NICOLAI Machiavelli R EI P. FLORENTINAE a sé-crctis.ad Laurentium Medicein de Principe libellus ; noftro quidcm fcculo apprimè vtilis 8é tieccflarius, non modo ad principatuin adipifcenduin,fcd amp;nbsp;regendum conferuanduin :

î^uitc primùm exUalieo in Ldtinum fermonent Uerjits per Syluefirum Telium FulginMettf,

me Abrahame, qui cum femel,atq? iterum obiter te uiderim, tarnen non uerear hune qualemcunqj la* borem noftrû,rudem adhuc,uixc^ e prima fcheda repurgatum, ad te • mittere. Sed unde tibi(inquics) ' illius fingularis ingenij mei, mo^ rumc^facilitatis cognitio, cumuix nie(utfateris)uideris‘;^Id paucis ac-ci pe, nam paucis expediam*

Geneua difceflum, fiiaqiia manitate, domefticiim conuido-' remhabui, multa narrare de te ho^ noratè ac candide (ôlebat : nec du^ birabat uirille, omnibusin rebus (utnoflj)integer,amp; gram's, te in Omni fermonejî quando incideret occafio, humanum, liberalem,oP fici O fu m, ac uer è C h r 1 ft ianu m ap' pellare. Hoc idem amp;nbsp;Paulus Ar*' nulfînus, uir bonustnec non Nico' laus Gallus è Sardinia modeftus, ac laudatus iuuenis, cumftitp Lu' ceniès, qui tenouerant,omncs uno f ore affîrmabant, ac teftabantun Ego au tem ob ea, quæde teprædP cabanturàtamlaudatis uiris, itaad teamandumpermouebar,utquO'' ad pofTcmjSê liceret,cogitationc ßltem nunquam à te difcederem, dolebamcp nunquam antea mihi contigiflè, ut prius tua làmiliari»' , te,amp;J

te amp;nbsp;confuetudme frui Iicuiflct, quàm Geneua in Itali'arn difcede^ res» Itaque multa ab illis lumma cum laude de te narrata, multa etia in tuæ fami’liæ dignitatem diefta, memoriæ mandabam,fiebanique quotidie corum rccordatione tui ftudiofior» Hincigiturmihi prima tuicognitio,bine ingenfj tui,mo-rumep facilitatis grauifsimum cedi monium» Veni deinde ßafileain «um poft annum, quo uehemen-tercœperamtuidefiderio teneri,Ss quem tantis laudibus efterunt ( quidem meritb ) probi omnes ac doótifsimi quiq^jCæliumtuunijSd item noftrum conueni,qui quidem ♦ €a,qua eftin bonos omnes animi

amp;■ cloquentia, in me humanißinie præftitJL Grauifsimis enim ini'U' rijs fueramus eo tempore afFedl ab l'ngratifsimo, fimul ac impuni fimo quodam ïycophanta, quem Ipunum terra nuper tanquampU' trem , ac peftilentem cibum euo^ muit î capitalium rerum iudiciuni,, inter facinoroïbs aliiit : poflremis bis temporibus, præftantiuin up rorum ïacra quædam focietas, pafquot; fa efl euerfbrem. Confolatio igituf illiusdoóbfsimi uiriita lucundaeo tempore mihi fuit, ut non modo omneis abfterierit huiusnocentif fîmi hominis (cuius nomini nunc, lit ad fc redeat, parcimus ) iniuria^ rum moleftias , fed eîFecerit mob Jem etiam , iucundam illaruni perfcrendarumrationem* Verum illud omnium primum cumulauit ' me omnibus lætitijs, quodnonfe^

E P I S T O L Agt; ttiel atque iterum, lèd quàni fæpif-fîme, quàm maxime de te , tuacp CKriftiana pietate,ingenq amœni» täte, morum fuauitate, 8^ integri-' täte uitæ prædicantem aüdiui. Cugt; iuspræftantifsimi uiri teftimoniûr, ita ilium diuturni mei defiderfj igni culum imo pedore fotum auxit,amp; excitauit, ut non potuerit his tem^ poribus, hoc qualifcunque labo^ ris teftimonio non erumpi» Per^ fpedilsimum te itaque mihi uides humanifsime Habrahame,idcp ita, ut mihi tecum ftierit agêdum, non ut fblet qui nouis amicitfjs cupiat illigari, fed qui fane in ueteriopti' micuiulcp necefsitudine fueritcon fîrmatus : uoluicp potiusdefidera^ ri uerecundiam meam,quæ natura iplâ mihi (ut Iciunt qui me norunt) tributaeft,quàm meamàme dilP gentiam requiri, quodeam minus

E P I s T o L A'» contuliflern ad com'unftionem a* moris erga te met Adducflus fum itaqueoftïcio,fide,ueteriinterainp cosconfuetudine,uthoc(quicquid illud fit)labons, ädhanc animi niei declarati'onem fulcipiendum puta-rim, Reliquum eft igitur huma' niftj'me Abrahame, ut quem tui, Sc ftudioGfsimum, ÔC amantilsh mum efle lènti’s,cundem, 8c tua be-neuolcntia, ftudio , inter tuos retmereacconftruareueh's» Cæte' rùmnonfum nefcius, cuius criniP nis nomine ftifpeftum compIurP bus authorem hune eße damjtent, èc quam cauiam afférant, cur ab eius leftione fortaffe iudicçnt ho^ minum animos efle auertendost Herumilludin primis propofftuin eiTe debueratjUt ubiep illiusfum-mi principis gloriam prædicare' mus, in ununiiJIum ipedaremus, ffnein

E P I s T o L A, fînemftudiorum hune nobis pró* poneremus» Condid funt homp nes, ut Dei opera contemplantes, amp;nbsp;admirantes, artificem fummum omnium laudent, honorent, ue^ nerentur , amp;nbsp;pura mente colant» Qiio pofîto fundamento,nihil iani fit, ex quo non aliquid ad nos utilp tads redire pofsit» Nee multum la^ horandum,liquid authoremhunc, autalios Martiales, Ouidios, Lucianos, amp;nbsp;id generis homines pro^-bnos uidemus, aut pronundafle, aut quod minus uirum bonum de^ cebat fcripfifle , modo ueluti pra^ turn omnigenis floribus refertum na(fd,fele(fdfsimu quenq^ eorum, apis induftriæ in morem deliban-tes, purifsimi mellis fauos, baud ueneni,adhoneftum ufum fingere pofsimus» Fuit olim ,8d ad finem üfque mundi nunquam non erit, * 5

^Uin 0/ iJgt;iAsa-ô^â)i/ Tfou-iAiS îra7jo»a5gt;)((W ^na-ty àvcu. TTKvrup KifiTiKHy, nihlloml' nus Iuftinum,Clementem,e£ alios complures fcimus in eoruni fcrP ptis uerfatos 8c ita exercitatos ut huius generis ris ««giTw»? fuo ipfo' rum gladio amp;nbsp;dodrina iugula^ rint,quod non ièciflent fi abeoruni leAione animum auertiiTent* Co' gnitioenimmali,non efi: malum, fed appetitio, ipià«^ aélio» Occafio (^inquiunt) fuÜTet ademptaamp;po^ fteris mentem infîciendi opinio^ num prauitate,et pi} s uiris tantum in refellendis eorum erroribus la-boris infumcndi : quafi animi la/ bes, aut à profanis auocationc, aut temporis diuturnitate,aut ullis nb fi Dei Optimi Maximi manibus eluipofsit. Nunquamnon errata/ nimus æger,dicebat Ennius:nec oculusconturbatus admunusfuu

, EPISTOLA* exccjuelîdumeftaptus, etianifi cïalt; rifsimafintniundilumina. Malus cnim,nûquani non malus,ut eüam quæ honeftifsi'mafint, turpifsima reddat, tantum abeft, ut ex auoca; catione à malo refingatur bonus. Adfitinexemplû è profundis ma^ nibus iterum Simon (iam nofïèt quidmiferiarum apud inferos fen^ liant proditores) num putabimus eumproptereaunquampofTecon quiefcere, etiamfi filium Deinun-quamuideat, nec agnofcat (uti re uera nec uidit, nec cognouit un-quam ex animi pietate) quominus aliquem uirum bonum,perfimu-lationêpietatis nefarièfit proditu-rus C Fallitur plane qui hoc credat. Mala mens, malus animusetiamfî furca arceatur, uique tarnen recur/ rit, ôô ad inpcnium redit.

nihil non bonum,nihil non lân* élunideprehcndenius» Toile auri ûcram fanieni,nunquamexecran^ darum rerum aurum dicetur cau/ (à. Oculo enim prauo (utdicflum eft) uitiatoqp, niala funtetiam quæ optima» Ex animi nancp afïèdione non ex rei fijbiedæ natura prauum quid , aut recflum iudicari debet» Vale, Sf qua es animi lynceriu'

Votfunt Principattffformée, çr ^uibus molt;r V dK acquirantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. Ï. foL x.

r)cijs,quimixtidicuntur,prindpatibus. Cap. Jllf.s CurOarij rcgnum ab Alexandra occupât um, à luc~ afforibut pofl eiiM mortem non defeat. Cap.ll IL /o!. 19

QHomodo eiuitates, aut principafus regi debeant, qui fuis legibm nbsp;nbsp;libertate uiuebant. Cap.V.f.14.

Denouo principatu,qui proprijs armisc^ uirtute ac.-quiritur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. V I. f. it

fortuna qu^fitis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VII. f. n

De ciHi/i pnncipdf«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qp. IX. f.st

Quotfint militaris difciplinitformne,dcq; militibui mercenarijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XII. fi74

Tgt;e auxiliarijs mititibut,atquedeijs,quiniixtiquiq; proprij dicuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qp.Xin.

Dc ijs rebus, guibus hotnines, tum mdxitnè principes aut ldudantur,dut uituperuntur. Cap. XV.f.9lt;s 'Deliberalitatc,crparfimonia. Cap. XV1. f.99 De crudelitate, nbsp;nbsp;dementia, atq; fatiusne ßt amari,

(juimmetui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. X VIL f-iol'

Princtpi turn confemptum fui, turn odium effeßigien^ dum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XIX. f.ti4

Sintne arces,crc}ute ad dominatum retinendum,i principibus pleruncjue fieri folent,utiles an noxia. Cap. XX. f. IJ f

Quopado princeps gererefedebeat,lt;juoexiditna‘ , tionemfibicomparet. Cap. XXL [.^44 bcijs,^uiprincipibusfuntàfecretis. Cap.XXiL

De rationefugiêdiaffentatores. Cap.X XI11. ƒ. 114 Quïfadum fit nonnuüos Italos principes, fuo eiedos ejjèprincipatu. Cap. XXIIII. ƒ.»ƒ»

Quantum in rebus humanis fortuna ualeat, cr tione,ciuailliobfidipofiit. Cap. XXV. f.iät

VAECVNlt;5.VE FVIT vnquarn,autcfttmperan ^i’fätiöjquahottiincs ho minibus dominari con* fueuêre j ca, aut Rcïpub» aut phncipatus äppcUatun

Principatus, aut iürc hatfcditariQ ob Hen CTunt,quorum maiores ciufdcm gç neris diuprincipatS tcnüèrunt,aut no* üifunnh^ aut prorfus noui,vt Medio lanenfis Francifco Sfortiaé, aüt Veluti pars principis occupantis hærcditariae diti'oni adiunéla,vt regnum Neapölita ftumHifpaniarumRegj.Hifie quatfid rerum ftatus,vel aflueti funt fub princi pc vitam dc^crc, vel immunes fua liber tatefrui,qui^ acquirütur alienis armis, aut proprijSjVel fortuna, vel virtutc, DE nS QVI HAEREDTTARIO iure obueniuritprincipatihuh

OMittam dé Rebufpublicis diflc* rere : De his alias fufiüS diJtimus, tiunc duntaxat orationem ad princp

t NICOLAI HACHIAV. pattïnrcoftuertamjÔ!: quæ fuperius l'altt orfus eramretcxens(^qua rationc fdli* cet pn'ncipatus hi gubernari.äc rctinc' ri pQfsintjnarratiorteinftitutam difpUquot; tatiönem perfcquàr.

In jjs igitur impcrip, quæ hærcdita* rio iurc ODueniunt,quæép iam cidem fa miliæ parère ante didtcerunt,minusdif fîcuitatis inefle dico,qnàm in ijs,quxrc center adepti fumus. Saris efi cnitn ne princeps fuorum maiorû inftituta tranf grediatundeindetempori ad rerû no-' uos cafus inferuiatjfîc vt fi princeps ha i ufmodi communi fit, et vulgari faltcm prpditus in agêdo induftria, femper in principatu fc conferuabit:Atfi hac vul gari carcat,vi ftimma ex eo deturbe-' tur,pofl;quàm eo fuerit fpoliatus, incommc)dumhabcatoccupantem,tc cuperat tarnen.

‘ Huius rci nobis in Italia princeps Fcf rarienfis cxcmplo efiepotefi,quinullis alijsdc caufis An. m .cccc. lx X x i n i» Venctorum,fiC M.,D. x. lulq Pontifi-’ 3ggrefsionc fuftincre potuit, quàm quod in eo generç dominatus, tempo* ris diuturnitate confenuiflct.Qiii enim

P RI N CEPS, ’ y ' natura eftpnnceps,minus caufa ÔC ne* cefsitati's habet,vt lædat,quo fit, vt eti'a plusametur:amp;ntfi extraordinary s, ÔC prçualidis vitÿs in odium ofFenfionêcp populiincurrat,meritô naturali quodâ iure à fuis diligit, ÔCin ipfa vctuftate co hçrentis,amp; continuât!' dominatus, obtura lacet memoria omnium mutatio-num,ÔC conuerfionum caufæ. Semper «nim quæ praccefsit mutatio,latera ædi ficÿ proielt;fla,aptacp ad alterius acdifica tionem adnectendam relinquit,

SE D in eo qui recens accefsit princi patu,difficultates continêtur, turn maximèjfi veluti pars adiundîafvt ficin vniuerfum mixtus dici pofsit) nô penitus eft nouus. Eius vicifsitudines inutationcs ex ea primùm difficulta-le nafci videntur,quae in vnoquoqjno-uoprincipatu cernitur.Spc enim melio ta confequendiillerfli homines, libérer ftatiim rerum præfentium fui princi pis tnuratum volunt, eacç opinione addu-lt;^i,arma in cum,qui rerum potitur, ca-pere ftudcnqQya in re falluntur maxi-

4 NICOLAI MACHIAV, mcNam re ipfa demum fenttunt in plt; iora fe efTc dclapfos confib'a. Ethocip' fum Kcmut fiat, ex alia quçè natura eft amp;nbsp;peruulgata accidit,quænoùo pn'nd pi, eos ad quorû procuranonê eft eue* lt;ftus,tum copqs alendis, turn varijs in' commodts, Ôi. quas noua adeptio fecô trahit infinitis iniurijsfempcriaedendi caufam affernfic vt ó^eos,quós in occn pando imperio prius læferas, infenfos 11 ab cas,amp; qui te in illud inuexerunt,in amicitiâ retincrenon poftis. Nam quo modo fibifpcm animo conccperât, dS luftleere non potcSjamp; quæ acriora ftiit fent in cos adliibcnda remedia, tibiei^ j deuintfto haudqtiaquam permittitiin Qiianuis enim in copqs munitifsimus fit quis ôfpræpotenSjprouinciam tam^ vt aliquam fubeaf,ope indiget prouin'* cialium,SLfeuore.

HisdecaufisLudouicus Galliariiiri ( rex xij. Mediolanum à fc occupatû fta' tim amifit,amp; Ludouici Sfortiac priiiat? vires,vt ab co adimeretur, fan'sfuper^ fucrunt.Qui cnim vtpatcrenteiingtd lus authores fucrunt,rjdê populi(qno“ opinionCjSC foturiboni, quam anim? , conce'

foncepcrant fpem fruftratos fe cfle in.' tcllïgerêt)noui prinopis moleftjas ferre non potciant.

lUudtamen haud obfcurutn cft, populos ïam femel ad defedfionem prola pfoSjvbi itcrum fub impen'o fucrinr re-dadi^majori eu difficultate amitti.Pnii ceps enim defedioms occafione arrep ta,liberiusfui propugnationcm de-fenfionem fufcipit,pœnas de defedori bus fumensjfufpedos prodens, S)Ç fibi debüiora loca pracmuru'cnszfic, vt fi v-nius Ludouici principis aurhoritas in fonfinîjs armaftrepentis,turn primùmi fatis fuper^ fuit,vt à Gallo Mcdiolanê feimperium adimerctur,vt deinde irc-rumaufcrretur,vniuerfo penèorbi fuit in cum confpirandum,ô(f cius eopiae tû fundendæ^tum ex Italia propulfandæ» Quodfàneexijscaufisprofedum ciîc confiât,quas commemorauimus: nihil ominus turn femel atque iterum fuit d-li ademptum»

Expendimus prions diffîcultatis eo muncis caufas,nûc rcliquum cfl, vt cas ctiâ,quç poflcrioris funt, vidcamus,3C cxpliccnms,quae remedia tû ille,Slt;qU‘3î

6 NICOLAI MACHIAV, qIll's nunc in eoftatufi cflct,habere pof fet,quo melius quam Galliarum rexfc' fe in adepto I'mpcrio tucretur.

Ei'us generis, inquam, rcrum ftatus, qui fie comparât!,auito cuipiS ^lteïi ad föciantur,qui fit eius principis,qui euW eft adeptüSjVel funt eiufdem prouin cig S)C linguat focietate coniuncfii, vel non. Siprimum facile admodum fueriteos retinere,pracfertim fi eorum vitx ratio ad libertatem non fuerit aflueta,SCvt tn to pofsideantur,fan's eft principis, qui tn eos imperium tenuit, ih'rpem extin' xilTe.Nam caîteris in rebus, modo auf tæ leges non immutentur,tum morum diuerfitas abfit, quiete fibi viuunt homi nes,vti Burgundos,ArmoricoSjAqui-’ tanos,amp;Neuftriosuidimus cum Gab lia diu confociatos.Etfi cnim linguarû inter eos nonnihil diferiminis cernitur, facile tarnen moribus amp;vitæ conluetu^ dine,nonabfimilesfefein ea reinutuo ferre pofiunt.

Verùm imperia, quum comparStur in prouincia,quac lingua,moribus, infti tutis difcrcpanhîcadlunt diffi'cultatcs, hic labores, hîc magna felicitate, fum* ma^

induftna,q^uo retincâtur opus cft Præcipuum vero illud,amp; viuidions re.« niedijcftjVt is qui ca eft adeptus,fua præfenn'a amp;nbsp;dotnïcilio fulciat. Id enim '

fccuriorcm pofTefsionem, â^diutur.« nioremcfFicerer.QiicmadmodumTur ca ipfe in Græcia faciûdum cenfuit, qui Omnibus legibus ad illud imperium re* tinendum feruatis,n5 potuiflèt tarnen flludretinere,nifi eô dcmigrandum,at^ que ibi inhabiiâdum ftatuiffet.Præfens «nim ôi^ quae perturbatè inint,5C confuust cernit,ftatim^ rcmcdium afferre po teft:fe veto abfcnte,audit quidê,amp; cerx tiorfit de corum magnitudine,adid eo fcilicct tempore,quum omnis remedîf fecultas pcnitus eft adcmpta.Nec præ* terea miniftrorû difpoliationi patebit vnquam expofita pronincia. T um fibt fatisfadum putantfubadli populi, vbi adpræfentis principis perfugium pro^ ximus eis patet acceiîùs, quo maiorem ctiam(lî boni vin' eflê in eum videri ve«* lint)amandi -occafioncm habcnt. Sin minus timendi. Siquis extcrorû huiuf-modi principatura cogitarct inuàden^ dum,id mAioti cwticnc tentabit:fic de

8 NTCOLAr MACHIAV. nique,vt G ibi maneât,fiimm2 cum difB cultatç cum fit amifliirus,

Altcrum, quod huicrei affcrtureX praefcntion'bus remcdqs eft, vt in vp«, aut altcrum locum ditionis adeptx, lun claues,coloniæ mittantur.Nccefla' rium eft em'm vel hoc fieri,vcl vt multS turn cquitum ibi alatur,tum peditiï co^ piarumjn colomjs non multum impéquot; dit princeps,amp; nullo aut exiguo ftimp-’ tu eas deducit,0lt;rctinet,eos aute dun^ taxat offenditjà quibus agros aufert Si domos,nouis colonis afsignadas,quicp adtotius ditionis rationê,minima pars cum cenfeantur ctiam difperfi'jôirerum cgcntcs dimifsi noccrc no poffimt. Rc liqui vero omnes,partim iadîure imfflU nes(ôi propterca facile conquiefcunt) partim vcriti ne quid ftulte committät, riment ne idc fibi acçidat, quod ôi alîjs difpoliatis»

Quaproptcr comprchenfum atque •coclufum velim,coloiuas,quae nihil ini pendr) fccum ferunt,fidcliorcs efle, mi* nus laedcredæibs veto, cum fint inopcs amp;nbsp;vagi,obcftc(v’f dixi)non pofse.Qiio piamanimaduertendum eft homines, aut

y R r N c E P s. 9 autblanditîjs delim'endos eflcjautpror fus extinguendos, Nam leuiores vlcÆ cûtiniurias^grauiores vldfci nequeûu Ob id, quç hom ini affcrtur iniuria,talis eße debet, amp;:quaeyindidam nonrefor midet

Sed fi colonianim loco militum co* piac fubftituantur,maiorc in ea. rc prin* eeps fumpturn faciet, cum in praefidtf? id totum fitilli abfumendum, quod ex caditionefueratprouentusific vtpar* turn,quod illi crat diipendio, comute* lur.Offenduntur practerea multo plu* res:nam tota prouincia caftris muran* dis læditur,cuius incommodo cactcris Omnibus affeefiis, in omnium etil odid offenfionem incurrit,0C eorum fcili-cer,qui verberibus cxcepti,nocendi fa cultatemfcum domi fint relidi) habet. Omni iccirco ex parte huiufinodi praefi dia æquç vtilia funt, atque coloniarum vtilia,

impotentiorum prçterea vicinorum ' caput, amp;nbsp;defenforem (c conftituere de* bet,qui huiufinodi prouinciam,vtdixi, bngua difsimilem incolit,ftudcrccp, vt i) qui in eafuntpotentiores infirmêtur.

tum caueat,ne vH o rerum eucntu,exte rorum quifpi'am fc vfnbus non minus pollêSjin cam lïrepat. Semper enimV' fu veniefjVt ab ijs, qui nimia ambitione flli lunt offenfi,eó inducatunQuemad' modum Romanos in Grçciam ab Ac* toll's olim indutfîos eile confiât,amp;quâ*, cunque prouincram funtingrcfsi,ineâ àprouincialibus fucruntindudi.

Natura enim ita comparatum cflgt; vt vbi primum alienigenarum quis potes prouinciam aliquam fubif,omnes inea qui minus potentia valent,ci ftatim fe* feadiungunt,.odio quodam nimirum fneumadduÂ',qui in fe potentiorem funt cxpertijfîc vtad tenuiorëciufmo* dirationemminus fit laborandum,vt cos in luas parteis trahattnam par to eu imperiOjVniucrfi ftatim libcnter coeût. Id ei duntaxat cógitandum eft,nemaio res accipiant vires,Sc autoritatem : fua nanque præcipua vi, atquc corum ftu* dio facile cos deprimere poteft,qui po* tccia valet, vt prorftis arbiter totiuspro uinciac cuadat.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adeptus

adcptus;quandnr vero td rcrinetur,infi nitis penè difficultaribus ac molefttjs la börabtt.Romani 1'ane in prouinnjs fub adis,probe obferiiarunt bas parteis,co lonijs dedudtis,debihonbus fei-uatis, potentia pollentibusdeicótïs,nulla di-gnationc,authoritatcvc,exteris præpo tennbus ibi permiHa.

VnicoGræciæ excrnplo contentas cro:Âchæi,atqae Aetoli fucrunt ab cis fcruatijMaccdonurn rcgnum, deiedlo Antiocho,attritum:Ncc Achporöme-riïa,vel Aetolorum vnquam cfFecerut, vt aliquafibi impcrij ficret accefsioincc Pliilippi fuafionibus adduci potuerunt vteum non demifRim in amicitiam rc' cipereneNec Antioch i potentia tuerüc induóijVt fuo ipforum confenfu aliqua in ca proaincia poteftatem haberet.

In his deliberadi occafionibus id Ro maniegcrunqquod prudentes princi* pes fibi agendum putant, qui non mo* do præfentium lapiuum occafiones eer hunt,fed amp;futurorum profpiciimt, il* liscp omni induftria occurrunt. Longe cnim{îprouideâtur,facilè aliquo reine dio;praccaueri pofliint:vcrùin, v.t dum

n NICCLAI MACHIAV# te propius appetât cûdleris,nulla (^mot bo incurabili lam fedo)opportuna cu* rarionefanantur.

Accidit autem de hac rc,quod in hc «Rica fcbri atunt medici: vbi fciltcet pri' mumaliqueminit,facilem eflc curatu, fed cognitu dilRcilem : progreflu vcfo temporis non perccpta nee curata, fact km clîè vt eognofeatur, at vt quis eam (ànctperdifficilem. Sic in rebus impe* rijjfi in pofterum quàm longifsimè pro (piciantur,quod non nifi prudenti uito conceditur,quç in co fuboriuntur inco moda,illis expedita patebit curatio: ve rùm canon coprehenfa,n crefeere pet mittantuf,quo omnibus perfpeda pa-teant, nullus ampliuseft illis medendi locus.Qiiare Romani in pofterum Ion gè profpiciêtcs aduerfos cafus, fempef remedia adhibucrunt,nec vnquam paf fifunqquo bellum aliquod detredarét vt ea euenirent.Sciebant enim nonfub moueri bclla,fed potius cum aliorQ ac* cefsionc trahi. Propterea bellum cûPhi lippo Si Antiocho in Graccia gçiTcrût, ne quid in Italia cum illis eflet agenda: PotuilTent fane tune temporis vtruniÿ uitare

Nec id vnquam probatum cft illis, quod Omni omnium noftri temporis fa picntum orc efFertur,têporis libcralita* te fruendum eflcîat propriæ fane,quod cratipfofumiamp; virtutis ÔC prudentiæ. Tempus enim omnia præ fc agit,æquè bonum ac malum^SCmalum gquè ac bo num fecum ferre poteft.

V erû redeat oratio vnde digreffa eft àd Galliam, 8C nunquid ex bis, quae digt; dafunt yaliquid præftiterit, examine» mus.Nec quid CaroluS ipfe egerit dica tantum deLudouico loquar,cuius con filiorum rationes , cum diuturniôrcm poflcfsionem inltalia retinuerit,melius perfpicipotueruntrtunc facile quis in» tèlliget eum,qua:cunque agenda erant ad im perium retinendum,quod lingug difsimilitudine difcreparet, neglexiflè, diuerfum^ abijflc. Ludouicus Vene» torum ambitione in Italiam fuefat inue dus,qui Côaduentu dimidiam Cifal* pinæ Galliae poflefsionem fibi demerc voluerunt.Hunc acceflum eiusq^conß lij rationem improbatam nolim : Nam cumin Italiapedcm inferendi initium

Î4 '■ NTCOLÄr ifÂCHlAV, faceicvellet,neem ea prouinda vllöS baberet âmicos,imô veto ex return gß ftarumratione Caroli regis, praeclulas fibi omnes cerncrct vias,quas potuitagt; midtiascoac^ïus eft compararc. Etbtc uivnqj cx animo cccidifTet confiliuni,ß in rcliquarum adminiftratione rerutn non erralFet.Partaitaq; Cifalpina Gab lia ab ipfo rcgc,ftatim cam exiftimatio ncm,ÔC dignitatem recupcrauit, quam Carolus fibi detraxerat. Genua ceflerat Florcntini in cius amicitiam vénérant, Mantuanus,ÔL FerrarienGs principes, Forumliuq domina,ßentiuolus, Fauê-tiæ,Arimini,Pifauri,tum Camertiû, Traiani portus reguli,Lucenfesiteffl, Pifani,Senenfcs:hi omnes obuiâ ei pro çelîerant,in c/us amicitiafuturi. Tû Ve peti,fuiiniticonGlq temeritatem facile perfpicere potucrunt,qui vt duas in Ci îalpina Gallia vrbes fibi adiungerent, regem maioris conftituerunt.

• Nunc igitur animo quis perpendat quàm potuilTctminimolabore fuâ rex dignitatem in kalia rctincrc, G quas fu* prapofuimusadminiftrandi leges fep

öarcvoluiflet,amp; quos habebat artiicos fecuros rcddidi(ret,cos^ defenfos cu* raflct, qui numeroóorcs ÔC imbcciUes fum cflcnr,pertimcfccntcs nonulb' po-dficios, alij Venctos, cogebantur p er pc tuo ab ipfo ftarc, eorum^ opera facile ab illis qui potentiorcs reliqui eflènt, fecuriorcmferedderc.

I ucnir,totushis,rontrarius iuifjAlexan* dro pontihcc à fe, vt Raminiatn occu-parct adiuto. Nec ammo prarfcnfcrar, hocconfiliojfublatis amicis,6Cqs qui in illius finum confugerant,fe dcbilitatS In.Sacricolas aurcm tanta rcrum profa narutn ad iurifdicflioncm pontifîciam, qua tanta eis defcrtur authoritaSjaccefquot; fionc maxime prouchiratqj hoc pado, cum labt cœpiflet, pcrgcndum fuit queadeOjVt ad Alexandri ambition! fi-ncm imponendum,nc totius Etruriæ dominus fieret,in Italiam fibi contends dum fucrit.Nec fan's habuit potificios to potentiæ cuexifle, atque amicos ab fealicnaflê,nifi etiam regnum Ncapoli tanum à fe expetitum,cum Hifpaniarâ regepartituseflet^fi«: arbiter totius Ita*

16 NICOLAr MACttlAV» iix cum cflet,focium fibi adlnbuit,vtil' Iius proumciæ viri ambttiófl,amp;fibi ofquot; fenfi haberêt quo confugcrcnt. AdhfC cum tributarium quempiam regem in to regno dimictere polTetjipfc eum pc puilt,altcro inuec?ïo, qui feinde detutquot; barepoflct.

Res fane e natura eft maxime, maxi' tnccp peruulgata,ftudium nimirum acquot; quircndfid^ homines cumfaciûtfmO do pofsint)dabitur eis laudi,vel faltem uitio non vertetur : At quum non pof' funtjS^in id tarnen in cum bunt, lue vh tium,hîc error ineft. Si Gallia fuis viriquot; bus Neapoliminuadere poterat,idfibi faciundum eratrfin minus ,non erat cur illud regnum diuidcret. Atqui fi Ciftl' pinae Galliæ cum Venetis faefta diftn'quot; butio,quôdpcreamin Italiam pedein intulifiet cxcufationem promeruit,li{C (quod ea excufatione baud excufarct) quominus eflet in crimine non eft prOquot; mérita.

Prolapfus itacp fuerat in hos quinc^ errores Ludouicus:dcbiliores extinxe rat,potentioris potentiam in Italia aUquot; xeratjôi extero potentifsimôin cam ilquot; lato,

P R I N C E P S. 17 latOjCoiófttjs Item non dedudis, eo n5 demigrarat ad habitandû. Qui errores poterant eo (uperftite no ledere,riifi SC fextûpcccaflctpeccatum,àVenensnn penum aufercndo » Nam fi pontifidos nonpromouifiet,necHiTpanos in Ira* liantinuexiflet, eos deprimèreneccfTc fuifiet Verùm fufceptis, quæ phmô intenderatjConfilijs, no erat cur ipfe in eorumruinam conueniret:Nam quunt illi potentes efient, facile reliquos om-nés à Cifalpinæ Gallia: expeditione a» uertiflentztum quôd Vcnetorum ad id habuiffent (nullo ibi quæfito ab illis im per{o)a{renfum:tum quodreliqui omgt; nés à Gallis earn prouinciam non adegt; niiffentjillistradituri. Vt autem vtcrqj in eosimpetum facerent, non fatis ha* buiflentanimtRationibus autem prxgt; narratis refpondcrem,fi quis regem di* ccrct,Flaminiam Alcxandro,HifpanuS Verô regnum Neapolitanum vctandi belli occafione cefsiffe. Non cft nimihï quod quis, quid confuse fadu permit* tat cuenire,quo bellum refugiatmon c* nim vitatur,fcd tuo magno malo differ tur.Si qui effent praeterea qui affcrrent, b

tß NICOLAI MACttlAr» Pontifie/datam fidem à rege, deca cXgt; pedit/one in eins gran'am facienda quo îlium matrimonium,ÔL Rotomagenfis galerus ftatueretur. Refpondeo coin locOjvbi de pn'ncipum fide, ôt; illius ob feruationc infra tra(fi:atun

Amifitigitur Cifalpinam GalhaLu' douicusrex,quumad ea praeferiptand egerit,ad quæ cæterûquifibi irr adiun' gendis prouincr)s,eis^ retinendis egc runt. Nec hoc minim eft,fed rationima xime confentaneum,maxime^ percul gatum. De hac autem, quam habui fubieifiam maferiam, colloquutus funi Condiuinci cum Rotomagenfi cardp nale,Valentino(höccnim nominis erat Cacfari Borgiæ Alexandri PontificisH lio)Flaminiam occupante. Italos enim aflerenti belli imperitos efle, Gallos regt; fpondi,regnandi rationem non tenere. Ea enim ab eis fi probe fuiflet intelle-lt;fia,facerdötum potentiam ad earn na gnitudinem non fiuiflent cuehendant Et fane re ipfa patuit, illam S)i. Hifpano rum in Italia p o tentiä à Gallia efle progt; fclt;fiam:cuius denique cafiis abipfisß^ cuetfiis ortum habuifle,

Quarc generale elicitur fententia, ra to,autminimefallax,authorem alienae potentiæ feipfum perdere.Nam eâ pogt; tenriam,aut induftria,autvi ipfe author protülit, quarum vtranque isfufpe(fîâ habet,qui cô procefsit potentiæ.

/\ Dmirationéquisduci pofrct(p«‘ XYCpcdis difFicultatibus quæ haberi videntur, quonupCr partum imgt; pcn'um rctineatur)vnde ortum habuiCi Alcxandrum Afiæ paucis annis potitG fHcjVixcp illo occupât© diê obrjfle: vngt; demerito videri poterat, totum illud inipcrium ad defetfîionem fuifle prolagt; prurum,quum tarnen eiusfucceirores ft hi illud conferuarint.Ncc vlla alia diffigt; tùltate ad illud tuendum laborarunt, ^uæinteripfosmetpræcipuaeorû amgt; hitionc orta fuit.Refpondeo, principa ’üs,quorum memoria adhuc extat, du* plici,eacpdiuerfa ratione adminiftratos *ftucniri;aut vnius principis arbitratu, îuius gratia amp;nbsp;permiflu, reliqui omnes couditionc funt fcrui,ad regni pro-

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 2,

io NICOLAI MACHIAV? curationem vclutiadminïftn opem fc*' runttaut principis et procerum cofih'Or qui non gratia,fed (ànguinis vetuftate, iliumgradumobtinet-Huiufinodi pro ceres ditioncs habent,Ôi^ qui fibi fubi)' ciunturpopulos, quieosin dominos agrtoIcût,5C quodam natural! erga eos amciuntur amorc. Qu! vn!us pn'ndpis dudlu fcruorumcp m!n!fler!o reguntur pr!nc!patus,!ll!s pn'nceps præeftma!o' h cum authôn'tate. Nemo en!m !n rota prou!nc!a eft,qu! prætcr !Jlum fupen'o* rem ah'um agnofcat, amp;nbsp;fieu! alij morent gcr!t,!d tanquam adm!n!ftro,adfcr!p' rit!o^fac!t,nec funt !1I! vllo pecuüarla-' more afFe(fl!.Horum duorû regni pro* curand! generum exempla in hacno* ftra tempora !nc!dunr,T urea Sd Gallia* rum rex.Turcæ tota impcrij fummapo teftaSjVnius principis nutu regitur, cæ* ter!condirioneféru!. Atque inpraefe* ifluris diftributo regno,diuerfosaile* gat adm!n!ftratores,SCpro an!m! fui vo luntate abrogat,fubrogat^.

Verùm Galliarumrcx pofîtus eftii» medio antiquæmultitudinis dôminolt; rum,quosagnorcuntpopuli e!s fubic*,

P R r N C E P S.' Il dijamp;Jbencuolctia completfîuntur.rerp ncntfuam authontatê,quam,ab dsrex fine periculo auferre non potcft. citca vtrunque eius generis ftatum,qui animo reputat,is Turcac imperium ocgt; cupaturusjdifficultates pfFendet,fed eo dcuido,nulla eft difficultas, quomi* nusretineatur.

• DifRcultatum caufæ,quominusTur cæ imperium occuparipofsir, in eo ver tuntur,quôd quiillud occuparc moli* tur^liaudpoteftà principibus illius re* gni eô vocari, nec in fpem adduci coru qui ilium circumftant defelt;fîionc,ince* ptûfacilius redderciquod ex bis, quas attigi fuperius rationes profîcifci videgt; tur.Nam quum omnesfînt eius manct pia.eiœdcuincfïi multô difficilius corru pipoffunt:amp;fi quidcm corrumperen* tur,paruminde tarnen vtilitatis fperari polïetjCumipfiexallatis fuperius ratio nibus, populos fecû trahcrenopofsint.

Qiiapro P ter Turcam imp etituro,il* ' lum fefe collecflum, cogitandum eft ie elfe inuenturum,fie magis proprijs virV ^us.quàm aliorum ftudijs,amp; ieditioni* gt;nbsp;Iperandunueo autem debellato, a*-

ii NTCOLAÎ MACHTAV.' ciecpfufOjfic vt exercitum rcficere nC* qucat,nihileft, quod præter principis ßirpciTijßt prætcrca ttmcndumrqua eX tin(f}a nemo cft(cætcns apud populos fide,Sc 4uthoritate carentibus) de quo, quis quern timcat reliquum. Et quem' admodum ante partam viôonam nufi lam in eis fibi afdfcêdis poterat vidof fpem collocate,itafecundum illam ,no eft quod amplius de illis reformidet. His contrarium accidit in regnorS ( vti Galliarum eil)procuratione. Facilis nim tibi afeifeenti aliquem ex primarijs patebit in ilia acceflus : in da nimnunquâ no inueniûtur,qui an m) offenfi res nouas moliri ftudeat. Hi ob eas,quas fupra diximus rationes adib lud regnum viam tibi apcrirc,atque vfi (floriam expeditiorem reddere pofsut, adquampoftea tuendam difficultates iam adfunt pene infinitæ,non modo eu cis, qui tibi fucruntauxilio,verùm â'cu illis, quos opprefsifti. Non fan's habet principis fanguinem extinxifle,fupcr'' îùntetiam primarij illi,quinouarumft3 tus conuerfionupi authoresfefe conlH tumu,quibusquumfufficcrc non pHquot;

P R I N C E P s, ’ fis,nec extinguere, illud quandocuncp fcfe occafio ob tulerit,ami ttis.

Nunc fi fpctfles quo in genere admi niftrationum fuerit illud Dari) rcgnutn Turcæ admodum fimileinuenies.Hac de caufa Alexandrum oportuit in illud totum impetum facere,eumcpcaftris c.' xuete. A qua vitfforia mortuo iam Da* tiOjfecurum illud imperiû, ex his, quas fupra collcgimus caufas,ad eum côcef* fit.Succeflbres veto eius, fî concordes fuiflent,plané otiofi eo frui plané pote tant:nam nihil tumultus in eo fubortCc eft,^quodipfimetinter fe excitarunt.

Vcrùm quiinftar Galliciregni fie co ftituti funt dominatus,fieri non poteft, vttampacatépofsideantur. Hinc cre* bræHifpaniarum,Galliarum, Ô6 Græ* ciæà Romanis dcfedioneSjquôdfrc quentiores efiènt in illis principum di* tiones, quarum memoria quandiuvi* guit,de carû poflefsione Romani fern* perincertifuerunt. At potentia Ô6 diut turnitate impert) deleta earum recor* dationCjfecurumius pofsidendi, fecuri habuerunt. Atque deinde fecundum quam quifqueillorum fibiin partis pro b 4

24 NICOLAI MACHIAV» uincrjs peperifTet authontatem ( cuattt inter Çc beUnm gcrentcs)illarum quocp partem fecum nähere potucrunr : «dep propterc3,c|iiodveten'5 prina'pis fubla ta ftirpc,quam Romanos agnofcebant neminem.

His itaquc pcrfpcdlis,ncmo Alcxan dn' explicati cómodi in renncndo Afiç impen'o admiranone capietur,neq5 dit ficultatum,quas complures principes habucrunt ( vt Pyrrhus amp;nbsp;alij multi)in retincndo quod eflet lilis partum. Id e--nim non vidorisaliqua exiguavclfum ma cucnit,fed pro reifubicaae difsiini/ Jitudine varictatc.

QVOMODO Cl VITATES,AVT princtfgt;atus rcgi debeant,fjui fuis legibus er lihertateuiucbiint.^ Cap. V,

PA rti dominatus, fi ex' veten' cofue tudine libera fuerit,0i;fui iuris vive dl ratio,in co,vt ius tuu rerineas,triplex ahcnurmodus.Primus, vtillum peni* tils cuertas: Alter vteo ipfedemigres nd l)abirandum:Ppfircmus,vtfiiis legi bus ôt' hbertate(annu?m duntaxatpen fionein exigens ) finas ilium vitam de* gcrc, Paucof wni Kcm ibi.qui illu domb

natum tibi in amicitia confenratum cu* ret,conftituas;qui dominatus cü à prin cipe fit ibi locatus,nouit fine eins amici tiaamp;:potentiafenon pofle confiftcrc, obnixecp omnia proptercafibi facien* daexiftimabir,quo ilium illi tueatur.

Spartiatæ arque Romani exemplo nobis eflcpofrunt. Athenas Spartiatae obtinucrunt,amp; Thebas: ibi^ paucorS dominatu conftituto^amiferüt tarnen, Romani Capuam,Carthaginem,ÖCNu niantiam cenfuerunt dclendas, non a-miferunt.Graeciamfere ad Spartiatarü modum rctinere voluerunt, nec abro* gatis eius legibus,eorum votis refpon-dit:fic, vt ad earn retinêdam coadii fint multas in ca prouincia vrbcs cuertcrc. Quocirca nullum confilium tutiusafFer ri poteil,quo fecurè pofsideâtur, quam cuerfio.In cuius cnim poteftatcmvenit ciuitas, fuis legibus que fit afsucta vita duccre,nec is euertendam putat, illam fecuerfura cxpcdlet. Semper cnim de* feifeendi tempore habet,quo confu* giat,adfuosnempe illos prifeos ordi* ncs,qui ncc temporis diuturnitate, nec bencucioium coUationc vnquam obli-b f

KTCOLAI MACHIAV. utom' tradi poflunt,amp; vt quibus fiat, qm'cquid profpfciatur ( non diftradis, ac dtlsjparis habitatoribus)nunquam illud libertatis nomcn,inftituta^ nbsp;co

rum antmis exciduntjSC ad omncm re* rum euentum,ftati'm eô fitrcditio:velu ti à Pifanis poft tot annos à feruitutc ib Ia,ad quam Florentmi eos adcgerantft «fturn vidimus.

Verum ciuitatcs,autprouinciæ,quæ fub principe, cuius ftirps tota perierif, parère funt aftuetæ,liberam viucndi ra--tionem non norunt,vt ad arma capien* datardiores habeantur,facilius^ prin* ceps eos fibi conciliare,SC ab eis fefeca riorem reddere poteft,Partim enim O' bedireconfueuerunt,partim amilfo ve teriprincipe,in cius locum, quemaliS fufficiant,inter fe non conueniunt.

At in Rebusp. vita eft diuturnior, ogt; dium maius,maior uindicftæ cupiditas, nee veteris illius libertatis memoria fi* - nit, aut eas finere poteft, vt con» quicfcant,ita vt fecurior fit ra tio,qua aut excindantur, autibirefidea*

, P R r N C E P s» 17 t)E NOVO P R 1 N C I P A T VjQV I proprijs drmis cr uirtute acquiritur Cap. VI.

Ne qucm capiat admirano, fi ca qu5 fuin de prinetpatu prorfus nouo inftituturus orauonG,illuitriacû princi* pû tum principatuû profciâ cxcmpla» Cum cnim homines aliorum peruaga* tas vias ineedant, amp;^imitationc in fuis adionibus procedant,nec prorfus ta* men aliorum vias tcncrc,aut quorum i* mitaris virturc confequi pofsis,viri prix dentis cli,femper præftâtium virorum iteringredijSC qui excelluerunt cos ma ximeimitarirnelivirtus propria cô no acccdiqaliquid faltem odoris affletur, prudentium fagittariorum cxerriplo. Qui quo ad feriendum intendunt, Ion* glus elfe çonic(fîâtes,fuicp arcus vi quo ufqueferiat cognita,altius fibi feopum proponunt,quàm vtfitmetaadhocde ftinata:non quoad tantam altitudinem fuo roborc,aut fagitta eû impellant,fed vtdudualtioris kopi quo collimarunt peruenire pofsint.

Principatum proptcrea,omnino,qui in ditionem noui principis,cui jam pro Wratio dus eft délaça,concefsit,plus

as NICOLAI MACHIAV, minusve dtfficultatibus ad cius confer uati'onenj perinde confltdari dico,pro vt qui ilium eft adeptus , plus minusve virtute eft cumulatus .,Et quoniam ta* bsreieucntus,quo quis ex priuata fta* tus fui conditione ad imperium erigi* tur^pracfefert virtutem quandam,aut fortunam,vtraqueharumduarum non nihil ex difficultatibus,quibus afficitur mitigarividetuntamen qui minus for* tuna: infedit fauori, is diutius fefein principatu conferuatum tenuit.

Parit etiam expeditiorem facultatem quodpn'nceps cum alibi dirionem vl* lanonhabcat,adigitur,vt eo demigret præfens adfuturus ad habitandum. Ve rum vt ad eos,qui non fortuna, fed fin* gulari virtute in principes funt euedi, veniamus: excelletiores dico fuifle Mo fen,Cyrum,Romulum,Thcfeum, ÔC id generis alios.Etfi de Mofe no eft quod loqvamur(vt qui duntaxat, quæ fibi di uinitus fuerunt à Deo pra:fcripta, purç fuerat exequutus)nihilominus ob can» gratiam, qua Dei colloquiodignaba* tur,meritô quis eum admiretur. Atqui Cyrura amp;reliquos,quiregnafibi pepe rerunt,

rcruntjS^ conftituerunt,fi quis confide rctjOmnes admirati'one dignosinue-hiet:ficp eorum cum Mofis, cui rantus contigit præccptor a(flionibus,amp;peca haribus ïnftitutis conferantur, haird dif fitnilia videbuntur. Atq; corum rerum geftarum,ôlt;^ vitae ratione perpenfa, nihil quam occafionem à Fortuna eis fiiiC» feoblatamfentiemus, quæ occalîo fe-cultatem præbucrit, quo earn formam induccrent,quam fibi fore aptam I'udi-carunt. Qjiaoccafione femotacorutn animivirtus extincfia I'acui'flet, QC fine virtute occafiojfruftra Fefe obtulilfec. Neeefl'arium itaque Fucrat,Ifraeli'ticutn populum Moficaptiuumin Aegypto tencri,ab ipfisœ Aegypttfs oppn'mi, vc duro fcruitio fi icuari voluiflent,ad illS fequendum eflènt animo lam afFcdîi. Peropportun um fucrat Romulum vna Alba non capi,6C recens à partu proijci amp;nbsp;exponi,quo Romano imperio poti-feturjamp;tantacciuitatis haberetur con-ditor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Cyrum,ncccflefuiC Perfas Mcdor3 imperio inFenFos,Medos^ip(bs diuti-« Wapaceamp;ociOjtummoUeSjtum cfFce-*

Excrete animi fui virtutê Th cfe o no dabatutjm'n vagos difperfos^ Atlicni enfes inueniiïèt.Feh'ccs lairur hæ occa' JioneSjhos viros cnecct unctiprs aurcrrt cccafio eoriim ani'mi inrtute præftanti, fuit perfpeôa Si cognita, ex quo eoriï patna,tum nominis amplitudinê, tutn ïumrnaiTi fclicïtatem eft confequuta^

Qui horum exemplo virtuns duôiï ad imperij procurationem euchuntur labore rcrum pohuntur quidem, at pat tum fumma facïli täte pofsident. Ex nogt; uarum etiamlegum fanlt;f}ione,ô(^con* ftitutionum modis aliqua ex parte fub/ oriuntur,quæhabcnturin acquirendo principatu difficul tares,quod fciJicet i' pQs pn'ncipibus necefsitas illarum rn* duccndarum afferfur, quo eorum ditio fecuritas confirmata nitatur.

Confiderandum quïdem eft, nrhildifll cilïus ad traôandum,nihilïncerrius, vt obtjngat,nihil denique pericuîofius vt verfctur, quàm induccndarum legiim nouarum fefc authorê confbtuere.Qui cnim primus eas fancir,infenfos omncs Ülos habet,qui ex antiquis inftitutis cogt; inoda

P R ï M C t P S, rtoda capiunt. Quibus vcronouiferô ordines vtihtan forent,fngidi defenfo* rcs apparcnr.Qiiitcpor,tum aduerfâ* riorum metu, quibus leges fruôuoiæ, ac beneficæ habebantiir,tum ex homtgt; num incredulitatc,qui nunquam nouæ rei fidem habcnqnifî Hrmam expen'en-tiam inde profedfani vidcant.Hinc or* turn habet,vt quoties aduerfarijs inuagt; dendioccafio fcfeoffert,id faóliosca* guntn'lli veto frigide defenfionem fufci piunt,fic,vtfimul omnes periclitcntur.

Expendendumeft iccirco,fî probe hanc partem difciiffam volumus,an ifti noui legum conditores, fcipfis Tantum nitantur,an ex alrjs pendeant:id eft, an vt pofsint quod inftituunt,effelt;ftû red-dere:alios rogare fit opus,an pofsint fogere. Si primum,nunquam non pef* fum abeunt,necquicquam ad effedfunt deducere poflunt. V erùm vbi à fe ipfis pendent,atque cogéré poffunt, iâ turn ^ft,quum rarô periclitantur.Hincfaôû ^ft,quos praediximus armis inftrudfos, 5ns omnes vidforiam reportafte.Porrd *ncrmes,domitos perrjfle. Nam fecun* ea,qug didfa fiïnt,populorû etiam

ingeruum cit vanum,0L ïnconftans,5(f vtah'quid pcrfuadeaturjUihil eft nego* tij :at in recepta perftfafione vt perftent difficile eft. Propterea ita inftrudS efft oportet,vtvbi corum fides conciden'f, hanc ipfam neceftitas illis exprimât, vif que extundat. Mofes, Cyrus, Thefeus, Romulus nunquam inermes fua confit tuta tandiu feruanda curare potuifset, vtinoftra tempeftate Hieronymo Sa^ uonarolæaccidir,quiftatini à multiW' dinefidem deferente,cum nonhaberet quoillamin accepta fide retineret,neC nondum perfuafos adigcrepoffct, in^ pfis legibus innouandis perijr.

Quapropterhuiiifmodihominescoi nando,agendôlt;ç maximis confiiefian-' tur difficultatibus. Porro eorum pencil la(quæ tarnen animi virtutefuntfupc' randa) in admmiftratione Confiftunt verum illis cxantlatis, ac veneratioae digni fiaberi ccepti, extindis randenr ijs^qui fua nafura muidia flagrabanrpo rentes permanent,omni pcriculovacd honorati,Sc Felices.

P R I N C E P s, 55 fit proportion? habiturum.Id critHie-« ton Syracufanus.Is ex pn'uatoin Syragt; cufarum principatû fucrat cue(flus,ncc quicquam tarnen habuit,quod fortunç acceptSferret, præter occafionê. Syra* cufani cnitn oppreisi,duccm ilium créa tuntjid caufam attulit, vt mcrcrctur eo* fum decerni princeps. Qyi etiam in pri «ata ita virtutc excelluit,vt qui déco fcripferunt ■, nihil ad regnandum illi de* fiiiflè præter rcgnum,aircrunt.Hic uetc rem militarem difciplinam abôleuit,no «am inftituit, anti quas amicitias defe* ruit, nouas com plexus. Atcp vbi ÔC ami citiam, 8i militum manum le habere in poteftate cognouit potuit his ialt;fïis fimdamentis quicquid uellet cxtrucre» Sic, ut adcptio, magno, poflclsiö,nullo eifteteritlabore.

Vi duntaxat fortunæ afflatu po-» y, 2 fita priuata conditione,in princi pes enguntur,nullo, vt eô pcrueniant, atplurimonegotiofit fefevtin princi^ patu fuftineant, ac in ipCo progicflù nul

lam incürrunt diffîcultatcm, quandógt; quidem co aduolant; at vbi aflcden'nt, tunc Si labon'SjSC ncgotfj mul tum adna feit irr. Hl fàncfunt,quibus aut pecunia^ aut donantis cuiufpiam liberalitatc, alp qua obuem't lun'fditflio, vti copluribus «n Græciæjin Ioniæ,amp; Hellefponti ciuî tatibus aeddit: vbi Darius ad fuä ipfius falutem gloria, multos donalTe prin^ cipatu confiât. Qiio ettam modo ùnpe ratores olim per fordes mfiitibus corrii ptis, ad ïmperîj procurationem erigC' bantar. Hi fane arbitrio,â^ eorum fortu na fimplicitcr pendent, qui cos in eum honorisgraduadduxerüt. Vtrunqjph n è res eft p erqua volubilis inconftäs, nccprætcrea ilium gradum tenere,aut fciunr,aut poflunt:quandoquidcm,nifi quis fummo ingenio, fumma^ virtute lit prxditus (priuata Fortuna femper c$ vixerit) erationenon efi,vt imperare feiat. Nec inquam poteft : nam viribus, quæ amicæ rint,amp;tîde penitus caret. • Ad bæc,rcrû ftatus,qui fie repente,Sc (ubito erûpûtjVti naturæ cæterà omnia, quæortu, ÔCrepentino quodam incre* inentofîunt^,nec radices agere,necgyx

’ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;......CO

PR IN C Ë P S* ' to fcfpondeant habere poflîinfjquomi îïus primo quo^ aduerfo têporeexrin guâtur ; nifi lam, vt dicflum eft,qui fic in principatum funt elan,tanta virtute lt;ellât,vt ftati'm normt fefe ita comparât dos, vt quod Fortuna eis in finu demifit €Ompledendum,tueri,acfufttnerepoP fint, attp, quæ alij ante delatum princigt; patum fundamenta pofuerunt, ea ipfi tandem poftea curent iacicnda.

Inhuncduphcêmodû,quo quis Fortuna,aut virtute in principe erumpit,du plex exemplum memoriæ noftrætem-poribus exceptum proFerâzFrancifcum Sfortiam Fcilicct,ôd CæFarem Borgiam. FtanciFcus omncs modos perfequutus ädeärem idoneos fumma etiä virtutc,è‘ priuata conditione ad Mediolanenfis* irn pcrq Faftigiü peruenit,quod^ tot cu tis Fuerat adeptus, minimo negotio tue ti,acfuftinere potuit. Cæfar vero Bor-gia(cui vulgo cognomc Valetino Fuit) nfiomnc opera adhibuit,6lt;eaomnia curaflet facicnda,qug à prudenti Forticp ViroexpedFaripoterantjVtinijs ditio* nibus,quas arma,amp; aliéna Fortuna congt; * cclFerant,radices afiigeret,nihilominus

cum paterna fortuna, qua ad pn'ncipa* tuni fucrat cuetflus, vna ói. ipfe conci' dit.Qin’ enini imtio(vt didum eft)fun* damentanon ponit, ponètquidem (li* eet non fincarchitcdi incommodo èi. di1cn'mine)fingulan'quadam virtutcïn poiïcrum lacere. Sïitacp principis Vagt; ientini progreflus confiderentur, facile pcrfptcietur,quàm optima adfuturant potentiam ipfc fundamenta fubfiruxe^ nt:quç ncquaquam iuperuacaneû cxagt; minare. Qtiac enim meliora nouo prin* cipi praecepta tradi poflent, quam eius atftionum exempla equidem nó video. Atqüi fi cius difpofitio rerum ei nihil adiumentiattulit, id non eins culpaac* ciditjfcd extraordinaria quadam,ex-* trema fortunæ malignitate.

Alijs ex altjs turn præfcntibus,tunl futuris difhcultatibus Alexandri Sexti animus diftinebatur, cum fibi potentia autfium filium percuperef. Primum no videbat, quaratione illealiquoprinci-patu, qui pontificiac iunfdidtioni non fubenèqomari augeri^ poflet: fi verô, quæ pontifictj iuris eflent ad ca furri* pienda fe conuerterct, fciebaqncc Mc* |

diolanenfem prindpê,nec Vcnctos id f fie pafTurosn’am^ Fauêtia,atcp Arimû numinVcnetorS ditionc conccdèraiif, Pcrfpiciebat praetcrea Italica arma, quæ priuatim ftiis commodis fubfcr* dre poteranr, in corum manu eflc,,quigt; bus Saccrdotum potêtia, quominus ilgt; lis fidere poHet/ormidabilis craru'n Vr finorum nempe,amp; Columniorum fami lia,necnon corum fcdtatorum pofita» Turbandi propterea fuerant ordines ilgt; lijattçltalicæres confundcndæ, quo ali quarum partium in ca prouincia domi* nusfierct:quod quidcm nullius luitnc^ gotij. Reppcrit enim Vcnctos,qui alijs de caufis impulfï, animum eô vcrterât, ''t Galli in Italiam iterum tranfmittci et: quod tantû abfuit vt Alexander fit aucr fatuSjVtLudouici regis conftitutione Watrimonijjfacilius reddiderit.

Auxilio itaque Venctorum,atqj Aie Xandri cofenfu, rex Italiam rcpctqt:ncc PnmùmMediolanum appulit,quôd ad Raminiam expugnandam ci authorita teregia adiudicatam, copias ab Rege obtinuit. Parta demum FlaminiaCo^ lumnijs^ attritis,cupicns Valentinus

38 NICOLAI MACHIAV» illam tuen, atq; ad maiora fi qua poffet progrcdi, duo illum intefturbabätuiini propria arma,quç infida ludicabaqturn Galliarum regis fibi dubia voluntas. Ti mebatiiimirum Vrfinorumarma, qui' bus hadenus vfus erat,ne fubtraheren' tur : nee folùm impedirêt quod fibi ad* iungi moliebatur,fed Sgt;C quod efiet par* tum,auferrêt,Regcmm ipfum, ne ident faccretjVerebatur.De V rfinis iam fpeci men ceperat, cum expugnata Fauentia Bononiam eft adortus : tune enim illos frigide fe gerere confpexit, Porro quid animi eflet Rcgi,iam inde tune praefen' feratjCum Vrbinatium principatu occu pato, Etruriam inuaferat : à quo incC' pto Rex eum reuocauit.

Hacde caufa Valentinus animo fta* tuerat no amplius à for tuna,aut ab alic' nis armis fibi cfle pendendum. Quo* circa Vrfinorum, ac Columniorum pat teis Roniac attriuerat : Nam omnes qut illis adliaerebant nobiles Romanos ad fe pertrados, vberioribus flipendijs ac rerum gcrendarum munqs,pro cuiuscp conditione excepit: vt paucis intcric' dis mcnfibusjilla aninii eorum prop ƒ

P R I N C E P s» 5gt; fio partium refrixit,tota^ ad Valenti-num fcfe conuertin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) ‘

Ad hæe occafionc,qua Vrfînos per-deret ( Columnrjs iam difperfis) expe- ' (îlauit qua féliciter oblata , fcîicius in rem fuam cft vRis. Cognito nanq; ( fed ferô ) ab Vrfinis Valentini, atqj Ponti-ficis potentiam fibi cxcidio fore, concilium Magione in agro Perußno indi-xerunt. Qiiæ res Vrbinatium defcdlio ' nem,Raminiç tumultum,ipfi vcrô prir» cipi Valentino infinita cxcitauit pericu larquæ omnia Gallorum auxilio fupcra uit. Vcrùmvbiad ilium cxift/matiofe retulilTet, Galliæ cxterorum^ diffifus opibus, ne amplius illas cxperiri coge^ retur,totùs ad lallacias, fraudes^ ftruê-das fe conuertit : ac eô vfcp animum fi-mulatum gefsit, vt Vrfini fccum,au-îhore Paulo, in gratiam rcdicrint : crga quem Paulum nullum officiorum genus , nullum necefsitudinis ius, quibus ilium fecurum rcddcrct, omifit,vefti-bus,pecunia , equis donatumcfic, vc corum imperita fimplicitas in illius po-teftatem, eos Scnogalliam occidcndos attraxcrit.

His jgitur pn'manjs dclens,eonini partium fecflatoribus in fuam amicitia addudïis, fan's firma fundamenta ad po tentiam comparandâ fubftruxeracFla' minia occupata, Vrbinatium principal tufubadOjCorumi^ populis,quod non nihil felicioris flatus ( vt eis vidcbatur) deguflaflent, ad Cuâ. amicitiâ adiundis» Et quoniam hic locus dignus efl, vt quem quisobferuet, ac imitctur,pra:^ termifium nolim. Poftquam Valentü nus Flaminiæ rerum eft potitus, eam^ â nonnullis tenuioribus tyrannis tcneri offcndifièr, qui^ fiibiedlos populos di fpoliatos citius, quàm emendatos diini fiflent, difcordiarû præterca, qudm con cordiæmaiorcm præbuiflent licêtiam, vtiam totam prouinciamlatrocim)s,ri/ xis, oC omnis infolentiaî genere refer/ tam ccrncret, iudicauit aliqucm ibi legi timum rerum flatum conilituendum: quo ilJam pacatam rcgig^ veluti poten tiæ m origerajn redderet. Ob id Reme/ rum Orcum virum crudclem, acprom/ pium, penes qucin efièt fumma potc-iraSjîih præfccir. Hic breui têpore pro/ «inciir tranquiliitatcm, concordiam^

— ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumma

P R I N C E P s* 4t fumma cum exiftimatione r eftituit. Ad hec vifum eft principi in rem fuam non cflè, immodicam illam fui præfeÆ au* thoritatê : Timebat enim ne ilia in odi3 incurreretjca de caufain media prouin* cia, judicium quoddam rerum ciuiliunx conftituitjCui iuris, amp;nbsp;vfus fori peritifsi* mus præeflet aliquis, quo in loco fingu lætotius prouinciæ ciuitatcs fuû habe* rcntaduocatum, Sgt;C caufarum atfforcm» Cum autem feueritatem illam non* nihil odij fibi conflafleanimaduerterer, vtillud exanimismultitudinis deterge tetjfecp purgaret, atcp in primis omnes fuiftudiofos efficeret, oftendit, fiquid ûcuitiæin prouincia fuiflct admiflum, idnonfeauthorCjfcd adminiftri acer* biore natura fuifle faôum. Atcp adliâc ïemornandâ occafione arrepta iudicc fllüin duas parteis difcifsu fummoquo dam manefrufto ligni,ac cruêto gladio ad cius latus aptato, in Caefennatiû medio foro ftratum deponcndum curauit» Ferûiftudfpcôaculum momcnto tcm poris effecitjVt fibi populi fuifie fatisfa* dlû putarêt, amp;nbsp;in ftuporcm vcricrêtur. Vcrùm vt cô redcat oratio, vnde di*

grcfîà eft, princcps ipft cum fe fans ma* gna potên'a aucftû cerneret, ÔC periculi* præfentibus (quod ex animifententia probe armis fefe inftruxerat,fiC que mefibinocitura videbâtur extincfia la* cerêt)aliqua ex parte liberatû, reliquus crat (ft CÛ his,quæ fibt partg eflent opts ad maiora ^gredi venet)qui liabebatut ad Gallos refpeeftus. Animaduertebat cnim Rege,qui ferô erratû fuQ agnoue* rat,id no cóccfTuru.Nouas iccirco ami' citias co parare: fub Gallorûaducntuin I'egnSNcapoIitanucotraHifpanoSjqm tSc Caietâ obfidioe premebât cûGaÛis vacillate, ac illud animo obferuare fuo, quo paefto fe tutS ab illis præftaret: qæ fane ex vo to cccidiftct, fi Al exâder vita -CÛ morte non comutaflet. Haicautêad res praefentes fucrût eius reru geftarum confüia.,0^adminiftrâdirationcs. Qiis veto adfiituras fpceftabât,illud ci dubiS •crat,an nouus pontificiæ dignitatisfuC' ceftc»r,ei futurtis eftet amicus:amp; quæ pa ter Alexâdcr cocefTcrat, is adimêda ten taret. Vt aut hoc fe metu libcrareqqua' drupliciid ratione moliri cogitabat.Prt mûomniû,quos difpoliafietnobiles,vt coru tota ftirpê excindcrct:quo omne®

îædcndi fui occafiones futuro pontifici , prçnperet.Preterca,vtomnibusRoma nis patnïiæ gctis fibi amicitia deuindiis coru ope pontificis animû fræno copcf ceret. Deinde Sacerdotû coUegtû ad ic Omni qua poflet ratione pcrtraheret,filt;gt; biqj conciliaret : tS demu tantfi imperi) ante obirû patris fibi adiungeret,quâto fuo Marte primæ cuicp impreCsioni pof fetrefiftere. Ad fine vfqi,hofô tria,cuni Alexâdcr morte obiret, pduxcrat:quar tûpenècôfeceraLQuandoquidêquot^ lt;iuotpotuitnobilcs afl'equi, paucis ela* pfiSjOês trucidauit.Iacp patritiâ gentem K-omæfibi deuindtârcnebat: tû Colle^ gij maxima parte habebat fibi fufiraga* ïutâ. Porrô animo ftatuerat, quo noua fgt;biimperîjHeretaccefsio,totiusEtruriç pdncipatûoccupare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perufiniin

fe ditionê concelTerâqetTraianus por tus.Pifani aût in eius fidê SC cliêtelâ fefe fontulerât,amp; tanquam nullâ effet habi* twus amplius Gallorum rationcm(nec cnim debebat illis iam fpoliatis regno Ncapolitano ab Hifpanis,ficvtvtricç adigerentur ilium fibi conciliare)proti* Pifas infiliret. His pcradlis, Lucen* ‘CSjSenêfes^ ftatim cedebâqtum ob in

NICOLAI MACHIAV. ' Florentinos odium, tum ipfius princp' pismetu. Cæterùm Florcntinis nullus dabaturelabêdi locus. Quod fi eucniP fetjVtire vera co ipfo anno,quo Alexagt; der c vit3 difccfsit,eueniebat,tantum vi rium fibi adiunxiflet ÔC authoritatis, vt foa ipfius potcntia fc fuftincre, ac tueri potuilTet : ncc fortunac, nec aliorum o* pum, fed fuæ virtutis, SC potentiae au' fpicia fequuturus.

Scd quintum poft annû, ex quo gh' dium diftringcrc coepcrat, Alexander naturae concefsit,illo duntaxatin fla* miniae imperio probe firmato, cætera dubio, îcthali morbo correpto, inter duos potentifsimorum regum exercf tus fibi infenfos relicfto. Incrat principi tanta animi ferocia, ÔC clatio, ÔC vfque adeo probe tcnebat quibus artibus ho-’ mines conciliandi, quibufue pcrdendi cflentjtamcp firma crant,quæ breui tern poris fpatio ieccratfundamcnta, vtnifi in fc illos ingruentcs cjcercitus habuif fct, vcl faltem aduerfa valetudine non fuiftet dctentuSjOmnem difficultatcm fuiflet fupcraturus. Quod autcm cius fund amenta firma cfl'ent,illud perfpi* cuum

aium fâcit,quod ad m cnfem totum Ha mima ilium cxpelt;fiauit:R.omæadmo* dum fecurus manfit:aducntâtibusitem eo Balionibus, Vitcliijs, amp;nbsp;Vrfints, ne^ motaménin eum iam moribundum efi: rcpcrtus,qui fe illis coru'ungcret.Potui't fanèfinonqucm vellet, at faltem ponti fieem non creari, quem ipfcnollet. At-* qui fi cum Alexander è vita difeederet, ipfe profpcra fuiflet valetudine, omnia explicata,omnia plana reddidiflet. lâcp eotempore, quo Iulius feeunduspon* tifex Maximus fucrat crcatus, mihi di-itérât, fe ad omnem rerum euentum, quem à patris morte futurum putaref, longe in pofterum profpcxiflc, atq? te-•nedia comparafle : illud vnum dûtaxat fe præterqlTe, quôd fciliect nunquam putaratiub eius morte,fibictiam cum morte elTe confligendum»

Omnibus itaq; principis Valentini harum rerum geftarum rationibus in fummam addudiis,non video,qua in rc eumreprehendam: Imô omnibus po-tiusimitandum proponi illis exiftimo (vt ego feci) qui ad imperia,fortuna du ceA alicnis armis funt prouedi. Aliter

4lt;S? NICOLAI MÄCMIAV. cnim cummagnoSjSC elatós animos gß lerctjtUümanimf pro po fin's ad altiorJ tmpcllcnnbus,rem fuam adminiftrare non poteratiVïtæ duntaxat Alexandd brcuitas cius^ ipfîus infaufta valetudo illius confilijs eft aduerfata. Quamoh rem,qui in eo, quem recens eft adeptus principatu, neceflàrium ducit fe ab ho' ïhbus tutum afferere, amicos parare,vi aut fraude vilt;ftorem e(re,populi vel be^ neuolentiam allicere , vel eidem me' turn incutere,milifes vt fequantur,fi' mul^ vt obferuent eos qui pofluntjaut funt nocituri p erdere,nouis artibus vC' teres ordines, ÓCinftitutainucrtere,ft' «erum cfle amp;nbsp;grauem,magnanimuffl liberalem,infidam militiam extingucre nouam inftituere,Regumamp; principiï amicitiam conferuare,fic vt gratè te bc' neRcrjs cumulent, vel faltem timide of-fendant,recentiora exempla, quamhti^ Éus principis rerum geftarum confilia Sd artcis, certè inuenire non poterit, Il'* lud duntaxat ei crimini dari pofte vide* iur,quódin cooptationead fummunn pontifieatum lulij 11» eligendi optio-*! nem.arripuit nonbonam». Namfi ele*!

R ï N C E P s . ' 47, ^ionis pontificiæ qua cxpetebat cpm-pos efle non poterat,id faltem fibiinté^ grû relinquebatur,vt impedire poflct quâ ipfe nollcL Nec vnquâ in eâ fenten tiâadduddebuitjVtquifquâexeo Car dinalium numero in Pontificê Max. a G fumcretur, quem ipfe aliquando aliqua affecifTet iniuria : quitp in earn dignitatem cueóluSj ab co fibi timendum puta td. Exiftunt enim höminS in homines iniuriæ,autmetu,autodio quodam.

Qitibus vero inter alios ipfe iniurium fepræftitcrat CardinalisTitulo diui Pc tiiad vincula craqôd ColumniusiCardi ttalis item Titulo diui Georgq, dC Afca-niusicccteiis omnibus id dignitatis fafti giûafTequutis timendus relinquebatuy ptaeter Ilt;otomagenfi,atcp Hifpanisihià quidê ex officio, ôi fanguinis côiûdbq-neq'llivero propter potetiâ, quod efict Galliarûregi affinitate coiûéfus. Ob id ValêtinusHifpanorû quempiâ ad pon fificium illud munus obeundum crearc debueratud autem fi minus dabatinr, in K-otomagenfem fufïragïjs inclinâdum lt;tat,nufquarn vero gentium in Card, 'ï. D, Petri ad vincula ; quandoquidem

48 NICOLAI MACHIAV» qui in ea eft fcntentia, vt exiftimetina^ gnorum virorum inuetcrato odio no* UIS benefici'js obliuionem induci poflc» is vehementer fallitm\

In errorem igi'tur delapfus fuerat Va Icntinus in eo iplb eletftionis genert, caufam^ attulit, qua omnibus tandem bonis,Sc fortunis fuis euerteretur»

I Am veto cum duabus ctiam rations bus è priuato quts ad principatum prouehatur, quæ non prorfus autfortU næ, aut virtuti funt accepta: ferendx, baudillæ præteriri pofte mihi videntut, Sefi de altera diffufius diftèri poftet,vbi deRebufpub. eftettratftatio. Hæaute funt cum aliquo fcelerato confilio, nefario ad imperium afeenditur: velcö ciuis fuorum ciuiü fauore, patriæ prim cipatum occupât. Atque de prima ra' tione difterens, duplici ea exemple, ne id iubeamus laboris , vt de dignitate, aut huius rei indignitate nobis fit dific' rcndum,exphcabitur : primo ex veteti'

DUS, cxrccentioribus altero deRimpto* Imitari enim cuptentibus(fi rei necc{amp;b tas adid adegeht)ea fan's effe ludico.

Agathocles Siculus, non modo c pn Data,fed abicdla amp;nbsp;infima fortuna in Sy tacufarum regem euafit. Is figulo patre natuSjperomnes fuæ fortunæ gradus femper flagitiolam vitam,ac fœdifsimâ degit:Sua tarnen fcclera tanta cum anigt; tni ÔC corporis virtute confociauit, vt ’nimum cum ad rei militaris difciplina âppuliflèt, co per eius gradus deuenit, vtSyracufarum prçtor fuerit creatus.In ^ua dignitate conftitutus,cum iamin snimum induxiflet fuum vt principatu inirct,ac id,œod omnium confenfu fue fit illi conceuum, vt retinerc nemini de-Hindus, ftatuinet,fuo confilio cu Amil-«re, qui turn in Sicilia cü cepijs ftipen-diamerebat communicato, populum* Senatum^ Syraculanum die quodain foegittanquam abqua,quæ è Republi-ca drent,dcliberaturus, ac ad nutum ad id conftitutum iufsit, à fuis militibus o-tnnes fenatores, omnescp è populo di-tioresad vnum interfici:quibus truci-datis, principatum illius ciuitatis occu-d

y» NICOLAI MAdriAr. pauit : ac fine vil a ciuili controuêrfîafî-' lum rctinuit:Et licet à Carthaginenfi-' bus bis focrit bcllofiaôlus,acdcmuni obfidione incluflis , ciuitatem tamen fuam non modo defenfam conferuaquot; wit J fed fuaruni copiarum parte ad dus propugnarioncmrcli(fla,cum altera A* fr/cam cft aggrcfliis, ac breui temporis fpatio, Syraeufas obfidione exemit, Si ipfos Carthaginenfes in extremam ad' duxit rerum difiicultatem ; fie vt pace fa(fla, Africa cflent contenti, Agarhocli verô Siciliam relin quend am dcccrnc' rencQiii itaque huius vin rerum gefta' rum rationes animo rcputaret5nihil,aut parum in cis animaduerteret quid for' tunæforet adfcribendum : quandoqufi dem,vti iam didlum eft, non alienis aii' fprcijs , fed milita ris difeiplinæ gradi' bus,quos infinitis pene incommodis, ac periculis confeenderat, ad principa' turn peruenit : cû^ poftea incolumem vt conferuaret, tot animofa confilia, totep rerum diferimina fiibirc non rc* eufauit.

ujbus mortem attulifle,amicorum pro-« ditorem cgifle : nulla fide,nulla pietate, nulla religionc tcncn'.Impen'a hæ ration nes parare qufdem poflunr, at gloriam non item. In adeundis cnim pen'cuh's, at(Ç ipfis exantlandts:fi Agathoclis vir^ tusfpecQaretur, aceius antmi inperfc-rendiSjtebuscp aducrfis fupcrandis magnitude , non videtur cur inferior quo-uis ducum cxcellentifsnnorum haberi pofsit. Nihilominus dus animi effera feuitia,amp; inhumanitaSjCum infinitis pe nè,acfœdifsimis dus flagitrjs coniun-öa,non paritur,vtinter viros virtute præftantes celebretur. Qiiarefortunæ, aut virtuti acceptum ferri non poteft quod ipfe fine earum aufpieijs eftcon-tequutus,

Actatenoftra Alexandro. v i. Pont, Max, OliuerottusFirmanus cum fupe-noribus annis xtatc puer eflet relid us, ainatcrno patruo, cuiloanni Fogliano nomen erat,educandusfufcipitur:ac ab meuntc adolefcentia Paulo Vitellioin militari inftituendus traditur,vt illius ^ifciplina cumulatus, ad aliquem miligt; pratftantiorem gradum perueniret, 1? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■' ■ ■ ■ di

Paulo deinde vita funóto, auipictfs Vp tellocój eius fratris ftipcndia mcrui’f, atqp breuifsimo temporis fpatio, quód ingcnio folerti éHet, ÔC corpore animo acer,inter primarios fuæmilitiæ,!'’' cum obtinuif. Verum cum illibcraïis Si femilis animi efle exiftimaret, füb alie-no imperio ftipendia facere, fubiji dus animum ea cogitatio, vt fubfidio non nullorum ciuium, quibus pàtriæ ferui' tus libertate charior eiïet, ac VitelliorS fauoreFirmum vrbem occuparct, achteras ad loannem Foglianum dédit,le complurcs annos alienum à patria foif-fe : cuperc ÔC ilium SC patriam fuam ,'a^ que etiam aliqua ex parte, quæ fibi ob-tigiHent patriæ bona obirc, ac rcuifcrC’ Cumqjnon alioconfilio labores lùfcc^ piircr,quàm honoris caufa adipifccndij vtciucs intelligerentà fenec tranfm»' fum,ncc vllum tempus vacuum prætcf miflum : defiderio tencri,co honorific^ centum fuorum amicorum,feruoruffllt;? rquitibus comitatum rem care: Rogai^ itaqijVt cum Firmanis agercnegrauare tur, quo ilium honoratè excipcrcnf. I® cnim nó folùm fibi,fcd amp;nbsp;dit pratcipi^^»

P RIN C EP î. , yj Vf qui fucrit alumnus, honon futurum. Qyamobrcm loanncs,nullum erga tifpotcm prætermifit,quod illi dcberet oflicium: ac à Firmanis fummo cum ho noreeius opera exceptus,ad proprias Sïdes diuertit : vbi aliquot interieôis diebus, qscp omnibus, quæ ad futurum facinus patrandum forent nccclîària,di ligenti cura ftrudlis, lautifsimum conui uiuminftituit, ad quod loannc Foglia-num,vna cum ciuitatis pn'marijs omnibus inuitauit,ac cpulandi cum iam finis çfièt, cætcris^omnibus,quæ in conui-uijs obledlameti cauiàadhibçri folent^ lætitiæ irritamentis femotis, fermones Oliuerpttus aftu quodam intulit graues de Alexandri Pont. Max. deqj eius filijpotentia,atcp de corum rebus ge-ftis : quos excipientibus Ioaniie,SC reli-quis omnibus, aflurgit file ftatim, hacc funtjinquitjde quibus id fecrctiore Jo co eft dilTercndum : atqp in cubiculum fefc recepit,quôloannes reljqui omnes ilium funt fequuti. Necdu confederant, cumccce ècubiculi fecrctioribus locis profilientes milites , qui lognnem, 8^ quotquot ibi adorant trucidarunt. Poft

5'4 NICOLAI MACüîAV. patratam cædcin, cquum OliuerotW« confcendit,ac vibcm totani excurrif,fii premum^ magiftratnm in cuna obfigt; dione cinxinfic ut nictu adadïusetus i'm pena detrecflare baud potuerit,ad citiC' que voluntatcm rem ft a tum, cuius ipfc principcm fe conftituit,ordinauit.Inter fedlis au fem omnibus, qui aut læfi, aut ofîènfi ci noccre poflent, nouis legibus ciuilibus,ac militaribus fefe munijt : fie, vt interiedo duntaxat anni fpatio, quo pn'ncipatum tenuit, non folùm fccurus agebat in Firmana ciuitate, vcrùrq om^-nibus,qui circunftabant,populis fa dus cftformidabilis. Eiusautem expugna* tio diFRcilis admodum fuiflèt æque ac Agathoclis, nifi in fraudem à Valêtino fîuiflct fe illicijCum SenogalliæjVt didu eftjVrfinos cepit, ÔC Vitellios :Vbi aù' num poft patratum parricidium,amp;ipft captus vnà cumVitclloccio,qucm fuo* rum virtutum ÔC fcelerum præceptorê Iiabuitjfrada gula intcrj'jt

Poflctquisin dübitationem venire, qui fadû fit, Agathoclem amp;nbsp;eius gcnc^ ris alios, poft tot proditioncs,amp;imma* nia fada, fccuram vitâ degere in patria

PRINCEPS. , potuilTc,acab exteris inimicis defenfos fefe feruafle, nee vnquam à ciuibiis fuis fuiflêin eos eonfpiratumr' cum alij com plures propter crudelitatem, nunquam potuen'nr,ne pacis quidem,ne dum bel iitemporc ancipitirerum ftatum tene* re. Arbitror hoc yfu venire ex crudeli* täte,qua quis redlè vel perperâ eft vfirsJ Relt;fîe earn adhibitam efle dici poflet(fi quod malum eft, de co quid boni pro' nuntiari daretur ) cum quis nccefsitatc adadus femel tantum quo fecurum fc reddat crudelitatem exercet; nec amlt;-plius in poftcrum in ea infiftendum du cit,fcd in fubiedorum maiorem vtdita* tern vtcûcp fieri poftit commutât. autem perpcram adhiberi dicitur,ea eft qu3cinitio, amp;nbsp;fi rara eft,multiplicatur tarnen tempon's progrcftii citius quam extinguatur.Qiii priorem rationcm fet tiandam iudicabit,is turn penes Dcum, turn homines aliquid remedij, vti Aga* thoclcsjhabere coceditur: rcliqui verd* vtfefe fuftincantjhaudquaquam poG funt. Quapropter in occupando princi patu,illud animaduerfum occupati effe debet,vim omoem ficuiendi femel taiu d 4

5lt;5 NICOLAI MACHIAV,’ * tiimmodo cffundendam,neperpctuo co fit rccurrcndum, ÔC ipfa ab imtnant* täte* celîàrio, homines ad fecuritatem al Hciat, ôf bcnefîciorum collatio in amiti tiam adducat? Qiii autem hoc vel timi* ditatCjVelinconfulto faciundum refo' gitjin earn femper necefsitatem incut' rit, quaeduefium gladium nunquam manu deponat : nec vllum in ifs, quo« fiibiecflos habet, populis fundamêtum ftabiliat : cum nccilli ex recentioribus iniurqs fecuri efie pofsint.Quandoqui' dem iniuriæ, fimul omnes ôi^ femel iunt effundendæ, quominus guftatu perce' ptæ,minus etiam feriant BeneficiavC' rô fenfim funt inftillanda, quo melius fenfu capiantur. Earn quum primis in' ftitutionem vitæ apud fuos princeps torn plcdtendam iudicct, qua nullus K' rum fortuitus euentus, fiuc ad volunta' tem fluat,fiue aduerfetur de gradu deij' ciatfludluantcm. Nam fiturbida teni' pora necefsitatem in ilium dcriuent,fæ' uiendi iam tempus aberit : benigneyc' ro fi quid fecerir,nihil prodeft : id enitn «nuito animo fccifle ducetur, vtrnbil inde gratiæ fit rclaturus.

VErùm ad akeram partem accedcn teS jCum princeps, qui etuis cum fit,non fcelerc altquo, nec quaptam no ferenda violentia , fed fuorum ciuium feuore in patriae principatum abit, qui ciutlis appellari poteft, ncqj item vt eo perueniat neceflarium eft, vti'pfa omni no virtus, velfortuna dcducat, fed po* tius Fortunata quaedam aftutia, in eum, inquam,principatü,velpopuli,vclopti matum fauore afcêditur. In omni enim çiuitatehæc duo inter fe difsidentia ftu diainfunt, fuboriunturep, quod popu* lus fcilicet cupit fibi non imperatum, ne(p à potentioribus opprimi: poten* tiores vero id cum primis obnixe ftu* dent, quo imperitent, populum^ de* primant : atep ex his inter fe pugnanti* bus cupiditatibus, id horum trium in ci uitatibus furgit, aut principatus, autli* bertas,autliccntia. Principatum,vel po pulus, vel optimatcSjCX objata alteri ha rura partium occaOonc, inducût Cum enim optimates vident fe populo refi* .ftcrenô pofle,omnena ç^tiftimationem

JÔ NICOLAI MACHTÄV» in aliquem fui ordinis deriuantjaKjuc cum in principem attollunt, quo eins obtentUjfuos animi impetus efflarepof fint. Populus item nufquam perfpeda, qua pofsit potendoribus ratione occur rijdcuoluta ad vnum quempiam ex fuis aurhoritate, ad principatum ilium eue* hunt, cuius potentia fe defenfum irt Iperanr.

Qtii optimatum fubfidio pn'ncipa* turn fubit, difficilius, quam qui populi ftiffragijs co euehitur, fefe luiiinebit: quoniam cum multis, qui fc circumftat principem agit, qui fe ei pares effe ext* ftimant. Qiiapropter in eos, nec plena, vt effet in votis, adminiftrandi potefta* tem,nccimperandi habet. At qui popU hrifauoread principatum acccdit,re* rumfummam in fe vnum verti cernif, nec vllum habet, vel pauciores, quibus fe circumfeflum videt, qui non prom* pto animo eius imperata fint faduri.

Ad hæc,potcntioribus,nec dignèfa* tisfieri poteft, neqj fine aliorum iniuria: atmultitudini poteft quidem maxime. Honeftior enim finis eft populi, quatn quem fibi ftatuunt optimates : cum ij ‘ oppr

Acceditctiam, quôd aduerfantepogt;' pulo niht'l feciintan's polliccri fîbi pogt; teftphnccps,cum nnniummultt fintrdc dptimatibus vcro, cum pauciorcs hagt; bcanfur,fanè poteft. Quod omnium incommodorum grauifsimum à popugt; lo fibi infcnfo cxpcdlarc poteft pnn* ceps, eft, ncfe defertum ncgligantî at j potcnn'oribus, quihoftcs fint,nonfoJ lùm ne fe deftitutum patiantur, fed etia neilhipG in fe impetum faciant. Cum cni'm perfpicaeiamaior fit in illis,ôôaftii tia,femperantcucrtunttcmpus, quo fe tutos fore fpcrent : ac cos gradus apud ilium quærunt, quem fpcs fubindicat fît peiiorem fore. Cum codcm præterea populo cogi'tur princcps perpétua vitg confuetudinc vita traduccrc,cum optû niatibus non item : cum in co gcncrc multos fubrogarc,amp;abrogate,eis^ di* gnitatem deferre, cam^ auferre quan* docuncp velit,pofsit.

Vcrùmvt parshæc melius cxplicc* tur, duobus modis potentiores in con* Gderationem cadere pofle videntur:an

lt;ÎO NTCOLAI MACHlAV, fcilicct in eorum rerum adminiftrandi ratione penitus principts fortunae fe committunt, an non. Qiii ita prinq'pis fortunae funt addi (fti,nec rapinis inhiat, digntfunt, qui honorentur ac diliga« tur. Qui verô (cfe haud obftringerc vo* lune, ij in duplicem confiderationcni veniunt ; aut enim animi quadam deie* ôione,amp; naturae vitio ducuntur,vt hoc faciant, dC tune eorum opera in rem fuâ tuto princeps vti poteft,tum praefertim fi confilio poUeant. In rebus enim qux ad voluntatem fluunt, funt fibi honpri: in aduerfis verô,non cft quod ab illis fit timend um : aut aftu, ÔC ambitiofo con-Olio fefe obligari nolunt: quod quideni planum facit praemeditatos animos gC' ftare, quibus fui magis, quam principis rationcm hab end â iudicarunt : Ab iftis prineeps fibi cauendum putet, ac inter eos,qui iam aperti funt holies, ducatac cenfendos. Semper enim cum quid ad* uerfi accidat, opem feront, quo ilium praecipitem agant.

Quiigitur populi ad principatu erh gitur,xquum eft,vt ilium in amicitiarC' cineat : quod quidê ( cum nihil is quant ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne

ftc opprîmatur in votis habeat) fine vlgt; lonegotio fiet. Verum optimatum ftu* d'O (populo aduerfante)cui defertur pnndparus in id cure omnium maxime çft incumbendum, vt populum fibi ad* iundlum habeat: id quod efiam faeflu cftpcrquàm facile, fi ilium defendendû fufeipias. Et quoniam homincs cum de fe cos benemeritos videant,à quibus damnum, aut malum fe accepturos pu* tabant, propenfior in cum fit qui fiibie* lt;îîus cft populus, quàm fi fiiis maxime ftudfjs ad principatum fuiflèt eucefius. Multis porto modis cum fibi princeps tîônciliare poteft: qui cum pro fubict^ç «i rtaturamaxime varient, non poteft de cis certa tradi régula. Omittêtur ita* quc;duntaxat illud comprehenfiimvc* lim,principi nimirummaximf fore om* îiium necelTarium,vt populum rctineat inamicitia fibi dcuintftum, alioquin in perturbatis rebus nullum habet per* fugium.

Nabides inter Spartiatas princeps, totius Græeiac, amp;inuilt;ftiisimi Romani cxcrcitus in fe obfidioncm fuftinuit, ab üliscp, pauiam, à^rerum fuarunifta*i

NICOLAI MACHIAV, tum dcfenfum tenun : atque ingrucntc pcricuIOjillud vnum d Qitis fuif,pauco' rum infidias cauere:quódfi populiim liabuiflet inimicum, id ùnc non fuilTét fan's.

Nee verô meæ hm'e opnifoni quis contrarius eat illo ïam tnto fermone prouerbio, Qv i p o P v l A R i innitP turaura,domum ïnluto extruif, lUud cm'm locum habet vbi' ciuis,qui priuatç fit conditionis, populo nititur : at(^ fibi perfuafum habet, cum ab hoftibus,auf j magi'ftratu ipfe foret opprimendus, po pulum fe habiturum hberatorem. Hoc modo fæpenumero fedcceptû fentiet: quemadmodum Romæ Gracchis,F10' rentiæ Georgio Scalæ faeffum accidit. At llprincipatum ïam pofsidet, quieo innititur, dtep penes ilium fit imperandi fecultas, qui^ vir fit ingenris animi, ac nullis rebus aduerfis exanimctur,nub lo^ aliarum rerum carcat apparatu, animi magnitudinc, nec non fuis infti-tutis multitudincm vniuerfam retincat animatam , hand fe deceptum intellF get, fcntict^ quæ ieccrit fundamenu ftabili in locolûcalîe»

Pfriclitari quidcm folentciusgenc* fis prindpatus, cum è ciuili ad abfolu-turn imperandi gradum aldus euolare contenduf. Qjioniam hi principes, aut per fe imperium exercent, aut magifira tuadminiftro. Hoe poften'us iinbecib liorem, ÓC magis pen'culis obnoxium fcdditeorum principatum. Ineoenim gradu confiftöt voluntate omnino co*. rum ciuium qui cum poteftate funt; ïjuiep tum maxime cum diffidlia tem* pora incidunt, illos ab impcrio nullo rtfegoho fummoucre poflunt, vel cis aducrfandOjVel eorü iufladetredlando,

Princeps vero, cum res iam in difcri* menvenitjin tempore adeflenonpo* teftjVt abfolutum occupet imperium. Ciucs enim,quiq} magiftratuum iuflà capelFerefolcnt,hand (untinearernm perturbatione, ÓC rurba parituri. Söma ctialaborabitpcrplcxis illis têporibus eorSpcnuria,quibus tuto fidcre pofsit. Nam quod pacatiore têpore princeps videt, haud eo inniti poteft : cum ciues indigcant,qui Remp.regat.Tunc enira omnes adcurrunt,omnes promittunq omnes pro eo,c«m mors longius abeli, r

^4 NICOLAI MACHIAV» , voliïnt oppctcre. Cæterùm tempeff3gt; tibus contra fæiitentibuSjCurn Rcfpub. cjurum opera indigef, tunc cöruni mira «ft paucitas : eö^ magis harum rerum «xpcn'entia cft pen'cnlof or, quo kernel duntaxat expcn'n' h'cef.Eani igituf prin ceps, qui fît vir prudens ineundam ra^ tionem cogitet, qua ciues fempeqquo-' .uismodo, quauis temporum conditio* ne,fua adminiftrandi opera indigeant. Tune fanèeos in fe animo fideli futu' ros intelliget,

ILlud etiam imperiorum naturamexa minanti in confiderationê cadit, tan* tûmneprinceps ditionis pofsideat,qua nccefsitatcprementc fuis viribus fefu* ftincrc pofsit: an ad aliénas opes fitei perpetuô confugiendü. VcrùmvthxC pars magis perfpicua fiat, cos fuis viri* bus fe tucri pofTe cxiftimOjqui aut mul* titudinehominum, aut pecuniar vi, iu* ftumexcrcitum colligcrc ,atcp in quos uis fe armis impetum fatfturcs præliutn committere poteft. Eis contra, fempef-aliena

il/enà l'udico iriuocanda ftibfidia, qui* bus crédita campo, ac produdîa in acte ptodire non datur,fed intra mœnia con fugere,atcp càdcfenderc coguntur.Pri* *uum illud iam cxpcndimus,plura,quae Recurrent infra,diefluri i fed ad hoc po* ftremum nihil etiam adtjcipotéft prae* ter id, qtiod adhortandi funt principes, Vt fuam ipforuni prçcipuam vrbem mil Wendam, àttp firnlandam ftatuant,nul' brcliqui agri,aut regionis habita ratio* he. Qyicunquc cnim vrbem fuam pro* be munitam habet, atep cum îjs, qui fuo parent impcrio,itafein cæterarumrc* ruin (vtiam diifîum cft) adminiftratio* hc præftitcrit, nunquam nifi foi maxi* tna habita ratione quis adorin' tentab it. Semper enim homines ca auerfantur airttmcretradanda,qua: pericula fccS

difh'cultates afferunt. Nec fané vl* la certa agendi ratio cerni poteft, vbi quis alium, qui præmunitâ vrbem pof-fideat,qui^apud multitudincm inui* dianoniaboret,aggrediundum putet,

Germaniæ ciuitates, maxime liberac funt,agri parum admodumpofsiden* tes, amp;nbsp;tarnen vbi volunt impcratori pa*

NICOLAI MACHIAV.' rent:neefllum,nee alium quempün^ qui propius fe eireumftet, timent:quo' mam ita munitæ funt, vt nemo fit, qui carum expugnationem difficilcfn, dijsi^ plenam fore non cxii|imct:fofi fis, iuoncisep mûris eumfint circumfe-« ptÇ- Qiiod fan's eft etiam habent ænco' rum tormentorum, atque in annum tO' turn in publieis eellis penarijs aiTcruant commcarum,amp; ad focum pararam ma-* teriam. Ad hæc,quo multitudinem fine Reipub. difpcndio rcfedlam teneanf, ex publieo habent, quo artifieum opcgt; rc in ijs rebus impcndantur,quçillarum ciuitatum nerui fint, ÔC vita, quarum^ ï'nduftria multitude ipfa alatur, ac fu'* ftentetur. Rcrum prætereabcllicaruni ftudia fummo habentur in honore:in quibus rctinêdis,multæ funt Icgcs,mul' tæ infbtutæ rationes.

Proinde prineeps,qui ciuitatem egre gie munit am habet,nee odij in fe conci' liandi matcriam præilat, non eft quod quis in eum impetum faeerc velit : fi' quis elfet, igneminia affeefio difccden' dum foret. Q.uæ enim in rerum natura, toto^hocmûdo côftant humanæ res, tanta

tanta varictate, atqj inconftantia com* mutantur, vtvi'x fieri pofsit,vtaliquis fuis coprjs annum totum pofsit eum in* terclufum haberc.

' Siquis excipiat, cum populus fuos ûgros extra vrbem incendio abfumi vi* deat,fra(flo animo patientiam abrum* pet, longa cp obfidionc, SC rerum fuarS amore principis cogetur obliuifci. Ego vero principem qui fit vir potes, Ôc ani* mi niaghitudincaccr,omnes illas diffi* cultatesfemper iudico effe fuperaturû, partimfpem, quôd non forent diutur* nioramala,eis, qui fuo fubqciuntur im* perio, afferendo,partim ex hoftium fx' uitiatimorem incutiendo,tum quadam inagendo dextentate,ab qs,qui paulo plus videntur animi confidentiorcs, fe tutiorem afferendo. Ad hæcincêdia SC

I Vaftirates,fub ipfo aduêtu,obfidioniscp initio,cum adhuc ardent animi,SCad defenfionem funt accenfi (vti belliratio poftulat ) inferri folcnt : quo minus ptopterea principi erit dubitandum. Aliquot enim dies poft quàm ardor ille ( animi eft reftintftus, detrimentafunt il* l lata,damna accepta,cum malis nulla ra-

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e À

^9 NICOLAI MACHIAV, tionc remednim afFern i'am potcftta^ tum maxime fefe cum principe coniun guntjVt quem (quodfua ipfius caufa xdes incenfas,omncs^ corum fortU' nas euerfas intelb'gant ) fibi deuinc^îum cxifl-imanr. kacnimfert bominumna' tura, vt b edeficijs vitro, ci troep dati's ejue homim'bus, inter fe deuinciantuf homines,atep acceptis.

Quapropter rei natura, diligenter perlpetka,minimi negotfj fucrit princP pt fuorum ciuium animos co n kant es, confirmatosep tum ante,tum poft öbfi' dionem retinere, commeatu modo, 8^ reliquis quæad defenfionem fpedarc yidentur,non intercludatur.,

NVnc de pontificio facro^ pringt;' cipatu nobis duntaxat reJiquun» eil, vt dilîèramusrquem difficultates o* mues priufquàm pofsidcâturcircumfi* ftunr. Aut cnim virtutis,autfortunæfa* iioi c quæritur :harum tarnen neutnuJ Opera conferuätur. Inftitutis enim,quac ia*n in rcligioue ipCa vetuftate confe* nuerun^

ftranope .cum fc ncglcctos fentiant, ni*^ Jiilmorantur, Vt autem ab cis fefe fub* Itahant, aut explicent, tantum ab eft vt cogitent, vt ne poisintquidcm. Hivni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

omnium itac^ dominatus fecuri funt,0(i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Veriim cum cælcfti quodam numi* nc regantur, ad quod hominum men* tes non attingunt,de il lis loqui ftipcrfe* debo. Deus cnim ipft cos cum fubli* mes ferat,ac fuftincagarrogantiæ.ac tc* mcritatis foret, fi quis de ijs difquifere tent^et. Attamenfiquis me roget''m* de nam pontificatus co m^gnitud/ni» in profanis rebus cuedfus fit, k'um ante Alexâdri quidem tempora omnes, ^ui 1 Ml Italia citent potentatus , ncc foluui i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

70 NICOLAI MACHIAV» qui hoc nomine diccrcntur,fcd ôC gux-»!' cunque minora regna, amp;nbsp;reguli omnes nullius fere authontans in I'js rebus,que profanç eflent,parui eius rationem pen debant c' quern tarnen hoc qui dem rem pore Galliarum tantus rex, extimefcatC’. êC quern ex Italia exturbarc, amp;nbsp;Venchs cxcidi'um infcrre potuerit : quod fane omnibus, amp;nbsp;fi perfpicuum eft, aliqua tarnen ex parte, eius memoria fireno* uctur,fuperuacuum fore non puto.

Antequam Galliarum rex in Italian! tfanfmififlet,Pontificisimperio,Vcne^ tOfum, Ncapolitani Regis, Mcdiolen-fis principis, tum Florennnorum tcnc^ fcaturItalia. Hidominatus in eamomlt;, nium maximam curam omnesincum-here debebant, ne exterorum cuiquam in Italiam armato ingreftus pateret : de* inde ne eorum inter fe quifquam maio-’ res opes fibi vcndicandas tcntarct. In quosautê am'ter animo intcndcndinn crat,ij Pontifex crant amp;nbsp;Veneti. Rem Venetam aucrtiflent,fivna omnium in* ter fe fa (fta in cam coiuratione, omnes, vti in Ferrarienfi defenfione,confpn af* (ent. Quo autem Pontifex auocarctur,

Romanorumi proccmm opera maxû mo fibi vfui fuiîret. Ilhs cnim in duas fa^ lt;îlioncs diuifis, Vrfînoriim falicct,S(^ Columnioriim, femper inter eos turba--. lum caufæ, amp;nbsp;offenfionum cxcitaban^-tur: attpcunî ob oculos Pontificis illi arma inter fe ferrent,remPontificiam imbecillam atque infirmam reddebant, Etquanquam PontiKcum quisfufeita-rctur,qui acer (vti Xyftus ) ÔC animi in' sentis effet, nihilominus neqp fortunæ fauor,neque rei gerendæ vlla peritia ab his inconimodis ilium liberate potue* runt. Huius autem rei caufa erat,Ponti' ficum vitae breuitas. Decennium enim vitx,quafupcrftites erâr,aequatum,vix ad alteram faeffionum deprimendam fa tis erat. Atqui corum quiuis ( exempli caufa) Columnios fere fi extinxiffet, ab ter ftatim prodibat Vrfinis infenfus, qui eos ereeftoscurabat, nee in tempo''' readerat,quo penitus illos extinguC' ret.Id itaque caufæ erat,cur Pontiftcum vires in fjs rebus, quæ profanæ effent, parui apud Italicos principes pcndc' bantur.

72. NICOLAI MACHIAV» omnium, qui vnquam fuerunt pontifia CCS J oftendit quantum Si pecuniaruffl, Si virium pptentia, iàccrdotum Refp» valcret, cffecitcp Valentinus tanquam inftrumento , Si Gallorum in Italiam pportuna tranfmifsionc abufus, ca om^ nia,quae in eiufdcm Valentini rebus gc ftismperiori orationc examinandaiu* fcepimus. Et licet Alexandri confiliun^ non co ipcdarct,quó ppntificiam iH' rifdiSiionem profcrrct, nihilo fccitis quicqujd geftum fucrat à principe Va* Icntino, id totum ad amplificationcni pontifier) regni redundauit. Quodrç* gnum poft cius mortem,Valentino ex* tinifto, in cius labores omnes fuccefsit jhaercs,

Subijt deinde pontificatum Iulius,re/ perit^ Rempub. pontificiam ( quod tota ci fubatfta cflet Flaminia,6C qui Ro mæ eftent primarij extindi iaccrcnt,at* que Alexandri verberibus fadioncs il* la: eflentattrita:) mirum inmodumcuc dam. Nadusep eft ctiam aditum ratio* nis congerendç pccuniæ,qua: ante Ale xandri quidem tempora erat inufitata Si noua ; quae omnia Iulius non folum

P R I N C E ? s. 75 fequutus eft, verum etiam obnixearra* !uitaugenda,arq;aiiimo ftatuicBono* niamfuoimpcrio adiungcre, Vcnctos delcre, Galloscp ex Italta protrudcre. Quæ omnia i!li pulchrè cefsereexfen-' tentia, ac maiorc cum laude, quod nont ad priuatum quempiam, fed ad Remp, pontificiam locupletandam, id totum curauit agendum. Parteis etiam Vrfi* nas, atque Columnias, in quo inuene* rat ftatu,retinuit: inter quas licet efter, faâionû ad res nouas qui fe caput con* ftituerct,tarnen duo cos in officio reti* pcbant;quorum alterum amplitudo fa* crac Reipub. crat, qua deterrebanturt alterum, quod in amplifsimi facerdotq fenatum neminem ex fuis inter pontifi-cios purpuratos haberçnt : qui quidem omnium inter ipfosmotuum authorcs efle confueuere: ncc vnquam hac fatftio ncs conquiefeent dum purpurco gale* ro ttifi^es habebunv Hi cnim Romæ, forisi^ pvtffim ftudiafouent, quos de-fcndereac tucri cius generis proceres. adiguntur. Ab horum igitur ambitio* nc, difeordiæ, tumultuscç inter illuftres Vitos enafeuntur,'

Leo i'taq; Pont Max. hunc domina-* tumnacfîus eft potcntiftimum, de quo ^es omnibus fubi'j'f,vt ft arm is ilium tuleruntahjj/pfe turn niorum intcgritaz te,tum pcne infinitis virtutibus fublP mem ferae, acinter mortales auguftum conftituat.

DIfquifitis fingulorum principatuS rationibus, de quibus I'nitio difle^ r.endumpropofuimus, eorumque tuni boni, turn mail caufis,aliqua ex parte perfpetftis : explicatis denique modis quibus multieosconfequi,ac rctinere fynt conati, id mihi duntaxat ßc teil' quum, vtgcneratim es. pcrluftrem quae vel ad offendendum, vel ad fefc defen' dendum fpeeftare vidcntur , quæ^ in eorum quemlibet cadere poftunt.

Dïeftum eft fupra neceftan'um fore, yt qui prïncipem agit,probe firma bi'. Ij cat fundaipenta, alioq'uin vt corruat n,çcefleeft:pr.æcipua vero fundamen' ta,quïbus imperia turn nuper,tum olim parta,

parta, ex lus quæ mgt;xtafunt,contix.,. irentur, funt bonæ leges, Su bona arma» Bong autem leges efl'e non pofluntjvbi ’ bonanon funt arma : ac vbi bona vigêc 3rma, ibi ncccfie eft, vt bonæ etiam lin t. lGges:quibus tn præfcntia præteritis,dc. armis orarionem inflituam.

Armaigifur, qiiibus principes dirio^« nem fuam tuentur, dicûrur efle vel pro^-pna,vclmcrcede conduda, auxilian'a, aut mixta. Mcrccnaria auxili3ria,ina-tiliafuntprorfus S^ pcriculofa. ImpcriOi-Goim in armis mercenarqs conftituto, Qui præeft, nihil firmitatis, nihil fccuri*-tatis habet : difiecfla cnim funt ambition ^a,nullius difeiplinæ, nullius fidei, inter sinicos acerrima, in hoftes inertia, ôd ignaua, nullo Dci metir, nulla hominû «de tenentur : tandiu ruina profertur dumimprefsio prorogatur. Pacis quP-dem tempore illi ipfî, belli vero, boftes; fui te difpoliant. Huius rci caufa eft, Quod neque bcncuolcntia, neque vlla; e-aufaincaftrisretinentur, quàm ftipen. diolo quodamj iirquod fatis non eft ad: eosimpcllcndos,yttua caufa mortein: Cbi oppeiendam putent. Cupiunt.fanè^,

in tuum cxercttum allegi:at vbi cft curt hofttbus congrediendum, tune a ut fa' ga,autdifceflu (te deferto ) fibiconfa' luntjidfané nullo negoti'o perfuadetc poflem. Nam Italiac præfens cxcidiurt aliunde patet non efle inucdlum,quart quod mcrccnan'a arma fequuta y inipfîs tam muleis annis fpcm fuam collocaue* rat : quae quidem non nihil rctroadis temponbus vfui fuilTe quibufdani, att^ valida inter fe videbantur quidem:at praepotente extero aliquo aduentantc» tunc apertum fecerunt,quid virium ha* bcrent. Qg^ptopter Carolo regi intc-' grum fuit Italiam gypCb occuparc. Qut äutem hominum errata eius malicaU' (am fuifle aflerebant,ij,quod res eratjaf-firmabant : fed tarnen non ilia crant, quaîcredebantur, verum e^. dequibus tamdixi. Etquoniam principum erant errata,luerunt QC ipfi pœnas.

Infelicitatem adhuc huius generis ar cnorum, melius oftenfam volo. MercC'« nartj duces aut funt viri virtute præftan tes,aut non:fi virtute excelluntjiam co* rum tefidei tuto committere neutiqua potes, Semper enim veltui, cu*^

Jmpcrio degunt,vel aliorum praeterani mitutpropofitum opprefsione,adfuâ ipfontniamplitudinem augcndam afpi rabunt: fin vulgares, amp;nbsp;l'gnaui, tune te prôculdubio in ruinam trahent.

Siquts excipiat hoc idem eflefadlu* fos quicunque iam arma tenenr, fiueij mercenari} fint,fiue no : Refp onderen» arma vel tradantur à principe,vclab ali qua Rc pub. Principis eft jpfum prxirc* atcçimperatoris obirc parreis:Reipub. Verofuos ciues mittere; quorum fi que induftria amp;virtutc parum refponderc vidcat, ilium fubmoucndum curct:n lt;!xpedationem explet, turn legibus il* lum,ne oftici} fines tranfiliat, cohibeat» Atqui re ipfa cernitur,principes,ac Rcf publicas duntaxat armis infirudas, ma Ximos fecifle progreffuszmercenaria au iemarma,aut damnum, aut malum fem perdediife.Ad hæc maiori cum difficul Ute Refpub. fuis armis munita adigi* tur,vt fui eiuis admittat imperium, quî quæ extero milite vtitur.Roma ôd Spar tapcrmultafecula armis inftrudæ fio* *aierunt, £lt; liberæ manferunt : Hcluetij armatifsimi funt,0d lib errimi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Cuius natirræ antiquitus fueriintaP ma conducftina, Carthagincnfes nobiî cxemplo cHe potPunt : qui ftaum à pH' mo contra Romanos confetflo bellö, paru abfuit quin à militibus, quos mci^ cédé conduxcrant, fuerint opprefsi, h' cct fuos ciucs copiarum haberent prX' fc(flos. Philippus Macedo àThebaniS poftEpaminondacmortem creatusim perator, parta ex hoftibus vilt;fi:on3, co' rumlibertatemfuftulic.Mediolancnfes, mortuo Philippo principe, decreucrut llipendium contra VenetosFrancifco Sfortip,qui ad Carauagium deuidisho ftibus adiunxit fc illis, vt Mediolanen* fes fuos dominos opprimeret. Eius pa* ter Sfortia cum loannæ Ncapolitanorß regineftipendia merer et,repente illam inermem dcferuir,fic, vt ne regnü amiP .terct, in Aragoniorum régis finum coa óiafuerit fefe conijcerc.Siquis obijciat, Venetorum, atque Florentinorum im^ perium bis armis retroat^is temporb bus fuiiTe propagaturn,ncc illud eoriiin præfet^i in fuam poteftatem redegc' rint.’refpondeb Florentinos fuam quan damfortuna in earc fautrice habuifle.

Qu3ndoquidcm ex eorum dudloribus quiftrenufcnciit,amp; à qufbus fibi me* tucndumfuiflet,nonnullf auerfîs præ* lijs funt vfi, nonnullis ftii't repugnatnm, ïeh’quosnmbitio alio deuclucraf. Qiii infchdtcr bellum adminiftrauitjts fuit loannes Acutus:cuius fides amiflàvt* tHoria cognofci non potuit : at nemo non fatebiturfi viôoriam reportalTct, Florentinorum rem fuo arbitratufuifie adminiftraturû. Sfortiæ perpetuô Bra* chiant funt aduerfati mutuo fefe obfcr* nantes. Francifcum ainbitio totum in Galliam Cifalpinâ pcrtraxit:Brachius '^ctô contra facerdotumRempub. attç Neapolitanorum regnum fe conuertif. Verùm ad id accedamus, quod nu* per contigit. Imperium belli gerend» .Florentini detulerunt Paulo Vitellio vt toinfigni prudentia,cjui ex priuata for* tunæ côditione, maximum fibi nomen pepereranisfi Pifas cxpugnafletjUemo inncias fuilTet iturus Remp. Florenti* norum eius imperium fuifle fùbituram. Nam fi in hoftium parteis ftipendia fa* ’îlurustranfijflèt,nullus erat euadcndi locus ; fî verô eû retinuilTcntjtUius iufl'a

«o NICOLAI MACHIAV, capeflèrc cogebantur. Venerorumu prögrciTus cxammentuf, facile qutsin* telliget cos tiKÏfsimc,ac feliciïsimc runC fepræftitiflc, cum ex Vencia genre col Iccfîi eorum cxcrcirus,bcllagcrcbant; Qui moseiS fuit antequâ ad terrcfîici cxpeditioncs fuaftudia conucrtercnt: quo quidem tempore patn'tiæ gentis, Ci vrbanæ plcbi's inflrucfîi armis,forgt; tifsime fc geflerunt. At vbi pn'mùm tcigt; ra bellum gerere cœperunf,hanc virtngt; tem ncglexerunt, mores^ Iralicos funt fequuti : atqj in contmcnti augcndiimj perij initio , turn quod non ita longc Reipub. fines protulilTentrtum etiairi quôd in magna efient exiftimatiönCf non erat quod valde à fuis præfcÆs fo* rct fibi timendum : at propagatis impC' rtj finibus, quod Carmignola cxercitus imperator fadlus^eft,tunccius errons fpecimen ceperunr.Nam cu ilium accr* rimum ducem cognouiircnt,poftquant cius dueftu, Mediolanenfium reguluin verberaftent,ilium vero remifsioremin hello gerêdo fadum cernerenf, nullins araplius vi(ftoriac eo dueftorefe fore co^ potes funt rati. Qiiarcnc quod partum, fucrat

P R I N C E P s. 8t fiicrattotum penret^ eum mjflîim face* te ncc volcban t,nec potcrant. V t tutos Jtacjj ab eo fe afTcrercnt, eum interfccc* runt.Declararunt deinde ftiarum copia rum imperatoren! Bartholomaeum Ber gOmatcm,RobertuniSeuerinateni,Co mitcm item Petilianum, ÔC id generis aliosiqnibus ducibus metuendum eraf, hcdetrimentum citius,quàm emolu* ttientum fuæ Rcipub. importaretur. Id quod in eo,quod geftum eft ad Vailam bcllum,accidit;vbi vnico cum hollibus fongrefïù, id totû perqt, quod d C C C» ànnis tot laboribus fucrat quæfitum, His enim armis lentac duntaxat/er æ,ac ^xiguæ fiunt rerum accefsioncsratfu* bitæ ÔC repentinac erumpunt iaôuræ, S^calamitates.

Et quoniam bis exemplis eo deuenf mus, vt de Italia nobis effet fermo, quâ Italiâ multos annos bis armis mcrcena^ rijsinftru(flam,acprocuratamvidimus^ dehis altius difquirendo ccnfui’.fi forte corum,6C origine, Si progi-eflu perfpe* âojConfilia in melius referrc difcat.

ex Italia alto translatum fuit, ac Ponti* fexinrjs quæprofana crantmaioremin dies authoritatcm fibi aflumcret, tota Italia in plurcs dynaftias difeóa eft. Celebriores enim vrbium in fuos pri* inarios, quibusantca Imperatorumfa* uorc opprcflæparcbant, armafumpfc' rant : ad quod etiam pontiff ci), vt inde cxiftimationem fibi in ijs que iacra non crant comparaient, opcm fcrcbant. Ex liis etiam nonnullæ in ditionem,Só do' minatum fuorum ciuium ceflerunt. Ex quo cum Italiæ rcrum pro cura tio in nia nus,ac poteflatê pontih'ciorum Sf non* nuUarumRerumpub.dcucniirctjCum^ huius generis homines, hiçp ciues offlquot; hino rei bellicæ expertes,ÖC ignarief font, coeptum eft ab ipfis ftipendia miß tibus pcrfolui. Qiii primus omniulmic inilitiæ exiftimationem attulerit, isfuft Alberigus Comcnfis eFlaminia. PrO' dierunt ex huius diftiplina Brachius,âf Sfortia:qui fua tempeftate rerum in fta* lia arbitri fuerunt. Hos reliqui omnes lecuti funt,qui ad hæc noftra vique tern pora res bellicas in Italia procurarunU quarum rerum bellicarum virtutemeo notabilt

P R r N C E P s, S5 cxitu vidimus conclufam : vt ' t-arolus Italiam pcrcurrcrif,Ludouicus ^'dpueritjFerdinâdusopprefleritjHek d eform auerint.

In eum finem hunc mih'tandi morem J^uexerant, vt fibi id nominis, atcp cxp Inmationts conciliarent,quod peditutn lt;^opijs detra(ffum volebant : id^ etiam ^ftfadum,qu0d nullo impcn'o,nulla ve ^itione cfTcnt ditati,militan'c« dunta* ^atinduftria Qi. conatu,foret fioi vicftus S^aeritandus : peditum paudtas nihil flominis afFerebat,copiofiorcm cxcrci'^ dm alere non poterant. Quaproptcr dtares militaris in cquitatum per cos sbijt: cuius duces mediocri numero,alt poterant, ac in honore retineri. Itade* dum redijtres, vt in excrdtu xx. mil-lium hominunijVix duo millia peditum inuenirentur. In illud prætcrca maxime incumbendum omni induftria content derant,vtafe, atejt à militibus omnem bborem, amp;nbsp;metum adimerent, ne vllac cardes fièrent, capi tantummodo vtrin-c|ue licerct, Qi finevllo pretio dimitti. Inobiedafibi oppida nodutormenta Mica non emitterentur, nec item qui f 2

»4 NICOLAI MACHIAV* in op pi dis cfTent, in tentoriaiacerenf» Cadra prçtcrca nullo vallo,nullavc fof* fa dngcbantur : ncc ilia hybcrnis tern-ponbusbabcbâtur, Hæcautcm omnia in eorum militanbiis, atquc ab jpfisin* ucnnsinftitutis pemiifla erantn'neuni ncmpcfincm (vt didum eft)quo labo* rcm,ÔC vitæ difcrimen omne dcuitarét: fiCjVt per cös nuncital/a captiua iaceat, ac fcediftime deformata,

inutiliarecêfentur/untjCumprac^ potentem aliquem, vtfuis armis nobu fuccurrar,noscp tueatur,accimus.(ll’^' admodumproximis têporibusgt;aPon' tifice lulio 11. cft fadum : qui mcrcena' rij perfpeefto fui exercitus trifti euenttf, ad auxiliaria arma fe couertit, paduscj eft cum Ferdinando Hifpaniatuin ge, vt fuis coprjsfibiopemferret, r funtquidem id generis arma fuanatu » öd vtilia amp;nbsp;bona efle t at ilia in temnunquam non perniciofaft’*^^ _

litaîquandoquidcm îjs fradis, euer-fum ; vi'ân'dbus verô, eorum te capti-uuni fermes.

His exempli's, 6C fi vnmerfæ p ené hi-fton'æ antiqua monimenta funt referta,' tamenab hoc lulqexemplo,quodad* hucrcccns fit, non difcedanr.cuius con filio nihilinconfideratius ad Ferrariam occupandamelTcpotuit,quàmfc totû aliénât potentiæ committere : fed eius profpera fortuna efFecit,vt tcrtiaecut* dam caufat nafeeretur locus : ne fuæ te-meritatis in eligendo frutfium caperc poflet. Namfradis ad Rauennam fuis fubfidiarqs copqs,ac irrSpentibus Hel-Uetijs, qui praeter animi, amp;nbsp;fui, ÔC alio-îum opinionem vidlores eieccrant, fa* âum eh, ne in hoftium manus, qui iani in fiigam fe conuerterant, captiuus de* ttenirct,nccctiam in eius auxiliarium,’ cumiam vidloriaalqs armis jUonipfo* rum potitüs efict. Florentini penitus ar mis exuti G allo rum ad X. millia,ad Pi-fas expugnandas ftipcndqs conduxe-rant: cuius reiconfilio grauiora fubie-runt pcriculajquàm vnquam antcain Omnibus eorum aduerfat fortun:e cafi-

‘ NICOLAI MACHIAV, bus. Conftantinopolitanus Imperatöf, vt vidnfs hoftibus occurrerer,ad x.mil liaTurcarumin Graeciam i'mmifit, qui , confedlo bello,ülinc abire nokicrunt; quod fanc futuræ feruitutis torius Græ' cjæ cum Chnftianae Reipub, hoftibus initium dedit.

Cuiitacp ftat fentcntia, vtvditnon poftevinccrcjhaccarma in vfumadhk beat : nam îjs,quæ mcrcenan'æ funt,co^ pifs , longe pen'culofiora ludicantur. Qiiandoquidem in ijs, ïam fllatum om^ nino excidium vcrtitur, vt quactnvniJ fint coniundta : atque ini'd maxime fint intenta, quo aliorum, non tuo parcant imperio. Vt autem te offèndant condu tftæcopiæ poft adeptam tibi pcrfeVP «fton'am,longions temporis,amp; maions occafionis indigent. Non enim omnes in vnum coalefcunt corpus, turn quod à te accitæ, atcp ftipcndio cum fint affe* lt;ftæ,fi tertium quempiam illis in duccm pracficias,non polEint tantumfibiau* thoritatisftatim conciliare, vt offenfiogt; nem tibiaffcrre queant. Summa ilia fit, in mcrcenarijs ignauiam,atquenc^'* gentiam militandi pcriculofiorem eiTe,

«nauxilianbusautem belli cam virtutê, , Piinccps igitur fapiens fempérhaec arma ncglexir:atque ad propria procu^ r inda aniinum contulitjmaluitcp fuis ar mis vinei, quàm aîienis vidlorem elfe: ^ienis fcilicet armis partam virfloriam hand vcrain exiftimans. Nunquam vc* rebor in exemplum Valentinum fubq* cere.Is in Raminianï cum auxiliari e:}:ev citu, eoeç toto è Gallica gentc collcdlo crtingrelfus, atqj^corû ope Forum Cor nelium ÔC ForûLiuium cepit. Veruni cum parum fida ea arma cerneret, ad mereenaria, vt quibus minus périculi inefleiudicabat, le contulit : ex Vrlînis propterea amp;nbsp;Vitellqs copias conferi*« pfit. Verum ex vfu, SC tradlatione cum dubia, infida, periculofa ofFenderet, opprimenda curauit, ad fua procurai!-da cum animum appulilîct.

Quid autem diferiminis liæc intci' fc ' habeant vtraque armorum genera, facile pcrfpicuum fiet,cognita differentia inter earn Ducis Valentini exiftimatio-nem,quam habuit cum Gallicis tantum fubfidiarijs, aut Vrfinorum amp;nbsp;Vitellio^ tmn mercenarijs copijsinftrudus effet, '■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 4

cam, qua floruit,cS fblus proprijs mis,amp; virtute fep tus remâfit ; hoc cnijn tempore nunquam nô audam rcpcric* musinecvlh'us vnquam magni nomf ni's eft habitus, mfi cum pmnes eum in* tcgrum poflcflbrem,amp;fuarum copt^' rum dominum agnoucrunt.

Nolcbam ab ftaJiæ fumptis exe/n-» plis, ijscp rccenn'bus difccdere : nihiloquot; minus cxrjs vnum eorum,dcquibusfu' pra fada eft a me mctio, Hicronem Sy«-racufânum præten'tum noh'm. Is (vtdP xi)à Syracufânis cxercitus declaratus imperator, ftatim fcnfi't militarcm l'IIam prctio mer entern difciplinam non fore vtilem : cû iam in ea duces æquè cflènt comparât!, atqucnuncnoftriltali. Sed tarnencum videret eosfe nccretincrc, nec milTos facere pofte, ad vnum intcfquot; ßdendos curauit. Ex eo poftea tempO' re negledis alicnis armis, fuis opibus beüum adminiftrauit. Ad hoc inftittitû, exemplum ex veteri lege in m cm priam reuocatum volui, Curn in prouocatore Paleftinum Goliam Saulo Dauid dimi caturum reCe obtuliflct,«' vt SauJus anp |nos adderet, fuis cum armis inftruxiti • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ quae

P R I N C E P s. flUæfn humeros vbi Dautd fibi inicóa fcnfit reiecit, nullum elfe cum illis, in* quiens, fui corporis adpugnam cxpe* üitum vfum : hofti propt créa, qua eflèt folitus funda, 2lt; gladio congredi, fta* tuiflc. Summa ilia fif,aliéna arma,aut ex hurneris decidunt,aut funt tibi oneri, aut te conftriëlum tenent.

Carolus v 11. Aloifij regis pzter,cu:tti GaUiam fortuna,amp; virtute duce ab An* glis liberaflet, banc fut muniendi pro* prijs armis nccefsitatê fenfit : inftituit« pertotum regnum, amp;nbsp;cquitum,ô^ pedf tum ordinestcuius filius Aloifius ped e* ftrium copiarum fuftulit ordinem, atep Helueticæ genti ftipendia darecœpit. Ex quo crrorc,qucm poücri eius ( vt nuncrc ipfa confiât) fecuri fünf, omnia eius regni pericula cmanarunr. Nobili* tatisenim Heluetijs, viliorcm prorfus omnem fuam rem militarcm cfFecit:pe* ditatû verô in vniucrium fuftulit, equf* tatum autem alienis armis alligauit.Mf* litare enim cum Heluetijs cùm fint aP fucti, nunquâ fc vinccrc pofle fine ipfit. cxiftimant.Hincfit,quod Gallis aduef* fusHcluetiosno fan's virium fupperîti

Sii in alios fine ipfis periclitari noIunL Gallici itaque exercitus mixti funt ex mercenarijs, SC proprijs. Qiix quidem arma in vniim coniiincfîa meliora funt ijs, quae mercenaria fimpliciter fint, aut auxiliaria, longetamen proprijs inferio ra:cuius rei exemplum fan's fit,quod eft flip en us adduefium. Nam Galliarum ECgnum,ex Caroli audio, vel faltem rc' tento inftituto, fuiffct inuidlum.Atho-minum minuta prüdentia aliquidince* ptaqquod quia boni nonnihil tunc prx fc ferre videtur, non apctit ibi (vt fupra de hcdlicafebri eft didum ) quod deli' tcfcitvenenum.Qiiapropterfapiensvc rè dici non poteft princeps,qui non niß mala cum nafcuntur,agnofcit:idauteni • longe anteuerti poflëjpauciscoceditut»

, lam veto Romani impcrij prior euer ffo fi confiderctur, non aliunde initiurn fumpfifie quis intclligct, quam quo^ Gothi mcrcede conduci coepcrunt. Ab co cnim principio vires Romani impe' rij infirmiorcs funt redditactSCquasilb adimebatur virtus,ca Gothis totattP , huebatur. DidlQ fit igitur,nullum prin-* cipatum proprijs armis deßitutum vOquot;

quam fore fccurum : imó à fortnnæ in* conftantià ( quod virtutc careat, qua protegatur^totunr pcndoc. Atqui in cafempcr opinionc,amp;f fcntcntiafuc* runtfapicntifsimi viri, nihilleuius,nihil capotcntiæfamainfirmius, quàni quac non propn'a fit fuffulta virtutc. Arma itai^ propria eafunt, quæ confiant aut exijs,qui tuo fubij ciuntur im perio, aut ex ciuibus, clientibûsvc, leliqua omnia autinmerccnarîfs, aut in auxilianjs nu* tncrantur,

lam vero modus ad ornandam,di* finbuendamep domefiicam militiamfa «flis inuentu fùerit,pcrfpccta ordinum, quæ à nobis fupra pofita efi difiributiœ ne,atq5 quopatfio Philippus Alcxan-dri magni pater, ncc non multæ Reip.

principes fefe armarunt, ac infir uxc* runt, ad quam ordinum defcriptioncm prorfus Ictfiorem remitto.

Nihil aliud itii^ ob oculosfibifta* tuendum ducat princeps, nihil cu ïae,nihil quo fc cxerccat artis, quam bei

9t Nicolai machiav, Ium,quam milirarcs ordincs, quam de-iti'que i'pfam miliiarcm difciplinam : Ea «nimfolaarscftimpcrantfs. Eft autcni tantx virturis, vt non folum eos, qui i prindpum fanguinc genus ducunt, fu-* ftineat,verum 06qui priuatac fortuné inter mortales habcntur,ad cum gra' dum fublimcs ferat. Contra vero perfpi cuum eft, principes, qui magis delitias, quam bellicas arteis procurarunt, priti' dpatum amififle; eius autem amittendl prima caufa eft huius difciplinæ neglcquot; lt;ftus,vti acquirendijCiufdem eft profeß fio, Francifcus Sfortia armis inftrudus, c priuato fortunac ftatu in Mediolanen* fium principatum fuit cucdus: cuius lij militia: moleftias, atquc incommoda dctretftâtcs è principibus ad priuatam conditionê recidcrunt. Nam inter alias nialorum,quæ te armis denudatum cir/ cumfiftunt caufæ, fubeft etiam ilia, quæ tui contcmptum parit. Quod fane ex ijs prçcipua eft turpitudinis nota,quefunt principi (vt dicctur)fummo ftudio effu giendæ. Nullus enim proportionismo dus inter armatum cadit,ô6 inermem: nec etiam ratio ipfa patitur, vt quiinergt; mis

PRINCE P s* mïs fifjfccurus inter armatos fcruos ver fetur: quoniam fieri non poteft,vtintcr «os rede agatur, in quorum altcn's indi gnatio, in alteris fufpicio refideat. Pro* inde nulla dignationc apud milites ha* beri poteft princeps,qut militiæfitigna rus, quod ad altas(vt didum eft)infeli* citâtes accedit; nec tuto fe iilorum fidei committere. Nunquam proptcrcaco* gitationcm ab hoc belli ftudio auerten-dam exiftimet:ô^ pacis quidem tempo* reacrius in co, quàm bellifefe exerccrc debet. Id autem duplici ratione cfficerc poteft, rcipfa fcilicet, ÔC animi cogita* tione.Qiiod autem ad rei vfum attinct, prêter id,quôd quibus præcft ita rétine re debet,vt probe fint ordinati,ÔC exer* citatijtum ctiam venandi ftudqsiugttcr ipfe incumbat; vt2lt; corpus laboribus afliiefaciatjamp;l locorum naturam addi* feat : turn quomodo affurgantmontes; vallium item ora quo pado aditumad mittant:diffufi campt vti pandantunflu minum prætcrca naturam, Si paludum intelligat, attain hoc fiimmam iudicet adhibendam curam.Qiiae cognitio du* pliccm afFcrt vtilitatem, turn quôd ex»

Jgt;4 NICOLAI MACHIAV, plorata fibi pa’tcat tota eius ditiom's re^ gio,acmcliorem notitiam præbeat,qua parte ilia defend/ pofsit:tum ex illius iudjciOjamp; locoru vfu,facile fitnm aliiini quempiarn recenter fpcculandum fibi propofitum, animo complcdi poteft. Nam qui in Etruria ( verbi gratia )fiti funt colles, valles, camporum æquatæ planities, flumina, ôC paludes, habent cumijs, quæ cætcrarum funtprouincia rum,fimilitudinc quandam: vt ex vnius prouinciaefitu, in aliarum etiam cognb tionem deuenire poßit. Princeps aute qui hac carcat, prccipua denudatur qua parte belli Dux inftrudlus elfe debet: Quoniam hæc hoftem inucnire, callris locum capere, cxcrcitum ducere, diem fndicerc pugnaetvrbes dcn/quedocct Cum vtilitatc,obfidionc cingcre.PhilO'’ pomcnis Achçorû principis, inter alias qug à fcriptoribus ei tribuun fur laudes, ca vna eft , quod pacis tempore nihil quam de rebus bcllicis animo obuerfa* retjatep campos cum amicis peragrans, fepius gradum fiftcret, vna^ cum ipfis difiercret. Eho quæfo inquiens, fiforte ^licmlioftcsjillum tcncrent, nos^ hic.

cum exercKu confifteremus, vfcr no* ftrûm fupcrior eflet Qiio pado fergt;. uatis ordinibus, tiitô cos aggrcdi pofk femus cupicnnbus item nobi's pc-* demrefene, t^uo id confiliô efletagcn*. dum f Contra, fi ipfi rcuocare gradum vcllcnt, qua ratione infequi poUèmusf Atque ita proficifccns, omnia, quacin exerdtu cafu cucnire folcnt, illis propq nebat, eorumcp fententias intclligebat^ fuam afFercbat,acrationibus confirma* bat : fie, vt ex bac iugi cogitatione nun* quam poflet inter duófandum exerci* tüaliquid aduerfi cafus fuboriri,cui ipfe nonhaberetquo occurreretremedio. ' lam verô quod ad mentis agitatio* Hem fpedat,principi euoluendæ funt biftoriæ,in illis cp proeftantium virorum tes geftas infpiccrc, quidcp inbello gc* tendo confilrj tenuerint: vidforiæitem,’ detrimenti accepti caufas difquirere» quo amp;nbsp;has fugere,amp; illas imitari pofsit.' îlludin primis faciundum curet,quod qlim cuidam ex præftantibus viris fadti tatum cft, qui fi quem ante fua tempora laudibus, amp;nbsp;gloria omatum audiuiflet» «um fibi imitandwm prop ofuit, illi «s^

fem P er, ÔCrcs geftas 6^ aéîi'ones apuo fe rctj'nuif, quemadmodS Athillis AlC'* xandrum magnum, Cæfarem AIcxanlt; drijCyri Scipioncm inn'tatoremfuifl^ dicunf. Atqui à Xenophontc defcripta vitam quiCunque Icgen'r, faciléindenv telliget in Scipionis vita,quantum ei eX imitationeilla gloria: accelTeiir, quaffl'-que in caftitate, comitate, humanitatc, ècIi'bcralitate Scipio ad ea,qup à Xena phontc de Cyro prodira funt, fefecon' formauerit.Id generis modes rerum pc ritus princeps obferuare debet, neeviv quam tranquillo aut pacato tempore otiofam vitam traducere: veriim iumgt; mo ftudio eos omnes in pretio habere^ vt in rebus aduerfis fibi vfui clfe pof'-fortuna reflante,ad omnes cius ïdîus declinandos, propulfandos^iiv ftrudum fe fentiat»

DE IIS REBVS, QjyiBVS HCrm' nes,Um maxitnè principes aut laudttntur, autuituperantur. Cup. x V.

REliquiimefi:,vtvidcamus quænâ inftituta principis efie debcant, quae^ vitæ quotidiana cofuetudo cum ijs,

P R I N C E P s, ifs, qui fuo addidli funt tmpcrio,popugt; liSjfîCamicis. Etquoniam multos non ignoroinhoc generc fcnbedi opérant dediflè, vereor ne ipfe ad fcribêdum animumdc eifdem rebus fi intendam, id arroganter eflefa(fium dicant, alic* nam præfertim, fi à communi aliorum ordine de hac re difputationem infii-tuam. Verùm cum animus fit ea feribe* ré, quae intelltgenti vtilitatem afférant, màgis confentaneum viium eil, verita* tem rei,quant vel eius.fimulachrum,vel imaginem quandam fequi.Et fane cont plures Refpub.Ô^ principatusquofdant animo effînxerunt, qui nurtquam fub afpedium vllum venerunt, tatum abefl: vtre vcraextiterint.Namtantum abeft ratio, qua homines viuunt, ab ea qua atquum effet vtviuerent,vt quinegli* git quod fitjfequuturus quod effetfa* ciendum, is fibi ruinam potius in addi-* feendo accerfit, quam quod fuæ falutt confultum velit.Qui enim fe virum bogt; num omnibus partibus profiter! ftu* det, cum certè inter tot non bonos pe* riclitari neceffe eft. Neceflâriura cft ita* que principijVt pcrccptum habcat(fi fis

.9« NiCÔLÂt MACHIäV» fàluum veilt) qua ra tien c pofsit cflefto bonus, id^ pro rei necefsitate, in füum conuertatjVel non couertat vfum. Qya propter pofthabitis, quæ de principe . dûtaxat animo funt ethcla,de^ ijs qux vera fiint d iflerens, dico omnes homi*

• nes (cuiTi de his eft fermo) principes præfertim,qucdeditiorc inlocQ pofiti' lünt, harum rerü notari aliqua folcrc:vt alius liberalis,reftri(flus óC tenaxalius' dicatur:quidam muntfieus,raptor alius: nonnulli nudcles, alij clementes:aliqui fœdifragi,religiofi alij : partim effœmu nati Sc molles, contra alij viri fortes öd feroces : multi humani,fupcrbia tumidi' alij: com plui es libidinofi,caftitate præ^ diti nonnulli: in non paucis vitæinte-gritaSjfiaus nocentifsima in multis eet' nitur,moribus afperi fint quam pluri* mi, facilitate amp;nbsp;Icnita te quidam ornati: nonnulli graues amp;nbsp;fcueri, ex contrario quiIcucs fint, difiblutirpietatem colant multi, contra funt qui illi plurimurii ad* uef fantur, his fimilia.

Nemo non fatebitur fcio ,forc rctn fummis laudibus celebrandam, fi omni bushis princeps efièt ornatusyquæex ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iam

P RI N C EP s» ^9 (am diélis bona exiftitnantur. Verum cum nee haben', nee, aduerfante huma-» 1 nac vttæ conditione, feruari pofsint,nc-» cefTariumeft vd ea prudcnda,qua rum vitiorum infamiam fugiat, quibus öli imperium adimi poffet. Caueat ctia ab tjsjfi fieri pofsit,quæ nihilominus no auferrent : fed fi cffici non pofsit,mino* red etrimento omitd poflunt. Nee mul tum fane laborer, fi in corum vitiorum infamiam incurrat, fine quibus domina tum non facile tueri poflet. Nam fi dili^ genter animo vfquequaque reputabi-» tur,rcpcnentur quædam,quaî virtutem praefe ferredicantur,quæ tarnen fi fe.» quads, id tuo magno malo fiet ; contra Verononulla deprehendentur afperffu vitiofa, quæ fi affumas, in tuam amp;nbsp;fecugt; ritatem, 06 incolumitatem fint r editura,

DE LIBERALITATE, ET PAR* I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jtmoniit. Crfp. XVI.

ÏNitium itaeç mihi fumens ab tjs, quae inter iam didla primum locum funt l fortita ,nonncgarim fore optimum, vt princeps habeatur liberalis inihilomi-» 1 Hjasitaliberalitate vdvtmctuans,f?.nè g i

obeft. Namfi ex Vif f üf e, vt^ par effet benigne qui's cufgratificatur, id obfeu* rum iacebit nec contrarij vitij infamie, ab eo decidet. QuapropterjVtapudha mines bcncficentiæ nomen quis reti' neat.f ncceflàrium ent, vt nullius gene* risloxum omittat, adeo vt qui fie fuen't cómparatus princeps , nunquam non opes faas, SCfortunas fit profufiirus, a* digetur^ tandem ( fi beneficcntiacno* menfibi conferuatum velit) vtmiruni ïn modum in Caos populos grauetn, ac möfeftum fe exhibeat,nec nori exado* rem agat:tum dem urn omnia moliatur, qui bus pecimias fibi congerere poßit» Inde initium ducitur, vt iuis,qui fuo pagt; rentimperio, maxime fit infenfus, atc^ adinopiam redalt;flus,in minore apud quofcunque liabeatur cxiftimahone, fïc, vtcomplunbus hac fualiberafitate Iæfis,paucis contra beneficio affèdis, ad primum quodep incommodumper* moueatur, attp vbi primum difcriminis quid fefeoffert,{latim pereatridquod cum ipfe intelligat, ÓC ab incepto de ff ff ere cum velit, in id confeffim auaritix crirn en in currit, vt hab eatur reffridius,

P RI N CEPS. loi amp;tenax, Proinde princeps fîhacbene* ficentiæ virtute (fie vt omnibus perfpP cuafiaQfine detrimeptovti non poteft, fifaptet, parfimppiæ notam non rcforgt; midabif.Nam progreflu tempons,cunt perfppdum fucrit ex eius parfimonia abundefibi yccfbgaliumfuppeterc, c3 poffercm fuam ab ijs, qui bellum çflent illaturi, tuen, non grauata multitudinc res aggrçdi infignes, tunc,inquam,mu* nificentior hab ebitur,adeô vt in omnes illosbcncficus cenfeatur ( qui pcnèin* finiti funt)à quibus nihil adepicrit: in reliquos autem, qui pauci (itnt, dicetur fuiffe pareus,quôd in cos nihil contulc^ rit. Aetate noftra nihil laude dignum vi dimus effe fadlum,niû ab ijs,qui perpar ci funt habiti,reliquos autem extincflos elfe. Iulius 11, Pont. Max.poftquàm li* i beralitatis nomine ad pontifieatum au* cupandum fan's fupercp cognofeeretfc fuifle perfunlt;ftum,illius eonferuationis poftea fecurus abijtGalliarûRégi bel* lumillaturus,totcp bellis geftis,nihil aut tribun , aut vedligalis extra ordinern quod effet, eft vnquam impciatum: namimmodciatis fumptibus fubmini-

löl NICOLAI MACHIAV» ftrauttcius diufina parfimonia. Hifpl* nfarum quinunc rcgnum obtinct,fi ma gnificentiæ nomine commendari vo* luifTet, nunquam tot res gererc, vidlo* ïijs^ potirt potin'flet. Proinde prin* ccps nc (uos difpolict, vtc^ fcfe tueri, ac fuftinere pofsit, ad pauperiê item, fui^ c5teinptum,aut ad rapadtatcm nc adi' gatür,auantiæ crimcn parui faciendum ducct Nam vitiorum id eft vnum, quo minime impeditiir dominandi ratio.

Atfiquis C. Cacfarem diccrctfualp bcralitatead impcrifii pcrueniflc,alios^ complûtes, quod eflcnt, amp;habeicngt; tur liberales, ad altifsimos honorû gra* dus fuifle euc(ftos, diccrem te, aut cfle iam principcm, aut ad eum dignitaris gradum ider cfle ingreflnm. In priore ra tionehæctua liberalitas tibi foretfrau* di,in altera neccflârium fané eft, vtlibc' talis habcaris. Ca:farautem cxtjs crat, qui ad Romanum imperium afpirabat: verum co occupato, fi fuperftes fuilfet, rice fumptibus fuilTet tempcratum, to^ turn illud imperium profudiflet. Atque iterum fiquis diceret multos extitifle principes j qui fuis excrcitibus res ma* gnas

PR IN C EP s. lO^ gnas gcflènmt, qui tarnen ilia benefit centia excclluerunt : dicendum eft prin cipcm,vel de fuis, vel de aliorum bonis fumptus facere. Si primum, pareus efle debet ; fi fecundum, neceffe eft vt nulgt; lam partem libcralitatis prætermittaf. Atqui principiin expeditionem cxet' dtus educenti(qui exercitus præda,dp tcptionibusjtributis fint alendi) aliex nacp tra(ftanti,neceflaria eft hæc libera-litas, alioquin milites ilium non feque-tentur. Quod autem non eft tuum nec mi populi, id liberab'us conferri poteft: vti à Cyro, Cæfare, amp;nbsp;Alexandre» falt;ftû conftat. Non enim id, quod de alienis, tonis infumis,tibi exiftimationem adi-rnitjimo cumulatiorê reddit: fed à proprijs opibus abfumptis tibi detrimen-lum venit.Atqj nihil eft quod magis fe-ipfumçonficiat,quàm liberalitas, qua inter vtendum facultatcm vtendi amitlt; tis,atqjad egeftatem redigeris,aut ad mi contemptum: vel fi pauperiem iu-dicas vitandamjtunc ad rapinas te con-Uertis,atqjad odiumtibi cociliandum. lam veto quod omnium maxime prin-^i eft yitandum,iUud eft^ne aut negle- ■ g ' '4

104 NICOLAI MACHIAV» ôùÇaut odio habcatur,ad quorût vtrun que bcneficenna lUum facile impcllif. Qiiare ftpjcntius cft nomen perparci fiiftinere ( quod infamiam abfqueodïo parit ) quàm vt beneficus dicaris, veile raptoris nomme notari, quod quidem infamiam fummo cum odio coni'un* dfam contrahit»

■DE CRVDELITATE, ET CLE? fftentia nbsp;nbsp;nbsp;l^tiùsnefit am^iri quim metui,

IAm ad alfa corum, quæ fiipra reccn-* fuimus deuenientes, vnicuiqueprin/ dpi optabile foret, vt clemens, non cru delis habereturmihilomi'nus cautio ad* fu'benda eft,ne hac abutatur dementia» Valêtinus immanis exifiimabatuneius tarnen immani'tastotam Flamlniami'n integrum reftitm't, eamm in vnum col' legte, atqiTe ad pacem amp;ndcm rcdegif» Qirod fanèfiprobe confideretur, Ho* renrino populo deprehendetur ilium initioremfuifTe; qui vt crudclitatisno* rien efiûgcrent,fiucrunt Pifiorienrium vrbem euertk Paruiitaqueducatprin* reps Cxifitix nomen quo concorde« fuos

P R L N CEPS. 105 fuosin fidc rctineat. Paudfsimis enitn exemplis clcmentior ens, quâm qui ni* tniaknitatç pcrmittunt,vtrerum per* turbationes fequantur;vnde cædes,aut ïapinænafcantur. Totatn enim multi* tudincm hæ offenderc folent, vbi illae animaduerfiones, quæ à principe pro* .fiçifcuntur,praecipuum quendam,amp; fin gularcm tantum lædunt. Atqui inter alios principes, ille potifsimum qui no* uus eft, fieri non poteft vt inclcmeiitiae nomen effugiat,cum noui dorninatus adeô periculis fint referti. Hipç Vergi* liusfub Didonis perfona,ex nouitatc regniinhumanitatem exeufat. Res du* ra,inquit, amp;nbsp;regni nouitas me talia co* gunt molirijôô late fines euftode tueri, Nihilominus grauitatem quandam ad* hibeat, quominus temere omnia crcquot; dat, autmoueatur, aut fibi ipfi metum inijciat:vcrùm ita rerum adminiftratio* nem'prudentia amp;nbsp;humanitate tempe* ret, ne nimia confidentia incautum, aut difridentianonferendum efficiat.

Oritur ex hoc quæftio , fatiûsne fit amari, quàm metui, an m etui, quàm a* mari, Vtruncj dici polTet fore neceflà*

fium : vcrûm difficile cum fit ambo (igt; mul coniungijtutius cft(fi altero elica' tcndam) metui, quam diligi. Nam de bominibus vniuerfe hæc affirmaripofi ffinf,eosingratos cfie, in con fia n tes, fi* mulatcres, periculorum fiigitantcs, In* Cri cupidudum^ de eis benemereris,ac necefsitas procul abeft, tui omnes funt ftudiofi, ianguinem pro te effundendS ofFcrunr, fortunas,vitam, liberos. At ca premêtCjVtfupra docuimus, confeftim dcfcifcunt:princcps veró,qui omni alio apparatunudus, eorum pollicitationi* bus verbotenus fadis penitus nititur, in prxeeps defertur ; quandoquidem amicitiæ, quænon animi magnitudinc, præfiantia, fed predo comparantur, debentur quidem meritis : at quo eas polsideas,autin tempore in vfum tuum adhibcrepofsis, minime habetar. Ho* mines præterea minore reipetfiu offen* dunt, qui ftudet, vt diligatur, qua’m qui metuatun Nam amor quadam officij lege continetur ; athoniines cum omni tmprobitatelaborent, ad quamcunquè proprrj commodi Icucm occafionem, ülam perfringunt» Contra metus,for* j, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ midiae

fnidinc perpétua inftantis pœnæ, nungt; -quam non animo obuerfans retinetur: Katamen le metuendum exhibcatprnt ceps,vtinde fi beneuolentianon con-cilietur, odium tarnen vitetur. Nam fastis pulchre cohærcre pofliint, timeri, 5)C in odio non efle; quod quidem nun-quam non eht,fi fuorum ciuium, 6Ó po-pulorum bonis ablh'neat, mulicrum pudidtia. Qiiod fiquando in vitam ali-cuius fuerit animaduertendum, id tunc Ue vereatur facere,cum amp;nbsp;fatfli ratio, Si. quæ deceat manifefta purgationis eau-faafferri poteft,

Sed illud omnium maxime tenendiî crit, vt fortunis alienis temperatû fuifle cognofcatur.Nam citius parentum cæ-dem obliuioni dant homines, quàm for tunarum fuarum direptionem.Adhæc, cripiendi aliéna nunquam non aderunt caufæ. Qui ctiam rapinis vidiitare inci-pitjperpetuo caufas cxquireqquibus a-licnas opes occupet. Contra, fanguinis effundendi rariorcs funt caufæ, ciùus^ prætcreunt,atcp deficiunt.

108 HICOLAÎ MACHIAV» bcnti ftatucndum omntno eft, vt inlîugt; maniutisiiomcn pronihilo ducat. Na hujus nominis expers, nunquam excp citumconiundlumjnec ad aliquidag-grediendum inftruc^lum rctinerc po* tcft. Inter alla digna omni admirationc qnæ gefsit Annibal, illud quotp reeen* fctur,quôdcumcopionfsimum,pcnecp «nfînitis gentibus refertû duccret exer* Cl turn,in aliénas terras militaturus, nul* la vnquam aut inter fe, aut in ipfum du* ccmfueritiuborta fedition'd^ conftan ter in vtratjuc fortunæ conditionetutn adueriæ , tum profperæ fuiflê fadum. Qiiod fane quàm ab ilia eius cfFerai^ui tia aliunde proficifei non potuipquaî vnâ cum cæteris eius virtutibus,in con* Ijjcdlu totius exercitus auguftum, atep terribilem reddidit. Adquamquidetn rpm,cacteræ tUi virtutes fine hac fatis no fuilTcnt. Cæterum fcriptorcs paru con* fiderate bas eius res geftas admirantur quidem, cum ex altera parte potifsima carum cauiàm aceufent. Citeras autem illius virtutes ad id non fuflrediuraSjfa* eile eft id in Scipione viro fingularifsi* mo peripicerc,n€c folum eiusteinpc* ftate,

P RI N CEP s» 10^'^ fhtc, vcrùm in omni rerum quæ fciun* tur memoria, cuius excrcitus in Hifpa' nijs ab CO defciuerunt.Qiiæ rcs aliunde nonfucratprofe(fla,quàm ab ea, quac li centiores, quàm militari difciplinæ par effet,milites cffecerat,lenitate nimiruin eins nimia : id quod pofteainfenatu,à . Fabio Maximo fuit illi exprobratum, Romanæ militiç corruptorcm ilium ap pellante. Locrenfes à Scipionis quo* dam legato euerfos non vindicauit,nec de illius legati infolentia pœnas fum* pfit,quod omnino ex illius facilitate in* genij nafeebatur: adeo vt ilium cxcu* hndum quidam cum fufeepiffet, mul* tosjnquit, effe homincs, qui melius er* ratavitare,quàmaliorum errata corrie gerenoffent. Quod quidem ingeniutn temporis progrellîi violaffct Scipionis amp;nbsp;nomen,amp; gloriam,fî cum eo in impe nb rctinendo perfeueraffet: fed fenatus decretis parcnti,hæc vitiofa ciusaffe* dio non folùm latuit obfcura, verùm maximac gloriæ fuit.

Vt autem eô noftra redeat oratio ad metum fcilicct, Si amorê, quo quis aut diligi,aut metui debeat, dico : cum ho*

mines ad arbitrium fuum ament, tuant autem ad princïpis voluntatem, pnneeps, qui fapientia valet, eo,quod fue eft,no alienæ faculratis,nin ftudeaf» ïllud duntaxat omni diligentia curer, nein aliorum odium,autofFenfionein incurrat,

QVàm fit Omni laude dignuinin principe padîam fidem feruare, atqj vite integritatem fine vJlo dolo ma ïo rctinerc,nemo cft quinonintcUigat, Vcrùm, cum fint duo genera dcccr* tandi, vnum iure lcgum,alterû per vim, cum^ illud proprium fît hominis, hoc belluarum', cofugiendum ad poderius, fi no fàtis ed vti i'aperiorc, Proindenc^ cefiàrium ed,vt: princeps rc(dam vtriuf quCjôi^belluæ, ôc^hominis vfùm tencat, Inuolucro quodamhæc pars principe bus eft à veteribus feriptoribus tradita, affèrentibus Achillem, complureique alios expriCcis illis pnndpibus, Cbiro' ni Centaure educandos, arque in eius fJifciplinàûi fuiffè crédites, In eo cnim quod

Pr T îtCE P f, ni ïJUod præccptorem mixri generis, ÔC. hominis, amp;nbsp;belluæ habuifle dicunt, ni' hil quàm principi fore neceflàrium do* cent vtn'ufque naturar vium. Cuni itaep prindpcm magni referat belluinum in' gcnium feite inducre,ci tiim vulpis, tutn leonis mores aifumendi crût. Nam Ico fibi à laqueis non cauet, lupos verô, Vulpecula reformidat.Quo itaep laquei fentiantur, vulpeculam agerc oportet: lupi verô quo deterreantur,leoninum Ingenium eft fubcundum. Qiii igitur leonis vcftigijs fimplicitcr infiftunt,t| fane rem ipfam non tenent. Princeps propterea qui fapientia fit prçditus, de* het ca promifta vitare, que fuis commo dis contraria fore videt. Atqui,homi* nés fi probi fuiflent omnes,præceptum hoc plane fuiflet inutile; vcrùm cum im probifint,diligenter corum improbi* tas perfidiaep erit cludenda. lam veto nunquâhominibus dcftituræfunt eau* fae,quibusin violatam fidem coloretn inducant. In banc rem fcrèinfinita poC-fentrecentiora proferri exempla,atquc egt;ftenderc,quot pacis fœdera,quot pro tniflà, ÔC conuêta fuerint perfidia inita,

amp; vana : Qui vcrô lâgacior fuit, vt wJ^ pinum Ingenium melius expriineret, ei telidus omnia ceciderunt.

Verùmhanc naturam pIurimumK' fertjVtquis reifîe norit colore veftire,. cum fimulando, turn difsimulando:ho* mines enimadeô fimplices funf,adeo præfentibus neceisitatibus obfequen* teSjVt qui fallax,6lt;f fimulationisartificio eruditus fif,ftatim fit habiturus quifeib li decipiendum tradat, quo magis talcs homines cauendi erunt,eorum^ artifi* cium arte fruftrandum,

Nolim Alexandri Sexti Pont. Max» recens exemplum filentio praîteritum. Is nihil quam mortalium impoftorem cgit, nihil quam ad omnem miJitiam,öif fraudem ( quo hominum genus falle* rct) m entern fuam cxercuit. Arquire* perit fubiedlam quant fradiaret mate-riam. In afleuerando autêqui magis fue rit eßieax, aut qui ipec/ofius iuramiaC’ iurandum^vicifsimcp qui minus prxüi^ terit, nemo vnquam fuit:nihilo fedas dolinunquam non contmöde eicelTe^' runt. Hane enim fallendi artem, mo* resi^hominûprobè callebar. Proindc'

hon eft quod ph'nceps cas omnes fùpé hus dcfcn'ptas virtutes oftentet : funt cnitn aduerfus talcs diïsimulandæ fx^ pcnumerOjCalh'dc^ tegendæ. ca ad omnem ventorum , Si. fortunaç conucrfîoncm vcrfatilc ingcnium pn'n ceps habcat cft nccefle, ( vt iam digt; âum cft) ab co,quod bonum eft,ne diT cédât:at fi ncccisitas vrgeat, edotftus fitjÔd malum aucrtcrc.

In id itaque princeps âcrem curant j dfligctiamcp omnem adhibeat, ne quid ex eius ore excidat, quod quinque illii iam numeratis partibus non fit refer* tum, atque ita confpiciendum, audien* dum^ exhibeat, vt pietatem, fidem,in* tegritatem, humanitatem, rcligionem fände colcrc videatur» Atqui nihil eftj quodmagis præfe ferreoportcat,qua poftremam hac virtutemnerè enim ho* mines magis Ipccic colore return, quam rebus ipfis permoucntur,Clt;^ iudi* cant. Nam videndi facultas, omnes at-tingit, attredadi vero, paucos dütaxafgt; Nemo non videt quid prae te feras, at; pauci funt qui,quod fis,fcnlu perçipiât., (hd quidem pauci nee audent multon - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h * '

rum opinion!, qui defendanturimpérif rnaieftate, aduerfartln hominS auteiu, præfertim phndpum adlionibus , vblt; nullum habctui- conftitutum, ad quod VO ccnturiudicium,rerum eucntum plc rifp obferuantes expédiant. Vitam igi' tur princeps tucatur, curet^ imperium con Ter nare : quibus autem id fiat ratio* hibuSjCacmodo bonefti fpeciem præfe ferant,nunquâ non honore dignæ,Iau* dibusep exiftimabuntur. Dudturnan* que captiuum perpetuo vulgus fpecie tedli, Si rerum euentu. Si plane nihil quam vulgus toto in orbe verfatur, Illi vero pauci ibi locum obtinent,^vbi plu* rimi non habent quo nitantur.

ET quoniam inter diflerendum de principis dotibus,quarumfuperius mentionemfecimusjdeijs duntaxattra dlatum eft, quæmaioris vifæ funt efic momenti, rcliquas nunc breuiter fub vniuerfa quadam tradlatione difqüirâî vt princeps fcilicet cogiret(vtnonnibil fupcrius attigi) ca fugiendajquar ipfen' “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fum

P R I N C B P S, «y-fiim 2C ncgicdlû cumredderc ptoflunt, Quoties autem hoc declinauerit,fuas plane parteis abfoluen't, ncque à caete* risinfamiæ notis,vllum,quod fibi immlt; neat pcricuIum,ofFendet.In odium om* Bium maxime, vt di'xi, adducuntbono* ïutn direptio,ôlt;f,quo cui'que temperan* dum eftjfuarum raptus mulierum.Quoquot; ti'efcuHC^ bonis parcitur multitudinis, 6^ honori, præelarè fccum agi ducunt honrines : êc id duntaxat fit reliquû op* pugnandum, ambitio nimirum pauco* rum,quçmultis modis,nullo^ negotio teprimi poteft. Spretum deinde con teniptum reddit,fi varius,fileuis,fi cfFœ «ninatuSjfi timidus,fi denique habcatup animi dubius amp;nbsp;incertiis : quæ omnia tanquam fcopulos fiigere ftudeat prin* tcps, adnitaturqp, vt in omni curatione ôiadminiftratione rerum,animi magni Uido,fpiritusingens,grauitas,fortitudo «luccat : nec non apud eos qui inter re* liquam fuorum multitudinem dignio* fes habentur, ita fentêtiam fiiam, quam. femel pronuntiarit, ratam acfirmam ha fieri velit,vt ab ca nunquam deduci,auç ’limoueripoflepro certo tcneanuac ta*

i{6 NICOLAI MACHIÄV. Icmdcfc opinioneni fiiftinere,acred* nerc ftudcat, vt I'Uorum nemo co vcgt; mar, vt ilium, aut decipi,aut fledi pofltf cogitet.

Ilie igitur pn'ncèps, qui talem de fe fententiam, exiftimationem inhomi num mentes inferit,fcmper habetur ma ximi.Iam vero in cum,quern omnes ma gm'faci'antjdifficiEs eft coniuratio,di£Hgt; cilis oppugnatiOjdifficilis irruptio:mo* dofamafcrateum apudfuos longe ex* ccllere,amp; fumma obferuantia colilt; JDu* plici cnim metu tenen' principcm opor tet:altcro intcn'ore dC domc{lico,eo' nimm caufa, quos fuo modcratur I'mpc rio ; altero exteriorc SC alieno,‘propter cos, qui potentes funt, extraneos. Ab hoc fe afîcn't bellicis armi's probeinftni lt;fius,5C ami'cïs.Quæ arma fi adlunt,nun quam non bonos amicos habebit.Do* miautem firma eruntomnia, vbifirma fint,qua? foris gerunturj nifi all qua per* turbentur comuratione. Et tarne fiquid nouarum rcrum molirentur quae ton's (unt,iam ipfe,fi' I'ta inftrutfius eu,00 vitx rati'onem talcm I'nfti'tuit, qualem prae* fcripfimuSjfemper (modo feipfiim noty defer

dcferat) omnêimpetumferct, acfuftxgt; nebit : qucmadmodum Nabxdem Spar tiatam fcdflc oftendi.

Atabijs, quxbusimperatpopulisjft quando externa quicfcant,iUud timen* dum eft, ne qua per eos. coniuratxo fiat: aqua quidem fe facile fecurumvendt* cabitjContemptu odio vitato, popu* liscp per eum cumulate fibi fatisfadfurri afïercntibus. Qiiod vt fequatur ( vt la* dus (uprapatuit)necc(rarium cft.Atqui Omnium quod maximum cófcqui pcÇ* fct princeps in coniuratores remediuni ûlud vnum 6lt; præcipuum eft, odq, SC contemptusamultitudincvitatio.Seni per cnim qui in aliquem confpirat, is fi* bi perfuadct principis morte multitu* dini fe fatisfadlurum. At fi in cafuent opinione,ut credat id fore apud eum fi* bi offenfioni, nunquam id audactæ fu*

1 tneretjVt talia aggrcdcretur molxri coiv I filia. ConiuratorS cnim quæ fibi immi* i néantdifficultates,pene infinitac fuut, ( Reipfaprofedfo cernitur, multos qui* 1 dem coniurafle : quibus vero felicitcç l celTent, perpaucx admodum fucrunt»

Qiix enxra coniurat ^nec folus cfle ,nec b -■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;gt;nbsp;i

lts NTCOLAr MACHtAV. föcium fibi afcifccrc potcft,nifi cxtjX quos ofFenfos exiftimat. Verum vbi pri tnum ofFenfo cuipi'am animi tut confp hum apcruen's,facultatcm cóccdis,qua fibi cumulate fatïs fieri pofsit : quandogt; quidem detecfFo animi tui cogitato, in tam ipfe fpem venit, vt omnia fibi inde eommoda polliceri qucat. Hfc itaque quaeftum ratum, certum cum vidcat, illic Vero incertum,Sc periculis plenum, par cfF, Vt, aut rarus fit amicus, aut quo tibi fidem feruet, peruicaci odio in prin cipem fit afFcdlus.

Vt auf cm rem ipiäm ad pauca redi' gam,coniuratorum partes metum dun^ taxât, folicitudinem,pœneformidincm perpetuoS comités babent. Atà princi* pis partibus ftant impertj maicftas,le-' ges ab amicis amp;nbsp;toto principatu defen fiones; quæ omnia adeó ilium tutûred* dunt, vtfi his popularis accedatbene* tiolentia, fieri non poteft, vt quis co te* meritatis erumpat, vt in ilium confpira tevelit. Nam krèafrolet,vtconiurato icum ante àdmiflum fecinus fit timen* dum, in hac re cius caufa ca eft, vt poft patratum fcclusj ctiam fit üli extimef* cendunt

P K I N C E P s» cendtim : cum ram ex commiïTo federe, infenfam habeat multi tu dinê, nee pro* pterea poßitfperare vllum perfugij lo* cum. Poflentinhanc fubieeftarn mate* tiam infinita exempla proferri: fed ülud vnum, quod patrum noftrorum memo ria côtigit, fatis mihi fuerit propofuifle, Annibale Bentiuolo,huius Annibalis qui nunc eft, auo, penes quem fumma tcrumapud Bononienfes erat,àCan-; ncfchis, qui in ilium coniurarunt, inter* fedo, nec vlla ex fe quam loanne tune ' in cunis agente relida prolCjftatim à pa ! trato homicidij federe excitata eft mul ; titudo,quac totam Cannefchorum fami I liam cæde fuftulit. Qyod fane à popil* lari illa in Bentiuolam gentê, qua illam j compledebantur.beneuolentia,profe* dum elTc conftat. Quæ quidem tanta fuitjVt cum nemo ad principatum re* gêdûfuperelTet, indicio accepto, quod rlorcntiac elTet, qui c Bentiuolorü gen* te genus ducereqad illud vfquetempus ■fabri filius habitus, eô ilium accerfitum profedi funt Bononienfes, eiep fu± ei* tiitatis adminiftrationem detulcrunt: j quam quidem tandiu eft moderatus,, - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h 4

»io NrcoLAr machiav. quoad loannes ad ætatem impcriorcgt; gendo idoneam peruenifleLDko itacp com'urationes omnes prindpt pamtfe' cicndas €flc,vbi populi in cum fudrt propcnfa voluntas ; at co i'nfenfo , quifuihoftili odio flagret,omnia funt « ab omnibus timcnda.

Prindpatus practcrca, qui bene funt conftituti,principcscp ipfi omni diligc^ ti cura ftatuerunt, nc eorum viri prima* rtj Ria caufaad deipcrationcadigercn* tur ; ncc quicquam, quo multitudinent acquam,ac tranquillam rctincrcnt,ne^ letunnam haec omnium grauifsima clq ^uam tradct princeps materia.

Inter ea régna, quac hac noftra xtat« bencconftituta fint,quæ^ prudcnter procurata , Galliarum rcgnum annu* incratur ; in quo multa funt fapientct praefcripta, à quibus régis ö^libertas,Ä jecuritas pcndet. Quorum primum eft ipfcScnatus,cius^authoritas. Qiian* doquidcm qui illud regnum inftituit, cognifa potcntum ambitione,eorumç inlölentia cenfuit aliquo fratno ciTe cof rigendam : cartcrü animaduettcns quo oüp c^cmulutudo tnpotêtipresme*

P R I N C E P s. ni luduntaxat ïnnixo, cupicns eos feoi* ros reddercjnoluit id munciïs regis efle proprium, vt Omni apudregni proce* res liberaretur inuidia fi multitudinifa-ueret, amp;nbsp;apud rnultitudinem, fi procc* rum parteis complctfïcrctur.Ob id ter* tium quendam conftituit iudicem, qui fine Regis inuidia procercs cædcret, tenuiores tuererur. Nihil inclius,nihil fapientius hoc dccrcto eflc potuit : nec regni, aut ipfius Regis potior fccurita* tis caufa. Hinc alterum, quod notandu eft,eb'ci poteft : vt nimirum ca princeps alijs procuranda décernât, quæ inuidiî patere pofsint : fibi verô quæ grata fine refcruct. Conclufum denuo fit,cxifti* tnationem fuorum procci-um prindpi in pretio efle habendam, ita tarnen ne populi fibi odium concib'ct.

. Compluribus fortalfc viden' poflent^ huicmeæ opinioni pugnantia exem* pla,cum ex Romanis multorum impe* ratorum vita,amp; morte pcfpctfia, alique l'nucncrint, qui, amp;nbsp;fi egregic vixerit, Si ingentem animi magnitudipetn præïc tulept,imperium tarnen amiferit : aut 1 fuis ) qui in ilium confpirarunt luait in* h 5

ni NICOLAI MA cm AV. terfec^lus. Cupiens itaquc ad hæc, qtï;É obijci pofTcnt, refpondere, nonnullorS imperatorum mores amp;nbsp;ingcnium diP quiram, ÔC caufam cur pcnen'nt cxamf* fiabo,quam caußm nondifsimilem his, quæpropofitafiintjoftendam. Tumea confideranda proponam, quæ res ge* ftas illorum temporum legcntibus di* gnafint, quænotentur. Mihi verô fan's eflc vclim,eôs oænes imperatores ora* tionc comple(fli,quibus imperrj fiiccef’ fio ôbucnit,a MarcoPhilofopho ad Ma ximînum vfcp im'no dudo, qui quidem hi recêrcntur:Marcus,ems^ filtus Cont modus ,'Pcrtinax,Julianus, Seuerus, 8i. Antoninus Caracalla eius filius, Macri' nus, Heliogabalus, Alexander, ÔC Ma* »minus,

Illud pn'ncipio obfeniâdum cft, cuffl vnicû certamcnduntaxatin ofnnipro* Curatione pn'ncipatus cernatur, poten* .tïorumfcilicet ambitio populoruni infolens ingcnium. Romani Imperato* res tcrtia quadam afficieb'antur difficül 'tate,quod illis ferenda clTet militum cru délitas 6Ç auaritia : idcp cum difficile ef* fet, caufam exitij multis attulit.-Namfa'

P R r N C E P s, ■ - lij Äuhaud procliufe eft, militiim,6(fpopii lorum voris fatisfacere. Hi cniraquic* tanijamp;f otiofam vita traduccre cupiunf, obid^ principes,qui inodefttfint,com pledunturrmilites veto eorum ftiidiofl ftnpquibcllicofo animo,tnfolenti, cm-dcli, rapace funt infignes. Quae om--nia in populos cupiebât ab im p era tori-bus cxerceri,quo fibi duplicaris ftipen-dijs, auaritiam, faeuitiam fuam expie-repoflènLHincfacftum cft,vc qui talein defenatura, vel arte partâ opinioneni gt;mperatores,non afterrent,qua vtruncç hominum genus fræno compcfccrcnc, ij ruina opprcfsi interibant. Atquieo-rum maxima pars(illi prçfertim,qui tan quam noui principatum inibant)per-fpedis vtriufque gentis diuerfis inge-niorum naturis, eo animum inclinarut, quo militibus gratificarentur, iniuriaa populi contemnerent, Qiiod quidctn confilium ncccflarium erat. Nam cum principes vitare non poflcnt, quin in aliquorum odium’incurrcrcnt, illudin primis contendendum erat, ne multitu dinem fibi infenfam facerent : id au tern fîobtinçri nonpoflcnt,in id omnuim

n4 NîCOLAI MACHIAV» maxime incumberent, vt eius multita-* dinis offenfionem dc dinar ent, quæ cC* (et potentiorum.

Hac de caufa imperatores, qui ob principatus nouitatem ftudqsfiC fauoquot; re extra ordincm opus habebantjmiliti bus hbentius,quam populis fefe adiun* gebantid tarnen vel damnum,vel com modum illis afferebat, vt pn'nceps ipfc dignitatem fuamSx^ authoritatemreti* nendi peritus crat.Ab his caufis profc* ôum cftjVt Marcus, Pertinax, Alexander viri modeftioris vitae, ÔC iuftitiat cul tores, crudelitatis hoftes, humanitate, comitate præditi trifteis exitus funt confequuti,præter vnum Marcum, qui quidem longe honoratior vixit, amp;nbsp;ide obtjt,Imperrj enfm fuccefsio harredita-rioiurc ei cum obtigdret,noncratcuf Uut militibus, aut populis acceptum fet recT^nto prçterea virtwojm comitati^ quae ilium vcnerandum,amp; auguftum ef fccerant,fcptus cum eflct,fempcr quoad vixit vtrSep ordincm, ab omni odio,' SC (ui contemptu liber,intra offiefj fines continuit. At Pertinax,rcpugnantc cxerdtu fuerat ad imperium euedust

qurexercitus, cum fob Comodo affoc-» tiK eflit difTolute viucrc,non poterat I'd genus honeftæ vitæ, ad quod ilium eu* piebat adduci, æquo animo ferre ; hinç odiofibi corum conflato,cui odio foi ncgledus ( quodiam fenex elTct) cum accefsifTetjinter initia delati imperq co* cidit. Hinc ÔC illud animaduertere licet, honeftç æquè ac turpis vitîc fadis odiô conciliari, Quocirca princeps,imperia qui fàluum velit, cogitur nonnunquam cfle non bonus : quandoquidem ,fi e^ multttudo, quæ fit populi, aut militum, aut optimatum,cuius^ opera ad impe* rium fuftinendum fe indigere cogno* feat, fuerit deprauata, obfequi eius ftu* dqs, attç illi morem gerere necefle elf, Quo quidem tempore, quac faefîu fo* rent honefta,principi vehementer fent contraria. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Sed veniamus ad Alcxandrum , in quo vis tanta extitit probitatis, vt inter alias laudes,quæ illi tribuûtur,illa accen fetur,quod toto illox 11 i.annorum fpa tio, quo imperiû fueratmoderatus, ne* mo vnquam indidfa caufa foerit inter^ fedus, Nihilominus cum cffozmmaü

nlt;S NICOLAT MACHTAV, antmi furent habitus , óó quï matemi's confiltjs fincretfe duci, ob id^ in coru temptum delapfus, ab exercitu incurn conîpirante fuit intérfeôèus.

Nunc vicifsim mores ÔC ingenium Gommodi,Seueri, Antonini Caracallc, SC Maximini examinâtes, atrocifsimos «llos deprehendemus, rapinis inhian* tes. Qui vtmilitum cupiditatem expie* rent,à nullo iniun'arum gencre,quodin populos commifti pollet, fuit ab illis temperatum. Omnibus tarnen, Scucro «xceptOjtriftcs obtigerunt vitae exitus, Seucrus enim tanta excelluit animi vir* tute,vt militum animos in fe propenfos poftquàm continuiflètj tamctfipopuli client â fc duriter opprefsi, potuerit ta* tn en imperium féliciter, fempercp reti* nerc. Illiusnanque virtutesita ilium in confpedu cùm cxercitus, turn reliquat turn gentium fufpiciendum cfHciebât, vt hi attonitis quodammodo hærcntes animis,amp;ftuporepcrcullî, illi verô eius reucrentia taeff i aequè quiefeebant.

' Et quoniam hunts viri res geftæ præ clare hierunt, paucis oftendam quàm pnlchre viripeculae perfonam, ôdleonis in

in vfum fuum inducn't: quorum Ingehiia 0^ naturam, principi imitanda (vt dixi) «xiftimo.

Scuerus cognita luliani imp craton's ignauia,pcrfuaiit exercitui cuius ipCß ia Illyrio dudor crat, optimu fore, vt Ro* mamPertinacis imperatoris cædê vin* dicaturi proficifccrcntur t à prætoriana «nim militum cohorte fiierat interfe* dlus.Sub hac itaque fpecic,nc ad impe* rium afpirare viderctur, cxercitus con* tra Romam mouit: ac prius in Italiani tranfmifit, quam de illius ex Illyrio dil* ceflufueritrefcitum. Cum autem Ro* mam deueniflct,Senatus metu addu* ÓUS, imperatorc ilium, luliano vita fun ÓOjdeclarauit. Poft hæc principia duo fupererantScucro ad abfolutumimpef rium occupandumialterum in Afia,vbi Niger excrcituû Afiae præfecftus,impe* ratorem SC ipfe fe falutare iuflerat : alte* rum in occidente ab Albino, qui vicif* firn de imperio occupando animo cæ* perat agitare. Vcrumcum perfpiccret periculofum fore ft fein vtrynque ho* ftem dcclararet, ftatuit NigrCi ad oriealt; dum,, Albtpû vçro dolp çircumucnirç|

ÎW NICÓL'Aï MACftlAV.^ âd quem propterca lïteras deâit: cSafr foiatù inipcrif procuratio firiflct fiW delata, fe ftatuifle eain dignitatem vtri» que communcm fieri: atep CælânstitU' to ad iliummiflb,ex Senatus dccrcto il' lum ad imperij procurationê CoUegant fibi adiunxit. Qliæ omnia ab Albino pro veris bona fide fucrunt accepta. At Scuerus, deuitllo atqueinterfedoNiquot; gro, orientis^ rebus probe compofi' tis, Rom am reuerfus, contra Albiilum, (quodbenefierj àfe acceptiimmcmor, in fijam cædem per prodirionem perpe trandam eflet molitus ) apud fenatum Cönqueftus eft:ob id^ fibi forcnccclTa fiumjVt co fe conferret de illius ingrari* tudine méritas pœnas fumpturus, inde in Galliam ad ilium profc(ftus,vna cum imperio vitam illi ademif.

Qui itaqj huius viri res gefias exaóc animo reputabit, cum leoncm ferocifsi mum dieet,vulpcculam^ maxime fub* dolam:aduerfus^ eum S(ftimörcm,5i reuerentiam ab omnibus fuifle adhibi* tarn : SC ab exercitu ncc fpretu,nee cons' temptum vnquam fuifle intcUigetidcn* net£^ mirari,iihomo nouus eumefl^f^ tandiu

(andîu imperium rennere pottrèrit. Nâ fùmmà eius dignitas ÔC exiftimatio fetn per ilium ab omni populortim odio, quod ex rapinis in fe concipi potuiflèt, vendicarunt.

Elus hlius Antoninus, æque aciplc pater vir pracftantifsimus habitus eftiac multis rebus cxcclluit,qu£ ilium in om* nium gentiû confpecflu maieftate con* fpicuum rcddcbant, cxercitui fum* me gratum.Ef at enim vir plane bellico* fus,omnium laborum patientifsimus, qui omnem ciborû lautitiam vitæ^ mollitiem vniuerfam fummopereafper naretur.Quod fane militum animos er-» gafe bcncuolos,ac propenfos efficic-bat. Nihilominus tanta extitit ferocia, inaudfta dus audelitàs (nam prætcr alias eascp multiplices.praecipuas^ eau fas,maiorempopuli Romani partem, Alexandrinam verô vniuerfam multi* tudincm caede fuftulit ) vt omnium pe* ne mortalium in fe concitarit odiumî eœperatcpijs etiam terroris efle, qui il* lummedium fepfcrant, fie, vt à centu* hone in medio fui ipfius exercitus fuc* htinterfedus.

Qua in re illud confiderandum flit,id gcncrfs cædcs, quæ ab obfirmat^ ^obftïnati ani'mtpropofito accidunf, vitaria pn'ncipcnon pofle. Qui enim inftrucflus cftad mortem conteinncn-» dam,ci faóu per quam proclitic id fiic/ rit. Verum hoc mortis ^cnus minus eü principi timendum,quod longe rarifsP mum fit. Videndum eft duntaxat,ne quempiam ex tjs graui aliqua iniuria la* ceiîàt, quorü opera ipfe vtatur, quosc^ ad imperij procurationem circa fercti* neat. In quod erratum Antoninus pro-' lapius eft, qui centurionis prædieftifra* tre contumeliofifsime interfeccrat, ci^ quotidic minabatur : nihilominus inter fui corporis ftipatorcs retinebat.Cuius quidem confiltj ratio temeraria erat, atgt; quefvti poftea accidit)in eapereun-' dum fuit.

Sed ad CommodSnoftraredeatora tio.Is nullo ferè negotio imperium reti-« nere poterat : Iure enim hacreditario, quodMarci hlius cfletjObtigeratifatis^ fufflet ß paterna veftigia inftitiflet, quo vniuerfis populis fuinetetfam cumula-« tifsimèfatisfacftum. At animo truculent

T K T N C E P s, 151 €0 mm effet,amp; effero, totum fe conucr-* titad exercitus, quem h'centiorem effe* ecrat,gratiam retïnendam, quo fuam poflèt in populos cxercerc rapinas. Cæ terùm dignitatem,amp;amplitudinem fua eum ncc tuerctur, ncc conferuaret, atlt;ç intheatracum gladiatoribus decertatu rusfæpenumcro defeendiffet, aliaep for didifsima,indignirsimacp imperq ma* icftatcadmififfet, defpicabilem prorfus inmilitum confpctffum atqj abietffum pr»buit:atcç cum partim odio ornai* bus effet,partim ncgleó ui,in eum con* fpiratum eft,filt; intcrfedlus.

Reliquum eft, vt de Maximiniinge* nio differamus. Is bcllicofifsimus fuit, atcpAlexandri,dc quo tam fuperius nar rauimus mollicies, cum fummo effet o* mnibus faftidio, hoc vita funeff o, ilium ad imperium cuexeruntrquod tarnen nondiuretinuit. Nam duo ilium infen* fcim,accontcmncndum effccerant. Al* tcrum quod ignobilifsimus cffet.PauC' rat cnim ouium gregem inThracia,que res vbiep gentium crat notifsima,atquc ob id omnes ilium abhorrebant : alterS I erat,quod cuminingreffufui principa*

tus Romain profedîioncm fuam di'ftu-' lïlletj atc^ in poflèfsionem imperij verti ret, opinionemquod cfudcliisimuseP fet,attulit.NamSèRomæ, Si pcrtotam imperij ditioncm, a fuis præfedis multi plici immanitate faeuitum fuerat grauP ter:fic,vttotus pene orbisiraineum, turn ex generis obfeuritate permotus, tS odio, quod efFerati efletingenij mcgt;' tuens,primum Aphrica, deinde Sena* tus vna cum vniuerfo populo Roma* no,at(p Italia tota in iliumconfpirarunt. Ad hæc exercitus ipCe, qui ad Aqutleia cum efletin caftris,expugnationem dif ficiliorem nadlus, illiusq^ (xuitix pertx fus, tot^ in ilium hoftes cum cernerc^ minus ilium timens interfecit.

Omittam de HeliogabaIo,Macrino, a c Iulian o dicere, qui contempti,fprcti, atep abiclt;fli cum client, ftatim fuerunt oppreCsi. Sed ad huius propofitac rd narrationem totam peroraturus acce* dam : Qui noftrorum temporum fünf principes, minus dico hac difficultatc premi,qua'm militibus in imperij fui ad* i miniilratione teneantur extra ordineni ) fatisfacerc, Namamp;fiillorumaliquadl j habendar I

hab en da ratio, id tarnen paulo momen to definitur, cum nemo horum prind* pum colledos in vnum exercitus ha* béant, qui vnà cum gubernaüone, prouinciarum procurationc, vtiimpe* rq Romani exercitus, confenuerint. Quare fi tune militibus citius, quàm po pulis erat fatisfaciendum, id eratquôd milites, quàm populi potêtiores eflent: nunc verô longe m agis eft neccflanuni vt populis mos geratur(fcmper T urca* rum imperatorem,amp;Âegypnj,Syriæcp Sulthanum excipio ) quam militibus, Populinanc^^ copiarum exercitibus po tentia (Turca cxcepto) facile præftant, Hicenim Turcarum imperator peditu îx 11. millia,cquitum autem XVI. (em* per qui fe çircumftent,cum retineat,à quibusregni fecuritas,amp; robur pend et, neceflàriû eft, vt populorum neglecfta, quæ habenda effet, rationc,fibi propen fosfoueat. Huic perfimilc cftSulthani regnumiquoin militummanu confti* tuto, neceffàrium eft,vt ipfc nulia po pulorum habita rationc,eos fibi in ami-citiafirmos completftatur. Atqui illud viderc licet, ho c Sulthani regnum loge

diuerfum à cæterts print ipatibus cflamp; Acceditnanc^quàm maxime adChri^ ftianorum ponufîcatum,qucm nec hægt; rcditarium,ncc nouum appcllarc poflîï mus. Principis enim iam demortui, qui liberi iuperfunt,ncc teftamento relin* quuntur hærcdes, nec principatxis do* mini : fed ille,qui in eu gradum per cos, penes quos clteli^cndi poteftas,cligt (blet. Quimosvna cum tempore cuin inueterauerit, recens dominarus dici non poteft. Nulla enim carum difficul* tatum affliôatur, quibus noui obnoxij patent.Nam amp;nbsp;fi nouum cH imperium, illius tarnen dignitatis décréta antiqua funt:attain eum finem faóla, vt ilium tanquam hæreditarium admittant, ôi corn plecflantur dominum.

Verùm adnoftrum redeamus infti* tutum. Si quis,inquam, ea, quac iam fu* pra expendimus,animo reputabitjfaci* le inteUiget ab eo, quôd odio flagrarint nccnonquôd contempti 8gt;C fpretifue* rintimperatores illi, eorum calamitatc efleprofcdiam.Perfpicuumamp;illudficf, quî fadtum fit, quôd eorum nonnulli, admim'Rrandi rationcm quandam fe*

' ’. ~ '■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quuti

P R I N C E P s» 135-quuti, cui contrariam alij cum inicrinr, invtracp tamcn parte eiufdcm admini* ftrandçrationis reperd fint,turn quibus feliXjtum quibus triftior contigerit vitg finis. Inutile nanc^ fuit, amp;nbsp;noxium Per-t!naci,amp; Alexandre, principes noui c3 cITcnt,Marcum imitari voluilTe, non fe* eus at(Ç Caracallæ, Commodo,amp; Ma* ximino perniciofum,Seueri voluifîe vc ftigijsinfiftere. Non enim tanta prædi* ti erant virtute, quac ad eorum veftigia implêda fatis effet. Qiiapropternouus pdneeps in imperio retinendo non po teft Marei res geftas imitari : nec edam ncccfTariG eft, vt quæ Seuerus egit, ipfe curctpræftanda: verùm eas Seueri par* tds complecflatur , quæ ad imperium eonfirmandû fuerint neceffariæ:à Mar* lt;oautem cas mutuetur,quibus impe* dum iam ftabilitum,5C confîrmatum,di gne ac gloriofè tueri ac fuftinere pofsit, Sint ne arces, et qvae ad dominUum retinendum^à prindpibus plerun^ fierifolent,utiles,itnnoxiie. Cap, XX.

Votutodominatum retincrene y l_nonnulliprinciDes,populos,qui ‘ . • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i 4

NICOLAI MACHIAV» in corum ditionem concefTcrant, armi's fpoh'arunt: Ah'j in fadioncs difdlFas vp bcs continueruntintmicitias infefcfo* ycrunt quam plurimi: arces item fuerSe quiextruxen'nt, vbi nonnulli fuasi'atn cxtruólas euertcrunt. Nam pauci in id animum I'ntcnderunt, vt qui fibi initip pn'ncipatus initi, fufpeefli client, cos in faam ipforum amicitiam adiungerent» Quare SC fi de his omnibus definita fet' ri fententia non poteft, nifi ad præci* puam quandam horum principatuutn form am deducatur quat eflet tradanda quæftio, tarnen perinde vniueriàm de ijs orationein infh'tuam, atep fubiedae rei materia patietur.

Nun quam itacp eftfadum,vt quino uus fit princeps, arma fois detraxerit: imo inermes nadus,Temper armisin* ftruendos curauit, Ea enim arma qui* bus inftruuntur, iam tui iuris efle cœpe runt. Qui tibi fofpedi habentur,ij fidc^ les euadunt:in fide autcm qui hadcnus perftitcruntjConfirmantur. lam quibus imperio prates, tui adhacrentes fiuntEt quoniam quacin tuam poteftatem cef-fit multitudo, vniucrfa^armarinon po-

de ijs,qui' l'am armis funtinftrucfU benemerearis, fecunus cûreh’qu/s age* re potes, ÔC diuerfitas ilia inter admint* ftrandum , quam liberaliorem erga fc agnofeunt, eos tibi deuindlos reddit, rcliqui,qui funtjexcufationem pro te defendendo afFerunta'udicantes neeeß farium fore, vt qui periculorû plus fub* euntfilt;oneris,eos etiam videri plus iu* remeritos efle. Verùm cum illis arma detrahisjiam illis iniurius eflè incipis, atque oftendis, quôd animi tui vel abic dionCjVel in eos exigua fide illis omni* no diffidas : quarum vtraq; opinionum odium in te concitant. Cum autem fine armis efle nequeas, ad mercenariam mi litiam te conuertis, de qua, cuius virtu* tis eflèt,fupra difleruimus. Quæ SiC. fi bo na effet, non ea tarnen eft virtute, quae te à præpotentibus hoftibus, SC ab ea quam fufpetftam habeas, multitudinc tueripofsit. Quocirca nouus princeps (vtdixi)innouo,cui prçeft, pn'ncipatu nunquam non deferipta ac difpçfita ha bebit arma. Harum return exçmplis hi* ftoriac pene omnes funt refertae,

ault;îlo,quo vcluti pars veten' fuo adi'tin* gitur l'mpeno, tuncnccefTan'um eft, v£ lie parta prouincia , armis exuatur,irt qua illi cxcipiantur, qui in ca occupant da fui fe ftudiofos declararunt, qui qui* dem tarnen tempon's progreflu SC occa fiontbus,molles reddendi funt 5C efFce* minati, atc^ita lefe comparer princeps, vttotius ditionis arma in tfs militibuî collocentur, qui proprtj fint, 6Cquiin veteri principatu vitam apud ilium tra* ducunt.

Maiorcs noftros,6C qui fapientes ha* bebantur,folitos dicere accepimus, Pi* ftorienfium ciuitatem faSlionibus, Pi* fas vero arcibus rctinendas cfle.Ht’ncfa tflum eft,vt in nonnullis, quac eorû fub* îjciebantur imperio vrbibus,difsidiafo ucrint,quo carum pofiêfsionemfacilius rctinerent.Rcdlchoc fadum elfe pote* rat, dum Italia furfum deorfum quoda* modo ferebatunat hoc temporeid prx ceptum prarferibi pofle non arbitrer. Nam quôd difsidia aliquid commodi exfe vnquam pariant, certe nonputo: imo neceflarium cft,vtad hoftium ac* celTum.vrbes fadionibus

tim ami'ttantur. Semper cnim debilior pars vi'ribuscxternis fefe adiungencum altera ncc tuen'nee fe fuftinerc pofsit, Veneti' fupen'oribus rationibus addu-» exiftimo) Gueltorum faeftio ncs ,Glnbellmorû in ciuitaribus fui im-perij alcbant ; Sgt;C tametfi niinquam per* mtttcbant,vtin cædes faciendasirrum-, perçnt, ntliilominus huiufmodi di'flen* fiones fouebant, vt fic controuerfijs oc cupati populi, baud in illos motum aligt; quem cxcnarent.Quo^i fanCjVti poftca patuit,ex fcntentia ilh's non cefsit.Nam adcaftellum, quod Vaila appellatur fra öiSjftan'm partium altera audentior fa* (^a,omnc imperium illis ademit. Hac ra tiones igitur adminiftrandi, principis imbecillitatem arguunnquSdoquidcm viribus potens imperium, nunquam id generis vrbium diftradiioncs feret. Pa* cis quidem tempore duntaxat vfuiefle poflunt, cum per cas facilius,qui in rua funt poteftate,homines regi pofsint : at bellum fi inftetjtunc fuam déclarât id genus confilq fraudem.Haud dubic fu* pcrandis difficutatibus, fiC quæ ftruunz tur rebus adu€rfis,clari cuaduntpnnd*

î4o NICOLAI MACHIAV, pcs,ob ld Fortuna, cum aliqucm,præfcr tim principcm nouum euehendum cu* rat,quicp maiorem,qu4m qui hæredita* rio iurc pn'ncipatum tenet, necefsitaté habet, hoftcs lUi expcditiones parat : quo illas ex oblata occafionefu-peret, at(Ç quos ad afccndendum gra* dushoftes attulerSt,percofdemalnus cuolare nitatur, Qyare multi funt, qui fentiunt, vtrerum peritus princeps,fi quando occafio datur, aftu aliquidini* «nicitiarum in fe alere debeat, vt illis op prefs is, maiorillius nominis lubfequa* tur Si dignitas ôi. amplitudo»

Natfli funt maiorem fidem amp;nbsp;vtilitaquot; tem principes,prçfertim noui in qs,qui in principatu ineundo iudicabantur tu' (pedi, quàm in îjs, quibus maximeinp tio conndebant. Pandulfus Petruccius Sf nenfiû princeps, per eos magis prin* cipatum adminiftrabat,quos luipedos habuit,quàm per quofuis alios. Verùm de hac rcrum adminiftrandi ratione, quôd ex fubiedæ rei natura varia fit, haudquaquam fofius diflererc pofftim. lllud duntaxat didum vclim : fi homû nés, qui initio principatus lioftes

P R I N C E P S» 141 hifitjCius generisfuntjVt quofefufti-néant auxilio indigcant,nunquam non îprincipi fadu perquam facile fuerit,eos fibi amicos conciliare : ipfi verô co ma» gis cogûtur principi inferuire,quo opi* nionem de le inique conceptam, faôis delendam efle cognofcuntJta fit,vt ma ior inde frucflus ad principcm redeat, quàmabîjs,qui nimia fecuritate illiin feruiens res illius negligunf.

Cæterum poftquàm res ipfa pofiu* ht, praetermiflum nolim, quominus in memoriam reuocem principi,cui nu* per prouincialium fauorc parta cftali* qua prouincia,vt probe cônfiderct,quç caufa impulerit, vt ei faucrent, atcç ftu* diumillud in fe,nifi à natura quadam propenfione profedlum cflecognofcat (fedquôd tantum ilia rerum prior ad* miniftrandi ratio non placcrct) negottj plurimû nbsp;nbsp;difficultatis erit, eos in ami*

citiaretineripoffe: vt cnim illis fatisfa* ciat,fieri non poterit. Atep huius rci eau fa per ea exempla,quac ex vetuftis re* centioribusrebus colligifolent, probe perfpeôaôC examinata,longe facilius cosprinceps inteUigetinfuam amicitiä

’lt;4^ JnICÓLAï MACrfTAV? pertrahi pofle, qui in primo illo dom/* natuquicfcebant, ôi qui proptereaho* (les in fe fuetunt, quam eos, qui quod fills difpliccbat, inniam amicitiam incü iiarunt,ar(^adcam prouinciam occU'* pandam ftudium fuum omne Sifauo^' rem ei praeftirerunt.

Confuctudo inualucratapud princi' pes, ut quo tutius principatum retine-renqarces erigerent, quæ tanquam ha» bénis amp;nbsp;fi ænis compcfccrentur illi, qui in fealiquid molirentur: at(^ ad repcm tinum qucmcg impetum fecurumhabc rent,quo fe recipeiefjpcrfugium.Equi' dem confilium hoc,quod iam peruetUx fliim amp;vÖtatum fit, improbatQnolim. bslihilo fccius aetatenoftra vidimus Ni* colaum Vitellium, duas, quæTipherni erant arces,vt ditionem illam retineref, diruifie. Guidus Vbaldus Metaurenfiu princeps,in principatum vnde à Valen tino fuerat eic(flus,refiitutus,omneis il* lius prouinciæ arces funditus euertir.11* lis enimfic euerfis, exiftimauit diffici^ lius prouinciam illam iterum amirtipof fc. Bentiuoli, Bononiam rccuperatam cijmredijflent,eadem confilia funt fc* quuti

, F R I N C E P Sf 14f quuti. Extemporum l'taqjcondition«; arcesfunt, vel no funt vfuûfi quaautem in parte quid boni inde ad te redit,in al* teramaximèlædunt. Hoc fane ficexa-minari licet.

Principi qui populos fuos magis qudm extemos timet, ar ces funt erigen dæ:at qui ab externis magis,quàm à populis mctuit,ab eo prætcrmitti de* bent.Plus en'im bellorum intulit, tllam* rum^ eft Sfortianorum familiæ -, Me* diolani à Francifco Sfortia exn'udum caftrum, quàm quoduis aliud in eo do* tninatuadmilîum erratû. Proindepro* pugnaculum quouis alio firmius illüd eft,multitudinis odio carere. Nam qui I in odium populi incurritjametfi muni* tifsimaspoisideatarces,cum tamenli* berarenon pofiunt. Populis enim cum iam arma ccperint,nunquam deerunt quifuppetias ferant exteri. Nunquam çtatc noftra obferuatum eft,principum cuiquam eas profuiflè,praeter vni Catc-rinæ Foroliuienfium dominae eo tem^ porc,quo Hieronymus eius vir fiicrat interfctfhis. Potuit enim per illam, quä tetinebatareem,populärem impetum

144 NICOLAI MACHIAV» cffugcre, fubfidium Mediolanenfiuri cxpccflare, SC ditionem vniucrfam recti perare.Temporum eriam tab's erattunc conditjo, vt ab'enus pn'nceps non pof* fet au3Cib'o eflc popuio,vcruntamen nec ci profuit, cum in illam Valentinusinv prefsionem fecilTet, ac populus ci infe^ ftus, cxtcro principi eft adiucftus.Qiia-refccurius illifuilTet tunc temporis, prius in populärem offenfionem non incurrere,quam arccs pofsiderc.

His itaqueperfpccftis, probabo equi dem, cum qui arces condunt, tunc qui de lilt's non admodum laborabunttac^ cufabo tarnen eos, qui illis conHfi, para aut nihil ducunt popular! odio premi.

Q^VO PACTO PRINCEPS GERE' refedebectt,quo exi^limittionemfibi com-paret. Cap. XXL

NVllarevna magis princeps com* mendatur,quamrerum præftan' tium tra(ftarione,0Craris exempb's inter alios elucere. Hac noftra ætate Ferdi-nandum Aragonirum, nunc Hifpania-rum regem habemus. Is fere nouû prin* cipemdicene quispofl'ettcum eximbc-cillo

PR I N CEP s, 14$ cfllo rcgc,eó famæ, gloriæ proceß^ fit, vt inter Chriftianorum reges facile primus euaferit : fi quidcm (uarum rcru geftarum rationem fpecff abis,maximas vticp,SC extra ordinê nonnullas depre* hendes. Initio cnimfui impertj Bæticû regnum inuafir,quç expcditio illius fun damcntum extitit. Primûeam otiofus, ÔC ab omni, qua pollet impediri inter* pellatione, fecurus confccit. Caftellani verorcgni procerü animos occupatos in ca continuit:qui in id bellum intenti, ab innouandis rebus animû auocabantt ipfe autem,ôc authoritatcm, ÔC imperiû in eos,fic ncc opinätes,interimfibi com parabat. Potuitcopiarum exercitus fa.» cris, S; populorum pecunqs alere, atcp diutino illo belloadmilitiamfuam Rr* mandam(quæ poftea cclebre ilium red didit) fundamenta iacere. Ad hæc vt nraioraa^gredi pollet, pietatis nomen perpetuo prætcxês, ad piam quandam fæuitiam animum conucrtit,fcmijudeo rum fcdîa é toto regno eiedia.Hoc exê* plonihil aut mirabilius,aut rarius eflc potuit.Hoc ctiam pallio tedfus, AphrP cam eft aggrcftus,in Italiam expedition-k

lt;4^ NICOLAI MACHIAV» ncm confccit:omniû pofticmo GalliaS cftadortus, atqp ita Temper ingcntia fa* lt;Sacontexuit,quibuspopulorum ani* mos fufjïenfoSjSC admiratfone obftupc falt;fïos,atc^ rerum cuentu occupatos de tinuit.Hæ autem omnes illius res geftf, ïta abac ex altjs enatac funt, vt nullutn quiefecndi, nullum ad eum oppugnan* dum fpatium hominibus rebquerif.

Plun'mum item refcrr, pnncipemra* ra de fe exempla in vrbana admfniftra* none pracbere; dC quac proxime ijs accc dat,quæ Bernardi Mcdiolanenfis fuinè lt;bcuntur,cû fcilicet occafio alicuius fcfe offert, qui aliquid praeter morem, dC d' uilis vitæ confuetudtnem, vel bonefte, vel turpiter geffcritjationcmcp inucni' re ad ilium vel præmio cohoneftandff, vel fuppbcfo afticiendum, de qua mub turn, diu^loquantur homines. Illudin primis diligenter ftudeatprinceps,vt in Omni vitae fuæ ratione, famam exiflim^ tionem^ de fc magni SC cxcellentis vt' ri exciter. Eo etiâ nomine maxime com mendatur princeps, vbi proprié verccB amicus, vel inimicus fucrit:hoc eft,u abicifib omnium rerum reipedu, fauto rem

- - P R I N C E P s. 147 tem alicut m qucmpiam altcnim fefc déclarai C^iod confilium vtilius fem* per erit,quàm vclle in neutram partium inclinare.

Nam fi inter fe duo potentes confli* gantjtuam qui attingantreßioncm,qua kfcuncp illi tuerint,fiue quod altero de* bcllato fit tibi à vitfîore timendum, fiue non,vtilius femper foret in vtraqj huius rei eonditione, fi te patefaôo apertum bellum géras.Si quidem primo loco np fi te aperias,femper cius,cui vidîoria cef fcrir,eris præda,maxima cum vi(ffi,tum voluptate, turn iucunditate, nec vllum tus, vllam vc rationem fiabebis, qua aut defendi,autrecipi pofsis. Nam belli vk Aor fufpecffos amicos,quicp in rebus aduerfis auxilio fibieflc nolunt^negli* get:quiautem domitus iacer,is cum tu armis arreptis eius alcam fequi nolue* ris,te rccipiet nunquam. InGræciam Antiochus tranfmiferat, ab Aetolis, vc inde Romanos expellcret,indudiusde* gatos ad Acheos Romanorum amicos mifit, hortaturos vt neutram in partem tnclinarent. Vicifsim Romani eis fua* debant, vt arma pro fe caperent. rcs ad k i

14^ NICOLAI MACHIAV» Senatum Achacorum dcliberanda du (ft a eft : ibi Antiochi Icgatus, vt neu* tram partium fequerentur eis fuadebat: contra Romanus legatus excipfensyid, inquit, quod optimum, atq; ex vluve* ftræ Reipublicç maxime fore ifti dicûf, ne vos fciliccthoc noibro belloimplicc mini, nihil eft quod vobis magis fit con trarium. Quâdoquidem fi abiip gratia, atcÿr cxiftimatione vUa bcllo abftiteriquot; tis^viffioris præmiû relinqucmini. Nun quam non eucniet, vt qui tibi haud ami eus eft, non contendatà te, vtneum'us partis efle velis:at amicus qui eft, id à te petet, vt arreptis armis palàm prodeas. Principes veto quifunt animi dubij, vt quae cernunt præfentia pericula virent, fæpenumero earn fequuntur viam, qua neutrihabcantur:exquo etiâfit, vtnon rarô periclitêtur. Verùm cumprinceps audalt;fîer altcrius partis fautorem fefe aperitjfi is,cui fe adiunxit, vidlor euafe* ritjtametfipræpotcns habcatur, fiCad cius arbitriû relinquatur, nihilominus iam beneficij vinculum eft illi iniedum amp;nbsp;amor propterea iam intercedit cond liatus,hominespracterea non adeôin* honefti j

P R I N C E P S. t4^ honcfti ïûnt ÔC iniqui, vt tanto tngrari* tudinis cxctnplo ilium oppreflum vc/-lint. Ad h arc, vilt;fiorix ipfæ non ita fell* citer parantur, quin vidlor aliquam co* gatur habere rationem,præfcrtim iufti* tiæjamp;æquitatis.Porro Ci is,cui adhgrcn dum iudicauit, vidoria cadat, recipie* tur tarnen ab eo , Si quoad illi fuerit fa* cultas,nunquamnon aderit fuppetias laturus. Deinde infocium tuteadfcri* bis eiufmodifortunæjquæitcrum facile erigi potclh

Secundo loco, fi illi, qui armis con* grediuntur, taies funt, vt tibi ab altera partium,quæ vitfioriam fit confequuta, f non fit timendum,maioris etiam pru* quot;nbsp;dentiæ fuerit, fi te eorum alteri adiunxe ris.Namvnius auxilio fretus,ad alterius cxcidium accedis, qui alter ab altcro, fi fapcretjferuandus erat fie, vt adepta vi* doria tuæ relinquatur voluntati,nec fie ri potefl:,quin tuo fubfîdio fultus, vi* doreuadat,

Hîc autem principi cauendum efl-, ne,vt dixi,alterum ofFcnfurus,ducat fo* cietatem efle ineundam, nifi ncceisitas cogat, cum eo, qui fe potentiorê agno* k 3

l^Oj'* NICOLAI MACHI AV» feit. Uhus enim arbitno ( quod plané pnncipibus omnibus obnixç fugicn^ dum ) rdinquitur tracflandus. Socicta*. tem Veneti cum Gallis coiucrunt con* tiaMediolancnfium principem, quod tarnen ne Herct, vitari poterat:id autcm poftea attulit eis calamitatê exitium» At fi euitari non potcft, vti accidit Flo* rentiniSjCQ Pontifex 2C Hifpani Cifalpi nam Galliä funt adorti:tunc enim in alteram partium ob eas, quas commemo lauimus caufas, defcendere no recufet»,

Nec iilud vnquam quifquam fibi per fuadeat, vt in ijs rebus ccrtum cpfilium capipofsitu'mo omnia ambiguacogi-tet capeiïenda. Qiiandoqudem inrcrS ordine id maxime cernitur, vt quo quis ftudiofius difcrimen vnum declinarc contendit,eo magis inaltcrum incur-rit. Verum ibi prudentia confpicuafit, vbiquis difcriminis naturam profpicit, atque iniquae rationis quod eft, id tan-quam commodum ad rem præfentem arripit. Virtutum præterea amatorha-beri ftudeat princeps : ac in vnaquacp artium excellentes viros honoret. A4 hæc ciuibus fuis animos addat, quo fpç rent

PRTNCEPS. tyt rent fe tranquille fua negotia, tïï in m er* catun's, tum in agris colcndis, nee non inquocunep hominum, vel ftudio, vel commercio exercere polïè, ne ab agro* rum cultu, eorum alten' direptionis opi nione, alteri ab inftituenda noua aliqua mercaturæ ratione tributorum magni* tudine deterriti, abftineant: quinimo præmia tjs conftituat,qui,aut bæcfa* ciunt, aut ciuitatem amp;nbsp;ditionê quacun* queratione augendam putabunt. Sta* tutis item anni tcmporibiis populos dc tineat ludis,amp; fpcdlaculis occupatos« Atcumciuitas otnnisin artificum ma* num, aut in tribus fit diftributa, eorum ccetus princeps in honore curer apud fe habendos : vnacp cum ipfis nonnun* quam congregetur,atquc humanitatis, amp;magnificentiæ fpecimen de fe illis da reftudeat:fu£C tarnen dignitatis maie* ftatem, perpetuó ac conftâter retineat. Hæc enim nulla in re,neque vllam ob rem prætcrmitti,autncgligi debet,

NICOLAI JMACHIAV» pis acre iudicium, cum ad eorum de/ ôionem,de illius prudentia iudiciuni fiar.Prima enim omnium,quam dcprin cipe ducunt homines conietfîuram, ab îjs potiisimum capiunf, quos circum il/ lum vcrfari cognofcunt. Qiii fi rerum peritij amp;fidepræditi funt, prudens ipfe exiftimari potefttquôd optimèno' uerit eos iudicarc fore viros idoneos, potueritcp eos prüden ter fibi fideles re^ tinere : fecus autcm fi fuerint,nunquani non pcrpcram de co iudicari poterit. Primum enimerratum,quod admittit princepSjin eorû dclecfiu fiabendo ma/ ximèccrnitur. Nemo erat, qui Anto/ nium VenafiumPandolfi Pétrucci) Se nenfium principis minifirum cognofce rct,non arbitraretur Pandolfum fum^ mæprudentiævirum,cum apudfe ta/ lem retineret adminiifrum. Cætcrum cum triplex hominum fit ingeniorum natura, vnum perfcintelligit: altcrum, cum fucrit cipræmonfiratum, tcrtium, quodne admonitum quidcm,ncdum per/Cjid prællare poten'. Primum illud »naxime excellinquod huicadditur,cx/ cellit quidem; at quod tcrtium eft,pror/

P R I N C E P s, fus inutile. Nccefleitaq; erat vtPandol fus,finonprimum,at certè fecundum obtinerct gradum. Qiioties enim quis, caquæ fiunt, quæ^ dicuntur,reôaôd praua fuo quodam alTenfu dijudicare potcft, tametfi inueniendi, aut excogi^ tandi rationê no habeat, ab adminiftro tarnen, quæ gerantur rcdtc, turpitervc facile pera'pit,filt; ilia quid cm cfFert, hæc verô deprimendo corrigit. Adminifter deinde , cum ilium fallipoire diffidat, in fua p erft ar probitate.Iam verô vt ad^ tniniftri agnofci pofsit ingenium, mordus ille aamp;rtur minime fallax: cum ik Ium fibi magis deprehendis quam tibi profpedlum veile,quicp in omnibus re.-bus gerendis fuam quaerit vtilitatem, hicfic comparatus,nunquam probi ad* miniftratoris fungetur officio, nee vn* quam illi fidere poteris. Qui enim alte* tius principatum in manu habet, nun* quam de fe,fed de principis commodis cogitate debet ; ncc quid aliud, quam quod in rem illius cadit, illi in mentem reuocare. Vicifsim principis eft,quô il* lum virum in probitate contincat,dc adminiftratore fuo cogitate , honori* k 5

bus, ói dtuittjs Qbi ilium deuindendo, honorum item, atqp obcundorü munc-» rum cómum'oneiungendo, vtmulnpK ci, tum honore,tu diuitiarû copia cumu lato caufàm afferat, ne'ali'os, authonogt; tes, aut diuitias expetat, ÔC quæ illi funt cbeunda multiplicïa muncra,adigant fllum, vt rerum vicirsitudinem reformi' detfCumCine princïpis fauore cogno-fcat fe confîftere non pofle. Cum igitur fie fucrint comparât!, dC pnnccps,a mi nifter, facile alter alten' fidere poffunf, fccus autem,nunquam non pernicio* fus fuen't, vel vni,vel alten' exi'tus,

EÂm partem, atque errorem ilium prætermi'tti noli'm, à quo vix pri'n* cipes, nïfi fumma pracdi'ti prüden tia, 6Ó acn'premuniti l'n deli'gendo ludiciOjCe^ fe tuen poHùnt, m'mi'rum de aflèntato* ribus ; de quibus fugi'endis monimenta ferèomni'areferta funtpræccpti's. Ho* mines cni'm adeo l'n rébus fuis ûbi iu' dulgent, adeo^ fc falli finunt, vt vix ab liochomi'num pcfic übi caucre velinc

Vt autcm fe defendât periculum rft,ne in contemptum cadant. Nam nulla alia fatione ab aflenfationibus fe vendicarc quis poteft, quàm vt homines intelli-' gant,te non offenfum iri,fi tibi libéré vc titatem dicant. At fi hoc ab omnibus fieri liberum fuerit,iam tua imminue-« turexiftimatio.Princeps propterea qiri fapitjtertium quendam modum ronltû tuet, amp;nbsp;cos in fuo principatu cligendos curabit,qui rerum vfu pcritifint,ijsqî duntaxat integrum fit veritatem loquî, de^ ijs rebus, de quibus ipfe interroga bit,vt prætcrea nihil in medium afferât, quod deliberandum vidcatur:de omni fius tarnen eos feifettari debet, eorumep audire fententias: verùm ex corum con filtjs,quid fibi vifum fucrir,pcr fe poftca conftituat,atcp cumvnoquocp eorura ita fe comparer,vt omnes intelligant, quo liberiores fucrint in dicendo , eo apud fe acceptiorcs fore , feep prætcr ipfos neminem corum auditurum, qui remiam deliberatam perfequi audeat, feep à fua femel fufeepta fenrentia, nulla vidcpelli pofle: fccus autem quifcce* ïit,autpræceps fertur adulatorû caufa.

NICOLAI MACHIAV. autfæpïus de Centen na difccdere cogC' tur propter fententi'arum mulriplicern varictatem, inde exigua mfcetur, qux de eo poftea haben da erar,exiftiïnaoo» Profcram ad hoe fnftitutum rccentis memon'æ exemplum.

Lucas facerdos, è Maximfliani hoe tempore imp eraf on's Camilla, femel cS de co verba faccrct : Maximilianus, in' (juit, à nemine confilium capi't, nee ta* men quodcupi't, vnquamefßci't. Hec Ln einde fiebat, quod diuerfam à præ* fcn'pta rati'onem tencbat.Suorum enim confîliorum taci'tus cft,ncminifuiani* mifecreta detegit,ncmincm'in confi* hum aduocat : at vbi prïmùm in exe* quendo eius conlîlia apcriuntur, time ab ijs, qui ilium circunflant contndici folet : ipfe vero,e2. qua eft l'ngcnfj facili' t3te,{i3tim àfentcnti'a diïccdit.Hincfif, vt quod die cxtrui't vno, altero conuel* lit; nee quidlibi vel»t,aut quid ammo verfet intelligi potefi, nec etiam in eins delibcrationibus, vllum fundamentum agi poteii, Qiiaproptcr princcps de omnibus rebus femper confilium ca* piat, ad fuam tarnen no aliorum volun* tatem

PRINCEPS» tatem, imo omnium animos, à dandi» vlla de re confilijs fe nó rogitantc,pror' fus auertatlpfe vero in coniultando ere ber eflè debet,rerumcj,eonfultandas quas propofuit, praebeatfè vtcifsim ve* ritatis pacientem auditorem, Quin,fi quempiam nouit inter confiliarios, qui aliquo ad fe refpedu cam rcticeat,ea de te maxime fuccenfeat»

Quoniam vero nonnuUi funt,qui ar* bitrantur principcm, prudentiæ de fc quiopinionem afferat, fapientem zid' ftimari, non quod eius fic fcrat naturae præftantia, fed quod virorum prüden* tum, qui ilium circunftant, o ptunis fui* ciatur confiltjs» Hi fane fic opinantes feiantproptereafe maxime falli. Quo* niam hxc régula certifsima ett, genera* timeç traditur : Principi, qui per fe non fapitjedle ei confilia non facile dari pof fe. Fortuito quidem amp;nbsp;cafu quodam id contingere poffet, cum vni duntaxat fc totum regendum traderet, hac rationc optime regi poflet,verum ad exiguum, breueep tempus duraturusefletin pria cipatu’.nam ftatim moderator ille,ab im perio principe exturbaret. Si vero plu*

15:8 NiCOtAr MACÖIAV, tes quàm vnum in confilium prïnceps fmpcntusrerum adhibeat^nunquamirt tci fecohærentia habebit confilia:nec ipfe per fc idonciis ent, vt illa cönciliet» Eorum autem,qui funt ei à confilijs, de proprijs commodis vnufquifque cogi'-* tabtqipfe vero ncc cos cognofcerc, nee corrigere poterit:qui autem illis meliogt; resfuturi fint, non facile inucniri pof font ; nam nunquam no vfu tibi veniet, vt homines in te improbi fint, nifialf qua cogantur vi, vt fint probi. Illud ita' que maneat neceflarium cHe, reda con filia à quocunq? pfoficifcantur, à prind pis prudentia,nonautem principis ptU dentia à redis confilijs deriuetur.

QVI FÄCTVM SIT NONNVL* los Italos principcs,fuo eieäos prut-cipatu. Cap, XXHU.

SI quae iâ dida funt prudenter obfer-* uentur,fiet, vt nouus princcps,anti-’ quac videatur fuccefsilTe hæreditati, ea* que ipiâ ftatim ilium fecuriorem,hrmio remain principatu conftituent, quam fi in co confenuilTet.Nó enim principis rerum adminiftrationem intention ani mö

mö cb fem ant homines,quam eius, qui hærcditario lurc impcrat. Quærerum procurario, fi virtute cxcellere confpi* ciatur, facilius homines fibi conciliât,’ magiscp illos fibi deuincit, quàm ipfà fiirpis antiquitas. Potins enim præfen-tibus, quàm præteritis rebus capiuntur homines ;at^ inqs Ü commoda inue* niunt,eorum frucflu contenti,facile con quicfcunt : imô omnem defenfioncm pro principe lufdpiunt, modo ipfe cac-teris in rebus fibi non deefTe vêtit. Hoc modo duplicata gloriam confequetur: turn quôd nouum principatum inftituc fit,turn quôd cundem bonis legibus,ar mis,amicis,bonis deniqj inftitutisdc-eorauerit, armaucnrque : quemadmogt; dum duplicaram ignominiam reporta-« bit, qui principum fanguine natus, im-« peritia rcrum ilium amifit.

Nunc fi qui lunt, qui velint cos prin-» cipcs,qui in Italia hac noftra ætate pria cipatum amifcrût,confiderare,vti Nca* politanum regem, Mediolanenfiû prin cipem,ô^ id generis alios,animaduertct ineiscommunem quendam in paran* dis armis ( vt fupra fuit expofitum) de*

t6çgt; NICOLAI MACHIAV» feólum. Deprehendetur prætcrea zO' rum nonnullos multitudini fuiffe inuî' fôs:velfîülam amicam habuerunt,ab tjs tarnen,qui potentiores effent, nefei-ucrunt fe fccuros red dere. Nunquani enim fine harum rerum maximaimpe^ ritia,ea imperia amitti folent,quæ tant« virium habeant, quantû fat eft ad exep citum in acicm proferendum. Philip* pus Macedo(non Alexandri Magni pa ter, fed qui à T. Quinto fuperatus fuit) habebat non fan's amplum principatii, ad Romanorum, amp;nbsp;Græciæ totius ma* gnitudinem,qui ilium inuaferant : nibi* lominus cum effet virbcllicofus,multa* rumep rerum vfu peritus,adretinendos populos maxime idoneus, 5C quafefe* curum à potentioribus redderet ratio* nis gnarus, plures annos contra eos bel lt;nbsp;lum fuftinuit:2C licet nonnullarum ciui* tatum poffefsionem amiferit, regnum tarnen retinuit» Oyapropterhi noffrx ætatis principes Itali, qui diu principa* turn tenuerunt, non eft quod fortunam incufent,fi ilium amiferint, verùm fuani ipforum focordiam.Nam cûtranquillis | temporibus de eins mutationenunquâ j cogit '

fogftannt ( quod commune eR omniu hominum vinü, qui rempcftatem, dunt tranqu’llitas adeft,parui ducunt) aducr fis temporibus irrum pentibus, nulla de fenfionis cura,fed turpi fuga fibi confu-« Icre cogitaruntzfperarunt^ populos, vi Óorum infolcntiæ permoros faftidio, fcreuocaturos. Qiiod fane confilium, cum caetera défunt,boniim efttattur* pifsimum videri debet ob id vnum, relt quaneglcxifle remédia. Nuquam enim concidendum eft ea fpe,vt inuenturum pûtes,qui te poftea crigat. Id quidc aut nunquam accidit,autfifit,cum turpis fittuiilia defenfio,nihil fecuritatis ha* bet, nee à te pendet. Vnae illæ defenfio* num bonae,certac,ac confiantes fünf, quae à te,tuaqj virtute prodcunt,

Q^vantvm in rebvs hvma* tuf fortuna uatcut^çr df ratienr^qua iUi obfiRi peßit. Cap, XXV.

HAud illud nithi obfeurum eft, eins fententiae complures efic, ac olim fuific,ita rcrum liumanarum procura* tionêàfortuna omnino,'ab ipfoqt Deo tencri, vtab homùium prüden tia nulla

KSi NICOLAI MACHIAV* rattone corrigi queat:imónullo'poflïï occurrifeincdio. Ob id cxiftimaMpof' fet, in ij's rebus non multum laborandö cfTe/cd quo Fortuna impellit, co fe ferri permittendum.Hacc opinio maiori pef fuafione his noftris temporibus, pro* ptcr rerum multipliccmconucrfionem,' rcccpta eft, quodcp nunquam non vife fint, quotidieep videantur mutationes,’ extra omnem humanain, quæ capi pof' fctjconiecfturam. Hoc ego nonnunqu^ animo cum cogitaftem, aliqua ex parte co indinaucram fententiæ. Sed ne arbi trium noftrum extinguatur’, earn opigt; nioncm fcquor, vt alteram noftrariim return partem fortunæ arbitratu iudice procurari, alteram vel paulo minus no-* ibis adminiftrandam relinqui. Fortuna çnim montano flumini omnia profter-nenti comparare foleo, quod cum piæ* ceps fertur,in agros efFunditur, arbores fternit,conucllitcp domos:bine terræ inulrû abripicnSjaliô idem illud regerit; omnia item præ fe agit,omnia cius con-ipceftum fugitant, omnia illius furori ce duntjfublata omni quapoflet ratione reprimi : nihilominus cum tali feratuf ingen

. ' P R I N C E P î, lö'j îngcnjo, ftihil impcdi't, quo minus ho* mines pacatioribus temporibus , poP fint obidbus, aggcribus^ profpicerCj vtitcrum exundans, canalibus defluat, aut impetu rcprcflb, tam effuse pernP ciofe^ non feratur. Idem accidit de for tuna, que vim fuam exent,vbi' nulla ad* eftad rcfiftendum inffruéla virtus : eo fuosimpetus conuertit, vbi nullos ag* gérés,nulla impedimenta, quibusfibi obuiam iri pofsit,nouit effe extrutîî^ lam vero Italiam harum conuerfionum federn,SC quæ his motum exciuif,fîquis confiderct,facilè intelliget illam vaftatn quandam,2C fine aggenbus, fine obici* bus defertam terram : quæ, fi qua decc* tet patria virtute fufful ta effet, vti Gcr* maniam,Hirpaniam,Galliam ccrnimus bæcinundatio, aut in illam non inupiP fet,aut tot enormibus mutationibus, v£ fecit,'non redundaffet. Atcp de ratione ^uafortunae obfifti pofsit,hæcfintdi* ^a.Scd vtad ea,quæ ijaeciatim dici pof funt ardius orationem dirigam, dico, bunc, vclillum principem hodie vider» felicitcr agcre,cras verô praecipitem fer tigt;cum tarnen nec animum,ncc ingcruä

J ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

^lt;^4 NlCOLAl AîACHIAV» mutatum vidcre poflumus:quod ex ijs, quas fuprafufiiis difquifiuiinus,caufis pnmum proficifci arbitror, nimiïum, quód qui fortuna: totus incumbit,is princcps ad illius coucrfionem ruinam cdit.Illum ctiam fcliccm cxiftimo,cufus in adminiflrando confilia, temporum condinonircfpondcnt:vidfsim^infegt; liccni ilium puto, a' cuius rcrum geren* darum procurationctcmpora diïcrepa revidcntur. Confiâtcnim hominesin ijs rebus, quibus ad fincm dcducuntur (qucm finem ob oculos propofitumha benf,nempegloriam,SC opcs)nonvna rationc dcliberarc. Nonnulli circum* | ipeóèquodam modo,alij impetu,cont plurcs vi,artc multi,funt qui paricnti animo,effrenato quam plurimi,SCvnus quifque bis modis inter ferepugnanti* bus co peruenire potefl. Alterum prat* tcrca è duóbus videmus, cui in agendo obferuatio cfl,quó dcflinauitpenienif' fc, alterum nequaquam. Vidfsim,C3ï J duobus alteris videmus vtrunquecon* trarijs fludtjs a^què felices fieri,Que re» aliunde non manat, quam à temporunï conditionc, quæ cum eorûagcndi mo*

dis vel confênntjVel rcpugnatHinc ot j turquodiaindixi,duos alïquando fo-* rc,qui pugnantibus confilqs ak'quid co nances, ad eundem penè exitum vcntut vtriquc. Exduobus item in quipptarrt a?quèincumbentibus,alter ad fincm de ducitur, altert negatur. Htnc eriam bo* norum vicifsttudo deriuatur. Nâfîcuf in rebus fuis procurandis ,refpccflu, ÔC fedato animo fefe gerenti, tempora, Si rerum ftatus ita circumuoluâtur,ut eius adminiftrandi ratio cû illis confentiens fitbona, féliciter omnia contingent : a,t I fi tempora SC res ipfæ commutentur, ÔC îepugnent cum rerum procurationc, is ftatim périt : quoniam in agendo ratiOf' nem ille non mutauit. Nec quifquani repcritur,'qui ea prudentia fit præditus, vtfciatcumhactemporum natura,vcî congrucre,velconfentirc:tum quod ab CO,ad quod natura vniufcuiufcp impeU litdeuiarenon porefi, turn quod non fe cilèfibi perfuaderi patitur,vtrcvfum fit abea ratione difcedcrc,inqua perpe^» tuo curfuinfiftens, nûquam non feetnn féliciter fit aefium, Qiiaproptcr, qui ex circumlpedîioac agit, is dum tempus

tdd, NICOLAI ma CHIAV» adeft vt impctu feratur ad agcn dûment pelli non potcft : hincilh'us cafus crum^ pittquodficum temporum,amp; rcrunt condi'n'onc naturam illam leÀam com-* mutaiïêt, eadcm amp;nbsp;Fortuna perftitiflcf. luh'usi i.Pont.Max.in vnaquaqp rc,quâ fufccpiiïêt agendam, cffrcnatc k gcfsiti repent^, Sc temporum, SCrerum ftatS adeo cum ei'us agcndi ratione confem tientem, vt fem per fell cem cxitumfuc' n't confequutus. Perpendatur inceptö illud prtmu de expeditione Bonom'éfi: loânes ßentiuolus eius vrbisprmceps adliuc viucbat, V eneti I'llam expedition ncm ægre fercbant, inter Hiïpaniarum «que, ac Galliarum Reges de earefefn mones habebantur, ipfe tarnen ea, qua crat excitus, ferocia,præfens ad earn cX peditionem conficiendâ profedus eft» Qiio motu fufpenfos reddidit, ac ne quid return nouarum tentarent, in offv CIO continuit ÔC Hifpanos, 5C Venetos, hosquidemmetu,illos veto ipe reçu* perâdi totum regnum Ncapolitanum. Parte alia, Galliaru Regem ad fc traxit, qui RcXjCumvideret ilium iam ad arma ■ para tum, cupiensin fu^. ilium aipici*

PR I N CR P s. »47 tiam adiungere, quo faalius Vcnctos opphmcrct,exiftiïnaui t fieri non poiîc, quinillum aperta afficeretiniuria,fifuas eidenegafiet copias. lulius itaqjfcrox in illo motu,ad finem vfi^pcrduxit,qug nemo vnquam Ponrificum,quacunlt;p! Humana prudêtia pcrduccrc potuiflet. Nam fi ah quoi profcÆoni cic vrbeRo ma protraxiflet dies,quoad fcih'cct om^ nia rite fuiflent décréta, 6C fancita,vt nequiuisPontificum ludicaffètfacien-» • dum, omnem illius expeditionis feligt; ecm fucceflum amififTet. Galliaru enim Rcxjfexccntas comentus eflèttergïuer fandi vias, rcliqui infinitis penè illuni obruifTent terroribus. Omittâ reliquas cius rçs geftas, quæ cum hi's prorfus fp militudine quadam çoîiacrcnt, omnes exanfmi voto ei contigerunt. Ÿitx a\i' tem breui'tas impedimcnto fuit, quomi nus,qu^îjscontraria fubfequt potin'G-fentjcxpcrirctur. Nam fi in eairtcidifleic tcmpora,quibus accurata confîderatio nefuiflet agendum,eius exitiumparp terfiiifletfubfequutum. Quandoquidê nunquam ab €O,ad quod ingenio fero-» ciimpellebatur, rcccdendum putzet, 14

Stet itaep fcntentia,fi cum foi tun« vicifsitudine pulchrè confentit homp num obftinatainprocurandis rebus ta tio nia,SC modus,feliccs diccntur.Con* trà n cum illa difsidct,mifen funt.Satius tarnen eflciudico feroeê efle, quam dt' camrpelt;^tône duci. Fortuna nancp fx' ininaeft,amp; vt qui's earn fibi fubijciat, necefle eft vt fufte earn fubagitct,atque inftigct. Nemo non videteamlibêtius ab ijs,qui ardennores, quàm ab ilhXqui in agendo frigidi fùnt,pati fe vinctPro* l'nde, quà fcemina eft, eà luucnum amp citiam amplecftitur. Minus enim return rationem habent 6lt; ad omnia funtfe* tociorcs fie, vt QC in ipfam eti'am fiden* tiori animo imperium excrceant,

aVamobrem perfpetftis omni* bus, quæ an obis fupra funtex* po{ita,ani'mocp verfanti,nunquid Italiç temporum curfus, tab's efte nunc vide* retur,vt nouo alfquo principe ad hono res excitato, aliquâ adhuc fubeflè vim, facuitatem oftenderetur, qua cuipia

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yiro,

' P R T N C B P S, Ÿiro,virtnte,amp;^ prudcntîi præflant/,oc# cafionemol erret,vtabqua j'ntcr ilJiv» gcntis homines vtucndt forma pei üliï côftituta,cùm fibi honores, turn Italicsc genti commune aliquod aHerretemo--lumcnfum. Tot, tanræcp vtih tares vifæ funtmihi, de opportunitates concurre* fe,vtquodaptius hoc cxtitcrittêpnSj plané ignorem. Atqui(vt ditfiumcft) Mofis vil tus vt pei fpicua fierct, nccelîç cratJfraeliticum populum in Aegypto captiuum tencri: vt Cyri magnitude animiilluftris eiTct, oportuit Perfas M« dorumfæuitia premi: ad illuftrandani itemThefei excellentiam,magnirete* rebat Atlienienfium gentem vagam o{ fcndere,atqj difpcrfam.Sic hoc tempo* re,quoltalici fpihtus virtus aliqua exci* tata eluceret, operæpretium erat,ltaliî CO miferiarum redigi,in quonunc miier rima iacct : atep duriori feruitio tencri, quâHebræi, afpen'ori feruitute prem^ quàm Perfæ, longius, lautiusqj difper* gi,quàm Athenicnfes,nullo ducc,nulla crdinc,flagns cæià, bonis difpoliata,ii» parteis difciira,vndicp excurfa,atcp om* ne calamitatû genus perpefîa. Et quan*

VO NICÓLAI AïACHIAV» quam ad hoc vfcp tempus cmtcuit, qut liane virtutem nonmhil fpiraret,ficvt ïndejudieium facilèfien poterat, illuni ad earn redimendam à Deo futfle ordi* natum, nihilominus pcrfpeifïum eftm fummo illo fuarum rerum curfu,quo pa lt;n^o fuerit à fortuna tâdem reieóus : fic, vt ceu fine vita iaccs,cxpectar, quisfibt darf pofsit,qui fua vulncra fanct:at(Ç Ci falpinæ Galliæ diieptiombus, incédijs, vaftationibus, ncc non Regni NeapoH tarn', Ethiune^ expilationibus,amp;: tribu tis finêimponat,cas^ plagas curet,quç lt;am ex longo têpore, in fiftulofum m of bum abierunt. lamcp illam Deum Opt. Max. precantem cernimus vt allcgef, quia præfenti Barbarorû immanitatc, éc infolentia fc redemptam curct. Pei** fpicitur etiam,quàm pronam,quàm pa* ratam, quàm denicp expofitam fe præ* beat, vt ad aliquod vcxillüm conuokt, lUud fequutura,modo qui illudproferat excitatum videat. Ncc hoc quidem tC' pore quempiam circunfpicit,qucmhU'' fus redemptionis ducem, authoreih^ ronfiitui pofle fperct, quàm illuftrem xuam Mediceorû famifiam: fuarunicS • 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;virtu*

P-RINC-SPJr , JTt. virtut» fpîendorc ôtl fortuna its. eueamp;s. fit,atc^àDco Opt.Max.Pontifidae^ Reipuü. ( cinïis jpfa nunc pn'ncipatuni tenet)fauorefitjlluflTata.Id^illinó ad* tnodum arduû cfl'c potent, fi ob oculos çoruni virorum, de quibus fupra metio, faóa eft,res gcfias,£lt; vite rationem'ex* pofitam habcbi't. Et h'cctrari fuerint, 8C admirabiles, inortalcs tarnen óifipfifuc runt.atc^ minor hac fe illis obtulit occa* fio.Quæ enim aggreisi fuerant egregi? fada,neciuftiora nee faciliora extite* runt, nee ipfe Deus fefe illis amâtiorem qua'm nobis exhibuit. Hïc iuflitia fumlt; maeft.NamidbcUurn eftiuflum,quo4 cftneceflariunuóC ca arma pictatem rclt;-dolent,cum nulla alia in re, quàm in illis fpesomnis vertitur. Hicfumma rerum dipofitio eft,quae maxima vbi cernitur, nulla difficultas,quæ magna eiïè poisif, inefle videtur, modo inftituta dC legum formam,ab ijs ducat elle petendä, quos tanquam finem,ad que collimet,propo fitos habet. Ad hæc, multa extra ordinê ctiâfineexemplo hîcadiunt Dei Opt»: Max. dudu,fingulariter propofita. Adi tU5 maris pateqnub es viæ ducêfepra^

17t NTCOLAI MACHIAT. flittr, ptctas aquam cffudit;manna eæh-tus dffluxi t, omnta tandem ad amplitu' dincm familiar tuæ conuolanttquod rC' b'quum eft, fiiarum eft partium ; non o-mnia fibi agenda aflumi t Deus, ne no* bis noftnnn en'piatur arbitn'um, ncc ca pars gloriæ,quaî nobis obuenit.

Non eft quôdquis admirationcdtr* catur, fi Italorum, quos fupia recenfui' (mus,ncmo potuitefficcre,quod effedu darf nunc ab illuftri tua familia quis fpcrarc poteftitametfi in tot Italia: con* uerfationibus, bcllorum adminiftra* tionibus militaris cius virtus ex t in da clfcvideatur. Qiiandoquidcm id, inde àdco fadum eft,quod bellicç prifca ilia inftituta,amp;ordincs,illis temporibusmi nimè congiucrent,ncc quifquam hade nus prodijt, qui noua fciret inuenire, quac conftitucret, Nihil eft, quod tantS nominisrecens ad honores emergcnti hominiconcilient’, quantum nouarunt le gum conftitUtiOjS^ bellicæ difciplinæ nouarum rations adinuentio.His cnim probe firman's, amp;nbsp;præftantiam qiianda ptæ fe ferentibus,auguftum ilium,ôd fu^ Ipiciend tint redd unt, In Italia autê nulla dceft

P R I N C E P s. gt;75 dceft facultas, quominus quælibct vtgt; ucndi forma introduci pofsit. Hîcpluri ma in mcmbn's vi'rtus, modo in ijs, qui capita efle dicuntur,non deeflct. Sxngu laria certamma, ÔC qui armis fiuntfingu lares congrefiüs, taiiquâ in Ipeculo con tcmplari licet,quantum Itali cæteris om nibus præftent viribus, corporis agilu tate,ô(^ animi præftâtia.Sed tarnen cum in aciem prodeundum eft, nufquam ap parent.ld autcrn quicquid eft,totum ex capitum imbecillitate oritur. Qui enim rcrum periti funt,nemo eft,qui qs pare* revclit,rerum ô^ipfi omnes multarum vfumfetcnerc arbitrantes. Ncchadtc* nus extitir, qui ôc virrute, SC fortuna eo magnitudinis, authoritatis procefle* tiCjCuireliqui omnes lococcderêc.Hinç fiqvtin lanto temporû curfu,in tot bellis per hos xx.annos elapfos geftis, nuii quam non turpi ter exercitus, fiquando totuscxltalica genre fuiflet conflatus^ defc periculö feccrir. Hoe ftnè teftatur primo quod adTarrum flumê geftS eft bellunndeinde ad Alexandriam, ad Ca puam,Genua,oppidum Vailam(quo4 appellant) ßononiä deniqp, 0.' Meftre,

17*4 NTCÓLAr MACrflAV, Si itac^ fed Cf hoe ammo illuftn tuç famî h'æ J Vf cos viros virtute præftâtcs fequi 'veilt, qui fuas pfouinciasliberarunf,om 'nlumprimumillud ducat neccfTanunii itanquam omnium rcrum gerendarum ’fundamen turn,domcfticam,ac propria 'hhlitiâ elle comparandâ. Nam quima^ gis rjs fint fidi, magîsve ccrti,3c idoncigt; pvoi^eétQ non cft quod quis fpcrarcpof fit. Et licet finguli boni fint, in vnum tagt; men coeuntes meliores ficnt,cum pro^ prium, Sgt;i. germanû prie ipem imperan* tcmXc^ honorantcm, Ôl conferuâtem, fibi obtigiffc intelligant. Qiio igitur ab èxteris {e tueatur,pcrniagni refert,vtîjs arm is fe inftruendû comparet.Et quan* üis Hcluctiorum, Sgt;C Hifpaoorum pede ftres copiæ,terrori multis efle videâfurj tiihilo feeius nec ipfa in' omnibus rcfpS dent.Ob id medium fiquis conftituerct militiac ordinem, pofietnon modo iltö obfifti,verû 8C fiipcrandas fperari.Equi turn impetû Hiipani fuftinerc non poP funt.Heluctrjverô habcnt,quod tiincât peditumcopias,quando æquè ac ipfi peruicaces,fuis copijs fefein certaminc Obuiam obdtfi-erct.Qua in re perfpedS

«ft,8!^rcipracóftabit HifpanosGallicS Cqüitatû fuftincrenon polfe^Hcluetios autcmab Hifpanoru pcdeftri excrcitu futffe fufos.Et licet huius poftremi fatfli nonita integrum exemplû experientia conftet, fpccimen tarnen in prælio Ra^ uennate perfpicuu dédit: cum ab Hifpa norum, amp;nbsp;Germanorû (qui ÔC ipfi eun* dcm,quemHeluenj inacie ordinereti* nent ) pedeftri exercitu concurfum eft, VbiHifpanorum copiae, turn corporis agilitatc expeditiores, tû clypeis protc ôiin aciem irrupcrant,fic,vt fubeuntes confetti agminis prœlongas haftas tuti cosferirent, fine vllo, quod afferre poP fentGermani,remedio.Et nifi eq^uitum turmgin eos imprcfsionem feciüentjad vnumomnes ferro abfumpfilîent. Noua igitur inftituipolTetmilitaris difcipli na,poftquàm harum vtraep natio,often ! deruntquid cui deelTct.Quænouamili tandi ratio, equitatum fuftincat, ÔC pc-ditatum non reformidet. Id autem non armdhim généré,fed prifeorum ordû I num commutationefiet.

175 NIC/ 5ÎACH.-pPffNC» ftimanonem, tum amplituciirieni fOtV Ciliant.Noncftproptcrca quod haecoc cafio emanibus cffluat,vt tandem Italii fuum cotcmpletur redemptorem. Nec facile orahonc aflequi poflem, quo a* more, qua anhclavlcifcendi fin, quafi' dci conilanria,qua animi pictare,quala crymarum vi excipicndus ab rjs prouin eqs effet, quæ fantam exrerorum illu-uiem tandiu fulb'nuen'nt. Quæ portx illi clauderenturC Qiit populï paieiere* éufarcntr'Qiiæ inuidia fefc opponeretf Quis ex Italica gente oblêquiumillidc trecfèaret/Non cft,non eff(tnquam)cui hicfcetidus barbarorü dominarusnau* feam non faciat. Aggrediatur illoftris tua famtlia nobile hoc opus, co ani* mo, eacf fpe, quaomnes res luftæ f«'' fcipi folent, vtfub eius mfignibus hæc patrfa nobilifetur, amp;nbsp;eius aufpieqs Pe* tfarcaj dicfluin vere contingat. nbsp;nbsp;nbsp;.)

virtue in barbaricun furorem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

E X»

Bf/Zizi« eß iufliim, etttoi eflnccejfirium.iä.171

Bellica ratio et leguni in-flitutio, nomen pant, '1^.171

Ctedesab obllinatis pro-fitHat uitari 1:0 pojfunt.

iSgt;.i}o

Caius Cxfar imperium Rom. euertilfet fi uixif-fet» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is.ioi

Cannefchorumfatnilia a defublata. nbsp;nbsp;nbsp;19.119

Carolus Aloifij pater co-gno’uit necejîitatè pro-pnæmiliti^. gt;).s?

Carmignola duce Veneta resauéia: guemtameit uencti oeciderut. n.so

Carthaginenfes frè op-prcßi àmilitibus mer-cenariis„ 11.7S

Ciuitas omnis quas in tri-bHsdilirihuatttr.il. v«

dementia adbibêda, lt;ju£ tibi no noceat. 17. lo-t- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Chironiscentari fabula in educandispueris.is.ita nbsp;nbsp;nbsp;1

Comnt

Antoniia Venaß-m Pm-dolßSnienßü princi[gt;is dfecretii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii.ifz

Anmniiii impcratorii /i-‘ rocid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip.iic)

Armorummcrccnarioru, çr auxiliarium inßli-citas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11.7S

frtincifco Sforti^i decer-nitur imperium Medio lanenßum contrit Venetos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11. 7«

GrtflMrjw» régis fecuri-tdS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20’ *10

Galli'm Ueluetios/atis ui riu non habent,c fine ipfs contra alios peri-clitari nolunt.

res contemptuihabiti. tp.iji

Heluetij armatißitm,pro-'mdeet libemm. u.rf

Heluetiosab Hiffanisff-rèfiifos. i6.t7S

Hîeron Syracufanus.e.sf

Hieron Syracufanusdele-ta merente difciplinit militari domeéicamin ftituit. tj.ss

Hijßaniie regis auaritia reddidit ilium iüullrë. '

• S’. 102

Homines rerum euentuM obferuant. te.u^

Homines magisffecie, amp;nbsp;colore rerum permo-uentur qua rebus ipfiSi iS. iij

Homines omni improbi-tate laborant. 17.106

Hominum contraria flu-1 rfù adfinèconfequen-dum. ts.264r

loannes Acutus florenti-norît imperator, tt.79

loànes Rêtiuolus 'm pritici patuadducitur.tst.tto

loann

phttffpî nihil locjuatur guodnon pr£fe)irât uirumbonivm. iS. n?

princeps coinmendaturß ucrè amicum aut intmi

t^cumfeaperit. 11.14.5 principes Itali fortunam

frujlra dccufant ß prin cipatum dmiferint.

14.100

princfpj ßt iniuriM cum ./uisdrmadetrahit. 10.

‘37

princeps, zr uulpeculte (y leonis ingeniuin indu

cerf debet is.no princeps ita metuendum

fe prfilet, ut odium ta men réfugiât. 17.10a

princeps in primis fui con temptumfugidt.i^. 11 ?

princeps fui tenax, alieni proßtfus eße debet. 15,

103

princeps lt;]ui multitudinis promißis nituur, pe-

. rit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.‘o5

princeps non poteß eße li beralia fi omnibus be-

I nbsp;nbsp;nbsp;neficus eße uelit, là, loo

princeps populuri tantié fduore innixus,facile périt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9. at

princeps facilius pofiidet ditioncm, (ju£ aliijuan do fub principe degit, cjuàm qu£ fuerit fui itt ris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f.is

E X.

nijlratione «4. «K principis cr ntiniilri con cordia tn dlminiHran-do. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xx.if4

principis prudêtia pende recjui dicut ab ijs ,lt;jui iHii circunfldntyfitiïun tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if.^sr

Principis continuum cer-tdmen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip.ixx

principis gué omnesmd-gnifdciunt dißicilisop pugndtio. tp.iätf principis liberdlitdsgrd' uis populo. rS.roa-principis conteptus «4.9» principispr^fentid, et do micilium/ecuriore red dit poßefionem. e.it principu,fiquis dppofitS uulpinum ingeniit induit filicius omnid ce-dunt. I s. U» principinon défunt caU” fe,(]Hibus in uioldtant. fident coiorem indu-Cdt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’S. ”*

Principi euoluendic funt hiiiori^. i*.9f

principle ut retine4t^ prt-

Mdbrflcr deiUiibe-neinrrctur. ly.ios princcpsita fecoparctm poßit eße non bonM. tf.çS

princeps ex nbfumptK bo ttis detrimentu, expdr ftmottid exiltimdtionc ftbi cocilidt. re.ro J prince ps nihilcuret name crndclitdtif. 17.104 princcpsnon oinnibmli-bertdtem dicendi concédât,

principis prudentia unde cognofcdtur. xx.tfx principis qu£ nitie infli-.tutio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s.fs

J N D uincüciuidetgêdu. principi mßituta retincn-dd cum ijs, cjui fuo parent imperio, nbsp;nbsp;if.SiS

principi necejjarid eft po pull bcueuolentid.9. lt;ji prmnpt nocoucnituto-tioftm uitd degat. principi (mere diftidu (juido couenidt. lo. t j 9 pfiflc/ciwir/wj eft metiii qulmamari. 17.10s principi fatim eft fiibire nomen dudri.quiifuoi opprimendonomen rd ptorii. ’ nbsp;nbsp;nbsp;16.104

pn«cipfi« lt;t fuK ttmdtum er munitum nemo te~ mereinuddiK to.de principem militiæ ignuru nuÙit digmttione babe ri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 .9J.

principetn duo inftnfunt reddunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo.nf

principe commendabilë r'ddiît rerugerenddrü

I Wit fxfmplrf. 11.14^ j principes nonnuDi in Uitlij c«r priitcipittum dt-wiffrint gt;4.tr9

principe! delitift indut-^ genta, impcrid dmit^ tunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.9*

principdtu! ciufdem pro* uincitc Ihgud, dui-to cuipidm dlteri ddiuii ilo fdcilè retir.etur.3. s prbicipdtu! quibus rcme^ dij! retire intur.

principdtu! qui lingud, inohbu! cr inRitutit cum duito principdtii diftrepdnt. j.« princip JtMs' ddfocidtit! d--uito cuipidm dlteri dit plfx.' ibid.

E X.

rctiitere. i,3i

Valentinus fua crudelita-tetotamïljimmam iii tegrirejlituit. »7.104

Valentinus eommunicat Machiauello aniini fui confllia. 7.sf

Vaientinus Horgia uni cumpatris fortunapc rijt.

Valentini fùndainenta lt;td rettncndiim oceupatu Imperium. 7.3^

Valentini confllium ad re

tinendum prineipatu.

7.41

Valentini imprudentiu. ,

7.47

Valentini anitni firociui

7.4^

Valentini crudele exemplum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.4»

IXyflus Pontijixingentis animiuir. ii.n

. l S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j