplicati funt egregii illi articuli. Inter quos

fane ifti quoque habebantur uelut praecipui: Nempe,ut decætcro poteftas cligendi amp;nbsp;iriflitucndi Paftores SC Pkbanos,effet apud Senatum aepkbem, qui purum uerbum Dei amp;nbsp;Euangelium fine humanis additionibus docerent, Item, Vtomnes Clericicunda portent onera ciuilia,in angarf)s, uigilqs,cuflodijs,ucdigalibus amp;^e. Item. Vt nulli Monächi amplius permittantur mcndicare, prædicare, autconfefsiones audire. Item, Vt de caetero,nccp Mo-nachus necp Moilialisulla,in eorum Monaftcriaibiadmittatur autrecipiatur. Qui uero intus efient, exirc pofientquandocunep uelknt.Item, Vt omnes cenfus,dequibus non extentcertelitcrse 8^ figilla, abokantur, 8^ pofiefiorio nomine nemo amplius obif gatus fit.Item^Vt Ecckfiafticabeneficia poflhac,non externisaut Curtiranis,fed folis ciuium filfjs conferanrur : amp;nbsp;quæ ex fis necelîa-ria non funt,ut cenfiis 8C decimæ eorum tradantur in coramunem ciftam, pro fuflentatione pauperculorum ciuium,ne quis mendf cct.Ite. Vt omnes donationes ex tefi’amêtis,amp; alise Ekemofynæ,iii cômunem cifi:âconferantur:abolitis cundis Anniuerfarfis,Frater^ Seditio pie w*tadbus,amp; Exequfis mortuorûiil Ecclefr)s 8Cc. Eiufmodi ergo bisMogûi^a*’dculi» quos a' Vuittenbergenfibus didicerant feditiofi,mox ÔÔ M». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Moguntiæ in Ckrû concitauerût pkbem,quf in dieS. Marei, per'

ada fbknni procefsione,fimili tumuitu portas urbis claufit,amp; Ck' ro extrema quæeÿ comminabatur,ô^ ex carceribus tres ui eripiebac fâcerdotes Lutheranos.Cuncp toto triduo claufis porris tumultua^ retur,acdans in armis plebs tonitruis Bombardarû Ckrû terrira* ret,atçp minaces inirettradatus cum Canonieis Maioris -Ecckfif; tandem illorû Decanus,Dominus Laurentius Truchks,pacê inf quifsimis conditionibus à plcbe præfcriptâ, totius nomine Ckri acceptauit. At paülo poft, cæfîs rufticis,iilf quoej literæ amp;nbsp;pollici-

tationes ca Hatae funt SiC rcuocatæ,capinbus feditioforum ciedi's ac perpetuo profcr/ptis. Nam Slt; ruftici Rincauiac in proximo rure Maximum tunctumultuabantur,amp; opiilentiisimumibi Monafterium Erba- «’nun . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 J J •!_ T r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Rincauia»

cenlCjplunnns uexabanc dcprædationibus ♦ In quo iane perquam . ' ' grande ac memorabile habetur uas, quod continere poteft uini plauftra 64.111ud ergo tunc plenum rulh'ci aggrefsi,fic ebibcrunt, ut tantu triginta in co relinqucrct plauftra à. quibus deterruit cos fupcruenicns aLigaSueuica Capitaneus, Frobenus ab Hutten, qui amp;nbsp;grauibus muïdis earn fèditioncm, tum in ciuitate tum in ru-re,ultus cft.Cæterum uas illud hodie uacuum manct,non fine gra- ' ui Monaftcri) damno* nbsp;nbsp;Nec multo poft Coloniae quoej! in ferrjs Seditio pIc

Pcntecoftcs iniurrcxerûtartifîces,ut tam Senatum quam Clerum, bis Coload condiciones pacis iniquas terroribus ÔC minis compellerent. niaeexorta* Erant itacp in armis circiter XIIII» dies* Ärchiepiftopus Colonien-fiSjPrinceps Elector,perConfiliarios fuoseumtumultumfedauit compofuitjfed non fine graui totius Cleri difpendiOjCui multæ

immunitates Slt;^ libertates in ftx annos fueruntper earapacem ad-emptæ.Cætcrumexduftoribusfeditiofbrum paulo poft a Senatu comprehenfi tres.plexi capite,publice cætcris in exemplum poenas dedcrunt.Necunquàm potueruntullispradicis cfficcre Luthera-nijUteis liceretibipublice concionari.In plærifcp præterca ciuitati-bus Imperfj, ne Senatus a' plebe confimili audacia opprimeretur, magnis impenfis oportuit à Senatu conducimilites in fui præfidiu, ad reprimendos motus noui Euangelij in plebe.Exulans tuneCo-chlæuSjqui primo Francofordiam,deinde Moguntiä,propter fc-ditiones r.eliquerat,Coloniæ hofpes erat. Ad quem D.loannes Eckius uenitjdum in Angliam tenderet, eiep deftragibus ruftico-rum multas nouitates inipertitus cft,quasille ibi cum reliquis qui-bufdam libellis fuis ædidit,qui ad rem pro temporis quahtate face-re uidercntuf.Ædidit autem Qyatuor libres. De Petro amp;nbsp;Roma contra Velenum,Brcucs item confutationes, contra Quingentos articulos Lutheri ex jd.fermonibus eius excerptos. Cômentarium quoep breuem in libellum Lutheri,quo infœlices Agricolas gladio Infernocp deuouit ac tradidit is ipfè, a' quo maxime fedudi fuerât. Et Catalogum feditionû,per diucrfiis Germaniæ prouincias cxorgt; tarumrqug terram fanguine mifèroru repleuerant. Quamuis uero jsjuptiæ Lutherus per feripta fîia uere eflèt omnium eiufmodi malorum mi- Luth, lèriarumcp ôd calamitatum caufa, aut fàltem origo amp;nbsp;occafiô,ufcç adeo tarnen non condoluit, necullum compafsionis indicium, ne ad oculum quidem,exhibuit,ut Erynni quadam percitus, de com-naunis patriæ malis exultarc, de occifis rufticis triumphare, atc^

de Principis ftii mortelætari uideretur.Nampaulopoft,ubii'fl« mortuus,amp; ruftici occifi eflènt,ac tota Germania in Indu confufio* ncèp ôômarore miftre conßceretur:ipft omnia ifta difsimulan«, Monialem duxit uxorcm,ac lætas cclebrauit publice nuptias, ince^ ftu uotifragio {acrilegas,ac tot milibus occifbrum fiineftatas» In quas fane nuptias fatis elcgans (ut amcini erat uir ingenfj) aedp Epithafa^ dit carmen Hieronymus Emfcrus, Quod amp;nbsp;Q-Uatuor uocum coii* miumEm-centudecorauitJnter caetera fane,perfbnam agens Lutherano-*

ptias U/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdgiflrif licet nobii omtte nepi/d, licet probk, omnibia obilreptre. Cum lubilo,

* Conculare iura,Icgcs-. infdmdre licet Reges, Pdptunq; cum CiefareXum lubilo, Sid er ipfos irridemus,Cl)rifii faitóio5,cr delemus eorum imagines. Cum lubilo. At PriapumL(imp(acenum,Venerlt;imur er SylenurnfBucchumg; cum Venere. Cum lubilo. Hißtnt ueteres Coloni,no/lri erditiis patroni,Quibusillemilitât.Cumlubilo. Septa clauftri dißipamus,facra uafa compilamiK,fumptus unde fuppetat, Cum lubilo.

1 Cuculla,uale Cappa,uale Prior,Ctf^os,Abba,cumobedientia.Cum lubilo, Ite uota,preces,l]orie,uale timor cum pudore,uale confeientia. Cum lubilo.

J/os ctiamJcurrce^^Lurconcs amp;nbsp;’Paraßth Cli^s mak dckSlantpopult iaunta. Qhri/li^ 'Kos (pio(p LenoneSyperiurißacrilegi^y 'KtTginitas ^uibits e/lßocctp uotum^ßacrum^. Dent^ThraßneSy litiguaccs s...^dclioneSy diu acciß Cbrtdlwn^ Fidem^} nega/lis, Jtnpuriytpiorum deprauat linguaßdalesy 'Perßda;,C^ inßenfum reprobuniy^uos crimina ducunti Tu quo^^fix uulgi;, cuißunt nunc duraßupernce Frcnapote/latkyiuga (luceßuribunda rßlurs. CunFli Lcgifiagi celebrate PJymenea magiFlry Cuiiis uosßaciunt uotis documenta potiri. Ku noua nupta tuo uelum depone maritOi

l^umpe pudicitice xonam uotum^ßdem^, Tam bene^f^ß Chri/lo ue/lrumßacrauit uter^i Conß)urcatetorum;,mentem^ corpora ueTlra Sacrilego ince/lu i per uosgenerabitur illa quot;Pemicies mundt;, certijßmiis s^y^ntichri/lus.

Hpe plus Emierus,in quem multi iuuenes Poetp Vuittebergen«* fts iampridem fruftra confpirauerant. In mortem enim uft^ ftantiisimcuirillepiampatrumreligionem contra eos défendit; Eo item tetnpore multos Colonise libros etiulgauù infignes Egre^ gius

anno DOMINI M. D. XXit^ gius duts,Typographus Colonicfis, Petrus Qtientef, Qiios fuin-nil duo Theologi, erudicione luxta ac inicgrirate celeberrimi, lo^ anncs FitcheruSjPpifcopus Roffêfis in Anglia., ec ludocus Chirch- Opiifcnb toucus, Dodor Parificnfis in Galliatin Lutherum grauifsimc pa-ritcr amp;nbsp;folidifsi'me fcripfèrantatcpetiam ædidcrant. ÄtLutherus cunda corum fcripta dilsimulansjneutrf eorum uHo unquam ucr- nbsp;nbsp;excufa»

bo refponditjCÓ quod (dlidior fit eoruni docftrina, quam ut fophi-fticfs Luthcri fucis labefaftari qucat: amp;nbsp;corum uitalonge proba-tiorbonifqiomnibus notïor comendatfor, quàtiiutullis lUius conuirqsauc calumnqs denigrariaut luggillaripoisitfine îcâoris ofFenfa. Neq? uero refponditquicquamad grauem amp;erudi--tamJieetBrcuemjOranonem Andrea? Critti,Epikopi Premislien- Andrjcas ‘ fis in Polonia (qui poftea PJocenfis Epifcopus,ac tandem Archie- Cniius Pö piTcopus Gncfncfi's faduseft) ad Regem Polonix Sigifmundum liabîtam,atq^inlucêxditam. Cuius hoc lane initium eft. Qiii res Ecclcfiafticasmeniorix prodiderunt, Maxime amp;nbsp;Sapientiisime ReXjinnumeros hxreticos amp;C Apoftatas recenfent: Qui ftnfufuo

fpiriru fuperbix trail{uerfumadi,Ecclefiam Deideuia 8u perti-naci docT:rina feindere ac curbare con fueuerût. Quorum monftro-rum, cum femper Romana Ecclefia domitrix, ceuclaua Herculis, cxmißct,in eamporiisimum hxc Dxmoniorum zizania fereban-tur, attp hi turbines, hi fludus cam cum primis nauiculam obruere nitebantur. Et infra. Inter tot autemac tarn uarios, qui hadenus fuerût,hxreticos,nemo fuit,qui non ex Euangclio bafim dodring fux ftatuificc,non uerbi Dei prf textum et illicera ueneni fui fecifiet*

Sicut in prgfens agic,nouû fui anguli numen,LutherLis. Quod Quale itahumiliter,itacafte,itamaniueteóó pacifîcc,iuxta dodrinam uangdium Chrifti Apoftolorum,tradat,ut nihil arrogantius, nihilimpu- Eutheri* dentins, nihil feditiofius ac uirulentius, dici ucl cxcogitaripoËit: Vt qui nedum Reges carnifices,fcurras amp;nbsp;nebulones : Pontifices Anticliriftos, Len ones amp;nbsp;Idola uocct,ftd amp;nbsp;fandos atep adeo ’ipfam Dciparam uirginem,Iingua iaccrrima,ut ex pl^riftp eius ar-gumentis conftat,uilipcndit ac elcuat. Etin fine. Interim (inquit) Inuidilsime Rcx,quia tibicurx efleintenigo,utcamlabeminuici-na ftrpcntcm.aregno dominqs tuis arceas : hxcprxludia quo-quo modo in prxfens eftudi, quxdum alia noftra amp;nbsp;alioruador-nantur,ben(gno animo fufeipe, èC quod facis, rem Chriftianam, non ibluni à Turcis 6dTartaris aliiftp Ethnicis,fedctiaiii a Dome-fticis hoftibus Apoftatis amp;nbsp;hxreticis tueare. Huie orationi,duni xderemr, uariamultorum adieda erantcarmina Polonorum, ÓÓ quidem ingeniofa acria., Quorum priiiium crat in Imagiilem Lutheri,Cuius initium fic habett

îîk Luther us egOytoto iam not us in orife^ Cui uulgt improbttas nomina, tanta dtdit^

Ctiuciluidentm didlum damnatum^ ntitit ante, Ldunc rtnouans tadlorß)iritus ejjè JJett

Conctii/Sy patrtbitSymort contrariajeribo, lt;^èlus nbsp;nbsp;hue J condîo non egoßepe mthi^

LLydîteaßripta uoh, cum rts mcapoßulatyeße: Lduda eadem, cum xes extgtty ejß uolo, dLtlcredcnSyferuanJ^ mhily Chndh eß^erokges, T’r^textu quarum carpere cundla bcct,lt;^c.

Deinde aliud carmen in condinoncs Lutheranorutn, Dtc male facrtßcüy Superos contemnCyprobatie L'doribus obtredlaytetuniaßaerapreeeß^ l^idcy Concilias obßay Patrum^ rehdlts Liitibtisßludcyac V eniaSy^^itathematay'Vota, Ldon aßtsßaciaSy abßt conßßto culpat.

quot;Plits perßuade tibi de te, ßßit deceat^: Tonttßcesy P^egespreete ceußer cor a pendos^ Scripturas^ßacraSy utuiSy intelbgCy prißcos Dodloresy leges.ßandlorum z^gedla negato». Sis bonus tmpodlory Sis ad conuttia dodlus^ J^raßcdlos traduc populo, retinacula rumpe. Grdtnis ßdciy cieaß^ per omnta turbos. Sic age ßedlatory ^ut uis probus eße Luthero Et ah'ud Item in monftrum CucuIIatum ex uacca.

\acca cucullatum produxit Saxica ßaetumy Ueßignansmondlrumyterraipuodillaßouet.

Saxe mißer uigiloy mondlrum^ hoc conßcCyßemper Exitium terris mon (Ira tuiert'ßuis.

Sterctyra cumpmße ducat quoßeun^ Lutherus, fpurcilot^uo nilnißßer eus habet y LdoUy rogoy ßercoreum dices hunc eßeprophetam dualia uerba uiri, talis nbsp;nbsp;ipße uir edl.

Ad hæc 8^ id genus multa Polonoru carmina,mirum füit filetv tium Lutheranorum Poetarum Vuittenbergenfîum, qui an tea non folum reipondere talionem irritati reddercîlèd farpe uirro incelTerc

Ianchcon,antea refpondiïîêt Accufationi, quâ Thomas Radinus TodefcoPIacentinuSjUireloquens ac Theologus, graüiïsi'mefi-mul ôd eruditifsime in Lu£herum,ad Principes Germanise Icripfe' ranlllc autem falfo putaHêt a Hieronymo Emfero fcriptam fuifle,’ aRadinoilIoita repulius eft altera oratione, ut contra ne mut ire quidê auderct^Milère enim fiierat luo de autore iudicio deceptus, amp;nbsp;ftatu cauiæ maxime prægrauatus, tacere maluit, quam dedeco- Silentium , ra fua dedecorofîus in literas referre aut defenderc. Lutherus, Luthcii ad cum uideret ièab exteris tamualideimpeti, toteruditis libris urge- La* rijtot argumentis uerts conuinci ac traducKomniaeorumfcripta^’^^’ (erpentino aftu diGiinuIans, ad ea, uclut ad carmina fapienter in-cantantium, tanquam afpis furda, nô modo aurcs fuas obturauit;

ne forte audiens illorum uoces, amp;nbsp;contradicere nefciens,uidusui-deretur; Verum etiam linguam procacem ftylumcj petulantem itacohibuit, ut illos aduerfarios fuos externos,uftç adeo acres uaJidos,nenominarcquideniunquam ad populum au (lis fuerit,

Cuncp premeretur graui apud Germanos quot^inuidia,pro- contra Ca/» pter totfeditiones cædcfc^ Ôô ca]amitates,ex eius Euangelio nuper nonern nataSjllatuit iê nouo contra Cicrû Iibello Tcuthonico egregieuin- Miffæ» dicare.Validilsimo igitur furoris ôdiræimpetuinfùrgens, titulum Iibello dcdit,Dc Abominatione Canonis Miffæ.D einde longum* praemittens prologum.fic orfus eft.Ego multum ac fæpc iam præ-dicauiÔôIcripfî,dePapifticis Iccleratis Mifsis,quomodo conan-dû fit,utab ea abominationeliberarcmur. At oportet nos aDo-minis noftris Papiftis audire,quod culpâ tribuunt nobistconque-rcnres,nos intenderelèditiones iulcitare. Sed amp;nbsp;hoc tranfeat,Gne eos iftud in nos mêtiri,bene plura quàm iftud mêtiti iùnt.Cum enim aufînt diuinam Maieftatem impudenter omni hora blalphe-mare, ac uiolare fuis abominabilibus Mifsis Idolatrfjs quid nocetjfî nos pauperem hominê arguunt mendacijC Et poft pauca;

Hæc totics prædicauimus ÔC inculcauimus,ut unufquifcçfcire^ inde condadere queat, omnia opera noftra,quæintenduntur ad agendam propeccatis poenitentiam,mortcmq3effugiendani, efle blaljjhema, quæ Deum abnegât,aclâcrificiûChrifti uiolant eiufcÿ fanguinê.Quiaid facereuolût,quod folumfanguinê Chriftiface-rc oportet.Hæc amp;nbsp;id genus multa,impic acfeditiofe fcripfit in pro-logo, C^terû in libelli procelîutotûrécitât CanonêTcuthonice', cume^ non folum impie peruertit,{êd et Icurriliter multis calumnrjs Tonern falfisc^expofitionibus,impietatis Ôiblafphcmiæ accufat,ut mirari Miflac,

lil ACTA ET SCRIPTA H A R TI NI LV TH ER I lïceat,quomodopofsit cor humanum,quod illis facris àpuero af-fuctuiti,atc]p etiam ufu 00 adione facra X V^annis imbutuni,excr* citatum^ amp;nbsp;manfuefadutn fuic,tanta malignitatc dcprauari,ut Icicns uolcnfc]^ cam fcurnhter in res facratifsimas Sgt;C in mstximc trcmenda myfteria inuehi no uercatur. Verbi gratia,ut dicerc fic aufit.Debemus ne Dco buccelJam panis et uiniofferrc,ut acceptée pro Chr/ftianitateÇ acpræterea dicerc,cflefandumamp;imniacula-tumfacrificiumCNonnetâtundemeftdicere, ut Deus pane amp;nbsp;uino placetur,quod tame nihil amplius eft^quam alius panis,quo unuP quifej uefeitur. Item. Tu ne pro iuftis Chriftianis ores,cum fis ipfe nebulo ÔÔ blafphemator DeicEt nihil agis amplius, quam quod buccellâfimplicis panis et uini offers. Siquis rede aperiret oculos, atc^ abominabilem Dei blafphemiamintueretur, quæ quotidie fit in toto mundojcorcerte difsiliret ei. Tantundem enim eff:,ac fidi-

Quantum cerentDeo,Tumentirisinos,Nos opitulari oportet Chriftianigt; hie diftat a pane amp;nbsp;uino',amp; tu dicis,folum filij tui Gnguinêid facere opor-^u^hem^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos(inquit) ferre oportet,ac quotidie audire atcç uidere

ôôc. Huie incredibili eins malit(æ,acnunquampriusauditæca-Liber Emi!^ caluniæ,acriter atqj intrépide relpondit Teuthonice Hieronymus feri pro fa- Emlêrus,inter adueriârios ciusuicinnatcîociilli proximus.Qui 8C nc^Miffæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eundem facrum Canonè fortiter afleruerat. Latine quidem

côtraLut montra Vlricum Zuingh'um Figurinum in HeluetijsîTeuthonice uero,contra Duos PræpofitosNurenbergenfes.Partituseftitacjj reijjonfionem fuam in partes Duas.dn quarum priore,feditionuni autorem dcmonftrauit Lutherum, ex quam plurimis ipfius libris uarqfcp feriptis. Et adeo clare ex ipfiufmet Lutheri uerbis oftendit acdeduxit Em(èrus,ut hadenus nemo di’uere attetauerit. In altéra autem 11belli parte, confutauit paucis omnes Lutheri calumnias, quas ille in Canonem euomuitrNam pluribus eundem antea de-fenderat contra Lutheri complices. Eo enim audaciæ 8d impieta-tis progrelsi iam fuerant plæricp, ut nihil magis quam MilFam Sd CŒleftiareligionis noftræ myfteria côtemnerentac deteftarentur« Aufus itaep fuit Argcntinæquida Pætotriba, Sapidus:Poet« Infipida SC profedo nimis infipidus, acferali facrorum contemptuimpius; impia car- carmina ex meris conuitfjs Sgt;C blaiphemijs in Miffæ monumen-mina Sapi- fum^uclut in fepulturam £C exequias eius,contcxcre,Quorum fan« ^contra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet.

Spt^lrum^ßagitiumftormentumynaußa^labes^ Clt^^utbie;,tencbr(eycarnißctnaymctus,.

lgt;faußagiumylatroanium,utiy prada^ 'Tyrannif,. Cladesypanay dolor y morSyfuroVy horror y oniti^ dgt;le(puîttay tnßdilt;Cyimpo/luray infamtayterror^ dlluutesyßtniesy merday cloacay pator, Ijaruayßper/ltttOy impietaSy imartay nullo idißa un^ inutß nomtne notaßatis,

!^ec cruceyuecferroy necpeücynec igntynec unda: Sed ßola Chrt/lt uoce perempta tacet, Hæc criminofa Sgt;C inipia Sapidi carmina, in hudem St. m’äogt; riani Miflæ,conucrtituir Dodifsimusactrium Koguarumpcri-tifsimus Theologus ac Philofophus infignis, Ärnoldus Ée/à-lienfis Coloniæ,ln hune fanemodum,

/dißa bonumy melttu ^uo ßecula nulla tulerunt, ßdißa Decuspopuliy uitay medela, falM, fellishomoplenuSy nebuloy peculator ^oßrry.

Et meretriXy Mtßam dtlacerareßlent, Crimina Edijßaßugaty labemy tormentarepelht^

Q^(lutltaSytenebras dißctt at^ meats, l^anc latro tnßeptitur, pradofugit at^ yrannttty CladeSy paenay dolor y mors y furor y horror abe/l, ^^bfunt tnßdtaytmpodiuray infaniay terror:

jE,elltgiOypietaSy ueri cu/lodta aquty J^Itffa triumphana nomtne nota fatts, Qj^mcruXy ^uamfèrrumy ^uampeflts^^igtifsf^UMday

Circumfertur infuper amp;DfaIogus quidam Tcuthonicus,de Quantum ægritudine SC obitu Miflae,quo nihil infiilfius, nihil impudentius habetorbis. Quarchæc unain tremenda Miiîæmyftcria impir contrT”** tas Lutheranorum, tarn execrabilis mcrito St uidetur amp;nbsp;eft, ut fi Miffam» tota Germania codefti ultione intereat funditus,rcliquæ Nationes iuftum Dei iudicium cum timoré ac tremore, St agnolccrc St coL laudarepoisinnluxtaillud MoyfiDeut.zp. Et dicent omnes gen* tes* Quare fie fecit Dominus terræhuicCQuae cfthxcirafuroris cius immenfâc Et reipondebunt Quia dereliquerunt paétum Do* mini, quodpepigit cutn patribus eorum Stc, Quodforfîtan iam*

MïKa, qui genua fua ifii Baal Saxonico non fiexerunu Pro qiu-Gf«'*8. bus Abraham orans,ac flans corani Domino ait. Nunquid perdes iuflum cumimpiocCui refpondeat(ut fj3erandumefl)Do-tac z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuenero Quinquaginta iuflos in medio Germaniæ,df-

’ mittam omni loco propter eos,fcilicet, ut fuperexaltet mifericordia iudicium» Lutherani uero, ad propagandam fecflam fiiam cal-lidi ac feduh',ubicunq^ fciebant ullos efle faflioni fuæ faucntes, litc-ris nuncijs accurate fbllicitabant ac fatagebant, ut iado funda-mento ibi nidificarent : maxime uero in regionibus Aquilonis,. Epiftolæ Quippe uno eodemq^ tempore Vuittenbcrgæ èC fcripfèrüt SsC per Luiheri Typographes ædiderunt tres epiflolas,in Liuoniam deftinan-Pomerani cjas^jÿlartinus Lutherus,Ioannes Pomeranus,amp; Melchior Hof-’ mannus,8^quidemGermanicc,nonfblumadconfortandosLi-uonestVerumetiamadgloriandumapudGermanos de latitudi-ne fèdæ fîiæ»Et tarnen tertius ex ijs poflea contra Pomeranum dt-fputauitin FJensborg,CaroIfladianam fedam amplexus, Po-meranus autem Latinam quolt;^ fcripfit cpiflolam ad Sandos ( ut habet titulus) qui fùnt in Anglis» Cui Coloniæ refpondit Joannes Cochîæus, Et Lutherus indem Latine fcripfit ad Ducem Sa-baudiæ C AO L V M: Principem fane Catholicum acmulto in liter is eruditiorcm,quàm ut à Luthero tam facile fubuerti aut fê-duci queat.Samp;tis tarnen aHute,fecundum morem ferpentis antiquf, Epiflola ad captandam beneuoientiam, aitueterator. In primis ueniam dementia peto, Illuflrifs. Princeps, quod ego fex homi-baud^Â nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuifus neq^ uocatus, ad tuam Celfitudincm audeo feri-

bere prior. Facit id gloria Euangelq Chrifli^in qua amp;nbsp;ego glorior 80 gaudeOjUbiubiillam uidero nbsp;audiero clarere aut furgere.Da-

bitigitur tua Celfitudo id Euangelrj caufæ,quod præ gaudio tuam Dominationem Illuflrifsimam faluto prior,Peruenitenim ad nos fama, eamc^ confirmauit Annemundus Codus ,Eques auratu» Gallusjincredibiliter feruens in gloriam Euangelq:Effe fcilicet Ducem Sabaudiae fynceræ pietatis uehementer fludiofiim, rarif-fimo certe inter Principes dono Dei Sfc. Sed ufcp adeo nihil effe-citafluillo adulatorio Lutherus,ut eo nihil foret miferius,fi ia illius Principismanusueniret, cumfitnouis iffee fedis infenfifsi-Epiftolæ mus. Et fimiliaflutiafcripfit ad Antuerpienles quoeç Epiflolatn, Luihcri ad alter«! item ad Chriflianos, qui flint in Hollandia, Brabantiacp nos amp;nbsp;Ffandria,ut falte Saxones credant,Lutheru Euangelio fuo totu Flollandos mundum replefie, latius etiam, quàm S, Paulus replcuit, qut aitfè ab Hierufalem ufqj in Illyricutn rcpiefle Euangclium, Satis auten^

ANNO DOMINI M. D. XXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij

autcfti confiât Lutheri Euangeh'o, nufquam pubh'ce patere locum tn cunflis lam didisprouincrjs, nifi quantum furtiue acraptim fit per audaces Apoflatas in angulis» Et tarnen Lutherus callide diC fimulans, Euangelium fiium ibi publice interdidu profcriptum eflê:fcribitamploamp; generalititulo,perindeac fitota Hollandia Brabantiacp ÔC Flandria fuarû eflent partiû, cum nihil fint minus.

Frater nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Archidux Auftriæ Ferdinandus, tan^ locum Confiiw

tenens Imperrj, indixerat Imperialem Conuentum Auguftæ celc- r brandu.m, fub Feflum S. Martini. Quern, cum pauci ex Principi- nbsp;nbsp;quot;^tenen:-

bus per fefe comparuifi'ent,cito difioluit,alium Conuentum Spiræ, t,'s Ccfai eæ in primum diem Marj indicens:Ea fane fpepropofita Prfncipibus, JMaiefiatis, ut Cæfar ipfe illuceo tempore uenturus efict.Quantum uero ad re--ligionem attinet,prgcepic,ut Concionatores,abflt;^ fcandalo amp;nbsp;fe^ ditione interpretarentur Euangelium fcripturam,iuxta fanuni fcniiim approbatorum Ecclefîæ Doólorum ♦ Deinde conftituit, ut omnes Principes amp;nbsp;Status, efient præparati armis 2lt; praefidrjs, fi quis nouus oriretur tumultus. Deniiqp temperauit iuris rigorem circa. feditiofos,ne q y qui à Superioribus luis in gratiam recepti, propter feditionê præteritam, in iudicijs pro infanubus habeätur;

VthcruSjUbi uidit ie contra Principes nee minis Altutia . conuitqSjnecç etiam excitaus tumultibus ÔC fe-ditionibus ita prxualcrCy ut eius Eua ngelium acce- pJpgg ptarent, aut faltem tolerarent : coepit ferpentind

^3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excogitate decipiendiuiam,nempe,ut

^^^^^s^pro minis preces 0^ deprecationes,-pro conuitijs laudes et blanditias,ct pro feditiofis irritametis ec uirulentijs dulces amp;nbsp;tranquillas admonitiones feribendo proponeret, ac mitteret priuatim ÔÔ clandefitine, ad eos maxime Principes,quos omnium grauiisimc ofFenderat acpublice traduxerat.Cfiigitur nonigno-raretjin Aula Ducis Saxonise Georgij,hauditapaacos exiflerc, p.Otto qui occulte, contra Principisfiii mentem 8ódecretum,Lutherico Pak,^ contra Clerum fauerent Euangelio( Atej ex ijfcequendam ciTe etiam Confiliariumeius, non paruæin adminiflrationererum autoritatis:Qui etpofteapefsimo facinore in Principem optimum perfidusfadus,fcipfum turpilsime prodidit)Vanafpe illedus ab illo alrjfc^ Lutherus,blandas acdeprecatorias adeum Principem, quemTyrannü ÖCmendacem prius dixerat,fcripfit,fi forte blan-L iq diiqs'

nd ÂCr’A ET scrîpta MARTÏîïÏ trTHERI ditrjs muliebriter euincere ac expiignare poGit fortetn am'mutn, ac robuftæ conftannæ uirilc peâus : Quemadmodum àDah'Ia me-rctrice fortiïsimo Sam font fadumfuiïîè Iegerat,Quod minis ca-lumnijfcj amp;nbsp;conuitfjs antea non poterat. Sic ergo inter caetera Teuthonicc (cripfîu

Blanda uer nbsp;nbsp;nbsp;Venio nunc,8lt;C procido cum corde ad lUuftrilsim^ Clementi»

ba Lut. ad ueftræpedes, ÔC oro perquambumillime, ut JU.CIe.ueftraadhuc Ducem dcfifterc dignetur ab indementi propoiîto, ad perfèquendum dodrinam mcaniî Non quod mihi multum damni fieri queat per in. Cle. ueftraeperfcquutionem.Non plus amittere habco, quam hune raiièrum faccum uermium,qui tarnen quotidie nunc ad f^ul-chrum properat.Habeo itembenc maiorem hoftcm,nempcDia-bolum cuni omnibus angelis fiiisîAttamenDcushadenuseum mihi dédit animum (quaniuis miièr Fragibfcppeccator fimjut ab ïllo tutus permanferim Et fi meum quxrcrc deberem cômodum, non potefi: mihi melius côtingere, nifi ut grauiter perfccutionibus impetar.Quam infigniter enim hacteiius mihi profuerit perfequu-tiOjCommemorare non poflùm, ut propter hoc hoftibus meis me-rito gratias ageredebeam.Qiiodfi mihi gratu foret Ill.Cle.uellr» infortunium,ego HtCk.ueflram ukerius quoq^ irritare,atq3opta-reuelinijUtme lêmpercontinue perfèqucrctur.Atfuis fuitJll.Cle. ladantia ueftra bene fcfêoftendit. Nunc têpus eft aliter agend». Quamuis Lutheri de gnini lll.Cle.ueftra nonuelitcredere,dodrinâ meam efie uerbuin Z' .J zO ua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(q'^uncenim {êipfam benpinformare fcirct,amp; admonitione

mca non egeret) Cum au^em,cg9 Iciam cenus fm^oportet me fub animæ meæ periculo,pro ÎJI.Ck. uefèræ anima curam gercre, orare,obfccrare,atq? exhortarfan aliquid efiieere queam. Jll.CJe. ueftra non intueatur modicam periônam meam : Deus enim iè-mel per afinam quoeç locutus eft. Increpat item in Pfalmo XIIE cos,quiconfiJiuminopis contemnunt.Ne'cçtarnen 111. Cie, ueftra nee ullus hominum,dodrinâ meam extinguct aut impcdicnopor-teteam progredi,fient £lt; haftenus fecit.Non enimmea eft.Id unum doleo, quod uidere debeam, quomodo III. Cle. ueftra tatn horrende impingat in lapidem Angularem Chhftu: Cum Deu» alioqui III. Cle. ueftræ multas bonas uirtutes proprietates alqs in rebus dedcrit.DetDeus omnipotens,ut bonahorauenerira,ac (cripturamea gratiofum inueniat locum in lU, Cle, ueftræ corde. Si enim Ill. Cle. ueftra (quod Deus auertat) eiufmodi meam hu-milemaccordialemadmonitionemnon aeceptaret, oporteretme Deo committcre.Volo autemhis conlcientiam meam amp;nbsp;eoratn Deo ôc coram IlI,CIe. ueftra,excufatâ habcre,quod feccrim quan

ac præfto firn, quiequid fcirê Ill. Clc. lieftræ beneplacere : Excepta dodrina mea.Eam dclêrcre no poftùm apud confeientiam meam* Alia's uero oro SC lubi]cio me, ac gratiani quæro, ubicuncjp offen-di in.Clc.ueftram, ftue feriptis fiue uerbis, Remitto item ex corde omnia,quæcun(^ Jll.Cle. ueftra contra me egit.Rogabo prgterea certifsime impetrabo remifsionem apud dominû meum lefum Chriftum fiiper omnibus,quæcuncp IltCle.ueftra contra uerbum cius facit acfccit:SoIummodocmonirifêfînat Ill. Cle. ueftra in hoc uno articulo : Et omnia funt plana, ut uerbum Chrifti,quod per ’ mein lucemuenit,liberum fit*De quo abfq; dubio gaudebunt omnes angeli in ccxlo fuperIll.Clc.ueftra. Hæc Lutherus. Cui fortis, pius,amp; grauitate uirili femper conftans, Princeps in hæc uerbarefpondit.

Literæ tug aduenerunt nobis die Natalis Chrifti,Cuius gratiam Refpofijm amp;pacê nostibi optamus,quemadmodûtunobis, ôdtuiipfiusin- DudsGe^ fuper agnitionem. Et primum quidem idpa(ftumuoîumus,acfci- orgrjad mus quoc|î nos coram Deo redemptore noftro in confeientia no-ftra liberos, nos, dum àte nunc feriptis prouocamur,refpôfionem noftram non facere animo infenfb,fed uoluntate propenfa,ad re-ducendum te in tuiipfius agnitionem,idcp abfc|îomni adulatione: Quandoquidem tibi fufpedi fiimus, tanquam adulationibuscir-cumdati ac repleti. Et hoctibidamusfÿmbolum, fihacinrcfpon-fionenoftra tibiadulati fucrimus,dicito libéré, Vinum noftrum à uafe odorem contraxilfe.’At fi non feccriraus,tu adulatores queri-to f)s in Iocis,ubi teuocant Prophetam, Daniclem, Apoftolum Germanorum,EuangeIiftam. Hiccerteadulatorcm non l eperics.

Et poft pauca. Quod autem nos afperc, contra inftitutum diui- courra næ ôd Euangelicæ lcg(sinuafcris,uerumdicis.Scis enimquomodo Duce Deus tibi dixerit,quidagas,fi quid aduerfusproximûtuum habes.or^iuæ» Tu uero nos mendaciter, in tergum, amp;nbsp;nominatim ad Hartman-num à Cronberg (cuius aéla co tempore quam laudabilia fucrint, fatis copertum eft ) incufafti, uelut Tyrannum amp;nbsp;hoftem Euange-liftcotumeliofis agnominibus perfônænoftr»:detcftationibus ôi corporis animi noftri,multiscp uerbis probrofis amp;nbsp;argutis,qu3e neep in Euangclio,necpin fcriptura,cui eiufmodi cóuitia tua «qui-paras,ufquam inuenifti.Nos ad te iuxtaqualitatemcaufæ fatis dementer fcripfimus,ad intclligendam tuam fiue culpamfiue in-nocentiam:ac longe potius innocentiam, quam aliudcomperire uoluifl'cmus.Tu uero, ex furore inciuilitatetua,adeo uehemens pobisdcdiftirefponfuni,ac pluribus infuper mendacijs noiinua-

fifti,ac tanquam inclementem tibi dominum nos accrptaftiUatnetß nos ad ea tibi nullam dcdcn'mus caufam,necç fimplidfcn'pto no* Intun'æ in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uUa re alia.Et infra, Vt aute tibi, quod Clemcntifsimuni

as arem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftrum, Romanum Imperatorem,cui fide 8lt;^ iurdU'

rando obflridi fumus^ta cotumelioR accelerate criminaris,eiulcg mandatum tarn procaciter contemnis, clemens dominus cfiê de* „ç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beamus,quo pado id nos deceatcAd hgc,Vuittenbergg quoddani

neraleomnes Monachi ac Moniales,qui nobis poftatarQ. Tfempla ac Monafteria noftra deprædantur furtis ôé dircptioni* bus,apud te habeantrefagium acreceptaculumsPerinde ac fi Vuit* tenbcrga foret ciuiliter nominanda, Arx quædam Communis omnium Apoftatarûprouinciæ noftræ, Nec ullum nobis dubium eftjSanôliisimum patrem noftrum Papam, nunquam ullas dedif (è’indulgentias, quas maioris feceristu,quameas,quastui Vuit-tenbergeiifcs promererentur raptu Monialium,quæ ex Monafte* rijs noftris ad te perdudf funr.In quâuero calamitatê miferiamêç damnabilemtu cas redegeris,Slt; quomodo tradêtur ad quid, fatis confiât, Vt Diabolus ob hæc tibiinimicus cxiftat.non credi-mus fane » Si enim ob ea tibi mali aliquid faceret, nifi permifsio* neac poteftate Deifacere cogeretur : pofiet incufâri,quodidtibi pr^mrj daret,quod licfior fblet fuo miniftro, Qiiodq^ ifla tibi no* ftram concilient clementiam,non eft. Nam fi minimo rufticorum ex terris noftris uel uacca abigcretur,nobis difpliceret ; Multo mi-fiuô^s nbsp;nbsp;îiuSjCum fimus feruus Chrifti, tolerarc poflûmus,ut proprius grex

Euangelij ôus,amp; corpore ÔC anima pariter abalienetur.Et rurfus. Affîr* Lutherani, mare item pofliimus, nobis Euangelium tuum curæ parum effe, cum fit aCapitibus Chriftianitatis proreprobo iudicatii,Idunum curauimus, ut, ne à noftris acceptarctur,pro uirili præcauercmus.

Ad hoc nobis caufas dederemalifrudus,indeprodult;fti.Nclt;^ enim tu,nec alius quifpiam,ucre dicere poteft aliud,quam blafjjhe* miam fandi uencrabilis Sacramenti, fanftifsimæ Dei Geaitricis, omniumt^ fandorû,ex tua dodrina origine habere. Ex tua enim tuorumeç difcipulorum doftrina, omnes antiquæ ac reprobatse hærefês renouanturtomnis Deicultushoneftusoboletur. Quod fane àtemporibus uft^ Sergij cam late nûquam faâûeft,Quando plura fada fiint facrilegia Deo confècratarum perfonarum,quatïi poftproduâum Euangelium tuumcQuando plurcs,rogo,fad3e fiint rebelliones contra Superiores, quam faCtc funt ex Euangelio tuoçQuando plures faftæ fiint depraedationes facraru domuumC Quando plures fadæ finit rapinæ ac furtaC Quando plures fiicrut Vw'ttenbergæçxcucüUati Apoftatæ Monachi,ac Moniales,quàm nunc

tiunc flint Quâdo marins adcmptx funtuxores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trad(ræ,c^

quodnuncintuorepcriturEuangclioçQuando plura faétafiint aduiccria nifî poftcaq tu fcripfifti, fi muhcr à utro fuo fcrcundari tiequcatjucad aliumtran(êat,â quo foccundecur,amp;uirfoetû ilium akrc teneatur : 8^ contra, uir indem quocp fadatC Hæc tuum Euangcliû Euangelium,quod lîib fcamno latcns produxifli, attulit.Ec rectum Luthen dé quideni d nomen imponis, quodlub fcamno latensproduxeris. fbbtus fcâ» Éonum profedo foret, iîlud adhuc fub fcamno latere* Nam fi ad-hue alterum taie produxeris,nos nullum confèruabimus rufticum. SiChriffustalcuoluifiecEuangcîium,non tam fæpedixifièc,Pax üobis. Petrus ÔC Paulus nondixifient, Superioribusobediendum efic.Idcircoilliipfifrudus nobis ingentem 8C naufeam horro-rem faciunttuædoârinæ tui^pEuangelq. Euangelio Chrifti nos, uolente Deo, afsiftemus corpore, anima, fubflantiaac dignitate;

Id quod nos fua adiuuet gratia, nbsp;nbsp;Tu nos admones mortis,cutus Luth cran»

certi fumus. Quid autcmficrct,fi tuum amplexi Euangclium mo- corâDeo rcremur C Nonne Deus diccre pofiet. Vndc hic,qui nouum Euan- inexeufabi geliûcum tot fruéfibus malis fècum affert CNonne dixi tibi, ut ar^ biles, boré ex frutftibus cognofeasî Si diccremus, Lutherus dicebat,efle Euangeliû,quod fub fcâno latcbat : Deus aût diccrcLÂt aliter tibi dixit Ecclefia Catholica.Cumigitur quotidie dicas,te credere Ecclc fia Catholicâ î Quare ergo Luthero credis,ôd: nô EccIefiacCNequaq Luthero, Seruatu Euangclium tuum, quod fub fcamno latês pro-duxifli.Nos permanebimus apud Euangelium Chrifi:i,fîcut recepit illud Ecclefia CathoIica, acfêruat: Id quod Deus nos adiuuet.ÔCc, Lutherus,ubi hanc tuliflet repulfam,aliam tentandi uiam,mul-tomaligniorcmingreflus.blandifsime fcripfit ad CardinalemôÔ Archiepilcopum Moguntinu acMagdaburgenfcmîPrincipcm Eledorem, Dominum ALBERTVM Natahbus Marchio-nem Brandeburgenfem. Cuimultis argumentis pcrfuaderenitc-batur, ut abiedo celibatu duceret uxorem, ôé Archiepifeopatus fuos in fæculares conuerteret Principatus,alr)fcp Epifeopis 8^ Pr£-ïatis elfet exemple, ad funditus tollendumè medio Statum Eccle-fiaftieum. In hune igitur modum exorfûs efl Teuthonice.

Gratiam paeem a' Dco pâtre 8C Domino noftro lefîi Chri- Epiftola fto,Illuftrifsime ac GenerofifsimePrinceps,Cîcmcntifsime Do-mine, Ego aiiquoties IlluftrifT Doniinationi ueftræ feriptis hade- guntinum. nus moleflus fui propter alios : Nunc cogor propter ipfammct Illuftrifs, D. V. feribere, Et rogo admodum fubiedè, Illuftrifs, D. V.ita acceptaredignetur in bonum,ficutfideliter ego intendo. Inter cæteras curas ac follicitudiucs, cum me perturbethæc quoqs infefla

IJO ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERl infefta 8^ horrenda (êdino, ut fedetur, quac per Sathanâ,tanqualU plaga Dci exdtatur,uenit in mentem,ut JU. D, V. exhorter ac im-’ plorem,Tnagna fane fpe atcp fîducia,quod lll.D, V» polsit fciatc^, modoudit,multifariamauxiliocnê,fimul cum deuota adDeura Scopus to prece, ut res melius habeat. Et hic breuiter eft fcopus, ut IlLD. V«. læ uf £*^1° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftatum Matrimonq, atcp Epifcopatum in faecularem

fcopus du» Pdncipatum conuertat, ac falfum nomen prætextum'c^ Eccleßa-cat uxorê. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flatus abrjciatacdimittat. Et hx funt rationes meæ» Primum,

ut per hoc ultio diuina præueniatur,ac Sathanx eripiatur caufa fègt; ditionum» Nuncenimluceclariusefl, Statum Ecdefîaflicum ma* nifefle contra Deum ciufcp honore efle.ldcirco 'fîmplicitcr nuUo paclo fperandum efl, Deum ab ira ultionetç cefîaturu eflc, quam* diuàtam manifefla abominationecontumeb'acp fùi fanótinomf* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ois non ceflâtur. Domine Deus. Si uos Epifcopi ac Principes in

tempore rem adiuuifTctis, atcp Euangelio Ipacium dediflêtis,ac in-cepifletis mutarc id,quod manifefla efl abominatio:quàm pulchrc ac tranquille hoc per ordinatam poteflatcm legitime foret inflitu-turn at^ credum, quod nunc Diabolus cum furore confundit» Quum autemnecp uiderenec^audireueUentjfèdcumtemeriratc manifeflam abominationem fûfb’nereconarcntur,dimiiît illud Deus nihilominus cadere funditus cum indignatione, ut often-datjUerbum fuum potentiuseftècundisrcbus,acprogrediopor^ tere, etiam fi millics amplior effet mundus» nbsp;D einde, quod com

munis populus nunc eo ufep eruditus eft, utintdligat iam, Ecclcha-flicum ftatum nihil efte : Sicut id fan’s fupercç oftendunt tam uari» Cantica, dideriacp óó fcomata derifbria. Vbiin omnibus parieti-bus, in omniuarqs fchedulis, poftremo etiam in Chartiludio, Presbyteri Monachiep depinguntur, uelut ludibrium aepor-tentum habetur, ubicuncç Ecckfiaflica perfbna uidetur audituruc« Quid ergo conducit, contra fluminis impetu pugnare, ac tencre, Pfcudo^’ Cfuod nec^ uult netj poteft teneriC Hoe certe uel palpari poteft, propheta, Cum Ecclefiafticus flatus ex cordibus hominum abierit, ac uflt;^ a-deo contemptus fit : non efie fperandum, ullam fore uel requiem uel cefraüoncm,nifi ex oculis quoeç abeat. Sed quanto magis tene-turacreputatur,tanto plusirrideturacparuipenditur. Quid ergo prodeft,tali pertinacia homines eo magis incitare, ac irritare contra fèipfum : præfêrtim, cum Deusipfè fèntentiam ultionemcp ur-geat, Ecdefiafticos eradicaturus ♦ Sicut ait PfaL X. Perdis impios, ut etiam nomen eorum in xternum pereat. Adum eft, Ecdefiafti-cus flatus permanerenon poteft,multo minus ad honorem redire» Deustengiteutn» oportet ipfuminterire. Hoc, amp;nbsp;non aliud,

Hæc pötcfl m.D. V.præuenire, acper fèipfatn auxiKo eflè, utultro abokatunEt fpcs eft,Dcum afFore, rem quoeç cû grana peragen' K-^^'ones tlamenè,necogarurcunnndiquot;natione banc ad rem Diabolo utû Et In, D. V, grandem ad hoc præ cæten's habet caufam: Qiiando^ quidem ipfam Deum præuan'cata, ad manutenendura ftatum Ecckfialbcum,magnas contulit impenfas,ut confortaretur.Quod fi homines aliudiamuiderent,corquoc^corum pulchreconuer-teretur.At fini, D. V. adhucrelliterit, autrem(ufpcnderit,uercn^ diim eftjiio dill poße perdurare. Corda enim no defiftunt, quem-adinodumnec ira Dei defiftit. Et habet IH.D^ V. pukbritm exem- Exêpluni plum, Magnum Magiftrum Prufsiæ qua'm pukhre ac gratiofe à magno Deus takmimmutationem difpofiierft, quæante Decernannos, magiftro nc(^ fperandaneq^credenda fuiflet, etiamfiEfaiasaut Paulus an-nunciafiet.Quum ucro ilk Euangelio ÔÔ fpacium ÔC honorem da» ' retjipfum ei multo plus gloria? atq^ honoris reddidit,qua'm optarc fuidetaufus. At longe maius exemplum foret Ill. D. V. Qpa?in medio Germania?, exmaximis Capitibus unum quocpexifi:it,hic multos homines tranquillos rGdderetatc^lucraretur,aliolcpEpi-fcopos fiibfcqucnter alliceret. Tunc Ô6 Deus feuidendumpreberet in gloria,dumfeIlk D. V. erga eumhumiIiarct,eiufc^Euangt; gelio Ct nomini ccderet,Iocume]j darenSicut promittit ipk loan.^» lt;2ni honorificaucrit me, hunc honorifieabo amp;nbsp;ego. Qui autem in-honorauerit me,inhonorabitur 8óilk. Super eiufmoditampo-tenti confblatoriaqj promifsione attentet alacritcr Ilk D. V.eri-piatqj kcx feekfto impioq^ ftatu,in beatumdiuinumqj ftanim Matrimonh, ubi Deus propicium fe facietinuenirk Quod fi tanta utilitas publica Germania:(quamego magnifacio,opusq? ualde cixationcA. pium cfl) Ilk D. V. non permoueat.’hoc tarnen uel folum fuffice» ret,quod lIkD. V.comperit ac fateri cogitur,re a Deo uirikm pergt; fonamfadamefle. lamueroutiq?opusacuoluntas Dcieft,utuir habeat muliercm, Gen.i. Non eft bonum( inquit Deus)uirum . nbsp;nbsp;lt;

efle folum,faciani ei adiutricem,qug circa eum fit, Vbi igitur Deus non facit miraculum, Angelum ex homme faciens,non pofium ui-lt;lere,quomodo uir queat, abfcç ira indignationec^ Dei, folus ac fine muliere manere ô^c, Haec ferpens antiquus per Lutherum.

Cæterum Princeps ilk hominis improbamkuitate audacwhicp Conftantia uanitatem contemnens, ad eas litcras difsimulando prudenter Card, con-tacuitdicetin publicuædiderit eas Luthcrus. Ad quas fanerelpon- tentai lurus fuiftet loannes Cochlæus, Moguntiæ tunc dcgens,nifi tar-dius aequo ucniftentin manus cius,quando iamfopita amp;nbsp;elangui-da crat illarum fama,quam ÔC Principis illius grauitas conftan-

tin ukto contemptibilctn reddebant. Eïufîiîodi ctiim Syrenas fatti' pridem audierat mukas,8£ qui'dem nobilitate ccnfpicuas.E quibus bonapars crant in occulto, tum Principes tum Comités ôô Barogt; nes,quieius lenitatc ac manfùetudine fren^familiari admonitione rem uxoriâtantoPontifîcifuggcrerc clam non Hint ueriti.Quibus Gne Écmeritatibus effedum eft,ut uulgus Lutheranorum uana Alfa tenta* nbsp;nbsp;delufùm,fæpe mendacem cofinxerit famam, Principem ilium,

di uiaad abiedo Pontificatu,duxifle uxorem» Sed multo adhuc impuden-Angliam, dort audacia Lutherus aggrcflùs eft Regem Angliæ,HEN RI-

C V M V11L Quem publice prius tot probris lædortjs,fannis, àtcpcalumnris,ad populos amp;nbsp;Nationes traduxerat. Ipfè quidem affirmabat fe illedû fuifle a Rege Danif Chriflierno (qui e regnis luis proftigus,exul,per Germaniamuagabatur)ut adiplûmfcribe^ ret Regem Angliæ» Verum Duo Angli Apoftatæ,qui aliquandiu fuerant Vuittenbergæ, nonfolum quærebant lubuertcre Merca* tores fiios, qui eos occulte in exilio fouebant amp;nbsp;alebant:Verum etiam cundos Angliæ populos, uolente nolente Rege, breui per nouum Lutheri Teftamentum, quod in Anglicanamtraduxerat Iinguam,Lutheranos fore iperabant^ Vénérât iam Coloniam Nouum Agrippinam,ut Teftamentum fie tradudum,per T y pographos Tcft.Lutn. nbsp;nbsp;muita Milia multiplicatum,occulte fub alrjs mcrcibus deueherêt

Anghcana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Angliam.Tantaenim eis erat rei bene gerendæfiducia, ut

primo aggreflu peterent aTypographis,Sex Milia fubprælum dari. Illi autem iubuerentes, ne grauifsimo affîcerentur damnojî quid ad U er fi accideret, tantum Tria Milia fub prsclummifêrunt: Quæfifoeliciteruenderentur,facile poflênt imprimi denuoJam literas ad Sandos, qui funt in Anglis, præmiferatPomeranus,amp;^ ad Rcgê quoc^ lcripferat ipfe Lutherus. Cunc^nouûTcftameiv tum mox fubfequuturumcrederetur, tanta ex ea fpelætitia Luthe' ran os inuafit,ac uanæ fiduciæ uêto inflauit,ut gaudio diftentfantc Opufcula diem ruperint fècretum uanis iadationibus, Exulabat eo tempo-Ruperti re Colonise loannes Cochlæus, Decanus Ecclefiæ B , Virginis Abbaus Francofordienfis, Qui per hofpitem fuum, Georgium Lauer, wne ædîta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolos, Abbati Tuitienfi redditus familiariter

Abbatis,mittcndaefiê Nurenbergam,ut à Lutheranis æderentur in publicum : cœpit fiimmo ftudio earn rem ÔC diffuadere amp;nbsp;impe-dire* Nam Lutheran! in eum ufe^ diem,cum omnes Bibliothecas antiquas diligentiisime exquifiuifient ac diicu(sifiènt,nullum pror* fijs autorem ex cundis tot fæculorum Dodoribus Ecclefiæ inuenh rcpotuerunt,qui Lutheri dogmata comprobafiètjnuentum tandem

dctti iHias Ruperti,qui ante 400. annos uixerat, opufculurri, cui tiflus eratjDe Viéloriauerbi Dei,moxNurenberg?a Lurheranis euulgatum eft. Quod luo ritulo ita. mox placuit omnibus Luthcra-niSjUt nihil uiderctur co autoredefiderabilius.InterimexTrite^ mio intcnigebâtjillum coplura fcripfifle opufcula, (èd duo tantum paruula inuencrannQuorum unum de potenti'a, alterum de uo^ luntate Dei infcriptum erat» In eorum aeditione multa Luthen'ce appofuerat Ofiander,uxoratus presbyter èCprædicator,quibus pium autorem impiæ fedac patronuJïi facere tentabat»Et i'am du^ dumegerantcumipfo Abbate Tuitienfi:utreliqu?R.uperti Opera Nurenbergam excudenda, tranlmitterct. IlleuerOjUt aCo- Opufculä chlæo audiui't,quantum periculiforeteain re,fipium autoremtra- films Cold derer in nianus impiorum, qui eum non folum impps pracfationi- m'ae retenta bus, 8^ annotationibusfadeconu.qinaturi efîènt:Verumctiam integro« fanos illius fenliis deprauaturi, ex Catholico antiquo faduri elient h£reticumnouum,quiuideretur cuda Lutheri dogmata ante annos 400. approbafle. Abbas igitur ille,uir bonus,mu-tata fententia, uolumina iam in grandem falcem compada,uelut Nurenbergam tranfmittenda, apud fe retinuit. In quo Cane fafee crantXini* libri in Euangeb'üloannis,XlI»libriin Äpocalypfim ciu(dem,amp;XII,Iibri,de Diuinis OfFicijs» Cum autem Mona-dii quieturi non eflent,nin æderentur opera ilIatCochlæus Petro (^entelliOjS^ Arnoldo Berckmanno fedulo fiiafit,ut commu-nibus inter fe impenfîsamp;Iucriseaoperafufciperentædenda»Per-fiiadere tarnen non potuit,donee tandem omnem lûam operam ad aeditionem illam eis pollicitus eilet, Cuncß seditio illa iatis qup-ftuofa eis exiileret^non egebant amplius im pul fore Cochlæo,icd pjura ejull ipiimet ultro plura illius opufcula defiderabant: rogantes nunc dem opuQ Abbatem,nuncCochIæum,utundccunlt;çpIuracoquirerent.Ab' poft bas itaej ex uetuftis S»Benedidi Monafterijs perquifiuit XXXII» Iibros in Xll.prophetas minores,8ó VILIibros in Canticum Can-tfeorum. Cochïæusuero inueiiit Coloniæ in Bibliotheca Maioris Ecclcfiae IX, libros. De glorihcatione Trinitatis, 0^ proceisione Spiritus fandi. Et in fcholis Artiü grande uolumen,quod de ope* ribus Trinitatis inreriptu, XLII.copIedebatur libros.E quibus ia Genefimerät IX, In Exodum IIlI.amp;c. Cun^ Iciret Rupertu olim Leodf) ad S,Laurctiüfuifle MonachüjicrfpßtTheoderico Hezio, CanonicoLeodienfî,quemRomæpoftobitû Adriani Vl.fcuius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

illc à Secretis intimus extiterat)familiarius cognouerat,obiecrans, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

ut is in eo Monafterio perquireret, quidnam ex Ruperti libris ex- nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;*

ACTA ET scripta MARTINI LVTHERI Matthæum,de Gloria Si honore filij hominis. Verum tranlrnitte-re Coloniam non potuit Archetypum, nifi iple cum duobus alijs Canonicis,pro reftituendo exemplari, cunda bona fua in hypotheca Monachfs obligarct, Ea igitur uolumina uniuerfa Cochlf^us, Moguntiam euocatus, fecum defulit,atlt;pibirefidens ,adaeditio-Secretum nem prgparauit,CoIoniâcp gdenda remifit. Hinc T ypographis Angh'corü Colonienfibus notior a.c familiarior fadus,audiuit eos aliquando Apoftata« pocula fiducialiter ialt;ftitare,VelintNolintRcx ÔC Cardinalis reuelatum Angliæ, totam Angliam breui fore Lutheranam.Audiuititem, ’ duos ibi lat/tare Anglos,eruditos linguarum'qp peritos et dilêrtos, quos tarnen uidere aut alloquinunquampotuit. Vocatis itne^in holi^itium fuum quibuldam T ypographis, pofteaquam mero in-caluiflcnt, unuseorum in lècretioricolloquio reuelauit illi arcanum, quo ad Lutheri partes trahenda eflet Anglia. Nempeuer-fari iub præloTria Milia Exemplarium Noui Teffamenti Lutheran! , in Anglicanam linguam translati, ac proceflum efleiant ul^adliteram AlphabetiK.in ordine Quaternionum.Impenfas abunde luppeti à Mercatoribus Anglids, qui opus exculum dam inueduri oer tota Angliam latenter difpergere uellent, antequam Rex aut Cardinalis relcire aut prohibcrepolsit.Cochl^us intra fe nietu Si admiratione uarie afteâus, foris mirabundus moerorent dilsimulabauAltero autem die,pcriculi magnitudine triftis fecum

expendens, cogitabat, qup nam pado pofsit commode pefsimis Hermanus fUfs conatibus obfiftere, Abqtigitur dam ad Hermannum Rinck, Rincus nbsp;nbsp;Patricium Colonicnfem, ac Militem Auratum, qui Si Cæfart Si

Colonien^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

indicium CochlætCûc^ ab i'Uo accepifTet rein ita habere,8i in gen' tem Papyri copiam ibi extileretadijt: Senatum, at^ cfFedt, ut T pographis interdicerecur ne ultra progrederentur in eo opere» Duo Äpoftatf Angli, arreptis fecum Quaternionibus imprefsis, aufugerunt, nauigioper Rhenumafeendentes Vuormadam,ubi plebs pleno furore Lutherizabat, ut ibiper alium Typographuta coeptum per ficerent opus, Rincus uero Si Cochlgeus de bis mox admonuerunt literis fuis Regem,Cardinalemcp Epilcopum Roffenfem, ut quamdiligcntilsime prsecauerent in omnibus An-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ netnerx illa pernidoflfsima inucherctur/Ferunt

ÎDominum Cuthebertum Tunftallum, uirum difertilsimum,Epi-. fcopum tune Londinenfem, nunc Dunelinenfem cum adeptus fuidet unum exillis cxemplaribus, in maxima concione ad populu Londins

Loncîi'ni publicc affirmafiê, fupra duo Milia deprauatfonutn atq; pcruerfitatum lè in uno opere illo deprf hendiflc. Dum hæc age-rentur, peruenic tandem in manus Regis Anglix epi'ftola Luthe-n', quam is anno luperiore fchpferat Vuittenbergæ, prima die Sc-ptembris.Eam icacp prxmifTa falututione in hucmoduexorfus eft.

Quanquam uereri merito debucrim, Sereniftime Rex Illuftrif- Epiftola , fimecp Pnncepsjiteris Maicftatcmtuam tentare,ut qui mihi con- Lutheri ad fcius maxime fûm, grauifsime offenfam efle Maieftatetuam libel-Jo meo, quern non meo gcnio, fed incitantibus ijs, qui Maieftati catoria. tuæ parum fauebant, ftultus ôC præceps ædidi. T amen fpem au-lum mihi facit,non modo Regia illa tua Clcmentia, fic mihi litcris ÔC uerbis indies câtata a' quàmplurimis ut cum mortalem ftfe nouent, immortaks inimicitias feruaturum efte non eredam : Verum etiam,quod fide dignis teftibus didici, libcllum fub Maieftatis tuæ nomine in me æditum,non eflê Regis Angliæ, ut uideri uolebanc fubdoli Sophiftæ, qui Maieftatis tuæ titulo abufi, non ftnferunt, quantum fibijpfis periculum in regia ignominia pararentîpræfcr- ' . tim illud monftrum amp;nbsp;publicum odium Dei, ôC hominum, Cardin alis Eboracenfis, peftis ilia Regni tui : Ita,ut uehementer nunc pudefaftus, metuam oculos coram Maieftate tua leuare, qui paf fus lum Jeuitate ifta me moueri in takm tantumcp Regem, per ma-lignos illos opcrarios,præfcrtim,cum fim fex ucrmis,qucmfblo’ contemptu oportuit uilt;fi:um aut negledûefïè. Accidit ad hæc,quod nbsp;nbsp;‘

me fcrio c5pulit,quantumuis abiedumfcribcre,Maieftatem tuam cŒpific fauerc Euangélio,8lt; non parum tædere iftius generis hominum perditorum. Hoc fane nuncium fuit uere Euangelion,id eftjlætum nuncium,cordi meo.Quare his literis profterno me pe-dibus Maieftatis tuæ,quantum poflum humillime, 80 per Chrifti crucem amp;nbsp;gloriam oro ÔÔ obfecro,Maieftas tua dignetur ftfc fub-mittere,Slt;^ ueniam donare, in quibuftunep Maieftatcm tuam læfi,

Deinde fi Maieftatitup Serenilsimænô uidebitur contemnen- OlfertRc* dum,ut alio libello publico Palinodiam cantem, nomen Male- gi Palino» ftatis tuærurfushonoremtDetmihidementem alfquam fignifica- diamLutb/ tionem. Turn in me mora non erit ulla,facia illudlibentiGime amp;c. Rurfus fub finem fic ait. Quid mirS uero, fi Cæfar amp;nbsp;aliquot Principes in me fæuiunt C Nonne, ut Pfalmus fècundus dieft, aduerfus Dominum óó Chriftum fùum fremunt gentes:meditantur popu-lijConfpirant reges terræ, conueniunt Principes C ut mirandum potius fit, fi aliquis Principum ac Regum Euangelio faueat. Huic miraculo in Maieftate tua,quam opto ex ton's medullis aliquando'

ACTA ET SCRITTA MARTINI LVTHERI gratulai'j’.Etipfe dominus ( quo præiènte 8ó uolente hæc ^cribo)^ coopcrctur ucrbis mciSjUt Rex Anglie brcui fiat perfedus difcipu-lus Chrifti, Euangclq^ profeflbr, turn Luiheri Ckmentifsimu» Dominus Amcn.Rc(ponfiim,fi uiium fucrit Maicftati tuæ,cxpe* CÎO démens amp;bcnignum,Vuntcnbcrgc prima Septembris anni Domini M^D.XXV.

Refponfio Huiecpiftolac Rexilleextempio rdpondit, cutnfatis oifaceret, Regis An« quo tenderer Ribdola eius oratio.Cscterum eum refponfio illabe-gliæ cotra nc proîixacradmoniscß Sc grauitatis plena fitjmultismodis acup Ewib* cibus eft per Ty pographos euulgata, atep etiam per Emleriim

Cochlacum in Germanicam Iinguamueria:Hic fan's fiicrit,paucula in memoriatnreduxiffe.Primum igitur ita reijjondit Rex, Quod aiSjIibritc tui pudere,nefcio quam tu ißnd uere dicas. Verum hoc unumfeio,fan's efle caufæ,eur debcat non illius modo libri pudere te,fed tuorum etiam ferme omnium. Qiiippe, qui nihil penccom-plcdantur aliud,quam errores turpiftimos, infanifsimas hacre^ fesjiecracionefulcitaSjnec cruditionc fubnixas:fid quas afiêritS^ . offi'rmat tantum pertinax impudcntia,dumtantus autorhaberi poftulas,quantus nechodic quiiquam fic,nec antehacufquam fue-rit. Nec fan's uideo, qui ucrum fit, utad addendum in me libellum tuum fis ab ijs incitatus, qui parum fauchant mihirCum res ip(a doceat, ab ijs incitatum potius, qui parum fauchant tibi.Quippe quum liber tuus fit eiufinodi, ut nec aliud quicquàm, quàm progt; brum conciliare poßit autori, 5é librum honeftet meum. Cui tuu» declarat ne uerbum quidem fani capitis ullum repperifie, quod ali- ' quandopofsisopponere, Qtiæ res fan's ,utopinor,indicat,uter Liber Rcjü noßrum caufamhabeat meliorcm, laniquantumuis te fingas gis de Sa^ credere, æditum à me hbellum non eße raeum, fed mco nomine cramentiSf fubomatutn a Sophißis fiibdolis : Tamen ÔÔ meurA eflcjmulti ma* iore fidedigni, quàm Hint tui illi fidedigni teßes^cognoßunuEc minus placet,tanto magislibenter agnoßo. Nam quod eum mihi ßrihis ignominiam parere,nemo certe non intel* ligit,quantumlibet tu diisimules^quàm ægre habet am'mum tuum, quod libellus meus tanto bonorum 8^ doeftorum omnium con* ßnfii comprobatus eß. Tum eius Sedis honorifico calcuIotQpf ut tuas condemnauit haereßs,ita fanßißimo uiro Hicronymo tant» fuit autoritatiSjUt fan's eße duceret, fi fuam illi Sedi fidem approb»-Card. Ebo rct,Et poß pauca. nbsp;nbsp;lam, quod peßilente ( inquit ) lingua ßurra-

racenfis. r/s in Reuerendißimum in Chrißo Patrem, Cardtnalem Ebora-' cenßm,Primarium Confiliariumnoßrum, Anglise Cancelk* rium:magis peripeßam habeo fingularc eins prudentiani, quàm uc

ut cum quiccjiiam commouen' crcdam fcurn'Iibus cius linguae congt; uitrjs,quæintotani{airraturEccIcfiani,quac fandifsimos profan-dit patres,quae nullos no blalpheniat Diuos, Chriftic^ contemnit Apoftolos, quæ làndilsimam Chrifti matrem inhonorat, quæ Deum iplum,uclut fcekrum fontem,autorem,impullbremcf blaf-phcraat. Quæ blalphcmi'arum tuarum dcteftanda colluuies, nuC quam no euidcnter patct, turn ex omni parte pcrniciolbrum ope-rum,quæ tanto Chn'ftiani popuU danino conlCTipfifti : turn ex his, quae palsim in Genna.nia. tarn furiofe patrant, tuis hærefibus effc-rati ruftici.Itaqi R.cuercdilsimus lUe Pater, quanqua'm nobis iam-dia üiii:,proptcr eximias eius uirtutes, chariGimusa'dem tarnen eft, eriti:]^ indies tanto nobis charior, quanto ilium tibi tuiq^ fimilibus magis uidemus inuilum. Nam quod eum Regni mci peftcm ap-pellas, non eft confilium fraterculo rationem redderc, ex eius aid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c5-

fingulari prudentia, fide, labore, ftudio,0^ ftlubri diligentia,Nos tj-a Luther regnum^ noftrum quanta conftquamur commoda. Verum ut ranos. oniittam cætera, uel hoc litis indicio eft, qua'm ton terræ noftrae falutaris fit,Quod ex animi noftri lententia demandatum,fibi mu-nus perquimdiligenter exequitur, £lt; ditionem noftram ledulo purgans,hærefumueftr3rûpeftiIentecontagio:Quibusinterdum , intrant Angliam, quidamuchementer ægroti :Nempe ex ijs ue-nietes plagis,quas infalubris oris tui noxius infecit afflatus ♦ Quos tarnen ipfosdiligenti inquifitionccompertoSjCiulmodiReueren-difsimi Patris falubri diligentia, non folum arcuimus, ne quid ad noftros cius lepræ ferperet : V erum etiam tradatos commodc,8d: haagna cum charitatc curatos, fidei integritati reddidimus * Et in-fra^Scribis Luthereuehementer pudere te, oculos in nos attollere. Exprobrat quod te tam Icuiter paflus fis per operarios iniquitatis, ut ais, ad- Luthero uerfus nos moueri: Verum ego profedonon paulo magis ad-miror, quod tc non pudet lerio, Icuare palpebras, uel in Deum Uel hominem quenquàm probum oculos intendcre, qui te paG initas. fil» fisjinftigante Diabolo,in earn ingcnij leuitatem caderc,ut ob càrnis ineptias Slt; obfcoenas libidines, quum frater Augufti-nianus efles, Monacham Deo dicatam, Icelerato compreffii uio-laris. Quid, quod non repreftifti folum. Quale flagitium fi defi-gnafles olim apud Romanos Ethnicos, amp;nbsp;ilia terram uiua fob-rjflet,amp; tu ad morte ufqp uerberibus elTes multatus: Verum etiam, quod nimio eft exccrabilius, publice pro uxore nuptijs inceftifti-mis traduxifti, atep ita palam fommo cum totius mundi ftupore, fummo per orbem totum opprobrio ueftro, fommo cum lacro-fandi coniugij contemptu,fiimma cum landiGimorum uotorum

ns acta -ST SCRIPTA MARTINI LVTHERI contumel/a,per nephasabuter/s in quotidianum proflibulunit Den/q5,quodomn/umeft maxime deteftandum,quumtedebegt; rct tamcxecrandi facinor/s piidor amp;nbsp;dolor obruere, pcen/tent/ac loco prætefers mifer impudentem glor/am,tam longe fugiens implorationem ueniæ,utet/am/n tu/ fccler/s excmplum,paisim perpTeudorelig/ofosal/osl/ter/sacIibr/sprouoces. Etpoftraulta«. ï^udcs'^rc* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod honor/stantum, faUcet tara c/uil/ter offers nob/s, ut fi

cufat.qnod pîaciturumfcnt/as,al/um librum non grauer/s ædere,quo de ttirpe iitjàme larg/termeras laudespræd/ces^ fimul earcuocans acrctcxens talilsudari. omn/a,quæ dudum /n diuerfum fer/pferas. Hoc te laboretoto,Lu' there, oppido quàml/bcns libero. Ncc^p en/m fie l'ncendor glor/æ ie/un/OjUttuos libros/n meas laudes amb/am,fêdopto pot/us, quod mag/s l'n rem fit tuamî Nempe, ut agn/tis erroribus SC regt; cantat/s hærefibus ,rcfipifcens tandem amp;nbsp;rcucr/ûs ad fîdem,fic cam fer/ptis probesSé operibus bonis,utinde lauderapofs/sôij: glor/ara dare Deo. Äl/oqui fi ad iff um, quo coepift i, modum, in hærcfibus /mpi)s, amp;I'mproba uùa pcrrexcr/s.me profedolaudarc no potes /mpenfius,qiiam fiu/tupercs :Ncc ediuerfb magis od/ofc traducere,quam fi quàmmaxime potcs,extonas:S/ uerum efi,ut efi: profedo,quod legitur apud Senecam, T am turpe tibi fit laudari â Rex Luthe turpibus, quàm fi lauder/s ob turp/a, Quamobrem cum ferib/s, rnilt;Fo°w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æditi uehementerte pudere, culpam transferens in

beredignu ahos,nefcio quos, quorum /nft/gation/parueris,8dpcdibusmeis non putat, aduolutus fuppliciter orasuen/araîfperans,quumme mortalem mem/nerim, quod immortales inimic/tias nolim gercre, Profedo

Lutherc, tametfitu magnificc fublinu'rer de tc/pfo lciiucns,pro ui'ro tanto fèinper habuiftite,utnon pudu€rit,fcriptiscnamtuis profiter/, non eflè foluni te, fed amp;nbsp;futurû Temper, ne u/uuni modo, fed præterea mortuum, immo cxuftrs ct/am c/neribus Sé in m/Uè pro/ed/s mar/a, perpetuum tarnen boftem 8gt;C in/mieum Pontificf (cu/us faft/gionon ncfcioquamlongo Regcs/nteruallofunt/m-pares) Ego te nunquaini tarnen æft/mau/tant/,utunquàm firn dp gnatus, cHè in/micus tibi : tametfi hærefès tuas habeam, quantum al/us quifquàm jCxofas » Sed nec eorum conuit/orum qu/cquàm, qu/bus l'n mclcurr/I/tcr debaccbatus es, tam uaide me commou/t, ut non prece multo minore nob/s polsi's, quàm qua nunc es ufùs, abunde fat/sfacere,fi tibi res ex an/rno et fy ncere fatis ageretur

Regis Ingenium prudentiam oftendunt uel ædi'ti ab eo 1p bri, quibus infana atq; impia dogmata Martini Luther/ fie confix-tauit,fîc Lutherum /pfum omniconfil/o contra difièrendidenu# dauit^

«âaujtjüt otutti ntionis loco Eiblato,ad meretricia iargiatô^ fcurri-Iiacôuitïa diintaxat Lutherus coftigcnc. Qiiod Rex prudentifsp mus,at(^ idc eruditffsimus,cufenfiflet,nô eft dignatus,cuinfair--râteimpuro nebulonecônugari: Sed pro niagnïnidineanjnii,ea omnia blateramêta nugalia,amp; frigidi fraterculi ftommata,ta cachinnantismorionisincondifos geftuscontempfit.Nuncuero, quumaufus Lutheruseft,tarnftolide faiioremeius anibire, quo illius nomi'neaburi Uceac, ad comraendandum faftionem fuam, baud committcndum putauit, quin fignificaret omnibus, no tarn leuem cflc fe, uci faaii fraterculi leuibus blanditijs incftariaut capf uellet t Ncc ita inconftantem, ut ab co quod uerû SC rcftum nodet, deduciuUo paftopofftteEtloanncs Cochlæus. Si Catholicuscs Lciiifas (inquit) Leftor, minime profedodilph'ceretibipotcritrcfponfio Lutherû Regis, aim fantampræ ft ferat ubiq^ honeftatem, eruditionemqp ac pietatem» Sin uero Lutheranus, difplicebit forfitan, fic depingi tibiLutherum* Confydera tarnen paulifpcr, dum priorem legis Epiftolam,an dcceat,eum, quihabcri uuItEuangeIifta,Propheta, Ecckfiaftes,VirDei,ApoftoIus Germaniæ Sx::c, tanta utilcuitatc, ut Sgt;L feipfum leuitatis condemnet aduerfario : Et quod prius maxime Ccrio fcrip(it,tantaq^ cum certitudine (fi ipfi credas)aderuit,ut totum illudft decoelo habere ia(ftitauer(t:nunc muliebritcr blan-diendo, ad emcndicandam gratiam ab aduerfario, quern tarn fc-rociter ac(iiperbc,contrabonos mores,atq} adeo amp;nbsp;contra Euan-gelicaracharitatcmacmanfuetudine, infeftatusfucrat,rcuocarc^ ac publico libello Palinodiam cantarc libenter ucllet, modo id iHi placiturum edc ucl leui indicio intelligat i Non curans, quid Principes ac Politise, fapiennisimiqt illi homincs,c|uos partium luaruin ede gloriatur, difturi dnt, quod iplbs tarn nequiter deceperit, ac ' lummo nunc cum ruborc eorum recantare uclic, ut eis tandem idem reddat pracmium, quod antea Rufticis nequiftimc ftdudtis ac miftrabiliter occifis, reddidit j d mdo externum aliquem queat defenlbrem inuenii'c SCc, Idem Cochlaeus in Bugenhagi} Po-incrani, Plebani Vuittenbergends, Epiftolamad Anglos ftriptS refpondens, dum illc dicerct, Se mirari, cur facrum Chrifti Euan-gelium quidam ifthic ucrêtur fii(ciperc,proptcrea,quod de Luthe-ranis mala dicuntur, ignorantes, quod oportet dlium hominis rc-probarià mundo, S^ftultitiam haben' prscdicationem crucis. Ad hæc ita refpondit Cochlæus. Nid Rex Anglorum ucre Chriftiano Verba animo man(iietus ac clemens edet, magisepad donandas propter Chriftum, quam ad ulcifcendas gladio ultoreiniurias inclinatus: lampndem protecto nidum uefti um, dniul cum omnibus coruis

Sgt;^ upupis cius,eucrtifîctfunditus, Hoc em'm illihaud difficilcfaÄtl fuiflct, cum polleat tantis amp;nbsp;ufribus opibuscp ÔÔ amicis, Quod fl gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gens Uh,non minus fane ferox amp;nbsp;bcllicofa, quam cckbris Sgt;C opu-

ïenta, non cfTet tarn longe naturæ termini's a' fp cl un ca ueftra di'C lundaîhaud dubium eft,quin egregie uindicutursi eflèt, ài. fuas SC Regis fui,quas euomuiftis ex antro illo,teterrimi Cacij'niurias.

Iniuriain An uero iniurioium noneft,fcribcrc,cfle quofdamin gcnteilla Anglos* religioßfsima uere^ Chriftiana qui facrum Chrifti Euangeliutn fiifcipere ucrenturC Quodrogo EuangeJium Chrifti,an MatthaciC an Marei C an LucæCan loannisC At haec Quatuor fufccperût An* glijfempcr^ rcligiofe tenueriintapud fe Nongentos ( uti ex Gre* goriodiäumeft)annos,quando nidus uefter informis adhue erat fylua.Nec plura recipit Euangelia Sedes Petri aut Ecckfia Chrifti, Quid igitur calumniaris religiofam gentê, de no fufeepto Euägelio ChrifticQuis det tibi,libros ueftros tothgrefibus foedos, rede diei faerö Euangcliü ChrifticQuis deinde xqu’s auribus acci* piatjQuicquid in uos bxredcos dicitur,infilium hominis continuo diciC Filium certe hominis gensilla utilt;^ agnoftit,ac rcucretur reli-giofiisimc: Vosautem,utnouos HuisitasS^ Vuidfphos,acueluc labes ÓÓ maculas fidei religionistnoftrx fadiisimas,Angliom-neSjCum Papa Regecp iuo, SC uniueria Ecckfia Chrifti, merito ui* tant,exhorrcnt ac deceftantur. Vocem enim aliorum non audiune Dlatriba ou« Chrifti, fed fugiunt ab eis, nbsp;nbsp;Vbi uero Erafinus Roteroda*

Erafmide tnus,uir fummæ eloqucnriæeruditionist autoritatis in Germa* lib.arbitrio fiia,de libero arbicrio gdidiflêt hbellum,qucm modefte Diatribam feu Collationem inferipfit : mukis profeäo Lutheri dogmata red* didit rufpe(fta,quibus antca uidebantur Euangelica.Sic enim ait in præfatione.Nihil aliud praefabor in præfentfa, quam id quod res eft,me nunqua'm iurafte in uerba Lutheri. Proinde ne mini uiderl debebat indignum,ficubi palam diflentirem abiIlo.Nimirum,uC nihil aliudjhomo ab hotnine:tantutn abeft,ut nefas fit,de illius ali-quo dogmate ambigere, multominus, fi quis ucritatis eliciendsc ftudio moderata difputatione cum illo cogrediatur. Certe Luthe* rum ipfum non arbitror indigne laturum,ficubi quis ab ipfo dillen tiatjquumipfefibi permittat, non (blum ab omnium Ecckfiæ do* lt;ftorum,uerum etiam ab omnium Gymnafiorum, Coneiliorum, Pontificum Decretis appellarc.Quod quum ipfe palam Sgt;C ingenue profiteatur,mihi no debet apud illius amicos efle fraudi, fi repeto. Proinde ne quis ba.ncpugnaminterpretetur,qu3ilis folet efle inter commiflbs gladiatores,cum unico illius dogmate eonfliûabor, non in aliud, nifi ut,fi Qeri queat, hac collifione kripturarum 8^ ar* gumentoruGD,

gunicntorum, fiat euidentior ucn'tas : cuius indagatio Icmpcr fuit honcilifsima ftudfofis.Rcs fineconuitfjs agetur,fiuequia fic magis dectt Chrißianosrfiuc quia fic cercius inuenitur ueritas, quæ facpe-numero nimiuni altcrcando amittitur, Etinfra, lam quandoLuthcrus Lutherus no rccipic autoritatem uUius fcn'ptoris, quantumu/s ap-probat!/ed tan tum audit feripturas Canonicas : fane quatti libens nbsp;nbsp;nbsp;patres^

compIeÄar hoclabor is compendium.Quum cnim, tum apud Grc cos, tum apud Latinos innumeri fint, qui uel ex profeflb, uel per occafionem tradät de libero arbitrio t Non mediocris negocq fue-rit,ex omnibus coHigere, quid quifcp pro libero arbitrio, aut contra liberum arbitrium,dixerit»Etin explicandis fingulorum didto-rum fenfibus, aut diluendis confirmandisuc illorum arguinentis, prolixani ac moleftam operam fumere, apud Lutberum amp;: huius amicos etiam inancm:Præfêrtim cum illi no iblum inter fe uarient, uerumetiam ipfi fibi non fan's confient aliquoties, Et tarnen illud interim Ledorem admonitum uelim,fi feripturæ diuinætefhimo-nrjs ac fblidis rationibus uidebimur cum Lutbero paria facere, ut turn denie]p fîbi ponat ob oculos tam numerofam feriem eruditifsi-niorumuirorurn,quosinbuneufe^diem tot f^culorumconfenfus approbauic. Qiiorum plærofqj præter admirabilem facrarum li' ccrarumperitiam,uitæquolt;^ pietas commendat: Qiiidametiani dodrinæ Chrifti, quam feriptis defenderant, fanguine fuo tefli-monium reddiderunt.Et rurfiis. Si ergo Lcdor uiden't meæ df Prætudiciif (putationis apparatumex æquopugnarecum parte diuerfa, turn pro finten-illud feeum expendat, utrumpJus tribuendum efîc iudicetjot eru- ti» Erafmn ditorum,tot Ortliodoxorum, totSandorum,tot Martyrum, tot ueterum acrecentium Theologorumrtot Academiarum.totCon-ciliorumjtot Epifcoporum,8c fùmmorum Pontificum prgiudicfjs: an unius aut alterius priuato iudicio. Non quod,ut fit in humanis confefsibus, ex numero fùfFragiorum, aut ex dignitate dicentium tnetiar fententîam. Scio frequenter ufù uenire, ut maiof pars uin-cat meliorcm.’fcio non fèmper cfie optima, quæpkirimis proban-tur:fdo nunquàm defuturûin indagatione ueri,quod fuperiorum adrjeiaturinduflriae.Fateor par efTcjUtlbla diuinæ feripturæ auto-ritas fuperet omnia mortalium omnium fuffragia ♦ Vefum hic de feripturis non eft controuerfia,utrac^ pars eandem feripturâ am-pfedituracueneratur:Defenfufcriptur?pugnaefi:.In cuius inter-prctatione,fi quid tribuitUr ingenio 80 cruditioni,quid Grgeorum ne controlt;» ingenijs acutius aut perfpicaciusC Quid in literis facris exercitatiusC uerfia cfto Nec Latinis defuitingenium,necliterarum Gerarum peritia. Qui fi naturae foelicitate ceflèrunt Grxcts, certe monumentis illorum

» adiuti, potuerunt Græcorum fnduftriam æquare,Quod ß in hoc ludicio magis fpcdatur uitæ fandimoma, quam cruditio, uidcs, quales uiros habeat hæc pars, quæ flatuit liberum arbitrium:faccC-fat odiofa (quod aiunt lureconfulti) comparatio,NoIim eni'm quofdam iilos noui Euangclq prgcones cum ueteribus lUis confer^ Dilutio arƒ re.Et iterum. nbsp;nbsp;Vnde igitur explorabimus IjsintusÇ Ex erudition

gutiarum ne C utrinq^ Rabini funt » Ex uita utrintç peccatores.In altera to-* Luthen'ca» tus fàndorum chorus,qui ftatuût liberû arbi'trium. Verum aiunt, fed homines erant. At ego lam homines confero cum hominibu«, non homines cum Deo, Audio, Quid multitudo facit ad fènfùm fpiritusC Refpondeo.Quid facit paucitasÇ Audio.Quid facit mitra ad intelledum (criptur^ diuinæç Relpondeo,Quid facit fàgum aut cuculIaC Audio, Quid facit cognitio Philolbphiæ ad cognitionetn Gcrarumifterarum;’ Refpondeo,Quid facit in feit iaC Audio. Quid fadt ad intellcdum feripturæ cogregata Synodus, in qua fieri po-tefl:,ut nullus habeat fpiritumC Refpondeo.Quid faciunt conuenti^ cula priuata paucorum,in quibus uerifimilius eft neminem efle,qui habeat fpiritum,Paulus clamat. An experimentum quaeritis inha-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bitantis in me ChriftiCNon credebatur Apoftolis, nifi miracula fi-

dem adflruxifient doflrinæ,Nûc quilibet fibi poftulat credi,quod affirmet fe habere fpiritum Euagelicum. Apoftoli, quoniam excu^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiebantuiperas,fanabantægrotos, excitabant mortuos,impofita,

manu dabant donum linsuarumtitademum creditumeft,Slt; uix creditum eft illis Paradoxa docentibus, Nunc quum iuxtacomu-nemopiniónem adferant pene Paradoxotcra,nullus illoru ad-Lib . Luth, hue extiti^,qui uel equum claudum fanarc potuerit, Ad eum uelt; de feruo nbsp;ro libellum diu tacuit Lutherus,cum Latine fcripfifîèt Er afmus,no

arbitrio. aJ indodam plebem Gcrmanig,cui maxime incubabat Lutherus, Multorumautemquerelis excitatus,tandem,maxime ubi in Gergt;

•' manicamquocçlinguam ab Emfero Cochlæo uerfus efietlibeh lus Erafmi,afîumptis in auxilium fb cij s,ædid it librum,de Seruo arbitrio, In quo Erafmü, ut ci ÔC feientiæ famam amp;nbsp;autoritatem adi-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mcretjgrauifsime onerauit calumnqs, à quibus ille fè mox uindica-

uit in Hyperafjjifle fuo,Inter conuitia tarnen amp;nbsp;calumnias,multas intérim ôô laudes ac blanditias immifcuit,præter morem fuum,’fiuc quod adiutores Confîliarq eius, lonas amp;nbsp;Melanchton, ita uel-lent : fiuc quod Erafmum Principibus 8ô Theologis magis redde-ret fufj3edô,uclut amicû Lutheri occultû, propter metû ab Ortho-doxis Principibus amp;nbsp;Regibus, quos ille Erafmo clemêtes ac beni-gnos no nefciebat. In hgc igitur uerba fùu de fèruo Arbitrio exor-fiis eft librum. Quod tardius Diatribæ tug de libero Arbitrio re-Ipondeo,

Venerabtfi's Erafme, prætcr fpem omnium, praetercj more meum Frauduleii accidit,qui hadenushuiufitnodioccafioncs feribendi, non folum I^udat libenter appræhendinè, fed ultro ctiam quæfqfle uifiis (urn. bitur force quifpiatn nouam illam in{olicam,ucl patientiam uel fortitudinem Lutheri. Quern nee tot iadatx uoces ÔC litcrx ad^ üerfariorûexcitarût.Eràfmo uiótoriam côgratufantes,Slt; lo Pæan cantantes: Scilicet Maceabæus ilk amp;nbsp;peruicacilsimus alTertor, in-uenic tandem dignum Antagoniftam, contra quern hifeerenon audet. Verum illos non modo non £cculb,fcd ipkmettibipal-mam concedo, qualem nullf antea coneeßi, non folum quod ui-ribus eloquentiaeamp; ingeniomelongifsimeluperas, qualcmnos omnes merito tibi concedimus: quanto magis ego barbarus in barbarie Icmper uerlatus. nbsp;Sed quod 2lt; fpiritum meum amp;nbsp;impe-

tum remoratuses, amp;nbsp;languidumante pugnam reddidifti, idep Qwçm lau duabus rationibus. Primum, arte, quod mirabili fcilicet amp;nbsp;perpe-tua modeftia caufam banc agis, qua mibi obftitifti ne pollcmin ^,3^ plus te accendi.Deinde fortuna,uel cafu uel fato, quod in tanta re nibil quam So-» . dicis,quod non didum fit prius:atqj adeo minus dicis, amp;nbsp;plus tri- phiftas.

buis libero arbitrio, q^badenus SophiftædixeruntôCtribuerunt (de quo latius dicam infra) Vt ctiam luperuacaneum uideretur,re-fpondere iftis argumentis tuis,antea àme quoc^ toties confiitatis: Conculcatis uero ÓÓ prorfus protritis, per Pbilippi Melanchtonis delocis Theologicis inuidum libellum,meo iudicionon ibium immortalitate, fed Catione quoc^ Ecclefiaftico dignum. Cui tuus libellus comparatus, ita mibi Ibrduit ac uiluit, ut tibi uebementer compaterer, qui pulcherrimam tuam Ôd ingeniofam didionem in iftis iordibus pollueresîac materiæ indignilsimæ indignarcr,qu3c tam preciofis eloquentiæornamentis ucheretur, tanquàm fiqui-fquiliæ uel ftercora aureis argenteifcß uafis portarentun Et infra, Summa, bæc tua uerba boc fonant, apud te nibil referre, quicquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

i quolibet ubiep credatur,modo pax niundi confi:et,Iiccrelt;ÿ ob pe-riculum uitæ,famæ,rcrum, fauoris, ilium imitari, qui dixit. Aiunt calumnia, aio:Negant nego. Et babere dogmata Cbriftiana nibilo meliora* quam Pbilofophorum Só bominum opiniones,pro quibus ftul-tifsimum eftrixari,pugnare,aflerere, quod inde nihil nifi cotentio ÔCturbatio pacis externæ ueniunt î Qi,i3e lùpra nos, nihil ad nos, ïta dirempturus noftros conflidus, uenis médius, ut utrolqî fuf pendas,amp; perluadeas, deftultis acinutilibus rebus no digladiari. Sic,inquam,fonant tua uerba,et quid hic prcmam,puto teintelli-gere,mi Erafine.Sed, ut dixi, uerba cant, cor tuum intérim exculô, modo tu non prodas latius, ac metue ipiritum Dci, qui ferutatur

144 ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI renés Sf corda,nee fallitur compofitis uerbis» Di'xi enim fi3PC ideOjUtdemeeps definasnoftrameaufam arguere pcrtinaciæSC peruicacix, Nam hoc confilio aliud nihil faci's, quam quod fignifi* cas te in corde Lucianum,aut alium quendam de grege Epkuri porcum alere, qui cum ipfe nihil credat cfle Deum, rideat occulte Adhuc omnes,quicredunt confitentur. Et rurfus» Sed illud magifi

Vn ’^tolerabile, quod caufàm haue liberi arbitrfj inter ea numeras, rundem, quæ Eint inutilia,ölt;f non neccflaria:ö^ loco eius nobis reccnfes,qu£ ad pietatem Chriflianam fatis efle indices, Quälern formam certc deferiberet facile quilibet ludacus aut Gentilis, Chrifti prorftis ignarus. Nam Chriftine una quidem iota mentionem facis, ac fi fentias, Chriflianam pietatem fine ChriftoeflepoHe, tantum fl . Deus natura clemenuisimus totis uiribus colatur. Quid hic dicatn EralmeC Totus Lucianum fpiras, amp;nbsp;inhalas mihi grandem Epi--curi crapulam. Si tu hanccauiäm non neceflariam ducis Chriftia* niSjCede qugfo ex harena, nihil tibi 8^ nobis : Nos ncceflariam du* cimus. Si eft irreligioium, fi eft curiofum,fi (ùperuacancum, ut tu dicis,ftirc,an Deus contingenter praeftiat aliquidran uoluntas noftra aliquid agat in his,quæ pertinent ad æternam fàlutcm , ueî tantum patiatur ab agente gratia î an quicquid boniuel mali fact* mus, mera necefsitate faciamusuel patiamur potius, Quid rogo erit turn religiofum, quid graue,quid utile feitu C Hoc prorfus nihil Kofe/înkniu, uaIet.Eralme,ïtgt;lt;tôtjÎ5uinel.Difficile eft hoc tribuere ignorantiac tuæ, ut qui iam fenex amp;nbsp;inter Chriftianos ueriàtus, amp;nbsp;facras lite-' ras diu meditatus,non rclinquis locum,quo te cxcufemus,aut bene detecogitemus. Et tarnen hæcportcntatibiignoftunt Papiftac, amp;nbsp;ferunt,ea gratiâ, quod in Lutherum fcribis,alioqui te dentibus laceraturijfi Lutherus abeflet,8C talia (criberes. Eumigiturhbrum Hyperafpi Lutheri,ubiuidit Eralmus,miraceleritate ftripfitHyperafijiften, ftesErafmt hoceft,DefenfbrcmDiatribæ fuæ,utipfius indicant uerba ad Le* cotraLuth. (Dorern. Prodrjt (inquit) Seruum arbitrium, titulo Martini Lu* therijfed elaboratum amultis,multo tempore. Nam ante annum liber excudicŒperatjUtnarrabant, qui prædicadant Ce uidifle pa* ginas aliquot, iummaqp cura, quodipfa res indicat, liber mihi Cero redditus eft, idqp cafu. Namipficelabant,ut faltem ad menfes ali* quot triumphum agerent,nô folum addifti Luthero,uerum etiam utricp inimici, mihi quidem ob bonas literas : illi uero ob impro* batadogmata.Temporisfpacium,quod dari poterat tum rele* b^^Luth^perlegendo Lutherilibro,non tampro* de feruo ar quamloquaciitum refjaonfloni meæ,non eratlongius Diebus bitrio. Decem. Deinde ad ipfum Lutherum conuerfus, ait. Quam multa

mulca funtiniftotuo Jibro prorfus AprofHi'onyfa, quam multa fuperuacanca,quotin locis comunfbus moræ,quantû conuinortr, quim muka mamfcftæ uankatis, quantû ftropharû, quantum figurât! niorfûs,^ multa paru pudenter detorta ac deprauata,8lt; ex deprauatis Tragicæ conclufiones, rurfus ex his uociferanones in immerentem.In his,quoniam ti'bi uiftim eft bonas horas collocarc malCjCogor amp;nbsp;ipft in rcfellendo nonnullam aqu£ me c porci'onem confijmere, Primum igitur demiror, quum mca Diatriba nihil habeat,nifi moderatam de re difÎ3utationem,quumc^ c propinquo allatret Hieronymus Emferus , e longinquo Joannes Cochlæus adiurget : ex Anglia, praeter Rofeum ÔÔ alios, loanncs Epifcopus Roftenfis iuftis uoluminibus te laceflat, e Gallia lodocus Clichto-ueus Luthcrum oppugnet Antiluthero,ex Italia Chriftophorus Longdius elaboratam orationcm intetorftrit. Denicpcumhic habeas ex tuæ (bdalitatis Cory phacis, qui tibi fedulo faceflant ne-gocium, quorum Virichus Zuinglius aedito libello nequaquam, uc ferunt, edentulo, dogma tuum, fed ex parte cum Ecclefla, commune, de Euchariftia oppugnattquumidem fccerit Capito,8d Io-annes Oecolampadius, nullis quidem conuitrjs, fed crebrioribus amp;nbsp;acrioribus machinis. Hæc inquam,quum ita fint, demiror quo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

confilio ad omnes obmuteftens, noftrac Diatribae reipondcndum Repraehcn putaris. Et poft pauca. Verum hicoblèquutus es fratribus, inter nbsp;nbsp;kuiiatë

quos fcio permukos cflê, quorum mores procul abfunt ab Euan-gelio, cuius titulo fefe uenditant. Horum cupiditatibus,Luthere,tc plus fatis obfcquentcm præbes,non fine grain' detrimento caufae, , quam fuftines.Non enim me clam cft,in cuius gratiam ad iftu mo- rj erat, vuiU dum fcripftris in Cochlæum, amp;nbsp;in regem Angliae. Is nimirù erat, Mmuf inquoduas perftmas Comicas poflcs agnofcere,ftupidifsimum acgloriofiftimù Thrafbnem, ôdadulantilsimûGnathone. GerteßtjfocAtui indignus crat,cuius hortatu uelepiftolam fcriberedebueris in tarn rijt. arduo tamcp periculofo negocio. Quin illudpotius erat tibi repu-tandü,quam perfona Iùfcepiflês:Videlicct,qui fc profîteretur,Euâ-geliûiam plus mille Qiiingcntis annis ftpultum obrutum,reuo-caturûinlucem,8lt; abrogata Pontificû, Conciliorû,Epifcoporum Scholarû autoritäre, promitterctorbi certâueramcpuiàfalutis, quam haiftenus mundus ignoraflet. Quam uero nô congruebat, ut qui tam arduo negocio, uelut Atlas ccelo luppofiiiflèt humeros (iam enim tecum fie ago,quafi uera fint omnia, qux tibi arrogas) perinde quafiin re ludicra, difterfjs, fannis, falibus, nbsp;nbsp;cachinnis,

in quolcuncp lubitûfucrit,ludat,2lt; ex Vuilhcyli cuiulpiâ arbitrio, ftylum uclftringat uel moderetur in quenq.non dicam in regem.^

Luth. con. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Porró,qiiod tibi cum Paulo uindicas fcKntiam,unnairt

temnttom. id nere poflcs,nmulcp pr^ftares fpirituin Euai'.gdicü,qut fragrat la ncsuelut raipds Pauli,quüin tinsobftrepacalius fpiritus. Aucquæ tandem indotfîos, contLimeliaefi:,fitumihi derogas fcientiam : quum eandê iain du-Sicun”^ detrahas èC Concilijs Vinuerfiiibus, Sé Pontifiabus, amp;nbsp;Epi-' fcop’S omnibuSjóC prifcis panter ac recêtibus Ecdcfiæ dodoribus, denït^ fchoh’s omnibus cQijis unquam fapint, qui uel latum, ut aiunt,dig(tum,diflcnfit 2l tuis dogman'buscOmnes quamlibet an-teadodi, protinus ut tibt contradiccrc cocperint, patiuntur banc Metamorpho(ïm,ex Lynccisucrtuntur in Talpas,exhominibus in ftingos , Ec rurlus. Cæterum quis illud abfepnfu leget, quod fcnbis, meamodeftia te fegniorem reddicum ad pugnam, quum ifta forcitudo tua,mcfruftra reuoeanre, ïam orbcmuniuerfumexi-tialibus difsidijs coneudènt. An equo fieturrcnti erant fubdenda caleanaC Habemus fruâum tui fpirKus^rfS ufq; ad eruentamftra-gem progrefTa eft,8lt; metmmus airoeiora,niE)euspropiciatusf aurrtcrit. Dices, banc efle naturam ucrbi : Ego nonmbïl arbitrer rcfcrre,quam prædicetur ucrbum Dei, Vt lam Dei uerbû fit,quod doces.Non agnofcis bofèe fèd!tiolbsjOpinor,fcdilli te agnofcunt^. Etiam compcrium ejt, multos, qui fe laétabàt Euangelq nomine, fuifiefedition.'S erudelifsimæinlîipatores.Quorum conatus (ifuc-cersinèt.fortafsis cxtitißent qui probarent, quod nunc re male ge-fta deteda ntur.Tu quidem libdlo in agricolas fæuifsimo fuCpicio-nem abs tc depulifti: Ncc tarnen effic/s, quo minus aedanc homines,per tuos libellos, præiêrtim Germanice icriptos, in olcatos 6^ rafos,in Monalt;hos,in Epifeopos, pro hbertatcEuangelica, contra Tyrannidem humanam,hiftctumultibus fuißc datamoccafio-Retorquet nem.Etitcrum. Deinde,quûme tories facias Lucianû Atbeon, Erafmus qui dicam in corde mco, Non eft Deus : Quum me facias Epicurt calQniam c}egregeporcum,quaficredam,aut nullum cncDeum, autfiquis in Luth, fß-gj lion efic cure res mon ahum.Hæc,inquarn,quum impingas, quibus ne fingi quidê quicquàm pottftatrocius, tarnen addis hy-perbolà,me fcirc,quid hicprcmas. Hic erat locus in tc dcbacchan-di,ßcalarni(ui pctuIantiamimitariudlem.Nibileratopus tarn itn-pudcntibustommentis, poteram ex aliorum fencentqs apcrire, quod monftrum tu ccles in corde : Et quem fpiritum tuafcripta nobis inhalent. Erenim fitibi ius facis, quidlibet in me iaculari,ud ex tuorum Veredanorum delationibus,uel ex fratrum literis,ud ex animi rui diuinarione.’Quanro iuftius ego poftem idem ex Caefaris ac Pontificum Diplomaribus C ex grauium uiroru Iibris in te pro-ditis Ç Et in fine. nbsp;nbsp;In lidutis négocia non aliunde flagiio præfi-

diufn,quàiîi â nn'fcricordia Domini, ncq^ (ccundum Deum,una Pnrgat Cc in re,plus habeo uel fpei uel folatii,quam in facris literis. Et quem^ calumma admodum inlucubrationibus meis,non nego,po£uifre fieri, ut ali-cubi lcripturæ Germanum (enium non attigerim:Ita fanótilsimc deierare pofium,me fcientem,nec in gv^tiam hominis, nec ob me-turn hominis, ufquam docuiflc fecus, qua'm fcntirê,Gltê opinione probabili» Qui mecum domefticamhabueruntconfiietudinem, fi non fândimoniæ, quam defideropotius quam habeo,certe huius animi pofiunt efle teftes : Qui nunquàm elFutiuit uerbum uel ioco udferiOjquodfiiperet Lucianum, Epicurum, aut Porphyrium.In-cptum crat, hæc teftificari fcripto,nifi Lutherus Euangelfj uindex, accurate libro talibus facetrjs uoluifiet in Erafinum amicum ludere, Nunefiquis malet habere fidemilliusimpudentifsimg crimfnatio-ni,qui me no nouit,quam mcsc tcftificationi,fiio periculo facict.’me (iberabit hxc animi meideclaratio, HaccErafmus.

Eo anno iufiu Cæfaris uocati fiint Spiram Principes, amp;nbsp;Status Dieta SpM Imperij,ad ceIebrandaComitia,atcç adconfiiltandum in comune, tenfis. turn de pace amp;nbsp;religionis negocio, turn de fubfidio Vngaris contra T ureas fefendo.Cælàr bellis implicitus,in propria perfbna ad-efle no poterat. Fratri autem fuo,qui uices eius in Imperio agebat, adiunxit Quatuor Commiflârios,magnæ autoritatis uiros, ut plc-nioriuigore omnia expedirentur, Vocati fimt amp;nbsp;Lutherani Prin-cipes,Dux Saxoniæ Ioannes,Princeps EIedor,qui defundo Fratri Duci FridericOjin Eledoria dignitate reces (ucceflèrat:^ Lant-grauius Haisiæ Philippus,qui poft occifbs rufticos, a Lutheranis tandem perfuafiis,in eorum fedam tranfijt,fruftra réclamante tum (bcero fuo Duce Saxoniæ Georgio turn pientiisima eius matre, ejux in mortem ufcß Catholica permanfit. nbsp;nbsp;Hi ergo adducentes Luthcricac

Geum (ÛOS Concionatores,Slt; noui ritus facrificulos, petebant fibi concionesi addidtcmplumaliquod,in quo fuis amp;nbsp;facris concionibus uti libère pofsint, Epiftopus autem Spirenfis, Georgius, qui Natalibus «rat Dux Bauariæ, 8ó Comes Palatinus Rheni, fortiter interdixit cisjiieullo in templo nouafacra autfuas conciones peragcrent, Cum ergo de facris aut lacrificqs parum curæ haberent, iuflerunt (iios Concionatores in atrijs ædium fiiarum quotidie ad populum concionarh Ingens itacß fuit ad corum Grmones concurfus plebis amp;nbsp;rufticorum,non tam difiendi gratia, quam propter nouitatem Iod,modum^^ iniuetum, ad audienda in Clericos 8C Papam con-uitia. AtCÿ ut complures allicerentur ad eorum Gdam, data opera in ferculisportabantur carnes codæ in Sextisferfis, alfiscpdiebüs ïeiunq,aperte,in confpcc'lu totius auditorrj^per atrium ad menfam

l4« ACtA Et SCRÏPfA MÄRtlNI LVTHERl Phnaputli 5^ Äulicorum, inEcdefiæ S^Catholfcorum pubKcutn dcfpedum, Pairabanxur al/aid genus muka parum EuangelP cc ab Euangch'ds ibi honu'nibus. Mimftri eorum,Equités ëé fta* bularq,ldiotæ,petulanteriadtabantuerbuni Domini,Sx^ in déxtra

uerTi^Do- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gcrcbant hasliteras V. D, M, I. Æ. Hoccft,

miiii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verbum Domini manct in æiernum.Cætcri Principes amp;nbsp;Epifeo-

pijiïmulcum fratre Cf Paris, intererant iacro publico Diebus feftis in tempîo maiorc : quod infigne cil opus Cæfarum Henricorum, ubi Sié monumenta corum uifuntur, Lutherani uero eodem tem-porc domi fuos audiebant ConcionatoreSjper quos populum îl iacris auertebant. Ad buiufmodi temeritates öóaufus conniucre

cogebantur Catholici, non fblum propter faluum condudum,ô£ fidem publieam illis promiflarntuerum ctiam propter iniquitatetn amp;nbsp;diffieukatempefsimi temporis.Nam Germaniæ populi Lutbcx ricofermentoincfcatijfacerdotum^ ac Monaeborum bonis in-hiantes,ad tumukus 2lt; feditiones erât indinati,ôlt;^ in externis quo-qucNationibus grauifsimi crantmçtus. De Italia enimdiuturno bcKo contendebantCæfar,Slt; R-cx Franciæ:Vngaris autem,infe-ïlifsimo cxcrcitu amp;nbsp;maximis Copijs imminebatin propria perfona Imperator Turcarum, nbsp;nbsp;Circumferebantur item libri Luthera

ni uenales, per totam ciuitatem, maxime uero duo libelli, paruuü quideni mole, fed uirulcntia pcrquàm grandes, Quorû alter erat Sermo Lutheri Teuthonicus, de Deftrudione Hierufalem : Aker ucro,amarulenta Epiftola cuiufdam nebulonis,qui leconfiäo nomine dicebat Argyrophylalt;eth,Teuthonicc Thefaurariumtut co uocabuloredderetiufpedttPrincipisFERDJNÄNDl The-faurarium,uclut Liitheranum,amp; e^^s nomine Epillolam Principi-bus,ac Statibus Imperfj, comenthbiliorem redderet. Cunq? bre-uis eflèt Bpiftola,6lt; ledu facili5»,atq? non folum Latine,ucrû etiam Teuthonice imprefla : perqudm pluriraa »endebantur ExempU-ria.Quæ fane diuulgatio,nocenci{s!ma-er3t contraEcdefiafticos pradica,dolus 80 malignitas, non folum quod oratio compofitis uerbis ad commendandam Lutheri dodrinam uafre adornata erat: Verum ctiam quodR.eipub, utilitatem uidereturintendere, acindicate adcmptionc priuilegiorum, quibus donati funt Eccle-fiaftici, Alt ergo, Sæpe mecum mirari foleo,IIIull:rifsimi Poten-tifsimi^ Germanorû Principes,quod nônulli ueftrum, tam atro-citer in eos,quos hæreticos uocanc, fæuiant; Vt propter quæftio-nesopinionesepquafdamde religione, in homines alioqui inno-, ccntes,amp; Reip.commodos, exilrjs, bonorum direptionibus, gla-dio,aqua,amp; igni,aniniadu€rtere nó reformident. Si autem in uos aut

aut in Remp, ueftrampeccarent, luftiore certe titulo puoirentur» Modo cum eiufmodi afserant amp;nbsp;doceant, quæ in maximum Di-tionum ueftrarum Rcrum publicarumque commodum uergant ( quo nomine ÔÔ auobis premium accipere debebant) mir5,immo' ftupendum mifcrandum^, quodtaliacitra rationemmodumcp deeis fiipplicia iumantur, Egetis fortafle pecunia in ReipuK ufiis neceiîariaCen maximum uobis theiaurum oftendo. Sinite mo- »gen«* nachos amp;nbsp;monachas ( fi qui uelint) libere abire,0d uidlû laboran* doquærcre.Eosuero, quibusin fuis fornicibus delitefcere lubeti gi^ e^et, ciunn fru93Lliter alite,amp; ne quis huiufcemodi ignauij uitæ genus pofthac (cdecur,cauetote:Turn quicquid opumillis (upercft, in neceflarios pauperum, Reip, ufus^ueftros uertice.Expcricmini(proculdu- legianuxtaiU bio)intra paucos menfes,quot centena aurcorum Milia, unius exi- Protterb. gusc ditionis ueftrg monachi amp;nbsp;id genus homines pofsideat.Nec]^ n.c4p, a/^ hoc meum confilium quifpiamaut fediciofum aut impium iudicet. etdùiomfiü*: Tam enim pium efle ( fi opus foret ) oftendere pofîem, ut plane a/// rapiîit no impij cenfendi fint Principes,qui hoc no exequantur/'malintcj? ab o- fempn agricolis,uinitoribus,opificibus,ciuibus,alqsc^ fibi fubicdtis tribu' tacxtorquerc,quàmReip.fùacpipforûbonaàtammaIæfideipof • ,, (èflbribus non auferre ôôc. Sic SxS Lutheri fermo, fhum comeii' Sermo Lu« dans Euangelium,cunó;a mala,at(^ adeo totius Germanise interi-tum denunciabat,nifîei obedirctur: Quemadmodum ludæis con Hferufalê' tigit,qui Chriflu audire ncluerunt. Nunc eflet tcmpus(inquit)ut bonum noftrum a gnofceremus,2lt; Euangelium cum gaudio accé-ptaremus.Nunc enim offertur nobis gratia, per quam pacific! efle pofsimus.Atno accipimus corde,arbitramur nos efietutos,etnofj uidemus magnam clademjquæiam contigit:Non uidcmus,quod Deus nos tarn grauiter punit Pfeudoprophetis amp;nbsp;Sedis,quos no bis undiœ immictit,qui tarn fecure prædicant, ac fi fpiritu fandum prorfus cfeuorauerint.Quos pro optimis habuimus,ij populum in erroresmittuntjUtnefeiant pene homines, quid faciant aut quid omittant.Efl igitur nunc tempus gratiæ præ foribusmos autem côtemnimus amp;nbsp;reijeimus in Ventum.’hoc Deus ncqj uult, neep po ,, teft nobis ignofeere. nbsp;nbsp;Quod ergo uerbum eius ita côtemnimus, Minae in ’ r

ultione dignum eft,amp; ulcifcetur,etiam fi Centum annos differatur GermaniS«,’ ultiorat tarn diu non differetur.Et quanto clarius eft uerbum,tan-to grauior erit ultio : Vereor, ne tota Germania peritura fit. Deus hanc nequitiam inultam dimittere non poteff ,nec diu conniuebit. Euangelium enim tarn copiofe prsedicatum eft,ut tarn darum non foerit tempore Apoftolorum. Tota igitur Germania peribit, ut uereor, oportet cam interirc fonditus » Principes folo gladio rem

peragere uoIunt,Dco nimis ferociter barbam ucllicantjpfe igitur eosinos percutiet^Etinfra. ludæieandem pr^tendebantcaufam, quam nuncnoftri. Libenter quidemacceptaremus Euangelium,fl non bibeilet periculum amp;nbsp;corporis 8^ iubftantiæ, fi non perde-rentur uxores SC filq. Et non confyderauerüt magnam ac diuitem promiisionem à Deo fadam,ubi ait.Reddam tibi centuplum hic, amp;nbsp;illic uitam xternam* Dimitte uxorem amp;nbsp;liberos, ego bene enu-triam,egotibireddâ:aude modo alacriter iùper me, putafnemc non feire tibi aliam aedifîcare domumCan tam uilem me habes^ Ego tibi dabo codum, an non audebis igitur iùper mecSi auferan-tur tibi bona,bene tibi,coelum ôô terra mea iunt,ego uticj tibi red-

ftica turba, uerum etiam plærk^ Optimatum ÔC Nobilium trabe-bantur in fauorcm noui Euangelrj,atcß in odium antiquæ religio-nis Cleri, VndequumabRç feditione tumultu nouitas illa prohiberiauttollinon pofiêt:Principes Sordines Impcrqcon-' cluferunt fufpenfiue, ut quifc^ in caula rcligionis ita Ic gereret,2€ in terris fuis agercc,ßcut confideretiuflificare ac refpondere corani Deo,amp; coram Cxfirea Maieflate, Hinc,fufpcnfis in bunc mo-dum omnium animis,cum nulla eilet certa pax aut fecuritas:faflu eil,ut nemo Germanise Principura.opein tulerit Regi Vngariae rator maximis copijs iam ingreilus erat. Nam SC domi nihil erat iecurum a'ieditiofis iubditorum animis,amp;2 omnis miles a' Lutbero inuoluntarius iampridemredditus fuerat,ad proficiicendum contra Turcas^Scripieratenimille, quod præliari aduerfus Turcas, fitrepugnare Deo, uiiitanti iniquitates noftras per illos, Scripfc-rat,nos hadenus nihil habuiffe profperum adueriusTurcam,8lt;^

e teMo con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imperium noilris bellis auâa eile in immenfum»

tra TurcM. * Scripferat,non licere Chriflianis bellare, fed uim 8^ iniurias pati, co«trlt;t duo Scripièrat deniq5,T urcam effe decies probiorem ac prudentiorem wdiicfdtii I«” Principibus noftriszldeo nihil proiperitatis à noilris expedan-perialia. nbsp;nbsp;nbsp;dum eilè,nec quicquam eiîccontribuendum contra Turcas 8Cc»

Fatum Lu Dereliôlus italt;^ ab omnibus GermaniæPrincipibus ,pius, doufeiRe^ Innoceiis,ac Inclytus Rex Ludouicus,Cgfaris noftri Sororius,cu gis Vnga® accepiilêtminaciisimas a'Turca ex Belgrado Iiteras,amp; audiretillîi nkinbellojrmJejjf^fQ^e (puft-e fn deuiétos att^etia in dcditos,necullàulliièr' cotra Tur* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidem î ex fubditis luis côicripiît quantû potuit cxercitû,uoea-

uit in auxilium Bohemos,amp; loânem Vuaiouodam,Comitem Ci-liæ, atq? ex regno Vngariæ congregauit ad fc fatis iuflum exerci-tum,fîex fidecumeo adû fuiflet. Namfertur in Equitatu habuiiTe çirdtcr X X X»Milia»Vbi ergo intellcxerat, quantafxuitiaSC

i’mmanitate debacchatus effet in ciuicatem QumqucEccïefîenfeni Turcajçx Buda proccfsitcum exerdtu obuiam hofti. Verum cum non adeffent in tempore Bohemi Só Vuaiouoda, amp;nbsp;in exercitu quo(^ fuo nonullos haberet proditores;mox,ubi eius tormêta beb Iica male excufla,Turcæ aûc tormenta optime in bollem direda fuiffentjmagnamqj flragem dediflent, inito prælio fufi funt Vn-gari, Rex acceptis aliquot uulneribus, in fugam cum paucis con-uerfus, fugiendo in lacu quodam pcrrjt. Fuit ea clades non Ib^ _ lum exitialis opulentilsimo VngariæregnOjquodTurcarumTy-ran nidi fupra CC.annos fortiCsime reüiteràt : Vcrura etiara pate- nbsp;nbsp;pvxda,

fecit hoflibus Cbrifli aditus ad Gerraaniara, Ferunt enira Turcam pio Regi in Uteris fuis corainatum fuide, quod non folum Regem ac Proceres eius effet affaturus, palocptransfixurusruerum etiam religionem 8^ Grucifixum illorum uellet omnino delcre, et in filen--t»um redigcre. Fufo igitur Rege, maximam egit prædam, præfer^ tim in Bombardis, curribuscp amp;nbsp;nauib, Abftulifîè fane fcrtur mà-xiraas Bôbardas LXXX. Minores Quinquies Mille,Minirna-rum Decem Milia:CurruumQuatuor Milia, Nauium Qiiincp Milia.Peruenit ad Budam,acomnia diripuit.Regina, Soror Cg-faris Domina MARIA, omnibus exuta, etiam mundo mulie-bri fjjoliara, uix fuga clapfa, Viennam miferabilis peruenit. nbsp;nbsp;In

Retds defundi locû primo à Bohemis eledus efl Princeps FER- Nouus Bo DINANDVS: Quern nbsp;Vngari poftea clcgerunt, ad quern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;öd,

regni iura ex antiquo tradatu ac loedere pertinere non ignora-bant. At loannes CUix Comes, quamprimu abfceflerat T urea,in Regis fiicceflbrem à quibufdam eledusdegitimoRegi Fcrdinâdo pluriraû negocrj ac molefliæ peperit.Nam non folum fadionc,fed ôd armis de regno cum illo cotendere perrexit : nec deflitit,donce grauilsimis malis afflidum iam antea regnum rurfus inuolucreu

Eodem anno percelcbris fuit Difputatio in Baden , Hcluetiolt; Difputatio rum oppido habita,inter Catholicos ac Lutheranos. Nam magi- Badenfis fier Viricus Zuinglius, Sd Dodor loannes Oecolampadius, uiri Erg^uia dodi,linguarumcp Græcæôd Hebraicæpcriti,reIigiofamôdCa-^P^,^ tholicam gentera Heluetiorum ex parte peruertcrant iam, Ôd non mediocre inrcligtone difsidium pernouam Lutheri doedrinam fùfcitauerant. Vt igitur dilPenfio turbatioc^ ilia toneretur,commu-ni XII. CantonumC fic uocant XII. diflinda Dominia confoede-ratæ geatis) confenfu inflituta eflilla Difputatio, ad quam uocati funt è Catholicis Præclariuiri,DJoannes Faber, Confiliarius Se-renifs. Principis Ferdinandi, qui iampridem grande contra Lutheri errores uolumen aediderat:D Joannes Eckius, qui ante VIL

'XCTA ET SCRÏPTA MARTINï'LVTHERI annos cum ipfo Luthero Lipfig cum laude omnium publice difpu* tauerat:D,Thomas Murn erus.Hi tres præcipue addifjjutandum Oratorcs paratierant,aduerflisZuinglium 6^ Oecolampadium. Ad nil. Epifco quatu fanedifjjutationem, fuos miferunt Oratorcs Quatuor uici* porum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j quorum Dioecefes gens Heluetiorum pertinet. Epi*

/ fcopus namc^ Conflantienfis, Hugo,mifit Claros uiros, D, Mel* chiorem flium Suffraganeum, eximium Theologum, D.Othma* rumLufcinium,uirumDifertifk P.Antonium Pyratam,Concio* natorcm Maioris Ecclefiæ facundifsimum, amp;nbsp;quosdam alios Prg* latos Si Parochos non incelebres uiros, Bafiliêfis uero Epifcopus, Chriflopborus,mifit D, AuguflinumMarium, Suffraganeum Frifingenfem:D, lacobum Lemp, Ordinarium Theologiæ in Academia Tubingenfi, Si aliquot alios dodos uiros. Epifcopus Laufanenfis, Sebaftianus, mißt D, Conradum Tregarium, Pro* uincialcm Auguflinianorum,Si Ludouicum LobIium,Decanum Bernenfem. Epifcopus deni(^ Curienfis, mifitD, Pctrum Speife* rum,cum aliquot Canonicis Curienfibus, Aderat prgtcrea magna . cruditorûhominûfrcquentia, CæterumZuinglius,reiedaomnt uing lus nbsp;nbsp;nbsp;publica faluocp condudu,qui ei niultifariam offcrebatur.mullo

P^do ad earn difputationem uenire uoluit, AtD, Eckius multis dicbus,fub Notariorumexceptione diijïUtauitjnunccumOeco*

lampadio,nunccum lacobo Ime!i,nunccum Berchtoldo Hallero, atq^ etiam cu VIrico Studerio:tum de alfjs rebus religionis noftrae, D. Eckius tumpræcipuede Venerabili Sacramento Eucharifliæ, Qiianto autem illis omnibus fuperior folidiorcp fuerit D, Eckius, publico declaratuni fuit Helueticrum Decreto. In quo Catholicorû obfcr' uationeSjEckf)^ propofitioneSjComprobatgatcj pleng fcueritatis edido confirmatacfuerunnQuarutn fane life fuit tenor.

Poff banc uitam Purgatorius efl ignis, PuerilietiamCbriflianorumin peccato Originali nafcuntur.

BaptifmusCbrifli,nonIoannis,tollit Originale peccatum. Heluet co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conformis fada cfl pubjici Decreti fcntentia. Qua Si

lt;raLuih. Luthcri dodrina, uelut peruerfii, multifcp iudicijs fblenniter con* demnata, per Leonem PapamX ♦ per Carolutn Auguflum. V.

per præclaras Vniuerntates,Parificnfèm,Louaiiifn^tt'ijCoIoniê-feniô^c. Hclucnorum plèbibus interdicta eft, anhquaCathoheg fideiobftruatio approbata atq? præcepta, Ne quid teinereimmu-taretur, defacra Milia, de Sacranientoruni adminiftratione : de facris ritibus Caeremoniaruni, leiuniorum, Orationum, Con-fefsionuin,Fcriarum,ObIationuni,Inuocat!onutn,Exequi3rumc^ pro defunftis Vt igitur ha?comnia firmius tenerentur, additum ifuic in fine Dccreti, certos conftitui dcbere Adiiigilatores, qui una CLim Magiftratibus ÔC Officialibuspublicis ,diligen£cr huic caulæ inuigilenc, acpracuaricatores denuncient, cuiufcunqj ftatus fuerinc,ut iuxta démérita fuapuniantur,Adeo fane, utrcus in uno Cantone,ab omnibus alqs Cantonibus reusitidcmcxtorrifc^ ha-heatur,necufquamliceatprofugis euaderepanas, DJoannes Antilogiæ Faber,cum per abfentiam contumaciam Zuinglij, difputare contra cum co non polFct uerbis : ftriptis protulic muka, quæ illi obicftu- Zuing* rus fueratjfi comparuiflèt» Ingentem enim Antilogiarura illius numerum coaceruauitin uolumenunum, quibus ille fodifsime amp;£ fibiipd contra dixit, ÔC ilia m Lutherie^ doftrinam deftruxit.Scd nimis longum foret omnia commemorate, quæ uirilleDoctifsi-mus mukqugæc^ Ie(ftionis,5C inexhaufti laboris,ex libris Zuingîq reccaui tatqj redarguic, partim tanquam fibrjpfis contrariatparhm tanquam fidei Catholica? aducrfa,6c fecundum fe impia,abfurda, • amp;nbsp;a uero aliéna» R.ecenfuititem fupraCL, mcndaciaexfcriptis

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fV»

Oecoîampadij, quibus ille populum fallaciter dccipicbat:ancrens, Ogcolam# antiquos Doclores Ecclefiæitidemfcnfiirc de Euchariftiæ Sacra- padij, mento, quod ipfc ftntiebat. Contra quern pqfsimus atq? docti-Fsimusuir,Ioannes Fyfeherus,Epiftopus Roft'cnfis in Angka, Quinqt egregios ftripfic libros errorcs ÔC mendacia illius exaóe reprobans» At D. Thomas Murnerus, qui Luceriiæ hs tem-poribus uerbum Dei Catholice'prgdicabat:longe atrocifsimein Ac9aD. Zuinglium eft inuectus, quern mukipliciter per XL. Conclufio- Thomæ nes infamem, propter fceIeraSlt; lacrilegia commifta, declarauit.

E quibus unam,qua? in ordine feptima eft, hie exempli gratia reci- ^uing» talîèfatis fueritt licet breuitatis ratione, ne ipfa quideni tota recita-bitur. Ait igitur Murncrus.Famoius eft, qui cenfus 2lt; reditus,cul-tuidiuino ex prjs caufis deputatosjinprophanosuhis temcrabit commutare, 8c cum alterius decrimento aciniuria alium facere lo-cupletiorem, conariep plus iuris in alium transferre, quam habuit iple. Hane conclunoncm probat ex legibus mukis, turn Conftan-tini Magni, turn luftiniani Augufti.Et addit, quod annui redims inter immobiliabonacomputautur,L,Iub£tnus»C»de iacrofanclis

Ecck’fîjsîQiiæ ncC^ ah'cnari ne(Ç aufcrn' debent.Qyi autcmhoc fo cen'tjpunfri debet,non folumfaciens, fed amp;nbsp;Occonomus Eccicfif, (chbajquj eiuHnodi contraflum fcnbit,amp; ludex hocadmittens, ea,L.§.Occonomus. Auditis i'ftauos Ecckfiarum furcsçldco nihil uobis ah'ud expedandumreftat, quani utcalceis exuns adpatibu* Contra fa» lumpToficilcamim'.Etinfra. Hi'ncprimoconfequitur.Infamccflc crilegos quêlibet,qui Ecckfijs Slt; religioGs,fuas per uim aufert hypothecas, Corrdan'a ab ilhs eos ui depellit ÔC iniuria. L. Prxtor a.iL Nequid, fF.de urnen» uiarmata.LegeluIiapublicorûiudiciorûpkdendum.Con-’ fequitur kcundo,DupIiciter infame cn'e,duplicemcp furc, qui cum retêns hypothecis etiam capitaliadetinet bona.Conkqinturter^ tioj Hûc thplicitcr efîè famofum,qui ultra hypothecas,2lt; bona C3. pitalïa, etiâ corûdem Iiteras et figiHa furatur.L.Nec l'ntereft .fF. ad legem lui. dcui priuata.ConfequiturquartOjQuatrupIiu’ter infagt; mem cflè,qui ultra hæc tria, homines ui cogi't fibi cenfus reditus ifFerre, cû ci ne obulum quidem debcant.L.kge lulia.fF.ad kgem luliam pecuIatus.O uos (inquit) tam multipliciter infames,Euaa* gelicinequam,criminofi ac fcandalofi Ecclefîarum fures,quibus eiufmodicum ucn'tate obqciuntur. O quæfcandala,quasinfâmias pio natal! fblo nokro irrogatis, ueftrife^ parentibus !n terra fepuP tis. Pertingantobkcrohæc lamentainThronüdiumæ Ma!cftalt; tis,ad ueftras tandem iniurias ukifeendas. Hæc ôi !d genus pluri* Erafm! co» ma Murnerus, quæ referre longum foret. Cum autem Zuin* ï? gh'ani fallb laâarcnt, Erafmum quoeç Roterodamum ( qui BaG* ^oteftatk degebat) circa Eachariiliam ipGs confentire: Erafmus cam calumniam Icriptfs ad Hcluetios literis conftantifsimc confugt; tauit.Necjp tarnen ceGâuit per eam dilputationem diGenGo : Altius enim !n cordibus multorum radices egerat error,quàm ut ullis ra-tionibus euell! polsit. Et ipG Lutheran! ,Zu!ngI!us OecoIaOl-’ padius, iam enarn contra ipfûm Lutherum feribere cceperunt. Quorum contenno in ho-

Vthcrus ad grauem ac cruditam Regis Angliæ ^’|EpiftoIam perpetuo tacuilîêt, nifiin Germani-^«cum translata, fuiflct a uicino fuo, Hieronymo ^^1 Enilêroin lucem acdita. Neigitur populus Teu^ gligc, thonicus, quem fibiuelut peculiumamp; hæredîta-tem (uam,utolim Deus populum Hrael, uindica-bat îtam forti aclua'da confutanone reuocaretur adfidemanti* quarn,fcrip(ît ille breucm IibenumTcuthonicum.In quofuæ do* (Hrinæ firnntatem laditabat, ac ferocifsi'me prouocabatcontra fc, nS folum Papiftas(utuocatCatholicos)amp;Principes,uerùetiarti Suermerosjfuos paulo ante focios amp;nbsp;ami'cos aurcos. De Doârina quippe mox ab initio libelli, glon'abatur in hæcuerba contra Re* gern Angliæ» Incefsit inquit; conuîtijs 8^ Iibdlummcum,contra liberum Arbitrium feriptum. Quem tarnen Erafmus Rotcro-damus,Regis fllius optimorum amicorum unus,coaóuseddi-mittercinEadtumgt;atqp adhuciiitadum relinquenquamuis plus fei-entisc ingennep uno in digiio habeat, quam Rex Angha’habet cum omnibus iciolis fuis. Ec Trotz non folum reg» amp;nbsp;l ra(mo,uc iCrdQ.tfoje rum etià eovû Deo, omnibufep Diabohs,ne cum fibcHû mihi reifte coutemptut iuflecprcptxhcndàt amp;(c.De(ndefn Principes ita feurratur. Bone Deus (inquit) quam diligenter lubtilibufcp modisquarrunt me.

An non fum ego preciolus ac nobilii uirClmmo ccrte,in Mille an ß^'t-nis uix nobîlior fuit fanguiSjquam Lutherus.Cur iraCcoijec tu ipfe. i^'Eirhlüas Très iam Pontifices Romani, Tot Cardinales,Reges,Principes, P . EpiieopijPresbyteri, Monachi,magniqt foannes,eruditi, totufqj mundus: Hi omnes fuper fanguine Luiheri proditores, latrones atcpGarnifîcfsfiint,aatcertelibcntcrcne uellent, Sedamp; Diabolus cum fuis, Vah te,Ego ipfe fanguincm meumodi,quando hæc cogito, Qhiod ego talcs Magnificos acpræftantcs carmficesacla^ trônes haberc debeam. T urcarum Imperatori deberct talis exhibe-ri honor,non eiufmodi pauperi mendico,qualis ego iùm.Et infra.

Coram mundo ipfe quoep probus elle uolo, ôô fum:adeo,ut non fint digni mihi calciamenti corrigiam foluere, neep cum ueritatc vxoratuf Mo me conuincent, quod coram mundo ulli hominum fcandalofe”“«:!’'« f« ƒ«lt; uiuam 8gt;C agam , ficut ipfos bene conuincam . Breuicer, nemi-nifumnimis humilis, nemini nimis fuperbus.’Quemadmodumjîji^rHifKr/ Paulus ait. Scio foperbire fcio 8)iL humiliari : fcio egere, (cio amp;nbsp;abundarc, Quantum ad doârinam Djeam attinet,fum ego Dia-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bolis,

ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI boIis,Cæfari,Regibus,Principibus,totic^ mundo multo multo multonimis proteruus, firmus acfüperbus.QuantumueroaduP tarn meam attinet,{um ctiam cuilibet puero humilis atlt;^ fubieäus. Qui hoc ante nefeiuit, is nunc audiat. Et rurfus. Quantum ad officium dodrinam^ meam, amp;nbsp;quo ad uita meailli conformis eft, nemo ullama'me uelpatientia uel humilitatem expedetipræfêrtim Tyrannijamp;perfequutoresEuangelq. Hicenim debentmeprouR uo findo habere,hinc aliud no fiet :Si non uolunt,oportet,quam' diu cgo illi adhæfero. Quod me Deus adiuuet,u(c^ in finem,alio' qui res perdita eft. Quod fi dodrina mea non aJios haberetinR micos,quam Regê Angliæ,Ducem Gcorgium, Papam, amp;nbsp;locio« eorum, miftras bullas aquæ,iampridcmconfijluifiem caufæcum una particula dePaternofter.Cumautcm alq adfint,reputo talcs inimicos,uelutrécentes lendes, quæ priufquam inde pediculinaC cuntur,inancs aridar^(untpelliculae. nbsp;nbsp;Ego autem ciuftnodiien-

dibusbene faueo, ut interim glorienturamp;cantent.Hicrefidemus nos lendes fiiper caput nobihisimi animalis in terra, in crinibus eius.Non fumiis uilis profapiæ,pcdiculi funt noftri parères, magni illi gigantes,qui etiam Romanum imperatorem Sy Ham interfecC' runt,multosc^ alios.Quid ergo ad nos, fit Lutherus medicus; Ve^ rum eft, lendes eftis,pediculi autem nondumeftisfadi. Ah quid

tarnen eft mundus ad Deum, ad Dei uerbumC exiguus puluis ^ucre a eft,inQuit leiaia.’hoc adhuc minus eft,quam lendes.Et infira. Sed quid ego ulterius iralcor 1’apiltis, qui mihi publici acexindido hoftes exiftunt,amp; quiequid in me perpétrant, fccundum ius hoftfi litatis faciunt, ficut decet. At ifti primum mihi funtuere noxii^tequot; nelh' fih'oli mci,fratcrculi mei, aurci amiculi nici/editiofî fpirnus ac Suermeri,qui,utmihi uidetur, neq; de Chnfto neep de Euangelio, ah'quid præclan fciuiflent, fi non pn'us (cripfiflet Lutherus, ÔC per luam nimirS fdentiS ex Pap? Ty ranmde in talem hbertatc lucem^ diffjcuker fe aflèrui'fTent : Aut fi facere potuifiènt,nÓ tarnen Rn fient aufirem aggredi Sgt;C attcntarc.Etiter5.Ego(inquit) hadenus omni-fariam fere aduerfa expertus ac perpefiïis fucra:At meus Abfalom, puer meus diledus,patrê fuum Dauid nondum cffiiguuerat,ïgnO' minia^afFeccrat.Meus ludas, qui difcipulos Chrifti perterrebat, ac dominum fuum prodebat,quod fuum erat in me nondum com' pleueratjóó hocquocpnuncin adu cft.

Contra au* ut Angli amp;nbsp;Erafmus intclligercnt,quidnS re^ondeat mifer homo las Princi* jjj graues amp;nbsp;elaborates iplbrum libros:Cunlt;ç ineodemlibello fuo hscc quo^ uerba cacteris uanitatibus fuis adnexuiffet.Quid ego

ego (fnquit) fumofus Citicran'us in Aulis R.eguni Principum^ quæritoc'ubi ic«o,Diaboluni ftipremo refidereloco,fummum^ ibi ciuselTethronum.Ego Diabolum probum reddere paro ablt^ ipfius uoluntate,et apud cu inucnire Chrjftmmerito ergo talc mihi reddit prpmium.RediboneLuthcre, amp;nbsp;adhuc fcmel quaere loan-nem Baptiftam in Aulis Regum,ubi mollibus ueftiuntur.’Inuenics cum ibi opinonOuis ium, nbsp;ouis maneo, quod tarn facile credo,

ac me ficduci dirigiep permitto, adludendumfeublandiendum ciulmodi Domicellis, amp;non multopotius meum fequorfenium: lta,ut fi T yranno cuipiam aut fublimiter doefto unum ictum dedif fem,ipfilt;^ ob id ira(cercntur,ego Triginta idus iubinde adderem, in contridoncm acpoEnitentiam.Sicfcircnt,quomodo ego rcuoco dodrinam meam. Ad bee Cochlaeus ita rcfpondit.Quando Lugt; therus irt Epilcopos inuehebatur, erant ci tunc Aulae Principum uelut fan(fl:ilsima Monafteria, ubi Chriftus fupremo alsidebat^^^ Lut.de loco.Nuncucro dum irafeitur Rcgi Anglig,Duci^;p GeorgiorAulg dustneon» Principum iunt cidem throni Diabolici,ubi Diabolus lupremo ftantia. refidetloco. Quemadmodum SóEralmus crat ei dodifsimusac maximus Theologus, quam diu fperabat cum iuaru fore partium» Quam primum uero uidit,eum alrerius efle opinionis,mox bonus Eralmus reddebatur omnibus^etiä Sophiftisindodior.Itidem amp;nbsp;Carolftadius plcnus erat Ipiritu Dei, quam diu Luthcro confên^ tiebat:mox uero, ubi uelunoinarticulo ab eodiHènfit,fadusefi: Diabolorum, Ipirituumcp feditiofbrum prenilsimus» Attamen li-benter aüdireuelim,ubinam Lutherus Chriftum tandem inueni- Clinftus rcintendat» Gerteiampridem cripuit eum Papac,Cardinalibus, EpilcopiSjpresbyteriii^ èC Monachis, eumcp ex omnibus Epifco-poru Curqs Monafterqfc^effugauit.Neq^ueroapudrufticos eum relinquerepoteft:icribitcnim eos Diabolis eile rcpletos.Quod fi uera funt amp;nbsp;ca,quac de Mercatoribus icripfit : non potcrit profe-done ibi quidemucruminuenire Chriftum. Exiftimabat autem aliquandiu, quod apud Poetas Graeculofi^ fiios cuminuenturus ciret,dumdomeftici/pfiusaurci^cfient amiculi. Quum ucro nuc non omniquacp confentiant ei,fadi iunt Suermcri,ac ieditiofi Ipi-ritus,acmagis perdidcrc Chriftum, quam Papiftae. Vbi igiturbo-num Chriftum tandem inueniet autrclinquetcNuiquam profedo alibi,quantum conqcerelicct,quam apud Moniales Excucullatas, quas ipie profugas domi iuo in monafterio rcceptat ac retinet: Quac amp;nbsp;ipfius uolutati omniquacß iùbièruiunt,ncc ülla in re pror-ius aduerfantur ei.Iil his ergo habitat Chriftus Lutheri,in his ope* ratur miracula : Quemadmödu Lutherus ipfe de quadam illarum

15? acta et SCRÏPTA martini LrTHBRI elegantem Itbcllum, quoniodo ilIiChn'ftusfùus c mona fier ('o abeundi aiixïlium tam miraculofe præbuerit,finxitac ædidic, Erafmus uero, ubi acceperat Lutherum in lïlo fuo libello uanc Liber Eraf g{oriari,quod Erafmus quoep de libero arbitrio nihil poiîet eirC' literis arnicorum rogaretur, ut quatn bürio^^° Hypcrafpifta refponfioncm pleniorem poUicicus fucrat,cani alt* quando præftaret acæderetrlnfîgnem acbeneprolixumædidit librum. In quo fane cûâa Lutheri de Seruo arbitrio argumenta, tam neruofe ac dilucide diflbluit, ut neqj Luthcrus,necp aliarum le-darum quilpiâ, hadenus attentauerit iîli relpondere.lncoigitur libro in ter cætera multa,hanc generalem in Lutheri libros fenten-tiam tulit.

Qualis feri Vidcor (inquit ;hoc mihi in Lutheri feriptis animaduertiflc.No ptor Luth, iêmper eflincentus rjs , quæ feribit : Nec id fieri potefl ux hominis animus, perpetuo fit intentus aîiaii ncgocio, femper tamen illi currit calamus. itaep quo crefeat uolumen, plurima incidunt, quæ nihil aliud quàm Chartas expient, Nuncrepetit plusdeciesdida, comutatis tantum uerbis:Nuncconcionatur,uerfans in locis com* munibus.’Nunc afieuerationibus explct chartas: Nunc ineptis fall* bus 8C infacetis facetijs eximit uempus.’Nunc quicquid offertur auc fuccurrit animo, quocunqi modofdetorquet ad caufam iiiam, ac præter conuitia, quibus natural fcacet, habet uerba quædam ueluti magica,quae nonrationeUed ujbementia quadam afficiantledo* ris animum, uelimbecillem', uel parum eruditum, In quibus quo* niamimaginatio plurimum ualec,iuxtaPhyficos,adeo,utfrequcn* ter morbos graueis mortem pariant;fit, ut quodamniodo afflen ^^Valen^ fpiritu, utinam lando, irenæus tradit, arte fimili plurimis tini S)C Mar impofuifie Valentinum ac Martionem, non mulierculis tantum.

tionis, nbsp;nbsp;nbsp;led amp;nbsp;iudicibus.Habebantuerba quaedam barbara, incognitagt;ue*

hementia, imperiofa:Ea mira fiducia pronûciantcs,tcrritabantiu* dices,infirmos rapicbantin luamfententiam.Mulieribus etiani prophetiæ ijairitum dabanc,iterum atqj iterum iubentes, prfcipicn* teSjimperanteSjUt tantum aperir ent os:aflcucrantes, prophetiam fore quicquid dicerent. Quid quærisC incaleicebant magicis uerbis imbecilles animi, amp;nbsp;afflabantur, non aliter quàm qui cômenticijs - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. uocibus adiurati, intumelcunt fremûtcp,perinde quafi ueris Exor*

tas Luth * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbis premantur. nbsp;nbsp;Huiufiiiodi uocibus quum omnes Lu*

then' librijtû hic prf cipuc Icatet: Addit æris Dodonæi loquacitaté, autfiquidilloeft Ioquacius,utledor, quamuis fanus amp;integcr, tamen hoctædio delafietur. Et infra. Quid autem ilultius, quàm cura eo dilputare,qui nihil adraittit,Qifî feripturæ uerba:fed harura interpretationeni

interprctationonuni fibircferuans t Immo qm'fibi pcrtnittitcom-mimfcf, quotics commodum eft, quod non mägis c ftripturis elki potcft,quani e' punice lac. Et tarnen fibi uidetur mirificus difputa-tor: Atlt;^ ita. re gcfta, fibi canit Encomium, Et poft muka, Quod teftimonium habcat in mundo,norunt omnes^Simihi prefiiafum cflctji'numDeicaufamagerc, nullus eft in orbe tarn potens Mo-narcha, qui me perpelleret, ut uel tria uerba fcriberem aducrfus ' cum, citius abirem tn ignem,Et fieri poteft, ut ego,uel ob crudicip* nis inopiam, uel ob ingenij tarditatcm, parum fubtiJiter iudiceni de dogmatibus» Verum hoc me docetcerte ienfus communis, Caufam fieri non pofle, utiyncero peftore caufam Dei tra(ftet,qui conck Df’i non tads tantis in orbe tumultibus,Iuditacdeliciatur fannis ac dicte-rfiSjOec unquam expletur, Necftultitia carerepoteft tanta infolen-tia,quantamadhucin aliouidimiis nemine» Nee cum Apoftolico (piritu congruit tarn icurrilispetulantia: Immo hocipium eft Dei caufani negligenter agere, ineptis didlerfis irritare Principes ac dodos indccora uoce T rotz.Ifta dilip-entia iumma fuit neglipen-tia.Si ucre diJigens efle cupiebatinopere Dei, Paulum oportuit imitari, qui quum efiet tn omnibus liber, omnium Ie ftruum fecit, qui omnia fiebat omnibus, qui per omnia placebat omnibus : qui non quærebat quæfua Hint, fed quæ lefu Chrifti:qui non feque-batur quod liccbat, fed quod expediebat : qui abftincre iubet ab omni fpccic maIa,hortans,utChriftianorum modcïlia nota fit omnibus hominibus. Et poft pauca» Quale eft Euangelium, Euangeîiü. quod recipictales,quales nimium multos nouimus,quod agnofeit Luth. peLi dccodorem,icortis,alca, comefiationibus, ocio luxucp perditum, rnos quoii nihilcp fibi non permittcntem,modo fibi nomen Equitispofsit cecipif afGngere,8^ huius tituliius efi'e putat,deludere creditorem.Et fire-petat mutuum,pro hofte ducere : Et quoties urget inopia, huic aut illijundeIjjes cftprædg, bellumindicere, publicumqj latrocinium belli nomine fucare.Principi ius non eft indiccre bellum, nifi con-filio adhibito, amp;nbsp;is qui pedem ubi ponat non habet, bellum indicit cuilibet. Ac talibus eft locus in nouo Euâgelio, quibus apud Ethni-cos in ciuitate moderata locus non efiet. Hoc lads eft, approbat mea dogmata.Quidrefert de factis,modo adfitfidesCFateor olim £lt; tales recipicbat Euangelium, fed refipifeentes, fed transforma-' tos. Nunc quidam adeo non corriguntur per Euangelium, ut po-tius uidcancur détériorés. Nccfit, ut peccare definant ,'fed ut pec-cent impunitius, lam fi quid erat corrigendum in moribus, aut 'p^nneraria’ immutandum in ritibus, id agendum erat ex autoritate magna- rerum mu-' tum,aut certe ex coijfeolu pluriaiorum,denic^ paulatim:Necp quic tado*

quam lubmouendum, ni prius paratum efkt melius aliquid,quod in illius locum fiiceederet.Nunc quidam ficrem aggrediûtur, quafi poisintrepente nouum orbem derepente condere * Nihil non di-îplicet, conftitutiones,Ordines Ecclefig,oleum,rafura,Mifla,can-tuSjtempla, imagines, ueftes, ièholæ, Gæremoniae, ftudia, literæ*. Quidautem pulchri uidimus fuccedcrecNunquam tarn bene fuit adum cum rebus humanis,necunquam agetur in hoc fæculo, quinmulta fintdigna corredionc. Verum ad quaedam præftac conniuere,quædam condonanda funt fimplicium afFeftibus.Quf ferri non pofîùnt,auttokrari debent, fi plus habitura uidetur dif-criminis têtata curatio,qua'm habet ipfe morbus,aut arte ftnfiracji corrigeda.’fie, ut non abijci, fed meliorum fuccefsione protrudi ui-I deantur* Hancmoderationemfi Lutherusadhibuiifet, habuifiet

amp; Principes amp;nbsp;Epifeopos, amp;nbsp;ex Monachis ac Theologis,quos Luth fedigt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infenfifsimos, optimum que nep fibi fauentem,

tionê' affe« loquor, fingens caufam efte per omnia takm, quakm uideri (fiaffe wide» uult Luthcrus. Profitebatur cnim fefe Ecckfiac collapfos mores, ac

nonnull a dogrnara magis ad commoditares hommum,quain ad Chnfti gloriam facienna, rcuocaturuni ad fyncen'tatcm Hoc nc-gocium lani ohm fijfpj'rabant optnrii quicy :Sed quoni'â perfpicic-bant,nifi Deus affiaflèt animos Principum, fine graui publicx tranquinitatis concuision^ tenrari non pofle: optabanc pon'us

gcfsi£,quafi ieditionem, quamin primis ui-tatam oportuic,aiFeói:aflè uidearur. Nunc non libct (ommemogt; rare, quales habcat plærofcp diftipulos.ini fatis eft, quaks quaks func,quod approbatie ipfius dogmata* At Paulus ne cibum qui-dem capi uult cum fratre, qui nominatur auarus,aut fcortator, auc maledicus. Gerte iftorum multi ad pubheam tranquillitatem adco (lintinutiles,utTurcaquot^feratur Lutheranorum nomenexc-crari ,fedirionis odio,quum Chriftianos tokret,ab ipfius dogma-tibus aliènes ♦ Qiiid hie commemorcm, quanta inter Euangeliftas (fie cnim ipfi fe uocanQdifi'enfio, quam atrox odium, quam ama-

ruknta contentio, immo quanta inconftantia, quum ipfe Luther Exccrabik toties mutarit fua placitazEtfubindenoua Paradoxa fuppullu-nomen ktiu Promittit fibi'mirificam apud pofteros mcmoriam ♦ At Lutheru egopotius augurorfutur5,ut nullum nomen fub Sokfueritun-

quam cxecrabilius Lutheri nomine, §0 apud Papiftas amp;nbsp;apud Antipapiftas. Mundi Principes, huic mundo deditos irricauit, caufam emendandæ diiciplinæ Ecckfiafticæ, cuifauebantoptimf quitj:fîc exulcerauit, ut amp;nbsp;aduerfariorum uires auxeric, amp;nbsp;malum v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcddidcric

'rcddidcn’timmedicabik.QuodjniDeus udute machina fiiccurre' rit,nunquam fopietur,nifi maxima Chriftiani fanguinis effiifionc. Primicias fam uidimus in rufticis. Et hoc ftatu rerum iHe ludit diderr|s,in quos lubitum cft.Hgc 80 id genus multa Erafmus. Ad qux fane omnia ficobmutuit Lutherus,ut nullo deinceps uerbo Erafmum amplius irritarc fucritauiusjicct audacifsimus alioqui cxtiterit. Cum autem nouum Tefl:amcntum,a Luthero in Ger (yæ Luth, manicam linguam ueriiim, ac multis in locis deprauatum, amp;nbsp;per-falfas Annotationes ad confirmandas hacrcfes eius adornatum, multifque milibus exemplarium per Chalcogfaphos adaudum ÔC cuulgatum,ubiq^ circumferretur uenale: amp;nbsp;Indytus ac maxime Caiholicus Princeps,Dux Saxoni^ Georgius,conftantifsime illud non ibium reijceret priuatim, iedÄ: publicis Edidis interdicerct (ubditis fuis, per omnem iiiarn in Turingia Mifnia^ amp;nbsp;Saxonia ditionem : atcp ex hoc grauem inuidiam, odiumcp amp;nbsp;obtredatio-nemaLutheranispatcretur, tanquam is, qui Tyrannice oppri-meret uerbum Dci,0^ perfequeretur Euangelium Chnfti, Hine Noum,, fadûeftjUt ilJi fidelis acdeuotus Capellanus,Hieronymus Emfc- Teilamcn^ rus, qui iampridem ædiderat Annotationes in Luthcri Tefta-tû Emfetû mentum nouum, ac de multis eum erroribus palam conuiccraL Nouum Teftamentum, ex recepta amp;nbsp;approbata per totam Ecclc-iiam translatione Latina,uerterit in T euthonicum quam fideliisi-me,iullu 8^ petitione prædidi Prineipis, qui ôd præfatione fua opusilludmaxime cômendabilc bonis aeprjsomnibus reddidit, Vnde fadumcftjUtilliusæditione frequenti, Lutheri Teftamcn-tum, 8^ nomen 8i autoritärem magna ex parte apud Germanos perdiderit, Inter cætera enim Princeps tile fic ait in prologo Teuthonico,

Ea propter nos maturo ac deliberato confilio, atlt;^ etiam ex mandato amp;nbsp;commifsione Romanae Cæfareæ Maieftatis,C A-dsGcorgq ROLL V.Domini noftri omnium Clementiisimi,dida Luthe- inProloga ri interpretationem ac nouumTeftamentum, diletftis fidelibufcß No.Telt, noftris lubditis,ad euitandas pcenas èC damna, tum corporis tum animæ,intcntione prorfus paterna débitât^acbona,intcr-diximus,atcß etiam èmanibuseripuimusdd quodLutheruscura nonnullis complicibus fuis nobis pefsime imputantes, criminati (ùrtt nosjuclut T yrannû ac periêquiitorcm 80 hoftem lândti Euan-gelrj acuerbi De/,quiilludlibéré' Icgi acprædicariin terris noftris nonpermittamus. Inquo fane iniquiftime nobis molefti funt, Speramus enim in Domino, ornes,qui nos rede cognoicût, non aliter percepifleunquani,quain nos Euangelium acuerbum Dei,

quoinodo abEcckfiaCathoIica rcccptueft, libcnter audfjflc. Vernam êc fado illud fcquuufimus,quod tamen facerc,quantum gratiæ nobis contulic Deus^ftuduimus , ac de esetero fludebimus pro uiriENccpigicur uerum Euangehû, neq^uerum ucrbutn Dei, fed duntaxat Lurheri,al!oruni{^ pfeudo Eiiangelicorum Concto-natorum /alîaccs dodrinas, lcrmonefep èC {cripturas,in terris nO' (iris fupprimerc intendimus. In quo fane propofîto conftanter, Deo uolente,per diuinarngradam, ufc^infïnem perfèuerabirnus»

Speramus item SC côfidimus,cos quoq^, quibus ignon fiiraus, Sgt;C qui poft nos uenturi func/x fubfequcnti commemoratione fru-duum, qui exLutheri -ahorumep Suertnerorum dodrinis enati lùntrnos facile exeufatos in hoc habituros effe. Quamuis enim Lu-therus rem primo liib prétexta cuiufdam Reformationis amp;nbsp;emen-dationis abufûuni, qui apud Slt; Ecdefîafticos amp;nbsp;iæculares radices egerunc, inceperit: uerbistamen ac fadismoxindicauit,fèlènon intendcrcrememendare,Ièd prorlus euertere. Quemadmodutn fæpe gloriatur, eo ft rem perdudurutn efft ( neçp item ulîi ad hoc labori pepercit^Ôd de hoc maxime proteruiuit) ut intra paucos an-nos nulîum Templum, CoHegium, facellum aut Monafterium: nullus presbyter,Monachus,aut Monialis : nuHus itc Epifeopus, aut PrtnccpSjftib calo permanere debeat, Net^ in bis contentus, uerum etiam totam Ecclefiam Catholicam, ac fandam fidem no-ftram,partim perfeiplûm^partimper fuosftquaces Suermeros,ac pftudo Euangeliftasjpenitus extinguere. Et non modo Diuos,ue-rum etiam Chriftum ipfum e' ccelo propellere, conatus eft:Quem-admodum amp;nbsp;fado unum poft alcerum adorti, primum Dodores Scholafticosjdciiide ôi ueteres fandos Dodores,quos Eceftfiafti-cos uocant:Quorumftripta,Canones SC Décréta (quæad gdifica-tionem Ecclelîæ a ipiritu ftndo eis indita fuerunt ) ignibus publice combufterunnfandorum imagines ÔC crucifixiftatuas,qugnon pro Idolis, fed pro memoria duntaxat ad pkbis excitandamde-uotionem,credæ funt,deftruxerunt ac dinecuerunt,non modo in urjs publicis, uerum etiam in T emplis. Omnia bona opera,qualia ftint,VirginaIiscaftitas,ieiunia,orationes,fefta,uifîtationcs Ëccle-fiarum,procelsiones, lætaniæ, Matutinæ, Veljjerac, ac ah'æ horæ GanonicærAd hæc, VigiliatjMiftæ pro defundis, Exequiac, Tri-cefimi,Ânniuerfarq,amp; quicquid ab Ecclefia in fuffragium pqs ani-mabus peragitur,fimulcum omnibus antiquitus obftruatis ritibus ôd Ctereraonijs, non Ibîum federate flocdfçcerunt : uerum etiam proriùs abrogaruiic Si omiftrut, Præterca ufq^ adeo carnaîes ac feri fadi funt,utetiam facris Sextisferqsjalijscpieiunqprxcepti diebusj

dlicbus non ex ncccfsitatCjfed ex mera pctulantia,Slt; fn EccIcfic de-lpelt;ftum,carnibus cfbcnt amp;nbsp;uefeantur. Rogant infupcr ac defide-rantjUt poft mortem non fn locum facratum, fed fn prophanum, Peut alfud animal irrationale,fepclfantur : ncc alfquid boni' pro efs fiat, nec]^ ctfam pro fpfis oretur. Atq, ut fn hfs omnibus fmpunfci permaneant, ConefIforum quot^ amp;nbsp;Ecclefiæ poteftatem omnem proftrauerunt, acuulgarf populo fd poteftatfs tradfderunt,non Iblum luper fcrfpturfs ëC Concilrjs : ucrum ctfam luper utraqi fùpe-rforftatCjtum Ecclcfiaft(ca,tum fæcularf,ad fudfcandum ac punfen-dum. Acdcfnceps temeréaggrefst fLinc,nonfolumCæremonfas amp;nbsp;SacramentaIfa:QuaIfafunt,bcnedfdfo aquæ, làlfs, herbarum, eandeIarum,S«i fd genus aliorum, quæ ( ut Paulus aft ) per oratfo-nemamp;^ uerbumDef,fn templo fanclfficantunabrogare,Vcrum ctfam fpfa Sacramenta arroganter inuaferunt.Quorum alfqua prorfus refeceruntjUt pro nullo habeant Sacramenco,uclurf Con-firmatfonem,Extremam umftfoncm, facros Ordfnes, Confefsio-nemep cum pccnftêtfa amp;nbsp;fatfsfaftionezCætera uero uarqs multfsfjj tnodfs acformfsfmmutantac pcrucrtuntamp;c. Ædfdftannoillo Liber Lilt. LutherusTeuthonfcamconfolatfoiiem,ad populum Halknfem ^tnterfe^ in Saxonfa,fupcr fnterftu Coefonatorfs corum, Gcorgri,quf Afcn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

burgfunieuocatusaPrfncipefuOjfnredftufufta qufbuldam Equf- lenfi. tfbus,dum per uaftam fyluamqcr faccrcE,rcpentc fnterfedus, Nec fans confiât, quam ob caufam^nifi quod crcbn'or fa ma crat, ilium occulte côtraxi'Iîèconiugium, cum opuknta quadam amp;nbsp;nobili nmgt; licrc uetuIajCin'us Confanguinei,tum propter illici'ium com'ugiurn, turn propter muhens bona, quæ presbyter file confugrj pra’ccxt« ambfebatjilh'us Iter ob(èruantes,eum fie fnterfeccrint: non latroct-nandijfcduindfcandiautfcandaliprsccauendi ftudîo. Mox enim iitfntcrfecerunt,aufugerunc per aufa loca,nihil prædæ aut pecunfg rapientcs fibrLutherus ucro earn neeem fmputabat Dommis Ca-pitularibuSjMetropolftan? Ecclefiæ Mogunting,tanquam eorum machfnatfone paratæ fuerfnt Georgfo fIlf ( quf tarnen nihfl ad eos pertinebat) infidfæ. Inter cætera enfm fic aft. Prfma fgftur pars confolatfonfs noftræcft,quodftimus, quifnamfitlatro, quf dfle- Caîumniæ óturn fratrem noftrum, Gcorgfum, fntcrfecit, nempe Dfabolus; Lut.in Ca-Quamuisfefre non polsfmus,qufnam fint Domicellf,qui fftud nonicos iufierfnt, aut quænam fuerfnt mantis aut arma, quæ pcrfecerunt.

Audfo enfm Epilcopum Moguntfnum uehementer excularf uelut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

innocentemrQuod ÔC ex corde opto , atq? ita efte fino. Cunfp plu-res nouerfm Epfftopos,quf bene agerent alftcr,fi eis per fbf Capftu-li Tyrannos hccrenpropenfior profedo nuhf eft animus,fi utruni O iff) credendum^

1^4 acta et scripta MARTINI LVTHERI credendutn fit,ut eredam potius,Capituli Mogunti ni Tyrannos, eiufmodi homiadium in dominum Gcorgium fiibornalîè. Nam haudita dm longe maioremcædem intendebant, quando homp cidalieonßliofuo,per nobilcmfangm'nem,Cæfarem Carolum, Gcrmaniæ Principes contra feinuicem cocitarc, atq^ Germaniam fànguinis diluuio inundare, ftuduerunt : ut fuas mcretriceSffuoscj^ uentres libidinofbs,in pace acuoluptate (ècure fouere queant. Qui ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;totam prouinciam in cædem ac fànguinem adigere intendit,is pro

leui nimirum habct,n unum interficiat uirum. Deus autem homicp dalibus amp;nbsp;fanguinê fenn'entibus cambus ïlKs, malitiam earn tune .prohibuir.Hi funt ergo Ecclefiaflici fàndi homines,qui MifsisôC orationibusChriftianitatem fuftentant,acantique prætcrea ho^ micidæ,dcofuo,DiaboIo,totum mundum proditionibusacho^ micidrjs offerre intendunt aedefiderant

Exeufitio Hiïce Luthericalumnijs loannes Cochlæus, dum Moguntiæ Capituli ageret, confeftim sedito libello indem Tciithonico refpondit,atcp perloCo;^ prêter alfa fcelera,quæiljiobijcitamp;commemoratpluriraa,quibiis chlæum. Archiepiieopum èC eins Capitulum malitiofilsime machinatus hicrat, iicait» Quamlibetuehementer funt, menn'tur ac

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natur mendax Monachus : attamen nihil prorfus inhonefti aut rc^

præhenfîbilis eft in eo conßlio, in quod ipfc tam ftiribunde conup tiatur amp;nbsp;clamat, Vnufquifqi enimpoteft fupcriorcs iîios pro confî--lio auxilio implorare, ad maiiutenendum quæ Ria funt,Riumlt;^ ïus conRruandum,abfc^ cuiusiibet præiudicio ac detrimento ♦ At^ qui malitiofus Monachus plus uoluptatis habet in excitandis ae dandis malis,uno pofl altcrum,magiR:pIaudat eos, qui Colleprjs, MonafterqRç amp;nbsp;Ecclefqs debitos cenfus,redituR^ 6d décimas de-ncgant,adimunt,alienant,atcß ui contra Deum contra phas et iusomncrapiunt,ßbic^ufurpant:quam illosjqui nemini quod

5 Riumeftauferreconantur,Riaautemconferuaredefiderant. Ecckfiahi* Ecclefiafticis inutrot^ iure multiphariam intcrdiâumfît, cisnonalie bona fuaredituß^ amp;cenfusucndant autaliènent :Lutheru$ nandis. nbsp;nbsp;iiocat eos homicidas aeproditores, dum nolunt pati aut permittee

re,ut bona Ecclefiaftica, quæ a' pijs hominibus ad cultum Dci do^ nata funt, ab alqs rapiantur, alienentur, àcultudiuino admum danam Ripcrbiam,ad Rortationes, ad comcflàtiones transfe* rantur,Cumigituripßsamp; eiufmodibonanon liceatuendere nec donare,quomodotaceant aut conniueant,fi alfj eacontraius,ui rapere, detinere, aut alicnare, moliantur C O egregiumigitur le^ gislatorem,Moyfenlt;^Teuthonicû, Lutherum. Quando autem fuæ timebatcutijôC propter ea Principibus adulabatur, ac rufticos

cf nninabaturj'ta turn fcrrpfit, Ruflici noftri uolunt aliorum bo^ Verba Luna facere comuiiia, Slt;f fua fibi propria retinere : Pulchri fane Chrf t^eri cotra ftiani, Arbitror (I'nquit) nullum Diabolum efîê in Inferno,fed omnes cuolalîè in rullicos : furor I'fte fupra omncm Sé modum ÔC nienïurà eft ôôqNon inique quidem loquitur hic Luiherus,quani-iiis iniquifsirtle talia ruflicos antca docucriuQuemadmoduin ego dare ex Icripns cius oftendi, quando cius in rufticos hbello re^ fîjondû Arbitror uero longe iniquius efle, quod aliqui bona fua propiia retinent,amp; Ecdefiarum quoeç bona rapiunt, fibicp ue^ lut propria rennent, qui Luthero in hoc maxime placent : Quum tarnen lon^e tolcrabilius forec.Sé a uitio auaritiæ alicnius,(î Ecdc^ fiaftica bona,non in propria,fed in communem(ficutrufticiuólegt; bant) utilitatem, fiabalicnanda autrapienda elTent,uertcrentur« Sed utrunep contra Deumeft, SC contra omne ius. Nam in uero Euangclio ait Chriftus ♦ Date Deo quæ Dei funt, SC Cæfari quæ Cæfaris funt. At non ait. Rapite ea quæ Dei feme, Sé date Cætàrt aut mundanis Principibus. C^pi ergo uerus uult efte Chriftianus, nulli hotninum , mul to minus Deo, quod fuum eft rapere autfu-rari debct,lcd potius dare,quam auferre.Et infra. nbsp;nbsp;Ait fallus Sé Temera/

mcndaxaccufator. Certumergo eft, Sathanamidfecilîè: Capiru- riusetmen Jam Moguntinum non ftio pro certo accufarc Séc. Quis iudicum dax accufa ex huiufmodi accufationc contrabonos Dominos, Venerabilis^*^’' ’ Capituli Moguntini/entcnhamlaturus eft, in tarn magna caufa Capirali, quæcorpus Sé uitam, honorem Sé lubftantiam tangit;

Cum ius commune diftet,quodin eiufmodi caulisprobationes debcant elfe luce meridianacIariorescSi ergo Lutherus non leit dictum Capitulum pro certo accufare,quomodo audet cos appel-lare Tyrannos SC SicariosÇ An fan's probationis eft, quod ait,Si-cut audio, non ftio pro certo, fie in formatusfumCimmo (inquit) uocaucruntcum ex aliéna Dioecefi, ut Magdaburgenfi : in aliam, lit Moguntinam, ad cuius tarnen lurifditioncm non pertinebat. Adhæc,eum etiaminterficiuntoccuireaeproditoriein itinerc. Ita enim informatus fumamp;c. Quomodoautem feiet autpoterit Lutherus pröbare,Capitulum Moguntinueuocafic Georgiura ilium AftiburgiumcQuid negoerj habet Capitulum Moguntinum cum Magdaburgo aut Hallis, Sé cum illarum ciuitatum Concionatori-buscLutherus uero eft,ut ait,informatus,illum per Epiftopi literas cuoeatumfuilft.O nequilsimum osconuitiorum,quod Principes 80 dominos tarn cito Sicarios 2*^ occultos latrones nominate audet,cum non polsitjiicqj maximum necj minimum pundum,riee primutn ncc ultimû articulum,tam Iæu£ accufationis probare amp;c.

Vrbs Ro^ Fuit annus quot;ilk non folum Germaniæ, uerum etiam Italic î itt ma à CæC pri'mis Domi'næ rerum, èC Gapin' Imperij,urbi Romæ, grauis àC exerciui ca exitiah’s.Nam ubi Papa,omiflo C^fare,cum RegeFranci?,ô^ cum

Venen's ac Florentinis, foedus iniuiflet:Capitaneus Caefaris, Dux Borboni3e,qui Italico pr^erat cxcrcitui,capit infeftus cfle caftellis, atcp etiam uicis ÔC urbibus Papæ Verum ut uidit k hoftium con* Hindis uiribus imparem, fliifcß amp;nbsp;commeatum ÔC pecuniam defi* ceretdecreuit ultima experirifortunâ» Subito igitur duxit exerdtu liium ex agro Bononienfi,uerfus Romam ipfam,quo et citius per* uenit,quamfufpicabatur:0lt;^mox,utad mocnia perucnit Quinta dieMafi,qu£ erat Dominica tertia Pakhg,mißt Faciale in urbem, ut peteret tranfitum tutum amp;nbsp;commeatum, quo denegato, rurliis mifitjUtpetereturbemdedi Caefart Verum à Capitaneo Papæ re* iedus contemptus,redi}tad Ducem,qui mox inito cum fuis confilio, ftatuit,primo diluculo urbem Leoninam,quæ Burgum dicitur,oppugnare. Nec defuit audentibus fortuna : Statim enim Hifpani confeenderunt in muros,amp; Germani perfregeruntpor-tam,quæ Hofpitali fandi ipiritus proximior erat. V cruntamen ïnteritus Dux ipie,uidoriæ autor,uidoria diu potiri non potuit. Idu enim DucisBor Bombardæ in oppugnationemoenium percufius,mox in bora illaperijtuidor. Milites autem, qui iciebantnullam Gbi iûpereflê falutem,ni fortiisime coeptam uidoriam prokquerentur (Nam fo risDux Vrbini grandem in cos ducebat exercitum Venetorum amp;nbsp;GaIlorum,Slt; intus non pauci,tum équités tum pedites,ftabant a parte Papæ amp;nbsp;Romanorum) irrumpentes ui glomeratim,fcrro ad omnia fibi aditum parabant,cæfis obufjs quibusê|5,Pap^amp; ijs, qui cumcocrant inPalatio,uix dabatur efFugiendi in Moletn Adrian! (quamCaftellumS. Angeli uocant) fpacium. Milites Cædcs in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Germani amp;nbsp;Hifpani,in ea pugna nullum habentes facrorum

r ccap a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occiderunt, non folum in atrio porticu

Bafilicæ S. Petri, uerum etiam in ipfotemploratcpadeo ÔÔ circa facratiisima altaria, amp;nbsp;circa memorias monumenta Apoftolo-rum,aliorum€5ß Diuorum,plurimum fanguinis efiiiderunt.Deua* dato itac^ Burgo, mox in cam Romæ partem quæ trans Tybe* rim dicitur,irruerunt, in prædam omnia rapientes, amp;nbsp;uitg redetn* ptionem à quibuslibet extorquêtes. Gundis itac^ iubito 8gt;â inopiquot; nato terrore pcrculfis,eodem uidoriæ impetu, eodem die irruerut S^inmagnamRomam, per pontemSixtinum, ubi multo minus cædis quam in Burgo,fed longe plus prpdg iuit nbsp;nbsp;pecuniæ.Qp»

propulibin Gaftellum Papa, nemo uidoriexercituiarmaimpunc _ opponebatiPlus itac^ dcditionis,quaoi prælij fuit, Roma ergo

fiéobtenta/aptacp acpcruafajtiijks abfc^ Duce ferox 8^ efFrenis, Præda m ïn pracdam omniaufurpauitjfacra l'uxta atqj prophana. Neminem diïcpno SL direptione müita.ri faluauit deditio, neminem facer locus, nemi erudelû nemCælàrisautNarionis nomen aut fauor. Omnes incolæ,fiue Romani eflentjiîue Hifpani aut Germani, amifsis rebus omnibus, corpora quocß propria èC uitam, iuxta æftimationem ab irato Ôd inlulcanteutdorc taxatam,redimcre coaôti funt: pars in torm.cn-tis 8gt;C immamisimo cruciatu defecit, uitam fîmul cum pecunijs re^ linquêsrpars fèmel rcdcmpta,ne rurius æftimaretur, abijt ultro re^ lidis omnibus,Nam contigit baud ira raro, eundem (eu ciuemfêu incoIam,autCuriaIem,nuncab Hifpanis, nunc à Germaniscapi, torqucri, æftimari ac ære mutuato redinii. Jrrepferat in cum exercitum per quofdam Germanos lues Lutberanaïqua fane milf thej-anj. tes’^infeâi, omnia facra dcfpedui habebant, Sacros calices baud fecus quàmpropbanos attredabâtacdiripicbannVcnerabilc Sa-cramentû abijcientcsjpixidcs èc Monftrantias argëteas rapiebant fibûfacras ueftes,inlud;briumreligionis noftr^, propbanis indue-bant Lixis amp;nbsp;Calonibus : Venerâdas Diuorûreliquias, uelut ofia canum reijciebant,abrepto argcnto : Sacras item uirgines, baud fecus atqj meretrices ad fluprum rapicbât. Quidam Lutheran us, cam biftoriam T cutbonice deicribens, affirmât, Germanû quen-dam milité, qui dicebatur uiridis fylua, ucrfb ad Caftellum S, Angeli ore,proclamaflc,in uoto fibi eflè, ut ex corpore Papæ fruftum deuoret, quod Lutbero nunciare pofîêt, eo' quod Papa uerbum Dei badenus impediuerit. Addit, milites ex ueteri Capella Papa?, in quaeius Cantores quotidie Miflam ÔC boras Canonicas cart-tare fblebant, feciiîê iîabulum equorum, quibus BuIIas ac literas Papales lubftrauerint, A ddit,milites Papæ ac Cardinalium ueftes ac pileoSjin eoru m opprobrium induifîè, fîdum^ creaffe Papam ex Landcsknccbto, qui dixerit in fîdo fuorum Cardinalium coetu ôô confiftorio, fe donarc Papatum Lutbero, quifquis militum id approbet,dextram in altum tollat : milites itac^ leuafle manum, ac cxclamafle, Lutberus Papa, Lutberus Papa, At bæc omnia ignoranteCæfàreperpetratafucrunt, necea unquàra approbauit aut rata babuit, q uæcunlt;^ milites illi ui ac metu à Papa amp;nbsp;Cardi- j^^ti funt nalibus extorl^unt, Quamuis uero ea præda omnium opulentif- milites Gcr fimafuerit,quanta fane Germano militi intra CC,aut CCC.an- mani, nos,nunquam ex ulla oppugnatione amp;nbsp;pugna obuenit i attamen perpauci militum Germanorumex tantis opibus ditatifuntibona pars omnia fua Iudcndoperdidit,magna pars pefte aut caumate perijt, pars lâu Bombardarum uitam cum præda reliquit. Maxi-

mum uero damnu,quod cruditi prgdpue dcplorât,datû eft à ban-bans militibus in Bibliotheca Vaticani adS. Petrû,ubi preciofiP fimus erat librorû thefaurus, quos magna ex parte furor barbarp eus djfpcrdidit,did€cuit,autuililsime diftraxit.Papa iniuper in ca-ftello diu obfeflusjgrauiisimis tandem conditionibus pacem a mi* litibus illis redemit, Verum Cæfar nihil eorum ratum aut gratunj habuitjfed Papam, quamprimum potuit,in priftinam libertatetn reftituitjdolentibus ac frementibus Lutheranis,quod ifto EuangC' Ip fui fruflu diutius gaudere ac frui non poflent. Erat turn mac Italus quidam,facco indutiis, qui ante capta urbem facpeprac^ dicaucrat,graue imminere urbi exitium, nifi homines prauam uigt; tarn corrigèrent,aepoenitentiam agentes,iram Dei prccibus auer-tercnt.Cuncpidiacpe fecilîèt magnis clamoribusin publico,conv prachenfus,8^ in carcerem coniedus,ibicp detentus fuit,donee Deus re ipfa comprobauit, quod iJIe prardixerat. Dimifliis uero c carcere à militibus, eis quoq^ pracdixit,brcue fore corum gaudium ex ilia præda.Cum igitur euenirent ca, quf pracdixerat,ereditus eft prophetiæ habere fpiritum,qucm amp;nbsp;uitac aufteritate probauil,Ioannis Baptiftac nomen habens, amp;nbsp;uitæinftitutum fequens,

Confufio Interim uero Germania fçcdecôfundcbatur funeftis feâarum fedarum diflenfionibus. Ad quas fane opprimendas, non folumCatholici in Germa« Principes ÔC Dodores, uerum etiam Lutherani placricp adnite-bantur.Nam amp;nbsp;Saxoniac Dux Elcdor,in Sacramentarios in Anabaptiftas, publice animaduertebatcarcere, mulda, lùpplicio» Et Lutherus ipfe in Zuinglium 8d Oecolampadium,aliosfj5 nouos Vuicleph!ftas,beneprolixu aedidit librum Teuthonicum,cui hunc infcripfittituIum»QuûdhæcuerbaChrifti: Hoc eft corpus mcuin amp;fc.adhuc firmiter ftent,contra Sucrmericos fpiritus.Multa igitur de Suermeris eo in libro qucriiur, luac interim iadantioc minime Verba Lu- oblitus autdilsimuIans.Sicenimait. Nunctemporibus noftris, then coira quum uideremus ftriptura iub fcamno iacere, ac Diabolum mcro ZuingliQ^ firamineac feno humanorum pracceptorum nos tcnerecaptiuo# amp;nbsp;Oecola/ nbsp;nbsp;nbsp;iIIudere:VoIuimus per gratiam Dei huicrei confulere:amp; pro-

pa lum. fg(f|ocumingcntiacdifficililaborereduximusin luce fcripturam, humaniscppracceptisualcdiximus, noscç liberos fccimus,amp; Diabolum effugimus, quamuis egregie reftiterit atep adhuc refiftat« Attamcn artis luacnon obliuiftitur, amp;nbsp;inter nos quoep aliquidft-minis lui occulte immiftuit.Atdrcahocnon fubfiftct,icd incipit a. minimis,ncmpea Sacramentis.Quamuisca in re Icripturamin Decern ferme foramina atep eflfugia iam Iaceraucrit,ut ego turpfo-remhaerefimkgerim nunquam,qu3C in initio tot inter fefe capita, tot

tot fedas habucn't:Etiâfi in prindpali caufa, utpote, in pcricqucn-do ChnftunijUnanimcs exiftant. Atukcn'us proccdct,plures^ ag-grediccur arnculos : Quemadmoduni ianioculis/ci'ndnat,Bapur mum. Originale peccatum atq^ Chriftum nihil eflê. Hic rurfus Querela , cric in Ccripiura tumultus,ac tanta diicordia,tot fedæ,ut cum Pau- Luth, con^ Io benepofsimus dicere,myfteriûiniquitatis I'ani operatur,quod aftutias multæ poft cum fedæcflent futur se. Et poft pauca. Video hacin caufa nihil aliud,quâm iram Dci,qui Diabolo ff cna relaxat, ad ex-dtandos huiufmodi adeo craftos rudcs^errores,actenebras pal-pabiles ; ut puiiiat turpem noftram ingratitudinem, qui fandum Euangelium tam uile atqj contemptum habuimus, ut iniquitati, fient Paulus ait,credanius,eo'quod charitatê ueritatis nô recepimus,

Neqj deeft Sucrmeritati huic quicquâ,nifiquod nouacft»Nos Aouitas » çnim Germani taies foerj fumuSjQuicquid nouum eft, arripiraus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

cicp adhçretnus uclut fatw\ Si quis prohiber, is nos ad hoc furêtio-rcs redditrSin nenio prohibeat, nos ipfi ftatim cxatiamur fafti-dimus.’inhiantes fubinde ad aliud nouum quid.Diabolus ucro id prærogatiuæ habet,ut nulla dodrina nullumcp fomnium tam in-eptum exoriri poteft, quin ad illud reperiat difcipulos, quanto ineptius, tantocitius. Atfolum uerbum Deimanet in aeternum: Errorescirca ipfum femper oriuntur,amp;L occidunt.Et infra poft niulta. Super hune fèrmoiiem alros forfitan Suermeros acqui- Criminal , ram,quimecapiant,8ó dicant. Si Chrifti corpus in oniniloco eft, tur Luther ergo illud deuorabo, amp;nbsp;potabo in omnibus tabernis,ex omnibus fus barba-fcutcllis, uitris Sgt;C cantharis. Et fienulla cric difFercntia inter mea amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Domini menfam. Hui quam egregie eum deuorabimus.T am tur-pes enim porei fumus nos iiifaliccs acperditiGermani maiori ex parte,ut neep difciplinam,ne(^ rationem habeamustSô quando de Deo quicquam audimus,reputamus perindeac fiefTent hiftrio-num fabulæ.TalianuncôC didaôC fada contra Sacramentum iftud reperiuntur, in plèbe quæ per Suermerorum dodrinam fè-dudaeft, ut potius mon' quis debeat, quam uel unum ad eos feri-bere fèrmonê. Nâ mox proruut, quando audiunt,nihil efiê,amp; uo-lunt in illud cacarc, ac nates ex eo tergere, Sæcularis poteftas de-beret eiufmodi blafphematorcs puniren’mpudentia eftôC audax temeritas. Cum prorfus nihil de eo ftiant, amp;nbsp;tarnen hune in mo-, dum blafphemant. Ecnouit Deus, me huiufmodi altas res inuite fcribere,quando oportet talibus proqci canibus amp;nbsp;porcis. At quid faciamC Suermeri de hoc rationem reddent, qui ad hæc meco-gunt. Audifne lam porce aut Suermere, aut quifquis es irrationa* lisAfîncjEtianifîChrifti corpus ubitjfît,illud umcnpropterca

noh ftatim deuorabis,necpotabis,nccpalpabis* Nec^ ego tecuni deijlce rebus loquor,uadcin tuû ftabulum porcc,aut]n tuum fter-quiliniûamp;c. Taleigitur erattum Lutheride Germanis iudiciu^ quâdo pîurimos a fua Jêda ad nouos Suermeros tranfire uidebat» Qiiibus tarnen paucos anteannos,dufîbiadh^rerct, ultro trade-bat facuitatem iudicandi de omni dodrina,ac de omnibus, etiam

Papæ Generalium Conciliorum Decretis. Contra eum uero Zuinglij. librumeius moxad Principes eius,Eledorem Saxoniæ, Haßig

Lantgrauium,alios IcripferuntTeuthonicelibros, Vlricus Zuin-gliuSjôô Joannes Oecolampadius, qui Carolftadrjopinionemdc Venerabiîi Sacramento tuebantur.Qui8lt;21êmper,quoaduixe-runt,aduerfabantur ci,nec paiicos habebant complices, præfcrtimt Argentinæ,Bafile3e,Conftantiæ,Vlmæ,Augftg, TuregiacBer-Libri con^ Quos tamenomnes euidentißimc confutauit 8d conuiciÊ traZinn« Reuerendus Pater Joannes Fyfcherus, Epifeopus RofFenfis itl

Anglia,librisQuincp:ÔC lodocus Clichtoucus,TbeoIog«s cxû miusin Gallia, libris duobus, quibusnemo corum hadenusre-{pondit. Tranftulit quidem Fylcberi Quincg' prologos in Teu-thonicum Joannes Cochlxus : Verum tanta eft dementat^ plcbis peruerfitas Sc pertinax adbæfio,iit nihil in contrariûucl audireue! legere dignentur, ne de opinione lèmcl coneep£a,uacinare autdugt; bitare quic^uideantur. Nouus præterca infurrexit pfeudopro-pheta Vuormaciæ, laeobus Kauijus, cui nomen eJl Germanicum à Bubone,de quo ait Ouidius.

Hic quumeflëtGermanicefacundus Concionator, traxitpopu-lumfequacem auriumpruritumin quemlibeterrorem, quocuntji uolebat. V nde fadum eft,uc breui fie inualuerit jbi non folum contra Lutheranos, ucrum etiam contra Senatum.’ut ne uicinum quidem Principem, licet potentifsimum, Ducem Ludouicum, Comi-tem Palatinum Rheni, Imperqt^ Eleótorem, illius urbis protedo-rem,reuerere£ur.His enim uerbis in publica Concionc contra eum inuehebatur. Non expelles me,inquit,ncc permittam me ä te ex-

Kautij con peIIi.Ratio,quia me no recepiftiî Immo fi uelis expellere me,quem tra Pajati« non recepifti,non permifiurus Jum ego, etiamfi Mille Capita pro-nû Eledo#gt; pter hoc perire debeant. Âtdicis,Me nihil aliud,nifî quod ad fedi-tionem poteftatumq^ oppreßione tendat, prædicafic ac docuifiê: Ob id nimirum,quod clico tibi. Regimen ac poteftatem tuam efle contra Verbum Dei, amp;nbsp;non ex Deo, ßd exuiuo Diabolo efic.

Non igitur expdies mehinc, nifiprius hæc regio £ota,ac régna ingt; fijper iliquot,propterca dcuaftentur, Dico tibi, quia hue a Domino

no deftinatus fum ad te docendum.Hæc Kautius^qui 5ó ante biennium ruftids tumukuantibusjô^ confdus confiliarius fuifle d/ci-tur ♦ Q^uum uero rcclamarenc fordter ex publico (uggeftu ad (iios Lutheran! duo, Kaudus feptem ardculospubliceaffixit, quos coram plebe contra illos difputaturum le polliceba tur: Quibus illi toddem ardculos publice opponebant, ut parum abefle uideretur cacontentio à ledidone ♦ Paladnus uero Eledor, tantum effedt,ut paulo poft utriqp aduerfarf) ex urbe ilia pellerentur. nbsp;nbsp;Inter Kau- Duo bar-

danos igitur ardculos duo erâtpræcipui,Tertius Quartusîqui'a banct aru/ impietate præ cæten's infignes, Terdus eni'mîtahabebadBapdf culîKautrj* mus paruulorum a' Deo prorlûs non eft,ftd direde contra Deum, 8ô cÔtra Del dodrinam, quænobis per Chn'ftû lelum filium dus prolata eft. Quartus uero fie. In Sacramento feu cœna Domini, netç eft fubftandale corpus aut fanguis Chrifti, nec^uftis illius hic unquamriteeftcclebratus, Hos ergo ardculos ubiMogundæ uidilTet Cochlæus ,mox ædidit libellum Teuthonicumad Senatum Vuormacienftm, uelut uicinus ofticiolus, reprobans utriufcj partis ardculos brcuicer,Sô pro Bapdfmo paruulorum,elegantem Cypriani Epiftolam ad Fidum Epifeopum feriptam Germanice recitanstut intelligerent, paruulorum Bapdfmum ftmper in Eccle-fiaChrifti fuifte. Ad ardculos uero breuiter in hune modumre-fjjondit* In tcrdo(mquit) ardculo Kautius omnino Paganus eft: nufquam enim prohibitum eft bapdzari paruulos, amp;femperirt Ecclefia fuit paruulorum Baptißnus. Id quod infignis martyr Di-uus Cyprianiis libro ^.Epiftola 8. ad Fidum,multis demonftrat tu feripturis tûrationibus. Sed amp;nbsp;palam aduerfatur et ipfî Chrifto facratifsim? dus dodring,uetare,ne paruuli bapdzentur.Chriftus cnim iubet baptizare omnes gêtes, nemine excipiens,ne(Ç fenem necç iuuenem. Et dicit. Niß quis renatus fiierit ex aqua 8d fpiritu fando,non poteft intrare in regnum Dd,Ioh.5. Qiiinimmo fpcciatim expreftit paruulos, dicens Matth. 19, Siniteparuulos,amp; noliteeos prohibere ucnire ad meîtaliumeft enimregnumccelo-

rum. nbsp;nbsp;At Kautius facit hic, ficut alibi fecit occulte Lutherus, qui Error Lu-

primo peccatum pofuitin paruulis poft Baptiima, ae deinde fate- theri de batur,nifi pueri habeant fidem propriam,eos bapdzari non debe- panjuloru re.Nos autem baptizamus paruulos in fide fandæ matris Ecclefig, atcj ita tollitur ab eis omne peccatum per Bapdfînum. In Quarto uero articulOjKaudus incredulus eft ludæus 4 Æquum proinde foretjUt ei contingeret fient iæpe contigit ludæis, turn in Germa-nia,tura alib/:Qui Venerabile Sacramentum acubus compunxe-rut, ad explorandum, an fanguis ibi côdneretiir.Et ante CCCC.

17X /CTÄ ET SCRiPTA MARTÏNI LVTHERI annos,reuocauit hune articulum Befenganus hœrencLis, cofitra quem muiti tunepræelari (èripn (une lïbri. Setl amp;nbsp;hrs noftn's tem-poribus Rex Angl/æ,Epifeopus itemR.ofîenns,alfiq5nonnuIli, Lutherum, quifaeramconucrfionem feu Tranflùbftantian'onem in hoe abnegat Saeramento : grau/ter ae potenter ex fcriptuns re-darguerunt. Sequeretur cnim ex ca abncgatione, quodeorpus SC fanguïs Chn'ftt non cfienc ibi fubftantiahtcr,ncuti non aflunt ante uerba côrccradonis prolata, Vtracß » gitur pars latnpridem digna cHetjUt in honorem Vcncrabilis SacramentJ-profènberetur iii tX' tremos fines terræ.Hæcibi Cochleus.In epiftoîaueroad Senatum Verba Co quoqj adiunxit» Chriftus pro fuis rogauit patrem fùum CŒ-eblæi ad kftem in monte Oliueti,ut fint unît, fient èC ipfe cum pâtre ununi Vuonna« cftJoan.xvnpQuum igicurtotfedccx Luthert dodrinaortantur, denies, nbsp;nbsp;facile fane inEelligitis,cam ex Dco non cfiè,fient eft doârina ÔC in-

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üitutio fanamp;orum patrum Eccicfiæ Catholicæ : fed ex pâtre potius

mcndaciorum difèordtarumcp ,uti cunôtæ aliæ fuerunt exeo hægt; rcfës de fchifniata^Quum ergo huiufinodi dodrina,quam Lutherani proponunt, non folum ante Centum annos,per Vniuerfalc ConciliuniConftantienfe ,atep in plærifcp alijs anteaConcilijs: Verum ctiâ noibris temporibus à tribus fumniis Pontificibus,ab omnibus totius Chriftianitatis Vniucrfitatibus : immo dC d Cxiâ-rca Maieflate,atlt;:^ adeo à toto Romano Impcrio,apud uos in nr-bcucflra,antcfexannosdamnatafît,amp;nunc pofi; tantascalamf tates,ac poft tantum fufi fangninis,pcr proprias diftordias artieu-loscß contrarios damnet feipfamrNon poteritprofeóto ullum uo' bis dariconfilium melius, quod uobis, de in anima de incorpore, iiclutiliusuclhoneftiusexiftat, qua'mnt femel omnemeorumdi-ftordiam a uobis ablegetis, at(Ç errorem unû fimul enm altero ex urbe ueftra pellatis, de fie rurfns in antiquam tranqnillitatcm Ca' tholicam^unitatêredeatis. Atfipcrmiferiris eis, unuCuper alium librum contra fe inuicem icribere,ac qnotidie in concionibus fc in-uicemlacerare,nunquam profedoperuenietis ad pacem.EiuimO' dienimfcriptiocontentiocp finem nullum habet,Ecclefiaftes xij* Necpueftrumeftjineiufinodicaufisjquæad totam ipe^lant Chrfi ftianitatem, abfcp confilio conftientiaep fùperiorum ueftrorû,tufn Verba Co Ecclcfiafticorûtumfaccnlarium,ullam ferre fententiam,finalem^ chlæi ad cognitionem uobis arrogarc. nbsp;nbsp;Cuncp articulos illos uertifiêt iti

Ri^^æunT^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præfatione ad Roberta Ridlæum, infignem An-

Anglum Theoîogum, ufus eft uerbis. Ne omnino inciuilis atep in-gratus tibiuidcar ,mitto ad te aliquot avciculos nouorum Vuor-maciæ Euangeliftaru, quos his diebus T euthonice niagiio iùpfr-cilio

cilio 8ó publice affîxcrunt ualuis,amp; ftcntoreis conciofiibus ebucci-nauerunt ex fiiggefto * Mitto igitur eos ad te in Latinum ucrfosî Non fane ut munufculum (Quis enim rem tarn abfurdamjadeocp barbarice impiam,uice munen's dignam exiftimctC) fed uelutno* uum quid,quale antea forfitan,nec]^ uidifti nec^ audiuifttVidebis enim, in his aperte prohiber! Baptifmum paruulorum,quê antea nemo Lutheranorû ( quod fciam ) prohibuit, Varijsquidem im-pietatibus Baptifmo iniurius exdticLutheras^tiufquim tarnen iuP fit rebaptizare,nufquam prohibuit (aperte fàltcm) paruulis Baptifmum impendidicet ego ex alijs caiifis de Baptifhio paruulorûfâtis longutrjjUC puto,in cum fcripfcrim librum. Vt igitur èC reliqui eius impiaa-CÛTocq, aliquid agere uideantur,c5minifcûtur die noducß aliquid noui,unde amp;nbsp;ipfi nomen acquirant. Sciuntenim Lutheru non nifi ex impietatibus nomen grandefibi paraflctQuum antea tarn obfcuri fuerit noniinis,ut ne uicinis quidê Drefdæ aut Lipfîac noms cxtiterit*Quinimmônecp parentibus eius notum fuit antea nomen iftud Lutherus. Non enim Luthcrus, fed Luder à parentibus dicebatur, ôôipfèfub initiumhuius Tragadiæ,nominaba-tura'fèipfo, nuncLudder, nuncLutertSed auguflius tandem ui-film eft nomen L V T H E R. V S,utpro amplianda S«:: prophe-tæ amp;nbsp;Euangeliftæ Gcrmanici Maieflate, fa crû iflud nomen ubiqp grandioribus deferiberetur literis. nbsp;nbsp;Simili nimirum aufpicio,pa- Kautius no

riep online prorumpit nunc Kautius : Cut nomen Tcuthonicum menabo* ab aue,rdiquis auibus maxime inuifa, inditum exiftit. Ego Deum.^*^^^^’ precor,utomen auertat» Mihicerte longeabominabilius uidetur nomen Kautij,quàm Lutheri.Quandoquidem hic in fèptemdun-taxâtarticulis plus impietatis proférât, quàmprotuleritolimLuthcrus in Conclufîonibus XCV,a principio.C^id igitur futurum puremus, fi tot euomatlibros Kautius, pofthos fèptem articules, quot poftillas Conclufiones euomuitLurherus; Quanto forent nobis tolcrabiliores Poeticæ illæ Harpyiæ, quæ obfcoeno uolatu ferdabant menfàm Æne£,quam fit Kautius ifî:e,qui non commu-nemmcnfam,dapescphumanas,fèdmenfam DominijCibûcç uere cŒlcflem acdiuinûjgarritunimisdiroatcç abominabili confpur-cat amp;c» Circumferebantur ôt ali) noui quorundam articuli, Oefîo Ar^, Odfo ex Saxonia,ac totidemexMorauiaîHos Anabaptiftæin^*5“h’ïnpt)^ Nickclfpurgodllos quidam Apoflata Præmonftratenfis Magda burgi fe difputaturum polliccbatur. Vtric^ uero tanta in Chriftum ipfum impietate infaniebât,ut uel Imperator Iulianus,qui ex Chri-ftianifmo ad Paganifmum Apoflatice tranfiucrat, tam fadis 8C abfûrdis erroribus uix fuerit obnoxius» Sic enim ait Prxmonftra-

174 acta mt scripta martini lvtheri tenfis illc, Infernus non eft : Chnllus non defccndit ad Infcrnaî Sanfli Patriarchæ ëgt;C prophet3c,non fueruntin Infcrno:Chriftii« cum hanc uocê dixiflxtjHeli Heli Lamazabathani, damnatusfuitî quiadcfperauic 2lt;C4jVIoraui autem illi dicebant,Chnftum non fuifle ucrum Deum, fed prophetam * Ncc prædicandum efle cius Euangeliumpublicein Ecclefrjs,fed Iblum priuatim in domibus in aurcs. Inter Chriftianos nuUani Poteftatem aut Magiftratuni eflerChriftianis omnia eife inter fe comunia^Dicni extremi ludicij Mira quo«= poft biennium futurum eile Fuerunt amp;nbsp;alij bomines.nu-rundam mero CCC. qui prope Apocellam in Hcluetijs, in seditum aften* infania. debant montem, uelut aflumendi illine in codum cum corpore fi* mul 80 anima^Quibus Cacodæmones icaomnem cripucrantin-tdledum,uc abiedto omni pudore humano, in brutorum modum conorcderentur.ac neceflarium eile crederent, ut commifterentur: ita,ut neuir^ines quidem a' talicongreftu fibi abftinendum puta* Ltttî, in lib deSaxoniæ circa Bremam, ex Lutheri dolt;ftrp Mita coiiiugali. îia prædicata Sgt;C pracfticata fuifledi'cuniur, Scripferat cnim Lu-theruSjUirum muliere,amp; muliercm uiro,minus carerc poftc,quàm cibo^potu ÔC iomno : nifi adeflet aka, rara SC miraculofa qiiardam gratia.Etin Sucuiacaptus quidâ facerdosdixerat,fine iam Chri* ftianæbdei adeftc, aîiamqj legem tradendamcfic. Nam ficutlex Moyfi M.D.annis durauerit.’ica lex Chriftitotidem annis iam durauita'deo tempus iamefle,uc alia tradatur hominibus lex, aliac^ Supplicto fides. Cum haec 8^ id genus alia impia 8lt; abfurda, paftim audi* affedïtA^ rentur ac ficrent: Plæric^Principes rerumindignitatecommoti, nabaptille. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nonfolum inuinculaconicceriit^uerunietiam

extreme alicubi affecerunt fupplicio. Nam Rotenburgi ad Nccea-rum fiuuium ex Anabaptiftis compr^benficoplures, turn uiri turn mulicres,quicuncpreuocareamp;errorcs iuos abiurarcnolucrunt,ub timo affeóÏi funt iiipplicjo. Exufti quidem igne uiri Nouem: Aquis Michael nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubrnerfæ mulicres Decern. Cæterum dodor amp;nbsp;dux eo-

ScUarius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Michael Sellarius, Monachus Apoftata,quilonge grauius

pcccauerat:cam in iudicio publico fententiam accepit, ut à carnifice primum excidatur ci lingua blaiphema, Deinde fuper currum alii* gatOjCandcntibus forcipibus, ex carne eius bis dilacerentur frufta in foro : deinde adhuc Quinquies in uia fic lanictur,ac tandem in cinercs exuratur. Quod 8^ fadum eft die iT.Marj, Grauiter enim populum feduxerat,docens,nô eift in Sacramento corpus amp;nbsp;ßm-guinemChrifti: Non efte baptizandos pucros : Non eftêpræftan* dum iuramentum fuperioribus:Non cife refiftendumT urds:Non efte inuocandos fandos Sic amp;nbsp;in arce Palatini Eleâoris, quae

qu2è AÏcca clidtur, muïti ex ea fcda homines diufiiere d«tcti,mub tis^iudierjS producti, donee tandem aut reuocarcntcrrores, aut Difperfio fiibircntfecundumlegcsfupphaa.SicSó in Bauaria Salisburgi SC Änabapti« Monaci: Sic in Auftna Vicnnæ: Sic in Turingia Yfennaci.'Sic 8^ AiigufbcSó Vuormaciæ, alqscpin ciuitan'bus nonnuUis Imperq, pJæricp in carccribus detenthaut iupplicqs,aiitrcuocationibus, ac publicis poenicentqs cmendati iunt, Cochlscus ubi Morauorum uidit aniculos,iit Pr incipibus ad ocuïum oftenderet, nihil tam im- Coclilçt de pium aut abfiirdum excogitari poiTc^cui non queat aliquis cx mi' Chnflo, gna fcripturarum fylaa fucus öc probationis color prxtexi,fi iic IÛ cearunicuit^ fcripcuras nouo modo ad libitü intcrprctari : Scripfit pro amp;nbsp;contra,cx meris icripruris, An Çhriftus fît uere Deus, non foJumargumenta,ucrumetiam ibiutioncs in utranc^partem»Et Jixcquoq? uerba inter alia multa adiecit » Quod fi ego ( inquit) re-Ridante fide mea,trcmcnte conicientia,pilis(^ fimul cum mente in-horrelcentibus,contraDeum ÔÔialuatoremmeum,totIcripturae facræ loca,intra paucas unius dici horas, conigerc, ac in reprobum impnimcjj fenfum detorquere potui : Quid obiecro poHc putetis iffos Suermcros, qui per hxrefim iuftoDei iudicioinreprobum fenfum traditi,fcripcuri func,utfentiunt, utcredut,ut erronca fides côicientiaç^ cisdidatJdqj facientiêrio,acminimeinuiti,(cdomni con atu totiscpuiribus,non folumuno autaltcro die^fed omni tern-porc,quoad uiduri funt,nitentur hunefuû artfculum quoquo fuco perfuaderc atejj defenderc. Adiungent etiam coîores Rhetoricos, afferent tropos,fimuiabunt item ac diisimulabunt plurima. Infe- Lutherus rent deniq^uim (cripturis,utucl inuitp trahantur acfùbfcruiant ep- uimfcnpio rum intentioniffd quod maxime ibient omnes,quos nöucrim,Lu-thcrani,præ(èrtim uero ipfe Lutherus, Sic enim aliegabat contra gratiam Sacramcntorum,in primo articule fuæ afiertionis.Scri-ptura dicit (inquit) Rom.i.Abacuc x»Hcb.io. luffuscxfide fua iff-uet.’Non dicitjuffus ex Sacramentis uiuct. Mar.ult. Qui crcdidc-ritS^ baptizatus fuerit. EtRom. lo. Corde creditur adiuffitiam.

Rom.4» ex Gen» 1?» Credidit Abraham Deo, amp;rcputatum eft illi ad iuftitiam»Ecce quot lunt hie ftripturg loca, per fucum amp;nbsp;fumum attrac'ta, quae quidem de fide loquuntur, fed articulus loquitur de Sacramentis. Quafi uero contraria fint fides Sacramenta,per-mde atc^ album Sf nigrum, quum nihil fintminus. Et in 5oo,arti-culis eius, ita habet feptimus. Quia ficut minime Chriftus non eft ChriftuSjita non poteft Monachus aut facerdos Chriftianus effe: quia dominus dicit.No ucni mittere pacc,ftd gladiu» Quod fi cgp tarn cxtranea,tam^ falib acuiolento fenfu ueliin citarc fcripturas,

ad perfuadendij, quod Chriftus non fit Deus:non puto eqiudetu difficile mihi fore,ucl uno die plus DC.Ioca fcripturarû afferrc, quæ meliorê poflent habere fucû probationis,^ habeant iam dida loca LuthcrÉSedfîuecgoÇquodabfit) fiue Suermerorü quifpiatn alleget ex Icripturis uel Decies Centena Milia locorû,côtra Dei-täte Chriffi':nihilominus manctre ueramanebitcpin æternûChri-ftus uereDeus. Ad quod fane credendum iatis nobis eft,contra omnes hæreticorum fucos ÔC argutias, ucl unicum illud, quamli-bet breue, diäum Euangeliftæ. Et Deus eratuerbum, Et rurfiis.

nans (ut Moyfcs ait) fcl dC amaritudincm. Ipfeeft radix amaritu-diniSjUti Apoftolus uocac,furfum gcrminans,perquaminquinangt; tur multi. Ipfecft ra dix colubri,de qua cgrcdiuntur reguli,quorum Hcfcn.bJafphemos nimium exhorrefcimus»Fruftraignur, £ßt O Principes,ramos furculof«^ malæhuius arboriscxciditis, fira--diccm ipfam, nouo fempcr foetu amaritudinis furlum germinare finatis.Excifa autcm radice,rami furculitp mox ultro marcefccrent» Id enim öd ipfe fatetur ac ialt;ftitat.Papifi:æ putant ( inquit) quod SC iutJ},eontra propemodum credo,fi non cfict Luiherus, Suermcros quam Rf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenues fore,atcpin abditum abrepturos. Quamuis igitur

’ uerbis nuncuehementer contra fuoscontendat Suermeros:rc tarnen ipfa nihil minus,inimo' longe plus nocet ipfcjquam Suerme-ri. Exeius enim dodrina pullulant illoruin articuli* Etenimin Kautianis articulis nos maxime (utæquumac piumcft) detefta-mur ac execramur cos,qui baptizari paruulos uetant,amp; in Eucha-riflia corpus5ó fanguincmChriffi' ncgant. His autcmimpietati-bus anfam déditiamolim Lutherus , quandoin paruulis baptiza-tis peccatum pofl Baptifmum :In Euchariftiapanem amp;nbsp;uinum, poll confecrationcm remanere docebat. Hæc eft ilia radix amari-tudinis, quam in Kautio nunciero damnamus, quam anteiex an-nosdamnauit Sedes Apofiolica,uofcpcumea in Luthero. Inarti-culis autem,qui nuper in Morauia euulgati iunt,nihil quidem non maxime deteftandum ac exccrandum reperio: attamcn 00 lUi ma-Qualc Eua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parte germen habent a Lutherica radice.Et iterum. O prx-

geliumno» daru igitur Lutheranoru Euangelium,Quod fecundù Lutherum uum. no eft liber legis amp;nbsp;dodrinp Chrifti, nec requirit bona opera no* ftra,immó damnat ea.Secundum OttonêueroBrunfelfium,non habet præcepta aut præceptiones Chrifti,fed manududtiones tantum, neep in ftripturas cenferi debet, quum fit mera relatio Caba-ïiftica,ôlt; furda fine Ipiritunarratio» SecundumKautiumautem,

prohibctbaptizarcinfantes, amp;nbsp;adukos rcbapnzat,omneniq^ po-teftatem acregimen Pn'napum exuiuo Diabolo, non ex Deo eße docct.Secundûalios dcnicp Suernieros, auc omnino nihil eft, auc in aures tantum atq; in priuatis domibus prædfcari debet, ' Ell uobis Principes, Quatuor Euangelia Lutheranorum, fic qiif Quatuor^ dem diueiTa atep pugnâtia,utnecg inter fcfc,necj5 cum noftris coii' “ lienire aut uelint aut pofsinttQuæ nue fimpliciplcbi,pro Qiiatuor Euagelrjs noflris, non minus malitiofo,qua'm feditiofo pernicio-(bep ftudio, ab Apoftatis ingerutur,ut omnis fides,paxcp Sé difek , plina Ecclefiaftica diflbluatur,funditufcß intercat randedonge ma-iorenimiru cum clade ac pcrnicie, quamantc biennium pafsifu-mus. Et infra. CLuod fi hæc, uekit uetera,minus mouent a ni- Multitudo mos ueflros,moueantfaltem ea,quæ nunequotidie Hunt, Qiiot cotenttofo enim libros cpiftolascp Sé fermones , de Venerabili Sacramento rumlibro-i» Euchariftiæ,contra Ecclefiæfidem antiquamicripfitliis annis Lu- ‘«‘‘ibpto therus C Quot contra eumuiri EcclefiafliciC Qtiot bodie contra cum, Sé contra Ecdcfiam,ZuingIiiis Sé OecoIampadiuscC^ot alr)Ç Ait enim Lutherus, earn lixreßm plus quam in Decern fedtas lam diuifam efle. Quot item contra Oecolampadiu Zuingliumcç uiri Catholici Quot Lutherus complicefcj? eius C Qiiid proficitur tot librisçQuis contentionum finisC An non multo incertior infir-miorlt;^ eft circa illud Sacramentum nunc fides, reuerentia, dcuo-tioep populi hodie,quam ante X.annos fuiiCLogeigiturjUttutius Sé fccurius:ita Sé meliusatep lalubritis fuifict, in antiqua Ecclefiæ fide fimplicitcr permanfifie, quam ficnouam difoutationem contra Eccicfiæ fidem Luthcro permififie. Ex qua nunc tot errofes du-biaqi male (uccreuifle uidemus. nbsp;nbsp;At de Sacramento Euchariltisc

iongc minus habetur in fcripturis, quam de Chrifto. Chriftus Non debet enim fcopus eft Sé argumentum , totius Sé ueteris Sé noui Tefta- admittitam menti ftripturæ.Sicenimdicebatipfc ApoftoIis.Quoniamnecefie kafidalofae eft implcriomnia, qucfcripta iuntinlege Moyfi,Sé Prophetis,Sé ncsX^re^ Pfalmis deme.Tanto igitur pluresindiuerfos fenfusdeChrifto busfidei poterunt fcribi,tum ab hgreticis turn à Catholicis Iibri,quanto plus noftra:* de Chrifto, quam de Euchariftiæ Sacramento habetur in ftriptu- l«c24, ris.Quid autem uel turpius uel irreligiofius nobis efie queat,quarn eum ipfum iamdemumin dubiumdifputationemc^uocare, à quo tota fftlus noftra dependetCNon eft (inquit S. Petrus ) in alio ali-quo falus. Nee enim aliud nomen eft fub coelo,datum hominibus, in quo oporteat nos faluos fieri.Quid dcdecorofius nobis ad Tureas Sé ludæosconringere queat,quam fi nunc tandem in nouiisi-mis diebus,de Chrifto noftro, quênon ut prophetâ,fed ut uerum

Deuni Sc faluatorcm noftrum unicum colimus, difputaildo dübp tcmus, ac dubitando dilputctnus : à quo Milkiam Qin'ngcnn's^]^ annis in uniiierCo mundo di'di funt ChrifiianL Vbi quæfo Tur^ CIS de Mahumeto luo fic diïputarc licet C ubi de Moyle ludæis Ç Et tarnen non habet pro Deo Moylen, nec ab eo nomen habent lu-* dæi'.Cuncp poteftatem nufqua'm habcant, fed ubilt;^ rcruili' ter lubiedb, tributa pendant, atqp alterius religionis poteftatibus lubiaceannea tarnen SC reuerentia amp;nbsp;diligentia,legem lèniorum^ traditiones obleruant,ut inquietis malist^SC luperbiseorumk' gifperitis,nulqua'm Iiceat,ne latum quidem digitum,uel à Moyfe, uel a' leniorum traditionibus dilcedere SCc,

Vtherus autcm,utuidittam graues inualelccrele* äas,propter quas male audiebat,tanquam prima radix Sc Icaturigo fuerit iple omnibus kdis ijlce adeobarbaris.’ipfe quoc^in Anabaptiftas Icripfit Teuthonicc, In quo Gne libro primum queritur, Principem Anabaptiftarum,Dodorem ßalthaf

lo luo,quafi amp;ipleconfentiatin ftultamcius opinionem. Deinde queritur contraDiabolum, quod Deccmoraaperiat,ubiunum claudat Lutherus,Tertio,Catholicis, quos Papiftas uocat,impugt; tat iftud malum quod non admittunt Euangelium, qui a fub lui Principis ditione nulli fintrebaptizatorestSedmentiturimprobus Calüniator,quia Ylennaci fubillo Principe multi fueruntdepr?-henfi amp;nbsp;muldati. Quarto, repraehendit Principes, qui morte lac^ uiunt in rebaptizatores. Ait ergo,unicuicp liberum cHe debere,cre* dere ut uelit.Nam fi male credat quis, fatis poenarum ei fore in Inferno xternaliterddco non debeat temporaliter quocß puniri.Sed nefcit autdilsimulat Lutherus, publicis quocp legibus in rebapti-Quanta zatores antiquitus animaduerfumelk, (^into, commémorât bona habe bona,quæ a Papatu habemus,ne omnia reijciàtur propter odium musàPa» Papæ,Nos fatemur (inquit)liib PapatumultaeflebonaChriftia-na,immo' omnia bona Chriftiana,atlt;^ etiâ inde ad nos defluxilfet Nempe c5fitemur,in Papatu uerâ elPe kripturâ facram, ueruni Ba-ptilmûjUeru Sacramentû altaris,ueras claues ad remittenda pecca-ta,ucrû prscdicandi officiû,uerû Catechifmu, ucluti Orationê do-minicam,ac X, præcepta SC articulos fidei» Quemadmodû Sc ipCc econtrario

econirario fatctur, apud nos ( quamuis nos tanquam hæreticos damnat) amp;nbsp;apud omncs h^rericos efle facram fcripturanijBaptiP mum, daucs Catechifinum Sexto dcinceps contra Reba- Contra ptizatores agit toto ufqj ad finem libello, probans,non tamfidei Anabaptt« baptizantis aut baptizati aut patn'noru fidendum cflè, quàm pro-miisionibus Cbriîii ÔC fùfcepnoni Baptifini : Fidem enim cfîê certam, Sacramentû aatem certum, Cunlt;^ rebaptizatores dtcant, nufquam haben' in fcripturis, quod paruuli habeant fidem pro-priam, autquod baptizaridebcanuipic inhuncmodumrefpon-det.Quodparuulicredant,nullo fcripturæloco demonftrare poP (umus,qui dare his aut fimilibus ucrbis dicat.Paruulos baptizate, nam Só ipfi credut. Si quis nos urgeat ad demonftranda eiulmodi literamjiuic nos cedere oportet, amp;nbsp;uidoriam dare, nufquam fcrf-ptam inuenimus. Boni autem rationc præditi Chriftiani,tale i nobis no exigunttContcntioG Sgt;C Ccruicofi fedarum duces, id fa-ciunt. At contra,neep ipfi ullani aflerent literam,qu3e dicat. Adul-tos baptizate,S*i nullos paruulos. Hæcibi Lutherus. nbsp;nbsp;Verunta- VerbaLn*

men longe aliarnfcripferatlêntentitàca dé re ante aliquot annos. then'pro Nam dum firiberct ad Vualdenfes feu Pighardos Bohemiæ,inter ea,quf in eis reprehcndebat.’hunc quoep articulum coracmorabat, * quodparuulosbaptizant adfuturam fidem,quamadulti confe-quuturi fine. Ait igiturprxilare, prorliis omittere Baptifinumin paruulis,qua'm baptizaré fine fide.C^ia Sacramentanecj debeant, neep pofsint fine fideaccipi.Si uero fine fide accipias Sacrametum, magno tuo malo accipias.Huic uedrac (inquit) dodrinæ opponi-mus nos uerbum Chrifti.Qui crediderit amp;nbsp;baptizatus fuerit, fal-uus eric 3lt;^c. Sic 8^ in Cochlæum fcribens ait. Non negamus, paruulos efic baptizandos,nec afierimus eos Baptifmum accipere finefide:fcd dicimus,ad Baptifmum eos credereper uimuerbi,quo cxöreizantur,8lt; per fidem Ecclefiæ eos offerêtis, Só eis fidem ora-tionibus Riis fmpetrâtis : Alioqui mera amp;nbsp;intolerabiliaeflent men-dada,quandobaptizans a'paruulo quxrit,an credat ; non bapti-zafurus,nifi uice eius relpondeatur,Credo. Vt quid interrogat an credit,fi certum cfi:,eos non crcd«re,ut Cochlaeus contenditcEfto, Auguftinus ficaliquando dicat,led Cochlæo fan's fitjClTe fie ab ho-minedidum:NosuoIumus hoedieftum diuinis teftiinonqs pro-natum. Quin afierimus,Paruulos prorfus non efie baptizandos,fi uerum eft, eos in Baptilmo non credere, ne illudatur Maieftati^ Sacramentum amp;nbsp;uerbum.Haecin Cochlaeum. In ifto autem li-bro contra Rebaptizatores fic ait. Ego 8lt; gratias ago Deo ôd gaudeo, me paruulum elTc baptizacum. Ibi enim feci, quod Deus

accertusfiam.In Baptifino nihi'1 deficit : In fide lemper eft defe-dus. Satis enimlaboris habcmus, ad difeendamfidem toto têporc uitæ.HæcLutherus contra fêipfum, Quemadmodum in Septidpi* tepofteaadlongum uarf)s argumcntis,ex ipfius uerbis oftendit Cochlaeus. nbsp;At Dux Saxoniæ,Princeps Eledor,quum audiret,

in terris quoep fin's fieri plun'ma nimis barbarice cotra religionem: deftinauic Quatuor Vifitatores,Quorum duo erat Nobiles,Do^ minus Joannes à Plaunitz,amp; Erafinus ab Haubitz: amp;nbsp;duoexeriu din’s,Dodor legum Hieronymus SchurfF,amp;2 Magifter artiu Phigt; lippus Melanchton, Quicircumeuntes de oppido in oppidu, Pa-ftorcs èC Concionatofes ubic^ examinabant, eisejp nouam pa-Jcendiamp;docendi normam tradebant,mediam ferme inter Ca* tholicam èc Lutheranam:dc utralt;^ enim aliquid mutuabantur. In earn igitur cogebant Catholicos, aut reludâtes expeUebant, ni^ mis fcrocietcs Lutheranos ad fiiæ normae tempcriem caftigabant ac moderabantur. Splendide illis fiimptum fuppeditare cogeban-tur Communitates, ad quas diuertebant. Et ij quidem aliquanto moderatiusagebant. Verum poft eos conftituti alrj,adeoimpe^ riofi: acfuinptuofe gefleruntfe,uteiufinodi Vifitatio cundis retro Synodis Epiicoporum, 8^ Archidiaconoruni Coramunitatibus, grauior intokrabiliorqjuidcrctur. Eà Vifitationem primu Latine Philippus Melanchton, poft Tcuthonice Lutherus delcripfit.Hic uerbofius acimpcriofius : Ilie fuccindius ac moderatius, Philippus igitur præfcripfit XX,articulos,crga Curatos per Vifitatores examinandoSjhoc fane ufiis exordio.Paftores( in quit) debent exemplum Chrifti ftqui : Qui quoniam poenitentiam remiisio-nempeccatorumdocuitjdèbcntôC iftaPaftores tradere Ecclefijs. Nuncuulgare cft,uociferaridcfide,amp; tarnen intelligi quid fit fides non poteft,nifiprædicata poenitentia. Plane uinum nouCi in utres ueteres infundunt,quifidem fine panitentia,fine dodrina tioioris Dei,fine dodrina legis prædicant,amp; ad carnalem quandam fecu-ritatem afiuefaciuntuulgus.’Ea fecuritas eft deterior,quam omne» erroresantea fiib Papa fucrut.Et infra,Si largientur ( inquit) elee-mofynas,Deus augebitnoftra rem familiärem, dabit publice an-iionam uberiorem,pacem ÔÔ fimilia bona:Non quia facimus nos, fed quia talia iple promifit facientibus . In primis largi erga fa-cerdotes efie debet. Quia Icriptum cft:Duplici honore digni fiint* Item, Volo eiiani (inquit) nonnihil de libero arbitrio aficribere, quomodo

quottiodo doceri debeat : Dequö plfricp ualde incommode lo^ De h'bcrO quuntur. Et quia claniitant, omnino nos nihil faccrc pofle, aliud arbittio. nihil doccnt,quani diffidentiam, quæ multa peccata parit in uul-go. Voluntas humana efl uislibera,ut facere pofsitiuftitiam cargt; nis.fcuiuftitiâciuilcm.ubi lege ÔCuicogiturî Vt,nonfurari,non occ.dcrenon moechari. Paulus enim cum iuflitiam carnis uocat, docct elle quandam iuftitiæ partem, quam caro coaâa, (uis uiri' bus faciat. Uo.i. Gentes natura faciunt quæ legis (unt* Quid aût faciunc, nificiuilem iuflitiamCExigit autem Deus iuflitiam hanc i.Timoth»!. Lexefliniuflispofîta» Vult Deus coherceri rudes S)C imperitos dodn'næ legis. Propterca doccant, In noflra manu, (i cogatur ui, elle, carnem fi-cnare, amp;nbsp;ciuilem iuflitiam præftare î hortentur diligenter ad rede uiuendum. Quia Deus hancquoc^ iuflitiam exigit, èC guauiter puniet illos qui adeo negligenter ui-uunt j amp;nbsp;fomniant, hanc iuftitiam non cfl'e in noflra manu, fi ex-torqueatur.Et ficut alijs donis Dei bene uti debemusn'ta etiam uiri-bus,quas Deus naturæ tribuit,bene uti debemus. HæcPhilippus file ibi,8ó id genus multa (ubdola moderatione præfcribebat, qug minus abfurdam redderent Lutheri dodrinam, qua'ni fecerant priora,tum fuajtum illius fcripta. Quibus 8«^ Lutherus ipfe in Teu-thotticauifitandi formula confeniiebat. Hine data efl Catholi-cis ailfa, colligendi plurimas e feriptis Lutheri contradidiones ÔC Antilogias, quibus docueriint, Luthcrum iuxta Pauli Apofloli fententiam, proprio iudicio condemnatum, 8^ uelut feruum ncgt; quam ill Euangelio ex orc fuo iudicatui, Hine monftrofus illc Gef-manig partus,Lutherus Scpticeps,quem 8i Latine 8d Tcuthonice aedidit Cochlæus: Vbi fado afpedu ex una cuculla feptem diuerfâ, amp;nbsp;habitu 8lt;^ figura, prominent capita,quæ fadifsima fuper diucr-fis rebus UerborS contentionc inter fèfê rixaniun Accidit codem ' annomira 8ó horreda Tragoedia Bafilee,quam(cripfitpriuatittl E R. A S M V S Rotcrodamus, uir DodifP ad Io. Cochlæum,In hæc (âne uerba. Superioribus hide diebus, Quarto die Augufli, is erat Dominicus, accidit Bafîlcæ quiddam ucrc Tragieum ,ac propcmodumcumThyedeacanaconfcrendum. Ciuis quidam honedus aediues, Chridophorus Bomgartnerus, uxorem fuam Elifabetham,prædiuitis ncgociatoris filiam, nomine Henrici Da^ uidis, (uipedam habebat, quod furtiuam confuetudincm habefee cum famulo,nomine Angelo : Zclotypia tantüm crat,nullis eertis argumentis nixa*Ea per occafioncni incruduit, Quum famulus abefdt, à domino iuffuscolligerc à eertis debitoribus pecuniàmî uiringrelTuscd illius cubieulum,ucnans,opinor, argumentum, quo

quo quod iufpicabatur conuinccrct, Rcpericin famuli' indufîotw» gulas aliquot fen'cas* Mox accerfitam uxorem pcrconratur,agno' icerct ne cas IigulasC Vnde,inquit, has nadus eft; nani mex 1 unc^ Confefta eft à ft donatas. Turn markus,ut uerum extorquerct mctu,pugionis mucronc intcn cauit in uentrem uxoris,promittens nihil futurum mail, fi uerum profiteretur : mortem prxftntem mi* means, nifi profiteretur. CXuocpmagis illamprolicerecad con* felsioncm ,ipft prior fafius eft, ft commifilfc adulterium: Idem de lixore fufpieari, nee aliud tarnen quam fufpicari. Illa primum infi^ ciari randê urgente mericOjConftflà eft nbsp;nbsp;ipfa.Etconfeftim ma-

ritus dimifit.lha territa cofiigit adforore in pagum nomine Prat-telcn.Adumeft per affines propinquos de reditu in gratiam* Maritus feplacabilem cxhibuit. Redijtmulier ftbbato 3. die Au-gufti,deducentibus cam aliquot cognatis èC propinquis,quos maritus accepit hilari compotatiuncula. Difcefliim eft cum gratu-latione:Et, utaiunt, ca noólcfuituiro uxori Icftus communis^ ne quid offenfionis ueftigium refidere uideretur.Poftridie, qui dies cratDominicus, (îmilifamiliaricatcunàpranfi Hint. Rumor addiditSC cognatos aliquot codem acceptes conuiuio, quo pera-ótOjCgitïlIis gratiastrogans,utaddleuelicnt in ccena, ft paulolau-tiusillos accepturum. Verumis rumor incerta eft fide: illud ccr-cum,mox a prandio ablegauit famulam ad concionem : liberos ex priore coniuge fufcepios,ad emendapira. Ita nadus folitudinem, obdit pefiulum ianuæ:grauidam uxorem transfodic,mox filiolam uixQuadrimam.His pcraétis,ipfe fcripfit epiftolamad Senatum» Confeftim in liimmam aediuni partem conftendir, acter incla-mato nomine Icfu, ft præcipitcm deditradeo, uteerebro dilperfc-rit uiam, iuxta Comiti ditftum, fed nimium Tragicc. Caligis una ligularum alligarat epiftolam,de quo modo dixi.Qiia contineba-tur,quid,quoconfilio leciflct,acfa(fturus diet. Occiditadultcrain confeiram,illa poenam commerucrattOccidit filiam,ne quis in po-fterumilli maternum patcrnumq^crimen opprobraret. Sibifuie carnifex,ne longo cruciatu periret: Damnatus iudicum ftntentijs» Nam in corpus fæuitum eft,fradis ofsibus, impofitum eft fublinu rotæ. Deinde inclufum ligneo culeo, demiffiura eft in Rhenum» Quid accident animae nouit Dcus.Facinus tamatrox 8^ inopina-turn, focerum uxoris patrem ita pcrculic, ut totus fadus fit attoni-tus.Frater mariti,Iacobus Bomgartnerus,præ dolore fibi cxcidit, ut iam fit in uinculis.ExempIum quamuis irnpium, non inutile ftie-rit, ad deterrendum ab adulterio,quod iatn inter Euangelico» quocj cŒpcrat elftiocus» Acçidit ôC alia codçni anno ingeniofx

nialigfutatis Tragadia, ex nouis Lutheranæ facfliom's adi’nuen-hon!bus,quæ fie habet. Otto Pakjegum Dodor,homo nobilis, occultus Lutheri difcipulus , cum eflet Confiliarius luratus Prj atcç Scélérats Cathol/ci Prina'pis G E O R. G JI, Ducis Saxoniæ.’grâde ac pla-ne magiftro fuo dignum,hoceft,bene Luthericum faci'nus fcelera-conßlio.NamcfRnxit formulamcuiufdam foede

ris Jub nomine quorundam Prfndpum Catholicorum, aduerlus Eledorem Saxoniæamp; Ha(sigLantgrauiumconceptâ,per quam in'cebatur occulte Luthcranos ad arma concitare:Quod ôé effeciu Nanep dumCancellarq uices 2geret,naóius ea occafionefecretum Principis figinum,apprefsitillud formulae cofidi foederis,acHaf-fiæ Lantgrauio uelut grande munus tradidit. Is info Principis Excrcitus figillo^ftatim crcdidit,rem ira efiê. Et communicato confilio cum Luthcrano EledoreSaxoniæ,magnoftudioualidum comparauerunt ambo rum cotra exercitum. Quern ubi in publicum eduxerunt,nec quifquam alio- Epifeopo« rum Principum fciret,quemnamtanto cum apparatu belli inua-furi cflent.'Lantgrauius copiam foederis ibcero luo,Duci Saxonip Georgio,trail fmifit'multa cum precc,ut tali faderi renunciare ul-tro uelit,ac promitterc, ut netç ipfi nelt;^ Eicéîori Saxoniae arma fit illaturuis.Dux autcmGeorgius,mox eodemdie(nempein feflo Alccnfionis Domini) quo illius Icripta recepit, pcriiteras refpon-ditTcuthonice,Inhæclaneuerba. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s

Generofe Princeps,Benigne dileóle^ Cognate ac fill, hodie a Diledlione ueftra fcriptum rccepi,in quo Diledio ueftra indicat, Qj.g^ j^quot; quodnamfoedus contra Patruelem meum,Eledorem Saxoniae tcrasLant« editum fit, ac deinde contra uos. In quo 8Ó ego compraehendar, grauij. id quod Dilcdioni ueflracex animo doleat, mallctis membruni aliquod de corpore ueftro perdidifie,qua'm rem talem de me refei-re:Addita prece benignifsima ac humillima propter Dcum,ut Di-ledioni ueftrædem refponfum, in quo abrenunciemifti faderi, amp;nbsp;contra Patruelem meum,amp; uos nihil faciam, iuxta latiorem li-tcrarum tenorem perlegi. Et fuper hoc Dileflioni ueftrae notum fadOjQiiâuis fimplex fim amp;nbsp;ineptus,ea tamê animi fortitudine me eflecredat D. V. ut fi quid uere in hac caula â me fadum effet aut adu,nollcm id coram Diledioneueftra,aut coram maiore,quem nbsp;nbsp;-

merito plus timerem quam uos,negare. Quoniam uero hacc fi- PidamefTe da Copia,quam ad me mißt D. V.tam multa mendacia in fe con tinet,ac per Originalia nunquàm probari aut demonftrari pote-ritmon paruamfero admirationem,quod D.V, huic fidem præ-bet,amp; me per earn grauat.Multo magis condoleo Diledioniue-ftrae, tanquam meo confiinguineo amp;nbsp;fiiio,quod D. V.finit fe eiuC

modiïnfiindatis,fains,mêdacibuséjî nugjs {cdud,amp;S in feditioneni concitari: Vnde Diledioni ueftræ coniugiq? Sgt;C hber/s ueftris, ter-Vt indice? risép (ùbditis uefl:ns,perdftio calatnitascpexonn polsit» Dko tür Nebu* igûur SC fcribo adhuc,eum, qui Diledioni uefèrædixit, feuidiflc Io,«utor nbsp;Originales Iiteras,quibus additum fit Chirographum ac ßgillurn

meû,aut quod Originales illas legerit audieritueîefîê deijperatum, infamem ac periurum Nebulonem » Hoc conftâter coram quibus-libetaffîrmabo» Volo item Diledionemucflram amice,amp;(quem-admodiim D,V.)propterDcumrogatamhabere,D,V,ueIit négocia fùa meliori dcliberatione,quàm hic fadum eft,indpere : nec uelit inaïari ad earn uenationem, ubi mcrito alius præuenaretur, Vclit item D, V.oftendere mihi mendacem uirum illum,ut amp;nbsp;ego, Sgt;C quilibet ab eo cauere fibi Iciat, Nifi enim id ä D, V.fîat,moucrt pofîêm ad iuipicandum, quod D,V. ipiâmet effi'nxerit illud, atcp ka uelit captare occafionem, ueftram inimicam uoluntatem con-

tra me miferum fcncm inchoandi. Nec^^ item practcimittam fcri' here qs, qui compræhenduntur in copia foederis, quod Vratisla-uiæ fadum fit,eamfp illis tranimittcrc.’Nihildubitans, eos amp;nbsp;fe 2C me lufFicienterexcufaruros efle. Satis enim fcio, plxrofcp eorum neep affuiflè,nelt;ç miiïos ibi habuifie Oratores fuos.De nftllo igi-tur fcidere mihi fûmconfcius,neq5 unqua'mid doccri poteff,quod de ipib iciam aliquid. Ea enim , quæ de alrjs in ciuimodi copia re-cenfita iùnt.utiqj manifcfla fiintmendacia.Quicquid autê me tan-emenritum cft. Exiftimo igitur iam, fi D. V. ob id ali-quod de corpore iùo membrum tradidiflet, dus fadi nunc pceni-teret eam,quod omnino frudra amp;nbsp;pro nihilo fadum efiet. Neque opus eftjUt ab eo,quod in feipfo nihil eft,defifi:â aut abrenuncicm. Geramme,Dcodantc,crga ergaquoslibet ita,üt iciam cum honore coram Deo fuperioribusep mcis,amp; coram toto mundo reipondere. Hoc tanquam rcii3onium Dikdionem ueftram celare nô uoIuùCui iniêruire paratus fum,Dâtafefi;inâtcr Drefdae indie Aicenfionis Chrifti, Anno Domini s, Neq^ oraittam (cribere agnato mco,ut ifta fîgnifîccm,Ex quibus Dilec'tio eins me bene exeufatum habebit. Georgius Dux Saxoniac Sgt;Cc,

Nomina autem aliorum Principum,ex tenore confîdi foederis Initiumfor ^Qg^ofcufitur,Cuius fane initium fie habet, Dei gratia Nos Fer-fidiæœde* ‘iinandus RexBohemiæ, Rom, CæC Maieftatis locum tenens, rts. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Archidux Auftriæ, Dux Burgundiæ èC Vuirtenbergæ, Comes

Tyroli 8^c. EtNos Albertus S.R,E,TituIi S.Petriaduincula, Presbyter Cardinalis, Archiepiieopus Moguntinus Magda-burgcafis,làcriRom,Imperi| ArchicanceUarius per Gcrmaniam:

PrinccpsEkclor Sc Primas, Adtniniftrator HaIberftaten(îs«Et nos loachinijfacriRom.Imperrj Archicamerarius,0^ Princcps Elcdor ; Ambo Marchiones Brandcburgenics, Duces Stetiniae, PomcraniæjCaflabiorum ÔC Vuandalorum : Burgraurj Nuren^ bergenfes, amp;nbsp;Principes Rugiæ. Et nos Matthæus S.R.E.Tituli S.Angeli Presbyter Cardinalis, ArchiepifcopusSaltzburgenfis, nbsp;nbsp;nbsp;•

Apoftolicacfanditatis Sgt;C fedis Romanæ Legatus natus ôdc, Nos Vuigandus, Epiicopus Bambergenfis. Et nos Conradus,Epiico-pus Hcrbipolenfis,8lt; DuxFranconif.Eteadem gratia nos Georgt; gius Dux Saxoniæ,Lantgrauius Turingiæ,8ô Marchio Miinx» Nos Vuilhelrtius SóLudouicus fratres,Duces iuperioris amp;infe^ rioris Bauarig,Palatini Rheni. Fatemur Só notum facimus,uirtu-te harum literarum palam, Pofteaquam in hoc periculofo amp;nbsp;ad^ uerfo reru ftatu,quem Deus omnipotens fuper genus huma num, propter iniquitates peccata permittit, multæin Deum blafphe^ mix S)^ iniuriÇj acicandala proximoru exoriuntur.Ita,quod Deus non folumin ibis Sacramentis,qug ipfe fuper terra, turn ad emen* dationem noftri,tum ad confortationem infirmg confcientiæ no-ftrx inilituit:Verum etiam in (iia ipfius omnipotentiaac Deitate, iniurijs cotumelijscpaiFicitur.In eo fane,quod Templa amp;nbsp;Mona* fteria diripiutur ac deuaftantur:Dco facratac perfonæ ab eius cultu expelluntur, ad loca inhoncfta protruduntur, Rxis^ cenfibus Sgt;C prouentibus ui Ijîoliantur Sgt;C priuantur. Et quod omnium horren* difsimumeft/acræ Miflæ officium no folum aboletur, fed amp;nbsp;Ido* latriæ amp;nbsp;peccato aflcribitur. Nobis tan quam CathoIicis,Rcgi, Principibus Eledoribus, Archiepifcopis, Epilcopis ÔC Principi* bus,propter uotum Sô promilsionem,quam Deo creatori noftro fecimus ( Cui nos tanqua'm creaturas fùo creatori abfc^ omni me* dio fubdere, ac facris pedïbus dus fubflernere debcmus) fimiliter ctiam propter iuramenta amp;nbsp;fidelitates, quas partim Apoftolicæ ftnditati, ac omnes nos Ro.Cæf.Maieftati,Domino noftro om* nium Ckmentifsimo, praeftitimus ( Quibus tanquîîm fuperiori* bus noftris debitam obedientiam exhibere debcmus èC tenemur) nihil aliud conuenit, quàm eiufmodi fuprafcriptis blafjafiemijs (quantum nobis,uclut hominibus,mcdiantc auxilio diuino,pofsi* bile eft ) occurrere, cas auertere acin melius conuertere amp;c.

Quanquàmucro cundi Principes Si Epifcopi iUi,figinatimpei‘TrcsEpif/ propria (cripta 8gt;C ßgilla negarcnt,fetalefoedus percufsifle.’non ta* men potuerunt uiciniores Tres Epifcopi periculumeuadere belli, nifiperiôIuerentCentum Milia aureorum.Impafatis enimac in-defenfisimminebat e proximo grandis Si ad inuadendum para- Mihbusai» Q- wj tus reorutn.

tus cxerciciis, Quatnuis igitur cflent immunes ab lt;o fadere,ma* luerunttarnen redimere pacem, quam inäiftum fuflinerc bellum, Numerauerunt itacp ArchiepiTcopus Moguntinus XL.Milia au* reorum, totidcm Epilcopus Herbipolenßs, XX.Milia Epifco* pus Bambergenfis. CXuid facerent aliud $ longe abcratCæfar in Hifpanijs,amp;^ Sueuica tarn lubito non poterat ferre auxilium« Subditoru autem corda, magna ex parte Luthcri fermento eranc infeda.Maluerunt itac^ Epifcopi in pecuntjs,quam in damms fuh-ditorum,agrorumcp populationibus,aut oppidorumexpugna* tionibusjiaduram faccre. Quia metus erat, ne Ipedoliis uerbi Dei prætextuSjEuangelqcç dcfendendi titulus(quem Lutherani ubic^ Pak nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Germaniam in tumultum exdtaret^ Ne autem

Casliæ ine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lantgrauius uideretur feedus illud ultro cflFinxiiïc, i'ndica*

Ilituta, autorem, ïupradiâû Ottonem Pak, eum^ in aiftodia tenuit, ut de facinorc ifto refpoderct aduerfarijs. Scripfit igitur ac certum præfîxie di'cm Regi Fcrdinàdo,Elc(îlori Brandeburgenfi, amp;nbsp;Dud Saxoniæ Georgio, ad agendum iure contra dió:um Pak,G quid aduerlus eum haberent.llli mifsis Oratoribus iuflerunt ilium accu* farijtanqua'm rcum læfæ Maieftatis. Feria igitur lecunda poft fcgt; ftum Diuæ Margaretha, couenerunt Oratores in oppidu Caßel, ubi Lantgrauiuspublicam exhibuit audientiam. Äntequam uero accufaretur ab illis Pak, iulsit eum a' liio Cancellario coram illis in* terrogari de tribus articulis.Primo,an de fadere illo dixerit La nt* grauio, quod Vratislauiæfadum fit* Secundo,an Copiam illius ligillatam annulo Ducis Georgi],tradiderit eidem Drefdæ* Ter* tio,an per multa fcripta promifcrit,etiam Originales tradere illius faderis literas.Pak ergo hæc omnia confeflus eft palam ♦ Deinde datus eft Oratoribus locus aceufandi ilium» Capititaep Can* De multi's ccllarius Ducis Georgi], Doeftor Simon Piftorius, clariisimus ac criminibus diiertiisimus lurifcofultus, hominem accufare multorûcriminumî cft^lf^Pak nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eum cerrifsimis documentis conuicit, turn per propria

' eius Chirographa,tum per aliorum authenticas literas, Etenim Pak, cum efict luperbus 8^ lîimptuofus, multo plura dccoxerat, quàm in tota lubftantia lua haberet. Varrjs igitur figmentis cal* Iide circumucniebat plxrofqi, ut fibi in mutuum darent.Effin* xU fane diuerfas epiftolas, quas annulo Ducis Georgi], dura - Cancellari] uices ageret, figillabat, ut per eas pecuniam unde* cunep acquireret » Finxit amp;nbsp;lcripfit,fc olt;fto Milia aureorum de* u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difiè Duci Georgio,pro Praefedura oppidi Vueifienfehe, ad dies

uitf luæ.Finxit credcntiales literas,pro fe ad placrofcp,annulo Du* cis fignatas»FiaxitIiteras, quibus fatcretur Dux,ei debere

MiOa florettarum. Et cum à Duce miflus fuiHct^uclut Confilia* rius,ad Lantgrauium Hafsiacjllc peruerfo innere profecfliis eft occulce,adloannem Vuaiuodam Vngariæ: hofteiii Regis Ferdi-nandtEc Vranslauiæaliam confinxit multorum Principum, ad-ucrfiis Rege«iFerdmandum,confoEderanonem. In quanomina-tim reccnfuit non folum reges Franciæ, Ar gl!æ,Dani.v,amp; Scoti'i^^ ac Venetos : Verum enam quofdam Germanix Principcs,utpot6 Duces Geiriæ, Pomeram'æ, Eleâ:orem Saxoniæ, Lantgrauium Halsiæ, ôô ArchiepiIcopumTreuerenlêm» Denicpfùb figmento 8lt;S prætcxtu confiât' foederis, quod contra Eledorem Saxoniæ Lantgrauiumc^ Halsiscinitum aficrcbat, à Lanrgrauio Qiiatuor Miliaaureorû in donum rccepit, ut Creditoribuscius ex eapccu- D.Faîcmp «la fatisfîercr t NcC|} tarnen omnibus fàtisficri potuit» nbsp;nbsp;Cum igi- ferc confu-

tur ad tot fîbiobicda cn'mina, non poflêt nec auderet refpondere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

immoto pcdc : omncs Oratores conlurrexerunt.ci'i^ in fîçiem dtgt; , j xerunt,quod fit infamiSjperfi'dus,periurus ac fceleratus nebuIo,Su tandem ex flirpc nequam, qui Principes amp;nbsp;Dominos eorum ncquifsima prlt;cbeiifui An calumnia traduxerinreus crimine amp;nbsp;falfi amp;nbsp;læiæ Maieftatis. Pro-tcftabantur itac^ rogabant Lantgrauium omneiqj circumftan- rdi-cé-teSjUt ilium pro tali habercnt, donee demonftrarct, foedus illud à rem, poü lon^ Dominis eorum fadum efîè.Pakuero miftre confufîisacdeho g-jmiw-feffifce neftatus, mortis quidetn fuppFcium euafit, gratia SC benignitatc Lantgrautjî profugus tarnen 8ó exul fadus, nufquam in terris /j/owm lor» Lantgrauij èC Eledoris Saxoniæ,aIiorûc^Principiim,quos difFa- »n^nta, capitt mauerat tuto pedem fiflere potuit» Vagus igitur acprofugus fa-dus fiiper terram, uelut alter Cain , per diuerfa latibula adurbes dagnalcs fele proripuit:Atqjin huncmodum reftituta eflGcr^ifi 7.tneitft mania? pax. Quantum ucro dolucrit id Luthero,uel ex ea con- rio. (tatepili:ola,quara paulo'poft fcripfitadfodalem iuumlt;,Apofta-tarn Auguftinianum,In hæc faneuerba.Optimo pariteracpio Vuences-uirOjVuincilao Linco ,feruo Chriftiin Euangelio Nurenberga?, laum Lin* fratri fuo, Gratiam pacem, Noua plura tu nofti,quàm ego fert- cum. bere poßim.Focdus illud Principum impiorum,quodipfi negant. Hides quantos motus mouerit. Sedego Ducis Georgrj frigidilsi-mam cxcufationem fere pro confelsione intcrprctor.Scd negent, excufentjfingant : Ego feiens Icio, non efie foedus iftud meru nihil autChimeram,licetmonftrumfitmonftrolumfans. Deindeor-bis nouit, illos animo, fado, edido, ftudio pertinacifsimo hade-nus talia publicetentaffe amp;nbsp;fecifie, amp;nbsp;adhuc faccrc. Extindu enim iiolunt Euangelium, quod negare nemo poteft. Sed quid hare ad tc, qui absep dubio certus de his omnibus cs, Tantum ut icias,necp

135 acta et scripta MARTINI LVTHERI nos idis crcderc impijs, licet pacetn ofFcramus, optcmus, demus» Deus confundet i'ftum p-wporaiöp /xu^ofi.Qai ficut Moab plus audet quam poßit,amp; non fecundum uires fuas fuperbit, ficut lemper fe-« dt t Orabinius contra iftos homi'cidas atqj hadenus fit cis indub tum.Si denuo ah'quid moh'ti fuerint,orabimus DeumrDcindcmO' uebimus PrincipeSjUtabs^ mifericordia perdantur. Quandoqui-demGnguifùgæ infatiabiles quiefcere nolunt, mfi fangui'nc Ger-mani'am maderc fentiant * Vale amp;nbsp;ora pro nobis Dominica pofi: Barnabæi5 3 8* Martinus Luther»

Difputatio gyb fnftium eiufdem anni,famofa ac icandalofa habita eft Diemen IS, ifpm-gj-jQ apud Heluetiosin oppido Berna,quamprocurauerunt

ZuingIius,Oecolampadius(^,8^ corum complices, Vuolfgangus CapitOjMartinus Bucerus,qui Argentinae in feda Zuinglq præ-ualebant:Et duo ftelerati Apoftatæ, Bcrchtoldus Haller, öd Fran-aftus Kolb, qui potentem acbcUicofum populum Berncnfem, in fide peruerterunt. Cum igitur formula ad diiputandum à Bcr-nenfi Senatu praderipta atep euulgata, Catholicis aperte praeiudi-cialisac iniquaefiet ,ZuingIianis uero plaußbilis nimiumc^ allu-dens:fadum eft, ute Caiholicis nemo Dodorum Theologorum ibi difputauerit, ne comparucrit quidem, nifi Prouincialis Augu-ftinianuSjD, Conradus Tregarius:Necp ullus Epiftoporum ad earn iuosmiferitOratores,ficutmiferant ante biennium,addi-fputationem Badenftm, Articuli enini X.quos difputandos pro-ponebant,aperte erantimpi) Öd erronei,contra Eccleßam, contra ueritatem EuchariftiæMiftæcj, öd aliqrum Sacramentorum:con-tra mérita uenerationemepfandorum, contra exequias defundo-rum : breuiter contra receptos öd approbatos Ecdcfiac ritus,cacre-moniaft^ fere omnes, Etipfa formula fie erat imperiofà, öd faftu quodam turgida,ut Quatuor Epifcopos perfonaliter ita citaret ad comparendum, ut nificomparèrent fimulcum dodis uiris, facragt; rum literarum peritis, omnem lurifdidionc Epiftopaleni in terris Bernenfibus perdituri eflent. Euulgata autem ea formula,mul-tiplcx difluafio ac dehortatio Bernenfibus per ftripta ab alijs fada cft,In primis à Regimine Imperiali, nomine Cæfareæ Maieftatis, c Spira interdidum eft Bernenfibus ftrio,ne difputationem illatn admitterct.Deinde â Quatuor Epifcopis multisrationibus prolixe p. , j probatum eft, non expedite, ut fieret ea diijsutatio» Et adhuc -, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multo copiofius dÜTuaftrunt eandemOdo Hcluetiorum Canto-

difputatio. nes Catholici: Inter quos Lucernenles primas tenebant partes, nc per vitj. Quorum fane admonitio adcö pia erat öd fidelis, ut eorum uerba Cantones, eximisuifeeribus acintitnis cordis penetralibus, abfq? omni fuco, procéder«

procéder« uiderentur. Admonebant eos difputatiom's Badenfis, quatn inter XI LCantones ipfi BernenCes pr^cipuc Sgt;C expeticrant èc comprobauerant. Admonebant eos foederum,promilsiotiuni, Iitcrarum fîgillatarum^recefîuum ( ut uocant) pubhcorû, luramen-toruni,ô(l multorum aliorum monumentorû; quac omnia per im-piatn diiputationcm iftam uiolanda erant.Dicebanceiufmodi di-fputationem fore,non ibium contra di(Î3ütationem Badenfcm,in-tra biennium priuscômuni corumconfeniùapprobatione ha-bitam:Verum etiam contra iufiurandum,quod amp;nbsp;duitas Bernett-fisamp;^eorum territoria præftiterant, amp;nbsp;contra fîgillatos fcceflus. Item contra ipforum foedera,8^ contra Catholic^ Eccicfiæ ordina-tiones. Vnde exoritura fint plurima ipfîs mafa, magna detrimen-ta,icandala,damna,fcditioneSjtumultus, amp;nbsp;quid none nbsp;nbsp;Sedamp;^ .

loanncs Cochl3cus,qui tum Moguntiædegebat, cum fero uidiflèt earn diiputandi formulam publico Bernenfium Edi'Cto prseferi- ad Berneii ptararcôfeftim collegitdifluadendi rationes quàm plurimas,quas fes, per proprium nuncium per tanta terrarum interualla Bernam tranfinific,quo tempore iam captum erat difputari» Admonuit eos Icgis diuinæ, au tor ica ris Eccicfiæ, Sedis Apoftolicæ, legum Jmpe-rialiuna.’netotiæculis probatos ac receptosfidei noftræarticulos, per in fauftam illam difputationem tn dubium reuocarent. Maxime uero reprobauit modum iudicandi iuper diiputaris,quod ôtaomniEccIefiæDoclorû expofitione,fbla Biblicaicripturade-bcat inter partes diicernerc ac iudicare : Quandoquidc ipfa fccun-dum iefe fit res inaniniata,qu3e eloqui non pofsit,ncc iudicare,utra partium ipiàm reeftius intelligat aut cxponac.Neq^ clamare pofsit, Oheaut Vg, contra eos,qui eiuimfaciunt,aut retortâuelut per ca^ pillos in deuium iênium trahunt. At ipfi Berneniês temerc fibi iudicandi autoritatem iùmpturi fint,ad pronunciandum, un i feriptu-ram reâiusintclligant, Catholici ne, an hæretici. Et proculdubio hæreticis palmam daturi fint,quorum inftintftu difputandi formula amp;nbsp;impi} articuli fuerint promulgati.Lèx autem diuina ne-quaquamtalemftatuitdiiquirendi modum: ièd iuGit, fi quid am-biguum fueritjUt illud proponatur iummo iâcerdoti,qui pro tempore fuerit, ut eiusftetur iudicio, qui acquieiccre illi nolucric, morte moriatur, Deut. 17» Denicp ne nudæ icripturæ nimium Tria The^ confiderent,reiedado(ftorum Eccicfiæ expofitione, propofuit eis tria Themata fccundu feie ut falfiisima, ita amp;nbsp;abiurdiisima.Q.uo- nbsp;nbsp;nbsp;nupia

rumprimumerat,Chriftumnoneiîc uerumDeum. Secundum, Deum debere obedire Diabolo. Tertium, Mariam Dcigenitri-ceai,non pcrnoanfîfie perpetuo uirginenitPrinium erat error quo

ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI rundam Anabaptiftarû,8lt; antiquorum Hcbionitarû» Secundum Ioannis Vuidephi\Tertium Heluidfj. Hæc tria in utrancç partem c îocis uarijs (cripturæ probauit,nunc argumêtando,nunc fôluen-do:ut ijCce exemphs dedararct,quàm non fît difficile, ex tanta (cri-pturarumfyluaexcerperediuerfa Ioca,perquæ fècundumfucum ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exteriorem corticem Iiteræ, quodlibet thema 8^ probari re^

probari queat.Nifî igitur ftetur autoritati Ecclefîæ, Côciliorumqp Generalium, èi. fandorum patrum expofitioni, qui per fjîiritum fàndum locuti iunt,uelut per certum ueritatis magiftrumîper cor* ticemliteræ omnia ab hæreticis in dubium uocari aeperuertipofî Noua Rc^ Bernenfes uero his omnibus contemptis, profequuti ftint Be*rncnfîQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuam:Difputantcs à Die feptimo, ufcÿ ad Vicefîmum

' fèxtumlanuarq.Pofteaiudicarunt X.articulos rede probatos, SC in feripturis fundatos efîê,Mox igitur nouam inffi'tucrunt Refor* mationem,in qua præceperût primo, Vt ab omnibus Ribditis luis approbentur X.articulfDeinde, Vt fubditiipfbrum,nuni è Quatuor Epifcopis,amplius obediant in rebus Ecclefîafficis: non in caufîs Matrimonialibusmon in excommunicationibus amp;nbsp;abfolu* tionibus:non in perceptionc Chrifînatismon in oblationibus de* cimiscç 8lt; frugum primitijs ôôc. Deinde abfolucrunta^iuramenti» Epiieopo praeffitis Decanos,Camerarios, Paftores, Concionato* res,8C quoslibet Ecclefîf: miniftros.Poftea cum ipfî in urbefua iam demoliti efîent altaria,at(^ Imagines,ubi^ in têpiis fuis, Miirast:^ penitus aboleuilTennpræcepçrût fubditis,ut per omne territorium fuumitidem facerent. Deinde abrogarunt omnes Mifîas, exe* qiiias, anniuerfariascç memorias defundorum ,fraternitatis ui-uentium : Dedicationes templorû, habitus Monachorum ac Mo-

amp; quid nonÇ Permiferut autem (àcerdotibus uxores,nouas nuptas Monachis,facrilegos maritos Monialibus. In fine tarnen, ut fidei fuæincertitudinemconfcientiæ^ palpitationemac metumprode* rent.*adiecerunt,feiè,ubi meliora dodi fuerint,ea libenter amplexu* ros eflêjô^ earn Reformationem uellc uel augere uel minuere» Quoniam uero tamin Badenfi, quàm in Berneniî difputatione, coram LaicisTeuthoniceamp;Ioquendû ôôfcribendum fuitîTcu* thonice quoc^reprobauerût, D. Io.EckiusDilputationcm,Ddo* CochlæusReformationcmBernenfîum.Eckius prolixius aefub* tilius:CochIæus breuius acfîmplicius,pro captu Laicorum.Eckius ultra X.articulos difputationis,çômemorauitadhuc XXV.articu*

los erroneos,quos in Difputatione illa admiferunt.Xj’tem articu* los contradidorios fibijpfîs,Ôd XV.Iocos fcripturx,quos falfîfi'ca*

anno DOMÏNI M. D. XXVÏII, lieruntfntordifputandum.Cochlæus priufquàm anicuiauniRe-

• formadoncm reprobaret, obiecit Bcrnenfibus contcmptuni circa uiros dodos,qucs ad ddputationcm luatn uo- ’ carcdebm'flcnt,præ(crtini D.Eckjum. Deinde cxprobrauit inciup litateni,quaniale tradatus fuitin eadifputationeD»Conradus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:*'j

Treoarius. Prouindalis Au^uflinianus, HcIuctiusnatus.Poftca rcfpondit articuïatim ad R-cformationisCapita^EquorumTrice- '? fimo pauajla,excmph' gratia,retulinc opcræ prcciuin fuerir. • Tricefimo ( inquit) conceditïs Monafticis perfonis,de(èrcre Mo- Contra ntt naAeria,ôd inire connubiatAtc^ ut cas ad hoc prouocetis.uukis eis pn'as Mo^ä bona,qua? intulerunt, rcftituere » Quæ fi nimis modica fint, uuhis plus addcrc, modo excant,fiue connubia ineant fine non. ü boni Domini,quâm ininiiais eft 8^ honoriuedro Si. animarum ueftra-rum fiJuti,autor huiuicemodi R.eformationis.Quoniodo poteftis (obfecro) ufc^ adco obliuifciomnis fcripturæ,omnislegis amp;nbsp;iur;s, omnis difciplinæ honc:ftatisC Quomodo potefi: licere uobis,qin' iuramenco foederati cftis,iiü'amcnta uota Deo prcftita,tam tur-pitcr acfcelcfteiblucre, amp;nbsp;concederc id, quotl in ucllra poteftate minimcconfiïlitcHoneftas iuris cfiam apud Gentiks ôt Roma' nos antiques exigit, ut iuranienta pada etiam hofti feruenturî Vosautetncane Deoquidetuièruariuultis. Quomodopoisi-Hofics tis,quæfo, maiorcs aut uehementiores uos exhibere hoftes Dci âi Dd Berne Ecclefiæ, quàin hic facitis C Confy derate uos ipfi. Quomodo cnim poteft alicui maior aut dolor aut iniuria inferri,quàm fi iponfa aut uxor eius abducatur autrapiaturC Aut fi filius aut fiJia eius, aniifib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

honore, ad ignominiam redigatur publice coram toto mundoC ,.i lam iponlæ 8C uxorcs Chrifti, Dei ÔC Domini noftri,Moniales ftintjCan.q.Ioan.^.i.Coruï.Ephej, Apoc.2T»SunE dlix fandac matris Ecclefiæ,Gai.4* i»Corinth.4.Pfal.44.SC 47.Can.3.i.Pct.5. Quomodo igitur præfumitis cas contra omne ius,contra omnem feripturam amp;nbsp;honeftatem, uotis fuis abfoluerc C lubetc, quæfo, Apoftatas ueftros omnem pericrutari turn feripturam turn hifto-riam,aninuenircqucant,quod inulla perorbem terrarumpro-uincia,intra M..D»annos, uipiani conceflum fuerit Monachis 8^ Monialibus,Matrimoniainire,autè Monafterijs in mundumre-dirc.Eft cnim manifefte contra Deum,ficirrita facercuota.Nume, 3o.Deut.î3.Pfal,6$.Eccle,5.ContraChriftum Matth.8*amp; 19, Luc,

14.Contra Paulum i.Tim.jr^ubidamnantur hgt;qui priniam fidem (uotum fciîicet ) irritam faciunt. Qyid autem facra Concb Iia,fandic^ Pontifices Só Catholici Dodorcs, contra icclus idud fcripferiut attç ftatuerint,redtarc hic aiOiis longu foret, atqp etiam

apud uos irritum 8^ inutilc,qui taliä cunda contcmnitJs.R.ccitabG autem uob/s legem Imperialem ex Codicc,uc cxea intelimatis, • c.ie tptf,er quid hic meremini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lutherus, ut uidit ZuingJium Oeco-

clt.l.Kapto» lampadium^ inualelcere indies magis ac magisrfenpfitrurius Liber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prolixum Iibrum 1 cuthonice, Cui tiiulus eft*

dus Luthe« CŒna Chriili confefsio Lutheri. In prima cius parte exagitat ri contra acrepræhendit Zuinglium. In (ecunda Occolampadium. In ter-Zuingliu tiideniep Rdei fiisc confeisionem, quam pro certa 8^ ultima fuae etOecolä/ tnent/g fcntentia,tam in uitn quam poft mortem, haberi iubet* P In prima multaobrjcitZuinglioeius^complfcibus, quæCatho-

lici prius longe iuftius obieceratipfi Luthero: Nempe, Quod eiuC modi diflenfio Sgt;C diuifio inter ipfos noneft à fpiritu fando, fed d Sathana:Quod ipiritus ille uertiginis contradicit fibijpßtQuod libère condudendumeft,DiaboIumomnis diiïènfionis patrem, eile eorum dodorem î Quod diflenfio in intelledu amp;nbsp;fcrmone,ex Diabolo eft 8Cc» In fecunda contradicit fibrjpfi, dum negatin cotna Chrifti rcmancrcuinum,eóquodChriftus dixcrat.Non bibam degenimineuitis ÖCc, Quod antea ixpeaffirmauerat ,cuin alibijtum in Babylonica iuacaptiuitate, ubi derifit Tranflubftan-tiationem accidentia ûrie fubiedo. Affirmât itemibiChriftum, non ibium dedifle calice dilcipulis, fed èC ipfiimmctbibiiTe. Quod prius negauerat in librode abroganda Mifla,ubi docebat, quod facerdos alijs dare debet Sacramentum, non ipfe fumere.’quoni-Finalis coi? Chriftus ita fcceric^ nbsp;nbsp;In tertia autem parte inter articules

fefsio fidcifideifiiæponit,quodnon ßtcredendum liberumarbitrium.Rcgt; Lutlicrû ijcio (inquit) hic fimul ac damno,uelut meros crrorcs,omnem dodrinam,qug liberum arbitrium noftrum iaditatdtem afïirmo, Quod Vigiliæ, MiiTæ ac Anniuerfarij dies pro defundis, fint inutiles, ac nundinæ Diaboli. Item, Quod fartdi inuocandi non fint. Item, Quod extrema undio, Matrimonium Or* do làcerdotalis , Sacramenta non fint. Super omnes uero ab* ominationcs teneo (iuquit) eflè Miflàm,quæ pro facrificio ac bono opéré prædicatur ac uenditur , fiiper qliam nu ne omnia Eccicfiarû Collegia Monafteriaep confiftunt:At, Deo dante, cito iacebunt,Quamuisenim magnus,grauis turpifeç peccator fucrim, at^ iüuentam mea damnabiliter eonfunlpferim ac perdiderimrea tarnen funt maximapeccatamea,quod tarn fandus Monachus fof, ac tot Milsis ultra X V.annos diledum dominum meum rani horrende offendi.martyrioépacttibülationibus affeci.Hfcin illo fibro Lutherus. Ædidit amp;nbsp;alium Iibrum Tcuthonicum codent anno contra Papiftas (utuocat Catholicos) de connmunionc fub

~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utiatj

utraq? fpcae. In quo rnfri's caiiilh’s ludit,Icurratur acmordet,dum /^i,'us Jibet laditar quantum fua dodn'na profcccnt eti'am apud Papiftas,qui Luth.cotra re uera Lutheraniores fint ipfbmct Luthero.Quonüini Canonici, Concomi

facerdotes ac Monachi, pulchre didicerint omittere acnegk dui habere horas Canonicas: ita fortes in confcientia,ut Papæ di-fpenfàtïonc non amplius indigeant.EpifcopiautemIciantnunc dißiniulare Interdiduni amp;nbsp;excömunicationcin,quando Papam tenebat Uæfar captiuum, quod ante Lutheri doctrinam minime pafsi fuifient. Principes denilt;^, qui odio perfequuntur Lutherum, fdrem figmen» imt Lutheraniores quam ij, qui Lutherum fouent,dum ab Eccle-fi}s amp;nbsp;Monaftcrijs tollant, 8^ ad le rapiät paratam pecuniam,prp cioCa clenodia ornamenta, infidientur^ nihilominus 06 bonis immobilibus eorum,ac multas eis imponant exadiones:AduerIus Lutheranos uerd Principes, quærantproditorias confultaiiones ac foedcra,de quibus ipfimet poftea erubelcant amp;rc Excerpfit ex ' eohbro loannes Cochlæus Calumnias CXLIIII. ÔÔ fannasL* quas breuibus rcfponfiunculis confutauit Latinejmaxime propter per lo.Co^ Epiicopum Rolfen (cm, a quo petebat, ut denuo aliquid in ilium chlæum. æderet,propter Germanos, quipræ omnibus Lutheri aduerfàrqs d pIuiimuni(S)Cmerito quidem) tribuerent. Volebam (inquit in præfatione) R. Dignationi tuac ex uno eius libello Teuthonico in unum colligere fafciculum,ipfius aduerlum nos calumnias,fannas, uanitates, iadantias, peruerfitates, impietatesep ÔC blafphcmias. Et iam percurrendo libellum omnes in margine mihi defignauc-ram certis notulis : Sed inter refpondendum tanto affedus (um ' tædio, ut uix potuerit anima mea tantam (uftinere naufeam molefliam, donee ad calumnias (annasejp dus breues adiecerim re(ponfiunculas»Cuius (ane laboris gemina mihi ad te R.P.caufà fuit» Vna,ut (cias,quâta fit dus in lingua patria improbitas: Altera,’

ut adhuc femel (cribas, non fane ad eum, fed ad Proeeres lmperrj,ad nobilitatem Germaniæ,ut uel (eroperpendant, quonam tendant

autetn e Nurcnbcrga perueniiïct Drefdam exemplar epiflolæ Linhcri ad Li'ncum fcn'ptæ, cuius tenor recitatus efl fiipra : Dux IIluftrifT Sa* xom'f Georgnis,mißt ad Lutherum lUius copiam, fcifcitarts per h'teras ab eo, an fateretur, earn epi* flolama fe fcr/ptam acdatam. AtLutherus pro* teruc refpondens^ ambigue, petrjtjUt Dux cum talibus fchedis è(. fiterarum exemplis panentiam ipfius non tentet. Dux ubi ex re*

fponfb Lütheri certior fieri non poflct(Quandoquidem neçp ne* gabat,nec^ agnofcebat earn epiftolam Lutherus) mi'fit quendam c Secretarqs Cais Nurenbergam ad Senatum :pctens de cpiftola lUa mterrogari Vuenceslaum Lincum,an re uera ad ipfum i Lu* thero data fueritjlle autem intcrrogatus,Senatui aperte confefius eftjLutheri efie epiftolam. A ft tarnen quibufdam amicis commu-m'catam ftufle, fimplici animo citradolum malum,non ftudio infimuiandi aut offcndendi,nec Ducem Georgium, nec quemuis alium. Quod autem excripta latiuftß propagatafi.iertc,id fadum cfic inftio ft ÓÓ inuito, Vidit ibi Secrerarius per quendam amicuni Lut^ihDæ htcras Originales, quarum exemplum rccepit: Quod Dref cem Geor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;allatum,cumpriorcconcordabat.Cumigituriamcertuseftet

gia de foe. Dux,eam epiftolam a' Luthcro ftriptam fuifie, 0^ ab illopublicani dere, quoqp nimifcp odiofam amp;nbsp;ftfpicacê, immó plané aflertiuam men* tionem de federe Principum ( quod ftditiofum preditoriumejj uocabat)in eo fadam ftiret libeno,quem is contra Epiftopum Mifnenftm,de utraqp fpecie ædiderat.'Purgauit excufàuit ft bo* nus Princeps denuo per publicas litcras de confide iJIo federe, quod D. Otto Pak Hafsiac Lantgrauio primu fuggefi'erat. Idcjp fecit Dux multo exadius pluribusque rationibus, quàm feccrac prills ad Lantgrauium, turn propter iniquas fufpiciones,quas pa* riebant ftripta Lutherittum propter D. Pak, qui Um dudum cri* mine falfi multipliciter conuidus in Caflel fuerat. Operepreciutn i’tacÿfuerit,quædam Principis uerba,e'Teuthonicoin Latinum . trâslata, hic recitare. nbsp;nbsp;Nos (inquit) certi de hoc fiimus (Deo fic

Dud^de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omne,de quo infimulati iumus,manifcftifsimum men*

tUo foederc ftacium efft,amp; neq^ Lutheri5,ne(^ quenquam ftdatoru eius,ullura uel leuiftimu argumentu proferre poflc,c' quo probabiliter conijci, xftimari aut probari pofsit, nos his de rebus,quas confidum hoc fedus côtinetjunquâ deliberaflc,agitafle, aut oranino etiam cogt* ta fie.

tane^Nihiïoininus homo ifte Euangelicus,tam audax impudetifc^ cftjUt non dubkettam (jslendidum mandacium, non folum ac fi id audtcum haberet: fed præterquam quod omnes,quos hoc com^ mentum infimulauit,una uoce negandofèfêpurgarunt:tarnen pro comperta enam ueritate prædicare, ac in uulgus fpargere, nominanm de nobis in hæc uerba fcribere* Duel's Georgi) fri-gidifsimamexcufationêferepro confefsione interprctor» Quam frigida fuerit excufatio noftra, ipfa uerba indicant, Nee adhuc ui-demus,quauehementiorc ardentioreiie pernegatione,talem accu^ fàtionem reuellere debuifïemus.Quod fi tamfrigida,amp;2 confimilis confelsioni fuiflêt, quam arguit Lutherus, nunquam certe nomen ïndicis exprefsiHèt » Quapropter illa adhuc plus feruoris habet, quam Lutheri, Pakij, omnium aliorum accufàtio ÔCc, Attu^ lit deinde præter alias de faifo ÔC fido fotdere rationes, etiam ex Certç ratio ipfb ftylo amp;nbsp;uerborum tenore O do probationes, quibus often- ”^s,quæ dit autorem figmenti errafle, turn in titulis Principum,tum in qui-bufdam alijs rebus. CL-uod autem Lutherus fcripferat,fe feientem faifijm amp;nbsp;(cire, quod feedus illud non fuerit omnino nihil aut Chimera, confidû. Princeps pulchre ineumretorfiuNempe, quodideo feiens feiat, quia ipfe forfitan aliqua ex parte parauerit, aut confiüum dederit, ad parandum taie commentum. A qua fane fufpicione non uult «um liberum eflê,nifî certc fiiac fdentix probabilcs afFerat rationes, Scripfit igitur Patrueli fuo,Duci Ioâni,Principi EledoriSaxo-niæ,fub cuius umbra protedione Lutherus degebat,ut is faltem «X eo perquireretjUnde feiret,feedus illud nÔefîè fidum. Sedneq^ per earn uiâ quic^ exquirere potuitCaeterum Lutherus,uelut era-bro irritatus, ædidit T euthonice IibeIIum,cui titulum fecit, De pri-uatis furto fùrreptis Uteris In quo fane ufcß adeo fcurriliter ac g® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

petulanter in honeilifsimum Principem debacchatus eft, ut etiam contra Du Lucheranis non paucis difpliceret tam indecora fcurrilitas, cem Geor-ïtaep loannes Cochlæus,indignitate eins rei motus, in Lutherum gium. Teuthoiîicefcripfîtlibellum.ln quo præter mêdacia,multos etiam lapfus Lutheri, turn in Pfalmi expofîtione, turn circa linguam He-braicam (quam olim Romæ ex Heliæ ludæi informatione degu- Gcorgio. ftauerat modicum)indicauit:infcribens cum Gencrofis ac Illuftri-bus Principus acDominis,loanni Sd Friderico, filijs Ducis Georgi). In cuius præfatione fîc ait inter cætcra. Et fane merito graue moleftumcß auditu eft, hune extreme malitiofùm, amp;nbsp;iam pridem condemnatum deploratumtç amp;nbsp;infamem Apoftatam ,fubpo-tentifsima laudatifsimacj^ domo Saxoniæ tantum auderc,ut quen-quambonumuirum in ditione Saxonica degentem.Taceotani

I9lt;S acta et scripta martini LVTHERI fnculpatum, ac omnibus modis lauda turn Principem,tot mcnda^ cijsjlcommatibusjcouitijs, 8^ omnis generis iniurijSjpalamcorara foto mundo impetere atq^ exagitare liiftincat, 8^ obiter afpcrgcre reditioCa mendacia^tcß niakdi(fta,ctiâ de multis alrjs Principibus, atq; adeo denegocqs publicorum Iniperi] Conuentuum.Scribcns uidelicet,Vuormacicnfc Ediâû(quo pro obftinato hacretico dam* natuscftjfineoptimorum ôôfummorum quorumq; Imperij (Jr' dinumconfènfù, promulgatumfuifle:Cum tarnen CæfareaMa* leftasin eo ipfo Ediâo, palam teftctur, id de fua 8C omnium fâcri ïmperij Eledorum Principum,rcliquorumép Ordinum turn con* gregatorunijiêntentia amp;nbsp;confiliofadumeflcEtid quidem in eo* dem Edido teftetur ter,fic6p ter àLutheromendacqarguatur, Contcmnê Cum igicur nemo nc(ciat,quam impudêter hic Monachus omnis da Lutheri generis mendacia, 8C fimulmultas uanifsimasnugas^petulanriisi' conmna. niac^icommata inicriptis fuis congercrejnc^ ijs nuUius plane lïominis rationem habere (bleat, non aliter ac exercitatifsimus ali* quis (curra,aut ira. incenCa læna:Non eflquodCclfitudines ueftrac iUiuscontumelfjs magnopere commoueantur, Quemadmodum ncc Pater uefter commouetur. Qui dicere folet, (ê non magis corn* nioueri, fî Lutherus (ibi conuitium faciat,atc^ olim commoucri (b* litus (îtjCum (îbi Morio (uus,cui Paftori nomen erat,conuitium fe^ Septiecps ciiTet 8Cc» Ædiditfub idem tempus idem Cochl^us Latine haud Lutheius. breuemlibrum, qui infcriptus eft,Septiceps Lutherus* Quem ob duas potifsimum cauias ex diuerfîs Lutheri opufeulisquni La* tinis turn Teuthonicis, in uhum coliegit.Nempe 8i. propter Con* cionatorcs Catholicos,utrj quouis propofito Themate, Luthera* nos facile per propria (cripta Lutheri, abfcp longæ difquifitionis ' îabore ac tædio,reprobare at(^ confiindere pofsint. Et propter ex* t ternasNationes,ut uifiDodijinguam Germanicam non callen-, tes,in futuro Concilio haberentbreue compendium,ex quo intel* ligerêt,qualia Teuthonicc (cripfèrit Lutherus, atqj co facilius eutu uelut feruum nequam, de ore proprio iudicarent. In præfatione autem eins libri,ubi admonuillet ledorem,quomodo eum librum cum frudu aliquo legerct, ita (ubiunxit. nbsp;nbsp;Cogita, quæfb le dor,

ïniïabili qua'm periculolum fit,ini firmiter adhærcre,amp; ab illius parte flare, Luthero qui tam inflabilis ubiq^ efl in (èipfb: Aut ei plus quàm toti Ecclefiac adhçrend3^j.ççjgj.g nbsp;nbsp;nbsp;soties contradicit,Slt; non credit fibiipfî, ac (c(ê proprio

iudiciocondemnat,amp; mendacemreddit.lplc quidem Sacramen* tarfjs Suermeris,nûcaduerfarr)s, paulo antcdiledifsimis fratellis, filioliscp amp;nbsp;aurcis amiculis fuis,triumphabundus obijcit Ibi mera «(Te 8( mendacia 8C dscniouia^ubi tâtarcperiatureorumdereuna diuerfitas:*

diucrGtaSjUtpotc circa Eucharidix Sacramcntum, Quanto,obfc^ crOjiuflius nos idipftim obrjcimus ei t Qui cum fit in iubftantia iti' diuiduum unum,feipfiim in Ceptcm capita contrarrjs afîèrtionibus diuifitC Multaquidcm peperitolimmonftra Aphrica,ïèdmi'^*f3bilc rabiliora nucparitmonftra Germania* Quid mini monftrofius, quam in uno cucullo refidcrc tot capita, inter (cfe tam cotraria atq^ Monachus difsimilia Z Quid ad hæc lanus Bifrons C Quid Geryon TricepsC Quid Cerberus TrifauxCfabuIæfiintPoétarûamp; iocoiâ figrnenta^ At Sçpticeps cucullusjimmocucullatus Draco ifte noftcr,nimium uere ac ierio (eptem capitibus Germaniam conftindit, ac peisimis uenenis Icthaliter afflat atlt;|{ corrumpit. Quis antea uidit, quæfb,' tale ufquani portentumç Mirum quidem eft,amp; fupra omnemicn-fiimatcj intdicâum fublimeac uenerabik, Maieftatc^plenuni myfterium, quod in una Deitate funt tres, ôi hi tres unum funt: Vnum infubn:antia,tres in perfonis. At in uno unius Luthcri cu* cullo iuntScptem,8c hifeptemnon modo unum funtin fubftam tia,fcd amp;nbsp;unus in peribna. Mira profedo Theologia,non modo ludf is nbsp;nbsp;Getibus,fcd amp;nbsp;Chriftianis prius inaudita.In ueteri Chri-

ftianifmomulcitudinis credentium,erat corunumR animauna: In nouo autemEuangelio Lutheri, diflecatur cor amp;nbsp;caro una in corda Slt; capita multa:Vc no Iblum diuerfi diueria ientiant, fed amp;C unus arroget fibi fenfus amp;nbsp;capita multa. Nos quidem breuiter ic-ptem clicuimus,quiinuite ac graui cum tædio naufeacp Lutheri li-bros kgimus. At fi quis plura in cis defideret fiue monftra hue capi ta, modo excutiat ac pcrluftretur paulo diligcntius, inuenietpro-quot; cul dubio multa Slt; plura ct mirabiliora:8ó ea quidem ufq^ adeo ab-*' (urda, impia, blafphema, ut homo pius ac timoratus,nelt;^ lingua eloqui,necpmentecogitarcatepreuoluere fuftincat. Fuit eo att- Couentus no rurius Spir^ ccicbratus Conuentus Principum,aliorumcp Or- Imperialis • dinum ac Statuum Sacri Rom. Imperrj,ex cifdem fane caufis, ex Spirac habi quibus ante Triennium ibidem cclebratus foerat.mifi quod maior neceisitasmaioracppericulaimmincreuidebantur. Nam amp;nbsp;Tur-carum T yrânus potentior iam erat,fiibada Vngaria,capta^ Bu-da,quam antea, amp;nbsp;maiori cum cxercitu in Germania tendere di-ccbatur:amp; in religione Chriftiana indies magis ac magis gliiccbat diflcnfîo,dumfedæitainualeicercnt,utnon folum Catholicis, fed amp;fibi ipfis inter ieie formidabilcs eflent.Zuingliana enim fadio,’ amp;nbsp;apud Heluetio«, ÔÔ apud plaeraicp urbes Imperiales, Argenti-nam,Conftantiam,Vlmam,Auguftam óóc.Luthcranorum kdg iampræualebat, amp;nbsp;Anabaptiftæ occultis perdiuerfa locaconfpi-rationibus, non minus ucricÿ lcdse,quàm ipfis Catholicis de uio-

Icnta «ruptionc ac terribili fxuida fulpecfti eranuAt f antundcm fedum cft in eo Connentu,quantuni in priori. Rex Ferdinandus, qui amp;nbsp;de occupata Vngaria dolehac, nbsp;de amittendis proui'ncqs

auitis,Auftn'a,Sty n'a,Carinthia ÔCcanxie rimebat: nulla potuit fedis auxilia impctrare,nifi pacifîce ac fecure agere in opinionibus fuis cas pcrmitteret.Neceisitatcigitur cogentc, conienfit in publia cum dccretura,quo unicuicp, quantum ad hdem ëgt;^ religioncm atgt; tineret, licerct fie agcrc ac ftatuere, ut de fadis fuis feiret Dco 8C Cæfari rationem rcddere,atq5 itadifcelîum eftfoluto Conuentu* Epiftolæ Philippus Melanchton,queni Jlluftrifs. PnncepsEkdor,Du» DuæPhiI, Saxoniæ Joannes, fecurn Spiram adduxerat:duas icripfît Spir» Mclan. nbsp;nbsp;epidolas^quas cuulgauit. Vnam ad Regcni Ferdinandura, cui

tulum fecit.Præfatio in Da niclcin : fuie ramen præfatio fine libro* » nbsp;nbsp;Captata autc beneuolentia à laude tum ipfius Regis,tum aui eiu»

Maximiliani Imperatoris,cocpitiùum commendare Lutherum,. attain odium trahere feriptores Catholicos. Magno inodio(ia* quit jmultorum Hint hoc tempore nonnulli, qui facras literas pure tradant. Aduerfus hos cum Sycophantæ quidam ubiep Principes concitcnt,nulîumhoc tempore grauiuseftcrinicn,qua'mgenut-ham relrgionis dodrinam ampledi amp;c. Alteram ad loanncm Oecolampadium, quifimulcum Zuinglio muhis librisetiam ad-uerfiis Lutherum contendebat. A qua lane contentionc cum, ut uetcrem amicum,dthort3batur. Rogo te ( inquit) uc coniydercs, quanrarai rcm,quàmcp periculoiâm lùJceperis. Verum iliud eft, ni-mium altercando amitci ucritatem : atep hæc raulto magi» pcricli-tatur in his tarn uiolcntis concertationibus. Video caufam ucftrani præfidfjs ingeniorum niti,SC uos habere ftudia Thcatri, non tantum manifefta, ied occultaetiam, qua? baud icio, an efficaciusuo-_ nbsp;nbsp;- bis iufFragentur,quammanifefta amp;c. Erat autemapudHel-

bcllicus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarn teruida atroxcp cotcntio,ac hcie ac religfone,pcr Z uiti-

apud Hel» glium 8C Oecolampadium praecipue excitata, ut a' uerbis ad arma uctios pro pcruentumfit.Tigurinienim feuTurcgcn{èsatcpBerncniès,quf pterdifcor Zuingliana? fedæ maxime addidi erant,afiumpiis in auxilium diam in re* BaGjjenfibus,aIris^p non pauds populis Heluctiorum, armari pro-’ ceflcrût in campum,aduerius Quincy Cantones Catholicos, Lu-cernen(cs,Suitcnfes,SubiyIuanos,Vrienfès8t' Zugenfes.Et magna utic^ ftrages édita fuiiTetjnifi alq Cantones, nempe Glaream, ßolathernrj, Friburgenies, Schafhuftnies, nbsp;nbsp;AppeceIIenfts,pro

ineunda concordia uices iiias interpoiuifient. Maiores erant uires Tigurinorum amp;nbsp;Bcrnenfium,proindemagisferociebant,atqpad pugnandiWD aiihelabant. Verum mediatores periuakruntutricji

parti artis conditioncs pacis, ut de cæteronemo ex utri^ parte propter rcligionem infeftarctur. Ärticuli pacis 8ó con cor dix fuercpermulti,Catholicis minus æqui quàm Zuinglianisjufsi Articuli ïùntcnimCatholicimox,antequàin ecampoabirent,traderein ma nus Sequrftrorù literas figillatas foderis,quod cum R.ege Per^ dinandoinierant.'ut ruptis Ggülis fciisis^membranis/oedusillud pforiùs emortuum ac irritum eflet, Decrctum eft item, ut à Régi* busamp; Principibus nulla deinceps muneraaucilipendiaullireci-perent Heluecrj, Vtep Bernenfibus Tigurinisîç nbsp;eorum complu

cibus,paâa fuainterfefeinita,firmapcrmanercnt.Nc(^ adrefti-tuendum quilpiam tenerctur, ncc^ in ius uocaretur, qui Imagines autaltariadcmolitusfuinêc,autfacras ueftes, aliacpEcclefiarum ornamenta rapuiflet amp;^c, IlJuftris.Princeps,Dominus Philip-pus,Hafsiæ Lantgrauius, ægre ferens inimicam illam inter Lu-therum Zuingîiumcp Oecolampadium contentionem di- fia, fcordiam,conuocauit cos in urbem iuara Marpurgum,utibi arnica dilceptatio ne finiretur contcntio,Conucncruntquidemillij5^ multi complices eorum: Ateput aliquid effecinèuidcrctur,conlcri-pièrunt acaedideruntaliquot articulos, in quibus contra Catholi-camEccIefiam conicntiebant interIcfe, uelut Herodes Slt; Pilatus contra Chriflû. Verûin Prindpaliarticulo,de VcnerabiliSacra-mento Eucharilb'æ, de quo prçcipuc contenderant femper, hxGt aepermanfit inter «os difcordia.Zuingliani circumferebàt CCC^ arguraenta,quædicebantà Zuingho fuilTeobicfta Luthero. P c igitur infeda dilccflûmeft, Socius autem Slt; amicus Lutheri,Io-annes AgricolaIslebienlîSjPoeticus Theologusôd iàccrdos,non loan.Hus undus (ut ipfemet gloriatur) nccconfccratustutin Catholicos ma- Teutboni/ ius conflaret Germanicæpicbis odium,aedidit quædam Ada Cen cc aedita, cilnConftantienlîs fuper loanne Hus Boherao, qui ut hæreticus ibi damnatusatqjcombuftus fuit, Affirmabat eamhiftoriam (ut uocat) fuifle conferiptam Latine a nelcio quo aut ore, qui prsclèns omniauiderit,audieritcpS:expertusfit,Ecad imitationcmfandi Ioannis Apodoli Euangeliflæ iubdit. Et feimus, quia uerumcft tcftimoniumcius. Sic autem præfatunAdeptusiumCinquit)!!-brumLatine icriptum, quomodo probus illcamicus Dei,Io5nes Præfatio Hus,Conftantig,proptcrdo(ftrinam Euangelrj,à Synagoga, An- Agricole tichrifti, combuflîis eft, Repertus eft autem is liber in Bibliotheca blebicnlis; cuiuidam Dodoris Medicinæ, Pauli Rockenbach Citiccniîs, ac per bonum amicum meum,NicoIaum Krompach,T «uthonicc in-ferpretatus. In quo fane reperie», quomodo loaones Hus,abfque Omni ope confolationc humana,Iblus contra maximas duas

ZOO ACTA ET SCMPTA MARTINI LVTHBRI poteftates fuper terram,nempe Cæfarcm 8^ Papani,contrafacfo» Ecclefiafticos ÔC Dodores, üetit ac uidt^ Hpe ille Agricola. Verö-tarnen ca hiftoria Lutheranis parum codudt. Nam eos articulos, quos ipfi maxime alfirmât,Ioânes Hus,Ô^ in EccIeßaConftanticfi ante degradationem fui, amp;nbsp;foris in campo circa fiipplici} fiii locu, publice coram omnibus negafiê refertur in hiftoria illa. Non eft igitur,quod de ea hiftoria glorientur Luthcrani. Sub idem tem* immineret Germaniæ T urcarum T yrannus, librü T eu* tra Turca^ ^^bonicum ædidit Lutherus,cui titulum inftripfit. De bello contra Turcas .Inquo làneita fiiadet bellandum effe contr». Turcas,ut magis abfterrere ab eo bello Chriftianos uideatur, qua'm ad illud incitare.Etenim multis ibi uerbis ac folfjs queritur, inique damna* tumfiiiflè à Papa Leone X.illum articulum fùum.Præliari aduer* fusTurcas, eftrepugnareDeo, uifîtanti iniquitates noftrasper illos. Inter multa fane alia fie ait. Interrogetur rerum experientia, qua'mprolperum nobis hadenus fuerit,bellum cumTurcis gere* r€,quando tanquàm Chriftiani 2lt; lubnomineChriftipugnanimus, donee tandem Rhodon totam^^^ peneVngariam,adhæc multam Germaniæ partem amifimus. Atcç ut fentire ac palpare polsimus, Deum non eftè nobifeum ad bellandum contra Tur* cas : nunquàm adhuc dédit Principibus noftris tantum animi aut fpiritus in mentem,utuel femel potuerint ferio de Turcico tradare bello,quamuis plgriqp aut pene omnes Conuentus Imperiales,eatn ob caufam fuerint indidi ac célébra«. Nufquàm enim uult res di* Iponiaut concludi, ut appareat Deûirridere Conuentus eiulhio* di,acfinere, ut Diabolus eos impediat ac gubernet, donee Turca opportune tempore adrepat,Germaniam^abfcçlaboreac refî*

ftentia diïperdat,Quare fit hoe C Propterea nimirum,ut meus artP culus^quem Leo Papadarnnauit,indemnatiis efficaxq^perma^ CaufHofe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Multis prætcrea propofîtionibus incefsit critnina-

propofitio tur atep calumniatur ibi,PapamJmperatorem, Reges, Principes, nes Luthe« Epiicopos,maxinie ucro Curiam Romana,E quibus CXXXVL CochlæuSjfed nimis longum foret omoes recengt; (ere:fatis ergo fuerit,cxemph cau(à,unam aut alteram referre.Cp-far (inquit) no eft Caput Chrifl:ianitatis,ne(ç Dcfenfbr Euangelfj aut fideuOportet fane Ecclefiâfidemt^aliû habere defenforera, CaeGir amp;nbsp;Reges fiintjfti enim fiint ferme pefsimi hoftes Chriftiagt; nitatis amp;nbsp;fidei,ficut Pialmus fecundus ait,amp; Ecclefia omni ex parte queritur.Item,fidixeris,Tammalusefi: Papa ^Turca, quemad* mods tu ipie eumuocas AntichriftScum Ecclefiafticis ÔÔ adhæib* ribus (bis,Et e'conuerfb,tani bonus eft Turca quam Papa ♦ Config

/NNO DOMINI M. D. XXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lof

contraTurcambenandutnfifjSC contraPapamquotpbellandum crit, Refponclco, Negare non poflum, Turcatn teuere Quatuor j/^^*^'*”** Euangcha,tanquani diufna amp;rclt;îïa,ficud ÔC Prophetas tenet. Multuni præterea laólitat ÔC Chriftuin amp;nbsp;matrem cjïis ; Verunta-men credit fuum Mabumetum efTe (upra Chn'ftum. Sed Deus Si Turcam Si Papam iiniili percutit cæcitate, ut fiatei's, quod Paulus R-O.i. dicitde peccatis contranaturam. Tam cæci emm ac funofi ftintambo , Papatus Si TurcajUtambocommittant peccatamuta absq? pudorc, uelut rem honeftam atep laudabiIeni.Hæc Si id genus multa, exprobrat ibi Lutherus inutdioGßime per improbiisi-mas calummas omni Statui iupcriorum. Qiiapropter xd'dii: Diaïogus in cum ïoannes Cochlæus Dialogum quendam.Inquo Lutherum Cochlçide Bicipitcmfacit, edquodde belIoTurcico permultas propofitio- bdloT urnes fibijpfiscontrarias,indiuerßs ædidit lïbn's, Colloquunturaûc îbi tres perfonæ, Orator RegisFerdinandi,Lutherus Si Palino- art.ï^., dus per L. Capitula. Inquoru Vndecimo fichabent. OR. A. Lutherus tuusaitjNoshadenus nihilhabuifle profperum aduerfus Turcam, Quo fane uerbo atiertere Si abfterrere cupit animos no-ftroSjUe T urcis refiftamus. Ait eniragt;Qui habet aures audiendi au-diat. Si à bello Turcico abffineat, donee nomen Papoc fubeceJo ualet.Quid autem hoc ali'ud cft,quam Patnam Turcis prodere, ac fuaderc nobis,ut aduenienti aperiamus portas,dedamusep nos iiltroC PAL. Ad hoc præcipue mouit eum (uti niihi dixit) quod

fub Chrifliano proponebatur nomine bclluin contra Turcam, muh,{ehello Tanquatn populus nofler uocari deberet excrcitus Chriftiaiioru, cotra Turcos, contra Turcas ceu contra hoftes Chrifti. Quod eft diredecontra dodn'nam nomcn^ Chrifti.Contra docflrinam quidem, quæ di-cit, Chriftianos non debere malo refiftere, non bellarc, non com tendere,non uindicare, nec litigare. Contra nomen uero eius eft, Quod ineiufmodiexercituuixquin^ forfi'tan Chriftiani funt, ac détériores forte coram Deo homines,quàmTurcæ funt:Ec tarnen omnes uoJunt ferre nomen Chrifti. Quod fane omnium maxima eft peecatum,quale Turcarum nemo facit. ORA. Siccinerccan-tas Palinode: At longe fatius eflèt,aperte dicere quod fends,quam tailbus fuel's Si ambagibus irretirc populum. Certe tuipfe eiufnio- tnhh.devifîtà difcrinonem fupra indicafti feditiofumatq? intolerabijcm ; Atep ex Paulo probafti, Magiftratus noftros gladio bellocp debere Row.«). Turcas arccre,uim^ afubditis propulfarc. Neep Chriftus prohi-buit ufquam, immanitatem Tyrannidemcp Turcicam repelkre. Turcas uero effe hoftes Chrifti, tu quoep cÔfeftùs es fupra ex ipfo-

loi ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI rum Akorano.Et in fa.óio ipfo id tam euidês eft,ut iniâniisimum fimul amp;nbsp;uamïsimum fit ticgare» Cxterum anausiftcmaxime Grauis ob infignis memorabilis^ fuit èC Turcico bello in Auftria, obfîdiogt; fidio amp;nbsp;op neçp Vicnenfi,8ô Cæfaris noftri C A R. O LI .V. Augufti pro^ ^gnatio feâione prima in Italiam,eius^ coronatione à Ro.Pontifice Clc^ oer^Tuæ* mente VI IBononiæ fada, Etenim Turcarum Tyrannus, Soligt; cas. manus, uaftata Vngaria, Viennam, Auftriæ Caput, uenit Die

XXL Scptembris.’habens in cxercitn üio CCCC. Milia militum, circundans urbem X V L caftris per circuitum, quæ ad Tria aut Quatuor Miliaria extendebantur : occupans præterea Sgt;é pontem Danubrj 8gt;C fuburbia. Ciuibus præfidiomilitû nihil rclinquebat præterurbem.Iufsifuerant urbem excedere Mulieres,pueri,iâccr^ doteSjMonachi amp;C omnis imbeliis turba, quæ magna ex partein manus hoiliû ineidit,apud quos fumma crudelitas, nulla erat mi-fcricordia. Infantes difiècuerunt medios t Mulieres aclènes,quo» in feruitutem abducere nolebant,perfoderunt palis,transfixerunt uerubus, dilciderunt gladijs, Fecerunt præterea longiCsimas ex-curfiones a.d X.aut }GL Miliaria Germanica, omnia uailantes, nulli parcentes ordini,fexui aut ætati, nbsp;nbsp;R.cx Ferdinandus fortifi

fîmomunieraturbêpræfidio. In quo fane ledifsimierant milites, quorum lupremus Capitaneus erat IlluftriGimus Dux Bauariæ, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R henicç Palatinus, PHILIPP V S, Inuexerat præterea tormenta

bellica maxima 8lt; optima quæc^, quorum prccia uix duo régna (uti nonnulli dicunt) æquare poflènt.Hoftes qui Bombardas magnas non aducxerant( quia urbem fubito occupare intendebant præueniendo imparatos) maxima urbi præfidiocp pericula inten-tabâtcuniculis antrisep lùbterraneis,quibus urbem uelutpcnfilem facicbant,amp; impofito puluere tormentario, eofp inccnlô, terribi-liGimis fragoribus rupturisc^ muros demoliebâtur, Vrbe magna ex parte mûris nudata, fecerunt creberrimas oppugnationes, lèd inuidum præfidij robur iemper cum damno eos repulit : adeo, ut / nbsp;nbsp;T urcæ tandem,quamuis fiïdibus gladijsc^ à luo T yranno ad op-

R.exFerdinandus, qui in oppido Lintz, uelutin ipecula,ad Da-nubium morabatur, magna undi«^ conciebat auxilia, utobfèGis opemferret,quorû magna pars in procindu iamerat, Quodubi animaduef tit Turca,(bluit obfidionc incenfis caftris luis die X VL Odobris, 8^ ingloriusConftantinopolim rcuerlüs efl:,magnis acceptis in terris amp;nbsp;aquis per inediam 8^ frigora incômodis, non Iblum in rebus amp;nbsp;machinis, fed etiam in hominibus Cameliscp 8C cquis. At Pijfsioius Cælàr nofter CAROL VS longe optatius, {(XÎicias,

anno DOMINI M. D. XXIX, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOj

faiinus, gloriofiuscpin Italiatn ex Hifpanrjs nauigauit. Non cxe- Poelix 5^ gic à fubdjtis ui'oicntcr pecunias, uti Turea à lui's per omnes pro- gloriofu» uindas exegerat : led tanta erat Hilpanorurn erga cum di’Iedio, ut tranGtus offerrent ultro longe plures, amp;C nn'btes 5ó pccunias, quam alius ui miniscp extorquere potuiflet»Etcnira uiri Milk Quingcnti ,lua g^Hifpa* ipontc obtukrunt fup Maieftatt finguli Milkuos DucatOs aureos fjjjg, in Quatuor annos, absqjomni interreffe (utuocant) aütlöcro» Multi ex Pn'ndpibus obtukrunt: Vnus C,equites,CCC.pedites: Ah'us plures, alius pauciores, quos die èC anno litis impenGs èC üi' pendrjs Caelarimilitare ac feruirc iuffcrunt. nbsp;nbsp;Priufquam uero ex

Hifpanqs Caefar abiret,R.cx Franciae per mulieres j per matrê Ccili'-cet fuam, SC per aniitam Cxlaris, pacem concordiam ab eo im-petrauit,relida tota Italia, numeratiscjprofiliorumliberatione, quiUice (ua obGdes captiuitenebantur in Hilpanfjs, Vides Cen-tenis Milibus aureorum. Vbi uero in Italiam CaeGr peruenit, totain aduentu lito pacatam reddidit,excepta una urbe Florenda, quæ reiedo Cæfaris arbitrio, noIebat ad inftantiam Papæ, In-clytamfamiliamde Medicis in urbem redpere, quant uioknter expukrat.Propter eainigitur cottimaciani Caclariani Militesur-bem illam obfederunt,8d poft grauilsima incommoda ad deditio-nem compulei*unt. Recepto autemin gratiamFrancifeo Sfortia, Duce Mediolariijper intercclsioncm R.o.Pontificis,coc]^ in Duca-tum ilium reftituto :geminam a' futnmo Pontifice coronam ,prius ferreantjdeindc auream,Bononiac conluetis Cærcmonfjs, magna cum laude, gloria, triumpho, omnium^ gratia 8C ixtitia fufeepin

Germanis autem fuit annus ilk grain's ÔC mokftus, non folutn Grauis an* àmetu periculo belli Turdd, Si à fedarumimportunis conten- nus apud _ jr tionibus:Verum ctiama duobus malis fatalibus.Quorum alteru Germano* * fames erat, amp;nbsp;omnium rerum penuria, quanta in hominum me

moria nunquam fuerat:Altefum peftis quædam,quæfudor An-glicanus diccbatur * Malum lane adeo uehemens ktbale, ut intra XXinthoras hominifanouitam eriperet, niGdiligentifsima' ' cura fudorem ilium quibuslibet fomentis euinceret ♦ Non erat ca

peftis Germanis p'rius cognita,itacjobieruntmulti, priusquam Medici curandi modum adinuenerint » Vinum uero ita fuit acer-bum eo anno, ut prae icredinc fua, bibi non facile pollet, adeoep uik acinGpidum cum tempore fadum eft, ut neep acetumexeo fie-rct,fed ad omnia prorfus inudk,in uanum effundebatud

Vtherus,quanquani fiii's cotnpKdbus, quomodo doccreac praedicare deberent,multapr3cfcrip{c-' jrat, uelut legislator quidam amp;nbsp;nouus Moyfcs, |TuinPoftinafiia,Tumin Viiitatione Saxonica: Attamcn tanta permanfit inter côcionatoresiùac icdf uarietas 0^ difcordiajUt necefiarium ei uifiim

' fueric aliam rurfus præfcribere docendi formulam, quam Catc-chifinum inicripfit. In quo fane libro amp;nbsp;X. præcepta Dei 8ó Ora-tionem Dominicam,Symbolum^ Apoftolorum longe aliter ex' pofiiitin placris^ Iocis,quam anteX.annos fccerat,Pracfcripfit item amp;nbsp;fidem amp;nbsp;ufum duorum Sacranientorum, Baptifmi icilicet Euchariftiænouo modo,ncc plura Sacramêtaagnofcit.Quamgt; uis enim ad confefsionë ibi exhortetur populum:eam tarnen longe aliamfacit, quam inlfituit fanda Mater Ecdefia. Permittit enim confitentijdicere non omnia quæ feit Ie peccafièjfed ca quæ uult.’ut afacerdote confilium confolationemç^ SC abfolutionem recipiat, Eius pofteaexemplum ièquuti alq nonnulli, quiièaliquid cfle exi' ftimant,multos ædidere Cattchifmos:Sed ita,ut nullus cu alio per omnia concordet.Eo autem rnodo pueris puellisc^ amp;nbsp;primas ado^ leicentiae, nituntur iua dogmata ficinftillare per conciunculas ue-fpertinas , uelut cum Iade imbibita, ut adis in teneris pedoribus firmis radicibus,peromnemactatem infixa maneant,necullaui perluafioneüe eradicari queant. Pro pueris ita^ Catechilmos fuos Dfeta lm» pcædpue conferibunt. nbsp;nbsp;Cacfar,cum adhuc in Italia efiètjpublico

pcnalisad Edidoindixit Principibus,aIiis^facriR-oJmperri StatibuSjCom Auguftam uentum Imperialem Auguftae apud Vindelicos celebrandum, in indida. nbsp;nbsp;diem Odauam Aprilis, propter duas praefertim caufas : Nempe,

ut ôi dilcordia in religione aboleretur,amp; contra T ureas certa bel-landi ratio,quae duratura eflet,communi confilioinueniretur, , Mitilsime igitur inuitauit co Edido omnes Imperi] Ordines,ut incaufa religionis liceret unicuiej parti fuam proponcre opinio-nem, explofis^ diicordfjs, una omnium fides, fy ncera^ religio, dabili deinceps cocordia leruaretur, Atep ut omnis abefiet metus, acdoli periculiep fufpicio,addixit omnibus fecuritatem acfidem publicam,feu faluum condudum, Vnde fadum eft, ut frequenti-{simusceleberrimusepfueritille Ordinum Imperq Conuentus.In quo non (blum Lutheranis, led etiam Zuinglianis libère ac ftcure licuit,(ùæ fidei confclsionem publice coram Cæfarea Maicftate, omnibusep

omnibuscp Iinperij Statibus, exfcripto recitare. CæGri’s cnim ad-uentus.ctuscp notaclenientia publicus amor,omnes aHidebat.

Inter prnnosigitur,qui AuguftamconuencrunCjfuicIIluftnfs. Dux Saxo Princeps Ek(ftor,DuxSaxoniæIoannes»Incuius conn'tatu erant quot;’æ amp;nbsp;alq nonnulli Principes, nenipefilms cius Dux Joannes Fndcri cus:Duo fratres Duces LuneburgenJcs,Erneftus Si. FraneiJeus: Et Princeps ab Anhalt Vuolfgangus.SpIendida praeterea Nobi-litas,Si cum fjs dodrinæ Lutheranæ Antefignanüquorumpracci-puns erat Philippus Melanchton. Adduxerat Si Lui herum ipfiim per bonam itinen's partem, Ad Auguftam tarnen ufc^ non perdu-xit,edquod efietà Cæfarein Edido Vuormacienfi prohxretico notoriodamnatus Si profcriptus. Volebateum fiib faluo condu-du referuari in quadam urbe Imperial! propinqua,fed refponfum cfl ei ti Scnatu,non Heere fibi cotra Cgfarem aHecurare quenqiiam.

Itaqp reliquit eü in munitifsima arce lua Koburg, C^tarss aiirem her Cæû/ aduêtus fuit ali’quanto tardior,propter magnos honores Si pom ns ex halïa parum apparatus , quibus honorificentiTsime excipiebatur ubicp Germai per terras Venetorum,per terras auitas comitatus Tyroh, In qui-”’^*^* bus occurrebat Si excipiebateum fummo Si gaudio amp;nbsp;fplendore, fracer fiius Rex Ferdinandus,eiufc{! populus Suacicnfis,qui nomi-natiïsi'mas habet fodinas argenteas, donauit eum nummounoquot; argentco,qui Mille ac DCC. aureos precioæquabat,omnia Cæ-fan's ftemmata ucnuftifsïme reprjcfentans, Et per terras Du-cum Bauariæ,quiin pulchcrn'ma urbe fua,quæ Monacumdi-citur,nullo non cxhibito honoris genere,illum Quatnduo retinue-runt, ßmulcum R.egeFerdinando,amp; Cardinale Campcgio fedis Apoftolicæ Legato. Die autem XV.Iunrj,in profefto corporis ChnliijCum Cæfar appropinquaflet urbi Auguftæ.’occurrerût Aduentus eiobuiam omnes Principes Si Status Imperfi, quorum omnium n nomme Reuerendifsimus Si Illuftnlsimus Domïnus ALBER-TVS, Cardinalis Si Archiepifcopus Moguntinus ac Magda-burgenfis, Princeps Eledof, uelut Archicancellan'us Imperrj per Germaniam, decentilsima oratione eum excepit: Verum tarnen pnufquam adirent, omnes ab equis delcenderuntin occurfum ad L.aut LX.pafius.SedôdCælàripleunacum fratreluOjUtuide-runt,mox abequis delcenderunt honoris gratia. Fadi autem urbi propinqufores,excepti liint fupplici deuotionc à Senatu populo^ Auguftenfi,qui pedeftres procedebant.’habcbant ramen Si Equités aliquot accuratiisime exornatos,amp; cohortes Quatuor ad Duo Milia peditum.In ipfà autem urbe expedabat aduentum cius R c-uerendiisimus Doniinus,Chriftophorusà Stadio, Epilcopus Aii-

guftenfis, cum omni Ckro fiio, qui Cæfàrem fiib Tcnfa dedux«-' runti'nEcckHam Catliedrakm, peradiscpibi ab Epikopo bene* dickionumCæremoniiSjdecancaco^ bymno,TeDeum lauda^ mus;Cærar in Epifcopi Curiam, quæ Palatina dicitur, uclut in ho-fpidum fuum conc€fsit,alr)^omncsinfuaredkrunt diuerforia.

Lutlierani nefpcreiamincrepulculûinclinato. Cefar èC illo uefpere adhuc, reeufarune nbsp;nbsp;altero die mane per fuos egit cû Ekôore Saxoni^, alqsc^ Prin-

in proceC^ cjpibus Luthcranæfaôioni adhærentibus,utantiquo moreirent ^°ris Chri Maicftatc ipfius , alrjscp cum Principibus ac Statibus Im-poris ir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procclsione publica,qua deportaretur Venerabile Sacra

mentum corporis Chrifti. Illis autem exeufantibus lefe, Sx^raultÂ obtcndentibus,quæ circa earn rem liiæ obfifterent fîdei : petrjt tan-dcm,ut fi nollent propter honorem Dei comitari, facerent falteni propter iplum Cæfarem, ut Vafalli 86 Principes Impcrij. At nec ca ratione perfuaderi potuerunt. Vnde fadtum eft.ut procelsionis tempus ulcp in meridiem protraótym fuerit. Cæfar uero nihil-iplcndida. omintis unacumalqs Principibus ac Statibuslmperij, fuisfpcum Proceribus Hiljîanicis Burgundijsqj, cam procefsionem deuotift

fime fimulSu fpkndidifsime percgit» Vencrabik Sacramcntuni portabat Primas Germanise, Cardinalis Arcbiepifcopus Mogt; ■guntinus,quemdeducebancRexFerdinandLisa dextris,amp; Margt; chioBrandcburgcnlis ï3kdor Jmperij ioachimus, Domini Mo* guntinifrater Gcrmanus,à (îniftris. Ante iplum Sacramentûpro* cedebant fæcularcs Principes,ante ecs Magiftri Curi3c,Caduceagt; tores, HeroldijBuccinatores turn Caefaristum Regis, ante quos præceclebantProcercs utriufe^ Cunætotuicp Clerus.At pone Sa-cramentum fequebatur ipk Cæfar nudo femper capire,qnamuis ia ardentifsimo fole,quadi ifîdani in manu facem ardentem geftans: Poft eum omnes Archicpifcopi Epifeopi. lufiu autem amp;nbsp;proui-dentia Cæfaris,omnes turn Principes amp;nbsp;Procercs geftabantqua-drifidas faces ardentes in ccra albataaumiongifsima proceftione diuerfi generis Mußei decantabant in I au dem Dei,et Tenfam,{ub qua portabatur Sacramentum,femper altcrnatis uicibus geftabant feni Principes ffculares. Lutheranorumuero contumaciâ Cæfar Cæfaris iia æg^rrime ferens,uoluit, utmox altera die cum fàliio condudu abi-ptû eft agi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domum, Alrj autem Principes, pacis nbsp;nbsp;concordiæ auidi,fup*

publice, plicarunt dus Maieftati,ut fedata ira, daret ds publicam audien^ tiam,iuxtatenoremEdicti,pcr quod uocati fucrant.'Quorû pett-tioni acquicCcens Imperator,Die XX.Iunqincepturus Afta publica,iulsit omnes Principes ac Status Imperi) adefle inEcclefiaCa-thedralûVbi Miflatn quidê celcbrabat Primas Germaniæ ftipra-diftus

didusrOrationem uero Lannatn diTertilsime habuit ad Principes R.D. Vuiccntius PimpincIIa, Archiepifcopus Roflanus, Nun.-cius ApoftoIicus^Cardinah's nan^ Campegius, fummi Pontifias Legatus de latere, Podagra 8c articufari morbo pracpeditus, pu-bliciF adibus raro interellc potuit.Aderant amp;nbsp;Lutheran! Princi-pesjtum in MiiTa. turn in Condone.’C^ibus pera(ftis,ad publicum in PrætorioconièiîùmexEcdefiafblenni moreproccflumefttEle-ctor Saxoniac ante Cæfarem demote equitans,gladium cuagina-tum'geftabat.In conièfîîi autem publico, generalis fada eil rerum agendarum propofitio. Ne qua uero feditio in tanta hominum Prouidêtia multitudine,aclinguarumrcligionumcpdiucrfitate oriretur:Cçiàr Cacfarfs co Mille conduxit pedites, qui Sgt;C portarum cuilodias ôé nodium ui- æmul* gihas feruarent.Publico præterea Edido cauit,ac per omnia Pla-tearum capita promulgauit,iub grauifsima poena,ne fièrent publi-cac condones ad populum,nifi in Ecclefia Cathedrali ab eo,qui ordinarius ibi erat Concionator.Id enfm neceiîàriiï uidebatur mandatum Î Qiiandoquidem ante Codaris aduentum, in multis locis diuerfae habebantur concioncs æmulationequadam, dumunuC quifq? turbam ad fe trahere conaretiir : Hie Lutherani, iilic Zuin- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ampliisima cocionabatur Apoilata quidam Zuinglianus,homo facundus ad cocitandum populum idoneus acer»Quilibrum loiiie tunc ad populum dcclamabat,ca fane ratione, ut omnia ad-uerfa,quæ regtbus terræ Canaan ibi contigifle memoratur, homo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ille in Cæfarem Principesc^ noilros minaciter contorqueret,iedac lîiæ homines Rlqs liracl,populo Dci,aisimulans:ut co commento confortaret illos in hærefi iùa,ne metu Cæfaris ad Catholicam redirent Ecclcfiam. CæterûCaefar antiquo Romanorûexemplo, Confcfsio . aclaudabili religiofoep Maiorum inilituto,caufam religionii om- fîdci Luthe nibus alijscaufis necelsitatibuscp præferenstin proximo confeflii publico audientiam dédit Lutheranis Principibus,qui ex icripto fecerunt recitari fidei fuæ confeisionem Tcuthonice, per D.Chri-ftannum Bcyertquam et Latinâm exhibuerunt,cuius Architedus præcipuus fiierat Philippus Melanchton. In qua fane poft exordium come morantur XXI. Articuli de fide iplorum,Deinde an-nedûtur alrj articuli,in quibus recêfentur abufus(ut aiunt)mutati, quorum Titulilunt. De utraep fpecie. De coniugiofacerdotum. De MilfajDe confefsione,De diferimine ciborum,De uotis Mo-nafticis,8ô De poteftatc Eedefiaftica» In articulis de fide multa dif-fiaiulabant,quæ antea aliter docuerant* In articulis de abufibus

Apertam?poterat aftutus ilk Ärehitedus uel manïfeflorutTiargufmencJâ'* dada inco dorum.Alt enini,fal(b aceufaotur Ecdefiæ noftræ, quod MifTatn esionei ^boleant. Retinetur cm'm Mifla apudnos, óó (umma reucrenda cclebratur : fcruantur amp;nbsp;ufîtatæ Cæremoniæ fere omnes, præter^ quam quod Lan'nis cantionibus admifcentur alicubi Germanicf» At manifeftij eratoninibus,Lutbcrü mulcts antea annis Sc librum

deabroganda MifTa pn'uata fcripGHc, amp;nbsp;ßerumCanonem tam mäiorem quam minoreni cxplofilîc : Ip/umc^ facn'fîcium,tum Latine in libro decaptiuitate Babylonica,tum T euthonicc in fermo-ne de nouo Teftaniento,fuftuliflê ac abnegsfiè. Atcp etiam poftea rurfiis cotra MiHam plun'ma Jcripfit,quæpi}s auribusaboniinan-da fnnt,non folum in eo Jibro Tciithonico, quem de MifTa angular/ 8C faccrdotumconfècranonc infcripfit:Scd etiam inquadam epiftola optât, ut apud omnes homines tanta foret inter Mißatn Sacramentum differentia,quanta eft inter tenebrasamp;!ucem, immo inter DiaboIumôôDeû, Optât Item omnibus bonis Chri-ftianis taie cor,ut quando audicrinc banc uoeem M ifïâ, exterrean-tur,fecp bencdiftionemuniantjCanquam contra DiaboÜabomi-

nacionem.Sic Ôé De confefsione ait in mêdaci confefsionefùa Phf iippus.Confefsio in Ecclefijs apud nos non eft abolita. Non cnim folet porrigicorpus Domini,nifi antea expJoratis abfoîutis. At conftabatplane,nullum Lutheranorû intra X, annos rite fîia pec-cata occulta confefîuni fuifte. Cefar pro innata fua dementia ac bonitate, omnia ad finem ufqi patienter audiuic, acceptoqjexcm-plari cŒtum dimifinprofunda cnim iam eratuefpersLExaminandf autem 80 confurandæ illius confefsiopis curanegociumepTheo^ logis CaiholicorumPrincipum 'demandaiiit. Qui cum intra pau-cos dies bene acre copiofamqi refponfionem adornaficut ( in qua non (blum quæerronea er a 1 it, feripturis amp;nbsp;rationibus confutarûtî Verum etiam, circa ea que rcâa erant, oftenderunt Lutherum fuis cum complicibus antea longe aliter docuine atqi fcripfiflè)exhibue-runtcamC3:fari:Cæfar Principibus Caiholicis. Quoniara uero auidi pacis amp;nbsp;concordiæ omnes erant, uifum eft cisjenius refpon-dendum,atqp omittendum,quicquid illorum concionacorcs antea docuiflentautferipfiflent aliter,quam eorum habebat confeftio» Dum autemmutareturconfutandi modus, abicruntdics aliquot» Exhibitus deinde breuior modus, iterum coftilcacionc Principura in difquifitionem uenit,fubquanam perfbna recicarideberetiplâ conftitatio.Ea Prindpum difeeptatio, uariacp confutationis tran-lcriptio,remultra tres SeptimanascxtraxitJnterea gloriabantur Lutheran!,nonfolum Auguftæiii colloquijs apud quofilibet,ied etiam

ctiatn per liter as ad diuerfas ciuitates,Papiftas obmutuifle ad 1 pfo-nimConfersionem.Quando uero in publico Cf:faris amp;nbsp;omnium Principum confeflu recitatafuit per Akxaiidrum quendam Cæ-fan's A fccretisTeuthonice, multi e Luthcranis inepte cachinna-bantur, ali) feripturæ citatos locos fcriptoexcipiebant,ut poftea reprxhenderent. Vbi aut perleda foit ufq^ ad finem,approba-uerunt earn Cpfar,amp; omnes cum eo Principes Catholici,atq3 à Lu-theranis Principibus petierunt,ut ipfiquoc^ earn acceptarent ôâ comprobarent, Atilli petebant fibi exemplar confutationis tradi. Quod Cæfàr ex iuftis caufis tradere noluit,ni(i fiib certis conditio-nibus:Nempc, ut feruaret apud fe(c,2lt; non communicarent alijs, antequam Caefar iuberet. Illi eopadorecipere noluerunt.Atc^ita difceflum eft e' conftfTu, Cæfàr non sequo ferebat animo corum contumaciamdlli fob publica fide tuti, non magnopere timebanu

Ali) Principes amp;nbsp;Status Imperi), uerentes, ne Cæfor propter Delecfîus ’ obftinatamillorumindurationem, grauius commoueretur,ac de Principum feuerioribus cogitaretremedi)s:foas interpofoere partes,Cgforicj^ dwanis a/ (upplicaruntjutfinerctcum illis amplius tradaride concordia circa religioncm, Vbi confènfît Cælâr,fcccrunt deledum certarum per- concordia» fônarum ex omni ordine et Statu Imperi) numero X VIKutco fiL-ciUus rem expedirent,ubi non efîêtopus, omnium totius Imperialis confeflusperfonaruuotafigillatim exquirerc» Deledi runtigb tur Duo Principes Eledores, Moguntinus Brandeburgenfis: Quibus addin' font T res Oratores aliorum trium EIcdoriim,Co-lonienfis, Treuerenfis,amp; Comités Palatini Rheni, amp;nbsp;Georgius Truchfes a' Vualburg Baro, nomine Domus Auftriæ»Trcs item Epilcopi,nempeSaltzburgenfis,Spirenfis amp;nbsp;Argentinenfîs»Tres præterea Duces, Georgius Saxoniæ, Henricus Brunfoicenfis,ôô Albertus Meckclburgenfîs:Et infoper Abbas Vine?,Comes Martinus ab üttingen,CancenariusBadenfis,Orator Ratifjjonenfis, amp;nbsp;Orator luliacenfis, Ifte igitur deledus petijt à Luthcranis, Ut ad colloquium cum cis uenirent in domum Capitulate Maioris ranis habi-Ecclcfiac Auguftenfis, die Dominica, quæ eratSeptima Augufti, tum» fefta Diuæ AfFrædlIi baud grauatim ucnerunt» Fado autem conicflu, Marchio Bradeburgenfis Princeps Elcdor,uir facudilsimus tiomine Deledus cotpit illos exhortari loga ac benigna oratione, ut uelint acquiefoere uoluntati Cælàfis,amp; cocordiam in fide re-ligione cu ipfo et alfj s Imperij Principibus ac Statibus redintegrate. Verendum enim efte,nifi iti fecerint, grandia inde mala exori-tura eflcjbclla (editionefeç 80 uaftationes prouinciarûi.Hfe eft fom-naaorationis, Illi poft bidui dcliberationêrelponderu nt per D»

Gregorium Bruck,uirn cgrcgic difertu, qui in omnibus fere Trax (Hatibus comuneos amp;organûeoriimfuit. Pn'mumigifurinique ferebant, in admonitione adiunâas efle minas. Deinde refpon* Him in Quatuor extêderunt articules. In quorû Primo caufaban-tur, lê no fufficiêter auditos efîè a' Cæfare, iuxta tenorê Edidti cita-tori'). In Secundo, quod exemplar confutationis non fit eis libère absep côditionibns aggrauantibus traditum.In Tertio,quod non poflènt abs^ conlcientiarum fuarum grauamine, confutationeni non pknc uifam approbareJnQuarto,quodin proximo Con-uentu Imperiali, Spirac habito, promiisio conclufiocß faóla fit de celebrando Concilie, ÔC nihil fit effedum, Et hoc refponfum in feripto tradid,erunt,quod amp;nbsp;ore iam recitatum fiierat. Dtîedus uero Principumac Statuû Jmpcrij,rurfus per Marchions Bran-deburgenfem Eledoremrcfponderunttproteftantes prirnum,fefc omnia arnica ac fideli intentione, tanquam erga cognâtesafR-nescj5 8^ amices fuos, agere, nihil animo offendendiautminandt dixifieautdiduros'cfiê, Quæautem de malis fùperuenturis dixe-runtjcd referenda cfie,quod metus fit,fi' abscpconcordia deter-minationc dilcederetur ex ifto Côucntu.’multitudinem picbis rur-fijs in feditioncs tumultus cxcitatûiri, undeipfis toti Nation! Germanies grauifsima pofsint oriri incommoda. Deindere-Iponderunt ad Quatuor articules, Ad primum fane, Qiioniam feripto ad Qua* P’'opofitä,iuireritqj, ut fi pluraadhuc proponendahaberent, pto-tuor ai lieu ponerent, ut fuper omnibus una fieret confultatio Sd rcfponfio, !os Luihe. admifcritq;,ut poftdatamàluaCplarea Maieftate refponfionem, ranorum. per Principes ôC Satus Impcri), amice cum ipfis uîterius tradarc-turdeconcordia.Non cfieigiturcaufândum contra Cæfarc, tanquam non fatisfecerit fuoEdido. Ad fccundumuero,Non uideriiniquas fuificconditiones, quibus Cæfar Confutationis ex-emplar traderc uoluit, quoniâ ipfimet iciant ac meminifiè pofsint, quomodo Edidum Vuormacienfe fucrit ab eorum Concionato-ribus publice ac palam derifum, dcfpedû SC peruerfiimdn opprobrium, contcmptum,amp; irrifionem,tumC3cfarcæ Maieftatis, turn omnium aliorum Principum Statuum^ Imperrj. Voluit igitur Cæfàrea Maieftas, ut ifta fua Rcfponfio non cômunicarctur alfjs ante tempus,ne quid fimile contingeret : Cum non ignorêt, legibus quoiq^ fub poena capitis prohibitum efle, ne publice adunatis Cofeientia turbis de fide difeeptetur. Ad tertium autem refponderunt cunt ueniæ prgfatione,Quodini uidcantur fibi facere confcientiam,ubi non eft opustVbiuero maxime opus eflet,ibi uuUam faciant.Ma-xime

xime eniin ttmcre debcrcnt fuis confcientr)s,quod ab Ecdcnæunp täte rcccdunt, quod Apoflatis plus crcdunt, quam R.o. Ecddîæi quam fanóiis patribus, Gencralibus'cpConcihjs : quod ilh's contra leges amp;nbsp;Canones, multapermittutnin lubuerfionem multorum. Hoc fakem confyderareuelint, quam fintilli diuerfi SCcontrarr) inter fcfc,quam multas in feótas difcindantur,quam malos pepcre-rit eoruni noua dodrinafrutkusXongeigiturtuiius fore ipforum confcientijSjCxfari 2iC Lod EccleGxconfencire, quam talibus Apo-ftatis fuas credere animas. Ad Quartum deniep articulum re- Concilium Ipondentes excufauerunt Cæfarem, quod propter grauifsima duo bdla,quorum altcrum aduerfus regem Franciæ eiusq^ focderatos, akcrumadueriusTurcas Vicnnamobfidentes,gcrebatur:non pO' meriteelebrariConcilium, quodcp non ignorarêt ipfi, Lutherunx Vuormaciac nihilifeciße Concilia, nec ad hoc ptrfuaderi à Princi-pibus acSatibus Imperrj potuiffe, utcaufam iuam futuriConcik) determinationi fubmitteret, eumcpinterim(cripfiiremukaaduerfus Concilia,quibus corum autoritate populo uulgaricontempti-bilem fecit.Rogabantigitur,uthisomnibus perpenfis, mallcntin concordiamcumCadareaMaieflatc amp;cum tota Ecdefia redire^ quam cum periculo liiaru animarû in fchifmate permanere.Quolt;i flfeirentipfi aliam concordandiuiam,proponerent,utad Cacla-ream Maicftateni de ca referri pofsit. CumautemLutherani hanc refponfionêiniquius ferret, quoduiderctur tangere coriim animas, honorem, conlcicntiam acobedientiamCaefari debitamî pcticrunt tempus deliberandi, ut accuratius rcfpondcrcpofsint, Hoc cis facileconcefkimeft: Marchiotarnen publiceintcrrogauic omnes, qui in deledu erant. An non omne, quod ipfc dixit ac re-cenluit,communi omnium confilio dccrctum fueritcEt omnes con-fefsi lunt,ita efle.Lutherani ergo in liia reiponfionc muko uerbo-rura exquifitorum fuco fefe ab obiectis excufarut,maxime negan-tes,quod ftparauerint ft à generali EcclcGa,aut quod Cgfari ulianx culpara afcribant,aut quod Ediftumeius irriferint,quodiie Conci-lijs non debitum tribuerint honorem. CXuod ucro alij fcripftrint auc feceriht.id libi imputari non debere. Cacterum de alia uia con^ cordandi id dederünt confilij , ut ex utraq; parte in pari, attamen paruo, numero,quædam perfonæ,quæ Sc remintclligerent,amp; ad pacem concordiamcp inclinatæ eiftnt, deligerentur : ut luper contentions articulis inter feinuicem benigne amp;nbsp;amice tradarent, 1Î Dckdîus quo modo pofsint concordiam inuenire. Vnde fatftum eft, ut minor, in? minor delcftus ex utracp parte fatftiis fit.Catholici fane delcgerunt Septem ftptem dun£axatperfonas,nempe Duos Principes, Duos Jure- Septem.

côïîiîtos, tres TheoIogosïVrpoteEpiTcopu Auguftenfcm Chrp ftophorutn, Duccm Brunfuiccnfern Hcnricum (Sgt;C poft eius iuflu CxCaris abictonem, Duccm Saxoniæ Georgium) Cancellartum Archieptftopt Colooicnfis, Cancellarium Marchtonts Badenfis, D, Io. Eckium, D. Conradum Vimpinam, D, Io. Cochlæum. Totidem perfonas delegcrunc quoiç Lutherani, at^]^ cdam in tali diftèrcntia î Nempe Duos Principes, loannem Friden'cum filium Ekdoris Saxoni^^ôC Marchionc Brandeburgenfem Georgium: Duos lureconfultos, D. Gregorium Bruck, amp;nbsp;D. Heller, T rescp TheologoSjDodoratu tarnen Theologiæ non infigmtos,Philip-pum Melanchtonem,loannem Brentium,8^Io. Schneppium. Traâatus nbsp;nbsp;nbsp;Ifti ergo fic deIcdi,Dic XVI. Augufti, peraâo prandio, con-

eorum, ueneruntin Excdra quadam Practorq,ubi præmifsis uarqs pro-amrjs Sgt;C confultationibus,ubi confeftiim fuit,propofita eft Luthe-ranorum Confelsio iit ilia examinaretur articulatim. In primo igi'tur confeflii illo,concordauerunt mutuis acbenignisuerborum interpretationibusin XI.ArticuIis,confcdcntcs ufcç in extremam uelperaiAItero die iterum conftdcrunt Sgt;C ante ôô poft prandium» Vnde fadum eft, ut circa XXI. articulos illius Confcfsionis, quae ad fidem pertinent,concordarintin XV.In tribus ex parte difcor-diamanfit,ô^Tresad pofteriorem Confcfsionispartemremifsi liint. Cæterum circa ftptem articules, quos de abufibus inferipfe-

rant, durius diutiusê^ îaboratum eft: Neep in ullo ad plenum con-cordia reperta eft,quamuisftrenucab utra'epparte inuigilatum fuerit. Die ita^ XXII. Augufti,fecerunt Catholici ciufmodi Delcâus a^qorum relationemin publico confeflu ad omnes Principes Sta-adhuc mi»Imperrj.Quiubi intellexerunt,remin pluribus adconcor-diamfpedare, Sgt;^inpaucioribus(quae utiepin concordiam redu-ci poflent abfeedente pertinada)hærcre difeordiam: Vt res d' tias pcrageretur,adhuc minorem feccre deledum. Delegerunt fane Tres tâtum,Duos lureconfultos fiipra didos Cancellarios, ÔC Vnum Theologum. D. Io, Eckium, Quibus mandatum eft,ut cum totidem perfbnis ex altera parte dcIedis,Duobus lureconliil-

tis,amp; Philippo Melanchtone,agcrêtfûper rjs,qua2hadcnus con-DifeefTum cordata non erant. Attentauerunt quidem illi rem aliquot ui-cord?a dbus.’Nihil tarnen cfRcere potuerunt. Et iam feftinabat ad abeun-

dum EledorSaxoniæ,qui ultra IIII.MenfesAuguftæ cum fuis fu- , erat, Cun^ Catholici intellexiflent, Lutheranis difpliccre, quod ilU tradatui nullus intereflet Princcps:dccrcuerunt,utdcnuo con-lederent illi feptem amp;nbsp;feptem, qui prius deledi fucrant. Eledor aut Saxonia: Iongiorismora:impati€iis,petijtàC3efare mifsionem:

amp; abijt cuni fuis, Interea dum hæc agcrcntur Aiiguftæ j Lu-thcrus uan’os sediditlibcllos Tçuthonicc,quibus amp;nbsp;Cæfarcm Ger- Libn'Lu«» nianis, ôC Epifcopos pkbi ac NobiKtati odiofos rcddere ftudebat,

b îibri, non folum per diucrfas Gcrmaniæ urbes (pargebantur, fed Só Auguflam mincbantur, atc^ ctiam palam propc euriatn Ekcloris Saxoniæ interdum ucndcbantur.Quorû unus erat quæ-damepiftolaad Cardinalem amp;nbsp;Archicpifcopum Mogununum« In qua dcdarabat Piàîmum (ècundum: Quare fremuerût gentcs, Quafi conuenident Principes Auguftam aducrfus Chnïtum Euangelîum eius.Et in fine illius epiftolç,tanquam zelans Germa* niæ defcnfioncm,odiofilsime ia Papara inueâuSjCæfarcm quocp perflhnxic, quod Coronam Imperialem a Papa rccepcrit,abs^ Gcrmanorum Princfpum præfcntiarAdieifta bac Ironia,iuxtate-norem BuIIæj'n hæctandemucrbaconcIudens,Non pofium non Ibliicitus efie pro paupere,mifera,derdida, contempta, prodita ac uendita Germania, Cui nihil mail, fed omne bonum fauco,u£ dc.-beo dijfculæ patriæmeæ.Ex Eremo,ferfa Quarta poft Vifitationis, , Anno AliuiuucroLbrumfcripficadomncs Ecclefiæ Prf' Liber con*' lacos in genere, quern inferipfit, Admonitionem ad Ecdefiafticos traEcclcfi* Aus]'.ift r,!n Dieta Impcriali congregatosjn quo fane tanra eft 5ó fihr doâ:rinæ,nouæc^ inftitutionis Ecclefiafticæ commenda£io,ÔÔ Epifcoporumomniumcp EcdefiæCæremoniarumamp;c obferuatio-num repræhenfio, ut nihil poft it ad concitandum in Clerü Laico^ rum odium fcribi uchementius.’Sc tarnen omnem illam am ariden-tiara fuara ueftiuit prætextu bonæ intentionis confihj^ ad paccra. Adlongum ibi commémorât luæ doclrinæ beneficia,quibus pur-gaueriL ab erroribus SC abufibus Ecdefiâ,amp;L Epiicopos Iibcraueric à Papa? Tyrannide, à Monachorum importunicatibus, Et ea fie magnificat atep gloriatur fuper r)s in malitia iua, ut nullus Rc-gum aac Impcratorum ca prfftare potuifTec. nbsp;nbsp;Rccenfct item ar^ Vcrb.î Lu«

ticulatimabufiiSjDc Indulgentes,De Confefsionalibus,De Con feftione, De Poenitentia. Vbi ait fentinamipfiusmet Infernielîè, pœnuêtùil adeo,iit fi Epifeopis omnis alia abominatio ignofeeretur ac condo-narctur : ifta tarnen nunquamignofei queat, quæSC infernumre-pleuerit,rcgnum^ Chrifti crudclius deuaftauerit,quamTurca auttotus mundus unquara facere poftit, Docuiftis enimnos (inquicifatisfaciendum efiè per noftra opera pro peccatis, etiam erga Deum.ô^ hocdicitur, ptxnitentiam agcrc pro peccatis.Quid »am hoc aliudeft dicere. Oportet te pro peccatis tufs iàtisfacere, quam iftud. Oportet te Chriftum negare, Baptifina tuumreuo-care,Euangdium blaIphemare,Dcu mendacij arguer€,remifsionç nbsp;nbsp;nbsp;. _ .i

- .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccatorum non credere, ftnsuincm ac mortem Chn'fti pedi'bu«

fit ctilumnidri calcate t bpiritutti lanCtum uiolare, per tc iplum ciulmoai uirtutP dc bldfphema^ bus in ccelum afcendereC Äh quac linguæ ac uoccs hac de re fufficp ^*^^*^*^ loqin' poHùntC Quid hæc igitur fides aliud eft, quam T urea-r^iocos^^Z nbsp;nbsp;nbsp;Gentium^ èC ludæorum fides çQui omnes quolt;j per opera

gf/icfilt; pro pec lua fatisfacere uolunt. Ex hac (inquit) abominatione omnes aliac 6itis poeniten^ ueneriintjC3i(cß necefiario l'nde ueni're oportuit:Nempe,tot Mona-coiidernntS“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CoIJegiatarum^ Ecclefiarum fanâitatem propHam,

cumfuis cultibus diuinis, MiflârumfacrifiaajPurgatonumjV/gf* lias,Fraternitates,Pcregnnationcs,Indulgentias,Ieiunia,Cultuni fàndorum, Reli'quias, Spiritus tumultuantes, totam^:^ procelsio^

Verba Lu nem Infernalis ambitus. Hæc ôé id genus multa ibi exprobrat, th.pro fatif At uero in tradatu Colloquq,quod crat inter leptê 80 feptem,circa fadlione. Xll.arnculum Lutheranicæ confefsionis, ubi cum h^filfet difeor^ dia,propter fatisfaôlionem,quamdiamus tertiam poenitentig par^ tem:didum cft primo uelpereilIOjCochlxo amp;nbsp;Phih'ppo, ut altero die mane ea de re quicquàm pro concordia afFerrent. Attulit itaeg

Stptictps G}», Cocblæus locum unum ex Septicipite, quem Lutherus contra In* dulgennasin afièrtione XLI.articuIorum (quos Leo Papa X.in Bulîa publiée damnauerat) circa Quintum feripferat,In hæc fane uerba. Ecclefia mater,pio aftrdu pr^uentura manum Defcafti* gat fîlios fiios ïatisfaâionibus quibufdàjne incurrant flagella Deiî Si'cut Niniuit? operibus fins fpontaneis prfuenerunt iudicium Deû Hæcpana arbitraria eft (inquit) non in totum, ut illi uolunt, fed tarnen neceflaria.Nam aut nos,aut hommes, aut Deus punit pec* cata, quod illi per Indulgcntias tollunt omnino. Cum fi eflentpfj paftores,potius imponerêt panas, ôc Ecdefiæ exemplopraeueni-rent Deum, fîcut Moyfis cum præucnit, occidendo filios Ifraêl, Confufi ru propter peccatum uituli aurei. Optimum autem fuerit, fi nos ipfbs bore Lu- punifemus. Hæcibi Lutherus. Qiiæcum in confiflù eflenta' ca uerbf lo.Eckio ex feheda recitata, Septem Lutherani, fe inuicem in* tuentes, paululum taccbant : Philippus proxime afiidens, fiiffijlb rubore uuitu diccbat,Scio hgc firipfifle Lutherum.Cun^ nihil ad* deret amplius, Dux loannes Fridcricus dicebat, Quando firipfit hæcC forfitan ante X.annos.Dicebant CathoIici,Qiiid tumC fàtis eft nobis,hanc ipfîusmet fintentiam elfi.Tunc ira common' Bren* dus amp;nbsp;Sneppius,dicebant,Se non adefrc,ut Lutheri feripta defen* -derent,fed ut fiiam aflèrerent confelsioncm. Miifa ergo facienda eflè ea Lutheri firipta.Hinc,ut ulterius proccderetur,hanc fiia ma*

Verba Phi nu firipfit fintentiam Philippus.Non recufàmus Tres partes pce* ppiMcl. nitentiæ ponere,fiiIicctContritionem,quæ fignificatterroresin* cuflbs

Cüdos coiifcicntiæ agm'to pcccato^Confeßione m,fèd in hac opor*-tct refpicere ad abfolutïoneni, dh' credere. Non enfni reiliïttitut pcccatuni,nificredatur,quod propter mentum pafsionïs Chnfti remittatur, T erna pars ell Satisfaótio, uidelicet d igni fruótus poe-nitcntiæ: Sed propter fatisfadiiones côcorditcrfennmus, non re-mitti peccata quo ad cuJpam » Verum de hoc nondum conuenit, utruni ncceirariæ fint fattsfaóiiones ad remifsïoncm peccanqtio ad poenam.His ita. fcriptis a; Philippo, ad ultcn'ora procefTum eft.

Cunqjincodem Tradatu circa Quartum articulum, Cathoh'-Cl nollent adnu'ttere. Nos fola fide luftifîcari, quandoquidê Ia-cobus Apoftolus id non admittftdta concordatum fuitjUtdicatur quidcm,nos fide lufiificarfifed non fola fidc.Quia id nulla fcn'ptu-ra habet,fed potius contrarium. Et D.Io, Eckius addidit locum, ut nbsp;nbsp;nbsp;°

hæcuoXjSola^remittatur ad Calcearios,qui probe intelfigât, quid Teuthoniccfola fit,amp;l Ici'ant fola commodeuti. Omifiaigiturhac uoce,Sola,concordatum eft,quod luftificati'o feu Rcmifsio pccca-torum,fiat per gratiam gratuni facicntem amp;nbsp;fidem formalitcr.’Per \ üerbum uero nbsp;Sacraraenta inftrumentaliten At Luthcrus cum Supevba

effeteodem annointerrogatus a' quodam amico,Cur in Paulo ad ccnlura Lu Rom.3,diccretin Teutlionico,hominemiufi:ificarifola fide:Cum the. contra id Paulus no diceret, Et per hoc darct Papiftis anfam calumnian- P^pdas. di T cuthonicam eius translationem. Ipfe luperbifsime magn o cum contemptu Papifitarum illi refponditPrimum ut ita diceret Papt-ftis. Si Lutherus certo lcirepotuifict,omnes Papiftas inunum con lundos,itahabiles exiftcrCjUt uel unurn Capitulum in fcriptura noflent rede aebene in Teuthonicumuertere, quodeauoluifiet eflehumfIitate,ut cosorafiet pro ope nbsp;nbsp;adiutorio aduertenduni

nouum Teftamentura. Deinde, uteis diceret, Luthcrum uertifie nouumTeftattientum in Tcuthonicum,iuxta fummam diligem tiam facultatemcp Iuam,8lt; per hoc nemiiie coegifie ut legat.Suum itac^ cireTeftamcntum,iuam^ Interpréta tionem, fierrauerit ibi, nolit iupcr hac indices pati Papiftas : quia habeâtadhuc nimis Ion-gas ad hoc aures, amp;nbsp;eorfi Ika Ika fit nimis dcbilc,ad iudicandum Iupcr Interpretatione ex Latino in Teuthonicum. Ipfiim quidem feire probe,eos uero minus Icire quam animal molitoris, quid ar-tis, diligentisc ,rationis 8Ó intelligentiserequiratur ad bonam In-terpretationem: Qiiia non Hint expert! * Qui fi duo prima uerba Matth.i.Liber generationiSjinterpretari deberent, nullus corum feiuiflet ad hoc diccreGack,amp; iudicant mihi nuc totum opus, pul-chri fane focrj.Siergo (inquit) Papiftatuus multa uult garrire de hac uoce, Sola, ci confeftim dicito fic, Dodor Martinus Luther

uult fie habcrc,amp; dicit, Papiftam amp;nbsp;afinum cfle rem unamiSic uo-Io,ficiubeo, fit pro ratione uoluntas, Nolumus enim Papiftarutn fcliolares autdifêipuli efie, (èdmagiïlri aciudiccs.Hæc id genus Confefkh ibimuItaeôtémpti'mS^ fuperbe Lutherus» Augufiaeucro poft Zuinglia» Lutheranos, alla fidei Confcfsionê cxhibuerunt Caefari Oratores tuo^j^l'ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ciuitatum Itnpenalium, ArgentinenfiSjConftanticnfis,

glfj. Quamuis uero Cathohos exofaefietea feda, maxime, quo J negabant ueritatcmcorporis 8^ Gnguinis Chrifti in Euebanftia, Mifiàm^ prorfus abokbant, demoliebantur altaria,Cïboria, Imagines facras, alïa Eedefiarum ornamenta.’Iuxra tenorem ta^ men EdïdiCïtatorq,concefia cftillis publica audienna. In qua coram omnibus Imperq Statibus,recicatacft corLiConfefsioî Adeo (âne aftutecomptis uerbis adornata,ut fimplicioribus,uelutpcr otnnia probabilis, facile imponere poflet, adeo bene Rica tam hagt; bebat fpedem pietatis.CXuam Caclâr per eofdcm Theologes, qui Lutheranam confutauerant Confe(sionem,confutari l'ufsit, quo* rum confutatio publice itidem recitata eft. nbsp;nbsp;Cæfar itaq; Rrio ab

illis petiot, ut cKmifsis erroribus cum Maieftate fua , atc^ cum alijs Imperi) Principibus ac Statibus, in fide amp;nbsp;religiotie confentirent, Illi uero refpondebantTe adhoc non habere mandatum aut com-mifsionem À fuis ciuitatibus. Petebant autem exemplar confuta* tionis, ut fuis exhibere poisint » Quod Cæfâr iuftis rationibus de* negauir,quamuis uellet permittere,ut eis bis aut ter aut (aepius reci* taretur,fi audireuclint. At illi pertinaces in opinionefua perftite* RcccfTusa runt, Cæfar difeefiuris Lutheranis certes propofuit articules Cæfare Lu /n publico receflu : Ncmpe,ut intra X V.diem Aprilis proximc Ri* tlieranisda tun darentfigillatum relponfum. An per omnia cu fua Maiefta* te,amp; cum alps Principibus Statibus^ Catholicis, in fide conueni* re uelint necne. Item, Vt interea temporis nihilnoui in caufa fidei finerentin tern's fuis aedi autuenundari. Item, Vt aliorum fubdi* tos non allicerent ( ficuthadenus fadum fuerat ad fuam fedam, nec ab antiqua fide abducerent. Et fi qui adhuc efient in tern's co* rum, quifidemtenerent Catholicam,ne cogèrent cos in fcóam (uam,nec^ ab antiquis ritibus arcerent. Item, Vtaduerfus Zuin* glianos amp;nbsp;Anabaptiftas cum Catholicis conuenirent,ad confii-Icndum,quid contra eos agendum fit. Verum illi eiufmodi articu* -Generalis los recipere noluerunt,amp; fine concordia difeeficrunt. Caefar ReceiTus, autem nihilominus pofteacum omnibus airjs Eledoribus Stati* busep, 8ó alfjs Principibus in generalireceflu (ut uocant ) firmiter conclufitjUt omnes conftantifsimc in prifea Maiorum fuorum re* ligionc

ilgione ac fide permanerent ♦ Hæc aó:a funt Auguflæ ab otnni' busfîgiUaôm fùbfcripta Die XIX.Nouembris.Deindedifceflè' runt omnes, Cæfàr Rex^frater eiuSj multi cum eis Principes» . deicenderuntueriùs Coloniam:Ali) donium,reuerfî funt. Cactequot; rum Lutheranorum Confeßio per T y pographos diuulgata fuit» jyp-g typis cxcuià Auguftam uenit, antequàm folueretur Principum ß, conuentus. Cæfàr quoc^ commiferat quibufdam Theologis, ut Confiitationem illius AuguftæTypographoalicui excudendara traderent.Cunlt;^ ea de re Cochlæus iam cum Alexandre Vuifîen-horn T ypographo, qui aliquot eius opufcula iam an tea excude-ratjCgifR’t : abijt Illuftrifs. Princeps, Dux Saxoniæ Gcorgius,cle-mentiisimus Dominus amp;nbsp;Patronus eius, cum quo ô£ ilium abire oporfuit,propter uiarum pericuIaîAli) alijs occupati negocqsjædi-tionem Confuta.tionis omiferunt. Atque inde faótum eft, ut in hanc ufque diem xdita. nom fuerit ea Confutatio, luce alioqdi non indigna.

Vm Cæfàr alijc^ Principes ac Status Imperij, in grneraliRccefîuconftantercondufîflentjperma' t/ofi iibeiij nendum eflein antiquafide acreligionepatrum, Luih.con* nihiJf^p innouandum aut mutandum, ante Gene- ira Cxf, ralis ConciIi)dctermin£^tionê:Lutherus, qui probe feieb at, quam fortitcr effent Eleöori Saxoniæ confoderati aliquot Principes ac Ciuitates fèdæ fîiæ, cerpit fero-cifsime protcruire,£dens T euthonice libellos duos.Quorû unum infcripfit,Glofàm in Prftenlum Ediâum Imperiale:alterum,Prg-monitionem ad Germanos fuos diledos. In utroc^ fane protefla.-tur nequifsimc, fe non fuadcre ad bellum aut feditionem, cum interim nihil faceret ftudiofius aut uchementius,difFamando atcç cri-minando, non fblum Papam amp;nbsp;omnes Ecclefiaflicos Prælatosî Verum etiam Cæfarem,omnesf^ Principes Catholicos, quos uo-catproditoresac fceleratos nequam, mcndacescp nebulones SCc. ceffufeu In Glofa uult omnibus perfuafum effe,confidu fuiffe fub nomi- Decreto ne Cæfaris receffum Auguftenfem, quern Edidumuocat.Contra Imperiali quern fic fcripfit Cochlæus T euthonice, Quis es tu,infamis intefta-bilisc^ ac damnate hæretice, ut aufis , publicum ac legitime con- ” °’ ftitutum, atcß unanimiter conclufum receffum totius Ro. Imperi), hoc eft, Generale Decretum lmperiale,dicere prætenfùra uel puta-

tiuum Editflum CæfàreumC Cum manifeflum fit, 5^ negari non pofsit, quod illi Rcceflui decreto, non folum proprijs manibus lubicripferunt Cæfar ipfè, Eletflores item aliqui, Principcfij alij PræIati,Comites ac Barones permulti, Qui pcrfonalitcr præfen-tes fuerunnScd èC alij non pauci Principes,Prælati,Comitescp

Numerus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberæ turn Imperiales, per fuos legi-

Principum^’”^®^ plenum habentes mandatû,Procuratores mifibs^ Ora-ac Statua tores,itidem fubfcripferunt abfentes,tanquàm præfentes (Étenina

in cake lÏIius rccenus,cómeniorantur (ùbfcripfiHe,fiuc per k/pfos, flue per leginmos Procuratorcs aut üratoresfuos, OuinCp EIcgt; (flores, Principes ali] :Ecckfiaftici quidem XXX.SæcuIares nero XXIII» Abbatcs XXI bComitcs Barones XXXII. Ciïip tatesdenicj Iibcræac Imperiales XXXIX.) Verum etiam plenum robur addiderunt,appenfis (igillis, tumipfius Cæfareæ Ma-icIlatiSjtum quorundam Elecflorum aliorumi^ Principum ac Dominorum , loco omnium aliorum. Defperato igitur Apoflatac in ciufmodi Iibris nihiJ prorfiis fidendum autcredendum cft,qui non erubefcitjtotPfincipum acStatuiim Imperq, ipfius^ Cæfaris fiib-Icriptioncs, figilla item nbsp;nbsp;literas reijeere, calumniari,reprobare»

Vbi mendacium eius,ufq5 adeo manifeftum, poteftper literas 5^ figilla in os cius retorqueri uifibiUtcr atlt;$ etiam palpabiliter:Ita, ut facile fuffocaretur, fi omnia ea figilla faucibus eius intrudcrentur, Hj'c ille,contra inlcriptioriê acproteflatione Lutheri, At liber ipk nihilo melior autuerior elf ipfa inkriptionc,aut proteftatione eius, Etenim circa principiumùthementcr conuitiatur^quodin Recefib IcriptumcftjLuthcranoriim confefsionem fuifie perfacras literas, iuflasc^ rationes confutafâm. Vocat autem ipfam confutationcm (edquod Lutheranisin manus traditanon fuit,necædita)No-duam ac Vcfpertilionem^quæ lucem fugiat, ut no aufint earn Ca-tholici in lucem dare. De utracp autem Ipecie agens,prælùpponi» lamomnibus perfuafiim cft,Chriftum in Euangelio præcepifie, ut Laicis detur utracp fpecies : Hoc ufus iundamento, miris conuitqs ludibrijsc^amp;f crirainationibus infectatur qujdâ uerba Edilt;fli,neni-pe,quod bcclefia inflintflu fpiritus fantfli, bonis^ rationibus,falu«' briter inflitueritjUt extra Mifiam una tantum fpecies porrigatur, Hie meretricem uocat Ecdefiâ Papæ, hic alias iaftitat Ecclefias fub utrat^ fpecie Laicos communicantes,hicEcclefiamamp; peccareS^ ' errar« affirmât : hic queritur Chriflum a Papiflis mendacem fieri, hic Ecclefîæ uiolentiam iniuriamcp a Papiflis illatamincufatthic docet, Ecclefiæ neep credendum nec^ obediendum eiTc, ii præter amp;nbsp;extra uerbum Chrifli loquatur aut inflituat aliquid : Hic pcc-

cant in fpiritum fanóluni Papiftc, amp;nbsp;impanitentes deicendunt ad Inferos. At tandem poftmulta folialibri, fie minando concludit» Confidenter(inquit)blafphemate Papiftici Afini,du tempus habe-tiSjBreui aliter fîeuinterim Edidû hufuimodi nemo feruet, nifî fîlq Diaboli. nbsp;nbsp;De Miflà feribens ibi, multis primum Ironfjs irridet honû

uerbum Cardinalis Campegq, de latere Legati, qui ad Cæfarem dixiiïê fertur. Se malle in frufta diicerpi,quàm permittere,ut Mifla abokatur aut mutetur. Deinde irridecuerba Ediâi, quæiubent utruncßferuarein Miflâ Canonê, aliafcç confuctas Cæremonias, Ait ergo Ironice. Quoniam per inftinlt;îîum ipiritus fândi amp;nbsp;per Euangelia,confutata eft noflra confeisio:oportet in Euangelijs re-periri utruncp Ca nonem, Cafiilas amp;nbsp;calices, raluras ÔC Cappas: uendere Miflâs fcx nummis, animabus in Purgatorio,nautis in mari,mercatoribus in terra, ægrotis in domo, ôô omnibus in qui-buslibetcauiïsdn fiimma,nundinas ôi negociationes ex Miila fa-cere. Ita mi frater, quid uidetur tibi de his magiftrisîMulta dicun-tur, quod Aquilæ Lyncesq^ acute uideant : At collatæ ad hos ma-giftros,prorEis c£c? lunt.Qui in Euangelqs uidere pofliint ambos Canones,ueftcs,ac omnis generis nundinationcs Miflg.Hi pofiunt profedo acuti uocari Dolt;Hores,qui alicubi altius quam inter Galli-nasfedcrunt» Poftmultauero adamarulentias calumnias^re- Conuitia uerliisait. Sedquidmulta aduerlits procaces blaiphcmatores 8d impœnitêtesPapæ Afinos dilputem C Eft,ut dixit Epifeopus Saltz-burgenfis. Ah quiduultis reformarc nos facerdotes,qui nunquam boni fuirnus, Eftote igitur non boni, acmanctenon boni in Dei ueftri,Diaboli nomine.Quid ergo conamini feformare nos,quos confitemini bonos cflê,iuftamcp habere caufamC Non fatis cft,uos tiebulones ac Dei proditores eile, quemadmodum inuerccundc , iaâitatis uofmetipfosCamp;c. De libero arbitrio,quum in Ediâo di- ffcompTra ceretur error ille non humanus, fed pecuinus ao blafphemia Dei: no Prînd« Ibi poft longam criminationem, ignominiofam aftèrt fimilitudi- pn ad por« nem de porcis,dices. Perinde atf^ fi dodû amp;nbsp;illuftrc pecus. Porei, cos. in Imperiali Conuentufuo concludcrent.Nos porei præcipimus, ne quis teneat Muftatam efle preciofam fpeciem aromatica:Quid uero fit,nos nefeimus. Arbitramur autem, aliqui quod fint filiquæ: Nonnulli, quod fint furfura : aliqui, quod fint brafsicæ folia : aliqui, quod fint preciofa opipera rufticorum fub ftpibus. Sic no-ftri dodi ac Illuftres Porei Auguftæ tam lapienter agunt, 86 ihte-rea blalphemantucritatemDei,uelutrem pecuinamac blaiphe-mam. De Iola fide,cu in Edido praccipcretur,ne doceatur poft- ß hac,nudanifidenifolam, abstjeharitate ac bonis operibus, iufti- Lut.m Pa* T ij ficare: piftas.

ficare:Ibi magno cum contemptu ait Uuthcrus, Quid boni Pofci'^ ni Dodlorcs eiufmodi intclligant de hoc fublimi ac facro articulo^ cum ne humiles quidcmarnculos ferre queanuVcluti,Quod uir poisit habere uxorem,amp; mulier maritum:Quod homopofsit ede^ re ac bibere,quicquid ei Deus dcderic ac procuraucritrQuod Chri* ftianus poisit utranq^ fpeciem Sacramêti fumcrc,et id genus pîura. Indignum forec,uc tam ftolidum pecus focdi^ pord hanc Muiêa-tam olfaccre deberent, taceo edereacucici. Sine eos doccre atep credere,eum peccare mortaliter,qui in fuppellicio pedif,amp; eum efle

Luthed de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui in altafi Ventum cmittic, Veruntamen quum

fola fide dideam ( inquit) quod hunc præcipuum articulum Diabolus fem-per blafphcmat per fuos PorcinosDo(ftores,nccpquieiccre aut cefiare poteftrDico egQ Docflor Martinus Lutherus, Domini no^ ftri lefu Chriftiindignus Euangelifta^quod hunc articulum (Fides fohjabsep omni opere,ii)ftificat cora Deo )firmû atq^ inconcuflurrt permittcre debet Romanus Imperator,Turcicus Imperator, Tar^ taricus Imperator, Perfarum Imperator, Papa, omnes Cardina-les,Epiicopi,Sacerdotes,Monachi, Moniales,Reges,Principes, Domini, totus mundus fimul cum omnibus dsemonijs, ÔÔ debent infuper habere ignem Infernalem fuper capita iùa, amp;nbsp;nullam gra-darum adionem, Hiceflo meus Dodoris Lutheri Inftindus «i fpiritu fando, uerumq? ac fandum Euangeliuni, nbsp;nbsp;Hæc id gegt;

nusmulta impudenter iaditat nunc minando ÖCterrendo, nunc gloriando amp;nbsp;infultando,fæpiisime(p calumniando Luthcrus,Dc celibatu facerdotum, de Euangelio fuo, de bonis Ecclefiaflicorum, alijscprebus.Tandem fub finemlibri,gloriofumde feipibcanit EncomiQ Encomium Epinicium.Ego (inquit)Dodor Martinus uocatu» Lutfi, de fe c|5 coadus in hoc fui, ut ficrem Dodor, abfep mea uoluntatc, ex

°’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mera obedientia. Ibi oportuitme Dodon's officium fiilcipere, 8Ó

Charifsimx meæ feripture facrac iurare ac uouere,ut iplam fideliter acpureprædicaremac docerem.Inter docendnm ergo cecidit miht in uiam Papatus,uoluitép me prohibcre.’ld luccefsit ci,ficut prp ocugt; lis eft,8^ adhuclemper peius fuccedet.Ego in Dci nomine atq?uo* catione,fuper leonem Ôclèrpentê ambulabo, amp;nbsp;fiiper catulumleo' nis atep Draconis calcabo,idêp in uita mea debet inceptum, amp;nbsp;poll mortemmeamperfedum eile. Sandus loanncs Husdemepro^ phetizauic,quandocx carcere Conftantiæ in Bohemiam literas -mißt.Nunc affabunt quendam anferemiHus enim anlercm cunt) Atpoff Centü annos, audientcantare quendam Cygnum, quempatidebent. HæcibiLutherus. In altero autem libeller, quem Præmonitioneni inforipfit, adhuc multo uauior eft men-tiendo.

cndojgloriofior iadando, tcrribiKor minando, maligtiior^ cagt; ïummando^CerteCochlæusmoxeprimis duobus Duernionibiis / illtus Iibri, excerpfic confutauit XV.minas amp;nbsp;mendacia. Quogt; Vcrba Lui rum ultima duo fichabent.De cætero (inquit) non unum aut alte-rum Papiftam,fed totum Papatum fupcr me oneratum uolo,quo^ usq? iudex in coelo fignum faciat, Ne^ uolo, nec]p poiTum mihi tigt; mere a talibus Dei hoftibus.Eorum proteruia,efi: meaanimofîtâsî , corum ira,meus riius. Item, Nolo hominum coicientias dimittere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

oncracas hoc periculo ac metu,tanquam feditiofafiteorumre-pugnado.Intalienimcafii nomen iftud nimis eft amp;nbsp;malum Si graue. Oportet aliud habere nomen, quod iura bene inuenient.

Non oportet omne id feditioium efle, quod cruenti canes ièditio^ (um criminantur. Ad hæc itareCpondit: Cochlæus Tcuthonice, Refpofum Magnificaquidem uerba Luthero non deiunt,Ilt;d re ipfa nihil ha- CochUi. bent infe præter peccatu,nequitiam,miièriam,cIadem,damnumCç tum temporale,tum fempiternum miièræ plebis, quam ille per ini-quam rapinam iiios aut ihum populumuocat. Quid cniminfor-tunatum hoc DiaboIicaputefFecit ha(ftenus,nifi calamitatcm unam poft aliameProfedo Iudex in ccelo fat fignorum iampridem fecit,’ fi credere uelimus. Multi ex nobilitate per has Luthcri machina-tiones iuerunt in ruinam. Multi præterea eruditi,multo adhucplu-res agricoÏ2C,necp item pauci ex ciuibus,uel cæfiin prælqs,uel morti in iudicris publias adiudicati funt.Et uehementer timendum eft,ne in altero firculo adhuc multo peius accepti fint. Maior nant^ pars corum, uelut hæretici,perfidi, rebelles, atq^ Äpoftatici Chriftiani Eine deceflcrût.Quos illic Iudex Chriftus, pro fuis agnofterenon poteft: Quoniam abillo 8i ab eius Ecclefia Catholica ad Apofta-tamquendamMonachumdefecerunt,qui uelut alter Nemroth üiolentus ac potes uenator,dicere audet.Ego öi mei : Suos uocans, quos nullo iure acquifiuit. nbsp;nbsp;At fteleratus ludas iftc,fuos prodito- Luth, pro«

rie tradit,non Iblu Diabolo (ficut agricolas tradidit) per defedio- ditor fuorö nem, per fchifma, per antiquas hæreiès : Verum etiam Cæiàri ac Papæ, quibus per uerba propria fiios in manus ad fiipplicia ultro tradit,uelut nequiisimus acfceleftiisimus proditor. QuiditaCQuia ait fic.Seditio non eft,quando quis contra'ius agitîAlioqui omni« tranigrefsio iuris diceretur ftditio. V erum is dicitur feditioflis, qui Magiftratum amp;nbsp;ius ferre nonuult, fed inuadit at^ impugn at ea, 8C uultea opprimere,ac per feipiùmdominari,iuscp côftituere Slt;c. Hine ergo fequitur, quod Lutheranorum repugnatio plane fedi-tiofa ficjCur ita CQuia Magiftratum amp;nbsp;ius ferre non uolunt, Quod fi quis eorumid mihi neget aut inficias eat î huic publice hts^,

tit acta et scripta martiSi lvtheri Prouoca« (criptis nunc oblatutn d me uolo 0^ lus nbsp;Magiftratum, fub peri*

îæi Sntra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corporis amp;nbsp;uitx, ad expen'cndum cum eo fuper doärinis

Luthera* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lutherilàd ftandum leciim iuri coram Magfftratu, ufc^ ad

nos quosli detcrminauone caufærad fiftendü pedem pedi atcç etiä ad lacen* bet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum in carcere aut captiuitate,ufcp ad definitiuam fententiam ludi*

luthtrui er cis,Quis eorum hic animofus eft c Hk fane uidcbo, an Lutherus (e* fM, ius er lu» j-Iq dfxerit tarn turgidaacferociauerba.Non eft noua bæcmeaanf* prouocatio : Dixi cam Luthero ipfi Vuormaciaeinfa* uoiunt: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciem, èC in publicis feriptis candem periæpe repetiui, ÔC in ea adhuc

manifefleer femper firmitcr^ perfifto, quo diutius, eo conftantius.Ne^' fugio ^“«’^îNon fubrepo in angulunijquando res ferio agitur. Quem* ditioß, contra admodumLutherus fecit, pridem poft Comitia Vuormacien* omnia iura, di fia proditorie,amp;^ nuper (ub Äuguftana Comitia mctkulofc,Palam uina erbunta manifefte comparut in Comitrjs imperialibus Vuormaciae, Nurcnbergæ,Spiræat^ Auguftæ, quando hike de rebus ageba* tun Etfruftraexpedaui, an ullus Lutheranorumibi propter cius* modi uerba ucllet me conueiiire, aut iudicio mecum experirt At in

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;banc ufe^ diem nuHus corum uenit,ut pcrkulum demefaceret.Hoc

tarnen nequaquam mihi laudi efie uolo,quafi ego tantae fim erudi* tionis» Agnofto cnini me pro omnium minimo, quantum ad cru* ditionem ingcniumcß attinet : Sed cupio hunc honore tribui, tum Chrifto Domino, cuius promifsis, Ecclefiæ ab co fadis, ufqj adco nitor Sc confido : T urn iponiæ cius, fandac matri Ecclefiæ, quam Diuus Paulusu.Timoth.^.uocatcoIumnam ac firmamentum ue* Falfe glojÿ ritatis.Hæc ibi Cochlæus» Cæterumnimis longumforct,cunót« mendacia tumidafq^uanæ gloriæ iadlantias, exunoillo ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* eius libro recenferc, dum gloriatur de pacifïcis fidclibus^ iuis ad

Ecclefîafticos gditis admonitionibus,ac de tranquilJa fiia oodrina, deep ualidis fuis ac fuorum ad Deum precibus pro Papiftis : ÔC de fuis protcdionibus, quibus folis à feditfoforum uiconferuati fint Papiftae » Et quod omnium impudcntifsimum, uaniftimumep ac nequifsimum eft, fæpe iaditat, Papiftas probe feire ac ultro confi* teri, Lutheri dodrinam uerum ac mcrum effe Euangclium : Neep tarnen defiftere à perfcquendoillud cotra proprias ipforumcon* feientias.Cun^p eo in libro toto nihil potius quærat,quàmut Cx* fari ahi ftp Principibus Catholicis rebelles atq^ infenfbs reddat corum iùbditos: attamen perfrida fronte proteftatur, fe non fua* dere,ut fubditi mandatis autuiolentrjs eorumrefiftant, Atepinter atrocifsimas iniurias, criminationefcp calumnias, quasin Cac-(àrem aliofcp pios Principes eiaculatur crebcrrime,Cæfàrem inter* dum laudando, parti fu9P gratiam quaerit, nbsp;nbsp;Hæc fane funt uerb»

«lus.Hoc cft fidele confilium meum.Si Cflar uocaatrit fiibditos ad arma,amp;parti noftræ, propter caufam Papæ,aut propter doélri' ti ôbediant nam noftramjbellum inferre uoluerit: Quemadmodum Papiftæ Cæiàricon nutic horrende gloriantur ac ferociunt (cgo autem id de Cæfare tra Luthe« nondum credo) Vt in eo cafu nullus horainum in hoc uelufum fui ««os,, pracbeat uel Cæfari obediat,fcd certus fit unulquilc^jfibi à Deo id uehementur prohibitum efiè, ne Caelàri tali in calù obediauQui-cunc^ uero ei obedierit,is fciat, fè Deo inobedientem efie,corpuft^ S)C animam æternaliter eo bello perdere» Cglar enimtunc agit,noa

Iblum contra Deum amp;nbsp;ius diuinu, uerum etiam contra proprium ius luum Imperiale, contra iufiurandum, obligationem'cp {uam,ói contra figilla literafi^ luas, Aduerfiis eiufmodi calünias lcripfit Verba Co Cochlgus Teuthonice libellum,ad Dodorê Gregorifi Bruck,qui præcipuum fuerat os Lutheranorum Auguftæ» Inter multa alia Lutheri iti ’ ficdicens, Nofti Auguftæ multum acleriotradtatumfuilTede Cæfarem cauiafidei,athuiusinfimulationis contra Cæfarem,nunquam fa- fcripias.

Ctam à parte ueftra mentionem, fed utranc^partê adduxifiè Euan-gelium facrafc]^ literas:At uero in intelledu tantum ÔÔ interpreta-tionclcripturarum fuifiê dilcordiam.Qtiamuis uero cunCtis aôbo-nibus interfueris,atcç loquendo èC icribendo multum ex parte ue-lira feceris.’nunquam tarnen intellexi, quod nos Cælàrcam Maie-llatem tam imp/æ ac Tyrannicæ intentionis argueritis,tanqua'm Euangelium bello perfequi ueliu nbsp;nbsp;Si enim Cæfar tabs cfiêt T y-

rannus atcj Apofi:ata,qui bello Euangelium ( quod eft uirtus Dei in falutem onini credenti, R.o.i.) infedari uel intenderetuel cona-returefièt profedo Jniperiali corona, officio^ ac dignitate pror-lîisindignus, aeperderet per hoc omnem autoritatem ac lurifdi-dioneni in lmperio:omnem fubietfiionem Homagium^ Princi-pum aliorumc]^ Dominorum, qui feuda atq^ Regalia ab eo fufcL piunt,nobiscç uilior pciortç «fie deberet quouis Pagano, ludæoc]^ ôô T urca. (Xuemadmodum diuina lcriptura ius^]^ utrunqp, Eccle-fiafticura fcilicet ôi Ciuile, prælcribunt ac definiunt. laminter omnes retro Cæfarcs, à magno 8^ primo Conftantino illo ufque ad hune CAROLVM. Quintum, nullus omnino tantæ impie-tatis infimulatus fuinquantumuismultaac magna fcelera,perfecu-tionesep T yrannides, pl?riq^ eorum alioqui cxercuerunt, Excc-pto uno Apoftata,Cæfare Iuliano, qui à Chrifto ad Idola defecit, Julianus Euangelium^ perlècutuseftîNon tamen bello fanguinis^efïu- Imp.^ fione (quemadmodum Lutherus noftro pio, Catholico, acrHi-giofb Imperatori non ueretur imputare) fed edidis tantum ôô in-terlt;^âw,ne prædicarctur Euangelium pubIice»De quo Eutropius,

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T iiij qui

w4 acta et SCMPTA martini LVTHERl qui cum co aduerfus Parthos ac Perfas m;Iitauit,fic fcribitNiflliuà religionis Chriftianæ inftdator, pcrindc tarnen, ut cruorc abfti* Tres hereuHæc Si id genus ibi multa Cochlæus» Lutherus autem iti yj.gg prædpuecaufas recenfet,propter quas Cîclarem« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j bellum contra Luthcranos gcrendum, nemo fubditox

rum obedire debeat eas^ magnis ampliationibus odiofisc^p SC condtatis criminatibnibus extendit, Prima ( inquit) caufa, quod Cæfâri obedire ac militare no debeas in tali cafujigc eft.Quoniam tu (quemadmodum Si Cælàripfe)inBaptilmo i'urafti,Euange-lium Chriftiferuare, non perfcqui necimpugnare. lam uero nofti probe,Cæfàrcm in hoc calii per Papam mdtari ac decipi, ad belli* Manifeftu gerandum contra Euangeh'umChrifti: Quandoquidem dodri* mendaciw. na noftra palam inuenta eft Auguftg,quod fit ucrum Euangelium ac facrafcriptura* Idcirco ad Cælàrem aut Principem tuum, te ad bellum taleuocâtem,fic didto»Bone Cæfar, bone Princeps, quan* do leruas iuranientum promifium^^ tuum, quod in Baptifino iu* raftijcharus esmihi Dominus,ero^tibi obediensad bellandum quandocunc^ uolueris : Sin minus,alium’ tibi quaere, qui obediat» Ego propter te noIoDeummeum blalphemarc,uerbumc^ eius inreâ:ari,ac tecum tarn animofe in abyfium Inferni currere acde* filire^Hgc (inquit) caufa prima,multas alias cascç magnas ac hor* n'biles caufas in fe compræhendit, Quifquis enim contra Euange* lium pugnatjhuncpariter pugnare oportet contra Deum,contra lefiim Chriftum,contra fpiritum fandum, contra preciofum fan* guinem Chrifti, contra dus mortem, contra uerbum Dei, contra Grauis cagt; omnes articulos fidei,contra omnia Sacramenta 06c, Turca fa* lumnia. ne tarn infanus non efl,ut contrafiium Mahumetum, aut contra fiium Alcoranumpugnetaut infaniat,ficut faciutDiabolinoftri, Fapiftæ,qui contra proprium fuum Euangelium, quod pro uero agnofeunt, fiirunt at^ infaniunt: Atque per hoc faduntTurcam purum fandum, fe uero meros ac ueros Diabolos. Secunda caufaeft ( inquit) Etiamfi dodrina noftranon eflet ucra(Cuin tarnen ipfi omnes aliter feiant) hoc faltem te abfterrere maxime deberet,Quod talibello onerares te,at^ participemte faceres co* ram Deo omnium abominationum,qu3E in toto Papatu,amp; conti* gcruntprius. Si deinceps contingent. Hæc caufacomprachendit in feinnumeras abominationes Si omnem malitiam,omne pecca* tumÔ6 ftandalum, breuiter, eft ipfàmet abyfîus Infernalis cum omnibus peccatis: Quorum omnium te participem efîe oportet, fi Cæfàri obedieris in hoc cafù ♦ Hic horrendis criminationibus enmaerat Lutherus pcccata, fcandala Sgt;i ftelera omnium fta* tuum

ttium EcckGaflicorum,maxime Papse atque Cardfnaliutn,qui- Grau« cd bus nefandifsima quseqj imputât, tanquam pro eorum fceleri-bus manutenendis pugnandum foret Cæfaris mandato. ht ultracrimina uitsc.commemorat abufus circa Indulgentias, circa Purgatorium, circa Miiïàs, circa Venerationcs fandorum, circa Confefsiones auriculares,circaExcommunicationcs è^c^ Summa (inquit) eft,Omne quod docêtacfaciuntjco tendit,utnos aChrf fto ad fiiaacnoftra opera ducant»Et nulla eft literulatarn paruain corum dodrina, nec ullura opus adco modicum, ut non abneget acblafphemet Chriftum, uiokt^ fidem in ipfum, ducatep milera corda tum ad impo(sibilia,tum ad defperationem : Qiiemadtno-dum Sc Lierus Antichnftus facere debet. Tertia caufa eft ( in-quit) quod fi in talibcllo Csefari obedicris, non folum omnia eo-rum mala in te furcipercacdefendcre:Vcrûetiamoptimaquæcp, naLuth.de quæpcrEuangdium recuperata funt atepinftituta, abolcrc ac ex- fuo Euan^ terminarcte oporrebir.H^cquoq^ caufain ftmulta comprfhendit: gdio. Euangeliumenim noftrummultaacmagna bona effecit. Nemo antea Iciuit, quid fit Euangelium, quid Chriftus, quid ßaptifmus, quid Confeisio,quid Sacramentum SCc. Summa,Nihil prorfus fei-uimus,quod Chriftianus feire debet. Omnia funt per Papf; Afinos obfturata ÔC opprefla: Suntutiq? Afi'ni, 8c quidem magni, rüdes Sc indodi Afini,in negoeqs Chriftianis. Nam Sgt;C ego unus eorum fui,Sc fcio,me hicueritatêdicerc. Ec infra. Hic oportebit te coopérât«,ut omnes Teuthonici hbriyNouuTeftamentum, Pfalterium, OrationaIia,Cantualia, quæcuncpîtos fcripfimus de multis rebus bonis fquod ipfimet fatentur ) comburatur.Oportebit te coo-pcrari,ut nemo fciat X.præcepta,Pater nofter,SC Credo:Ita enim prius fuit. Oportebit te cooperari ut nemo de Baptifmo,de Sa-cramêco,defide,depoteftatibus,dc ftaiu matrimonn,nec de Euaii-gelioquicquamdifcac. HaecSCid genus plurimaibi, adconcitan-dos plebis fedudg aftedus,artificiofa calliditate grandifoniscp am-püationibus commémorât Teuthonicus R-hetor ifte, Sed SC in ipfum Conuentum Imperialem dire alicubi cxclamat,dicens.O in^/ falices omnes, qui ex parte PapæAuguftæ fuiftis. Pudorieritis cotraPrin* cundis fucceftbribus aepofterisueftris, qui non poterunt iucun- dpes Gerde audirc nomina ueftra, quod habuerint tam infoclices maiores, maniar. O turpem Dietam Imperialem, qualis nunquam uel celebratauel audita fuit,nee un quam celebrabitur audieturue,propter tarn turpem adionemtQuam oportet cundis Principibus, totiep Imperio fempiternameflemaculam, quaenos GermanosomnesSCcoram Deo,öC corani toto mundo rubore confundit. Quid ad hæc dieet

T urea totumqj Imperium eius, quando tam mauditam nem de hoe noftro Imperio audience Quid dïccnt T artari ac Mo* fêouitæeQuis de cftero fub toto calo timebit fibi à nobis Germa-nis,aut aliquam de nobis exiftimationem habebit, quando audïe-rint, quod finimus, maledidum Papani cum laruis fuis fie facerc ex nobis fatuos,ftultos,pueros,immo trûcos ac ftipiïesmt propter eorûIceleratam, Sodomiticam, turpemejp ÔC doôtrïnam ÔC uitam, tam turpiter, l'mmo plus quàm turpiter, in publicis Comitfjs Im-perrjjCÔtra luftitiam amp;nbsp;uerïtatê,agamuse Merito pœniteret unum-quentp Germanum, fe ôô Germanum natum ede^bC Germanum

Minât dici» Miras prætereaminas interdum profert.Satis diu uixifin-contra Ep» quit) mortem bene merui, ac Dominum meum Chriflum de Pa-

Ccopos cc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

leditione interfedus fuero,mecum recipiam agmen quoddam Epiicoporum,Presby terorum ac Monachorum,ut omnes diduri fintjDodoré Martinum magna cumprocefsionead icpulturam dedudumefle. Ed enim magnus Dodor fupraomnes Epiico# pos, Presbyterof«^ èC Monachos : Idcirco amp;nbsp;ipfbs oportebit cum CO ad fepulturam ire lùper dorfa, ut de hoc amp;nbsp;cantica amp;nbsp;confabu-

ïationes fiant. Atcjj ita peragemus ultima uice peregrin a rionem quâdam fimuLIpfi quidem Papiftæin abyisum Inferni deorfùm, ad fuumDeummendacrj ac homicidii,cuimenticndoac interfî-

ciendo feruierût ; Ego uero ad Dominum meum leium Chridum, Libellus ueritate ac pace feruiui. Äduerfus hunclibrum Luther/, cuiufdam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttialignum contumeliofumcp prod^te Drcfda libellus

Laid cótra quidam paruulus,àLaico quodam Teuihonice fcriptus,Cuius ita Luth. habet initium* Lutherus iam rurliis libellum quendam ædidit, quem uocat Præmonitionem ad diledos iuos Germanos. Verum iuftius uocaretur Sedudio, atc^ incitato ad rebellionem atcß fedi-tionem : Quandoquidemre ipfa nihil aliud in co quacrit ,quam ut nos Germanos faciat amp;nbsp;à Cacfare deficerc, amp;nbsp;omnibus poteilati-bus rebellare. Quaniinßdiofis dolis, mendacijs, clamoribus ate^ praeftigrjs id faciat,ac quoties Diabolinomine ad hoc utatur,uidc-rint ac reiponderint illLqui lemper dicüt,cum eile uirum iändum, cum eo ciTe fpiritum Dci.Primum igitur feribit, Eorum,qui Lu* theräni non funt, intentionem ftare lùper uim,eolcp cauläm fiiam -conftituere ihper dextras.Idcirco euenire inde oportcat ucl feditio* nem uel bellum: Vtrum horum cotingat, Lutheranos fore inno* centes,qui necß confilium, neCß caufam ad hoc dederint. Quàm üerum aut fit iflud, probe teftari Iciunt q, qui quotidie uident atep audiunt.

audîunt,quæ conlpirationes,qui apparatus belKjquf tnilitutti con-dudiones, quæ equitum congrcganones, quæ confoederationcs, apud LucheranoSjtoto ifto tempore attêtatæ atqj inftitutg fuerint» Et qui contra iciunt^nihilhorum apud Cæfarcm Cæfarianoscp fieri : Jmmóipfum Cæfarem,uelutbenignifsimû acmanfùetifsimurai dominum, multo magis curare fèmpercp curaiTe, ut caufara banc componat atcj ad paccmredigat, Hxc amp;nbsp;id genus multaLaicus ille» Contra quem conuitiofiisime (cripfit Lutherus libellum, cui titulus cft. Contra Sicarium Drefdæ. In quo poft lui exeufa- Conuitlji tjonem fie ait ♦ Hic uide, bone leftor, an Lutherus fit mentitus in Luth, in duobusluis libellisjubi criminatus eft Papiftas,Proditorcs, homi- Laicû illff. cidas,NebuIones,amp; proh dolor non fatis criminatus eft. Ifte Ar-chinebulo uultnos docereuirtutes PapiftarumtNempe, ut fubditi nequaquam fint inobedientes fuis lùperioribus, ubi uelint contra Deum amp;nbsp;iuftitiam effijndere fanpuineni innocentem. Et infra.

Quoniam uero Papift^,per hune Sicarium indicant left arbitrari, quod Lutherani fint in apparatu belli militum'c^ condudione : ld ego ex corde libenter audio, placctlç mihi, Papiftas in tali opinio-ne ac follicitudine exiftcre,ac crederc, tale Lutheranorum propo-fitum efle ucrum.Quod fi polftm, uellem libêter eiufmodiopinio-nem Ibllicttudinemcp corum confortare,donee præ timoré more-rentur. Acuclim huiufmodicantilenam de ipfis cantare.Domf ^uth con-celleCain ftis interimcre fratremtuum Abel î habe ergo amp;præ- Papift. niium tuu,ut tremas ac paueas, ne te interimat quifquis tibi fit ob-uiam, ac nunquam fis ftcurus, terreatep te etiâ folq fonitus.Sciunc Domini Hannas Sc Caiphas perftqui Chriftumthabeant SCipfi pracmium fuum,ut timeant fibi a' plebe,SC dicant,O he,o he,ne fiat ftditio in populo. Sic Sc homicidæ noftri, qui tantum Innocentis fanguinis fuderunt,hanc debent habere plagam,utucrcri ac time-re debea nt,ne fiat Seditio.AtCp etiam fi Lutherani nullum facerenc belli apparatum,ipfitarnen metuere debeant,Germaniam elft pie nam armatis Lutheranismec aliter cogitare, qua'm hoc anno nullam arborem produftura efle fo!ia,fed pro folfjs Lutheranos Ca-taphraélos ac Sclopetarios, Hoc habere debet, ficoraui ego amp;nbsp;ad-huc oro,ficut ftriptum eft. Fugit impius neminc perftquente. Et Lutheri fU)» infra.Quoniamigitur luccclarius eft, Papiftas ipfos fateri SCuer- dicimn de bis Sc faftis, ftle nobis efle inimicos SC contrarios : Hoc Dodoris cogitation Martini uerax efto iudicium, turn in ftripturis fundatum, turn ex nibus Papj frudibus eorum demonftratum,Certilsime propoliiifle in animo fûo Papiftas, die nodueç excogitarc, infidiariac praCticarc, quo-modonos perdant atqi exterminent. Hoede ipfisunufquifcç no-

iig AdTA Er SCRïPrA martïmi ivtheri nihil mclius, dc ipfis fperare poteft, necullSeft dubiutt!:

Quicquid ipfi practcrea ud amice ud pacifies prxtendunt,id tottitn cfle oportet proditorium at(^ olculum ludæ: Aut oportet eos ex timoré aut metu facere,quodnondum pofluntid,quodlibenter facer et» Hoc iudiciumuolo noftris uniueribc^ mundo conftituifle, ut fecundum hoc (ciat fibi proipicere quicun^ uoluerit : Scio,mc non mentiri, nifi falfa fit ioriptura, Idcirco Sicarius ifte duplex eft Nebulo, qui hoc totum in corde fuo probe nouit, èC nihilomp nus cruentos canes fuos nobis proponit, tanquam bonos acpaci-ficos,apud quos plures fintfrudus fidei, qua'm apud nos. Etiterm Glomtfo Nihii (inquit)curo,quod queritur,nominari in meolibro fere me* maledicen^ maledicfta atqj Diabolos: Hoc debet eße mea gloria meuscp ho-tia fua, nbsp;nbsp;nbsp;nor.Sic óC habere uolo,ut deinceps dicatur de mc,quod plcnus firn

maledicentiæcriminationïscp Sgt;C exccrationis in Papiftas.VoIo 8^ de cætero meaduerfusnebulonesiftosexercitareexecrationibus ac maledicfiis, ufep ad fèpulturameam, nee ullum uerbum bonutn amplius ex me audient : Ego meis tonitruis ac fulminationibus fi'e Bcllum a e/g ad fepulturam compulfabo. nbsp;nbsp;Dum hacc in Saxonia fierent,ac

Lutheranæ fedæ defenfionem confiaretur coniuratio* Hduetio* foedus quorundam Principum, Comitumep nbsp;nbsp;ciuitatum ï

rum Tigu« Cæfar ucroin Germania Inferioref ubi multas habet prouincias rinisindi» hxreditarias) occupatus eflêt, Apud Hduetios niultis iniurijstri* ^um, nbsp;nbsp;nbsp;bulationibus^ ucxabantur Cat holici, maxime à Berneiifibusó^

cæteris erant potentiores, opibus^ S)C armis magis ÏJOÎ, T«ncettJnftrud:i, Vnde fatftü eft, ut Quincp Cantones Catholici, nempr, fes er Turrt» Lucemenfcs, Vrienfes, Suitenles, Subfyluani atquc' Zugcnfes, genfes ex oppl fonimuni dccrcto bdlum TigurinisindixerinuCaufas belli recen* ° “câyfæ fentes ad longum in Uteris denunciator's» Quoniam longo belli, (inquiunt)temporenos omnes ac finguli,fatis iupert:^ obtulimus nos ad ftandumiuri ÔC acquitatitVos autem contraiurata foedera, contra pacem publicam, contra Chriftianam dilciplinam Sc con* cordiam,contraconfoederatoru fidem charitatemcp èC amicitiam, atc^ etiam contra omne ius naturale, 06 côtra omnem æquitatem, (ùbditos noftros nobis fubtrahitisacrebelles facitis,ut fadiiam fint erga nos perfidiat^ periuri : noftram recufantes lurifdidio* nem,in Capitaneatu S. Galli, amp;nbsp;in præfedura uallis Rhenanæ, alnfej; in locis non paudstQuos defenditis,8^ nos ipibs multis do* -lis ueriutijiqp inter nos diicordes reddere paratis, ut eo periculo nosabantiqua amp;nbsp;indubitata fidenoftraCatholicadepellatis. Et dicitis,nos nolle audire uerbum Dei, neep fincre Nouum at V etus ^Teftamentuni kgi,at($ proptereacriavnatinoseftis,tanquatn impios

itnpios nc rtlalignos proditores ac proditorios nebulottfs. Cum igitur nouæ ac fidx fidei ueftræ non adhæreamus denegatis nobis Vidnalia,publicunicß niercatutti,utconipdlatis nos hac ratio-ne ad famcm, ad perdendum non folum nos, ucrum ctiam infan-tulos innocentes, qui adhuc in materno geftantur utero ♦ Nobis autem omne ius denegetur, necp quifquam ad iuftitiam coiequen-dam nobis opcmullamferat, noscpiongo tempore eiufmodi an-guftiam, uim, fùperbiamcç amp;nbsp;iniquitatem tulerimus necullus fit iniuriarum finis : Cogimur italt;^ hæc omnia Deo fuac^ Genitrici, præclaræ ac uniucrfac Curiæ codefti, cunclis^ probis hominibus, quibus ius 8C æquitas placent, conqueri» Et uolumus fi Deus Indidîio nobis gratiam uirtutemcp acfortitudinem concciTerit, iiîa poten- bdli. ter manu ac fado de uobis uindicare : Id quod uobis omnibuscç adiutoribus adhæforibusueftris clarehifceliteris denunciamus, noftruniî^ honorem per hoc erga uos pro nobis ac noftris adiutoribus aflertum eiTe uolumus » In fidem amp;nbsp;teftimonium haruni li-terarum, appcndimus figillumfi'deliumnoftrorum confocderato-rum Zugenfium,oniniumnoftrum nomine. Datum ferià Quar-ta,Die Qyarta Odobris, Anno à natiuitate Chrifti 153 ï*

Mox igiturhac denunciatione fada,ad pugnandum fêfèexPrimum utratÇ parteparauerunt. Die itaqj X 1,0dobris, Tigurini, præ- prælium et mifib eorum Capitaneo cum cohorte una,ac fex Bombardis rota-tis, ipfi cum optimo quocç milite ac XX. Bombardis grandibus fubièquutijtranfcenfo Albi monte, prope Monaderiû, quod Capella dicitur,tres Câtones Catholicoru,nempe,Suitenfcs, Zugcn-(ès, SubryIuanos,aggrefsifunt,CathoIiciaûtpofitisinfîdr]s,fta tim pofl: cogrefium retrocefierut,fugâ fimuIâtes,Mox uero ualido cum agmine prorûpentcs,Tigurinos in fugâ uerterunt.Cæfi lunt igitur omnes,quotquotmagnupræcefiêrâtucxinü, amp;nbsp;ereptaciunt cisomnes Bombardæ atc^munitiones,Numerus cæforumfuit Zuingltj M,D, Repertas fuit in eaftrage Zuinglius,omnis perfidiæ di- exitus. fcordiæcç inter Heluetios autor,à duobus Catholicis,pronus in fa-cieadhucfpiransjquemilli non cognofeentes interrogarunt,an uellet confiteri : At ille tacuit uelut mortuus. Superueniens autem alius,quieum cognouitjethale infilixit uulnus, Capitaneis^ proti-nus indicauit, Q“* iufièrunt eum fifti publico iudieio, in quo fane iudicatus cd ut proditor,atqj combuftus ut hgrcticus. Ferût autem, quoidam Tigurinos alportafiè inde cineres, domumep retulifie, Cæfi autem funt amp;nbsp;alfi Apofi:atæinfignes,nempe Abbas ÔC Prior Capcllae, Commendator Rifnacenfis, Antonius Vualdner, Cantor amp;nbsp;Canouicus TuhcenfiSjHenricus V'tinger,Cuftos ôô Cano-

nicus ibidem: Et ex ciuibus fortifstmi quiêp. Capti prxtfreaDuo infignes tiiri, Præfedus quidam èC fubîcribo T uriccniîs, nbsp;nbsp;Afte^

Secundum j-mjj defnde prclium commiiîum eft Die XVII.Odlobris,iceruni præiium, Q^tholicis fecund uni, hæreticiscp aduerßim. Nam Tigurini feu

Turicenfcsjpoll acceptam cladem,uocauerucin auxiliuni Bcrncn-fêsjColledo^:^ exercitu drcicer XXX, MiJia pedùum, proceiîcrunt in campum partito^ç exercitu in duo agmina, T u rice nies uerius Zugam:Bernenfês uerfüs Lucernam profctfli funuQuinc^ autem Cantones Catholici,côiunctis uiribus ad XVIII, Milia peditum habucrunt, congrefsi€p cum Bcrncnfibus circa fluuium quendam, compulerunt eos in fugam.In fluuio autem perierût D,Sc caefi fùnt inprælio DCC.Alterodieprorcpferuntcx uepribus aliquiTur^ gauienfes, quos Catholicidementer ac benigne traétarunt, quP cuncp uenerabüe Sacramentum percipiebant, Rurfus prælia^ Tertium tum eft Die XXlIIl.Oâobris. Tiourini enimac Bernenfês uin^

prtdiurn. di(ftaecupidi,accerfieruntin auxiliuni BaGIienfcs quoqß amp;nbsp;Sdiaf-hufenfes jUolebantcp nocflu in holles imparatos irruere,Catholici nonomnes erâtßmul.’Lucerncnfcs enim propter Bernenfês feorgt; fumhabebantexcrcitum.Alq autem Quatuor Cantones jintdle-do hæreticorum propoîîto, albas camifias fuper arma fua indue^ runtjUt nodu inter fefe cognitionis fignum haberent. Inito igitur prælio,primum certamen adeo afperum atep cruentum fuit,ut Ca' tholici circa principiaad Quintum ufcp menibrum feu ordinem cæderentur.Deo autem adiutore,uicerunt tandem, att^ hæreticos infugamcompukruntjcæhs fexMillbus eorum, Net^tamen

Quartum qukuitirahoftiû, Vltinio enim die Odlobris, in Vigilia omnium praclium. f^nd:orum,rurfus congrefsi funcTuricenfês contra Quincç Can-tones Catholicos, fed nihilo fcdicius quam prius, Nam Catholici fêcunda hora no ft is fex milibus inuafcrunt illorum cadra, cæfisc^ \ Quinq; milibus hoftium, reliquos gui non aufugerant, ceperuntt fuerantautem in ijCcccadris VIII.Milia. Cçtcrum apud Helue-

Tcmplum tios admodureligiofum acuenerabile,miraculis^clarumefl tern-Heremiti» plum.Deiparae uirgini Mariae facrum,quod Heremus dicitur, A J quod fane publicam procefsionem inftituerunt Quinep Cantones Catholici, a icnibus, puerisep nbsp;nbsp;mulieribus, uirginibusep acomni

turba imbelli peragendam,Id quod T uricenfes,2ruinglrj pcrucr-fa doftrina imbuti,ægerrimc ferebant, nbsp;nbsp;Decreuerunt itatç fa fia -

Quintum expeditione tcmplumillud dcuaflare,afCp Imaginem Diuae virgin prxliam. nis Mariæminutatimdifcindereatcp comburere. Quodubiper-cepcrunt Quincy Cantones, feflinantcr illuc profefli iunt, atep in-dutis rurfus fuper arma albis indufijs, in montis planifie duriter cxceperuathaereticosjiaterfcflis plus minus Quintj Milibus ,ra-

uexiUis Quatuor ♦ Quorum unum Turicenfîutn, Alterum BafiIicnfium,Tcrtium Scha£hufenfiuni,Quartum Mulhufènfium fuiflè didtur* Erant quidem hscrctid opibus auxilffs^,Sgt;^ nume- Reî/giofà romih'tum atlt;ç armorum amp;nbsp;Bombardarum apparatulonge ua^ gcs Quirts Icntiores quam Cathoh’d. At Catholid fide, pietate, religione, bo^ q“c Can* nacp confdentia atcpredain Deum èC fan dos ei'us fiduda cgregie t^num» armatijfodiciterufcerut fcmpcr»Toto cnimexpeditiom's tempore^ obferuarût religtofe priftinam fùain deuotionctn, fècum^ habue^ runt fuos fâcerdotes, ut mtereflènt eorum facrifidjs in quotidiams Mifsis {èno ac religiorc flcxis genibus ad Deum orateSjtum ante præIium,tumperaâoprælio,Conftituerunt præterea XVULuf-duas tn territono Suitenfium, quae alter nans ui'dbus fenxiugiut in templo Beatæ Virginis Hcremitico, pro cxcrdtu Deo fupplica-bant die nodu'c^.Merito igitur uicerunt eos, qui fuperis contcm-ptis, confidebant in hominibus, ac ponebant carnem brachium îuum.Vnde non iniuria comparari pofiùnt Quinq^ Cantones ilH Inclytis Machabæis,qui diccbât. Facile cftconcludi multos in ma^ nu paucorum.Et non eft differentia in confpcdu Dei, liberare in muftis amp;nbsp;in paucis i Quoniam non in multitudine exerdtus uido^ ria bellijfcd de coeIo fortitude eft* Haeretici igitur toties uiéii at- Pôf^rglia que fugati,petierunt ac inierut tandem,intcrcedentibus multarum ciuitatum Impcrialium Oratoribus, concordiam cum Catholicis Quinq^Cantonibus.Turicenfesquidem Die XVI.Noucmbris: Bernenfes uero Die XXIIIb eiufdem menfis. Operg predû ergo Fuerit,recitare primi articuli uerba,cx Tcuthonica concordiæ for-inula,quæ de fide ( propter quam pr^cipua difeordia 2lt; belli occa-fioerat) per arbitres concepta fuere»Primum igitur debemus ac uolumus nos Turicenfes noftros fideles confoederatos de Quincç Cantonibus, fimiliter diledos eorum cociues ac prouindafes de Vuallis,at£^onines eorum adhæforeSjfiucEcclefîaftid fint fine fæ-culares,circaueram,indubitatam,Catholicamfidcm fùatn,nunc deinceps in fuis proprijs ciuitatibus, territorijs, praefeduris amp;nbsp;do-tninijs, abfque redargutione ac dilputatione, quietos dimittereî Cundis malis adinuentionibus, exceptionibus, dreumuentioni-bus dolisqp uitatis ato^ remotis, Econuerfo debemus nos Quinqp Cantones noftros confoederatos Turicenfes, ac proprios eorum adhæfères circa fidem eorum quietos dimittere ♦ Atqp eadem hsec ücrboru» forma circa primum concordiæ articulum,cum Bernen-Gbus quoeç eft obfèruatsu De qua fane merito gaudêt, Quinqp Cantonibus illis côgratulantur omnes per orbem terrarû Catho- Cantonff; lid,quod non dubûarunt pro fide Catholica uiriliter afTerenda^fua

ijz acta tT scripta martini lvtheri corpora,fùasuxorcs,Iibcrofc^ac totâ patriâfiiatn inukimuexpo-nere diIcrimcn. Vndc et Deus pro ea pietate gloriofos eis retnbuit de hgreticis triuinphos,ut cogerentur ipfitnet fateri^and^ Qin'ncÿ Canronumfidem efle ucrâatt^indubitatain» Mcrentur SC aliam Diiotcteri? laudem Quincp Cantones iUi,quartinuna pofteritasrcnceredo b ^^tj^uodeorumftrcnuitate èc opera fublati funtdemcdioduo acerrimi deterrimic^ hoftes Ecclefîæ, VJrkus Zuinglius,8C Joannes Oecolampadius.Qiiorutti prior in primo ftati'm prælio cffuss Sgt;C exuftus efl:: Pofterior uero non longe poft tanto moerore animi confcélus eft Bafileæ,ut (cortû fuum (quod ipfè Monachus Apo-ftatapro uxore habebat)inueneriteumrnanemortuüminle(fro Thom^t Mo» fiio. De quorum inten'tu fie rcfcripfit ad loanncm Coehlacum rui, i]uipo/le4 ex Anglia Chriïs» ui'r Thomas Morus, fiiprcmus Regnf Cancel-té^'martyr^ùm * Poftquam Gcorgius l'n Angliam rcdfjt, coplures diuer-fufeepit, anno temporibus epiftoîas abs te accepi. Poftrema ca fui[, quam de t f3 f.sicut Zuinglio amp;nbsp;Oecoîampadi'o icriptam mififti : Quorum nunciata mors îsentiam mihi attuh't. Quanquam cnim dolendi caufàs rdi' quere nobis heu nimium graues,propter multa,qug neep fine hor-roreeloqui polTum, nemmi funtignota : net^ audi'rehommes pi] fineprofundo gemicudebent.Sublatos tarnen c medio efiê tar» immanes fidei Chriftianae hoftes, tam accindos adEcdefiæ exci^ dium, tam intentes ubicjjin omnem pen'mendæ pietatis occafio-nem,iure gauderepoftumus»

ut eiufmodi motus confpirationescp 8^ dfC cordias Sedarum in Germania, incruentis con-fîlifts reprimeret atep compclcerct t indi'cebat Die-tam (utuocant) Jmpcrialem,SpiræccIebrandamgt; Verum ubi'intellexit maximum Turcarum appa-ratum amp;nbsp;excreitum appropinquare, ad inuadcnz

dam Vngariam atep Gcrmam'am, tranftulit eam Dietâ non Spi-ræ,(èdR.atifponæcelebrandam,utefiftt fpfe Cælarpropinquior ita hofti Chn'ftiani nominis,cicp citius refiiîerepolsit.Conuocauit igitur omnes Principes ac Status facri Rojmperij,in lupradiélani ciuitatem Imperialem, Ratilponam, quam Danubius practerfluifi in Bauaria. Inter Principes autem Eledores perfonaliter compa-ruerunt ,poft Imperatorem Carolum, amp;nbsp;Regem Romanorum» Vogartae^ ÔC Bohemiæ Ferdinandutn, Albertus Cardinalis ÔC Archiepi-

Archtepifcopus Mogutinus,Ludouicus Comes Palatinus Rhenf, Dux Bauariæ : Só Joachim Marchio Brandeburgenfîs, Dux Ste-ting amp;c»Ex EpiicopiSjSaltzburgenGs ÔC Triderttinus Cardinales, Ite BambergenfiSjHerbipoIenfis,Spirêfis, AuguftenßSjPatauietl^ fis,R.atifponenfis,Mfndenfis,Viencnns,Ex alijs I^nncipibus,Diu ces Bauariæ Comitefc^ Palatini Rheni, Fridericus, Vuilhelmus, Ludouicus,Otto Hêricus,amp;Philippus: Dux item Saxoniæ Georgius,Dux Brunfuicenfis Henricus, Lantgrauius Leuchtêbergen-fis Georgius : Comités præterea öó Barones non pauci, Abbates itemamp;aJii Prælati.MuIti aütper iuos Oratores comparuerunt, quemadmodum amp;nbsp;duitates liberæ atep Imperiales. At Luthe- ConuetuS rani Principes cum confoederatis fuis lêorJumconuenerût Suein-fordiæ in Franconia:Ad quos Caefaris cofenlu profedti funt Duo Eledores, Moguntinus SC Palatinus Rheni, ut cum ipfis trada-rentde maturando aduerfusTurcas (quiiam cum maximiscopt]« in Vngariam peruencrat)auxilio,quodin Auguftenfi Dieta pro-miflum fuerat. Quantum uero apud eos profecerint, non eft uuJ-go cognitum.’Rctulerunt autemCæfari Ratifponæ . Vbialio-rum Regum acDominorum Oratores erant j Curiam fequentes Cæfaris. Inter quos erat Thomas Cranmerus, Orator Regis CrS-Angliæ, qui iècum ex Anglia attuleratlibrum, in quo accuratilsi- merus An* me probabatur Regis Angliæ ÔC diuortium ôd nouum Matrimo- glus» nium.Quem cu tradidifletuidendum Ioan ni Cochlæo,is breuifsi-mead omnes Rhctoricasargutiarumamplificationes,illireijjon-dit priuatim.Et quanquam Anglusille acutus ac eruditus crat Theologus amp;nbsp;Sacerdos,ad Icripta tarnen Cochlæinon refpondit:

Qui tum familiariter læpe cum illo colloquebatur. Erant præ- Condênagt; terca in cadem Dieta R. D, Cardinalis Campegius, Legatus de uo cuiufdâ latere,D, Hieronymus AleanderjArchiepifcopusBrudufinus, Nuncius Apoftolicus. Ad quos delatus fuit liber quidam hominis eruditi,qui Lutheranos cum Catholicis concotdarein do(Hrina nitebatur, Verum dum abrogaret multâ Catholicis,iamdiu obfer-uata,repertus eftin multisiudaizarc. Liber itaeçciuSjiuflû amp;nbsp;Cardinalis Iegati,amp; Aleandri Nuncrj Apoftolici,à quibufdam Theo-logis Hifpanis(quibus additus erat Cochljus) examinatus,eorum iudicio reieélus fuit,uelut iudaizans:Qiiandoquidem amp;nbsp;autor eius ex ludaifmoad Chrifti religionem conuerlus fuerat. At Ser^i longe peiorem reperit ibi publice uenalem IibrumCochIæus,cum contra hacinfcriptione.Dc Trinitatis erroribus,Iibri VII.MichacJis Ser- Triniratem ueti Hifpani. Quem cum attuliflèt ad D. lo. Qüintanam, Théo- perfonarû* logum eximiumj ac Cæfareæ Maieftatis A confeisionibus, uirum

Hifpanu ISægcrrimeruhtindigniïatê dus rei,ttim quod autorHf-Ijjanus ciïetCquê SC de fade fe nofle dicebat)tutn quod impijfsimf , atcpinaudicæin eolibro cnenthærefes, Mox l'taq? curauit, pefti-lentifsimû illû librutn luppnmï,ne ampKus uenderctur» Verum foannes eodem tempore inlurrcxic adiierfus Eccîefiain qufdam Germanus Cäpanus. nbsp;nbsp;nbsp;terra luliacenfijoanncs Campanus, qui Lutheri difeipulus per

biennium fuerat VuittenbergæJs eofdem fere errores de Trinita-te afièuerauit; Cui etiam Lurherani Luther us ipfèrcftiterunf, ut non poisit hæreiîs ilia ulJas aequirere Hires» At uero Georgius VuîeSus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Germanus,ex opp/do Vach ( quod Lantgrauio Heiîo-

cxLuthcrifannismifere Lutherizauerat,cxlc^ mo adßc= c^tione ueteruni Theologorum fandorumc^ patrum, refipilcerc clefiani re» tumcoepit, utnon omnia probaret amplius,quæ docebat Luthe-uerfus. rus^Quod ubi percepit Lutherus cutn fuis,eflfecit,ut iiïe c Nymeco ( quod oppidum tribus diftat Miliaribus Vuittenberga) ui ab-duceretur captiuus Vuittenberga, turrifp indufus aliquandiu de-_ tinebatur in carcere,haud fccus atep malefador aut hæreticus» tra^Vuic^c^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;moxinquiri Lutherus ac difeuti omnes Vuiceirj libros

lium inqui chartascjp öi epiftolas,fi forte innen ire ibi poflet aliquid, in quo file fitio, tufte accufaretur : Maxime uero cupiebat reperire nonnihil iudicq deCampanoiilo, qui menièmunû Nymeciapud Vuiceh'umfuc-rat» Cum uero excuisis omnibus anguJis nihil prorlus accufationc dignum inueniretur,dimiftus eft liber Vuiceh'us. Qiii domum rc-uerfus,ac ægre ferens earn captiuitatis ignominiam,accep!t literas apatrefuo e' Vach,quibus rcuocabatur in patriam. Ne autem dam aufugereuidcretur,petiitmiisionemä Principe Eledore Saxonig, qua conceiîà, redijt in patria» Verum Lutherus amp;nbsp;fiii metuen-tes doôrinæ fuæ ab illOjCŒperunt cum clandcftinis manife-Erfordia. ftts criminationibus infcc^tari, cum alibi, tum maxime Erfordiæ,, ubi is olim Philofophiæ operam dederatin publica Academia, in quaiam profiter! bonas literas inten debat. Ne igitur ullum ibi uel concionandi ad populum, ud docendi in Icholis locum obtineret, cnixe curaueruntLutherani,Iudocus Cocus, qui fe luftum lonam uocatjfacerdos uxoratus,ac Duo Apoftatæ Monachi,Langus Ægidius. Quibus ille cedens, redijtad patrem. nbsp;nbsp;Cum uero fibî

tutum non eftetjCo in loco contra Lutheranos uel agere uel feribe-Patronus re,aliunde fibi Patronum quæfiuit.Quem optimum inuenit, ui-Vuicclq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pium,religioium atep potcntem,Dominum Hoyger um, Ge-

nerofum Comitem à Mansfelt, qui uel in medio Lutheranorum egregie tuebatur cum Jslebij. Vbiuir ille : cum fit ingeniofus, acutus, dilertus, linguarum^ Grxlt;?c Ôi Hebraic» infigniter peritus, iuuenis

{üuenis prætercaætate aclaborumfo!erantifsimns:Muîtain Lu-theranam fedtam ardodrinam fcribit acdït^]^ opulcula , quibus Germanos à pcrniciolîlsima fèdla illa abfterrere, in uiam rcuocs' re,fatagit,at(ç id facit non paruo cum profcôtu muItorum.Muka Opufcula quidem Luthcn dogmata ïmpugnatdêd nullum uehemcntius co-piofiusue aut crebrius, quàm iJIud, quodreicdis bonorn opcrum ftudrjs ac menïis,lblâ fidcm extollit. Aducrfus cnmi'nat/onés Lu-theranorum,ædiditquandam Apologiam Teuthonice, Con-futationem quandam Lanne, aduerlus malcdicum calumniato- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

rem, luftum lonam, quem redius îudocum Koch feu Cocum uo-cat, In cundem Icn'pfît pofte a Si ahum librum T euthonicc, quem de Cathoh'ca Ecclefta l'nfcripfiuEx quo paucula(cft cnim bent pro-h'xus ) hic rccitabo, quantum adTrimtarium perttnet hærcn'cum, lo.CampanûIêuCampcnfim. Alt ergo. Idcirco mentiris,Cocc, quod Campanus Gâam lùamapud nosNymedeftùdent.Tcfli's mJuflum eftDeus, Campanumilium neminïullum uerbum dcpropolitp lonâjodo lùo Nymecî dixifleded id unum egiclt;( propter quod aduencrat) ut cum Koch Orthodoxorum patrûlibros perferutaretur, neicimus uero quam ob caufam. Mecum fane raro ucilconucrlatusuelcolloquutiis cft, Neq^ego ex omni ei'us fêrmonc unquàm confyder are potui, quod Trinitarius fieri uellet. Id uero ftaum percepi, quod non cffi’t am-plius Lutheranus. Quapropter id quoq^ mentiris, quod is apud nos occultelatucriuNihil ibifactumeft in occulto aut fufpccfto,necp quicqua'tn impieaut inhonefte.Id de quo teftor omnes Incolas il-liusoppidi» Sed efto , fit Archibîafphemator Chrifti Campa-nus, Vbi,qu^fo,aut à.quo didicitC Apud nos fuit feptimanas Qiia-tuor,apud uos annos Duos,Et nonnos,fèduos docuiftis cum. At Ç^nnafc necuosilludcumdocuiftis.Eftoita: Atquis reclufitci lanuamad ex Luth, ilium errorem tam abominabilem atep horrendumCEgo an uosC Hic fane apparcbit,quifnam fît Campanicæ hærelèos reus,Qua n-doquidem ille tam diu Vuittenbergæ permanfît atep nidifîcauit. In quolânenidoadhuc incubât StruthioCameIus,uir illc,qui modi- Luth. cum tenet de hoc uerbo Homoufîon,atcu palam fcripfît,fibi hàc uo-cem, lrinitas,in 1 cuthoniconon placere. Annon potuitetiam Campanus ex tali primumouo prorepcreCHæcibi Vuicelius.

Cacterum Hifpanus ille, Michael Seructi, alias K eues ab Arago-nia,ultra VII.libros fupradieftos,Duoseodemanno Dialogos ædidit. In quibus argute Si acute ex feripturarum diuerfi's locis^ j-or Scrue* nouam de Chrifti carne Thcologiam docet: Nempe, quod Chri- h. ftus tamiuxtacarnem,quàmiuxta fpiritum habcat fubftaniiam seternam, ÔC quodin eademfubftantia, in qua tam iuxta carnem,

quam luxta fpintum nunc cft, futric antca in caln creatorjn prae-fationc ucro ad ledorem fic ait * Quxnuper contra rcccptam dc Trinitatc fèntcntfam, fcptem libn's fcripfi, omnia nunc, candide ïcdor, retraflo : Non quia falfa fint, fed quia imperfeda, ÔC tan-qua àparuulo paruulis fcripta» Prccor tarnen, ut ex illis ea teneas, quæad dicendorum intellïgentiam tc potcrunt I'uuare, Hæc lUe, homo nimirum acris ac uehemenns fngenrj , quiGr^cacquoCJac Hebraic^linguae pen'tusui'debatur» Sed hic eft comunis omnium Morbui fere nouorum Theologoru morbus,ut linguarum pcritia tumidi, nouorum ac literali fcripturae fenfui, quern non exprobatis doftoribus, fed Theologo capiteiuo fibi efFingunt,innitentes,contemptis amp;nbsp;fanis patrum cxpofitionibus,amp; folidis fcholafticorum Theologorum informa-tionibus, fiiacconfiduntprudentiac: fed pro mobilitatcingenfj in-ftabilcs ut facili momento per nouam adinuentionem priorera (ententiam fiiam ,quam primo inuentionis calore laudaucrant, mutent,uarient,augeant aut minuantduxta illud lacobi Apofto-Luthcrus li» Vir duplex animo, inconftans eft in omnibus urjs fuis» nbsp;Sic amp;

multos hat Lutherus nimis uehemens plj:runî:ç in contentiooibus,multa, tor-modû,current! committit calamo,quac fi maturius confy-deraftet, non tottamç^horrendis aliorû erroribus anfam amp;nbsp;ori-ginem præbuiiTeuQuæ enim fupra ex Vuicelio recitata funt,ea Cochlacus Philippo Melanchtoni obiecit♦ Haccenim fiintuerba Lutheri in D. lacobum Latomum olim ædita, Nee eft (inquit) quod mihi Homoufion illud obie(ftes,aduerlus Arrianos recepw Non fuit receptum àmultis,qfdem prgclarilsimis.Quod amp;nbsp;Hieronymus optauit aboleri, Adeoeç non effiigerunt periculum hoc inuento uocabtilo, ut Hieronymus queratur nefeire, quid ueneni lateat in fyllabis literis» Quod fi odit anima mea uoce Homoufion,amp; nolim ea uti,nô ero hæreticus,Quis enim me cogit utiCamp;c» Calumnia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cochlæus quodam in libro acriter ab hac calumnia Hiero-

Luth.in S* ttymum defendit,Lutherumcp defalloconuicit.Non enimde Ho-Hieron. moufio,fcd de Hypoftafi dubitabat Hieronymus in fua ad Dama-fumPapam Epiftola,inquaeum per Homoufion Trinitatcora-bat,ut relponderet» Qua autem ratione Lutherus oppugnat Homoufion, eademoppugnari poflet amp;nbsp;haecuox ,Trinitas. Quia SiC. ipfa in facris literis no eft exprellàî Quemadmodum nec ifta,Tres perfonæ. Stultilsime igitur pariter amp;nbsp;impqisimc quida ex ijs Pocti-cis Theologis, dixit T res per ion as T res Chimeras, Qui Lutheri de Homoufió audaciam imitatus eft. Lutherus enim Arrianos in hociuftificare aufus fuit,quod noluerunt Homoufion fquamuocat prophanam uoccm)recipere» Interea, dumCacfarlvatifponx

fiiHul cutn Rcge fratrc, alrjfcp Principibus ac Statibus Imperij,de Grîd«^ rcrum lufnma,amp; d« falute Germaniseconfukat : Turcaru Tyran-nus maximis cum copqs per Vngaria uerEis Auftriam.ut Vienna rurfiis obfideret,contendebat* At Caefar, miflb illucualido præfi^ dio^feftinatu ÔC iampridem Augufl:cpromiiïum,à Principibus 8C Statibus imperrj auxiliij cxigês,c Burgundia quocß Sgt;C ex inferiori Germania egrcgiumaccerfiuitEquitatiJ» Accurrerût itac^ plurimi undiep c Germania milites uerfus Viennam: Quorum omnium Dux Imperator per lefeuoluiteiîè Cælàr, qui Turcarû Tyran-no iam denûciauerat fuum aduentû, ad ineundû cum eo prælium. At Turca,qui totis uiribus cum uniuerfis copijs fuis paruû circa fî- Gynfa con nés Auflrig oppidûi,nomine Gynfam,oppugnabatmukisdiebus: tra Turcas aim expugnare no pofTet, miratus præfidfj uirtutê,euocau!t in col-loquium oppidi Præfedum,uirum ftrenuifsimumac Régi Ferdinando fidelifsimum, qui uulncribus, laboribusq? SC uigilrjs con-fedus(nam die nodutpoppugnatum fuerat oppidum )animi uir-cuteTurcîS admiration! fpeétaculocp fuit. Vbi uero accepitp^^^ Turca, aduenide iam ipfum Cæfarem(qui Ratifpona feriusdil- carum» ceisitpropter afBiôtû caluequi crus,quodfomcnt(s Thermarum curabatur) Viennâ ufq? (a qua IX. Miliaribus diftabat oppidum Gynfa) immcnior addidi praekj, foluta obfidione , turpi fuga retro abqc, cum eilet alioqui bellicæ gloriæauidiisimus. Ne ramen impuneaufugeretjC^far XVII.MiliaTurcarum.qui populando moram fecerant,afîècutus, internicioni eos dédit. Dimiflb deinde exerciru,quem lànepulcherrimûualidifsimumcp habebat,adeo, utmultis fæculis Germania maiorcm atep inftrudliorcmnon ui-derit : relida Germania, in Italiam redfjt, Eodem anno icriplit Tcuthonice adueriùs Catholicos loannes Bugenhagius Pomera- LiberPo* nus,Apoftata,quem paftorem amp;nbsp;EpÜcopumfuumuocât Vuitten- meraqi co-bergenies , librû malcdiótismendacrjsCp S)C odiofis calumnijs pie- tra furesca num,Cuititulum fecit. Aduerfus hires Calicis. Reprobat in co acerbiisime communicationem Laicorumfub una fpecie, amp;nbsp;fa-crifîcium Miiîàc quod pro uiuis atep defundis offertur. Vt autem Laicos amp;nbsp;in fauorem fui amp;nbsp;in odium Cleri totius concitet, excuiâc Laicos, tanquam per ignorantiam fecerint, SC iniuriam a furibus Calicis ( hoc eft ab Epilcopis amp;nbsp;Clericis) paisi fuerint. Epiieopos uero mox grauiteraccufat,dicens. Epi(copiuero,quiChriifiman- Aceufato« datum neep uiderc neep audire uolunqnecp curant,quod Apoftoli nbsp;nbsp;nbsp;EpiQ?

utranep fpeciem docucrunt 2lt;c Hæc Apoftata ille peililentilsi-^^P®** Rius, quiuelut Emiflarius ac equus hinniens, lacpe abf)t ad tempus c Vuittenberga, ad magnas amp;nbsp;opulentas urbes Maritimas (quæ

Stagflaks uulgo dicuntur ) nunc Lubecum, nunc Hamburgufliÿ sFknsburguni,nuncalto, ad diflêminandum ibi non finefc* retkus Po^ clkiofis tumultibus Lutherifiiium,doncc ex uarfjs ciuium donatio* meranus, mbus Iocuplrtatus,kcure nunc Vuittenbergæ opibus illis fruitun Cacterum grauitcrac erudite rcipondit Teuthonice libre eius eximius quidam Tbeologus,Ordinis Prædicatorum, Dodor quem obprobitatem SC eruditionem in Pra^po* ël Vehus. Halknfis Ecclefiæ ia Saxotiia. aiîumpfit, fibiij in Confilia* rium aiciuit R.amp;l Illuftriis.Dominus, Cardinalis ôC Archiepifeo* pusMoguntinus acMagdeburgenfis,Quoniam uero prolixus eft liber ille,hicex cius Prineipio tantum paucula,uelut guftum Verba Ve quendam propinantes,rccitabimus, Vulgatum eft ( in quit) pro* hi contra uerbium.Qui malam habet caufàm,is co magis maledidis proter* P omeranö u/tjEt cui defidt ueritasj's nititur mêdacijs » luxta hoeprouerbium agit autor ifte in toto hoc libro fiio,qui in prindpio, medio^ 8^ fî* ne,candem ubicç cantat cantilenâîHoc eft,undicp refertus eft pro* teruis criminationibus,contumelqs,malediâis 80 mendacqs»Quæ fi âucritate, quæreliqua eft, fèpararentur, admodîj exiguus foret libelIus.Quificaluraniandi gratia ftriptus eft,(àtis artificioiùm habet initiumtfî uero propter ucritatem dcclaraiidam atcj inquiren* dani feriptus eft,autor merito rem aliter aggreflîis elîct. Eteiiim in Omni cauià optimum fundamentum eft ueritas,at hanc omifit ille, 80 libfum à mendaci]s incepit.CaIuinnias igitur eius domû remit-Quantum temus,doncc iua probet mendacia, Quod fî neiciat,quid proba-batknePfui’*^d‘^beat,nos haud grauatim ideumdocebimus.Pritnum fane propofiti pEobare debet, quod Calix ex mandate Chrifti fit omnibus Chri* Pomera^ ftianis ad lalutem necefiàrius. Hoc ipft cum fuis hadenus non fecit, nus. nec unquam facere poterit» Hæc enim uerba Chrifti» Bibite ex eo

Mlt;rr,i4. omnes : Non omnes tangunt Chriftianos»Quemadmoduinnos L«f.2ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EuangeliOjtum Marei tum Lucæ,efficaciter probauimus»

At eftojfint hæc uerba Chrifti ad omnes dida,probarc tamen debet,ea efle necefiarium pracceptum»Quod fi hie iuos confuluerit,in-iieniet prædpuos kdæ fuæ id negare, atlt;ÿ dicere, quod Chriftus iiecj^ alteram, neque utrantj fpccictn præceperit, eo quod dixerit, QuotiefeuniÇ feccritis.Deindc,conceflô 8ó ifto,quod ea uerba fint necefiarium præceptum,probare debebit,quod ad fingulos in ijse* cie dida fint,8ó non ad omnes in gencre : ficut didu eft illud. Crei^ cite 8^ multipïicamini» Rurfus, hoc quotç concefib,quod ad fingu* los in ipecie dida fint,probare ulterius debebit,omnia huius man* dati uerba ad fingulos pertineretSunt enim hie multa,con(ccrarc, ofFcrre, edcrc, bibore,«! taettoriaO) cius facere» Atqui nunquain prohibit

probable boe, niß ifclit um’cuicß rnfticorum eonfcerandi' munus imponere, DenicJ concefTo 8C ifto, adhuc tarnen ultcrius probarc dcbebic, quod Chriftus Deus SC Dominus n öfter, in cafu nccefsft tans Ct pen'culi,nonreh'quen't nobis mandatû iftud liberû,quode^ Ecclefia in tali caiii no habeat poteftatem faciendi ordinationem, qua talc periculum euitetur. At ne hoc quidem probare poccrit: Nos autcmcontrariSex facra fcriptura poftea probabimiis. Hare in principle libri fui Vehus contra Pomcranum» Dum uero Cp-far contra Turcas præliarimolitur.moritur non longe à Vuirtengt; bergainlocouenationis Inclytus Dux baxoniae loanncs , Prin' ceps Eledor. In cuius funere duas ad populum conciones babuit, xoniæ acftriptas inlucemscdidit Teuthonice Lutberus, In cjuarûpriorc Duçcocio Thema ex Pauli prima ad ThcftaLln pofteriore ex prima ad Co- nes Luth, rinrhios EpiftolamutuauitacdecIarauinCacterumin utrancft fai' pbt breuem Poftillam (utuocant )Teuthonicc Cochlæus ad Illu-ftrem Principem, Dominum Ioann cm ab Anhalt, qui tum non leui inpericuloiicrfabatur,dumLuthcrus perNicolaum Haufs-manjquem pro concionatore Deftauiani ad ilium mtttebat, cum à Catholica fide fubucrtere,ac in Gdtam {uam,uclutin naflam, allicc-re quxreret.Oftendit ergo breuiter,amp; quam uagus ac phanaticus in priore,S(f quam lubricus atqj incoriftans fuerit in pofteriore ilia condone Lutherus:Ita,ut nemo fecure et uel adhærere,ucl credcre quicquam polsin Verbi gratia, nbsp;nbsp;Lutherus ait, Quid contrifta- Pofhlla

mur de morte aliorum, uel etiam de noftra C Nam homo tantum Cochlæi moritur, nec^ tarnen totus homo, fed altera pars tantum, nempe cotta ƒ uas corpus, In morte autem Chrifti eft ipfemet filius Dei, ÔC moritur nbsp;nbsp;nbsp;cûcio«

Dominus omnium creaturarum. Peipondet Cochlæus, Quid hic üult agere Lutherus; Nunquidin Chrifto plus mortuûfuit, quàm in nobis hominibus moriturCin nobis moritur tantum corpus, ait Lutherus : fateor, Quid autem in Chrifto amplius mortuum fuit, quàm corpus ; Nunquid èC anima eius, immortalis amp;nbsp;impeccabi-lis,mortua fuit ; Aut mortua eft eius impalsibilis amp;nbsp;omnipotens diuinitas^ Quemadmodum igitur no moritur totus homoiita nec totus Chriftus eft mortuus. nbsp;nbsp;Purfiim ait Lutherus.Deus cogf

tat amp;nbsp;te omnes alios,quicuncç baptizati iunt amp;nbsp;in Chrifto dor-mierûtjducerc fecumrquia inuoluit eos in morte Chrifti, 8C in eius reiurrcdionecopraehenditjnon dimiflurus eos fub terra. Rcfpongt;

' ditCocbîæus.Dico adhuc,ut iùpra.Quoniam Lutherus no poteft feire cogitationcs Dci,nec^ confiliarius eius unquàm fuit,ficut dicit Efaias.Hocquidemuerum eft, quod Deus non dimittet fub terra Bpi«,4o, nec^ Chriftianos, neque Paganos, Turcas autludæos.Oportet enitn

14© ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTfiERI «.Cörwfamp;j» eni’tti ottincs procedure, ac flare ante Tribunal Chrifli, iti fiouiC SA4tth.ilt;s, ßj-no die,ut rccipiat unufquifc^ iaxta. opera fua.Quod autem Chri ftus fecutii dudurus fit omnes baptizatos, hoc nufquam fcriptum habetur.Multienimabeainnocentia exddunt,amp;nôfùntmettio-LHc.tf,. res unde excidcrintiDutn^ non rctinent quod habent,aufcretur ab eis amp;nbsp;illud quod habet,ac dabitur alteri.Chdftus quidetn niorgt; tuus eft pro toto mundo ♦ Cum autem peccent multi, fecp mortis Chrifli indignos faciantmoninuoluunturin morte ChriflijUtlal^ Mattheit, lat fbmniat^ Lutherus, fed non habentes ueflem nuptiakm,eq-cientur in tenebras exteriores. Chriflus quidê nos omnes per Ba* R(». «■. ptifmum in morte fua inuoluit, Qui ucro per fubfequentia peccata fe iterum euoluunt, non agunt poenitentiam, fj perpetuo foris permanebüt,ac durius punientur qua'm alij, quieam gratiam non Hffe.tf. deguflarunt, ut ait Paulus. Non oportet fic ex proprio coniedarc

* Deus enim iudicat unumquencß iuxta opera eius* Am* Quomo- * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cutherus.Omnes enim fcitis,quomodo Caput no drum,

doEledor Princeps EIedor,fecundumChriflum, Augudæ ante biennium Say,mors mortuusac uerammortem pafiiis efl, non pro feipfö tantum,(cd tuus fuit pro nobis omnibus.Refjjondet Cochlæus, Hare uerba ujrulentus Auguftaf. 2\podafa ffpe repetit multumodiofc, aduerius Cæfârcm omnesep abds Principes Catholicos :Neq? tarnen feit dolidus blaterator, quonamiendanteauerba.EIedorenim Auguflæ utiepin corpo* re mortuus non fuit. At mors animælonge grauior efl,qua'm cor* poris, ficut ipfe fatetur Lutherus. Si ergo in anima ibi mortuus ed,quid Jaudis aut gloriæ inde accepitcNonne per talcm mortem excidit à DeoC Non enim efl Deus mortuorü,fed uiuentiu.’Eorum

‘ * inquam.qui in animauiuunt,etiamfi corpore mortui fint,utDeus Exod,}, ^brahamjlfaac amp;nbsp;Iacob. nbsp;nbsp;Quod fi Princeps Eledor, ueramibi

mortem pafius cd, ut ait Lutherus, non in corporc,(edin anima; non rede comparât eum Chrido,qui utit^ in corpore, non in ani* ma mortuus fuit.EtmuIto ineptius ait,quod Eledor ille, non pro (eipfo tantum,fed pro nobis omnibus mortem Auguflç pafius fit, i.Tîwotki quafi alter Chridus, At Paulus contra ait. Vnus ed Deus,unus mediator Dei,ethominumhomoChridus lefus,qui déditredem* Luth. pro» ptionem fcmetipfum pro omnibus. Délirât ulterius Lutherus, ditor ôi nbsp;nbsp;Juin ait.Ibi oportuit eum omnes malas offas atep aconita fiue eieii'

Cai'^'rinci nbsp;nbsp;nbsp;txcdere,quaspropinauiteiDiabolus.Illuduerocdueraamp;hor

’ renda mors, qua Diabolus aliquê interimit. RcfpÔdet Colt; hiarus, Ecce rerribibterexcæcat Deus fuperbu Apodatâ, ut etiamcontra proprium patronû amp;nbsp;Principem fuu,fadus fit palam proditor èc animicida,Qu€ ait omnes malas odas atc^ aconita exedifîè amp;e.

O quafn uaKdum efficax eft illud uerbum Apoftoli de bottiine hacrenco:Proprio iudicio condemnatus. Quales ibi dicitoffas ci'cutasCNunquid corporalesC At non eftibi corporaliter mortuus ille Princeps.Dicit igitur fpirituales,quæ funt,falfæ doârinæ,hæ-refes,fchifmata,{uperbia,inobedientia amp;c. per quas fanepeftes Diabolus mifèras intcrimit animas, Vtinam uero diisimulaflec ibi quoq^, ut antea, ille Princeps, Sgt;C non lublcripfiflec ibi palam Con-felsioni Lutheranac (quac uticç inalis ofFisatqp aconitis plena eft) nee finaliter in illa,contra utranep poteftatem ac Maioritatê lüanl, perfeueraftet, Rurfus ait Lutherus^lbi confeflus fuit diledus noftcr Princeps Eledor Chrifti mortem, acrelurretftionem pub-lice coram toto mundo, at«^ in ea perftitit,óó pro ea. in periculum Augu» expofuit prouincias SC homines, immo amp;nbsp;proprium corpus atc^ ftxfaâa. uitam, Ea faneconfeisiotranfeendit atepabforbet multitudincm peccatoru, ficut mare magnum lcintillam ignis, Reipondet Co-chla:us,O inanes fabulasputridoft^piiees, Quisoblecroimpu-gnauit Auguftæ morte refurredionê ChriftiC Quis Principem Eledorem abea confitenda deterrereaut depellere uoluitCinfpi-ciatur, quæfo,tum Cæfaris,aliorumcç Principum ac Statuum lm-perq refponfio,luper T ertium Lutheranorum confelsionis articu-lum:TumTraCtatusperdeleduminter lèptemSó feptemibiba bitus, Clariisime profedo comperietur, in nullo unquamuerbo fuiflêibi diflênfionem de morte et reiurredione Chrifti, Quomo-do poteft plebs ulla tam ftolida atq^ infana efte, ut tam aperta . incredibilia nugonis mendacia,uel audire uel credere queatC Con-fitemur fane quotidie in Symbolo Apoftolorum, Chriftum mor-tuum eftè atc^ relurrexiflê: Et Lutherus per hoe uult Patronu fuum fic extolIerCjUt Martyre ex eo faciat,quod coram Chriftiano C^fa-re,alijfc^Chriftianis Principibus,Chriftimorteacreftirredionê confeilhs eft^perinde ac fi ftetiftêt cora Ncrone, Decio aut Diocle-tiano.Hæc obiter ex Poftilla in priorem Lutherifunebreconcio-nemrecitata fint, nbsp;nbsp;In pofteriore cocione acrius arguiturincon- Incoftantia

ftantiæ Lutherus circa uenerationem fandorum, Nam quando Luth, circa primum Icribere ac inlucemæderclibroscoEpit,acriterinuedu» Inuocaho-fuit in Thaboritas 8ó Vualdenfes Bohemicos, propter cultum Sc uenerationem fandorum. Etenim in libro de Decem præceptis fie ait. Verum ne Pighardi,infoelices hgretici, fuas partes a' meadiutas confîdât,qui præ nimia ruditate nobis T euthonicis (fuperbiisimo faftidio indignati) imponunt,quod iandos Dei colamus,ÖC Ido-la faciamus. Sc ideo contra nos aceruum uerlüum ftripturæ congregant , in quibus prohibetur, ne adoret quis nifi unum Deum.

Et ur nobis apud mosiuftifsimâinuidiam conflare uideantur, iiP fidioOisimc omittunc,quod fcribitur Rex DauidSlt; Salomon3^ multi alq adoratirSimul impfj peruerlores feripturæ, lubdoli ca-lumniatorcs pietatis noftrae.lta enim ruftici ilJi nos tandem docêt, quod ibius Deus fit adorandus,ec gloriantur ac fi nos idipfum negt; gauerimus unquam. Item, In eodêlibro ait. Omnes landt omnia poftunt,8d tantum per eos tibi à Deo datur, quantum credis te ac-cepturum.Quid enim aliud iunt fandi,nifi uclut gutruk roris,fiuc C4nj. gutræ nodium,in cincinnis Só capite fponfic Sic amp;nbsp;in ftrmone

ck Prcparatione ad mortem docebat ægrotu, ut inuocaret omnes fan dos Angelos,præcipue angelum luum,Dei gennhcem:oranes Apoftolos ah'ofc^ fandos, eos præfertim, ad quos Deus ei fpecia^ lern indiderit dcuotionem. Verum pofleaquam fuperbiaatep inobedienria eumin furore concitaucrunt, longe aliter de fandis Ôd fcripßt ôô concionatus eft, ut uix ullus Suermerorum amp;nbsp;Phana-ticorum efleteipar. Tune enim Dei genitrix MARIA nihilo erat uel melior uel maior Luthero : Tune uicinus eius poterat ram

I« fir. bsneiauareeum,quamilla:Tuncoradoruat:ambGtiacrat:, quam rL’nTpnflrf dliuszTunoie tabulis puerorum efjei oportebat Aue Maria : Tune cr«ce,crG ittipia erant cantica^ Salue regina,ôi Regina cedi. ite fand! Apo-ftoli,Petrus amp;nbsp;Paulus,nihilampliuspoterant, quamLutherus. Et qui mendico dabat florenum unum, melius faciebat ac plus mere!» batur,quäm fi Beato Petro aureum têplum ædificaret. Item fandl' in terra adhuc uiuentes erant ut gemmae : Mortui ucro (uti cos ap-pcllabat,quos nos in coelis cu Deo uiuere credimus)ut ligna erant: Iconoma« Immomeraerant Idola,amp;quicunqîeos uenerabatur. Hinein-chi. liirrexcrunt ftditiofi prophetæ, quiomnes fandorum Imagines atcç ctiamipfius faluatoris,e templis eiccerût tam tumultuofe quam impie : Ita, ut is melior magifqj pius habebatur, qui pluribus aut maioribuscötumelqs Imagines affîcerc noftet.meq^mitiorcs erant erga ofla 8lt; quaslibetrcliquias atqp exuuias Diuorum,ôô in calices Monftrantiascpdeauratas, doncc furentes tandem ruftici lùper-uenirent,qui templa quoqp ac Monafteria deuaftarunt, tanta cum inGmia atc^ impietate,ut Lutherus iplè 8c gladio temporali 8c eter-t^n^ de damnation! eos adiudicauerit. In ifta uero concione funebrf lundis in rurfus cômendare fandos eexpit, in gratiam nimirum lui patroni, cœlo opi» quem ÔC Märtyrern 80 fandumDormitoremfaccre parabat. Id-' nio« circo de landis perluadere ccepit,quàm digna ac preciolà fitïti conlpedu Dei mors fandorum, quanto plus æftimet fandos de-fundos, quàm adhuc in carne uiuentcsrquâto minus curet landos in terra,quos infirmos ac miferos relinquat,perinde ac fi nô uideat eos;

tosiquim cos,qui morte ablati e'confpedu hominum,ac(ub terra iacentes, tune primum predofi' corarii Deo fieri indpiant, Hæc omnia eo refert,ut plebi perfuadeat,Prindpem Eledorem, quem« Caput fiium uocat,a confpe(fi:u mortalium ablatum,predo(um efiê in confpedu Dei, Sc in requiem receptum, ubi tutus fit ab omnibus Diabolis 8^ inimids, eiusc^ memoria fine perditione 8C obli-uione in æternum pcrmaneat.Hæcidcirco retulit Cochlæus Prin-cipi Anhaltino,utoftenderetei,quàmuentofa 8C inftabilis fitdo-drina Lutheri,quæ ad omnem uentum, uclut arundo, uertitur ac mutatur.A qua cauere nos iu(sit,8lt; Chriflus in Euangelio,amp; Pau^ lus in Epiftola ad Ephefîos»

noua oritur Lipfiæ ( quæ urbs 8C celebri Noua eon Academia amp;nbsp;iniigai Emporio clara, Duci Saxo- tentio mrcr niæ Georgio, per omnia Catholico Principi pa-ret)iurgandi occafio:Dum multi e' plebe diebus Dominicis excurrerent in propinquum pagum,‘ GcorgiG; nomineHoltzfeaufen, qui ad ditionemEledtoris

Saxonix ipedlat. Vbi prxdieabathomo Lutberanus,populunic^’ lubutraqpfjaede c5municabat,qucm aliqui Diaconum, aliqui purum Laicumac lini textorem fuifledicunt,Hxc ubireiciuit Dux Georgius,prohibuit Lipfenfibus,ne amplius illuc exirent.Cum ue-ro multi lam infedi eflent ab illo, 8C occulte Lutherizarent : Pius Princeps, ut morbidas pecudes a' fanis ouibus dilcernere polsit, ‘ iufsit certa dari fymbola,in modum nummi procufa, quæ facerdo-tes confitentibus atc^ communicantibus tempore pafchali darent, amp;nbsp;illi redderent Senatui, cum profeisione nominis quife^ fiii. Hæc quidam e ciuibus, qui Lutherizabant,ægre fercntes,iramcp Prin-cipis timentes:fcripfcrunt ad Lutherûpro confîlio,num metu Prin dpis fiii poisint falua confeientia lub una fpecie cômunicare. Qui-bus ille ( quoniam Vuittenberga (èptem duntaxat Miliaribus â Lipfîa diftat) ftatim refpondit in hæc uerba Tcuthonice*

Honorabilibus aeprouidis bonis amicis meis Lipfiæ,quos Dux Detraôio* GeorgiuSjhoftis Euangelrj,nuncproicribit: Gratiam amp;nbsp;pacemin quot;5® Luth. Chrifto,qui apud uos patitur ac mori debet, 8C certiisime refurget nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

atcjuosreget. Intellexichariamici,quoidâcuobisprocurafiein-terrogarijAn bona cum confeientia unam fpeciem Sacramenti ac-

ciperc cjucant, fub eo prætextu, ac fi utrancjj fpeciem accvperintjUt hoc modo pacatareddereiur ueftra Supenon'tas.Qiiomamucro nullum èuobis nofco,nelt;^ lcio,quomodo fe habeatcor SC conlci-ennaueftra,hæc mihi optima uidctur elTc Icntcnua, Quifquis hac de re inftrudus,in confcicnna fua pro Dei uerbo atcp ordinati'onc tenec,quod utracp fpecies rede dciur: is liib corporis amp;nbsp;animæ pe- * riculo, contra eiufmodiconfcientiamfuam, hoc eil, contra Deum

Rjlfdi fecreta conlciennsc explorare, dignus omni'no effet,ut deci-ms^occt * ps’'^tur,ucluti Sathanæ Äpoftolus, quacuncp id rati'onc Reri que^ Lud). nbsp;nbsp;nbsp;at.Non enimhabet neqj lus uHuni, necp opportunitate, talc quid

poftuIandijSc pcccat in Deumacfpiritum fandum. Verumquutn nos confyderarc debeamus, non quid alq faciant homines mäh', fiue homiddæ fint,fiue raptores,fed quid îîos deccat pati ac facere: In hoc fane cafu optimum fuerit,uf fcrociter dicatur in faciem huic homicidac atcß raptori,Hoc nolo facere : Si rapucris mihi propter ' hoc feu corpus feufubdanrià meam, altcrirapuiftijcuicxadeper-fbiuas oportet. Sicut Petrus ait. lefus Chridus paratus cd iudicarc uiuos Sómoreuos. Vade igirur bone raptor, Quod tuuis,idnolo «go.Quod autêego uoîo, id Deus quoq? propediem uo'et.Id ex^ pericminiiOportetenim Diabolo crucemin faciem in)pingere, non muftum uclapplauderc uel blandiri, lie feiet, cum quonam fibi res ed.Chridus Dominus noder uos confôrtet acfit uobifeura

Amen. Datum Vuittenbergte in magna fexta feria 15 3 gt;nbsp;Dodor Martinus Luther manu propria, Senatus Hæc epidola, ut Lipfi.imuenit, facratilsimis Pafehæ diebus, Lipfenfis. quando populus maxime dcuotus unanimisep eße deberct.’odix difeordipep faces in animis ciuiumacccndit, hinc inde circumlata inter ciues ac mulciphariam excripta.Quod ubi Senatus acccpit,acl prxeauendam fcditionem,confedim ad Drefdamfquæ XIIL Miliaribus à Lipfia didat, ubi Curia ed Principis) mißt nuncium, cum hac in Teuthonico Epidola.

Illudrilsimc ac GenerofilT. Princeps : Principali Clementiæ ue-draCjin primis nodra dcuota, promptacp omnino amp;nbsp;offîciolà ob--fequialuntdudiolèomni tempore parata. Clemens Domine,pau cis fam elapfis diebus comperimus,exemplar molcdi cuiufdam Icri-Epillola ptifquod Dodor Martinus Luther ad quofdam hue feripfiße fergt; tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciuitatem circumlatum eße : Quemadmodum

ftö fcriptu. nobis duo illius exempla in manus tradita funt. Super quo fane nos multam diligentemc]? inquifitionem atq^cxplorationem fecp mus,illius Epidolæ acquirendæ gratia,atcp ctiam ad refeiendura.

quifnam earn impetraueric, ad quern (cripta fit, SC qui'fhatn cam apud fehabeat.Tandem uero poft multam nauatam opcram, ho-dierem ccrto compcrimus,hoc fane modo,Eft hicinfignis SC inge-niofijs Gemmarumftulptoratq} Aurifaber,Stephanus Stember dictus,qui c Nurenberga hue fe reccpiuHuic res hgenota efle fere-batur.Cunq? ex difto magiftro Stephano frire omnino uellemusj ubinam ea eflet epiftola,promifit file, daturum fe opcram,ut earn ad nianus noftras afferret: Quemadmodum amp;nbsp;fecit demum,eam Confuli noftro tradcns.Quam nos IIIuftrifE Clcmentff ueftrg his Uteris inclufatn tranfmittimus, Curauimus præterca,ut prædidus Geramarû ftulptor feu Aurifaber, adhibitis fideiufioribus promri (eritjft intra Quatuor Septimanashinc diïcefiurumnon eflê,quo-ufiç res ids luum attingat finem.Hæc Illuft.Clementiæueftræ,de-uota intcntioncnÔ potuimusnon denunciarc.Cui faneomni cuni fiibiedione ac obedientia,ftruire ftmper paratiïsimi fiimus,Datuni fiib noftræ Ciuitatis figillo, Sabbato poft Quafi modo geniti, Anno Dominî M. D.X X X111.

Hisleftis,Dux Georgius fcripfît Principi EleftoriSaxoniæ, loanniFriden'co, qui Patri fùoinregimineacdigni'tatefuccrisi'tî orgi'jad conquerens de hacLutheri iniuriofaEpiftola, perquamillenon Eletfiorcni folum graulter IçCerit nomen amp;nbsp;exiftimationcm perfonac ei'us: Ve- Sax, runietiani fiibditos eins rebelles faeere attentauerit.Atq^per hoc: uiolauerit paefta ,quæ pater Elcfton's cum Duce Georgio per utrri üfq^ partis Confilianos anno Domini 15 x y.inïuerat.Petebat igt-turàfiliOjEleétorenouOjUt propter hanc malignâattentationera uelititafe gererein Lutherum, utmanifcfte appareret,eam fibi df (plicercjcuraretcp iniurqs tâdem ab illo fine imponi. Caput autem concordip,quod hic citât Dux Georgius, it a habet in T euthonieo de uerbo ad uerbum. Quod ad Lutherum attinet, Ckmentilf Capitula quoddam Concordia: ’ inter Prin* fignificatum efie Clemcntiæ fuæ,quod minacia feripta intenderct, dpes de ex quibus conqcere liceat,iplum in animo habere, contra Illuftriff Luthero,-Clementiacluæ Cognatum, Ducem Saxoniæ Georgiû,eiufc^ terras SS lùbditos,(cditionem ac rebellionem excitare, atcç etiamfa-raofis amp;nbsp;conuitiofis uti libellis.Et quamuis Illuft.Cle.fiia nolic fufpi-cari, quod intentio eiusfit,uel contra Clementiæfuæ Cognatum, üel contra quemeunt^ alium, ad feditionem aditare.Id quod non minus lUuft.Clemêtiæ fiiæ, quani fuo Cognato intolerabile foret: Velit tarnen Illuft»Cle,fiïaferioillimandaire ,Cum ipfemet feiret,

x4^ acta et scripta martini lvtheri fêdicibnem 8ó iniuriarum irrogationcm diui'næ fcripturse Euangelio contran'atn effe^utinhocfèipfiimadnioneatjamp;abhis omnibus abftineat» Etpoft pauca. Debet præterea Clementifsi* mus Dominas nofter ferio pratdperc Luthcro,ut nety abipfo, nec^ ab uHo fibiadhærcnte, l'n terris Ducis Georgfi,quouis modo aut prætextu qm'cquam attentetur,praflicetur,proponatur aut agatur» Hæcibh Interca Conîul Li'pfenfis, Vuolfgangus CorSühs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, propter uan'as fufpicioncs de EpiftolaiIIa in populo,

Lipfen ad fo'^’pfitAdipfum Lutherum,adiundo Epiftoîæ exemplo:Benignc Luth, rogâs,utcIarûdetre(ponfum,aneaEpiftoIaabipfo ßtiftomodo cmilïà,2lt; ad quem fit feripta, autquomodo res aliter fe habeat: Quoniam plurimi homines Lipfiæ ob earn habeantur foipedi, Velicfgitur fuo refponfo profpicere,ut homines illhquibus cum ea Epiftoia nihil negocrj eft, 80 nihilominusinfuipicionc tenenturl àconcepta fufpicione liberciiturac dimittantur, Huicaucem Lu.-therus ita refpondit.

Refpofum Honorabilis prudenfep ac dilede Domineamice,foripta ue^ Luth, Hra recepi,ôlt; eorum fententiam admodum probe intelIcxtEt ad ucftram precationematcçpetitionem,efi:uicifsim precatio Ô^peti-tio mea^dignemini indicare imhijquiCnain uos iuHer it aut indtaue-rit, huiufmodi literas ad me feribere. An feccrit hoc Plebanus in Collen, an Sicarius in Drefden, an uero Domiccllus uefter Dum Georgius,Tunc{ane acquiretis rel{3onrum,menforam pie nam, re-fertam, coagitaram fopereffluentê, Deo uolcnte. Nam ad lerui* endum uobis promptus fum. Datum Vuittenbergæ Dominica poft S,Georgip?33,

Martinus Luther, Dodor 8lt;^c, Liber Lut. Hoc proteruum Lutheri rclponiûm, ubi Conful Lipiènfis Dud cont^ Du Georgio Drefdâ mififietdlle rurfos fcripfit Duci Eledori, Agnato cem eor fmo^adiungcns utriuCq; Epiftolf Si Confolis amp;nbsp;Lutheriexéplum, addens amp;nbsp;minas Lutheri,nuncio Confulis fadas, fi de cætero tali cum Epiftola ad ipfomrediret, Rogauit igitur benigne, ut eainre fadat,quemadraodum fibifieri uelit.Indenadus criminandi oc-cafionem nouam Lutherus, ædidit Iibrum,cuititulumfedt.Con-futationem imputatæ fibi à Duce Georgio reditionis,.8c literas confolatoriasadChriftianos , abeo cLipfîa finecaulà expuifo»; In cuius ftne libriexordio récitât quædam Elcdoris uerba ad f« feripta, In hune fenfum Teuthonice.

Verba Ele C^uod fihfc ueftra ciTetintêtio,cÔeitandi homines noftri Agna-dnris ad ^at aliqs per icripta ueftra ad uUam ieditionem : id nobis nuUo Lutb» pado a' uobis toUerandum cflet, Ac facile poiTctis eonfjeere, nos non

ANNO DOMINI M. D. XXXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147

non intermi'fluros,«iuin dignam (iimeretnus deuobi's panam: At pLitare uolumus, non eflx ad hoc animum ueftrum. Quaproptcr ueftrumcrit,de taliincufationeatcß impuran'one pronecefsitate ueftrajUtueftraintclligacur innocenna,uos per (cripta ucftra defender e:Ne nos quo(^,fi tail's defenfio non fierct,exiftimarc opor-teaCjtanquam harum rerSfin's reus» HaccEkólor luuenis, qui Lutherum uehementius araare ac magnificare uidebatur. Efus Scurnlftas igitur porenna protedionecj iuflu fretus Lutherus, plcno con- but in Du uitiandi ac malignandi impetu, m Ducc Georgium inuedus eft. nbsp;nbsp;nbsp;Geor«

Primum igitur impudentem præmittit Pq Principis præ fe con-temptûjdicens Teuthonfce. lam nolo Ducem Georgium,tanc^ mcum meicp Euangeli] hoftc eo afficerc uelhonore ucl obftquio, ut fateri uclim, earn epiftolam eife meam, etiamfi ôC manus mea figilium meum adefiêt, quandoquidem fecreta eft Epiftola, quam eum habere no licet, multo minus fupcr cam agere aut protcruire: Vcru n tamen,cum propter earn irafcaiur atqj proteruiat,mec^ coram Ckmcntiisimo Domino amp;nbsp;Principe meo unit accufare,ucn-dicabo raihiearn epiftoIam,S*^ debet mea efle atqpuocari.ad expe- ' riendum, an Só ciufmodi epiftolam aduerfus tam altam amp;nbsp;acurarn artemDuels Gcorgij defendere queam:Iætefperans,Dcumad ' hoc araciammihi concefl'urumeftc.Dcindeuaneproteftatur, fe nihildiefturum inperfonamaut ftatumDucisGcorgrj,quemad-raodum necunquam dixerit aut Icripftrit antea.Et de fua glorians prudentia fubiungit. Ego femper (inquit)ucrba meafiepofui ac Lut de fua antea ponderaui, quod bene nolo ad ius prouocare,acproteriiirc prudentia-cotra Ducem Georgium, omnes eius Papiftas in unum, ut non polsintcumuericateexillis facereullam fèdinonem,authærefim, aut conuitia,aut famolbs libellos.aAudacSter itaeç prouocat Ducem Georgium, ut fi bonus acucrax fit Chriftianus, procedat fcriptacp (ua probetdn quibus cum coram Eledore accufauit,quod ei fubdi-tos fuos rebelles att^ inobedientes faciat amp;c. Quern fane librum, übiuiditCochlæus.magno accenfijs zelo,fcripfit Apologiam pro Apologia Pf|isimo Patronofuo, Duce Gcorgio.In qualibere'commémora- Cochlæi uitmulta, quæægre tulit poftea Eledor Saxoniæ, ad quern ille li-brum fuum, quamprimû cxcufus fuit,per proprium nuncium mi-jjf rquemadmodum in Apologia ilia fua publice promiferat. Récitât mmibirei geftæftriem,8C omnes fupradidas Epiftolas.Deinde itdmiratur, quod Elcdor cum Confiliarqs fuis nouis pcrfpicere no ootucrit, talem Lutheri Epiftolam eife amp;nbsp;padis antiquis contra- ,. ƒ, nam,Slt;plane lèditioIàmtCum in ea apertis uerbis ftriptumfit, quod optimum fit, ferodter hoov'ddæ ac raptori in fadem diccre,

Nolo id facere. Qui's enim bonum poteft uel gererc uel concfperc animum erga homicidam et raptoremÇaiit crga hoftem Euangcii) Apoftolumtÿ DiaboliPræfèrtim uero, quod additibidem Lu-theruSjdignum efle Ducem Georgium,ut dedpiatur, quacunq? id ratione fieri queat. Quid enim aliud intendit ièditionis machina-tor,quamut dccipiac qualibet arte autratione fùumPrincipem aut MagiftratumC Obficit earn quocp impudentiam qua fibiuult Lutherus liberum effè, tum ad confitendum, tum ad negandum, quodea Epiftola fit fua: Cumalioqui foediisimcconfufaatcjre-« darguta fitperiæpe eius inconftantia ate^ contrarietas, etiam Au-guftg coram ipfoEledore.Et adueriûs excufationem Lutheri,qua fuas contrarietates excufare nititutjafFcrt idem Cochlæus fèx ratio-nes,quibus omnem excufandi uiam præcludit. Cum autem Lu-Duplcx catherus DuciGeorgio rurius obficeret confidumfoedusquorun-lumnia Lu PrincipunizCochlæus Quint^ rationibus acriter eamcalumgt; “niamconfutauit,acin Lutherumretorfitjitnonminusipfe, quàm °’ D. Pak J profcriptione dignus efièt, propter fêditiofum illudfig-mentum. Confutauicôô aliamcalumniamreeens cxcogtratam,de quadam iurandi formula,fecundum quamcogeret(utafîcrcbat Lutherus) Dux Georgius iubditos iùos, Lutheran am abiurarc hærefim.Dicebatergo Lutherus. Si ars eft, uenenofe interpretari ac malitiofe peruertere alicui uerba iuaîucllem et ego Duei Georgio bene interpretari iuramentû,quod Lipfig fubditis fuis imponit, eos iurare cogit, ut iuuareuelintdanareac perlèqui doârinâ Lu-theranâ. Velim ergo dicerc,His uerbis uibratgladium Dux Georgius, in campumprofîcifcitur contra Eleâorê, Lantgrauium^ ôô corum confœderatos.Etpoftpauca iùbdit. Nihilominus cura res ipfa doceat, Ducem Georgium non efle compote fui, Diabo-lufcp fit in mundo undit^ nequam:uelim,ut eius Nobilitas prouin-cialifcp populus ludum hune attenderent, ateç etiam uicini Princi-pes.Non intelligo iuramêtum iflud,icio tarnen probe, Diabolum nihil boni intendere, amp;nbsp;ex contemptibili fcintilla grande incen-diumnafei pofle.Egonolim accipereomniabonamundi,quod cpiftola mea tam feditiofe fonaret,quàm fonat iuramentum a Duce Georgio impofitum: Oporteret me in hoc idu oculi præ dolore Teftimo^ mort. Aduerfus hanc calumniam produxit Cochlæus publicum nium Sena teftimoniunlSenatusLipfenfis, qui in lîiaad Ducem Georgium tusLfpfen. Epiftola, fierefjîondit. NosadicriptallIuftrisClemeniiæ ueflræ, de IinanX* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indicat, Lutherum icribere de quodam iuramento hic qui-

bufdam propofito, ad damnandum perfèquendum Luthera-nam fedam ; Tres Ordines Senatus congregauimus, quibus ca perlegimus.

pcrïcginiuSjSó interrogauimus. Qui omnes unanimit«' dixcrunt, fènihi! Ccirenec^ de tali propofirione, nequedc ipfo iuramentoî Quemadmodum nos nefcimus, illud cuipi'ani hie propofitutn fuiHe, nelt;^ id nobis ab lUudri dementia ueftra mandatum fuit» Qtiare (cire non pofîumus, quidnam Lutherus per hoc incendat* Hæc Senatus, Veruntamen poftea nadus eft Dux Georgius duo exempla confidi iuramcnti.quod ad excitandam conHaiv dam ci inuidiam ,a Nebulonibus quibufdam in tern’s Lutheranis alicubi publice affixum fucratEt (atis quidem ingeniofe confidum fuitjUt facilecrederetur efle ucrum, Nam fecundum comunemfor^ mam Iuris, de abiuranda quauis hacrefi ,uerba fonabant. Odiofa tarnenuerbailia,ad damnandum ac perfequendum dodrinam Ludieranam,in ca formula non habebantur. AfFinxit aût ca Lutherus , ut eo grauius odium in bonum Principem concitaret. Id uero omnium ægerrime ferre uidebatur, quod Dux Georgius hdantia diccrct, cum feditioft (cripfifle. Dicehat ergo.Si qua gratia de ma- Lutheri de Icdido ac fcelcfto mundo promerenda eHet,amp; ego D» Martinus, feupds fuis nihil aliud boni docuÜTem aut fcciflem,nifi quod f^cularcm guber-nationê atq^ poteftatem fie illuftraui atc^ exornaui; propter unum hoc (altem deberent mihi Si gracias agcre ôC fauere. Talcm enim gloriam honorem habeo,per gratiam Dei,de hoc(fiue gaudeat fiue doleat Diabolus cum omnibus fquamis fuis) quod â tempore Apoftolorum nullus Dodor aut fcriptor, nullus Theologus aut lurilcoilfultus, tarn infigniter ac dare confeientias (æcularium fta-tuuin confirmauitjinftruxit Sd confolatus eft, ficutego feci,per fin-gularem gratiam Dei,hoc pro certo fcio.Quoniam neep Augufti-iius,necp Ambrofiusfqui tarnen hae in rc optinii (tint) mihi in hoc æquales funt Slt;c, Contra hanc cius iadantiam ita refpondit Cochlæus. Ait Sapiens, Laudet te alienus, amp;nbsp;non os tuum : extraneus , non labia tua ♦ Ego profedo hadenus nunquam audiui, Prouer.i7. hanc Luthero laudemacordatis tribuihominibus,qui eius fcripta Cófutatio Icgerunt.Iac'litat quidem Sd multa alia de (c (uacp dodrina, quae huius iada mera (unt mendacia ; Gloriatur enim, Euangelium (uum lucidius «æ. clariufcpeire, quamlucrit temporibus Apoftolorum, Germa-nos ante dodrinam (ham nunquam uerum habuiffe Euangelium. Ac huiufinodi gloriationes tarn ftolidg ac monftro{p,apud uetercs filem. graueftp autorcs nufquam rcpcriuntur. laditat forfitan hicii- Seditiofus brum fuum(cuititulus cft.De fæculari poteftate)ufcp adeo glorio-fe fuper omnes dodores. Qui(quis autem cum perlegerit librum, inucnict procul dubio,nullum ellelibrum uel (editiofiorc, uel con-fticnci}s (æcularium poteftatum grauiorem, Deinde comincmorac

idem Cochlæus XX* articulos ex eo Iibro, uelut exempli gratia. Inter quos fane hæc quoeç uerba habentur. Sæculares Domini deberenc prouincias hominefc^ gubernare extriniecus.’Hocomit-tunt,non plus icientes, qua'mexcoriareac deglubere,unumueäi' gal fuper aliud,unum tributum iuper aliud imponere : hie urfiim, iUic lupum eraittere : Ad hæc, nullam fidem aut ucritatem apud ie retinere,Aguntitacppeius, quampr^dones ac Ncbulones agerct. Et fæculare eorum regimen tarn profunde facet, quam iacet tccle-fiafticorumTyrannoru regimen, Quapropter Deus tradiditcos in reprobum fenfiim, utagantperuerlc,uolcntes fpiritualfterdo^ minari fiiper animas: Quemadmodum illi uolunt dominari fecu-lariterjUt confidenter alienis feie oncrêt peccatis,Dci^ omnium hominum odio, donee in tereant fimul cum Epifeopis, presby ten's ac monachis, unus nebulo cum altero. Hæc ibi Lutherus,8lt; adhuc

multo grauiora magiiq^ feditiofa, paulo ante rufti corum tumultus sedidit. Cum autem Dux Georgius deprsehendiflèt cirdter LXX, LXX ho» homines,qui Lutheri dogmata fedantes,noluerunt fub unaipecie mines Liv Sacramenti Euchariftisc communicare zprsefixit eis terminuma thcrani è Pafcha ufe^ ad Pentecoften, fi forte interim deliberarent, Ecclcfiæ Lipfia djC’pQ^Qs ufum,quam Lutheri noua præfcripta fequiamp; ampledi, cedereiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nollent, uenderent sedes fuas atqj emigrarent. Illiper

dida Si. icripta fuerut) confinxerut fupplicatione bene prolixam. In qua iane fimulata deuotione,ofFercbant fefe ad omnê obedien-clica'ti ham, quam faluaconfdentia praeftare pofient, ÓÓ argute multas recitabant fiii propofiti probationes,utea fupplicatione plebe Lip-lenfem in odium Principis, Si in mifericordiam fui concitarent. Cum autem inter cætera icripfifiênt,lê libérer parituros,fi quis eos aliter doceret, ut rede poflênt fub unafpecie communicarc : Pius Princeps rogauit Epifeopum Merlèburgenlêm, tanquam Ordi-narium loci,ut eos ab erronea conicientia reuocaret fanis admo-nitionibus Jd quod ille fideliisime fecit,afitimptis aliquot lêcû Prp lacis Si Dodoribus, nbsp;nbsp;Quoniam uero reoens adhucferuebat diC

Cur fana ceisio,mentclcj hominum titillabat uana gloriatio,quod uideren-n°^hâhuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lutheranis perfequutionê pati propter uerbum

Îlt;kQ apud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alibi apud Lutheranos

coshomi« propinquis oppidis domos ad inhabitandum conduxerat,pars nés, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uero eorum,qui iuuenes erant iôluti Si artifices, locum mutare po-

terat facile : Inde fadum cft,ut ex toto eorû numero uix duo potue-rint fiinis admonitionibus reuocari, quamuis diceretur quibuf dam figillatim, quibufdam colledim,figloriarentur deuerbo De/,

tertutn 5^ darum habcrent uerbumDei, quo Cbnflus cxprciï« iubec,audireEcckfiam : At nullum haberenc uerbum Dei, quo ex-prelle lubeat Chriftus, Laicis dareutranq^ fpecicm Sacramentü Scd pudor uidebatur els amp;nbsp;dedecus,dcoepto relïh're, perlêcutiox nifcß famamfquæ rudes animos ncillabat qualî martyres eflcnt) amitterc. Maluerunt itaqi abire'quàm remanere. Potuiflct qui- Clement dem Prûiceps de lure fcuenus aduerlus eos agere, fed noluitdd Principis unumquærens, ut lèpararet oucs morbidas àfanis.NihiI aliud contra eos igùur aduerlus eos conftitLîit,quàm ut pcrlbnalitcr Lipfîæ non ha-bitarent: Permifit tarnen, ut rctinerent ibi non foJum domos SC bona fua,uerum eti'am uxores liberofqt cum famüia.Qiiin iplis term anno tempore Nundinarû Lipfiam remfereliccret,ficut alqs mercatortbus.Cæterumneminem eorumuelin mi'nimo muldauit obulo. Luthcrusaurem,Gum fcriberet ad illosliterasconfola-torias,rcbeîlionem amp;nbsp;dilcclsionem illorum maximisextulit prgco Luih.ad nrjs,per multas rationes R hctonas perfuafionibus fucatas.Qiia- cxpulfos» rum Tertia fie habet. Tertialinquitjconfolatio fortis aepoténs cil, fi confyderetis caufam,propter quam patimini acexpelIimini.Dia-bolus quidem Dux Georgius fimul cum Contyrannis luis,prétendu nt apparentcr,uos expclli,proptcr unicû articulum de utraq? fpecie Sacrament!. Atfubeo articulo eft eorumintentio quam 8^ factisdemonfi:rant)ut debeatis abnegate totàdoârinamnoftri Euangelibomnefq; Papæ abominations adorare. Hicmerito jviendacla debet gauderecor uefirû,quod ex ea urbe amp;nbsp;ilia prouincia cxqliis; amp;nbsp;calûniæ In quapræcipitur,utabnegetur acinfelïecur uerbum gratiæ amp;nbsp;re- Lutli.im^ mifsionis peccatorum,8i quomodo per Iblum Chriftum,abfcp me- pudentilfi ritiSjiuftificamur acfaluamur.Hicefienim principalis articulus,ex quo omnfsnoftrafiuxitdodrina, amp;nbsp;nà clare inluccprodqtjquod ctiam Augullæ coram Cæfare confefia cognita fuit,quomodo in lcripturis fitfundata:amp; Aduerfartj ipfi coaôti runcfateri,quod per facram feripturam confutari non qucat.Cui igitur non fiat nauleaCCuinon inhorrefeantpilicCui non trematinuifeeribus corC ( fi Chriftianus efie uelit) ut in ea habitaret urbc,in qua Euan-geliûjSandus Paulus,actota feriptura facraprohibeturatqî dam-natur.’Etut abnegetur atep infeflefur,præcipitur atc^ iuratur. Degt; beret fane aliquis nudus potius ex ea currere, 80 neuno quidê ictu oculi in ea remanere.Hæc amp;nbsp;id genus plurima ibi Lutherus conui-tiofilsime fimul amp;nbsp;calumniofîrsime,quibus in odium pi] Principis populos concitare nitebatur. Aduerlus ea fpedalem ædidit ligt; p _ brum Cochlæus, plurima in eo Lutheri mcndacia redarguens, luumcß Patronû pium Principem exeufans ♦ Vbi inter alia fie air.

Ægrc qm'dcm fcrt Lutheriis, quod Dux Georgius caufamfide* tarn ftrenue tutatur,amp;^ didt,Epifcopis cocionatoribus^ dimittcn^ dum eile regimell Confefsionis öi^c At nequitiofus monaclius probe feit, Lutheran OS nihil prorlus deferre Ecclefiafticæ potefta-tijfed omnem ei obedientiam fubtrahere,abfcp omni timoré ac ue-recundfa. Seit item, Ducem Georgium non mittere manum ftiam ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Confeisionem èC in fecreta. conicientiarü, fed cxtrinfecus dun-

taxat ( ubi opus fuerit) inquirere, fiue per figna hue per alium mo-dum,quifnam iuorumconfiteatur communicet,fieut Eccleßain-{licuit ntcp pr^cepiuQui iane id fadt,ex nulla uelTyrannideuel tc meritateried cx débita obedientia,quæ eius conicientiæ fub animae iuæ falute iniunda eft, tanqua'm Chriftiano Principi, tum à Deo ipibjtum abutroqj iure,urifupra oftenhimeft. Vac autemei, fi Tenentur iftudnon fccerit, ftd ex timoré humanotam feriaDeiacutriufc^ Principes mandata neglexerit aut prpuaricatus fuerit. Timendum enim h^^retiefs^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contingcret, ficut contigit olim bellicoib ac uido-

refiftere, fioCo Regi Saul,quem Deus reprobauit deftituitep 8^ à. regno pro-».Rfg.iy. iecit^exnulla alia caufa, nißquod gentem Amalcchnonpenitus delcuit,ficut ei Deus per Samuelem prophetam præceperatilèd cc-pit ac referuauit Agag regem,ac permifit populo de ouibus amp;nbsp;ar-mentismeliora quædamad immolandum domino. Sic SxCDux Georgius contra Deß peccaturus eßet,fi non pro üirili lua (quem-li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admodum ius Imperiale ei fub iureiurando iniüngit ) cundis hæ-

mia, refibus in terris fuis refifteret, Quamuis autem omnes hæretici generaliter per Amalech defignätur, qui contra Ecclefia pugnant, ficut pugnauit Amalech contra filios lif ael î Præcipue tarnen Lu-

-Amalech intelligi pofiunt. Amalcch enim interpreta-tne Luthe» bruta, fiue lambens populus, qui fecundum carnem fen-rani fignifi fumffi animale uiuit, ficut uiuunt nunc Lutherani : In primis uero cantur. Idolum eorum, Monachus ifte cum Moniali lua. Idcirco tenetur

unulquifcj Princeps Chriftianus Rom.Iubditus Imperio,fub iureiurando, nullam in terris iùis hærefim tolerare, atej Ecckfiafticæ poteftati ( quæ ab hæreticis hoc tempore maxime contemniturjaC fiftcre, ut Chriftiani ritus ordinationes^j amp;nbsp;Cæremoniæ in ter-

chlæi ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cæterû ad ipfiim Principem Eledorê Saxon iæ,mißt Cochlarus

Eledorem librumiuû(ficutin iplbpublicepromiferat)cum quadam Epiflola Sax.ab eo manu lua ftripta. In qua humiliter petebat ab eo, ut Lu herum, Ludierum propriam ipfius prouocationem ad ius,adigcret ad ftandum iudido fi» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sd experiundum in iudicio cum ipfo Cochlaco,qui fiib pe-

fteret. riculo corporis amp;nbsp;uitîc oIFerret fefe ultro ad probandum fufficien-

t«r,quod Lutherus fit hærcticus atlt;^ (cditiofiis : Id quod Lutherus nunquam probari pofle Icrrpfèrat, Ekdor file receptis ac kdis ltgt; bro amp;nbsp;Epiftola Cochlæi,nilnl refpondit. At Cancellarius eius dc^ dk nuncio fcripturam, quae teftificabatur librum amp;nbsp;Epiftolam Prmcipi Ekdori à nuncio traditaniefic,adicda indignauone mi-naci, quod Ekdor pater«^ eius in co libro elTent iniurijs a{Feó):i, qua* rtiemori mente reponerentur. nbsp;nbsp;Verum dum liber Cochlaei

Drefdar cxcudereturjurifconfukus quidam Vuittenbergenfis,cui nomen eft Benedido Pauli, à T ypographo fallaciter per me-diam perfonam fex Quacerniones eius libri adeptus eft, da ta fide, quod redditurus efiet antequam Drefdam egrederetur : fed uir Euangclicus, qui fidem in ore femper habet, calcata fide data,non redditis Quaternionibus abijt, Lutherus itacp mox ahum icripfit librUjCui titulum feat, Paruum reiponfum Lutheri,ad proximuni librum Ducis Georgq ; Vt ad eafdem nundinas Lipfenks parata cfiêtrefponfioin librûCochIæi,quieodem temporeiamprimum . «dims erat. Quam malignus ucroin DucemGcorgium,quamiu-- LÆer LuU perbus in Cochlæum, amp;nbsp;qua'm impius inuotauitamcp Monafti-corUjin co fuerit libro Lutherus,non facile enarrari queat.Etenim Ogorgiû. Duci Georgio imputauit ibi librum Gochlæi, tan quam autori,ecgt; quod Typographus in frontiipicio libri, ad decorem aijsedus, apprefierat arma Ducis. Ait igitur. Ducem Gcorgium habui quidem pro uiro (uperbo amp;nbsp;iracundo:At tarn rudern ac inconfy-deratum non putaui,utpaterna arma fiia, Nobilcmacpreciofam Coronamruteam,(ùmmumiûumdecus fiiper terram, debef et fa- De rutea’ tuo in eius narium cxcrementa illuuiemlt;^appriinere,acfincre, nt corona, fiedreumferretur in terra, Maiusdedecusnobili coronae rüteæ nunquam accidit,Quamtot memorabiks Imperatores,Princi-pefcp ac Domini,tanto tempore,hadenus in fummo honore,atc^’ adhuc,circumtulerunt,actotegregia facinorauirmtefcp,fiib eius uexiUo, turn in bellis tum in pace ædiderunt Ad hæc ita rciponditCochlgus, Corona rutea perTypographumuItro ap-pofita eft:Id quod ci necp Duce Georgio, necç a' meipfo mandatum fuit.Quemadmodum ipfemet fatetur, ac fateri uult, ubicùnc^* «a de re rationem poftulatus fuerit : Quandoquidem illam ântea ultra XX.annos plærifcç libris a fe excufis apprcfierit.Necp imrne-rito ftat laudabile illud ftemma circa ueritatem,quf: mco in libcllo, per gratiam Dei, aflerta, confirmata 8^ in luccm prodita eft eui- Dux Saxo' denter, contrauanas nugas præfùmptuofacçmendaciàLùtheri. niæ, Alber Quod autem Lutherus acri exclamatione ait, O fi üiucrct Dü5lt; Albertus,nobilis illc Hcros,3^ uidcret fic degenerafle filium fiium:

Ah multo hbcntius cft mortuus 8^c. Hoc cft Rhctoricü quoddaöi pr2cftfgiuni,quo ex mufca facit Ekphantcm Lutherus. Profcflo (J haäcnus mxillct laudatifsimus ac fortißimus Princeps ille, nequa« quam perminnêtjUt Apoftaticus Monachus (quem PapajCacIar^ omnefc^ Status Ro, Imperfj,multæpræterea Vniucrfitatcs,atqi externac Nationcs Chriftianitatis, publice uthæreticum condem-nauerunt)d€beret{ub protedionc prcdarifsimgdomus Saxonisr, tantum ichifma, tätamcp turbationem in Generali Chriftianitate, tantum^ damni,calamitatis, cædiumtp fanguinis cfFufiin Ger* mania, per mendacia hærcticac^ ôé feditiofa Icripta excitare acc^ procurare, ipRimcp flemma Ducum Saxonise, ruteara Coronam, ‘ tarn graui ac indelibili nota comaculare. Nclt;^ dubito, fi glorio-Dinc Sax Princeps Ekdor Dux Ernelf ns, cum fuis Catholicis progeni* Erneftus toribus, a' mortuis refurgerent, atep uiderent, quid in Catholicis olim Prinj# eoru proüincfjs Lutherus iotra Xll.annos inftituerit: Quin ipfum ceps Ek, ignitis forcipibus facerent dilaniari, atc|j in puluercm comburi, füumc^ nepotem ac patruelem,Ducem Georgium, fummis laudi-bus profequuturieiTent, quod prouincias fuas,non folüftrenue in Catholica fide antiquifcpCacremonqs (^ficut ipfi poft Ce relique* rant) conferuarit: Verum ctiam temporalium rerum incrementis, multifc^ præclaris çdificijSjper prouidam accuratamcp regendi fb* krtiam fuam itaextukrit atcj; ditauerit,utmelioresanteanun^ CouitiaLu fuerint.Hæc ibi Cochlæus, nbsp;nbsp;Cæterum quantæ fint calumniæinv

the.in Mo« pietatefeç Luthert eo in libre fuo, côtra omnem ftatum Monaftf* nachos, ♦ Intègre declarauit idem Cochlæus libro. Sed nimis longa foret omnium recitatio.In lumma uocatibi Lutherus omnes Mo*

nachos perfidos,abnegatos,ApoftaticofcpChriftianos,at(^ctiam blafphematores ac nouos Crucifixores redemptoris fui îefu Chri* . ftijcriminatorcscp eius pafsionisac fanguinis. Ideoq^ fûadctiW populo, ut afiuefcat per Monachum nihil aliud intelligere, quàm abnegatumChriftianum, Apoftatama fidcChrifti, confeedera* ^^r^Ek^ Diabolo aut Magu Slt;c. Erat itac^ grauis inter agnatos Prin» dorem nbsp;nbsp;cipes,Ducem Eleâorê, et Ducê Georgiu, dift’cnfio, nonfolum in

Ducë Gcif caufa fidei religionis : uerum ctiam in quibufcîâ alijs rebus, quac orgiû fada ad temporale regimen fpedabant, Quoniam uero inter Duccïtt

Ducis Georgn patrem(quierâcfratrcs Gcrmani)itamixrimfadgt; fuit terrarum diuifîo, ut alter alteri bellum inferre, abfiÿ propria terrarum fuarum iadura, non poftet : Ideo ex utrat^ parte faâu« eft dekdus Confiliarioruminfigniumc| uirorum,qui in unû con* ucoientcs,uelut arbitri,in quos uter^ Princeps compromifêrit,it* compofuerunt

cotnpoîÎKrunt falidter omnes diTsidiorum caufas, ut tam Luthe-ro quam Gochlæo alqs^ intcrdictuni fit, ne de cætero fuis de reli-gionecontentionibus intermifceant nomina caufast^ Prindputn iflorum aut earum ciuitatum» Jnterca coeperunt,non fine laude multorum,legiopufcula Georgi) Vuicelq, qui X.annis Luthera- Georgius nus fuerat:R.efipifcensautem, Luthcri dogmata dode acritcrep impugnabat.Lutherus quidemlonge fuperbior erat, quam utdigt; Lmhenfini gnaretur illi refpondere : lonas autem amp;nbsp;Cordatus ac Raidenus quidam, partim Latine partim Teuthonice,criminationû Sc congt; uitiorum plauftra plena in eumeffuderunt, Quibusilleintrépide rcffKJndit. lonæ quidem inter multa alia fie obuian Atep adco Verba cius tu ipfc(inquit) Iona faflus es BalthafTari Phacho,uiro incorrupto, in luftum ante quatriduu, quam ifthinc dilcedcrem,immitius mccum actum lonam. fiiifle.Vbi nunclaqueus præfocator,à quo no longe abfuiclnimo', ubi eft frons tua Iona ; O fandum uirum, cui ex corde imó dokt, quod non iam diuincrucem fubadus, coruos paleo, Parum erat, me Ccthegum fadum,nifi Verrem faceret,amp; poft fidefragum, uirtutis omnis hoftem,mente praua natu,carnificem furiofiim amp;c. OlinguamredeEuangelicam,probe faluificam. Vellemautem Iona,tuinoministuæ^fedæaliquam habuifies rationem, inifta tua perturbationc,quæte,quâtus quantus cs,totû ablbrptu,adcocp dementatum, per tot conuitiorum ac mendaciorû præeipitia agi-tauit 8»^c, nbsp;nbsp;Maximeuero segretulerunt,quod Vuiceliiis omnem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orii^

tumultuum calamitatumcp culpara amp;nbsp;originem Luthcro impm go feditio?_ tauittfic enim fcripfit in eodem libro. Qui fax 8^ origo totius cala- nû fuit Lu mitatis extitit, is in fummû cacumen euedus, rerum belle potitur: VereLco(namitauoIuntprædicatû)in cubili fuoaccubans,qüi fibi catulifcp fuis fufficienter cepit. Quare rugitu fùo mifera animal-cula perterrefacit, ut ne mutire quidem contra audeant, amp;nbsp;attra-hit pauperem, ut attradum deuorct. Die mihi, ad quem fecit in Conuentu Vuormacienfi Secretarius Badenfis hæcuerba.Ingen-tes motus excitaturi funt libri tuiC An fefellit eum opinioçQuis pri-mum fcripfit. Verbum Chrifti annunciate Tyrannis tumultumÇ Quis fuafît,ut quifquis polsit etuelit,difcindat atep aboleat BuIIas, immoin ancre uertat ualuas,quibus fîxæ cæ fin tC Quis fîiafit,Mogt; nafteria fblo æquanda efïc, ut Diaboli lupanariaC Et fat efie caufae dixit,cur Ecclefîæ Collegiatæ,una cum Monafterrjs amp;nbsp;fàcellis era-diccntur.Quis cccinit Dorium hocce,Epifcopos commeritos, ut è Chriftianifmo, ceu lupi, fûtes, amp;nbsp;latrones expellantur ç Quis Cerb pfît de lotione manuum in fanguine Clcri Rom . Ecclefîæ7 O Thraccs, O Scordifei, qui adeohumano fanguine deledamfni.

Mirum, quodnon cxofsibus capitutn magis bibere hbct, quamê cyphis auratis. Tacvo hic Bohemicum exemplum, quod minacur Æmatodipfâs ilk.Quem rcfcrt Epiftola ad Lyncum, in qua abfq^ mikricordia perdantur PapiftacC Hæc ÔC id genus reditiofalcripta non pauca obiecit ex Lutheri libris Lutheranis Vuicelius.

Ad quæ fane nihilrefpondit Lutherus, nifi quod in Raidenilibru kripfic præfationem Teuthonicam, Jn qua magno faflu con-Præfatio tcmptuaitjManifeftamendaciarefponfodignanonenejVuicelrj Vuicdium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuam confcientiam,

adeo manifefle ment/ri, utetiam eius Papiftæ palparc qucant, eriamfîcæci cHentddconon eHe dignum kuem ilium ncbulonem, ad cuius fcripta rcfpondere debeac.Hac Lutherus calumnia/oluirj Judice fc SCcxco uulgo fuo,cunda Vuicelfjargumenta. Verum apud cordatiores jccepitindieslüfpedior fieri Lutheridodrina, dumuiderentab eadeficeredodos 8^ diCercos quofdamuiros,qu/ 8c ftylo Sc ingenio uaknt, Inter quos fane præcipue Dodoreni loannem Crotum ?lt;hunc Vuicelium, criminaturamp;odic Lutherus cum fuis. Eodem anno mifsi fiieruntin Germaniam Ora-Duo Ora« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vnus a' Papa Clemente VII. alter Cæfare Augufto

tores,unus Carolo V. Qui Principibus ac Statibus Ro.Imperijannûciarcne Papsc,alter futuri Concilq Generalis cekbrationem, Quæ qualiter agenda Caîfaris, cfkt,Oc'todeclarabaturarticuIis:Quiubi propofitifuifset Eledo-C^TncilLm Saxoniæ,is petqt dilationem ad refpondendum, donee Riper ea generale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cætcris fibi adhærentibus confultaretin ConucntuSmal-

ad Princi- kaldicnfi, fub finem luni] menfis habendo, Fada igitur ibi delibc-pes mifsi, rationc, feripferuntrefponfum, in quo ubiep prætulerunt fummo

Pontificiftâquam ei nihil obcdientiædcbeant)Ro.Impcratorem, quem pro domino fuo agnofeebant. Qiiamuis igitur in pro-ponêdo Sc fublcribendo uidißent ubiq? primas partes datas fuiflè Nuncio Apoftolieo, R.Domino HugonideRangonibus^Comi-ti. Sc Epifcopo Regienfi qui SC Principeni fe fubferipkrat. Poft quem Cæfaris Orator abfq? omni additione fubferipkrat fimplici-tcr,Lambcrtus à Briaerde: Ipfi tarnen in refponfo fuo, hoc ufi lunt Refpofum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salutem plurimam SC officia noftra. Magnifiée amp;nbsp;Re-

Lutherano uerende in domino,amice fingularis,et DominiobferuandhCum fum. nuper nobifeum die fecundo iunrj efletis, in oppido noflro Vuin* maria,inTuringia, pokquam nobisdeliberata quædam Inuidik fimi Imperatoris Caroli Qiiinti,Cæfâris Auguffi,Domini noftri Ckmêtiisimi,ctRo. Pontifias Clemetis,de ConcilioexpoluiftiSjCC Nuncius Pontificius exhibuit nobis quofdam articules deConci-lio kriptos:Relpondiraus uobis,uos collocuturos elkdchacrc

lt;um aiqs Principibus, Comitibus ac Ciuitatibus, nobifcu (cntien-ti'bus de religione Sgt;Cc, nbsp;nbsp;Quoni'atn uero primus articulus ita halt;

bebat.Qiiod Vniuerfalehoc Condli'um, quod indicendum amp;nbsp;CC' Articulidc lebrandum proponitur, liberum fit, amp;nbsp;luxta morem Ecclefiæ con- ^oncilio fuetum,at(^ multi's ante læculis ab initio ufq^ Vniucrialium Cond' fiorum ad hæc tempora obfcruam, celebrctur Secundus uero fie» Quod ij,qui Concilio interefic hab ebunt, eius decretis Rare ôd in^ uioJabilitcr parcre,profitcantur èC promittant. Etièxtus locum in Italia Concilio præfîgebatjUnam ex his tribus ciuitatibus. Mangt; tuam, Bononiam, Placentiam. Quarum unaquæ^ cum tuta,ca-pax,fertilis,amp; ialubris fit.’uicinitate etiam fitus, Germanise magis, quam cf ten's omnibus Tranfalpinis Nationibus eflet accommoda.

Lutherani in refponfo fiio de qs maxime conquerebantur arth Luiherano culis, tanquam prorius difientientibus ä deliberationibus Princh rum cotra pum,quac in Conuentibus Imperialibus habitæ atq^ conclufö fue^ cos articu» rant.Etfi enim in primo (inquiunt) articulo uocat liberum Conch los. Iium,tamen aliud agitur re ip(à,cum primû omnes potentatus fibi obligateuuIt.Sienim libéra Synodum habereueUet,hancobliga^ donc non requireret:Qugci nihil profutura eft, fi quid contra eum in libéra Synodo,exuerbo amp;nbsp;icripturis Dei decernatur.Nunc cum obligat PrincipcSjCerte per ipeciem Sc nomen Concilijjid facit (u^ potentiæ ftabiliendæ caufà, uult^ habere obnoxias omnium uo- . luntates nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adueriùs hxc ita prafatus cfl: Cochlæus, in quo- Cochl«us

dam ad Primatem Scotiæ Archiepifeopum ,S. Andrcjc libello» Quod Lutherani in hos Odo de habendo Cocilio articulos con- ticulorum; {entire nolunt, mera uidetur efle tergiuerfàtio, Quid enim in illis cfl,quæib, uel durum uel iniquum, quod ulla æquitate aut ration« honefte reeufari queat C Etenim in primo articulo petitur, ut Concilium fit liberum, ubi fcilicet Patribus tuto ac iècure decernere li-ceat, quicquid ipirituifimdîo uiium fuerit. At illi efflagitant, ut in Germania celebrctur, ubi Patres ita forent captiui, ut nifi décernèrent ca,quae Lutheranis placeant,mox armisNobilium amp;nbsp;Luthe- ' rang plebis furori obijeerentur interficiendi. Petitur in eodem, utcelebreturConcilium iuxtamorem Ecclefiæ confuetum,8ôtot Concilio raro fæculis ab inido ufe^ ieruatum. At illinouumquæruntmo- petunt Lu-rem , iuxta quem iummo Pontifici præponatur Ro. Imperator: therani. Cardinalibus ÔC Epiieopis Principes Domini iæculares : Pafto-ribus icilicetoues, Sacerdotibus Laici, Patribusep fill}. Et de fidei quæftionibus non décernant Epiieopi amp;nbsp;Theologi, fed clamofi RhetoresS^ Syllabarrj Laici, qui nouam Bibliorum interpreta-tionê,quam Lutherus ædidit, in manibus geftantes, facræ Theo-'

logiac Dofloribus inlultcnt réclament, contentiofisêp uociferA* tionibus præualeanr, quod non aliter intelligendus fit cui'ushbet Pare»cDe» fcripturæ tcxtus,quam ipficum Rio Luthero intelligunt. nbsp;nbsp;In fe-

crens Cou cundo autem articule petitur, ut Concilq Decretis pareatur, Hoc rftV^uthe? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alienifsimum uidetur Quafî contra Jibertatem Chri*

ranis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftianam fit,parère Côcilio. Vellcnt potius ita cclebr an' Concilium*

fiait célébrât! Hint hadenus apud nos Germanos plæriiç Conuen-tus Imperiales Jn quibus Iicui't eis,per fàluum condudum, impunc contradicere quibushbet ali'orû Principum Ordinumip, att^ adeo amp;nbsp;ipfius Imperatoris decretisîConlumptisfruftratot Milibus at(^ etiam Myriadibus Aureoi 5, duni fidis uerbis Ipem côcordi'æno-Sola feri* bis proponcrêt 8Cc. Dïccbant in eodê relponib liio Lutheran/, ptura dful* officium Cæfareæ Maicftatis pertinere,utCæfarcurct,retîicx ” ft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbo De/ cognofei ac ïudicari,quandocunq3 Ro.Pontifex uerita'

trouciTîjs aduerfatur : Ne Papa,cum pars fit,fîmul etiam Iudex fit.Ad hæc iudexefie. ^t:a. refpondit Cochlæus. Qiiomodo in Concilio iudex prædpuus

8lt; lolus crit feriptura (ut Lutheran/ uoîunt)qug lententiam per lè/c neq; lêntit, neep intclligit, neep eloqui poteft: C Nihil per hoc dero-gauerim facræ icripturæ, quam ut opus fpiritus fàndiueneror LcroCandam habeo, a qua Ôi pendeo, ac ftiens prudens^ ne la^ turn quidem digitum ab ca diiceAt uerû eius ftnfum in con-trouerfijs,non abipfametrcquiro,quia eloquïnefcit : fed àûnd/s Patribus,qui uiuo De/ fpir „u ipfpirati,Iocuti fûnttAuta Ro.Pon^ tifice,pro cuius fide Chrifeus ipfe rogauitj Aut à Generali Concilio^ in cuius med/o Chriflus ipfe eic, Sgt;C fpiritus ueritatis realiter pragt; fens exiffi’t,Ièntcntiamcp per ora patrum ( qui Ecclefiam repraelêngt; tant ) ueraciter didat.Habitat enim fpiritus iHe, non in mortua lû tera,/êdin uiuo corpore Chriftijquod efl Ecclefia,quam gubernat, ficut anima corpustNon in uei bis aut fyllabis fcriptis,fcd in cordi-busfideIium,qùæIuntEpif}:ola uiua (utait Apoftolus)namuerc ».Cor,J. nbsp;nbsp;nbsp;uiuunt per fîdem, Sicutenim corpus ex animaîlta ÔC anima ex fide

^t^e^ficiu- u^rba. Hoc eftcorpus meum)fuii/ènfum efie uerum: Contra uero dexincau^ clamant alq hæretici,ut Zuinglian/,fuûelîè ueriorêîCathoIici uero fîsfidei. réclamantutrifqp. Quish/c, quæfo,eloquatur lententiam cNem© profedo iuffi'us,quàm lûmmus Pontifex, aut Generale Côcilium.^ Diuinaen/m feriptura in controuerfrjs, non ad feriptura mutam, iuiicijuerigt;= lèd ad fummû facerdotem ire iubet, ut ab co petatur iudicium ue-ritatis,Deut.i7.Sic 8^ Malachias ait.Labia facerdotis euftodiunt MMUcb.t, feientiam, amp;nbsp;legem requirent ex ore eius : Qiiia angelus domini

Etckfiamui'uam.Denic^ óó Paulus cum Barnaba, in cotltrouerßa decircuncifioiK exorta,appdlaucrunt,non ad (cripturani,quæ de-cernere nequit, fed ad ApoiloIosSCSenioresin Hicrufakm, Ec ilh' earn controuerfiamdetefminantes, non fcripturam, fed fpi'ri-turn fanclum, feipfos pofuerunr ludkes, dicentes. Vifum eft fpf-ritui fanóio nobis 5lt;rc.Si enun aduerfarfj Pauli fuiftencram per-uicaces ÔC rebelles Eedefîæ, quam hodiefuntLurherani^nequa-quam acquieuifTent illi iadicio^ fed dixifîènt.Qyæferiptura decer-nit.ne drcuncidantur gentes: Atep ita in hunc ufep diem perman-fifTec ea controuerfia : Ql’fa non feriptura, fed fpiritus fanftus per Apoftqlosöi Seniores cam determinauit. Hæc 8ó id genus alia Cochlæus ad Primatem Scotiæ,contra exceptiones SC tergiuerfa-tiones Lutheranoruni. nbsp;nbsp;Qui fub idem fere tempus aliam quoep Apologia

Apologiam fcripHt, pro Epifeopis Scotiæ, aduerfus Alexandrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æj-

Alelium Scotum,qui Apoftatica perfidia e'Scotiæregno Vuitten-bergam profugerat,atcp ibi odiofam aduerfus Epifeopos illius j,æ contra regni, querelam 80 accufationem ædiderat, ad Serenifs* Regem Akfium Scotiæ, lacobum Quintum : propter quoddam-Decretum, quod Apofwtâ, prohibcbac legere Noui Teftamentilibros linguauernacula. Di-cebac Alcfius. QuidfacerentaliudTurcæ, autaliægentesinimicæ nomini Chriftiano,qua'm quod ifti faciunt, ne populus attingerec facros’fibros, ne cognofcerec Chrifti beneficia amp;nbsp;fantftilsima præ-cepra S^c. Refjiondit Cochlæus. Nequaquam faciunt Epifeopt per illud Ediótfi, ficut Turcæaur aliægentes inimic^ nomini Chri-ftiano, T urc^ cnim omnibus,ubi pofiunf,Chriftianis facros libros adimunt, facerdotibus iuxta ac Laicis, abfq; ullo difcrimine re-fpeclu. Epifeopi autem optima intentione, non in odium Chrifti autplebis Chriftianæ,fed ad gloriam Chrifti,Só in ædiffcationem atejp utilitärem plebis, ita ftatuunt, Vi plebs in Ecclefia à facerdotibus, rite uocatis amp;nbsp;ordinatis, uerbum Dci,benefîcia,præcepfa 80 promilfa Chrifti audiat denote, 8Ó addifcatcum frudu. Scriptuni Mdluch.i. eft eniiTuLabia facerdotis cuftodiunc feientiam, amp;nbsp;legem requiret ex ore eius. Hoc cnim longe melius eft,amp; diuinæordinationi conf-ormius,qua'meftnouitas Lutherana: Qua rudis populus re- Prardicatio trahitur à concione publica,feducitur angular/ prædicatione aut Icdionc Laicorum, quos nemo in Ecclefia Doctores conftituit.

Nullum itacp pariunt frudum bonum : De quibus dicit Dominus bono. per Prophetam.Expedauiut facerent uuas,00 fecerunt labrufeas. Epi.r. Ec Chriftus in EuangcIio.Nunquid colligunt de fpi n is uuas, aut de tribulis ficusçDc quibus amp;nbsp;Eralmus Rocerodamus,ufr guo noftro longe dodifs/musjiu fcribit ad Vulturimn,Nunquam illoru Ecde-

j^lt;So ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI fias fiitn ingreflusjfed ah'quando uidi redeuntcs à. condone, uelu* ti malo ipin'tu afflatos,uultibus omnem iracundiam, a.c miram fe* rociam præ fe fcrentibus.Qiiis uero unquam uidit in illorum con^ Cionibus quen^,pro pcccatis fuis fundentcni lachry mas, tundcn-tcm pedus,autingemiicenteni; Hæc ilk» Laudandi igitur,n5 darguendi(unt Epifcopfqui taks deordinadones öi. peruerfitates prohibent» In hunc modum refpondit Cochlæus ad 50, huiufmox Chronica di obiediones Akfij, quas longum foret recitare» Sed cotra Rand hx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Francum Teuthonice icripfit,nempe contra hominem

reu'ci. * Zuinglianum qui Teuthonice grande fcripfit uolumen, quod Chronica infcripfic,in tres partes diuiium» In quarum prima, récitât hiftorias ab Adam ufq^ ad Chriflum.In (ecüda, à Chrifto ulcj ad coronationem Imperatoris noflri Caroli V, Augulli, Bono-niæ fadam * In tertia uero ( quæ ut çæteris eft prolixior, ita amp;nbsp;longe peftilentior)totis ingcnf) fiii uiribus oppugnat Ro, Pontificum autoritärem gefta^ Sxi côftitutiones» Diuifit earn partem in VIIL libros bene longos,In quorum primo ex Veleno, alqs^ hacreticis probare nititur, Sandum Petrum Romam nunquam ucnifle : Et uitas Pontificum adeo maligne delcribit, utmulto plures fint ibi criminationes amp;nbsp;calumniæ,quàm rerum geftarum hiftoriæ. In fe-cundo libro fcribit de Concilfis. In tertio de hæreticis » In Quarto de Monachorum ordinibus.In Quinto de fandorum cuku amp;nbsp;de MiftaJii fexto de uitrjs amp;nbsp;malis artibus Ro.Pontificum» In fepti-mo deEcclefiafticorum Curtifanicis negocfis.In odauo de fignis, Papam ÔC Antichriftum concernentibus,Slt; de extremo ludicio, T otum fane uolumen adeo referm eft impijs erroribus, et odio-fis mendaefis feditiofisep calumnrjs, in Papam omnem^ Ckrum, atc^ etiam in tributa 80 uedigalia fæcularium Principum : ut Ma-giftratus Argentinenfis, 80 Typographo interdixerit uenditio-nemlibrorUjamp;f autori ciuitatcm:NihiIominusmulta per fallaciam furtiue inocculto uendita iuntuolumina, Cochlacus igitur,ut Duo Libel Germanis luis breuiter oftenderct,quam mikre ac maligne ab hu-liCochlxi, iufmodi nebulonibus decipiantur :E)uos ædidit libellos. Vnum contra Reformations falfo adicriptam pio Principi, Sigiimundo Imperatori Augufto: Alterum contra unum duntaxat Capitulum Quinti libri Tertiæ partis Chronicoru Franci iam didi,Cui hanc fecit Francus ilk iuperlcriptionem. Quando, quomodo, à quo, Occidentalis Ecekfia EuropgjMiifam amp;nbsp;Trâfliibftantiationê pa-nis amp;uini in corpus amp;nbsp;fanguinemChrifti acceperit. nbsp;nbsp;Adquam

« T^^ub nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dolenter ita refpondit. Vtranc^certifsimeaccepi-

itâuauone* nbsp;nbsp;nbsp;’ Chrifto Domino noftro : Vtrat^ enim no humanis uiribus

J- ANNÖ DÖAÏINI D, xxxnr, autuerbis , fetl manchto.uirnifc Sc uerbo Chrifti, Omn/potcnds filf) Dei, fit, qui dixie. Hoc eft corpus mcum:Hoc facite in meam corametnoranonem. At Francus ifte, ueîut hoftis turn Miiîæ turn Ecclefîæ, auk utran^ rem facere nouam ac nuper introdult;kafn,0i à Diabolo inuentam. Quod tarnen ncqj ipfc,necp Lutherus, neep ulli fpiritus feditiofî.finiuî cum omnibus d^monijSjoftcndcre unep potcrunt 2lt;c. Reipondit deinde figîîlatim ad LXXXVJÜ.ar-ticuîos ex uno illo capitulo excerptos. Circa ultimum ergo fie ait. Mallem equidem multo potiuscx facra icripturareligiofiscp feri-ptis fanclorum patrum,contcmpîatiuam quærere uitam, amp;nbsp;cor meum in Dci laudibus mirabilibufq^ côfolari atep obledarcjquàm hutufmodi uanis impijs^ nugis hæreticorû intendere: Sed opor^ tetme juelut exiguum qualecuncp membrum Eccllt;fiæ,aduerlus immaneSjUiruIentos, 6^ importunosiftos Eccîefiæ hoftes, facere quodinmeeft,quantumDcus dederit. Vndecogor,tantum triogt; ïeftiaruni,uaniloqutorum,uenenofàrum deceptionum,odioforum mendaciorum, criminationum, conuitiarum calumniarumcpjab iftis illotis, amp;nbsp;à dæraonio obicisis blaterombus pan atep uidere. E quibus ndiîlfuaue,iocundum autædifîcatoriumrecipio, fed ama- , rifsimum fel omnemq? fordern, hscrefim^p ôd illuuiem rudifsimo^ rumBubalorum Onagrorum ueteris nequitiæamp;l impietaris, nenipeLconiftarû,Albigenfium,Pigbardorum,Tbaborirarum, Hulsitarum cumnaufea confpicio. Quam nouelÜ ifti bærctiei pleno uomitu in publicum erudanc,itcratisép fordium uicibusin plebcmDeieuomunt, nbsp;nbsp;Fuitifto anno apud Lutheranostanta

de nouifsimo die ôé extreme iudicio fama, atep etiam de certo die huius anni perfuafio, ut ex plebe multi noUenc ædjfîcare,cx agrico-lis multi nollêt ieminare amp;nbsp;arare : ex Nobilibus non pauci fumpfê-tint Euchariftiam, tanquam certo die (qui mundo nouilsimus foret )tnorituri. Verum ubi dies ille,prf fixus à Pfeudoprophetis,prç-terqt abfip munditranfitione: milerc decepti atep illufi homines ilU Euangelici, coram alqs erubuerunt, Ce inuicem deriferunt, Vuittenbergæ, atep in plærifi^ alfjs oppidis. Quemadmodum Anabaptiflsc plgruncp terruerunt ea comminatione homines fini-pIiciores:Quifiucre Euangeliciautefièntautunquamfuiflent,fci-rentutitp, Chriftumdixiflê, Matth.xq. De die autemilia hora, nemo feit, netp angeli coelorû, nifipater fblus.Et Ad,i,Non eft ueftrum node tempora uel momenta,quæ paterpofuitin fua poteftate,

Nterca longe immanforc uirukntioremcp Tea» thonice cuulgauit Iibrû Luthtrus, quem infcn'pfit de angulari Mifla confecranoneep facerdotura. In quo fane fie præfatur. Nos haetenus femper, praclcrtim uero in Conuentu Impcriali Auguftæ, humilner obtulimus nos Papa? S*^ Epi1copis,quod nollemus eorum lUs Eeclefiafticaincp poteflatcm difsipare, fed fî nos ad impios non cogèrent articiilos, uellemus iibenter ab eis 8^

confecrari Slt; gubernarcVclIemus prætercacoadiuuareadmanu^ tenendum talc lus atep porefèatcm, Verum non potuimus id ab eis obtinereautimpetrare, Seduoluntnosaut adfua mcndacia abo-

minationeftp cogéré, aut neci dare. Quod fi aliquando euenegt; MinæLut (quandoquidem ficindurati funt Pharaoncs; circa potrfta^ ’ tem 8lt; confecrationem^ficut cuenitcirca InduIgentias,Cuius,qup fôjCrit cuIpaÇCum enim offerreme de Indulgentijs tacere,fi modo de me taccrent alri,tum neep Papa,necp Cardinales,neqi Epifeopi meaudire uoluerût.fed uolebantfimplicitcr,utreuocarem, aliofep claniare fincrem. Qiiid indelucratifunt CHiciacent Indulgcntiæ, litersc fimul cum figillis cuanuerût, neceft quicquam in niundo Indulgentes contêptius. Et infra. Quid, fi propediem fie cucnict eis circa Ecclefiafticam poteftatem, amp;nbsp;circa facrorû ordinum coiv

fccrationc, ut quemadmodum Indulgentif cumiiteris difparuerût atcpeuanucrunt: fie ÔC Chrifma rafæCp coronae difsipentur,ut nefeiatur ubi Epifeopus aut presbyter manferitC Deus eft mirabilis, Indulgentias aboleuit. Purgatorium ignem extinxit, pgt;eregri-nationes fupprefsit, multofcp alios Dei Mammonæcultus, atep Idololatrias Papiftarum proftrauit,peruerbumfuum: Anetiam tantûmedullf in mambus fuis adhuchabeat,utrancidum Chrifma,

præterfuamuoluncatê,permera figmenta Humana introduôtum, Difputatio pofsitexufflareCHæcin præfationeibiLutherus. Deinde fubiun-Luth, cum gitdifputationemDiabolicum ipfohabitam.In qua fane Quincp Diabolo, rationibusprobaueritillc, Lutherum XV. annis, dumcelebraue-rit Miflam fere quotidie, meram cômififTe Idololatriam , eo quod non confecerit ibi corpus et fanguinem Chnfti.fed merum paneni uinumcp adoraucrit,alnfcp adorandum propofuerit.Dcinfingir, feilli refpondiHe,quod fiierit confècratus facerdos,St acceperitab Epifeopo Chrifma 8C facros Ordines, idqj totû fc fecifle ex mandate et obcd€niia,acferioprotulinèucrba(Ôfeaationis,ii]agnacp

futn deuodonc MifTas ceIebrafle»Quomoclo igitur dicat föc,quod non confccraucritçTutn refpondiflè Diabolum, baec quidem efli ucra:ScdTurcasquo(^amp; Paganos ornnfa in Templis fuis facerc tx mandaco obediêria. Ac facerdotes leroboam (iple lerabeam dicic)in Dan Só Berlabec omnia fccifîè,forfiran maiori cum deuo^ tionc,quam ucrosfacerdotes in Hierufalcm.Qyid ergo, fi tuus ordojtuum Chrifina, tuaqj confecratio impia fueric falfa,ficue Turcarumac SamaritarucHic aitfibi Lutheruscrupifle fudorem, cor^ cocpîfïè tremere ac palpitare,tanquâfucrit à Diabolo uiôus» Pofteaiubditillius argumenta, quæ pro inuidis acceptât. Con' tra has impictates Cochlæus protinus ædidicfex libres Innocentfj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it^ogt;

Tcrtfj,doàifsimiaclaudatifsimi Pontificis:DefacroaIraris myfte cJntio'llI, rio,eo(c]^ nuncupauitNob/Iilsimo Principi, DominoFER D L cotraLut. NANDO, Romanorum Vngariæcp Bohemia? RegiJnter caetera fie dicens.Non arbitrer,mihi ad Maieilatcm tuam fcriben-ti ucl decoru uel neceflarium fore, exquifitis de clarare argumentis, quanto iuftius fecuriufi^ credendum fit tarn pio acerudiro Pontigt; fici,qua'mdefperato in rcprobumfeniumdato Apoftaræ,cuius amarulcntia,furor,inconfl:antia, faftus animi,S«lt;^ excæcatar mentis malicia,iampridem uario rcrum tradatuumq? experimento Maie fhati tue probe cognita funuNec dignum exiftimo aut rationabilc, Uttam inGinuSjinfamis impius Diaboli (atelles, ulla ex parte uej dodriiix uel uirtutis,cura tanto Pontificc confcrarur,autin comgt; paratione ullam admittaturtaim in eo nc mica quidem ullius nirgt; cutis aut fang do(Srin3c,ampIius fit rcliqua. Hæc ibi Cochlæus,qui

alios tres eiufdcm Pontificis libellos, de contemptu mundi feu demiièria conditionis humanaetum ædidit,at(^ ctiamDuos comgt; pendiolbs libellos Ifidori de ofFicijs Ecclefiafticis, ante annos 900. ab illo icriptos ; quibus merito relt;flius creditur,quS furijs Lutheri. Et ne Germaniæpopulos negligerc uideretur,Teuthoniccquocp Eiber Cogt; rclpondittâ impio ac plane Diabolico libro Lutheri, Vbi fic prx' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q

fariccepit.InquietusEcclefighoftis Lutherus,rurfus nouüediditli- 0,-dini brü,hoccecûtituIo, DcangulariMifia etfacerdotû cofecratione. bus cotra In quo fane fandilsituum pattern noftrum Papam.contumeliofe Luth, uocat Regem Glirium ftanquam Caeiar, Reges, Principes, Car^ dinales, Epilcopi, gt;Ipc]p Domini, qui eu pro lummo Chrifti Vicario lummoep totius Chriftianitatis Prælato agnolcupt, pro Gliri* bus habendi fint)Noflros uero Epiicopos 80 Paftores,uocat fures Dei,(acrilegos,facerdotes angulares,dinatos, fatuos S^c, Mifiam Uocat abominationem : immaculatû altaris facrificium,uocatfter-lt;us,lutum,fordern,illuuietndacros Ordines,raiiciduni putidumfp

Chnïhia*QuæGncconiiitia,fupra modum horrenda,meritodcgt; bent omnibus Chriftianis eflè intolerabilia,ac uelut ignea tela (cr-pentis,maxime abominanda,necfccus atq^ Diabolicgbiafphemif, in xtcrnas tcncnbrasreiicienda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AduerHis autcm minas Lu-

nasLinh”'* pracfationis itafolatur Catholicos» Quod autem minatur nunCjfe finem impofiturum facris Ordintbus Ecdefiafticæ^ pote-ftatijficut feciffe Indulgcntrjs fêiaâitat : hoc nos Catholicos (accr-dotes(quf poteftatem iftam Ordinem^ fàcrum principalitcr habc-mus non ab co,necp ab uîlo homine aut Angelo, fed a Dco ipfb) deterrere non debet. Lutherus cnim iamolim nouas ædidit Bullas amp;nbsp;Indùlgentias.ante Xll.annos, in feditiofb libro fuo,âduer-üis omnem Statum EcclefiaflicumzTanquam ij forent ueri Chri-fliani ac filij Dei,qui èc confilio amp;nbsp;auxijio coadiuuarent,ut Epifeo-patusjCoilegia faccrdotum,ct omnia Monafleria delerctur.Cum Lut.contra autem mifere fedudris AgricoUs, Diabolicus illc conatus malcfîic-rufticos» cederet :nouuS ifte Papa,nouas ædidit aduerfûs eos Indulgentias, ut quicunq^ rufticos illos perimeret quocunc^ modo,palam aut occulte,is optimum Deo præflaret obiequium. Quod fi in hoc opère interficeretur ipfè, anima eius e' ueftigio mox in ccxlum euolaret» TaleenimeiTet tune tempus, ut Princeps aîiquis cædibus Sófan-guinis cfFufionc melius poisit promereri ccelum, qua'm alq prcci-Deïndub Quod fi nunc ex ira Deiin angulo fuo Indulgentias,MiC-na*i'adan^* facerdotales ordinationes,per fceleratas calumnias Sophi-tiaLuth * fticafep nugas reddit reddidituecontêptibilesîcogitur tamêc contra audire èC experiri, quod non folum in ampliisimis regnis longinquifc^prouincijs Hirpaniarum,Galliarum, Italiæ, Scotiæ, 8^c. Verum etiam in proximis coram oculis fuis Principatibus Ca-tholicorum Principum Saxoniæ, Marchiæ,Mifhiæ amp;nbsp;Turingiæ, adhucquotidic àconfêcratis facerdotibus celebrâtur(Deo fit laus gratiarum adtio)Mtflæ,ftatif^ diebus annunciantur Indulgen-Nomen Lutheri autem nomen in plærifiq^locisita exofumeftacma-Luth.exe» lediôlum,ut illud nelt;^ in bono, ncçp in malo proferre liceat. Quod crabilius profeflo fingularis 8^ hadenusinaudita eft plagaatcf contume-Iia,ut Lutheri nomen odiofius fit, qua'm ludæ proditoris, quàm lauo 1. p, jIjqJ,' ipiîustQuorum nomina longe tutius fêcuriufqj in qfee lo-cis pronunciari poflùnt,qua'm nomen Lutheri.Hçc ibi contra Lu-theri minas, Aduerfûs autem Quincß argumenta Diaboli,qui-bus fe uidum dicit Lutherus,refÎ5ondit Cochlgus tum generaliter, tumfpedaliter. Generaliter quidem, poftquam ex proprijsuerbis Lutherum de Tranfîùbflantiatione redarguit, itafûbïungft.Noti foret necefïarium,ad argumenta Lùtheri,quæ Diabolum propo-fûifTc

fuinc dicit,rcfpondcre:Quandoquidem omncs probe (cimus,Dia' boIutneHeuerßpdkm hoftemuentans, nialumcpfpiritum, qui in malo cft acmanetobftinatus in pcrpetuum,ut nihil boni in mente autuoluntatefua habere aut proponerc pofsit, Quemadmodutn Chriftus de eo ak. Ille homicida erat ab initio, Slt; in ueritatc non ftctit:Quia non eil ueritas in eo» Sicut èC Petrus, Paulus, loannes ioitn.3, Apoftolhomnefcp fanäi de eo conqueruntur, quod fit fraudulent tus,mendax, calumniator amp;feductor. Nullus igitur Chriftiano-rum,boni aliquid ex argumentis eius expedare debetzfed dieet po^ tius intra fe, Etiamfi, argumenta illa per Sophifticos fucos appa^ rerent üalida,quæ foluere non pofTcm, tarnen me nihil mouere dc^ bent. Quandoquidem certam habeo ueritatem Chrifti,dicentis; Quia non cft ueritas in eo. Et Pauli, qui ait. Ipfè enimSathanas transfigurât fe in angclum lucis. Manebo igitur potius in fide Ec-ckfi3c,quam Paulus dicitefiê columnam amp;nbsp;bafim ucritatis. Refponfio Specialiter uerodcclaratcirca fingulafallacias atep mêdacfSicius. fpedalisad Verbigratia. In primo argumento mentftur manifeife,dum ait, pn'mum ar Nosnoncrcdcrein Chriftum,ficutin faluatorênoftrum,amp; Tur-cam atq? Diabolum credere in Chriftum quoep ficut nos.Qiiod fi Lutherus fatetur, fe talem fuifiê, de nobis certe id nunquam pro-bare poterit.Quod auterrt obqcit, nosaChriflo ad Maria aliofip fanâosfugere,plane mentitur. Non enitn inter fe contrarq funt Chriftus, Maria nbsp;nbsp;iandtiddeo no fequitur,eû à Chrifto defieere,

qui ad matrem eius confugit. AtLutherus per hoc fallaci pruritu muketaures populi, tanquam non fit Chriftus timen dus ut iudex, fed infpiciendus tantum,ut mediator atqß redemptorîCum tarnen Chriftus ipfe in Euangelio dicat.Neep enim pater iudicat quen^ quam,ftdomnciudieiumdedit filio.Etnos quotidiein Symbolo Apoftolorum deeo dieamus. Inde uenturus eft iudicare uiuos ÔC mortuos. Et Petrus in Aftis Apoftolorum de eodem dicat.Et prg- Äa.io. cepit nobis prædicare populo amp;nbsp;tcftificarûquia ipfe eft,quiconfti-tutus eft à Deo iudex uiuorum ÔC mortuorum.R.efte igitur implo-ramus Mariam aliofcpfanftoSjUt apud Chriftum Dominum Si ludicemnoftrum, pro nobis pcccatoribus intercédant. Nam Si Pfalmifta ait. Timete Dominum ómnes fandi eius. Per hæcitacp pftl-a. laçetin lutoprimum argumentum, uelut putridum uanumcp nu-gamentum.ex mendaeqs conlutum,necç ab acüto Diabolo inucn-tum.Hæcibi. Cærcra referre nimis longum foret. Dcclarauit autem Vuicelius Teuthonice per XLI111.Capitula, quaknam fit Vuicelius Euangelium Luthcri, In quorum fane fingulis multos breuiter deEuange commémorât errores et nequitias Luthcri: Verbi gratia. In primo ’‘°

Capitule de libero arbitrio fie incipit. Ifte propheta amp;nbsp;EuafigcU-*t fta Martinus Lutherus docet,Omnia qug fiunt,fiue bona fiue ma^ Ia,cx necefsitate fieriJteni,Deum operari in uno quoqj èC bonum amp;nbsp;maluni. Et neminem feire uel bonum uel maluni cogitare, fe J unumquençp cogitare fîcut cogitur, Quod fi ita effet, quis poffet â uittjs cauere 7 Sequeretur itac^, eum qui homicidium, furtum auc adulterium fadt,ex necefsitate coadum facere,nec poffe non face-reîpr^fêrtim cum Sô ludam dicat ex necefsitate coadum, tradidiffe Chriff:um.Hæceft: Qiiarta pars primi Capituli,excmpli caufa rcci-AîiaopuGtata, Ædidit autem idem Vuicelius alios non paucoslibros cula Vuicc Teuthonicc hoc anno : Vtpote unum de Pocnitêtia,Confcfsione, li) Teutho Excômunicatione : Alterum de facra Euchariftia feu de Miffà»

In quibus grauiter ex feripturis et antiquis patribus, refellit multos Lutheri errores.EtpauIo poff: alium,de Orationejeiunio ÔC Elee-mofyna. Jn quo fane lepidc traducit Lutheranorumuitia, negic-Verba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonorum operuim De oratione fane fie ait inter alia

Vuiceli]' de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ Summa, Nulla gens uiuit lùper terram, quæ non oret,ôlt;S

orando, orationis opus ualere non finat, fiue fint Chriftiani, fiue hacrecici, côtraLut, fiue Iudæi,Pagani,Turcf Jnfulani amp;c.Sola fèdta LutheranamuP tisia ni annis contra hoc opus in publicis cocionibus ubiC]^ pugna-* uit. Quid orare, quid orare C Orando parum efficies coram Deo^ AdhoccitabâtuerbaChrifti Matth,lt;gt;,amp;23.ubi Dominus reprogt; bat orationes Pharifæorum» Et Joan. 4. ubi Samaritaruni oratio-nem repr^hendit.Hic obijciebantex Pfalnio.Oratio eorum fiat in peccatum : hic daninabant feptem horas facerdotum,præ quibus Deo gratius fit, uel afinum rudere, uelinfantem uagirc.’hicrefjcie-bant confuetas Laicorum preccs : hic nihil erat boni in cundtis libellis precatorrjsjfiue Latini, efient fiue Teuthonici : hic nulla reci-pienda erat oratio, pratterquàm Pater nofter, quamuis amp;nbsp;ea oratio cum cæteris in diffuctudinem abibat : hic breuis debuit effe oratio , fi omnino orandum erat, quia Deus oris preces non curaretî hic irridebanturuiduæ, uelut fandtorum dcuoratrices, quæ flexi« genibus iacebant amp;nbsp;orabannhic exibilabantur eæ preces, quæ in confefsione fuerant iniundtæ. Quæergo concio fada eft ,,in qua oratio ieiuniumc^ non uellicarenturCid autem uerumeffè,exeorum plebecognofcitur, quæ afsiduis declamationibus tam longe ab hoc opéré eft abduda,ut perpauci fint,qui uel orent, uel in heb-domada femel orare cogitent. Quanta eft turba eorum, qui in toto menfeuno aut altero, ne femel quidem intégrédicantunum Pater nofter T am rarum igitur ( ne dicam contrarium ) eis fa-dura eft hoc opus, perinde ac fî defîehnt €Ûê Chriftianf .

De leiunio autcm fic eos increpat.Si populus noftcr per odium Quale opcrum ab orando potuit auertÉquâto facihus à iciunandocNam

antea a' ieianio abhorrebamustCacile igitur aboleri potui'uCor- Jciyniuin* pori enim mundanorum longe dun'us eft iciunare,quani edere ac bibere.Vndeiamnatucft prouerbium iftud» Quisieiunatlibcn-ter ; Id quod Chriftianitati parum honoris afFert. Melius igitur fuifletjUt uos operu ofores rem diligentius expendifletis,ac tantum mail' Chriftianitati non intulifletis : Quæ fane non minus ieiunijs, quam orationibus carere ncq^ uult nec^ poteft. Cur igitur tarn bogt; num opus impugn aftisC Cui in dcfpcdumCAn opus malum eft leiunareC An inuentum eft humanumC An excopitauerunt aut in-o

ftituerunt fllud facerdotesCAn in fcripturis fundamentum non habet; Vbi ergo manet nunc gloriatio hæcueftra» Nihil in Ecclefia nifi malu abrogauimusîQuod bonû eft, referuauimusC Huie glo-riationiueftræ nimis diu creditumeftîCumunufquifcp amp;uideat 8^ paIpet,merumeflemendacium,quodincoElumufcjfoetet. _ De Eleemofyna uero adhuc multo plura eis improperat, eo' quod multas pias Eleemofy nas aboleuerût: Vt funt ftipes,Balnea,* con-1kemoiy-uiuia, propter defundos pauperibus exhiberi fblita. Item, Cenius næ. ÔC prouentus facerdotiorum,Bona Monafteriorum, Reditus nodochiorum S^c. Quæ fane contra charitatem contra Te-ftatorum ultimas uoluntatcs,pauperibus funt ablata,amp;^ in diuitum aut Helluonum commodum uerfa» Verbi gratia, de Monafterrjs , abolitis ita düTerit» nbsp;nbsp;Quo perueniunt magnorum Monafterio- De Mona«

rum bonaC Quis deuorat cas Eleemofy nas ; Monachi cas habere fterijs. non debet,Vnde tu habere debesTpermitte iudicium :Ex utra parte iuftioreft poflefsio C Propter Deû fundata funt, propter quern accipis tucllli erant mcndicf,quid es tucDicis, eos nihil pie propter. ca fccifle, quid pie propter eafacis tu C Per ea pcccauerunt, non omnes, credo : Tu uero ad quid aliud ufurpas bona opulentarum Abbatiarum at^ Præpofiturarû, quàmadmundanamamp;pom-pam uoluptatem C An non erant illi multo mifericordiores be-nignioref^ erga fiios fubditos, erga peregrinos, ergaomnis generis pauperes,quam nunc eftis uos noui MonachicO tarn ueruin eft hoc,quam ueræ uos eftis Harpy iæ. An non plus commodi ha-buitplebs è Monafterqs antea,quam modoCAn non multi Agrigt; colæ ibi fblamen habebant amp;nbsp;refugium in fuis nccefsitatibus C quid nunchabentcHæc 8^ id genus multaTcuthoniceVuicclius, qui Dux Epi;# per X. annos inter eos ucrfatus,omnia probe nouerat, nbsp;nbsp;Intcrca

duæ famofæ prodierunt in publicum Epiftolæ, aduerfus Erafmum nbsp;nbsp;ErafmS'

ACTA ET SCRIPTA MARTINI LVTHERI nfmum prgdicat: altera Luthert Amfdorfius breuiter pronuödat, fummamErafmicædodrinæhanc eflèt Dodrina Lutheri hære^ fis eft, quia damnata à Cæfare nbsp;Papa : fua uero eft Orthodoxa,

quia Epifcopiet Cardinales,Principes et Reges mitt ut donanc d aurea pocula:fi aliud eft in fuis libris,moriar,Lutheri autem epi-Rcfponfio ftola, ut multo prolixior, ita Sc longe atrocior erat, Cuicon-Erafmi. feftim reljjondens Erafmus, a conuitfjs temperas, titulum hunc libello fuo dedit. D. Erafini Rote, Purgatio aduerfiis epiftolam non fbbriatn Martini Lutberi.In ipla autem purgatione inter alia multa fic ait. nbsp;nbsp;Quod mihi Luthcrus obqcit, adeo non eft huma-

mrinEnf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^uam dæmoniacum. Conatur enim hocorbiper-

calumnia * Euadere,Erafraum no folum nihil credere de rebus diuinis: Verum Luth, nbsp;nbsp;nbsp;etiam illud iam olim dolis,infidrjs,totifcp uiribus agcre, ut uniuer-

famreligione Chriftianam labefaftatam, tandem det prfcipitem, procp hac Paganifmum in mundum reuocet. Non uereor (inquit Erafmus)ne tarn atrox etimpotcs conuitium(nihil enim aliud eft) in me hæreatapudcos,qui uel legerut meas lucubrationes,uel do-meftica côlûetudinepropius infpexerût mores etingenium mcum; Illis fatisfaciendum eft qui quum nec me normt, necmeos libres cuoluerint,ficLuthcro funt addiäi,utoraculuni exiftiment quic-quid dixerit, Vtinam in uita tarn obtemperaftem diuinis praccep-tis,quam de bis quæ lunt fidei, libéra nbsp;quietem habeo conftien-

tiarn apud Deum. (Xuod ad mores attinet,quotidie eum fuipirqs ac dolore cordis interpelle Domini mifericordiam.Quem tarnen nolim mihi unquam fieri propiciu, fi Diabolici facinoris unquam uel leuilsima cogitatio pupugit animum meum,non dicam,u£ uniuerfam Chrifti gloriam obfturarem.Tcd utipfe à fide Catholica refilirem.Atcputinam huius corpufeuli iaäura queam hocEcclefiæ dilsidiumconlbpire. Quam lubens amp;nbsp;gaudens earn mortem fiifti-perem, Interim admifibrum quidem ueniam nodurnis diurnifiç precibus à Domino poftulotfidem autem oro, non utdet, fed ut datam confirmet augeatC^, Hæc coram Deo loquor ex animo, fumât extemplo de me pcenas, fi quid mentior.Et infra. nbsp;nbsp;nbsp;Vide

(inquit)quàm fibi non côftent homijnû iudicia. Martinus clamat, me nihil feire, nequaquam intelligerè ilia fubtilia,quæ feribit in Pa-piftas, uix etiam hæccrafia, neep quicquam omnino doccre. At hi mihi obqciunt, quod ilia ipfa fubtilia Lutherus magna ex parte hauftrit e meis libris,Fateor me,qug ftribo, plæracç haufifie e' libris Quales ueterum Orthodoxorum, Cæterum fi tollase'libris iftiushy-libri Luth, pcrbolas,conuitia, facetias, T autologias, Ediragodifmos, afleue-rationes. Ad hacc, quseilliconueiiiunt cum loanne Hus 8ó loanne

» ANNO DOMINI M. D. XXXItll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169

Vui’clcpho nonnulHs, fortaHc non multum rcftabit,quo ucluti proprio glorietur. His crafsis mcum ocium obkdare malo, qua'm iftis fubtilibus turbare totius Ecckfiæ tranquillitatem,ac ciui' rates cum ciuicatibus, plebcm cum Principibus amp;nbsp;Epifcopis,ipfos Principes inter feie committere» Tamctfi non fum ufcp adeo plum-beuSjUt non intelligam Martini Paradoxa,quac nobis memoriter occinunt textrices calciarijtDcrjs loquor, qug Latine prodidit» lam fî nihil cflet in eius libris faliùm aut erroneum, tarnen ifta tam cffrenis in omnes malidicentia inficiticélorum animoSjpraefertim Idiotarü,nec aliud gignit,quàm fchifmata, Hscc amp;nbsp;id genus muka in fui purgationem Erafmus. Tune autem Anabaptiftarum Nidus ' peftis graffabatur in Germania Inferiore:Maxime uero prcualuit Monafterfj.in ceicbriacmunitaurbe Vueftualigjinquaóó Cathe-dralis Eccicfia eft amp;nbsp;multus Clerus. Vndcfaäum eft, ut fero in ea Vueftpha^ ciuitate publice pr^dicata fuerit Lutheridoótrina,qua femeladmif- Iiacnomine fä,moxundi(qßconfluxerunteo ex Inferiore Germania exules Lu- Monaftcii thcrani amp;nbsp;Anabaptiftæ.Hi primum modefti,amp; tanquam propter ChriftiEuangeliumproprrjs fedibus exturbatij hoipitio amp;Chri-ftiana mifericordia uidebätur digni.Peftilentes autem Dodores, adiungentes fibi hos conuenas, plurimos ciuium pefte fua infece-runt,ac arte pedetentimin perditam fedamilledospertraxerunt» Tandernubiconfpiratiofan's uirium habereuifaeft,proruperunt (iibito in forum,armis decertare parati. Reliqui autem ciues,cifi numero fîipcriores efîènt, pugnare tarnen nolucrunt,fiuc quod cupe-rent ciuium fanguini parcere, fiuc quod timcrent,ne Epifcopus eo-rum,qui foris proxime urbem habebat amp;nbsp;equitatum amp;nbsp;peditatum cxpeditum,per earn pugnam urbe potiretur. nbsp;nbsp;Pracualentes itacp Vioicntia

Anabaptiftçjiîiox omni Mägiflratum adminiftratione priuarut: eorum con fadis autem indueqs paucoruradierum, permiferunt primo abi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

reuolentibus res fuas exportare, nifi fi quid efculentum aut pocu-lentum eflet. Horum enim adeo nihil efFcrri funt pafsi, ut mulieri-bus quibufdam,qu3cagmcninfantium partim ferebant inulnis, partim ad manustrahebant,uafcula ceruifiæ plena, qua fatigatos in itinere paruulos recreaturæ uidebantur, adimerent.’ipforumcjj c' manibus infantium panes triticeos,quos eismoeflæ rnatres,uel ad fblatium,uel etiam adleniendam famem dederant, raperent.

Pauds poft diebus eos, qui fîiæ fedæ non erant, fpoliatos prius hoftilem in modum, ad unum omnes exegerunt, nihil eis fuarum ™ rerum relinquentes, nifi fi quam ueftem non admodum bonam faiftent induti:adeo,ut Corrallia quoc^ infantibus detraxerint, neca conuitqs in abeuntes abftinuerint, uocitantes cos impios

Paganos.Pro gcntibus enirn infidelibus habcnt quoslibet, quf fux fcdæ non adhaercnt. Extnrbahs itaq? cundis prcsbytcris, IVlonachffc^p omnf po{3ulo Catbolico,atcpcnani Luthen parte, urbem obnnuerunc Anabaptjftæ, exinßma pkbcôC experegrina colluuie conuenarum nouumouitans corpus regimenqp conftitu* entes,atqi pukherrimas, turn Canomcoruni,tum Patriciorum,8ô Senatorum,domos inter fcfediftribucntes. Epikopus autem foris omncsuiasobfidebat, ad prohibcndum amp;nbsp;noua auxilia, amp;nbsp;corn-fneatus.Ei uero auxilia Sôinftrunienra bclhca mittebâtuic/ni Principes amp;nbsp;Epikopi, Archiepifcopus Colonknfis, Dux Cliuenfis luliacenfis, Epifeopi Vueftualiæ. Penetrauerunt tarnen in ur-bcni CCC.mïIites mcrcenanï, ncquicquam probibente Epifeopo; Qiiin ctiam ex fis aliquot eius miluibus ïn confliâu, amp;nbsp;quibufdam in urbem raptis, quorum capita mox præcifa in mûris fpedacula Vrbs mib propofuerunt Anabaptiftæ. Ipia autem urbs amp;nbsp;natura arte nïia ac diu cgregicniunita erat. Sita nancp in planitiæ,aquam habet,quant obleira. nemo auertere facile queat. Neep ullos habet colles uicinos,quos hoftis poisit infiderc. Commeatu præterca 8^ pecunia fatis abun-de prouifum crat,cx fpolqs opulcnrorum ciuium atq^ Ecckfiarum» Cæcerûobfidio multo longiusprotrac'ta ck,quaniputafîetutrat^ pars.Epifcopus certe nô paucos perdidit milites inter obfidcndum. Nambona parsoppugnando perrir,pars uenenatis petita fagittis, diro cru cia tu animain exhalauit; Anabaptiftæ autem,gens animx prodiga, amp;nbsp;ad perdendum percundumep seque animata,mortefn non formidabantjfedmagna fperabant auxilia,tum ab aitjs uigt; cinisurbibusea pefèeinfedlis,tutn præeipucex Phryfia èi. Hollan-Rex in ca diamagnas cxpcifiabant copias. Prophetaigitureorumpræ-fabius qui» cipnijs,Ioannes a Leydis oppido Hollandiæ, artificio fartor, pofl: dû artor. Qppygnaf,Qj,çni Epiieopo frullra tentat.î, fuis perfua(ît,Dcuni fibi per fpiritum mandaiîè, ut Rex ficret lira cl Sd iuftitiæ, ficutDa-uid fucrat,ac toti doininaretur orbfipcrderctêp omiiê poteffatem, tuni farcularemjtum EcckfiafticamîSc nemini parceret, nifi fjs, qui Pompa no fuam rccipcrent fidem , fierentc^ lubditi iuftitiæ. Cum ergo ne-ui Reg's. mo auderet fpiritus oraculo contradicerc, conffitutusefl: generali fuorum confenfu rexiQui regno ficobrenro, mox magno appara-tu regakm inftituitCuriam diuerfis ofBcijs nbsp;nbsp;magiftratibus, atc^

infignipompa fefuosep miniftros exornauit holokricis, auratisc^ argenteis indumentis,qua: ex templis abftukrat. Ipfè autem ge-ftabatcoronam triplicemex auro præcipuo, amp;nbsp;catcnamaurcam gemmis adornatam : pomum iteraaureum, cui paruacruxaurea fuperpofita eratjcum hac infcriptione.Rex luflitif (uper terra. Gla-gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diunt

cïufc^uî'rgines preciolifsimo fpjendore fccitornan. Teritaq? in hebdomada ficadornatus procefsit in forum, in fubh’mi thronorcfeditjfatelbtum ftiparus caterua, Qin'cunq? ergo caufam illi (uaoipropofiturus crat, in accedn bis euruabac genua, ac femel procidebat pronus in terram, antequatn negoduni proponerct. R-exautcnieunctis formidabilis in Maieflatc, nouas condiditle--gesrPermifit unicuie^ uiro Quatuor, Quinqj, fex auc fèptcm uxo-« res : IpCe Quatuor habebat Sgt;C Quintam fuperinduxit. Præecpit omnibus pucllis XI J.annos habcntibus,ut nuberent; Viris autem praecepit, ut uni uxorum tarn diu condormiret, donee grauidain rcdderetjdeindceumaliaconcuniberct, Paulo poflinftituiteoe naniDominijCirca atrium maiorisEcdefîæ. In quafaneconfedif nnniabA-fe dicuntur Qua tuor Milia amp;nbsp;CC. homines,quibus Rex Ôd regt- nabaptiihs na cumminiliris luis ad menlam miniftrarunt.Dederuntautem cdebraia» primo tria fcreula de carnibus clixatis amp;nbsp;aiîâtis. Deinde fumpfe-runtrex £lt; reginaplacentastriticcas, quas frcgeruntalrjfcpporregt; xerunt,dicent es, Accipite manducate, atep annunciate mortem Domini. Similiter cantharum uini cum hifee uerbis. Actipitc 8Ó bibite ex eoomnes, atq? annunciate mortem Dominu Sic 5lt;fe-dentes poHea,alter alteri,porrexerunt,fub hifeeuerbis. Accipe frater aut fôror, ëx^ comede ex hoc : ficut Chriflus fe tradidit pro-metita cgometradam pro tc. Sic poflea Rex quoq? £lt; regina cum miniflris fuis,atq? cum jjs,qui ex Vigilqs aduencrant cernam, itidem celebrarunt afsidentes menfac. PeracTta autem can a, Rcxtnul* interrogautt Rex in genere totu catum. An parat/eflentomnes, faccrc acpatiuoluntatem pacriS'.“Cunót/s annuentibus ait.Harccfl;

uoluntas patr/s amp;nbsp;hoc eius mandatum, ut aliquos ueRrumemic- alias urbe«, tarn, ad annunciandum mirabil/a eius, quæ nobifeum fecit. Dc' indenominatimex fcheda legit eius prophcta,Ioannes Vuaren-quot; dorpius, Sex qui /rent Ofnaburgum, Sex qui Casfeldiam,Quincç qui Vuarendorpiam, amp;nbsp;Odo (inter quos amp;nbsp;prophetailleerat) qui Sufatum proficifeerentur. Rexdeditunicuiq^ nummum au-

reum, ualoris lX.Florenorum, 80 uiaticumpracterca.Quimoxrc- ‘ lidis omnibus, adhuc uefpere illo egrefsi, cum peruenident in fu-pradidas urbes uicinas, horribili clamorc intonucrunt dicentes, Conuertimini, SCagitepocnitentianntempus enimhicbrcueefl,ut pater fit uobis mifericors.Iam cnim feeuris ad radicem arboris pofi ta eft.Quod fi pace nonrecepcritis,brcuifubuertctururbsucftra.

Deinde procedentes, acceflerunt ad Praetorium cuiuslibct ur- Prardica-uo bis £lt; coram Senatu expandentesinterrapania fua,nummoslt;|! corum.

illos ex auro preciofos iùper ea proijcientes, dixerunt. Nos a' patrÉ hue miisi fumus, ad annunciandum uobis pacem.Quam fi rccipi-tiSjbona ueftra in commune traditetQuod fi nolueritis,nos hoc aureo nummo proteftamur coram Deo, quod pacem cius non re-cipids, fed contemnitis. Et addiderunc. Nunc eile tempus iHud,dc quo Prophet? omnes prædixerunt, quod Deus nihil aliud habere uult iûper terram, quàm iuftitiam. Poftquam ergo rex iiio funftus ofticiOjtotum orbem iuftitiæ iubiugauerit,tunc Chriilus tradtt Pfeudoa* regnum patri iuo. Atmiieriacphanaticihominesilli, etfigra# poftoli illitiofiprimumàciuibusauditiatcç recepti fuerunt, praeiertim Vua-omnes cap rendorpiæ SC Casfeldiac, quaeurbes fub Epiicopi Monafterienfis ti ucrunt. jiujQQg funt:Tamen breue fuit gaudium corum. Epifcopus enim admoto exercitu, ftatim compulit eos ciues, ut furioibs prophetat illosinmanus ipfius traderent. Ofneburgiquoqimoxquieoue-nerantjComprxhenfi fuerunt,utEpifcopo traderentur : Nam amp;nbsp;ea Suiatum* ciuitas illiparet Epifcopo. Alf) item Odo, qui Sufatum uene-rant, ubicompertum fuit, quod fêditioncm exeitare intenderent, captiac ultimo afFecfti funt lupplicio. Eft enim urbs illa grandis ac populofa, quæ etfi iubefTe deberet Archiepiftopo Colonienfi : ta* Homines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilium nonrecipit,fèd utitur libertate amp;nbsp;iure fuo, At qui Epi*

moruscon ftopo tradin' fucrunt,tum libere, turn per torturas interrogati, temptorcs, omnia intrépide confefsi fuerunt, ad mortem parati:adeo,ut ne unusquidemexiis, oblata fibi ultro uenia, reuocare aut errorcin ftium agnofeere uolucritjufcp adeo ualidc affiati erantafacuo ac fanguinario fpiritu, Interrogati itacp de ftatu ciuitatis Monafte* rienfis multa,conformiter refpondiiTe feruntur,quanta eilet adhuc abundantia in auro,argento,alnfcppreciofis rebus,Item in filigine, in hordeo, in lardo, in puluere tormenrario. Cscterum modicum fiipcrefle falis Cafeorumcp amp;nbsp;Butyri: Eile autem ibi adhuc bis Milk acCC.uiros armis acbcllo ualidos,quibus fenx fintuxores.

Utniinori fumptu nefan'os homines obfèflos tencrct, extruxitmu* nitioncs aliquot aduerfiis portasurbis, quibus impofirï milites alt-quot,omnem ab urbc comeatum acceflumcp prob beret, Sumpti-bus aijtiamexhaufl:us,ïmplorauitopcma' Principibus acStatibus facri Ro. Imperii, cumôdipicimperii Princcps eilet. Qui fane per Oratores fuos Vuormaciæ couuenerunt,ibi(ÿ pro rata poreione, cuiushbet

cuiuslibct coniunenicontriburioncmdecreueruntin (iimptusmu litum, ut urbs ilia per diuturnam obfidionem famæ /altem ad de-ditionem cogcretur. HocI'gitur modo extrada eft obfidio uftp ad feftum natiuitatis Ioannis Baptiftæ alterius anni, Turn uero per T ransftigam quendam monftrata eft militibus uia tranfeundi per aquam ad porta unam,quæ negligentius cuftodiebatur:Pcr quam nodu ingrelsi milites, occifis cuftodibus, left ibiconiungentes,ac primo mane agminatim irrumpentes,quoslibet obuios ocdderiït» Deinde commiiîb prælio circa maiorem Eccicfiam, ubi munitiogt; nes fuas habebant Anabaptiftæ t uidi ac cæfi iantqiiicun«^ arma portabant, Rex uero cum duobus præcipuis fûts conCiliarijs la-tb tans in turre quadam,inde extradus eft a militibus,multii^ men^ fibus incarcéré cum airjs duobus rcieruatus, tandem dirum hor*» rendifijpplicrj ipedaculum fadus eft, ac terribile ftditiofis exemplum fuis cum confiliarqs duobus illis pr^cipuis, tn ca ipia urbe, iti qua regnum fibi arroganter conftitueraf» Eo aut tempore,quo Monafterrj obfidebantur Anabaptiftæ,circumferebanturXXI. Cochlæi Articulieorum tarn fade barbari,qua'm immaniter impij.In quos contra fane Cochlæus breuemædidit libellum,tum Teuthonice proprer XXl.artf* Germanos, turn Latine propter Polonos. Vbioftendit, cos arti-culos originem ÔÔ radicem habere ex dodrina Lutheri. Verbi gratia. Primus articulus ita habet, Maiorcra Ecclefiam, amp;nbsp;omnia quae cultus diuinus dicuntur,deuitare. Ibi fic refpondit Cochlæüs» Hæcutieç Diabolica eft dodrina,per quam diuinus cultus in pub-lid's templis aboletur,amp;J: omnis generis hærefes in priuatis angulis diileminantur, VndeaitChriftus: Qui maleoperatur ,odit lucem, Lutb.contrà Haneuero dodrinam acceperunt infoclices Anabaptiftæ à Lu-Cdtbdnn?«, £f thero,quiiamultra Xlh annos docuit,Templa amp;nbsp;Monafteria fi-mill cum omnibus,qu3cin ipfis hunt Slt;f gcruntur,cfiemeraslaruas S)C fades Antichnfli. Qui Ôé Bullas atqj Indulgentias ediditomni-bus,'qui ad hoc conantur, ÔÔ in hoc exponunt corpus facultatefcp amp;nbsp;honorem fuum,ut deuaftentur Epiicopatus,amp; Epifeoporum regimen deleatur. Atc^ etiam nuper, nondum clapfis fex menfi' bus,fcripfit, Monafteria,qug uocat nidos Glirium, digna elTe^ut fic aedificentur 0lt;C con(èruêtur,quod non maneat lapis liiper lapidem: Gforgwm. Nec ullameis inrufticorutumultu iniuriam fadamefie, nifihanc unica,quod remanferunt adhuc lapides aliqui ac ueftigia quidam.

Si ergo coerccri debent Anabaptiftæ ob id, quod deuitant Tcmpla ac Monafteria : multo magis puniri debet Luthcrus,qui ca iubet, non folum deuitari, fed etiam deftrui ac deleri : Id quod fedatoreseiusperfacpefeceruoteEtia fine libdli ita fubiuoxit.Ex his

»74 acta et scripta MARTIN! LVTHERI his unulquiïcç fäctk cognofcet,Änabaptiftas aliofcß Suermeros 8C fèdarumduces,nelt;^exunguï,ne(Ç mirparf pofle, quamdiu hæ^ retici libri Lutheri non fuerint exnndi öC extirpati. Ipfi enim fiint ftirps Sgt;C radix, unde tales furaili quotannis crelcunt» CL-uotquot fane demetuntur, non prodeli amputafîè, quam diu integra per-manet radix,cx qua alq fuccrefcere poHùnt.Hæcibi Cochl^us, Luth*de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multi, etiam Lutherani, ex libro Lutheri de angu-

Mifla, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Miflâjfûfpicarentur Lutherum conlentire iam Zuinglianis öC

Vualdenfibus, quinegant in Euchariftia efle fiibftantialiter corpus ÔÔ fanguinemChriftitQuidam ex nobilibus eadere ipfiitn admonuit, iuper ea fufpicione. Vnde faäum eft, ut Lutherus nouant ædideritépiflolam Teuihonice. In qua fancuehementer nc-gat, ie confentire Zuinglianis. Verum contra Miflamadhucfcc-leftius ibi malignatur, quàm in priori fecerat libro. Inter cætera Verba enim fic ait. Optoequidemamp;S admodum libenter uidere atqt Luth, con« audire uelim ut hæc duo uerba, MiHa amp;nbsp;Sacramentum, apud ira MiflTam omnes tantum abinuicem diftare intelligerentur,quantum diRant Tenebræ nbsp;lux: Immo quantum Diabolus Deus. Quandoqui-

dem MiiTa nihil aliud eft, quàm peruerfa deordinatio ac nundi-natio Candi Sacramcnti,etiamn deuotifsime celebretur. Et infra. Dct Deus omnibus bonis Chriftianis taie cor, utquando audiunt hanc uocem, Miflà, exterrcantur, cruccmuniantfefe, tanquam contra Diaboli abominationem. Contra uero, quando audiunt hanc uocem, Sacramentum aut Cerna domini,prægaudio faltent Falfalnter* atcj; etiam dulciter fleant. Etrurlîis. Oportet Miflâm cadere, pretatio necullum cft remedium. Danielenim proceftit in loco fuo iftud Luth.fuper fadurus,ficutoftendit ci angelus Gabriel.Ille enim Propheta feri-Danielem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fæculi procefiiirum : Id quod nunc facit, amp;nbsp;ait. Anti-

chriftus confiftet in duobus,nempe, in Idolo, amp;nbsp;in celibatu. Ido-lum uocat Maolim, utens literis, quas hæc uox Mifla dat. Liben-ter uocafletclare M.iflam,nifi oportuiflet ipfiim, iuxta angeli mandatum,fignata ponere uerba. Hæc amp;nbsp;id genus plura ibi Lutherus. Libellus Aduerfus ea breuem Teuthonice libellum ædidit Cochlæus, Cochlçi ad non ad Lutherum,qui cum refponfione fua non putabat dignum: luftû lonâ. fèd ad luftum Ionam,qui unus erat ex Quatuor Euangeliftis Vuit-tenbergenfibus,quorum arma in frontiipicio Lutherici libri Quatuor paginæangulos occupabant. Propolûit ergo eiX. quæftio-nes ex Lutheri epiftola, ut ad cas refponderet at(Ç argumenta cis obieda diftbIueret.XXVlII.præterea metidacia excadem epiftola,ut ea uera efte probaret lonas ilIe,Præpofitus Vuittenbergenfis. At neq^ louas, necj fociorum eius quilpiam ad ea rcfpondit, con-texnpum

kmptitnottiniadifsimulantes, quaniuis de hoc aperte argueren-tur in præfatione,hifce fane uerbis. nbsp;nbsp;Quum ce Vuormaeiac ÔC

AuguftârinConuentibus publicis Imperij uiderim, atlt;^ alloquu- Verba, tus hm.’decreui ad te praccipue aliquot fcribere qu3cfl:iones,GmpIi- Cochlæû citer ÔC ex animo, abft^ omni dolo amp;nbsp;fraude,in honorem ucrita* tis,atcp in proximi obfcquium atq? ædihcationê:Amicete rogans, ut ad eas fimtii amp;nbsp;modo ÔC intentionercfpondcas,ô^ me(quifcni' or fum Magi fier ÔC Doctor, atqj eciam fenioris Écclefiæ Prgpofi-tus,quam tu )non ufqt adeo côtemnas,ficut infamis Apoftaticufcp M.onachus facit ; qui netÿ fàcram (cripturam, ncc^ ius publicum crga me ferre poteil, quantumuis me offero, publice acpriuatim, in gencrc SC in fpccie,ad conuincendum ipfum,quod fit feditiofus hacreticus,acfeiplum, iuxta naturam hæretici hominis acferuine-quam,ore fuo proprioq? iudicio condemnet.Quod fi uere intende-retis ferio ex animo Euangclium ueritatemqpdcfendere.'non dcbuiflètis profcdo ad tot meas prouocationes meicp oblationes, fic omnes obmutefcere, faltem unus ueftrum procelsiflet fimili fui oblationejaddefendcndumMagiflruueftrum. Cum autcm om-nesramdiuiamultraXIII,annos adiftud,inquofummarciôd caput negocij confiflit,pcnitus taceatis, ÔC nihilominus multa bla^ teretiSjCrebrofcp fcribatislibros,magno cum Icandalo popuJi,cum factura temporis,cum perditione pecuniae pro-inutilibus nugis noxrjfcp mercibus tmerito deberetis timere, ne faccularis tandem poteftas scgre ac falfidiofe ferat pauidum cor,timidamcß con-fcientiam ueftram ; Quum non audeatis in re tarn ardua,aut iure ullo experiri, aut ullum (erio fubire periculum amp;c. Inter quæ- Qgæftfo/ ftioncs autêinhuncetiâmoduminterrogat. Si aboîeretur Miffa, ncsCochh ütiLutherus optât, quomodo poflcmus uelhabcreuelfumereue- adlonam» nerabile Euchariftiæ SacramentumCExtra Miifam enim non po-tefl conSci, quandoquidem cô(îcere,€fl: MifTam ccIebraretDe quo ait Chriftus ad Apoftolos.Hoc facite in mcam cômcmorationem» Quod fi hoc negatiSjdicite quæiô,quomodo fine confecratione ex pane Slt; uino,fiat corpus amp;nbsp;languis ChriftiÆtubi ChriftuSjSi cuf nam mandauerit Chriflus, ex pane amp;nbsp;uino carnem amp;nbsp;fànguincrn fuum conficéreCltem.In qua,rogo, Icriptura prohibita efl haec uox MiflaCAut quæ icriptura præcipit, ut caro amp;nbsp;fanguis Chrifii dun* taxat Sacramentum, non etiam facrifîcium dicaturcQuæ item fcriptura iubct mane potius,quàm uefpere ccenam Domini fume-reçItem.Quomodo non contradicit hgc Lutheri epiflola,uel Jibro Lutheride VifitationeSaxonica,ubicommendat Mifiâs,tum La-tine tum Teuthonice fadas, quas uiuis præcipuc utiles d/cinVel

Luthcranorum Confcfsioni Apologiac,ubi dicnur.Falfb accu' fantur Ecckfix noftraCjquod MiHatn abokantîMiflâ cnim renne-Mendaciû tur, ÔC (umma cum rciierenna cekbraiur Ex X X VJII. Luth. nbsp;nbsp;nbsp;mcndacqs prfmum fic habet.Libellus meus de Miflâ angulariper-

Eepe fatetur, quod ctiam apud Papiftas (fi Chrifb inftitutionetn feruant) etfi lub una detur fpecie: Verum tarnen ibi efiè 8i. fumi corpus Chriftû Aduerfiïs hocmendacium citât Cochlacus hæcuerba Lutheri,ex eodem de Mifia angulari libello. Quum fit incertum, an in MilEa angulari fit corpus 8^ languis Chrifti necne,amp; certifi fime humanafitinuentio ;Tu fub corporis amp;uitæ pcriculo uide, necredaSjChrifticorpus amp;nbsp;fanguinem adcHe.Enumcratis autem Expoftula X.quæftionibus, Cochlacus ad lonam conuerlus ait. Non folum tio ad lonS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te,iielut Euangcliftâ 80 Præpofitû Vuittenbergenfem, rogo

pro refponfoiVerû etiâ confides in Ipiritu ueritatis, te prouoco, ut hæciuftedcfendas.Atq? etiamhic proteftor publice,coram omnibus,quod te fim diôlurus meticulofum campi defertorê, uanumcj Spermologum atep Logomachum,* fi non ad ifta refpondcris, Quandoquidem iam ultra XlII.aut XlIII.annos femper adiuuifli contra Mifiam confultare, fcriberc,pracdicare autbelligcrari,atcp etiam nunc feekratum Lutherilibrumde Mifia angulari in Latinum uertifi:i,utomnino particeps fias omnium iniquitatum,fcan-Epiftola dalorum,lcekrum(^ Lufheri 8ôc. Quamuis autem nec^ lonas, ^°Vuke nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quifpiam ad ifta refponderit, tarnen alia ratione a.critee

liumdLu» deCochlæo uindiâam iûmpfît lonas. Scripferat fane Cochlæus theranis ad Vuicclium fin quem turpiter luferant Lutherici Poê'tf luduin xdita. caîumniofum,DiaIogumcp irriûone pknum)priuatim Epiftolam utcunçpconfblatoriamrQuam illerecepit quidem Iskbrj,fedne-gkffhus cufloditam,èfenéliradecuiîam perdidit. Eam ergoLu-therani,cius uicini, repertam amp;nbsp;perkdâ protinus mikrunt Vuit-tenbergam, ubi Jonas ipfam illico amarukntis annotationibus alt; prplixa prefatione confpurcatam,Typographis cxcudendam de-dit, Cumhac fubfcriptione.ManumipfiusCochlæiô^ Autogra-phon epifi;olæ,apud nos habemus.Ionas quidem nomen lùum no appofuit:Ne tarnen non gloriaretur in ilia lua maliria,fubiunxit fî-dam ad Vuicelium epiftolam fub nomine cuiufdam Papiftæ.în cuius fine fic fcripfit. Sunt qui dicant, ad luftum lonam peruenifiê epiftolam Cochlac^qui earn cum prefatione fditurus fit,fed lonas dicitur te magnifiée contemnere amp;ridere, 8c uobis confputatisc fûblimi, curare négocia grauiora, Vak amp;nbsp;uentos ornnes corani Æolo, quamuis iniufto amp;nbsp;tibi fufpcâo iudice, in ius uoca.Datat

Scr/pferat quidem multa in ca cpiftola Caa. Cochlxas Vuicelio, utamfco,quæLuthcranisuthofi:ibus nequaquam rcuelariuoluif-fermhil tarnen addiderat ucl accufatione dignuni,uel de quo apud bonos amp;nbsp;cordatos uiros erubefceretjonas autcm omnia m pefsp mam partem arripuit atqp interpretatus eft. Verbi gratia, ftripfe-rat Cochlæus. Periculofa funt hæc tempora, in quibus nobis ftolx. maxime opus eft patientia. Sed noli dubitare,Dabit Deus bis quoique finem.Diu quidem deftrimur, pauci coniy derant labores nogt; ftros : at tanto melius confyderabitipfe Dominus,fi oculus nofter fucrit fimpIexjUt cfle debet. Certc fi qua fortuna me mitius reipexo-rit,non obliuiftar Vuicelq.Et ijjcs eft,breuifuturuniefle,ut tui me^ minifle efbcaciter queam:Non fane, quod ambiam ullam dignita-tem,fedquod expeftcfortunælargitatem.Nemo enim icit,quangt; to (ub pondéré laborum expenfarum ( ut omnia alia molefta dilsimulem ) gemam amp;nbsp;anhelem in occulto. Hæc Cochlæi uerba, non Iblum cauillofis annotationibus irrifit in margine Jonas : uc-rum etiam peruerfis interpretationibus criminatus eft in praefatio-ne. Ait enim. Verb, ne iuxta malos atq^ indodtos cosefte quifquäm dubitet, copiam tibi facio, amice Jedor, eius epiftolæ, quam Cogt; chlæus propugnator Ecclefiac,fi Dijs placet, adpropugnatorcm Vuicelfum Icripfit.Inucniesibi, cuiufmodi Hypocritæilli inter left agitentconfilia:Dilces no obfcure,an gloriam Dei,an uero Praç^ bendas 06 dignitates, amp;(ut Cochlæus ridicula modeftia uocat) . fortune largitatem quærant amp;c. Legerat nihilominus crimina- Interpretator iftc in eadem cpiftola hæcuerba Coçhlæi.Ego certe ftiens pru- V?

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» a Iona in

densqt contraucritatem nunquam Icribere intendo, quantumuis me calumniatorcm dicant Lutherani. C^ucruntur nunc in Dialo^ partem fa^ goCoruini,m«Sycophanticum,lcditiolum ac ianguinarium ædi- da. difleIibrum,pro defenfioneDucis Georgi] : Vbi tarnen Principis fama ÔÔ innocentia exigebant, ne tacerem ad tarn graues 80 fedf n'ofas Lutheri calumnias, quas prior cmilerat. Ita omne culpam in nos reqciût.’Sed uideamus nos, ut Deo cor ÔC intentione noftram probemus, 2lt; paru fit curæ nobis, quomodo nos iudicct Humana dies amp;c. C^terû fiiccefior Vuicelij in Parochia Nymecenfi,Con radus Cordatus,homo audax amp;nbsp;impudcs:Quc Vuittenbergenfts Conradn;. ipfi apud Ie publice cocionari prohibebant,propter infrenê auda- Cordatus.' darn impotentemqi linguam îTeuthonice ftripfit contra Voice-lium 80 Cochl^um,quibu$ calumniofc imputabathærcfîm amp;nbsp;erro-res aliquotjUt eos Papiftis quoep odioibs faceret.Etipeciatim mul-U inCochlæum blaterat, inter quæ 8ó hæc habentur uerba, Ego film ( inquit )Liclt;ntiatus Theologiac etiam fub Papatu, ut

Verba dus ipQ: quotß nonnihil iaó:item : Seci profec'to nosTheologi ualdc inCochlgö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcripturä inhonoramus, ficutCogt;

chlæusfaciuVulceniniciïc Doctor facræ fcn'pturæ, amp;nbsp;nihilomi-« nus docet manifefte (umma cum diligentia, Quædam credcnda efle,quæin facrafcripturanon luntIcripta, Adquod homo Chrp ftianusuticp ficrelpondereilli debet.Id quod in facra fcriptura uer-bo Dei fcriptum non eft, crcdat tibi focrjlc^ tuis Diabolus, isi^ uo-bis gratias agat,qucmadmodumóó faciet. Idcirco non eft Co-chlgus Dodor facræ fcripturg,fed DoôorNon fcripturf,Dodor Theologiæ negatiue:De qua ftriptum cft.Dixit infi'piens in corde fiio, non eft Deus , Docet nos Turcicanifidem» Nara ÖC Turcæ credunt atqj docent,quæ non lunt fcripta:Qiiæ aut feripta ftint,illt Refponfio gt;^ori recipiunt. Hæc ibi Cordatus, Äduevfus noiium huncad-Cochlsci. ucrfariuraCochlæusTeuthoniccquocprefpondit folitoafperius, propter atroces calumnias : Diuidens libellum fuum in fex Capi-tula,lùper fexarticulis,nempe,de Trinitateperlbnarum,de uerbis confecrationis,dc Mifta, de lndulgentr|s,dc utraq^ fpecie,amp; dc fa-cris Ordinibus facerdotu. DeTrinitate quidem hanc aftruebat calumniani Cordatus, quod negaret Cochlæus, de Trinitate per-fonarum in una elfen da feripturam lacram ulquam tcftari.Ät non fic feripferat ifle,fcd ita.Summus articulus fidei noftræ,nempe, Quod funtTres perfonædiuinæin unaeflentia, non habetur ex-prelfein Icripturis. At Cordatus aftute omifit lubticuithoc ad-uerbiura,Exprclfc,quod ille appofuerat.In hanc fane iententiam, quod ficut hæc uerba. Tres pcrfbnæ 2lt; una elf entia, ctfi in feriptu-risexprelTe non habetur,neganda tarnen autreijeienda nonluntî Ita Slt; iftajMilfa, Chrilma, Canon, amp;nbsp;id genus alia, non fun t neganda aut reficienda, quamuis in Icripturis cxprclfè no habeantun Error Lut. nbsp;nbsp;Reiecit autem hanede Trinitate impietatemin Luthcrum, qui

de Ho* ante Xlf annos aduerfus Homoufion feripferat, cum praui in mouuo. Diuum Hierony mum calumnia. Recitatis itac^ uerbis Lutheri ait* Audis Cordate,mendax alfentator, hæc uerba Lutheri 7Non potes ea negate rftant enimin libro eius, contra D, lacobum La-tomum ædito.Si probus cs,indica mihi,quinam Catholic!,amp; non Arriani Dodfores hocfacrum uerbum Homoufion feu Confub-ftantiale, reiecerint. Etubinam Diuus Hieronymus fcripftrit, latere uenenum in literis amp;nbsp;fyllabis huius uocabuli.Quam diu igiiur tu omnefc^ Lutheran! Concionatores id non indicauen'tis, ego uosomnespro infamibusac perfidis Arrianis habeboatc^incu-fabo : Nifi Lutherum ueftrum, propter irnpium hoc mendacium, ad pubheam reuocationê adegcritis ate« cogatis. I nunc Cordate, m^ikdic

bnlcdli’cS^caluinniarenieampInis, magnum rdlicec honorem ex me uenaberis. Quod aurem fcribis,nie abïtirda Sé Turcica dide-riaiftakgiïîêex libroEpilcopi R-ofFenfis;Id fane mcmuftopeius Grauis ca-habet,quani habetomnes criminationes èé calumnig,quas rneam kmnia ih in perfonanieiactilatus cs,cuniego tarnen perfonamtuam ter nunquam ofFenderim, Quod fi Turcica dida habentur l'n li bro Roft'cnfis (un dicis tu Turcice Manialuche) bene decuilîcc uos Euangeh’cos (qualcsuofipfos Liocads) Doctores, eiufmodilf bruni in admonicionem Chn'ftianorum, ut à Turcicis didis caue-rentjConfutafièjôCnô tanidiu,iam ultra X.annos,ad eunilibrum filui'fie Sed quid uos foedi hiflriones in probo ac fando uiro illo (qui decus 6Ó corona eft omnium Epifeoporû Dodorum huius temporis) reprghendatis aut confuten's, qui ucl in mininio pedis digito plus icripturæ eruditioniiep habec,quâm habetis uos omnes in toto ßehemothico corpore ueftro, Deuerbis autcmconfc-crationis,inter alia mülra fic quoep refpondinC^iod autem Luthc' nbsp;nbsp;uerbis

rusridetnos,quando confugimus ad fidem Öd mentem Ecclefiæ, cofecranoi facit ut Apoftata. Velini autem contra libenter audire, ex quanam nisgt; feriptura Lutherus eiusiie Diabolus (quem contra Miflam iccum difputafie ait) demonftrare queat,quädo facerdos Luthericusrqui baptizatustantüfit,non etia facrisordinibus legitime initiarusîin noua fua Mifla Euangelica, hæc uerba Chrilti, Hoc eft corpus meum,uel altiisima uocc decantat aut cloquitur,quod per hoc caro öd fanguis ueniantin panem Öd uinum,Vbi hoc kriptum habt turC Quantumuis uero nugaces (une Lutherus öd Cordatus,adhanc tarnen quæflionem tacent öd obmucefeunn Viderint ergo Lutherani, quonam ipfbs Diabolus per Lutheru fcducat, düm nihd Luthcrani uulcadmirtcre,nifiquodexprefre in icripturis habetur, nempejn tc ipfa fedam Zuinglianorum atep Pighardorum, qui Tranfiiibftantia- Ziungha* tionem nepantrficue öd Lutherus earn nepac,dicens,Subftantiam panis Öduini xque poft confecrationematep antearemanere. Si negatit^ ergo non eft ibi Tranftubftantiatio, hoc eft, fubftantiarum tranf Tranfiub:--mucatio,nihil efticitur per uerba conftcrationis ; quia panis manet ftätiatiohes panis,Öd uinum uinum,poft ficutantea.Quantumuis autem mulra inaniter profundit uerba Cordatus, qui praeter quam feripturam in cauia fidei nihil uulc admittere uel recipere : Nullam ramen indi-cat fcripturam,quæ dicat,per uerba confecrationis fieri carneni öd Gnguinem Chrifti, quando exprimuntur in altari, Non autem, quando alias dicuntur aut cantantur in paftione aut EuangelF ca ledioneftu alibi. Item, fi dicantur iuper panem öd uinum,Non autem, fidtccreutur fuper lapidem Öd aquam autcercuifiam. Hic

aude magnipotcns fcnpturæ ladator Cordate, amp;ifta mihi dare ex fcn'pturis ludica, Adiuro te per xtcrnam ueritatem^Quam diu auteni tu omnes^ Lutherani ifta non ludicaueritis, ego uos pro men's Zuinghanis Pighardiciscp deuoratoribus panis, biboni-bus^uini habebo : Quandoquidem praeter apcrtam fcripturam Nonfunt nihil recipiti's» Nos autem indubitata fide firmiisime eredimus, omnia my« per uerba coniecrationis TranfTubftantiationem Reri, utpote, Pex fiibftantia panis S)C uini, fieri carnem ÔC fanguinem Chrifti. extneib nbsp;Quamuis enim de hoc (iripturam non habcamusrhabemus tarnen

fidem 5C approbationem Ecclefiac, quae oretenus à Chrifto eius'cp Apoftolis hoc didicit atcç accepiu Subliinia enim myfteria ifta non Hint expofita in publicis Icripturis, ne irriderentur ab infideli-bus Paganis, Turcis amp;£ ludaeis : Quemadmodum Chriftus man* dauit Matth.7*diccns.Nolite{andumdarecanibus 8Cc» Adduxit S)é PauIum,Dionyfiumc:p Auguftinum in eandem fententiam, Verba Ab recitare longum foret» Cacterum de Mifla Teuthonice batis Vete^ quocp feripfit tunepius aceruditus uir Dominus Paulus, Abba* ris Cellar, ueteris Cellf ,Ordinis S.Bernardi,Qui generaliter in prologo pro pro Miffa.’ jVliiîa fie argutnêtatunSi Mifl'a efletabominatto(uti blafphemat cam Lutherus) aut impium damnabileep opus : Diabolus aduer* fiis cam dilputaturus non eflêt,net^ opera daturus,ut Mifla aboie* retur, led multo magis, potiulqj earn promoturus eflet, ut in de* Ipecflum 8^ contumcliam Dei in pleniCsimo ac frequentilsimo ulïi clTetatcppcrmancrct.Quamobrem liber Lutheri deMiflaan* gularijfidelibus 06 â. Deo uocatis,plus fadt ad confirmationem 8Ô augmentum deuotionis ad Miflam, qua'm ad imminutionem

Quales abolitionem eiufdem» Aperi quacfo lênfuSjConlyderaferioac Hint uifio/ diligenter,8^ perquire omniaIcripta Lutheri:Nulquamprofedo nesLuih. fnuenies in cis, ubi gïorietur Lutherus de ulla uifione diuina, aut rcuelatione fpiritus Dei : led omne eius commertium,omnis con* uerlatiOjOmnis gloriatio dC uifio eius,efl cum Diabolo. Sæpe qui* dem eius mentionem in alijs Icriptis luis fecit: Hic autem manifelle fatetur, Diabolum elle præceptorem lîium, qui diiputando ipfutn Superbia docuerit,Miflâm nihil eflê boni. Perfæpc profedo miratus lûm, Luthert ex ufiç adeo lùperbire Luthcrum,ut a nemine prorfus inllrudioneni magiftro aut admonitionem aliquam recipiat,nec ullius iudicium ferat,noa dus,Dia* Vniuerfîtatum,nonConciIiorum,non Ecclcfiæ,ne Angelorum °* nbsp;nbsp;nbsp;quidem.’Cum tarnen Paulus Apoftolus, qui in tertium raptus coe*

lum, de Euangelio fuo, quod lîbi a' Domino reuelatum erat, nihil dubitare poterannô dedignatus fit cum cgteris Apoftolis de Euan* gelio conferre, eorum^ ludido lecum Barnaba (qui erat pknus ipiritu

Cpintufatido)humiliter (ubmittere, AtLutherus,quiEuageIiuni fiium à Diabolo (ut hic manifcfte fatetur) didicit, nullius prorlùs cognitioni dodrinam luamuuk fubmittere iudicandam : Similis niniirum llio pracceptorijquieft rex fuper omnes filios luperbiæ, ut ait liber lob ♦ Nunc igitur ceflat mca^dcilliuselationeadmiratio: iofgt;4K Quia Dominus ait in Euangelio, Sufticit diftipulo, ut fit ficut ma-gifter eius. Hæc Abbas ille uenerabilis in prologo ♦ Cætera proli-xiora luntjquam ut hie commode recitari queant, nbsp;nbsp;Dum autem

nendumEpiftopos Scotix,atCß ctiam R.egemiplum,a'dolis Lu- gê Scotiæ, theranorû quos per Alefiuni Scotum, profugum 6«^ exulem ( qui abiedta cuculla è Scotia Vuittenberga profugerat) Indy to amp;nbsp;per omnia Catholico regno Scotiæintendebanc, ficut regno Angliæ per VuilhelmumTyndalum alios(^ Apoftatas fecerantUnterca acrem in Cochlscum librum’,didante aut adiuuante Philippo Me-lanchtone, Vuittenbergæ ædidit Alefius. Cui protinus refpondlt Cochlfus,acrius incufans Philippum,qua'm AIefium,quod exfty-lo alrjs^p indierjs probe cognofeeret niendaciorum Architeftum, Inter cætera igitur ad Regem Scotiæ in altero libello ita Icripfit.

Quantum mendaciorum atçp calumniarum confidum fit ibide Verba Co exilio Alefi], longum efiet referre, amp;nbsp;fortaisis indecorum coram ehlæi in Maieftatetua,SerenilsimePrinceps»Tantumcft cnim uanitatis Ehil-I^da. amp;nbsp;uiruIentiaCjUt ille non immerito dieatur Melanchton, id eft,Ni-pra terraxui ludus amp;nbsp;conluetudo eft, bonorum amp;nbsp;Catholicorum uirorumfamamdenigrare.Quantosenimdenigrauit in fuoDi-dymoC Quantos in locis communibusC Quantos in Apologia liiæ ConfeßionisC Enumérât autem fpcciatim iniurias regno Scotiæ IniurigPhu ab eo illatas Turn quod olim in Didy mo fuo Eximium Theolo-gum Scotij, qui Doftor Subtilis cognominatur, palam traduxit; alFirmans ei no redte tribui Subtilitatem, adeo non cxplicantiliia, ut amp;nbsp;a' tenebris nomen meruerit,eo'quod nullius confufior, quatn huius doftrina fit*Quern luce meridiana clarius fit, bis ftdecim pe-dibus à Luthero uinci, fi de ingenq acrimonia, de eloquentia,de humanioribus Cyclicis diiciplinis contendaturtTum quod nu-per fub Alefi) perfona,multa in Scotos,quæn5 decent,dcblatera-uit* Ait ergo inter cætera Cochlæus * An uero Icuis eft hæc SCiniu-ria. gentiSjSC infamiaregni, dicere, quod Patritius, homo nobilis apud ScotoSjCrudelißime occifiis eft,non quia hæreticus aut crimi-noliis elTet: fed quia indicium ftripturæ 8ó patrum ftqucns,abiecit aut reprachendit manifeftum aliquem abuliim aut errorcmC Et infra. Quid barbarius,frcleratius, aut itnraanius dici queat, q? quod

ille dkitjéxerceri in rcgno tuo (æuitiatn in optimcs uiros omniutu ordinuC Quid cm'm amph'iis faccre poflcrucl imnianifsimus Phagt; larifmusautCycIopica barbariesC Deinde,quidirrelïgiofîus,aut magis inipiutn,minus(^ Chriflianuni effe qucar,quam atrocifsima proponi Èdida,qug prohibent in Iniulam inuehihbrosNouiTc^ ilaiuenti çT urcarum enini aut ludæorum, no Chriftianoruin eft, nouuni prohibereTeftamentum, in quo fiint Qiiatuor Euangeli» Chriftiac Pauli aliorumcp Apoftolorum dodrinæ res geflæ» Vafricics At intelIigo,R.ex,nequifsimi Rhetoris callidutti uaframêtum, Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quo (ignificat fuis,per optinios quidem uircs, cos qui Lutheri do^

^rinam approbant: per nouum uero Teflamentum nouam (ui Lutheri translationenî,quæ SrL Teuthonice pro Germanis,amp; Latine proexterniSjin Luthcriftnûattrahcndis,ianipridetneft cuuL gata, Et rurfus. De inuocationc Lndorum, non folura impie mcntitur,dicens,cam apud uetercs ante Gregorium non fuiHcilèd ctiam federate blafphcmatamp;irridetDeumin fandis fuis, maxime uero in ijs fandis, qui notifsimi fïint apud Scotos,Niufano ÔC Budolfo t Quos etiam Dijs gentium Lupcrcis ignominiofc com-parat,Hæcamp; id genus alia Cochlæus ad Regem Scotiæ, lacobum Multi Po« Quintum, in perfonatum Akfium, Cum autem multi tum de-lonorum gerentVuiftenbergæ Poloni, nobiles adoîefcentes, quidumbo-'ftu« nbsp;nbsp;nbsp;h'teras ibi addifccrent î Lutherica fîmul imbibebant uenena, ut

gie Catholicum cft,Lutherifmoinficerent. Nefciebant autem pJæ-runt^ parentes ôd cognati corumj'pfbs Vuittenbergae uerfari, fed purabant eos Lipfiæjibi Catholica cfl: Academia amp;nbsp;honefla ciuili-tibeni Co tasjiteris operam dare, Cochlæus igitur, ut de pcriculo illo Po-chlæicôtra lono« in temporeadmoneret,uarios ædidtt Latine libellos, quo« Phil.Melä. ad Epifeopos Proccres illius regni infcripfit, utca faltemocca-fionc intcHigerétjfibi fuisep à Vuittenbergenfî fermente cauenduni efîc.Cum autem apud Polonos pl^rofqj propter bonas litcras gra-tiofùm effet nomen Philippi Mclanchtonis,ut uenena illius pro-pius clariusq? infpicerepofîcntîa’diditCochlaî'us Quatuor Philip-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;picaSyôC qugdam alia in Philippum ilium opufcula,quæ per Biblio-

Edidum polas in Poloniam peruenerunt, Archiepifeopus igitur Gnef Regis Po;^nenfis Dominus Mathias, alijf^ nonnulli Epifeopi amp;nbsp;Proc'ercs loniæ, quo Regni,fùa inftantiacffeccrunt,ut Serenifs,Rcx Poloniæ,SIGIS-reuocabâ« M. V N D V S, acre promulgauerit à nouo Edidum, quo re-Fvuhtcn^ uocabat eos Polonos,qui Vuittenbergæftudcbant:^ prohibebat berga, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘lU’® illo amplius mitteretur, Sic cnim ordûur, Audimus

cüpidos honiineSjQui fedas,ab Orthodoxis patribus m Vniucr-fallbus Concilrjs reprobatas, non in occulto (bluni fedantur : kd publice profitentur Si difleminantjnon fine contcmptu piarum fandionuni, à fanda Catholica Ecclefia infti'tutarum recepta-rum,atq^Edidorumnoftroruni. Eße Item n5paucos,qui Iiberos, propinquos Sgt;Caftincs fuos, Vuicccnbergam mittant,utillicmox ab xneunteætate, pri'us quam nouerint malum à bono dilcernere, pcftifera dogmata, ab ipfo Luther o ( qui horum malorum caput cfl) imbibant, Sópoftea in regno noftro diffundant amp;nbsp;propagent. Quæres quàra fceliciter uicinis circumcirca regionibus ceeb deric, neminiobfeurum eft. Videmus enim lucemeridiana cla-rius, quantæ feditiones, quantæ cædes,bonorum direptiones, bC quanta rerum omnium perturbatio,quanta pietatis ruina,quanta exorw fun» deniq^honeftatis euerfio, ex his initijs excitata fit. Quam non po-merit hadenus peftis hæc,femel in hominum animis r adicata, ex-tirpari,quamuis multis in id incumbentibus.Quod ne nobis quoep amp;nbsp;fiibditis noftris unquam ufii uenirct,cauimus aliquoties Edidis noftris,grauibus pocnis in tranfgrefibres conftitutis. Et infra. Quod attinet ad cos, qui apud Lutherum uel quoftunq; alios ia-dionum iftarum Principes uitam degunt, qs omnem aditum ad quafuis dignitates amp;nbsp;Magiftratus præcludcnius in poftcrum

Poft hoc Edidum aliqui Poloni â Vuittenberga domum in pa- EpifioJa triam rcuocati,oranem culpam in Cochlæum reiecerunt. Quorum «quot;ufJam unus, donatus Canonicatu Metropolitanac Ecekfise Gnefnenfis, acremin Cochlacuni fcripfit epiftolamad Archiepiftopumfuum» In qua fane multis célébrât laudibus Philippum, ueluti prsecepto-rem ilium : acerrime autem acaifat Cochlacum, tanquam is odio potius Philippi bonarum literarum,qua'ra amore Religionis Rcipublicæ,aduerfus Philippum contenderet. Sed Deus infpe-dor cordis amp;nbsp;cogitationum,iudicabit tandem, amp;nbsp;feiet quid uni-cuicç iuxta opera eius reddere debeat.Ccrtc Cochlacus palam con- jilaus. fefius fuit fæpe, cum alibi, turn in qs ipfis libris,quos turn in Philippum sedidit, fefe non odio Philippi, ied zclo fidei Só religionis Ca-tholicæjin Philippum Icripfific. Nam Philippicas Velitationcm in ciusApologiara totoTrienniorConfutationcmuero Didymi eins ultra XII.annos,domi apud fe rctinuerat, antequam ædidit; quod fperabat ilium aliquando ad Ecclefiam,dimiiro Luthcrifino, reuerfurum. Vbi uero uidit, cum indies maiorem in ea feda pro-grefium facere,maluitædcndo, iub corporis lui pcriculo, Polonos paucos offcndcre, quani dilsimulando atc^ tacendo, contra cha-ritatem in animæ lu3cpericuIum,negIigeremultos,Deocp com

jg4 ACTA ET scripta MARTINI LVTHIRI laendam fùani malepafcendo aut conniuendo ream facere,Cuî -obijcereturiIIüdEfaiæ,Canes mud,noii ualentes latrare»

Cddit hoc anno lamcntabilis fidefac religionis turbatio, ftudio indigatione malignorum ho^ minum,in florenti'fsimo Regno Angh'æ, accepta per infauftum Regis diuortium occafionc, dum Clemens Papa VII.noluiiTet diuortium illudper* mittere. Contra quod amp;nbsp;Cochlacus librumacdi-

dit, dc Matn'monio SerenilT. Regis Angliae, Henrici Odaui, in^ feriptum^ In quo prolixe probatur ßnditas Matrimonii, contra quod multi fuaferant Regi diuortium.Cum autem optimi amp;nbsp;Do-dilsimi uiri, loanncsFifcherus, Epilcopus Roffenfis, amp;nbsp;Thomas

Morus, Eipremus Cancellarius Regni, difluafiflent diuortium illudraliquandiu captiuidetentiluntin carceribus, ac tandem hoc anno (cum necp diuortium nec^ defedionem Regis, qua ab obe-dientiaRo. Pontificis ÔÔ Vnitate Ecclefiædifcefsit,fec^iplumfù-p, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;premu Caput Ecclefiæ Anglicanxcôftituit,approbarêt) ambo ca-

anrhs°E% truncati, ultimo fupplicio publice affedi liint. De quo-fcopiRofiJî gt;'um fane palsione feripfit quidam in hæc uerba. Sexto Nonas lu-lij, obtruncatus eft in Britannia Thomas Morus, non minorem conftantiam in iudicio amp;nbsp;fupplicio præ lè ferens,quàminiquilst-mo Athenienfium Senatufconlulto condemnatus Socrates: Pau-

cis diebus ante illuminterfedo Epifeopo Roffenfi,in quern Regis furor non alia caufa uchementius exarfit, quam quod is in Cardi-nalium ordinem a Pontificeeflet coaptatus.Sed audi, quod uincit omnem fcritatem. Caput Roffenfis inditum ftipiti, multis diebus omnium oculis fuit expofitum : quod non modo non contabuifle, uerum etiam multo uenerabilius elle fadum ferebatur. Vbi is rumor percrebruit, mox amotum eft loco. Et ne quid in Mori capite exifteret, quo populus religione turbaretur, audi iam facinus im-manifsimii,Rcnouataeft Thieftaea fabula, amp;nbsp;caput eiusnonnifi longa co dura maceratum, quo celerius difflucret, haftilieft impo-fitum, Hsccibi. nbsp;nbsp;Secuta font Ôi alia plus fan's Tragica nbsp;nbsp;imma-

fiîa,in plxrolc^ Monachos in publico gdita GppIiaa*Exorti item Magna fti graues contra Regem motus Só feditiones,quæ ui militari 8lt; ar-mis funt fuppreiTæ* Admiflâ item fuerunt fedarum dogmata, atc^ mutatio. ctiam ad tempus in concionibus populo prædicata. Mifsi præte-rea Oratores Vuittenbergam, inter quos fuit Thomas Fuxus, Epifcopus Anglus»Æditi quoq^ libri apud Anglos aperte Luthe-raniîDemolita ac penitus deuaftata Monafteria, quorum locuple- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

tiisimiCeniusRegis fiico funtaddidi» Mortuo aût PapaCIe-mente VII. unanimi omnium Cardinalium uoto amp;nbsp;conlêniu, ele-dus effc Alexander Farnefius, didus deinceps Paulus Tcrtius, qui contra defedionem S)C crudelitatcm Regis Angliæ, multis con-queftus cft epiftolis ad Reges ôi Principes. Sed Ôô Erafmus Rote- prafmus rodamus,quanquamà Rege illo fepe hbcraliter honoratus fue- de Roffêiî rat:de morte tarnen RofFenfis Mori in fuo Ecclefiafte (quem de QC Moto» modo côcionandi {cripfic)libere fuum publice tedatus eft dolorem, Deflentur (in quit Amerces naufragio amiflæ, Atquæ merx tam preciofa,ut cum iyncero amico conferri queatCQuid igiturhac tempeftate crudclius, quæme tot Ijjedatifsimis nmids IpoliauitC Pridê Guilheimo Varramo, Archiepifcopo Cantuarienfi: nuper Guilheimo Montioio, Epifcopo Roffenfi, ôC Thoma Moro, qui fuit eius rcgni fùpremus Iudex. Gui pedus erat omniniue candi-clius:lngenium,quale Anglia nechabuitunquam,nec habimraeft, alioqui ncquaquaminfolicium ingeniorum parens.Hfc Erafmus.

Lutherus inlperatis huiufinodi apud Anglos dodrinæ fuse Euth. con/ (ûcceisibus, ferocior adhuc ßiperbiorfß fadusrin Cardinalem^ Card.^ Moguntinû iteru per multas calumnias Teuthonice inuedus cft, amp;nbsp;nô modo in eum,fcdetiâin alios quoicunc^ Catholicos Impcrrj Calumniæ Principes ac Status, Chriftum ( inquit ) in uerbo iuo, amp;nbsp;in mani- in Catholi-fefteagnita ueritate Euangelij, Atc^ Chriftianos eius,exmerauicosPrinci-obftinatatp malitia condemnantacperièquuntur. Item, Seditiofi (untamp; rebelles Cæfari, Dei^fures, qui nec^ Deo, neq^ ueræEc-clefiae Chrifti, nec^ Cæfari, aut ulli poteftati obedire dignantur, Item,Non folum inobedientes funt,uerum etiam furunt ac leuiunt in Chriftianos innocentes.’quia occidunt ac latrocinijs interimunt quencunqjpoflunt, perindeacfîuellenthbcnter regnumDci to-rumfemel delere.Et hinc itaconcludit. Poflûntigitur etiam fecun* dum ius Pontificium expelli aut occidnquia non tenemur uim pati, ïèduimuirepcIlerelicet.Etiîîccialiter ac nominatim contra Cardin nalem ilium fie ait. Si eines Hallenlès 80 iubditi prouinciaks, Argt; ehiepiftopatus Magdeburgenfis, Epiftopum Moguntinum, Ty* l•an^^mfuum,CardiuaIem,cxpelIerent autinterfîcerent,iufte

Cerent ci iuxta Pontifîcia iura.Ipîè enim optime feit ( in quit ) quodl notoriam facit eis iniuriaiTi,amp; agnitam perfequitur ueritatem* Poenaleuis AduerRis hscc Cochlæus refpondens,inter cætera fie habet^Cardi-' amp;lïiodica nalis ifte,fubditis fuis,q«i ab Ecckfiæ Catholieg obcdientia,aducr-in hæren nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proprium dominum {uum,ad Luthcri b£refim,per inobedicngt;

tiam defeccrunt, admodum leueni modicamt^ poenam inflixit, Quippe præcepitjUt uenditis bonis fiiis^alio (e conférant, ne ueluc oues contagiofæ, alios bonos Chriflianos obedientcs^ fuhditos cohabitando inficiant, Hoc autem facerc tenetur CardinaÜs,fub cJeRmf.f. faluteanimæfùæ, nonfblum tanquani CatholicusPrinceps, Cui fiuero. ciifeq, hoc etiam in iure Ciuilijegibuscp Imperialibus,iniuncfi:ü atep præ^ ceptum eft: Veru etiam tanquäm legitimus paflor, Ordinariusfg EpilcopuSjà fpiritu fanefio uocatus acpofitus,uelut fupremus lpccu-gt; lator,cui animarü cura à Deo commiffa cæQuemadmodum do-cet eum Paulus Apoflolus Ad.zo.Et Chnftus Dominus,Ioan.iogt; Vtbonas paftor,quandouideritlupum ( hoc eft hæreticum)uc-nientem,non fugiat neq? coniueat, neep finat lupum oues dilper-gercjniaéfare ac perderetfed animam fuam ponat pro ouibus fuis, alupimorfibus defendendis. Quemadmodum amp;nbsp;Propheta Ezechiel ex ore Dei pronunciat cap.3.Slt; 53. Cum igitur quilibethære-ticus pro rapaci lupo habendus fit, ficut Chriftus docet Matth,?»

Paulus adTitum ^»Potuiflet profecto Cardinalis optimoiure fubditos fuos Lutheranos, qui à Lutherifmo defifterc nolebant, punire,non Iblum in bo'nis,fed etiam in corpore, eisep tollere non modo cundtas facultates omnem^ fubfl:antiam,uerum etiam cor-Ct de hlt;eret. L pus uitam,ïuxta didamen Icgum Impcrialium in Codice de hæ-QaicKzi^;. rcticis:Quandoquidê Lutherus publice pro hæreticonotorio con nfwo.cMp^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac dcclaratus eil ab utraq; poteflatCjPapa amp;nbsp;Imperato-

Cardinalis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Multo igitur magis timere debet Cardinalis,quod nimiuni

ntmismitis mitisacclemens fuerit erga eiufmodiobllinatos hæreticos,quàni in hærct. quod nimis dure autT y rannice aduerfus eos egerit, ficut mendaci-ter imputât ei Lutherus. Timendum elf cnim, ne expulfi eiufmodi hærctici, alibi quocß uclut lupi rapaces,fimpliciores Chrifli ouiculas inficiantjatej! ad defedione concitent, nbsp;in fempiternam mortem

abripiaimeue literis Öd libellis uenenofis,quos alfjs ex locis ad fubditos Cardinalis occulte immittant,bonos hadenus Sd obedientes fubditos, ad confimilem defedionem 8d inobedientiamexempio ^ó.contras ßjQ fbllicitent. Caeterum Laicus quidam, Hallenfis ciuis, 8d lüb-thTun^'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cardinalis,nomine Cafpar QLierhamer,miro ftudio ex

unTani« diuerfis Ludierilibris collegit XXXVl.Côtrarietates, fuper uno culo» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duntaxat articulo, qui eft de côjuunione Euchariftiæ, fub una aut

fub utrac^ (pedc.Quas Teuthonice ædidit,in longâ tabuïatn pro-dudtas,urparietibus domorum affix^,turpitudinem amp;nbsp;inconftan-tiam Luthcri omnibus ad oculum palam oftenderéc t Quas in Latinum conucrnc CochlæuSjSC in præfati'one ad loannemMat-thæum,Epifcopum Vcronenlêm fie ait, Nuper ucro (ufèitauit Do-minus aduerfus Lutherum fpiritû Laid cuiufdam Hallis in Saxo-nia,quicaurumiftumcornupetamita proftrauit, ac proprio ipfius gladio iugulauit, ut neqj Goliath illc Philiftæus ma gis proftratus à Dauid, needuorum (eniorumlibido calumniaaduerfus Su-Gnnam, certius aut apertius à Daniele côuicta uideri queat, Quo-modo igitur timeant eum DodiTheoîogi,cuificuellicatbarbam, frontenicp fedt atep confundit fimplex LaicusC T itulus autc,quefa Laicus iliepofuit,fichAbet.Tabula,cundis,qui a Lutherofedud noIuntjUtdis ôé necefiaria,

Vm hadenus propter diuturnamcontcntionem, quæerat inter Lutheranos èC Zuinglianos, male Zuing,co audirent Contionatorciutriufq; partis : ccepcrût covdia, urfus inter le de côôordia a ocre, ficut antea fecc-rant Marpurgi, quàdo Zuinglius adhucuiucbat^ tVIiisi funtitaep exCiuitatibus Imptrij Zuinglia-theranos, ut cumeis concordarent. Egerunt aût prædpue de Ba-ptifino, deEuchariftia Slt; de Pcenitentia,amp; poft multas exprobra-tiones Ôé querelas inuicê diôtaSjConlcripferunt formulam concor-diXjfed inefEcacemtquia propter aliorû abfentiam,amp; fine iûorum Magifhratuumconfenlujcondudere non audebant.In reditu igitur fuo icripferunt acta illius traôtatus,dum Francofordigfubfifte# rent,{èd cain lucem ædere timuerunt. Cochlæus autem euulga- Progno-uicTres librosDiui luliani', Archiepilcopi quondam Toletani. fticon Iuj» Quorum tituluseftjPrognoflicon futurifæculi.Reperit autemeos h^nide fu-in Monafterio ueteris Ccllf ,quod in terra Mifnenfi percelcbre eft, Ac ea potilsimum ratione in lucem ardidit,quod multa côplcâun-tur,quibus multi nouarum feétarum errores refelli queannf) præ-fertim,quos de mortuorû iêpulturis exequfjscp, èl de animarûfta-tu poft mortem, ac de purgatorio igne,barbaricis contumelrjs abnegationibus in fîmpliccm plebem difpergunt» nbsp;nbsp;Ædidit item

Epiftoh anti'quam amp;nbsp;inßgnem epiftolam Papac Nicolai I, ad Micliielctu Conftannnopolitanû olim fcriptam, cuius plæra^ km imp fr^gmccain Dccrctorûuolumine à Gratiano redcata funt,Quaiii reperit Coloniae in Monafterio Tuitienfi. Adiunxit aût muka ciuC-dem Nicolai L Décréta ÔC referipta, quæ fparfim à Gratiano ex-teris intcrpo(iUcernuncur,ÔC diftribuit ea in XX.TituIos. Addi-dit quoep hiftoriam de R.ege Lothario, ex Reginone ôô Sigeber-tobreuitercômenioratam,quiàNicolao L excommunicatus fuit, propter eiectam uxorcm, aliam^ per falfos teftes ac indices iuper-indult;ftâ:Vt Rex Angliæ,Henricus VlILinde cognoiceret, quàm ncquiter fedudus fit contra uxorc iuani fandi(siniam,quæ Cacia-ris noftri Generofiisitna fuit Matertera* nbsp;nbsp;Ait igiturad eumiti

præfatione fic.Fama deccptus,uolui fublimitatê tuam in bono pro-diuorùum ( quod mendax ad me fa ma de reconciliata tibi coniuge tua * fandiisima perferebat) per icripturas èC rationes conf]rmare,eo li-bellojquemad PAVLVM. JIIPont.Max.de Matrimonio tuo acdidi.Erraui quidem, quantum ad fadum tuû attinet : Qpantum uero ad iuris acquitarem caufact^ datum firmamentum fpedat, nô poenitet neep pudet me illius Jaboris. Quamuis acceperim, te ob id parum dementi inmeefie animo: Vtcunep res mihi cadat, non libetmihi ueritatê,ab adulatoribus tuis per Galham amp;nbsp;Italiam auro illedis oppugnatam,amp; in Anglia ui fæuitiacp accaedium imma-nitateopprefiamraut deierere metu mortis, autdifsimulando pro-Contra ad«Adiecit practerea Defenfionem pro Roffenfi ÔC Mo-olatores ro,contra Richardu Samibnem Anglu,qui Regis fada impuden-RegisAn«tcr Iaudans,optimorûuirorumpietatê ÔC conftantiam impie re-gliac. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr^hendebat, Vbi inter caetera fie ait.Certû eft,Regi ueftro nun^

nocêtiores fuifie hoftes,quàm uos eftis,qui ex grauifsimis damnis eiuSjOpes ac dignitates quaeritis uobis, omnemtp partam gloriani ciusjin ignominiam ièmpiterna conuertitis, ut uere pofsitnuncei illud Efaiac dici. Argentu tuum ueriiim eft in fcoriam.Quid enim profert ipiè nunc in iuis Edidis,quid noui filrj eius Epiftopi in luis mandatis,quid uos adulatores in Dcfenforfjs libellis, contra Ro» Pont,aeditis:quod dariisime per propria Regis ueftri uerba, qux protulitcontra Lutherum olim(antequàm ueftris fuifieteffaftina-tus 8ó excaecatusafientationibus) in libro uno de Saeramentis Ec-defix,8C in Epiftolis duabus ( quarum unam ad Duces Saxonix, alteram ad ipfum Lutherum fcripfit )reprobari ,confutari acrc-dargui non poisitC Ego hrc, breukatis gratia, ex tuo dunraxat li-bdlo,qucm Orationcmuocas,pauca refcram, ex quibus intelliga-usconiufioncmueftrammaximam amp;c.

Omanus Pontifex Paulus 111, indixit hoc anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Generale Concilium, Mantua* cclebranduni,Ad quod Lutheranos quoque Principes uocauit, contra Quod ubi intellexcrunt Lutherus complices Conciliar eiuSjUarqs machinationibus ac fcriptis Concilq autoritäre impugnare coeperunt.Etenim Vuitten-bergac euulgauerunt XXX,propofitiones,contra Concilia publice difputandas» Inter quas Duodecima fic habet. Ideo Conciliurn aut Epiicopi congregatijcrrare poflunt, æque bene ficut alij homi-ncs.Et Sequens hanc itaait. Si autcm non errent, hoc fit à cafu, âut ex merito alicuius fandi ac boni uiri, qui inter eos eft,aut etiam generalis Ecclefîæ ÔCc, His autem 3o.propofitionibus,oppo(uit Cochlæus3o»Teftimonia, ex icripturis, ex legibus, ex Canonibus Sc ianc'tis patribus, pro Concilioru autoritäre : Quibus LXX. propofitiones adiunxit,candeni confirmantes. nbsp;nbsp;Scripfit ÔC in eo- Contra ua*

rum excuiationem, Smalcaldiae datam, quæ Quadruplid forma cuulgabatur,partim Latine partim Teuthonice. Multis nanlt;^ ua- Lmjj, nis querelis cauillis, contra Bullani indidionis inuehentes, cau-lam luam palliare quærebant:T ametfi uerba illius nullibono uiro difplicere iure poterat. Sic enim ait ibi Pontifex. Sperantes 8C cum Dei auxilio nobis promittentes, per hoc tarn fandum ac falutare remedium (Concilium uidelicet) non Iblum omnes hærelès 8C er-rores ex agro Domini extirpandos,8C Chriftianipopuli mores corrigendos : fed ÔC uniuerfalem pacem inter fideles componen-lt;lam,SC fada iub uexillo iàlutiferæ Crucis contra infidèles generali cxpeditione, régna ÔC terras noftras, ab illis occupatas:recupe-randas,captiuofqt innumerabiles liberandos,8C infidèles iplbs,ad landam religionem noftram, fauente Domino,conuertendos.

Vtfic uniuerfoorbe,inunumidemcjß ouile Domini coalefcente, in uera fide, fpe 8C charitate, ibbrie, iufte 8C pie uiuatur, SC inde ab omnipotenti Deo corona iuftitiæ expedetur SCc. nbsp;nbsp;At illi,nihil Ridicula

horumattendentes,Iudicris figmentis præoccupabantpopuliau- figmen» res,oculo iep èC animos,ne animaduerterent corum Laid,quid uti-litatis Bulla propoiucrit. Effingebant itaque nouos Paiquillos, nouas Beelzebub cpiftolas, fabuloias legendasdeloanneChry-lbftomo,quas imputabant Concilio. Ite, Quatuor cpiftolas Ioannis Hus, ÔC libellum de Donatione Conftantini Magni, contra huiufmodi nugas ÔC figmenta,qu3c Germaniccfuerantdiuulgata.

Brcues indem Germanice confutation cs ædidit Cochlæ«s,utcx fjs populi uiderent maligna corum calumniandi,ac per mcndada circumuenicndi ftudia. Traxcrunt præterca in fèdam fuara IHuftriir Duccm Saxoniæ Henricum,fratrcm Duel's Georgij.-cius üidcliccr,quem tot iniurqs,mokfti}scp 8gt;C calumnijSjper uan'as, malignitatis iïiæ machinan'ones ucxaucrat Luthcrus» Ædebanc nouas ordinationes Cfremoniarû,nouos hinc inde CatcchiTmos, «nam illi qui cum Laici eHcnt^paftoraJem am'marum curam admi-niflrabant nouo n'tu. Per nouos itaCp Vifitatores confbtuit Princeps lUe nouos articules, quos Clericis luxta ac Laicis fui doming indixit ac promulgaui't, Quofdamquidem generaliter ad, omnes fubditos:QiiofdamuerofpeciaIiter adfacras Virgines,in oppi'doFribergcnficonfiftcntes.In quos fanearticulosCochlxu» paruum acdidit Tcuthonice libellum, quem infcn'pfit, Breuem Gioflam fliper nouos arn'culos Vifltatorum.In quo fie habet exorgt; dium.Primum falfus efl: Titulus ÔC impudens mendacium. Ai't nanq: arn'culos iftos cöformes efle facr^ fcriptur^,atcp Confefsioni Sc Apologi'æ Auguftanæ : Quandoquidem nec^ facra fcri'ptura,, neq^ Confefsi'o Apologia illa, i'ntcrdi'cüt aut abrogant Miflâm, nee horas Canonicas* Scri'ptura qui'ppe ai't. Ab ortii amp;nbsp;occafii, magnum eft nomen meum in gentibus : 8C in omni loco facn'fica-, tur óóofferturnominimeooblati'o munda. Item, Septies in die ïaudemdi'xitibi. Item, Medi'anoâc furgebam,ad confitendum tibi’» EtConfelsi'oilla fic habet. Falfo accufantur Ecclefixnoflræ» quod Miflam aboleàt amp;^c» Item Apologia. Iterum (I'nqui't) pragt; fandum eft, Nos non abolerc Miflam, fed feruarc arq? aflererc. cam reli’giofe: fianteni'm apud nos Mi'flæfinguli's dicbus Domi-^ ni'ci's Fefti's, Contra hæc autem ftatuuntifti arti'culi, utNobiles decætcro non permittant,Plebanos SC paftorcs fuos ullamcelc* brarc ampli'us Miflam. Prohibent infupcr pulfiim ad Aue Mariaî Vêtant canerc Salue regina, Regina ccelt : Interdicunt benedidio-nes aquae,falis,placcntarum,hcrbarum,palmarû amp;^c. Quod certc neep Confelsio, neep Apologia facit: Falfus igitur amp;nbsp;mendax eft Titulus. Quoniamucro arn'culi iftiab qfee hominibusconftitn« lunt, qui ncc^ Papalem, neep Epilcopalem habent autoritatem,Icd lupi potius funt rapaces, quam Icgitimi amp;nbsp;Eeclefiaftici paftorcs^ non poflunt ullius hominis ligare aut aftringcre conleicntiam/ Confutantur itacp Só ab ipfo eorum nouo Idolo Vuittenbergenfl* Lutherus nanep in libel Io fuo de fæculari poteftate, reprobar cos Principes uclut inlanos amp;nbsp;peruerlbs, qui in rebus fidei ÔÔ Ecclefiar, fiiis prælùmunt fubdin's leges dare, prscciperc ac prohiberc. Hæç

3C ld genus ttiuïta ibi Cochlæus, cótra nouas illorum articulorum temeritates» Cunq^ elTcnt Vratislaui'æ,in prædara nbsp;præcipua

Slefig ciuitate Duo paftores huiufi'nodi,quoruni unus erat Laicus, nbsp;nbsp;jyjoiba«

alter facerdos uxoratus Djgamus.'ïcripfit aduerfiis LaiciCatc-chtfinum Cochlæus breuem Germaniceh'benum,contra eorum er^ rores de Baptißno èc Euchariftia. Vbi præmùtebat in præfarionc hancquæftionenijAn fchptum efiêtufpianijuel in facn'sIitenSjUel in patrum fcripn's aut hiftorr)s,quod liceat Laico paftorale gerere ofFiciumrSacranienta adminiftrare populo, confècrare nbsp;nbsp;nbsp;aut fa-

cerdotijpofi: fufceptos facrosOrdines,uxoreniducere,atq^ctiani una dcfunda ducere alteram.Sed neuter illorum refpondit, nec^ ad earn quæftïonem,neq? ad confutationem errorum,quos de Ba-ptifmoamp;de Euchanftia docebant: Opibus interim ëgt;C uulgi ap^ plaufu fecure frucntes,

T Germaninoflri, atqj etiam extcræNationes cO' Comparai gnofcerent clarius, quod multo minus malus im- «o Ioannis piuscpfuerit Joannes Hus,qui per hærefîm Hiam florentifsimum Reçnum Bohemiæ,in omne ma-lumamp;^ incommodum perduxit, quam Lutherus eil, qui tam fèditiole ac impie Ro. Imperium,Re^ gnumcp Germaniæ perturbât: Cochlæus ex aliquotièrmonibus Ioannis Hus, L X X. arriculos excerpfit, quibus oppofuitex uno Lutheh fermonetotidem articulos,Ièd multo atrociores,quàm il-lius fucre.Vcrbi gratia,Hus ait » Sicut Moylès inuenit gratiamin confpedu Domini ;Ita facerdos inpræfèntia Domini, fcilicet in diuino officio.Lutherus uero fie. Hic neminem moretur,digna Sa-turnalibus ôô Bacchanalibus illa confecratio.RidicuIum enim coram Deo nugamentumordines ifti ôô confecrationes habentur» Hus autem,cum diceret.’Omnis Gndus eft Gcerdos,fed no omnis facerdos eft fandus. Et contra hoc obijceret.’Ergo uetula fàcrifîca-bitinaltari, Refpondit:Nonfèquitur, quianon eftconfecrataad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

hoc. nbsp;nbsp;Item Hus ait. Si patrem honoras,cui quotidie dicimus.Pa- Sana uerha

ter nofter,qui es in coelis:honoras amp;nbsp;matrem noftrâ, uxorem eius Iegitimam,qug fùrfum eft Hierufalem,id eft, Ecclefiam fandam,in coeIo triumphantcm,amp; hiccorpore,in cœIo mente conuerfantem, in Purgatorio à proprijs meritis dormientem : Quæ ex his tribus recoiled a,unica mater noftra dicitur. Lutherus autem totam

Ecckfiatnerrafle dixit,tnoxab initio^ia primo Condlio, cuiintef^ fuerut etiam Apoftoli èC coruni difcjpuli y eö quod fucrint in bac (êntent(a,Legcm opera neceflaria efle, ad i'uftitiam ÖC falutem» Cum i'gitur clarc oflederecur, Luthero minus impium fuifle Ioan-nem Husa'nfcriptus eft üle IibcHus, De immenfa Dei mifericordia, erga. Germanos:Vtpote,quodnondumconfurrptifumus,qui tot lam annis nos inuicem mordemus, ac noxijs de Hde difputationi-bus Ô(C diHenfionibus digladiamur,c5tra piam Pauli Äpoftoli ad-monitionem,dicentis, Quod fi inuicem mordens comcditis,up

dete,ne ab inuicem confumamini, Cæterû Vuittenbergæ mul-tafuitcontentioLuthcrocôtraquofdam Lutheranos,qui legem operumreijciebantjficutantea docucratipfemet Lutherus.Multis igitur dilputationibus adueriïis eos çontendit, quos probrofe An-tinomos uocabanCochlacus autem,ut oftenderet ipliirn magis re-præhenfibilem cfre,quam iîlos: Aduerfus Quintam eins difputatio-nem,quæ 7o.propoiïtiones contincbat,a:didit «53.propofitiones, Quarûinîtium fie habet.Conryderate,quefo, Luthcrani,quicunCp doefticftis atep diferti, qualis fît Euangelij noui Architeclus, Dux SC Princeps ucfler Luthcrus'Qui rcprachenfionis contentionistp incefîabili ll;udio,paciscp ôt unitatis odio perpctuo,nihîj penfî habet,quod fibfîpfî fîceontrarius,dummodoali]s quacunep occafîo-necontradiccre queat ÔCc, Eodem autem anno mifiuseflCo-chlæo ex Anglia liber Ricardi Moryfîni Angli, prolixus Sôama-rulentus,contra ipfum Londini ^ditus Jn quo, poftioquacifsimæ præfationis conuitia y in Quinto demutn Quaternionc fummam îibri lui proponens, fie ait. Verum, ut cominus cum hofte congrc-diar,omnis, ni fallor, inflituta contra Regem à Cochlæo accula-

tiOjhæc ueluti præcipua calumniarum capita continet. Vxorem re-pudiatâ,Papam ex Angliaeieâum,Papg dcfenlbres occilbs,fllam retineridebuifiè:huncreuocari,hos fîncfcelereoccidi nunquàmpo tuilTe. Inter calumnias autem complûtes Sgt;C acerbascômemorauit amp;nbsp;iftam,CochIæum clTe donatum Præbenda Canonica in Eccle-

fîa Cathedral! Merlêburgenfî: ea lege, ut ne pofthaccontra Lu-theruni Icriberet.Inuehens igitur in eum Anglus ifte ait. T un ifta, ueritatis defendendæ caulà, ac non potius demerendi tibi Cælàris amp;nbsp;Papæ gratiam lcripfîftiçQui fîdem das,te pofthac in Lutherum nihilmoliturum. Quid ingens pecunia abste non impetret,cum Refponfio Præbenda ad tantû dedecoris te impellere poteftC Ad hæc Co-contra Mo chleus,cum mera efiênt mendacia,brcuiter ait.Non folum amicos, ryfinum, RJ etiam inimicos luos,uicinos Vuittcnbergêfes,probe Rire, nihil horumuerum elfe, Cæterum pro Rolt; Pontificis autoritate Ecck-fîafticaé^

fiafticacß potcftatc a(rerenda,mukas ac ualidas rationes ,.in fiio de Matrimonio Regis libro,aic fc produxiiTc, non ex fuo quidem in-genio:ied ex landis patribus ôé magnis Dodoribus, utpote IX» ex S.Bernardo. X X111 Lex S»Thonia, XXVI.ex Patrum De-cretis antiquis, amp;nbsp;XV. ex Abbate Panormitano.Adquarû nullam Anglus ilk rcipondit. Pro Roffenfi aut amp;nbsp;Mororefpon- Pro dens Cochlæus, inter alia multa ficait. Noncrant uiri illi fimiles Roffenfi tui, Moryfine, ut uentrfs caufii Gnatonicam exercèrent artem, ÔC contra animam 00 confeientiam fiiam laudarent impia amp;nbsp;inhone-ftatdamnarent uero ea, quæ nullus uir bonus, etiam fi Turea eilet aut Ethnicus,damnarepoflèt.QuisenimTurcarûfaceret,quod tu facerenon erubeicisC(^ippe Reginam Cathcrinam, qua nullam habuit Anglia uel Nobiliorê uel fandiorc, dicis Regi fuifle perpe-tuomeretriccrn.Annam uero,affirmas legitimam Regi coiugem fuifle, Regina uxore adhucuiuente. Quatn fane Annam Rex ipie paulo poft iuisit interfici,propter quam fan dos uiros illos Rex cru deliisime XV.menfes in carcerecaptiuos tenuerat,actandem occi' derate Sed amp;nbsp;tu iple,Gnato pefsime, eofdem uiros,quos impia calumnia patriae proditores dicere audes, aliquando imprudens laudas 8^ excufas.Ais quippede ambobus,quod no fuerintiftipri-mi,qui maluerint mortem oppetere,quamucrfari in fumma leuita-tis Sgt;C irtfamig notaîLeuius erat malum,cum immortalitatis fpe oc-cumbere,qua'm tot fuauolumina perpetuum teftimonium contra fe dicere.Et hie manifefte infinuas,licet dicere no aufis,Regem uer-firi in fumma leuitatis 8C infamix nota. Negate enim non potes. Regem plærifcç feriptis fuis Ro. Pontificis autoritatem aiferuiiîe, ca feripta perpetuum teftimonium contra ipium dicere amp;c,

Cunc^ Concilium Generale indiduni eflêt Vicentiçcelebrandum: Contra ar* Lutherus Tcuthonice euulgauit articulos,quos à fuis uellet Conci- ticulos Lu-Ko nomine iûo proponi. Contra quos Cochlseus, pro honore falute Germanicæ Nationis refpondens:rogauit,ne articuli,ufque adeo abiûrdi amp;nbsp;imprj, proponantur Concilio,eô quod pudori ac ridicülo forent apud reliquas Nationes.Nam plæricç ex qs articu-Ks lïint Confêisioni Lutheranorum, quæ Auguftæ fuerat Cæfari

toti Imperio exhibita, contrary. Verbi gratia. In Confeisione, aruntjfalfo accufantur Ecekfiae noftræ,quod Miifam abokantîre-tfnenir enim Mifta apud nos,0^ fiimma reuerentia celebratur. At fecundus Lutheri articulus,quem Condlio proponi uelit,fic habet. Oportet Miflam in Papatu maximam 8ó horrendiisimam efle abominationem, eo' quod direde uiolenter pugnat cotra hunc principalem articulum ; Sola fides in Chriftum nos iuftificat. Ait

autemCochlæus,grauiorcm inde forcruborem proponentium hæcin Concilio.'quia fccundus fundatur liiper primum, qui multi-pîicitcr de fallô conuiâus,Slt; in nulla lcriptura iiindatus eft.

Vulgatûfueratjnrdo Pontife, egrcgfum quod-dam confilium de Reformanda Ecclefia,amp; cmen-dandis Ro. Curiæ abufibus, afèptcm doélifsimis acIntegcrriniisuirisipfiPonnfid in fccrctodatû; Nempc à Card.Côcareno, Card.Tbeatino, Cardin, Sadoicto, Card.Polo Angh'co: Archicpifco-

pis, Salcrnitano 8gt;C Brtindufino,Epifcopo Veronenfi,Abbate S. Georgij Veneto, 2lt; â F, Thoma Magiftro facri Palatq.Hi igûur circa finenifui conlîîlfj,ita fubiunxerunt. Hæc funt, Beatifsime Pater, quæ in praefentia protenuitate ingeni) noftri,colligcnda ciïc duximus, ÔC quæ nobis corrigenda uiderentur. Tu ucro pro tua bonitatc 8ô fapientia,omnia niodcrabere:Nos ccrtc,(î non rci ma-gnitudini,quæ noftras uircs longe fûperat,confcicntiæ tarnen no-lirg fatisfecimus,non fine maxima rpe,ut fub te Principe uideamus Ecclefiam Dci purgatara,formofam ut columbam:fibi concordent in unum corpus confentientê, cum æterna nominis tui memoria» Sumpfifti tibinomen Pauli: Imitaberis, fperamus,charitatê Pauli. Eleâus fuit inc,utuas quod deferret nomen Chrifti pergentesî Te uero iperamus eleclum, ut nomen iam Chrifti oblitum a gen-tibus, amp;nbsp;a' nobis Clericis reftituas in cordibus amp;nbsp;in operibus no ftristæeritudincs lanes, eues Chrifti in unum ouile rcducas,amo-, . nbsp;nbsp;. uealqjà nobis iram Dci, 8^ultioncmcam,quam meremur iani

pugnatio;» pai'atam,ianiceruicibusnol tris imminentem. Contra hoc piunt nés contra ac falutare optimorum uircrum confilium, duo prodierunt libclli. illud con^ Vnus à Luthcro,qui id in Germanicum uertens, pclsimis in mar-filium. gîjjç confpurcauit ac peruertit annotationibus: Alter a' loanne Sturmio Rhetore Argcntinenfi. Adquem fcripfîtCochlæusbre-uem libellum, qui inferiptus eft, Æquitatis dilculsiofuperconfijio Deledorum Cardinalium 2lt;c» In quo fane inter cætcra fie ait ad Sturmium. Attamen nihil dubito, epiftolam tuam longe æquiorij animo à doftis amp;nbsp;grauibus uiris legi, qua'm Teuthonicam aduer-loan, Stur» ßjg y/pos fjjQg Lutheri interpretationem.Tu enim à conuitrjs non-nihil temperas : Lutherus autem non ueretur, tantos uiros (quo-

deftior Lu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q . r •

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;laudac

T U Latine feribis, ut illi queant intelKgere, quid approbes quid reprfhendas, atq^ quid amplius ab eisdefidcrcszLutherusautcni Teuthonice ad rudes Germaniæ pkbes, illos nequiter traduci'f,fî' eut te Cl t oîini aduerfus Ezechiatn Rcgcni improbus Rapfaccs.T u cos in qiiibufdam laudas ac probas tLutherus abfc^difcn'mine cuncfla rclùtat, aut fi tam nianïfcfle bona funr quæ illi di'cunt, ut à ncmine, ntfiab impijsôômtànis, tênfuc^communicarcntibus,rex præhendi queant : iptê per calumniam in côtrariuin retorquet (en-(îim.tanquaiTifiâe ac dolofc^autper Ironiam mentisq^peruerfita-temab cisdidafint. Tu hortaris l'ilos ad cccpta pcrfîciendaTlk üero dira as irnprecatur,pro eiufmodi pacis amp;nbsp;reformationis con-filio.Tu Synodiini gencraîem non omnino reqeis autrefpuisî Jlkcoinpluribus libellis uarqfq^fîgmcntis amp;nbsp;pi(fturis,atcç Teutho-nids rythmis omnem Synodum Oecumenicam calumniatur ac recufat.Tu fpem aliquam ad concordiam nobis rclinquisdlle iam-pridem niinatur nobis bellum perpetuum, ut nee uiuus necmor^ tuusjullam nobis pacemautquietenißt permiiTurusamp;c» Ät Cardinalis Sadoletus adcundem Sturmium fcribens, Sd quidetn Epiftok biimanilsime ac modcflifsimc, repr^hendit eumdeconuitqs, cnim aitjllud noilem, mi Sturmi, ualde^ mihi id moicftum acch joannem diqquod uiditantum nitorem orationis,quantusin tc eft,infinitis Sturmium^ pene'conuitijs ÔC contumeliarum afperitatibus inquinari. Atego arbitrabar,hocunius Lutheri proprium efle, irfuere in omnes homines jUidclicct cumimpetu 8^ clamoreî àuobis autem hominibus Jib cralibus cruditis longe id abeiîe.Quonam igitur modo hxcla-bes in tuum tale ingenium incidit;Aut quæ nô (tint in tuo libro pk-na maîediâis acerbis obiiirgationibus loca,cu turpitudines no-ftrasjconfceleratas uoluntätes,crudelitatem nefafiam,fiagiti'a,fcc-ïera, ubiepinculcas acrepetis, fcilicet nos, quiàuobis difîèntimuSj uno nomine omnes in uitupcrationem uocans :cumtamen,fide finguhs iudicium faciendum fit, ÔC maior fit copia bonorum iiiro-rum in urbe Roma,eorum inquam, qui facerdotijs pr^'funt,quàm malorumSfc, Et Cardinalis Contarenus ad Cochlæum inter caetera fie icripfin T U uero Cochlaee, pro tua prudentia ac rcrum Gcrimanicarû experientia, ac pro Chriftiana pietatc operam dato, utlchifinahoc refarciatur, ut nolfra tempeftate uideamus, Eccle-fiam unani eife uinculo charitatis 5ô pacis,ac ueftra Gcrmania,no-bilirsimaamp; potentilsima ChriftianæReipub. pars, tandem quic-fcac,ac fibipareat, prouideatép,ne feditionibus his durantibus,fuis ipfa fe uiribus confîdat. Ad hæc Cochlæus ita, O quam acute B b üi) ac

Piapro pa^ acintimc pungunt ac penetranthæc Opt, acdocftifsimi uiri ucrba p’.p (præfcrtim ultima) fènfîis mentem^ cor meum,Nihil enini ° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;° magisanxietimco,nifihocunumpreapue,NeGermaniafüisipfa

fc uiribus conficiat, ac mifcre ciuilibus bellis confecta, 7 urcarum tandem præda fiat ♦ Quanto eilet iatius, Dodos hotTiines,fua de fide Sc religion« difeeptationes, non ad Laicos imperitum uub gus.’ied ad publicas potius Academias immôad Generale Con-cilium,referre humiliter,ut Ecclefiæ potius,quam proprio (ùoiudi-cio crederêt atc^ inniterentur.Non cnim hunc uel ilium hominem, quantumuis dodum aut eloquentemrSed Ecclefiam uocat Paulus columnam ac bafim ueritatis.Quantum ad me attinet, nihil profc-do in hac uita mihi tarn charum aut preciofum eft,quod pro relar-cienda internos de fide SC religion« concordia, non fim qua'm lu-bentilsime impenlurus atc^ derelidurus, fi quid perm«, pro pace ac unitate Ecclefiæ,fieri poftet SCc» Grauilsimum autem accepic Obitus Catholica religio hoc anno incomodumacdetrimentum, exobitu Duels Sax. Ujuftrils.Ducis Saxoniæ GEORGII, filij eius uere fimplicis 8C r-.Innocentis, Duels SaxoniæFriderici, Nam lucceftbr hærescp SC ' nbsp;nbsp;’ frater eius, Dux Henricus,iamantea a'Lutheranis feduduSjLu-

theri fedam publlcis mâdatis introduxit in omn*s terras Mifniæ, Turingiæ SC Saxoniæ,quæ lub ditione Duels Georgtj fuerant.Et in Cathedral! Ecekfia Mlfnenfi(ublantea dlulnls oftlcl]s,0C dluer-fis cantandl ÔC pfalkndi ulcibus, laudabatur Deus lugiter die ac node,omni hora, abfcj^ ulla intermlfslone ) cultum dlulnum maxima ex parte abokult,antlqua rellgionis fade prorfus mutata.Ex-pulfus itac^inde Cochlæus,paulo poft, commiferatlone Vencra-bllls Capltuli Vratlslauienfis,aftumptus eft In Canonicum Cathe-dralls illlus Ecclefiæ.Dum^ lubfifteret exul allquandlu Budiislnac in Lufatia, Icrlpfit Ibi libellum fiiper hac quæftlone. Vtrum is,qui non eft ab aliquo Eplicopo legitime in facerdotem ordlnatus amp;nbsp;conlecratuSjEucharlftlam per uerba conlecratlonis conficerc queat ♦ Vbi partem negatluam probauit ex omni Icriptura-rum lacrarum genere,0C ex hiftorrjs patribus^, confucans etiam partis adueriàe

Ocanno Cxfar ex Hi(panfjs,per Gallias magai' ficetifsima hofpitalitate dedu(ftus,in Germaniam

J Inferiorem reuerfiis eft falicker,Si Imperialem p^j. GaUfag Conuenm Spiræ habendum indixit. Verum pro- in Germa* JJ peftem, quæ Spiræ tunc erat, translatus fuit niam.

poccrat ) Impcrij négocia tract ab at Rex Romanorum frater etus, ' qui Cochlæum quot^ e' Vratislauia illuc proficifci lufsit ♦ A quo fa

ne petijtjUt cx aótis CoIIoqui) Auguftenfis ( quæ fcn'pfèrat ac Ma-icllaneius tradiderat D.Hieronymus Vehus,Cancellarius Ba-denfis) compendium breuecolligeretjacde z8. articulis Augufta-nse Confefsionis,quidnam bona confcientia Si Glua fide pacis gra tiaqueat aut debcacadmitti,anim{ fut fèntentiam explicaret.

Is igitur per omncs articulos figiUati’m,quid conceHüm,8lt;^ quid re-præhenfum aut nçgatum fuerit,commemorans:qua'm breuilsi'me Colloquio potuit,affirmauit,fc id reh'giofe fiimma cum fide fecifièjficut coram Augulta* Deointendatconfiteri. Si.in extrema mortis bora. Sein nouifsi- no. mo die. In fine ramen adiecic,Complures alios efle contra Catholi-cam fidem Lutheri complicumf^ eins arncnlos,qai in Confeisione ilia omilsijin ali]s eorum fcriptis euulgati fint : fine quorum difcul-fioneamp; conciliatione, firma pax autconcordia conftitui non po-terit.Lutherani autem,i'IIicin publias tradatibus nolebantratam habere condliationem eorum articulorum, qui Auguftæin fipte-norum Colloquio cocordati ftierant. IZmiferut autem duo fcripta, quæ ad Cæfàrem dederât: Vnum in Latino, altern in Germanico.

In quibus lane (ex præcipuos, ac uelut necefiarios propofuerunt. Si ßbi concedi pctierunt articulos. Quidaütinijfccadmittifalua fide Catholica pofsit, Cochlæus breui (cripto indicauit. Petie-runt illialiud Colloquium, Si obtinuerunt, ut Vuormaeix infti-Colloquia tueretur poft paucos menfes eodemanno. Quid aut in illo fadum Vuormai« acdifputamfitjMelanchton Si Bucerus xditis Iibris in publicum euulgarunt. Poftlongam fanetradationem cumDominisprx-fidentibus habita, Duo difeeptauerutde peccato OriginaliColIo-cutores, D.Io.Eckius,ct MagifterPhil. Melanchton.Dc quo qui-dem articulo non fecifient dilputandi finem,nifi Cefaris Commif^ larius, llluftris Dominus de' Granuella qui mox abiturus erat, dclecTtum feciflet, ac binos ex utracp parte conftituifict,qui eum ar-ticulum in Quatuor punda reda(ftum,utcuncj concordarunt. De

reliquis autctn nihil ibi agi potuit» Cochlæus autem, ne omtn’no nihil ibi ageret/uum ædidit Colloquium, quod ante XIX. annos An Iiceat, VuormaciæcûipIbLutheropriuatimhabuerat» Cuncç magna Duasha* anno fama de quodam Principe, quod ultra legitimatu aliam iuperinduxiiret,idcß dicerctur feciflê conßlio 06 approbatione Lutheri, amp;nbsp;quorundam complicû cius: Cochlæus contra nouum hoc ièandalum breuem fcripfit libcllum. In quo fex rationibusexueteriTefi:amcnto,8ô totidemexnouo, probauitjNon licere ulli Chriftiano, Duas aut plures habere uxo^ res fimul, óó eodem tempore. Quoniam uero alius Conuentus â Cæfare indidus erat Ratilponæ cclebrandus, in quo per aliud Colloquium de religione agendum erat : Cochlæus Moguntiæ breuem ædidit libellum,amp; Latine amp;nbsp;German ice, in feptimum Au^ guftanæ Confeisionis articulum De uera Ecclefia. Vbi oftendit, earn non efTe apud Lutheranos fed apud Catholicos : Ex co enim articulo, tota religionis controuerfia pendereuidetur. Ædidit ÔÔ eum libellum ibidem,que inferipferat, De ordinationc Epifeopo-rum èC Presbytcrorûjë^de Euchariftiæconfecrationc,antequam abiret R-atiiponâ.EtlngoIftadij iam antea Quinta ædiderat Phi-lippica,quam ipfi Philippo earn uidere cupienti Vuormaciæ exhi-buit.Eodem anno magna fada efl in Regno Anglic, quo ad qug-fiiones, dereligione mutatio. Cum enim ex difsidio ( quod erat Regi cotra Ro.Pontificê, propter latam de Matrimonio cius fen-ten tiam) Lutheranis dataeflêtoccalîo,atqp etialibertas, irrependi ' in regnum illud,iuam^ hærefîm concionibus amp;nbsp;librorum æditio-nibus late ipargendi, amp;nbsp;in populos difleminandi î ea ex re multi motus,multa icandala,multæ feditiones nbsp;nbsp;rebellioncs Ç qualia fa

ne incommoda nouitas afFcrrc folet : præfertim uero nouum Lutheri Euangelium, cui prauo fenfu tribuit applicat ip le hoc uer-bum Chrifti.Non ueni pacem mittere,ied gladium)enalcebantur. Quare Rex,Epifcoporû 5*^ Magnatuni confilio, indixit publicum omnium Regni Procerum 8c Statuum Conuentum,quem Parla-mentumuocant.Inquo pro conftabilienda Religionis concor-dia,propoluit lex Quæftiones : De quibus in Adis publicis ita re-latum habetur. Tandern poft longam iuper'his articulis delibcra-tionemjpoft colultationes plurimas,poft deniqj argumenta ultro citro^infinitaconnexa, omnium tarn Regiæ Maieflatis, quam utriuli^ Senatorrjordinis acplebisin hune Senath coadæ,fummo confenlu fiiit ellrelblutum,decilum acllatutû,eo modo ac for-ma,qua lequitur. In primis,Inbeatilsimoaltaris Sacramento, per uirtutcïu amp;nbsp;dRcaciatnpotêtilsimi uerbi Chridi,fimul atcj illud lacerdos

/NNO DOMINI M. D. XL/ faccrdos orelocutus fuen't, fub forma pani's uini, nutufstle cor^ pus ôlt; Gngumcm Dominicum, conceptum cx. Maha uirginc, realiter adefle:Et poft conftcrationem, nullam aut panis aut uini, aut aliam qua'm Chrifti,Dei hominrSjreraanerelubftantiam. Secundo, Cômunicarc fubutraep fpecic, non eft omnibus homp nibus iure diuino neceftè ad falutem,Crcdendumcp eft ÔC non du^ bitandum, quoniam in carne fub fpecic panis fit ucrus fanguis : Ec cum fanguinCjfub fpecic uini,fit uera caro, tarn diuifim quam con^ iun(ft!m»Tcrtio,Sacerdotcs, poftquam facris initiati fùnc,iurc dt-uino non pofiunt uxoresduccre. Qiiarto,Votacaftitatis fiucup cluitatis,a'uiro foeminaiie non temere facia Deo, iure diuino Hint obftruanda, Chriftianic^ populi libcrtate quadam eos priuant, qua nifi uouifient, potuiftentuti, frui, Quinto,Miftaspriuatasin hac Regis Anglicana Ecclefi'aac congregatione,admittiac cele-brari,fimulamp; bonum SC necelîàrium eft: per quas probi Chriftiagt; ni, quorum uita refpondetpariter, amp;nbsp;bona Sd diuina folatia beneficia inde rccipiunt, Mifïàs^ ceicbrari iuri diuino quadrat. Sexto,Expedit, neceflecjî eft,auricularem Confefsionem retineri in Ec-clcßa Dei. Quocirca Rcgiæ Maieftatis autoritatc, ac fummo utriuiqi Ordinis Senatorfj picbiscß in hunc Senatum coaftae con-fcnfu,in hunc modum, qui ftquiturjatum eft Senatuftonfiiltum.. (XzUiuel in hoc regno Angliæ,uelin alioquouis Rcgiæ Maieftatis Dominio, poftXII. diem lulij, qui proxime ftquetur, uerbo, fcripto,prælo,fiâitijsch3raâeribus,aut alio quouis modo publice concionantur, docent, dicunt, affirmant, declarant, difputant aut ratiocinantur, In Bcato Sacramento altaris , fub fpeciepanis Só uini,poft eins confccrationeni, naturale corpus fanguinem ial-uatoris noftri Icfu Chrifti, conceptum ex Maria uirgine, realiter non adefle : Qui poft eius confecrationemaliquam fubftantiain panis Sf ufni, aut aliam fubftantiam, qua'm Chrifti, Dei amp;nbsp;hominis,remanere : Qiii poft diem fupra præfixum, publicant, concionantur, doccnt,dicunt,affirmanc,In carne fub fpecie panis,no efic Herum fanguinem Chrifti, aut cum fanguine fub fpecie uini, non. cfTe.ueram came Chrifti, tarn diuifim coniundim : Aut docent, concionantur,dcclarant,aut afftrmant, diftum Sacramenm alius efie fubftantiae, qpam fupra demonftratum eft : /\ut aliquo paifto contemnunt aut uirupcrant Bcatum Sacramentum altaris : Tam principalis reus, quam alf) fubfidiarh,8^ quiconfilio autre eumiu-uerint,!} omncs,poftcaquam ca forma iuris, quæ infra fèquitur,dc illius ac illorum malitia conftiterit, habebuntur haererici, omneep huiufmodi malcfi'cium cenfebiturhærefis. Huius hærcfis condem-nati, igne uitæ amifsioneni fufb'nebunt, reiedis omnibus abiura-

tionis Cleri aut Afylt bénéfices, bonac^ cIatnnatorurn,taniiTïobi* lia. quatti immobilia,omnia conferentur in fifcum, quac tempore huius aut poft delidi commifti, pofsidebunt per ft uel per alios, ut in crimine læfg Maieftatis amp;c.H£c Rex Angliæ. Nec multu difti* mifcpromulgauiteodem annoEdidûCæfarea Maieftas,in pro-uineqs fuis hæreditarijs Germaniæ Inférions. Vbi inter caetera Gc ait.Nos itaeç maturo ac bene deliberato c5GIio,atlt;ÿ etiâ cutn côGlio ÔC conftnGi charæ fororis noftræ, Dominae Mariae,Reginæ Do^ uagicrae, Vngariaeamp; Bohemiac8^c. Regentis ÔC Gubernantis in terris noftris hue uerGis.Et Gmiliter cû fupremo conGlio noftro ftntcntia,ordinauimus amp;nbsp;ftatuimus,ordinamus ctftatuimus,pro Edifto SS perpétua lege,ut ftquitur.Primum, Vt nemo,cuiuftunc^ ftatus aut conditionisfuerit,poflêdebeat apud ft habcre,uendcrc, portare,dare,Iegere,praedicare,doccre,tolerat'e,dcfcndcre,impcr-tiri,aut difputare,Gue occulte Gue manifeftc,dc dolt;ftrina,de ftriptis amp;nbsp;h'bris:quos fecerût aut facere poter ût, Martinus Lutherus,Ioan-nés Vuicleph,IoannesHus,MarGlius de Padua,OecoIampadius, VIricus ZuingliuSjPhilippus Mclanchton,Franciftus Lampertf, loannes Pomeranus,Otto BrunfclGus,luftus Ionas,Ioannes Purpuri amp;nbsp;Gorcianus, aut alq autores de eorum feda : Gmiliter omnes aliæ ftdac, ab EccleGa reprobatæ. Neque etiam dodrp nas ab eorum adhærentibus,fautoribus Sk^ foederatis : Nelt;^etiatn nouaTeftamenta, impreGa apud Adrianum de Bergis, Chrifto^ phorum de Remunda,Ioannem ZelhPhrafesftripturædiuinae, irtterpfetationem nominum Chaldæorum, Epitomen Topogra* piiicani Vadiani, Paralipomena rcrum Mcmorabilium, Hifto^ riam de Germânorum origine, Eobani Hefsi opéra, Dominicas precationes GriphijjMethodumin praecipuos ftripturaediuinac locos,EraGTii Sarcerq Catechifmum amp;c.Et G quis eiuGnodi Iibro» apud ft habeatjUt confeftim comburat, fub poenis (G quis compcgt; riatur, contraulla iûpra feripta pundafeciGè) declarandis amp;nbsp;excgt; quendis:Nempeuiros gladio feriettdôs,Mulieres uiuasdefodien-das cGêjG modo errores Gios tolerarê aut defenderenolint.Si

autem in erroribus 8^ hæreGbus perfeuerare uelint, igné ad mortem adigendi Gint.Etomnis eorumGibftan* tia fifto noftro applicanda eft,

Æfar tcmpeftiue Ratifponam ueni’t, amp;nbsp;longa cx# Conuêtu» jpecfiationc ibi pcrmanfit, doncc alrj aducnirent Imperial«. 'Principes Status Impcrq. Aducnit quoqj è

Gafpar Contarenus , die X I LMartq. Aducnerunt ctiani Lutheran! Principes amp;nbsp;Sta# tus cum luis Concionatoribus,qui in domibus prophanis ad po* pulum concionabàtur,amp;L à Catholicorum facris, ieiunrjlt^ bus,prorfusalienicrant,amp;uenationibus opcram dabantctiam fn facratifsimis diebus hebdotnadj: lanâ:ç,atq? adco in ipio quoc^ dicParaiccues. Conlcriptus autem fuitliber quidam à nonnuh lis,quibus ÔC Bucerus frauduicnta limulatione fefe admiTcuit,is'cp fupcHX«e traditus fuit Cxfari,tanquam pacis concordiç conciliator com- quodam. modilsimus.Conftituti lunt itacp noui rurfus ex utra'q? parte Col# Iocutores,qui fuper eo libro amice difceptarent,amp; omnia ad défi# deratamadaptarentinfîde Sô religione concordiâ. Ex parte ianc Catholicorum conftituit Cæfar Tres,D.Iulium Pflug, DJoan, ' i Gropperum,amp; D.Ioan.Eckium,Theologum exercitatilsimum» Très item ex parte Lutheranorum conflituti funt,Philippus Me# lanchton,Martinus Buccrus, Sf lo.Piftorius. Addin'quoq? liint utrinqj Auditores, dé Duo Præfident«,llluflrifl,Dux Bauariæ, dé Cornes Palatinus Rheni Fridericus, ôé llluHris Dominus de Granuclla» Hi ergo ultra menfis Ipacium confidendo, librum dilcudebant, ac omnibus interim alijs Imperq ncgoctjs pofthabi# tis amp;nbsp;iufpenfis,in quibufdam tandemlibri illiusarticulisconcor# darunt.D.Eckius iebre corrcptus,tonCôlloquio intereflenon potuit : Ideo Duo tantû ex Catholicis cum alqs tribus aliquandiu difceptaucrunt, Finito autem Colloquio,Cæfari reddideruntli# brum,non in ea forma,qua cum acceperanttled in alia,quam con# cordiae magis propinqua exiflimabanu Cæfar autem eum librum expendendum tradidit,non Iblum Legato Apoflolico,Principi# bulc^ amp;nbsp;Statibus Catholicis, led etiam Protcftantibiis. At nihil cffei^um eft : Neutra enimpars cum librum per omnia compro# bauit.CathoIici certe multas aduerfus eum rationes,cur approbate aut recipere non poircnt,adduxerunt: Legatus quot^ Sedi Apoftolicac co tarn caulam committendam,00 abfi^ illius autori# cate nihil definiendom efle ccnluic.Lutherans autem Coneionato# res IX. adiecerant fcripta,fignataper literas AiB*Cgt;óóc.quibus

Lutbefafîo uan’aambïigepotnis quamdcclarati‘onc,artkiîîos libri concor# rum intri* datos in ColloquiOjmagis anibi^uos reddebant,Vuittenbci gcn^ cattoncsâ:: ks quocÿ,paulo poftdrcaea (cripta alias rurfus dcclaratione» ambages, ftjperaJdicJcruntJtaintrkatas, uarqli^ glofis Sgt;C interprctationi^ bus inuolutas, ut leôlor non pofsit uiderc, quid in fjs firmum per omnia habere uelintJpfi autem Principes ac Status Luthcrani,in iùo ad Cæfârem de libre iîlo rciponlo, nccp bbrum,ncq? concis liatos articules, per omnia comprobabantded ad fuam Confefi» fionem Auguflanam,ciusc|î Apologiam, alligabant fidem iuam, Refpofum Intelligimus(inquiunt)inlibro quofdam articulos iudicio Col# Proreftan- locutorum uidericonciliatos, quoidam ucro reprechenios. Dili# tium de li- gtntcrcxpcndimuscos,qui dicuntur conciliatiî Qualcs funt,De libertate uoluntatis humanæ,De peccato originis,De iuftificatio# ne,De diiciplina,amp; alps quibufdam.’eifi quaedam adhuc opus ha# bent longiori explicatione, ne breuitas aut ambiguitas pariat no# uacertamina»Nam nos quidem articulos illos ficintelligimus,ut reseædem innortra Confelsione amp;nbsp;Apologia traduniur,Rchgt; quæ (inquiut) funt controuerfiæ inlibronondum diremptæ, de quibus noftri exhibueruntarticulos:Qui cum fintucri,ô^ mode# rauTsime (cripti,fperamus,eos etiam alteri parti fatisfaduros cfïê. Et infra. Id^o iudicamus (inquiunt) articulos exhibitos a Col# locutoribus deledis ex parte noftra , moderate feriptos, ueros efie,ncc ab eis difeedimus : At rosamus ,ut Cœiarea

Maieflas ueftra,hanc noflram rcljjonfionem boniconfuîat. Pri# mum enim, cum de gloria Dei Su luce Euangelq agatur,non funt confirmandi uitiofi cultus, au t opiniones, quæ inducunt tenebras Euangelio.Quanti abufusconfirmantur,recepta opinionclibri de Inuocatione iàndorum, 8^ alqs cultibus, fineuerbo Dei infti# tutis.Item.Quale uinculuminîjcercturEcclefiç,fifatereniur,pror# fus nullum lapfum generalium Synodorum reprachendi pofïê. Item.Acnecuidubiumfit, quod dodrinæ genusin uniuerfum in Ecclciqs noftris tradatur,iteruni tcllamur,Nos ampledi Confef# fionem Augufiæ exhibita Cpiarcæ Maieft. ueltrç,ôô Apologiam quac additaefi:Nec dubitamus, hanc dodrinam uerc cfie confen# film Catholicæ Ecclefiæ Chrifii. Hæc Lutherani Principes Sô Sta# Querela nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coficjouatores autem corum,ctiam in Cardinalem Conta#

conciona- renum firipto quodam inueeffi funt.LædiniurCinquiunCabco torum con iniquo præiudicio, cum quidem uideat nos nihil abiurdi femire, tra Legats, nihil profiteri, quod pugnet cum fiinisiudictjspiorum amp;dolt;fto# rum in Ecclefia Chrifti, immo locos aliquo« doÄrinac Chriftianæ innofirisEccIeßjspie^ utiliter illuftratos cfic:Et tarnen acdidit cenfuram,

cenfuram^in c]ua ai't, nos à communi confenfu Cathol/cæ Ecdeßae difîèntire. lubec etiam in altera pagella Epiicopos aduigilare, ut genus dodrinæ, quod profitemur,deIeant.Hæc illi. Cochlxus aût,qui priuatim ibi sgebat,priuatis quibufdam icriptis reprfhen* debat,turn illorum IX.fcripta,quæIibro adiecerant,amp; articulum de luftificationertum dupliccs propofitiones,quæ é Vuittenberga tranfiniflæ,illic drcumfcrebantur,nempei8»de peccato Originali,

ii.de fide lufbficante. Pcrditis tandem fruftra tot pro conÿ Receffus. cordiaftudi}s,taboribufqî Sé impenfis,fumma cum tempon’s ia^ â:ura:Cæfar,dato RecefTu Impcriali,di{cedens in fine menfis luit), per Italiam profedus, pulcherrima inftrudaclafie, contra Alge^ rumexpeditionem fecit, transfretans in Aphricam mcnle Odo^ bri,ubigraue pafius eft naufragium.Meliora enim nauigandi tempora perdiderat Ratifponæ per infruduoium illud Collo# quium : Quod ipie quidem optima intentione fynceriisima mente inftituit,fed aduerlarrj dolis omnia peruertere fatagunt*.

Qc anno bini (unt celcbrati per Regem Rom. Duo Con abfenteCæfare^Conuentus Imperiales. VnusSpb uentus Im ræ, cuius Receflus datuseft X I. die Aprilis: Alter P^twl^s. Nurenbergg,cuius Receflus datus eft XXVI» die Augufti, In utroc^ autem præcipue tradatum eft de expeditioncLcontra T ureas, quac hoc anno fadaeftin Auftria.Adquamianc côflitutus fuit fupremusChri; ftiani Exercitus CapitaneuSjIlluftriiT. Princeps Elcdor loachim, Marchio Brandeburgenfis, Generali per totum Imperium indi# da contributione.Verum tarnen,neq^ hocanno,necp anno fupc# riorc,dum Ratifponæ haberetur Conuentus, profjjcrè cefsit circa Budam amp;nbsp;Peftum expeditio, licet maximusfuent,hoc pracfertim anno,belli apparatus. Cæterum in cauiareligionis bene longum cedidit hoc anno librum Clarifl. Theologus D. Io.Eckius,quem inicripfit Apologiam pro Catholicis,aduerlus calumnias Buccri, Apologia fuper adis comitiorum Ratiiponæ.In eo igitur libro primu often# B.Eckij dit,longeplures8ó maiores articuloscontrouerfos,noneflecon# ciliatos aut concordatos per Colloquium illud,quam iunt q,quos conciliates dicitBucerus» Deinde per multas nbsp;uarias annotatie#

nes déclarât, quiequid in libro, qui CoIIocutoribus propofitus fucrat, reprachenfione dignum fit, in quolibet libri capitulo : funt

‘ autcm libri cap. XXIII. Poftea reprobat multos crrores Lutbe^ ranorum,qui habentur in IX.icnptis eorum,quæ perlitcs as Ä.B» C.amp;c. fignauerant» Item, ad longum per XXI.pundrareueliit ca? uillos 8^ calumnias Buceri,quas gdidit contra Rciponfum Catho^ IicoruniPrincipumamp; StatuUjdclibro Colloqui) Cxfari datum. Item,Défendit etiam Card.Contareni Legati Refponfa amp;nbsp;decla^ R orxheniuggillauit. Rcprachendit ft'o refpofi Rcfponfum,quod à Proteftantibus Gæfari, de articulis con^ Principum ciliatis non conciliatis, datum fuit. Si malcdicentia(inquit) Biu= Luth. cerum imitari uellem, non deellet,quo Annotationcm(iuHiori

melioricaufa)huicreiponfo affigerem. Atquiamalediciregnum Dei no poGidebunt, nolo Nobiliisimos Principes et Status Pro# teffantiurn offendere, fuipiciens in eis donum à Deo datumrquia omnis poteßas à Deo eff. Et quiaexfe Principes ifta non habent, fed ipiraculum, non uitfded mortis higgcrit illis,qu? cum fide Or# thodoxa non conueniunt .Namdefertores Ecclefi3e,Apoftatæ,

grex Epicuri, Prædicatoreshæretici, amp;nbsp;fchifinatici, cxccllcntiisi; mos Principes ifios Status,Deo permittentc,leihali poculo alid trahunt.Non deeflet ampliisimus campus uenandi,quod tarn anxic petunt fuftolli Receffum Auguffanum,ac fi diuus Au# guftusnofferC AROL V S,àDeo coronatus,cum totCatho# licis Principibus ( qui (uae Maicftati fidem dederunt, de confer# uando rccelîùiffo ) ßnt muliercularum raoreinffabiles 8^ incon# ff antes, modo uelint,modo noIint:Sed ffatfenicntia,cum ffde Apoffolicajü Impcriaii amp;nbsp;Regia Maicßate perieucrare.O quam egregiedifcbat Dux Georgius Saxo,Beatæ memoriæ Princeps, Nefcirc N^ochrißianos hodie, quidnamfuturo anno credituri Albertus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genus multa in Bucerum Eckius. Eodem quoc^

Pighiusco annoicriplit in eundem Bucerum D. Albertus Pigbius Campen# tra ßucc/ fis itidem Apologiam:In cuius prsefatione inter cortcra iic ait. rum, nbsp;nbsp;nbsp;Quanquam Bücerus multas in me Dei dotesagnofeat Stprxdi-

cet.Excellentienimdolt;ftrina,amp; fi quem aliumjncxcutiendis qup ffionibus Methodicum,amp; in tradandis rebus difenum facit, 8i déplorâtingenium tantum, tamc^ praedare amp;nbsp;natum Sc difcipli# ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nisexcultumîContratarnen,aperus,impudentibus,atep intole#

randis me conuitfjs flagellât, nunc fopbißam, nunc caiumniato# rem faciens.Hæcillein præfaiionc. In ipfo autcm libro,de mul# Opera poe ßueerum Öc Lutherum reprschendens, Erafmum quoc^ alicu# Ntniuita« coniungit eifdem. Verbi gratia, de operibus pcxnitentiæ,quæ rum. fecerunt Niniuitae,ad placandum fibi Deum, fic ait,Quid ergo dc

eorum opera placcre non poterant,ut qu? prêter eins præceptum tiltro afrumpta,non eo fpedabant,ut proximo per ea commodat rctunSccundum adueriariorum uero dodrinam,quaminCon^ feisione fuæfidei atlt;^ cius Apologia publice aflerunt, atrociori ctiam cenfura percelluntur» Necç enim folum ingrata Deo,amp; illis lt;qui ea fecerunt inutilia, fed etiam perniciofa, impia, si Dscmonio^ riidoéîrinisintrodudlafuerûtîquiafada adplacandum Deum, ad eius impctrandam granam,pronierendamcß mifericordiam* Ct quid diuina (criptura f Vidit, inquit,Deus opera eorum : quia conuerfi iuntà uia fua mala,amp; mifertus eß iuper malitia,quam Io; cutus fuerat,ut faceret eis. An hie non uides diuerfiisimum Dei ab Erafmo £lt; Lutheranis iudiciunicHacc amp;nbsp;id genus multaPighius*

Oc anno rurfus Nurcnbcrgæ,ab(ènte adbuc Cxf Conuftus fare in Hifpanijs ,per Regem Rom , habitus eft imperialis, menfe lanuario ufe^ ad

IB Aprilem : Cuius RecefTus faflus ac publicatus fuit J die XXIIb Aprilis. Adiundi fuerunt Regiæ Maie; ftatiad id negocq Tres CommifTarq à Cæfarea Maieftate, utpote ChrinophorusEpifcopiis Auguftenfis,Fridericus Comes Pala; hnus Rhcni,Dux Bauariæ,2*f Joannes de Nauis î QuorS primus in illo côucntuNurenbergæ obdormiuit in Domino.T radatum eftaute ct ibi præcipue de ratione belli, aduerfusTureas gerendi, deqîpræfidrjs fubfidiifq? amp;nbsp;contributionibus in tempore confti; tuendiSt De caufa uero religionis, nihil aliud conftitui commode potuit, nifi ut publica pax utrinc^ feructur, ne religionis prætextu ulli inferatur uis aut iniuria. nbsp;nbsp;Fuit eodem anno indidum d ium; Concilium

mo Pontifice Generale Concilium ad Ciuitatem Tridentinam, indidum quo Tres mißt Cardinales LegatoSfQuoniâ uero propter bella, quae inter potentifsimos erant Monarchas,perpauciEpifcopo; “ rum comparuerunt : reuocatis Romam Legatis,fufj3enfum eft ad tempus Concilium illud.Fata infuper eripuerunt Catholicis in Germania Duos CiarifE ÓÓ Dodifl. uiros,D.Eckium,8ó D.Pig; obifusEc hium,fortifsimos contra hæreticos Eeclefiæ fideiep Propugnato; ktj amp;Pig^ rcsgt; Mortuus autem eft uterc^ intra unius menfis,ôiî quidem pri; hij. mi,fpacium, non fine publico plurimorum ludu gemitmCo; chlæus Tridentum ad Concilium é ratislauia proficifcens,duni Campidunum uf^ perueniflet,comperitibi,folutum efleCon;

30(i ZCTA ET SCKtPTA MARTINI LVTHERI uentum îndidæ Synodû Et uidi't ibidem Cgfarem Die ly Jufrf, Gcrmaniara Inftriorem^ad# Cleuenfem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Duotm Cleueniêm,qui ab eo ad Regem Franciæ dcfecerat,

atqj Ducatum Gelri3coccupauerat,acmulfaßrabantinis damna, Cæiâre abrente,intulerat.Q.ueCacßr,intra paucos menles uiótum ac fubiugaium, pro innata Clementia iua ,rurfus in gratiam rcce^ Difcordia P’^* Bucerusautem impiafraudeColonicnfiinfinuarus Archil Coloniæ epiicopo, Hermanno ( qui Natalibus Comes erat à Vueda)gra# inter ClerS uiGimam fuicitauit inter ilium Sii. Clerum eins difcordiam inreli; ecEpifco« gi'one, Induxitcnim ilium in Luthcri hærefim,réclamante fruftra, non folum Reucrendo nbsp;nbsp;Illuftri Capitulo Maioris Ecclefiæ Coi

lonienfis : ied etiam uniuerio Clero totius Ciuitatis, toracp nil uerfitatc CoIonienG.Cochlacus uero, gratia ac benignitate Reuei rendifsimi Epifcopi EyftetenGs, nacfîus Præbendam in Choro S* Vuilibaldi ,èCampiduno redqc ad Eyßet. Ibiq? nouamadiecit præfationem Quintæ Giæ Philippicæ, prius 3cditæ,quam luprai Prgfalio ad dido nuncupauit Ärebiepißopo* nbsp;nbsp;Vbi inter cætcra, poß recü

Archicpiß' ta tam S, Ambrofij ad Imperatorcm V alentinianum Il.relponfiol copurn Co nem,ita fubiunsit»Sic te quo(^,Reuerendiir,Princeps ac Domine, onienfem. Luth^^anis ac Zuinglianis fuggefloribus amp;confultoribuspcfsii mis refpondcredecuilîet, AbGt, ut ego hacreditatem patrum(an# lt;ßorum,Scucrini,Cunebcrti,Brunonis,Hereberti,Pereonni,Ani nonis, £x^ omnium retro fidclium Epißoporum ,anteceiïoruni mcorum,qui per tot Collegia amp;nbsp;MonaReriaCquæ fuoære amp;nbsp;la; bore fundauerunÇ cultungt; Ôé laudem Dci,8u laniflorum eius mci* moriam ac ucnerationcm, adauxlt;»unt:tradam in manus tam rapa ciiim Iuporum,ac publice damnatorumha’reticorum,quiEccIe; fîarum Collegiatarum ÔC Monafierioum hoßes (tint nefandiGimi.

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foferuarcs bonamadDeumconlcientiam,bonâfidem Chrißo,

principi paßorum ( cuius tibi commillæ hint ouiculæ) débita erga fummumPontiGcem 86 Romanorû Imperatorcm, Dominos ÔC fiiperiores tuos,obed(entiam atep Gdehtatcmtapud Exieras natioi nés Chrißianas laudem:apud CÎerum populum Colonienfem (qui totiam annis unanimi tecum confenfu ißas perditionis dam; natas feótas abominatiac deteßati funt)bencuolcntiam priGinamî atqt præcaueres inGnita in plebibus Cbrißi (candala,quæ de hoc fatßo tuo non Gne muliorum gemitu paGim audiuntur»Etinfra.

Aceufatio Quod G à te(inquit) paßore intromiGus eß lupus ifle Buccru«, c^traîuum intelligîs,quam grauem de tanto facinore rationem redditui Epifcopö. rusGsPrincipipaßorum indie nouiGimo,quandoßabutcontra-

ANNO DOMINI M. D. XLIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;507

tz in magna conPantia,non ibium omnes fandi Prsedcceflbres tui,quorum labores Sd fancflasfundationes per hoslupos,cxco^ rumoufli populo fideh'auferre et abolereconan's^fi non primo quoc^temporeeosamouerisatcpexpuleris:Verum etiamnume^ rofa lanlt;îlorum Martyrum agmina (quorum facræ R.eliquiac,in magna per tot feculauencratione Coloniæ ab omnibus habicæ fuerunt,habenturl*p adhuc hodie) in tc coram Indicé confurgent, Necp furdas interim pr^bebit Deus aures gemitibusjachrymilc^ ôd fulpirrjs tot iacrarum uirginum ,facerdotum'cp 8^ Monacho-rum,intra muros fanâ:æ ciuitatis Coloniæ Deo feruientium,quos per luposiftos tarn immaniter conturbas amp;nbsp;dilcrucias. Hæc ibi Cochl^as. Qui 8c in Henricû Buningcrum,Zuinglianor5 apud Contra Tigurinos Antefignanû,£didit codem anno Ingolftadij libellum, Bullingc* infcriptum DeCanonicæfcripturæ,8t Catholicat Ecclefiæauto# rurndeau» ritatcdn cuius præfatione fie ait. Quid fi folos repræhenderes abu; Ec» fus,qui Prælatorum ncgîigcntia(uergentein lènium mundo)irre; pferunt,u!tamqj duntaxat fcandalofàm 8^ prauosmorespluri; morumcxCiero,quifuononre(He in Ecclefia funguntur officio, palam argueres,aut quantumuisacriter infelt;flarcris:non ibium ta# citus comprobarcm,ucrumetiam publice collaudare non uererer. Quoniamucro præcipua totius rcligionis noftræ capita(quibus labefaólatis aut fubuerfis, cundarum periclitaretur falus anima# rum)impetis,hoftilitercp oppugnas: non licct mihi(ftimulante ad debitum officium confeientia) ad omnia taccre aut dçfidioiè difsi# mulare,quamuis ignorem,quæ tua fit conditio, qui flatus, quæ fundio ôcc. Deanimarum quoc]? PurgatorioigneUbellumædi# dit,contra duos ièrmones Andr^æ Ofiandn\Cæterum Clerus (ecundariusciuitatisColonienfis,aduerius Buceri librum recens a’ditum,egregium matura deliberationc fcripfit ac euulgauic iudiciiim.In quo dodliisime deteguntur atqj confutan#

tur Buceri complicumq^ eius errores ac impia dogmata Latine,quod in Germanicum quoq^ translatum effi

Oc anno Celebris fuit Conuentus Imperialis Cæ* iàremct prçfenteSpirp habitus, in quo ÔC omnes leptê Principes EledoresCquod raro fit) perfona# liter prçfentes fuerût.Tradî^aiû ibi rurlus fuit de ra tione belli dcfenfiui côtra T ureas,et de fiimptibus atqî contributionibus ad bclluin illud necefiarqs«

Fuitôd de cauiaReligionis ibi Icrid aéfum, Lutheranis ad im» portunam corum inllantiam conceflum nonnihil,quodfummo Pontifie! per omnia placere non potuit» ReceiTus ergo publicus datus fuit Spirg X.die lunfj» Cuius iâne tenorcm ubi Ro,Pontifex accepic,paterne admonuit per quandam epiftolam CæCMaiefta/ tem,ut in caulâ fidei Si Religionis, more maiorum, nihil uelit, ini confulto Ro,Pontifice,ftatuere aut pcrmittere,in fedis Apofiolicp præiudicium. Mos (inquit) maiorum cft ciufmodi,ut quoties de his,quæ ad religionem pertincnt,difceptatur,ad federn ApoftoK^ camomneiudiciû femper referatur, nihil ilia inconfuha fîatuatur*

T U uero nunc fili,cum uel de Concilio generali,tanquam de remegt; dio omnium opportunifsimo alfiieîtis Ecclefiæ rebus, amp;nbsp;ipfius in primis Germaniæ mentionem facisî uel de Nationali,cuius etiani meminiftiîueldc futuro ad proximum Autumnum Imperiali Conuentu,in quo de religione cx'terifqj rebus,qup ad illam perti^ nêt,tradare promittisîitaagis,ita fiaiuis,utfupprimas eius nomen iibicjjjCui diuina humana iura, approbantc tot iacculorum con^ fenfu, (ûpremam, cum cogendi Concilia,turn flatuendi de bis ordinandi,quac ad Ecclefiæ unitatem utiltutemqj {pectant,auto# Obfcœnif* htatem dederunt Ô^c» Contra banc Papæ Pauli HL epifiolam, fimus libej horrenda conuitiaferipièrunt Lutherani, quidam Latiue,quidani Lutheri co Qermanice. Lutherus ipfe Teuthonice prolixum aduei fus eani ^Card.^'” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maledicum oblcocnum,ut fine pudo#

re recitari aut legt non qucat.Ædidii et aliurn Germanice hbcllum, in Quatuor partes diuifuni. Quarum prima tituluin habet, De l^rincipalibus articulis Chriftianæ fidei, contra Papam amp;nbsp;lnferogt; rum portas iuftinendis.Secunda côtinct eius Confefsionem. Ter^

tia., De uera amp;nbsp;faliâ Ecclefia quomodo dilcernatur»Quarta,Dc tribus iymbolis aut Confelsionibus Cathoheæ fidei. Cochlgus quoc^ non paucos hoc anno ædidit Latine libeUos,partim contra Lutheranos,partim contra Zuinglianos, Verbi gratia. Philippin cam iextam,contra Melanchtonem Buccrû^pro Colonienfium tudicio:

l'udicioîDcFenfioncm Cæremoniarum Ecdefiæ,contra T res libeÏ^ los Ambroli) Moibani Vratisiauienfis:Denouis translationibüs ueteris et noui Tcflamenti DifccptationcmîQuadruplicem ratio/ nem concordtæ fupcrConfefsione Auguftana. Hare contra Lu-theranos*Contra Zuinplianos uero, Dclnuocatione (àndorum^ corumqjinterceisionc, amp;nbsp;de Rdiquijs Imaginibufq? corundem, contra Bullingerum : Replicam breuem,contra prolixamreipon/ fionem ciufdem Bullinger!:De facerdotio 8^ fàcrifîcio nouælegis, contra duos fermones VuolfFgangi MurcuIi.Item,Hiftorianj dc uiia Theoderici Regis Oftrogothorum 8C Italiae.Germaniceitem libellam iinum,de modo amp;nbsp;ufu orandi antiquo, Carfar aut finitis Spirac comitqs,Reg{ Franciac bellum intulit in ipfa Gallia, eoep foelicitcr pcracT:o, in Belgicam eodem anno rcuerfus cfl::quiad Parifios ufqj cum exercitu penetrauerat. Clero interim Colonien/ fi,pro fide ‘èi. religione Catholicajibris adionibus diuerfis uiri* liter,Lutherani Archiepifcopi fuiconatibus amp;nbsp;attentationibui répugnante.

Ocquoqjannoindidusaccelebratus eft Vuor/ Couentus niaciæ Conuentus Imperialis, qui promifiiis fue/ Impcnalis rat in Recefiu Spirenfi,amp; conib'tutus in diem Vuortna-primum Oólobris prioris anni* Itaq? Cacfar ad cum diemiuos iufsit ibi comparcre Commif/ farios ♦ Caetcri rardius aduenerunt : Rex Rom.

menfe Dcceinbri :Cæfar infirmitatc corporali prarpeditus, longe tardius aduenit. Ex Principibus aute Elelt;fi:onbus,unus duntaxat peri'onaliter comparuit, Illuft.Comes Palatinus Rheni, amp;nbsp;Dux Bauariæ Fridericus : cæteri iuos miicruntOratores. Minus igitur frequens ac Celebris fuit ifte Conuêtus,quâ fuit Spirenfis,licet fatis Celebris fueritexCæfaris Regifqj perfonali prarfentia. Vbi S)C Re/ uerendiisimus Dominus, Epiicopus Auguftenfis OTT O, Card.Au» Cardinalitia Dignitate ac amplitudine fublimatus, infigniorem eo honore Conuentum ilium reddidit. Protraeffus autem eft idem Conuentus uiep in menfem Augufti, cuius die Quarto datus eft publicus Receflus. In quo propter paucitatem Principum amp;nbsp;Stagt; tuum, qui in proprijs perfonis adfuerunt,maiorcs 8C grauiorcs caulae,de quibus tradatum fuit,non iuntdcfinitæ,iêdfufpenisc atep in aiium Conuentu reniin»’,quem Cgfar conftituit Ratüponç

5^® ÄCTA ET SCM PTA MARTÎNÏ XVTHERÏ celebrandum,atlt;^ (èquentî anno mox l'nchoandum die fcfto Epi# phaniac,ièu Tn'um Rcgum : ad qucm omnes Principes Ô6 Status perfonaliter, excepta caufâ infirmitatis, conuenire debeant. Vc autemillic in cauiâ Religionis faciliusad concordiamperucnire# turîinftituitCæiârrurfus,adpctitioncm Principum 8^ Statuum Proteftâtium,non côfentientibus Catbolia'slmperr) Ordinibus, nouum Colloquium Ratifponæ,fub feftum S. Andrææ inchoan^ dum, amp;nbsp;ä Quaternis utriufcp partis Collocutoribus,8^ totidem Auditoribus peragendum,fub PræfîdcniibusàCæf.Maieftate Très libri conftituendis» Scripfitad huncConuentum GermaniceBuce; Buccri, rus Tres librosJn quibus prolixe Riadct pro National! porius, quam pro Generali Concilio,multa inculcat contra Papam omnem ftatumEccleßafticum,multa contra Edidum \/uorma^ cienfe.ct contra Receflum Auouftenlem.multa contra Sacramen# ta Sc Ecclefiæ CærcmoniasÆt quafi per omnia innocens ßt,ofFer# rcieaußiseft, adcxperiundumde iure cum quocuncp aduerlario» Epiftola Hæc indigne ferens Cochlæus, Latine fcripßt cpittolâ ad Prin? eoßem”^*^^ Status partis Catholicorum,eamcp per proprium nun# ciumex Eyßct Vuorrnaciämißnfuppliciter admonens,utäfrau# dulcntisSC mcndacibus Buceri commenris caueannatcpctiamad pocnam talionis leie obligauit,ß ilium lubiudicibusnon conuin# ■ cerec.,tum de erroribus in fidc,tum de criminibus inuita.Cum aut epiftola ill a publice in promifcuo Catholicorum amp;nbsp;Protcftan tiü confelTu IcdaelTettcito nadus eft cius copia Buccrus,SC Latine aduerfus earn prolixum fcripßt acædidit librum.Cui SC Cochlcus nadfus exemplar, abfcp moraLatine rcfpondit,cxtralt;ftisclibro illius XV11 l.articulis,fupcr quibus cum co uelit lub iudicibus Horrendi P^tirideiure. Hocpracterea anno magna fuit fama,fcuinfamia erroresno. potius,de diuerßtate nouarum in Germania Inferiore exortarum uacfctffæ. ieeffarum ♦ Etcnim in Pbrifia lurrexitLaicus quidam, in oppido Emeda,nomine Dauid Georgius,cx Delphis oppido HoJlandic, qui abfurdilsimos propofutc articulos. In quibus etiamSaddu# ceorum renouauit erroresmeoans refurredione carnis,extremum iudicium,Angelos, Dæmones, Baptifmum, Matrimonium,lcri# pturas, Paulum, uitam aeterna in ccclo, Affirmauit autem fe Ter# tium eße Dauid, qui in Regno Chrifti fuper terram regnare debe# atîuxores uoluit eße communcs:docuit non eße peccatum,negarc Chriflum coram hominibusînon fpiritum, led folam carnem pec# caretßultos fuiße Apoflolos 8C Martyres, quod tormenta mor# temep propter Chrißi confefsionem palsi funt.Quiaæque bene faluentur fpiritus infidelium, ßcut fidelium; ÔC æque bene damne#

tur caro Apoftoloru ,ficut infiddi’iim* Cæfar itaqj^ubi bxc acce^ Scucra con pic, magna feucricatc uius, gladio 8lt; igne in huiufmodi hæreticos animaduercir, amp;nbsp;accrrima inquifitione cam nefariam felt;flam extir^ pauitîAtqî ut contra omnes nouarum fcdarum errores 0^ blaO phemias, certos fidei èi. doflrinæ Catholicæ articulos populi eins habcrcnt,comrnifit id negocrj fuis Theologis LouanienGbus,

Vndc factum cfl:,ut Decanus amp;nbsp;totafacultas Thcologica Vnb XXXIf, ucrßtatis LouaniêG$,per iuramencum in ColkgioThcoJogorum arnculi congregata,unanimi kntentia conGgnauit ctapprobauic XXXII. Geologo articulos,pro Catholicis SC Orthodoxisab omnibus habendos, Quos amp;nbsp;Cocfar iplc publico Ediâo, tum in Latina, tum in Bur# gundicalingua, comprobauit, ac per omnes populos Sk^ prouin^ ciaslnfcrioris Germanise diuulgari, doccriacacceptari,pr2ecepit.

Ncc^ immerito id fecirîEleganti enim compendio afleritur inqs doórrinafana 8^ Catholica, contra omnes nouarum (edarumer# rorcs öt inianias, Hane autem Cæiàris pietatem acgreferentesic# (frarum AnteGgnani,pracfcrtim uero Lucherus ÔC ßucerusniariis calumnijs £lt; conuitijs in autorcs illorum articulorum,Thcologos Louanienics^inuedi Gint. Argentinenfes quidem nouos contra cos Teutbonice commenrarios euulgaucruntî Lutberus autem L XX V.propoGtiones, Gjperbiisima cenfura,amp; Latine amp;nbsp;Gcr^ nesLu/h manicc in eofdem cmiGt, Inter quas, uerbigratiajftf quoep conti# contra Lolt;gt; nentur,amp;C quidem inter primas,uelut aliarum fundamentum» uaniêfcsi Quicquid(inquit) in EccleGa Dei docetur Gne ucrbo,mendacium öu impietas cft:Si idem pro articulis Gdci ftatuitur,impictas hac# rcGs cft.Cui G quis credit,Idolatra,DiaboIum pro Deo coliuHinc ita concludiu Septem cHc Sacramenta, Gne uerbo afleritur ab bæ# reticis Si Idolatris LouanienGbus* Item,Do(ftrina Synagogac Lo# uanienGum dc Baptirmate,€ft damnanda ut bærctica.Exploden# da item eft et abominanda doêtrina Noftrollorû LouanienGum, in ufu Euchariniæ,cum Gt prophanationis, bæreGs^Idolatriarum pknifsima. îtcm,MiGam pro defunöis offerri,bæreticû eft et blaß» phemum,inGgnireqjmentitur Lerna LouanienGum, eße à Cbrk

Eo inrtitutam.itcm.Confutationes LouanienGum fanouinariae 2lt; * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

incendiariar,pertinent ad Parricidas, non ad cruditionem,quam in facris lircris prorfus nullam babcnt.Quem,quæIo, articulum hæ# reGs ill) confutarent,qui ipG funt pkni 8C diftenti innumeris baere# Gbus,blafpbemrjs 8c. IdolatrqscDeindenibil exfcripturis,fcdom# nia ex dodlrinis hominum rudant,uomunt et cacant in Ecckßam, no fuam,1ed Dei uiuentis»kem,Ritus ordinandi facriGcos Mißa# kSjid eft, Crucißxorcs Chrifti, eft inordinatio Diaboli,Itcm,Ma#

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn'monium efTc Sacramcntum, fine uerbo dicitur, â Magjfiri'i

Noftrollis in fpeculo Marcolfiuifum cft.ketn,CacoIyca uerius ell Ecdefia Papae ôôMagiftrollorum,Ecclefiæ Cbrifii fanguinaria aducriâtrix 8C uaftacrix.Hæc èC id genus mulu/urore plus quam hæretico plena ibiLuthcrusrQui amp;i' in Zuinglianos acerrime no^ 'Tigurini uo inueeftus eft libello. CuiTigurini refpon«lcnres,ium Latine cotiaLut. tum Germaniccjnter caetera fie aiLint.Prophctæ amp;: Apofi:oIi,Dei gloriae,non priuato honori, non fi.iæpcrtinacia’ôt’fuperbiae ßu* debant:fed peccatorum ialutem quçrebant unice.Lutherus autem fùa quaerit,pertinax eß,infolcntia nimia effertur, confeßini Sa# thana? tradit,quotquot illiusfentêtiæ non illico iubienbere uelintî Et in omnibus correptionibus fuisplurimûmaligni lpiri{us,quam minimum uero amici èC paterni ingenr), depræhenditur. Hæc illi.

hærefis noua in plprifcp Sueuiæ oppidis, quam Schuuenckefeldianâ uocant,cuius autorSlcfitacß.gcnere Nobi# lis Js ergOjUt aliquid noui,pcr quod innoteicat,afFerat, ex antiqua Manichæorum hærefidogma uetusarripic ac renouât,docens, Chrißum nonfuifie conceptumin utero uirginis Mariæ,cx natu* ra 8^ fanguinectufdem opifîcio Spiritus fantßirneq? ex ea natum, fed aliunde à Deo creaium hominem aßumpfifiejnter hasinla# ' nientium undic^ irruentium hareticorum diuerfas machination nes,impio(c^ cona£us,fua pro parte Catholicorum ßudia exercens Ltbelli Co Cochlaeus,quaedam opulcula fua Latine icripta, uelut antidota

chtxi. nbsp;nbsp;nbsp;quædam euuigauit : V tpotc Miicellaneorum libros Tres, qui dp

ueribs continent Traeftatus XXX.hê,Coniyderationem de conn cordiæ tradatu, contra duo fcripta Lui heran or urn» Irem,VeIitan tionêcontra Qiiatuor coieißuras Andryac Ofiandri,de fine munn

di.Item,kcplicam in Muiculi Anticochla?um,de iacerdotio 8^ fan crificio nouae Iegis,amp;f in Antibolen Bullingerfarqi in quardam icripta Buceridten),in Nytßicoracem noui Euangelq 8^c. Colon nieniès quoc^ flrenue contra fui Archiepiieopi nouam impiam Reformationem,amp; publicisaétionibus inßiterunt,amp; æditis libris iàna Ecclefiæ dogmata omni probationum genere confirmarunt. Inter quos fane infigniter emicuit Defenfio iudicii Vniuerfitatis Sgt;C Cicri Colonienfis, contra MeIanchtonis,Buccri, amp;nbsp;Oldcndorpq calumnias,^ R,Patre,Euerhardo Billiek Carmelita,Sacra? Theon

logiæ Do (ft ore, Prouinciali Germaniae Infcrioris,a?dita.Et eon demannorurfusad Tridentum indixit fiimmus Pontifex Genen

rale Concilium, cui præfecit Tres Cardinales Legatos, uirtute ac cruditionc excellentiisimos. Quoru opera confulatur Ecclefiæ,ÔC côtra herefes ufc^ adeo impias uariafcj,amp; contra corruptos mores Si abuius Ecclefiaßicorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alt;ßa

Olloquium de religionc àCæfarc in Conuentu fuperiore Vuormadæhabito,adfefium S. ^^r/fecâ drae3e:indidü,amp; abeodempoftea ad XIIII. diem dum, Decembris excertis caufis perliteras prorogate: propter tardiorem corum, qui ad CoUoquium députa« fuerunt,aduentum, non potui’t inchoari

Ratifponx ante XXVIL diem lanuari'). Nam q,qui ab Eledorc Saxonix ad Colloquium mifsi Cunt,Doctor Laurentius Zoch, ut auditor,8lt; D*Gcorgius Maier,utConocutor,aduenerunt priis mum die XXL lanuarq, cum egeteri ex utraq; parte iam pridem comparuifrent,amp;^ Mclancbtoncm (qui nominatim pro Collocu^ tore fuerat C^fari per literas indica£us)tot diebus fruftra expedaO Lent: Quandoquidem pro co fubftitutus ab Eledorc prædido fuit D. Maier, nbsp;nbsp;Die igituri7danuarii,Domini Prgfidentes,poft

folennitcr celebratam ritu CatholicofnCathedraliEcclefia MiG fam,in Prsetorio cum utriufe^ partis Collocutoribus Sf Auditors bus conucncrunt,fadoqj confefTu Cæfareac Maieftatis, CommiG fiones fibi fadas exhibuerunt, acrecitari feceruntutric^ parti, Mo/ dum inCuper proccdendi,a Cxfare præfcriptum, utric^ parti in fcripcis tradiderunt, Verum, cum Lutherani fuipiciofius uanjs cauianonibus cxceptionibus rê protraherent,atc^ Colloquium inirc noncnt,niß proprios permitterentur habere Notarios:effe/ cerunt,ut Quinto tandem die Februarq primum,a Catholicis Collocutoribus materia de articulo iuftificationis,iuxta pracfcrii ptam a C^fare formulam, proponf potuerit. Dis autem ftqucn/ ti Lutherani, antequam ad materiam propofitam refponderent, prolixo apparatu pr^fati ac proteftati,amp; extra propofitum quere# lis et excufationibusuagatcrem fcriptis,rccitationibus,ac didatio# nibus extraxerunt,ufqîin diem XILFebruarij,antequam Catho# licis daretur locus aut copia refpondendûDeindedicXVILFeb, rurfus Lutheranis concefla dicendi facultate, res iterum extrada eft partim didationibus Ô6 ftriptis, partim familiari colloquendi uiccacdiicepta«oneuerbali,ufq; ad24,diem Februari), qui erat feftus Mathias Apoftoli ueneratione, IntercaCæfaràDomi# nis Præfidcntibus coniultus,amp;l de modo procedêdi(qui Luthera# norum pcruicacia Ô6 importunitate à præicripto aliquantulum mutatuserat)certiorfadus,nouam eis fuper quibufdam dubijs cômiisionem mifit, ÔC utric^ parti literas Credentiales,utdefua

MoluntateSlt; mandate Præfident biis crederent, R.D.IuKutrt Pfi'jg.EIedlumetConfirmatum Numbergcnfein, pro TcrttoPrg fidenteredpcrent»Qiiæ diczlt;5, February publicara uin'cp parti, â Caihob'ds quidem obediêter acceptata funr,a Luiheranis aincni peruarias ambages 8^ excuiadones recufàta.Quæ ftine res inter Praefidentes ÔC Lutheranos, uarrjs tradationibus diebus aliquot agitata,non potuit ad confenfum perdud^cô quod Præfidentibua non licerct egredi aut recedere à præicripta Cœfaris cômiisione, Lutheran! autem à conditionibus QC l!in!tanornbus,quas contra CæCcôrnifsionem afterebant,nollent recedere. Coacîi iunt inh tur Lutheranorum peruicada Domini Prændentes^ijfce de rébus _ ., nbsp;nbsp;nbsp;iterum fcriberc ac referi e ad CæCMaicflatem(quæ iani iter ihgrcft

LuUicrano nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ten is inferioribus uerfus Ratifponam)ut (cirent inde,quid

fwm abifio. Lutheranæ parti, tam obfiinatc contra commiisionem exeipienti, pcrmittcre aut concedere deberent* Lutherani autem, antequam à Cæfare adueniret Reicriprum,concra Præ^dentiuin uolunta; cem,die 20,zi.Martq (quse erat Dominica Rcminifccre) fubito prætcr omnium opinionem,infolita fcftinatîonejantum non fur^ due, difceficrunc, amp;nbsp;fua contumada omnem CoHoqui] fruclunt præpcdicrnnt, atq; concordig fpem prædderunt. I J quod opti^ mis quiburcp,qui pacis Se concordiæ defiderio teneb3ntur,diiph^ cuit, amp;nbsp;Caciâr ipfe permoleRe tub't.Nam ubi Ratifponâperuenit, DieX. Aprilis, amp;nbsp;perpaucos ad indiôium Impcri] Conuentum Principes ëc Status pedonaliter præfentes rcperillctînouum ad fingulos mißt mandaîû,ut omnes abfq^ ulteriori procrafîinatione aduenirent.Datuni RatifponseXXlbdie Apribs.In quo inter

Verba Cx ßc air. Cæterum, curn auditores 06 colloqucntes, qui firisinmâ» Augunan^confefsioniadhfrentium nomine, in proximo Collo^ datoad quio,ad dilparcs religionis articules condb'andos, uocati ordü ^incipes natifuere,nuperrimeante noftrum aduentum,nobis inici)s,etiani tatus. (^utgxabjs accepimus) noftrorum ad id deputatorum Pracfiden^ tium, eorû abitus racione, deliberatione habita, ab ipfis negleda, dtra omnem neceüariam ÔC legitimam cauiam( quod forte nemi^ nem clam habet)inexpedatafeftinatione terga dederint:Q,uorum receffus culpa,adfus nunc totiusColloquf) filet 8gt;C iacct.’Denuo in hocnecefsiras requirit ueftrumetiam confilium.Quareficprxme^ ditatis 8c bene inftrudis omnibus oblequijs nobis deeffe minime interkus uelitis»Et tantum de Colloquio» Cæterum pertrifte aduenit in# Lutheri. ter coHoquendumLutheranis nundû, de obitu fui patris(ut eum uocant) Lutheri. Qui è Vuittenberga Islebium profedus,ut tra# datui iïvculariin caufis prophanis dilcordiæ,qu3e inter Comités a*

MansFdt erat, intercflet, co quod fub illis Dotm'nis Islebfj natus cfîetîDie X VlLFcbruarrj pcrada in publico cum alijs coena»eacp largiter (umpta, amp;nbsp;facctijs hilariter extrada,eadem node intcrqu De cuius obitu multimuka fcribunc. Aliter narrant amp;nbsp;fcribuncex uicinis locis Catholici:aliter loquuntur amp;nbsp;fcribunt Lutherani. Multos cnim agminatim ernittunt Germanice libellos, ad perfua* Varij de dendûcundis,quàm fände mortuus fit ille landifsimus(ut aiunt) aus obit« omnium eorum pater.Circumferuntur prgcipue Trium Collegagt; rum eius icripta, lonæCoci, quifalfoièipium lußüuocitatjPhik Melancbtonis, et loan.Pomerani î Qui cum illo in librorû Vuit? tcnbergenfium fronti{picio,Quatuor primæ paginæ angulos,ue? lut Quatuor Euangeliftæ noui,occupare folent.lonas interfuit præfens mortiillius nodurnæ, fubitaneæ, amp;nbsp;improuiiâcî icripfit epiftolam confcfiim eadem node, qua ille interr)t,ad Eledorem Saxoniæ,acfunebrispofteapompæ contexuit hiftoriâ.AlrjDuo funèbres habuere cocioncs. Pomeranus Germanica àd populum: Latinam(qua: mox â Crucigero inGcrmanicamuerfaacscdita cft)McIanchton ad fchoIaftico$:Laudis*8C complorationis plena funt omnia. Vellent libentcr omnibus pcrfuaderc, quod mortem Qualis ille non guftaucrir,fed uelutEnoch,aut Helias,aut loannes Euan? mors Lut« gelifta,fine morte translatus fit, Allcgant cnim illud uerbû Chri? fti loan.S.cap.Si quis iermonem meum feruauerit, non guftabit (auc uidcbit)mortem in æternum, Quod dicunt ilium paucis ante exitum fuum diebus, manu propria Germanice icripfiife in libro quodamho(pitisfui,atcp in hune fenfum expofuiiîe.Siquisièrio uerbum Dei meditetur in corde, ci credens, fuper hoc obdor? miat aut moriatur : is tranfit hinc, antequam mortem proipiciat autfentiat. Huic autem eorum impudentiæ obrtat mortui cada? uer,idc^ fœtidiisimum, quod multorum oculi palamuiderunt in terram fcpelirûQuod de corpore Enoch, Heliæ, aut Ioannis,ueré affîrmare non polTunt. Si quis ergo hiftoriam iftam,quam Ger? Hiftoria raanice fcripfit lonas, preisius aut propius inlpidat,facile intelli? lonædeexi gec,omnia referri ad uanam gloriam amp;nbsp;iæcularem pompam in fu? tu etfuncrc nerc, ad carnis delitias mundicp honores in uita.Et ea omnia ^uth« longe abfuiflé ab inftituto uerorum Chrifti diicipulorum ♦ Q,uis enim fandorum ficiterfecit pompatica oftentatione, uelut Triu? phalicurruucdus,cum tribus filrjs, damnato SC incefto coituex Monacho Moniali conceptis zc procrcatis,ficut fecit hic Lu« therus.^ Aut quæ erat eius Dignitas aut nobilitas, ut À tot Gene« rofis Comitibus de Mansfelt mifsisjlli obuiam Centum ÔC XIIL cquitibus in confinio honoris caufa exdperetur^Aut quo Maioru

aut Apoflolorum cxcmploj'pfe hæreticusnoton'us, öf abuîracp potcflate (uprema iegitimo iuris ordincdamnatus^atcpinEpiiii copumnunquâckélus aütordinatus,nouoritu,à (cfc friuole ex# cogitato,ordinauit Ö0confecrauit(utai£ Ionas in ifla hifloria iua) Islebi) Duospresbyreros ^ipfè nec^ Miiïam celebrans,nclt;^ cum Quales abistunccommunicans? Quid uero fancfliratis autmiraculihoc Lutheriad habet, quod omni uelperc poftcoenani,opipareparafam amp;nbsp;lar# Deum pre giteracceptani,diftcnto cibis potu uentrejn habitaculo fuo per €€«• fcneftram profpiciens, aliquantulum orauit, intcrdum tarn ferio acfeduio(ncucrecitac bid:oria)ut circumftantes ,dum facin' ad# cflcnt,quædam cius uerba admirabundi pcrccpcrintîcuni nihil digt; catur ibi uelde horis Canonicis(ad quas dicendas utiqp ut Mona# chus profefîus,8lt; presbyter olim rite ordinatus, de iure obligatu» crat)uel de alqs ab eo interdiu faclis (fi quas modo fedt)orationi# bus? O iancbtatem miraculofam, 0^ apud Chriftianos nunquam priusauditam,quod nouusSaxoniæ Apoßülus,tora dieiæcula# ribus intentus negociis,prandi]q? 8^ cocnp crapula oneratus^omii# fis totius diei horis Canonicis, paululurn,antequan) cubitum iret, in fcneftrac proijpctftu orafic dcpræhenius eftzcuius hærefi ac icele# re tot per oninc Ferc Saxoniam, Pomcraniam, Daniam,Sueciam, 8C Noruegiam,Monaficria,0^ Col’egiatæ Ecckfiæ atq; etiam Ca# thedralesfnon folum omifsisjed etiam publica uiolentia prohibi# fis 8^ interdidis, Mifsis horis Canonicis ) dciolaniur, SC à Dei laudibus obmutefcunt die noducp,ct ab omni cultu folcnnitatecp utteri cefiant. Q.uid uero iliud,quod ab ipßs rogatus Cornin'# ^J^T^^^f^*bus,ucanteprandiumaprophanis caufarum tradationibus abfii# ccenia. neret ac quicfccrct,in prandijs tarnen et coenis eorum,in (uo(uelut proprio et infignion)(èdili iemper accubuit?Scilicet oportuit eum cuftodirc illud uerbuChrifti. Amant primos rccubitusin cccniJ» Non autem in cocnis tantummodo,fed etiam in prandijs.’a quibus pdpric^ fandorum patrum 8^ Monachorum perpetud, exceptis Qualia A» Dominicis 8? fefiis dicbus,abftinueruntgt; Quid item egregium pophtheg* (ut iaditat lonas) iftud eius Apophthegma. Nos fenes ideo tarn mata Lut. diu uiuere oportet, ut in Diaboli poftcriora refpiciamus, ac tot mala, infideïitates,mi(criafcp mundi cxpericntes,tcftes fimus,Dia# bolum tam malum ipiritum fuiflê^ltem.Genus humanum cli ficut oiiile ouium occifiontsjtem illud, quod in hiftoria omilfum,in lonacadEledorcm Saxoniæ epiftola maiuiculisinfèrtumeftlite# ris,Solirarium effe, non afferc lactin'am. Quafi uero Monachisd Paulo didum non fit. Gaudete in Domino ièmper, iterum dico Gaudetc, Aut quafi non ad uitam 8d ialutem,fed ad occifionem 8ç

317 perdî'nonemàDeocreatuin fit gen us humanum:Aut falfbdixo he Apoftolus. Deus uult omnes homines faluos fieri:Aut quafi non fuerit fenior Luthero Moy{es,quando dixit ci Deus. Videbis Expd.jj« pofteriora mea,faciein auicm nieainuiderenonpotcris.AdDei igitur porius,quam adDiabolipofteriora^rcipiciendum eftienigt; . bus. Quid deniqj dicamus de ultima Lutheri oratione,quam hifioria maiuiculis literis nocatanirecitat:Omipatcr(inquit)coe^ leftiSjDcus ÔC pater Domini noftri Icfu Chrifli, Deus totius con^ folationis^Gratias ago tibi,quodmihidiledumfiIiumtuûJefuni Chrifium reuelafti. In quern credo, quern prædicaui amp;nbsp;confefTus fum,qucmamaui et laudaui:Qucm abominabilis Papa amp;nbsp;omnes impiiuituperantjperlequutur 8^ biaiphematn amp;c,Interrogechic lonas patres,excutiat uel diligentifsime omnes fcripturaru, leguin nbsp;nbsp;-

Canonu,Conaliorumc]?anguIos,anapud uHumChriftianum ' , inuenire queat tale moriiuri oratione.In qua quifpiam ita fefeia# (ftitet : ita præ fe cundos, qui fub PapaChriftum colucrunt,con-temnat incufehitainfedetur 8C calumnietur Ecclefiç Paftorem, fummûPontificem. An non potius cicdendum efi,Chrifi:um Quale iudicem mox poft hacc uerba eius, in ipib exitu raptæ iam de cor^ Chn'fti j'n porcanimulceius dixiiîe.De orc tuo iudico te ferue nequamtQuia bu-tu ipfe antea dixifti 8C Icripfifti, te audire in Papa uocem Chrifti,in eo loquentis amp;nbsp;præfidcntis.Item Anathema fit 8C maledi(ftus,qui contra ueritatern Apoftolicarum ucniarum loquitur.Item faceor, iub Papatu plurimum efic boniChriftianorum,immc omnebogt; numChnftianuni:Ec fub Papaefieueram Chriftianitatem, atep adeo uerum nucleum Chriftianitatis.Quid igitur (pci de falutc po# left efle homini fie indurato,amp; in finem ufcp contra charitatem in hacrefi,fchirmate,ac rcbcllione,odiot^contra Papam perpetuo perfiftenti, ac pertinacem amp;nbsp;obftinatamanimam cfflanti^Iudicac enim cum non folû Chrifti,Pauli,Cypriani,Auguftini, et fimilium fententia multipliciter atteftatatied etiam fermo ipfius Ôu oris pro# prfj iudicium.Stulte igitur acimpielaudac cum de hac oratione lo# nas» Qjjcmadmodum ÓÓ Pomeranus,in fine funebris ad po# Cacata pre pulum orationis fu£,cacatam iaditat ftulte illius prophetiam,hoc carmine.

o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pam».

Non cnim tarn Papsc, quam Germanip, amp;nbsp;innumeris animabus peftis fuit uiuus:mortuus quoq^ nemini magis quam ijs,qui ei ere# dunt,peftis et cxitiûerit:amp; ipfe iam procul dubio feit et experitur, ^uam facua fuerit fibimetipfipeftis, SC uiuus moriens.Quodfi

moriens morseftfumma Pontifie/, ut uanc gloriatur, Qu/d quæfOjquod EleAor Saxo, in Editfio /uo,nuper 14. die Februar/^ per omnes terras fuas promulgate,tam uehemêter fibi lui/cp con# fôcderatisàPapçpraâ:icis(ut ait)timet,8C fuos domimanere,aîC^ in continuo armorûapparatu perfifterciubet,^ Nunquid mortuui Papa tam magnoperc timendus eft^ At uulgare eft Italorum proigt; Papa ma. uerbium. Homo mortuus non facit Guerram. Manet igitur netjhseret/» Papa, manebit ufq? ad confummationem ficculi.’Ha’rctici ucro

uelut aquadilabuntur, unus poft alium.Vbi nunc futit magnilo^ qui oppugnatores Papæ, Zuinglius, Oecolampadius, Carolfta? dius,Capïco,Grynæus,Lutherus, amp;nbsp;complûtes alfj^’Mors depe/ Iciteos nunc fteunda ufqgt; in æternum.’Papa Slt; Sedes Apoftolica, iùpra petram firmiter scdificata,perpetuo permanet» Quid uero pompa in ptodeflepotuitanimæ Lutheri, ad tribunal Chrift/rapt3e,uaniP tanere Lu» fiiTia pompa funeris, quando cadauer eius ftanneo inclufum locu# lheri» lo,circumlatum per diuerfas Ecclefias,amp; longa fedudorum ab lt;0 populorum procefsione deduefium atc^ comploratum,8gt;t fpïen^ dido,tamequeftri quam pedeftri,agmine Vuittenbergamrcue* lt;ftum,uanis comploratior.ibus /èpulturf traditum cftCÎmprudcngt;

dus tarnen ftannco,quam ferrco impofuerunt loculo cadauer^nen attendentes exemplum £lt; aftutfam Sarracenorum, qui feireum potius,quam ftanneû fccerunt Mahumeto fùo fepulchrum,quocl in acre pendulum à Magnctibus tenen' diciîur, in Mefquita chx urbis Arabiæ:Magnes enim lapis, non ftannum, fed ferrum , attraherc, fcribunt Phylîci,5lt; expcriuntur artifices.Quo denicp c:t cmplo Catherina Mpnialisgt;uxor Lutberina,poft funeris currum, carpento ueda,in publica proce{sione,iê fuofcp très exLuthcro filios, loannem, Martinum, Paulum (ut enumerat hifloria) ipci^ tflandos præbuit; Nunquid tali modo dedudum fuitfunus olim B,Martini,aut S.Ambroft},autDiui Auguilirnï O miferos ctex# cæcatos homines,quos talium non pudct, qui tam cæcum habcht de rebus humanis,amp; de religione ChriÛiana iudiciû. Vg autem improbis ôi impqs laudatoribus illis,qui dicunt malum bonum, bonuni malum,pon6ntcstencbras Iucem,8lt; luccm tencbras« IfiFcelices nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem pij, quid tantis prauac intcntionis laboribuc»

Kpcmido ac ftudijsefiFeccrit Lutherus,cuius rebelli ac (êditioia concis 11 laborcs tatione,tam multa hominû milia amp;nbsp;corpore amp;nbsp;anima in æternum Luther/. perierunt,atqtdcinceps adhucperibunt:8C totapercum Gerni.:^ niaconfufa 8Cconturbata,omnedecuspriftinum,perturbatoIm^ perio,amint,etad bclla turn cxterna,tum ciuilia fpcdlans,trépidât, ii Generali ac pacific© Concilio abhorrenSjÔ^ îiPapa,à quo fidens

Chrîfti fufccpicuelut ab AntichriGo per fcelcrata Lutberi do.oma' c , , « ta fibîttnict. Stuka em'm ifia Ion?Inïlona,rcfcrt banc quotÿ Lin then mon'tui i tant impiam quam rsditulam ftu’titi'am,qnod cai dem noélc, qua perrjt, dixerit ipfî lonæ SC C3dio,aliirqj nrcum^ ftantibuî,Oracc pro Domino nofti o DeoSt eius Euangclio,ut ci bene fuccedat : quia ConcîîiUfnTridenn, amp;nbsp;abominabilis Papa, *rr?.uner ei aduerfantunQuis unquä audiuit, orandu efTe pro Do/ r^fno noflro DcofSunt amp;nbsp;al/j coniplures in mendad ac funli hac ?.ifloda rtulnriar,quae apud eruditos amp;nbsp;cordatos uiros Lutheri fa# f::3 magfs denigrät, qua'm cclebrantded hic breuitatis gratia omiu i ’.iîîîur» Cochlæus autem pro aßerenda amp;nbsp;confirmanda contra vÿuôsîibct h^'rcticos ueriratc Cathoiscf Gdei,hoc quoqp anno non/ iîidîcâ ædidit Latine libcUos. Vnu contra Lutheri art!culos,quos Gondlio proponendos efle ceniuit : Alccru contra XVllhardcu/ los Buccd.Tertiü cotra prscfationcs 8^ Annotationes Melächto/ nis. Quartum de Aportolids Conftitutionibus Epitonicn Ca/ rC’Ii Capelli) CxCar denic^ ad ceicbrandum hic R.atiipo/

more folito Conuentum Imperialem,poß longam expeeftatio/ nem, prçfêntc iam Rege Ro^amp;c.iratre luo,ö^ bona Principü,tum Ecclefiaßicorum tumïaecularium,partepcribnaîiter comparente, Îîîd(hoc eft Qiitntadic Iunq,Sabbatopoftfcft«ni Afçen.Gonia Oominßcelebrata iblcnniter in Cathedrali Ecclcfia Mifl3,prficn/ tibus cum Maicftate iua. Rege, cæterift^ Prindpibus,5u Statibiii Iinperij î poft imploranim diuinuni auxiliuni,publicam in Præto/ rio Propofidonem fuperqs, quæ hoc in Conuentu agenda ßnt, exhibuif, ac ca promulgationc Coniida ifta focliciter(ue fperaraus Dcumqj prccamur) inchoauit.

Hæc ex Ät%rum LuthcriCompcndio,quod Ratirpona;,poft diiToIti/ (um ôiî fugadabitione Lutheranorumdefertum Colloquia nouifsimum, fcn'ptum eft,hortatu 0(^ pettrione R.D. Hieronymi V E R A L LI Archie* pifcopi RolianenßSjNundj tune Apoftolid ApudCçf.Maieftatem:Nunc uero Authoritatc P A V LI III. fiimmi PontificisCexigêtibus cius meriti») créât!coaptati in Cæcum 6^Collegiums,Romana: EccIcfiaeCardina* lium^Anno DominiM. D. XLIX.

Excufum cü hoc Opufculum ^.^ud S,'Pt^ortmpropt î^loquntiaffiypcrFranctfcum Bchem T ypogra.' phutn,M(tifiSeptembrt.

J^ntuis multorum Luthcri opußulorum in ^yfclis cin^i mcntio fparftmfaélaßt:tanitn non ommunt com-^ modeßcripotuit commemoratio. J^igitur habeas^c' ncralcm per compendium opußculorum ctiis cognitio' nem,oper(C preciü fuertt exhiberi ttbi ipßus Indi cent

quern (cdidit anno Domini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HI,In quo commemorat

ßriptaßanominatimz^di/linlleyquotquota-dtdit ab anno^.D. . -X J IL uj^ ad annum M^D. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L^III inclufiue, Ex quoJane

Lndiceconijcerelicebit, quant grauiSy durasßeroXy laborloßß^acue^ bemensßt idle Catholicte Ecclcßce ^_^duerßarius, impugnator nbsp;nbsp;ho^

dïis, QtïU tot exantlatisßcribendo laboribiis non edi deßattgatus:Qlttin potins contentiontbus tam multis ac diutumiSymaiores uißtur recepiß Jeadconuittandum ac maledicendum uires. Inplairiß^ cnimßriptis, qua podî annum Domini ELD. EH EC E'JI Lpermulta adidit^muL to amarulentiorefiroctorem(pßeje exhibuit, qudmfecerat anteatQ^ß^ 'admodum ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßcriptis eins unußquij^ tntelligere potedl^

Caterum ELumerty qut podl recitatos libros cernuntur appoßtty non libroruiUyßedannorumßunt.Exquibiisintelligi debeatyquoto anno unumquod^ opußulorum eins aditumßerityjecundum

martini LV T h er T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«2«

Pars Æftiualis PoftÜIæ fuper Euangeh'a» Pofti'lla Euangcliorum.in feftis prædpuis* Expofin'o Cantici, Bcnedidus» In primum iibrum Moyfi, Deccm PraeccptaExodao^cxpoßta. Quomodo Ïcgendt fint libri Moyfi, Expofin'o Pfalrni CXI LBeatus uir« Epiftoia Hicremiæ, de regno Chnfii, Sermo de fine regni ludaici amp;nbsp;mundi,Mattb,24. In Euangelium Matth.XI.Confiteor tibi pater ÖCc« De uirtuce Afcenfiom's Chrißi in coelum, Demandato maximo, Matth xz, De fumma prindpali,ac uero u(u legis i.Timou» Deroboreamp;S augmento fidei,Ephcf,3, Sermo de funere Eiedoris Principis.

A R. O L V S Quintus, diuina fauente Clemcö^ tia eledus Romanorum Imperator, fèmpcr Au-guftus,ac Germaniac,Hifpaniarum,utriuic^ Sici^ liæ, Hierufalcm, Vngariæ, Dalmadæ Croatiæ, ô^cRexîArchidux Auftriæ, Dux Bufgundiae, Brabantiæ,Styrtsc,Charinthiæ,Carniol?:Comes

Habfpurgi,Flandriæ,8lt;Tyrolis2lt;c»Vniuerfisfingulis iacri Romani Imperfj Eledoribus.alijfq? Principibus, ta EccIeGanicis Confydcrâ quàm Sfcularibus : ArchiepiicopiSjEpiicopiSjPrælatiSjDucibus, P*^ Lector, Marchionibus, Comidbus Baronibus, Nobilibus, Miîitibus, Clientibui, Pracfedis, Pr^fidibus, IudiGbus,Scukctis,Burgima^ * ßiftris, Confulibus, ScabinisîCiuitatum, Oppîdorum,Vinaruni, per tot art:# Terrarum,8C quorumuis aliorum locorum CommUftitadbusînos fubfe# neenon Vniuerfitatum Studiorum fiue GymnafiorumRcélork cutajîtani* bus, ôu locum tenendbus, iêu Offiîcialibus eorundem,at;cacteris quibuicuncp nobis, tam iurefacriImperq quam hæreditario,aut alio quocunc^ modo fubiedis: fidelibus dileéds,cuiufcuncp 6o parère ftatus, gradus, aut conditionis fint, ad quos præ(èntes,uel ea# neglexerôt. rundem exemplum,noftro,uel alieuius Prælad Ecclcfiaftici figillo, fiue edam publici Notarrj manus fubfcripdone ,communitura perueneritjgradam Cæfaream,amp; omne bonum.

Ad ueriRomanorum Impcratoris officium pertinet,non folum Officium fines huius facri Imperfj :quod prædccciTores noffri,Gcrmaniæ Principes,ob defenfionem fand« Romanæ ÔC Vniuerfalis Eccle# Gefnianiæ figjfuo fuorume^ Qpius eifufo fanguinc,pcr diuinam gradam, fibi Phneipo. quæfierunt, ad Orthodoxam uiam addudis,ucl expulfis infidclü bus,propagare: Vcrumedam, ne qua hærefeos labes aut fufpido, iniam fibi fubdids Nadonibus facrofandâReligionemnoffram commacLilct, fummo ftudio prouiderc: At fi qua iam oriricoepe^ Maior Ca« rit,earn omni ope, omtiic^ cura ,iuxta Normam, àSandaRo; roliV.quî niana Ecdefia hadenus obleruatam. delere penitus extinguere. an CTiiod fi quis alius e Maioribus noftris,tanto nos magis praeftare debemus, quanto DeiOpt»Maximi}nimcnfa benignitas Nobis demob’i«*

plura Régna Si Domi'nia,pïur£ft^ ÔC niagis bdl/cofos popuJös, maiorefc^ui'res,quam i'am muhi’s (fculis alieui Prindpj,quihi(cc ntulis fit potitus, ad fuac fandæ fid«' tutelam S^. incremcntum^ dargiri dignata eft, Accedi'c,quod quum ex paterno genere, è Chrifti'anilsimi's Imperatoribus SC Archidudbus Auftnæ,Dud^ bufc^ Burgiindtæî Ex materno ucro, CathoIicis,Hifj3am'arunn, Sidh'ae,Si Hicrufalem Reg!biJs,fiiTius orti^quoruni omnium,pro fideChriftiana, res prscdare geftas,nulla unquam dekbit obliuioî Non fine graui confdenriac noftræ onere. Si perpétua nominis nota,quadamq? ueluti nebula, fodidbus ineuntis Prineipatus no^ ftdauipicijs offuiâjfactum credcretur ,qu^ iam ab bine trienniu puUuIare in Germania coeperunt, nouas quafdam bæreics,immo ucrius iam fæpc olim per Cond’ia, Si fummorum Pontifieum de^ ' creta, approbante Ecdefia, damnatas, Si nunc denuo, ueluti ab Inferis erutas,altiores iacere radices, ulla noftra negligentia pafsi elfe uideamur,

Lutherns à ueftrum neminem ignorare exiftimamus,quibus crroribus Leone X. h£refibus,ab Orthodoxa fide longe alienis,quidam frater Mar^ Pont.fii à tinus Lütherus, Ordinis S. Auguftini, Religionem Chriftianam, Carolo V. inhacpræfertim Indyta Germanica Nàrione, omnis infideliiads Imp. hære/î hprefum perpétua oppugnatricc itainficereconetur, ut nifi ma? feosnota» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occurramr ,tota hacc Natio, Si deinde ferpentecontapicne

tUß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' , nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

uniuerfa Chnftiana Rcfpublica, in abominandum fchifina,0i ’ bonorum morum pacifep, ac tandem deteftandam fui pernidem, prolapfura uideaiur, Quapropcer, non immerito commotus 'Sanlt;ftifsimus in Chrifto Pater, Dominus Leo X. Sacrofamftce Roman« Si VniuerfalisEcdefixSummusPontifextad quern fi? dem Catholicam ,6i Ecdefiac Sacramenta curare ipccfat,pr3rdb Sium Martinum aprincipio dementer et paterne monuit,Si hor? tatus eftjUi a' nephandis huiufmodiincoeptis defifteret,« iam fpar? Proccfliis errores reuocaret.Quod cum illenegIexifi'et,Si peiora femper iuriscotra prioribus adderet:idem Bearilsirnus Pater,adopportuna,necp Lutb. tarnen infuera remedia procedere ftatuit. Itaq? conuocatis frpius Reuerendifsimis fan(ftæ Roman« Ecclefiac Cardinalibus,Epiico? pis,ac alrjs Prsdatis, necnon Regularium ordinum Prioribus feu Miniftris generalibus ,accerfitifq5 pluribus fdentia Si probitate praeftantibus uiris, Si in omni dodrinarum Si linguarum generc eruditis,acdiucriarum Chriftianorum Nationum Dodtoribus SC Magiftris.’Prscdido ramen Martino prius uocato ac dtato, ac in contumada perfiftente,ipfius fcripta, tarn Alcmanico quam Laci? noftrmone «dita Si 3cdenda,utpcrnidofa,Si fidei unitatiq? Ec?

defiæ contraria, Authontate fua Apoftoh'ca,praefatorumq^ ad hoc accedente Cat dinaliutn confîlio Ôl aflenfu, acEpilcoporuni amp;nbsp;Prælatorum, Dodorumq? amp;nbsp;Magsftrorum matlira ddibcra^ none, damnauitj.SC ubiq^ locorum comburenda,proriufqjabo; knda cenfuit èC decreuit. Martinum uerd ipiuin, nifi infra certum expreflum terminum^a publicatione Decreti fandiitatis fuæ,muta^ -ta lententia, ie errorcs fuos reuocafTe, nbsp;nbsp;ad pœnitentiam redrjiTe,

docuiflct.'utinobedientiæ ÔC iniquitatis filium, utfchifmaticum èC hçreticum ab omnibus euitandum,Slt; pro ut iura pofl:ulant,puni^ endum declarauitjtub pcenis amp;nbsp;cenfuris, quae in Apoftolicislitc^ ris,BulIapIumbeacomniunitis,00 fuperhacreaeditisjatius conti# nentur*Qiiasad Nos,utpotc Chriftiansc fideiuerum amp;nbsp;fuprc'Aduoca« -, mumpropugnatorem,6lt;^ Sedis Apoftolicæ,fancffæqjRomanæ tus Eccles ÔC Vniuerfalis Ecclefiæ Primarium filium ,öd Aduocatum ,per Ro.lm fuum,00 didtæ Sedis{pintuaIcmNuncium amp;Oratorem,hono# rabilemuirumnobisdiledum, Hieronymü Akandrum,eiurdem Hkr. Ale« SedisProtonotariu, ÔC ApoftoÜcaeBibliotheca;Pr3cfedum,de# ander Nß^ dita ad hoc opera, mifit.'petens atq? requircns,ut pro officio ac dcz Apo-bito Imperialis dignitatis, in uniucrfo primum Romanorum Imf “° perio,deinde(quod Catholicum Regem ôôChriftianûPrincipem decet) in cæteris etiam Rcgnis,Dominiis,8(C Prouincqs noftris,8^ præfertim in Germania, prscffito in auxilium fidei Catholicaebra# chio i^culari,omnia amp;nbsp;fingula in iam didfis literis Apoftolicis con; ' tenta,inuiolabilitcrobferuari, SC. executioni mandariiuberemus.

Poft quas quidê prædidfo Martino fadfasa Sumo Pontificc,Mo# Exeeutio nitionê, Vocationê,Citationê,amp; ipfius tandê Condemnationcm, necnon prgfentatas Nobis eiufdê Beatifsimi Patris literas,BuIlält;qj Apoftolicam,per uaria ÔÔ diuerialoca Germaniæpublicatam,8d noftro iuifu ÔÔ mandato,non folum Louanij in Inferioribus Do# minqs noftrisîVerum 8d Coloniæ,Trcueris,Moguntiæ,Leodi'j, executioni demandatam, tantum abfuit, ut idem Martinus refi# piiceret,erratac^ fua rcuocaret,amp;: petita abfolutionis uenia,in gra# tiam cum Summo Pontifice 8d fandfa Ecclefia redire procurarer, jjaj-Qj. ut etiam deteftabiliores peruerfi ingent) (ui frudlus indies æderet, decontu« amp;nbsp;perinde,acinmanifeftam Ecclefieperniciem,furensrueret,coni; macia Lu« plurcs aceruatim libros,non modonouarum,fedetiamaiacris Concilqs olimcondemnatarum hærefum plenosînec folum La; tino, uerumetiam, ut facilius uulgus peruerteret, Alemanico fer# moneàfe compofitos,uel faltem fuo nomine a;ditos,ferequotidie diuulgaret. In quibus ( bone Deus ) obferuatum ab Ecclefia iam tot iæculis, feptera Sacramentorum numeru, ordinem, ufum, £e iq difsipat,

difsi’pat,confundit, dcturpat: inuioïata» Matrimonn leg«, mirfe modis foedifsime inficit : Extremam Vndionem cum Vuidrpho Luth.con. filt;ïEoncm dici£:Connmunicandæ facranfsimae Euchanftiae rsturn, tra ConfffaddamnataBohemorum reuocan’nfiitura. At (alubcrrimam Honê pee containinatis peccato mrntibus Confeßioneprfmum ùa inuoluit, catorum, confufionem eam é Confeßi'onc fecen't, mox ctiam magna an parte conuelh't: poniemo,adhucpeiora fèdeea feripturum minagt; tur»Vndc nonnulii iam fut acccpimas,quod ucl audïtueftintok^ rabilc) fumpta bine occaßone,de Confelsioni? inßituto amp;nbsp;modo cœpen'nt (ubdubitarc» Aîtj mutiîatam truncarn fecerint.’Ab) Contra Or‘P^ denifcrsnt,Ô^ ncquaquam cfîc dîné facer* confitendum publiée alïerere fint auß, Porro faccrdotalem ordigt; dotalem. nem,amp; per quod iacrofancflum Chn'fii corpuslanguis'qj confît citur,d»uinunn ülud mu nus clauiumq? coek’flium poîcHatem^non folum uililsimi pendit Lutherus, ôc Laids pufrilcp,atqj adeofœ* minis ipfis, communia facinfed èc tofdvm Laicos,ad lauandas fibî in Sacerdotum fanguinc manus, incitâtJpium uerd fummum no^ ftræ Relioionis Sacerdotcni, diui Pétri fucceßorcrn.öd uerum in Confralib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti Vicariurnjion nifi infamibus amp;nbsp;probrofis nominaî

arbitnum.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frequentifsirnis atcp inauditis Inucëtiuis contumdrjs,6ô

blaiphemijs infeCtatunLiberû arbitrium proriusnuHum efie,(ed omnia certa lege (lare, ex Manichçi quidem ô(. Vuicîepbi penu Aliipcr» depromit: Sed tanquam irrefragabiîi argumento Ethnicorum multi erro» Poëtarum carminibus confirmât.Miiîæ uenerabilc Sacramentum res Luth, neep defun(fris,nccpüiuisalii5,quam ioîiceîcbranti (ufFragari/cri^ bit. leiuniorum Si Orationum innitutioncm, Si confuetudinem, ab Eccicfia obiêruatam, inuertit Si corrumpit.Dc Purgatorio,6i Aniniarum, quæ in co expiantur, ftatu,deqj diuini iacrificq Si • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ucniarum fuffragiß, quæ a nobis fideles defundli expcdant,cum

Vualdenfibus Si Vuiclephiftis contra Ecclefiam fèntit.’De Ecclc^ fiaueroipfamilitante,cum PelegianisSi Hufsitis. AtSandorum Patrum authoritates Si feripta, ab Ecclefia recepta,pro nihilo ha^ bet.Eft ubi etiam fàepe deridet, debitumep illis cul turn Si deuotio# Seditiofus rjena deterit Si diniinuit.Obedientiam,Si Regimen omne prorfus Luth. toîlit. Vnde populi ad defedioncm Si rcbellionem a iuis,tam fpi^ ritualibus quam ternporalibus Dominis facicndaiTJ,adrapinas, cædes,incendia, cum magno Si manifefto Chrifiianae Reipublicx difcrimine,prouocentur,Quinimmo,quüuitam quandam folutâ. Exlex Lu» liccntioiâm,atcp ab omni lege cxplicitam, Si uere ferinam induce#« décrûs» Yc conetur,{ta exlex homo, leges iplas omnes damnat Si concern#

comburerenon formidaucri'tifadurus pdora Ci'uili non magis fscculi gladiuro, quam Ponttficis excommunkationes èC cenfuras metuiHeu

îam ucró ßcrofanAis Condirjs palam contfadi'cere, 8^ pro Condlium fuo arbitratu dlt;trahcre,non crubcfdt.E quibus potiisimum Con# Hancienlèillud^quod cum perpétua Inclyrae Germanîcac Nationis gloria,pacem tranquillicatem dilsidenn EcckOæ dedîcu’ta ubic^ j mordet,amp; impure fceleratocç ore lacerat,ut in magnum uniucr# falls Ecclefiac dcdccus amp;nbsp;oflEcndiculum, (cd Gcrmanicae præfertim Narionis opprobrium amp;nbsp;ignominiam,Concilium iplum nunc pelsimc omnium erralTc (cribat;nuncSynagogamSathanae qui# que in co conucnerant,ô^ loannem Hufsitam hærefiarcham corn* buriiufTerant» Sigifmundum utic^ fcelirisrecordationis Impcray torem,amp; Saerî Impcri) Prindpes, Annchri(^um,amp; (uos Apofto/ los^homiddafqj Ôô Pharifæos, uocet. Quid,quod damnata in eop dem Concilio omnia Ioannis Hu(sitac crrata,Euangelica Chngt; ftianacfTe, amp;C (crccipcre, pvobaturumqs proficctur : Approbato» ucro eiuldem Hulsitæ articulos,ncquaqam admittitjn tantamc^ prorupit mentis uæianiain , ut (î femel loanncs Hufsita fueritbae^ retiens,(e plus dcdeshæreticum Martinus gloricturîhomoufqp adeo nouarum rerum ac potius perditionishumanæcupidus, uc nihil fere (crip(èrit,uel faltcin fuo nomine diuulgauerit,cui non ali^ qua pclîis, aliquis lethalis iniît aculeus : prætcr illos libres, ne Peftüens nominandos quidem, ob exccrandam eorum materiam, ipfius Luth, tarnen titulo æditos, ab eo cum rcliquis ut fuos agnitos, quorum fingula uerba, fingula uenena merito quis dicat.Et ne omnia , quæ innumerabilia funt Lutheri errata,fingulatim Luth.non pcrcen(èantur,tanquam fi hic unus,non homo,fed Diabolus ipfe, fub hominis (jsede, ad pcrnicicm humani generis,aflumpta Mo# nbsp;nbsp;nbsp;fp^Qc

nachi cuculla,quam plurimorum hærcticorum damnatißimas hg# hominis» re(ês,iamdiu (êpultas,in unam fentinâ conge(rerit,8C aliquas etiam nouifsime de (uo excog{taucric,fubfimulata prædicatione fidei, quam ad præccxendos fuos delos,tam igpe,tantoc^ opéré obrjcit: Fidem ueram prorlus deftruit,fub Itbcrtatis,quam promittit,(i)e# cie: Diaboliiugum amp;nbsp;(eruitutem inducit,ôô fub Euangelicæ prop felsionis nomine,omnem Euangelicam paeem ÔC charitatem,omp nemc|; rerum ordinem,ô^ pukherrimam denic^ totitu Eeelefix faciem inuertere,îabcfadare,amp; penitus pelTundarc molitur»

Quibus omnibus per Nos, amp;nbsp;confilia noftra omnium Natie# num nobis fubditarum, fxpius 8C diligenter attends 8^ Coniyde#

Edietum , . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;r-gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ■ n

Vuorma» ran5,cx prætertitn ïn hac parte ab conem Bcaiiifcirno r ati e requit cienfcjom# fiq:abf(p infign» macula noflra, atc^ Orthodox^ Rchgionis iniu# niumSCfinj-ia amp;nbsp;detnnKnco,retn tand pondmsncgligerc nequaquampo# Pdnc/*u»i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debuimus, net^ uolusmus:Scd poniis prac^

acSi«uum ^^cefTorum noftrorum,R.onianorum «mpcratorum, iicfl!gi]sinfi Imp.coiv ftcntcs,eorumcp prolibercatc Cathohcac ôi, ApoftpHcac Ecekfias fenfu con» perpetuo laudabi’ia facia,acpi'as àC fandas,fuperpuniendis ftûuium, exterminandis hærecids, conftitutionfs obfciuantes,conuocacis

fxpsus ad prjfentiam noftram,propter hoc pjycipue,Ek«5loribus: necnon uniuerfis lacri Romani Impcrq Ordinibu* Statibus,in hoc VuormacienG Conurntu congregads, de corum omnium amp;nbsp;GngulorumunannniconGIiO ,r6acura ddibcratione amp;nbsp;confen# ^Conclu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deucnimus kntentiam amp;nbsp;concIuGonem,Vt

G» Ediât hominemj'ca à Summo Ponnficc amp;nbsp;Sede Apokolica condemnatum, amp;infua obflinata pcruerGtatc obduratum,atc^ abulii Catholicae EccicGaf ah'cnum,amp;^ Notoriumhyreiicumau^ ' nbsp;nbsp;dire,omni jure exceptum clTctrtamen ad tolîcndam omnem cauil/

landi anfam(Idf^,quia uonnullipla-roftphbros Martino aferk pto8,ipGus clîeapcrtirsimeinficiebanturjcomplurcs audiendum à Nobis prius hominem, quam in eum ad cxecutionem Pondficq Dccredultcrius proccdcrcmus,afleuerabant, Martinum farpediA iflunijmifTo ad ipfum,dédira opera,uno è Caduccatoribus fell Prxconibus Heraldis noftris fub libero hue ueniendi ÔC bine reccdendi ialuo condudo,acccrGri iubcremusî Quod Sd fa; (flum fuir.Non ut nos de hoc ncgocio iudicaremus,aut cognofee^ remus(quumiddubioproculad Rcmanu PontiGcfm,0C Sedein Aportolicam pertineat) nec^ ut res facrofandsc Gdei noftrK,nunc tandcm,port tot fæcula,pcr nouas altercationes,cum magno fide-Ludi^Vîs fcandalo perturbationc,ac infidehuderifione,incomro-faluo con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcuocari pateremur t Sed ut cum uulgi amp;nbsp;plurimorum itg

du(5lu. petentiû fatisfatflione, hominis animû percontantes, eum bonis Interroga« monidonibus amp;nbsp;iuafiombus,ad rectam iemitam(fi fieri pofiet)re# tusLuih.in ducercmus. Itacp Lutheiu in noftra,amp; iacri Imperq Eledoru,

Staiuû,prfkntia conditutû,iuxta for-£lt;Pdn.lm Imperialis mandati,iupcr hac re nuper aedid,interrogarJ pedj. iulsimus. Primum,Nunquid ipfe mukos libros fibi ob oculos ad# dudos, amp;nbsp;titulatim nominatos, altos item,qui fub fuo nomine circumferuntur,côpofuifret. Deinde, an ea,qu2c in ipfis hbris con# tra lacraConcilia, Décréta Patrû,ritus amp;nbsp;confuctudines,d noiirii maioribus ad hunc ufep praefentedicni obicruatas,icripierit:reuo# care uelkt,ô^ ad finii 5C unitatc uniuerfalis EcdeGp redit c, sdhibkJs » .

üdhocnoHro Impcrij nomine admonitionibus adboi raiiogt; '■ pibus,qu3C obfbnatiisimum hominem (ctiam lapide duriorcin}^quot; «mol!irc,ô^ conuerterepotuiffent.Qin fane ftatim librosipfos an# teduftos ut Rios agnouit, amp;nbsp;confeiîus nunquam fc id nega# turnm proteftatusfimmo nbsp;adhuc alios fe compoiiiifle dexit,quo

rum copia, cum nobis non fuiflet fada, idcirco in medium non fuerant allati»Quantum ucro ad reuocationem attin?t,terminum , Obi ad refpondendum daripetrjt,qui quamuis mcrito negaripo# LuJj,ternit tuifler, tum quia nouitates amp;nbsp;errores in fide nulla funtdilatiône numddv' tradàdi, fed ilatimpenitusreiècandûTûquiaexmandatonoftro bcranûù fibilegitime infinuato,necnonetiâliteris,quasadcûdederamus, lt;nbsp;gt;3 optime admonitus,quam ob caufam uocarctur,nonniGflacim ' rcipondcrc paratus, ad tantum Imperialis Conuentus conieifuni uenirc debuiiïêczTamencx noflra Clemêtia 80 benignitate,unius adhuc dici terminum ad rcipondum fibi dedimus. Q.uo elapib, rurfus coram Nobis, nbsp;nbsp;prf didis Ordinibus Impcrrj comparens,

fimilibus adhortationibus iæpiuSjUt ad cor rcdiret,cfflagitatus, [ Jiheri de polliccntibus etiam nobis,fi refipifceret,eri orefc^ iuosagnofccrct, non reuo* quæ in fuis libris damnata èC malacflenc,rcuocaret:facilc nos cando»

impetraturos, ut si Beatitudine Pontificis in gratià benigne recipe; retur,5^ adhibito fideli,aequo, Slt;diligêti examine,ex ipfiushbris, quæmaîafcripferat, fecernerentur: quæ uerobona, Authorita; te Apoilolica approbarentunSed ne uerbum quidem in fuis libris . - ; mutarurum,imprudcntibu3 fimul amp;nbsp;impudentibus uerbis, orifqj corporis geftu quoduis potius, quam religiofum aut fanum

bominê præ le ferentc,apertiisime negauit. Quinimmo,in no# ftram amp;nbsp;facri Imperijfacicm ,Summorum Décréta Pontificum, èC Concilia ipia lacrofancla, erraffe fæpius,amp; fibiipfiscontradi; xiffe, èC tandem nullius apud {e momenti fore, affeuerauit : fecg nihil ex his, quæ fcripfèrat, reuocaturum, nifi euidenti fibi ratio ne, amp;nbsp;iacræ fcripcuræauthoritatibus,ad fuæ confeientiæ animicp fàtif# faefiionem afienfum fueritconuidus.’Illud fubinderepetens 8^ incukans(quo fraudum fuarû uirus, iam muîtis detegiccxp£u,oc# cultaret)conrcientia fibiillffa integra nec^ utile fê,ncc pofieuer# bû Dei immutare : Mala mens, malus animus^Qiiafi uero Nos id ab eo petercmuSjUt uerbum Deiimmutaret,ac non potius,ut iuxta malus ani* uerbum Dei uerum, ad grcmium famff^ matris Ecclefiæ,d qua tam mus. impie quam turpiter defcctrat,redirec»Cuius Authoritatê,quum tanta uoîuerit efle Dominus,idêcp Deus nofter lelus Chrirtusî VC qui Eeclefiâ non audierit,tancpEthnicus 8^ Publicanus fit haben# dus.Idcirco non immerito uel câ foîam omnibus inuentionibus,ÔC

'Uaframctïd's hgreticorü longe anteferendam nemo nunquam,nH) perdi'tifsimus amp;nbsp;uerc hj:rcncus, et Lutherus iudicaui't,qui ut tandc condigno fincclaudcret,8^ quod pelsimein* cceperat^peius terminar,etquid animi haheat,ec qua'm fîddiû clade exuitet, ucl in noftro amp;nbsp;fieri lmperq confpcdu dißimularc non \Detortum potuit.Nam detorta (uth3er€ticismoseft)a' ucro fènfuadfuam ad dißfdia impietatem Euangdica illa fcntcntiazNon ucni miticrc pacem,fcd fibi,dixit,iucundiüimam iftam in rebus faciem Non ucni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbum Dd,ftudia,amp;diflenfionesfieri:Ideft(quod

pacem nbsp;nbsp;nbsp;utinam ne experientia ufderemus) ob difsidentes ab Ecdcfîæ ritu

niiitere,fèd Lutheri opinioncs, quas ucrbi Dei falfó titulo prxtexit, ucre ftu* gladium. dia contraria, amp;nbsp;dilÏcnfiones, ÔC di(sidia,amp; fchiimata,amp; bdIa,SC

csedes, amp;nbsp;rapinas, inter Chriftianos concitaruTali igitur^ói tam fubdola,atqj hæreticis omnibus peculiari,rdf)onfionc,Nobis,ÔC facro Imperio d Luihero data,etß dccreueramus,ipibftatimre* miflb, ad ultcriora progredi ( id quod ex iententia noßra^manu noftrafcripta,ct portera die publicata,nemini non cSrtarc poteft) Tarnen ad preces omnium Imperq Ordinum inclinati, adhucipfi triduum ad refipifeendum conedsimus* Quo tempore duo Ele# (rtores, duo Epiieopi, duo Principes fpculares, duoc^ Ciuitatum nomine,Vniuerfos Ordines, amp;nbsp;Status facri Romani Jmperq regt; prçfentantes,amp; ad hoc commun! omnium iurtu ôlt; nomine depuÿ tatijuocato ad Ce Martino pracdido,nunum non admonendiS^ adhortandi eum,ût tandem refipifeeret,nifi idfacerct, quac ipfum i Nobis,amp; facro Impcrio,lcgumc]? conrtitutionibuspcxnæ manerent,declarandi officium fruftra infumpferunt.Vnusctiam eiufdem (icri Imperq Elcdor,adhibitis fecum duobusDodorn bus,pietate ôéfeientia pr3eclaris,non fblum adhortationibustfèd ctiam multorum errorum euidentibus redargutionibus, ad ipfiu« uf(^ obmuteicentiâ fadis,mox feorfim ipfum prudenter amp;nbsp;humai necômonefecit,utadSummi Pontificis,amp; Sedis Aportolicsc,Noi

flrumcp amp;nbsp;facri hnperfj Statuum, amp;nbsp;cætcrarum fidelium Natioi num,fanam fententiam, iuxta continua turn rot iieculis EccleGx rii

tum, potius, quam ad iuam unius opinionem, reipiccret. A qua ß recedens, in ordinem redire uelJct,id fe prirnû nonnullorum fani dorum patrum,qui nbsp;ipû aliquando errauerunt Jaudabili exemi

plo,deinde faluis, anima,corpore,amp; honore,fadurum cognofcel ret. Ad quse Martinus antedidus,etfi uariaplarracpamp; diuerfa, tef onfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen mcliora,autfâi

CAROLI CLVINTI IMP. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;53^

fed amp;nbsp;Condliuin I'pfuni generale(fi quod ficreQCiifpcdum habegt; rc protcftatus eft. Et (ut cernfsnTio,amp; omni exceptionc raaiori,te^ ftimonio nobis conftat)pollutifsimo et iccleratiisimo ore protari non eft ueritus,res Euangeli) amp;nbsp;Catholicæ fid€i,nunquam fuifte in Concilijs gcneralibus bene tralt;ftatas. V nde non iniuria pluiimum nobis mirari fubiret, cur n.ïd Summi Pontificis fententia^ad genc^ rale Concilium nuper prouocarit, quum tamimpie de Concilijs ipfis loquatur ôc fcribat,nifi manifefte fciremus,ut nihil eft hrereti^ cis fquè formidabik,atcp oecumenicG Conciliû î ira nihil illis ijfdê magisproprium cile,quâm ut didis factifcp 5^ fcriptis, fecum ipfi diisideant.Qtiod fi ufquam alibi, præcipue in Lutheri hbris(diuiigt; na prouideniia lie opérante, quo ipfius uana ædificia per fe ruant)

His omnibus öu fingulis,fic omnino,ut prcminitur,fe habentibus, quum prædidus Martinus,tam pcruerfe amp;nbsp;obftinate,in fuis adeo Luth.in faî manifefte hæreticis opinionibus perfifterct, ut ab omnibus ijs,qui uo condu# fapiûc,parnm demcns,parcim etiam malo aliquo obfcfliis fpiritu, du. ludicarctur, Nos, luxta tenorem falui condudus,ipfum ftatim-si confpedu noftro miifum fecimus,datoqp fibiin comitatu uno cxHeraldis noftris,amp; præfcripto termine,ddieuicefimaquinta menfis Aprilis, qua ex Vuormacia difccfsir,ad uiginti deinde pro* xime futuros dies, quibus peradis,una faluus condudus peradus amp;nbsp;extindus cenferetur. Nunc tandem ad rcliquas opportunas medelas, huic peftilenriisimo morbo necciTariasjn hunc qui fequi* tur modum, procedere decreuimus.

Primum omnium, ad honorem Dei omnipotcntis,R.ottianicp Sententia Pontificis, amp;nbsp;fandac Sedis Apoftoltcae debitam reucrentiam,pro Caef.adexe Imperialis dignitatis officio acdebiro,necnonselo amp;nbsp;ftudio,quo noftrorum maiorum more, amp;nbsp;ingenita etiam Nobis ui,ad defem ^ôtra fionem Cathohcæfîdei,fandæqi Romanæ amp;nbsp;uniuerfalis Ecclefiæ Luth, honorem,turcîam amp;nbsp;protedionem,omnes noftras uires etfacub rates,lmpcnum,Regna, Dominia,amicos,uitä deniqt Sf animam jptam noftram, exponere fumus parati.Ex Impcriali et Regia au-thoritaic , neenon confilio ÔÔ afteniu Eledorum,5lt; omnium facri Ro.Imp.Principum,Ordinum,Slt; Statuum,in hac celeberrima 06 frcqucntifsimalmperiali Dieta Vuormaciæ congregatorum, ad perpetuam t ei mcmoriam,excquendo ftindilsimi domini noftri Pape, ueri in hac parte iudicis,fcntetrtiam,dccretum et condemna* tioncm,in literis Apoftolicis(ut fupradidum eft)ad Nos diredis, contentam, Martinum Lutherum, ut mcmbrumabEccIefiaDei abalienatum, ut obftinatuin fchifinaticum Notoriuhæreticû,si bus habe»

Nobis haben dcclaramus,amp;ut takmàuobis omnibus amp;nbsp;finguli« habendum decernimusctedicimusîMandantes de eorundemStai Crimen îæ tuum confilio Si conienfu, fub criminis læig Maieftatis,Noftræcp fæ Matefta facrilmperq grauirsimæindignationis,acetiam amifsionis feu^ tisinRecc* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnium,gratiarum quolt;^ Si

Priuilegiorû,à Nobis,et fàcro Imperio depcndcntiû,quf obtinuifhs haâenus, aut prædeceiîbres ueftri quomodoîibct ob# tinuerunt:nccnon proicriptionis ac Banni,et interdidi Imperialis, poenisîne quis ueftrum prxfatum MartinûLutherum,vcceptare, defendere, fuftentare,foucre, dido, fado, aut feripto præfumar. Quinimmo poft clapfum iupradidûufgintidierû terminû,contra cum,ubicunep depræhenfus fuerit,ôi in manu,aut faeukate ucftra critjiuxta forma Imperialis Banni procedatis,uel faite pcribnaliter captum,tam diu cuftodiatis,doncc Nos,à uobis de hac rc certiorcs fadi, de légitima in eu profecutionc facienda uobis fignificemus. Si uos tâ iandi operis Si laboris débita prgmia,8i mcrcedem etiam uberem,cum impenfis ob hanc cauiàtn fadis,rcportetis.Et nihilo# minus eiufdem Martini cüplices,adhçrentes,receptatores,5i quo# modolibet fautores Si fêdatoresfnifi iêiniquitatis femitâ dciêruif# lèjSi Authoritate Apoftolica abfolutionis remedium coniccutos cne,fidem condignà feccrint)nccnon corû omnia Si fingula bona, mobilia immobilia,iuxta facras conftitutiones,acinrerdidi Si Banni Imperialis Icgê Si ordinem, libéré et abfc^ ulla côtradidio# ne profequaminfillofcp et ilia capiatis,ct in ufus ucftros,optimo et Damnata iurecôuertatis* Mandamus infuper uobis omnibus Si fin# Luther» gulis præfatis,(ub eifdê prçnominatis poenis, ne quis Martini Lu# fcnpta,ut theri fcripta,â Sûmo Pontifice Authoritate fua Apoftolicafut prg aboleâtur. niittitur)damnata,autaliaqufCuncp,tâLatino quàm Alernanico, feu alio quouis Idiomate, ab eohadenuscôpofita,uelinpofteru coponenda,utpote mala,fuipeda,SiaNotorio Si peruicacifsimo hcretico proucniêtia,cmere,uendere, tenere,legere,defcriberc,im# primerc,aut deferibi uclimprimi facerc:afierere,iuftêtare,prædica# re, dcfenderc,prf fumatmon obftâte,quod in illis etiâ aliqua bona (ad fallcndas fimpliciû mentes)immixta effentJn quo prêter iuftâ Sedis Apoftolicç fententiâ,etiâ laudatifsimâ ueterû Patrum inftitu-tionêet confuetudinêomninoexequendam duximus:Qui Arria#

Vêtus con norû,PrifciîIianiftarû, Neftorianorû,Euthychianorû,8i alioruni fuctudo hæreticorû libros,8i in illis contenta omnia, tâ bona quam mala, contra li* promifeue exufferunt,Si adnihilarunt. Neep id immerito.Nam fi bros hacre- qui\^ cibi, unius tantû guttæ ucneni(quo humanû corpus ucorum, igdei-etur^infyßone fuipedi,penitus funt abijciendÉquanto magis ca

ca fcrip£a,quibus tanta tam noxia animabus uencna pabim in# krtafuntjno foluni nobis cauenda Cunt,(èd ctiam(nc aiijsnoccât) ' prorius dcflrucnda St corrumpenda,atc^ ab omni hominnni me* moriautniunt oblitcranda.Accedit ad id, quod quicquid boni in Martini libris repcritur, id antea âfandis Patnbus,quos Eccktîa recepit approbauit, fæpe di^luin èi. iàepiusrepctitum^abfcp uk lins pericuÜ aut maJi fuipitionc,lcgi,Slt; haberi poceH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mandatâ

Ea propcer,fub eiideni pœiiis omnibus amp;nbsp;fingulis fupradidis, in,p.lt;jeco-uos onines, ÔC quilibet uclîrumjarn Principes quam aîrj,ad quos burcndis iulbtiam quomodolibet pcrtinet miniCtrarcî^ aîfj quicunqun lib.Luth, uniuerfû Imperio,Regnis,Sô Dominijs noftris conftituti,huiu(ccgt; modi pcüifcros Martini hbros, tam Alemanicos quam Latinos, imprefios Slt; impiimendos,autenam manu fcriptos,ubicunc^rc^ perianturfutpotc magnæ fcdinonis,fchiimans,h2crefcos, in Ecçîcf fia Dci fomitts) diripiendos, ÖC publico igni confumendos.penip tufqj abokndos eum efFetflu curetis, Apoftolidic^ Nuncrjs,fcu eorum Commaifacqs ,fi operam ucilram ad haatcre m rcquifierint, fidcliicr 'èC dilîgetei' alsiftatis:Ec nihilominus in eoru ab(erfEia,per uos ipfos hçcfic fierijfioliro nomine 8«^ iuflu, omnino ÔC rcipiafa# ciâiis. In quo omnibus fiddibus, diledliSjfubdiiis nofiris,ut uobis ac Nobihnctipfîs afsiftant pareantjtenoreprcei'eiiuumfübciù dem poems iniungimus amp;nbsp;mandamus» Verum,quia maxime cauendû eft,nc Martini ]ibri,aut ex illis f incerpra ma!a,fupprenb * autetism mutatoauthoris nomî'nc,oublicentur»Ouiactiaiu non -finemagnaaniminoIlrioffenra,mukos quotidie uidemus 8^ au# dimus, cum alibi, turn maxime in Germania,componi èi. impiimi hbros, pluribus malistraditionibus ct exempÜsrefcrtosîî^ ne non omni aftu amp;nbsp;doio,humane nature hoilis,Qhriftianis laqucos ten# dat niultos,pafsi!n diuulgari piduras 0^ imagines,non in opprO# briuin modo priuataruni perlonarum, fed 0^ ipfius Summi Pon# tific'is,8^ Sedis ApolloÜcæ contumdiam excogiratas.Ex quibus Cotra lean omnibus libris et picturis,Chrifii fideles in maximos,tam in fide in uira SC moribus,prolabutur errorcs,et non folum priuata odia, fcandala,amp; fimultatesfpro ut experientia doceQmuhis in locis ex# ortarueruntA^erumetiam fcditioncs ,tumultos,rcbdlionesJchiG matajin K.egnis,Prou!ncqs,5^ populis, atq? uniueiLa Dci Ecdefia (nifi prouideatur)iamiamexcitâda formidantur. Idnrco,adhanc perniciofilsima pelle cxringuêdà,ex fiipradidtorû Eleóioiu dC Sta# tuu concordi animo Sl lententia,omnibus et fingulis lupradictis, tâ Imperial» quam hæreditario iure nobis fubdi£is,lub iam Qpedi-dis otnnibus pcenis prjeipimus madamus, nc quis huiufmodi

famoibset pcftiictcs libros,feu quafeunq^ alias fchedas,icnptunis, Imagines,piduraSjContra Orthodoxam fidem,bonos mores,et id quod fanda Romana Ecclefia hadenus obicruauit.* Atq; ctiä inue# diuas criminationes ÔC ignominias, contra Summum Pontifi# cem ,Sedem Apoftolicam, Prælatos,Principes, Vniuerfitateg Studiorum, Sc corum facultates honeftaiqj perfonas , compo# nere, icribere , imprimere, depingere , uendere , emcre,tenere, habere »aut imprimi, deferibi, depingi, ud uendi facerc,qua# uis arte aut dolo audeat,autattentet.Quinimmoiub eifdepoenis iubemut omnibus amp;nbsp;finguIisfiipradidis,ÖCpr«ciertimi)s,quiiu# ftitiæ minifterio præfunt,ut eiufmodi libros quoicunc^antehac Impreflos,uel pofthac imprimendos ,necnon etiam manu feri# ptos, cuiufcunc^ fint authoris,aut ubicunep locorum per lacruni ’ Imperium, atq; etiamnoftra hæreditaria Régna amp;nbsp;Dominia,in# ueniâtur:fimiliter etiâ piduras huiufmodi amp;nbsp;imagines,noftro iuftu nomine occupent, diripiant,amp; publico igni comburant. Ec Contralm nihilominus huiufmodi deteftabilium librorum,codicum, iche# preiTorcset darum, feripturarum, 80 pidurarum,authorcs 8^ inuentorcs,ac Bibliopo« cjian, poft præicntis mandati publicationem,Imprcfrores,Em# ' ptorcs,amp; Venditores,qui contra iufla noftra facereprgfumpierinc (fi modo id legitime conftiterit) jneenon corum iura, amp;nbsp;bona omnia amp;nbsp;fingula captant,appræhendant,8lt; detincât,aciure bono

quicquid fibi hbi'tû fuerit de illts di^îonant : ita,quod de hoc nulli hominum,tam in iudi'cio quam extra, reipondere fint obJigatù

Atcp ut omnis eiufccmodi amp;nbsp;aliorum errorum occafio tolla# tur,0^ netaltakribentium ucnena longe latccjtdilFundantur, fed prscdarum i'mprimcndi bbros artificium in bonos tantum, 8^ laudabiles u(usexerccatur:excerta noftra fcieniia, animoc^ de# liberato,ac Imperiali Regiacp authoritate,de maturo liipradi# dorum Ekdorum, 8C aliorum facri Ro, Imp, Statuum,confilio, deliberatione,ölt; unanimi cófenfii,uolumus et fub Banni,2gt;^ Inter# didi lmperiahs,acalq$ antedidis poem’s praccipimus amp;nbsp;iubemus. tenorcprsciêntis Edidi, quod uim inuiolabilis legis habere dcccr# nimus,Ne quis de cactero Chalcographus,amp; librorum Impreflbr, autalius quiuis ubilibet per iacrum Imperium, atep noftra prsedi# da Régna Dominiaconftitutusjibros ullos,fcu aliam quam# cunc^ (cn'pturam, in quibus de facn's Iiteris,autfideCatholica ali# quamexcu quid uel mininiü tradatur,non habito prius confenfu 8u uolunta# dantur, te Ordinarq loci, aut eius ad hoc iubftituti amp;nbsp;deputati,cum Au# thoritate etiam facultatis Theologicæ alicuius propinquæ Vni# uerfitatis,pro prima uidelicet impreisione : Alios uero cuiufeunqr rei

rci\8^ facuhatis Iibros,{chædas,St pivluras,de confenfu faltem or^ dinani,aut ei'us ad hoe fubfti'tutt,ullo patflo impn'mere,uel uendc; rc,aut i'mpnmi,uel uendi faccre,direde uelindirede,quoquo modo prfÏumat autattctct.Quod fi quis cuiufcuncç fit dignitatis, oradus,aut conditionis, hanc nofiram mcntem,decretü,ftatuti!m, Icgem ÖC ordinationê, in omnibus et finguh's fupradidis, tam Luigt; tberanani,quam imprefloriam matcriam concernentibiis,inuiola; biliter obteruandam,ullo pad:o,auc quouisquaefitocolore uel ingenio, contrafacere, aut uenire, aufu temerario præiumpicrtt: Prætcrquàm quod illud irritum dccernimus Si inane, ctiain in læfç Maiefiatis crimen, ac noQram, Si Sacri Impeii) grauifsimam indignationem, proicriptioniic^ Si Brtnni^ac inrerdidi Imperialis, neenon alias fepe didas pccna!»,re,ip{b {ado,incurriflè cognofcat, Harum teitimonio litcrarum,SigilÏinofiri muniminerobora# tarum.Datum in Ciuitatc nofira Imperiali Vuormacia,die Oda# ua Menfis Mafi, Anno Domini Millefimo duingentefi#

mo Vicjfimo Primo Regnorum nofirorumiRoma# ni fccundo:Q'tci'orû uero omnium Sexto,