-ocr page 1-

-ocr page 2-

Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

-ocr page 3-

-ocr page 4-

-ocr page 5-

-ocr page 6-

6 4

-ocr page 7-

-ocr page 8-

Miscellanea Theologica

Octavo n’. 64.

L


-ocr page 9-

-ocr page 10-

-ocr page 11-

DICTIONARIVM SCHOLASTICAE DOCTRINAE, in quo amp;nbsp;horrendos abuius, èC mui ta aha ad facram fcripturain rvclè inteih’pcndam non inutih'a,cernere licebit»

-ocr page 12-

ERAS. SARCERIVSCAN-

DIDO LECTORI S.

E N damu^ tibi, candide Leihr, d i c t i o n a RI V M fcholaflic£doiirin!e,^uodexuarijsauto ribuf,longa obferitationc collegi,non alias ob cau^ fas^niß ut aliqua ex parte aduerfarijs regni chki s TI mcf/ereT, qui vel quicq abufui reru fpiritua-Hum per fcholaflicos doihres irrepßße negät: imo qui temerè adfirmare audent, nos multoru impio^ rum abufuü impugnatores,calumnqs tantum a-gere, cr innocentesgrauare inuidia. Deinde^quo iuuenibui theologis inferuirë,quos prorfutßtgit Vocabulorü fcholaRica dodrime notitia: vndeße pc in certamë dißgt;utationis ab aduerfarijs vocatif nequidemeorumvocabula inteUigunt: fepe etii inter legendu, ilia dum fe ojjvrunt, minus nota in^ cutiunt ledorijiiftidiu. Deinde,nefruftrarem theo logos fynceros, de qualicunq; illofruHu, quern ta-^ men ex hoc Didionario percipere poffunt : cui no contemnenda quoq; bona ad fcripturâ uerè intelli gendam infant, hac eos ampledi ac fequi oportet, reliqaa fcicnter prieterire,autpro opportunitate iÜis uti propter aduerfarios. Vale.

Didenbergee, Anno m., d.

XLVI. Cd/e«4.

làttrtijs.

-ocr page 13-

DE LITERA A.

B Y S S V S accipiturdupUà-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;materiitUter, pro

^pf‘^ projùnditâtc impenetrable lii marii Oceani : uel pro immett lbpelago,uelfpelunca profùtte dißima aquarum iatitantium,vnde ßntes O' flu mina procédant. Et capitur Abyjjui metaphori ce pro peccatis. Tertio pro diuinis iudicifs.

Abfolutio quondam e^l facramentalis inßro cott fcicnti£,qua!dâ iuridicialis inßro eccleßetitetn quidam efl fati$fltib)ria,qu£dâ deprecatoria.

Abßlutio peccatorum efl duplex : altéra reconci' Hans Deo peccatoréyO nbsp;nbsp;nbsp;no poteflfieri de O'

no mortalkotmde alio.Ktec abßlutio fit à deo ininflanticontritionis. Altera eü quo ad ecclc' fià, qu£ reinouet caufâ flparationis ab ecclefia, Ab folutum,v«o modo,ut diuiditur contra reßc étiutio fie dicitur pofitiuè ;ficut dicimus, quôd fubflantia efl abßlutum pr£dicamentum,fed ad aliquid refleâiuum. Secundo dicitur abfolutum pure priuatiuè, flilicet pro cScepto abflraSbo ab abfduto erreßeitiuoficut fi abflrahimus ensfi nitum à fubflantia orelatione,tune ensfinitum nec efl abfolutum,nec efl reßeäiuum, loquendo pofitiuè, fed folum dicitur priuatiuè abfolutum: quia non eH aôbi refleiliuu,fedpotefl effe.Ter' tio dicitur abfolutum purè negatiuè, pro eo cui

A î

-ocr page 14-

DE LITERA A.

lt;ouenitßc efje, ad fe, quod nuUo modo ad aliud; Crßc in diuinis diuina cffèntta efl ab foluta, quidditatesfubjlanti£ cz qualitatii in primo fi-gno,ficHt humanitM.

Rbitinentiaeß:virtus,qu£importatfubtrailio' nctn cibi or potw regulatam ratione, per quant carnii vitia reprimuntur.

Ab ftraftum dicitur fola firma in fißeut caftitof albedo zy-c. C oncretußgnificat firma cum fib leih,ut ccßum,album,icrc.

Aftus pro operations accipitur,fed pierinterior i. Eft autc duplex a^s, uoluntatis, nbsp;nbsp;im

per atus.Voluntatis eft a£hcs elicituf,qui eft veile vel nolle. Imperatiis, eil aûus cuiufiunq^ potente, ftilicet intelleóhs,ftn}i{f, vel motiuè ad voluntatii imperium, quod eil veile, cauftatwt, vel conferuatius,vel produélus. Aüus volunta. tis elicitui eft intrinfecè virtuoftes aut vitiofus,et ideo mutari non poteft, vtprimofitvitiofui,po ftea virtuofue, vel è couerfi faltcm natur aliter, Sicattritio z^cotritio funtailuseliciti,necvnuf poteftfieri alter,nee ambo partes vnius. AÓlus imper ati funt extrinfecè nbsp;nbsp;accidëtaliter vitioß

crvirtuqfi,zj- denominatione extrinfica. Hi poftunt mutari,vt primo fint vitiofi,poftea vir-tuoß,c:yeconuerfi:ßcutaiiusvindicandi pecca tum, puta punire peccatu, uel fuftinerepeenant infliiktm.

-ocr page 15-

DE LITERA A. infltóhm.cfl aâus imper ätus.

Aihs volutatis vtfit reéhts, reguiritur quèdfiat conßrmitcr fi(.t regultc, quæ eR ratio.

Adusliberi in libera voluntate funt triplices: qui dam enim fitnt, qui immediate ab ipfa uolutatCt zy àquibutanimarationalis denominatur VO' lunta^ficut fiunt achis votendi,cr ifii funt primi crproprijfiimè liberi. QuidÜfunta^s intel-ligendi,qui fiunt ab intelleCbi mediante a£hi VO' lendi cr nolendi, à quibiM anima denominatur intetteâus ;ficutfuntaéhis aedendi articulas fidei. Quidam funtaibispotcntiarum fenfi-tiuarum, imper ati à voluntate libera,ficut cur-rtre, ireadecclefiam.

Aéhis humanus, eAaâushominis deliberatiuus, id eü, aéîus libéré produéhts cum certa appre-henfione obieiîiivndecafualis fi-icatio barbte, aut motus manus autpedis fiiéhis non àpropofi to, non dicitur humanus.

Adus virtuofus, ed adus bonus, ad quem tria re-quiruntur: operatio,quiefit feiens, non cafu aut ignoranter,fed feiens ex ratione : cledio libera, vel operatio per liber am eledionc, zyfirma zy immobilis operatio.

Adus eonßrmis ed, qui elieitur,fîeut reda ratio didat eum efië elieiendü,fi inefiet, liect non infit dejido apud omnesfieut in hune adum,non cd

A î

-ocr page 16-

DE LITERA A, elicituivel impertitin coßrmiter redæ rdtioni, O' propter hoc quod ratio fie diihluitfiendum, neq; dijformiter cotrariè, licet difformiter coit' tradiâoriè, vtfi quis aihtm alique elicit vel im-perat,no quidficfieri debere reikt ratio diikluit nec oppofitufied quia itafitcereplacuit. Seciido modo accipitur adus indiffrrens, ut eâ adus primo indiffiretts, necbonits nec malutmoralk ter,potent idem numero fieri bonm OTnalut,no fimul,fed fucceßiue,ut eft adusprimo non ordi-natuiinfine aliquëordinabilis, tarnen infinem bonmn, etiam infinem malum.

Adus quidam ed exterior,quidam interior. Exterior nullam propriam bonitatem moralem ha bet, propter qua magis imputatur voluntati,q folus interior. Adus interior cum exteriore con iunilus,magis ed meritorius o demeritorius.

Adus iufiitiie,ed adits voluntatis elicitus fecuU' dum didamen redlt;e rationis propter honeflaté vel vtilitatem talis operis,ficut propterfinem, Adus bonus vel malus dicitur tripliciteriex gene' re,ex circunfiantia,O‘ex principio meritorio.

Adus bonus è genereed, qui elidtur circa débita materiam fine alijs circunjlantqs ; vt veUe dare eleemofynam de fuis bonis.

Adus bonus ex circunflantia,ed adits elicitus dr' cadebitam materiam cum omnibus dreunftan' tijs

-ocr page 17-

DE LITERA A.

tijSyfecundum qu^ix rcfla ratio diiktt eliciendunt propter honeflate däus, vel propter conferua-tionem nature, pacii orc. Sed hie adwßc elici' tui non ed niditoriu^,quia non ed ordinatm in Deum tanquamfinem, verum tantu mor aliter bontaed.

AdiM meritoriuf bonM ed, vt dum adm elicitur fecundum redam rationem-,quantü ad materia, e^j-omnes circunftantioi inejfe débitai propter Deum tanquam propterfinem/ecundum incli' nationem charitatiicrgratis inexiftentis :hic adm ed deo gratin. A contrario mali funt quidam adui,exgenere,ex circuflantia,Qr ex prin apio meritorio.

Aduipofitiuuicd, quandoopponitur priuatiuo adui. Et niitlus ed aduipofitiuui,cui ejfentiali-ter annexa ed malitia.

Adm exercitm,ed admßgnatm,hoc ed,frequelt ter edi ßequenter enimqu^e ßgnatorüfunt at-tribuunturfignis.

Adm fujpenßum ed quodda veUe, quia veile non elicere, vbi quis poßit : id quodfit, quando quis volem fe fufiiendit per adum poßtiuu,quia non vult elicere, vcl quia imper at intclledui,vt ma-gii inquirat de obiedi conuenientia e^^bonitate, vel ex propria libertate.

Adm meritorim ed adm à voluntate libéré pro-

A 4

-ocr page 18-

DE LITERA A.’ ecdens,ßueeli£itus,ßue imperativ, adrctributia non alicuiui prxmij acceptatmivclaâui Deo ß;ea.(liter acceptdtui, tanquamfcilicetdi' gnm pr.cmio reddendo pro illa dilu.

A{lui ßrmatui'dicitur ille, qui Deumfine habet^ id efi:,qui ordinatur in Deum tanqudm infinem vltimum er bonum in fe fiumtnü : erdidturfor' mattii, quid elicitur ex chdritdte.

Aduifidei, ed credere: ddits Jpei,ed ß)erdre erc. Aduigïoriofifiue bedtificifiint,qui deum obiedu hdbent^er quibm dniittd vnitur r)eo,tdnqfigt;on fdj^onfi}. Ad hos ddus trid requiruntur:perfi' dn vifio,perfieda diledio,perfidA Deifruitio^

Acedia ed t£diu interni boni,quod exgenere fuo venidle ed peccdtu, quid non contrdridtur chd^ ritdti, fed eiufdem firuori.

Adoratio dliqudndo pro qudlibet venerdtione dccipitur: erfictresfunteiusfiiecies: theofobid fieu ldtrid,dulid,erhyperdulid. De fcij fpeciebus infid fecunduin ordinem dlphdbeti.

Agens rationdle,erfccundumpropojitum, ident funt,er vocdtur liberum.

Agens irrdtiondle,er non fecundum propofituntt quoq^ idem funt,er vocdtur neeeßdrium.

Agerc liberè,efi: dgere per voluntdtem.

Agere ndturdliter.,efi dgere non per voluntdtemz JÙ filius producitur ndturdliicr,crßiritHS fidU' dus

-ocr page 19-

DELITERA A.

âus liherè, quia Jj^iritus fan£ius producitur prr modum uolunta ti5,filius non.

Agere etiain {apc poniturpro/Àcere O'creare.

Agere rcélè or mor aliter,cü agere cc{ormiter di' ékiminirationis.

Agere principaliter vno modo excludit omn? eau fam {uperiore agcntem-.altero modo inteüigitur per formam propriam nbsp;intrinfecam agentis^

Alius e^yaliud difjnut : aliusrc{^icitfuppofiturHf aiud ejjcntiam.

Alteratio fÆ per quam alicui communicatur e{]è fecundum ,id eß:,accidentale:^ ad hoc quod ali quid alteretur, non oportet quod ipfuin de noua fit, poßquam non fùerit,

Amor rlt;trto/jrf/iî, vei inteüc{liuus,vel arbitra-riuSyVel liber alis, eü ailus volutatii,quo liberè acceptât obieiluperinteUcHufibi prafentatu.

Amor effvóliuuf, c^ aélus voluntatb elicitus,quo volo alicui bonum.

Amor efjvâiuus,aâus 4 voluntate imperatus, quo procuratur bonum illud, quod amato opta^ tur, aut habitum con{cruatur,ßue idjiat vcT' bo,ßue opéré exteriore.

Amor amicitia, eA amor quo volo alicui bonum propter ipfummet amatum,ßne relatione eiui in aliud: utß volo alcui fanitatem e:yc. non reß-rendo in me, ncc attendcndo,quèd is cui volo vl

A i

-ocr page 20-

DE LITERA A. teriuspotefl mihi vel alij proficere.

Amor cocupifcenticc eil, quo uliquid dmdtuf pro' pter aliud delidum.

Amor complacentine, eil veile alicui bonu tarn hd' bitu,ßue propter ipfum,ßue propter dliud : hoc modo amdt eu,cui cögrdtuldtur in bono adepto.

Amor dcßderßeil adus voluntdtii,quo alicui vo lo mihi vel alteri bonum abfens,ßue propter fe dmatum,ßue propter aliud.

Amor fui eil duplex:quidam natur alii:hic nec eil laudabilii,nec vituperabilii: vtß quii abfolutè feipfum amdt,id quod eil naturale, quidam or di natus, qui concordat rationi, cum quit diligit in fe imdginem, cy vultßbi ipß bonum'

Amor Dei eil duplex, médiatus nbsp;immédiatuf.

Amormediatus eil, quo amo proximti propter Deum. Immediatus eil amor Dei, terminatus inDeoprlt;ecife,quoDeusin fezy propter fedi ligitur,non creatura.

Amicus dei dicitur aliquis duplidter: vno modo abhabituveladu charitatii velgyatiie animtc ipßus inßrmante:alio modo denominattone ex-trinfeca ab ipfa diuina voluntate acceptate : vel quia diligit Deum,vel diligitur à Deo.

Anathema eÆ excommunicatio maior.

Analogum eil quod analogicè dicitur, quando idem nomen eadem ratione prlt;edicatur de pluri bus

-ocr page 21-

DE LITERA A.

bus,tarnen per prius de vno,quàm de alio czc. Animam ejje extraduce, vnomodoe^l animam ejje decifam ab anima feu forma gener antis: aut animam fectidum aliquam fui partem in ea reali ter manentë, fùiffe in principio fuo produdiuo: illo modo corpus animalis per feminis träsfießo' nempropagatü, cuius feminis materia manet in corpore pröpagato, dicitur effe extraduce,ßmi liter totum compoßtum popter eius parte, qu£ eR corpus. Secundo modo aliquid effe extradu' ■ ce,eR aliquid educi de potentia materice, concur rente aliqua virtute natural! efffiHiuè decifaà principio générante: iUo modo anima bruti f :n' ßtiua eü extraduce, quia educitur depotentia • materice virtute feminis à principio générante deeiß aëliuè ad produélionem animee brutalis ooncurrente.

Animam cßegratam,vel charam,vel accepta deo, efl earn effe in tal i flatu, in quo (niß per mortale peccatu delinquat)deus uult ei dare uitä ceternä.

Anrichriftiis erithomo, quiveniet anteiudiciu: nafeetur de tribu Tgt;an ex 3abylone, lubricus er inßißus turpitudine vitiorS, cuius peccata eius fuggeßione peccata computabuntur: diceturfi' üione fan£lus,da’monum infuper miniflerio, ex moniali feu meretrice generabitur per incubu: corpus eius intrabit SatanaSjUd inßrtnandü,ad

-ocr page 22-

DE LITERA A.

itthtibittindum zy dd infligandum dd opéra md' ld:pr£tercit erit rex potentißiinm et monarcha auxilio Gog QrM.dgog,dd feducendum homines ßgnis o-prodigijs ztrc.

Apperibi le cÆ appetitur.

Apoftafia, eä defiäio vel àfide,vcl à clero, vel à monafterio,

Approbarc, eA aliquem dignum iadicare vita leternd,

Appropriario, e^ldUcuius priedicati communis tribus per fonts vni foil dttributio, propter con^ uenientid iüius pviedicati cum proprio illius per fond^,vel propter erroris amotionem ab inteUc' éhi vidtoris:vt,amor conuenit cum proprio fßi-rituifdn£io,idcodppropridturipß.

Appropriatum ztTpropriufiedißerut:propriü eß quad vni foli vel ad plus duobus couenit: dp' propridtüeß femper commune tribus.

Ajticiilus fidei eß ucritds reueldtd in feuel in fuo dntccedente,pertinens dd religioneie^ydicitur articulusfidei, quid driklt nos dd credendum ex plicitèvelimpliâtè.

Attritio eü imperfióiki cotritio feu difigt;licetid, no fufficiens ex pdrte poenitentis dd remißione pec' cdti uel propter obie£lu,quid non efl de omnibus peccdtis,vel quid ordindtur ddfine inhoneßum, vel quid caret circut^dntidvltimifinis,vcl dlia circun'

-ocr page 23-

DE LITERA A.

circunflantid rcquißtd ad aâum perfrilè mora-litcr bonum.

Aiiaritia diciturgenerdliter quilibctdppetitui in ordindtu^boni vtilis.

Auertere d Dco,eß: odio hdbere vel inuiderexon uerti dd Geumx^ chdritdte ddhd^ere.

Aucrfio importdt contcmptum Dei,ergo eR peC' cdtum mortdle, non venidle.

Aureola cügdudium quoddd dc operibtti dfeß' ilii, quxhdbcntrdtionem vióhrid; exceUentis. Sunt dutcm tres durcol(e:vnddo{loru,dlter9

• mdrtyrMn,tertidVtrginum.

Aurea eügdudium 4c Deo, (jdebetur viihrite communi.

Auris Dei, e^ potentid i^ud cxdudit Deus, noa metnbrum corporeum.

DELITERA B.

APTIZARI ifer«w,er£gt;rf-ptizdri iterdtó,diffirunt.ïterübd‘ ptizätur, quipo^i primam dblutio _ ne)nfecud0dbluitur,ßueprimddb lutio ßerit verum bdptißnd,ßue nS, fdlicet tdn tum exterior dblutio. tterdto bdptifmo bdptizn

tur, qui pofl uerum bdptifnareceptumfecundo bdptizdtur.

Baprifmus fdcr4mentdlis,eü lotio hominis uidto

-ocr page 24-

DE LITERA B, »

ris no diffcntientis,ß^ in agua elementari,flui dd db dlio,fimul firmant debitam cunt intentio' ne débita profirente.

'Baptifmta flaminis vel pcenitentiæ efl cotritio cor dis autprieparatio fufficiens adgratLe infitßo' né, per qua aliquis de cogruo meretur remißio' nëpeccatoru. Hic baptifinusfilus eA iterabiUs.

quot;Baptißnus fdnguinis ek martyriupro Chrtfio fin iufiitia fufieptum,dummodo non fùcrit content^ ptus baptifmi,fed impoßibilitas fuficipiendi.

tuptifma vcrum dicitur,cui nihil deficit requifitü ad efifè fiacramefiztr quod imprimit charailcre. «

Bcatirudo eâ optimum bonum hominis.

Beatitudo duplex eR, patriæ vigt;. Bcdülttdo patriævnomodo accipiturpro operationcinlt; teüeôhiali optima fccudumjßeciem^quafcilicet obieélum beatificum diuina ejfientia nudè c^int-mediate ac perfiiiè attingitur,fiueillafit vißo dard diuina ejfintiteßue fi-uitio: no enim ab in' uicëfeparantur. Aliter dccipitur beatitudopd' trùe, projldtu hominis inteïleâualis naturlt;e op timo fecundumJßeciem, omne bonum tam ejfitt' tidle, quàm accidentale. Beatitudo vite quoque accipitur dupliciter : vno modo pro operations feudjßofitione perfiéh, quaquisdifßonitur in via ad beatitudinis patrite confiecutionë ; fiecudo modo accipitur pro mundatM ac tempor ali pro Ißeritdte,

-ocr page 25-

DE LITERA B.

Beatitudo materite e^,qu£ eA in hac via. 'Beatitudo prtemiatoria eA, qu£ eA in patria. Beatitudo obieAiua, cA obieâum beatitudinii ßr mal(i,eA fummum bonum, fcilicet Deuiglorio-pa.O'didtur beatitudo increata.

Beatitudo ßrmalii,eß: perßAißimu^ aólus,quo a-nima unitur obieAo beatifico,fàlicet dar a uißof ßuitio,i!:^tentio.

Beatitudo fubieAiua, eA natura beatiftcabilii ; licet htecimpropriifiimèdicatur beatitudo,o^ve^ riuf dicer etur beata.

Bcarificabile dicitur,quod poteft beatituditte con fequi, vel quod pote A beatificari,vt homo.

Bigamia, eA deßäus ex fecundii nuptijs.

Blafphemia eA, quàdo aliquii Deo quid tribuit, quod ei non conuenit.

Boniras naturalis eß qute conuenit rei in quantu eA enspoßtiuu fecundumgradum fute entitatii, fecundum quam res eA melior, qu£ efi ejjentia-literperßAior.

Bonitas ex genere eß,quie conuenitvolitioni, ex hoc quod tranßtfuper obicAum conueniens tali a£iui fecundum diAnmen reAte rationisßc om-nis ßtmptio cibi potentis natur aliter nutrire,eA bonaexgenere.

Bonitas ex circunßantiaßue uirtuofa, eß qute con ucnitatßuiex hocquodelidtur 4 uoluntatc fe-

-ocr page 26-

DE LITERA B,

cunJum omnes circiißant tis,quds reibi ratio di iht,ßbi dcbere compcterc in elidendo.

'Bonitas grattiita,ßuecmeritoria, fine thcologicei lis, cß qua; conuenit aâui ex hoc, qtiàd clicitur virtuofecrcbßrmitcrprincipio nterendi, quod eß gratiaßue char it as: hoc efbaélus bonus meri toriè cß aihis virtuofus, clicitus à voluntatefc' cundum inclinationë charitatis ßbi inexßentis.

Bonum mains aliquidpotcßdiciduplicitcr: aut intenßue, vtputa quia plus Deo placet : aut ex' tenßue, vtputa quia pluribus prodeß.

Bonumarditunießeuius aßccutioeßdißieilis.

Bonum fummum vno modo dicitur ßmplicitcr:t^ ßi,ß}la diuina bonitos eß ßnnmum bonum, puta ingenere dcleSbtbilium ipß dclcókito ßrmaliter inh£rcntium.

Bonum increatu primo dicitur in quo omniapræ^ cxißunt,ex quo habet raiionem omnia continen tis. Secundo eß bonum increatu, ex quo omnia fubßßunt,ex quo habet rationcm omnia eßßden tis er conferuantis.Tertio eß bonum increatuin quod omnia appetunt, ex quo habet rationevi timifinis.

Bonaeedefiæ dicuntur omnia qu^e intuitu eclc' fia;,vel de ficultatib.ccclefio; quifiquS. acquifiuit, Bona corporis funt,vtpulchritudo,fanitas cor^ poris.

Bona

-ocr page 27-

DE LITERA B. ’

Bona fpiritualia inteUiguntur bona animte, anint£ conueniunt.

Bonorum dnim£ quidam funt effèntialia animte, qu£ ab anima feparari nonpoifunt, vt funt po-tenti£ animte, vires naturales crc. Citticdä funt accidentalia,cxfunt operationes er habitits in potentijs aninue acquißtktam mteUcóhiales,q morales. Sunt er donagratite à Deo infüfa:h£C enim affunter abfunt animée, item acquiruntur ercorrumpuntur.

Bona ßrtuntcdicutur, ut funt diuitite,honores,

DELITERA C

Hali X à colore didtur^quiaca' lore charitatisaecendit, Charadcr cjlfigHumffirituale,^ Deo folo anima impreff um, in fia-feeptione initerabilis facramenti, manens indele biliter de lege communi.tiic char ader imprimi' tur in tribus facramentis,bdptifmi,confirmatio' nis,erordinis.

Charitas eflredißimaanimi d(jrdio,qua diligi tur deits propter fe, erproximus propter Deü. Bt hac triplex efl,increta, infiifa, er acquipta. Charitas aliasßc definitur : Charitas eft habitus fupernaturalistinharens ßrmaliter natura bea tifi(abili,per quem ipfa acceptatur à deo ad uitä

B

-ocr page 28-

DE LITERA C.

tettrnd, dignx tdntopræmiojC^pcrqueii ipfd efl arnica Dei,O'ßbi grata crchara,c/pcr ^ucm aéhis eun eliatuf fecundtan inclinationêt talis habitui ejl meritorius vitte tcternte, Jncre4 ta eli ipß Dcui. Ejl aiitë charitoi increata volun tas diumaßnc qua ruÜus ejl Deo gratiss vel rfcce pttis,ncC aiîus quicunq; mcritorius. Infùfa did tur illa,que ab increata cbaritatc diuinis influxi bus foluin voluntates aut angelicas, aut noßrat tnittitur,hoc eß,ä Deo inßinditur ; habet bec tria nominaidicitur inßifa, quafi intus ßifa.effu fd,quaß extra (ußa: er diffujd,quafi de intus fù fa. Acquißta efl que ex dileël ione Deifiequeit ti acquiritur ex natttralibus, qua etiâgentiles hit here poflunt. Charitas creatafumitur duplies-teriuno modo pro habitu quoda abfolutè inflifo, Ctfic no efl nome cbnotatiuu,fed abfolutè fignifi-cat ilia qualitatc, erfic aliquis potefl eße char ut fine charitate.alter0 modo fumitur pro termina conotatiuo, vteflabflrailu illius cocreti chariift utfdlicet conotet aliquê eßegratum Deo, erfie fine charitate nemo potefl eße charus Deo.

Charitatis gradus tres funtxharitas incipient, cht ritds proficient, er charitas perfièh.

Caro accipitur duplicitcrialiquädo diciturhoma exterior,carnalit,fenfibilit,c0prehenfibilit erd“ erficcomprehendit carnemcum potentia ani'

6

-ocr page 29-

DE. LIT ERA C. C

Wif fenfitiuæ : orhocmodo propriècftfubieilu nbsp;nbsp;\

€oncnpifcenti£ carnalis-Alio modo dicitur cara pars hominis CO nftitutiua ;ßc cÖcupißcntia non. eft in carnc,niß dicatur mcfjcßcut incaufa. nbsp;nbsp;nbsp;'*

Cariiale primo dicitur à carne fecundu natura car nis:feciuió dicitur à carne fecundu quod eft vitiü Cafus ftrtuitus eftrepentinus rei euenttus,qui nec præuidcri poteft,ncccuircftftipoteft: vt incur-ftishoftiumcrc.

Cafliim, quodfruftraturfuo eftréhi,quc intendit fticcre:vndc nuUa Dei voluntoi potcfi cajfari.

Caftiras e^ Itbidinoforu cupiditatu domitrix,cu' ' iui aßeiihitrix eft virginitof. Uuius tresßccies:. caftitas virginalis, matrimonialis, crvidualis.

Carliolicus eft qui credit implicite vel explicité aéhi vel habitu omnia qua- pertinent ad fide or- gt;nbsp;thodoxam formata vel inßrmem:vnde paruuli baptizati funt cenfendi catholici habitu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Caufa vno modo accipitur pro re ad cuius pofitio neponitur aliudßue ad cuius effe fequitur aliui tanquam cffri^ius :ßcin pr:edeftinato vel repra batons}eftcaufaprtedefiinationis vel reproba-tionis czc. Et eft duplex caufa, mediata or immediata. N.ediata eft caufa caufæ: vt Abra-. ham dicitur caufa Jacob nepotis. Jmmcdiata eft^ qua pofita,alijs circunfcriptis, ponitur effiéfus: vel qua non pofita,omnibus alijspofitis, non pa

3 2,

-ocr page 30-

DE LITERA C.

ntfureffrâut.

Caufa totalis efl, ^ua popta,o)nnibui alijs circuit' fcriptis,potejl ejjiâusfufpcienterponi : cr hlt;ec dicitur caufa fuppciens. Vel accipitur pro caupt præcipt, lt;ju£ non habet aliquid jibi concaufans.

Caufa partialis ejl, quæ cunt alia caufat efji^m: vndcDeus producens aßnum cum caufa fecun^ da,eft caufa partialis.

Caufa prima eft, qu£ à nuUa alia eft caufata,cr ^uxlibet alia eft caufata abea,velimmediatèt vel mediate.

Caufa principalis dicitur quatuor modis .Primo, per excluftone caufe fuperioris agentis : iUo mo do fola caufa prima eft principalis. Secundo mo da dicitur tantum fuppoßtum agens peraliquâ fui parte : cr pars per quam totum agit, dicitur inftrumentalisßc totits homo dicitur caufa prin àpalis viftonis,oculus verb inftrumentalis.Ter tio modo dicitur caufa qute attingit eftiélu prin cipalem, fecundum aliquam præuiam diftjofttio nem. Ç^uarto modo, qu£ agit per ßrmam pro' priamintrinfecam.

Caufa injlrumentaliseft, qu^non agit per ßrmä propriam,fcd tantum per motionë alterius mo' uentisz^c.

Caufa efticiens eft,quieeftpropriè cftèéliua,aut qute dij^nit,autqu£ excitât.

Caufa ftr

-ocr page 31-

DE LITERA C.

CdMp ßndlis ejl iüud, quo agens mouetur ad agett Caufa per aaidens eft iüud,quod caufat nbsp;nbsp;(dum.

per aliud deeo diflinâum. Sic anima inteUigû per corpus, ignis cale frat per calorem.

Caufrc ejjèntialiter frbordinatie funt, quorumpo flerior dependet àpriore in caufandotCrefr im-pcrfrilior ea,crßmul requiruturad caufandu: oppofitum efl in accident aliter ordinatis.

Caufa fine qua non, efrqua poßta, aliud ponitur aliunde,quamuis fccundum eundem, idem uidea turejfe caufa per accidens. innaturalibus non datiir caufaßne qua non, fed tantumin volunta rijs. Sicfacramenta funtcaufa gratußne qua non, etß non créent gratiam.

► nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coclum lureum dicitur regio infrrior aëris.

Calum æthereum regio aëris fuperior.

Calum olympium dicitur infrrior regio ignis, ai altitudine cuiufdâ montis, ui nomê efr olympus.

Calum JicUdtu dicitur aggregatu ex feptem friha ris planetarum cr frrmamento.

CahfmcryßdUinum eftprimum mobile.

Coclum empyreum dicitur cr calum i^um, im^ mobile, locus fanihrum ay beatorum, à prind' pio aeatus, crfratim angelis repletus.

Ccnfura eccleß^cacomprehendit fub fe interdi' amp;.m,fufrgt;enßonemcrexcommHtttcationem.

Cercmoniîc funt opera exterior a ad cultum dei

B î

-ocr page 32-

D E‘ L I T E R A ' C. pcrtincntu.

Ccrrinido ejlfirmitM adhießonis virtutiscogni ■ tiute ad fuum cognofcibile.

Ccrtitudo .quædâ patrU cji, ubi cft ccrtitudo tetio ni^euacuans cxpciiationê or timoré: quxdà cA ' ccrtitudo ui:e,(ju£ eß ccrtitudo cxpcékltionis mi xta timore-.quia quilibctlabipotcß, quandiii cß viator.Eß zy qua-da ccrtitudo mcdia^quæ cß in ■purgatorio, er cß ccrtitudo cxpeikitionis.

Ccrtitudo cß qu^däßcculationis, quiC rcj^icit in-tellcäu:qii.cdä adha‘ßonK,qult;e rcjpicit ipfii afß'

Ccrtitudo cß qu^dä abfoluta, quatdä coditi' (étii. onatä:dchisloqucndu utdc duplici ncccßitatc-.

Ccrtitudo naturalis cß, cui quts ajjcnticndo per po tentiä naturale ßlii non potcß:talis cß ccrtitudo principiorummotorumperexperientiä, ercon ‘ clißionum ex cis demonßratarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ccrtitudo fupernaturalis cß illa, cui ajjenticti nul lus jiüi poteß per quamcunq; potentiam : hicc i ' folo Deo eß, quanta, ad veritates contingentes.

Certi tudo moralis cß, quic habetur ex probabili' i bus conieóhtris großis crfiguralibus, magis ad ■vnam parte quam aha inducentibus f :u perßuA-dentibus : CT htcc eß etiam ccrtitudo ciuüis.

Gircuncifio eßßgnaculum cßßcax curationis ab originali, permanens in carne inflitutum à Deo, dctcrminansifracldgcntibi^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Circumin-

-ocr page 33-

DE LITERA C.

Circuminccfsio ejlxjua dicitur,^uo'dvntiS?ßvt alio, etècûuvrfo:ucl eftquxddincxijhnttdaÜM. ïis,qud dliquid dicitur incxtftere dlicui, qtiod eli realiter diliinéhun ab eo per inlimà priefen-tidlitatë et cofubldtidlitatë idëtificd:et hoc pro prie et pcrfiëlè in folo deo ell, quia circumincef' jîo in ej/èndo ponit diflinilio^ßmul crvnitatë^ R quoniâ in folo Deo eA vnitat eu dtflinhlione, ita quàd di/bnëlio eA inconfiifa vnitof indifli (bt, hinc in folo Deo e/I circuminceßio perfiëbti.

Circumftantia dicitur iüud, quodeA extra effen Aâ afhis, in aliquo tarnen modo ipßt attingens, aut quantûadejjèntiamaébis, aut quantuinai efjè^im,dut quantum ad caufam.

Glanis-4 corporalibus ad Jfiritualia translata,' eA ilia virtuf,per quam objhculum,vt eA pccca turn, remouetur,ßue per quam excluditur,vel includitur:non aliter atq^ in corporalibus clauis eAinftrumentumadremouendu aliquodobjid'

Claues ßiritualesquibus coelum ape- nbsp;nbsp;(culuin.

ritur funtvariieivna eAfana doArina,alta'a eA panitëtid,tertid cA fanguis Chrifli erpoena, quartaeAipfd potclias coUataaDeo fupernO' tur aliter facerdotali dignitati,

Ciauis Ipiritiialis eA pote/las iudicandi, id eA,fol' ■ vendiezligandi,quadignos rccipcre,indignai txäudefe ^betàregno Dei cccleßafiicus iudex.

B 4

-ocr page 34-

DELITERA C.

T-tpotcjhs ilU eü triplex: principalis prtecetkn tûe, non tarnen principalis, er clauis minifltrif feuminiflerialis. Principalis clauisfigt;iritualis, eftfoliusDei fecundum diuinam naturant, qutc perpropriam ejjèntiam aperit er claudit,ac im pedimenta,fciltcetpeccata, erreatum pantedi' mittendo remouet. Secunda non principalis, fed tarnen excellentice, accepta à fuperiore cum vniuerfalitate caufarunt iudicandaru,propriè eil foliusChrifii fecundum humanam natur am, Tertia potefiis, fcilicet minifkrij, particularis eil, ijua- fpeikit ad caufas co^nofeendas, er lt;lua tniniflrifecundum legem dei iudicant regnu cce^ lorum effe aperiendum.

Çlauis errans dicitur, qu^ facerdos abutitur cia ue.PpteJl vero vtratj; çlauis errare,poteflitis et fcientùe.

Clauis feientite eil, qua difeernitur dignus ab indi-Clauis potefliais,eil clauis fententiandi. nbsp;nbsp;nbsp;(gno.

Clcmcnria eil extenuatrix pœnarum.

Clericus didturquaßforte eleâus,nomenprimu db Apoflolis confecratum,qui forte elegerunt. iricuntur autem min^i eccleßte clerici,quia do minus fors eorum eil.

Cogiratio eil improuidus anim£ obtutus circa fenßbilia, ad euagationem promis.

Cognitio, idemeü quod notitia, eil duplex: quadam

-ocr page 35-

DELITERA C.

^u^ddtn eil diftin£hl, quidam confùfd.

Cognitio rei diflinfkl eü, qua quicquid eR cognita cjfcntiali,patet potentu: vndt diftinilè cognofâ aliquid eâ:,quando nihil eius latet,

Cognitio con^fd eil, qua aliquid e/Jêntiale vel in' trinfecu.obieéhfgt;atetpotentiee,0‘aliquidlatet.

Cognitio inteVediua prima, eil cognitioßngula' ris rei fenfatte, ßnonyma fenfatiotù interiorif qu^interiusuocaturßntafma.

Cognitio certa eil,qudlis eil cognitio fidèi,qu£ hn bcturper reuelationem.

Cognitio euidcnseil,qult;£habetur deperfenotiSt dut ex talibus demonjlrabilibuf, uel notisper ex perientiam prtefupponentê notitiâ intuitârei.

Cognitio conieiluralis,qu£habeturperßgnanon ßmpliciterferta er inßddbilia. Sic gratia nobii itiejße conicchiraliterjcire polßtmus,quiaplurd funtßg^quibus conieihirä haberepolßumutt crpenècertitudinë inexiflentisgratû.

Cognitio rerum in proprio genere eil duplex, in' fitfaer acqußta. inßtfa cognitio eil,quä Dem immediate caufat in inteUeiiu alicuius, non con' currente obieHo erpotentia inteUeüiua iflius,in quo produdtur efßHiue. Acquißta cognitio eß quamtiicitpotentia cognitiuacum obieih fecun dum ordinem natur £ inßitut£,non concurrente ßiedali concurfu Dei,

B f

-ocr page 36-

DE LITERA C.

Co^nitio diuinitatis eA duplex : vna e^perßgtM O’ejjèóhiSydlterainfuajèrnidQrejJentia.

Cognitio animée fcparatie cA, ^ua ipfd anima ex' tra corptK aliquid cognovit.

Ceygnoßibiledicitur omnc id,quod poteR termi nare aâiim cognofccndi, vel adualem cogmtio' ne, ucl guod pote/i cognofci à potentiafenßtiua.

Cùmpraccnriii eAguies voluntatis in re volita.

Comprchenfor diciturill:,ciui eA in termina,or ßppanit'ur .viatori. Chrißus jùitcomprebenfor ztr viator.

Commitnicatio idiomatuin ChrifîD,e/l mutult;t i prjedicatio concretoru uel priedicatorü utriuCijf nature defc inuicem, nbsp;nbsp;de fuppoßto in his fuln

■filante.

Conceptus entis e^primus omnium conceptuu^ ^uos concipit primus,demus[it ad intra,fit ad ex tra. Ad intra guide de filio: Exutero anteluci^ fèrumgenui te.Uicensprincipium de principia.

Conceptus entis in vniuer[ali rerumvtero(jicut) çy amor comitans ad concipiendum) multiplex inucnitur,fciiicct diuinus, angelicus, racionalis, ■animalis, vitaliszyc.

Conceptus ßmplex primus eßinteromnes conceptus,tam in deo,guàm in creaturis.

Conceptus indijlin[lus etl, gui non eârei in fe, gui fecundum [e tot um uel eius partem repro'fentat t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliud

-ocr page 37-

DE’ LITERA C atiudabipfare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Conceptus quidditdtiuui, cA conce[gt;tt(f fuppO' tiens pro re ip[d, er pro nullo alio, nifi pro eo guode^iUdres,nihiLconotdndo extrinfecurei. Sic conceptus diff^cnti^ videtur ej]e quiddita-tiuus, quidprædicdtiirprimo modo de^ecie.Co ceptusquiddin quidditdtiuuseü^quinoneü con notdtiuus, quißgnificat efféntidm rei,fine conno tdtione cuiufcunq; : çrfic conceptus quidditdti' uus non diflinguitur contra abfolutu, fcilicet con notatiuu. Vnderefieihi Deipofiunthaberiplu ■rcsconceptus quidditatiiiinocouertibiles : quia conceptus entis,fdpientilt;e,bonitdtis,iujlitiiefiunt quidditdtiui,quid dbfoluti, eyconuemuntDeo.

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Suntetidinnonconuertibiles, quia non omneens

cHfdpientidcrc.

Concilium ^encrJe/A cogregdtio legitimd dit^ • toritdteߣkt ad dlique locum,cx omni jiatu hie-gt; gt;nbsp;rdrchico totius eclefie cdtholicce, nulla fideli per fona,quce audiri requirdt,exclufd, dd fdlubriter tra^ndum e^yordindndum ea, qu£ debitti regi men eiufdë ecclejùe in fide or in moribus refiici' Concubins, eA mulier qu£ ad ufumvc' (unt. ' ncris non legitime tenetur-.^rficomnes mere' trices dicunturconcubinie. Alio modo capitur ' concubindcommuniter,crpote/ldiciomntsmu' lier,qu£adufMn veneris tenetur,fiuc légitimé

-ocr page 38-

DE LITERA C.

fiue iHegWmèJîc tarnen quod nonßtprincipahi uxor uiri: iflo modo patres habuerut wcubinax. Conaipifcent'aunomododiciturappetitusve' getabilis, er tälis cocupifeentia prout eil inordi nata, eil àßmite mouente, id eR, lt;i corruptione originalisculp£:e'ißo modo non eilpeccatum, neceilprohibita. Alio modo potefl did appeti-tusfenßbilis, erboeprout eilinordinataàmo-uente fenfualitate cu ßmite,ita quad prima con-cupifeentia eiiinfuggeftione,fecunda indeleÜA tione : nec hiec prohibetur diuino prteceptoßm^ pliciteTyßd tantum fecundii quid, quianon erat prohibendu ne concupifcentiießnt in nobis,quia hoc eil impoßibile nobis, fedprohibentur ne eof fequamur in confenfum. Tertio modo concupi^ feentia dicitur cu confenfuvoluntatis, erßcpro hibetur diuino præcepto.

Confefl'io facramentalis, eil latentispeccati ma-nißßitio, qua fub fße veni£ peccatum manißfli tur facerdoti : erhtec eil adfalutem neceffaria.

Conßßiogeneralis eil,qu£ßt in publico,ad delen da venialiapcaata utilis.

ConfefTor eil facer dos qui audit conßßione,qui potefl abfoluere,qui efl iudex quantum ad ligan dum, er quantum ad foluendu miniflerialiter, 4 culpa er poena teterna, fcilicet quanta ad poenä temporalem taxandä, er in hoc vita foluendà.

Confi'

-ocr page 39-

DE LITERA C,

Confîteri eÆ ycrùdtemfpontè/Àtcri, Confirmino unumdefeptemfacramentif liicra mentum, eüunäio hominisviatoris baptizati, aliqualiter confentientÎ!, uelante fufceptionem rationis ufum non habentis,frila in fronte in figura crucis, cü chripnatc frtnfUficato «î min^o idoneo,ßmul cum débita intentione certa verba profirente, ex if^tutione diuina frgnifreans un-iiionem animee pergratiam roborante ad confi-tendum fiducialiter Chriflifidem.

Confirmatio queeda uiæ eii,lt;iutedampatriie.Con-firmatio uueinhoccoßflitjquiadeuf cocurritai opera meritoria,lt;lU£ libéré uult el icere,^^^»-guamadopcramala. Sic Maria cofirmatafrit tn uia, itaquôdmereripotuit nullo modopecca-reaßiflentcgratia,

Confirmatio patria c/l,qua conprmati frunt beati, qui habent in fr aihim beatifreuperpetuo à Dro cTfrftttm cr confrruatu,qui répugnât omni pec-cato omißionis cr commifrionK,àquo beati nun-qui cejjdre pojjunt, Deo ilium aéntm in eis con-feruante: erper hocnonpoffùntpeccare.

Connotare non cH rerum, fedfignorum: vndefi litts non includit refrgt;eâum,nififiliationem cr frfirationë aéliuam, qua non eA ad creaturantt nec connotat.Sed nomen Verbum, in diuinis con notât refrgt;eâum ad créatures; patet,quia in eiut

-ocr page 40-

DE LITERA Cquot; quid nominisponitur terminusßgnificdnscfelt;i^‘~f turam'xâ enim verbum^perfondgcnita de feien ; tilt;iputris,quie e/ldei et creaturarum, tanquam obieóiorum. Uem nomenfilius, non connotat re, fpedumadcrcaturam: pater per eittsquidno' minis, quodeüfilius, c^i perfona genitadefub' fktntiapatris : O' licetfilius uerè o realiter de patris feientia gcnittis, qu£ cß: Dei o omniunt-^ creaturarum,quia omnibus modisfiliiis eß ver^ bumyoè conuerfo,tarnen nomen filius hoc non connotat, fed nomen verbum : cuiusratio nulla ■ eü,nifi voluntaria impoßtio terminorumi

Con^cientiitripliciter accipitur: vno modopro ipfo confeito, oßc confcicntia eß lex intellefhts noßri: lex enim eß id, quodper confeientiam na uimus. Aliquando accipitur pro quo confeij fu-mus,fcilicet pro habitu :ßc confcicntia accipitur pro habitu confeienthe cognofcentis.Aliquanda accipitur pro ipfa potentia confcicntia, ut ita di cam,fecundum quod diciturlex naturalis feri', pta inconfeientijsnoßris : vßtatiori modo acci-pitur pro habitu,fcilicetpotcntite cognitiu£;vn dcetßcdefcribitur: Cofeientiaeßnolitiaadhieß ; ua,aéhialis uelhabitualiscoclußonis diihntis, id eil,ßgnificanti5 in particular! aliquid bené et Jaudabiliter ejfe operandum, vel omittendunh autenuncians operadonem aliqnamfierivclft^.

-ocr page 41-

DE LITERA ’C.

(hmefjeyomittivclomilfamfùijjè. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Confcicntia reih eil, que eil confôrtnis legt. Confcientid erronea eil, quie eil diffcrtnis legi. Confilmm lexeil,nonqueliget adcbferuatio-» nemßii(eam quippe deferens non incurrit pae-nam)i!npletio tarnen etus premium meretur zx toronam.

Conftitunim dicuntur perfone, peter, filius,ZT J^iritusfanäus.

Conrcntiiiiim eil iUud,quodeilaptum natucon Cótcmplario ellmcntis quedäconjjii- (tinere. cua in fapientie ffeihcula cum adiniratione fi^.

Contingens ca. iturpro eoqucdpri- (ßienfio, iK quam efjct potuit produd, nbsp;nbsp;non prodixi.

Contingens ad vtrumiibet, non dicitur illud qtuui eritetnoerit-.neciüudquodnecerit,necnÖeriCy ’ fed dicitur illud quod ei'itcrpoteftnon fore, vel quod non erit or poteft ßre, ita quod de iriptia ’ ßue quid nominis contingents ad vtrumlibetfit poßibile HO nece/fariiiyuel potes effe et noejje: ct ßc cötiHgensad utriilibet eß in/i rius adpoßibile,.

Contingehtia futur a fitnt'duplicia,complcxacr ’ tncomplèxa. Exemplu contingentie complexe -eil : Futurit eft quid Chriftus iudicabitmunduz I id eil,litturum e/i quod talis prcpßtufv vexa, Chnfti/siudicabitmundum. Exemplumfciundi ' eit de antiebrifte fùthrtf.

-ocr page 42-

DB LITERA C.

Confritio cÆ dolor pro peccato uolutarièoffunt ptiis,cum propoßtoconfitendi orfatisßciendi.

Contufio eü dtigor ob patratafcelera fufccptuf, cum cofitendi crperfoluendi uoluntate,

Conuenientia efj'entialis de rebus, eil de effentiit rerum, itlt;t quod non fiat iÜM res efie, crnonßc conuenire:uteßc rationale hominibustab iüa conuenientia potefiab/lrahi conceptus quiddita tiuus abfolutus et etiam connotatiuus,tam ejßti' tialiter quàm accidentaliter.

Conuenientia aaidentalis per oppoßtum dicitur : ut effè calidu lapidi: ab hoc conuenientia non po teß abftrahi niß conceptus accidentaliter conno tatiuus, quid coceptus quidditatiuus no negatur cuius e^l, ipfo exifinte.

Conucrfio eßtranßtio unius in aliud:in qua duo notantur, ^ßtio unius, zyfucceßio alterius.

Conuerßo ad Deum attendit ur reilitudo fubjktn^ ti£ l^iritualis quantuadeiusmentem, maxime ratione partis motiuiC, necpoteß eße reikt, niß diht uel habitußt ad Deum conuerfa.

Conuerßo ad Deum eil duplex: quddam eR à nd' turali reilitudine, qudda areilitudine gratke» Conuerti ad Deum,efl Deo charitateadhiereret Aucrti à Deo, eß Deum odio habere.

Cooper3ri,cß adiuuari præfliUione duxilq,cotß lii,inßrumentaliter er dißoßtiue.

Corpui

-ocr page 43-

DE LITERA C.

Corpus humanû verum,corpus phy/tcu, per^ ßihi mixtione mixtum,ejJènttaPtcr complexio-‘ natif, pcr/eäißtmaorganizatione organizatu, viuificabüe ahanimarationalivclintellcôiiuat çy dilßoßtum immediate ad ei w fufceptiotiem.

, Corpiu organicif, ejlcorput habens diuerl'at inß-tu partes etfiguras, ad diuerfa opera vito' deptt Corpus Chri/h verît eü quod fumpfit ex {taias, Kariavirginc.

Corpus Chrifli myflicum, e/i congregatio omnium fidelium in charitate exifientium e:yc.

Correftio fratertta eii, (JU£ excharitate procc-dit, non nocendi vel conßndcndi cupiditate, fed fiatrem emendandi voluntate.

Correéiio queedam eéi aiiusiuflituvindicatiuo't qu£ eH correiUo 4 malo, per infliéiionem iufiie pans: zrhxc nonpertimt nißad fuperiores re Jpeéhi tnfirioru,quoru habentcuram ex officio. HxccorreHio dicitur iudicialis uelpotejhttua, Clÿxdâ c^iaâusdileSiionis, qux eßper arnica^ hileminfiruôlioncm,boniexhortationé,crmali reprehenfionem:c3' hxc refficit cura zeli,cr ad banc tenetur quüibet rcjpcâu cuiuslibet.

Corruprio vno modo dicitur defitioreiqui^tum ad eße fubfia/itialcxthoc modo ide cil quod cott fuptio-.alio modo cfipriuatio bonx dijfcßtionis Corrwptro intcgritatis triafubfecomprcbenditt

-ocr page 44-

DE LITERA C.

tlMftrorum apertionem,pandlempdßione,{t • fxdain delcântionan.

Cresrc,efl aliquid de nihilo producer e in e/Jvâu.

Deutn creare mediante natur d,eß: Deum crcare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

aliquid, creatura illud idem producente :fic cX' lunt agit mediante lumine calorë,quia lumenfe' cum agit calorë : crpc loquendo Detif nopotcfi creare mediante creatura, ipfd creatura natura liter agente, feufecundum curfum natura : quia fiDeiKßcߣcret,el]etmiraculum. itemaliomo do eR Deum creare mediante creatura, quia dat poteßate creatura aliquidfrciendi in aliquo rc' ceptiuo, quoßdh vultipfe immutabiliter cau~ fare :fic dédit poteflatëkommificdijfonédi ma-teriam ingeneratione hominis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Cieatio efi dupiex,crcatio aétio,et creatio paßio. Creatio aüio duiiurdtuina ejjcntia,cr creatura non potens exißtte nfipqfita diuina eßentia : et dicitur creatio aëlio, quia Deus creator eH, or creatura creata,quafine Deo efie non poteft.

Creatio paßiua ,dicitur creatura non potens ßne Deo exijkre, cr diuina effentia : nbsp;nbsp;elï realiter

creatura à dcoproduëki: etfic creatio paßio fup ponit pro creatura, et conotat effentia créatrice.

Credere largè fumptu,eRfirmiter affentire ucro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Credere Deum, eü aedere deum effe: fcilicet quia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

aliquis primusprinceps totius mundii^vni' , uerfi'.

-ocr page 45-

DE LITER A C.

ttcrfi :ßc demones crednnt O' contremifclint. ' Crcdcrc Dfo,fÆ ucrbu eii^ßucfcriptuvicfacrte fi demadhibere.

Crcderc in Deum, ell credendo Deumfide o dffc flione cum fide operate per dilcéiioné in ipfunt tendere,

Credere implicite,efi alicui vniiierfidli,eic quo mul ta fequuntur,firmiter ajficntirCiO nullo contrario pertinacitcradhierere.

Credere fanilam catbolici eccleßä,efi: credere eam fanlie, verè etßne errore approbajfe qu^ecunq-approbauit, Oper confequenseH credere omnia per ipfam approbata.

Cr edibile efi quod credi potefi, ucl quod credituf. Crimen idem ell quodpeccatum.

Crimen conettfiionie eH, dum quis minatur alicuii nifi hoc vet illuddes dutfiLcias,iUudßciäveln5 ficiä: uel quado iudcxvenalëdatfententiÔ, aliài nondaturics-.veldum pœnam remittit, premia vel cupiditate iUccTui.

Culpa cß illud,quo homo redditur inimicut DeOf idell,ingratittadvitam lt;eternam.

Culpa efi triplex : qu^edam eH qua perfonacor-rUmpit naturam, quale ßitpcccatum primi hominis : qu^edä qua natura corrumpit perfonam, quale ellpeccatu originale: quo’dam in qua per-fonacorrupit feipfam,qualeefialhialcpeccati(i • ■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C »

-ocr page 46-

DE LITERA C.

Cultus Dei tripliciter accipiturtvnomodopr» aéhi direih in Dcum fub rationefinii: cr/ie esl omnis virtutis. Secundo modo dicitur cuhu'sdei tiéhis in Deum dir echts, no folum rationefinis, fed etiam obieâi :fie efi virtutuin theologicaru. Tertio modo dicitur aâus direâus in Deum, no folum fub ratione finis or obicili, fed etiam fub rationehonorabilis-.crtaliseHafhisadoratio' ttis, crfic eR virtutis ffecialis : ztr hoc modo eü ipfiuslatriic.

DE LITERA D.

A M NA T I O imfiroprièacci-fi ptturpro magna pana: large pro fr J qualtbetpunitiotic,adquamaliquit eti iudicatus.fecundumquam uccc-p. umem inciudit etiam panam purgatorifi Daninati funt iRi, qui adiudicati funtadpanant temporalem vel aternam.

Donum fignificat aptitudinëfiuedonabilitatemt ideo quûd donatur,fi tamë donabile eâ donum.

Daturnfignificat aÛum donationis.

Debitiim ex commifio, exproprié debitum.

Debitum eftquoddàquodprouenit ex parte mC' riti,vtprinccps quiregifirtiter militauit,me' ruit vtfibi denturflipendia.

Debitum duplex cft: quoddam eü debitum ex cha ritate

-ocr page 47-

DE LITERA D.

ritdtc,quoddï ex ncccßitate. Debitum exchari' täte non toüit perjidionë meriti: debitÜ vero ex »ceeßitate quodimodo diminuit: quonid omnes dlij debitores eräc mortii débita neeeßitatii^qut qiiidem prouenit ex redtu et obligdtione culp£.

tiebitum aliquando dccipitur pro peccdto : pecca td dutem duplidter dppeHantur Àebitd^ vno mo do quid peccdndo debitußoluere recußdmU'S,pec' cdmut enim committendo et omittendo. Secundo peccdtd dicuntur debitd nojlrd, quid nosdebitO' respoend-ßxiunt.

Debitum coniugdle, eB däus coniugdUi, quo vir tenetur vxori, Q^viccuerßd, petenti.

Dccanus rurdlif Qrdrchiprcfiiyteridem funt. Decima,eÄ portio vnd ex dccem.

Decimario eÄ dihu decimdrum.

Degradati o eß totdlii dmotio dftdtu clericdli,uel ab omnigrddu clericdli.

Deleftatio fßiritudliijquieeR inDeo crcdtore, vel propter Dcum.

Dcleikuio cdrudlis eH duplex, ndturdUs ervo- '' luntdrid. Udturdlif eücumvndqu.eqj viidni'^ n£ in fuo obieHo, quod tdnqudm Jibi bonum Oquot; coueniens dpprehcdit,dele^turMpoterdtio in cognitione ueri, uißu^in coloribm. Volutdrid eß propriè qu£ dpprehenßone rdtionis ßequitur.

DeleätUio infenfufit dupliciter : vnd per redun^

C »

-ocr page 48-

DE LITERA D.

ditttiam, dlid per obiefli præfentidm.

Dcmcnnim dicitur culpd,pro qud fecundum de^ cretumdiuini iudicij infligi debet diudicc poena peccdti.

Dæmoncs dicuntur feientes: 'vndecdcodd’tnones ntdli jjjiritu^ifcientesmdlu: cuddmonesbont]jgt;i rituifcientesboniim.

r).etn3 fuccubuietincubme^, quipotefi dlicuifuc cumbendo indlJùmpto corpore in j^ecie mulie' rii dlicuiui feme reciperc, cr feruare iüud infua ndturdli qudlitdte, conuenienti ndturdli genera tioni, quoufq^ trdnsßinddt iüud in matrice alien ■ iuifocminæ ipß incùbendo,icr pojka mouet iüud localiter tràsfandcndo infoeminat matrice ei in' cübendo. Etßcfeme iüud rcccptü et transfifum, non dinittit fuam vim naturale er qualitate con uenientem:poteß ipfumfiericonceptio eigene... ratio, dcßprimo deviro,dcuiuf corpore deci' fum eil, immediate transßfum ßifi’et infixmi' nam iüam.

Dcpofitio idemfonat quod degrdddtio,utfupra. Depofirarius eil,cuircsmobili'5fcupotcnsfemo ueri traditur ad cuflodiendum.

Defiderium eß motm appctitiuin amabile,^ inchoatio amoris.

Dißderium efficax eß, quo aliquis flatint oßenfo föiperfidem, quodjruitio Deiper quam- Dem habetur

-ocr page 49-

DE LITERA D, habetur,e/lßbi confircnda propter mérita, eli-cit dóhim meritorium,ßpoteft.

Defpcratio eü, qua quts diffidit ße conßequi poßi quodßterandü eft : vel quando exßdßa æflima' tione propter peccata quießcit,vel bona quat omißt, dejßerat de dei mifèricordia, credens deu noUe vel non pojßeßbi parccre, vel in gratiam redpere.

DetniétioeA denigratio alienteßmaper verba occulta.

Deuotio e^motuimentif inTieum. Veldeuotio eü quidä a£his voluntatis, ad hoc quod homo ße tradit diuino obßequio. Vel deuotio ed voluntof promptaßciendi quod ad Df tßeruitiupcrtinet.

Deus ejßntialiter vel natur aliter intelleéius, cH pater,orfilius, crJßiritus ßanihis.

Df uj er (if Ù4J habent ßeut concretu et abßradü, Dftw proMtfft ßubie{ium,accipitur aggregatiuè, vt eA primum ßubiedum theologite.

quot;Dews vt eß res Qrnon terminus, nihil operator ad extra.

Deum diligerealiquidaßeipßo, fÄ ip/«w illi bonü tribuere, eo modo quo vult.

Dextera uno modo accipitur pro gloria deitatis: ßecundo, pro beatitudine patris ; tertio modo, pro iudiciariapoteflAte. Adextriseßßeomnibiu beatii lt;xpetit.A^ia-e à dextris eti proprtu bea

-ocr page 50-

DE LITERA D.

tie JÄarix urginis, in (juantu bonafitij in ipfam Ipeciali dignationcinflniit. Scdereadfiatrisde^' xtram, eil proprium Chriß.

Diacon ifTa non ab ordine diaconatui dicitur,ßd 4 bencdiél ione, qua coinpeut lüi legere homeliat in macuttni^.

DiJigcrc eÆ alicui veile bonum.

DiligibilccÄ illud bonü folum et omne taleßuod fubobicélo aiLequato charitatii includitur feu (otinetur,

Viligcre ex charitate vel charitatiuè, eß: alique di ligere ex gratia tanquam amicu fecum in beati-tudine comunicatiuu: alias diligcre pro omni atgt; cipitur, ad quod charitoi inclinât, quails eßotn-nis dileüio mentor ia.

Diligcre Deum non eß aliud,quàm dco bene vetle, hoc eil, veüe Deum ejjefummum bonum,inßni-tum, omnipotentem,‘iu(ium,fapientcm crc.

Diligcre in finem, eil diligcre in Chrißum, qui eil finis coßtmmans,id eßut eins dilcdionc tranfeat quo ipfe tranfit, vel in finem, id eil, in mortem.

Dl ledho Di’j, vno modo eil qiudà forma exißns in nobis,qu.e no eil Dem: altero modo eft inerca ta, id eil, Deus,

Dikiui ii alter u efl particulare pro qualibet inun-datione: alter u eil uniuerfale, quo perijtmüduSi

Dl fpen kirc in materia dcccmpra:ccptorum,nihil.

eil aliud

-ocr page 51-

DE LITERA D.

tR aliud, ijuàm praccepta dedarare qualiter dêf bcant inteüigi. eA ctiâ alias dijpenfare, guàdo le gislator/împlicitcr reuocaipraceptum iuris po ßtiui ab eo aâu.

Difpcnfatio ed iuris rdaxatio,frd7l cum caufîe cognitione, ab eo qui habet las di/penfandi. Et dij^cnfareeüquafidiuerfapenCare.

Diipofitio ed:habitus imperßihis.

Diftinftio reaUs,eft difiindio aliquortî, quorum vnum negatur de alio, id cd, vnum na ejl aliudt fed aliquodfingulare etfimplidter vnu efl utrult;t que. Sic diftinguuntur in diuinis et relationes op poßt^fVtgeneratio adiuaorßiratio paßiua: er relationes dijßarat£,quje non conueniunt eù dem fuppoßto : nam pater non edfilius, neepa^ ternitas e^filiatio, er tarnen vnaßngularis ^3^ ßmplicißima diuina effentia eü pater erßlius^ pater nit OS erfihatio.

Dißindio ßrfnalis,ed: diflindio eorum, quoru ter mini precife er ßngulariter ßgnificante5,defe inuicem verèae aßßrmatiuepradicanturier tarnen non quiequid verèßngulariter er affirma-tiuè pr£^catur de vno,etiam pricdicatur de al-tero: fed aliquod ßngulare, quod affirmatur de vno, negatur uerè de altcro. Sic diflinguitur effentia et relatio,ßue effentia et pcrfonainä effen tia eff paternitasßue pater,er tstmen filiatio uel

C f

-ocr page 52-

DE LITERA D, filiut eâ effi:ntia,et filiin non e^lpdter, nelt;j;filu tiocüpdternitM.

Diftingui ßrnulttcr, nihil dliud eft, gudm quod vnum iÜorum eft aliqud res abfolutd vel relatt-^ Ud, CTdlterumnoneft iüd res :ßcut eftèntid e^t ftliuSfCrpdter non eftfilius, ideo eftèntid nbsp;nbsp;pd^

ter dtftinguuntur ßrmdliter.

Tiiftinftio rationis eft inter conceptus mentis.

Diftindio ftieciftcd pote ft dttribui rebus uelftgnis: Crfitdupliciter. Specie eftèntiali diftinguuntur quie non ftint ftib eddem ftecieftjecidltßimd dbfo lutd, uel qu£ funt fub diuerfisfteciebusftiecidlif fimis dbfolutis,vt homo,dfinus ctrc. Specie dcci-dentdli diftinguuur qn£ funt diuerßs fteciebus dccidentdliterftd eft, conotdtiuis,ut homo dibits, homo niger.

Diftiiidiiium,^«o(i diftinguit,uel quo dliquid di /iinguitur.

Dimnus primo modo lUe dicitur, qui habet diui' i nam eftèntiâ in vnitdte eftentialt et reali : or ifto modo pdter,etfilius,crftiritusfdnéhis dicuntur perfonæ diuinæ. Secund dicitur diuinu id,quod in quodam attributo reproefentat ipfum Deum.

Dominicus dicitur d domio habitus uel pofteftùt Diuinatio ed vfttrpatio pronunciandi fùturos euentus.

Diüifiocdrniseftilld,quddliquiseftfortitusfecu' ddconinr

-ocr page 53-

DE LITERA D.

diconiugia, O’hocduobm modis. Primo modo Ruanda aliquis habet pluresvxoresßicceßiue, Secundo,quando aliquis habet vnicam vxorem, qu£ habuit aliu virum ; or iflis duobia modis fit homo bigamiis, qui ad facros or dines fuperioret leternam.

Diiiorriu efifieparatiovirioquot;vxoris, quantuad thorii et cohabitationé, fiiihi foleniter etpublicè per manus epifcopi, inter eos qui funt matrimo' nialiter coiunflbet ejl duplex: diuortiu ad uincu lum matrimonifiquâdo propter aliquod impcdi mentit precedes, dirimitur matrimoniu iâ cotra iH{:alteru quo ad thoru,utpropterßrnicatione

Dolor carnis efi tantummodo offinßo animée ex carne, zy quiedâ ab eius paßione dijßenßo,ßcuti animi dolor.

Dornum tedßcare in paradißo, eß mereri vitam inutilisefl.

Dominiü eflpoteßis propinqua aßiimedi res all ax, uel ut alias inßuificultate, uel ußum licitu,fe~ cundtt iura uel leges rationabiliter inflitutax.

riominium beatificu ejl fecundum leges glorite. Dominiit originale eftßecundii originalis iuflitilt;e. Dominium gratificum, esl dominium fecundum le ges gratia; grat um fitcientis.

Dominium euangelicit eßfccundit legem proprii euangelicam.

-ocr page 54-

DE LITERA D.

Dotniniuin canonicu eftftcundum canones. Dominium politicu eft fecunäum leges politicof, Dominiu vfurpatu dicitur,qttodnon luftotitulo, fcdfruudeuel violentiaeft obtentu,Qriniuftèd vcro dominio dbllt;itum,Qrdiciturdomintünon Icgitimum.

Donatio vmo modo donii cjiiodaliunde eftßmpli eiter dicitur:alio modo dicitur donum quod eft per ddiutoriti diuinH^nihilominus tdmenper oa-quißtionem nojirdm.

Donü vno modo dccipiturpro omnibono, quod ltberèdiberdliter,volutdriè,zygrdtuit()commu tticdtu eft credturee:Qrßc omnia natur alia etgra tuitd noftra dicuntur donum. Secundo modo do num dccipitur pro omni bono à Deo collato libe fuperaddito créature,per liberale er beneuo tarn fui cooperationë ipßus Dei cooper antis no' ftr£ naturAierßc iuflißcatio impij eft donu dei. Tertio modo accipitur pro omni dono bono à Deo collato Uber aliter fuperaddito natur alibm per immedidtd inßßonc à Deo,ßne nobis coope rantibuSjVtßdes,ftgt;es, timor feruilis, er alij duo timorés. Qjtarto modo, pro omni bono collato à Deo,ßc quod eft eftentialiter gratuitum à gra^ tiagratum freiente: erßefeptem donaj^iritus fandi dicuntur dona.

Dona gratuita funt duplida: quxdäfuntgratis gratis

-ocr page 55-

DE LITERA D.

gratis datic,eth^c nô diftinguutur 4 naturalibus bonis. Alia CuntgratujÀcientidyficuteü folacha ruas cr gratia, ijuaquot; nos ßcit deo gratos ctaccc' ptos.Et h£c donagratuitaÇunt lüa,propter deus acceptât habenté dona buiufntodi ad vttani teternam.

Dos theologicè fumpta, clU conatus perpétua da^ tus corpori et animje uit^e fufficiës,in alterna bcit titudine conßlkns .Et funt feptë dotes’.tres ipßut anima-ßcilicetclara vißo det,ßuitio fequensvi-fioncmDei, er tentio. Ciuatuorßent corporis: agilitas, impoßibüitds,[ubtilitas,erddritM.

Dos claritatis eß quædà reßlgetia, addes fuperlu ce ex caloré manißjhtioneßui. Et corporaglori ofapoßrefurreäione erut clara dote claritatis.

Dos impoßibilitalis uno modo opponitur paßioni corrupting er afflitliuo’, qu^e inagisßßa natU' raliter abijeit à /ubflàtia, vel falte a/fligitipßsnt pattens. Alio modo opponitur paßioni,quæ nec abijcit, necalfiigit,fedmagis ßaluaterperßeit, qu£ paßto nec cA affhäio, nec corruptio,ßcd eß faills ex pfèétio eins, quod patitur hac paßione.

Dos agilitatis e/l, vt corpus fummè obediat ani' ma-, cx motori quantit ad motum locale er pro' greßiuumßne omni dijßcultate etßtigatione.

Dos fubtilitatis eßad fubijciendmn corpus animaquot;, ad operationes organicasfenßtiuds lix remota

-ocr page 56-

DE LITERA D.

omni graßitie et ineptitudinc dd eta/enßtiuie po tentiic rationi obcdidntje::rdd operationes fudt puriui exercendof virtuofioresfiant.

Dubiratio vno modo exproprié accipitur pro motu inteüeâics in vtrancj; partein contradidiio nis,cumßrmidinedcterininandi alteram. Alio modo impro prié transfirtur adßrmidinem efß äus in aggrediendo Vel fiußnendo terribile.

Dulia eil honor ßu fieruitus débita creatur^'.ß-cutlatriaejihonor feu feruitutdébitafoliDeo.

DE LITERA E.

C C E, aliquidrepentinuQrfubita ncuminfperatumq^apud theologos fignificat.

_ Ecclefia vno modo capiturpro tein plomateriali. Secundo modo protcmplo ßiri-tuali: orßc multipliciter poteft fumi: vno modo particulariter, c^rßcqutelibet rationaliscreatu ra,quam Deut JpiritualitA' inhabitat,poteft dici ecclefia dehalio modo magisgeneraliter pro ali-qua congrcgatione talium creaturaru,fiue vni~ uerfalifineparticulari. Etßc iteru multipliciter ’ fumitur-.vnojnodo proomnibtK agnofcentibut clare vel beatificè catholicof veritates, erfic vo catur ecclefia triumphant. Alio modo pro omni but cognofeentibus ^enigmaticè has veritates, er ficecclc'

-ocr page 57-

DE LITERA' E.

ƒc eccleßd triumphans non folum fanfhs, fed cr md/oîdc dd^mones comprehcndif.zyhocmoda itéra eccleßd diiter fumitur pro hom inib. in mor tdli corpore ndturdliter timètibu^,et lenigmaticè cognofcentibu^cdtholicM veritdtes, O'ßovocd' tur eccleßd müitans.

'Eccleßd militdnse^lcongregdtio omniü fideliunt vidtoru fub Chrifb militdntiu-, contra didbolSt cdrnë et miindu: vnde pdgdtn et tnßdeles »o funt deeccleßdmilitdte,necbedtineccoprehcnforei.

Eccleßd Eetri uno modo c^,qHdPctriK ipfcrexit: dlio modo eß eccleßd particuldris in qud ipfefc' dem tenait.

Ecdeßd Romand aliquado fumitur pro fummo po tißcc,z^quibufdd preßytcris or diaconis :qudH doq; pro folis cardindlibuf.quddoq; pro omnib. fufcipiétibaffidédpoflolicd priedicdtâ Romanis: quädoq; pro omnib.der ids Romanis ; aliquädo pro omnibusßdelib. romance diaeeßs:etßc vni' uerfaliseccleßapoteßvocari Romana ccdeßa.

Eccleßam violare,eß ipfamßägere uel incenderc. Eccleße immunitate violare, eilßcere contra eC' cleßelibertatem.

Effeiftus grathe duo funt principales : vnus eil gratificari natur am : fecundus eil inclinare ope -rationes inßnem vltimum,qui Deus eil.

Efficiciä meriti eß,quie difficultdte operis,ex VO-

-ocr page 58-

DE LITERA E, tunttüis promptitudincyzy ex magnitudine ch4' ritdtisproucnit.

Eledio vno modo dccipitur pro aôbi voluntatii continente plenam apprehen/îoncm intdlcéhis: ficut dicitur peccare ex cledione,qudndo non cji ignoràttd nec pdßio perturbas in intcUeéh'.. Aiio modo dicitur pro délu volütdtis ccn'eqiientc ^yl logifinum prddicum,fcuconclujîonc fyllogißni prdâici,qui no eél niji volitio eßicax obicdi,in' quirens mediuper quod poßitdttingi obiedum. Primo modo eleflio eél impoßibiliumtfecundo modo eledio non cH poßibilium.

Eledio quicddm eHßecundu aßßdionem diledio-nis,etcAprceoptiodiuin£Voluntdtis,qudprie' optdt vel vult dare vitdteternàdliquibus acd' turis rdtiondbilibus,et non dlijs:et cft idem quod prtedeßinatio. Eledio in Deo efheternd: qud-dà eélfindlis grdtificdtionis,zyeslcolldtio grdtije finalis ipjï crcdturtc rdtionali: hxc eß tempor d' lts,nond-ternd. QuieddcHeledioprteldtionis, creftcoüdtio dlicuiusdignitdtisvel eminentite dlicuicrcdturd! rdtionali fuperdltds creaturM rdtiondles, quemddmodu epifcopus dicitur præ^ Idtus: vnde Chrißus, Ego elegi vos crc.

EIcemofyna cftopus,inquoddtur dliquidindi-gemi ex compdßione propter Deum.Proprie di citur opuspietdtis impenßum proximo, àd rele-

Udndattt

-ocr page 59-

DE LITERA E.

Utindiim indigcntum corpor aient.

Elicitum CT Elicitiuum funt vocabuld apui moderniores fc^olallicos infl-equenti vfu,cr vjric 4 variji accipiuntur.

'Elicitiuum principium produÆonif adiuæ eß iüud,quodnecejjariô crperfe rcquiriturai produéiionein, o' non eß ip[a produéîio, nec co^litutum ex iUaprodudionevel produüo: id eß,quod non eßßrmaliter,nec ipfaprodu' âio,nec conflitutumex produólione.

• Elicitum aliquandoaccipitur pro illoquodve' re producitur:ßcut dicitur,guöd calor ducitur ab igne : guamuis communim cöcedatur,guoi ignis producat ignë, o' guàd elicit aólum pro ducendi ignem, guam gu6d ignis elicit ignem~ Alio modo accipitur pro illo, guod ßrmaliter denominat aliguid producerealiud:ßccalc'-faflio dicitur elici ab igne, o' non calor, guia ignis calefaëlione formaliter dicitur caleface' re, O' non calore ; guia poßum ignis calorem babere in [0,0“non calefacere,ß diuinitut non fußgt;enderetur alt;l}io,vt in pueris in ßrna' cCyEtanielis j.Egt;iuinaeßentia,eßprincipium elicitiuum generationis a£iiu£:fed proprietat perfonalis non cß principium elicitiuum gene rationis,nec aëliu£,nec paßiu£.

Elicitum eße,nihil eß aliud guàm eße iüud à guo D

-ocr page 60-

DE LÏTERA E.

_ ßrntalifer aliquid dicitur producere lt;tî!ud. Et dicitur aliquis non eliciens, quiu eliciens no denomimtur ù produâione, fed perfona coti' ftituta ex eliciente çy elicito.

En ergia interior labor vel defèâut.

Ens tn coinmuni habet conceptum latißimunt ad omnci concepts pofitiuos, ßcutfuum op' poßtuin nihil, habetconceptum latißimunt ad omîtes conceptus negatiuos.

Ens,effe et effentia, non differuntfecundum rent fignificatam.

1.115 multiplex eft. IntcUeduale ZT hoc duplici' ter,vel vt per fe exiüens,vel vt alteri natunt vniri, vt humani inteUeilus. Item inuenitur ens rationale fecundum duplicem portionem. item ens animale, er fooc dupliciter ; uel con' iunilum rationi, vt in hominibus : vel per fe fians,vt in brutis. item ens vitale feu vegetU' bile ; er hoc dupliciter, uel cum confenfu,vel ftnefenfu. item ens fubftantiale, vt elements vel materia prima, qu£ de fe non eß principa liter nihil,citm fit pars fubjlantialis compoß' tiifed conßderataßne forma non efl adits for' malts,or inflirmis dicitur, cr fle turpis appC' tens formam flcut aliquid pulchrum. item ens analogum, quod appellainus accident,cuius efl int/fe,non eflfe,fecundum philofophos, cum ta

men

-ocr page 61-

Ö E LITERA È.

htf n ponat fides ea pofiè fine fiubieiïo per fe ejjè. }tetn efiquoddam ens rationis, quoddant relt;tle. E«ï redfe e/i in rerum natura.

ins rationis, tjuod terminât folum inteHeâuntf quad non exi^it in rerum natura-

ins completum, eft ens quod non eft ailu pars integralis, nec eft adu nee aptitudine pars efi fentialis-.aptitudine, id eft, inclinatione : unde materia zy forma nunquam eft cns ccpletumj fiue aólu componat,fiue aptitudine tantum.

^ns creatum,eft creatura. Increatum, eft illud, cut repugnat caufari, creari,zy efpci:çy tale eft folus Deus. Solus enim eft ipfe ens fimplicgt; ter independens.

Acquitas eft qult;e pr-eponderat uigori legis.

Errarc eftaliquid pro alio putare, uel falftint pro uero putare.

Error dicituriudieiumfalfum.

Error intolerabilis eft, quando aliquidfub “vl pracepti continetur in fententia à qua appet-latur,quod communiter in fuo genere eft pec.-catum,utputa quod eft contra ius diuinum,uel bumanum, uel canonicum : ut fi quis excom-municatur, quia dat eleemofynam pauperi: aut quia non operatur illud,quod in fuo gene^ re illicitum eft ;aut dum prlt;ecipit quod impof^ fibileeft,

-ocr page 62-

DE LITERA E.

EfTe vno modo accipitur fyncategorematicè,vt eft ailui complexiuof vnietts extrerna:alio mo do categorcmaticè, hoe dupliciter. Primo modo,vt ftgnificat efti exi^entiæ : id eft, rein aélualiter exiftentem. alio modo fignificat efje poftibile,utfcilicet conuertitur cum ciite,cktn non répugnât eftè in rerîé natura, licetßc non yfitatc accipitur.

^fre,fecundumalicjuoseft (juadrupliciter: eftè ejJèntitCjelfe exiftëtiee, eftèjubftftctiie, i^uod eft fuppoßtale : eftè propofttionale, quod ini' portât compofttionè prædicati cum fubieâo, ^jfte inloco,contingittripliciter, commenßerU' tiuc,circumfcriptiuè,cy’ dimcnftuè.

Eftè in omnibiit rebui creatis ftoli Deo conuenit, Eflcndi modi bis uerftbut complcëluntur:

Infuntpars,totum,ftgt;ecies,geniis,calor igni, Rex in regno,res in ßne,lociKc^ locato.

EfTcntiæ nomine ihtclligimus diuinânaturant, q U£ communis eft tribus perfonis.

Eiîentiale eft fecundum fcholafticos,quod pr£ dicatur de tribus perfonis.

Acfcrniini ftmpliciter dicitur immutabile, tant fubftantialiter quàm accidentaliter.

Aeterniras eftindeterminabilis uitte totaßmul er perfeëla poftèftio.

Eiichariftia eft oblatto ben(difta,per quam bc' nedicimur:

-ocr page 63-

rgt;E LITERA E.

nedicimur:adfcriptd,pcr quant omnes in cœîo afcribimur:ra[a,per quant in vifceribiti Chri' fii cèfeinur.rationalis,p€r quant à heflialifen' funuimur : acceptabilii,vt quinobii di/jgt;Ii' cim!it,pe'' eam acceptabiles eiusvnico filtofi' tnuf.Vel,eucharijiiaeftfj'i'cie! panisvel vini^ corpM Chrilii fanguiiië virtutefacerdotd' lis confecrationis vfré cr realiter continens.

Euange'ininf/iæk-rnorMtn atque ineorrupti' biliumbonoruniyqute ccrté fuprema qt ntaxi' ntdfunt,zr ex antiqutßimis pradiéla tempo^ ribuf : nuper ueró fj^lendore fiti orbent iUU' ftrdntict,cunëlis hominibtK enuciat, quid non ciccM caducMq- huiuffecuïidiuitidf,necbre' Mem hanc calamitofamq; vitam, nee inßabiliii corporis commoda,ßedanintarum, qutc intel' Icduales fubjlantix funt, à quibus corpO' rum bonct,qua(i vmbrü confequetia depedent, fummà propridmq^ nobis affèrt fèlicitatem.

Euidentialt;j/ffrlt;( eß abfoluta, quie eft euideu' tia primi principij vel reducibilis ad eam:alte ra conditionata, qualis eft euidentia noßri itt' geniftquieeft circa primam.

Excommunicatio elf quaft extra comunionent pofttio,exclufto ftparatio.ïtim,excommtt nicatio eft cenfura à canone, uel iudice ecelc' ftaftico prolata,priuans à commuiiione homi'

D j

-ocr page 64-

DE LITERA E.

«Ml» facritmcntorum.

txcominunicatio minor ^eft feparatioifîcrdf mentorum communione tantum-

Zxcomunicatio eft feparatio à communione ß' deliumzrßctamentorum.

Exemplar dicitur expreßiopermodumailiuL Exitus, c/î produélio paßiua alicuius rei in eße reüi,ßecudum quam ßrmaliter dicitur prodU' ci ab alia re.

Exorcifmus eß adiuratio contra diabolum. Exorcifcere ejl adiurare.

Exorciftc ßuntqui ßupra catechumenos ßeu encr gumenoSfid ell,cos qui habentßiritu immun' dum, inuocant nomen domini nollri leßu Chri ßi, diuina uirtute obieila adiurantes eum, ut । egrediatur ab Ulis.

quot;Exorcißnui quidam eß Salomonis,^ eß iUe qui fit per aliqua uerba ßacra,^ per certos char a {lcrcs,quibut fitgantur damones. (^idam eß fjcnedißionis, er eß quando cöiuratur aliqua crcatura,ut ordinetur ad aliquem ailum benc' diäi : er iüo modo exoreißatur aqua benedi' äionis. Tertius eß ßolennitatis,qui eß coniura tio diaboli, ne noceat baptizando àßußceptiO' neßacramcnti,neetiam habeat tantampotC' fiatem ßuper exoreißatum, quantum haberetß tfon eß'et exorcifatusterißo modo exorcifan-tur’

-ocr page 65-

DE LITERA EJ

tur puericraJuki baptiz^di per conîurlt;i^ tionemdiaboli.

Ecftafis e[t raptui mentis cum cefjîttione omniîi operationum in infirioribus potentijs : cr eß duplex.iinttcognitiuit,altera effvdiua. Prima ecflaßs eß raptits in/^iritu ,fecüda eß raptus extra ßiritum,

D-E LITERA F.

ACERE eß operari,uel in O' pere eße.

Pacere aliejuid de potentia abpj _____ lutadiciturDetif,i^uandoßnt pliciter abfolute facit gtiod poteß.

Trfcere quod in fe eß, eß vti ratione, per quant poteß comprehcdere Detim eße, er inuocare adiutorium Dei.

Facultas e/î poteßas, qua aîiquid habetur ad nutum.

Falfarius eß,qui falßtatem inducit feu commit' tit direflè Vel indireHè ad proximi dcceptio' nem iniußam.

Fantafma ßgnißcat principaliter ipfam rè ima ginatä,ßngularem,vifam,zr connotât afîuni : fantaßandi-

Fatum e/î eßeßus diuînitus prauifus.

Fclicitis eßoperatio optima: potentitcfecun' i

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

-ocr page 66-

DE LITERA F.

duw optimain virtutem in vita continua zy perfiéla.

Fiâiis, qui aliquiâprtetendit j-ori5,aliud intm habet.

Fides aliquando accipiturpro aâu, aliquando pro habitu,aliquando pro obieilo.

Tides pro ailUjcji affènfuf veritatis reuelatte-Tidesprohabitu,efl habitus ex huiyfmodi af' fenßbus frequentatis acquißtus,vel immediate äDeoinßtß(s,inclinans inteÜeéîum adaß'eii' tiendum veritatibus reuelatis.

Tides pro obieélo efl veritas credita^ut res per ipßtm ßgnificata.

Tides viua eji, quee credit Dei veritatë,^^ cunt hac eum amat nbsp;nbsp;timet per elfiilionem.

Tides mortua efl,qu£ credit veritatem TuangC' lij ßne operibus bonis.

Tides fiila efi debilis credulitas, cr qult;e firma non efi,fed qua: in tentatione recedit.

Tides acquifita efi habitus naturaliter acquifitus ex aëiibus credendi frequentatis.

Tides infiifia efi habitus à Deo fiipernaturaliter ZX immediate in anima creatus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Tides infiirmis efi,qute eft in aliquo finecha' ritate.

Tides formata eft,qu£ eft cunt charitatc GT opC' ribus bonis.

Tidei

-ocr page 67-

DE LITERA F.

Fl Jet dâttf eßgcneralK, vt intellcHiK credentit firmiter printte veritati,cui innitatur propter fe,nec buntanam rationem aut mirdcula priti' cipaliter requirit.

tidei jßeciales adm funt quâtuor:credendo dntii re,credendo in Deum ire,credendo eiadhterC' re,credendo niembris eim incorporari.

Tides cxplicitd,eß aâudlis dßßnßis ctttholiclt;eve ritatisßue vniuerfalis ßue particularis.

Tides implicitct, eß fides habitualis autdâudlis afiènfuidlicuius propofitionisgeneralis, mub tds pdrticulares veritdtes in fie includentis, Fomes eß qualitds cctrnis inordindtd,inclittt(ns appetitum fienfitiuum dd adum diffiormem ZT ■vitiofium in habente iudicium rdtionis.

Forum c/î duplex in ecclefid : vnum fiecretißi^ mum,dlterum publicum.

Torumfiecretifiimum efi,in quo eßidem dccU' fidtor or reus,quod dicitur firn dnim£, uel fi' rum pcenitenti£ : ZT dd idud firum pertinent cldues poteßatis zr ficienti£.

Torum publicum efl,quid ecclefiid hdbetdutori' tdtem corrigendi deliddpublicd: zt'dd hunc requiritur duplex dutoritds, cognoficendi ZJ* iudicandi.

Frui communiter dcctpiturpro omni ddupO' tentiic dppetitiu£ deleddbili ,fiiue qui eß cunt

-ocr page 68-

DE LITERA F, dfledätione.Secudo modo accipitur pro omnt aiiu uoluntatis , (juo propter fe aliguid dili' gitur,non relatiué in aliud, faite per iUu ailu^ Trui alicjuo contingenter, dupliciter accipitur: uno modo quôd potefl illofrui cx no frui,ficut ; producere cr no producere:quia Dci« poteß fubtrahere fuam coaâionem, generale in^ fiuentiam,çy fie non producit. Alio modo ac^ dpiturpro iüo, quod producit aliquent effè' aum,(y nuÜo uariatoex parteproducentis, CSquot; cuiudibet altering, habet in fua poteßato itaproducere,ßcut noproducere, quodextra naturam fuam ad neutrum determinatur. Friiitio riei,eß operatic fecundum habitügrO' tilt;t gratißcantis non impedita.

Truitio quædâ efl ordinata, quando aliquidfunt me diligendum fummè diligitur. Tt hlt;ec eß dU' plex:quietan5,lt;:y' fatians voluntatem debono pricfcnti,qualis eßfi-uitio patriee.Truitioqu£ da inordinata eß,qua ftmmè diligitur üquot; pro' pterfe'tantum, quod propter aliud refiribiti' ter diligendum eß.

Truitio quiedam eß vi^e, quæ eß amor,quo dili' gimiM Deum fuper omnia,non tarnen clarè çy perß.^e : ißa eß iuüoru. qu£da eß patrio^, que eil beaforum, er eß amor quo diligimut * JPeumßfper omnia dare.

DE

4

-ocr page 69-

DE LITERA Q.

ABELLA dicitur præiiatio, cjihc imponitur rebui vfui homi' num fubieilis emëdis aut venden di5,aut de loco ad locum transß' rendis.

Gaudium eß paßio concupif:ibilis proueniens ex perfiiHionis appetite coniunâione fecuu' duminteriorem apprehcßonem fenfus vel itl' teüedus.

Gaudium vite eß^cjuod admittit trißitiam.

Gaudiumpatriie efl,quod nullamadmittitcd' lamitatem.

Cenei atio,efl mutatio ex non ente in ens.

Geilerare vo/«n('d)quot;ié intelligitur triplicitertvo luntarie,voliitate antccedëte,vt fcilicet prius voluit, poßeagenuit : vel antecedente ßue confequcte,vt fcilicet prius gcnuit,cr’poß vo lutatisadumßbiingenitocomplacuit.vel vo» luntate concomitäte, ita quod ßmulgenuit ZT generare voluit: voluit guidem complacenter, non contingenter.

Generatio vniuoca dicitur ingeneratione acci» dentali,quando terminus firmalis,fcilicet acci dens, fecundum fc totum produëîum eß eiuf» dem rationis ßue ß’eciei cugeneratione per ß producendi:vndeßab igne calefit lapis vel li» ÿium, generatio eß vniuoca,quia calor produ

-ocr page 70-

D E ' L I T E R A G.

Æk in lapide vel ligno, eß eiufdem rationis cü calore ignis,licet ignis t^r lignum zx llt;spli dif' /^antßiecie.

Gèieratio ab vno eß,ß'iratio à duobus.

Gloria eß clara notitia cum laude.

Glorifïcario qua;dam eßentialis cß,guieda coït' fubilantialis,gua;dam accidentalis.

Glorificatio eßentialis eß, qua; conßüit in opti' mis operationibus inteUeßus çy'voluntatis ten dentibas ad Deum:lt;:^ hac animæ eß.

Glorificatio conßibßantialis eß,c}U£ confiflitin perfi^lißimis operationibus potentiarum feU' fitiuarum, fecundum quas tendunt inßtaob' ieila perfiilißima:guia ficut anima Chriili eß glorificabilis, fic potentiæ fenfitiuo' fiunt nota: glorißcati fecundum operationes fiuM : nbsp;nbsp;di'

citur fecundum tjuid, quia anima eü glorifica bilis fimpliciter.

Glorificatio accidentalis eß, qutc conuenit ani' mie^creß cjiioddam gaudium de ahßuofailo yiiloriofi): vt virgines de hoc,ci’.iöd vixerunt in virg’nitate,çr fimiliter noilores de doüri' na:ç^ dicitur aureola.

Gradiis eilcuiuslibetaäus virtuofi.

Gratia aliquando accipitur pro amore,aliquan' do pro concefiione beneficq, vel alicuius indut ^entiic, vel autoritatis: aliquando pro dona ßiritus

-ocr page 71-

DE LITERA G.

f^iritusfanili.

Gratia dicitur à gratis,quafigratis dans velgra tis data.

Gratta increata eß ßgt;iritusß(näiis,qui datur ra' tionali creatura; ad eins[anilificationem.

Gratia creata cß omnis creatura, quia omnis ta' lis à Dfo eßgratis produiîa, ßbijpß créa' turié aut altcri donata.

Gratia eß donum mifericordia diuinie.per quod eßboiiie voluntatis exitus, id eß.,bona opera' tio.ltem,gratia eß quidam nitor animæ,id efl, quidam pulchritudo concilians ad amorë flit dum,fcilicet Dei. Item,gratia efl flrmanobis ÀDeogratis data,fine meritis pr£cedentibus, gratum faciens habentem,cr eius opus bonum reddens dignum vita atterna.

Gratiagratum faciens, efl qua amicus Dei coii' ftituitur,€t dignus vita i£terna,qui earn habet.

Gratia gratis data efl donum fupernaturale,da'-turn alicui ad vtilitatem fui vel aliorum,quod habens non efl ßrmaliter gratus Deo : poteil enim tale donum Hare in peccatore,qui no e fl gratus Deo.

Gratia abfolutê accepta,flgnificat qualitatem ib lam,qutc efl gratia,nihil connotando.Accipi^ tur connotatiue,Grflcfupponit pro re,ç^ fonnotat acceptationeiK habentiseainadui^

-ocr page 72-

DE LITERA (S, täm itternam.

Gratia prima dicitur gratia iuflificans, er eft ex ejua iniuüui fit iuiluitrequa iuüificatur impiui.

Gratia quidam efl prteueniens, qult;edam fubfè' quens,fiueoperans er cooper ans.

Gratia præueniens dicitur in quantuipfam VO' luntatemfacit bonam, er idea prteuenittquia non eft d libero arbitrio jfed potius infunditur ab ipfi) Geo.

Gratia fubfcquens fiue coopéras dicitur in quâ' tum adiuuat liberum arbitrium, refiieâtu boni operis eliciendi.

Gratia prædeilinationis, eft ordinatio creatura rationalis adgratiam ergloriam, esquot; iflafidt ab leterno.

Gratia uocationis efi,qult;e nobis oßrrtur lt;i Deo per aliquas monitiones velflageUationes.

Gratia iuilificationis ejl illa,quaGeus nobis injùndit gratiam gratum fa cientem.

Gratia magnificationis efl coUatio gloria: atcT' na: pro meritis pracedentibm.

Gratia cogitationis efljfî quis habet bonam ali^ quam cogitationem.

Gratia voluntatis efl bona uolitio,ç^iflà De«* operatur nobifsum, quia uolutas eft libera,ef' lU Dew nobifcuin non cogit eam^

Grdtia

-ocr page 73-

DE LITERA G.

Cratù perfeâionis eft, quÜJo executio ßt aSlut qui cß potentia motuü:cr iüû operatur Jûatt per nos,quid fumus inürumenta.

Gratia protedionis efl, qu£fit re/peiht pugn^ diabolic£,àqua Dfi« noi protegit.

Gtatia liberationis efi iÜd,qua Deus libérât nos à malo miferi£ p«n£ perfiil£:cr hæc tquot; rit in patria-

Gratia extraâionis cjl ilia,qua extrahimur c maloculp£ poüquam peccauimus.

Gratia faluationis eft, quando aliquisnonha-' bet amplius fequelain peccati: cr ifta crit per^ fiâé in gloria.

Gratuitum dicitur taie aîiquid à gratia gratum faciente: fie omnia opera faifîa ex char i ta te dicuntur gratuit a, cretiam vir tûtes exifteu' tes cum gratia. Degratuitis donis videfupr4 diilionemDonumfinlitera D.

DE L I T E R A H.

A BIT V S eft qu£dam animi

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntitltu yc'

hementi,quo anima faciliter di' ftoniturad aliquid faciendum. Etdiffirtàdi-^ofitione, quôd h£c faciliter, iüa difficulter mobiliseftàfubieâo.

-ocr page 74-

DE LITERA H.

Habitus quandoq- gener alius accipitur pro qua' libet qualitate inclinate potentiam ad ailuunt produéiionem,fiue ßtgenita ex aiiibus pmili biKjftuenon. Sic Philofophus noininat yirtu^ tes iiaturales^habitus.

Habitus eßetialiter virtuoß ßtiit,qui geniti ßiiit ex adibus volutatii elicitis eßetialiter,z}‘in' trinßece virtuoßs-.cy^hitätußantin volutate^ Habitus contingenter virtuoßßant,quigignuu' tur ex adibus contingenter virtuoßs, ßcut ha bitus aliarum potentiarum,puta intelledus ßen ßis,aut potentia executiua, dum generätur ex adibus à voliltate imperatis-.omnesenim indif firëter inclinant ad adus virtuoß)S z^laudabi les,vel ad adus virtuoßos gt vituperabiles.

Habere triplicitcr dicitur : ßrmaliter, caußsli' ter ß:u effvdiuè,^^ exemplaritcr.

Habere formaliter efl, quando eß fubieduiHiui quod habet,vt album albedinis.

Habere caufaliter.feu efß:diuc efl,quddo haben! potefl eßvdiuc producere quod habet.

Habere exemplaritcr eß, quando quis inteUigit feu cognofcit illud quod habet.

Haerefis ab eledione dicitur, quando quis eligit difciplinà,quam putat eße meliorem. Et harc' ßs,ratione pertinaci£,eß peccatu in ßiritunt fandum,fcilicet impugnatio ueritatis.

Hareßs

-ocr page 75-

DE LITERA H.

Ktrtfis dupliciter accipitur:uel pro habitu,Mt aiîu ejjèntiendi fiilsô,vel pro obieüo,quod eß propo/ttio falfafeu articului falfiH. Primo nto do accipiendo, pote/i eße noua /ides or nouti btereßs ac error:quoniam quis potejlde noua credere vel errare. Secundo modo non ejl er^ for nouuffeuhiereßs.

Hærcticus vno modo poniturpro omni excont municato-.fecundo modo pro peruerfore facrlt;t ncntoru : tertio modo pro quolibet dubitante uut putantefidë Chriftianà ejjèfalfam: quarto tnodo pro omni Chridliano errate cötra catho licam veritatë pertinaciter,qui putat fe Chri^ ftianum effe:quinto pro omni ^ui pertinacitef adhteret errori qui fapit huere/im.

Hierarchia eß rcrum /acrarum er rationabiliS ordinata poteß.tsßn ßubditis debitum rctinent principatum.cr^ß triplex: fupercœleüis, fett cherarchia,qu£ dicitur diuina : coeleüis, qutd dicitur angelica: crfubcœleüis, qutc eß humo naßue eccleßaüica.

Hierarchiafupercoele^is, eßfanäa triniteit cy* diuina perfonarum vnitasivel eß pulchritudo diuina, ßmplex, bona, perßäionis autor,pu-ra, nullam prorfus admixtionem dißimilitudi^ «w accipiës,verùm ßngulos pro meritis lucâ fu£ participes facienSjÇrfitrofanâo myßt*

B

-ocr page 76-

DE LITERA IT.

Ho perficiens,ciudntü (juifq; initiate cÖgruèiP Um in(e exprtmere immutabilê nititur effigië^ Hierarchia creatd tarn angelica cjuàm humandt eft ordo facratior, cr feientia et operatio,(]Uie ad Dei ß-.nilitudinent pro viribits nititur, ac pro modo (ito ad iinitationë Dei ex indulta ftbi diuinitM intelligètia: luce fubuehitur. Vel hic' rarchia creata,eft ptcra cjuiedam poteiÏM, plu res continent ordines^communicans inferiori' bui determinato ordine , quod à prima potefla te diuinafufcepit.

Jiicrarchia angelica eß triplex :eparchia,id eßt fupremi:mefarchia,id cß,gt;nedia:ct hyparchia id eß,infima.ln primaßintSeraphin,Cherubin throin:iii media cr inßmaalif.

ïiierarchia eccleßaßica,qUie eß in eccleßa mili' tanti,cuiM tres funta^M : purgare per aßdi^-{iionem paenalem excommunicationis vel in-terdiëli^ ß rebelles inueniantur-.illuminare per priedicationë er doilrina:perficere per aliorü facramentorumminißrationem.

Homo uetM,eßhomo peccator,propago uete-ris Adic.

Homo ncuM eß, qui intelligètia adaquaturßtnt mæ veritati in cognoßendo, yoluntas conßr' tnatur fummie bonitati in diligendo, virtue (ontinuatur ßtmmd potefiati in operado. H£o

autem

-ocr page 77-

î) E LITERA tt*

eft, c^uando homo adDeunt cottuerd^ tur ex fe toto.

Iloneftas dicitur honoris ftatns,termiims boni, er finis honoris.

llonoreftretierentid dignités, quie ex cdufit aliijuj alicubi exhibctur.

Hoftia primo modo capitnrpro omnifitcrificio quod ofivrebatur Deo in lege antiqud,fine pro expiatione peccdtorum,pue pro päce. Secudo modo pro fitcrificio, quod ofivrebant pctgdni ^idolollt;ttrlt;e idolis pro yridoria habèda. Ter tio modo profiicrämento eucharisli£ ; er fiunt ilhe fttecies pdms er •vini:ficilicet iUa albedo et iild rotunditas ,fiiib quibus continetur corpiit Chriih.

Humilitas c/l uirtus,qua verißimafiui cognitie one fibifpfi qiiilibet yileficit.

Hypocrifis eftfimulatio aliende perfionte,idea Jemper eft peccatum er vitium iaólantite.

Jîypocritafionatfimulatorë vel difiimulatorent». Hyperdulia eft honor quidam valde magnus, qui exhibetur creatura; rationali exceüêti pro pter maiorem ajfinitatem er coniundionent ad Dettm: ficut humanitati chri^icrbeatie virgini.

Hypoftafi Grlt;eci utunturprofiuppofitoratio--italis natura:,ficut nos llt;{tini nomine perfoiiif.

E ».

-ocr page 78-

DE LITERA L

DEA ejlformaexemp!air'n,^utt resfiunt (y cognofcuntur, guig e/i in mente artificis.

Idem,potefl capi vno mojo fculinè,ç^ ftc hieclocutioefiful fa,Villas ejt i dem patri cy jfiritui faniloiquitt fenfus ell, quàdfilius eSl eaiem perfona eu pa' tre. Alio modo potejl capi Idem neutraliter,et fie ver a e^iüa, Vilius eft idem patrie ff iri-tui fan£îo.

Identitas, fimilitudo,(y æqualitas,nuîlà diüin' äionem important in diuinis, nifi diüindionë perfonarum ZT proprietatu : ideo nuUa efl di' fiinôiio inter identitatem, fimilitudinem, çy æqualitatem.

Idioma proprietas e^, çr accipitur aîiquando pro conereto importâte proprietatëalicuiust unde eommunicatio idiomatum, dicitur corn' municatio proprietatum : vel eommunicatio idiomatum eü mutua uerificatio prtedicatorit, lEt eommunicatio idiomatu in Chriüo,eft mu' tua priedicatio concretorum vel prædieatorîe Vtriufq; naturic de fe inuicem, çy de fuppofi^ to in bis fubftüente : nec ex tali pr^edicatione fit aliqua diminutio diuina; perftflionis, nec ali qua additio perfèâionis, ctim hoc dicendo fit folùm tcrmmarc dependentiam nature afi fumptie

-ocr page 79-

DE LITERA r.

fumpt£ à diuina perfona. Exemplu print!,vt ^uàd côcretum diuinte ndturæ, jcilicrt Deu-s, prtedicatur de concreto humant natur a, fci' licet homo, ey è conuerfo, dicendo, homo edi Igt;eu^,E)eiKejihomo:bomoeft£tcrnui,infini‘-tut,creator : Dchj c)? temporale,corruptibi' lii,paßibilis,mortalii ç^c. Exemplum jecudi, Cbrijtut efl. Deui,Chridlut efl homo z^c.

Idololatria edipmulachrorum cultura, uel edi cultui Deo debitut,créature fxhibitut. Vel idololatria edi latriam Dei,id eft,cultum exhi' here creaturce.

leiunium lt;}uoddant dicitur intedlinum tenue, in quo nihil reperitur,fed edlfemper vacuum^ Secundo dicitur abflinëtia à cibis nbsp;nbsp;uitijs: zy

eft duplex,fcilicet corporale crßgt;irituale.

Jeiunium corporale efl abdlinentia lt;t ctbo zr po tu,intuituf'atiifaciendi,vel vitandipeccatum, vel acquirendi vitam wtcrnam.

Jeiuniit fltirituale efl abflinentia à peccato mor' tali:zrad hoc ieiuniît quilibet viator tenetur^ Jeiunium alias propric fumptum, conpflit in affliclione carnts fecundumguflum communi' ter omnis carnis, in vigilijs ,ftageÜis, zy ieiu' nijs propric didlit.

Jeiunium communiâtfumptum efl abflinëtia ab cmni mor tali peccato,.

E »

-ocr page 80-

T)E‘^-L\r^KA 1.

Jelunium communißime futnptuin,eft abßinent tidicibo crpotu.

ieiuiiium perßäum,eßabftincntid ab îniquitat tibiK, Z!quot; ^b illicitis voluptatibui feculi : hoc frangitur per guodcung; mortale.

ii'iunium eji aliud quod ßangitur per gulam,zr eftadui virtutii abdinentiie.

Jeiunium inditutum ab eccleßa, eß quod autori täte ecclcßic propter certaf caufas inßitutunt eß,ßecundum regular eccleßie.

Jeiunium natural, cß abßinetia cibi et potuf iit' tegro die naturali.

Jeiunium virtutis eß ailut temperantite, zr eß reßenatio dele(l.Hionumgußui in cibo zx pO' tu,fccundum rcgulam reält;e rationii^uel habt' tM ad haue inclinans.

Ignis inßrnalis eß, qui urit zrno comburit vel conßimit,quia pabulü nonrequiät.Vel, ignis inßrnalis eß inßrumentum Dfi cruciando.

Jgnis purgatorium eß, per quem purgantur anh mlt;e in ebaritate deceßle, habentesaliquidpia' bile, propter quod ßatisfaccre oportetßunmo iudici.

Jgnis conflagrationis eß, qui ante iudicium vc' niet, zr durât poß iudicium : mundum multis

ifcendet, •lt;(/ qMntdtn afcenderut aqute

-ocr page 81-

; i 'DE LITERA K * ttcfUiC diluuif, vt purget aërem infiélum per fu' mum picrißciorum Mis immolâtoru. Vel tan tum afcendet ilie ignis,cjuantiï durant corpora (onfumptibilia paßibilia.

Ignorantia cjuatdam ejl bond, (jud ignoraturei ^Uteeffint occdßo peccdti,vt necromdtia: fci» entid, e::r huiußnodi, cjute melius eü neßcM cjuàm ßcire:c]Utedam eR mala,qud quis ignorât qu£ fcire expedit,zrßire quis dcberct.

Jgnorantid mßßvrens eß, qua; nee eü bond nee malaßmplieiter,qud quis ignorât ed, qult;e non

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenetur fcire, nee ßbi expedit, quia talia non

funt ßbi neceffaria fcire ad falutem, nee nocet ignorare,

I Igiiordfjtw iuris poteßdiflinguifecundudißin' âionem iurium,quorum aliquod eß naturd' le,dliud diuinii, aliud bumanu ßue poßtiuum: çrftc qu£dam eß ignorätia iuris neceffarij ad fdlutent, ey eß ignorantia iuris non neceffarif ad falutem.

Jgnoratiafaëli ße dißinguitur: qu£dam eß faëîi in f;,qu£dd eß ignorantia circunßanti£,qu£' dam eß ignorantia fequeLe ad l-ailum.

Agnorantiarü qu£dà eß aßvSbatd,qu£dam craf fa,fupind er inuincibilis.

^noraittia aßvßata eß,qu£ voluntoi vult ne fei re, ßue vultfeire aßu poßtiuo,

E 4

-ocr page 82-

rgt;E LITERA I.

ignoYdntia craffa fupina, eft ignorantiet (lUit conftguitur negligentiant inguirendi ftiendat gu£guidcm non aftvéiatur, nee volitaeft,nee f lacet, fed tame toUt poftet,ft diligens cura in^ guirëdi ey proficièdi adejftt,gu£ dicitur craft fa,guia caufatur ex deftdia ty pigritia laborde di ad inquiftcionem fciendi,qu£ frequenter ade h^ret craftis nbsp;nbsp;pinguibia honunibui.

Jgnorantia inuinctbilts eft, qu£ manet poft om-nem diligentia poftibilë zy debitam, ey excu' fat à peccato. Et dicitur inuincibilii, non quia fimpliciter poftit uinci,fed qu£manetpotl^ qua homo freit omnia,ad qu£ teneturpro eiui expulftone.

Ignorantia eft quadam pr£cedens peccatu, alù qua concomitant, aliqua fequens. Præcedens, quoniam ft feiret peccant ,non peccaret : çj* talis ignorantia eft caufa vel dtjfofttio ad peT^ cati ailum, pro quanto ftne ea non fieret,licet ipfa ignorantia non fit volita.

Jgnorantia concomitant eft, dum quit peccando aliqua ignorât, qu£ nec ftint caufa, nec ejfre (Im peccati-.vtftquit peccant in die dominiquot; co,nefciret ejTe diem dominicam çyc.

Jgnorantia fequent,eft pana vel effrélut peccd' ti,v^ ignorantia qu£ fequitur ebri€tatcm,vt in leOt'i} cognofientefilidft

Ignoranter

-ocr page 83-

DELITERAI.

Ignoranter a^ere, vel ex ignorjintia, eß ignoran tiam eßecjufam vel d^oßtionein adbuiuf-ntoJiailîit'n,puta cjujndo agens non ageret,ß non ignoraret: vt ß ijuis in jexta ßria comedc' ret Carnes,ignoras ejfe fexcâ firiam,non coin' tnellurus ß jciret.

ïgnorando agere,eß dnm ignorantia habet ße vt contingenter ad operationê, ita quod propter earn agens nee agit,nee ab adiione cejjat, ïgnofci.e/i non imputari ad culpam.

lliabi aliquidalicui, eßipßim eße intime prie' fens per praßentialitate, per natura et opera' tionem. Exemplum : firrum poßtum in firna ce CT ignitum,ignis dicitur illabi firro:in fit' roenim funtpori ,fecundum philofophos,in quos intrat ignis.

îlluminare, eji iUuürare.

lUuminatio ß(prema,quai e^^ in hac vita, eß per gratiam et charitatem, fine qui bus homo efl in tenebris.

lUuminatiua via ell, qua homo iam incipit vi' ' nbsp;nbsp;dere cr cognoßcere dtleâumßuum,quem prins

propter rubiginê peccatorum videre non pO' terat,eyc.

Hlufio poteil fieri triplieiter-.aliquandofolaagi tatione hominum ollendentium CT occH/ta«-tium, fient intranfieüoribus : aliquando vir'

gt;

-ocr page 84-

DE LITERA T.

tute ijtiorundam corpora miuoralium,(JUie eer tii rebiK oppoßtä faciunt earn virtute natura' li fibi indita apparere talé, cjualis non eft. terquot; tio alicjuido fitiUufioex operationedtemoniL Imago c/î cptalibet ßmilitudo:^^ non è conuer fb,cjuia imago addit effè exprejjum ab alio.

Imaginari eß alicuiui rei ßmilitudinem mente comprehendere.

Jmaginatiua idem eß ejuod phantaßa. Eß autem imaginatiua de natura primorum motuumte^ potentia apprehenßua, in lt;]ua imaginationes rerum ßenßbilium reß;ruantur.

Immediate dicitur ßne medio,uel cotinuè,nul' lo ßgt;atio interiedo.

Immcnfiim priuatiue ßtmptu non habet mcu' ßiram,eß tarne aptum natum habereAmmeU' fum negatiuèßimptu, eß ejuod non edlmenßu' ratum, nec eßaptum natum menßirari:crßc etiam Deus eß immenßM,ey' etia inßnitus,ne' gando a{lum,potentiam,cr aptitudinem:non tarnen eß immenßus priuatiue,nec infinitus. int menßem poßtiuc eß,ejuod habet ßemmamplc' nitudinem perßilionis zy entitatis ßne tenni' no ey ßne fine:etßc Deus edl immenßes folus. Jmmenßum autem negatiuèbene dicitur de ente prohibito,puta chimeera.

Immiitabile priugt;ftefumptu,ualctiliudtjuodnS mutatur

-ocr page 85-

DE LITERA L’

tnuttttur,tdmëdptum fidtit efl mutaritfîc Dfi« nuSo modo efl immutabilii. TStegatiuè dicitur illudimmutabile,guod non folum defaito,flii nullo modoetidm mutari pote^ltflcDetaefl immutabilii.

immutctbilitiii dicitur per priuatioiiem mutdbi' litatii.

immutatio fcnfut, eü dupIext^Uteda tjudm cott^ comiMur materialis organi trafinutatiotguie' ddm ^ud tdlis Üanfmutatio non cöcomitaturf fed petitiir fenflii tdntum paßione animali.

Impafsibilitas efl, qud quÙlibet paflionë prtC' uenitvirtuofM.

Impcccabiliras dicitur impotentid peccdndi.

Impeccdbilh e^,lt;]ui non peccdt.

Imperium efl däui rdtionis ordindntis,CH qud' ddm motione dd dliquid dgendutn.

Impletio mdnddtorii Del dupliciterdccipipO' tefl : vno modo quo dd fubftdntidm aäus præ^ ccptùflc dudiens mifldm in die dominicd, fub' ueniens pdrentibut e^c.htec,etidm qudcunque intentione quis hocfdcidt,implet prteceptum, fdciendo dflum prdicepti. Alio modo fit impie tio priccepti, qudntum dd intentionem præci' pientis. Intendit dutem Det« pnedpics in om' iti præcepto, vt idud obferuddo mcredinur ad vitam itternam ingredigt;

-ocr page 86-

DE LITERA J.

Importuniras eft euägatio mentis ad it}icita,le' tundti guod in arce mentis refidet,yolentis aJ diuerfa fe transfttndcre.

Improuidcntia eft deftilns inteUigentiæ fto' lertiie, (gt;ertinês ad negligentia et inconftantià. Imprudentia fumitur tripliciter:negatiuè,pri' uatiuè,et contrarié. Prima non eft pecca'um: fecunda eft peccatn ratione negligètite : tertia Verà feciiduinfe eft peccatu mortale,ft ftt con' tra pratceptum Dei:aliter eft peccatit veniale.

Inhabilis ido» eft efuod ineptits.

In3nisgloria eft inordinatus appetitus manift' ftationis propria: exceUentia;.

Incantatio eft res fuperftttioftt nbsp;nbsp;iüicita, gUie

continet aliquid ad d^emones pertinent, vel no minaignotayel aliquafalfa,aut vana,velali qua ftgna,pr£ter crucem.

Incarnatio eft dependentia humanæ nature, ai perftnam alterius natura:, vt ad terminantent eius dependentiam, ipjam ftuüentificando. Vel ftc:efthumana: natur £ ftuftentificatio àperfo' na extrinfteca alterius natur £.

incarnari,efl terminare dependentiam fuppoft.. talem natur£ aftumpt£:ex quo ftequitur,quài incarnatio no eft vnio natur£ human£ ad per fbnam Chrifti,ita vt fiat perftona Chrifti.

lncarnatio,animatio çrhuntanatio ftic diftirüt.

incarna'

-ocr page 87-

DE LITERA I.

Incarnatio dicitur rejpeiiu carnii uniinatio dicitur reß'eäu anim^ yiiitnethuniti' natio dicitur reßjcäu ajjumpti hominis,yel veriusreßjcäu ajfumptte humanitatis.

Inceftus e/i confunguineoru yel affiniu abufuf, Incipiens idem eft lt;luodinchoansivnde incipi^ entium ftatus.

Incongruitas duplex elltyna diftoherêtiaac-cidentiutultera, ex diftohterêtia intelleéluum» prima toUit yeritatem crfalfitatë,fecundd h4 bet falfttatem coniundam.

Indinario v«o modo nihil eft aliud, guàm ejji in potetia ad aliud,ftne omni aäiuitate ad con' trariumSecundo modojprout addit aâiuitatê ei,lt;]uod inclinatur ; cr ftc inclinari, eft ejje in potentia naturali ad aliquid, refpeäu cuius hit bet adiuitatem.

Inconfiderario eft fteciale peccatu imprudeU' tite,ftcut cr inconftantia.

Incorporeü eftè dicitur aliquid dupliciter.Vno modo,quod non indiget folatio corporis, nec propter fe, nec propter aliostet ita folus Deut eft incorporeus. Alio modo, quod non indiget propter fe,

Incorruptio eft integritas cr perfèâiotyna eft, quam tenemus in Via : altera, quam poftidebi' mminpatria.

-ocr page 88-

DE LITERA I.

Incubus dicitur dxmon coiens cu rntdiercJuC'» cubuf, dicinon coiens cum viro.

Indeuotiis eji,ciui dCceditadeuchitrifliacunt pcccandi propoftto.

Iiidignafio e)i dolor perturbas propter res fc' cundas indigne coUatas.

Indiuidiium eji id quod indiuifum eß in fe, zy diuifuni 4 quolibet alio vltima diui/ione.

Indiiere Çhrijlum, eft aliquem babitu accipere, per quem homo fiat aliquqmodo conformis Cbrifto.

Ïndu[genti3.eftqu£dii)n remißiopoenie debits pro peccato poft cotritionem habità de X)eolt; ltem,indulgentilt;e quandoq; fonant reinißione paen£, quandoq; conceßionem gratite, quau' doq; diftienfationem.

indurare accipitur pro non mifcreri.

Iiiduftria eftfrequens exercitum circa rem her' nellant.

Ineffealiquid dlteri,tripliciter cotingit:per pO' tentidm,pr£fentiam,amp;ejjentiant.

Inærcrnum quandoq^ ftgnificdtintermindbili' tdtem,qudndoq; vitie diuturnitdtem.

Incxiftcntia qu£ddm eft per continentia , quo' snodo locdtu eft in loco:qtiiedd per intima pr^ fentià cum carentia cuiufcunq; diftàti£ ,ßcut angelns eft in loco,^ accidens in fubieólo,zy ^firma

-ocr page 89-

DE LITERA L

fornti in

ïnfamia eâ læfæ dignitatis qualitas reprobata^ quantum ad uitain et mores, per argumètum 4 contrario fenßt. Sic famaeft ilhefiC dignitatii flatus,vita er moribus cjprobatus,er in nul' lo diminutus.

infamattis e^,qui de crimine aliquo publico ac' cufatur.Infamis autemnon eil propter talent impofîtionem critninis,fed velper crimen pU' blicum publiée commiflùm : vtflrtè fl publics periurauit erc.

ïnfernus, ejl borridus,tenebroflis et pœnalis lo eus dicmonuin: ereil quadruplex. Profundifl flmas,qui eft damnatoru, in quo funt tenebriCf er quantum ad carentiam diuina viflonis,er quantum ad carentiamgratiic, er cum bac pce ttaflenflbilis'.er bic eil in medio terrte. Secuu' dus ifto inferior eft limbus puer Orii, in quo ejl nulla poena fenflus, fed poena damni,qa£ eil ca fentia diuiiite viflonis beatæjruitionis, eô quod perpétué peccato originali maneant ma' culati. Tertiusfuf,crbuc,in quo funt tenebrtc carentiiC diuin£ viflonis, non autem tenebrte grati£,fedeilibipoena fenfus'.in quo funt ani' purgand£,,er poena damni, vtraq^ tarnen temporalis. Adbuc fupra bunc ejl quartus, tc' nebrofla

-ocr page 90-

DE LITERA J.

nebrofM quantum ad carentiam huiM gloriiff C^non gratiæ, er in quo nulla eü pcena fen' fui, in quo fitere patres ab omni débita peccati purgati:ad hune defcendic cbrifius.

Iiifidelis primo dicitur qui caret fide: ficundôf qui caret facramento fidei,id eR,baptifmo.

Infinitum eft,cuiuifemper fecunduin quantité temaccipientibui ,efl aliqutd accipere extra, item,infinitum fumitur dupliciter : vno modo in duratione,quia durât aternaliter : alio mO' do,quia mout t tempore icterno,z7 fie fohe pa tentia aâiu£ funt infinit.c, ficut intelligenti£ Cr corpora coeleftia,z^c.

infinitum efi'e fivnpliciter,efi: proprium Det. infinitof afiualis eft in cognitione diuina, quia ailualiter cognoficit Dem infinita poßibilia.

Ingcninim vno modo omne id dicitur, quod no tflgenitum:cr fie effentia diuina eft fapientia ingenita. Aliomodo ingenitum dicitur, quoi eft non genitum,et eftgenerans. Primo modo, filiuf eft fap entia ingenita-.fecudo modo,filiui non eft fapientia ingenita.

Iniqiiiras,»! proximîi eft:peccatum,in feipfunt. Iniuftitia eft, per quam aliéna finguli contra k' ges retinent.

Innafcibile ve/innafcibilitas,prtmôe/?rfî nS iKftatfecudo eft res non produila,nec per pro..

duüionen

-ocr page 91-

DELITERA T.

âu^ionem communicata, nec producentis Vet prodMconflituta.

Innocentia primo modo fumitur pro innoccM per eljèntiam : fie dicitur ejjè bonitjg, cui ex fi annexa efl: omnii perfiélio, et cui répugnât ntt turaliter omnis imperfidio fiue miferiie,ßui culp£,ßue cuiufeungue alter im, tam potentitt quint adu:zrßc ßjlm Deut eß innocës.Secuit do cäpiturinnoeëtiapuraper participatione^ Carens omni miferia tamculp£ quiinpoentet tarn adu quam habitu,ßue potetia ßue potefltt te-.biccfola inueniturinbeatisffiritibut. Te»* tio capitur pro flatu,qui caret vitifs er pecca tis : tarnen ille fiatut eji mixtut multis miferift peenalibut. Quarto modo, proflatu carentC culpa ey miferia poentc paßibilit,

Infenfibilitas eß vitium, quo preetermittuntuf necefßaria vitlt;e cotra rationë,ideo eß peccatü..

Iiifpirare idem eß quodJpiritum facere, et eunt corpori vnire,

jnftans duplexeßtvnum fequens mobile ident numero, realiter dißerens ratione:alterum cott tinuans tempus, non idem, fed labans cum eo. Aluj ßcdefcribitur:Infians,eßaliquod indiui ßbile,habens connexionë ad tempus,non qui' dem pars temporis,fed initium vel terminut,i quo fine reali difcontinudtione temporiSjpof'

-ocr page 92-

DE L T T E R A T.

tfS tempor» ab anima numerantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~~

Injians lt;eternitatti,efl ipfa ^ternitM^quit Deia

Inftinôlus, eft uehemcns ac ßrtii inclinatio Ib ben arbitrij mediate vel immediate ad aliquit liter fe habendum vel non i-abendum.

Jnüinélu'S mali»,eji inflinéli» direilè uel indire' élè ad peccatum, vel retrahens à virlute ; e:^ idem e/t quod tentatio.

Inftindi» boni», efl inftinâi» promoucs diredlè vel indireiié ad virtutè,vel à uitio diuertens.

InjiinHtM diuini», propric eft inftinilut faillit immediate ly per fe à Dco tangente anima cr txuf :itante,c!' qiiodammodo aduante earn ai obediendu ftbi cum omnifubiedione fuperbite contraria. Inffiratto ffiritu^andi idem.

tnftindi» angelicut, eft inftinîim fadi» ab angt lo bono,principaliter tarnen à Geo, inducens animam ad obediendum Geo.

Inftindui naturiC proprium et intrinfecut, eft in^ clinatioßrtis rei competens effentialiterfibi cr extrinfecè ex dono Dft, adfinem fuum me diatèvel immediate confequendum. Appeti' ti» natura; idem eft,quod inftinfiuf natur ee.

ïnrdlcdus,efl vis animæ, qua;inuiftbilia peT' cipitivei, tntelledus eâ habitus circa princi' (iaintelligibilitc,

Intcllc'

-ocr page 93-

D É Lî TEkA t

ÏUfeîîci^i« vno modo efl donu jj'irituf fahâi,pr^' donoinlùfo, ouo perficitur fpeculdtiun ratio ad apprehenponem veritatis :ßcut ratio hagt; betperfici in apprehenßone veritatii per dO' num conßlij. Secudo modo dicitur intelleduf,, notifia principioru. Tertio modo capitur intct leéîuf pro ailu inteÜigëdi. Quarto modo, pra ' potentia intettigendi anim£^ gt;

inteÜeëlui nofler duplex eß,humanut (^ßdelis i vt, humanui intelligit conuerßit ad imaginent Cr fenßtm,Gr iudicatfecundum caußat intriit fecof O' inßriores,cr Heo deßät in ajßentien do,quia non aßentit fecundü manuduäionem^ ^ult;e ortii habet ab imaginatione O' fenßt ; o“ ßc ifle vel ifle articulus dicitur eße ßipra intet ieéîum o contra intelleäum, fecundum quoi eßintelleduihumanui. Siautem loquimurdt inteUeilufecundum quad eß ßdelis,ßc dicengt; dum e{i,quöd ajßentit fecudum diäamenfidcif, O'fecundum regulam veritatis æternie, idea fufficit in aßintiedo,o' cocordat in ratiocinait do. JnteUeäiM enimßdem habens, üatim cre^»' dit, ex quo propoßtum eß ßbi, ßilicet quoi Chriflus eß fubßeciebus panis et vini,ad hoé adiutui lumineßdei.

InteUeflus quidam eß praßicus, quidamßecu^ latiuut.

F 1

-ocr page 94-

DE LITERA T.

Inffîlefiui j^eculatiuM, tüfolkm re)jgt;e!{u veri, * 'Vt vcrum efl.

Inteüeélui praâicui dicitur conßße fe hahës ap petituifid eftyconßrmii (y protenfits in appe.-^ titum : cuiuf obieëlum eft non folnm veru fub ratione veri,fed fub ratione boni.

IntcIIiga c, vno modo accipiturpro ftmplici' ter cognofcere: iüo modo præcedit afjenfumß dei, que ex auditu eft. Alio modo idc eß quoi ratione apprehendere, vel prteuia ratione co^ gitare.

Jntelligctia eß,per qua animus ea proßgt;icit quic funt. Et potcß inteUigentia quatuor modis ca-pi. Primo pro naturatmoreßgt;irituali, inteilequot; éluali ßue rationali, nata perfe exiflere:ßc in^ teÜigentia eß qu£dam portiucula animte, qua in quieteßtmma inhieremus. Inde eü quôd aU' gelicißiritus, inteUigentite nuncupantur. Secundo modo, pro potentia, qu£ eücognofci-tiua cuiufcunq; cognofcibilK:zriflomodo fo' lus inteÜeëlui eflinteUigêtia.Tertio modo,pro ipfo intelleiüu, habente aâu inteüeüionëgenv-tam feu inßrmata aëlult;di notitia. Ciuarto,pro folaaduali inteUeflione.

inteÜtgentia ßmplex, eß vis anima' cognitiua, fufdpiens immediate à Dfo MdfMrd/ew quau' dam lucem, in qua nbsp;nbsp;per quam principia pri'

ma

-ocr page 95-

DE LITERA r.

Utd co^nofcuntur ejje Vera nbsp;nbsp;certißimti ter^

mûiii apprehen/js.

Intenno varijs modis accipitur:vno modo pro potentiaiiitenden[e:fecundo modo pro habita t{uo intendit:tertio modo pro aâu intendendi: quandoq- pro obitilo quad intenditur.

Intentio eji adm potentite liber £,qute ßrtur in aliquid:jirtur autè in aliquid vdut in obudu, Vel in terminum,vel in finent.

intètio, vno modo accipitur pro volitione finis fimpliciter : alio modo pro volitions finis, ai qnein aliquod medium ordinatur.

Jntentio, vno modo dicitur bona, rations finis, quia eJl volitio tala finis,quam reda ratio di' ^at volendum,non ctirando de medijs:fic ont' nis volitio honeflatis,pacts, dileâionis üei et proximipropter fe, dicitur intentie bona. Se^ cundo modo dicitur bona, non tantum ratione fubtradi, fed etiam rationeconnotati:hoc efl, non UntM ratione eius,quod volitur,fed etiant rationemedioru,qu£ ordinantur in fie volitu^

Intentio tenebrofa efl,qu£ lumen non participât iîliiis ad qu£ ordinatur adu, vel habita, vel virtute in Df« : de hac dicit dominus fiatth» 6. Silumenquodinteeft,funttenebr£crc^ , ïnterdidum ,eß cenfura ecclefiaHica in pa

nam eo)UHm4fi(C velojfinfelata,arcens pu« F i

-ocr page 96-

DE LITERA 1.

Hpué po()ulum,ne communicet ficramentltr }ntcrdiéium eft duplex,altcru generale, alterunt fjieciale.Generale eft,(juando regnum,prouirt cia,terra cr caftrum interdicitur. Speciale efl^ fùm inter plures ecclcpM paucte vel vnd in' terdicuntur. Sedß villa vel cailru vnam tan' tum habet eccleßam, iüa interdiäioßtppO' nitur,vocatur generale,

Intnnfecum dicitur,(]uod eß de eßentia rei, pu ta resmet vel pars eius eßintialis per oppoß' tum mortißcatur extrinfecum.

ïnuidia,c/i triflitia de bonis alienis.

Inuidcnria, eß tegritudoßußcepta propter alte' rius resßecundas,cju£ nihil noceant inuidentk inuidentia ßaternie charitatisßugratiie eß dU' plex:aut enim ex hac oritur, guia per gratiant fratrisputataliguodbonum in ßevel inalio, guod appétit, minui, erßcpertinet adinui' diam. Alio modo,guia tanta malitia deprauU' tus eß talis inuidens,guöd bonlt guod infe non videt,nulli alij ineße velit,licet nihil incomo' di ex hocßbi accidat.

Iniiokinfarium eß,contra guod voluntof ßni' pliciterremurmurat.

lnuoare,eß in fe vocare per eßvilu erätuo' tum cultum.

}n,tß immoderdtui animi tnotus, condtatus ai

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poenam

-ocr page 97-

DE LITERA ï.

fanant feu vindiâam.

Jrj fubita ejl in kominibiu qui facile irafcuntur V inflainmantur.

Ira per zelum,eji veUe punire peccata aliéna. lracundia,e/t extenfio træ. lrafd,eji appetere uindidant.

Irrcgulariras eß impedimentum velrepulßo executionis diuini oîfcijfeufacrametiti,ex ca nonica inflitutione prouentens.

ïtcr falutis,quo itur in calum.

It«r perdiùonii,quo itur ad damnationem.

lubilatio, eß declaratio qutedam lUußratio gaudij concepti.

luciinditas, eßgaudiu ad exteriora, adeô prO' rumpens,vt alios excitetadgaudendum.

Index ordinarius eß, cui ex dignitate vel officio conuenit iudicare.

Judex delegatus eß, cui ex ffeciali commißione ordinär if conuenit in certa caufa.yel etiain ge neraliter cognofeere feu iudicare.

Judexar bitrar lus, qui nuHâ babens poteßatem, confenfu litigantium in iudicem eligitur.

ludiciiim generaliteraccipitur proquacunq^ certa notitia.

Judicium rationis eß duplex:quoddam eß in fo-lo di(lamine,cr f^oc eß rationis:a!iud eß fecu-dum indicium diffinitiuu,vt fia. vel non fiat,

4

-ocr page 98-

• DE LITERA I.

O'aliud nunquâ eft fine voluut ate: quantum' cunq; enim ratio délibérât,in ea parte determi nat diffinitiutt iudiciu,qua præoptatvolutas, Judicium quoddam approbatiuum eft,quoddatn condemnatiuum.

Judicium in præfenti, eftiudicium in pcenitctilt;e ßro. Aliud eft extremu,quod erit feparatio bo norum à mails.

Judicijgeneralis locus probabiliter ^ftimatur ter ra promißionis,ftue vallis vel pars Jofaphat..

Judicia Dei dicuntur dupUciter: vno moddiu'' dicatiua prtecepta, qu£ erant in lege:alio mo' do dicuntur diuina diftgt;ofttio, zr diuini confix lij diffinitio : zr iftaßut incomprehenftbilia, quantum ad cognitionem.

Judicium temerariu feu fuftgt;iciofum eft,cum ali'' quis iudicat de bis,qua funt dubia vel occulta propter aliquas Icues conieiluras.

Ill gum ftatushumani, eftcorruptio vet mortU' litas,^“ irultifirmis infirmitas, quibus totunt humanum genus fubiacct. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

Jugum cordis peruerft,eft voluntas propria vel confuetudo praua, qua ratio noHra captiua te nctur,o' fepiftimcducitur quo non vult.

Jugum feculi,eft cupiditas.

Jugum iud£i,eft obferuatio legis ad literam. Ju^um diabolifcft peccatum vel iniquitas.

Jugum

-ocr page 99-

DE LITERA I.

Jugum inßrniycft atcrna damnatio.

Iur3re,fignificat omnem adum iurandi,ftue bo num ßue malum,ßue indißirenter. lurare au' tem,eß Deu in teflë vocare,€t efl a£luf latriie, Jurlt;irepercreaturam,eäcreaturam teßem ve' ritdtis adducere.

lurnre in uanu,e{l Deum in faißtdte inuocare, luramentum eft afßrmatio vel negatio de ali' guo,fdcr£ rei atteßatione firmata. Vel iuramc tu efl ajjertio diili humdni,quod ipfum fit vC' hoc vltimató.

lurdinentum quoddmn efl aflirtorium, er efl de prtefenti-.promijjorium efl,quod efl de fùturo,

Juramentu dolofum efl in aßßertorio, quando iU' fäns oppofitum eins fentit, quad iurando afli' rit, 1 n promiflorio,quando iuruns ße aliquid fit äurum,in ipßo ailu iurandi intendit fe obligat re dd iÜud quod iurdt : er iUud iurdmentunt qudmuis obligdt ddpoendtn lt;eterndm fimpli' eiter,er lt;td ferudndit promiflum in ßm eccle' fiic exteriori, non tdmen obligdt dd fecundunt in ßro conflientiie interiori.

Jurdinentum incdutü potefl did dupliciter : vel quid trdnfitßuper mdterium omnino illicitam: ’ putd dliquis iurdt fe faüurum oppofitum alt' euhif prucceptijVt qui iurdt fe veüe dliquè occi tlere,vel adulteraturum : vel qui trdnfit fuper i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 5

-ocr page 100-

DE LITERA r.

m-itcria qtt£ de fe eß licitit, fed tarnen iuranti non eü Ucita : puta aliqnis abiurat opera per^ fi^ionis, f :ilicet nuquam intraturu templuntf nunquam uiCuataru tnfirinum crc.in hoc pO'quot; ttit obicemßgt;iritui fanélo cr eiin motioni. Eji quoq; incautum iuramentuin, quando qun iU' rat aliquid fefaâurum qnodnon poteäfacere, Cr quando iurat cr putat fe pojjè.

litramentum coaéluin, ejl iuramentum metu eX' tortunt:vtßquis iurataliqiaidefji verum, aut fe aliquid faflurum, induélus metu alicuiut ma li quod timeret incidere,etiam ß non iuraret.

lurgmm leuiui quid eß, quàm lis:quia iurgiunt etiàinter beneuolos et propinquos eße poteß^ Iiirifdióbo eß facultas et poteßas iuris dicudi, ius dicere enim,eß prteeße iuri dicundo,çy k' gibasgubernare,criußitiam minißrare.

Ins eß poteßas feu facultas propinqua, conueni ens alicui fecundum diilamen primic iußitiie.

I(M diuinii,eli ius cöpetens alicui ex lege diuina, las Euangelicum,eß ius competent alicui ex le-lege charitatis. lus diuinum zx Euangelicunt idem funt.

luspoßtiuum crhumanum idemfu;it,nimirutn inßitutiones humanæ.

lus naturale eß, quo d vbicf; eandem viin habeti er hoc dicitur tripUcitef,

IM

-ocr page 101-

' DE LITERA I.

tiw ndtitfitle vno modo efl,(juod in lege O’ Eudft Iio continetur. Secudo modo eft,quod eft cont mune Mtionumto hoe im eft, quod diftat rC' ili ratio.Tertio modo eft, quod natur u docuit omnia animalia.

Iiw ciuile,eft fociale ad uitam,o‘ fufftciem ad. li hertatem o’ lt;equalitatem, vel fecundum prO' portioncm,vel fecundum numerum-itngentiu,eft fedium occupatio,iedificatio,mU' nitio, bcUa, captiuitates,feruitutes, poftlimi' nia,fcedera pacis,induciædegat or urn non uio' landorum religio GTC.

It« mih'titrc, eft belli infèrédi folennitOf, foederit faciendi nexus, ftgno dato egreßio in hoftem, vel pugnlt;e comißio:item, ftgno dato reception lus patronatus, eft poteftas preefentadi clericunt ad beneficium eccleftafticum.

luftitia (jMlt;t homo iuflificatur,eft dileftio Dei et proximi: vel eft habitus per quern iuftoru ope rationes fiunt, o’ per quern agunt O’ ’ÿolunt res iuftas.

luftitia hominis eft,qua acquiritur regnu coelo' rum^qUiC coftftit in tribus, in munditiacordis, operatione bonorum, o’ patientiainaduerfts propter De«)«.

fuftitia eft quædam innata, qua^ eft ipfa volun^ noftra yel reftitudo iwturrflj«. 4e* -

-ocr page 102-

DE LITERA L

Mîptd, quiecuq; virtiK mor alii,per quam po[, fumus rede agerr.et hoc modo iußitid eüvir tM ctmtmunii. qu£dain infoft,qu£ dicitur grd, tuitlt;t,ideß,charitM.

lußitid legdlis eß,qu£ conßßit in operdtionibut quce finnt fecundum legem.

Ittßitid effentialis vel primarid, eß perpetud zy conßans voluntdi, imßiutn vnicuiq; tribues, lußitid participdtd,eß habitus vel tanquam hd' bitus conßrmts diuina iußitiie, eiusq; imitati' uus per pdrticipationë,quo habitu inclinaturf babens edmfdcere,vel ins reddereßta quod ius tfl velut dilus, vel vfus, vel effcäus, vel titU' lustdUs iußiti£.

lußitid originalis, eß quida habitus fuperndtunt lis, immediate à Deoinßifus ipß animæ Adie, faciens perfiâam pacem et tranquillitatè inter partem ßenßialitdtis rationem,et voluntatê cr parte intelleilualè:ey ißud donum quo ad aliquid erat mobilius habitu charitatis, quid faciebdt perfiéla pdcem inter partemßtperio' rem er inßriorem.

lußitid publicie hoiie^latis, eß propinquitds ex fßonfalibus proueniens,robur trabens ab inßi tutionc eccleßce,propter eius honeflatent.

Ju(iificare,eliiußumfaccre.

lußißcatio, eß quiedunt di/^oßtio in iußificato, iiußiß'

-ocr page 103-

DELITERAI.

ä iuftificaiite effvâiuè,feti i iufiitia ßrmalittrt ^ute uocatur charitM.

îuftus efl, qui iuraferuit, vel qui prteditut eji iufiitia,vcl qui fcruat mandata Dà.

DE LITERA L.

AICVS e/î fcomo nonhabens ordinem facramentalem in (cclc pa ChriflL

indecens motut ani'

ni diJfoluttyÇ^ corporif,ex intemperantia clt;qr

nrfU procèdent^

latriadupltcûer poteHoccipi: vno modo pro cuhu puereuerentia exhibita Deo in aâu in-teriore, ratione dominij fitmmi, vel boni pim' mi:vel pro reuerentiaexhibita Deoaâuexte” riore,vel habitu inclinante ad talé ailum.Ter

tià latria propriè ptmpta, efi reuerentia fioli Deo débita atque exhibita.

tius,eft ferma elucidans magnitudiné virtutif. Legitimum dicitur,quod eft legi confirme. Lxtiti3,eft geftientis animi elatio voluptaria, Leuit3,diaconum final nunc.

Lex, eft ratio ptmma inpta à natura, qua; iubet ea qua facienda ptnt,cr prohibet contraria.

l.ex obligatoria,eft pgnit verum reuelatu créa' turgt;e rationalhquod eft motificatiuH refta r«*»

-ocr page 104-

2D E LI TER A L.

ttonis didantit ligaricam ad aliquid agendutH \’el non agendu,ad vitam aternam conlequenquot; dain,cr damnationem euitandam.

LfX præceptiua, propriè ejl lex libero arbitria inßnuata ßgno,yerbo,aut ßripto, iubens fubgt; pana diß'olutionK amicitiæ inter Deitm U bermnarbitrium,ne pro commodo vel incont' modo violetur.

Lex diuina,eß ßgnum verum creature rationa^ li reuelatum,motificatiuum reâæ rationis di' uina:,volëtii teneri iÜam feu ligari ad aliquii agendum vel non agendum, pro confecutiont ßlicitatii (eterme.

Lex «efernrf, eß diuina mens feu uoîuntas ordini naturalem feruariiubens,turbari vetans.

Lex prima, eflbeneplacitufeu voluntas fupre' mi domini Dei, prlt;eßituentis rebus à fe condi' tis fines fuos er motus et operationes ad iüast Lex Luangelica, dicitur lex perfiilee libertatts, quia libérât à feruitute prieuaricationis.

Lexcreatafeu participata, efi partieipatio feu emanatio, vel mutuatio, vel fimilitudo quxdi analoga legis teterna, vel efivilus eius , ordi-nem in rebus conditls aut feruans, aut feruarc diâans.

Lex naturalis obligatoria, eflßgnum naturali' termotificatiuum reilie rationis diuinie, vo* lentit

-ocr page 105-

DE LITERA I»

tenth creaturam rationalem ligari ad alitjttli agendum vel non agendum pro confetutione fill finK naturalhiijtti eß filieitM humana,fiut monajlica,fiue aconomica,pue poliiica.

Izx ndtwruiw animalium eft, lt;juod habet guod' libet animal non impeditum vel indtftgt;ofttum.

Lex humana, vel pofttiua, vel pracepttua, eft fignum verum,humana traditione crantori' täte immediate conftitutum, motificatiuum re dte rationh, volenth rationalem creatura ad aliguid agendum vel non agendum, propter fi nem aligucm rationi confonum vel tempora' lem,obligare.

quot;Lex priMrtU, eft lex per diuinam reuelationem accepta,ad regimen perfonte fingularh vel paueorum.

Lex ciuilis esquot; temporalis,eft lex humana ad ft' nem naturalem fiocialis vita bene regulandæ immediate cr prineipahter ordinata, çr per iUum gui curam communitatis gerit fiufficien' ter promulgata.

Lex charitatis, eft iin propinguum fruendi Deo propter fe,cr cæteris omnibus vtendi propter I)eum guompdocung; iuftè placuerit,ad meri' turn vitlt;e lt;eternte.

Lex confiliatiua, eft lex libero arbitrio infinua' ta,cuius obferuatio laudem habet, or yiolatio

-ocr page 106-

.DE LITERA L.

eulpttm nonhabet.

Lf X tilionis p^tr paerta redditur.

Liber iüfæ,f/inonttlt;t vi((e,qu£prtedeßinduit adyitam quoselegit,

lÀber mortii eft duplex : vnm diciturfecundun» aternumpropofîtum, in quo Dent ab lt;eterno nouit reprobandos,^^ ablUnendos,cr ceternti liter puniendos : cr niter dicitur liber mortiSf fecundunt prtefentê dißgt;oßtionetn,in quo fitnt fcripti pcccatores temporaliter,fecundu quoi fcriptifunt extra gratiam in peccato.

làber confciëti£,efiip[eintelleiîui, in quo funt yelfùerunt feripta omnes cogitationes bonlt;e Vel mal£,qute in nobis fiterunt lO'fß ipfa vo luntaSfin qua funt vel ßtcrut omnes aßiiliones bon£ vel ntaU, quas nunquam habuimus : it4 quid ex ißis duobus codicibus componitur li' ier confcientice omnium meritorum, quorunt in iudicio erit leilio (y memoria.

Liberalitas eß virtusbeneficiorumerogatrix.

Libcrras eß naturalis facultas eius quod cuique facere libet,niß quod vi aut iure facere pro' hibetur.

'Libertas à peccato eß, qult;e fupponit pro volun tate,cr connotât earn ejjè in ^atia.

Libertas à miferia efl,qu«e conotat eam effefîne fana,

Libtrtttl

-ocr page 107-

DE LITERA L.

Libertdt à neccßitate cc notât eà non poljè cogti Liberum arbitrium, eji potefluf feruandi reéli' tudinem voluntatis propter ipfam reHitudi-nem : hoc efl, poteiÎM feruandireüitudinemi id eft, confèrmàdi fe reditudini primée feu in' creatie,guantueftcxfui natura propter ipfaiti ireditudinem.

Libido eft guicquid libet.

Lignum vtflt;c habuit virtutem conferuandi vi iam hominis in ftatu innocentiie perpétua.

Limbus eft pars inßrni, er dicitur limbus ré' fpedu oneris caliginoft.

Limbus paruuloru,eft locus proximus damnatâ' rum, in guem defcédunt paruuli,gui deceduné in peccato originali, ejuibus nuÜa pcena debc' iur,eó quad nuSum peccatum aduale commi' ferunt;debetur tarnen eis poena damni,gult;c e/l carètia diuinæ vifionis,et beatificie fruitionisi gu6d perpetuó maneant peccato originali maculati.

Litnbus patru dicitur, ad tjuem fandi patres dé' feender ut,anteijuam chridus virtute fuæ paf' ftonis ianuam regni coeledis aperuit:in quo lo co er at poena damnt tantum,cr eadem tempO' ralis:quia ad hunc locum Chriftus poft paftió' nem fuam defcendit, ef fandos patres cum cat ieris fidelibus ibidc exiftentibus inde liberauié:

G

-ocr page 108-

DE L I T E k A L?

t ocale (licitur,quod cotinetur i loco,men tur loco,coferuatur loco,e^ termincitur loco,^ Loqiii mètiliter,accipitur ad ßmilitudinem lo' cutionis vocalii. Loqui autc yo caliter,ell pro ferre verba vocalia, vt aliquii audiat vocali auditione, intelUgat iUnd quod per voces ßgnificatur. Sic loqui met aliter,nihil efl aliud, niß habere vel formarein ße verbum mentale, Vt aliquis audiat métaliter, intelligat quoi per verbum mentaleßgnißcatur. rfl aute ver bum mental€,cogitatio ailualiitvnde mentali' ter loqui, eß aélualiter cogitare, vtipße vel aliui intelligat, quoi per cognitionemßgni' ficatur.

quot;Loqui,vno modoßt per aélum in fe,ßue intriu' fecum:ßecudo modo ßt per adum extrinßecu.

Lumen naturale,dicitur lumëßue cognitioßne errore, inteUedui poßibilis, de communi curßit natur.f.

Lumen eß duplex, corporaie, nbsp;nbsp;fßirituale. JU'

corporali verum eß,maiui lumen obßfcat mi' nur.in fßirituali non eß verum,

Lux,eß qualitoi corporis lucidi. Lucidum,eß corptu habens lucem.

Luminofum, eH ipßum corpuf illuminatunt, Lux vno modo accipitur pro ßrma ßtbßantia' li,quie dateßirei.alio modo diciturluxeffeßl

-ocr page 109-

DE LITERA hJ gur,quod eü circacorpuiluminofum, guodfè quitur txiftentiam lueis in tali numéro.

Lumen dicitur,fecundum quod lux ipfa per fui multiplicationem recepta in corpore diapho' tio iUuminato.

Luxuria cÄ omnis inordinata concupifcctia da leilationii fiue carnalii fiue /firitualif^

DE LITERA M.

Hi AGNIFICATIO dominii pietatii, corde, orcj vel opéré proueniens, ex conß' , J deratione vel proteüatione da uinie magnitudinii cr maieftatii fui dominifi Eft einin mMeftax,quaß magnitudiniißatm.

Maieftas e/l decits vel amplitudo vel dignitas populi,vel fenatiK,vcl magiflratut e:jc.

2Adleßcium,ejl virtutum naturaliumfafcinatia ßue obflupantia : zy fit quando diabolus per dliquam artem impedit naturalia.

Malitia, efl mentis atq; animi deprauatio,à trd ' mite veritatis deuia.

Malignus dicitur,qui malam cr prauam habei intentionem.

Maliuolcnfia,e/î voluptas ex modo alterius. Malum naturtc, eil defirmitas vel moftruofitaî exifiens in aliquo ente naturali,proueniens ex

-ocr page 110-

DE LITERA M. ' [uperfluiMe vel diminutione nature, ßcKt ctecitäf,clituiicitio

Halum pcefilt;e,eü paena.

Malum culp£, efl peccatum. Et dicitur malunt culp£,ijuod committitur male agendo, quale eü homicidium crc.

Mala media funt peceatoru occaßones, quie in' duiuntac pr£cipitant in mala culplt;e : quales funt tentationes da:monis,mundi eyc.

Matapoente corporiszy'animteaffliaiua,funt triflitia,dolor zyc.

Malum culp£concertiuè fumptum, concernit duo,fubtra{lüfcilicet,quod res iÜa efl, qu£ do minatur à malitia, put a homo malus, vel ani' tna mala, aut aäio malatcr connotatü,hoc eß malitia, à qua homo peccator dicitur malus, i er hoc modo malum idem eR quod malitia.

Mandatum eß commune ad pr£ceptum vel * prohibitionem : pr£ceptu eil tantum depr£' cepto afßrmatiuo :prohibitio de mandata nee gatiuo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Mandatum perßeere,importât meritum, er cÄ mädatum ad confecutionem gloriæ obferuare, Manducarc facramentum non facramêtaliter, eil manducare hoßiam confecratam,qu£ rea-^ liter zy uerè continet corpus ChriHi , ßne iif . tentione generali yel Jfeciali implicita vel ex'

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plicita:

-ocr page 111-

DE LITERA M.

plicitd: ßcfumunt etiam maîi.

JJiMducare facramentum facramentdUter, f(l umnducare facratnen um vt fignum corporit Cbrißi itteo realiter contenu ,cum intention nejßeciali:^ ßc fumunt credentes.

2/idnducareßtcramentum jßiritualiter, duplici' citer pote^l inteUigi:vno modo ex parte modi, ßc eflmanducare corpui Chrijii, non fub propria fßecie vißbiliter,ßed ßib tegumèto ac^ cidentium panù inuißbiliter : e:^- ßc ejuicunt^ fumit fjcramötaliter,fumitßgt;iritualiter. Alio modo ex parte eßviliu,vt eß manducatio cjui feijuitur /ßecialu reßüio mutario animte, ({uo modo fumunt,cfui digne accedunt.

Manducare digne, eft fe fulßeienter preeparare, fcilicet peccati omnis expulßone,reuerötia ey* dileäione.

Maria primo modo dicitur maris ßeUa, guia dit citnauigantesinhoc mundo adportum falu' tis.Secitdo dicitur iüuminatrix, guiagenuit In men mundi.

Martyrium eßailusmaximteperß^ionis, non guidem fecundumfe,fedytimperaturàcba' ritate.

l\artyrium perßdit dicitur,guando nihil dee^, guodad illudreguiritur: reguiruntur aute irin peend mortis,patiendi voluntas,er eaufa.

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G 3

-ocr page 112-

ß E .L I TE R A M.’

Marrimonium,f/îvino(/«m indifjolubile inter marein cr mulierè,ex inutuJ translatione po^ teftatis corporuin fuorum ad fe inuicemfaila^ ad procreandam prolem débité educandant.

2Aatrimonif cÔtraéiM,efl marb çr famine mu tua tranflatio corporum Quorum provfu per' petuo,ad procreandam prolem eyc.

î.\atrimonii fdcramentueftexpreßio certorunt yerborum marù crfœininie ad fe inuicemt fignantium traditionem mutua: poteftatis cor ■ porum ad prolem débité procreandam ex infli tutione diuina, effîcaciterßgnificansgratiatn çonfèrcdam mutuô contrabentibu^, ad coniuii élionem mutuain animortmgratiofam.

patrimonium initiatum dicitur, quod initiatur dejjjonßatione de ßituro.

Patrimonium rafum dicitur, quod ratificatur in confenßu de pro'fenti.

Patrimonium confummalu dicitur,quod carnet U copula confummatur.

Patrimoniii legitimum non ratum, efl quod legali inftitutione yel prouinciic moribui con trabitur,quod tarnen ßeparabile efl.

Patrimonium ratum cr non legitimum,efl ma' trimonium contraéîum inter fideles, qui fiacra fnentum baptifini fiifceperunt,contemptis fio' lcnnitatibuf,qua! debetit adbiberi fiecunditcon fuetudincin

-ocr page 113-

ü E ■ L fT E R A

fuetudinë eccleßie ZJquot; morem^vt cïdtt' dcüinu.:.

^^^^trimomum clandeßinum triplex eße dicitur: primu guod contrahitur fine priefieiitia teftiü: fecundum, quad contrahitur non adhibitii fio' lennitatibuf confiieti'S,qu!imuis contrailn juc' ritinprifientidteftiuitertiü, quod fit fine prte mißa denunciatione.

Matrimonium qnoddam cdrnale efl, quod Dew* voluit ejjè fitgnum ßiiritualis.

Medium quodddin eft coUigintiiP, quoddant congruenti£.

Medium coÜigdntite efi, per quod externd ligdtt tur dd inuicem, ficut duo corpord dd inuicetn iunguntur interueniente glutino.

Medium congruentilt;e dicitur,rdtione cuiu^ coft' gruum ejl dliqud duo externd produci ad dli' qudin vnionem : ficut mulier nobilis medidnte nobilitdte congruentid habet,vtfitfponfia rc' gis, ciim tarnen rex fibi vnitur, magis vnitur ficut coniugi,qudm ficut nobili.

Medium intrinfiecum efi aliquid,quod efi pars nd turlt;e dfiumptæ: lt;:y fic ponere medium in incar ndtione, nihil aliud efi, qu-iim ponere, quod vnd pars naturte aßumpta afi'umitur mediate dlid,puta caro medidnte dnima,

iifäilttn extrinfecnin efl dif^ofitio aliqud requi'^

G 4

-ocr page 114-

DE LITERA M.

ftU ad ynionem, diüiniltt à natura afjiimeda^ ab afjumente, vt in propoßto medium ali' quod Ctt,yelhabitui prteparans natur am yt af fumipoßit.

Medium cognitionis eü (Quadruplex; vnum ek' uan5,alterum contemperäs, tertium adduces, quartum coniungens. Exemplum eftin oRen' ßone coloris.

Medium eß cQuodda in contraäibus, Vteilprc' dum,er eß taiKjuam medium adcequatiuum.

Mediocritas eß medium inter excejßtm er dc' ßilum,

Mcditatio eil vehement animi applicatio ad di uinum aliquod inueiligandum, cognoßendun^ fruiluofe, er degußandum.

Mcndacmm eß falfa vocis ßgnificatio, cum intentione faÜendi.

^endacium pernicioß(m,eßmedaciu quod no' cet ex fe cui dicitur, aut illi à quo dicitur,ßue noceat ad animä,ßue ad mores,ßue ad corpus, ßue ad exteriores res coniundas vel poßeßas.

^endadum ojßdoßtm eil, quod alicui prodeß, er nuÜi nocet,

Mendacium iocoßtm eß,quod fit ad recreationç fine deceptione eins cui profirtur,vel cum de' ceptione fine nocumento notabili,in quo iocan ^ur illi,qui [dunt alter um decipi.

MenddciM

-ocr page 115-

DE LITERA M.

Kenldcitiii^ efl duplex, flilicet corporalii çy ritualis.

Mens pn'iwo accipitur pro totd animd, tdm pro potentijs fuperioribu^,qudm inflrioribui ; fe' cundo pro cjuacunq; potëtia cogiiofcitiud vel iudicatiud : tertio pro parte fuperiore ammlt;e fluerationii:gudrtó pro memoria.

Merces e/i iUud (juod recompenfatur pro operis retributione:igitur redderemercedë, efldilus iuflitiie.

Merccj duplex eü,credtd GT increatd,tempord' Us zr leternd.

Mercenaritu dicitur , qui principaliter habet oculum admercedem,

Meritum c/l aëlio,qud iuflum efl,vt agenti ali' quid detur. Vel, meritu efl adus laudabilis,fd' âus ad bonum alterius verc uel interpretatiuè yel reputatiuc,pro quo exigitur prlt;emiu. De* meritu, per contrariu,efl adus vituperabilis, faduf vere vel interpretatiuè vel reputatiuè ad main alteriui.pro quo exigitur fupplicium.

fieritum ex condigno,efl meritum pro quo exi' gitur prlt;emium ex debito ; hoc dupliciter: ex debito padi,cr legis cr domini dignifican' tis aduin ad tale prtemium: vel ex vigore iufti tiie,flc,l] quod non redderetur priem!um,iniu' ftèageretur cum merente, vndeflc quoq; deft'

G J

-ocr page 116-

T) E LITERA it

a nitur ; MerUurn condigni eü aélut i voîunteC^i te elicits, vel libéré procèdent, ad præmitmt alicui fecundutn debitum iuftitice retribuêdunt^ . Meritum de congruo,eli meritum pro quo exigi . tur prlt;emiil de congruo. Vel,meritum de coti' gruo efi aéiiK libéré elicitui,acceptatuf ad ali' quidretribuendumnon ex débitaiuflitite,fed exacceptantii liberalitate.

Meritum temporale eil aéluf laudabilis morati' terbonui,pro quo dignificaturquisadpreC'-tnium temporale.

Mereri tripliciter contingit:vno modoßmpli' citer abuftué, fecundo modo partim proprié, partim improprié , tertio modo ßmpliciter proprié.

Kereri ßmpliciter abußué dicitur, qui facit ait' quod opui bonum degenere bonorum, tarnen facit illud malo animo, ü eß, mala intentione, ßcut Ule qui dat eleemofynam cum murmure.

Mereri partim proprié, et partim improprié di citur,qui facit opm degenere bonorum ey bo naintentione ,veruntamen non excharitate: ßcut aliquU peccator facit opera degenere bo norum cr propter Deum,in quibut de cogruo fe dijfonit ad gratiam.

Meretur ßmpliciter propriè, qui facit bonuit» aput ex b omi intentione çr ex charitate.

Meritunt

-ocr page 117-

• .DE LITERA M.

iaertfutn infinitum cfii dicitur, vel ratione prO' . prite perfiâionis ideft,a(lui ip fie dicitur infi'

nitiK-.vel ratione perfioncemerentis,velex vo luntateacceptantis.

Mctiis eft expeâatio mali,vel eft opinio magtfi mali impendentis.

Miraculum eftres ,eiu£vnde manauerit, aut ^ua ratione coftiterit,dignoficere eft arduu. vel miraculum eft, ^uic^uid prater nature vfiunt euenit.

Mifericordia eft ægritudo animi,ob alienaru mi fieriaru ftiecieivel eft triftitia in alienii malii.

Mifiericordia eü duplex,Itberans nbsp;nbsp;parcens.

Mifiericordia liberans eft, qiite totam mifieriant excludit.

liifiericordia parcens e^l,qUie parcit,fied non lit berat.

lUifiericordia dicitur iu ftitia tripliciter; v«o mo do pro diuinæ bonitatis affluetia: fiecudo modo pro benignitate in fiupererogatione bonorum: tertio pro pietate infiubleuatione malorum.

Ulifiericordia dei eft duplex,libéras,ct relaxas, Mifiericors eft,gui compatitur alicntc mifierite, Miferabilis dicitur dignui mifieratione.

Mifcr,qui in mifieria confitituttis eft.

JVIiffa accipitur vno modo pro fiacra hoftiaifieclt doquaft tranfimifta:vel dicitur ab amifiione c4

-ocr page 118-

DE LITERA M.

techumenorum excommunicatoru: vel 4 mit' tendo,cjuia. in ea ntittitur a^nuf,iti eil,CbriJîus ad patrem.

tàiffa qn£dain eH conuentuaiii, ßue popularly, tanqnam principaleofficium in con» uentu totiiu populi yel parrocbianorum,dte' bui ßngulis celebratur : qu£ cr parrochialis Mifjàtfolennis,publica,^ ßtmma dicitur.

Mifjà guicdà pnuata efl, peculiaris vel votiua, lt;JU£ àfiicerdotibuiexffgt;eciali inilitutione,be' neßcioyVeldeuotione,non fie pro toto popul» celebratur.

Mollifies opponîtur perfeueranti£.

Momentum accipiturpro inftantùdeinde pro tempore inacceptibili.

Mors efl receffin lt;inim£ à corpore.

Mortale vno modo dicitur naturalis aptitudo ad moriendum, fecundô pofiibilitat ad moriett duin,tertiô neceßitM.

Motus efl adui entis in potentia.

Motutlocaliieilcoexiflëtia alicuim fuccefiiutt continua diuerfis locis^fine quiete media.

Motiua vii fenfitiua eil duplex : naturalii, cT animalis, naturalis eil,qu£ non mouet per ap prehenfionem, nec eflfubicëla imperio ratio' nis:^ talis eil virtus vitalis et pulfatiua,qu£ mo^et arteritis çiT cor fecuduut dilatationëey conilri'

-ocr page 119-

DE LITERA N.

eonßriäione. Animalis eß,qu£ mouet per dp^ prehenfionem ^c,

MotiK feit dppetituifenfïtiuiif,lt;jui cx prteceâen ti imdginatione,vel pr^cedenti motunaturali confeguitur.

Mundus archefypuf eft Detis,vt ah ipfo vnico çr (implidßimo productbilis:eft mundus exte rior pro vtraq^ fui parte,J}gt;irituali fcilicet,zy torporali. *

DE LITERA N.

A S CI yelgignifilium Dei ßgt;i' '^1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noüris,non

’S nbsp;nbsp;aliud,quàm eum fanquamJfi'

ritualem amicum adiutorem pro^ tedoremq; nbsp;nbsp;-viuificdtorè in anima noßra no

niter fufcipere, zy in habitatorem poßidere. Natiuitas hominis eß triplex: vnd dolorofa,ß' cundagratiofa,tertia gloriofa.

I^latursgeneraliter accipiturpro entitate:ideo natura nihil eß aliud, quàm id quod intelligiquot; tur infuogenere aliquid eße.

Uatura primo modo accipitur pro eo quod po.^ teß dißinäc ac perfide inteÜigi ab inteUedu noßro er poßtiuo:ißo modo omnis natura po ßtiua ed natura, ßc Deus er angeli dicuntur natura. Secundo modo pro aliqua fubßantia,'

-ocr page 120-

D Ë L I T È R A it’

^«4? pote^ dgere yel pati,no modo inßrumcfi tAliter,fed etiam tdqmin principale agens-.ßi folafubQ:àtia de genere, fubßdntia eßnaturd: ißo modo Dem non eß natura, nec accidens^ Tertio modo pro differentia ffecificaconßitit ente vnam ffeciem ffecialißimä velßubaltergt; nd,vt rationale reffeilu hominis. Qjiarto ac^ cipitur,vt eß principium motm quietisi

N naturans, Deus ipfe eß. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

J^atura natur ata egt;l,qua Deus indidit creaturit^ natura intelleJlualis eßtriplex ,ßcilicet fuper' na,feu diuinaffecunda media,ßeu angelica:ter.gt; tia infima,ßeu humana.

N atura humana,eß ipßa humanitas.

natura diuina,eß pelagus infinitiefiubflantilt;e^ naturale eß,quod eß fecundum naturam.

Neceflariiim eß,quod non poteß no eßeicr pe neceffario producit, quod non poteß non pro^ ducere.

Nccefsitas alia eß abfoluta, altera ex fiuppofi^ tione.

N eceßitas abfoluta eü, quando aliquid eii pm' pliciter neceßarium, ita quod eius oppoptunt includit contradiilionë: yt, Deus eß homo,ho' mo eß vifibilis ZTc.

neceßitas exfuppoptione edl,quädo aliqua con dßionalis eß necefiaria,quäui5 tarn antecedens

quant

-ocr page 121-

DE LITERA N.

^tidm confetjuens ßt contingc$:vt,ß Vttruteß pr£deflinatM,falult;ibitur.

TSleghgentia,eft (tmißio feu contemplas.

Tieophy tus,in fide nouus.

Nexus proprié dicitur deß^iritu fiinéîà. Nobiliras c/l ^Utedäm maiorutn claritjf. Uobilitds hominis reperitur in fuperiori mentis £pice.

liDbilitds natufdlis, efl eminentiä ^uiedam nota bilis,homini proueniens ex per/fiicaci iudicio rationis.

HobilitM pdyentalis,efl prteeminentiä ijuadant notabilis,homini proueniens ex laude condi-tionis parentalis, non guidem ex primis paren tibus,guia communis eftad omnes.

NobiIttlt;M honellatis, e{l eminentia quædam no-tabilis, homini proueniens ex beneplacito ko-neflantisipfum vel honeftantium, velperfi-iialem adoptionem à principe.

Hobilitas virtualis, eil eminentia gua-dam no-tabilis,homini proueniës ex a/Jûefaëlione vel habituatione virtutum moralium.

iiobilitas fupernaturalis, e/i eminentia guiedant notabilis, hominiproueniës ex charitate,gu£ fupernaturalis gratia efl, per guam homo fit peradoptionem filius Dei,fitanimi(,/}gt;on[a Chrifliffit templum Jfiiritus.

-ocr page 122-

DE LITERA N.

Nobile cÆ id, quod ex bono prodijtgcnere^ Nomen vno modo accipitur pro voceßgni/i' Citnte,dliquundo pro reßgnificata, aliquundo pro noutia voceexprejßa.

Noininu de Deo prædicabilitt vel ßgnificdnti4 De««, qu£ddm ßtnt effèntialia, qutedam per^ fondlu,qu£dd nationdlict,qu£dam communia»

Nomina priuatiua ßtnt,vt c£ctK,pauper Nomina prim£ impoßtionis ßant, qu£ ßgnifi^ cant res earatione,vt non funtßgna.

Nomina fecund£ impoßtionis ßant,qu£ ßgniß* cant res ea ratione,vtßintßgna.

Nominabile esl id,quod potefl nominari.

Notio communiter accipiëdo eß ßmplex coK' ceptus mentis,quo res cognoßitur. Sedtbeolo gicèßc non accipitur:ßecundu theologos enim ■■ notio proprie eß ßrmale principiÜ cognofcen di perßfUM : zr in hunc fenßum capitur tripli' eiter. Vno modo pro manuduilione noßri intel leëius in cognitionem diuinarü: ißo modo ßtnt infinit£ notiones, quia qu£libet creaturapO' teßnos manuducere in generali adcognoßcen' dum Deum. Secudo modo dicitur notio fecun' -dum numerum diuinarum perßonaru accepta: itaßeut tres perßgt;n£ ßtnt not£ ,ßc tresßtnt notiones quibus noßutur, fcilicet ingeneratio in patre, nbsp;nbsp;generatio in filio, zy proeeßioin

^iritti

-ocr page 123-

BE LITERA FT.

f^iritu fiitilo.Tertio modo capitur propriet e:y‘ßlt;^ dicitur qucelibet diuina originatio, ftue dicatur neg4tiue,ßue innofcibilit4t,ßue uffir' mâtiné,ßcut Cieter£ notiones.

Notionale c/l illud,quód vni foU perßgt;iilt;e cort' uenit, vel folis dmbuf, vt p4ternittts,/ßir4tio aéliu4.

notionnlia dicuntur, c}uif4ciut nos dC' uenirein notiti4m trium pcrfonarum.

Notitia, f/i t'iïe)» (juod cognitio.

Iiotiti4intuitiu^,eßnotiti4 incopkxatermini Tel terrninorum, rei vel rerum, virtute cuint poteß euidentcr cognofci dliqua veritds con' tingens, mdximc de pr^fenti, vt lt;juod res eßt Vel non eß, quod eß hie vel ibi, vt eß vißo exterior fortis. per hunc enim euideter cogno' fco fortem eßi :etß per potenti4m diuinum lUd vißo cöferu4retur forte deßruä4,per eundent cognofeerem euidenter fortem non eße,

Uotitid 4bßr4lt;!liu4 dupliciter uccipitur : vnO modo pro notiti4 vniuerftli nbßrdäa lt;t mul' tisßngul4ribus,vt coceptui ßiecißcus omniU hominit: tulis cognitio non eß uliud,^ co' gnitio ulicuius vniuerf4lK abßruhibilis 4 mut tisßnguUribus-Alio modo notitiunbßrdäiuit eß in eo quod nbßrubit 4b exißentid er non txißentidiz^db ulijs conditionibus qute con-^

H

-ocr page 124-

DE LITERA O.

tingenter Mcidunt rei,virtute cuiu^ de re eoH' tingenti non potcft fciri an fit, vel nonßt,vel alia, veritof contingens : vt notitia qult;e habc' tur de obieilo in ciM abfentia : cr omnif talit natiiraliter acquifita prafu^^onit notitia inquot; tuitiuam eiufdem obicili.

'üotitia infallibilis eß, qti£ non poteil efß falfit: ßue aß'enfiii verm,quo non eß poßibile fallt.

N otitia Dei, aliquando nominatur pra;fcientû Dei,quandoij^ fapientia, quandoq; pr^uiden' tia,quandoq- praedeßinatio lt;^c.

Notorium primo modo dicitur, quod conßat per propriam conßßionem in iure fa{lam,vel per iudicii fententiä,aut perfaili euidentiam^

LITERA O.

B D V R A TIO, vno modo at pitur pro reprobatione:alio mo' do pro obßinatione metii in pec

cato, er ßc noneßreprobatiof

fed potim fequela eim.

Ol)edientin,eß voluntatii proprilt;e ßtbieflio^ Obex, i(/em eß quodrepagulum,vel dicitur cU iufq- rei obßaculum.

obex gratis, quandoq^ dicitur peccatum morquot; tale,quantum adreatum:quandoq; dicitur pec catnm,quantum ad ailum exteriorem er inte riorent

-ocr page 125-

t) E LITERA O.

höre!», qui eft conftenfttf er complaccnliit pét cuti. Primum remouere no poteft honto, quia peccutum quo ad reatum,nonrenioueturnift per peccati remiftionë,quod foliiK Dei eft,qui tarnen paratui efl remittere,facieiiti quad in fe eft. Obicem fecundo modo diilü,poteftremo' «ere peccator^quiapoteRceftareaconfenftK çr ailu peccandinmô odiftè peccatum,e:x vel le non peccarc-Pt^bex non tantum eft peccaquot; turn,verum etiam folicitudo diftrailio.

Obieifi:iim,cyî oppofttio cuiufcuq; rei,ac etian^ verborum,ita cr obex.

Ctbiedum quoddam eft primum, primitate orb ginii:qtioddà primü,primitate adtcquationis.

Qbiedum primum primitate originis, eft quoi terminât aHum inteÜeâu^i

Gbieilum primum primitate ddlt;equationi;, eji quod pradicatur ab omnibus, à potentia ap-prehenftbiliut, quodg; eft communiftimit inter omnia alia apprehcftbilia,ab ilia potentia,ftuè quodlibet fub eo contentum ftt apprehenftbi-lefub propria ratione, G“ in particulari, ftué non cfc.

cbieâu volitionis, eft illudquod voluntat vult ipfta volitione : ftcut obieilu inteÜeâionis eft, quodipfe intelleilus intelligit ipfa inteUeâione. ebiedüfidei,eft veritas crédita:ftcut obieâunt

-ocr page 126-

DB L ! T B k A O. fcientilt;e,efl vcrit.u fcita.

Oblatio,eSoittne quod exhibetur in cultu Dei. Obligari,eyl teneri ad alicjualiter effe vel no ef -fe,ßne ad aliquant dißioßtionem habendain, ^el aliqua dif^oßtione carendunt.

Obligatio abfoluta eß, qua quis ßmpliciter ai aliquid faciendum obligatur, ita quid ß ittui non facit,incurrit omißionii redtum.

Obligatio conditionalis eß, qua quis obligatur adaliquid faciendiijß vult peruenire ad prlt;e' tniunt : h£c obligatio in eo qui omittit,non inducit oinißionis peccatum,fed ponit implici tè conditionis deßßunt.

Obligari ad iinpoßib'ile, dupliciter poteß intel' ligi : vno modo proprié, fcilicet quad obligd' tur ad faciendu impofibile : alio modo impro' priè,fcilicet quod obligatur ad volendum int' poßibile.

Obfefsio d^monis, notat intimam fubßan' tialem præfentiam d£monis corpori humano, Ob{iinmo,eß qu£dam pertinacia.

Obrrc(flare, eß contra alienam fententiam trd' {iare feu maledicere.

Obtientiones, ßipendia epifcopo débita nomi' nantur.

Occtifio,eß oportunitas tëporis cafu proueniés, Ociihis dexter,ßgnificdt conßderationem md' gisprirt'

-ocr page 127-

DE LITERA O.

gis principjlem.

Ocultis ßnijier, minus principctlem.

Oculi anim£ rationalis funt duo : vnus peecMt ad cognitiuam potentiam,alter ad aßväiuain^

Oculus ßmplex,efl oculus redus.

Qculas Del dicifMr,g«o Dei« viJet omnia.

Odium,eft ira inueterata. Et dicitur odium du pliciter: aut cum tjuadam difciplina, aut cunt ui furreptionis,vindida zx ira.

Officiiim,cyï adus congruus cuiupj; perfon^.

Qfficium eccleßaßicum cjuandoq^ fumitur pro iure officiandi, guandotj; pro obligationeai ojßciandu,(}uandoq; pro adu offieiädi. Vnde hic adus ßc deßribitur, quod eji exercitiutn aliguod impenßim ad vtilitatem alterius vcl aliorum,pro coßeutione filicitatis ieternlt;e,zj’ damnationis euitatione.

Holocauftum dicitur oblatio velfacrificiunit guod vel ex debito velßonte oblatum,incen' debatur.

Omifsio, imporUt pratermißionem boni dc' biti in ordine ad legem diuina vel humanamt vel in ordine ad proximum.

Operatio iiitfîîefliM eß,guat componit er diui' dit fimplices cogitationes in feßrmatas, com' ponendo ex cis propoßtiones affirmatiuM,aut diuidendo, faciendo pro poßtiones iiegatitiftf»

H »

-ocr page 128-

DE LITERA O.

Pf r c/Uäf Hifcurrit ttrguendo.

Qpcratio voluntatis efl, quant operatur volutu tat, O' eft aäus ipftut voluntatis. Et operatio tum exteriore,non eft ntagis meritoria vel dc' tneritoria, quant fttftola interiorfîne exterio' re imperata.

Öperatio humana eft,quam operatur homo, Operari meritoriè,eft parare ftuäum vitte. Öperatio diuina eft,vbi Deus operatur.

Opinio, vno modo pgnificatprafumptionent [eu aftènfum temerarium, quo quis ceftimat fe f:ire,quod non fcif.ftcundo niodo,aft'enlum ali cuius propofttionis indiftirenter : tertio, acce' ptionem vnius partis cum ftrmidine alterius: » quarto, acceptionem animtegeneratam ex ra' tionibus probabilibus o/.

Opinari, eft fuj^icari, habere opinionem, pu-tare oe.

Opinio hicreticaeft, qua; cotrariatur fideiper' tinaciter.

OperaVaria, qutedatü earnalia, qutedant pœnalia, quiedam fatisfailoria, qutedam mo' raliter bona, qutedam conßrmata,qutedam ftt pererögatiua,qutedam mortua,qua;dam viua^ qutedam laboriofa oc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Opus bonorum moraliter,eü Opus elicitumaut ^peratum eonßrtniterad di^lamen reäa-, id ffti

-ocr page 129-

DE LltERA 0.

tfl,inculpiibiÎK ntionif.

Qpitf virtuofum feu laudMe^eft triplex. Ciuoi d^m eHopiii virtuofum ßmplex,pertinens aii vitam contemplatiuam : cuiufmodi eft amare T)eum,MdiremilJiimç^c. Qjioddam eßper' tinens ad vitam aâiuam,feut eil infirmé mi' niflrare crc.Dicutur autè ka'c fimplicia^cjuiti non funt permixta. F. t quoddam adbuc eü vir' tuofum, pertinens ad vitam aâiuam, à pie ni' tudine contemplations fumptum:vt prtcdica' re,alios docere c^c.

Opus bonum,ßue beneoperatum,intelligitur opus guod à potentia elicitur conucnienter,ad filtern propriu potentia; cuits efi. Sic oculi, id » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,potentite videndi finis,eil videre.

Opts éxcellens,aut fecundum vanam icflimatio nem dicitur,ficut aliguis reputat excellentiain vindicare fe de aducrfarijs, ^3“ priedomiiiari alijs. Aut fecundum veritatis diilamcn,^^ fie fuStnere ignominiofifiimum genH-i mortis pro Chrijio,e/i opus magna; excellentia;.

Optslaboriofum, vno modo accipitur pro tali epere, efuod efi ^iliuu, çy aliguantulum excC' des humanas vires. Alio modo dicifur laborio fum opus, propter operdtis defidlum, propter . guem magis labcrat:ct i/la laboriofitas minuit VKritwn,p^nd äuget.

-ocr page 130-

DE LITERA O.

Opi« fädle dicitur, y el propter ajjiditi laho^ räntis,vel propter preciuin rei aclipifcendtc.

Opera viua dicuntur,(juiefiunt ex radicef^iri-gt; tualis yit£,ciU£ eflcharit£s:propter qu£ ope rans remunerandus eü vita £terna.

Opera mortua-dfcuntur lUa, quæfada funt à ca rente vita grati£, yel qu£ non funt meritoriif vit£ £tern£.

Opus carnale,eft opus peccati.

Opus ljgt;irituale,efl opus jjfirituSiVel bonum, vd virtuofu)H,yel meritoriunt.

Opus poenale, vno modo ßrmaliter acdpitur, fdlicet quod inßrt adflidionem vel poenant dgenti interiorè,fdlicet triditiam animæ, yel dolorem exteriorem corpori,ytcontritio,ieiu nium,cafligatio Grc.Vel opus poenale dicitur quicquid ed contra rationem voluntatis ; cr buiufmodi opus non ed fatisfadorium nec vir tuofum. Alio modo yirtualiter-, fdlicet quado eminenter indudit perßdionem operis poena lis, er reddit hominem paratum ad fubeudunt paßione aut laborë, ß facultas aut opportuni' tasoccurreret. Sic adus intöfus charitatis Oei, intantum deledat habentem, quod etiam oput naturaliter poenale,reddit dulce et deledabile.

Opusfatisfadorium,eß opus feu adus volunta^ elidtuf vel iinperatut ad fatisfaciëdum er

mere/i^

-ocr page 131-

DE LITERA O. tnerendtim vtile.

Cpiisfupererogationis, clicituropufcofllij, yel quod ßt vitra td quod quis debet.

Cpuf ßrmatum,viio modo dicitur per exclußo nem deßrmitatis peccati : alto modo,per poß' tionè dignitatii meriti. Pro primo modo,cpe' »•lt;« decalogi obligant ad operaßrmata:obligät ttiim ad vitandu omnia peccata mortalia. Pro fecundo modo, loquendum eß de obligatione conditionali in feruandis mandatii : vt,Si vis vitam ingredi,ferua mandata, vnde neceffè eß fx cfcdritdtc feruare mandata.

Cpuf operatum, eß opiii vel ßgnu exterius eX' hibitum,quodfit adßgnificandiim aliquid:cr valet ex inßitutione pa£lo,ßcut facramen' ta nouo' legis, valet ex opéré operato:hoc eß, ex vifacramenti conßrHtgratiä,ß nihil aliud impediat,hoc eß,ßfufcipics non ponat obicc, vel non fß inquinatus peccato mortali.

Cput Oper ans, eß motui ipßus agentis interior: ßc ßu^ium facramentorum nonfolum exope^ re operato,fedetiamex opere opérante acci' pimuf.

Cpus Deleß,quodßt à Deo.

Qpera diuina,qu£damfunt creationis,qua‘dant permißionis, queedam redemptionis, quiedant ii^tißcationis,qu£dam punitionis.

H 5

-ocr page 132-

DE LITERA O.

Opera creationis funt,puta coduin, terra eye» Opera perinißionls funt, cjuibus OeiKpermittit maloi projperari, et affligit bonos in hac vita.

Opera punitionis,pertinent ad iuilitiam. Opera iuilificationis,ad mifericordiam.

Opits incarnationis eft, duin Chriftus aßumppt humatiam naturam.

Orarc,efl mente in Deü elettare: vnde oratio.

Oratio, vno modo accipitur pro deßderio obtiquot; nendi aliquid à 'Deo,lt;juo deßderans ordinetur in ipßtinicrßc oratio eß quidam aßßenßus uni m£ intellediua: ad Oeum, qui eß voluntatis Vt elicientiSjCr inteUeäus vt dirigentis.AltC' ro modo, orare idem eß quod prædidum deß^ derium loquendo Oeo proponere,non permo dum indicatiuumßed ßipplicatiuuicr ßc oragt; re,eil ailuf intelleéîus vt elicientis, voluu' tatisvtmouentis.

Orare fiélè dicitur iüe,qui illud pro quo or at ns' que vult,neq- deßderat.

Oratio qu£dam eß pure mentalis, quadam pU' rè vocalis,qu£dam media vel mixta.

Oratio pure mentalis eit,quando labia non mo-uentur,ßed cor ad Oeum loquitur.

Oratio pure vocalis, quando nihil cogitât in his qu£ dicit,ncc in generali,nec in/heciali, ita vt refiratintcntionèadfenfum uerborü vel finët

Oratio

-ocr page 133-

DE LITERA O.

Ordtio mixtd esl, in qud orans ordt mentdlittr or vocdliter.

OrAo,dlinfperfèilionis,dïiiKgenerationis:ndm priord ordinegenerdtionis,frequenter funt po periord ordine perfrdionis. Infrmo orditic per fr(îionis,charitM eü prior frde çr frgt;e:fecuf de crdinegenerdtionis. Sic düiK fidei, ordine gC' nerdtionis efr prior a£Iu frei et chdritdtis:quilt;i non pote^i voluntds per dâum fuum tedere in obieélum,nifr cognitum per intelleilum.

Crdo quiddin ell,qui refricit ndturam fecnndum omnem üatum, ejl or do qui refricit ndtU' rdm fecundunt {idtumfrte corruptionis: ey fr' cundum hoc, quieddm funtde diädmine ndtU' r£fimpliciter, quidam de diildntine ndtur^e fecundum ftdtum.Deum ejfe honordndum, di' âdt ndturdfecudum omnem üdtum:hominetn verà ddicqudri homini, diildtfecudum ftatum fu£ prim.econditionis:hominem dutem homi^ nifubijci,et hominem homini fdmuldri, diktat fecüdumftiitum corruptions,vt mdli compC' fcdntur,^:^ boni defrnddntur ç^c.

Crdo dngelicis,eßmultitudo cocleflium friri' tuum,qui inter fe uliquo muneregrutid: dßimb idntur.

Crdo qudndoq- fumitur pro modo viuendi reli' ^ioforumter fre funt vdrij ordines.

-ocr page 134-

DE LITERA O.

Ordo dupliciter accipitur : vno modo, pro rit» feu ßgno,quo traditur potefläi ordinato:fecu' do modo pro poteüdte tradita. Primo modo, ordo eil ficramtntuin : fecundo, eü facrameti' tumf:y‘res,fcilicetre)feilu figni prtediili-.ej’ facramentum rei, id eji, gratiægrdtum facieti' tis,feu augmenti eiufdem, qui dignè ordinè fu' fcipienti confirtur.

Ordo,ejl ßgn-tculum quoddam ficrum,quo f^i' rituilis poteßuf traditur ordinato,et officium, hoe ftcramentu,eft fterte rei fignum, quiu chtt ritettis çxgrutiteÙDeo inffife. Alijßc defini' unt: Ordo efi ßteramentum ffiirituulA poteflu' tii,ad uliquod officium in eccießu ordinatum.

Ordinatum aliquid effie,yel fieri ordinutô, du pli citer dicitur. Vno modo, ordine vniuerfali, quodpertinet ad legem communem:ßcut ordi natum eß fecundutn legem commune, omnent finaliter peccatorem eße ddmnàdum:vt ß rex ftatuat,quöd omnis homicida moriatur. Secun do modo, ordine particulari, circa hoc iudiciu ad quod non pertinet lex, quia lex eü de vni' uerßilibus caßbut : de cafu autem particulari non eß lex,fed indicium fecudum legem,quod eß conclußo legii, yt quod ifle homicida mo' riatur.

Origo dupliciter accipitur,ycl reffießu creatU' rlt;e,yel

-ocr page 135-

DË LITERA P.

ra,vel reßjeäu perfona.Si re/f’eâucrtdfura, fie e)l re/jieâu totiiK trinitatls, e:^ appropria-tur patri. Si autcmreffxâu pcrfotilt;e,/icpo-teil accipi aâiué cr paßiue ; ailiuè, fie eft pa-tris (yfilij,fed appropriatur patri : fi pafiiue, fie filij 0-fiiiritus fanili, çr appropriatur fi-lio,iion fecudum guod fimplieiter, feilieet fe-cunduttt ejuod origo dtbet animatioiiêpermo-dum natura cre

Orthodoxiis dieiturfideUs,eatholieuf, crc.f^ dieitur orthodoxe, ^uafi rcâam régulant feu doilrinam eredendo cr Viuendo tenens.

Os Deijcfl Dei filiiis,Deipatris,Chriflus Domini«.

DE LITERA P.

Ha NIS intelligentia iUuminan' tis, eft verbumauditum, le-âum,meditatum feu eontem pla-tum,nos iUuminans ad intelligett ttam jcripiuraru,fidei, bonorü promijforum, ^uafunt aterna ftlieitatis gaudia , ZT malo-rum eommmatorum in damnatione perpétua. Panis deuotionis, eft panis fttiritum furfum eo-gens:hunc prailat panis verbi Deideuoté/u-feeptus,^ diligenter maftieattts.

papa dieitur fummus pontifix t qui habet pîeni-

-ocr page 136-

DELITERA P*

tUiJinem pontificalis poteflatis.

Paradiliis tß quadruplex, temßrii,corpor4‘' lii,coeleßis,c^j^iritualigt;s.

PurudifiK terre/lrii, eH locui corporeuf in Qri' ente, vtin nobilißimo loco, interpretutur bortut: eßcp locus conueniens habitut^ioni hu-' mun.e,quii hübet uërem temperutuin cr tenU' ißiinum,zr pluntus femper fioridds.

Purudißts corporalis, eß locus deliciuru et âtnœ nitutis : er quantum ad beatos, eß caelum em' • pyreum:quantuinad viatores, eß locus amoC' nus in partibus Orientis conßitutus. ,

Paradißts j^iritualis dicitur per allegoriam,ßlt;i'' tus anima: triumphantis ac militatis eccleßie^ Vnde f^iritualis paradißts ßc definitur,eil ßa' tus vel quies er amoenitas delidarum /^iritU' alium.

Paradifus cceleßis capitur pro vißone 'Dei,vet pro beatitudine regni cceleßis, quod non ßne vißone eß.

Parafernalia bona diciintur, qu£cunque bonlt;t prater dotem foeminisßionßs dantur.

Pmes funt, in quas materialiter diuiditur totu.

Pars triplex eß,integralis,fubieiliua,er poten' tialis.

Pars integralis eß,qua intrat conßitutionem lO' tius,ßcut partes domus,

Pars

-ocr page 137-

DE LITERA P.

PcTTJ fubieâiMjeft infiriut contentum fub /ùpe riori,cr /pecies rc/j’câu generis.

'Pdrs potentialis eft, quæ non recipit priedicati' onem totius,led aliquid de potetia fine de per-fiilione totius participiat. Sic die ere poftim, quod anima fenfttiua, eft pars potentialis anima inteÜeéîiua.

Pdrj alicuiiis adhuc accipitur dupUciter. Vno modo pro termino prima impofttionis,crftc dupliciter.Vno modo large, pro eo ex quo res conftituitur, y el quod ad rei conftruationem Vd naturalem operationem rcquiritur:et hoc modo etià humores in corpore humane exiftë-tes,fcilicet fanguis,cholera,melancholia ere. Alio modo magis propric, pro illo ex quo res eompoftta realiter conftituitur : çy-ha dupli-ces,quadam elftentiales,quafehabent ytadus cr potentia,crfunt materia çr firma compo fiti fubftantialis : quadam funt integrales, ex quibus totum integratur eiufdem rationis cum toto, yt fint membra animalis, cr partes graduales firma intenftbilis, nbsp;nbsp;partes quantita-

tiua rei extëftae:y'c. Sic eft terminus prima in-tentionis'.fied pro termino fecuda intentionis, terminus infirior diciturpars fii ftuperioris. cr ha dicuntur partes ftubieiliua. Hoc modo nicies funt partes generis, cr indiuidua /ft-

-ocr page 138-

DE LITERA P.

derum:ßc homo,bos, leo zyc/unt partes ant' malis.

De ratione partis,capiendo pro termine prima impoßtionis,ßintduo. Primum,quodrealiter dijlinguitur ab eo, cuiits eß pars.nihil enim eß pars ßii ipßiK:eypropterhoclicetanimare' pliceturßb partibus corporis, tarnen animit ill pede,fton eß pars anima inßrmaiitis totunt corpus, quia anima qua eß in pede, eß eadent qua eß in capite,manu,cr toto corpore. Secu' do modo reqiiiritur,quàdipft ßc eu alia com' ponat ßue integret totum id, ßecundu primunt cr propri/ßimum identitatis modum. Sießsien tia non cti pars anima, quiaßue adßt anima, ßue non, anima femper eil eadem, cr in nuUo fubßantialiter mutata.Primùm,Deitas non eß p.irs Chrißißu verbi, quia eß realiter eadem verbo.Item,natura humana non eß pars Chri ßi,quia non eß pars verbi,Cbriilus autem verbu,idem funt: No igitur humanit.is neqßi uinitas eßpars Chrißi. Ex quo fequitur, quoi licet ebrißus ßibßilit in duabus naturis, diui' uina er humana,non tame componitur ex eis.

Partes aliquota dicuntur,qua aliquotiens ßim' pta reddunt numerußiimt eßentiale, vtßtnt, quaconßituutnumeruß:narium. Item, ceiitcnarius componitur ex partibus aliquotis, crnoit

-ocr page 139-

DE LITERA P.

Cr non aliquotis,^ ideo eü imperftdior : de* nmiK (tutem efl perfi0Hßimut,ad quein flat ire folutio omnium numcrorum, çr dicitur limet pnmMicentuin autem,efl limes fecundus.

Partes proportionales, flue eiufdcm proportion nts dicuntur, quorum talis eft proportio pri'' mieftdflecundam,qualisflecudlt;ead tertiam,^}' flc conflequenter : vel ybi talis eft proportia ad fequentem, qualis eft fequentis ad ftquêtent .yt fl continuum diuidatur in duos medietates, fecuda medietas iteru in duasiejr fljc confc' quêter fluo modo dicatur de diuiflone fecudunt quamcunq; proportionem multiplicem eyc, Paruificentia,eP yitium oppofltu magnificen* tia:,):^ efl circa magnos fumptus.

Pafsio, à neotericis ftholafticis accipitur pro animi yel corporis morbo. Vel, paflio efl mo* tus appetitiuie yirtutis flenflibilis in imaginati' one boni ntali-

Paßiones qu£dam flunt corporales,quædam nd' turales feu animales,quædam ftirituales.

Paßiones corporales,funt paenærnfliêlte corpo ri,yel fluppïicia,tormcnta,quibus corpus patl tur,torquetur çx cruciatur: flcut fùerunt paß* flones martyrum,qua: martyria yocant.

Paßiones naturales feu animales funt, qu£ irt' funt à nâtura omnibus animalibus:ift£ nec bo*

1

-ocr page 140-

DE LITERA P.

hf ttec mal^e faut, cùm ipps dtiimalibut défît ( libertds arbitrij, in qua fündatur rdtio laudis cr vitiiperij.

Paßiones jftiritualcs, dicuntur]jgt;irituales affib

âiones:^^ hæ magis attcdendæ funt aninne ad-deuotionem vocatie, quàm fenfuales, vt iUai

ddipifci,e:r fecundum cas affici mcreatur. •

Paßio paßibilitO/S ßbi corirejßondent,vt po^ tentia cr aóiiif.

Pati, eilquoddamrecipere.vnde duplexeßmo' dus paßionis : vno modo natHraliter,fecudum efjè naturale,ßcut calor ignis recipitur in ac^ re vel igne : alio modo recipitur aliquid in ali-quo,ßecundum modum intentionalem,ßcut ß^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

militudo coloris recipitur in acre Vcl oculo.

Paßio obuiavolutati,ell quiedifßcultatvolütatc, Paßio et propaßio dißrrüt. Propaßio eß,du quis ita timoré vel trißitia aut dolore afficitur, vt mens inde à reólitudine, aut Dei contempla-' tione moueatur. Paßio uerôdicitur,cùm mens turbatione vidla,à reélitudine déclinât.

Paticntia eß virtus,contumeliaru zx omnisad' uerßtatis impetus tequanimiter portàs:et hlt;ec philoßophicadeßnitio eß. tbeologicè ßcdeßni tur: Patictia eß virtus, qua quis pro pietate et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

pro Deo quicquid acctderit,ßrt,necßägitur..

Patria tratislatiue atcipifnr pro patria coeleßit fcilicet

-ocr page 141-

ton LITERA P.

Jcilicet pro regno coclorum poft hune vifunti Patriarcha dicitur,qui putrum,hoc eft,pontifij cum princeps er primus eft.

Patrini dicuntur ,guiparuulos ud buptiftnuni eftirunt, er pro ipfts ftgt;ondëdo guaftfideiup fores ad Deum fiunt.

Paupertas e^ duplex,ftmulatu er veru,itë vo-gt; luntaria velexpeditu,er neceftaria veltüatu^ prima habetgloriam,fecunddcruciatu. Itent adhuc eft duplex : ex coaéla neeeßitate, e:^ ex propria voluntate.

Pax f/i tranguillit.is ordinis, id eft, guieta çf fuauis Concordia debitum ordinem feruans.

Pax guudä malorit eft, guæ opponitur pad bo.» Fax hominis vera, eft ordinata hominis (noru.

ad F)eum Concordia, ex gua oritur pax homi' nis ad feipfum er ad proximum.

Faxadproximumeft, cum omni homineordi-' nata concordia,vt fcilicet nulli noceat, et cunt poßit,pro/it.

Pijx terrena e{l,guie reguirit pace cu proximot Fax ß)iritualis,feu interna, feu peiloris eft, gu4 guis cum ßeipfo pacem habet.

Fax coeleftis eft,gu£ habetur cum Deo.

Fax confeientia: eft tale bonum, guod aliguod ei comparari neguit-

Feccare, eil inigué agere, y el iuftc, vel iniuftèf

1 »

-ocr page 142-

DE LITERA P.

Crfacere contra rcgulà voluntatis. Itempee^ care^eß voluntariè auerti à Dfo.

Pfccdrf adualiter^ nihilefl aliud, guam voluit' tarie alicjuid agere vel oinittere contra reilant rationein, hoc eß, non conßrmiter ad ratio' nemreüam.

Veccat volent, c]ui paßione aligna viélus pcC' cat, non ex nialitia, nbsp;nbsp;in peccato non pcrfc'

ucrat.

Vcccare voluntariè,eß ex habitu o' nialitia, ac pcrßeitcranter peccare.

Peccatummalum oindebitum feinper oportet fumerenon contrarié, fed contradiiloriéivt la pis diciturmalus, ideß, non bonus,contradi' èiorié,

Peccatum,eß aèîus non meritorius,aut mortali' ter bonus.

Peccatum aliguando eß culpa, aliguando pœna peccati.

Peccatum cr vitium diffirunttpeccatum notât culpam,vitium notât culp£ feguelam.

Peccatum in genere etiam fie definiturieß aâui deuians ab ordine debiti finis contra régulant natur£,rationis,vel legis teternæ. Alias fie de finitur:c{lfailum,vel diilum,vel concupitunt contra legem Dei.

Peccatum a{iuale,c{l voluntaria comtnifiio vel omißiff

-ocr page 143-

DE LITERA P, cmißio contra reäam rationem.

Peccatum originale efl,ciuojàvitiofanoflra origine tralrimuf :cre^^auerßo i^ittedam habi tualis à Dpo, qua anima prona eßvda eft non reddere iuftitiam quain debet. Vel eft qualitas morbida,anim£ vitium,ft:ilicet concupifcen' tilt;£:lt;:^contrabitur c parètibmrquia caufdtur rf qualitate tnorbida carni5,quam caro contra xit exlibidinofd cocupiftentia ftueardorepa rentum coëuntium in prolii feminatione Vel,peccatu originale, eft habitat corruptut, non pura priuatio.

Griginalepeccatu,vno modo eftorigo omn'unt peccatorum:^^ ftc peccatum Ad£dicitur ori ginale peccatum. Alto modo dicitur originale peccatu,quod e^lin nobis ab origine,à quo C£tera vitia fumunt in nobie originem.

Peccatum tranftre in prolem tnpiiciter ftt, pU' nitione,imitatione,ey transfiiftone.

Peccatum moris dicitur,quodpcccatori imputa tur ai vituperium.

Pecc atum aftuale, mortale quoddam eft, quod' dam veniale.

Peccatum aëluale mortale eft,quod occîditani' mam,crfeparateamàDeo. »

Pcccijf« veniale,eft complacentia feu voluptat in creatura infra vel citra Deu,id eft,nô plm

1 }

-ocr page 144-

DE LITERA P.

iJU4m Deo, lecjuepeut Deo ddhierere. ^eçciitd mortdlia quadam funt pure carnaliii, cjUtedâ pure jjgt;iritualid. Pure carnalia funt,ut gula eye.pure jjgt;iritu4lia,vt inuidi4,irti cre, Peccdtamortctliii quædam funtcommißi, lt;jult;e' dam deliili-.tdiijud enim committuntur iiifacb endo,dlicjua in omittendo.

Peccatd commißi/unt de priccipuis negdtiuis. feccdtddcliili pertinent ad priecipua dffirind' tiud.

Peccdtu omißionii dicitur dupliciter.Vno modo impropriè,pro peccdto guo dliquis non omit' tit, (juod tenetur omittereieyßc omißio fem' per coniiiüd eft peccdto commißionii. SecÜdo modo dccipitur propriè, et eft du dliquis omit tit aâum,guem tenetur fdcere : er itd contrd' ridtur priccepto dfftrmatiuo.

Peccdtum in patrem eft, quando voluntat qu£ eft coniiiild dppetitui fcnfttiuo,ndtd fibi conde le{ldri,crpeccdns occdftondliter ex inclind' tipne dppetitui fenfttiui ddfuuin dcleildbile, peccdt ex pdßione:quod dicitur peccdtum ex infirmitdte feu impotentid, qu£ confurgit ex amißione originalis iuftiti£:ctilludpeccatunt eft dppropridte in patrem, cui attribuitur pO' tentid.

ftccatum in filium eft, quado voluntoi agît per çognitiçn

-ocr page 145-

CE LITERA P.

f ognitionem intellcôliuam,hoc eft, pr^e/uppO' itit cognitionem Millions illiuf obieéli, circit ijuod elicit fuum ailum: igitur ratione err^e, ipld conßrmitcreliciente,non rede elicit, niß error ejjèt inuincibilis:et ßc peccatex ignorait tia : illtid pcccatum appropriate diciturin filiiim,cui appropriatur fapientia.

Peccatum in fßiritu ßinduin efl, guan do volutt' tM peccat ex libertate propria non codeledan do appetituiflenfltiuo, nec ex crrore rationii: CT tue dicitiir peccare ex malitia, quia non ex paflioneflue odio, ncque ex errore in ratione peccat C ibi enim edpleniflima ratio peccati, quia pleniflinia ratio voluntarij:quia nihil ed: aliud à voluntate eliciens earn ad malum, neq; infenfu,neq; in intellcdu) fed ex mera liberta' tefua,flue aliqua occaflone extrinfecadigit veile contra didamen rationii,ctiamflnon ten dat in ipfum malum fub ratione mail : cr iUui peccatum diciturcommitti in Ifiritu fandutn, cui attribuitur bonitos,

Peccatum irremiflibile dicitur dupliciterjflc cr in flituro:vno modo ßinpliciter, quod non re' tnittitur, qualis efl fola flnalh impœnitentia: ÎJOC enim non remittitur in prtefentifeculo -.flc enim non eflet flnalit fl rcmitteretur, non dU' ruret in finenr.nec in faturo, quia nihil non rC'

I 4

-ocr page 146-

DE LITERA P, wifjttm in hoc feculo,remittitur in ßituro.

Vicc^tum (juodd^m eßoccultum^guoddam pU' bltcum. Peccdtumßuum publicum nemo non tènetur confiteri in publico. AlU res eftcum publica.

feccdtum capitale dicitur, vno modo ^uod cd' pite pleditur jeu punitur,ficut eft crimen læfie maieliatis. Secudomodo diciturillud,yndere liqua peccata or ta funt.

Teccatum contra natura fit quatuor modis. Pri mus eß, quando abfque omni concubitu caußt dele^lationis venerea poUutio procuratur,^' vocatur propriè mollities,pertinetq; ad pecca tum immunditia venerea feu lubricofa.Secun dus modus efl,fi fiat per concubitu ad rem non ciufdem ffecici, vocatur propriè bedliali' tas.Tertius modus efl, ßfiat cocubitus adretn eiufdem ffeciei/ed non ad debitum fexum,vt' puta mafculi ad mafculum,vcl facmina adfac minä:cr vocaturpropric Sodomiticü. Quar tus modus efl, fi fiat cocubitus ad rem eiufdent ffecieicS'idebitifexiK,fednon fiat in débita indlrumcto, vel alias fiat monflrofa quadant deordinatip vilitas in modis concumbendi.

Peccatum veniale efl triplex. Qjtoddam eil ex fola furreptionefld efl, fine aduertentia, quod prauenit deliberationem: Ulud fiicut vitari

non

-ocr page 147-

DE LITERA P.

non poteß,itd etiam nunguH fit mortale,(judn' diu manet in iÜo genere ex fiirreptione:fiecui fi maneretjfieu fi cotinuaretur adiif ex furreptio ne inca:ptuf,quoula; accedcretperfiâa delibe ratio,quia tue non manet fiirreptitiiK. Quod' dam eft veniale, quodfit eum cogitatione fine aduertentia,fed fine plena confenfu,ytin cO' gitation e de mullere, ey in deleilatione citra confènfum in deledationem. Tertium eflve^ niale,cum ratione çy con(enÇu:fed idea efi vegt; niale,quia non eft contra prteceptum, vt ver' bumodiofum,ey mendadu iocofium, vifiui fit' perfluut,çy huiufinodi.

Teccans dicitur iUe,qui pcccat,vel committit ali quid mail.

Peccator propric eft, qui ex habitu vel propo^ fitopeccat.

Peciiliiim dicitur, quicquid alicuiiK labore or induftriaparatumçylucrifiadueft. Apudma tores omnepatrimoniu dicebatur peculium.

Pecuiium profiditiil eft, quod ex rebus patris, vel earum occaftone proficifeitur.

Peculium aduentitium dicitur,quod à linea mU' ternaprouenit.

Peculium caftrenft eft, quod filiofitmilia^ à pd'-rëtibics velalijs occaftone militiie,ey no alias donatur, aut ipfie in militia acquirit, quodnifi if

-ocr page 148-

DE LITERA P. militdrct^acgtiifïturu^ non fùifjët.

Pecuniar nomine intelligirur, quiccjuid habent homines in terra.omniaquorum dominifunt^ vocatur pecunia.

Pcncfrafiuiim dicitur,quodpénétrât.

Perfeóiio feuperfiilum efl triplex : fecundttnt templis,fecundum naturain, cr fecudum per' fläionis vniuerfalitatem.

Perflilum flcudum tempus efl,cui nihil deficit, quodfecundum tempus illiusflatim fiibi conue nitific puer dicitur perfiilus, licet non habeat viri perfidionem.

Perftilum fee un du natura eil,quod habet quic.' quid natura: conuenit,fecundum fui capacita' tern :fic fioli bcatifunt perftâi.

Perfiiium fecundum vniuerfalitatem efl, quod eRfummé cr fimpliciter perfiâum. Primunt perfiillum efl nature conditie,fecundum natU' fteglorificatie,tertium natura: increatie.

Perfiilio attributalis dupliciter accipitur : vno modo pro ipfa re que eflperfiâa fimpliditer, ficut efl effentia, que e^ fimpliciter pcrfiâio, quia nulla includit imperfiilionc effentialiter, necneceflfario aliqua imperfidionc annexant habet. Secundo modo accipitur improprie pro conceptu vel figno rem fimpliciter perfiilani fignificante »videlicet ad quem non fequitur, de quo

-ocr page 149-

rgt;E LITERA P»

^HO pricdicätur ejjè imper/rélunt’Vthtc di' óliones,boi}U'S,fitpiës zxc.conueniuttam Deo ^U4in credturæ zyc.

PerßUio ßmplicitcr,eft iUud quod in vnoquoq; weliui eft ipfum,gu4m non ipfum.Vel, perft' {lioßmplicitcr,eftperfiä(io vdresßgnificU' td per dliquem terminum, quem non fldt ab dli quo reinoueri:cy' iüud efl fummum bonum:td' lein terminum vocdinut denomindtionem per' fidionis ßmpliciter. Perßäioßecundu quid, efl perfidio vel res credtd, ßgnificdtd per dli' quem terminum, quem non fldt db dliquo rc' moueri, nbsp;nbsp;illud eße er non eße minus perß'

dum,qudm illud per ilium ßgnificdtum. Verbi grdtid deprimU’.Vitd in Deo,perß0lio eflßnt pliciter:et ifle terminus,vit ce,eft denomindtio perßdionis ßmplieiter.'De ßcundd-.Vitd crei td,eft perßäio ßecundumquid:er ifte termi' nus, vitd credtd, eft denomindtio perßdionis fecundum quid.

Perßdio Chriftidnci,eftdiledio Dei, in qud qui ßruetior eft,hic perßdior iudicdtur.Vel,per' ßdio ChriftidUdeSl, vnÜqudnq- remtdnti hd' bere, qudnti hdbendd eft :ßc pluris eft dnimd, qudin eßedßdes er cequitds,qudmpecunid.hcec perßdio Chriftidnd eft quintupler, vtße' qnitur.

-ocr page 150-

DE LITERA P.

Perfiilio fufficientije eü, qute conßflitin ddint” pletionc mandntorum Dei.

Perßilio religtoniseli,(pi£conßflit in obfcruM tiaconß Horum.

Perfiäio ^r£ldtionis efl,qute conßflit in regimi ne ßtbditorum.

Perßilio operation^ eif, quic conßflU in oßcH' ßone exemplorum.

Perßifio trdntjuillitatis efl, qu£ conßßit in con ßnnmdtione difficillimorum er optimorum.

Perßitum rei cfl duplex:quoddam in eßße primOt üuodddm in eßßeßectindo. Primum in hoc con' ßüit, vt res habest omnia, qu£ pertin ent ad cita eßßentiam:ßecundu conßflit in quibußdam perßecutionibta non pertinentibia ad eßentia, Primo modo perß:ilum fliit matrimonium ifl' ter Mariam er Joßeph:nonßectindo, quid non ita perßile ßgnificauitindiuißbilem vnionent Chrifti er eccleߣ ,er human£ natur£ cum diuina perßona,ßcut matrimonium conßum' matum.

Perßeere, vno modo eflrÜiuèßumitur:ßc Dem perficit me,ddndo mihi yita. Altera modoßr' maliter,erßc anima mea corpori meo dat vi' tam,vel efl yita corporis ßrmaliter.

Periurium dccipitur yno modo pro iurameu' to, quo ßcienter falflim iuratur :ßecundo pro iuramento

-ocr page 151-

DE LITERA P.

iurdmento^cfuo feien ter velignoràter iurafur falfum, itwt dolofc verum, vel quod vergil in deteriorem exitum. Tertio,pro quoHbet iurX' mento, in quo deficit aliquis triuin comitum, VeritM,iujtitiu,zy iudicium.

Perfciierantia, vno modo dicitur volute per» firendi pafiiones fine defiélione : ZSquot; fie eft ffe» des fortitudinis. Alio modo dicitur propofitii perfeuerandi in bono ufq; in finem : c^rficeft conditio annexa cuilibet virtutLTertio modo dicitur continuatio boni vfq; in finem: o' boe modo non eft nomen virtutis, fed potiusftatui confequentis ad omnes virtutes.

Pcrfona,c)i fuppofitum intelleéluale-.vel eftra» tionalis naturæ indiuidua fubftantia.

Ferfon^e alia: funt creatie, aliie increatde.Ferfo» n£ increatie fclum dicunturtria fuppofitain diuinis. Perfona creata dicitur de omnibus an» gelis O' bominibus,excepto Chrifto.

Ferfonlt;e eccle fia fticæ fiunt omnes,aliquêexma' ioribiK ordinibus habentes-

Perfonari, eft fieri perfonam.

Perfonare, efi dare alicui efte perfonale : id eft, dare vt fit per fana.

Perturbario, eft aduerfa ratione contra natura animi commotio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

Petiilantia, eft voluptof mentè à ratione ad

-ocr page 152-

CE LITERA P,

neYem prouocans, nbsp;nbsp;dd esteras illicitos i

hens motus lafciud fubfultatio, çy' fine mode' fiid proteriid de procdx loquèdi vel potius bli k terdndi confiuetudo i!::ye.

Peruiense/i duplex : quaddm efl qudlitdtiult;(, difi^onens dd videndum ed,qu£ funt in eo : vt per cryftallu videmus,qu£ continentur in eo. Alterd eftporofintd, crfiuntipfitßrdmind vel poïi, per quos videbimus in gloria interiorem noftri corporis:çy' per iflos poros nunc exeut fiidores çy pili: vnde corpora gloriofid beatO' rum erunt coloratdfiuminofd,^^ erunt peruid peruietdte porofid,admodu cryftalli pulchrio rd,nondutemperuietdtequdlificatiud. .

Philofophia, eftdrs vit£, perturbationunt medicina.

Phylafteriü cfl chaftula, in qua decèprdcepfd legisficribunturjn fignum tudaicæ religionis.

Piaciilarc ad fiatisfaéHonem peccati pertinet.Et dicitur piaculare,quafi dignum expiari.

Piaculare crimen, eji flagitium, quodquis corn' mifit, quiduabuscommatribus velfiororibui nupfit.

Piacularia triflia, per qu£ olim malum fieri opt nabanturapuddamones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Piacularia außicia,qu£ triflia portendebant, Pidculum fidcrificium,cultus, çy quicquid pr£' betur

-ocr page 153-

DE Litera p.

ielur Velägiturpro facrificatione peccati. Piarc ßgnificat colcre,^Uiindotj; contamitidre,

(jUiiidoq- pie ametre^quandoq; pitrgare.

’ictas proprié Dei cultuf inteÜigi folet,quöGr£ ci theoßbid appelldtialids eft pietäi erga paré tcs,ergd magillratu zyc. Defcribitur ergo pie tdf in primo fenfu,quôdßt cultus Dei interior. Plénitude c/f multip[ex,qu£d(tm naturæ, qutc-damgratite, quicdamgloricc.

Plenitudo naturlt;£,eß in duplici differentia : pri ma, in quantum ad rem in conditione, de qua Gen.i. Compleuit Deuf die ßexto opus Juuftt~ Secunda,quantum ad veram multiplicationë^ de qua Pfalinus:Domini efl terra, crplenitU' do eins.

Plenitudo grati£ßmiliter efl duplex : qu£da in capite,çj- de hac Ioannis i. P/c/iki« gratia veritafe. qu£dam in membris, de hac Aiio.i. Kepleti ßtnt fliritu fando.

Plenitudo giorite quoq^ duplex efl’.vel quantum adnumerum e!edoru,dc hac Apoc.6. Sufline te modicum tempus,donee impleatur ^c. aut quantum ad perceptionè £ternoru bonorum, Plenitudo poteliatis eccleßaflic£,efl poteflas or dinis et iurifdidionis, qu£ à Chrifto coUata efl fupernaturaliter Petro, flcut vicario fiio monarch£,primé) pro /cjcr fuis fuccefforibits

-ocr page 154-

DE LITERA P.

legitime yfq; infinëfeculi, adledificationtni eccleßiemilitantii, fgt;ro confecatione ftlicitti' tis cetcrn^.

Pœna fuppliciü eß,c]uoguis ob deliëdumdffîgt;-dtur:vel efl punitio deliëli.

Pœntt dicitur ordiitatiua culp^, pro gudndo per panant reducitur voluntas peccatrix ad diui' ti£ iuüitiæ ordinem.

Tanlt;e funt inultiplicestpanie temporales, gud' rum gult;£dain contrahuntur,gult;edam affumun • tur. Pana gutedam eft infli£la,qu£dâ contrU' (la,quiedam a{la.

Pana infliäa,ßmpliciter efl paßio,cr non repu gnans gratite,vt fames,ßtis ç^c.

Pana contraria, ejlßmes concupifcentia. Pana ada,eß ßcut obduratio etgratßcxpulßo. Pan£ guiedam aßumuntur, quidam imponun-turinfatisfadionem aiiualis peccati : vt ieiu' nia, vigilùe, corporaliaz^jfiritualiaexerci' tia,crlaboriofa opera,cr vari£ corporis cU' ßigationes.

Pana qu£dam efl materialis, qu£dam efl per^ fonalis.

Pana materialis efl,qu£ omnibus conuen{t,ßue qu£ omnibus infligitur,ßcut pan£ confequc' tes pcccatum primorum parentnm.

Pana perfonalis efl illa, qu£ conuenit alicuhcr

non

-ocr page 155-

DE LITERA P.

non conuenit alteri,yt funt pœnæ inßrnale!: Panales miferite funt multlt;e,^uM primoru pU' rentunt culpu introduxit:aliqult;e funt ffirittta' , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;les,uliqute corporales. Spiritualesfunt, queè

fe tenentex pur te potëtiarum animée,qute funt memoria, intelleëlus, volutM-.quaruqueelibet grauatur fuis miferijs. Corporales miferiæ yat de multi funt:vt dyfcrafiee, peruerfones, ey* defiâus fenfitiud.ru yirium interiorum cr exë teriorum

Pœna damnatorum eil multiplex : queedam eß pœna damni, id eß, carentia diuinæ yifonis: alia efl,triflitia de ipfa pana : tertia, triftitià de culpa,no vt eß oßcnßua Dei, fed vt eß eau r fapanee-.quartaeßdeigne continenteperpc' tuo:quinta,de igné retinente cr immutante in' telleßum damnatorum in perpétua conßderU' tione fua:fexta,de culpa,in quantum eß peccâ -tum,cß vermis confeientice.

Pana vermis dupliciter poteß inteîligi,aut pro prie de verme corporali, aut metaphoricc dé morfu confeientii.

Pana damnatorügeneraliter eß duplex', dam-' ni,crfenfus.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pocjirf damni,eß carctia beatitudinis: vel,eß pri

\ üatio pratni/ beatifici.

Pana fenfus efi,qu£ inßrt dolore:vel,eß affli-'

K

-ocr page 156-

DE LITERA P.

âio infêrnalu tormenti.

Pœn4 CMûiiici e^i (gt;xn4 inßi^ix per CMone!, prohtbens V-l arcens punit um ab aliquo ÿ-4' du ecclejiajlù o,qui alias fibi lUeret.

Poenofum dtcitur plenum poena.

Pcrnirere dicimus, quum qu£ipft ficimuf, aut qu£ denojira voluntate no/lroq; confilio fa^ (la fuiit,ea nobis pôjt tn cipiunt dtiplicere,fen' tentiamq; in bis noßram immutamiu.

Poenitenria capitur tripliciter : primo dicitur dolor dejjgt;eratiuiK:fecundo dicitur dolor inte^ rior:tertio dolor conßques.item eapiturpac' nitétia dupliciter : vno modo pro aliquo adit Vel habitu poenitêris : ferundo mocfo pro adu [acerdotis paenitentc 4 culpa abfoluentis. Pri' tno modo dicitur virtus, fee undo modo facrU' mentum.

Panitentia varié diffinitur : quidam earn diffï^ niunt dolorem cordis, etamarituiinem anim£ pro malts,qu£ quißq- commißt. Quidamßc: Peenitentia eß ante ada mala deflere, er flen-da non committere. Quidam ßc: Pocnitcntiat eß mala prat er it a planiere, er plangëda itc' rum noncommittere. Quidamßc:Poenitctia fßadus,paßiovelhabitus hominis adpunitio nem peccatià fecommißivoluntarieordina'. tut. Qaidamßapocnitentia eß quadam vin' di{l4

-ocr page 157-

DE LITERA P.

üiäa ({olcntM. Dcfcnbitur autem pcrfiUi/^i^ meße.

toenitentiteßtcriimentunt,eß abfolutio hominit pxnitentis ßiäa 4 ßicerdote iurifdiilioiiem hit bente,fub certa verborumßrmj, cum debitit intentione prolatd,ex inßitutione diuinit,eßi' caciter ßgnificatiuum abfolutionis animie 4 peccatis.

PoeniteiitiiiverJdieitur,cùm habitut exafib but deteßandi peccatum, ßecundum redam rd tionem er debitu finem elicitis efi genittvs, ad huiufmodi aäut tiatus inclinare.

Poenitentia fecreta, eß fatisfaäio pro peccatit 1 facerdote iniunäa, fecrete agenda id eß, noti publice.

Poenitentia publica eß, guie manifißis criminigt; but iniungitur manißßc in fade eccleߣ ageii da,non tarnen cum folennitateaßantium cleria corum : ßcut eil publica corredio virgar um,i velßageUoru,vel circuitio nudit pedibut, cU' pite difcooperto ante crucem proeeßionit doa tninic£ dieiiaut peregrinatio per mundic cum baculo cubitaliif^ hæc poteß iterari.

PcenitetiafolennK eß, guie à folo epißopo prd grauißimis criminibuf publicis,totam commit nitatem conturbantibui,laicis fidelibut femel tantum cum debitit folennitatibuiimponituri K £

-ocr page 158-

DE LITERA P.

hæ c non iter4tur,ne vilii habentur. Poenitentiietëpni efl, in tjuo pccnitentia fufficî' enter pemgitur ad falutè,quod efi in hac vita. Politia, eft ordo quidam habitantium in duitU' tèin principando crfubijciêdo:ç;' eß duplex^ eccleßaßica çxfecularis.

Politiie fecularis tres funtßecies : regnum, ari' flocratia, zr politia. Regnum, eß politiaßub vnobonoviro. Arißocratia ,fub paucis bo' ' nis. Politia,qu£ ejdemocratia didtur,fub pluribtis bonis.

Politiaeecleßaßica, eßcommunitas viuens fub iure purèditiino feu eccleßaüico.

Politia naturalis, eßcomunitas fecundum leges pure naturales principaliter regulata.

Politia humana,eß comunitas fecundu leges pu » rèciuiles velhumanas principaliter regulata.

Pollutio,fecundufcholailicos dodores, eßge^ nitura fomnoßgt;arfa:vel,eß refolutio feminism que fit in fomno,qu£ non eß peccatum,fedfi' militudo peccati.

Pollutio qu£dam eß facrorulocorum, vnde tent pla nbsp;nbsp;ccemiteria dicuntur poÜutaper fangui

nis ejfußonem ibi violenter ey iniuriofe fa.. dam, ficut per homicidium,mutilationë çyc.

Pontifex,eß facer magißratus,didus à pofife zy facio.

Portio

-ocr page 159-

DE LITERA P.

Portio dicitur,lt;}uaßpctrtio,cr ßgnificat portée Portio animæ fuperior,accipiturciupliciter,Ur gè er ßriile. Large fumpta^on tantum exteit' ► nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dit ße ad obieäa lt;eterna,ßed etiam ad tempord'

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lia in ordine ad teterna,ßueßecundum regulam

legis ictcrn«e. Sic portionis ßtperioris cflailio nes circa creaturas per régulas tcternte ltgii moderari,er i't Deum ordinäre, dum in ageii' dis temporalibus confulit diuina voluntatem.

Portio anintiC inßrior eß, guæ ad tëporaliagU' bernanda defleëiitur : ideß, eß ratio verfata circatemporalia, täejuam circaobieila.Vnde cognitio qua cognoßeo Deum trinu er vnum, er C£tera ad Deum pertinentia, pertinet ad portionemfuperiorem:cognitio vero qua cO' gnoßco creaturam, pertinet ad portionem in' ßriorem.

Pofsibile,f/î duplex. Quoddam eß, quod non exißitincreatura;rationalis poteßate bbera, ßcut ccelum moueri, velfolem oriri. Aliudeß poßibile, quad exißit in créature rationalis U bera poteßate ,ßcut diligere D f i/j odijß pro' ximum,ßecudo modo habere gratia velfident inßßam erc.

Poßibile,vno modo aliquid dicitur ßecundü cau ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßis inßriores, vtgeneratio aëris ex aqua, er

ignis ex acre ere/ecundo,fecundum caufas fu

-ocr page 160-

DE LITERA P. pcriorcs,vt mirdculorutn operatio. pofTe triplex eji: pojj'eeß'e-.pojj'e dgcre,cldre,vel pcrßcere:po^epdti, reciperevelperfici. Po' tentid primo inoclo,qtiod non eft,natum tarnen ejl ejTe:fecundo non agit,tarnen natum eß agC' re:tertio quodnon patitur,tarnen natum pati. Poteiuiæ dicuntur,fccundum quai poßibücs di cimur,puta potentem iraßcßtrißari z^-c. Potentia,eß principium agendi vel patiendi. Potentia libera,eß potentia indiffvrens ad oppo ßta,(jua:ß:ilicitin fua poteßatehabet vtrunq^ oppoßtorum,ßilicet facere cy nonfacere:^^ talis potentia dicitur contingeter produ/litta, Potentia naturalif, eß potentia ad vrtum oppO' ßtorum determinata,quce non habet in fua pO' te/late vrunqiie oppoßtum:cr talis potentia agi neceffarió,id eß, poßtis omnibus ad prO' duilioneeßräusrequißtis non poteßnonage re-ty- nulla caufa,reßgt;e!lu eiufdem effiilus,po teß eßfe caufa libera naturalis, quia hoc int plicat.

Pprentia neutra poteß quandoq; ßeri indißrrcs,, Vel qua- no i determinatur ad hoc aut ad illud: yude eße in potentia neutra,dupliciter intelli' gitur. Vno modo, ^uando non plus inclinatur fx natura fuaaßiucad vnum, quam ad aliud: ^ßc iiaturd aßumpta, quatcunq; alia, eâ in poten'

-ocr page 161-

DE LITERA P.

in potentianeutre. Altera modo dtciture/Jè lit' pocentia neutra,quia ß derelinqueretur puten ti£/uTjUo plus prædicaretur de co vnù quant altudtoquot;ßc natura aßumpta noneji in potent tia neutra.

fotêtia organica,eß tUa qu£ vtitur organo cor porali in fua adione, quales funt omnes pO' tentiaextenfcin materia ,ßcut potentilt;e jen' ßtiuat.

Potëtia non organica,eß illa qute non indiget or gano corporali in ßia adione,quales Juntom' nes potentiat non extenßa: in materia,ßcut iit' telledus çr voluntas.

Potentia pcccandi, eß potentia qua voluntas po teflaliquid veile vel nolle, aut ctiam no Veile, fontra legcm,cui tenetur obedire. Uiccaiitcnt potentia nihil eß aliud fecundum rem, qu.im li herum arbitriumßeu libertas voluntans, quet potedlin ■vtrunq;contradi(loriortt Etdicitur potentia peccanßduplidtcr. Vno modo dici' tur potentia peccandi,ipßa potentia qua pccat tun : er ßc nominat pfumlib. rum arbitriunt creatit, quod quidem poteßin bonum adiutunt gratia. Alio mododicitur potentia pcccandi, potentia ordinata a Ipeccandum : vt potentitt nominat aHquid medium inter fubjtantiam CT peecandiadum crc.

-ocr page 162-

DE LITERA P.

fofenfii theologicci, dicitur potentid product' ud,cjitce eji rejpeélu producibilis in fddem fub-ftdntid, (iue efjentid. Sic in diuinii pdter habet potentiam produéliua filiiK habetpO' tentiam lt;juôd poßit produci. Dicitur cf pO' tentidgenerandi, gud generdns generdt : ficut generaliter potentia agendi,(]ua agens agit.

Potentid Dei eil duplex,dbfolutd,eg' ordindtd. Potentia Dei ordinata eü, qua leges fequitur 4 diuina voluntate poßtas.

Potentid dbfolutd eîl, qu£ dbflrdhit db iUis legi' bus : eg' P^eus dicitur illud pofße de potëtid db' gt;nbsp;folutd,quodßmpliciter eg' absolute poteß. De potentw dbfolutd dliquid fdcere,vocdnt lU' rifleePdceredefdëlo.

De potentid ordinata dliquidfdcere,vocdnt Pd' cere de iure,

Po relias, efl potentid dëliud cum dliqud præe' minentia: vel efl fdcultas propinqud ad exeuit dum in adum.

Poteflds facramenti efl triplex, autoritatis, eX' ' cellenti£,eg'miniflerij.

Poteflas autoritatis eil, qua quis exfe principd' liter, non ab alio fuperiore ,potefl remitters peccatumterhiec eflfolius Dei.

Poteflds excellcntite, efl poteflas quodammodo ‘ infiriori delegato cupra:rogdtiud:er hiec con flflit

-ocr page 163-

DE LITERA P.

fjßit in iju^tuor prccrcgatiui5,qu£ funt,mere' 'n efficdciä CacrAmetis, conftrre effidu fdcra' menti, fine facramentis indituere fiter amentd, gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in eita nomine confirre ßteramentd.

Potefldt minijleridlif, eß: poteftdi difßenfdndit yel etidm minißeridliter inßituedi ßdcrdmetd,

Potefldf bdptifmijcfl (joteßdi confirendi grdtU vel remittendi peccdtd.

PoteßMed dußlex,eccleßdßicd,^[eculdris. i Poteßd^eccleßdßicd efi,quie d Chrido fupernd turdliter c fßecidliter eoüdtd ßiii dpoflolis et dißeipulis, ej eorum ßuccefßoribm legitimise i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i» filtern ßeculi,dß lt;edifiedtionem ecclefiie

militdntis,ßecudum leges eudngelicds,pro con f ßeeutione vitæ teternie.

Poteflds ßeculdris eß, qute conuenit o' dlijs non Chrifiidnis.

Poteflds ordinis ed duplexiquteddin eß reffiedu corporis Chridi veri,0'qnd:ddreffieducor ) ports Chrißi mydici. Prima eß potedds con' ficiendi verum corpus Chrißi o’ ßanguinent eitiS : ßecundd eß poteßds ßoluendi oiHg^ndi: 0“ vtrdq^ poteßas conßrtur incoUdtione or' dints ßdcerdotdlis.

Pàtedds ligdndi o’ ßoluendi in ßro pœnitentid; • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl duplex. QUicdam conßrtur ex vi ordind'

- tionis in ßdcerdotem,qudHdo epißeopus impO'

K 5

-ocr page 164-

DE LITERA P.

nltmitnus fuper capita ordinandorli. Ç^UieHà eft executions,zx h£c duplex eft:cjU£dam e^ executions ftmpliciter, fine (jua habens pote--ftatem primant, neminem foluit eylig^t : çÿquot; hæcalicjuâdo cum ord:ne nonaccipitur,ftcut ^uando guis ordinatur ab epifeopo nonfuo, fine licentia fui epift:opi,aut guado ordinatur ab excommunicato eye, Qu£dam eft lurifdi^ âionis.

Pote ft as iuriftdi^lionis eft,gu£ reguirit pr£latio' nein fuper aliguam plebcm vel perfonam,tan' guam materiàfuper guam exerceri debet tant prima poteftas,guàm fecuda.IAateria vero eft peccatum per fe,^^ per accidens peccator, eo modo guo conceditur pocnitenti£ facrameu' . turn habere materiam-

Poteftas iurifdiüionis eil duplex:gu£dam ordi' naria,gu£dam delegata.

Poteftas ordinaria eft,gu£ alicui conuenit ratio ne beneficij aut dignitatis,in guo vel gua coU' ftitutus eil ipfo iure:cr tais eft poteàas pr£' lationis çy curatorit, çy hipoffunt vires fuas alijs committere.

Poteilas delegata vel comiffa,duplex eft. Qjt£^ dam eft limitata folùm ad arbitrium commit' tentis, ey per fe nuüo iure fuffu:ta,vt eft potC' fias adiutoruin,guos curati aftùmunt in jubk'

namett

-ocr page 165-

DE LITERA P.

tiMen Idbori^ audiendi confrßioneStßue cent' fnißio eiiK fiat generaliter ad omnes parochia' nos ,fiueadab(]uos)^eciatiter,fiuead vnutn fingulariter. Ôu^cdà efi quafi media inter or' dinariam zy commijjàm,quteßeruata firma in iure fiatutd ampliari potefi committentis arbi trio,er non refiringiihtcc eft poteftaf jratruin mendicantium.

Poteftaf pricfidëdi dicitur iÜa,per quam aliquii præfidet CTdominatur. Quodautem altquis prafidetjdupliciter dicitur. Vno modo dicitur ipfa virtus,per quam quis prlt;eualet alteri : ey hlt;ec virtut abfq; dubio à Deo eil. Altero mo' do,id per quod præfidet dicitur modus perucquot; niendi velpromouendiad hat virtuteSjexceb lentiam ^c,

^otefiat dominandi, vel dicitur reßgt;elt;llu omnif rei, quam homo potefi ad libitum er votum fuum vti. Vel,potefias pra’fidëdi per excelleu' tiam, in imperado ei qui efi capax rationis er prdceptiive! potedlas cocrcendi fubditos.

Potefiat diaboliefi duplexivna detinens velat' trabens,alter a pugnans.

PoteRas diaboli detinens,efi iHa qua dttrahebat er detinebatquofeuq. in limbo,ernemopO' terateuadere hanc potefiatem.

Potefiat diaboli pugnans, efi potefiat pratcipi'

-ocr page 166-

DE LITERA P,

tänrli in malum, id eil, peccatum,vel per falht ciam,-vel per pofentiam.

Praólica, fcientiaeß cuimßniseßdélits:j^ccU' Idtiud eß,cuius finis eß ficire.

Præccptum, eßiußio vel imperiufidciendidli' quid, vel non faciendi.

Pricceptd funt duplicia, affirmatiua, zx negd' tiud.

Pricccptd affirmdtiud funt,qult;e exprimutur per propofitiones dffirmdtiuas:o‘ hlt;ec obligat dd . femper,fed non pro femper, quid eorumobli' gdtio efi fub difiïiélione ad hoe tempus, vel ad illud, or dd hdnc(federn operationis, vel dd illam.

Præceptd negdtiud funt, qutc exprimuntur per propofitiones negatiuas : çr ißd obligdnt dd (èmper, cr pro (èmpcr : dd femper, id eß,pro loco ettempore,ideß,dliquando:pro femper, id eil,pro Omni tempore crloco.

Pr^eceptd d confilijs fie dijfirunt : præceptd rc' mouent qua: chdritdti funt contraria : confilid dutem funt impedimentd ddus eius^

Prteceptum ecclefiie eß ,quo ecclefid nobis ali' quid pr£cipit vel iubet.

Pri£cipere,eß aélus rationis, quid importât mo' tionem cum quadam ordinatione.

Prxde(ünatio,eß diuinu propofitum ddndi vi' tarn

-ocr page 167-

DE LITERA P.

icternà. Vel, prtedeftindtio eß ratio traß tttißionis creaturierationalii ad vita leternant in mente Dei.Vel,e{i cognitio ßttura; beatitU' dinK. Reprobatio,efl diuinum propofitü dati' di icternam damnationem.

Tr£deßinare nihil efl alind^quam veile dare ali cui crcatur£ rationali vitam £terna,gratiant zy gloriam.

Prçdictirio,efl pr£dicafi de fubieélo enüciatio, Pr£dicatio identifica ell, quando pr£dicatu di' citHr defubieilo, mediante aliquo addito vet inclufo, quod identificatur flbieóio ,flnequo nonconueniretfubieâo : vt,efl£ntiaeflpater generans :filius, ell efl'entia communicabilii: efléntia,eft reigenita:in his omnibiu pr£dica tumÇfl ageretur flne addito)negaretur de fub' ieilo,quia. ei additur illud, cuißrmaliter con' uenit,quod additum idêtificatur fltbieüothoc ^fl }fupponit pro eodem, pro quo fubieilumt ideo mediante illo pr£dicato defubieélo ideu' tifica pr£dicatione.Vndenon verè diccreturf Pater efl trinitas-.fed pater, ctquot; fiHuf, er flgt;iri' tuf fandut efltrinit af.

Pr£dicatio qu£dam edper identitatem, qu£ efl in abflradione cr ratione firmæ non fuppofi' ti,vt iuditia efl bonitat qu£dam per inharen tiam,qu£ eflin concretione:çj h£c eflrutio'

-ocr page 168-

DE LITERA P.

nt [uppoßti,vt album eß muficum.

Prædicatum perfióïtonale eß,(]uod nullamper\ ßilionemßuediminutionem importât,nec ai ipßuinfeguiturimperßdiio aliqua ßmpliciter ßnertßfeilu alteriM. Sic aßniK non eA ßinpli eiter prædicatum perßdlionale, quid requiri' tur perßilius aßno. Sic feire çy inteÜigere, Vel feiens CT inteUigens ,ßunt prlt;edicatd per' ßäionalid : fcieiitia enim, eß perfiAio intel' leAus.

Prælatiis large ßtmedo, eß omnis qui habet ani marum curam.

Præmiiim accipitur pro quolibet quoi retri' buituralicui ßue bono ßue malo:critd exteU' ditßeadmerituin efdemeritu: c^eA triplex pri£inium,aureie,ßuAus,zr aureolæ.

Pricmium aure^, eß premium fubAantialebO' norum, quodperßmilitudinemaurea dicitur: tum quid datur viAoribus, nd viAori debetur corona:tum quid adßinilitudine coronlt;e, qu^ continetur lined circulari,qu£itd perßAa eß^ Vf ei non poßit fieri ddditio,niß dccidentdlis.

Præmium aureolæ, eAgaudium de operibus à fefdAis, rationem habètibus viAorite excellett tii, per quod dpparebit exterius in corpore quidam decor, qui prtcdiAu interius gaudiunt txteriut declarabit: er dicitur dccidctale prlt;g' tnium.

-ocr page 169-

I5E LITERA F. wiutn aureola.

Premium beatoru eß dupleXfeßentiaktCT dentale.

Premium elfentiale,yel ßbllantiale^fecundunt ^uofdameilaittmæ beatitudo, conßjiens in cla ra vißone, er ptrßtüaßuiiione, perß^llt;i fecuritate de pr^ßd^e vifionis (y ßuitionis ferpctuitate,crgaudio quod habent de Deo.

Prann'.uin accidentaleeß,quod habet bonucrc' tum pro obieäo^vel quod confiait ingaudio, quod habetur de bono creato,v.l de hberatio^ ne ab aliguo nialo:çydicituraccidcntale,non ^uód fitaccides anima’, guia tu bcatitudo etiü diceretur prlt;emium accidentale, fed ejuia tale premium non eß de ratione beatitudinis ani' niie,eô quad anima fine lüo eßet yerè beata.

Præpofteratio dicitur peruerfi ordinis poß'^ pofitioizy eß triplex:qu£dam ex débita caU' fa, quadam prater caufam debitam, quadata contra debitam caufam.

Frapofleratio « débita caufa efl, quando quk honum commune praiponit bono proprio in teinporalibui : ey hatc prlt;cpofieratio facit ai meriti cumulum.

Prtepo/leratio prêter caufam debitam eH, vtfi ex fola liberalitate voluntatis meatmagisme (xhibco cxtraiico,qnàm domeßico.

-ocr page 170-

D È LITERA P.

Pr^po/ïeratio contra débitant caufam efl,vtpU' ta P pater meut magis indigeat, et ego pojjunt ei magit fubuenire, çy ippo negleilo fubuenio extraneo-.cx ha:c inducit peccatum.

Prcsbytcrifla dici potefl vxor presbyteri in Græcia, vbi facerdotes vtuntur licite matri' tnonio priut contraâo. yel pote ft dici aligna bona matrona vidua vel per/èâa inter aliat mulieres : vel ßrte in coUegioftUa gult;e praeji alijSyVt abbatifja inter matrimoniales.

Præfcirc Deum aliguid,eß Deum euidenter C0-' gnoÇ:ere rem ptturam,

Pra:pciëtia Deiaccipitur dupliciter.Vno mods' communiter pro præcognitione diuina, reJpC'' âu cuiutlibetpiturPpuemaiPpue boni. AltC' ro modo magit ftriilè, pro pra;cognitione po^ la,guà habet Deut de damnatione reproboru. *•

Prafeitu nihil eftaliud, quàmaliguidp(turuntgt; præcognitum à Dco.

Prafeitut eft, qui £tcrn£ vita vel damnatióni deputatuteft.

Præfcriprio vno modo large accipitur, cT eX' tendit fe ad vfucapionem : alio modo diüin^' guitur cotra vfucapionem. Primo modo pra' feriptioftcdefinitur-.Praferiptio eiliut quod dam Cf dominium per continuationë poßeßio nii temporis à lege diffiniti, autoritate legunt' vint

-ocr page 171-

DE LITERA ?.

Viw cäpiens,panam negligëtibuf inßrens, cf' finclitibui imponens.Secundomodo (icPræ-’ fcriptio eft im ex tëpore capiens firmitdtem.

Præfens eß illud, cuiui effcntia prlt;cfentatur feti fui vel inteüeâui-

Præftigium,c/l diuinatio per diemones ingeren tes fe vifui vel duditui hominu,d prueflringeti' disoculisficdiëlum.

Prxftationcs dicuntur, qu£ populis 4 dominé impoituntur,vt tributum,cenfui crc.

Prxfiimptio dicitur immoderdtio ffeiduplici-ter,fuprd vires proprids, vel contra iuflitidni Dei. hie c eß fpecies blaßgt;hemi£ in j^iritufau' £lu. Alias eß prtefumptio,^uaß prlt;e ali/sfunt' ptio:(^h£c opponitur magnanimitati.

Præfutnptio confidëtiie de diuino adiutorio noii eß peccatum,fed eß virtutis indiciu. Pr^fum' ptio fitperbiic de proprio ingenio,eß peccatu.

Pracuaricarijf/Î à redo difcedere.

Primitia, efl prima pars ßugum domino oßv^' renda.

Primitiuum dicitur ab eo ^uod ed primu:pri' mum autem dicitur aliquid fecundum ordinent dignitatis,vel dicitur primum reßiedu priori' tatis. Primo modo chrißus aßumpßt carnis hoßrte primitiua-.fecundo modo dicitur chri' fiui affumpßße primitiuanoßriemafße, no» gt;

L

-ocr page 172-

DE LITERA Pl

per pr.ori!Atcm,fcd ccnfirmitatcm ztßtnilt-^ tudinem.

Princi pium eß id, à quo aliquid procedit quo^^ cunq; modo,zr c cotiuerfo.

Principium eßendi dicitur tllud,quod eß priitci pium alicuiuf ineße rei: zr cjpitur dupliciter^ Vno modo, pro vua parte alicuiuirei,4 qua incipit eß,vt motuf augmentationii incipit i longitudine:poßea progreditur in latum, de-tnum in prOiùndiî. Alio modo,pro prima par^ te gener ata,reß}eäu alicuiM totiuf compoßti, ex qua cum alijs conßituitur totli. EXemp'unt eH de fitndamêto reßre^lu totiui domuitzr tUo modo lignum curuum eß principium nauit.

Principium ßendi dicitur illud,quod eü princi' pium in fieri feu caufari alicuiuf rei: zr de tot dicitur principiumfiendi,de quot caufa: zrßc erit principium ejß{liuum,ßrmale,materiale, Z7 finale.

principium cognofcendi capitur dupliciter, de^ . tnonfiratiuc zr diffînitiuè. Demonfiratiuè ßc, eß vnum primum principium per fe euidens, ' Vt omne totum eß maius fua parte. Difftniti'-ucßc,omnis difpnitio fiue largeßuefiriilè at pta,dicitur principium diffinitiuum. ■;

Principium zr caufa difivrunt : fic conceditur hicc propofitio,Pater eß principium filij-.bæc non

-ocr page 173-

DE LITERA P* quot;

hon conceditur,Pater eß caufafilij.

Prill cipium theologicc y no modo capitur eßen tialiter,ßcutctim dicimtn, guodtres perfoniß funt principium crcaturarum,id eß, ßuntyna eßintia,qu£ eß prina'piü creaturaru. Se cutt' do modo perfonaliter ; yt ß cjuando dicimuf, Pater eß principiu totiitf deitatii. Tertio mo' do notionaliter, ßc dicimut quodßpiratio a(liua,e^ principium ßiritus fanäi.

Principium originale eß, fecundum quod prin'' cipiuin dicitur originaliter:ßc filial tarn quan tum ad eße, quam quatum dd durationë habet principium,quia utrunq; habet ab alio.

Principium initiale, quod nec habet principium eßendi,nec durandi.

Principia dicuntur etiam communes animi con ceptiones, per qu£ principia probatur,cr ai qute reducuntur omnia probata in aliquaßcien tia, in quorum yirtute eliciuntur omnes con' clußones illiusfcientia: qu£libet autë fcientiit habetßia propria principia, theologia habet facram fcripturam e^c.

Principium primum dicitur, quod eß comunif-ßmum.

Prima principia quandoquenominantur digni' tates.

Principium regulatiuu hominis eß quadruplex»

-ocr page 174-

DE LITERA P.

Primum principium regulatiuu aâuum huntit* norunt,eft lex naturalii, qu£ conßflit in mine rationii naturalts^fcUxet omne malü vi' tandum j O“ omne bonum agendum. Secundo guis poteü moraliter operari, iuxta aliguod principium moraliter regulatiuu.çr ßcprU' dentiapotefldici principiu guoddam iuftitiie moralis,ecgt; guàdrégulât omîtes alias virtU' tes. Tertium dicitur leX ciuilis,gu£ humanatn toercens audaciam, cr nocendi reßenans fU' cultatem,régulât hominem ad viuendum cunt cieteris focialiter çy ciuiliter, nulli nocendo. Quartum diciturlexdiuina,eàguàd régulât hominem in Deum.

Principium principale dicitur ,cuiprimoßue ex fe,non per aliud couenit poße agere yiel pa ti-.ßcut intelleilus,cui primùm conuenit intel' ligere,zx hominiper intelledu: potentiaautê ejl principium principale agendi vel patiendû Principium minus principale,edprincipiudc' terminatum,inßrumentale çrc.

Priuario propriê accepta,efl guando aliguid clt;t ret alignaßrma, guam natu efl habereßecuu' dum fe,^ guando oportet, zy“ guomodo opor tet,fecudum débitas circunflantiastßc aliguis homo pofl vnum vel duos,ß non habeat den» tts,dicituredentulus.

Priuatio

-ocr page 175-

DE LITERA P.

Priu^tio comuniter accepta, eß lt;]uando aliguii caret alicjua ßrma, ejuam natum eß habere fc' cundumi'e, ßed nonßecundum débitas circun' ßantias: hoc modo catuluseü ctccus ante nO' uem dies.

Priuatio comunius capta, eß quando aliquid ca' ret aliqua forma, quam non eß natum habere fecundumfe,yel fecundum fuum genus:ßc talpa eß caca.

Priiiilegium,eft priuatum ius indultum contr4 ius commune.

Priuilegium cleric or um eß duplex, perfonale, Cf reale.

Perfonale eß, quodfcilicet inijeies in eas manut yiolentas,eß excommunicatus.

Priuilegium reale cß,quöd in caufa ciuili vel cri minali non poteß conueniri cor am iudice fecU' Idrijfed coram eccleßa?iico.

Priuilegiatum dicitur, quod habet priuilegium: vnde Opus priuilegiatum.

Probatio quarit rationem faili,^ tangit cor, Examinatio quaritfaiflum,cr tangit corpus, Probabile,quod probatur,vel probari poteß. Procefsio qua dam localis eß,ßcut aliquis pro' greditur de vno loco in alium.quadam caufa' lis vel produiliua,ßcutaliqua intelledio pro' ducitur ab intelleilu obieäo,tuc non opor*

L 3

-ocr page 176-

DE LITERA P» tet proceßionem ej]è ab vno loco.

Proceßio in diuinii,vno modo capitur pro pro duóiione paßiuavniia perfonæ ab alia:ifto modo dicitnr deßtio j^iritu ßanäo. Altero modo,prout importât principaliter huiußmo' di produilioncm paßinam,connotando tarnen ipßam perßonam produira eßßeinaliquacreii' tura rationali de nouo ,ßecundum jßecialctn modum,pnta per gratia,per quam ipfam fau' äificat,et ad vit am £ternam acceptât: er hicc eft proeeßio temporalis.

Proeeßio ailiua, idem eß quod {ßiratio ailiud: er eß produdio, qua pater er fiUns ßgt;irdnt ßgt;iritußandu,et ed vnica in duabus perßonis.

Proeeßio a;terttd, eß produdio ad intra : vel eß ßfiritiis fandicsdpatreer filio,tanqudm ab vno ßirandi prin cipio,lt;eternd ßiratio.

Proeeßio temporalis, eßprodudio perßona: ad intrd,er noua exißentia eins in creatura ratio nali,ßcundum modum determinatum.

Proeeßio temporalis ßecudum quoßiam eflitld' pßiK quidd,qua perßona leternaliter procèdent vel produda, illabitur meti create perßua do nd:aut ßgnißcat ßubßantiam fiiæ perfon^e, aß-ßdendo ßbißecialißime ad adumbonum me ritorium exequendum.

Pfodudio vno modoeßqiiaßproculdudio: feemdo

-ocr page 177-

CE L 1 TE R A P.

* fecundo dicitur,qu^ft propf(rduf}io,cr‘f!c producutur matura: à Deo:terno,quiil] pro' pe idë Juëlio : ijio modo efl proprté in diu.nts, ybi producensad produëlüfunceiufdem eljitt ti^jlicet dijjvrant realiter.

Tëroducere libéré,e/i producere yoluntariè, cont placenter.cr non coaâè.

Produâum, vno modo accipitur pro lÜo quoi efi termina produë}ionis,cr denominatur fvr tnaliter à, produëlione: (ic generatio paßiux non e^ produëiâ, licet per produilicnein flue generat'one aëhuam recip at ejîe inßlio : non fie e/fentia, nec /firatio aéiiua in filio recipit tjfe. Alio modo accipitur produëlum,pro il/o guod eft idem realiter cum tirmino produâio' iiiiiQr'(le generatio paßiua potejidici prodn' ëfa,feii non e(Jèntia,nec ffiratio aëliua.

Produci de nihilo, eß product non de potenu'a fubie((ii,(y tj'aôd nihil ipllm fit,ciuod non acci efjè fimpliciterilla produëiione.

I'rohib:tio quidam eß indicatiua,ciua; eßquii tantummodo fignificatur aliquid non e(fe dge»» dum,feu aliquid ex quo fequitur ipfum no efji agendum : ficut cumfignificationealiquide/Jè iniuflum c^c. quedain eß imperatiua etc.

Promifsio, eß aëiut ratioiiis, qui eß ordinatio crenunciatioulicuiui.

4

-ocr page 178-

DE L I T E R A R

Promißioßmulitd, dupliciter potefi ejjè : dut ^uid non habetßabilitategt;n,aut quia non habet interiorent fnifuin corre/ßondentete^rboc dU' pliciter,^ quia quteda fit timoré vel metu,qute' dam intentione decipiendi alios,

Prophcta dicitur,quafi proculfianstquiafatur, id ejl, loquitur,denutiando ea quæprocuî funt O' remota à naturali cognitione humana, quot;Prophetia, efidiuina injfiiratio, rerum euentut immobili veritate denuncians.

Proporrio eft duplex, qutcdam afiimilationiSf qua;dant lt;equaUtatts,

Proportio aßimilationisefiUlatquando extre' ma proportionabilia habent quandam aßimi' lationem.

Proportio tequalitatis efl, quando extrema pro^ portionabilia quandam £^uaUtatëhabët:ani' manoftra habet proporttonem aßimilationis ad quodlibet obiedum inteÜigibile, o' per con fequens ipfium Deum:fed inter animam no' ftram O' Pgt;eu,nulla eft proportio xquaUtatis,. Propofirum,e/i adiü voluntatis deliberatæ. Proprium eft,quod conuenit vni foli perfome: vt paternitas patri.

Appropriatum dicitur, quod propter erroretn aliquem vitandum alicui perfon£attribuitur, licet fit commune tribus:vt potentia attribut' tur

-ocr page 179-

DE LITERA P.

fur piitri,ne impotës credatur/apientiafilio^ ne tninui fapiés:bonitlt;K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftnâo, ne crtt

delii teßimetur.

TropriM facer dot dicitur foluiornuUittaliutt •vel ciuia ißiut O' non alteriut.

Proprieras Vrto modo accipitur pro aliijuo alt' cuiintrinfeco o'pgt;‘oprio : ßc partes ejfentia' les poffunt did proprietas totius. Secundo mO' do, pro aliquo adueniente vel confequente nU' turam rdpropriam eiTertio modo non dl in re cuius eß propriu,fed conceptus mentis,vel aliquid ßtbordinatum^

Troprietas perfonalis alit^uando acdpiturpro aliquo realiter exißentein perfona,quodßbi foli realiter compctit;ijuomodo paternitas di' citur effe proprietas perfonalis patris, et filiU' tio filij. Altero modo capitur pro prlt;edicabili de aliquo verè er conuertibiliter fecudo modo per feßeut vißbile eß proprietas hominis, eà quod de folo homine prædicatur conuertibili-' ter er fecudo modo per fe: er ßc didturpro' prietas logica.

Prouidentia diuina,eß voluntas Dei,fecudunt quam omnia in ßnem conuenientem deducun tur. Et capitur prouidentia Ltd dupliciter: vno modo pro ratione ordinisreru infinetn fuum, qute ratio eß in ßimmo omnium prind'

-ocr page 180-

DE LÏTË R A P, pe eonßitutct : ZT ßc planum eß, cjuôâ rxuf cmnibiu immediate prouidet, cjuia inßio intel leilu habet immediate omnium rationè ctiam ntinimorum. SecÜdo modo,pro diredione amp;nbsp;ddminiflratione buiui ordinn, qult;e guberna' tio dicitur orc.

Prudentia, fecundum riodoresßholaßicoi, eß habitus inteUed:ualis,acquißtiK,iaudabilii,ele vans er dirigent liberum arbitrium in agendis vel vitandis.

Priidentia monaßiedieß reguluns perßonant propriam.

Prudentia (ieconomtca,eß régulant multitudinê alicuius domus domeilicam.

Prudentia legalis vel regalis, eß prudentia regn Ians ordinatiuè aut precceptiue multitudincin politicam.

Prudentia militdris,eßregulans executiue poli^ tiam,propter vidoriam.

Prudentia politica, eß prudentia régulant poli-tiam perße ßsßicientem in vita fociali.

Prudentia veraatq^ perßdaed,qua conßliacd peßimus,iudicamus er pcrcipimus.qua' ad bo num finem totius vit£ humanx pertinent.

Prudentia carnis eß, qua quit inordinate aßi-citur,velfiudium adhibetad carnis deledatio' nan confequendam-

Prudentia

-ocr page 181-

DE LITERA R

Vrudentia terrena feu inundctna,eß vititim intet' leâiiale, rétorques dilus feu officid prudentiie ad curdm reruin tempordliummodis cr fne indebitis.

Trudentid pr^eeeptiud,eß prudentid priecipien$ iudicdtd,(y eddem dd opus dpplicdns.,

Piinitio, in qudutum pertinet dd iußitidm pU' blicdm,ell dilus iußiti£ commutdtiu£,vindi' Cdtiute, in qudntuin pertinet dd immunitdtent perfonæfiigularis.

Purgatorium eß, in quoßmuleßpoendfenfut er ddinni, vtrdof; tdmen tepordlistdd hunc lo' (unt defcenduntdnim£ illorum,qui in peccdto venidliab hdc vitd decedunt,vel qui fuis peC' cdtts etidm mortdlibus verè cotriti,tarnen nott fdtisßcerunt.

LITERA C\.

VADRAGESIMA Jicü tur ieiuniii dnte pdfchd,d facro' fdnili eccleßd propter multat vtilitdtes iiiflitutum.

Qyalitas eß,fecundu qudin quaks eße dicimur, Qudlitds morbidd, quam cauftuit Adam in car ne fud, eß ipfe ßmes peccati, concupifeentid, coneupifcibilitdSjldnguor natur £ erc,

Cinjîit.iS quiedain intentionis€ß,qu{edupliei'

-ocr page 182-

DE LITERA Q. ferlt;iccipitur:aut ratione aôlm intendendi,c(tit. rations obieili intenti,quodefl finis tantum, Cr confirmiter tantum,lt;]uantum poffuntac^ cipinominaliter, ficrcfiticiunt intentum: vsl aduerbialiter,tunc rej^iciut aiîum inteii' dendi.

Quantitas mali efi,ciU:e efi in corporalibuf^ Qÿantitas virtutis efi in j^iritualibus-Qui e/î ; hoc nomen principalius appropria' tur Deo,

Quo e/î, quod efi, qui efi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t in Deo

idem fitnt re, fed diffcrunt fecundum modunt inteUigendi.

Quidditas potefi capi vel pro prædicato quid' ditatiuofid efi^quidditatiuo fupcriori, vel pro ^ntia. Per quidditates non intelliguntur, nifî rationales firmales quidditatiuiC, veriatt infe. Efi ergo quidditas, ipfa efientia rei nudè accepta,fine omni rejfeilu. Proinde quidditas dicitur,quafi rei entitas-

Quics, vno modo fignificat cefiàtionè ab omni apere laboriofo : ifio modo Deus non quieuit, pofiquam produxit omnia. Altero modo figni ficat cefiationem ab opéré fado,fine labore çy fatigatione:zy ifio modo Deusquieuit.

Quietare,efi quietem reddere.

DE

-ocr page 183-

DE LITERA R.

A D IX varie àfcholaflicîs M

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libidine ' eßomnium malorum.Secundàt ' pro amore male accedente, pro timoré male humiliante. Tertio, pro coU' cupifeentia carnii,oculorum, erprofuperbiit vitlt;e. Hinefuperbia dicitur initium omnium malorum.

! ue cupiditate : vt, libido radix

Jiadix vero dicitur iüud, vnde trahitur ßmett' tum nutrimentum : crideo cùmpeccatunt trahat fimentum ex parte appetibili, etfaciat recelfum 4 'Deo,hinc attenditur radix initium tx parte auerßonii.

Rancor,cS dij^licentia cotra aliijuem,propter quamdeßderatvel quterit quis malum fieri: Gquot; eft filia acidiie,aliquando filia ir£.

Rapina refirtur ad rem, raptio adperfonam, raptufadftuprum. Item accipitur cr rapina, pro omni indebita vfurpationerei fiue tempo rails fiuejpiritualis,e:x fic accipitur ad Phi' lippenfis ficundo.

Raptus ftepe eeftafin,?^ mentis excefium figni ficat.

Ratio primum dicitur vis inteUeiliua. Secun' do, fiirmam conftituens hominem ,feu modus fognofeendi, in quantum diftinguitur ab ange

-ocr page 184-

DE LITERA R*

licis f^iritibiK'.cjuiiihomo cum difcurfu inteUi git,cingeluf autem non cum tali difcurfu:et ßc ratio dijïinguitur ab intcUeélu- Tertio accipi' tur pro difßnitione alicuiut entii, feu qiiiddita te,feu rationeßrmali. Sic diciturguôdentitat efl ratio ßibieäiua entis: çyhoc modo dici^ mui, quùd attributa diuina dißinguunturßr-mali ratione inter fe CT ejfentiam.

B-atio eß ajfeilui mentif, quæ bonum malwn^î difcernit,yirtutes eligit,cr Deum diligit.

Ratio quandoque rcda ed, quandoc^ non reda, tam in jfecuiatiuis,quàm pradicis. inteHedM autem femper redia efl.

Ratio reda efl,qu£edconßrmis diuin£ yolun tati:reditudinii enim omnium contingentiuni ‘ régula,eß diuina yelunt^s.

Ratio non reda,qua; cr yocatur culpabilK,di' citur dupliciter:aut quia didat falfum decepta ' errore yincibili,ytputa quia didat faciendum eße, quod non eß faciendum. Secundo, quia omnino non didat de agendo y el non agendo, fed dormit : non inquirit inquirenda, fedßm' pliciter oßendit obiedumßeculatiute, et non pradica;,

^tio humana induda ad ea qua funt fidei, du^ pliciter poteß fe habere: yno modo yt pracc' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

dens, puta cum aliquis aßintit veritati ßdei,.

propter

-ocr page 185-

to E L î T E R A R.

propter rationcm couincentem, alias non ert' dituriei-.çr fie ratio iiiduila diminuitmeritu/tt fidei, imo totum toÜit, it a ejuèd ßc afßntien' do nonincretur. Altcromodo yt confeguens, tùin fcilicethotno habeat protnpfam yolunta tem credendi diuittiC autoritati, ZT diligit yc' ritatem créât am, cf femper ea cogitât,ß cjuax rationes ad hoe inuenire poßit, non guident yt firmiiis credat,ßc enim humanam rationent diuinlt;e autoritati pra'poneret,fed yt crédita magis inteUigat, deßndat,ac pijs docendo opi' tuletur. Sic ratio huntanan on toBit meritum, fedeßßgnum maioris meriti.

^atio naturalis,dicitur ratioßempfa ex his,guie nobis apparent de communi curße natura:. Sic philofophi multos rationes habuerunt, ynunt effe Deum, licet non euidentes, tarnen probO' biles.

'^atio ßrmalis obieili, aut inteHigitur reale ali' guidexiflens ßrmaliter in obiedo, autintelli' gitur aliguid in inteÜeélu obieilttm apprehen' dente:puta conceptus feu cognitio mentis ob' ieéîum repraßntans,cr guo ab inteÜeilu yo' luntati prafentatur-.ß primo modo,ßc efl tan' turn yna ratio eßentialis in Deo, plures yerô relatiua; zrc.

tLdtionisaligna effe eiufdein dietnitur, gua funt

-ocr page 186-

rgt;E LITE R A R.

fîmilima, codent modo quo duæ dlbedineS, amp;nbsp;■ qutclibet res eiufdem jjgt;ecieif^ecialißiniie funt pmilimlt;e:vndepaternit(if cr filiatio non funt eiufiem rdtionif ejc.

Edtio bonitdtii ingenere,eß rutio perfiôli,fecutt dum aliquos’.vel efl ratio appetibilii.

B^cüio bonitatii moralis degenere,eft bonitof obieôli,feu materiæ, circa qua eß habitm vel ailiK morale verè vel participatiuè liber.

Ratio bonitatis moralis ßmpliciter, eß bonitof cotraila ex fine cy obieélo, cr cæteris circuit flantijs ,fecundum diilamen refia; rationis in' dita; naturaliteryel bumanituf acquifîtæ.

Ratio bonitatis gratuite, eß bonitos contraHa exgratiagratumfacientecrinfitfa.

Ratio imputabilitatisina{lu,eß emanatioeiut libera verè vel participatiuè a rationali créa' tura.

Ratio laudabilitatis, eHimputatioadlaudem. R (ttio vituperabilitatiSf eß imputatio ad vitU' perium.

Ratio feminalis^eß firma fubüantialii ipfiui hominis, vel quoda qualitos neceßariö fequês firmam fubfiantialem feminis^quteefi quodant modo alteratiua fine dißiofitiua ad corruptio' nem feminis,vt ex ipfo generatuf aliquid fimi' le perßUius. Sic corpus Cbrißi no fiiit firmd' turn ex

-ocr page 187-

DE LITERA R.

tum ex femine,fed expurißimisfinguinibia Virginis.

Rationale eft dufgt;lex:i]uoiJJa rdtionate principti liter cr in ftiplb,ftue per elJ'enticim,vt inteile' ilus:(ju£dä funtrationalia, quia obediut rati-Dni, ftcut filiui pdtri, qu£ funt ratiomdict per participatidnem. ltem,rationale vno modo di citur,quod habet potentiä difternendi bonum i malo,verumàfalfo t o' ftc Heo o creatU' tiCcouenit.Alio modo,quod habet potential difcernendi per inquifttionem o collationent O' difcurfumto hoc eft proprium animiC cott iun^ltc carni.

Kafionabile Vito modo dicitur, quia eft de natit rail didamine rationis, ftcut principia legis na turte,o'cocluftones ex eis cuidenter dedudtCt Altero modo, quia nihil continetrationi con' trarium, o ex rationabili caufta o' modo dé' bito eft inditutum pro loco o' tempore.

Reams eft alligatio ad pocnam propter pecca' turn, vel eft ordinatio peccatoris adpocnam.. Aliquando fumitur pro culpa aliquando pro poena, quia eft medium quodammodo inter Vtrunque.

RcCeptacuIa vo cantur loca, ad qute recipiutt^ tur anim£ deftnilorum.

Recidiiiarc,e^ iterum cadcre..

M

-ocr page 188-

DE LITERA R.

ÿlt;tcUMitio,eji iteratio priorunt peccatofUtn re mtffonm per pxiùtentiam.

ReciJiu’M dicitur peccator, (}ui poß peccatii priia commi^A, pergrjtiatn inßijjtn à Dom£ no remijTj, nouo peccidi aHu Deum ojjvnditf fîue per peccâtJ ßmilid prioribus dimißis,ft' ue p~r dtßimilu numero, genere,{ßecie, dijji* rentid c?’c.

Rcconci!iario,f/î dmicitiæ repdrdtio.

RcJlum, dicitur iußuin : vnde reélihominef^ id eftduilitcy' dicitur re(lu,perß{lü ofßcium, Rectitiido ndturdlis volutdti5,ejl libertM VO' luiitdtis,q tdfecun iumpropridm ndturam i Deo dcceptd,poteßßeßrmdre reilæ rdtionL '

Keilitudo d{liti,ni!:il eß aliud,qudm ipfe aäits» qui débite dicitur fecundum rationein reilant^

Redempror, vno modo dccipitur principali' ter pro eo,qui reüituit captiuu libertati pre-cio dccepto. Secundo dtßioßtiuc, er quaß in* ßrumentdliter : quid hberdtionis precium tri*-buit. Primo modo tota ttinirdS hominem rede* mit, quid tota trinitat precium datum, ßcilicet fdtUfdóloriam paßionem dCceptauit, proptef quam peccatum remißt,non impufado ad px* ndm erc. Secundo modo folut Chriüui eß re* demptor.

Referri uUquidinfinein debitum,tripliciter di citur»

-ocr page 189-

DÉ tl TÉR A

etlur. Primo néludliter, dum quis aitu éogitÙf defiiie,vultlt;(ilum propterfiiiem. Secüdo vir tuuliter,gumdo ex cognitione amp;nbsp;diledione finis deucntum eft ad Voleitdum aüguid cjuai conducit adfinem, licet tune non cogitet deft^ ne.Tertio habitualiter,quando aptus natusrefirri in finenti

Regencratio, eß ßiiritualis generatio, qUiefit per facramentum,ßcut eß baptifmus.

Regnatiua prudetia eß, qua; diligit principeni in ordine adregnum^

Regnum Dci eßmultiplex. PrimüeßregnuiU Tieivniuerfale. Secundum,ßripturte : de qua IAat.:^.A.ußreturivübis CTC.Tertiü eccle-fi£ mditantlSfde quo plurim^e habentur euau' gelica; parabola;. Qjiartü efl regnum gratiae, de quo Luc(e i S. Rfgfi/nn Def infrj vos eß. Quintum, regnumglotia:, de quo Lucæ 14. Re^hw qui manducabit c^c.Sextum eßlocid lgt;eatitudinis,dequo tAattha:i ■i3.PulgcbütiU' fii Cfc. Septimurn Chrißi perfona eß, de qua JLuc£ 11.si in digito Dei cyc.

Regula humanec voluntatis eß duplex : Vna propinqua,qute eßipfahumana ratio : altera eß prima régula, fcilicet lexa;terna, qua eß quaß ratio Dei.

^elatio efl ordo vnius rci ad aliam.

-ocr page 190-

DE LITERA R.

Relatiuaatyîrddîrf funt, qii£ important inten-tionem /tue conceptunt mentis, ^uo intelleilut re/ert rem vnam aJ aliam,id eft,cognofcit res Ai fe aliquo modo habentes, zj Hcet res realiter ßnt taies,

Rclatio eil duplex,realis nbsp;nbsp;rationis.

quot;Kelatio realis efl,quando res ßgnificataperre-lationem ßue concrctumrelationis ,eütalis, qualis importatureße per taleconcretumßne operatione intelleilustvt relatioßmilitudinis e]l realis, non quid ßmilitudoßt refßedus ab omnibus abfolutis di{lin{lus,ßed quia Sortes poteft eßeßinilis Platoni, circunfcripta qua-quot; cunq; operatione intelleiltts.

Relatio rationis efl,quSdo res non efl talis,qua-lis ßgnificatur per relationem ßne operatione intelleßus,ßcut relatio pnedicati ad ßtbieilut figni inflituti ad ßgnatum,precij ad opprecia-tumiquia nihil dietpoßet pricdicatu,ßgnum, precium,ßne operatione intelledusdnteÜedus enim eß, qui praidicat vnum de altero, quiß-gna inßituit,qui precium rei conflituit zyc.

Relatio realis accipitur tripliciter. Primo modo per relatione realem intelligitur reßgt;edus,qui efl res vna diflinda ab abfolutis. Secundo modo fumitur pro multis rebus abfolutis relatiue ßgnificatis, vt numerus, qui efl multa; ynita-tes»

-ocr page 191-

DE LITERA R.

tes. Tertio accipitur pro termina relatiuo,c]ui fecundum fe vel fuum concretum pr£dicatur de rebus verts talitcr^quodres ipfie taies funtt quales ßgnificat, circunferipto quocunq; ope re inteÜedus ; tüo modo,ßmilitudo,ßmiUs,illi termini funtrelationes reales, ßmiliter pater nitas,diilinéîio, identitas çy'c.

^elatio ßgnificatabfira£la relatiud, adaliquii concreta.

Relatio intrinßcdeß,ciU£ ßemetpoßtaß:mper inanet, manentibus extremis cr fitudamento, vt diuerßtM,dißimilitudo.

Relatio extrinfeca peroppoßtum deß:ribitiir, vt vnio,inha;ßo, ej fex pratdicamêtorum re' lationes.

Relatio virtually non efl, tjua tjuis refirt ingC' nerali ad Deum omnia opera Dei vel annißed quaquisreßrtaliejuod opus certit ad Deum, ita vt Opusßeques dircilä habeat ad optts pri' mum ordinationem çyquot; confeguentiam.

Religioe/l,gMlt;e fuperioris cuiufdam naturte, guam diuina vacant,citram cierimoniamq; aß ßrt.'Vel,religio eß cultus diuinus ; vel eft,guit fe anima vni Deo reconciliatione ligat.

Religiones faditisc dicuntur, gu^fadte videU' tur poß inßitutionem legis euangelic£.

Religiofus nonfolum dicitur is, gui profitetuf

M i

-ocr page 192-

DE LITERA R»

régulant faâitiam.fed omnes cjiii alicui prlt;elagt; tofecundum ecclefi^ ordinationem fe fubdide runt,imô eadein ratione quicunij; ftatumali' quemàchriflo autecdelta approbatuinpro' fiter Deum fufcipiunt.

Rcmifsio peccati in baptifmo quadrupliciter poteflintettigi,eljidiuè,meritoriè,minifleria' liter : cr hoc,vellacramëtum inftituendo.vel inftitutum adminiürando.

T^cinißio peccatorum perßda, eü rcmißio pec' cati quantum ad culpam cr pcenam,talii fci' licet reinißio qua: toUit omnem reatu çy obli' gationem tam culp£ quàin paenæ.

Remitti peccatum mortale nihil efl aliud,quàm ipßum miniinè imputari ad poena aterna vin didam.

Remißio venialiipeccati nihilefl aliud,nifl re* mißio reatui ad pœnam.

Kenoua.d,ednouumfieri:nouumfacere,eflla' uacri-.baptißnui renouât,pocnitentia c^c.

Reprobare, eflaliquem indignu iudicare vita lt;eterna,vt efl omnis indignuf carens gratia.

Reprobatio,efl praßcientia culpte,zr prapara tio poena: vel efl ordinatio alicuius creatura ad pœnam aternam,

Reprobatio efl duplex, affirmatiua, et negatiua.

Reprobatio negatiua, efl alicui non veUe dare glorian

-ocr page 193-

DE LITERA R.

^ïoridm tetemam.

^eprobatio ajf,rmdtiuä^eß veUc dânare veIpU' nirealiqufmp 0 peccatii,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Repudium fiebatexindt:bitdciiußa,iliuortiuin

ex débita.

Rcquies anintdrum duplex e{l,vnd inpriC' fenti,alterd in ßturo : ifla habet meritum,h£C priemiu. Per primant habetur fecunda^ id eft, per meritü premium, ftcut fcriptuin efl,Prit fabbatum exßabbato:hoceft,pro requie peeca torts dabitur requies leternitatis.

J{es,feçundum quod communier dieifur à reor reris, comprehendit oi««e iÏ/mi?quod cadit itt cognitione,ftue fit exterùes, fiue in fob opi' nions.

Ees,4 ratus.,eftillud quod non tdntum non eft itf cognitione, imo eft in reru ndtura, ftue fit eus. in fe,flue in aliotc:^ hoc modo res conuertitur cum ente.aliàsetiâpropriè dicitur res,ens per fi cr fixum,c^ fie res dicitur folùm de creattt ris crfubtlanti/s perfeentibus.

Rcs eft triplex,increatd,creafa,zr includes rent creatam er increatam.

Rp5 in fe cognofcitur,qudndo ipfamet res,c^ni hil ab ea re vel ratione terminât aâum copno' » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcendi,f!uecognit:o ipfa fttintuiiiua velabftra.

i}iu.i,pra;fupponens intuitiuam ciuflcm «ù

-ocr page 194-

PE LITERA R.

Reî non cognofcitur in fe, quando cognofcituf in alicjuo conce(gt;tußbi proprio: nbsp;nbsp;hoc maxi'

me, dwn cognofciturconceptufiUedealiquo ente verißcari.

Rej permanës guandoq^ capitur pro ea,quießent per m^net, nunqnam e/fe deßnit^ licet eße incoepit,

Reftitiierc, eß rem in priflinußdtumßatuere: er eil nonfolùm præfentiam rei pricbere, fed etiam poßefforem f((C€re,fr{iëlu^^ reddere.

quot;P^eßiMio, eß redditio alicuiuf rei bonæ, er ret qUiC ßit iniuße ablata,vel iniuflè detenta,

Refiirredtio capitur dupliciter : primo modo, pro fufeitatione animte à pcccato mortali ad ßatumgratia::fecudo,pro reunione animaruin rationabilium in ßua corpora,

T^efurreilio qu£dam eß increata,er eß ipfeinet Denseßieiens er caufans refurreëlionë créa' tam,tam corporalem,quàmßgt;iritualem. qUiC' dam eß creata,et ißa eß triplex,ßiritualis,cof poralis er temporalis,

^efurredioßiritualis eß, qua quis refurgit de peccato adgratiamier ißa folùm fit à Deo.

^efurredio corporalis, eß reunio animarü in' tellediuarum ad corpora fua.

^efurredio temporalis eß,quaquis quandoque (aditdeproßeritatebuius feculi, er tandem refurgit

-ocr page 195-

DE LITERA î.

irejurgît ad talem pro{^eritatem:ßcut S.Hio^^ Kefurredio^efi copulatio rurfia corporiiçf animæ.

Reiiclafio iicitur,(juafi remotio velttminii.

Reuerctia, efi honor exhibitus in tcflimoniunt quot;Virtutif,

DE LITERA S.

A C E R D O S vnomoJo idê eß qnodfacris dattn.fecüdo ma ßtcerdoi, qui dut f4'^ era : tales erant facer dotes pri' mogeniti Veteris teßamenti. tertio mododieb tur facerdos^quifacra docet : vtmdximèfunt facerdotes noua: legis, qui debet effifacris dd' ti,facra dantes,Gr facra docentes.

Sacerdos legalis ßue figuralis, eß facer dos ve' ter is legis, qui licet ipfeßterit mediator inter Deum cr homines orationibus fuis e:^ facri' ficijs,qua: ipfe Deo obtulit,ex donarijs popU' li,ei tarnen nonßterunt dat£ claues ordinis zi* coeleßisregin.

Sacerdos euangelicus eß,quiextraditioneepi' fcopi accepit in fua ordinatione poteßatem fu per corpus Chrißi verum,in altaris facrificio conficiendum, offerendum,ZT populo dt/ßeH' fandum.

M f

-ocr page 196-

DE LITERA S.

Sacramcntum dicitur 4 facrando lt;iiliuè,fict^ medicainentum à medicando crc.

Sacramcntu aliquando accipitur pro facro my' {lerioßgnato,quomodo dicimiK facramentunt-diuinitatifjincarnationis çyc. Secundo modo, proßtcroßgno, çy hoc duplicit€r:vno modo generaliter, pro quolibetßgnoßacrte rei:alte' ro modo, pro ßgno gratiæ efßcaci, eycerto: ficutßacramenta üoui teflamenti dicunturfa' cramenta.

Sacramentueft, per quadßib tegumento rerunt vißbilium diuina virtut ßecredut ßalutem ope ratur. Ve^ßtcrametum proprijßime acceptit, ßgnum fenßbile,gratiam Dei vel effrilunt gratuitum ex inßitutione diuina cfßcaciter ß' gnificans, ordinatum ad ßalutem hominis via^ toris. Vel,ßacrameta ßunt ßgna,quie ex opcre cperato conßruntgratiam.

Sacramenta qua:dam ßunt purnefidei,vt baptiß' mut,cofirmatio, ezßmilia. qutedà autem non tantum ßunt fidei, ßcd etiam natur alis didami' nistet'taliaßuntpoenitentia et matrimonium.

Sacramenta legis nature fùerunt décima: ,ßacri' ficia,eyoblationes.

Sacramenta ßcriptte legis, quiedä fßecialiter ßiC' runt ad remedium,qutedam ad obßcquiu,qu£' iam ad cultum diuinum. Prima pertinent ai

peccatO'

-ocr page 197-

DE LITERA J.

P eccatorum remißionein,vtcircücifto, hoßU pro peccato deliéîo. Secî(Jj,aJ exercëdant deuotionem, zy vt meritum Mgeretur:qualiti ßierunt hoflia pacißcofum, qult;c aßirebMtur ad reconciliàdant gratiam diuinam. Tertia,ai colendum pietatem inflituta, nbsp;nbsp;quanda prtC'

parationem : qiialia /ùerunt taberiiaculum, c;' atrium,Cf omnia vtenßlia c^c.facramen ti dicitur illud, quoi ßgnificaturfacramentOf id efl,eßiilui ille,qucm Dew inuißbiliter ope^ ratur, fcilicet gratia vel eßvSiu^ßacramctalif. Sacramenti effvilM eß duplex : quidam pra-ciße fequitur opus operatu ; quidam verbßequitur non tantum opus operatü, fed etiam opus ope^ rans,id efl,diffoßtionö vel meritum conßreti' tisfacramentum vel fußipientis.

Sacramentu irreiterabile dicitur,quoi idem fe^ cundum/feciem er nomen non iteratur circa eandemperfonain:vtbaptifmus,confirmatio, ordo cfc,

Sacrum,facrametttum,cr facrametale dißvrül; facritenim dicitur quodlibet pertinens ad faU' aitatem,ßue ßt in ßgno,vt €ccleßa,facra VX' fa crc.Sacramentale dicitur illud,quod eß or-Jinatum ad facramentum, vt catechifmiis er exoreißnus dicunturfacramentalia baptißni.

S2mficiüm,efl oblatiofaäa Dto in recognitie

-ocr page 198-

DE LITERA S.

nem fupremi dominij fui, ßiie fiat ailu interior ri in figt;iritu,fiuc fiat aüu exteriori,afivflu fici' licet cr effèélit : çy ficingenere defiribitur, Aliomodoproprièeftoblatio,quaojfirebatur aUqua hofiia feu viilima Ceo,cuiin aliquit pars cremabatur in aitari, ey altera cedebat ad vfum ofivrëtis. Tertio accipitnr proprijfii' inè,zydicitur quafi facrumfaëlum,quia prece ntyftica confieratur pro nobis in memoria do-minicte paßionistzy hcec defiriptio folkm co* uenitfacramento altar is.

Sacrilegiü dicitur,quafi facri lceditim,vel quafi facra: legis hefio.

Sacrilegium comittitur in perfonam,vt ctan læ ditur perfona ecclefiafticaivel in loeit,vt eittn immunitas eeclefice vel coemiterij Uditunvel inre, ytcùm res facra delocononfacro,aut res non facra de loco facro aufirtur.

Salus c/i triplex,nattirie,gratite,eyglorice.

Salus natur £, efi integra et tuta incolumitas çy fanitds corporis cum teperantia natur £, cunt calido ey humido,quod efi fanguis.

Salus grati£,eft:gratiagratumfaciens,qu£ redquot; ditnosgratos Deo.

Salus glori£ efi duplex : vna cfl obieiliua,^ efi ipfe Deusialtera ßrmalis zy fubieéliua,lt;:y efi (lara Dei vifio,zy fi-uitio effenti£ diuin£.

San£lita«

-ocr page 199-

DE LITERA J.

Sanflitas primo modo dicitur,quicquid dedictt turn eji lt;id cultum à prophanii fepar4' tum:fecundo dicitur emundatio à peccatis:ter tio,dbftinêtiii ab a(lu carnalii ccmmixtioniff idefl,caßitai:quarto accipitur pro confirmd-tione in bono.

Sandlificarc, vno modo eH: fanéiu facere:fectt' do/anilii in fanilitate confirmare:tertio, iant fanilum cr confirmatum manififtare.

Zanütficari duplidter contingit ; per faniiititis ndeptionem, ^2“ p^tquot; fanditatïs oflenßoneßue declarationë.primo modo fanëlificantur créa' turlt;erationales in via ZT patria:fecundo fail' ilificari Deu^ potefl à creatura.

Sandificatio eß duplex,vilt;€ zr patriie.

Sandificatio vice, eßinßißogratiagratumfa' dentis alicui natura inteÜedualidßo modo tà adulti,quàm paruuli fandificantur per gratia, ^ßetfandificatio via, excellens culmen vir' tutum vel alicuius virtutis : er i^o modo viri perfidi dicuntur fecundum theologos ,fecun' dum philofopbos vocantur viri beroici.

Sandißcatio patria eß, qua habetur in patria, er nihil eß aliud quam glorificatio: ZT'folus Jieus fandißcathoc modo.

Sandißcatio Virginis gloriofa duplex ponitur: altera in conceptione paßiua, dunt anima per

-ocr page 200-

rgt;E LI T ï R A S.

grdfhm ßbi concreatam inßifa eßiit eorptù in vtero ßi£ m!itris,qudgratU præferuata eß ab originalipcccato Altera eß in conceptions aâiua,gua de ßiritu fanâo coeepit faluatorê^ Sapicntia pro theologia vno modo accipitur, ^uam acquirimit! perßudiu facrue fcripturlt;e: qui habitus quo ad explanationem fidei,eß per ftélior quam fides infifia.

Sapientia à fcholailicis deferibitur, ceternorunt eontemplatio cum deleilatione per lt;eterna,in' teUigefJS ipfam beatitudinem obieiliuam.

Säpientia Cbrißianorum, eR vnio mentis, fe« tolleäio.

Sapientia euangelica, eß fapientia euàgelicte Sa ärina;,qu£ mifeetur aliquädo terrena c;- dii'^^ iolica fapientia,

Sapientia diabolica,eß fuperbia indignans auiiera,

Satisfaifhio, eßredditio voluntaria lt;tquiualeft^ tis, alias indebiti. Vel, fatisfaélio eß operatio exterior laboriofa feu poenalis,voluntarie af-fumpta, ad puniëdum peccatum commißum i fe,eyadplacandum diuinam ofiènfam.Veffa.» tisfadioeßDeo debitum honorem pro cont' tnißfa culpa impendere.

Satisfadtio eß duplex, reconcilians,cf plaçant Deitm. Alterd eßfatisfailio,qu£dicitur folu' iiudf

-ocr page 201-

DE LITERA S.

HuJ pœn£, pœnditt teniporalent foluît, nec eR placans nec reconcilidns,

Sdtisfaôlio cjiixdam plena eß, quando pmuîfi* tiifaélioßtde iniurid dainno. qu£ddßmi' plena, qua homo fatiifacit pro [no ailuali pee cato,nón origindli.

Scandalum large fuinitur pro quolibet impedi tnento alicui prteflito in Via aliqua, quaprofe qui intëdit:aliàs dicitur obex alicuipofitui i» yia corporali ad ruindm /pirituah m, prouc' niens velex vcrbo velfaâo minuf redo.

Scicnria in gencre accipiturpro qualibetnoti' tia ßue ßmplici,ßue complcxa,ßue aduali,ß ME hdbituali.

Scientid ab Aridotele deßcripta, cd deterini^ fiatio intelledui ad alteram partem cum certi' tudine.

Scientid qu£dam /pcculdtiua eft, qit£d4m pr4' {licd.

ScientidJpeculatiud,eß dejpeculabilibus.

Scientid pradicd,eß de operibui.

Scientid adhuc eß triplex:impertinentium dd ßt tutem,vt fciregeometriam CTC. ytilium ddßi iutem,vt fcire epißoldi Pauli, tleceßariorunt ad falutem,vt fcire articulas fidei.

Scientid vteß donumßiiritus fandi,ßc deßni' turtEß lumen ^irituale acceptum4Deo,n

-ocr page 202-

DE 11T E R A J.

^0 viJentur rationes operahiliumpertinen-» tium ad vitam, per quas fandè meritoriè viuamus.

Scientia quiedam eft UteraUs,qult;e eß foîùm grtt'^ tia fui,id eß,ad foluin fenfum literale, nbsp;nbsp;prOf

ut per terminos importatur,eß intelligenda, Scientia quæda jpiritualis eü, qute non eß priit cipaliter gratia fui,id efi,fecundum fenfum U' teralem folùm intelligenda,fed in qua vitra feit fuin literalem alius fenfus jfiritualisibiclatt' fus,eß quterendus inteÜigendus.

Zeire,eß propric rem ratione ey per caufam co» gnofccre:cr contingit fcire dupliciter,per in» uentionem er per doilrinam.

Scire vno modo eß cognitionem aliquam de ali» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

quo habere:altero modo fcire,eßnoffealiquii ejfe verum.

Scriptura facra vel fanéla dicitur tripliciter, 4 ßgt;iritu fan{lo,à materia,erab cßiilu.

Scriptur£ facr£ quadruplex eß fenfus,literaUs, allegoricus,moralisßue tropologicuSiZtr lt;ui4 gogicus.

Scripture fenfus îiteraîis äcctpiedus eß iuxta to cutiones in rhetorica,iuxta fermonesvßtatos, iuxta tropos er figuratas locutiones,quas co' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

tnuntsvfuscommittit,cumconßderationecir ■ • eunßantiarum literie ex priccedentibus er p^ fierittS

-ocr page 203-

PE LITERA S, fteriuf oppofitis.

Scriptur^fcnfui aüegoricui efi,quiindo aliucl fa nat in literajçy^ alitid inteüigitur. Item per fett fum aUegoricü etiâ alienuf jidtui ßgaificatur. Scripture fenfut tropologicut eft,gui refßicit ad mores feu ad correélionem morum.

Scriptura; fenftis anagogicui eft, qui ab inuift-gt; bilibiK ad viftbilia ducit, vt lux prima die fa-' ^a, ftgnificat natur am angelicam à principio faélam.

Secretum duplex eft, complexum, eSquot; incom' plexum.

Secretum complexum,eft qutelibet veritas pro' fùndiftima ZSquot; altiftima, qu£ non poteft cogna [ci naturaliter ab intelleîlu viator is,fed folùnt per reuelationem: feut theologica veritas eft fecretum CfC.

Secretum incomptexu, eft agibile or prafticu, G' nihil aliud eft quàm quodlibet occultumf quod non poteft probari in iudicio pue in ftro publico per teftimoniutn duorum vel trium.

Sécréta funt duplicia : quidam non poffuntee^ lari pne peccato,vt p quis diceret fub fecreto^ quod vellet domum comburere : alia poftfunt celaripne peccato, vt omnia fecreta quæ non Vergunt in detrimentum alicuius.

Secüritas,eftp£rftfta quies animi à timoré.

-ocr page 204-

DE LITERA S.

Jedes quàdoq} accipitur pro J:)coßue Chrißo, gui reguiefcitin fummjpiice,guieexup£rut omitcm fenßim : gujttdog; de pedibuf fedentis ßiper folium excelfum-

Sedes eccleßte,hic per gratia, crinßturo per gloriam,dicitur fedes Daiiid.

Seditio eilfpecialcpeccatum^Grefmutua im' pugnatio inter partes multitudinis.

Scnfiis eßpotentiapaßiua.

Sèfus exteriores funt,vifuf,auditus,olfaûuf etc^ Senfus interiores funt,fenfus eomunis feu imagi' natiua,£ßimatiua,memoratiua,e^ fenßtiua.

Scnfibilcpropneffl, guodnon contingitalte' ro fenfu fentiri, nbsp;nbsp;circa guod non contingit

trrare.

Scnfiialiras, eß vis appetitiua fenßtiua: partiSi Item fenfualitas aliguando accipitur pro vi, gue appétit bonum:guandog; dicitur visani' ma; fenfualis.

Sententia iniu^a ex animo dicitur, cùm ßrtur non zelo iußiti£,fed vindiól£,vel ex liuore cdijyVel precio,velfauore alterius partis,

Sentëtia iniu^a ex caufa eß,vt cùm non eß mequot; ritum fufficiens vel c er turn,propter guod dequot; beat excommunicari iße cui inßigitur.

Sententia iniuHa ex ordine eß, vt cùm pr^emitti turordo iuris,z^nonferuatur.

Sentire

-ocr page 205-

DE LITERA S.

Scnùre,efi fenfu pempere,guod ad corpui dttlt;f taxai pertinet^

Sepultura, eft locuf concaum in loco eccleßaßi co yd camiterio fadu^ßn quo corpus catholi ciconquiefcit.

Seraphim ßgnificat coctum angdorit iHius or^ dinis. Séraphin,per in, ßgnificat angdu ißiitl crdinis.

Sermo theologicus eß,qui eß catholicut ct' vß talus,ab intdledu non dißonus, e:gt;r rei de qua loquimur conßtnus.

Signum,5«lt;inf«m eßinße,importai aUquid ma nißüum quo ad nos,quo manuducimur in co* gnitionem alicuiusocculti-

Signißcare, efl aliquid intdledu repræfentarCf fit hoc per voces, fit per colores vel fliecies colorZ,fitperobieda quorumlibetfenfitum, fit per anigmatafigurarum in ficripturisfan' dis,fjt per reudationes myfleriorum.

Significatio, efl excogitationis ßrmato! per fi' gna zr per verba demon{lratio:crfit potifii^ mum per locutionem, qult;e efl vocalis prolatio cu intenlione fignificandi vel profirendi:qua.gt; re non eilirrationalium.

Symboium,efl omnium credendoruad falutent flgt;edantium compendiofa coHedio, Similitude eürdatio tcquiparanlia.'cr patdî

H a.

-ocr page 206-

DE LITERA S.

aliud effeßmilitudo alteriui duob. modis:vno modo in ejjendo, in perfèâione tjuiddita' tiua:altero modo in repnefentùdojcr in ratio ne reprtefentatiua.

Similitudo duobm modis attenditur : vno modo fecundum vniiM rationis proprietatem,fiue natura; participationem : altéra modo fecuu' dum vniui ßrmte comparationem. Prima dici^ turßmilitudo proportionii:fecunda, ßmilita. do proportionalitatii-.ey facramentu gerit fi' militudinem gratia: fecundo modo ,non primo modo,pro eo ficut aqua abluit carnem,ita gra tia mundat animam:ey‘ficut oleum lenit exte' riui,fie gratia intérim-

Similitudo Dei efi duplex : lequiparantite fine a:qualitatif, zx imitationis. Similitudo imita' tionii poteji appeti ordinatè cr inordinate: ordinate, vt appetatur fimilitudo in h is, qult;e nodirlt;efient aptitiidinis, ey-diuinic acceptio' nis, cuiufinodi fient perfiüiones décorés virtutum-.inordinatie vero, vt homo appétit id,quod non decet,vel quod Deo no placet:vt fi appetat hominibas præejjè, velfie de adueT' farijs vindicare. Similitudo æqualitatis nuUo modopotefiappetiordinatè, fedaliquo modo efi appetibilis,aliquo modo non:alio modo eji fimilitudo tequalitatis in aliqua conditione,vt in domino

-ocr page 207-

DE LITERA S. m domino pr^ßdcntufiientia Simonia e/îjludiofd. cupiditiM vel volutM Ven dtndi vel emendi /piritualia, yel j^irituiUbm ( annexa,pro teporalibus. Alij diffiniunt fimo' niam muneralem ambitum, Simoniacus ejl,lt;^ui yitio ßmonilt;e labor at. Simpliciter dicitur,quaß ßne plica,eà quod ca retpartibui.

Simplicité opponitur compoßtioni, ynité di' uißoni,identitM diüindioni.

Simplicité ßimma eil,qu£ foli Deoeß/pria. Simularejc/i oßendere quod non efl.

Simulât io,efl proprié mendacium inßgniifa^lo rum exteriorum,ideo femper efl peccatumtfed * large ßtmitur profiélione.

Sinus theologiccfumptu^,eftlocu^ in quo Abra harn cu fanäis patribié yßj; ad Chrifli aduen tum perflitit. Vel, ßnui efl locus quietus pur' gatorif.

Synefis efl yirtus bene iudicatiua de agibilibuit fecundum legem communem.

SYnterefis,attëtio,conferuatio, ZT pars anim£ qu£ femper aduerfatur yitijs, ey perpetrata mala cotinuö arguitiqua L4hni theologi,cor' rupto yocabulo,fyndereßn yocant.Vel, fyn' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tereßs efl potentia nata aßentire naturaliter

principio prailico euideti, ex terminis diilan'

N j

-ocr page 208-

DE LITERA S.

tijd eß,ßgnißcMti in vniuerfale aliquid opê^ randum,appetendum,velßigienduin.

Synthoma poteß accipi pro[equela vel infirquot; mitate.

Societas, efl fraternité gult;edam O' conuentio plnrimü contraria ob cominodiorem vfuino“ vberiorem quæftuin-

Sodomia,cfl turpitudo in mafrulumfaila.

Solen ne eji,quod ontnibiis annis prteflari debet: ■vnde frlennes cterimonié vocamui, qutefunt anniuerfario facrificio religiofre.

Solicinido, ejl cura mentis,çr inquietudo qu^e mentibiis inhiret : o' lt;egritudo animi cunt cogitatione.

Solicitudo tempor aliumßiturorum, ed irratio' nabile ftudium,quo qua:rutur frtura tanquam frnes,o' vitra neceßitatem pricfrntis vitte,

Solicitudo principalis efr,qu£ eflrei alicuius Vt caufr finalis : hec efr que habetur dealiquo tanquam principaliter intento, propter quod alia intenduntur, o' ipfum tanquam finis in' tenditur.

Solicitudo Dei ell,qu£ efi frgt;iritualis,qua Dct« fblicitatur pro fuis creaturis.

Solitudo non e/i de effintia perfr(lionis,fed eJl inftrumetum congruum contemplationi,non autem adioni.

Sophifid

-ocr page 209-

DE LITERA S.

Sophifta Vno modo idem eflcjuodfapienslogi^ cuf.altero modo capitur in malum, pro alicuo . quterente vanamgloriam per argumëta falfd^ Sors aliquàdo capitur pro capitali: C!quot; capitale fumi poteft pro tota fumma pecunitc, etiam pro capitali pana, etiam pro capitali fenteu' tiapoenlt;e.vnde opirafatisfailoriafaâa charitatem cr inpeccato mortali, adueniente gratia non reuiuifcunt, quantum ad collation ticmglorilt;e,feu ad vitam a;tcrnam:fedreuiui' fcunt cr viuificantur,quàtum ad remißionem poffiiC : debent in fortem computari, quia principalis efjiólus pxnitcntia: eft fatisfaccre pro peccato, cf euitare pcenam infiiâam pro peccato:cr capitur ibi fors metapboricé, pro capitali pæna.

Sortilegus dicitur,qui per fortes fttura prtenii ciat,z}' qui per fortem aliquid eligit.

Sperüre,eft exiftimare,credere confidere.z^ fperare de aliquo fit dupliciter,aut ficitt de ad iutore, aut ficut defaluatore. Primaftgt;es pO' teft eljè in homine:vnde de beata virgine cani' tur,Vita,dulcedo,eyftgt;es noftra. Secunda Jfes non poteft eftè in komine:vnde malediâtis eft, qui ftgt;em ponit in homine.

Spes eü habitus infiafus vel acquifitus ad aéîunt Jferâdi inclinas. Vefjfes eft certa expeitatio

-ocr page 210-

DE LITERA S.

jùtur£ beatitudinis veniens ex Dei greitid çy præcedentibui meritis : eft autem j^es fèrmat4 •virtM,non tantum grütuita.

Spirarc,pro inljgt;irare,triintati tantu conuenit. Spirans vno modo accipitur,vt non fup^onat, nifî pro perfbna:ßc non e^ c oc edenda ilia, Pa^ ter (2rfunt vnuifj^irans, quia pater (y filius non funt vna perfona /ßirans. Si verà de •virtute fermonis fupponit,pro omni iUo quod ßiirat, ßueßt perfona ßrmaliter, ßue non ßt perfona ßrmaliter,cuiufmodi efl hoc conßitU' tum ex effentia eyßgt;iratione aéliua,circufcri' bendo tarn paternitatem, quam filiationem:ßc eflßmpliciter concedenda illa, Pater zyfiliui funt vnu^ ffirans.

Spiratio theologicèfumpta,accipiturtriplici-' ter. Vno modo aóliuè:flc conuenit patri ey lio. Secundo pafliuè,çyeflmotio conflitutiua Jfiritus fanéli,qui conflituitur cx diuina eßen' tia,ey ifla ßiiratione paßiua : ey efl correlati' uum ffirationls adiute. Tertio accipitur vt efl commune quoddam vniuocum ßirationiaili' Ute y paßiu£,vtcitin dicitur, Deufeftffiri' tui yc.

Spiritus fextupliciter accip{tur:pro acre,ven' to,corporibM beatorum,animabuf beatorutn, yirtute imaginatiua feu mente,y Deo.

Spiritui

-ocr page 211-

DE LITERA S.

Spiritui eß duplex,creatm er increatuf.

Spiritui increutui,eß Dein ipfe,er accipitur e[ fentialiter,er conuenit tribui perfonii notioquot; naliter, patri erfiUo erßgt;iritui fanäo perfo' naliter.

Spiritui creatui,eil credturater eß duplex, cor poreui,er incorporeui.

Spiritui corporeui eß duplextnum ßgt;iritui tjui' dam dicitur à ßgt;iritualitate,vt dißinguitur co tracorpulentiain:altero modo dicitur ßgt;iritui d ß}irando,id eß,flando,vt ignis,grando,ß!i-' ritui procellarum erc.

Spiritui incorporeui vno modo dicitur à ßgt;iri' tualitate, er ßc pro ßibßantia ß)irituali capi' tur:er eß duplex:lt;]uidam facit jfecië complc' tarn,er dicitur completiu, vt/firitui angelic' cuitciuidam non facit ßgt;eciem completam, er dicitur incompletui,vt anima.

I Spiritui Vitalis, eß quoddam corpuf fubtile nC' ceßario dißonens ad vitam-

Spiritui naturales funt quædàcorpora fubtilia, dißonentia ad corporis coplexiones lt;equales.

Spiritui animales,funt corpora fubtilia diß’one tia corpui, vtanimetur àßrma, id eß, anima rationali.

Spiritui famHid eß tertia perfona in diuinis à pdtre erfilio procèdent, non magis charitas,

N S

-ocr page 212-

DE LITERA S.

itmor, -vel diledio pdtris er fiHj, qui)» piter ßtchanttK,dmor vel dileilio filij crj}gt;irituf fanäi.

Spirituale dicitur fripliciter : eßentialiter ^vt gratia er virMes:cattfaliter,vt facramentdf qu£ caitfant gratiam fuo modo : er efjîâittè vdadualiter, vtprædicare, corrigere,viß^ tare, or are ere.

Sponfalitia largitos, dicitur donatio propter nuptiat.

Status pertinet propriè ad libertatem vel fer^ uitutem in tcporalibu^ velßnritttalibui, quia fignificat immobilitatem er obligationèper^ fonte hominis.

Status hominis eßtriplexmaturie perfidifimte, tjui eft in beatitudine,lt;jui eftftatus omnium bo norum congregatione perfidie. Secundus eft natur £ integr£,nbdum à perftdione fu£ cou' ditionis la{f£,ciui dicitur ftatus innocëti£:hic fiiitftatus hominis in paradifo.Tertius eft na^ turælapfe ftue corrupt£ per peccatum primi hominis.

Status eftadhuc triplex : incipientium, qui ani' mails-.proficientium, qui rationalis eft : perft' dorum,qui ftiiritualis iudicatur.

Stimulus, per translationem omne id dicitur,i ^uo vexdmur : hinc ftimulus carnis er vitio'-ruitt

-ocr page 213-

DE LITERA S.

rum dicitur.

Subieftum cÆ tripïex:logicunt,pegt;-fe notum. Subieiîu mutationif, tjuod efi fubieilu phyft' cum,vt cùm dicitur, materia eft fubieólum ge' nerationis cr corruptionis,vel motut localis: vel cùm dicitur,fubftantia eft fttbiedum acci' dentis. Tertium eft fubieilum conftderationis, ficut ftibiedum fcientiie, circa quod yerfatur fcientiie vel artis confideratio.

SubieSum infuper primum,id eft,adlt;ec]uatu ali' cuius ftientiie, eft ülud circa quod verfatur to ta fcientia vel conftderatio, 0“ quod continet omnes veritates totius habitus-

Subftantia eftres habens quidditatem cui debc' tur eftè per fe,c^ non in alio,f :iïicet ftibieilo. V el, fubflantia eft qUie perÇe üat ntdlis admi' niculis fitita, vel qu£ accidêti aut qualitati fub ftatatq; fubftftit, cr quaft iÜifubiaceat ,/ïue quia illatn contineat.

Subüantia producent, eft triplex:qu£dam prO' dacit per tempusmagnum,vt homo hominem: quidam producit per tempus imperceptibile, vtfoll}gt;lendorem:quiedam producit in inftan' ti,vt Deus.

Subftantia etiam accipitur theologicè pro eftên' tia,pro hypoilaftfVel pro perfona.

Aliquid did fecundumfubftantiam poteft dupli

-ocr page 214-

DE LITERA S.

citer: vno modo dia'tur (ecundum fubftäntiätn in diuinK,quod indicat [ubilantiâ tanguam. nd turam communem tribut : guomodo dicuntur fecundum fubßnntinn, gii£ in diuinis primo cr pr^cifc ßgnificdnt fubßdhtiäm,non fbtùm identicè,vt funt natura diuina^effentia diuina. Secundo modo communiter aliguid dicitur fc' cundumfubftàtiamyguodindicatfubflantiantt yt fuppoßtum non tarnen reßribile ad aliud: fie capitur cùm omnia nomina de Deo prædi' cabtlia ad bimembrem reduciitur diuifionem, ita guod guodlibet dicitur vel fecundum fubquot; flantiam,vel relatiuc.

Subfiftcre in natura humana fibi comunicata, eftfußentareeam,z:r terminareeiut dependen tiam Çuppofitalë. Reßrt ergo dicere,Verbum ßubfißitfimpliciter in natura humana,^ Ver bum fubßflit primo in natura humana:patet, guia primum verum,fecundum falfum.

Subtile nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à vir tute penetrandi.

Subtilitas efl duplex, ßiritualis cy corporalis. Subtilitas ßiritualis dicitur eße gutedam ingC' nioßtax exißens in inteüeilu,dißgt;onens ipßm ad acute perfide aliguid cognofiendum. Qjtiedam corporalis, ha;c duplex eß,rari' tatis virtutis.

Subtilitas raritatis eß gutcdam gualitas exißens fubiediue

-ocr page 215-

DE LITERA Sr

[ubieiliuè in corpore r4ro,ipfum dijj^oncns d3 faciliter pariendum, vel ad hoc quad faciliter penetretur,vt caro, et ctetera corpora niollia, qua dicutur rara,quia mollia,Gr defacilifunt penetrabilia,

Subtilitas yirtutis vel ailiuitatis,€ft quceda qui' lität exiflens in corpore,di/fonës ipfuinadfa' ciliter agendum, feu faciliter penetradum:hoc modo corpora gloriofa habebunt dotem penc' trabilitatn,e:r po/Junt penetrare omne corpus nongloriofum.

Suffragium fecudunt theologos eß,quo animO' bus in purgatorio fubuenitur, quod ex opC' re opérante meretur mortuus liberationem ex purgatorio,er fatisfacit pro peccatis eorum,

Siipeibia dupliciter accipitur:vno modogenc' raliter,fecundum quod inuenitur in omni pec cato,er ßc eß contemptus obedienthe. Secudo modo acipitur fuperbia, vt eß ßgt;eciale vitiuin diflinüum ab auaritia er alijs capitalibus vi' tijs, er ßc deferibitur : Superbia eß amor\vel appetitus inordinatus proprilt;e exceOentite, id eß, propriemagnitudinis habitée velhabcdlt;e, feu concupitie.Vel,fuperbia,eilperuerße ceh ßtudinis appetitus.

Superiores, funt prteßäi Vel prelati, qui alios moderantur erg»bernant,

-ocr page 216-

DE LITERA S.

Super crogationis vocem, gu^crc fupri in VO'‘ ce,Opuf fupererogationis.

Superftinojfft vitium religioni oppoßtumfi' cudnm excefjùin. Vel, fuperflitio e/i vanarc' ligio cultuin diuinii exhibens,yel cui non dC' bet,yd eo modo quo non debet.

Siippofinim eß nomen ßecundte intentionK,ß' gnificuns habitudinem particularis ad natU' ram commune, in quätum in ea ßubßflit. Vel, fuppoßtum eß ens completum ,non conßitU' ens aliquod ens ynum,nec natum inhærere at' teri,nec ab alio fußetatum. ^t ens completunt dicitur ens,quod non eß natum eße pars com' ponens alterius. Vna natura humana in Chri' ßoeßens completum,quianoneß pars com' ponensperfonam Chrißi:nonenimeßperfo' na verbi compofita ex natura aßumpta, licet tarn fußentet per primum,fcilicet ens compte' tum,ßue adualiter componat,ßue non : quia nihil quod poteß eße pars,eß ens completum, fed tarnen ens partiale. Id quod dicitur/uppo'’ ßtumgeneraliter in fubßantia, hoc perfonant ßgnificat /ßecialiter in intetteiluali natura.

Suppofitum,perfona, çrindiuiduum dißerut: quia fuppoßtum in plus fe habet, quam perfo' na: quiaomne indiuiduudegenerefubßanti/e ß*ppoßtum,vnde perfona esl fuppoßtum, fed

-ocr page 217-

DE LITERA R.

fid non econtrtt:cromne fuppoßtum eflindi^-uiduum,fed non ecoittra,quia indiuidua acci--dtntium non funt fuppoßta, timen beneßint indiuidui. Suppo/jtü itaq; eß ßiperiiK dd per' fondm:vnde quod eß indiuiduum in omni nd' turd, hoc eflfuppoßtum in ndturd perß: fub' ßßente fubßdntiali, perfond in naturd in» teüeiludli. Indiuiduum vcro tßres ßnguldriSt ßuetotdliSißueper ße fubßflens,ßue dlteri innitens.

Suppoßtdre totdlitcr,dupliciter dccipitur. Vno modo,quid prtccifeßtppoßtdt:ßc iUud no ßup pofitdt priecife,quo circunfiripto nihilominuf ndturd fuppoßtdtur.Alio modo,vteß idcßtp poßtdre totaliter erßtfßcienterßcßlitiffuffi cienterßippoßtdt, er tarnen circunßripto fi' lio,pater poteß fuppoßtare naturam.

Suppoßtio,eflacceptio termini in propoßtionc pro fuo ßgnificato vltimato de hdc agunt did' leßiei.

Suppoßtio in terminit diuinii eß duplex:quie^ dam eßßtppoßtio mediatd,alid immedidta:vn de nie terminât fupponit mediate pro patre in diuinis, qui fupponitpro patre in diuinis, er tarnen non conuertitur cum iflo termino pa^ ter, couerßone regulata,per hoc ßgnu,omnis res qua: efi:etßc terminus pater,fupponit pro

-ocr page 218-

DE LITERA g.

tßentia non immcdiAtc:cr ßmiliter ifle termi' nns,eßctid,pro pitre,quia licet pater ßt efjèn tia,etr econtra,non tarnen fec}Mtur,c]ult;ecunq-res qu£ eß pater, e^l eßentia:ergo quiecunque res e/i eßentia,eß pater orc.

Suf'pcnfio pro poena canonica, efl prohibitio ab aliauo alias coueniente,e^hoc ad tempus.

Sulßenßo (fUsedam efl ab oßicio, guicdâà bene' ficio,quiedam ab ingreßu eccleflæ çy'c.

Sufpcnfus dicitur quandoq^ ad feipfltm,vt qui' libet in mortali conflitutus. quandoque quo ad, fle,ey quo ad alios,vt qui pro mortalißußendi turiudicio eccleflic.quandoq- quo adalios,eT no quo ad fe,yt cùm efl ciuitas interdira propter deliéla ciuium,yel ßecularis poteflatis.

Sufpicio quicdàefl temeraria, quie ex irratio-' nabilicaufa conßurgit,cuiußnodiefl confina ex aliquo rumore. Çluxdâ efl probabilis,qu£. ex ßgnis probabilibus,id efl,verißmilibus ori tur:propter banc non debet alicuißabtrahi eu-chariftia.Quedam violenta e{i,qu£exßgnis propé certis cr infaUibilibus oritur, vtß quit videt interßilum, e^r alium fl)cium fecum flan tem,ey gladiutn cruentum deßea vagina edu-Hum,rccondere in vaginam.

Siiftentare naturam, potefl accipi eflviliuè vel tcrminatiuè,flueflr)naliter. Primo modo tota trinitM

-ocr page 219-

DE LITERA T.

trinitM fußen tat naturam humanÙ in Chriüof id eil, facit earn fuftentificam. Secundo modo folum verbu fujlentat vnionem natura cred' tlt;£ adipfutn.

D E LITERA T.

ABERNACVLVM,feW* duplex : vnunt

gnisci; extrudum'.alterumßiiri' tuale,(juod efl cor humanu ad Deit couerfum^ Tilentum,fecundum theologos, eit donum gra tii datum,velgratum fadem.

Temphim,eß propriè locuiin calo notatut ab augure. alias habet cy fua ßgnificata per fenota.

Tempus, eß numerui motus fecüdum prius zy poilerius.

Tempus dupliciter dißinguiturtpoteß enim ac' dpi vno modo generaliter pro menfura dura' tionis creat£ feufinitce, ey ita includit ituiter' nitatem : altero modo poteß acdpi ßridc pro menfura durationis motus vel rei pcrmanen' tisgenerabilis çj- corruptibilis, ey“ßc non eß menfura rerum perpetuarum, vt angelorum.

Tempus opportunum, eß tempus cogruum vel conueniens.

-ocr page 220-

DE LITERA T.

E//ê cum tcpore,eß coexiftere tempori. Dewt tfl cum tempore: Dem enim eR moäo, er tempui eft modo, ergo Dem eft cum tanpore.Eftè in tempore,eft menfturdri tempore, ftcut generd' bilid. er corruptibilid.Dem non eft in tempO' re,(iuid menfurdtur teternitdte. Eftè ex tempos re, eft eftidenouotvelipfttm incipere efje-.oni ne dutem itlud quod incipit,eft efje ex tëpore.

Temporale eft,quod mutdtur tdmfubRdntidli ter,qudm dccidentdliter.ideft, quoddliquUdo deftnit eftè ftmpliciter,et mdnës dcquirit quod nondii hdbet,vel perdit quod hdbet. Vel,tern' pordle dicitur,quod dd tëpm durdt, er diftirt abæterno eTteuo.

Tenebrarum triplices funtmodi,culp(e,pcenie feu miferi,e,er deftëlibilitdtis ndturiC.

Tendentia eftduplex:qu£ddm eft tendentid pie nd,eriftd eil dgrdtid operdntevel cooperate, er hiccfdcit virtutem efte ßrmdtdm. quæddtn dutemeft tendentid exiliserftmiplend,ftcut dicitur de pigro,qui vult er non vult : er iftd quidem tendentid poteft ddre dliqudm reëlitU' dinem er vigor em ip ft voluntdti,er fortitur nomen virtutisgenerdliter dcceptte, non vir^ tutisgrdtuitd;:er ideo tenet rdtionem virtutis inßrmis,non rdtionë virtutis finndtte. Quod dutê dicitur,quod tendentid in Deum fdcit ere dulitdtem

-ocr page 221-

DE LITERA T.

dulitatë effè ßrmatä,hoc intelligitur de tendé' tia c}ult;e efl d yolutdte plenaria:htecautënon potefl effe nec in/}gt;e,nec infide,ßne gratia.

Tentarc, eft probare aliquid, vel experimentii fumere de aliquo^vt aliquid feiatur.

’r€nt2tio,eft quidë motiK vel ailui natut incli' nare ad aliquod illicitu, procedens à tëtatore^ vt fumat experimentunt de bonitate vel mali' tiatentati.

Tentatio eil triplex,vna à Deo, (tfü à diabolo * tertia à carne : prima eft appetenda ,fecunda (iliquibux appetenda, aliquibm non : tertia fii' gienda.

Tentatio qucedam eft exterior, quie eft, quando gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis extrinftcus malum viftbiliter ftiggeritur

verbo vel ftgnoaliquo, vt tentatuf ad conften' ftum peccati declinet. C^uieda eftinterior, qu£ eft, quando inuiftbiliter nobis natumintrinfte-gt; ftuggeritur.

Tentatur quilibet, quando in anima aut corpore in deleHatione alicuius vitij titiÜatur.

Jnducitur in tentationem,ft ftute coeperit deleHa tioni conftentire.

Tentio accipi poteft quadrupliciter. Vno mogt; do propric,vt memoria tenet obiedu -.er hoc s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vel per firmam impre(ftam,fi eil ibi obiedunt

in ftgt;ecie:vel per habitum imprefftum, vel ftal'

O »

-ocr page 222-

DE LITERA T.

tem per ittäpfum vel exiflentùmfaltem codent modo tenet, quo obieilum concurrit ad rutio' nem purentu. Secundo modo potefl inteÜigen tia did tenere obiedum in aduali conßderatio ne : crndhoc poteß pertinere quôd voluntiif dicitur teuere lt;tciem intelligêtiie conuerfam di memorià-Tertio modotentio pertinetad vo-luntatem, vt ed concupißibilis, nbsp;nbsp;dicitur fuc

cedercljpei,eo modo quo perßgt;em voluntM deßderatßbi locum habendum, (y per tentio' ' nem amat iSud bonum habitum : çx ilia tentio eß amor concupißetite boni prtefentis. Qjtar to modo tentio dicitur effe quidam adiit aße^ cutionis, velpaßio confequêsßgt;em paßione, er iUo modo non eß in iraßdbiliinullo illorunt ntodorum eß tentio de eßentia beatitudinii, Primo modo prtecedit beatitudinem, imô om' nem adum fecundum. Secundo modoeß adus pertinens ad intelledum cr prtemium beatitit dinii,quæ eß in voluntate, vel adui volunta' tbs reßieduadiu priemij. Tertio eßamorboni commodi præfenti^, er illc amor non pertinet ad beatitudinc,ß:d amor boni,honedi,vel boni in ße. C^arto modo eß in irafeibili, er iHo modo magis appropinquatadfecuritatem qute fuccedit ßiei paßioni,non ßgt;ci virtuti.

Terminus,Vt eß primte impoßtionif}generaK'

ter

-ocr page 223-

DE LITERA T.

ter dicituriUud quod terminât,ßue quîetdt tendentià vel reßieilum aUcuius in aliquod'.zj“ ideo fecundum ßuerfos modos tendendi aliui Cr aliud eft de ratione termini. Alia itaque eft tendentià per produâionè:per earn enim pro' ducës tendit ad efte rei ßmpliciter. Alia eft per tranfmutationc, nam per earn tendit tranfmu-tans ada:quale eße. Alia eft per relatione, per earn etenim relatiuu tcdit vel refticit ad fiiuin correlatiuum.

Terminus vit^e prteßentis, dicitur inHans ßepd' rationis anim£ à corpore, quo deßijt moriens eße homo.

Terminatum aliquid poteü did duplicifer. Pri' mà,quia eft perft(lum,ßc debet perßdionem, CT excludit imperßdione ßc domus quâ' do fit, dicitur terminata. Altero modo aliquid dicitur terminatum, quia eft habens, vel quia habet finem durationis, ztrfic debet defit tone excludens durationë: cr fic dicitur vita homi' nis terminari in morte ^c.

Tcftatncntum Dei dicitur facrafcriptura VC' teris teftamenti,in quantum Deus promifitilli populo bona ftitura, crin quantu ilia promifi-fioeratconfirmandacT complenda per mor' tern teftatoris.

Theo\ogu,eft[ermo de Deo vet diuinis,

O J

-ocr page 224-

DE LITERA T.

'Theoïogid efl duplex, fcilicet vite cr putrite.

Theologia reflgt;icit ens primu vt creditunt cum fluK attributes, non excludendo inteUigen , tiamdemultis.

Theologia pdtrhe rejpicit ens primum vtfdcU' liter vifum cr obieîlaliter in feiplb,no in culo vel anigmute.

Theologid myflicd zy j^eculatiud diffvrut,(juiit f^eculatiud theologid efl in potentia effcäiud, cuius obieilum efl verum : myRica reponitur in potentia effèîliua, cui pro obieilo bonuin aflignamus.

rheologia mydlica praólica eft,qu£ conflflitin epere.

Theologid in fe efl tdlis cognitio,qudlem notunt eflfdcere obieilum theologicu in inteUeéîufibi proportiondto,flcut efl intelleilus diuinus-.vn de theologid in fle, efl de his qu£ foli intelleilui diuino [unt naturaliter notd, hoc efl, de Deo, qui flolus ell ndturdliternotus.

Tlieofebia efl honor jummus, quieflcultus db ' uinus.

Tefragrammaton, efl nomen flecund£ impofl' tionis,dpud iud£os ineffabile.

Timor fecudum philofophos,efl expedatio flt' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

turi mali.

Timorvno modo accipiturpropaflionedppeti tus

-ocr page 225-

t)E LITERA T.

hu fenßtiui vel intelleéliui,nt(turaliter felt;^uen te appreheßonem alicuiut difconuenientu, vt poßibiliter ßtturi. Secundo modo pro adu eli , cito consequente huiußnodi apprehenßone zj“ paßionem, qui in voluntute efl aihu nolendif fiigiendi,tiut repeÜendi, aut cauendi huiußno' di incoueniens. Tertio modo accipitur pro ha bitu ad huiufmodi aflut inclinante^ acquißto, aut à Deo immediate inßißo.

Timorpratui dicitur, in quantum beneßciatui timet ojßndere beneficum, à quo recipit bene ficium,ne ßbi videatur ingratut.

Timor fanâiu dicitur,in quantum eß bene ordi' natus reßieäu obieäi,Qr tails timor folùm efi reßellu Det.

Timor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;timet natur aliter

mortem, ßue horribile aliquid,ante délibéra-^ tionemrationis-.quitimor noneß vitioßu.

Timor mundanuf, eß timor alicuiuf dißonueni' entis tëporalis, propter cuius fiigam deferitur Deus : hoc eß, eß aiius vel habitus, quo digit ' appetitus deferere Deum per tranfgreßionem ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pracepti, ne deferat bonum temporale, feu ne

incidat periculum amißionis vit£ aut deledU' tionis corporalis,aut rerum mundanarum.

Timor feruilis dupliciter accipitur. Vno modo, Vt includit deßrmitatem feruilitatis peccatif

O 4

-ocr page 226-

DE LITERA T.

er pc eß habitus vel aélus declinandi matu ctd pte, propter euafionc poena; ß(turi£,cu ailuU' lipromptitudine, non declinando maluin, p pxna; non feijuerentur .vt cum quis timet poe nas, extimendo dokt,quad tales pœnæin' fliguntur pro culpa, ex ailu valet peccare, p non eßent ilia: pxnlt;e. Secundo modo accipitur feruilis,vt non includat huiupnodi defirmita' temßcilicet voluntatem peccandi,p poena non fequeretur,ex pc eß habitusvel aéîus declinâ' di peccatu propter pcenam peccato debitä:ut pquis apprehendit per pdem panas ceternof débitas mortali peccato,ex idea elicit propO' ptum non peccadi, timens poenas ibipüendOf non habendo propoptum conditionale peccan di,p non fequerentur poente.

Timor initialis, eil quap médius inter feruilent ex caßumßeu filialem : médius per participa' tionem extremoru:iße enim timor nee ex toto eß feruilis, nec ex toto caüus ,fed eß tanquant médius, aliquid deßeruili, ex aliquid de caßo timoré habet: facit enim partim feruire timoré pxnlt;e, partim amore iußiti^e, per quem time' miK dànari,ex timemus offcndere-.vnde timor initiales ßc deferibitur, Eüailus vel habitus feruiendi Deo, propter cauere Dei openfam, çr pntitl panam diuina legis tranfgreßoribus débitant

-ocr page 227-

DE LITERA T.

dcbîtam : vt dum (juif apprehendit indignitd-ttmdiuinteoffinf£,eiu^ô; malitiam, crhorret eam,ßmpliciter çy parnam offvnßoribtu prlt;e' pdrdtâ,cr elicit nolle offvndere Deüpropter (Mere vtrüq;,fcilicet Det offvnfam etpœna. Timor amicaln^vel caßut,velfilialis,idc efl. di' citur (imicalis,quilt;t caufatur ex amore Dei,dui eft amicitid.^ilialii dicitur,quia reßgt;eäu o/jèn fe Dei, qui eü pater noßer. Et dicitur cafluty quia Deui metaphoricé /ponfus animarum no ßrarum eß. Hic timor eß habitua vel aéluf cd' uendi Dei oßvnfam,^^ reuerendi Deum pro' pter oßvnߣ malitià, et diuinæ dignitatis amo rem:vt cùm quis apprehëdit fummam Dei di' gnitatem quam diligit, fummam malitiant offènfe huius dignitatis, quam horret,vt coU' trarium diïedio.

Timor mercenaries eß,qui fit timoré amißionis dternit mercedis fiue beatitudinis.

Tonfura noneflordo,/èd diffiofitio adordinis fufceptionem.vcrùm conceditur tonfuram ejfe aliquidfacramentale.

Totiim integrale, eß compoptum ex partibus ipfum confiituëtibus:pcut compofitu fubßan tiale, quod componitur ex materia cr forma, Totum vniuerfale, eß conceptus communis, vt conceptus generis.

-ocr page 228-

DE LITERA T.

Töfww potentiale, eil guoJ in fe continet perß äionem aliquorum eminenter.

Totum integrale capitur dupliciter.Proprie,eß iUud quod coponitur ex partibia quantitatem habentibiis:iüo modo Chrifttn non dicitur toquot; tunt integrale,quia licet ChriHm habeat duM naturoi, non tarnen funt eius pars, eo quod Deus non poteß eße pars, am hoc importet imperßäione:ergo Chriflus non dicitur com' poßtum. Totum in tegrale improprie captum, efl quod compleilitur plurima entia,non tarne per compoßtionemßed per ordinem vel vnio' nem:illo modo ChriHus dicitur totu integrale.

Totum integrale adbuc eil duplex, homogeniu, er heterogenium.

Totum integrale homogenium,eß iHud quod eß eiufdem rationis in toto er partibus fuis,cuius fcilicet qutelibet pars recipit prtedicationem totius in reHo,vt quMet pars vini eil vinu.

Totum integrale heterogeniu, eß iÜud quod non efl eiufdem rationis in qualibet parte er toto: nam caput non efl homo ,ßmiliterercornon efl homo.

Traducerc ßgnißcata loco ad locum ducere: aliquando efl ad vlteriora ducere, quandoque transflrre, aliquando deridere er infamia aßi cere, er in exempluproponere:aliquando nU' trire.

-ocr page 229-

DE LITERA T. trire,fùuere,fufîinere crc.

Traduétio propric dicitur in generdtione äni tndtorum,qute eft per decifionê feminn : vnde nS poteß did guàd traducitur ab aliguo iUudt guod lt;tb eo origine non habet, nec deeißonem redpit vel diuißone : fîcut patet de anima ra' tionali,lt;]ult;e non potefl tradud ex ali^uo, ctwt creaturexnihilo,

Tradux yel tradudio^eß produdio alicuiiM dnî mati ab aliguo animato per deeißonem vel di' uißonem alicuiia corporis,vel partis corpO' ris à producëte : vnde cathoUcè tenendum eß, ^uod anim^ rationales non funt extraduca' riie,fed immediate creantur. Trahunturad Deum quidamßuauiter, per leues inßgt;iratio' nesiquidam violèter,per tribulationes cjquot; vc' xationes.

Transformari, eß in aliud m utari atque verti. vnde in eucharißilt;e ßterameto ßt transßrmd' tio panis, in eßßintia ßid remdnentibus aedden tibus : e:s‘ mens in Deum trdnsßrmdtur, dum remdnet quidem ejßentid mentis, ßd aedden' tid noudßiccedunt, nonfdntdflica, non mdtc' rialid,ßeddeißrmia,diuina charitdteradiate.

Tranfliibftantiatio, eß immedidta ßicceßio fubüdntia dd dliquod poßtiuum, deßnens eße fecundum fe,Qr quodlibet fui,fub ijfdem acei'

-ocr page 230-

DE LITERA T. dentihui^vel loco eim quod depnit efjè. Trunsfubßätiatio accipitur dupliciter:vno mo do comuniter, et fie definite, efimodo.^ alio modo ilri{liut,tunc definitioni additur,primo er principaliter intentie à conuertente, vt fic dicatur:Tr((nsfiibßdntidtio eflimmedidtd fiuc^ cefiio fubüdntiie primo er principdliter in' tent£ à couertente,dd dliquid pofitiuum ere. Tremor, eÆ effviîuf timoris propter debilitdtê virtutis,ex defiilu cdloris.

Triclinium cordis efl, in quo habitat animus et dnima,yir er yxor fiia,vigor perceptiuuf,vi gor cognitiuus,er vis adiua.

Trinitatis nomen,eii name colleâiuH,fiupponcs immediate pro tribus perfonis fimul, er pro nuUo earum fieorfium.

Trinitatis nomen fignifieatvnitatem effentie in re£lo,et numerum perfonarum in obliqua,quo ad etymologidm, fed quo adfignificationem efl è conuerfo.

Trimus jfecialiter ad hoc inuentu efl,vt fignifi eet pluralitdte in fuppofitis,cuvnitdte ßrmit.

Tnftitia duplex efl,fecundum Deum,er fecuu' dumfeculum.que fecudum Deum triflitia efl, poenitentiam in falutemflabilem operatur-.tri Hitia fecundumfeculum,mortem operatur.

Triflitia pra;ter rationis imperium efl, que efl

contra

-ocr page 231-

DE LITERA V.

contre rdtionis iudiciü reilum:çy'efitriflUiti praeter rations imperium, quie confurgit ex ^uddttm neceßitatecrfurreptione,ßcutmotuf primÛGT hæc (juidem communis eft fapiëtibus e3’inftpientibits,bonis zxmdîis.

Turpiloquiu, eft filid luxuriæ, tjuid luxurioft, quorum eft cor turpibus deleildtionibus ple^ num cr cocupifcentijSfde fdcilidd turpia ver bd prorumpunt,

DE LITERA V.

A N V M, /îue Vaniras cdpi' 3 tur quddrupliciter. Vno modo dicitur Vdnum vdnitdte corruptionis, guod eft corrupti bile: çrftcemnis credtura eftvdnd. Alideil Vdnitds vdridtionis,qud dliquid poteftmutari de vno accidente in aliud decides. Alia efi vd' nitds vitiofttdtis,qud aliquid dicitur vitiofunt cr culpabile: ei' ftc peccator dicitur vanusgt; Alia dicitur otiofttatis,qud homo iocoféviuit. Vana gloria vno modo dicitur dppetitus digni tdtis nbsp;nbsp;excelletiie,^^ ftc eft eadem cum ftuper^

bid. Alio modo dicitur appetitus ldudis,ç:r ftc e{l filia fuperbiie.

Veile, eft in fe volitionë habere: nbsp;nbsp;dccipitur in

nobisdupliciter,Ynomodo vtnomindtaâum

-ocr page 232-

DE LITERA V, potentie affvâiu£, vt eü gult;edlt;im potentia n4 turalK. Alio modo,vt nominat aélu liberi ar^ bitrij.Primo modo yeUealiquidfidem eü quoi affici circa lüud'.alio modo veüefidem eü quoi eligere.

quot;Veile abfolutum e^, quando aliquis fîmpliciter obieâuoüenfum non vultaélupofitiuo,fine quacunqi conditione : vt dum quis vult mori, nolle abfolutum à contrario defcribitur.

Veüe conditionatum eft, dum quii vult aliquii propter certam conditionem exiftëtem. noUe conditionale à contrario defcribitur,dum quis vult aliquid propter certà conditionëexiflen' tefn,quod tamë quatum in fe efl, nollet fublata conditione tali: vt,fi mercator in periculo ma' riiexiftens,proiicitmerces,vteuadatpericu' lum,refi)eëlu proieiîionis mcrcium habet noUe conditionatum.

VeUe aliquid efl dupUciter:vel exiliter nbsp;nbsp;femi'

plenc, ficut dicitur, piger vult non vult: vel plenè cr fufficiëterfficut dicit A pofloluf, DcMi operatur in nobis veile er perficere. Pri mo modo potefleffein peccatore,fecudo nott potefleffe fine gratia prteueniente.

quot;VeUe deliberatiuü dupliciter accipi potefl: vno modo pro veUe libéré,pofl liberam nbsp;nbsp;certam

rei cognitionemfeu cogitationë: altero moda

pro

-ocr page 233-

DE LITERA V.

pro veile, pofiinteUeiÎM reconciliatione. St' (undum hune modum communiui accipitur i phüofophii.

Venatio oppreßiua eü, qua opprimuntur pdH' peres.

Verbum quintupliciter accipitur. Largißime, proaóluintelligendigratuito,ßue produâo, ßue complexo,ßue incomplexo. Secundo acci pitur pro quolibet ailu complexe mentali üt' dicatiuo, qua alicui aßintitur vel dijjintitur, fiuevero,fiuefalfo.Tertio,proaäuindicati' uo vero, notogigni ex habitußientifico, vel faltem habitu vero. Quarto, pro notitia vera cumamoreprolata.Quinto,pro coceptumen ti5,ßueßtfubieäiuc in anima,ßue tantum ob' ieäiue,ßue ßt ailu^ inteÜigendL,ßue non.

Verbum immanens, efi aliquid in intelledu prO' elui!lum,expreßiuu eim quod aüualiter dicens ntßiticr quia eß expreßiuum,ideo ßmile ex. preffö reprlt;efentatiue:expreßio enim GT mani ßßatioßt ratione ßmilitudinis.

Verbum mètale quatuor requißta habetiprimu, quod ßt aliquid in inteUeäu ; fecundum, quod ßt aliquid in mentegenitum,vtßt proles qu.e' dam:tertium,quödßtßmilitudo rei er imago eius:quartum,quod ßt expreßiuum ßue mani' ßflatiuum rei, cuius efi verbum.

-ocr page 234-

DE LITERA V.

Verbum vocale, eft aliguiä in voce, ftubordind' tum verbo mentali,guod non ftgniftcat verbit mentale, (ed ftgnificat rem iÜam ad placitum, guam Verbum mëtale,cuifubordinatur,ftgni' ficat natur aliter,

Verbum tranfttorium ZT prolatum, eft creatura à Deo produila,}^iritus dei maniftftatiua : zT fic capiendo verbum eü eftèntiale, guantu ad terminum à guo producitur, guia tegualiter gualibetperfona producitur,ZT tegualiter ojn nes maniftftat,

Verbit imperatiui modi multipliciter accipiturt aliguando prteceptorie, aliguado confultorie, aliguando inftnuatoriè,aliguando permiftiuè,

Verbum otiofum, eft illud guod no ordinatur in finem,zr guod caret omni vtilitate,cùm tarne aliguam deberet habere.

Verbum diuinum, eft perfona feu notitiagenitd de fcientia dicentii,gult;e eft Dei nbsp;nbsp;omniit créa

turarum,tanguam obieélorum cognitorum.

Vcriras eft adtcguatio rei ad intelleilu : z^ heec definitio philofbphica eft.

Veritas dicitur dupUciter: vno modo ftcundum guod confiftit in guadam adteguatione rei ad intelleilum, cuiufmodi eft veritas intelleéluf. Alio modo pro voluntate maniftftandi fe exte rim in ftgnis cz operibuf, fecundit reäum iu' dicium

-ocr page 235-

DE LITERA V. ^iciuinrationù.

VeritM reidupUciter accîpitur : vno modo vè reßrtur tfdexißeiitiitm rei,fecundo modo ad tfficaàam.

VmtM exiflentilt;e eß, cùmret habet ^uîcquU ad ciui eßintiam pertinet-

Veritas efficacia eß, cùm res habet eßiäu ßtuni ad quem ordinata eß : quomodo homo carens rationis vßt, aut non viuens fecundum ratio-nem,dicitur non eße verus homo,fed beßia. Veritas theologica,eß Veritas necejjaria viatori ad lt;eternam falutem habendam : hoc eß, theo^^ logica Veritas, eß Veritas cuius notitia adhlt;e-ßua neceßaria eßad falutem explicité vel int' plicitè habenti vfum rationis cir etiam appre' hendëti:vt omnes veritates in canone Btblia^^ funt veritates theologicie,^^ fufficit ad falutê eas credere implicitè.

Veritas cathülica,eß Veritas reuelata à Deoi/t fe,vel in fuo antecedète,pertinês ad religion?t Veritas eß triplex,doéirinlt;e,vitæ,z^ veritas itt fiiti£, Prima docet nos cognofcere vfr«)« e:^ falfumtßcunda bonum difcernit à malo: tertia nos docet facere vnicuiq^ iußitiä,cuilibet red' dendo quod fuum eß.

Verum determinate eiî,quod eß verü,ßc,quoi non eßfalfum,

E

-ocr page 236-

,ö'e ' LITER A 5*.

Vcmtf contingenter ejl^qnodpotefl effi falfuni't, (ynunqu.igt;n ^ifjc verum.

Viritxi Delergj nos,conßjUt in feruando prO' ö“ no(i f.illcndo in reuelntis in lege.

\e’ mis primo modo dicitur veritM mijja :ßc films Dei dicitur vermis, Pßal. ii.Secundo ma dodicitur animd.tertiomododiciturvermis àrodendo, quixrodit o' remordet-.fic vermis ßgt;iritunlis,fcilic€tfynterefis, efl continuusre' fnorfus confciètiie, qui oritur ex putrefiiiîione peccciti, Oquot; concurßu duorum mouentium,vo ’ luntutis ndturdlisyovoluntdtis liberæ,fibi in iiicein obuidntiu, cr fibi inuicem refiftentium..

Veftigin vno mo do accipitur pro dereliéloex dliqud cdufithoc modo ^mus vel admiftio dc' reltild fx rgne dicitur veftigium. Secundo mo' do pro imprefiiane alicuius in dliquod fibi cd' den5,remdnens infiui dbfintid ducensthoc mO' do in cerd relinquitur veüigium figiUi. Tertio • modo pro imprefiione pdrtis dlicuius totius in dliquod fibi cddens, remdnens in dbfientid eins 'quot; rememordtiuum eins oc.

Veliigium dd Deum, efl fimilitudo Dei imper ■ fl i, repertd in credturd iidtd ducere in cogni' fionemrecorddtiumn dppropridtorum veldli ‘ciiitis proprif, fed non propridrum trium per' fiotidruin.Etomne duccnsin notitiam J:gt;ei,vel

-ocr page 237-

DÈ‘“LiT'E R A^quot; VL * imago,vel efiveßigium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Veßigium rtei tripliciter accipitur : aliguaniö pro prouidentia Dei occulta : fecundo modo pro opere Chrißi reliilo in mundo, vel pro txcplis vitlt;e eiui fanólie:tertio,pro radio cred' tura!,cjui nos ducit in cognitionem creatoris.

Vid.incoelum ,eß via mandatorum Deißuxta illud, Si vis vitam ingredi.

Viatöi- dicitur qui tendit ad beatitudinem : com-“ prehenfor, qui beatitudinem iam obtinet.Vel^ viator,feu creatura viatrix, eß rationalis na' tura,qua: neceß beata,nec damnata,

VidereDeuintripliciter dicitur,Vißone corpa rali,imaginaria, intelleéluali.

Vindicare, nihil eß aliud, quam vette p unirez Vel vette pxnam infligere alicui pro peccatoz ■ Vt,'Deiis vindicat peccata, quia inßrt pœnant propeccatis.

Vinum aliud eß naturale, aliud /^irituale : hoc eß quintuplex. Bonum er deleÜabile, vt eßvinumgratiie ßgt;iritus fandi.Vinu feientiæ, ■vt Canticorit s .vinum bibi ^c. Vinum Cum' ntum, eßvinuieterna:glori£, qua: eßipßemet Deits. Vinum vanum er deteßabile, ut eß vi' numdeleâationishumanæerluxurite. Quin tum eß durum, er execrabile, er cß pccna tteriia.

-ocr page 238-

r» E , L 1 T E R A V.

Violentiim eß duplex,vnumßmpliciter,itte' rum mixtum.

Vdolentum ßmpliciter eïl, t^umdo ttlilt;iuis cogi' tur iibfolutè,vtputu contra omnë volutatem.

'Violentü mixtum efl illud,quod qtiamuis fecun-dum fe non placeathomini,tatnêin ipfum cott fentit,ne eueniat ei maiui malum.

Virginitas eßabftinentiaabomnicoitutamli' cito,quàm itlicito,!:;^ intégrité mentis çyquot; car nis : vel, efi habitus continentite perßilus zr decants.

Virms fecundum philoßophos Zy theologos in genere,eß bona inclinatio creature rationalis • ad operationes nature fu£ congruas laudabili ter exercendas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

Virtus accipitur primum communißime,ßecun' dum quad diuiditur in virtutem moralem,pO' liticam, zrgratuitam. Secudo communiter,vt diuiditur in politicam,lt;ju£ eß habitus a cquiß' tus:zrgratuitam, qu£ eß habitus inßißts. Ter tio ßriile,pro habitu inßtpi tantu,ßue ßt gra' tis datus,ßue gratum faciens. Qtiartc) flriäißi-me,pro habitu gratuito gratum faciente,dettr, minatiuè ad opcrabilia.

Virtus fecundum Arißotelem,eßmediocrit.iS-duorum vitiorum,a!terius fecudum exceßum» alterius fecundum defiëlum.

'Virtut

-ocr page 239-

DE LITERA V.

Xirtiu guieditm efi: inteÜeiïualis,qu£dam ntont' lis,qutedlt;im theologica.

Virttu inteüe{ludlii,eü virtiu feu habitm derc' liÜM dc cdufdtui db dillbut intelîeâiK dppre' hen/juii, vel ddbicßuis, inclindns inteUeilum ad obiedi cognitionem,dut dd veri inqiiißtio'-tient. Virtutes inteücäutdes ßint fdpientid,fei^ entid crc.

VirtiM mordUs in genere, eß hdbitui dcquißtM Iduddbilis, iuudns er eleudns dnintdnt adope' rdtiones ßtdi inteBeäudles vel efßäiudf elicit tax velimperdtdf Iduddbiliter exercendum.

quot;Virtui mordlis infiißt, eß qudlitM bona mentii^ qud rede viuitur, er quii nuÜus ntdle vtUur^ quam folm Dem in nobis operdtur.

Virtus theologicd,eß hdbitm d Deo folo inßißis eleudns liberum drbitrium, id eß,fdcultdtem rdtionis, dut bonitatis, dut vtriufq; dd Deunt immedidtè obieddliter e^r Iduddbiliter attin' gendu.AlidSßc deßribitur eßredd rdtio per' ducens dd vltimußnem. Etßcßint tres theolo gicie virtutes,fides,ßgt;es,er chdritdf.

Virtus verd dupliciter dicitur : vno modo quit rdrii cß virtutis opm,vel ndtd eß hdbere qudit tum efldefe,er veritm de eßentidvirtutis., Alio modo dicitur verd, qu£ perducit dd fine: er htec veritas non eß eßintialiter virtuti,[elt;i

P 3

-ocr page 240-

DE LITERA V.C

■tamen dudt virtutisßatumßne cotiiiUätione, ‘ VirtiK eß adhuc duplex,fanatiM,et operatiuu, Sanatiua appropriatur jßiritui fan£lo,operti': tiua appropridtur ßlio,

Virtuf naturdlis,vel mtur aliter inßta, eß bond inclinatio creaturæ rationalis, non accjuißta, fedinnataaioperationes natur £ ßuacogrux laudabiliterexercendum.'Vitiuin naturale opr ponitur.

V-irtut heroica conuenitcum beatitudine,cr eß virtuos excelles, ad quam communis hominum quot;vita non altingit:buic opponiturbeßialitas^

Vjrcs ad corpus ßolu pertinetyirtus ad animü. i Vifjbile,dicitur,quod videri poteß. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vira triplex cd,corporalis, carnalis, etquot; perß}quot; nalis.

Vitaßjiritualis,eüvita anima;,qua viuitper gratiam.

Vita Dei,eßfcientia Dei, qua nouit omneprox ducibile produilum:e:;r eß eljentia diuina. gt;

Vit3htium,ßint redditus empti ad vitam, Vitium opponiturvirtuti.

Vitium capitur dupliciter,autquia pr^ciputttn er magnum eß ingenere vuioßo, aut quia cd' puteß er principium aliorum. Vitium genc' r.alius eß peccato.

Viuiiicire,efiviuufacere.çraliqitiddiciturvf.

•i • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uificare

-ocr page 241-

DE . L.I TE R,A . V.

;Uißcdre (jtiadrupliciter : efßäiue, crßc foltft Dem VMificat:frirmalU(r,jlcgriitiaexpt llens peccdtum z^c.affvdiußc fides operans per di iedi:onc,viuificat:exercitij vfiu mandîta,qui', bus exercetur iufiitia,viuificant:Qr ratione fa cramcntalis gratia.

Vniftio jfiritus lanéii,efl fapientia diuinitus iii' /pirdta,docens devmmbiu.

'Vnüio extrema,eft extremum facramentü,quoil folum periculûfé infirmis,de quorum vita non ampliusfiieraiur,porrigitur.

Vnio,fignificat concordiant.

Vnio quadàeflcorporalis,qua;damJfiritualis..

quot;Vnio quadam efi amantis cum amato.

quot;Vnio experimentalis,e/î praguftatio quadagio ria,pignus zy arra filicitatis aternatcui coifi traria efi di/fierfio vel auerfio.

Vnio,qua firmaliter vnitur humana naturaver bo, efi qualitas abfoluta de prima/fiecie quali'. tatis, quia difigt;onit naturam humanam ad mc' lins, non autem ad meliorem operationein, fed adinaiorem dignitatem.

Vnio ad totam humanam naturam,quam verbâ afiumpfit,efi triplextquadam gratuita,quadd beata,quadam hypofiatica.

Vnio gratuita efi, qua verbum diuintim vnitut; natura humana, quam ajfumpfit per gratiatfi' Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 4

-ocr page 242-

PE LITERA V.

gritfu fdcientc: immediate enim repleuifDem illam anima, quam aijiimpßt fummagratia in primo inßantt fua; ertdtionis.

Vnio beata efl,^Uie fit per claram vifionem D«; ifiamhabuit etiam abinfi:antifiilt;e creationii» nec magii videt modo,ciuam tunc in cruce.

yniohypcita{licaeR,qu£ tantum yidetficut ynio fuppofitalis : capiedo large vniotjent hypotailicà eft triplex. Perfi}nalii,ciu£ eft in gua aftumitur alit^ua natura in vnitatè perfioi n£,ytaUumptio naturæ humanæ. Suppofiti' lis eil iÜa, ejua aftumitur aliejua natura in vni' tatem fuppopti,vt fi Deus aftumeret natur am lapidum. Suftetificabilis eftilla,lt;]uaafi[umitur ftlitjua natura tn vnitatë indiuidui, yt fi Deut aftumeret materiam primam, cjute nec eftfupgt; pofitabilis,nec perfi)nalis,tamen Deut earn fit ftentarct,

yniofitppofitalis, eft cjuicdam entitat pofitiua, recepta in natura affitmpta, fiue fit relatio ab omnibut abfblutis ßftinila, fiue ijualitas eju^' 3am abfoluta,quit formaliter fit huiufinodi afi' fumptio : ^ua pofittf in natura affitmpta, ipfit eft ynita,cr ea remota definit effi ynita:quam entitatem pofitiuam,Doilores nominantgra^ tiam ynionis»

yniri diuinam naturam buman^tnibil (ft aliud, quàm

-ocr page 243-

DE LITERA V.

^U4m diuinà personam,gUiC ab æterno fùitJjy poüajis re/}gt;eâu diuinæ naturie,effe hypofli-jin reß^eiiu humanic nature in tempore.

Vniri,eli cum alicjno alio ejjè in eodem fuppoß^ to, non ciirando an ipfum fit terminuf depend dentite alterim, fine non. A ffiumi autem,efl ai aîiud fitmi, esquot; ejl dependentiam fiuppofitalem ab alio tfrtninati,

Vnibilia efie proporfionafa ,dupliciter potcfi inteÜigi. Vno itiodocjnantumadgradumper' fiüionisfita tjuod vnuin perfiitionaliter diflet abaliofecundumcertiim gradum proportio' nii,vt fit duplo vel triplo perfiiliut alio, aut alloua alia certa ßjeeie proportionif. Altera modopoteflintelligi alii^uaefifie proportiona' ta,cjuantH ad alicjuam habitudinem,ciuavnunt poteftdependere ad aliud, vel aliquid recipere ab alio,aut agere in aliud,ly“ buiufmodi.

Vniuerfale dicitur,quodad vniuerfios pertinet. Vniuocum,efl coceptus vnuf naturaliter pro, pricfignificatiuuf.

Vnitas eji d'iplex,elJientiaUt, lt;3quot; perfionalis.

Vnitof efifientialis efi ilia, qua ejjentia ßrmaliter dicitur vna,in quantum ejfientia-.zy fiieut vni' ca ejl ejfientia, ficno funt plures vnitates effen dales,quàm vnica.

VnidK pcrfonalis efi illa,quaßrmaliter perfi^.

-ocr page 244-

DE LI TER A - V.

ttd dicitur vnitM,in quantum perfona : crßc trestßint perfbnteindtuinti, O'ßctres funt vnitates perfonales-

VnitM membroruin ecckßlt;e cfl triplex:vna e^b charitdtiiyoita ßoli habentes charitatë dicun tur eße membra eccleßte. Aha eß vnitoi in da-nidnatur£,ßcomneshomines conneëluntur in inteüeéiu, o' ift ratione. Tertia eß vnitas in ßmili participatione ßacramentoru,o' prefer tim invnitate baptißnattsßn qua charaiier int primitur oc.

Vocare T)ei,eßproducererem in ejje.

Volitio, aliquando accipitur generaliter pro omni aëiu voluntatis, tarn aßirinatiuo, quant negatiuoßd eß,pro veile et nolle:ßc omnis in--tentio eß volitio,o' vice uerfa.

quot;Volitio eß duplex, effieax, O' remißa.

quot;Volitio eßficaxeß ilia,qua voluntatinonßilum placet volitum, fed etiain poßßatimponitin eßvilum-

quot;Volitio remißa eßilla, qua voluntati placet vo Uturn,non tamëintantu vt ponat in eßilum, lt;nbsp;etiam cum poßit. Similiter nolitio eß duplex: effieax fcilicet, qua non folumodit voluntas nolitii, fed etiam ß poßit, omnino impedit o' deßruit ipfum : vt eß rcffieëlu inßrmitatis in probo medico. Altera eß nolitio remiffii,yt eß-

' iJla

-ocr page 245-

DT LITERA. V» :

iHd ({Ud voluntds odit nolitum, itd tdmeii ^uàd non deflruit feu impedit nolitum : vteft;nfir'

(jui poteß ßbi prouidere de remedijs, ZT.quot; tdmennonfdcit.

Volunfas,eyi dppetitui boni cum rdtione. Volu tMdligudndo accipitur pro potëtiddppetiti' ud rdtiondli,id eß, pro anima rdtiondli:ßc dc^ eipitur LmciC t.Et in terra pax hominibus. Ali quando pro diîuappetitiuo ,fcilicet proipfo veSe zr nolle- Aliquando pro obieilo volito: : yt ibi,'tion med,fed tuaßat voluntas.

Voluntas diuind quandoq- accipitur pro diuina efjêntia, qua Deus vult aliquidßeri, zr tunc ' fignat diuinum benepldcitü,quod noneß aliud quàm Deus volens.Alio modo impropriè,tro picével mctaphoricé,pro aliquo habëte aliquo modo ordinem addiuinam voluntatem.

Voliitas Dei propric dicitur,qu£ in ipfo eß,zr, ipftus eßentia eß.

Voluntas beneplaciti eßduplex:voluntas ante' cedens,(yconfequens.

Voluntas Deibeneplaciti antecedens,non eß ali quid in Deo à quacunq-, diflinëlum voluntafe Deiconfequente:fed iße terminus voluntas an teccdens,eß terminus connotdtiuus,fgnificans Deum zr creaturam. E/i igitur voluntas an-t tecedens,volutas diuina dans qlicui antcceden

-ocr page 246-

D'E LITERA V.

’tïddiconfequêdum aliquid cum précepte conÇiüoexcquendi.

Voluiitiif Dei benepluciti confequens,efl volun tiis diuinapbi effîcuciter in effe alicuius comr pîdcens, ipßim diligendo eße,dut producendo feu conferudndo:hdc yoluntdte immediate fir tur in volitum, ßc didtur Deuivelle omne pofitiuu;ßne hdcvoluntdte nihilfieri in muu' do potefi.

quot;Voluntasßgni, eß crcatura dliqudßue efivHut diuin£ voluntatis, ßgnificans velmanififtans nobis diuinam voluntatem.

Volutas natur alis accipitur tripliciter. Vno mo do pro inclinatione naturali reicuiuslibetai fuäpropria perfidioitë. Secundo modo prout diftinguitur contra potëtiam ßipernaturalem: er ßc voluntas naturalis ßue in puris natura' libus exiflens,efl voluntas non inßrmatado' nisgratuitis.Tertio accipitur naturalis volu' tos,pro volutdte eliciente vcl recipiëte aëiunt con firmem inclinationi naturali, qua eft ßim' per ad commodu, ßue ilium eliciat libere,ßue neceßariö,dd oflenßonem commodi.

Voluntas rationalis dupliciter potefl ßimi.Vno modo vt includit eßentidliter libertdtem ,id ßtpponit pro inteUeëliuo appetitu, eon Hotando tum eße liberum ad oppoßta contra

-ocr page 247-

DE J, 1 T E R A V. iiâoriè, dd bonum fcilicett çr di mdfuntt Jilio modo,vt inchtdit Ubertatcm,fcilicet dun tdxdt prtefupponit rationem cognofcentê,liue fît determinatd ad fèquendurationisiudicium, fîuenon.

Voluntas abfoluta eft, tjuando aliquis aHu vult 4Îiquid,vt veile fîrnicari fîmpliciter.

Voluntas conditionata e/l,quando ^uis vultalbr quid in conditione.

Voluntas peccans,efî voluntas mala,qu£ pote/i fî habere ad rationem triplicitcr:aut quia eliquot; cit aâum peccati contra rationis diilamëfîue reüumfîue erroneum, fît ratio culpabilis fîue non:aut elicit ailum prêter didlamen rationis^ auteliçitaüumfecundu diâamen rationiser' rorevincibili.

Voluntas inducitur perfuafîone, qua inclinatur ad ali quid, aut ad quod non inclinaretur, nifi perfuafa.

Voluntas muttüur, quandofît de voluntate non volens,autè conuerfo : vt cùm Deus de amU' tore rerutn temporaliuni,facit contemptorent earum.

Voluntas cogitur,dum inuita aliquid vult, dun répugnante ailu voluntatis fua: ad oppofîtun compeBitur,

Voluntas pictatis eft, qua quit alters copatitur:

-ocr page 248-

rh L ITERA V?'

CT kàc voluntiite pieMis po/Jumui qtidn^o^^ veile oppofittim iUiiK quod D cKi vult.

'Voluntdtccontingenter cc(ufare:,ejî quod libéré ßne omni Vdridtione ßbi vel dlteri ddueniëte^ non per cejfdtionem dlteriia cdufie,poteßs ceßare ab aâu in dlio inflanti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Voluntdrium dicitur, quod esi ßecundn inclind' tionem volütdtistçy hoc duplex, ad agcndunt '' ei' pdtiendum.

Votum dicitur d voluntate/eciidum quofdam/ quaß d primo mouente rationem dd promitten dum:vel ßecundum quoßdam,d volendo.

'Votü, eß alicuiui boni cum deliberationeßdiid promißio. Vel,votum eß teüißcatio ßgt;otaneie promißioni^s, qu£ Deoeirhis qu£ Dei ßunt propric ßeri debet.

yotum eß duplex,quodddin eß commune,quoi ' dam ßngulare.

quot;Votum comune, eß illud quod omnes in bdptb ßnofdciunt,eiimjßondentrenunciare diabolo ' çyquot; pompii eiui,

quot;Votum ßngulare eß, cinn dliquisßgt;onte promît titßeßerudturii aliquod bonum, ad quod alids non tenetur, quamuis poß votü tale feneatur. • quot;Votü continètiiC eß duplex,ßolöne er ßmplex. Votumßolenne eß, quod dttobiK modiißolenni'

Zdtur, per facri ordinif ßtßceptionen!, er per ' certte

-ocr page 249-

Ê!-E ’ L ï T E'KA ’ V.

‘€ertlt;e reguhe pro/rßione,in manu eius gui po» 'teil recipere huiufmodi profißionem~ Votumßmplexeil,guttndoguis aliter vouet^ guàmfecimluntprædiâos^uos modos.

Votum publicum guodlibet dicitur,guod cor am 'multis in ptiblico ßt:fed non guodlibet tale di' ci poteßfolenne.

Vouere ,eftß’onte velfanóiè aliguid Deo’pro' mittere.

Vfiira, eft mutuum lucrum ex mutuo principa' liter intentum. Aliguando accipitur pro omni dcceptione vitra fortemin mutuo, er fie non ' 'omnis vfura eiiillicita.

Vfus, eil vis vtendi rebusalienis ,faluarerum fubflantia.

Vfui guidam ordinatus efl re/peilu refiribilit in aliud ,tanguam in fuum finem verum er debitum.

Vfus inordinatus efl, guando aliguid acceptatur infacultatis voluntatem proptei-aliud minus bonu,ßue contra ditlamêradonis reifte, guod non efl eius finis débitas : vt diligere rgt;eumfi' naliter propter retributions temporalem, aut propterfeipfum finalitcrerc.

Vxor (ficitwr mulier, poflguam contraxit per Verba de pra-fenti, licet nondum confiumma' uerit.

-ocr page 250-

DE LITERA X

XENODOCHIVM, tft hof^Uium vel receptaculum pauperum zx pere^-grinorum.

DE LITERA Z.

ELOTYP TiAftâie^itu^0 animiixioproueniens,^uàd tîj-, ne adfit alteri, quod cunt ______nemine velis habere commune, cr oritur zelotypia. fx «tmorenozi paticte con

fortium inre amata.

Zelus quandoq; fumiturproJiruèti dilcâione, quandoq- pro inuidia, non tcquiuocè, quia fe» cundum procedit à primo : quandoq- odiums quandoq; imitationem, quandoque vehement deßderiuin eij'c.

VQCABVLARIl SC II Ob A* STICAB DOCTRINAB FINIS,