HaganoxinofRdna . Secchana.

M. D. XXXIJf.

•^VENERA'

BILI IN CHRISTO uiroD.Iolianni Brcntio,difcipulo

ÔC confeflbnChriftijBcdcfisc Halcnfisprclbytcrofi dcliilitno,

GRariamamp;^paccmj'nChriftokru Domf no nofiro.Redit ad re, optime Brenii, Arnos tuus quem ad me iam duduoi miferas. Non eftmea culpa,auod tardius aedP tus eft,fed uoluntascius cni donafti. Qua rati-' one is motus fit,incertum eft nuhi. Verumq» luprohumilitatefpiritus tui,torumhuncCó-' inentarium meo iudicio fubiidsjUt mutem,ad dam,detraham,quar uiderentur mihi,abfita me,utin hoc teaudiam.Cum enim interpro** phanosodiofum fit,in alieno libro ingeniO'^ lumeflc,multomagis inter Chnftianos into^ lerabile’eftjfibimagiiteriumfuper eiufdem fpi ritus difcipifilos arrogare.Satis cft,ptobare fpi tus,anexDeo flnt, ubi probati fuerint, turn moxuetierartfiC ofculari,ac pofito magifteri) fuperciliOjdifcipulum potiusfierr. Neejenim poteftfieri,quin,ubi Spiritus fandusloquitur talialoquatur,quxomnem hominem uenien tern in hunc mundum fibifubijeiantamp;difcipu 1Û facian t. Siquidë fapicniic eins nö eft nûerus »

E^o utrO

MARTINI L.VTHBRI

Ego uero prçter hocgcneralc encomiort fpiriuiSjdc tuis (criptis fic lcntio,ut mihi uchcx hienter Ibrdeanc mea, ubi tuis ruitj finnlium fcripiis comparâtur. Non adulor,nccf fingo, fcdncqjludóneqifallor. Non Brentiumjcd fpiritum prxdico.qui inte fuautor, placidior , quictior cft,deinde dicendi airtibus infirudiis, puriusduculentius niddius fluiqitatj nuagia afficit deicdat.Meus uefOjprxterquâ^quod arribu» dicendi imperitus SC incultus,nihil nitif fyiuatn ô(. cahos uerboruni euomit,tum etiain eofa.-oagitur, utturbulcntus amp;nbsp;impetuoius, amp;nbsp;ueiui luAator cum monfiiis infinitis femper congredicogatur.ltacç fi licet paruis compoz ncreraagna, niihi de quadruplici fpiriiu Eltx, 4.Reg.t9. uena!s,nioius5f ignis,qui montef fubucrtitSópetras contefff,dbi autetu amp;nbsp;tui fimilibuSjfibiltisille blandus aurx ienui»,qui refi-igeret,contigit,liafif,uteaammihiipfi,nc/’ dumalqs,gra«oia fintferipta ôf uerba ueßra* Solor tarnen meipfui'n,quod exiftimeno, imo fciatn,patrefn ilSumfamiliascoelefrem, pro ma gnitudine fuæ domus,etiam opus habere unO autalterofcruojduro contraduros,amp; afpero contra afperosjueluti malo cunco in malos no dos.Et tonand Deo,opus eft,non tantum plu uia irrigante,fcd etiam tonitru concuriente, dC fulgurc auras purgantc,quo foelicius 8C copi0 fius terra fruAificet.

A

P R AE F A T I o

Verum hoc donum Def prac ex ten's in te fîngubnter amo amp;nbsp;uencror, quod iuftinam fl del am fideltter amp;fynccre urgcs,in omnibus fcripris tuis,Hie locus enfm caput amp;nbsp;angularis lapis eft,qui foIusEcdcfiam Dei gignit,nutrit, sedificat,feruat,défendit, ac fine eo, EccleOa Dei non poteft una hOra fubfiftcrejflcuti noftf amp;nbsp;fentis,Atcj;id,eoficinftas, Netp enimquice quam rede docere poteft in Ecclcfia ,ncque ul li aduerfario forliciter rcfiftcre,qui hunc locum feu uri Paulus appellat,banc fanam dodrinanl nontenueri(,uel,utidem dicitPaulus, tenaif eiusdoftrlnxfuerit.Quo circa farpius,5^ pene cumindignarione,admiror,quomodoD.Hie ronymus,nomen Dodoris fccclcfix,amp; Orige nes Magiftrl Eccleftarum poft Apoftolos.mce rucrint,cura in utroque autore,non heile tres uerfutinucnia$,deftdeiiufticiadoccntes,Neeÿ Chriftianum ullum faeere queas,ex uniuerlis utriufcpfcripds,ia uagantur allegorijs rerutn geftarum,autcapiunturporapis operS, Neqt aliusfuiHet S.Auguftinus, niliPelagiani cum tandemexercuiirenr,amp; ad fideiiuftieiam tuen dam impuliflent. Qua luda 8C exerciiio cuafit uere Dodor Ecclefix,ac penefolus,poft Apo» ftolos Sc primos patres Eeeleltx,

Non quod illuftribus patribusdertahere uelim,amp; oculos cornicum configere, uti Hic^ ronymus ipfe uocat, fed quod putem admo ni to

MARTINI L V T H E RI nitos nos omnes eflc oportcre, ut p^tru fcri f)» cum iudtcio,eo(ÿ diligcnnflimo dC acutiC* imojlcgamusjfccundunn rc^lam illam fpiriz tusfanât,omnia probate,Ä ircrum probate ipiritus,ut(tmusanimalia muda unguiis GHis amp;nbsp;inc3cdcria,Quod g no faciüt,uidlt;mu«,qu5^ tisinccrtxdodrinx uentis circunferantur, 8C opinionibus tn tnOnitum fcfc gtgnentibus,fur fum deorfum agttentur, fcmper difcentes, 8C nunquam ad fciendam ucritadspcruenientes, Ethxcnon tantum uidcmus,ipn quoquc ex^ pernfuraus,cumtncifdem turbis dogmatutn rotareraur,donee gratia Dei nos tranftultt tn portum,Sd fuprahanccertam petram aedifica*« uiquteerti fimus,quid doeeamu8,difcamus, liabcamus,ncc ultrafic fluAuemus. Quare te rogo,ut pergas,optime Brenti,fieu ti faeit,huc loeumiufticiæ,ftrcnucamp; ufcÿadfaftidium ure gere per omnia amp;nbsp;ubieunqtpoteris.Nam pie* nus eft alias fatis totus mundus feribenribus, clamanribus,eudctibusiqui ualdc fortiter hue loeum negligunt,multi deniqt perfcquuntur, plurimi(cum aliud nocerc non poflint)obfeue rantautcorrumpunt.Ncemirum,nam hie eft ille unteus ealeaneus, feminis a«tiquo ferpcntl aduerfiintis, qui caput eius eöterit, Ideo Satan rurfus non poteft non cidem infidiari, Verum ctfi noeeat infidhs tnfinttis ÔC pertinacifftmis, tarnen uinccre ÔC tonterett non poteft,ficut

P R AE F A T I o

(crîptum eft: fpfum con teret caput tuum. Non eft fcriptum.T u calcanepm ucl caput eiuscontcrcs. GrariaDonii^ ninoftri lefuChriftiftttccum, Et ora pro mc.ExEremo

XXVI.Augufti.

T.Maninus Luther»

s^PRAEFA

T I O IN EXPLANA tionem Amos Prophetx,

Visfitnonram Prophrfaz ru(n,quam totius farrçfrri pturj Si ucrbi uocalis ufus libctin præfcntiarum obi^ ter præfari.Sunt enim qui putâtfcripruramcflemor^ tuam,ut uoc3 qliteram, nS in hoe datann ut doerat in^ doiftum,utcrudiatrudcm,utconfirmetdubi3 utconfoleiur afflidum, fed in hocfolum,utfit externum contra ueritatis aduerfarios teftimo nium,ut aduerfariorum ora obftruantur, ne præfraflius contra ueritatem loquantur. Cse^ icriim omnem do(flrinam,eruditionem, con«» firtnationcm ôC confolationem,a folo interno fpiritu proficifei. Atqui hçc non eft minima fa^« cræfcripturxutilitas,quod aduerfarios con* uincat,amp; ueritatis oforesconfutet. Hacenim machina,quoties Chriftus Pharifxos in Euan gelio expug;nauitr’quoncsma(oresnoftrie1o-' qucrifiimi ab Arrianis pernitiofiflirjiis Ecclefiç hoftibuSjalijfcjihxrcticis folcnncs uitSoriarn i-' umphos rcmleruntfEtquis tarn eFrontis imz pudenti3eenet,qiii,qincquidcftdo(nrin3e,crux diiioiiis Si. conhrmationis diuinx,a fpiritu fan z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A.

P R AB F A T I o

Ao tSquatn au Aorcprofîdfd n égarée î'Scd ita quod ucrum eß adleucrare,ut intérimfacrx feripturç pondus côtempriusclcuetur,hocde |■numcßcgreg^etn'donum dei ingracutn,amp; in donatorem deum impium effc.Proinde, ne aucritaris feopo aberrcmuSjitahanccauffam, ruditer quidem, (ed tarnen ut fpero dtiuddc tradabimuSjUtôô fpiritui fanAo fua auftongt; t3s,amp; feripturæ facrx ac uerbi minißeno, (ua tnaießas rclinquatur,

Primum omnium dominus deus nofier,ut fapientinimus,ita potenrifiîmus rerutnartifex, nullius creaturæucl confilio uelauxilio in ope ribus fuis perfidêdis,ncc tanquam inops eget, nectanquam impotens inwlorat, fed omnia quxeunque uoluerit,ex inßrutabili fua fapien tiaconatur, amp;nbsp;ôirroujxâ potentia confutnau Cuius enimconfilium inuocaretfutnma fapP enuafQuisillifuitjinquif Paulus,a conOltjs, quisdeditilliprior,ÔC reddetur dfquoniâex illo,de per ilium,amp; in ilium omnia. Ipfeeß ora nium rerum inidum,medium,finis,auAor, tu tor,conrcruator amp;nbsp;eonfummator. Poßeaqu^ uero mole huius mundi condiu, tantus omni urn creator feptimo die quicuit,3i crcaturasfu as tanquam bonas 8C utiles confpcxit,nö qui-* dem ab operandi, ut fie dixcrim,labore ac ne-' gorio cefiauit,eadcmenim omnipotentiaom--niain omnibus operatur dC adminißrat,qua

P R AG F A T I o initio omutacreauit, fed fic operator ut fuaa cFcaturasin operenon reijria£,ncc tanquam inutilesfpernar,ueruni ut cooperatores,feu ut Paulino uerbo uw^oWtfydii fibtjpß adfci^ fcat,amp; pro uoluntate fua eligat.

Nec eft quod quis prounus rcclamet,maic ftatctndiuinam minui,quod pars opens deo, pars creaturae adfcribatur, nihil enim prorfus uirium propriarum ercatura ad opus aduehii, nihil efficaci J e fua uirili addi t,fed omnia in ora nlbus DEVS operator , creatura intc^ rim pro operis fuiinftrumenxo utens,idquod exordinediuinxfcripturx excmplisita comz probabiinu$,utdeindc Icui opera eiufdem fcri Cturx,fine uocalis Euarigelii,fiuc externi uerz i (. inhac cnira difputatione fcriptura facra, uocaleEuangelium,i5ó prsedicatio ucrbidiuiz niexterna,idem nobis ualcbunt) ratio maniz fefte intelligatur.

Et ut hinc initium capiam,nonnc tota utta noftra,quaro naturalem uocatiaos,afolo Deo creatore pendet {quot;Nonne Deus eft,qui datora nibus Uttam amp;nbsp;halitum per omniafPcripfura enim uiuimus,mouemur amp;nbsp;fumus. Huius etiam,iit Paulus ex Arato ait, j^genies fumus, Eamusnunc,0^ negemus nobis ullos elfe huz manos parentes,proptcrea quod progeniera noftrara a Deo omnium patre ducamus. Quis ucro tta infaniatfTametft eniai folus Deus no

A 9

P R AE F A T I o

bisuitam Schalitumlargiatur,ramen hoc, per parentes humanosjcicfra opcrationis diuin« »Hftrumenta perficit. Eft amp;nbsp;uitae noftræ c»/' busaccontinn.-tioa foIaDei uirtute. Pater,in quitChri{lus,nutrii:(3ó non infoîo paneuiuii |ioino,fcdin omni uerbo, quod cgreditur de ore Domini.Quid igitur f Num propterea re htitur panis triticcus,num fgitur falfo loquitur Abrahâadhofpiies fuosdiccns,Ponä bucceP lâ panis,amp; confortetur cor ueftru. Et Pfalmus menutcantansCPaniscorhominis confirmât^’

nutritnosfola Dciuirtus,fcdpcr panê.Et hanclegc Domino dco noftro nemo pratferi' piit,mfefibilegem pofuit,8lt; nemo dicereau^ ae^CurficfacisrPonerquide Dominus nos citra cibum nutrire,poflctcorpora noftra fine pants adminiculo uegeta rcddcrc,quam etiam poteftatë m aliquibus manifefte declarauit, ut in Mofr,HeIia,Ci Chrifto, fedficuoliitati eius inperfcruiabili uifum eß,uthocordincnutrica tionis e.nergiam nobis imperdret.

In 'ibro quarto regum !cgitur,uiros ciuita^ nsHicrichüdsad Helizcum uenilTe. amp;nbsp;dixifle: Eccehabnatiociuiraris huius optima eft, ficut til ipfe indes Domine,fed aquf peiTimçfunt terra ßeriüs. Helizeus ergo accipics fal,5^ egicf fusmifitiufonteni aquarum, éZait.Hæc dicit Poinin us:Sanaui aquas has, Si non ultra erit inejsneqf«jors,nclt;jfteri'utas. En audis Do' minum

P R AE F A T r o mînum Zfbaoth fanarc aquas,fed non abfc^ faSe.QuidiTiagisfterilitan aduerlum, quama.' qua (alia f Domi nus tarnen Deus noftcr tam ingeniofusartifexeftjUtquicquidpro fue opc rationisinftruracntoarripueriqhoc uelit.no/ liquoluntatcmeiustxequi cogatur. Praecipit Deus per Hclizeum Iordani,ut Naamanum Syrum fepries lorii a lepra purget. Lauarur illc feptiesin lordancamp;fanat. Quid hoc f Cura/ tio quidem leprae a folo Domino cft,cc aqua lordanisfuanatura,tantaiD uirtutemnon ha/ bebaqu ta lepra quenquam cmundaret, fedaç cepta in manus Domini,pro operis fui inftru/ tnento,continuo quod dcmandatu erat,exc/ cuta eft .Et nc tarn cito a Naamano Syro difce/

I dafn,uidcqux(oquid dcipfofcriptû fit.Peril/ 15, aitfcriptura.dedit Dominus lalutcmSyrif. Nonne regnorüfalusacfoclicitas a folo Deo Opt. Max. conftatf Sed cu hanc Dominus jjfuçuolütatisbcneplacito in Syriâïûdcre ucl l«,Naamann uiru prudetem arripuiqpcrquc opusfuüexecutu«eft.Dicâaliud, quod ma/ gismirabcris.Qiiidinccrtius,qd uanius, quid mendatiusfomriiof' Dominus tamcfomnin in manus fuas accipiês,p illud Pharaoni amp;nbsp;Ne bucadNozari futurs uerifatc reuelauit,amp; Gci' dconi,quemadmodüin!tb.ludicü fcribiqfidê ( fuâcôfirmauit.Quidenim non poffetomnipo tês f Etrurfus quid non efficcrct crcaturïalio/

P R AE F A T f o

qui uaniflitnain manus omnipotcds accepta C* Venio ad noui teftamenti exempla,quibus idempcrfpiccredoccbttur. Chriftu» leuisDo minus noltcr,cxcum natum illuminaturus,lu tumfecitexfputOjôC illeuit lutû fupctn)culos cxci, iubensjuc ad Pifeinam Siloa eaqôC illic oculoslauet.AbôtcrgocxcuSjlauit, amp;nbsp;ucnit widens. An non citius malagma ex iuto faâû oculoscxcaecaretquam iUuminarctf’Maximc fi imperitus medicus folum lutum oculis iilinc ret.At Chriftus Jortfoç

cernumiltudin manusfuas accipiens,feciccoi lyrium longe omnium accômodatiiTimü dC efficacifiîmü. Ad quid prodeft quaefo per fcfe leuis manuum taftus,is tarnen in Chrifto tantj fuitpotcntiaCjUtamp;leprara fugarit, uifum cx^ coreftitueritjóónaortuo uitSreddiderit. Quid dicamdefimbria ucfiimêneius,per quam tan ta uirtusin mulierem hxmorrhouiam tacite J emanauiquteamconrinuoa fanguinisproflu uio liberarit f' Quid fragilius uoceHumanaf per eam tarnen Chriftus immüdos fpiritus ex nominibuseicdt.Lazarum mortuura e mogt;' numentouiuum euocauiqcum uoce magna clamaiTet: Lazare uenrforas.Etquodmirabile diftu amp;nbsp;faAu eft,utnbra Petri argritudines ua^ rias ab infirmit pelfcbaqquemadmodum legi^ turin aÄis apoftolicis. Vrabraquid per fefein anius Tea tataen diuina uirtutc apprehenfa^di

P R AE F A T I O üinx qu0(5 uirtutis opera exequirur.

Ab hisomnibusexemplisdrfccndo ad fdr quodeftcauflâenoftrxproprium^Etenim om nisiuftificano,confolano, doftrina, erudicio, amp;ßdei confirmadoin confcicnria noftra,afpi ritufandoau(ftorc,promotorc amp;. confumma torcproficifcitur.DaboinquitDominus,ora nesfilios tuos a Deo doAos.Ecrurfura. EHun dam defpiritu mco fuper omnem carnem, âC prc^hciabuntfilij ueftri amp;nbsp;fille ueftrpEi iterß. Poft illos dicSjdicit Dominus,dabo kgem me aminuif«ribuseorum,5tincorde eorü ferk bameam. Huicconuenitquod inEuangelio fcribitur.Rogabo,inquitChriüu3,patrera,öó alium confolatorem dabit uobis.Et poftca,Pa raclenisillcquleft fpiricus (änäus,qucni mit^* tet pater nomine meo,illc uos docebicorania, luggf’■et uobis orania quaecunc^ dixi uo^ bis.Et iterum.Cum uenerit paracletus quem ego mlctam uobis a patre,fp)ritus ueritatis,qui apatrej3cedit,ille»eftimoniü phibebit de me.

Habes fpirituni fanäum meniem noftram iuftificare,erudire,docere confirmare. Sed num hoc opus fuuraperficitcitracreaturçali-’ cuius acceftiira f Quia nô poflet omntpotês Nobis autem nunc non de generali Dei omni potentiafcrmoeft,fed de ipfa operandi lege, quam omnipotens omniû creator, fibripÛ nul lo cogête,fed mero fuo beneplacito libéré prf**

PRAE FAT r-O

fcripOt. ïtacp is rali Icgc operatur,ut fpiriaim fti um iuftiüranteaj,docenten), confolantcm, confcientias noßrasconflrmanrem per ucrbu uocalc,pcxrcrnä!-uangclii pdicationc, tanlt;^ peleAadiuine opanonis organa in crcdcntcs effundat. Atejneputes uana nosdocere, fcripiinarum tefiimonio illud comprobabi-* nius.QuafCÜç^,inquitPauIus,prfkripta funt, in noftram doArinam præfcripta fun^uf per paticnriatnamp; cofolarionem fcripturarü fpem nabcamus.Vndcefifpcsf' Vndc parienua

ndcconfolano,nifi a fpirit» fanâo fHarc u-* men Pauli teßinionio nobis per feripturam diuinamdonantur.Quid uero illud quod ad 'rimothcumitafcribitur. Tu perfifiito in bis qua: didicißiamp; qusc tibi concretSra funt.fdens aquodidiceris,lt;xquoda puero facras literal noueris,quaere polTunt eruditum reddere ad Iälutcn),per fidcm,qu3eefi in Chrißo leiu. Om nisferiprura diuinitus infpirata eßutilisaddo Ärinan),ad rcdargutioneni,ad corredionem, adinßituuoncm,qu3e efiin iufiiaa,ut integer fit homoDeiad omne opusbonn paratus. Quid fßjitcrae facraepoflunc te eruditum red dercadlalutemperfldcm,quæ eßin Chrifio’ Iefu,nißliteras facras eße cömodiim 8C cledu DeiOrganum,quo nosdoceatactradatfidem ad (alurem æternam cQuid eß, omnisferiptu-' rautihsaddoänna(n,adinßitudoncm,qu^eß iniu,*

i’ R ÀE F A T ï Ó in iurthia^nidcjuod per fcripturarum traÄaff oncm nobisdonacur a Domino iuftirfa,ut inttf gerfitDei homoadomncopus bonû gacusf Paulo apcrtius hue facit,quod Apoftolus Rogt; m4nisfcribit.Quomodo,inqiii€n»,crcdcntci, dcquononaudicruntf’Etpoftca,Fidcscxau-' ditiicftjAuditusautüpcrucrbum Dei. Quid clarius de bac rc did poiïet f Audis fidem efle exauditu Verbi.Proinde uerbi auditus orga^ num cfî,quonobis a Domino fidcs donatur.

Longeant omnium dai iflîmûeü, quod !«z Îjiturad Gala tas in haneftntêtiam. Accepifiis piritûnôcxopibuilcgiSjfed ex prçdicaiione fidci.Btqui fubminiftrat uobis fpiritû, amp;nbsp;opa-* tue uirtutes in aobis,nô ex opibus legiSjCed ex; pr{dicati5c fideiid fadt.SiueenimPaulus hoc loco !oquat,de maniftfto fpiritus dono,quod Apoftolis in die Pcntfcoftcs,amp;i pofieaGalaris perapoftolos collant eft, fiuedcoccuho, quo omnes credentes pfundi opoi tct,nihii ueritati doArinçnoftrçadimit.Eterhin haccaufl’a, nüc nô quaerit quaiis nobis donetur fpiritus,fed an talis,qualifcûqî fit,fiue occultus fine manifeftus ppracdicationêËuâgeüi nobisdiftribuaï. De organo queftio eft,n5 de fpiritus qualitaic,Lo quaf fane Paulus de manifefto dono fpüs in pê tccofteapoftolisdato. Quid cuiciftirCenc is fpûs eft côfoîacor,cft do Aor,eft eruditor,qu2* admodûipfuraChriftusin Luangelio uocat*

P R AE F A T I Ö

Certe tab's eft fpintus emilTus in corda n oftrM ciatnat, Abba pater. Quod fi ille Galatis pef prxdicationemftdeimanifeftis fignis collatus eft,cur nobis no abfqt manifefris fignis per cart dem proedicationem conferretur f quando ci*’ tra talem fpiritum, docentcm »erudicntem, 56 damantera Abba pater,ucram falutcm confe-^ qui nequeamus.Num alius firfpiritus exma'' nifeftarione occultationefAbfic,unus enim cftfpiritus,darius fubinde fefe declarans atq; manifcftans.EtquihodieinChriftumucrecre dit,nihil minus de fpiritu habet, quam Petrus in diePentecoftesaccepitjhabebatquidem ille manifcftiorafpiritus opera,idem tame eratfpi ritus cum illQ,qui in quouiscredentcfuas tutes perfidt.Proindc,ex hoc Pauli loco,rcâif fimcdicemus Verbum externum efle fpiritus (ânAiuehicuiü,56opationisdiuin; organon,

Prxterco innumcraloca,qu3c fernen tiâ no/ firä côfirmare poffunt.Quid enim illud,quod Chriftusait, Mundi eftis popter fermonem quern audiftis.Etpofiea,San Aificaeosper ue/ ritatem tuam.Sermo tuus ucritas eft, Audis ne fanAtficarioncm efiepcr fermonem f Quid qgt; Paulus inquit, Ego plantaui, Apollo rigauit, Deusautcmdcditincrcmcntum, Etad incrc/ mentum quidem nihil eft plantacor,nihil eft ri' gator,fed aliquid funtad plantatlonem 3i. riga aonem,hoccft,nihiifuncauAoritate,fed plu/ rim urn

R AE F A T r o.

rîmum funt inftrumcnto 8C organo. Hinc ad Corinthiosfcnbit, Apoftolosidoneosfaflos efle ex Deo miniftros noui teftamenti, non lire tæoccidentiSjfcdfpiritusuiuificâtis. EtCorin ihios uocat Epiftolam Chn'fti, ab Apoftolis in rcriptam,non atramento,fed fpirtni Dei tiiuen tis,non intabulis lapideis,fedin tabulis cordis carneis.I nunc amp;nbsp;nega uelApoftolos uel Apo ftolicum,hoc eftEuangclicG uerburn ciïefpiri tus fahifti miniftrum, feu malueris uehicülum ♦ Qua enim impudentia hoe pegatc audebis,tot feripturæ teftimonfis obriitus ôi côuiétus fAd ijciam adhué unuiti locum,qui uel folus pofTet omnes aduerfarios huius ueritatis oppügnato resconculcarc. Isauiem fic in priori diui Petri epiftolalcgitur.Renati non exfeminemortal»^ fedeximmortali,pcrfermonem uiuentis Dei, amp;nbsp;manentis in a?ternum,proptcrea quod om/ nis caro gramen fit, SC omnisgloria hominis, quafi flosgraminis.Exaruitgramen,amp;2 flos de cidit, at Verbum Domini manei in æternum, hocautem eftuerburn quod per EuangeÜum delatüm eft ad uos. Hoe loco fatetur Petrus re^ nafcentiam conftare ex immortali femine, per fermonem Dei uiuentis, qui fermo ad nos per Euâgelium delatus eft. Etcnim renafcentia e fu^ perms eft,a patreluminum dcfccndcns. N um aütcm ideo prohibetur per fermonem Euâgex Irj in nos delabi, quod cfupernis fitflmOjquiï

P R AE F A T I o

ç fugnis eft,ideo per Euangelion nobi's donat» Êft enim Euâgelion potentia Dei ad falutêom/ nicrcdenti,quopræconio,gdgloriofius,quid cxcellêtius de Euâgclrj maieftatepdicari pofletf' Sed dicercs, faterer quid? uerbi p rçdicatio-' nem ad falutê efficacem elle, ficut lordaniSjad curationê lepræ, (îcut fal ad eqciendâ fterilitatê ficut lutum ad illuminandü cæcü, ficut fimbria ad fanandâ hæmorrhoufam,fi ut Iordanis,fal, lutû, fimbria in manus Dei accepta funt, ita quocj uerbum in manus fpiritus fanfti femper acciperetur, Alioqui tpdm in hominis orcfo'* nat, quid eft nifiliceramorcuafnifi fonus fine mentef nbsp;nbsp;nbsp;Equidem ingenue confiteor,mul

tos pfeudoprophetascurrcre, qui a Domino no funt mifii,multos prophetarc, ad quos Do minus no eft locutus, quiutmcndacium,itaôô literam fpiritu uacuam praedicâr. Interim tame quæfoanimaduertas, nosnondepfeudopro/ phetarum amp;. pfcudoapoftolorum uerbo lo/ qui, fed de uerbo ueritatis, quod uela bono, uel a malo apoftolo prædicatum,nunqu3 non . njanibus Dei geftatur, nunquâ non fpiritu fan do plenum eft.Si cnim tale uerbum fpiritu ca^ reret,nonne mcndacium efietf qui autem pof fet ucritas mcndacium efic f Hinc ait Dominus

, Pfz ad Noë:N5pmanebitfpiritusmcusinhomtc, J qitiacaro cft,ubidiuo Petro interprète, fpiricîï iiocatfcriprura, externâ ucrbi prçdicationê,ut fit fenfus

P R AE F A T I Oi

Rtfenfus, prædicatiouerbiDei inter homines ccflabit,eo cp prorfus carnalibus dcfyderijs ira dit! fint. Si igitur uerbn ucricatis prophétie© ÔC âpoftolico orc prxdicatü eiTet mera litera, cur 'diccrctur fpiritus deifSi nierus effet IromiHis fo nus,curopprobrare:Dominus apudEfaiam: pppulo duricordiam fuam dicens. V'ocaui ôC hô refpondiftiSjlocutus fum,SC né audifiis 3C quænoluiclegiftis.Curfapientiain prouerbqs clamaret: VocauiSC renuiftisf'Extcndi manîî meâjamp;nôcratquiafpiccretfNonncpotuiffet populus excufariôcm obuertef c SC diccre, H© minis fonum,3^ nô Dciuerbuaudimus.Prçdî cart eft nobis nuda litera,n5 fpiritus, quid igic increpamurfAd Hieremiadieiti Eccededi ucr bamea in ore tuo. Et tu audes externam ucrb» Dei prædicationê nudâliterâ uocarc,imopro phano orecalûniari/Nam 8i Chriftus in Euâ^ gelio ait. Sermo que audiftis nô cft meus,fed ei us qui mifit me. Quid quod omîa prophetarü itcrbamêdacia effent,quâdo dicunt: Hæc diciç . Dominus zebaoth, Item Dominus locutus eft fi uerbü prçdicatü nô effet nifi inanis uoxf Pro inde nô eftqd'deuerbo Domini indices iuxta laruä externa, fediuxtagenuinâ eins rationê., Quod audis quidê aure corporca,litcra eft,fed non fola,fonus eft, fed non folus, alioqui'non diccrctur VERBVM DEI, aut fpiritualis fermo, An ucro ideo fpiritus abcft,qa tu nihil ß »

I

P R AE F A T I Ö;

prseterliteramaudisfAnidcofonus fine men te datur,quod tu mente pre infidelitatis tuæ hc birudinenon pcrfpiciasf Hocquid aliud eflet, Sfidem Dei pertuâineredulitatêirritam fieri f Quod quam impium fuerit adfeuerare,Paulus Romanis feribens teftatur. nbsp;nbsp;Etenim irt diui'*

norum myftcriorum difpenfationibus 86 ordi nationibuSjtamctßpröpofito parum fœlfdier refpondeat,ac propter impiorum incredulitâ/’ tem,euctusconatui longe diflîmiliter accidat, myfteriorum tamê ueritas conGans perpetuo durât. Cum eni 8C Apoftoli duodecim 86 PaU Ius,Buangeln uerbum, hicimprjs Ethnicis, ilH impqslud5isprxdicarcnt,quoi?maximapars tâtum abfuitjuraudito uerbo fidei rcfîpucrint «eluti canes retrouerHjpfos dilaeerahnt, num ideo exiftimas uerbum eorum mêdacem fuiiTc literamC’Ccrtcminifterium eorum crat, quem admodum Paulus ait, Aiaxovi'« raû TVîvii-ôltÇ Quod G igiturimptjs, propter incredulnatem ipforum, non miniftratus fuerit fpiritus, nihil minifterio, fed plurimum tarnen laluti audito-* rum incommodauit. An fernen iadumfiueiu/' xta uiam,fiucinlocafaxofa,fiucinfptnas,non ideo bon um fernen fuit,quiafru(flumnôprogt;’ tulit fAd facramen ti queftionem, ait Augufti'' nus, nihilrefertquidcredatfs, quiaccipitfacra mentum,rcfertquidemplurimûadfalutis eins uiam, fed ad facramenti quaeftionc nihil,ira ad uerb

P R AE F A T I o.

uerbi diuini rationcm (quando Verbum Dei non ex fide noßra,fcd e maießateueriratis diut nçpendet) nihil referqquid credatauditor,piu rimum quidem refert ad falutis eius ranonem, fed ad uerbiquçftionem plane nihit.Siue enim crcdideritjfiue no crediderit, manct tarnen uer bum diuinum, ueritate amp;nbsp;fpiritu fando, utita loquar,pleninimum, nunquam non manibus Dei geftatuni» Ergo ne, inquiesjuerbu prac/* dicatum femper in manibus dciexiftens,nunq abfe^frudu pracdicabiturfQuienim fieri poP fequt quod Deus ageret,nonperficereti,rrDo minus, iiiqt Efaias, Zebaoth decrcuit, quis po terit infirmare nbsp;nbsp;nbsp;manus eius extêta,quis auer

teteamf Vt hancobiedioncm ledoramicif/* fime diluam,non multum operç mihi aflumen Hum puto,fi tibi familiärem feceris cumlibrü, quem Martinus Lutherus nofter, in Domino maior de Seruo arbitrio côfcnpfit, In co enim libro, ut pie, ita ingeniofe, ex Apoftolo Paulo docet, aliter de Deo praedteato ac reuelato, afix ter dcdco occulto loquendum efie. Quatenus igitur deus nobisreuelatur, femper uerbo fuo praefto adeft,fcmper uerbum fuum fpiritu fanx lt;So implct, alioqui Prophetx uerbum Dei nun quara prædicaflenqnûq e fpiritu prophex tafi'ent.Scd quia Sathan g Adami prçuaricatio ncm huius mudi princeps ladus eft, fit igitdei f oniuentia, ut imptj holes, Sadiana exagitati,

P R AE F AT 10.

V erbo De» ac Spiritu fando rcfiftan t, ad fiï um ufq;tempuspræualeant, ut plus damni 9 fru Aus, plus fpiritus fathanæ, fpiritus fanfli ex uerbo prædicato confcquantur,illorum ta»* men impia incredulitatc fides Dei nô fit irrita. Tametfi enim fcrmo crucis, hisqui perçût, ftul titiaefi, amp;nbsp;odor mortis ad mortem, tamEficeft a Domino Deo nofiro difpofitus 3c ordinatus ut fit Dei potentia,amp;odoruitæad uitam, bis g falutem adfcquuntur. Etcnim fi reueiationis c3 ditionede Deo loquamur, faepe Deus aliquid etiamnum gr3uiflimcpr3ecipit,ac fæucriflime raandat,quod tarnen nö impletur.Sictotam fc gem mandauit, fed quotus quifq? eft, qui cam implcat, Sc mandatum Domini excquaturC' SicuoluiteongregarcHicrufalCjCtipfanoluit»

Quatenus autcm nobis Deus eft abfcondix tus,amp; nô ordinc reuclato,fcd omipotcntia im perfcrutabili aliquid propofuerit aut dccrcucc rit,ibï turn nihil agit,quod nó perficiatur, nihil proponit,quodnôcôfumctur,nihildecernit, quod nô implcaf. Scd bæc abfeondita eius ma icftas,ucrius ad uenerandâ adorationem, qu5 curiöfam ind3gationem,pertinet. Nam cur Dominus fpiritum fan Aum fuum uerbo adue Aum nô omibusimpps manifeftet,nec in ora^ nibus operar!,feu efficace effe finat,ut impij ab impictatefuaconucrtanf,inueftigarehumano xaptu np licet, fedadorabudo corde c5 Paulo cxcla-'

P R AE F A T IO

«xclamandum eft. O profunditatem diuitiarû amp;nbsp;fapicntiæ ÔC cognitionis Dci,^ mfcriitabilia funtludicia cius,amp;Cimpcrucftigabilcs uiçeius»

ItacjinhiftificauonehominiSjUioperâdi au thoritas foli fpiritui fanflo manct Jta quocÿ ma net uerbo prçdica tionis fuîi miniftcriü,quo fpt mus nobis donat, amp;nbsp;in nobis opci atur. Nô q? tune primum,quum uerbum Euangeirj ex fidc auditur Spiritus fan dus utexifiens Jn creden'' tem illabaf, omnia cnim fpiritus implet, omis fouct,omniacôtinet,cti3 inter impqilim as gcit tes,ubi Euangeltj nomen ignotum cft,fed q» tuncprimüillabiturutdonü, utiuftificator,ilj^ lurainator,lt;S(S mentis noftrçpurificator.Sic eux duntaxathis,qui fccundû,ppofitvî uocatifunr, exhibetur. Hçc pauca de fpiritus fan di au thoritateetuerbiminifterio prçfariideouolui, utcomaiori obferuantia, piopheias Domini audiamus, quibus nobis falusjuftificatio Si re demptio,primum quidê paulo tcdius,fed poft caper Euâgclijreueiationêmanifcftius inCliri fto lefu Domino noftro offeriurac donacur, Nunc adinterpretandum Amos acccdo,qui ^aftorein prophetam uocatus eft,e uiculo Thekoa in tribuluda, quem diuus Hierony mus illorum locorum peritus,ut pote Bethlez miticus quondam incola, feribit fcx miiibus a 2) Bethlehem,ad meridianam plagam difiare» Legiturquot^.i, Chron,’»,hoc oppidulCiin ß 4

EXPOS I T I O

defect io ne Ifraelis a Rehabcamo rege luda m« risraunitum fuifTc.Opcraeprecium autem ef| uidere,quo tempore propnctaucrit. Si cnina hoc cognouerimus,non mediocris prophetiç ciuslux nobis aflFulgebit. itaeç prophetauic Amos,régnante in luda Ozia,qui Azaria« dicitur.in IfraclueroHicrabeamfilio Ioas,Sic «n/rn habethuiuslibclli

Verba Amos,qin fuit inter pafto resdeThckoa,quæuidit fuperlfra/ el in di'ebus Vzia régis Iuda,amp; in di ebusHierabeâ filij loas régis Ifrael, duobus aqnis ante terrac motum»

ÏNfcr pafiores)ubi nos legimus (inter paftö res) tranGatio uetus habet in paftoralibus , Graecus quiftjillc fucrit (nam feptuaginta fuiflenon facile crediderim, praeferrim cum an ihores quidam fide noindigni fcribantfeptua joints legê, hoeeß, quincjoûtaxailibros Mofi ex Hebrço in Græcü fermonem tranftuIiGê) in rerpretatus eft. iv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro quo in Hie

ronymiano cxcniplari Icgitur; In Accarira, 8C alia quædam translatto habet, in Accarpi.Su-' fpicor ante in rextu graeco fci iptü fuiOe iv

cfi,inNak3rfm,5^ interpretem grecu^ ut amp;nbsp;Hieronymus notât, falfum fuifle litcrarS hrnilituc

AMOS PROPHET AB.

ïîmilkudine, ac pro □quot;’“IPi Nakadim, fegiflè Q*''^P3i Nakarim. Duaruenim litcraru’’H öC quot;J Daleth Rçsfiguræ,non multodifcrimine inter fediftant.Porro quod paftor ouium,ncgledis interim tot ampliflimis Sc dofliffimis uiris in re gno Ifrahclisad prophctia? munus a Domino Deononrouocatur,reipf3compcrimus,De3 non effe perfonarum rcfpcdorcm, fed potius diligcreitulraamp;imbccilliafecundum tnundii, ut fapiêies 8C robuftos pudcfaciat, Quid enim nunc habent abiedi huius mundi, quod conz aueranturfNum exiftimabunt,ui coram raun o inter homines,!ta corara Deo,inter cœleftê militiam fe abiedos contemptos habcrif At uelunius Amoscxcmploadmonctur,utfpem bonam côcipiant,ae probe cpfidant,fe co ma^* gis Deo curæeiTe, quocontemptiusa mundo tradentur. QuiscnimutPfalmus canit:Sicuc Dominus Deus nofter,quiin altis quidcm ha^ bitat, fed tame humilia refpicitin coelo 5c in ter ra. Et poftca ; Excelfus Dominus amp;nbsp;humilia re fpicii, amp;al ta a longe cognofcit. Hue quoej ac cedit, quodeThekoauico iudxæ propemo/* dum ignobili, propheta uocatur, non c Hiegt;’ rufalcm urbium nobiliifima, non e clarilTimis collegtis facerdotum in regno Ifraclis, ut omni no difcas,Dcum icrnobilia in mundoeligc-* re, ut nobiles umo^m, fgnobiles uero fidu/-ciamdoceat»

B lt;

EXPOSITIO

Quæuidit)Sicenimfcribirur,’.Reg.9. Qui Eropheradi'citurhodic, uocabatur olim indes line amp;nbsp;prophetàrû oracula, uifiones dicütiir.

Super Ifracl ) Neminê puro cfle,uc! mediO’^ enter in hiftorrjs facris uerfatû,qui ignorct Sa^ lomôisregnum fub Rehabeâ filio ciusinduo régna diuifumefTe.Etduas quidc tribus,Bcnia min Ôô ludafubimperio familiçDauidiceman fifTe.Reiiquasaliosfibi reges eiegiiTc. Hiricdua arum tribuû imperium dicftum cftregnûïuda, Rcliquorum uero regnum Ifraci. FVopheta er go Amosjtametfi femel dcuaftatiôis Iudç,quê^ admodum amp;nbsp;gentium meminit, præcipuc ta/* men amp;nbsp;principaliorationis fuæ ftatu, aduerfus imperium Ifraêlis, feu decem (fieenim uocaf gt;nbsp;tribuum concionatur. Futurum prædiccns,uE propter impietates SC fcelera^îenitus deuaftet, quâdcuaftationê aSalmaneffcr rege Affyrio/ rum fadam Iegis.4.Reg,‘7.

indiebus Vzia)de Vzia regeluda uide.ï. Chroni.»ff.amp;.4.Reg.v,Vbi pro Vzia, Azari as uocatur, De Hierabeam uero, non illo filio Ncbatli,qui primus lfraëlitarumrexfuit,fedfi IioIoas,legitur.4.Reg.i4.

Duobus annis ante terræ) Pro duobus an/ nis,una eftdidio apd'HebræosQ'^rv^^Jj Sehe nathaim,quaec5 dualis fit nuroei'i-'pj'oduobus anniSjfeubiennio exponif.Cçterüfacrçquidë Uteræ tradüt hüc terrj motü, regnârç V ziajfa/

AMOS PROPHETAE.

flum cfle. Sic ein legit Zach. »4. Et fugictis ,(!gt; cut fugiftis a facie tenæ raotus,in diebus Vziae régis liida. Sedquoto regnieius annofadus fit,nô tradiît.Proindc quando fingulari quodS côfiüoin epigraphefcribitur, hancprophetia fadam cfle duobus annis ante terræ motîi dikgt; gcnriusinquirendü eft,quotoimpcrii Vziçan no terra cnmmota fit,ft forte hinc nonnihil lu*quot; fis adprophetseexpofitionênobisafferatur»

Dehocituj terrae motu lofcphusdcantiq. lib,ix.cap.xi.itafcr!bK.Vzias rcxinftanii in*-figni die amp;nbsp;geof rali feftiukatCjihdutusftola [2.' cerdotali,intrauitin templum pblaturus ineen fum,inaureoaîtari,Dco. Pontificeuero Kz2f ria cüalqs odoginta facerdoribus, cum prohi bentc,nefaceret,quod hçc folummodo his co mendata ciTent, qui ex genere Aaron defccdcgt; ren t,amp; clamantibus eî,ut exiret.ncc agcrct co/» traDeilegeSjiratusinterminatuseft eis morte, nifi tacerent. Inter haecautem terræ motus fa--dus eftmagnus,amp;ftupefcêtc populo, claritas folis nimis efFulfiqetinciditin faciern regis,56 il liquidem lepracôtinuo prouenit. Ante ciuita«» lt;em ucro, in loco qui dicit Eroge, feifia efi megt; diapars montisad occidentem, fua uolubi^ litateper quatuor ftadia^cedens ad orientale refiitit môtê.itautuias clauderet, regioshor tosopprimeret.Hadenuslûfephus. Porrode DÔtJs quidsfeifTura, fides penes auihorcm fit.

EXPOSriTIO

nobis fads fuerit, quod habeamus qualccunq; tcftimonium,hunc terrj motum fadum fuifle, inccndcnte thymiamarege Vzia, dum ipfc nt^ inio rcrum fucceflu inflatus,nec regia maicfta^ tc contentus,faccrdotale etiam munus præfra^ Âa,ôd:impudcnd temeritate,fibi ufurparet. De quarecopiofefcribitur.i. Chron.xs. Et q? rex V zia propter tcmcritatem ambitionê iuain lepr.a fueritpcrçuflus, mcminit etiam kber.4, Reg.cap.iî. Igiturbiennioantchunctervx motum,feu,f«maufs,antefuppliciuregis Vziç quo lepra in fronte percuiTus eft, prophctauit Amos aducrfus Ifraelis imperium, mira protz' fusreriim difpenfarione. Namcatempeftate, qua Art}os contionem ftjam irarum plena,ex/ orfuseft,futnn}aonnium rerum eratfoeljcitas, in utroc^ regno,tarn ludaq Ifraelis, Vten^ rex tarn Vzia,q HierabeâjClanlTimisaduerfusgen tes uidorqs potiebantur, fines imperrj fui jafe/ rebant,amp; non fibi tantumlatiftimû imperium, uerumetia nomini ac populo fuo ampliftima gloria açqüificrant. Cuius rei fidelis fans teftis f(i diuina fcriptura, in qua de profpera Hiera/ beami form n a. 4. Reg.t4.ita legit. Ipfcreftituit terminos Ifracl ab Emath ufqi ad marefolitudi nis,iuxta fermone domini Dei Ifrael quêlocu/ tus eft per feruü fuû lonam, filiü Amathijpro-* phet5,qui eratdeGeth,quçeftin Ophir.Vidit cnim Dominus adflidionê Ifraclamarâ nimis

Sequod

AMOS PROPHET AB.

Si quod confumpti cfTcntjufqjad claufos cargt; ccris, 8i extremos, n ec cflet qui auxiliaretur If* ïacl.NeclocutuscftDominuSjUtdcleretlfraël dcfub cœlOjfed faluauiceos in manu Hicrabcai hii fill}foas.Hadcnusfacraliiftoria, TcftatôC lofephus hunc regcm,quamuis alioqui impiŒ ldololatram,optimc tarnen delfraclitarumim perio mcritu, amp;nbsp;in fumma fcelicitacé uitam dc^ gifiif. De profpero autc Vziç regis luda (uccef lu ,priuflt;ç lepraefuppliciofordidaretur multa babes.4.Reg.*ff. Sedecce,in media utriufej impcri} profpentate,exurgitAmos,ctllraclitis longe aliud exeuentu foelici fibi pollicentibus, iram Dei grauiflim3m,malcdidiones inforlicif fimas, fupplicia f3eueriflquot;ima,5c dcuaftatiocs ab Ominandas,paucis poftannis uenturas praedi cit,atcjidquidemfacit,nccj!abfcjtrarione,necp cirra exemplum .Eienim cum Ilracliticus po.* pulus rerum fcrlicicate fagtnatus, non folunti impietatum fuarum obliuifceremr, uerumeti^' am in ipfis fibi applauderetatcj blandiretur, pcrinde ac fi propter opera fua elelt;fxitia,tam li-' beralem Dei benedidionem meritus elTet,!« tantamimpudenuam prolapfuseft, utdiuitigt; as bonitatis diuinæ , ac tolerantiæ Icniratifq; contemneret,ignorans,quod bonitatis diuinç beneficia ipmnôin impietatibus fuis (çhtum uàna fua ipfiuspei fuafione credebaO tunificagt;' rent, fed potius ad pornitendam inuitarent.

E X P o s I T I o.

ad poenitcntiam inuitarent, adcocj quoniâ fo^ lices haberet return fucceffus, abfq: ullo diuinl ludicrj timoré, pedima quicj efFronti côtumà tia defignaret. Itatÿ oportuno Spiritus congt; fïlio»propheta Amos, pracdicatiôefuà, minan do 8i. terrendo,uniuerfum Ifraclém monct, ut in die bonorîi,mcmor ótmalorü, nç inter ofcl tantes opprimai Nue cm cite refipifcçtise tem«' pus,nunc patere faluris ianuâ,hunc Deü fuatri mifericordiâ,tam cximfjs benefictjs oftentante âgrauitateiræluæ aduerfqs impietates ipforS côceptf,poenitêtiaflelt;fli poiTe.Quod fi occafio nem ncglcxerint, tantifper in iniqtatibus fu ispfeucrauerint,dummifericordiæianuafuelt; ritclaufa,frufira eos tune pulfaturos,fruftra mî fericordiâ Dei imploraturos.Circuibunt,ingt Propheta noftcr,quærêtes V erbü Domini, nô inuenient.Eodc fane côfilio Noah amp;nbsp;Loth iufticiæ præconeSjille inter mundi recens con^ ditihabitatoies, hic ucro inter Sodomitas ede tes,bibentes,uxorcsducctes,emcntes,uendc'' tes,plantâtes,ædificantcs, adeoej fccurc in om ni rerîï abundantiauiucntes,fijturâcalam{tatê Verbo Domini adnunciabâqneiliibonis prç fentibuscxcæcatijiepentino intérim périrent» Sedut hiabauditoribusfuis,tancpuani fomgt; iliatores riJcbâcur.ita Amosablfracle tanquS nuuendiisx^irsSffioAÓyö^ contemnebaturj Aurcs cnim profpcrafortuna obftrudae, V er/*'

bütij

AMOS PROPHET AE bum Domini non admittunt,8ó quorum mtrt tes Satan foelici tans copcdibus captiuas tenet, Jiisrifus amp;nbsp;contemptus eft, quicquiddegraui täte iræ Dei, aut fcueritate diuinarum maledi-* ôionü prxdicatur. Sed audiamus nunc ipfura Propheta Ifraeliiis ex cultibus fuis propria ad*« inuendoneaccleóHoncDeo exhibitis,5ó epro fperorcrûcuentu fœlicia quæcÿfibi certo pro ttiittentibushorrcndafuppliciadenunciantem atcjintcrminantcm.

CAP VT 1.

Et dixi't, Dominus de Z ion ru ' giet, amp;nbsp;de Hierufalem dabit uo/ cemfuâ, ô^kigebunttuguriapafto/ rum exareicet uertex Garmeli »

Et dixit ) Quis f Amos^pheta. Quid dixitC* hoc qd’fequit.Dominus de Zion rugiet,amp; de Hierufaledabituoccfuâ. Quid rugitûamp;uocS Domini confequet fLugebun t tuguria pafto«» rum,ct exarcfcet uertex Carmcli.NoliteinquIî uobis,o Ifraêlitæ.^pterpræfentererû fortuné applaudere,nolite uofipfos uana pollicitatiôe feduccrc,perindc ac iî nullü effctipietaiis ueftrç fuppliciû futuR:. QcF. n, fœlices agitis,ac uido riapotimini,nô ucfiri eft menti, nôiufticiaeue/’ ftre,feddiuinçbonitattsacmifericordiç, bac re rû profpcritatc uos ad refipifcentiâ inuitand« »

È X P o s IT [ o

Nifiém'm refipucritis, amp;nbsp;impictatcnn ucfirantf abieceritis,ceccDominusille,non quiuisemc dia flditiofum Df orum plcbe, fed qui in mott te Ziori,ûbi tempium eiusaSalómone con-* ditum ciî, uefpertinis 8C matutinisfacrifictjsco litur, qui ex co loco Euâgciion filij fui mundo reuclabic, qui uose terra Aegypti eduxit, qui uobis regnura 8C facerdoriû,bcncfîeja non jfît manda dédit, qui 56 nuperrimâuidofiam me rafua libcralitate donauic, quihadenus tanto* tempore ab adorato uitulo in deferto, in hanc uf(j horam, ad ueftras impietates conniuit» femper fore fperans, ut refipifeeretis. Is in^ quam Dominus nonaget tam erga uos in-* dulgentem patrem,fed crudelcmcarnificem, non clcmentem aget regem, fed immitem Ty rannum,nonampliuscuftodietuos,quafipugt; pillam oculi fui, ncc expandet fuperuos alas mas ficut aquila prouocans ad uolandum pul-* los fuos. amp;'cd quia prouocaftis ipfum impicta/' te ueftra, ad iram fercimplacabilem difqcietac dilaniabit uos, tanquä leo rugiens SC cfuricns. QuemadmodSenimleo beftiaalioqui infup-* plices clemctinima, magna fame, non in uiros ac fœminas folum frcmit,uerumctiam in infan tes fæuit,ita Dominus, cuius nomen in Zione célébra tur,5^quircfipifcentibusindulgcntini^ mus eft pater, tanta iracundiain uosdebaccha bitur, ucnecinfantibus ueftris parfurusfit gt;

Ëedabic

AMOS PROPHET Aß

Etdabit ille uoccm fuam de HjcrufaIcm,quM elcgitjUtillic effet nomen eius. Non autem tll3 dabituocem,quam olim ad Abrahafflum di/« ccbat.Noli timere Abraham, ego protedor tuus fum,Só merccs tua magna nimis. Non ik Iamuocc,qualfaaco promirtebat dicens. Ero tecum Sc benedicamtibi. Tibi enim SC femini tuo,dabo uniuerfas illas regiones. Sçd uocem lllam,dequa olim maiorcs ueftri perterritiac pauore concuflî,ad Mofen diccbant,Loquere tu nobis,Scaudiemus. Non loquetur nobis Dominus,nc forte moriaraur.Sed uocem ill3 dabit,qux confringit cedros,qu{ diflecat flam. mas ignis, quæ commouet dcicrtûKades, qua concutitur terra,uel,uthiedicitur,cuius terri* fico fonitu,pafiorura mapaliaab habitatork busfuisuacuadcrclinquentur,SC ob pafloru fugam,quodammodoIugcreuidebûtur,.Cu/' lusuocis tam Ignitus fermo eft,ut ardor cius exiccaturus fituerticc montis Carmeli,qu i paf cuis fuis,quôdamNabalo Abigailis marito, tria milia ouium',6C mille capras nutriebat, quemadmodumfcribitur.i.Rcg.iy,

Cæterum quod Amos,ingcntem SCnort æfiimandam tortus regni Ifraeliiici calamitatê, per derelidioncm tuguriorutft paftoraliumJSd ariditatcmCarmeli,tantam uidclicet fupplicif diuinigrauitatcm,tam leuiculis Sc ruflicis re* bus cxplicet,nô eff quodaireris.Paflorenin»

E X P o s I T I o efi,paflondaloquitur. Tractât fabri'îi'a fabrL loci magts tragicc dixit.Dominus dcZion rvl gict,6c dc Hierufaicm dabituocê fuam, mo uebuntiircopliactcrra.Manifcrtius fic dicerc'' turJndignarioncmD O M l N I,nullacrca^ ruraiufFcrrc poteft,

SicdixitDomi'tius, Propter tria fceleraDamaCci, èc propt quatuor, non côucrtam cam,propterea quod trituraiiçrit plauftris ferras ipfam Gilead»

Etmittamignemin domumHa-'' zaeljôd deuorabit palatia Benhadad

Et conteram uedem DamafeiS^ cqciamnabitatorêdccampo Auen, êdexuîabit populus Syriæ ad Cyre/ nen,dixit Dominus»

Propter tria fcelera) Quid hocfProphcta aduerfuslfraelem concionaturus,ab externa*' rum gentium fuppltcio exorditur fquid ad IP raelê,quod gcntes.quæfuntpopuiusfinedeo fincuerbo (X^miffione interituræ fintQuid ad propbctam,quodaiienus populus,adqu« non eft a Domino fuo miiTus,propter impietä

(CS

À M Ô s P ß Ö P H E 1' AÉ.

tés idotolarriasfuas affligcdns fitf Quântff fcnihieftiudicfi,quodrentiopcr quam exiguîî tflCjOpiiior prophccam Amos lohge aliatcn-* tenoagentium calamitarcm uaticinari,quara üelEfaiam uclHicrcmiâuel Ezechiele, Nam ut iftt Prophetæ de intérim gentium aducriaria rum Ifrae!i,fcn'pferunt.Etenim,ut iudæi in af^ rtidionibusôdaduerfitatibus fuis,quas nunc a Syris, nûca Tyriisimcab Aegvpnis, nûe a J'^oabifis i)iïcabAmonius,nücab ldûæis’,nüc aBabilunnsperferebangaliquanram coniolaquot; tioneni haberent, SiC non omnino ob crebras impia» um iltarum gentium uiAonas,anim uni Iliumdelponderent,oportunQ(pirtiuî confie liofactumeft,ut Eratas,Hieremias , fczechiel, coniolationis argumenta ab aduerlariarü gea iiumdeuaftationetrahcrent, exhortantes iuz daros, ut bene confidcrcnt,amp; omnem fuam hgt;’ duciam in Dominum rcqccrèt. Tametfi cnira nunc aduerfarq uiâortis i'uperbiant, opinenar fe perpetuo duràturos,lud3eos uero nûquara priflinæfuaegloriacreftituendos,fore tarnen, utgentes ad tneernitionem ufcj perçant,ludaéï ücro ad prifri nam atcf longe tnaiorcm foclicpi tatemredeant.

EftautemefflcaxconfolaÂdi ratioa futuro interitu aduerfariorumduda. Atqjhac quidê caufia, alq Prophet3c,in genres inuehuntur, AnaOï uero gentiuçn calami wem futurâ prxz

C a

E X P o s I T I o

dfcit,non utlfraclcm confolctur,fedponns,ut ei future deuaftationis terrorem incutia(,utpo pulorum ««top exemple S/C fupplicio eû ter*' rear amp;nbsp;admoneat, quid ipfe propter I'mpieta/ tes fuasmehtusfit.Sienim Dominus non par ciegenti ignoranter peccanti,quf nec juerbum nec teftamcntum,necpromi(Iionem, nec leg? Dei habet,qu3to minus pareet Ifracli no igno^ ranter pecchnrijfed fcienterlegem Dei prarua/ ricantijfi;: tcflamentum Domini, impietatibus fuis prophananti.Si grauiier a Domino afHigi tur gens ilia,quxpaulo durius populum Dei cleÀum tradauit,atq; in calamitatibus eias irri fit,quanto grauius alfligctur Ifrael,Deü ipfutn blaiphemâsSôirridcnsfltaqjquoniam Amos noncôfolaturus,fedextcrriturus eft 1 fr a clem principium ab impiarum gentium dcuaftatp one ducitjUthincdoceat,quid ealamitatumfu per Jfraelcm quoq; uenturum fit.

Primumautemfermonemuertit contra Sy riam,cuius metropolis eft Damafcus,inquiêsî Sic dixit Dominus,n on homo mcndax,noit uir uanusjfed Dominus ille Zebaoth, q quod femel loquitur,retradari nori poteft,quod dex cernitinfirmariricquiqqui nec fallit,occ falhgt; tur. Is au terrific dixit. Propter tria federa Da-* mafci,amp;propter quatuor non conuertameâ» Quidam ficinterpretantur,quafi Dominus di ceretjfe Damafeenis ciuibus m» peccata remif

AMOS PROPHET AB furum,quartum ucro nolle penitus ignofceré • Ego ucro cxiftimo de complciione tniquitatis t fermonêfieri,atq! idcotria 56 quatuor »n unä rationem eflefubducenda.Tria cnim quagt;« tuorfaciuntfeptem.Iamjfeptcnaiius numerus in feriprura perfedionis confumationis nu meruseft. Hinecompleuit Deus dicfeptimo Opus fuS ^d feccrai», amp;nbsp;requieuitdicfeptimo ab omni opere quod fecerat.Et Leui.ia. AddS corrcptioncs ueftras fcptuplum propter pcc-* cata ueftra, Et pofica» Percutiam uosfepties, quod nihil aliud eft,quam percutiam uos petz' fcucrantcr,pcrfcde,complete,ijt nullus plaga rum ncq;finis,ncq! modus fit. Et in lege. V ifi^ ( tansiniquitatempatrum infilqs,in tertia Ö6in quarta,nocc(l,in feptima gcncrarionc, quod iterum fignificat Deum uifitarc patrum iniquiz rates,dum ipfi inique agere inccpcrunt,Et pozquot; ftcafilij,fiuc iHi fecüdæ fiuc tertiæ fiuc quartæ generatiotifs fucrint, patrum iniquitatem non iolum lequuntur, uerumetiam complenqait.^ pcrficiunt.Eft cnim Deus longanimis amp;nbsp;patiz ens,fupplicium nonmoxpolipeccatum infegt;* rcnSjfedufcÿadpeccati côpletionem différés, quemadmodumGcne.îf.fcribiiur. Nondum inquitDominus,côplcræruntiniquitates Am morræorumjufcj ad præfens tempus.

Ergo cü hoc loco fenbitur,propter tria feez Icra^ cxtera,hanc habet fcnientiam. Hade^z

EXPO SITI o

riuslonganimfffrtuliiniquiraresrcgni'Dama^ (cenijeinpcrfuturum iperans utrefipifcercnt, atqiiianuncadfeptcnariumufq; nunserfi pec catorumperucntum ert,ô(S ad fummum ufcp Damafceni ciucs iniquitatcs fuas complcuc-» ruilt, atcfin ucrticem impietaris confcendc^ runt,non€ft,quod parcam,igno(omautlt;on uertameos ad refipiKcntiam, fed potius gra^ iHlTimfScfaeuerdlimeeosaffligam. Oh tant? enim fceîeraquæperpctraruntindignifunt,ut conuertaniur 8C uiuanr, tantum abcft,iitimpu r.e euadant. Dicor quidem mifcricors, citmes amp;nbsp;multæ miferationis,fed erga illos,qui pecca tor urn iuorum modum ac finem ftatuunt, qui a pcrcarisrelipifçunt.Ergaillosautem.qui nec linem nec modum pcccandi fciunt,qui ad tan tarn I niquiiatem perueniûc, ut nihil addere am pilus ad fceicrum cymulumqueat, duriHimus juin iudex,5C ultor fæucrilTimus.

Quod autem eft illud fcelus,quo Daraafce-* ni iniquirates fyas compileucrunt C' Sequitur» Propteiea quod trituraucrit piauftris ferrei« ciuesGileaditaSjNam quod Syri,feii Dama^« feeni,populo meo Ifrackgraue damnii in beP Io quod geflerunt contra Ahabem regem lira-' el,intulerinr,tolerab)icadhucerat,amp; ucnia digt; gnu(Ti,propt,crea quod Ahab mcra aninii fui iibidineipfisbellum inferebat.quemadmodii JfSd',,Seg.*i,QuQd pofteaBêhadadrex Sy^ riæ tan)

AMOS PROPHETAE

riae tamdiu obfederatSattiaiiam,donecucnGgt;' dareturcaputalini odoginta argêtcis, SC quar taparscabiftcrcoris columbanim quinq; ar/« gcntcis,facilcignoui,coquodi!la fainepopu-* li mci impictatcm uifitarem.Scd cum iratus ef-* fet furor meus contra jfraclcm, amp;nbsp;tradidiRcm cumin manu Azahelrégis Syrix^Sc in manu Bcnhadad filii Azahel,atq,’illi tyrânidisfiiçnul lummodum fiatuen(es,ciuitateslfracjis munf lasignefuccenderentjiuiienes eoriim giadio interficerenqparuuloseorumeiiderenqfif pre gnantes diutdcrêqadcoc}: quafi pulucrcm in tri turaareçad nihilum cos redigercqqui fieri pof fetjUtad tarn atrocem SC cruentam regum 8yx rtœtyrannidem,quapopulum meum concul carunqconniueremfEgo iratuseram paruni fuper Ifraelcm,amp; tradebam cum in ntianum re gumSyriae,ipfi ucro tanta crudelitatc in euni grafiati funqut ncc pregnantibus parcerent.

Porro quod hie dicitur (triturauit plauftns fcrrcis,hoc eft,rotis dentatis ) mctapliora eft, dudaabobuspaleastritiirantibus,amp;C frumcn »a cxcucientibiia, ut fjlauftrisfcrrcis triturarc, fitcoculcarcjdefolare deuaftarc. Qua meta-* phora cti3 Bfaiasutif cap.xy. Triturabit Moab Tub co,ficuttcrunturpalexplauftro, 1 yran«* nisautem regum Syriæ in Ifraclcm, cuius hie fitmcntio,defcribitur primum 4.Rcg.8. Vbi ^phetaHelifeusad benhadad ficcit.Çiuitatcs

C y

EXPOSITIO eorum muniras ignifucccndcs, fuuenes corn Interficiesgladiojparuuloseorö elides, amp;prc gnantes diuides.Qwod poftea impletum legiu 4,Rcg.iJ.Iratus eft,inquitfcriptura,{uror Do* mini contra lfracl,amp; uadidit eos in manu Azahel régis Syriæ,amp;in manu Benhadadfiltj Azahel cundisdiebus.fc’t poftea. Intcrfecerat, eos tcxSyriæ,amp;redegerat quaft puluercm in tritura areæ.

Videsquam planecôueniantprophetç uer bacumhiftona,utctiam eadem trituræ meta* phora Amos utatur. Cæterum quod graecus non fimpliciter iranftulerit (triturauitpiauftris ferreis ipfam Gilead) fed de fuo addidit nbsp;nbsp;nbsp;Vt

yaAdtSeTjhoceftjpregnan tesinGalaad,quamuis in Hebræo prophet« lextu (prégnantes)nonhabcatur, tarnen pu* to adiedum effeuerbis Helifci, dum dicit, pregnan tes diuides. Eft autem Gilead, terra fi* l^js Ruben,Gad,5lt; dimidiæ tribus Manafle,in pofteflionema Mofe adfignata,qucraadmo* dum legitur Num.jT.amp;lofuci*.

Audiuimus,quantum feelus Syri in IfraelZ commiferint,audiamusnuncfcelcrisfupplici* um,quanquam fan's iam fuppiicrj præcelTerit, cum Dominus dixit,fe ob compléta facinora, non fore ipfis propitium atc^ benignum, f^t^ utfciamusiramDei non nudam efTcjfcd habe te fecum pœnam comitcm,ideoadditur. Mit*

AMOS PROPHET AB

tam ignem in domum Hazael, 86 deuorabit palatia Benhadad,amp;2c.Hazael amp;nbsp;Bcnhadad re gesfuerunt Syriac metropoli. Minaturigirur Dominiisferegiapalatia Hazaclis SC Benha-' dad,hoecft3rcgum Syrixigni confumpturir. Et côteram,inquir, tieâem Damafci, qui ûint indices,fuaconcofdia amp;nbsp;confenfutotam ciuilt;* latent coniinenics,aicp a temerario maionttn hoininuniinfultu,leg’bus tanquam rcpagulis earn defendêtcs,VndeProucr .«s. fcribii, Fra^ ter qui adiuuatur a fratre,quafi ciuftas firma,Si iudicantes quafi ueâes urbium.

Etcijciam habitatorcm dccampo Auen, Damafci eäpus fortaßis ,ideo Auen diftus eft, cpSyrix populus idolatrixdeditusfuerit. NS Auen latinis eft iniquitates feu idolum. Idem de nomine Eden fentiendum rcor,quod aula regum Syrix,di(SafitEden,quiamagnofum.* ptuaddelitias Siuoluptatem xdiftcata fuerir. Nam Eden latinis fignificat uoluptatem. Cyre ne autem',ad quam tranflacus eft,populus Da tnafcenuSjurbs eft Lybico raari adiaccns,aBat to Cyrini régis filio condita.

Cxterüjde Damafci deuaftatione, 8^ in Cy renem tranflatione,cuius Propheta hoc loco meminit,lcgitur.4,Rcg.’cgt;.AfccnditrcxAfry-^ riorumin Damafcum,8ó uaftauitcam, 8C trant tulithabitatorcscius Cyrencm,Rczin autem regem interfccic.lamû Dominus Damafeenis,

C 4

E XPOSIT IO

Ifraclem crudcUus, quam parcrattraAâtibus, non pareet net igno(cct,quanto minus'ueniä dabitlfraeli,nonfoium crudelitatecontrapro xtmum luum, ueriimetiam inipictarc manifc-* fta contraDeum pcccantif’SjignuriiosHiacgt; litas ad rcfiptfcentia non inin'rat ueftra foeheitas qua nunc dono Dn',non ueftro incrito fruimi nijinuitecfaltenia'.iarum gentium intcritus,ut uerü Dcunaadoretis,eunttj foluin fufpiciacis.

Si'ç dixit Domininus* Proprer triafcelera Gazæ, amp;:^ptcr quatuor no couertâ cam. Propterea qgt; in cxiii um cocgcrintextremeexulcSjUnra/ deren t cos ipfi Edom,

Etmictamignemin murum Ga^ zæ,amp; dcuorabït palatia cius.

Etdifperdâ habitatorede Afdod* S^feeptrigerû de Afkalon, amp;conuer tam manum meam contra Ekron,8^ peribunt reliquiæ Philiftinorum,di xitdominator Dominus.

Afupplicio Damafcenorîïjad PhiliftinorS Judicium uanfitPiophcta,utfi Ifraelitæfuj fuquot;

(urx

AMOS PROPHET AR.

luræcladisabexemplo Damafccnorü admo-* nen noluerint,admoneânirfa!iein a Phiiifrqm fuppIirio.Euçnei unraût l Inhfti’m (quos Laii ni V’alritinos uocant ) afTidui ôC anniuerfarti IP racks hoftes,adet»utfæpe(ngeii[csab Ifracitns uiftoriasreiulerint, cui rci fidêfacit,arf3 a Phi liftnm,fub faccrdorc Heli capta, poftea Saul abipfis interfcgt;Sus.1am,quç al(as,inquitdomi nus,mala populo mro iniulerint Paieftin\,p3r tim côdonaui, fj) uccbar ipfis tanquam uirga ad punirndà populi meiimpictarê, partim ai ternis uiâor'ns,quas Ifraciibenigniicrcôcefl'e-* rà,utrüq;uindicaui.Pcftca^ ucro nôfolüma-« le afEtcerüt Ifraclc,uerüctiâmalitiâfuâin ipfo compleuerunt,amp; afflidioncaffliAioni populi inciaddidcrunt,nullus prorfum ueniæ locus rclinquit. Confydcra enim raihi obfecro,pec cati corum grauitatc,5ô ingenue fateberis, ma iuseirepecc;num,quâutimpune rcmitn debc at. EgoeniobnclcioquedeliAafubirafcebar populo meo Ifraeli 5iC in exiliû eijciebâ.Cû ucz ro tlli a fedibus fuis ^fugi,latibuia quarerent, atq?adPa!eftinosdiucrtei cnt,fpcrantcs, feillic alylum habitaturo$,mii nmquanta inliiimani tatea Pa!ertinisluficpti,quâta crudclitate nagt; Aaiifinc. Tutiores latuiiïct in medio luporü èC leonü. Nô eni erât côtenti mifcros irndeie,exii lesabhoipino cxcludcrc,nifi ipos fcdomiiis Infêfillîmis 1 pfoiy hoftib? tradcrèi ôC dtusdetet.

E X P o s I T I o

EftOjCOmmeruerant Ifraclitæ cxilium, cfiOjho ftcsPalcftinorumfuerant, efto multa mala cis quondam intulerant.Quid autcm ad Palefti'' nos,quod m Dominum Dcum fuum pcccaue rantrNumideolicuitPalcftinis Ifraclicasaffli/ gcre,q,uia affligebat cos Dominus f Et toléra-* bile quidcmbcllieoiure fuiiTetjfi hoftibus ad/ hue armatis,ôô nondum ui Ais,quxlibct etiain num mala intuliffent. Atuiftis amp;cxulibustä fuperbcinfultare,opcm implorantes tanta im/ niireheordia alicnisdiucndere,hoc dcmü om ncm crudclitatem fuperar.Nam ctfi anrea Pale ftiniab Ifraelius malamultaaccepiflent,debuif fcnt tarnen, malis illorum præfcntibus,cxatia/ ri ôC non addercafflidioncm afflióiioni.

Quoniam itac^ cóplcucrunt in populo mco iniquitatesfuas,efficiâ,ut tota urbs Gaza,qu3e nuncnobilitate inter Paleftinas præcipua eft, ignidcuaftctur,8ó xdcseiuscomburantur. Ci ucs quocf de Afdod urbc pcnitus difpcrdam, nee primatibus in Afkalenc parcam.Quid di/ cam de Ekron f quam man us mcæ grauitate prorfusoppnmam,adco£ÿquicqüid eitPhili/ (tinorum radicituscuellam,amp;: interninonitra dam, Sunt autemGaza,Afdod,Askalon amp;nbsp;Ekron Philiftinorum urbes, quemadmodum enumeranturin primolibro S'amuclis cap.ff. Porro quod illua propric flagitium fir,quod a Palcfunis in Hraelitas commiltum, hocioeoa

Propheta

AMOS P R OPHET AB

Propheta defcribit,hiftoriæ facræ,quanta ego fciam,non tradunt. Apparct tatncn ex ipfo tex tu,Palcftinos cxulcs Ilraclitas,ldumçis[tradidif fe,aut uendidiflc,idcj ex ueten odio, atej inut^ dia,qua erga Ifraclitasflagrabant.ContraPa^ kltinos prophetant quoq; Hicrcmias capit. 47. amp;nbsp;Ezechiel cap.iy , ut uideas deinteritu Palcfiinorum fpiritiim fibi ubiej cofcntientc.

Sic dixit Dominus, Propter tria fceleraZorjS: prop ter quatuor,no conuertam eam,propterea quod tra didcrintextreme exules ipfi Edom, amp;nbsp;no memificrint foederis fratrum «.

Etmittam ionem in murum Zor amp;nbsp;deuorabitpalatia eius,

Zor pro Tyro tntcrpretatur,qux autorcPIi nio,quondahiinfulafuit præalto marifeptin-* gcntispaflibusdiuifa, nuncuero Alexandr! oppugnantis operibus cotinens, cuius quoep mentiofæpcfitin Euangclio. QuemadmodS autem Paleftini exules Iudacos,maioricxilio aS fcceruntjttaSó Tyrij non mitius traélarunteo» ludæosjquiadipfosjafyli conquirendigratia, confugerant, Exules cnim Ifraelitas Idumeia hoftibus tradidcrunt.Quod cum per fc intqtiS faâum (it, tarnen iniquitatctu auget, uetus anoi

E X P o s T T î o

tîcÎ3,qiiam ludæi rum Tyrpshabucrunt.Erai enim Hyramrcx ryri,Daiiidis amie us omnf rcmpoïc,^ poftca cû Saiomone pacis fœdus perculTerat, tantac^arnicitiaSaiomonicôiun.^ gebatiir,utipfum iratrê adpeliarct,queadmo. dumlcnbitur,gt;,Reg.y.amp;9.Qujamicina inpo fteris quoeg iudxorurn ÔC T y riorum duraui« Hoc tamêiœdercjhac amiciua, hac inaioruin fratcrnitatc,Tyrn niliil commo ti,ncc ulla mile hcordiatadijfraclitas ob exilium miferos 8C talamitofos,maiori miferiaafFiciebâr, SCroaiis eorumridendocontumcliofcinfultabant.lacn quiae3dem,quae Paleftiniinlfraelêcómiferüt, eide etiâ fupplicio obnoxii crût. Mirtâ enip'ngà domjnuspgnêin murum Tyri,uttota urbsin ceiidiopercar. Quod (îuea NcbucadNezarc Babvlonisrege,fiueab Alcxarrdro cognomé'' îomagno, irnpletumfit ,ccrte deuafiationem hnicurbieueniuram,prædixcrunt eiiam EfaP a.scap.»j Hiere.47 Ezechiel.»C. ’r Ôi »s.Etquj pa uciiriinis Amos dó Hiere. perfti inxerût ea uc nuitaamplificaiione , Elhi, amp;. fc'zec.dilatarüt»

SicdixicDommus. Propter tria fcelera Edom^amp;f^pter quatuor non côuertanieum,,pptcrea quodperfez cutus fit gladiofratrcmluû,amp;uiola usriçuterumfuüjôt mordicus tenue rie

AMOS PROPHET AB rttaffidue iram fuam,8lt;furorem fu/ um feruauentperpecuo»

Et mitiam i'gnem in Thcman, 8^ deuorabit palatia Bazræ»

Vjdcquam diîigcntcrprophcra,omnium gentium Ifraèiitis a quatuor mundi partibus* oriente,meridic. occidentc ôi feptcntrionc ui** cinarum iudiciapcrftringaqutiprialienispcri-' culis cdolt;Si,fuara futuram calamitatem perui* dcât.Namliracl habet Damafcumfeu Syria, dequaantea,ad feptcntrionc. Philiftinos ad occidentê,Tyrû amp;S Sydonc interoccidentc amp;nbsp;feptentrionê.Ammonitasamp;CMoabitaSjdc qui bus poftea,ad orientcm.Edomitas uero ad me ridic.Circuit igitur Amos a feptcntrionc, hoc cft,a Damafeo ad occidentc,Philiftinos uideli cet,flôTyfQ.aboccidentc,hoc efi,aPhiliftinis ÔCTyro ad meridiem,ad quem Ëdomitarum populus habitat. Ccterum ut ratio uocabuli tdom conftet, Ëfau frater uterinus Iacob, dia-dus eft Edom,quemadmodum Icgitur G en.*, a quo pofteri eius nomen fortiti,bdomit{ didi funt,SC regio ipforû,Idum{a,feu Duma, His inqurtdominus,bdomtti8multa iceieraremi/ fi,infupercuàbcnefieqs cos affect. Näcu «du-* cere populû metï Sfrael éx A. cgypio,ôC multas gsntesaute facitm earû dçlerè , prohibebâ fé

EXPO SITIO

uerc,nc quicquâ mail fratribus fuis filijs Eiaa inferrêqnercgioncm ipforum hoftilitcr occu^» parent,non cnim daturuscrara Ifraeli,ne uefti gium quidcna pedis,de terra illorum, Adhxc uetabam,ne quicquani illic dborum præda^« rcntur, fed pacifice trâfeuntcsregionem illorS pane fua pecunia empto uefcerêtur.Poftremo legem ctiam adicci diccns.Non abominaberis Den» Iduæ3eum,quiafratcrtuuscft. Sedquamob tf» tanta beneficia gratiam illi retuleruntç' Plane

eandem quam olim patriarcha corum Efau re tulit iacobo.Quemadmodum enim Efau tacP toodio lacobum pcrfequcb3tnr,ut euanon*’ dum natum adhucin utero cxiftcntcmpcrcek lcrc:,.amp;S pofteaquam effet in lucem xditus,afcß »am grandæuusfalt;ftus,uitæ cius inlîdias tende rct.â^fraterni,ncq; id limplicitcr , fed uterini nominisappellatione,nihil commotus,interfi cereipfum pararet,!taamp; poften' Efau, una eu riominectiamodium eiusinteftinum aduerfuS Ifraclitas hæreditâtes , nunquam non gladio fuo ifraclem perfecuti fimqut óóperldumae«* osjuetusilluddidum, Fratrum iraejuerißx cetur.

Tâto au tem iniquius egerunt Edomifæ ad-* uerfus Ifraclitas,quan to cognatiores cfteris fra tribus fuerunt.Maiores enim eorum, non fin» i)licitererâtfratrcs,fedfratres uteri,amp;gcmclli. giturfildum^os, a pcrfecutionelfraelitarum

AMOS PROPHET Aß.

non rcrrahcbat fratrisnomen,debueratcenï eos dererruifTe, uteri ni adpcllatio.ScdilKneC hoc d c ter ri li uiolauerût, ut Propheta air, utc--' rum (uum. Pro utero Hcbrxushabet rahamaif,procnio uctus translatio habet» mife ricordiâ nain amp;nbsp;Raham mifericordiam fignihcat.Groecusintcrpretatus eftltXTSf« ma (rem feu matriccm. Sumitur aute hocioco ma tn'x,feu uterus,more Hebraeo,^ fratribus ute/-rinisjfeu pro ca cognatione, quam ex cade ma tricefratresutcriniinterfefe contrahunt, utfie fenfus, Idumsci, cum debuiflentjfratcrni nomi minisreuercntia,a perfecutionc deftitirtc» neC uterirtacognarionecoramotijiram ôC furorcm (uum depofucrunt,quin potius mordieu« hogt; ftilem animum tenêtes, amarulentiâ perpetuo feruarunt.

Quid igitUr fuppltciorum,pro tnfgnt ilia et compléta malicia,ldumæis infcramfMittam ig nera in Theman, amp;nbsp;peribunt incendio çdifida Bazræ. Sunt autem Theman ÔC Ba?:ra,{dum{ orum feu regiones feu urbes, uteft Efaix. Quis eftifte, qui ucnitdcEdom,tinlt;3isueßib» de Bazra.Et Hiere.49. Audite côfilium Domigt;' ni,qd'inijt de Edom,amp; cogitationes eius qua« cogitauitde habitatoribus Theman. PorrocS traEdom,feuIdumeam,prophetarunte(i2aln ut Efa. cap.II. amp;.C(. Abdias. Hieretnias ca. 49« amp;nbsp;Ezechiel .Malachias uero in primacapiu

Expösiriö

ï^uod alp futurum de Idumæa prophctarunf, iam implctum ciïe dcfcribit.

Sic dixitDominus, propter tria fcelera filiorum Ammon,2lt; propter quatuor,nocôuertâcos, propterca quoddiflccuernntprégnantes Güe/ adjUtdilatarentterminumfuum.

Etfuccedam ignem in muro Rab ba,amp; deuorabit palatia eius, in daffi co, in die belli, in turbine, amp;nbsp;in die tempeftatis»

Et ibii rex eorum in exilium, ipfc 8^ principes eius finwl jdixhDO'' MINVS,

A mcridic, boceft, ab Edomitis, digrcditur propheta ad Ammonttas ói. Moabiias,quaf gê tcs,rcfpcftuIfraclis,adorientem habitant,ori ginem fuam ex Loth ducen tes,queniadmodS legitur Gcne.i9.Sic ergo dtxit D O M IN V S aduerfus Ammonftas, Ad alia quidcrti feeler* Ammonitarorn,quçin populummeum Ifraél defignarunt, hadenus itaConniui, ut ctiamfi cos tmperto alietio fubiecerhn, totam tarnen gentetu

AMOS f’RÖPHCTAß

gentciHjamp;Sgcnnsnorticn nondekiri, nuncaft tem cum ran ra proferendi fines imperfj fui cugt; piditateinfanierintjUtetiammulicrespregnâ-» t(s ih Gilead medias dilTccuerint, quid rcliquS eft, nifi ut amp;nbsp;ipfi penitus difleccniur ôd concul center fEtertim Ammonitx,iam olim quidem more human! ingenf),quo plura habcbant,eo an»pl(oracupicntes,noncontcntifinibus rcgt;’ gionisfuae, quam nonfortitudine uirium fiia rum, féd benignitate Ôi. milèricordia Dei poflî debant,imperium etiamregiOnis Gilradadfe ftarecoeperunt.Sic enim docent hiftöriaefacr^ ludicum capite undocimo,ddprimo Regum undccimo. Sed agt; orcupauerint Gilead, quae tarnen a D O MIN O, familiae Gad,Ruben * êddimidix tribus Manaffetradita fuerat,haud obfcurcflgnificauitHieremiasfn principio ca-» pitis. ^.dices.HaccdicitD O Mi N V S.Nun quid non funtfiltj Ifraèli fauthaercs non eft lt;{F Cur igitur hae reditatc poffedit rex eorum (filio rum Ammon) ipfam Gad,Sdpopulus dus in urbibus illius habitauitf

ltac;,quoniara Ammonitx.dum aliéna iragt; perla «agis adfcAarent, quam fua tuerentur , crudeliftima atrocitatr, populum meum in Gi ieadftctradarunt, utneepregnandbus parce-* rent,efficiam,utnecfuos fines rctine;yit,nec ab hoftibut fuis ullam clemendam fentianri fed una cufuurbibut Si babiudonibu« fub

D a

E X P o s I T I o.

delcantur. Mittam cnim ignem (hoc eft) dcua-* ftationem 8C dcfolationem, in urbem eorii cla Tidimam,nomineRabba(dcqua urbe.». Reg3 omnia urbis sedifida deßruentur, totamq?rcgionem corum boßisaductitiusita depopulabitur, utuixgenus nomen fupcraue rit. Quinetiamrexamp;^princcpseius,inexlliuni rencientur,amp; mutata côdirione, in carcercs ab ducentur, co fane tempore ,'quo aduerfarius hofu's oranem corum regioncm, bcllico ftrcpi tu^claßico tumuku,tanqturbineac tempeftate implrbit. Atcÿ hoc futurum cfl’e Ammonitis, prophctaruntcriampoßca Hicremias cap. 9. S/C Ezechiel.u.Cæicrum ubi uetus tralatio hae bet Mckhajbi nos intcrprctati fumus (rex coz' rum) Nam alii putani Prophctâ loqui de Amz monitarum idolo, quod.j.Rcg.n.Moloch uo catur. Vtcunq!,fiue pro rege, îiuepro idolo ac ccpcris,nihil obfcuritatis in fcnfu habcbis.

Sicdixit Dominus, Propter tria fcekraMoabjCtpropterquatuorno conuertam cum,propterca quod co bufleritofla regis Edom in dnerem.

Et mittam idnem in Moab?amp;^ de/ uorabicpalatia Kerioth,amp;morietur infonitu

AMOS PROPHET ab in fonitu Moab,in clafTico ÔC in uocc tubæ»

Et difperdâ indice de medio eins, amp;omncs principes eins interficiam cum ipfOjdixicDominus.

Vide aequiffimus Iudex fit Dominus De usnofter. Non enirn foluminiuriampijsiHa-' t3m,uerumctiarn illam quoejj uindicar,qu3f itn pnsquidcm,fedtarneniniufteinfertur. Nam, utMoabitarumrcximpius erat, itaôé rexldu/ mæorum,nihilominus ramen uindi'cat Domi/' nus in Moab, cam crudclitatcm,qua régis Ida maeorum ofia in cinerem concremauerit. Nul lusigitur uanc ffbi immunitaic a fupplicio Dci polliccatur fi iniuriam inferat homirii,quc cer-' to fciateiTc malum imnium. Eft entra Deus ultoriniuriXjfiucboBOiiuemaloiMatx. Nam fi leges ciuilcsapriuato hominenon ferunt,ut fcortumcontumeliofeicortüappellitct, amp;nbsp;lex Demini ferret utmalamalo iniuflus inferresC' Mea,inqu! t Dominus,cftultio,cgo repcdain » Tuuero ctiä inimico benefacias. Vr proximo benefacias prxeipio, non autem prjeipio, ut inccramicum öóinimicumdifccrnas.Vterö! ti bi proximus eft, Vtriej; bcnefaciendum eft. Nonne amp;nbsp;pater corlcftis oriri folcm fuum iin«

E X P Q s I T’I o

fuper bonos amp;nbsp;malos fSi igitur hqlus patns fi lius rdc uoluen's,oportet ut beneficcnuS cha^ ritaas ruae,fuper utrofq:,amp; bonos amp;nbsp;malos cP fundas. AIiudeA,(i Dominus aliter mandalt;* uerit. Ifraclius enim prjeeptum erat, ut gentes in terra Chanaan deuaiiarcr, Magiftratui ciuili mandatum eft, ut fontes puniac. Hxc au tcmnonfuntgenera!ia,fed perfonalia prxce/ pra,Ifraëlitis, S/C legidmo Magiftrami priuarim a Domino data. Cætcrum,generale eft, omnt bus tam amids inimids benefacerc.T ametfi cnim inimicus luus ob maÜciam fuam, neque apudDcum, neefapud homines,frogihomo «biuideaï,noneft tarnen q? proptercainique ipfum tradare debeas, Tu quidc iudicascuen hominem prorfus inu«Iero,longe autë dluerlt; fum cftDei iudidutn» Nonne Sfl^arao uide/ batur,ne()! Peo uiilis, cuius uerbo praefrade r refiAcbat,necÿhominibus,quostyr9nidepre/ mebat. Domino tamê Deo noftro, fatiscôrao dus uifus eft,per quem nomen fuum celebrius

glorioflus coram pijs reddat. Quod fi nulla aliainimici tui utilitas appareat, certe hxc mui to maxima eft, quod frequentibus fuis iniiirqs paaentiam tuaraatc]; anirni tolerantiam exere çeatac probet. Vide, quatorum bonorum ane fam tibiprçbeatinimiciiniuria. Adflidio, in-» quitPaulus, parientiam p^arii, paiientua pro-* baxionê,p robatio aute fpem i i’orro,fpes non

pud«

AMOS PROPHETAE

piidefacit.Scdh,'calterîusfuntloci,adProphe tactnterprctanoncrcucrtor. Liburfletyinquic Dominus,ad alias Moabitaßz impie tares, quas no tam iti me,ÿ in populû men defignarut côx niucrcjfed quia incocreraandisoffibus regis Edô ,peccatafua côplcucrut ignofetre porro nec libet,ncc licet. Proindc,ui dignum inorib» fatüfq; fuisexitiüaccipiâqtantani caiaraitatesn •n icgionéeorû immittâ, ntquie qd tft, etiâ rui gnificarü çdiiuts in iirbc corirm Merropo H,no mine Kerioth defolcÉ,amp; regionis Magiftratus, bellica iîiageintcrficiar.Iam fi Magifiratum fu-» fiulero,quidrcWquiï erK,nifitotlus regionisde uaftatio. InquaenimregioneMagtftratus nô cric, in ea etiam fi quidam habitaucrint, non ta men diu a lasronibusjCccuri amp;nbsp;incc^umcs per.^ durabunr.

Qiialcuerofcekis iI!udfucrit,qd'Moab in in regem Edom,o(ra eins conci emando côniigt;' ferré,feriptura facra, ouod ego feiam, non tra*» dit.Hebræi, authorc D. Hiçronymo, dicunt, ofla regis Idumçx, quicîîloram rege lfraêl,ôC iofaphat,regc luda afeederat adueriur» Moab in ultionem dolcris,a Moabiris pcftcacôuiilfa atqj fijcecnia.Quidf fi ex hoc loco interpretare mur,hifioriâquçl’cn'ptaert..4.Reg.j, ubi fie lcgt; girur.Côfurgcns Ifiacl percufltt Moab,at illi fii gerät corà cis, Et poftea : Circûdaia cft ciuitaa 4 fundibularfis, a magna ex parte pereufla»

D ♦

C X P o s I T I o

Quod cum uidifTet rex Moab prxualuilTe fciz licet hoßcs, tuli t fccum fcp tingen ros ui ros,lt;dij rentesgladios, utirrfipcrentad Regem Edom amp;nbsp;non potucrunt, Arripienfej fill urn fuiim nd mogcnitum,qiutognaturus erat pro eo, ob^ tulitholocauftum fupcrrrturum, SófaAaeftin dignatlo magna in ifrael.

Vbi igiturhifioria habet, arripiens filium fuum priniogemtum,hand Icio,num arripuc/' rit rex Moab,non Diium fuum proprium, fed filium régis Edom pn'mogcnitu,5Cconcrcma ucriteum coram oculishoftififuorfr fup mu-' rum.VndequodProphcta ait, (Combuflltof fa régis Edom) non intelligiturdeoflibus régis fenioris, fed filfj eius, quiproptcrea rex dicii q) pro pame fuo efi'et regnaturus. Sed quia co*' munjsh»bctfcntcnna,q)pcr filium primogeni turn,non filius regis Edom,fed MoabinteTligc du3fit,nonmagnopcrecontenderim.QuanfS ad Prophetacintcliigcntiam attinct,fatisfa(Sum nobis erit, fi cognoucrimus, Moab compleuif feiniquitatesfuasincomburedis offibus regis (dum çæ. Quomodo ucro hæc concrematio fa da fit,ocioforumcftonegociurn. Porrofup** pliciaquaehadenus ProphetaaduerfusTyrü, cdom,Moab,amp;Amon uaticinatuscft,imple-' ta funt a Ncbucad Nezarc, Babilois rege, que jidmodum fcribitur Hicrcmiæ.»7.

Sic dixit

AMOS PR O PRET AE.

Sic dixit Dominus, Propter tri» fceleraluda,amp;proptcrquatuornon conuertam cum,proptcrea quod rc/ ieccrint legem Domini, amp;nbsp;mandata cius noncuftodierint,Slt;decepcrinç eos mendacia ipforum,poft quæam bulauerant patres eor um.

Etmittam ignem inIuda,amp;:deuo rabitpalatiaHierufalem,

Qijoe praccclTcrun t indicia aduerfusincrcdu las gcnKSjpronunciatafunt.Pofl'cntigitllraê' lit3c,in quorum terrorem hçc omnia dicuntur, uana fpe fibi applauderc, atejj dicere.; Nihil ad nos gentium incircumcifarum fupplicia, pro^ Cterea quod gentes non funt populus Dei,no abeantlegem amp;nbsp;teftamenta, fed prorfus fint Deo abominabilcs. Non igitur nurum cft,fi ra diçitus propter imptetates fuas extirpentur. Nos ucro fumus fernen Abrahç circumcifum, cui Deus promifit, fefc in omnibus aduerfis af fore.Nosiumu^illqdequibus Dominus De-* us nofter dixit, filius meus primogenitus Ifracl Etitcrum,Vos erin's mihiin peculiumdecun^ äispopulis, Vos critis mihiin regn urn iacer-* dotale,ôt gens fanâa. Qui ergo ficri^ofl'ct, ut

EXPO SITIO

ros Dominus dclcrcfjficut forte impiasgêtcs, perditionem optime méritas,deleturus eft,

haq;, ne Ifraëlitx hac tergiuerfan'one, omn? timorëafccxcutcrcntjPropheta Amos,adpri ora tudicia adingit etiam fuppliciS regnt luaa, ut ex illo regnü Ifracl colligat,«tü quâtÿ graue ipfura mancat exitium. Si eih Eaominus nö par ectilli populo,qui ab ipoin poirensonccIcÄu« eft,penes quem eft temp'um Domino fan Ajngt; catâjin quo oiFeruntur holocautomata ueiper lina ÔC matutina, cuius regnum aeternum fore Eromifit, qui liabitatjin Hierufalcm , urbe a

)OMI NOpraeomnibusalijscledia,fedpo tiusgrauidlmcipfum affliger, proptcreaquod legem amp;nbsp;mandata Domini non obferiiauerit, amp;. fifftitijs cultibus,iuxta paterna» traditonea amp;nbsp;fundationes Deum coluerit,fct tu !fraci,ime ' punitatem ribipol)iccbcris,cum fcxcennesgra uius quam regnum Inda ,,aducrfus Deum peç cauerisf'NoIiteipfumuana pollicitatione Cc/' 4uccre,impune non abibis, Anud Dominum cnim circücifio externa nihii eft.Semen Abra** hæcxtcrnum nihil eft. Legem habere nihil eft, fedofcruatio raandatorum Dei aliquideft, SC rum prodeftcircumciftojfi lege obfcruaueris,

(am.qa Iuda,etiâ ft fuerit circîîcifus,têplü ha beat, uelpc SC mane offerat holocaufta, ramen ♦ctjciatlegc Dei, amp;nbsp;mandata cius no cuftodiar,

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fedpotiu»

AHOS PROPHET AE.

fed podus paternas impiet3tcs,quam Dei uer-gt; bum feqnatur.ideomittamjnquit Dominus, ignem in [vda,amp; deuorabi't palatia Hierufalë, hoeefqqiïemadniodum gcnuum incirtuncità rum regiones deuaftabuntur.ita SC regn um lu da detciabitjóC pcpii'us eius in e^ysthiitaieab-r duce£u-,qucdimp!ctum eß fubZuiekia in de uüitâucnt Eabyionîc3jpff regem Ntbucadz Nezarcm.

F'c.:'•O qu^frd dicitur ( deccperunt eos tncn* dûf'ûq adfultusfaJiitio«,^ idololatri* t’ivfp'iiijqujein regno îuda contra ucrbum Deiprrpctrabantur.Cultuî cnim falt;Si£ti,dtc3 turinendacfijproptcrca quod non ex uerbo D'jm!ni,qiiodeftucrius,fed ex bona horai* nunuquanj uocartt, intentionc,amp; hipocrinca 3difiMenHonc,quxeftmcndaciû,inftitutifunr, Sülcntaurcm huiufccmodi cultus, duobu» po tÜTiraumnominibus feducere, AItcro,quod foeeiem habcannnoculis hominum fplendigt;' difrim3,alccro,quod parêtes SC maiorcs, quos fufpicimus amp;nbsp;ueneramur,eoî initituerir, adeo cjîilsDeumcoluerint* liaq;,nc pius quifpiam his fucisfedycatur,nccen?.num eft,ut ex ocuiis fuis, fpecicihonefi3tem,amp; maioiiim autonta rem l'eponar, in folum autem uei bfi amp;nbsp;praecc-« ptum Domini rcfpiciatj'n quo tanquatnfir* niapetraconfiftcns,aducrfu« omntm hypoe crium fefc tueatur.

E X P o s I T I o CAPVT II.

Sic dixit dominus: Propter tria fee lera Ifrael,amp;f propter quatuor no cofluerta eum^propterea quod uen/ didcrutpro argen co iuftum, pau/ perem proptereakiamenta.

Contcruntinpuluerem terræ ca/ put miferorum, Sé uiam adflidoru decIinant.Similiter uirac pater eius uaduntadpuellam, utpoUuant no/ menfandiim meum.

Et fuper ueftimentis pignoratieijs rccutnbunc,iuxtaoiTinealtare,amp;ui/ num muldatorum bibuutin domo Dei fui*

Et ego exterminaui Amorræum a facie eorum,cuius altitudo Cedro/ rumaltitudine ( æquabat) amp;nbsp;fortis ipfe quafi qucrcus, ôé cÔtriui frudjj eius defuper gt;nbsp;ôi'radices eius fubter*

Et ego

AMOS PR O P HE T Aß

Et ego eduxi nos de terra Aegy / pti\amp; duxi uos in deferto quadragirt laanniSjadpoffidêdam terra Amor Et fufcitaui de fgt;hjs ueftris ( rxft Prophetas.Ôd de iuuenibus ueftri« Nazaræos :nunquid noneftita,filq Ifraêljdkït Dominus f

Et propinaftis Nazaræis uinutn, amp;Prophetis mandaftisdicentes, ne prophetetis ♦

Ecceego anxior fubter uos,quêad modû anxiat plauftrû on.uftû feeno ♦

Et peribit fuga a ueloce, amp;nbsp;forn's non corroborabitur potentia fua,ôd robuftus non liberabit animam fuâ.

Et apprehendens arcû no cÔftabit, uelox pedibus fuis nô libcrabitur^Ôi uedus cquo nôlibcrabitaîam fuam. Et robuftus corde inter fortes nu/ dus eftugiet î die iUa dicit Dominus«.

È X P O $ I t I Ö

Pcruem'tucltandem propheta,ad huïusligt; bri præcipuum argumcntum,uidc!icct,regn£ï lf«ë!,in quopi çterfdofobtri3cirapictatcra,aci uerfu« Deüm,horrendaettam flagitia aduer^ fusproximi charitatem defignabantur. Prind pio,rcgni eins incol3e,ucn«lcbantpro argento iuftum,8ó pauperem pro caiciamentis. hufu« loei uariaeftfntcrpretado.Suntqui exj^onlnt ïocupicn'orcsjói nobiltoresïfraciitarum; pau-* percsjfed innocentes amp;nbsp;nihil tale merito)!,ex^ trancis gen tfbus,accepto precio uendidiflc,c5 tra Domini legem, qux fcripta eft Deu. m. Si deprehenfua fuerit aliquia furans fratrem fü um de filqs Ifracl amp;nbsp;locaucrit aut uendideritciîj interficieturfurillc, amp;Saufcres malum de me^ dio tui.Quod fi hxc fuerit huius loti fcntcncia certeexprobratAmos lfraclitis,quodimpuné in imperio fuo tulenntplagiarios,latrones, SC pr.Tcdoncî,adcoq?illos,quicapiunt homine«, ut exigan t pecuniaj.

Cæterum nifi alio uoearetme, hocquodpo fteaca.s.fcribitur, ubiharefententia repetitur Ccd alfjs uerbis, uideltcet, ut poffideamus pro argento egenos,itapotiusçxponerem,utma-’ giitratuspopuli hocloco aceufaretur , quod obpcrfonarum refpedura ÔC munerum accc.* prioncm,iuftiet Innocentis cauflam,in iudioo pcruerterct,atq?paupercra in grauam diuiti» ôpprinaerct.Id quodfscpeuumçro nMgift'’ati/’ bu* 4

AMOS PROPHETAE. biisaprdphcusobijdtur.Efaias in quit, Vof conduntkgesi'niijuas ct fcribcnies iniufticiS fcripfcruntjinopprimcrcntin iudi'cio paupc' res,amp; uim faccrent caufTæ humrtium popuU twcijEtiMicha.Audite principes domus lacob amp;nbsp;Indices domus Ifraèl^quiaoominaminiiudî cium,Sc omnia reJIa peracrritis,

Scd quia poftca quafi exponendo dicitur ( utpoffidcamus pro argento pauperes ) ideo hunc locum intelligamusde auaris diuitibus, qui ufuris fuis,pauperes fibi obnoxios redde-* bant,atcj! in fcruitutem fuam redigebât.Tam-* etli enimlex Domini dtcat,Si pecuniam multi dedcris populo mco paupcri,qui habitat tecG, non urgcbis cum quafi cxador, nec ufurisop primeSjSC iterum.Non foeneraberis fratri tuo ad ufuram,pecuniam,nec fruges nec quamli betaliamrern ,diuites tarnen h«c lege contem pta,ufuris fuis,pauperes alioqui innocentes et honeft®8,non mium cxpilabant, uerumctiatn in fuâ poteftatê Só feruitutê redigebant Quod fihæekitritfentcntia,tcxtHS fie transferendu» eft: propterca quod ernennt pro argento _lult;* ftuoa : nam diâio Michram,quaehic ponitur, indiffcrcnseftaduenditionem SCemptionem.

Etab hac expofitione nö admodü abhorrct quod fegt,Et paupere prop! calcbtnêra, feili z cetemerit.Vbi nos habeas calc1amêta,hebre* us legit, Naalim,lt;^d fignificat claufurac 04 ob

E X P o s I T f o.

r^hfignationcs, hinc quia calceus pcdem clau^ ditJignuicatcrianTcaiciamenra. Quocunq;au t;ir lUodoactfoeris^certcauaroriHuiiTipiftas

P'Tiipcrci óe'cribit, quod auari cmerint, in feruiunc luain rcJegcrinr,autpodusoppref ferinccgenos,iitK'rruinosagrorunifuorCi dila iarrnc,atq?maximo iiicinoiûpaiiperumincô-' modü fines luosprofcncntjOirncfcçcircumû tentes agros fuis teriTn'niÿConciudcrcnt. Tam morola enfin eft libido habendi amp;nbsp;dominant di, ut fit ut ncc rcgni coniortcm, ita nec agro' rum uidnumferrcqucat. Vnde amp;Efaias: Vf illis intonat,diccns : Vçqui coniungirisdomS ad domum, QC agrum agro copulatis, uflt;^ ad terminum loci ôCc,

Hæcitaintcrpretor, pcrindcacfipro Naa/ lim,côcîufionesagrorum,legeres. Quodfi uc ro calciatnencum arriferi t,quid impediret quo minus candcm lententiâ arripia4’,3C pro calda mcnto,3grorum poirdTioera intclligas. Nam amp;caldamcntumin cadcm metaphora,in pfaP mo Icgitur. In Idumçam,inqiut,extcndam cal ciamcnmm meuni,hoceft, terminos regni, èC fincsimperii ind.Hucaccedit,quodpcr calda menti folutionê, pro ueteri apud iudços «lorc fignifïcabat cdTîo amp;nbsp;refignatio iurisfui, quod quts in agro aliq poflidebat, quêadmodS fcri^ bitur Ru th 4. Non igir alienû eft,fi caiciamenta pro pollcirionum finibus accepcn's. Nifi forte

placuertf

AMOS PROPHETAÉ placucritD.Hieronymi cxpofiH'o,qui calcii/ menu intcrprciatur,pro rebus busauariprfctofam antmam hominis paupclt;* risucndiaeriir.t.Nechiscontentimaligniho-' mines, quod uendiderint innocentes, quod pauperes deglubanqinfupcr hoc malum adq*' ciûqquod rnifero« amp;nbsp;affliÄos prorfus abomi/* ncntur,contemnant,dctjdant,conterant ac uelutpedibusconculcent, 8C quuni miferoru afHidiones benigna compellanone ieuarc dex berent, corum occurfum quafi maldmomea tucrfantur.Echaec mala aduerfus pauperes da fignant.

Quid uero did dcfomicarfonibui SC adullt; tertjsipforurajf’arenium cft,utcaftor5 morS exempio, liberos fuos ad caftitatem inuitent. Sed ecce,qtiab'spater,taljsfiliùr. Pater fornicat tur,fiHus kortatur. Pater adulfcriûrt» commit^ tit,filios ineeßum/Paterlibtdinera exercerpro hibifam,filnts turpemfequiturluxum. Breuiz ter,Pater amp;nbsp;fiiius,faepe eandem etiam puellatn (o flaeitium detef^ndutngt; amant. Quofaciz norc fit,ut nomen meijmconrarainctur,amp;pef fimc inter genres audiat.Vtenim nomen meu fanAume(t,itaquotquotiilo gloriantur, fanz (Seuiuereoportebat.Nuncautem cum flagiz tiçfil1jmclfraclnaeuiuant,nonne nomen meS per fc fandum immacul3tum,illori)m horz vendiscriminibus fordidatur^ QuisenimucI

E X P o s I T I o

infirmorum in fide,uel incrcdulorum ,utdens tan cam uiciorû Lernam in populo Dei,de ,no mine Dei,quo mali gloriantur, bene fenriret autloqucrcturfNon igiturfimplicitcr peccät illtfacinorofi.Primum cnim flagitfjs fuis leec Dei præuaricanrur, Deinde, infirmum in fide grauiter offendunt. Poftremo incredulum,ad odium nominis Dei,quod mali profiteneur» tnçitantatq; commouent.

Et hæc forfe tolerabilia effent,fi hic effet pec** catorum finis, fed iniquitas alia aliatn trudiu Nam pofieaquam pcffimaquxcj uiciorum ge neradefignarintjtum demum, uthonefiacena fuam tueantur,ad cul turn Deo præftandû, uel tandemaccedunt,atcj! ibi,cum optimi uideri uolucrin£,peffïmifiunc. Nam fuper uefiimen-' tis pignoraricqs recumbuntiuxtaomne altare amp;nbsp;uinum mul Aatorum in domo Dei fui bibût hoc eft,folenniainftituunt amp;nbsp;peragunt facrifi-' cia amp;nbsp;conuiuia,nô e bonis iufto laborc,aut h» reditateacquifitiSjfede rapinis 8C pignoribu» paupcrum,5ôcxeoruopibus,qui iniuftepu*' niriatcÿiniquoiudiciodamnan funt. In fa^ crificijsmagnifica celebrant COB uiuia,ubi fi c5 uiuiorum luppelledilem côfyderaueris, non funtnifipaupcrumpignora,fi fumptum,n5 funt nifi opes iniuftemuldatorum.

Porrode reddendispignoribus lex fie ha^ bef,Deu,*4.Cum répétés a proximo tuo lei»

AMOS PROPHETAÉ a(iquam,quam debet tibi,non ingredieris ddgt; mum cius 8(c. Quo loco Icx iubet pignus paa pcri ante foils occafura rcddcre,non{iubettc-' ploofferre.Sfc alias fubet,ut iufteiudicctur,n5 lubet,ut magiftratuï paupcrêdcglubat,amp; po-* (tea cultum diuinS ex rapina ilia pauperis inftf tuat.Hoccnim non eft Deo facrificiuna offer»' te, dum cogitur rapinæ amp;nbsp;iparticeps (n cultu ruo,amp; operculum effc.

C3eccrum,quod apud ludatos tn culribus fuis, hocapudChriftianosfub Papatuin facerdogt; «1$ ic anniuerfarqs inftituendis contigit. Hare enim plaerunts c bonis fortiore,rapinis, aut ci lumnia acqui(ius,inftituta(uc.Nam raorituri, rapinarum 8C fofnorumfuorSconfcn,ChrifttS ign«rantes,inferni tarnen fupplicia formidanz tes,hoccôâltoiibifuccurrere conatifunt (fed fruftra ) ft pädera fotnorum amp;nbsp;rap(narü,ad cul tumDeiträ$ferren(,quo Qc rcliÂahaeredibus parsjin confpedu Dei iuftificaretur. V nde uti* demus ea bona,uulgari etiamnum prouerbio teftante,carercbencdi(ftione. Pfaffen gutfafelt nichts,Idem fere ufu uenitin ornamentiseccle (iafticis.Pofteaquam enfm mulieres ih delittis uiuentes fatis aduerfusChriftumin ueftimen tis fuis pr^eciofis lafeiuierini rUm demum confecrant ea templis utexipfis ornameitz lt;a Miftarica conficiantur , quo cclebriu» facriticetur , adeoque imprudenter im x

E a

B X P o s I T I o

plcatur illud Ezech.cap.ïs. Sumcns de mcnris meis,fccifu nbt excclfahinc inde confu ta,5c fornicara cs fupcr cis ficut nccÿ eft faAum nclt;ßfutur5cft,Ettuhfituaßidecoris tui deau^« ro mco accj argcntö quae dedi tibi, 5C fccifti tv* bi imagines maiculinas SC fornicata cs in cis, ÔC fumpCfti ucftimêta rua multicoloria ôC opex ruifti illa,Quaie igitur fuppliciutn pro hoc Ice^ Icrc tibi inferctur fScciuitur apud fczcchief cm, Hæc dicii Dominus, tccc congrcgabo amata res tuos contra tc undicp, amp;nbsp;dcnuoabunt te uc (htncntic tuis,ucaufcrât uafa decoris tui,amp; dc^ reiinqucnt tc nudam plcnamc^ ignotninia,ade duccnt fupcr tc muldtudinem, lapidibus lapt^ dabunt te,5C trucidabunt tegladijsfuis Sic.

Egoautcm exterminaui Ammorracû Sici. Poftfiagitiorum inifracl cnumcrationem,re'' cenict Dominus beneficia,quae in Ifpaclitas câ tulit,5ó quibusilli,ad mutuû officium SC gra lt;nbsp;darum adionêinuitari debuiflcnt. Sed impie e tas tnorefuo* pcrgit cffc impietas, amp;nbsp;fubinde poten tior erumpit,bencfictis diuinis faginata, fcgOjinquitDominus, utad obfeqiiium legi» meælfraelitasbcnefacicndo inuitarcm,radicie tus hoftescorum Ammorraeoscontriuijta ut nee reliquiae de ipfis fiipcrftitcs reir.âfcrin t, tj-* uisrobore fuo,5Cfortitudinc,qucrcus flc cc** dros cqiiarenc (hoceft) longeoranium fore lilfimi eifentjNihilominus tarnen,quemadmo dumare a

AMOS PROPHETAH.

4u!n arbor aliqua, fæpc una cum radidbu»,quot; rrunco,ramis amp;. friiftibus,« terra cuellitur, amp;nbsp;in (gnem con!intur,i£a gentem AmmorrjfO-* rum a ftirpe fuaeuuîô,propter Ifrack'ras, utiJK quidern pem'nis périrent, hi autem benebcio nieoipuitaa,memeaiïiqj'egcm agnofccredi^ feerent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Et utmanifefrum fieret,earn uidortan*. cfTe mc^ utn,nonfonirudints populilfraelitici bencfici um, initio permili,ut glajdio Antmorrati per/* cuff!,ob impieutem fuam inforliciter pue.nax rent amp;cadcrenf,qucmadmodum fenwt N5. »4.amp; Dcu.r.Poftea uero,ut notam facerem er-* galfraelem mifcricordix meç naagnitudincm, gentem iUam fic dcleui,u t uix nomen gentis re liquumfieret. Debis autê uidorijs, uide Nü, ii.Deu.gt;,amp; r.IofiiCjiO.Iudicû.H, Hucaccedit quodferibitur Pfal..ij . Qui pcrcuffit genres multas,Sc occidit reges fortes , Seon regem Ammorr3corum,8CÖg regem Bafan,Sc omgt; nia régna Cbanaan SCc,Paruum forte hoc be-« neficium uideretur,fi Ifraclis fortitudo an tea tantafuiffctjUtfuisuiribus tot reges Ammor/quot; raeorum feu Canancorum debcliarc potuiflet. Nunc autem in Aegypto Ifraeladeo affligeba tur,SCopprimebatur,u» contra unum regem Aegypt«,nchifccrequidem atœ mutire audcgt; ret, quin potius labonbus dcfeirus,adeo fmbel Us fadus crat,ut ne ntdutn quidem pkarum,

E »

E X P o 8 I T I o quemadmodum proucrbio diciiur,oppugns rcpotui(ret,ncdum tot reges armatos,3c ur* bes tnuratas. Ego uero,ut ab initio meam erga Ipfum mifcricordiam declararem, liberaui c3 Erindpio ex Aegypto,fornacciila ferrea, nee arfolum, uerumetiâ in deferto quacka^inta anniscum jpfoairfbulaui,dirigens uiana eius, nube amp;Ccolumna,pluens «lanna de cceio,d3» aquam de pctra,mittenscornices trans mare. Breiiiter omnibus benefleiis cum obrueHS,do nee educerem ipfum ad terrä Chanaan, in qua Amniorracus habitat, amp;darê ei terram illâ in h3f’rcdKaten9,h{rcditatc,inquam,irraêIi pQ-^ puio meo.En obtinuit e5,habet,poffidet,fruilt; tur. Quidmihi pro tands beneficijs reponit^' nihil aiiad nifi' meras iugratitudinee. Porro, ne non ladslibcralitatera meä c corporaiibus bene0cns,intelligerentHraelit3C,adicci AT fpiri/ tuaiia.De filds enim ipforum fufcttaui jprophe tas,ölt; de iuuenibus corum Nazarços faniStos, Quid dicâ f nihil non beneheiis meis apud ip-* (ostêtauijUtfaltcminus pcccarêt,fi oino nihil 7 beneagere uellent. Mifi^phetas,nó aduenas fed indigenas amp;nbsp;gendlicios,qui uerbo domini cruditi,legê Dei prfdicarent,amp; ad refipifcentil uerbo fuoinuitarent.Scdipfi hoe beneficium diuinutn cótcmncntes,prophctas etiä'gfequc bantur,dlt;Cuctabant,nc prædicarent uerbum P E L Elegi quointeripfps, Nazarx^ os qui

EXPO s ITIO rseos,quifanAo fuoexemplo,8lt; uitæaufîenta ^populum ad temperantiä Ämodeftiam hor tarentur. Qui'scxuobisncgarc hoe audcbitC* Manifcftms certe cft, quâ’utnegaripoflit. Sed tantum abfuiqut exemplum lemperantix in ip fi« imftarctur, utpodus Nazaræoscocgcrint, ipforum more, intemperanter uiucrc, Si conx tra præfcriptum regular fuæ uinum bibere.

Cxtefä de lege Nazaræorü fe rib: tur N um, ff.quifucrüt inter Ifraclitas,quafimonachi üo minofamSificari, propria quadam uiuendi re»' gulaab altjs hominibus feparao. Quädo cnim natura per fefeprona eft, ad inftituëdos cultus deditioSjideo Spiritus fandus, muitadilig«ngt;' «a apud lfraé1itascauit,ncquicquâ in cultibus diuinis tentaretur, cura V erb um Dei i Hine eft O) tot facrificiorîî ritus,per torum Lcuiticumde kribantur,fimiliter tam mirabilis uiuendi regu la,Nazaræis uotarrjs ponaiHr,nonq5 in ijs cul tibus aiiquïreligióis uis poftta fit, fed nepopu lus pro fua libidine, in cjuofuis obuios cultus citra uerbum ferretur .1 ota enim uis in qs euk tibus,non in opere, fed in uerbo pofita eft, Só propter uerbum feu ordinationem Dei,nongt; propter opus Deo placent.

Vnde, quia hoe loco exprobratur Ifraeli gt;nbsp;lis, quod Nazaræis uinum propinauerint, no propter opus ipfum tantopcre irafcitur Do-* minus. Qui cm Deus opus illud,uini uidelicct

E *

EXPOSITÏO

exhibidonc ponim, qui per fefe condemns ret,qui alias iubet diccns ; Date ficeram moerë rbus,amp; uinqm hisquiatnaro funtcordc. S cd Ideo exprobaiur, quod contra Jegan Dd uerbtim Domini,Na^aræos uinutnbiberefo egerint. Tolle uerbymDooiini,^ libcrjum eft uinum bibcre, adde uerbuqaDomini, uinu exhibcre aut bibere, tam grande eft nefas, qua 3dulferium,aiiilatrocinium. Sic Adame in p;i radifo lex data crat,nc uefeereturdepomisar-' boris feien tix boni amp;mali. Paruaquidemper fefe res eft, porno uefei, fed non parua res erat uerbum Domini, quo pomi efus uciabatiir. Efuna forte pemi per fc non magnopcre requl rebat Dominus,m3gn^ere autc requirebat, inandari amp;nbsp;perbi fuiobfciitaaonem.

Siç Sauli mandabatur,utin Galgala expeâa /et feptem diebus,donec Samuel ad ipfum ue*' niretjcttuncfaceret Domino holocauftum.Et expeâabat quidem Saulfeptem diebus, offere )}a( tarnen holocaufturaanteSarauelis aduen/ turn. Quid ergo fLeuicula res uidebatur, ctiâ fi tantus rex,eontemptum facrificulum non ex pedaret, uidebatur quotjTeftum, ft Domino nolocauftü fiefct.Seahoc opcrc,perdidicSaul coram Deo regnum fuum, amp;nbsp;audit, Nequai^ regnum tuumultraconfurgei. Quxfiuit Do/ minus fibi uirum,iuxtacorfuum SCc. Nor» jrequirebac quidem Dominus per fefe jianiilli tetnporta

AMOS PROPHET AB.

«empons praforctiparionrm, fed magna cura requircbar,ucrbi fui obf dicnnam. lia enim ait Samuel : Nunquid uplt Dommus holocaufta amp;. uiâtmas, 6(. non potiu» ut obcdiatur uocl Domini fMcUor cßcni obedünnai^uidiina, Si aufcuiiarc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofFerr e adipem arictiî.

lap),in amp;nbsp;de NazarxorS figura pauca adi) «iano, Nazarxi adumbrarütomnespios Chr» fiianos,amp; régula forum uiucndi,forraacftuie taeinßtiudonisin Chrifb'aoifnno.Quia eni'm ui num bibereuctabantur, ßgnifkatChriftiano» deberenonquidem abomniabßinerc uino, fedcontinentiffimä agereuican3,ncnitnio ob-e /uti uino,in libidfnem incidant. V nde Paulus Epbc.r.ait.Neincl»ricminl uino,in quoluxus eft, SdadTinnoth: Non multo uinodeditos. Quod uero nouacula non tranfierit per capui Na2ar{orum,omni tempore feparatfonis fuc, admonetChriftianos,ncdeliiqs diffluant, ne ieruiantlafciurjsjôimoUicici,fed mafculos SC uiriles mores exprimant, 5C per omneuitxfu; tempus,fanftitatem prxftent. Hucaccedit,cp Nazaræifupcr mortuum nöingrediebantur, quod quid aliud fignifieat,lt;^Cliriftianis non liccre mortuaria opera feäari,Sc peccatamore ulia comrairtcrefac ne patrisquidem et matris SCfrairisamp;fororis exemplum in peccandofe qui. Qui eninijinquit Chrißus, düigit patrem « mauern plus quam me, non eftmedignus.

E lt;

EXPO FI T 10

ECCE EGO ANXIOR SVBTER VOSamp;c. Anxiaturamp;ftridct,ac,utitadjc5, ululatplauftrum foeno praegrauatum .Quod igitur foenneltplauftro, hoc uos Ifraclitæ proz pter pcccata ucftra mihi e(hs,uidclicet,tam gra ucs oC molcfti, ut deficiam ncc ferre poflim. ' Suis cm tam horrcnda fcelerafuftineret f quis tanta flagiriaconiucretrltaqjiudicioraeo cf ficiatn, ut ncc ucloces fuga fu a pœnâ cffjygiât, ' nee fortes potentia fua cuadan t, ncc robußi ui ribus fui$,uitain fuam uindiccnt, nec fagittarij conftcnt,ncc peditcs,nec cquitcsltberctur, fed’ ctiamG quis maxima fortitudineprxftansjicn interficiatur,tantis tamë malts obru«tur,ut nix nudus effugiat, idcÿfietin ilto die, quon Do' minus futuro fupplicio impietaris deftinauit, quo DOMIN VS uifitaturuseft omniaim/'’ piorum Ifraêlitarum fcelcra. Quis hæc dicitf quis hæc prædicat fnon homo, fed Deus, no (emus, fed rerum omnium D O M1N V S, qui ut non faMit mcndacio, ita non fallif hypo* crifi. Proinde, fi tanta fupplicia effugerc tiolu erids,rcfipilclt;te, 3c dignos pœnitentiæ fru^ ftus facitc, 8C rcfipifcct D O M1 N V S ab co malo, quod contra uos eft locutus. Poteft eti/ am hie locus aliter exponi, ut in hoc ueriu (Ec ce ego anxior fubter uos amp;c. ) ad Iconum alio qui tcrnbilium,formidolofam naturä refpicia^ tur.Namaudiore Plinio,tametftleo, animaliu omniu

AMOS PROPHET AE. omnium fortiffimu amp;nbsp;fçuiffîmum fit,tale tarn? tamcj! fciium animal,rotaru orbes circuraadi, currufc^ inanes, amp;gallinaceorumëriftæ, can** tu!^etiam magis terrcnt,fed maxime igncs.

Eft igiturhæc fententia, Vosllraelit3e,nunc leones eftis, nunc fortes-, nunc bdlaces, nunc, audaces eftis, nondum reuelato jmptetatum uefirarum iudicio, omnia profpcra uobis pol licemini. Sed quemadmodutn (àeuiHtmosIeo hes,ftridor (nanivm curruum terrer,itaego quafi currus fubtcr uos ßridebo. T ûc uos quJ an tea leones ferriuorie uidebam ini tantus ter ror cotnprcbcndct,uinufquam tutam falutê adfequi pofiîtis. Curfori non prodcrit fua ue^ locitas,fortemnonlt;uuabitaudacia.Potentctn noniuuabit robinr corporis fui. Sagittariutn non defend« arcus aut tclum,Pediti non pro-* derit feftinantia fua, Equiri non auxiliabit equi uelocitas. Breuiter, etiamfi fortiffimus quiftÿ mortem effugict, tarnen nudus effugiet, tanta futuraeftimpietatisadflidio. Ex hoc locoui-* des,nulla dona corporalia poffe nobis aliquid adiu menti in iudicio diuino afFerre, tuxta teftix monium Hieremixdicentis: Non glorietur fa fgt;iens in fapientia fua, nee fortis in forritiidine ua, nec diues in diuittjs fuis 8Cc, Eadem habet infra capitenono. Non erit fuga cis,6^ qui fu* gerit ex eis,non faluabitur.

E X P o s I T I o.

C AP VT JIE

AVditeiierbum iftud, quodlo/ cutus eft Dominus fuper uos, fill} [frael,fuper omnein familia,qua cduxi de terra Aegypti dicens»

T antummodo uos agnoui ex om nibus faniilqs terræ, propterea uiii^ tabo fuper uos omnes iniqaitates ueftras »

Alia Prophet» condo», qua Amos futii^ ram regni Ifracl deuailadonem, argumente a confeniu fpiritus in Prophetis dufto, compro bat. Audite, inquit, non raeum fomnium, fed Verbs qd'Dns locutus cft,non aduerfus incir cumdfas genres, ne uobisob circumdfioncin ueftrarablandiamini, fed aduerfus uos fib'os If rael, aduerfus omnes familixs, quas Domjnus mifericordia fua ex Aegypto libefauit,ncforgt;' te exiftimetis Dominum idcirco non uifitatu^ iniquitates ueftras,quod patres ueftrasquon-* dam potenri manu c fornace ferrea Aegypu c' duxerit. Nihil uobis peccanrifaus proden't Pa' trumpictas, nihil iuuabitprxterita liberario, quin podus,q maioribus haclenus beneficiis a

Domino

AM OS PROP H E T AE.

Domino affcdi eftis,eo erauioribus fupplicfj» ob ingratitudincm uifitabimini. Audite igiiur quid Ôominusloquatur.Exomnibus terræ fa milia^duntaxatuosagnoui, uoselegi, uteflê''’ tis gens fanda^regale facerdotiii atq; adeo po palus meus pecutiaris, in quo omnibus gentigt;' bus nomen mifericordiæ,pocenuæ,amp; benign! tatis meædeclarem. Et elegi uos,non quia cun Aas gentcs numero uincebatis,cü fuorins om*» nfbus populis pauciores, fed quia dilexi uos , amp;ruftodiui iuramentum, quod iuraui patrib» ueftris.Propter uos autem reltquas genres par tim odio habui, partim pcnitus deleui, ut uo* terram eorumpoflidercus.,Quidpro his bene ficnsmihi retuliftis rPrimum,adoerfusDeum impii,deinde aduerfus proximum iniurq efus, hoc efqom nia flagitiorum genera defignatis » Idcirco multitudinem peCcatqrum uctirorum fuppÜctj grauttate recowipenfabo.

Cæterum quod hie dfcicur, Tantummodo uos agnoui ex omnibus familtis terrae» Poflet aliquis quaererc:Ergo ne Dominus non agno fciqneccuratalias gentesC'NonnePaulus fcri bit,quodDcus, non kidçorum tantum,ucrügt;' ctiam gentiuni Deus fit f'Abfi^ut dicamus,De urn non item aliarum gêtiura Drum cfie.Qux crh lüdæis beneficia corporalia Dominus prx ftitiqeadcm etiam ac longe fnaioraalqs popu.* Us conculiuDedithraelius terra Chaaaan,fe4

e X P o s ITI ö.

(ndrcumdfis dédit totä aliâ terra, præ qua,qirS tula obfecro, terra Chanaan portio eftfContu litifraclitisregionc fluentclade amp;nbsp;melle,fed ge tibus cotultt plerafc^ regiones,butyro et adipe fiucritcs.Donauit ludps regnû,feaillud uix re gni umbra eft, fl conféras c5 Babylonico, aut ÂJexandrino,autRomano quondi, gcTincir^ cumcifis gentibus donaucrat. Sed hoc intereft Ch fudæis talia beneficia collata funtper Verbs Domini,amp; per fidem accepu « G«i ribus uero collata funtcitra Verb5,amp; pofleflacitra fidem Quâto igiï Verbs Domini,amp; fides infidclitatc prçftan tjtanto raaiora fun t beneficia ludps, gcndbuscoibta. Tamctfi cmgentiS beneficia fupercnt ludæorû bcnefida,externa doni pr« ciofitate,nö tamêfuperât ea,diuina mifericor^ dia amp;nbsp;liberalitate. Ad hçc,Deus guide aliattz gcntiû Deus,tantum eft crcator,cô{cruator,6ô nutritorJfraé'litarumucrofeufideliSjnonïatn corporis côferuator,quatn totius hominis faU uatorsrternus . Alrjs quidem gentibus Deus eft potensjpijs uero amp;nbsp;Ipiritualib. Ifraëiitis,De us eft mifericors Si. pater. Itaq: cü^jpheta hoc loco dtcat, DeStantûmodohraelcagnouiffê, non depotetia maieftatis eius,qua uniuerfa ad minifirat, intclligas,feddcmifcricordia«tbent gnitate per meritum amp;nbsp;fidem amplcditur. bed ^abfurda inquieshfceftargumêuuo El« gi ijos P oibus gentib.idctrco uifleabo iniqui'* ute^

AHOS PROPHET Aß

tat« ucftras. Nönemagis côfcâan eu effet. Elé gi uos,ideo euam parcâ amp;. ignofeâ uobisfAge tncmincris paâi,q Dominus cû populo Ifraez lidco côuenit Exo.19. Deu.y. ÔC.is- Si audieris uoeê Domini Dei tui,cris bcncdidus.Si nôau dicris,ens noalcdiftus. Ex hoc pafto côucnicn ter fcquitur ; Elegi te paâo quodâ, ut lege meä feruares, fed qn recefferis a pado, puniâ te, ita cm inter nos conuentü eft. Rurfus audio,fi hfc efi côditio populi Dei, ut ^rauiu« ^apter padû amp;uniaï, prçftat effe gentilê h ne padofRefpôdct aul.Ro.*.Quifinelcgepcccaucrint,finelege peribuntjita qui line pado impiefecerunt,fine padopunientur,

Numambulabûtduô

cSucncnntC Num rugiet Icoin fylua, amp;prædam non habeatCnum dabi'tcatulus leonîs uocem fuamdc cubili fuo,nifi al 1 quid cœpeht,

Nùm cadet auis ïlaqueû terre abfcç aucupe-r num auferet laqueus de ter/ ra,pnufi^ capturam coeperit » Num clangettüba ïn ci'uitate,amp; populuà non expauefeet num erit malum iß ciuitatc gt;nbsp;ÔC Domînus non fadec.

Ê X P o s I T I Ö

Qtjoniam non facietdominatof Dominus uHam rem, nifi reuelaue/ ritdecretum fun ferais fuis^phens4^

Leo rugit, quis non timebitcdo/ minator Dominus locuius cfljquis nonprophctabitç'

Qiiwdixfr prophets, Dominum iniquitax tes Hraeiis uifstaturum, 5C tunc nihii minus ob profpcrurnrctû fucceiTum, futurü uidebatur, quam fuppiicö uifitauo,idco probat nSea con knfu Spiritus diuini in prophetis, quod fiitu^ rafiiingens adflidio fupcr Ifrahelem. An exi ftiraatis uos Ifraèiitæ,uaiiue{rc5quod pro con-». none publicapracdicofQuipotcftillud uanu efie mendacium,quod tanto fpiritus confenfu ubicjpraedicaturfQuod cnimegoin Ifrael ad nuncio,hocidemadnundätMkhcasSC Ho'', feas,5ó quod nos prae«hcatnus,hocidcm congt;' firmat Efaias in regno luda. Pf jtter^a reliquo» prophetas nobis tubferrbentes.NifiigiturDo minus in nobis loqucretur,putadsquOd tanta Concordia in adnunciacione deuaftarionis re-* gni ueftri conuenirc poflemus f

Quod fl hoc nondüintdligatts. agite excplis qbufdâuobiscxpIanabo.Nuambulabûtauo CmuljUifi conuenerintautin idncre,aut men^ as con-^

A MOS PR o PRET Aß. ' ris Concordia leerte hofte» nunquam concor ditcrlKnul ambulabuiit,amp;qui in uia nunquä €oniicncrunr,quomodo iinagradienturf IcA g ui fieri pof!ct,ut propheise Oonnni tantoco ■nfu,dcuaftd£ioncm futuram pixdicaren(,ni^ ft Dominus cum ipfis conurni(Tet,auc rruelaP fet, AmbulatDominus cum propheds, non igiturirricum erit qnod conantur. Vid eamu« amp;aHudcxcmplufn.Num leo rugictin fyiua, fi prxdamnonhabcatföC numcatulus leonis clamabit,nifi pdicorpitf Quod ft neclco nec carulus leonisfiuftra rugiunt, Sf fruftranea cP fet u ox Don^ni Dci nonri per os propherard fuorum rugientisf Lecnisclamor argumen-* tu eA au( capiendaeaut capcar pred3r,i(a domini uox argumentum eßfututarcladis.INoncnin» Donntnus lanta conftanti3,anta feuericate per prophetasfuosexiouro tori regno Ifraëlmina returm'tiimniineretmalum.Etnifi illud inamf nerft,non reueiafietpropherisfuis«

Etenim mhii in humants rebus ferememo-' rabilefacerei'olet Dominus,nifi antca reuela-' uerif illud pi opheiis fuis,ut populo prfnunri»« ent,obeä uidelicetcaulTam,ut interim filfiDci hibeant relipifcendioccafionem, filq uero le.* nebrarum lubindemagisatqjmagisexcaecéf, ac p hoc lufta damnarionê accipiät.Sic Noê rlt; ueiarû eß iuturutr diluuiü.Sic Abraamo et Lp tho reueUiuin eft luturü inccndiü Sodomx.

F

Ë xposir I ö

tam fi dixeris,nullum malum in Ifrael fut«/ Tum,propterea quod Dominusncfciar,nifi be nffacerelfraelitis,aut ut magi's impiusßs, fi ob leceris,quemadmodum Tlirenorum », capitc fcribit,ex ore altilîîmi ncc mala ncc bona egrce dl,fed quaeuis pro fua libidine fern Domino inrerim fuas res agente,non cfi, quodidco aul fecuriismalum elTugias,aut oeulum Dominf omiiiacontemplantemfallas. QuemadmodS emmauesnon capiuntur exteniis laqueorS refibusfineadCupe,itanuHa afflidio homini* busabfcpDominoconungit,amp;nulli päores tribulacionis uinculo capiunf ,abflt;^aucupe dno deo noßro. Adhæc,nô leuant rctia de ter ra,fuper quam extentaeranf,nifi prædamcof'' perint,ira poftcaquam dominus Deus nofter retia futuræ afflidionis extêdent,non eaaufe^ ret,doneeafflidio uenerit,amp; peccatores nôre fipifccntes comprehenderit, Aucupes nô fru fira renduntrctia fua,amp;L uos exiftimabitis Do* minuinpraedicationis Verbi fui[aqueos,atcp imminenris calamitatis rctia fruftra exteh / dilTe fAbfit,uitantaminfipicntiamfapicntiiR'' ino Deo adferibamus.

Porro cum hicdicitur,Numcritmalum irt ciuitace,quod Dominus non fadetCquot; quæri fo let, num 5^ inalaaDomtno fiant.Et quifrppH funt,illiiuxtaHicremiam dicunr,Exore altiiTM ' mi egredientur nee bona nec mala,hoc eft,on»

niahux

AMOS PR O Pre TAB* hi'a hiimana a fortuna rcguntur, Deo fnrcn'm aatdortnientç, aut fuas res curante. In Eze^ chielcquocgfeniorcs domus Ifracl in abfcon «dito cordis (ui dicut. No uidcc Dominus nos , dereliquit Dornin us tcrram. Alrj ueroaiunt. Dominum opcrari quidcm mala poenae , hop eft,affliâioncs,fed non mala culpæ,qu«funt peccata.Sic enim malum diuidunu

Nos paülo dilucidiu« de hac rèitadicagt; mus,quoafiad omnipotcnuam D E 1 refpi* ciamus,omnia a Deo potend manu $C cffiead aAionc fiuntjiuc mala culpx,fiue mala pornp Deus enim eft,qui obdurauit Pharaonem,qui decepitpcrpfeudoprophctas Ahabum rege, qui iradiditgentes per cupiditaies cordium fu orum in immundiciam,qui iradidit eas in cu*” piditates ignominiofas,{n reprobam menreiri ut facerent quae non conucniebant,repleti on» niiniufticia , fcortadone, uerfutia, auarina. Quod 1Î ucro ad uoluntatcm DEI uerbo fuo manifeftatam rerpiciamu$,pie pronuncia bimus, D E V M non opcrari mala cub p3e,qu3efuntpcccau .Prohitxtenim legcfua peccata , quomodo igitur ea uellet f Et qui non uult mortem pcccatoris, quomodo uelletpeccata f Qui odit iniquitates I A gt;nbsp;C O B , deceftatur fupcrbiana Ifracl quogt; modo ilia opcrareturc'

F»

EXPO sirr o.

Ouo ergo in Domino deonofiro confyde randa lunt. Alrerum, omnipotcns eius adio aboculis noilris abicondita, rationi huraanac irapericrutabilis,mentctamêadoranda,5f iux ta hancoperationcm,non permittit taniü ma/ la.ucrumctiâpotcnteragit. AlteruiTijiioIuntas Deipcriegcm feu uerburoeiusmanffeitata,ut opera noitra ex illa cóparcmus, amp;nbsp;adionibus noüritexprimamus.luxcahâc rede dictmus, Deum non opcrari mala feu peccata, fed per/ mitntquidêca opcrc,dum omnipotentia fua nonimpedmnon tarnen permittit ea uolunca iefuareuelata,hoceft, uerbodf lege fua. De qua re plura iegas in libello D.Martini Luthee rijcuitttuium fccit,Dcferuoarbirrio.

Redeamusrurfusad explanattonêprophe/ fsc,Nuna,inquit,clanget tuba in eiuitatc,« po pulut non expaucfcet,ita ft Dominus tuba prç dicaoonisfuaeinfonuerit.quisnon coniremi/ fcetfRugiente leone omnia aniraafia terri ta Fu fiun(,amp; non exterrcrentur homines rugicnte otninoDeocorumfRugitautem Dominus perprophetasfuos , dum annunciai populo fcelera,amp; minatur eis,ni relipifcant, fupplida. Hoc igiturloqucnte,hoc décréta iua reuelante nemo eil qui iaccrcponît,quinon prophetet. Nam eriamfi tûç homines tacerent,lapides eer tedamarent.Si propheiæ filèrent, profedo afi* ni loqucrentur^quemadmodum de afinaBi/ kam

AMOS PROP.HFTAe

Iram fcriptum cft.Itacjquando Domnusiino omnium prophctarü orc,futura fuppliciade-*'’ nuncict,non eft quod uobis fecuhtatem pok liccaminL,quinpotiusabiniquKatibus ueftris reOpifciiejUt amp;nbsp;Domin us pornitentiam agatfu per malo,quod contra uos locutus eft.

Clamatead palatia in Afdod,amp; ad palatia in terra Aegypti,amp;dicite,co gregaminiadmotanaSomron amp;ui detctumultus magnosin medio ei/ us,Sifcalumnias inter ipfos,'

Etnon nouernnt faccrercd5,dp eitDominus, thefaurifantes iniuri/ as amp;nbsp;deuaftationes in palatqs fuis»

Propterea fic dixit Nominator do minus, obfidebit, amp;nbsp;circundabitur terra,amp; derjcietura tcfortitudo tua, amp;nbsp;diripicntur palatia tua, Quod Hierctnias de regno luda conquerif diccns, Frons mulieris mererricis fada eft ribi, amp;nbsp;noluiftierubefccre,boeide côquerirur nüc Amos de regno Ifraêl. Etcnim propter freque-* lia fcelera,eo iropudêtiç uenerant,ut nu Ila lege'

F gt;

* E X; P O S I TI O»

nWIîs minis,nulla feueritatcetgrautratc ad pec catorum (uorum cognirioncm adduci ponie** rint.Sfdii argucbantur a prophctis, rantum abfuirutrcfipifccrcntjamp;dignos frudus porni tentix faccrcnt,ut quo plus argucrenrur , eo plus ucrbiim Domini pcriccjucrcntiir, amp;nbsp;int^ quitates fuas tanquam {quiflimas rectitiidines excufarcnt- Qii’d ignur facri ct prophesa Amos f cum nnllum inter Ifraditasreperiat, g fccicra 8C impierares Ifradis calculo iudicij fui içftiiîcari uclir,3ppcllatid incircunrifarögenlt;* «umftidicfa .Citate,inquir,mihiiudicesctpri mates Philiitinorum atuj Aegyptiorum. Dicte eeadprocercs Afdod,quaeeftimacx urbibus Philiitinorum,amp; acilt;nagnates Aegyptioruta ut ad dijudicandas Ifraelis impictatcs,ad Sanaa fix inontana delcendann Quod H corara illis etbnicisiudicibus,fcclcruin«cftrorum uosac‘ cufarcm,ô^ illt difpicerêttumultus,fedltiones, cacdes,dolos,fraudcs, rapinas, calumnias, SC, pauperum oppreiTioncsinter uosinnumerae biles,certo forcfpcrarem,utiudicio fuperarc,’ 8c uospeccatorum ac fcelcrumapud iraptos, iudiccs conuincercm.

Jam fi tantafintuertraf[agitia,uteu3in iudie cioethnicor5côdemnarcm!ni,quâtirogo pec chores cCiis in iudiciodei C'Ecce cnput^bc fen tcntiâ dotnini fup uos agnofcatis. Hçcdicitdo aainuî^tapiû abcft utlfràcliff rede agât.ut etia' rcâa

AM OS PROP H E T AB.

reda agere ncfciant.Primum nofccrc non uo^ lunr,quid litrediim quid iuftum ôC piunj.Cö tcmnunt cnim legem DOMINI, abomina« turVerbum Dei, quo folo, quid (it redum , difcitur. Suas autem adinuentiones lolas nroe bant, Sc as tanquam iuftitias optimas Deo obirudiint. Deinde ctiamfi quid fit redum c Verbo Domini didiccrinc, tarnen fedanieslc gem iufticiæ, ad legem iiifticiac nonperueniz tint, quia non ex fide, fed tanquam ex operi-* bos legis, quemadmodum ftnbit Paulus Ro. none. Quid enim boni facere po(rcnt,pccea'' torum mole obratifquam iuftiewm piæf^a^-rentiniquitatcpicnicColliguncSi coaccruanr Ifrahtlitæ fibi opes, fraude amp;nbsp;calumnqs acqui fitas, thefaurifant fibi bona, pauperum dire e ptionibus ÔC opprcffiôibus,à potas talcs egre gijaliquid in operibusDeifaccrepoflefFin-* gcreôC ftmularc bonum poflunt,facere non pofRtnt. Quantumcuncÿ enim alioqui hypoe critas agqnt,amp; extrinfecus probi uideantur,!« les tarnen diuitias ÔC opes fraude paratas domi fuæ detinent, propter quas tota eorum regio deuaftarioni obnoxia erit. Audircigiturim * Èq, animaducrtitcfcclcro(i,quoddominaror

) O M1 N V S iudiciû de uobis tulerit. Veli' tis, fiuenoliiis, pcccatorcsimpijeftis. Itaque, ut digno fupplicio adficiamini, obfidebitur. Sc circumdabitur regio ueftra excrctin hofiili,

F 4

E X P o s r T r o

exerdtu Salmaneflar regis Afïyhorîi^ciui non tarafortesbcllatoresocadet,qua orâfi muni tas urbcs tuasdfuaftabtt, adcoq: ou nés ihcz fauroituosdeprçdabitur. Videregni Ifraèliti ci deuaftarioncm. ♦. Reg. ir.

Ex hoc loco notabis, opes fraude ÔC calutn nr!sacquifitas,ncmini parari nifi hofiibusctad uer( jrq», Si. »t bas maxime liacredes accipiant, pelTime tarnen l'pfiscedunt.Quidigicurado-quot; pes cu(niilandas,mali$ar[ibus tantoperecone tendisf’quid ran ta fraude in proximi bonain bias faudis ne mate partît, male dilabifamp; qiiae paras, non hxredibus, fed hoftibuSjUon amu çiSjfedinimidc paras. Et fi hxredibus, tamêin-* gratis,aut opum dolo partarum malediâionc miferrimis (uturis fltacj ut partis bonis in Do*' minofruarisjfac utdiuesinbonisoperibuscP ficiaris,Slt; facitis iis non ad diripiendu«i,fed ad impartiendû, utrecondastibiriiefaurosincoe |is,ubi nec xrugo,ncqt tineacorruropit,6f ubJ {lires non perfodiunqnec furantur.

Sic di'xit Dom inus, quomodo fi cruatpaftor dcorelconisduo crura autcartilagincmaurisjiceruenturfi Iq Ifrad,habita tes in Somron, in an guJo Icduli, ÔC in Damafeo in grab/ bdio*

AMOS PROPHET AE

Atiditc, amp;nbsp;tedificamini in domo la/ cob,didtdominator Dominus De/ us Zebaoth,

Quoniam in diecu uifitauero fee/ kranraclfupereum , uihtaboetum fuperakaria Bethel ,amp;amputabun/ tur cornua altaris, etcadentad terra.

Etpercutiamdomum hyemalem Una cum domoælliua, amp;nbsp;peribunt domuseburneæjScdifïipahûturdo ’ mus multae.dicii Dominus,

Quid ergo f’tonim neregnu dcuafiabitur, utnihil rdiquiraancatfonines ne habitatorcs ocddcntur,ut nullus euadat,qui uel dumtaxat cladis nunciusfitfAd hsec refpondet Domi* nus.Superftitcsquidem aliquot remanebunt, amp;nbsp;utui.T an tarn calamitatem euadentjfed pau ci(rimi,fed bencRumcrabilcs. Quomodo cm interdum paftor fuperueniens,infequente fuo clamorc amp;nbsp;tumultu ab orc Leonis, duo crux ra,autextrcmiwn auriculaeouisiam deuoratx récupérât, ita uix tricefima, aut quadrageßma pars populi Ifrahelirici ab imminentecalamita

liberabitur, Tametû enim minor Ifraheli*

F f

E X P o s I T I o

porrio tnSaraaria li a Biter, maior autem in re / gnoOamafccnOjquopiirantfcfe cgrcgie ad-» uerfushoftesfuos, turosâC fecuros, uenictta mendies. quo nullum babebunt, nec in Saz maria, nec in DamaCco afyluin.

Cjeterum quod bicd!cirur,Filri Ifraclquiha bitancinSamaria,in angulolelt;Qu.'i,ôd in Da^ mafco.in grabaco,rcfpiceie uidetur ad illuJ quod legitur ♦ Reg.«4 fcrabeamum filium Io a J refrituiirclfraeliDamafcum. Hinccum ifrae liurunimaiorparsDamafcenum regnum in-' Iiabiuret,diciturinDamarco, tanquam inro to Ic(flo rccuwibere, 6(. cum minor populi por tioadhucSamaritanos montes inhabitarci, dt citur in Samaria, canqnam in angulo SiC rermi^ no leduli caput fuum reclinarc, nt Samaria fit terminus dumtaxat leduli,ri conferatur ad re.' gnum Damafccnum,quod toti grabaro com' paratur» Hxc eft ergo Propbetx fen teniia, Nunequidem uos liraelitximperq ueftri fines ufep ad bamafeum Syriac Metropolim proru/' liftis,ut regnii ueftrum latius tn Syriam leu Da tnafcum,quarninSamariam protendatur, fed futura eft tanta fug uos calaniitas,ut nulla uo-* bis, nec in Samaria, nec in Damalco fecuritas pateat. Itaq5admoneo,inquicdominatorDoe minus Zebaoth,uos proplictas.utaudiatis,ôC poftca nomine mco apud populum teftificemi ni, mein die fupplicn tanta fæueritatc fcelera

Ifrae«^

AMÔS PROPHEm

Iftaelitanim uifitaturum, ut nec impù akan'a B«thel,ubi nunc uitulus in honorem Dei coli** tur,integra remaneant. Amputabuntur enini akariscornua.amp;S in terradcr)cientur, necfplen dida3edifia3,fiuehycmalia,fiucçftiua,incoiu^ mi.ieuadant,amp;S in fumma,quicquideft3ediuni , fumpruofarü,fiuefacrarutn,fiuepropbanarü, fiucpub!icaruiTi,fiucpriüatarû,funditusdeua ftabitur ÔC diffipabitur. lam non eh, quod ex.^ tern a region is alicuius dcuaitaoonc,aut corpo rali hominis morte,pcccatorum fcelcriatc^ ini quitati fatis fiauNuUa cnim deuaftatio ram gra ujs, nuUa mors tan» fxua eft,quar poflît peccat» alicuius crimen expiare, ndî unius Domini no ftri lefu Chrifti mors innocentiflîma,

Corporalia autem fuppliciaidco peccatori bus Dominus roinatur,nô ut his pecçato faus fiat,fed ut his extrinftcus corâ mûdo duntaxat declarer acmanifcftct futu%idèmq; æternuna fupplicium,quod oranes pecca tores, ni refipP feant, infuturo fxculo manet.Etenim Domi nus Deus nofterupam quidem Sodomam 8C Gomorrâ femel igni côbuflit,unum Pharaon? femelin aqua maris fubmerfit,unûregnü luda amp;nbsp;Ifrael femel ÔC itcrü deuaftauit,Scd ut nô foli illi pcccatorcs fucrimt, ira non folû illos fuppli cio corpora!! j'iptcr peccataaffccir, fedquot^t nô rcfipuerint, Ä ad pei cuiicntem fe nô reuer tcrunt.xterno fupplicio ira affefli funtjUt üloej;

EX PO SITIO

corporal«' poena omnibus peccatoribus futur! fuperipfos diuini ludiciquot;) fpeciraen exhibitum fit. Eft enim corporalis adfliÄio, fupplicij pro peccatis proormium, secerna autera mors epi-* logus. ■Qucmadmodum enim fides fub bene-* diAionlbuscorporalibuSjfpirituàlesperipicit, ira fub exrernis adftidionibus Sc maledidioni bus abfconduntur internat atc^aetcrnae, id qcP fatis aperte indicat Paulus de Abraamipromif ßonibusGala.).etdclacobe(Efau.Ro,9.Itac^ quod Dominus hoc loco Ifraelitis euenturum minatur, ut regnum iporum per Saltnancirarê Aflyriorum regem deuaftctur,hocutireipfa accidii,ita in impijs non refipiicentibus ma^ iorum initiura fuit,qui propter impietatem fu2 unacunicorporali,euara zternamaledidione condemnau funt.

CAPVT IIIL

AVdite Verbum I'ftuduacceBa fan, qugeftis in mote Somron uiolentiam inferentes miferis, contc rentes egenos,dicentes Dominis fugt;' is,aderte,amp; bibamus, lurauitdominator Dominus per

Qndu/

’AMOS PROPHETAP.

fanduan'um fuum, quoniam eccedi es uenient fuper uos, amp;nbsp;leuabut uos fudtbus^amp;pûfteriora ueftra hamit pifcationis.

Etppartesextrahcmj’niunaqügqp antcaliam,amp; mittemini ad palaciu.

Alia prophetf Amos conrio,aducrfu« prfn cipcs amp;nbsp;confiliarios régis Satnanæ,quo$ r»ca pnoriconomincuaccasßafan uovat. Nc noire ris aurem,q? Amos tarn celebribus amp;nbsp;deticacia uiris,ura rufticum,indiMlem,adeo£ÿ côrumez liofunn uaccariim tirulum aflcribat. Paftor tin eft,non in aulis principum,quçfuntcdebriiim ritulorüofFidnx,nutrifus, ut plane ncfciatfcaz pham,alitcr^fcapham uocare. PorroBafan , quæuna cum Gilead data eft in fortem dimidij tribui Man.ane,quemadmodû feribitur Deut. ».amp; lof.n. nobilisefta pafeuiî ôt quercubus, ut legitur Efa.*.amp; Zach. »». Vnde principes amp;nbsp;çonfiliarii regum Ifrahcl uaeex Balan uoc3tur, proptci ea q? Deus eorO uenter iît,qui nari funt confumcrcfruget.Gum enim pro rationeeiu ncris fui,uiolêtia oppreflbs liberarc,ÂC egenos iuuaredcberenr,ipfiprimifunt,qiiiuiolenti3na Inférant, dC pauperes opprimant. Nec aJiudcM rant,ntftconuiuia,luxum,amp; cbriecatea.

B X PO s I T I o .

J ; Qucmadmodüerii.uaccaf pingucsad aran^ dum nihil,ad uorandum autem Só porandum plurimu uaknt, ita Primates regig in Samaria, adconfulcndum Reipub.plane nihil,ad oppn' inendum uero paupercs.ad inferendâ uira ege nis,ad eonfumendfi fru« s,et ad perdenda ui/ naporentiflimifunt. Titutuaccx pinguesfl fiflant,mugitufuoinfuauimoleftæfunt, itapri mates régis femp ingeminant:agitc,bibamusi eôuiuemur,poteraus,poculaexicccraus,çqua kbus hauftib.ccrtemus. Et hoe ipfo uxccis pei ƒ orcsfunt,qgt;hxnon potent,nififitientes,5ópo rant quantum fan's eltadextingucndam fitim, illi autem non expedant fitim, fed e fummo ex perredi,proiinusnudiamp; anheli ingentia uafa corripiunt, uclut ad oftentationem uirium ,ac plencinfundüt, utftatim euomSt, rurfufqthau riantjidcÿiterum lertioçf tanquam ad perdent da uina geniti,amp; unquam eßundi iÜa non pof fint,nifiperhumanumcorpus.Dcquibu8cti-' am Efaias cap.r.conrionatur.Vj quiconfurz gitismane,ad cbric:atcfcdandam,etpofand5 ufq? ad ucfpcrä,ut uino xfiueiis,6C poftca : Vj qui potêtes efiisad bibendîi uinum, amp;nbsp;uiriCor tesadpotandâficeram. Similiter Ecclc.*o. tibi terra,cuius rex puer eft8Ccuius prindpef mane comedüt. Rurium: Beata terra cuius rex nobilis eft, SC cuius principes uefeutur tempogt; refuo,adreftcicnduai,nonad luxuriant.

Quai»

AMOS PROPHETAE

Quaraautcm pornam Efaias amp;nbsp;EcdeGaftc« tbrqs regiim primatibus rainantur,eandc hoc loco Amos, cofiliarqs regum Ifraël ob oculos pora't,dicens. Audiic uos uaccç pingues, uos primates regni Ifrael,qui Domino regi uefiro no ur Re ipub.operam det,fed ut potet atej: cb*» uiuerur,côfulifis,3uditcinquam,lt;5!; probe ani-* raaduertite.Vtenim certo cognofcatis firmita tern conflit) Dei, quo ebrietatem ucftram,5ó ca lumnias,quibus egenos oppriinius, fupplicio affeduruscfqnon fimpliciteruobis pernâmiz natur,fediuratpcr fandtuariiim fuum,fc impie fates ueftras uindicaturum. Nam homines qui dem pcreum iuranqquilhmaior.Cumautern Deus non poflit per quenquam maiorem fe iu rare, nonnunquara per feipfam, nonniiquain per nomen fuum magnum,nonnunquam per dcxieram fuam,nonnunquam per animam iu am,nonnunqii3 perfantSuarium fuum,quod eft ternplum inHierufalemiurat, uiiuramento fuo propofiti fui certitudinc declarer Jurat au-« tem Dominus, certiflîmcuctura eile tempora, quibus fuppliciü furaendü fit de impijs princi pibus.

Et quadOjpphera principes uocauituaccas, inexpiicadoiupplicio eo9t,cœptâuacca^mc tapliora feruat dices. Vos primates, uaccç pin guéseftis,proinde^forteamp;'côditionc uacca* ‘ rum pinguiü tradabimini. Porro,uaccje ideq

EXPÓSITIO

faginantur,ut pinguescffedæ ofridannir. SC cibus humanus fiant. Poftcageih occilæ font a lanfo fudibus acpcrricis in alium deuanrur, 8i poftcriorib.pcüibus, capite deorfuni dcpê dentr.in ciauosqui'iuni uelut hami pilcatorir, fufpcndunnir. Deindeparriculatini, ahcrand porno, uel tota uacca, pott alteram » diirecan tur,amp; ad nobiUü,utinclcam paren(ur,domu« Si palatia mitfunrur.Haodabliniiliserituffira, o principes,fortuna, Nunc enimmukapoten tia, mulris dnjitrjs, muiro honore, inio muhis impieratibus faginati eltis, ut inaturiadmodü firisoccifionj. Proindcuenientc lanio, quieft SalraanelTar rex AfEyriorum,aliquot ex uobis occidentur,capurueftrum, ÔC omnispotenua ucftra derjdetur.aliquot in capuuitatem abduz centur, ut fint gentilium ludusamp; rifus.lmpii «nimideoin altum tolluntur.utprofundiusde ijciantur.Summisin hoe mundolaudibusccz lebrantur,utae(erno dedecorefordidctur.Boz nishuius terrxfaginantur,utpinguis Sathanç efea fiant, ut impiosin hoe mundo foelices, rez Des ftcuocaueris,faginataSathanaraltilia. teufz Porro ubi nos uertimus, mittemini ad palariz fels um,Hcbraeuspro palatio habet mefç haharmona,quod feptuaginta uertcrut, mon

Rcmnion.quafieflcntauafdiA’otïes. Alt) autê cclfitudinè,alri Armenia.Nobi.s ueroarri dci palam expolitio.uihau dicuoe

iwharz

AMOS PROPHETAË.

haharmona,fenindiim P he,pro î}^ aleph pö natur,ut eft fad lis fymbolifmus inter heamp;allt;* Icph. Armona ertim cum aleph feriptum, palà duin feu penales (îgnificat.Ët hçc interpretatie» metaphoræ uaccarü magis conucnit,Nifi for«* te placucrit fie exponere. Et prorjcicmini ad pc netrale,utfitrenfüs,uosuaccæpinguesalanio difiédx particulàtim, profiefemini ad prom^» ptuaria,ut fuo tempore patei-famiiiàs üosad cfcamfamilix fuæprômat.Ita amp;nbsp;imptiprind«-pes oceidèntur,amp; catenis nodis, una cûm Sagt; tanain tartarum præcipitati, tradencur iniucK cium feriiahdf,utæterna morte pereatif,

Itc ad Bethel, ut impie agans,ad Gilgal,ut miiltiplicctis impietatem* ôiaïîertead craftinum mane facrift-* eia ucftra,ad tertium diem décimas ueftras,

Etincenditedefermentoîaüde,cÉ annunciate fpontaneas oWationes, faciteutaudiatue,Sic enim uoluiftis filr) Ifraël,dicitdominatof dominus

Vnde S^egodediuobispuritate dentium in cunâis urbibus ueftriSi

O

- e X; P o s I TI O.

amp; defeélum panis in omnibus ïodf U€ftns,amp; non cftis reucrfi ad me,di/ cit Dominus.

prohiboi a uobis imbre, cumadbuc tres menfes ufq; ad mcP (em (fuperefïenOS^pIuifuper ciuita tem unam , èC fuper ciuitatem altera non plui,parsuna complutaeft,ói pars füperquam no pküt^exaruit.

Et uenerunt duc amp;nbsp;tres ciuitates adciuitatêunam,ad bibendu aquas 8^ non funt fatiatæ,£lt; no eftis reuerfî admedicit Dominus.

ITE AD Bethel ÔCc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feu

ironia mordax, qua Dominus pracópiendo, fmpietatem arguit. Agite uos Ifraelitact quado omnino libet uobis eue impiis,abite ad Bethel impteratisueftræ templum. ucillic pro animi ueftri fententia impietarcm lanquam cultum D E I exequamini. Abicead Gilgal,utiiliç præuaricationem ueftram augeatis, Etquum illic ueneritis.mox altera dic,affertemane facrl ficiaueftra. Terriaaucetn die (equenti, afferré décima*

AMOS PROPHETAE. tJcritnas ueßrasjhoc eft,nullum diem intermit raus in Bethel amp;nbsp;Gilgal, quin cultum aliquetn P Ê O ueftroprxftetis. Primo enim pcrfcgt;' Àionis ueftrædie,quo ad loca ilia perueneruis «•equielcite,amp; uiresquas longa peregrinaiiogt; nccxliauliftis,rccuperate. Poftcroautcmdie, turn demum facrifidaueftraaddudte. Tertio deinde die,utftngulis diebus facrutn fticiaiîs»

Etutortihirtbcultusuefter diuinus aitgefigt; ftir,adoleteqiioquc laudem, hoc cftjacrificiz iim laudis feu oblationem pro gratiarUm adi-* öncquac fiebatplacentispanis krmenii,quém admodiim fcribiturLeuitici.r. Vnde hie dk citur,Inccndite de fermtnto laudem. Er quo feligiofiores atej? iuftiöres uideamini afferte etiam fpontanea racHficia,id(j! non tadtc, neC 6cculte,fed quo confpicui fins homihibus, amp;£ glorificcmini ab illls,facitc ut ante uos tubisea natur,6ó per præconcm palam annundetur* fpontaneamadfore oblationem.

Hafc uobisprjcepi,nonquiamibi lâh’s cut his placeat,fed quia dos negledo derbo meo talem elegiftis. Quicunqueenim editus diuP hi citramandatum autVerbum tJ O M P N I tnftituuntur,tahtum abeft, ut Domino ptaceant, ut maiorcm aborainationcipiob'*

*

E XP o s I T r o.

trudcre nonpoflcs.Naminrationc dïuinicuf (us,non cft refpicicndum,num in honorem amp;nbsp;gloriam Detabhomineinititutus fit,fed num fit ucrbo Domini fandifîcarusi’num prætcpto diuinocommendacus. Ëtenimcum uerbum Domini omnia fanäifl cet,quis fanflus crit cul tus,uerbo Domini nôapprehêfusf’ EtcQ Do minusinrcligionecultumdiuinorû, nihil tam rcfpiccrcfolcatjquamucrbum fuum,quf ob** fccroopera,pro uero cultu accepiarct,tn qui-* bus non inueniret uerbum fuum f Viiladeo fenc Dominus in cultu 5ô opcribus uerbûfu^ umrcquirit,utidemopus,in altero,uerbumg fidemhabente pro maxima pietate,in altero, uerbo carête,pro maxima impietatr côputet,

Pro exemplis acçipe tibi Abraamû amp;nbsp;Ma* nalTe regem luda . Nam Abraam pofito filio fuo Ifaac in aharcjfupcrftruem lignorum , tendit manum fuam2amp; arripuir gladium,ut im tnoiaret fiiium.Hic Àbraami conatus fan Ailfi* muserat, etDeo acceptiffimus, eo quod uer* bum Dci habebatjdicentis.Tolle filium tqurn unigenitum,quemdiligislfaac,6C uade in ter* ram Moria,atcjibi offcres eum in holocaufiû, Vnde Dominus tam uehementer hoc opère, ex fide in uerbü profeAo,deledâtuscft,t:tdc cœlo per angelum Abraamum alloqueretur et d iCeret. Per memctipfum iuraui,ait Dotni * nus,qUiafecifti hanc rem,.dC non pepercifii fi* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lio tua

AMO S PROPHET AE liotuounigcnitOjbencdicam tibiSd mukipltgt; cabo fernen tuum . Scdamp; Manaflc qucniad-* modumfcnbnpr 4.Reg.x,, facrificatuiüs,ÔC Deo ciiltum prxftiturus,fjlium fuum per ignc traduxit.Quod opus non lam pro impioqua abominando computatvr.Tameifi enim Ipcx cie externa idem uidcatur cum opcreAbraagt; mi, (amen quia mandato uerbi Dei caret,quin potiusinlege Domini prohibetur,‘fcclefiiflk mum iudicatur.Sic enim Dcut.ia.fcriptum eft. Non çolasDeumjÛcut feccruntgentcs, Om^ ncs enim abomina(ioRes,quasauerfatur Do'-minu5,fcccruntdiisfuis,offerentes filios amp;nbsp;fi-* lias,amp;comburentesigni.Quod prçcipiotibi, hoc tantum facito Domino,ncc addas quici^ nec minuas.De Manafte ucro Icgitur, Quiafe-» cit Manafie rexluda abominationes iftas ped) mas,cccc ego inducam mala fuperludam SC Hierufalem amp;c.

Non eft autcm quod exiftimes,cultum alix quern diuinum ideo non rctjciendum fed côgt; mendandum c(re,quod firin honorem 6^ glo'' riam Dei inftitufus,ctiam(i alias iicrbo Domi-* nicareat.NamôCapud Ifracliras excelfa ,non idolisjfed domino Deo noftro cdificata erant. Sc illic non idolis,fed in gloriam Domini Def noftri,fecundumformam facrificiorum in lc-* geprcfcriptamimmolabatur.Sic enim fcripru rateftâtur»*Æhro.gt;,,Adhuc,inquit, populus

G s

E X P o s I T I o

Immolabar in excelfis Qomino Deo fuo. Sed hie cultus Deoabominabilis erat, ^pterea uerbo earebat,amp; aliter lex præcipiebat, dices» Caue neofFeras holocaiifia tua in omni loco que uidcris,fed in eo,quc elegerit Dominus. Quod fl opus aliquod ideo fanAum amp;nbsp;Deo acceptum iudicandum eft,quod in gloriam Dei fiaqnonne homieidia ÓC lairocinia,quç im pn in pios exerccnqfandiflima erunt f Sic eni Chriftusait Ioan ict. Venier tempus, ut quiP qui$tnterfteiatuos,uideatur culruni pratnaré Deo.Proinde in diiudieandis Dei cuhibus, no in opus,non in uetamen diuini honoris,oper( impofitum,ffdin ucibum Domini, quo om^ nia fanflificantur,refpicienduni eft,neimpieta tem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro pi^xima pietaie compu**

temus.

Porro Bethel cuius hie propheta meminit» «am inde ab initio nobilis crat^pterea quod il Iicbabitaueri^atri3rcha1acob,amp; altare Deo *diftcauerir,Gen, Gilgal autem commenda bills tadafucrat,alccundacircuncifionc amp;pa (chaecelebrationejlof.f.Hinc patriarcharupo fieri maiorum fuorum exempla ( fed ciira uer-» bum amp;nbsp;fldem ) fequentes,in nis duobus locis diuinos cultus inftituerant,amp; Dominum Degt; umfuiimfaerificijs colebanqid quod uitulus aureus a lerobeamo in Bethel poiitus teftatur. bf deGilgal,)u Ofe«.cap.s,fcriptu(n eft.Omis * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oialkia

AMOS PROPRETAE

matîda corum in Gilgal, ÔC herum ca.*.NoIhc «ngredi in Gilgal. Hos aurc cultus Sd iacrificia Amosimpictatem amp;nbsp;pracuaricationem uocar, proptercaepficut abfcj: uerbo Domini tnhicu ta cran tjita abfc^- hdc perficiebantur. Quod au tem non cft ex hdc,peccatum eft,

lam quia Bethel domus Dei interpretatur, êd Monaftcria in Papiftteo regno cemuni uo-' cabulo, domus Dciappcllatafunt, conuemcz tifiimcfeccns,linomineBcthcI,monafteriapa * * pifhea intelligas. Vt enim in Bethel cultus diui rjus,exemploquidcmPatrum,fed eitra u€rgt; bum, ÔC fidem Pairum inftitutus erat, unde pro Bethel, hoe cft, domo Dei, nonnunouS a Prophetis uocatur Beth Auen, quod cft aogt; mus iniquitads,feu idoli, quse in uernacula gë ris noftrac lingua iucundiorcmallufioncm halbent, ut^ (gots haus)dicamus (gotzen hausgt; Ita ordines monaftici exemplo quidem prifco turn heremitarum, led ci tra illorü fidem pic tatem inftituti funt, unde rede Monaftcria pro Bethel uocaucris,Bcihauen. Et quaeiupphcia ipfi Bethel fcriptura minatur, hac cadem Mo* nafteria ftbi praedida efle Fciant, Gilgal autem fiadnoftrâ lingua traduxeris, primü quidefi* gnificatamotionê, uteftlof y.Scdïdcriuaruo fignificatcraniü,tertam capitis feu caluariâ.Qd* igitur ludjis erat cultus in Gilgal,hoc idem fub

'G 4 s

EXPOSÎTIO

Papifiico regno fuerütperegrinadones ad era nia caluarias fandor um, ut rediflîme lias pc regrifjationesculniiTj Gilgal yocaueris.

VNDS ET EGO DEpi VOBIS.

Hadenus Ifraêljtaeimpietatem ueßrana tnul riplicaftis,abominationesaux»ftis,cuItusßiMi-' nosjfed jn confpedu mco fordidosinflituiftiSy nulio afip nomine comendabiles, niß quia raq pnihult;nànæitaa(nd^ant. Ergo cum^ arrifc'' rintuubis impictaces,3rrifcrütmihi fupplicia impietacum. Ecçe cnim,quo uos ad rcfjpifccn** tiara adigerera,dcdi hadenus fcpcnumcrouo bispuhcatemdennura*boc eft,iamcm ÔCiqç'' diara, dcdi panis defçdü u t prç fame contabe-' fçerctis .FaraemfnielTcimpictadsfuppliciura teftatur Mofe Lcuit.*ff.amp; Deu.is.Similitrr.n Keg.M.fadaeftfurb Hclia uehemens fames in Samaria,propter impios cultus dtuiRos,amp; 4. Rlt;gquot;^;»^0’Hcli2co. Mcmirtit quotÿfcripturi) famisfcptemannorum.4.Rcg.*.

Tametfi autem,inquit Dominus, famjs fup plicioadpcfnitenuäuos uocareconatus fim, tarnen quo plus uoS pcena affligebam,eo Ion* gius a me recedeba tis. Vt enim pii,quo plus a Domino afiligütur,co propius Domino deo fuofefeadiungunt,qui dicit, cum ipfo fumin tribuIationc.Etjfupcr quem rcfpiciam,nififugt; percontritumcorde amp;c.ita impii,quo uehc*' «lenuohafiîidionc corripiuntur,co longiui imptetatc

AMOS PROPHET AB.

ffnj?«ci3tc fua a Deo 5^ uerbo eius ( nam a uer boDcjrcccdcrc,efta Deo recedcre )d«ffugie unt.Quodtamp;iEfaiasca.’o. conqucntur dices. In omnibus his non eft auerlus furor dusked adhuc manus eius extcnta,amp; populus non eft reuerfusad pcrcuticntemfc,^ Dominum ex crcicuum non exquificrunt.

Nara quemadmodum pater aliquis terre-* ftrlSffilium fuum uirga erudit,non ui a fc repel lat;iutrenciat,fedutuirga fuafilium obedien*” tiorêreddatjhoc eftjUt adfefe magis attrahat. Ita pater coelcfiis,inobedieptcs fyojs ftliqs per-* eudt quidem,non tarnen ut reijeiatipfo?,aut a le repeliat,jfed magis utfibi contunâiorcs addiäiores reddat. Quam paternam Dduqe lunuteip tn affliâione non intelligentes itMn, mox qtaffliftionc fen tiunt,alio fefçalacie Doe mini,quemadmodum de Cain legitur, prorie piunt.cxcmplahabesinSaulCjin Ahafia filio Ahab rege lftacl,amp; alösimpiis.

Non folum autem fame alflixit Dominus If raélitasjuerumetiam fid,fie ent ait, Ego quocj prohibui a uobis imb.rem amp;c. Nam hanc ime pietatis pœnameffejtcftaturetiamMofc Deu, 18,Sit cœlum,qd fupra tc eftarneum, amp;nbsp;terra qTiam caicas fet rea,det Dominus imbrem tere tætuæpulucrcm amp;c.Ei. j. Reg. 17. prohibitus eftimbçr perHcliam,nc tribusannisfupcr ter ramplueret.

E XP o SITI o

Quodaucem fequitur, (ET PLVI duitatcm unam amp;c, ) dcfcripdo cft manifcfti Oei iudicij, amp;C ueliemenüæ fitis. Nam çüam 0 inquir,plueram fuperunam ciuitatê aut agr3» fuper uicinam tam?, ut manifcHo manus mea lt;ognofcerctur,no pluebamjfed una pars agro rum compluta quidem crat, altera autemcxa'* rcfcebat. (^uod miraculum in Germania feepc numero oculis noßris in grandin.c uidimus. Vnusenim agrorum tradus grandinc uaiia^ batur, alter autem 3C uieïnus intadus a grandigt;’ ncrclinqucbatur.QiiisuclatTTis®- manu Do mini in h.'snonuideretfPorro,lïquandoob nimiam fitim tres autquatuor ciuitates,ad un3 pro afferenda aqua’diuerterent,tanra crat aquj indigentia,ut uix ad unius fitim reftinguèdam fufficcret.In tantis tarnen amp;nbsp;tam faeuens fuppH cijs, nemo erat in populo qui refipifecret, SC (rudus poenitêtiac dignos faceret,tantacftper/' dnatiaamp;obdurarioimpiorum.

Pereuffî uos uredine rubiginc, mukitudinem hortorum ueftrorü, Sgt;C uinearum ueftrarum, amp;nbsp;ficeta ue/ ftradcuorauiteruca,amp;noncftis re-* uerfi ad me,d(dt Dominus*

Mifi in uos plagam in uia Aegyp - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci,in

AMOS PROPHETAE' tf, interfed gbdio eledos udlros, unacum capnuitate equoru ueftrogt;' rum,amp; afccnderefed pinredinem fîrorum ueftrorum ,cnam in nares ueHras, amp;non eftis reuerfi ad me, didt Dominus*

Subucrii uos, ficutfubuertitDc,* us Sodomam amp;nbsp;Gomorram»amp;^ fadi eftis ficut torris,raptus de inccndio, amp;noneftis reuerfi ad me, die« Do minus*

Qua^pptcr fic facia tibi Ifrael,qao* niàm igttur ißud faeiam tibi,paratus cftoad occurfum Dei tui Ifrael.

Quia ecce formans montes,amp;ere ans uentum,amp;annuncians homini, quæfit meditatioeius, faeiens auro ram,amp; tenebras, amp;nbsp;ambulans fu/ per excelfa terræ, D O iVl 1 N V S Deus Zebaoth nomen eius*

E X P o s I T I o

PergitPfophcta in enumcranone fuppliri® rum,quibuslfraeh'tasproptcrimpietatcs aftc'' dr.iSlonfamcfoium amp;nbsp;fiti uosadflixi,fedom^ ninocjuicquidrcÜquüeratuirensjn terra,per-* cuiTi urfdine,qux eft morbus berbariim,frun* cum 5(arborunijqucm in uitibus carbuncukr uocant,amp; in cætcris rubigMiçm.Is^utemmor bus,fara,pl4p[as,amp;arbores adurit, exfri^Qte fcmpcrcoftangt;-,nccnifi no^ftibps, amp;nbsp;ante(oks ardorcrncueniredeprchendftur,amp; teftante Pli nio,talistnturianon fiqnifiinterluniopienaue luna.Quodco diligcntiusannotandvtm puto, utnofteutEthnicijuredinem amp;nbsp;rubigiiiem re* mm naturae,fediracdiuinaeaircribatnus. 1'a* mctft enim huiufmodi frugum uititim ttiore biaceÿpcftesnaturalibusordinibus ( eft emm natura njhii aliud,qua communis rerum ordo aDeodifpoficus) conftent, tarnen utcitra uolu tatem,potentiam, 5lt;adionem Demon cadit capillusdecapitcnoftro,ifanec minima frugi bus peftisaccidit,niii manu deiordinata fit.

Sic ergo Dominus ait.Licet fruges ueftrç na turalibus quibufdam caufis, uredinc uideâtur pcrcuiræ,ego tame fum,qui has naturalfs, feu utmagispropnclQqu3r,ordinatascaufas,pro iræmeaecxequcdæinftrumêtoaccepi, urin utj bis impietatcs punircm.Si quid 'gifur derriniê ti accccperuntarbores hortorum ueftrorum, Sc uites uinearum ucftrarum,adcoc£ ftccta ue* ftra.

AMOS P R O P H É T AG fira,nonrubigini,non urcdini,noneruds, nS bVudsJrdiniquitatibus ueftris impucate. enim mein iram concitauerunt, uc rubiginem 8C crucas ^uo ordincin fruges cefataueftra mit tererti, Sed quid dicam f Etiam fi uos fciicrifli-* mcamp; grauifiimchispeiiibusjdequibusdixi, afflixenm, tarnen ne fie qutdem adraereuerfl cftis,ncc a peccatis refipuiftis. Porfo, morbo* illosfrugum ÔC fatortim cflcimpietatisRippli* cia ,teft3turenamMofeDcut.i8.dicens. Om-* nés arbores tuas amp;nbsp;fruges terræ tu« rubigo cô fumet. Ad hæc tefteS mihieftis,o Ifraé'litx, quod majores ueftros grauillima pcftcaffecc-« ritn,quando ex Aegypto e« redientes,abonii-* habantur Manrtâ ctrlefte, a defydcrabantcar nCs Aegyptiacas, pepones, cucumcres, cepe amp;nbsp;allia. T une enifrt egregîos illorum bcjlatox resuna eumequisfuis gladio percuffl,ôdtan tam cardem'in taftrisj'eorum perpetraui, ut præ fœtorc mortieiniorû nemo potucrit illic diutius perdurare. Hf^autem calamitas,euius hoc loeo meminitpropheta,defcripfaeftNu. «.AdhuCjinquitMofe,carneserantin denngt; buscorutr),ncc defeeerachuiufmodieibus,5C eece furor Domini concitatus in populü,per.* euffit curb plaga magna nimis, uoca tufej; eft ik le locus, fepulchra eoneupifeentiæ, amp;Pfalm. yr Adhuc efeæ corum crât in orc ipforu, 8C ira Dciafcendit fuper eos. Et occiditpinguesco^ rura

E X P o s T T ï o i‘urm,eteIe(Sos Ifraclimpcdjuit.Scd ecee,qno4 lue Dominus Deus nofterconqueritur, ne fie c|iiidcm,inquicns, ad me cftis reuerfi, hoc id« Hfalmus populo exprobrat,dicens.ln his om-* nibus pcccaueruncadhuc, amp;. non credichrunt mirabilibuseius.Vfcji adeoimpius nutiis nec piagis,necmirabilibu9emendatur.

Poftremo ut nihil ihren ta tum relinqueretur quo Ifraé'litae ad pœnitentiam diiccre ntur, quê admodum Dominus quondam Sodomamd^ Gomorram,ad perpetuum exemplum fundi-' tus deleuirdta fxpenumero radicitus amp;nbsp;lfraeligt; tarum gentem euulfit, SC regionem corum de-* uaflauitjpaucisdumtaxatlibcratisjquidecàla* mitate, tanquamtorrisdeincendioperdiuinâ huifericordiam eripiebâtur, alioqui ÔC ipfi una cum altispert)ffcnt. Hancautcpopulil(raelitigt; «1 euuifionem SC euefhonemjnon ita intelligas quod Ifrael ante propheræ Amos tempora ali quâdoefinibusierræ Chanaan pulfus Ht,ab ingreflu enim'in terram Chanaan, iuxtà pro^ tniiïionem Dei,manferuntilliehabitantes,uf(ÿ ad eaptiuitatem AlTyriacam ÔC Babilonicam, fed quod propterimpia fcclcra maiorpars fsé pe fueritab hoftibüs occifa’, ôC magiftratu fuO aujdom/riiopriuata.Quidauiem eftpopuluï Magißratu carensfuiuit quidem fed fine nom/ nc,quando ui.f(i,in uiAoris nomen tranfeant^ L-çgelibrîiludicumyamp;illic ihuenies ifraditâ^

uenditOÜ

AMOS PROPHETAÉ ü?ditos fmflè,nfîcin matins Cufan Rifathafrrt

Syriæ odo annis, nûc in poteftatc Eglon regis Moabicarum decem amp;nbsp;odoannis, nunc inmanus iabin,regis Cananicarumuiginrian^ nis, nuncinmanus Midianicarumfepteman'* - nis.Èt«luis poiTet uniuerfas Ifraelis captiuitatea ic feruttutes cnumerarc,quas propter impieta tes fuas perpefliiscftf nunquam tarnen candî^ de amp;nbsp;fynceritcr ad Dominum conucrfus eft.

Tametfienim faepcnumero reftpifcentiâftil Xerit, ac propter iltam a captiuitatibus ôC fer uitutibus mifericordia domini liberatus ßt,tan tifpertamen in refipifccntiaconfiitit, duni rurgt; fuspauloblandiorfortunaarrideret.Tuncem non fotum ad priûinam impietatern, tanquam cMnis ad fuum ipftus uomitü,amp; fusiota ad uo^ lutabrum cceni,reuer(us eft, uerumeu'am om/ nera fuam calamitatem, omifltoni amp;nbsp;ncgicdui imptorutrt cultuumadfrripfir^tantumabeft ut fuos diuinos cukus impios iudicauerit. Sic etn apudHieremiam cIamâtimpi},Sacrificabimu9 reginæcœlijamp;libabimusei libam)na,ficutfed musnos,d£ patres noftri, reges hoftri, amp;prin cipes noftri in urbibus luda,« plateis Hierufa lem,amp;faturatifumuspanibus, amp;bene nobis erat,malumc^nô uidimus, Ex eoautê tempo/ re,quo cciTauimus facrificare reginæcœli, ÔÔ libare ei labamina, indiguimusonubus, amp;nbsp;gla dio amp;nbsp;fame confumpu fumus.

ß X PO s I T I Ö

* Queries etiam nos fub Papiftico regno uifi-* niiitOominus,nuncfami's’,nuncbcllorfî,nûc peft{srupplicio,amp;uifitaUi'c nos propter impii Papifiicarum Miflarum abonunarioncrti fNS flDbminus Corinthios propter leucm quêdâ Cofnaf dominica* abufum fie afflixent, utali'^t acgrotarent,aliquotmorcrcntur, quam pœnl tant3eimpietari,quantaen: in MifTis Papiftids* nodcccrnereif QuorusquiG^auteinen, qhfC fupplicia miiïarû ceiebrationi adfcripfirfQuia cnim caro putatimpios fuos cultus pietatem eC fe,tam incuruiccruicabeftiaeft, utnulla truce, calamitate, adduci poflit,iit credat fe propteC impios fuoscultus affligi. Et quemadmodum Salomon inquit:St ßulturn conerfueris pißillö ceu triricum in mortario,nô difeedet ab eo ftul ncia,ita fi impiutqper omnia afflidionum ge^ nera traduxeris , non tarnen emendatur nlt;^ eruditur»

Quanquamautem Dominusiuftam babe/ retcau(ram,totam Ifraelitarum gcntem radici.* tuseuellendijpropterca quod,nullis necbene ficii'snecfuppliciisad pornitêtiam inuitarique at.EtiuxtaEuangelicum hortulanum pofletdi cere,ad cultorê uineæfuar.Ecce anni tres funt, exquo uenio quxrens fru Aum hrficu hac, non inucnto,fitcddeiiiam,adquiduel terrain CKcupat, tarnen dementer audftcukorem re-* fpondentem 06dicentem, Domine fine illam

amp;hoc

AMOS PROPHET Aß

amp; hocanno,donee fodero ciicaillartxamp;T tnife ro ftercuSjSó fiquidem fecertt fruduro, bene , fin minus,in poftcrum fuccides eam.

Sic ergo inquic Dominus. Ague, tametfifd re omnem mouerim lapidem ad corrigendos mores lfraèlitarum,ôc nihi! fuppliciorum omi ferim.ad caftigandam ipiorum iropietarê,jan^ tumautcmabfitjUtipfi aliquid in uera pietatc promoucrint,ut longius ab illa lecefierint, no dum tarnen eos penitus abriciam, nondum g? tem quam clegi repellam,fed quibus antea lup pHciiseostentaui,r)fdemnücexplorabo,num queam ucram refipifcengt;iamcxtorqiierc. flixiipfosantea,fame, bellis, pefie, affligä niic eos,plane ijidem calamitatibus. Cum ergo de cretum fit,me uos lfraclifas,tan tis fuppluös uiquot; fitaturum,quid facietis fquo uos uerteris cBo^ num dabo confilium,fi modo bona confulene temaudireuolueritis .Nolite propter affliAio nesadomino deoueftro rccedere,led ponus, quo plus ille uos afflixerit, eo propius ipfum accedite.Siobuiauerit Dominus uobis true« ÄSfüppliciOjOccurritcuosilli fide amp;nbsp;refipifeen tia.Non ent cffugictii fupplicia,fugiendo cru-» cetr!,fêdobuiando.Quisenim unquam uicit hoftem fuumfugiendo fPerdurandum eftSC fortîterpugnandum,nôarmis carnalibus, fed fide,fed prccibus,fed refipifeentia. Sienim fii« arnusdomino fupplictjs comitibus obuianii

EXPO SITIO o«urratîs,ueriIfraeles,hoceft,uiAor«D H t eritis. nbsp;nbsp;nbsp;Et quid excufarionis praetenderc poi

fcs,cur ad illü te no cÔucrtcres,atcjpro auxilio iraplorares f V tde enim quantus lît,ut fcias, qj iuuarc te po(ïîc,6C quâ clemens, ut cognofcas, quod te iuuare ueltt.Omnipotefis eft,quiaipflt; cft qui format montes, qui créât uencuitgt;,qui fcrutaturcordaamp;rcnes,quifacitdiem amp;nbsp;no-' ôem,lucem amp;nbsp;renebras,qui graditur per excel fa terrae,hoc eft,extenditnubcs,in nubibusfu per terram extenfis ambulat. Breuitcr,orani3 tamin cœlo,quam in terra implet. Si afcëdero in coelum,inquit Pfalmus,tu illic es. Si defeen-' dero ad infernum,adcs,Quomodo igitur tan/ tusiuuarenon poiTetf Rurfus,pater cft,quia ipfeeft,qui Abraami pofteritatem benedixit, qui uosex Aegyptoediixit,qui terram Cha/ naan in poffenionem 8C hacreditatem dédit, «g deuieftis hoftibus ueftris,uiétoriam uobis praé buit,qui etiam nunc non defiderat uos, quam uispelTimcmeritos,prorfus depdere,fed em2 dare,federudirc,quomodo igitur tam clem?» iuuarcnon uelletf qui tametli propter omni/ potentiamfuaminuincibilis fit, tarnen rurfus propter paternam fuam clcmentiam,itapcrfi/ dem de refipifeentiam retincri ac uinci poteft, ut omnia iuxtaanimi ueftrifententiäuoDis lar giatur,quciTiadmodum patriarch« Iacob,to/ ta node colluflanti, etMoft pro populo fuo deprecanti,fefeetiamnuin captiuum dederat*

AMÖS PR O PHEtÂÉ#

CA PVT V. j^uditeuerbum irtud,qüöd cgö Icuo fupuosplandujdomus IfraëL Cccidit,npn adfjdetuc refurgat liirgolfrad,proi'edaeft fuper terrä, non eftquicrigat,

Quonfa ficdi'xitdominatorDö/ minuSjUrbs dc qua cgredi'ebat mille relinquenturCihea)centü,S^ de qua cgrediebâtcentû,relinquêtur(i'n ea) deccdomuilfraéhQuiafic dixit dnS domui Ifracl Qugrite me,amp; üiuetis*

Etnolitcquaerere Bethei,ad GiP galnoliie intrare, amp;nbsp;ad Bcrfeba ne tranfieritis,quia Gilgal crafmigrabil ócBctheleritad nihilum»

Hoe capitc,primüconcionai pfoplieta, dte ttatura i uaicq aiüinijNa cfï deus fît ignis côfu'^ mcs,quociesiudicat,uixdum refîâasfupfîite* rdinqt. Cuius retcxêplü babes in diluuio So/* doms «I Goniorr;,et in dcuafîadôe Ifraelis ,44

- E X P o s I T I o propheta antea quocÿ tfftacus eft de duobus cruribusexore Icon is crepris,amp; torn'ex igne eruro. Similiter hoc capitc de ciuitate mil z lebues haben tc,in quaiudicante Domino uix centum rclinquiiiur.Huc a credit quod bfaias cap.to.dicit.Sicfueritpopuius tuus Ifraei qua ft arena maris,reliquiae conuertentur ex eo, Et illudBuangelii.Multi uocati,paucieIelt;Si.Dei fl de docet qua uia pofl'imus horrendü dei iudici urn efFugcrc,nemperefipifcenria amp;nbsp;inquiricio'' nc Domini.Poftremô,quæ fit uera rcfipifcengt;' tia,nimirum no oblationes SÓ fachfiria facerc, non (umultus carminum boare , fed diligerc bonum iSC odifie malum.

Sic ergo aitpropheta. Auditeo familia Ifra el rem iftam,quam uobifeum tradabo. Non euim poflum mecontinerc,quin propter mife rtam ueftram futuram lach ry mas profundam, amp;nbsp;calamitates ueftras deplorc.Etein hçc than' tatis natura eft,ut cum affiidis, quemadmodû Paulusfcribit,congemifeat,amp; cum flentibus fleat.Siç Abraam pro Sodomitis iam peritu-* ris,deprofundis cordis fui penetralibus conz gemifcit.Sic Samuel iugetSaulem.SicIeremiz asludam,Slt;camp; Chriftus flet fuper Hierufalc dicens.SicognoutfTes 0itu,amp; quidemin ifto die tuo,quç ad pacem tuam perrinent curares,

Leuatautem Amosplandum fuper Ifracl, quiafpiritufandorcuelante,uidetfatniliaralfz raclts

AMOS PROPHET AE.

laelis propter impictates fuasjffTc a Domino pcrditioniitaadiudicatam,ut nunquam uires luas priftinas rccuperare queat. Virgo,tnquit, Ifraci,qu3epcr uerbum Dominium uiroadiQx dacft,ut uni tantum amp;nbsp;ucro Deouirginem ca ftam cxhtbcret,fcd uerum rciinquens Deum, poft idola fornicata c(t,Hæc,inquâ,uirgo, fed conupta,fed ftuprata,itacecidit,ut nunquam refurgere polîitjita proieda cft,ut nunquam caput full I urfuserigerequeat. Tamctfi enim nunc nihil minus,ob Rrlicitatem regni IfracI, futurum expedatur 'quam regni deuaftatio ,ta men,quia Dominus fonfilio,amp;iudicio fuo,to tamlfraelisgenicm,deuafiationi defiinauit, iam abfconditofuodccreto,in manus Salma^* neflar regis Aflyriorum tradidit,eiiam fi iilcig noret,amp;.extrinlccus longe aliudfuturu uideaz •tur.lurcigitur licebitmihi diccre,cecidit Ifrael, proieda eft uirgo lfracl,quafi iam fadum effet, cQadhucfuiuruftt.Nam quod dominus futugt; rumdecreuit,tarn ccrtüSó irretradabilc cft,â fi præfens ob oculos poneretur.Hoc aût eft qe cretum Domini, ubi hadenus mille habita uerütciues, ibi uix centum fuperftiteseuadet, 6i ubi erant centum,ibi uix decern falui remax nebunr.ln fumma,decimae uix de populorex linquentur,tantafuiuraeftuaftitas. amp;ic enim amp;nbsp;an tea per Molen minatus eft Dominus im/ pijsdicens,Dcut.»5. Rcmancbitis pauciqui

EXPO SITIO

niam non audiftis uoccm Domini Dei ueftri ' Qiian^autcm, dicit Dominus , fupptida h^cfuturalupcr lfraelcmdccrcuerim,eipreg2 AiTyriorum Salmancflarem me cxccuturum propofnerim, tarnen fi gens ilia pœntteniiam egeritabimpictatibusfuis,agam 6C egopoeni tentiam fuper malo quod cogitaui ut faccrêei, amp;fubito loquar de genre,dcrcgnOjUtædifï cem ÔC plantem illud.Si uos Ifraelit{,reliftisua nis çultibus amp;nbsp;iniquitatibus ueftris,me, Ver* bum mciïspræceptum 8C legem mc5 quxficri tisjuitam certe habebids. Si me audicritis, bo* naterrxcomcdctis,firefipncritis,ncceapillum décapité ueftro mouebit externus hoftis.No* lo enim mortem peccatoris,fcd magis utcon* uertatur 8C uiuat.Nam minis ÔC fupplicfjs,qui busuosaffîcio,hocunum conor,ut uosadre vOptfendam adducam,a!gt;oqui ad impietatetue ftras tantifper conniuerem,dum non amplius effet peeni ten rix locus. Proinde, rcllpifcitedtf

-tempus eft,erit enimjquando dicetur,Non no 'uiuos.iteraalediâi inigncmxtcrnura,qui pa - ratus eft diabolo Siangelis eius.

iamfi poenitentiâ agere uolucrios,n5cft^ »ficifeaminiad Bethel,adG(lgal,ad Berfcba

' (utj'mpietarisucftrfdelubra.Vteniilladcuafta ' bunï,ita cultores corn peribunt,GiIgal cocul'' ’ cabitur.Bethddefolabitjficô^omnis fpesatep , c - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßduci»

AMOS PROPHET AE fiduda in cultus illorum jocorC foHocata con-* fundentur. Sed hçcdcmü ucra cftpopnitetia,fi pro infidelitate fide in uerbû Domini repofue rius/i pro uanis ueftris cultibusjcitra Verbum domini infiitut:s,ucros ct lcgitimos,in lege prg ceptos cultus arripiatisjôc proximorû ueftro^ rationem,iuxtachariratis canones habeatis.

Exboc loco facile {ntelligif,candc peruerfiz tatcin ffraelitis fuiflcjqualis in poenitciia agenz da fub Paptftico regno fuit. Vt.n. Ifrae!tte,quo ties pcenitentiæ nomen eis inculcabat, nefeien tes ueram poenitenuae rationê, feftinabât ad Be thel,ad Gilgal, de quibus fupra didû eft, item ad Berfcba,quf nobilis erat ex apparidoe Doz minijfaaco dite fada,0lt; aJiari illic ab Ifaaco çdi ■fi'eato , quemadmodum fcribitur Genefis. VndcIfraclit3r,PatriarchaeIfaac exemplum fez quentes,cultus diuinos. fed citra uerburo Do ’ roiniinBerfcbapcragebant.Adb3cc,inquani, delubra properabant, utillic facrurn facerent, exiftimahtes feegregiam peregifle poenitentigt;' am, fi fiditios fuos cultus hypocriuca deuotiz one abfoluiffent , cum interim ne tantillura quidê de reda ÔC légitima fidei, ac uitæ fuac rcz formatione cogitarct.Ita quotics fub Papiftico regno prædicata eft ptrnitetia, tû mox anhelo ' curfu feftinatûeftadpagendas^ceflîôes, perc £rinationes,roifiai^* celebraaones,ad ci licj

E X P. o s I T I o

-1

nudkates pedum,ad ieiiinia panis aquae,in-* terim ucro ncgry quidcm auditum eftdefru-' ó-ibüs popnitcnriædignis,dcodio mali,amp; dilc dionc boni,de fidci conßantia, SiC charitaris in proximum calore.

Quod igiturludæispracdtcafur,hoc idem nobis dictum cfiieagnoicamus. Ad illos dicitJ Nohtcingrcdiin Bethel,amp; in Gilgal,adnosdi cifur, Nolitcingrediadmiflas Papifticas,ad di uorum ftatuas. Illis dicituri,Odio hâbetçrwalü, amp;nbsp;diligitc bonû,nobis dicitur, Siris odio pro/quot; fequentes quod malum eft, adbaei êtes ci quod bonum eft:amp; û uis ingredi in uitam,ferua man data,no fitftitiorura tuorumcultuum,fcdDo^ mini Dei tui t

Quænte Dominum amp;nbsp;uiueus, neforte pertranfeat. Geut ignis do/ mum Iofeph,et deuoret,et no Gt qui extinouat Bethel, o

Qui conuertitis ad abG'nthium iu diciû,e{iufticiam ad terra deqeitis,

C Quænte,inquam,Dominum ) fadentemPleiadas, ÔC Orioncm conuertentemadmane tenebras, amp;nbsp;dicfii

AMOS PROPHETAE, dîcm nodeobfairantem,uocanteni ad aquas maris, amp;nbsp;effundcntê ipfas, fuper faciem terræ, D O MIN V S nomen eius,

Confirmantem deaaftatiouam fu per robuftnm, amp;nbsp;deuaftanonera fu/-per forrem addflcentem.

Si ucrc amp;nbsp;fyneeritcr, aitProphcta, rcfipifce re uolucrids, no eft,quod ad Bethel,ad Gilgal, ädßcrfebaproficifc3mini,noncftquodeultus ueftros fiâitios quacraus, fed quæritc Doniinü ÔC ucram falutc confequemini, alioqui pertran fibit Dominus, amp;nbsp;peruagabitur iudicio fuo» pertoramfamiliamlofeph, amp;ficutignis oralt;* niaquæarripit, deuorat, ica Dominus tocum regnumlfraclabfumct, utquemadmodum ne rno poccftaquaigncm uchementiorem extine ouere,fic nemo iram Domini fedare queat. Dietturenim alias : Deus ignis confumens,dC Judicium ciusigni feu flammæuoraci compa-* ratur,Efai3r.y.Sicutdcuoratftipulam lingua ig nis 8lt;c.Et.47. Ecccfadifuncquafiftipula,ignis combuftiteos.

Obijciunt aucem hypocritæ, nonneècnos Dominum quçi iœus, dum ad Bethel proficir-' cimur,amp; dum a.d Gilgal peregrinamur. Nain

H t

‘ E X P o s I T I o.

ïdeo’ad hæc loca con tendimus, uti'IIic cultus di uinosingloriam Domini Dei noftri peraga/ mus,etin celcbritatcm nominisciusfacrum fa riamusfHis refpondendum cft,Qu3erunt qui dem (3óimptj hypocritç Dominum in cultibu* fuis fidicijs.fcd non inucniunt. QuerunrDeü, fedinucniütcordis fui idolum,quæruntl Deü fed inueniunt uanitatem. Non enim inuenitur uerus Deus ,,nifi in uerbo f uo, non reperif Do minus,nifi in cloquio oris Fui. lam quia in Be-* thcl amp;nbsp;Gilgal facrainftitutafunt, in honorem quidem Dei,fcd abfej uerbi ful ordinatione authoritatc.ProindcquæriturquidemillicDo minus ab impijs hypocritis,fcdnö inuenitur .

' Tune autê inueniri fefc finit D O MI N V S, fi pcrfideraapprehcndaturucrbumcius, amp;pev charitatem ca pcrficiantur opera,Oyæ lege Do „mini demandata funt. Hæc enim demum uera funtfacra, quibusdiuina indignatio aduerfus pcccatorcsconcepta,placari poteft. Vos igitur 'principes Ifraêlis, qui debucratis quidc, iuxta minifterij ueftri rationcmjaccrc ludicium ÔC iu .ftciam, hoccfi:,fontespunii‘c, ÔC infontesde-' ‘ fendere, ulcifa malos, amp;nbsp;bonis honori efle, Ted omnia peruertentes, iudicium commuta / bs in abfindiium,amp; iufiiciam prorfus deiicitis. Etenimfi noccnsaJiquisiudicioueftro oficra-* (ur, non iuxtalegi$praercriptum,red iuxta cru dclitaiêueftr3,poenäinicrUS,öefiquid in uos

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut

,AMÓS PROPRE TAE.

àutueftras conrtituttonespeccatum fucn'rgra uiflîmcexigiris.Si quid uero in legem diuinam peccatum cft,furda aurc tranfitis, ut plane iud( oumfeufuppliciumucftrumfit tarn amarum^ □uam eft abün thiurn, nihil ad cxemplû cmen/' oadonis aliorum profidens, fed libidini crude Inaris ueftrx fatisfadens. Rurfumft iuftus ali*' quis,authoneftus uir,bonam habeatcauflam; tanrum abdi,uta uobislaudcra confequatur , et ab iniuria defendatur, ut iuftatn eius caufain fententia ueftrainiuftam pronuncictis,adeo(ÿ omnemaequitatem pro iniquitatc interpreto niinijOpprimentes in iudicio paupcrcs, uim fa cientes cauflac humilium, ut uiduae ftnt prxda ueftra, amp;pupillirapina.

Vos,inquam,Prindpes,qui tarn horrenda ddignatis nagiria,fi ex animo refipifccre uolue ritis, n on eft quod in Bethel amp;nbsp;Gilgal facra fact atisjfed potius,quianonfruftrageftatis gladP um, ôcDei eftis miniftri,terrorefitisraalcagcn tibus,laudiaûtbcneagêtibus,iudicatepopul3 fincullo perfona^ aut munerurefpcdu.Hxc emdemu ueracrit refipifccntiudifdplina i, Six quidchxcctiS muneris atej officii ueftri ratio eft,utfaciatisiudiciii,puniendofontes,luxtalc gis diuinæ fentenriä et iufticiâ abfolucdo SC ii'' berâdo infontes,iuxta caufç co^çquitatêN5 etn cxcrccris iudiciQ hominu, fed Domini Dei Zebaoth. Proindc noliteqrcreDeü Bethel,^

E XPOS I T I o

Df um Gilgal, fed Deum omnipotentem, qui facit exonri Pleiades, qux funt itellat, a latinis Vergih3ediA3e,amp; Orionem,quod eftfydus ik luftre iub figno gemin orum,aln$ pene fplendi dius,hoceft,illum quaeriteDeum,qui nume-* rat muliirudinem ftellarum,8ó omnibus eij no mina uocat : qui cômutat tenebras in diem, diem in noâem,qui aquas marinas ardore fo' lis in altum clcuat,amp; poftea rurfus in terram ef fundiqcuius nomen eft Dominus,qui potent’ tesde uaifat, feu ut noftcr habet interpres,dcri' det (ille enim pro 2^*’*73T2nhamablig,quod fi gnifieatconforta torera feu con firmatorc, legit hamalig,feu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hamaclig,

quod deriforem fignificat) qui amp;nbsp;robuftus ac fortes depopulatur.Quj oinia,quid aliud funt quarn omnipotentixdiuinx dclcriptio.

Ob has autem cauifasProphera principes argumentoab omnipotentiaDci dudo,ad re-* Cpifcentiâhortatur.Primum,utcôfid4ntfcnô fruftra Dominum quaefituros, liquidem omni poiens eil,amp; iuuare poteft. Deinde ut tiracant amp;nbsp;maieitatem eiusreuereancur. Nifiemipfum quçfierint,nullapotcntia, nullum robur, nuk læ uircs poflunt eos ab imminenti periculo Ik berare,unde am Ipfe eii qui confortât uafiitatê fuper potentem, amp;nbsp;qui adducit uafiitatcm fu^* per forte. Exempla habes in Pharaonc, in Gi^ ganubus lerrx Chanaan,aiiift}; tyrannis,

Cæterum

AMOS PROP H ET AB.

Cætcrû quod Amos ait. Qui facit Plciada« Af Oriona^opinor iplum ab H iobc mutija(rc , fj'icenim legiiur ca. ç.facitArfluruni, Orions, pléiades, amp;nbsp;interiores ftellas Auftri, facit ma * gna,imperueftigabilia,amp; mirabilia, quorü n5 eft n umerus, amp;nbsp;ca. js. N u nquid coniun xifti col ligarioncs Pleiadum, uel umcula Orionisapc.* ruifttriara nee iiludlurdaauretranfeundïieft, quoddicit Dominum cómutare nodem indi cm, ÔC tenebras in noflê. Dies cni ÔC nox Dei opera funt,utcft Gene.«. S( córnutatio eorum nóeftnaturaabfq?Deo, feddiuinanaturç feu naturalisrerum ordinis adminiftrario, qucm^ admodum icribitur Gene.s.Sunt et pluuiae nó co?lorum influen«a,fcd diuina ordinado ac dif poritio,ut in Pfaimo legitur. Parat terrç pluuiâ amp;nbsp;in Hiob. Siad niuemdixericjunccftfuß ter ram,5lt; hymbri pluuiali, tunchymber pluuiaz rum fornrudinefua adeft. Atcfhoceft qcP Pau lusfcribic.QuacfuntinuifibiliaDei, exereano nemundi, dum per opera intelliguntnr, per/» uideniur, ipiaqi æterna eiuspotentia S( diuiz mtas. Ad hxc, Principum elcAiones, amp;nbsp;Re gum cxilia, non funtcafus ÔC fortuna, fed opc ra manuü Dei. Ex bis ergo creaturis amp;nbsp;operi-* busdiicamus Dominum Deum noftrumre.* uererf,amp; prxcepu« eius obedire, ut in nOuiUK te uitxatubukmu«.

quot; É X P o s I T I o

’ Odto habuerunt in porta corripi kntcm ,amp;loquentem libère abomi/ natifunt*

Quia igitur grauabatis paupêrê, 8^ onus eledum ab co diripicbads, domus quadro lapide ædificaftis , fed non habitabicis in eis^uineas de/* fyderabilcs plantaftis, fed non bibe/ tis Liinum carum«

Qiiia cognoui multafcclera tic/ ftra,amp; fortia peccata ueftra, adfligert tes iuftum, aceipientes placationenl (feumunera)amp; pauperes in porta déclinantes»

' Propterea prudens in tempore il Io tacebit,quia tempus malum eft» 1 . Querite bonu ôé no malü,^pterea uiuetis, fic erit Dominus Deus Ze/ baoth uobifcûquêadmodûdixiftis*

Odio habetc malû,Ôlt;diligitc bo/ num, '

AMOS PROPHETAE.

hufn,8lt;coftituitc in porta iudiciu, fi forte mifcreat Dominus Deus Ze/ baoth reliquqs lofeph.

Prftcr impietates,crudclitatcs,tyrânides,6d pauperG opprefliôcs, etiâ banc iniquitatê addl derunt principes ad fua flagina,quod non folâ iudicia fuaperuertebant,bonGdicccesmalû,et maIGbonG,ucrumetiâ fiqueconßIianG,aut,ut uocant,aneflbrchabebât,quiinporta,hoceft, in aula iudiciorum feu prætoriô,pro rarione le gis diuinç fett ten tiS fu3 fcrcbat,ct fontem mé ritis punicndG,infontcni autc jjpter innocen*« tiatn fuâ abfoluendutn dcccrnebai,adcoc5 finé ullo, feu perfonarum feu muncrum refpeâu, (nutia cû libertatc ueritatc pronunciabat, hûc àbominabantur,e confüio fuo erjcieban^pro*^ fcribebant,in exiliü jîturbabant, interim SC oè ddebant.Quid multaf qui inter ipfosillud Cq micinefciebat,aiunt,aio, negantnego,pciuS îaber ânguc amp;nbsp;cane odiohabebaï. Hic cm morbus ren, àulas de prætoria principG ubicjfere inuafit, ut refte confulentê.iufte ludicantc, 8C libère dé Uegociis pronunciant? , caéteri aulici atacon liliarq abominentur amp;nbsp;perfequantur. Cuiut tei exemplar babes in Hicremia,qui cum Zi dekiærcflafuaderct, tarnen quia principibua fuis non plaCebat,in carccrcm côqciebatur^ utferiptum ait Hiere.l^.Sic èc principes Dari,

E X P o s I T 1 o.

regis Perfarum,Daniell optime de rege merigt; to,ôlt;in muncrefuo fidehnimOjinfidias tannf per ftriiiint,dum ipfum ad Icônes eôdemnât. Quid dicam deloanncBaptiftaf'quo coafuk torerexHerodes utebatur,quern amp;nbsp;rexliben/' ter audicbatjdonec loannes ucritatem libère di cendo,régis libidinem argueret,5d ab ipfo nc^ cidarctur,ufcÿadeo ab aulis principum ueri-' ras 8c tibertas exulant.

Quia igitur uos princTpcs,eiedis iußis, pillt; 8C prudetibus conliliarqs ,paupercs nouis fub indeoneribusgrauafti$,amp; quicquid in ipforS bonis eledum arq? cgregium crat, diripuiftis, adeotfe paupcrum fudore domos politis lapi dibusædificaftis,amp; uineas uoluptuarias plan*' taftisiideo hoceriifuppliciu ueftrum,uf quam uis aedificaucritis domos fumptiiofas, non ta-' men habitabitisineis,quamuis plâtaiieritisui neas uoluptuarias,non tarnen bibetis uinura earum.Quicquidenimdiuitcs amp;. potetespau perum fudore fibi parant,bencdidione caret, Ämaledidioniobnoxium eft.Et hxcfenten-e tiafupcrimpiostyrânosctiam in lege lata eft. Deu.ïS.Domumædtficabis,amp;non habitabis inea,Plantabisuinc3,nonuindcmiabis c3 amp;Sc

Quarc autem his fupplicris Dorainuslmpi-* os tyrannos IfraeIisafficictf'Quia,inquit,no-' ui quâca 8C qiiam raiultaßnt fcelera uenra, qua grandia

ÀMOS PROPHET AE

^randia nefanda fintpeccata ùcftrà.Tatnetgt; lienimfubdinsucftristyrannide fta os occlue dariSjUtncgryquidcm contra ucftras iniquigt; tares mutireaudeât,tamecfi coram populo (ce/' leraueftra,ut occulta itaimpunita habere ueligt; tfs^tamenmihi domino Deo ueftrc),os ôcclugt; dere non potertis,nec a me,cordium fcrutato^ ce occukorum cognitore,quicquam cælare li ccqnecamcimpunccuadetis.Ego eriim pro-* beperfpe(SShabco,quanris affltAionibüs iügt; fiosSdinnocentes opprtmatisjôc contra diui^ nam legem munera placabilia accipientes,paU pereminiiidicionerefpiciansquidei'n,tantum abeß,utcauffam eiusrede cognofcatis. Itat^ utgrauiffîme Si. fçueriflime nos puniam,nullü relinquand interuosiußura «S^ prudentem ui* tum.qui utritatcm libéré loquatur,Sô reäafä pienterconlülat.Auferam a uobis pios confi liarios,amp; fi qui adhuc fupererint,occludam oâ illorum,uttaceant,amp; filehtio fua confilia ubi-* üis contempla,cohibeant.Dabo autem uobi* parafitos,adulatores 8(. ftultos,qui ôi uos Sc fè ipfos iti extremum exitium conqciaht. T cm* pus enimraalû eft,feu ut Paulùs dicit,dies ma-gt; li funt,quibus nec principes nec uulgüs fanahl dosftrinam fuftinent, fed iuxta concUpifccnti* is tuascoaceruanrfibi confiliarios 8C dofloréi qui a ueritate quidem aureÿ aüertun t,ad fabugt; tac uero conucrtuntur,hottunec

I

È X P o SI T I O '

auan',faftuofi,fuperbi,maledici,parenribusilW tinorigeri,ingraii,impn,carentes affedu,ncfcn fœdens,calumniatorcs,intempcranics,immi-» tes,ncgligentcs bonorum, proditores,præd^ pires,inflati,uoluptatum amantes, potiusquä amantes Dei,habentcs formam pietatis, fed g uïm eius abncgarunt.His,inquam,tam fccicra tis hominibus hanc pœnam infligam,ut aufe** ramabipfîsomncs pios amp;nbsp;prudentes uiros, qua pœnagrauior utxreipublicæ regni alicu'* îus acciderepoteft. Vt enimnôeft maiusfcrc donü Rebuspub. a domino datum, quâ habe re uiros e uerbo domini prudentes, quemad/* mods fcribitProuer.M.BenediÆone reftorîî fortunat ciuitas.Ita nô eft ferme maior ira de! quâhabereuirosconfularesimprudentes, 8C uerbi Domini ignaros. Vnde etiam poftea Amos tanâ grauidîmam poenâ,famem audigt; endi uerbi dei minatur,amp; Êzech. j.Linguâ tu-* am adhærere faciam palato tuo,(SC eris mutus, nec quaO uir obiurgâs,ga domus exafpans cÂ'

Qitanquam aûthorrendura tlludfuppliciS üobisminetur Dominus,adhuc tarnen locus . refipifcentiæei1:,adbuc iram Domini effugere Iicebit.Quæriic,non malum adinuentionum ueftrarum,non malum cultuüdiuinorum ci«* tra ucrbû Dei inftauratorü,non malu con tem ptus proximi,non malüperuerfionis iudiciolt; -,

runs»

AMOS PROPRE T Ag.

rum,opprcnionfs paiipcrn,amp; dircptiom's cge noruni,non malum tyrannidisôC crudclitatis ergamiferosjfcdquyrite bonum,quod alcge diuina 8C ucrbo Domini præfchbitur,bonumi ‘ ueræôôlegiumæpiecatis,bonücharitatis proz ximijbonumrediiudicij 8(. iufticiæ , bonurt» «7rçfl5'co7roA»4-iiXçin iudicio,bonG clemcnriç, amp;nbsp;modcrattonisergaaffli'dos.Si enihaecfcec^ ritis,uiuetis,5lt; Dominus critbencdidionefua quemadmodum gioriamini,uobifcum.

Nifi enim hos pœnitentiæ frudus facistis, fruftragloriabimini,prçfentcm uobis cITeDe/* um,propter cultus ueftros fidirios. Etenim, quemadmodum Iuda,quum prôphetæ Baby lonicam deuaftationemfuturam uaticinabangt; tur,pollicebaturfibi præfensDeiauxilium,^gt; pter templü Hicrofolymitanü,amp; facrifida quj illic in honoré deiperagebant.Sed quuniintc rim no rehpifcercqucc bonas faceret uias fuas, uanaeratipfiusfiducia. VndeHicrc. cap.»-* inquit, Nolite confidere in uerbis mendactj,di centes,Templü Domini, templü domirti,tcm plum dominicft.lta cum Ifracl audiret a pro«* phetis, AfTyriacam captiuitatem futuram progt; mittebat fibi nefdo qua dei pfentiä,amp; auxiliS propter cultus fuos,quos in honorem diuin« maieftatis , in Bethel, in Gilgal, in Berfe * ba Sc alqs Iods inftituerat, atque adco progt; pheta quopiä condonäte,futuram eité Ifraclia

n xposiT IO dcuaRationem,rcfpondebatpopufiis, Quid tu nos deuaftanonis nomine obtundis fan do minus banc terram dcrclinqucrçt,quam lura/ uitpatribusnoftrisSó poReriseorum f cuius oculiin hacterrafunt,aprincipioanni ufcjad finem einsf an Dominus tantum liccnttæ per-* mitterct incircundfis,ut hâc terram in qua ipfe fummauenerationc colitur deuaftarentf A page a nobiSjDominus præfens nobis eft, nô alio hincdifccdet.

Ad populi uocem réfpondet Amos dices. Audio quidcmuos gloriari de præfeniia Dci, uideteautcm, neuolïpfos uanis promiftis ducatis.Dominus his non eft auxilio auimift; ricordiafuapracfcns,qui carnaliter gioriantes CulribusfuisfiÆtr|s,citrauerbumeiùs inftitUgt;' tisfidunt,qui ncglcda refipifcentia, amp;:fpfcfO ucrbo Domini, cogitationes adinuentionunl fuarum fequûtur, fed his piaefens eft^qui bo/ humquaerutamp; nô main,qui ex animo feftpi'/ feunt,quidignos pœnitentiæfrudusexftdefa clentes,inhouitateuitæambulant,Proindead moneouos,olfraclitæ,maxime autem oosw principeSjUtodio habeatis malum amp;nbsp;dîligatis bônum,adeoq; prout ratio muneris ueftri exi git,cligatis in prætoria Sccohflftoria iudicesiu ftos 8c pios,gpopulûiuftoiudicioiudicct,ncc jn altéra parte déclinent néeaccipian t pfonam necmunera,Brcuitcr,quiiuftc4'iiuft5eft per fequantur.

AM OS PROP H E T AB, fcquantur. Hæc cnifi fcccrins,raifercbit«rfor tedominus relicjis fofeph feu ifraêl, ÔC retrada birfenfcnriarnfuam,quam aduerfumuos de-» creuit. Non cni uult mof tê peeeatoris,fed ma^ gis uteonucnaturamp; i)iuat,Etf,pcpulusrcfipl Icit a inalo quod dcfignauirjretraclateiiam do minusfupplictumfuumquod dccreyiqqueni admoduin teflatpr lercmias cap.*$gt;

Proptercaficdixit Dominus de/ us Zebaoth domîator,In omnibus plateis erit plandus,in omnibus a/ trrjsdiccntjUgjUg, uocabunt eru/ ditum ad ludum 2lt; plandum, ad fei entes lamentari»

Etin omnibus uineis eritplan/ dus, quia pertranfibo in medio tui* dixit Dominus.

Vacdefiderantibusdiem Domi/ ni,adquidiftauobisv Dies domini tenebrae funt amp;nbsp;non lux,

Quemadmodu fi eft'ugcritaliquis deoreleonis , occurrat ei urfus,

11

E X P o s I T f o, amp;ueneritdornû,amp; innitatur maun fna fug parietêjód mordeat eü ferpcs Nunquid non funttenebræ,dies Domini,amp;non lux,cahgo, non eftfplendonnea.

Sed quid fruftra tantü uerboru infumo fua ijaefuntomnes ai4mor)itiones,qiiibus uosad Êoenitentiâ inu)to,irritae funt omnes minç,qui usuosaflagitijsuefiris deterrerc ftudeojru-' ftraneæ funt omnes ^jmiffioncs, gbus miferi.* cordiâdiuinâ polliceor. Pergitis enitan^ in-* curuiceruicü pecus,in malicrjs adinuepooniï ueftrarG,opprimitispauperê,dinpttis egenü, peruertiusiudicia,refpiciospfonas,müenbujf placamini,Brcuitcr,amp; in fidê ÔC charitatê pee--catis.Proindeaudite dominatoris Dei domi^ pi Zebaoth fcntenti3,quâ côtra uos tulit. Tan ta futura eft fup uos calamitas, ut in omnibus plateis audiat fletus,^ omnia fora,atria amp;: cu' riæ plandu atq: lamentatione compleantur» Vbicjuoxillamiferabilis,uç,uç,ingeminabii5. Nee priuatus folum eritludus,fed publicus dC folennis,uocabunf ent more publico crudift ad lugendü,amp; fcientesIamêtari,ad plägendu, utiam non fimut3tione,fcd ucritate lachrymas profundât, tan ta futura cftafflitftio. Sic ôdlerç; pp.^iCçribit» Haeedicit Dominus Zebaoth

Cone

AMOS PROPRE TAE.

Contemplamini amp;nbsp;uocate lamcntatrices ut ue ntant,amp; ad eas quæ fapiêtes funt mitdte,et pro perentôCfeftinêtjamp;aflumâtfupuoslamentîï.

Necin urbibus folu uox lamêtarionis audie tur, ueruetiam in campis, in agris, in uincis,uc ubi antea uoxlæticiæ fonuit, in locG eius fucce datplandus amp;fletus.Quod.n.impiiis in impie tare fua læticiç materia eft,hoc poftea in iudicio diuinocis fitmateria adflidionisÄC fupplicii . Atq? hec omia aduerfa ideo uobis acciden t,nö quia potens eftaduerfariusuefter SalmanciTar, rex Aflyrioß?, nec quia huicitaanimo fuo allu befcit, fed quia egó,dicit Dominus, ira, amp;nbsp;in** dignationc mea rcgionc uefträ ptranfibo, ego ipie cro,qui deducam 8(. reducâ hoftes ueftros Aflynos, g quos tam grauibus calamitatibus uosafficiâ. Cæterüubi alq interprétés,^ ^36^ Icar, expofuerûtagricolâ, nosinterpretattiu^ mus, cognofeentê uel eruditû,utfit deriuatiuu auerbo quot;O? Nacar,qd'flgnificat cognouit, dutfti coniedura, e fequêtibus uerbis plan** (ftum,ad fciëtes lamêtari) Quid.n.agricolæad plandûf'Nifi forte placuerithune locQ ita intel ligere. Nonfolum in urbibus plangent, ueru^ etiam agricolas, qui in agris habitât,ad lamêta rationes fletu fuo commouebüt, utomnino folênis lu(ftusfit,ctiam publicas lamcntatrices adplandum uocabüt, ctenim tanta futuraeft adflidio, utprædicctisbeatas ftcriles,ô^ uctres

E X P o s I T I o

qufnon ^cnueruntjamp;uberaquap non iadauQ runt,amp; (ïicatis montibus, caditefupcr nos, collibuSjOpcrite nos. Tunccniin.defyderabi^ tis præ niinio dolorc 5C defpcraq'Qncdicm do^ mini,qui eft dies mortis. Optabiiis mortçm ip f3m,optabitisfufpcndia, modoctantts calami tatibuslibcremini. Solcntcnimdcfpcrabundi in adflitftioncaduêturn Domini, hoc eft, fuatn ipfius mortem optarc, non defyderio fidei,fc(i animo defperationis,amp; præfentisafflicftoni« graiiitate.

Sed ua? illis.inquit prophcta,qui hoc animo diem Domini deiyderât. Puiantenimfefceu® iiiros præfcntia rerum diferimina, fed tantû ab erif ut effugianqut in longcgrauiora incidant. Quemadmodumcnim fi forte quiipiatp effu-* gerit leonem, 8C incidcrit in urfum faeuientem, ac deinde domum reucrtens, mordeatur aco-» lubro, quid prodcrit ci, quod antea a leone urfu fit utuus liberatus, cum nihilominus a fer pente ueneno infedus, mori cogatur f’ita fru-* ftra optantdcfpcrabqndidiem Domini,5ófu3i ipfius mortcm.Tamcificnimcffugiantfuppli^ cia corporalia, tarne quia non refipuerunt, no elFugientætcrna. Tametfi liberctur per mort? corporalem ab hofte Aflyriaco,tarnen non li-* berabuntur abhoftefempiterno, amp;nbsp;iuxtapro uerbium, tametfi uitaucrintCharybdim, tarn? incidentinScyliam.Nam dies Domini,uteft pijs rçlt;

AMOS PRQPHETAE.

ph's rcfîpifcentibus,5Cipfumcxfidedcfyderâ4 pbus,lumen, fplendor,gaudium, lçtina,amp;te-* demptio, fie enim Cbriftus ait Lu.ai.Sufpidte ^attollitecapita ucfira,quoniana appropin/ quatredemptio ueftra. Ét Paulus. ». 1 imot.4. Kcpofita eft mihi iuftitiç corona, non folum an terp mihi, fed 8(. omnibus qui diligunr aduen* rum lliius. ha «adem dies imptjsjamp;ipfpm cxdc fperationeoptatibus, cftcaligo, tenebrae, trifti d3,adflilt;ftio,amp; æterni fupplicq ofiium.Sunt et qui aduentum Domini contemptu, rifu, ÔC ua na fiduciaoptant, quemadmodura Hicre.’r. iegitur. Ecce ipfi dicunc^d nw, Vbieft Verb3 Domini fpeniat. fit.»,Pet.?, Ip extremis dicb» uenien t iliufores, qui iuxta prpprfas copeupi«* feentias ambulçnt of dicant, Vbi eftpoHicita-* tio aduentus eius f His ctiani per prophet? di-* citur,Voedefyderaniibu5dicm Domini,polligt; centurenini illifibi cffugium,ctiarafi dies cala mitatis aducnerit, fed uanc.Dum eniip putan» fecuafuros crucem calamitatem, in maiorai fubindepericula ruent, utnufquatp tutumafy lum ipuenire que ant.

Odi,abhorrui fçftiuitates ueftras, non olfacjam odorem cetuum uelt; ftrorumt

Quodfiobtukntis mihiholocan

I t

E X PO SI TI o tomata,amp;oblan5es ueftras,nofi co placiturn ent mihi,amp;pacifica pi'ngui umpecorum ueftrorum non refpi-^ ciam

Aufer a me tumukum carminum tuorum, amp;nbsp;canticum organoru tuo-* rumnonaudiam.

Et reuelabi tur ficut aqua ludiciu iufticia ficut torrens forti's» Nunquid hoftias amp;nbsp;oblatioes ob tufifti'smihiin deferto quadraginta annis,domus Ifraêlç'

Etportaftisidolu régis ueftrijSi fydus fculptilium ueftroru, ftellam Deorumueftroruqs feciftis uobis»

Etmigrareuos faciam trans Daz mafcum, dixit D O MIN V S, De us Zebaoth nomen eius*

Quos cultus diuinos Dominus apud Ifraêgt; (cm, per prophetam Amos reijcit, cofdcm a'' pudfudara per Efaiaraabominatur dices : In-* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccnfum

AMOS PROPHETAB.

lt;cnfumabominatiomihteft,Neomeniam SC fabbathum,8if feftiuitates alias non feram, Ini/« qui funtccrus ueftri,Kalcndas ueftrasodiuita/« nima mea.Præccpitquidcm Deusinlege,utfe ftiuitatesamp; fabbataobferuentur, inccnfaado-« lc3ntur,holocautoraata facrificcntur, munera cibariaofFcr3ntur,amp; pacificapinguium pcco-* rum adducâtur. Scdtumdcmum illaprofunt fi legitime fiant,fi legem obferuaueris. Haec au tern eft légitima feftiuitatum «Sófacrificiorü ob/« fcruatio,fi ex rçfipifcentia a pcccatis, amp;nbsp;fide in futuram Mcfchiae oblationem, pro figura tan-* turn umbra,non pro ueritate iuftificationis obferuêtur.Iam Ifraelif3e,ucram refipifeentiam contemnentes, iuftificationem fuam non fide in Verbo promifrionis,feu Domino Deo fuo, fcdhypocrifi in feftiuitatibus,infacrificrjs,amp;S carminibus fuisquærebant,exiftimantcs fe fc cgregie apeccatis purgato.s,fifacra fua, non tam ilia quae Deus Verbo fuo inftituir, quam il ia qux ipfimetflnxeruntSó adiecerunt, ma-* gnadeuotionecelebrarentjcum interim nui/« lam nee fidci erga DcQ, nec charitatis erga pro ximum, rationem haberent,

Retjcit igitur Dominus omes feftiuitates,ola facrificia,omnêcarminü fuorumftrcpitum ÔC organoru conceniü, etiâfi hæc omnia in hono rem Dei peragantur,proptereaquodbaecin

E X P o s I T I o, fcclcratîspotius fint iniquitatisopcrculû, quj, iuftificarionisdifciplina. Quod fi haccabftulc/ ns, inquiç Dominus, a fade mca, amp;nbsp;abroga lt;* ueris, ueramtÿpietatem.fubftitucris, tuncerS^ pet amp;nbsp;adHuet,quail aquarum abundantia.iudi num, tunc quafi torrcns pleno alueo iufiicia in undabit. Etin regione ueftra,non cruntampU US oppreflioncs pauperü, $i. dircptionc? egequot; norun). In iudicqs non crun t refpcAus perfo quot;nbsp;narym, non muncrum placationcs, fed unuC* quiicj habifabit fub ficu fua confidcn ter, SC rcx gnabitrexfapMcnSjquifaçiçtiudicium iufiilt; ctam ip terra.

Notabis iterü hoc Iofo,non con tipuo Deo gratumeirc,quodin honorem cius inftituitur amp;nbsp;peragitur, Aufer inquit, a me organa tua et carmina, fixe tanaep in honorem Dei inftituta erapt.Verus cnim honor Dei eft, refipifeentia, fide^,8C charitas. Nam et Chriftus ficait,Gau^ dium eft cœlis fuper uno peccatore. Noauz temdicitur,facrificantc,cantâte,3utorganisin honoremDeiludente,fedreftpifccpte,

NVNQVID HOSTIASET OB LATIONEM OBTVLISTISamp;Ç,

Hunclocü allcgat Stephan us in adis Apo«* ftolicis ca.7.8ó ita allegat,utinterim ctiam fente tiam eius exponat. Exprobrat cm fpintus pogt; pulo Ifrael, quod iam inde ab initio,nunqua(n candido ÔC fynccro aruoio Deumcolucrint.

Etcnim

AMOS PROPHÉTAÉ Ètfnimcumex Acgyptopcr Mofcn efléntH-* berati, SC Mofcin montcm ad adfcrendam Ie-« gem afcendinetjecerun t illi uitiilum,óS obrule runthoftiamfimulacro, amp;lætabantfupcropc ribus manuum fuarum, Quaproptcr conu er^ rit (c Deus y amp;nbsp;tradidit illos in reprobam men-* tem,'ut fruftrarentur per cogitatiortés fuas, ÖC pro Deo cctli colerent militiam cœli. Dum enimimpietas ineleditijs cultibusfibiplacet, amp;. lætaturin openbils manuurh fuarüiri, tradJ tur (tibinde in rtiaiorc impietatem,ut eft Rom. t.amp;.x.Thcrta.i.Pro eo ucritatem diledionis non rcceperût.in hoc ut falui fièrent, tnittit illis Deusefficatiamillufionis 8Cc, E2:ech.i4. Qui-» cuncçpofueritidola in corde fuoamp;c*

VndcaitDominushoc lOcôjNunquid ho ftias amp;nbsp;oblationê obtuliftis mihi in defcrro qua dragintaannis Domlrs lfrael Teerte non mihi, ut maxime uideri uolebatis, omnia uosin ho-* riOI-era meum faccre,fed uitulo ucitro,fed mi* litiaecapli,fed ftellis cœlefiibus hoftias obtuli* ftis, Vobifeumenimper delertum portabatis idolum Moloch, quo tantji rege con fidebau's, fculptiles figuras fyderum arq; ftellarum, in tJUas tanquam Deos fiduciam ueftram colloca b3iis.Proinde,etiamfi interdum in honore mc urn facrum aliquod faciebatis, mihi tarnen nee gratum,nccaccepïumcrat,fcd potiusquiaalie ni inter uos dt] erant, idco non mihi,fed idoiis

EXP o.s IT I o „

tiffin's facra illafada efie computabam. Pot ro Ifraelitas militiam coflijquo nomine ftellæ fi gnificanturjcoluiffc, etiam aJiasnotume(l.4. Rcg.jy. Adorauerunt uniuerfam militiam co-'' Ii,Hierc.i9. Sacrificaueruniomnfmilitiae cœli, amp;.44. Sacn'ficabimus reginæ cofli, ÔÔ libabi-' mus ci libaniina,ficutfeccrunrpatrcsnoftri, re ges 8C principes noftri, Cætcrü quod in Adis Apoftolicis legit, Sydus Dei ueftri Remphan, cum tarnen in Hebrço no habeatur Remphan^ opinor non quidem Stephanum fie ludæis rex cicafle, nimirum apud Hebrscos ex HebracorS libris teftimoniaadduccntcm.Sed Lucam,qui Adorum Apoftolicorum fcriptor eft,cum hiz ftoriam græce fcribcret,ufum quotj fuifle Gr^ corum libro, apud quos in propheta Amos, Fgt;ro eth Kpun fegitur Remphan.

Sic ergo dieft Deus, cuius nome eft D omi'z nu s Zebaothj^ia uos Ifraëlitç,non folum pa; ternas terrae pofteflioncs Patrum ueftroru, uez rumetiam impietatemipforS hxreditaftis, nec idfolum, icdauxiflis etiam adcot^ iniquitates patrum ueftrorum complcuiftis, transféra uos ex hac regione trans Damafeû in Aflyriam 8C Bàbylonem, ut illic omnibus miferfis adfedi percatis. Sic cnim Mofi pro populi idololatria deprecanti refpondi, me hanc iniquitatemi quam in deferto defignauerunt, in die (ikionis uifitaturum.Nuncigitur adeftdies ultionis, dies

AMOS PROP hetae;

diés miferiæ öé calami taris, quo Aflÿriorunt rcxucftrum rcgnum dcftruAuruseft,quem admodum facftum efte fcribitur quarto RegS decimofeptimo.

CAPVT VL

\ '7 AE tranquillis in Sion, con/ fidêtibus inmontanaSomron, tjs qui æftimantur Primates populi, èC domui Ifrael, ipfis adhærenti ♦

Tranfite ad Caine amp;nbsp;uidcte,amp; ite inde ad Hamath magnam, ÔCdefcen dite ad Gath Philiftinoiv,nonne me liora funtregnis iftisçhônelatior ter minus corum termino ueftro Cquot;

(Væ)fugiêtibusaddiê malû,8^ apprôpinquantibus folio iniqtatis«.

Cubantibusfuperled:oseburnez os,Slt; lafciuientibus in grabatis fuis , SCcomedentibusagnos dcgrege^ 0^ uitulos'de medio farciminis »

É X P o s I f i Ö.

' Ludentibus in cithara ficut uid,excogitantibus fibi inHrumentt cantici«

Bibentibus inphialisilinüfti^^ præcipuo oko fe ungcntibu s, 3^ no anxiatur fuper con tritione lofeph i

Quaproptcr tranfmigrabunt iti capitétranCmigtâtiam,ÔC auferctui* cauponalafciuientium,

herum minatur propheta primatibJfradis* carnali confidentia,amp; fecuritatc turgidis, gra? uiffimafupplida * Vbicjautcmin prophetisfe curitas SC confidentia carnalis damnatur. Falgt; laxequus,inquit Pfalmus, adfalutê,amp;in abiî/ danriauirturisfuaenonfaluäbiturjamp;Sitcrü.No In tibqs uiri beneplacitum eft Domino.Simihgt; ter apud Efaiam, Vae bis qui defeendût in A c/ upturn ad auxilium, in equis fpcran tes, amp;nbsp;ha Bentesfiduciam fuper quadrigis, quiamultae funt,amp; fuper equitibus, qtiia preiialidi nimis. Sc non funt confifi fuper fandum Ifrael,amp; Do tninum no requificrunt.Sic 8C hocloco Amosî ait, Vaeuobis (Jptimatibus,6ó primatibuspo-* Euli, Vae criam tod familix lfraël,cum primatP us fuisinimpietate ÔC uanafiduciacöfentiêti«

quod

AMOS PROPHET AB quod polliccamini uobis fccuritatera amp;nbsp;pace, propter munitam arcem in Zton, 8C quod fk duciam ueftramcollocensin oppida amp;caftra murata,quæ in montants Samariæ ædificata func.Sic ent uobifeum cogitatis, imo prophegt; tis deuaftationem annunciantibus palam dici/* ris. Nihil mali nobis accidcre poteft. Habemus adhuc tot arccs egregie muniras, poiîîdemus tot urbes undiq? ualidiiTimis mûris circunda/' tas,inquibus probe tutiamp;fecuri ab hofteerR mus,neucl pilum décapité noftro mouerepof fit.Quodfihæcnon iuuabunt, confugiemus adregnûIudajUbieftarxZion in Hierufalcm munih(rima,ct tcmplü Domini fortiflimiî,illlc tantifper certum habebimus afylum,dum hox ftis noftcrfuafponterecedat. Vaeergo uoz bis,inquitpropheta,paccm ÔCtranquillitatem hbi in arce Zion pollicentibus, Væ uobis con fidcntibus in caftraSamariæ. Nullam enimpo tentiam,nullumroburpoirciniudicio Dei co ftarc,exemplis aliarum regionS cÔprobabo ► Circiifpicite,obfecro,ubiuis externorû regno rutn arceSjamp;S caftra,oppida S(. urbes.quarum murtucftrismulto ualidioresfunt, amp;nbsp;termini multo latiores,nun^tame potuerunt fuos ha bitatores defendcre,tn neceditate nun$ confti lerunt ,iniudicio Domini plane dcfecerunt, amp;ueftrimuri multo imbecilliores uos defenz derentf nonetitiftud,inquit DOMIN VS,

e X P o s I TI o

T ranfitc faltcm ad Calncjquæcft urbs in rt gnoBabylonicOjin terra Sênaar, qucm^dma dum fcribitGcn.10.cuius ctiâ mcminic Efaias cap.io.Nuquid huius urbis muri,quamuisfor tirtimijGônftiteruntf'ACalne diuertitè ad ma gnam regionem Hamath,quæ nomen acccpit afilio ChanaanGene.io. cuius quocj mentio fitEfa.io.4.Rcg.i4.5t4,ßeg,»f,Quodfi neciP lam ualida eius oppida amp;nbsp;munitæ arces defcn/' dcrunqquomodo uobisin ueftris arcibusCoquot; cuntaterapromittetisr Pofthac defcendite ad Gath urbem Philiftinorü munitilTîmâ,quid autem illic aliud, quam ueftrædeuaftationis^J-* cemiumrcperietisf'Sienim huius munitioncS non potueruntaduerfariorüimpetn [erre, gd uofipfosuanaperfuafione Si fiduciain ueftra* rumurbium munitiones feducitisf Namcîî illx urbcs,qux funt ueftris ualidiorcs,amp; regio ncs,quarum fines ucftiislatioresfuntjuim ho fiium non potuerût fufiinere , fruftranea ccrtc cftomnisconfidenna,quamin urbes 5C regio nes ueftras collocatis,

Væ igitur uobis ad die malu fugien tibus,ô^ folioiniquitatisappropinquatibus, hoc eft,g uanafpe,ad uefir5ipforûinteritiîôlt; fuppliciû feftinaris,(3cinimpietatc tanlt;^in folio quiefci ' tis,nec quic^ uos uel de inani uefira fiduci3,fif per arccs,ad fidem in Dcum,ucl de iniquicatÿ ueftraaddignospœniientixfruâus adducere

poteß.

AMOS PROP H ET AP bôteft.Quid ergoïiobisrfliquülcftjnificónfü liofEft cnïconfufiogenuinum fecuritatis,, SC confidcntixcarnalisliippiicium. Et quisnÓ uiderct uosfugereädcotj feftinarcad dicma.quot; lum,ad ucftruniipforûinteritû,amp; folio iniqut tads apjapinquare, q fahê ucßras delicias änim aduerceret.lam eni lordeht iiobis leA lignei. In leÄis eburheis cubatis,amp; eo impudenciç jy Uèniftis,utdcdidentis uofmctipfos lafciuiaead patrandüonnnê îmundidâin ftratis ueftrisjcfr óuiditatc. Necidfolû,ueÉ‘fienâftudedscomef rationibusamp;cbhctatibusjdeuorâtcs pihgucs àgnos dcgrcgibus,5i faginatos uitu!os,quos c loco faginç,quc fardmê uocât,çlegi(tis.Pul-' fads quoc^ fecun,amp; læri in coiduqs ueftris, cy tharâ,lyram,8i aliain.trumcntamufica, quæ ùobis ad imitationê Dauidis cxcogitaftiSiHoc ènimfolûin Dauideæmulamini,quodficutil-' leegregiiis fuitPfakeslnlfracl,itauos in mo^ dum fimiarum exemplü dus fecun,hoc folum àgidsjüt alter akcrü in pulfanda cythara uin^ cat.Cæteruni,pictatem,fidcm,charitatcrti,foIli fitudinetn pfo populo,cura regni admihiftrâgt;’ di,fidelitâtem amp;nbsp;diligendam Dauidisin tnurié rcfuOjiiemo cft inter uos,g uel requirat, tantîî àbeft Utçmulctnini. Proide gratus fuitcâtus 6C lufus Dauidis dno,tamingratus amp;infua^ ids eitipiilloÿimpiorû principS luiüs,ppte4

B X P o s I T I o

quodDauidis can tus fide 8ó pictarcfuffarcina^ tus fuerit, illorum autem tumulttis ucrius quâ cantuSjUtmcro madet,itaimpi'ctafcfcatct.

Ëtutnihildcliciarumin conuiurjs ueftris O'* mictatur, nenao ucftrum efidilibus aut uitreis uaflsbibit,fcd ex aureisphiaiisuinumingur-* gitatur. Nec fiquando lotum catis, fan’s eft,ut aqua iauenaini,red elediftimo oleo corpus ue^ ftrum inungitis,anima nihilominus omnibus fordibuscontaminata. Etcumuos Oprirnates ac principes,in comeftâtionibus SC ebriefatib. incubilibus Sôlafciurjsdiutinamcgeritis uitâ, nemo eft interim,qui fubditos eurer, qui fubiè «Sos prudenter rcgat,qui anxieturpro familia lofcph Cquo nomine totumlfraelisrcgnumfi-' gnificatur)proptcrfucuram contritioncamp;dc uaftationem,qui compatiatur adflidionibus populi,qui Ifraelem e fuiscalamitatibus 8lt;. ad* uerfis liberate ftudea t.

Quidigitur futurum eritf’Quandoquidem optimates primi funt in delicfjs ôC comeftatio* nibus,primi etiam erunt in captiuitate. Capita funtpopuli in cbrietaribus,proinde capita etia populi eruntin captiuttatibus .In acie em tranf fnigrantium feu captiuorum,ipfi primi captiu» abduccntur,amp;tuncdinipabiturcaupona,con uiufum,focictas,5ô conciliabulum Principum fliorum, qui fibi non hiß ad luxum ôC delicias natießeuidentur,

Porro

AMOS P R O P H B T AE»

Porro,quiafcripturaad noftram cruditio* nem 66difciplinâdara cft, igiturquod hoc lo'' CO ad principes Ifrachs dicitur,hoc idem Prin* fipes Germanise fibi didum cflc agnofcant» Nam cum ïecuri in delicijs uiuant,et plane mo res Principum Ifraelis imitantes, lafciuijs amp;nbsp;eu bilibus itudeant,quid futurum aliud fuper ip-' fosefTetjquam quod hica prophetadicir, tranf migrabuncin capite tranfmigrantium, aufe rcturcauponalafduientium. Nam amp;nbsp;alij pro-« phetæfecuritati carnali, fubitum interitum, uelicijscapriuitatcm minantur,Efaiae.r. Vçqui confurgitis mane ad ebrietate fetSandâ, ÔC po-* tandü ufqjad uefperam, ut uino æftuetis ïhara amp;nbsp;lyra amp;nbsp;tympanum, amp;nbsp;tibia amp;nbsp;uinum in conuiuijs ucftris,ôô opus Domini non rcfpi citis,necopera manuum eiuscôfydcratis,pro pterea captiuus du Auseft populus meus, quia non habuit fcicntiam,et nobilcs eius interierüc fame. Et Paul. Cum dixerin t pax 8C fecuricas, repctinusfuperuenietinteritus. Similiter Chri (lus in Euangelio:Sicut accidit in diebus Noc, itaeritindicbusfilnhominis,cdebât,bibebât, uxoresduccbant,cmebant,plantabant,ædifilt;» cabant amp;c.amp; fubito aderat fupplicium.

Iiiraultdominator Dominus per aftimamfuamjdidtDominusDeus K gt;

' E X P O S I TI O, Zebaoth,abominor ego fuperbi ‘f am Iacob amp;nbsp;palatia ei’us odi,amp; trada duitatem atq? plenitudinem cius.

Eteritjfi relióli fiierintdecem ui'ri jn domo una,monentur»

Et tollet eum patriius dus 8^ auü culus dus,ad eftercndum oHa de do mo,et dieet et,qui eft in lateribus do rnus,anadhucaltquis tecum eft C refpondebtt,fints,amp; dicetjtace, quo niam nerecordanquidera uolebant nomints Domini.

Nunc quidem uos o principes, Genio in^ dulgetis, SCuoluptuahamuitam duci'ds.nec ullis prophetarC minis feu increpationibus ad duci potcfiis,utfuturam calamitatem credaris, fed pergitis prçfraâi 8L peruicaces in arrogan«* «a ueftra.Proinde fi minis prophetarS credç-* re nolucrit{s,creditc faltem iuramento Dei.Iu-* rauiteni Dominus per anima fuam, n femep fpfum,cum nonliabeat fe maiorc. viuoego dicit Dominus,abominario mihi eft Ifraclita-' rum arrogantia , quam conceperunt uel e uana

AMOS PRO PH E TAE «ana uin'urn fuarii fiduci'a, ucl e nupcra uido^ ria, quam Hierabcam rex corum ex Emath ÔC Damafco rctulit, ÔC propterarrogantiamat^ mcntiscladoncm,oaipetiam profequorpala/* ria,adcoq;quicquid eftxdium magnificaruna in foto regno Ifracl.

Quapropter,uttantam arrogantiam digna poena aniciam,tradam ciuitatcs rcgni Ifracl, ÔC quicquidcftin ciuitanbus, uclhabitatorû, ucl opum,ac diuitiarum,regi Affynorum .Tunc enim tanta futura eft calamitas, ur qui morian'' iur,aurgladio,aut fame, ncq; plandu, netj fclt;* pultura digni iudicentur. Nam ft forte dcccm, hoc eft,mulu uiri,in una domo ex clade rcliqul manfcrinf,nihilominiis tamcmorienf. Quod fi cognati amp;nbsp;amtci propinquiores, qualcs funt patruusctauunculus,acccirer»ntad domuilla, utdemortuorii ofla cflërât atq;fepcliant,refp5 debitis,qui domus cuftodiâ tenet, ncminê lu-* perefle dignum fepuItura.Curuoscognati,in quiet, lugctis,cur3olens,quid plangitisfquin potius tacctc,amp; dolorem reprimitc. Qui enim mortui funt,propter impietatcm fuam nôfunt digni ut plangantur amp;nbsp;fcpcl!antur,quippe qui ranto odio nomen Dei profequebâtur, ut élus ne recordari quidem pauenterpoterant.

Sunt Suhacnofira têpeftatemulti,qui erga Euangclii nome tantam inuidiâ côcepcrût,util iud ne nomtari quidc vcünt. Ergo ctiâ illos hoc

K 4

E X P o s I T I o

manet fupplicium,ut turpitcrmortui,ncluAu quidem OCfcpuItura digni habcantur. bftautê non minima Icgis maledióio,carere fcpukura, Deut.iS. Cadauer tiiG erit in cfcâ cuniHis uola*' tilibus coeli,et bcitijs terræ,nec erit,qui abigat, Hierc.icî. mortibus ægrotationum mohentur non pIangentur,5C non fcpclientur,in ftcrqui^ linium fuper facicm terrae erunt amp;c. Apud De um quidem nihil refert/epcliaria, uel non fepe liarisjis enim in iudicio fuo nö fepulturam,icd pietatem rcfpicit. Apud homines autem tanta i'udicaturmalcdidio,utlexMoiine publicum quidem facinorofum,in crucc fufpenfum,infe pultum manerc uoluerit.Quæ maledidio eriä'' fi nonnunquam ptjs quoej accidat, ut uidelicet fepultura carcant,amp; fiant uolatilium efca, tarne in ipfis^propterpietatem ÔC fidem ,malediAio ueriitur in benedidionem.

Quia ecce Dominus præccpitjUt percutiatur domus magna fi(ruris,et domus parua fdffuris.

Nuquid currêt m petra equi aut arabitur 0'llic) bobusC quoniä cöuer tiftisinamari£udineiudicium,amp;fru dum iuftidæin abfinthium.

Læta/

AMOS PROPHET AB

Lgcami'ni in re nihili,dintis,non/ ne forticudine noftra aiïumpfimus nobis cornual Quoniaecceegofu^ fcitofup IIOS domus Ifrael,dicitDo/ minus Deus Zebaoth, gente,amp; op primet uos ab introitu Hamath uflt;^ ad fluuium folitudinis»

Quod fi ncc iuramentoDeicrcdere uolueri tis principes,ccrte cogemini tandê pcepto crc^ derc,n ec folG credcrc ucrumctiâ fen tire. Sic, n. pcipit Dominus,utdiruâtur omnia regni ue-* ftriædificia, fiue magna, fiueparua, Qi huius prçcepti executionêdemandauitSalmaneflàri régi AfTyrio^iQuod ant Dominus dccernit et ftatuitjhoc nemo poteft ucl potentia Humana, uel hypocriticis operibus,fcd dütaxatuera refi pifcentia irritarc.Nam hæc ideo uobis tot an,* nis ante prædicuniur,cû adhuceftis fcelices QC fortunati, ut bonitas Dei ad pcenitentiâ uos in uitet.Scd quid dic3,aut q me ucrtamfoleum et opera in uobis perditafunt. Diuitiæbonitatis diuinç,tolerâtiçaclcnitaus Dei deberêtuosad refipifcentiâ inuitare, fed ccce, iuxta duriciâ uc ftram,etcor pornitcre nefcium,colligitisuobis metipfis fubindc maiorê ira Domini,ut no fo,* lum impie agatis,ucrumetiam impierarc ueftri

K f

E XPOSIT ro

Deo pro pictate obtrudaris,amp; obftinad peAo re nullâ f^nam çloânnâ ne audiatis quidc, tan' tum abcft,utipfi obfequamini. Quid un^ bo' ni de tam lapideo corde amp;nbsp;puicaci animo fpc' rare licet fCertc nemo poteft equis currcrc,aut bobusararcjiniodspetncofisjfruftrancus.n. erit omis arandi,autcurrêdi labor,ubi no funt nifi faxa amp;nbsp;rupes. Nam etiâli illic araueris, aut feminaueris, nullus tamê^ïfereturfrudus. ba quando impio^jcorda funt lapidea amp;nbsp;faxofe, quiegd illic arauerisjfeminaucris,aut plantaue riSjincrementü nö habebit. Defperauiigit, mein uobisimptjsóólaxeis, acincuruiceruicis principibus,prçdicati5eucl ^miflïonu diuina rum,uel minarûiræDci,cfficcre pofleutrefipi fcatis. fudiciü em ueftrü, quo facinorofos Icgiti me p tinire deberetis, cóuerfum efr in tyranni' dem,amp;:iufticia,quainnocensliberanduseflct, cómutata cft in truculentiâ. Breuiter in regno ueftro nee ius dicit, nee leges obfcruantur,nec sequitaspromouet,fed ubiœregnant uiolen' oa,tyrannis,5óimpictas. Præterea quia hoc tempore redditaeftuobisalfquanta priftini fta tus conditio,rexuefter Hierabeam, filius lo asjUidoria fup aduerfarios ucftros potitus cft, ita utterminos Ifrael ab Hamath ulcjadmarc folitudinis Cqd'Iofephus lacîï Afphalititen uo cat) rcftituerit,qucadmodufcribit.4. Reg. i4. aliaej pr jclara ftratagemata fccerit,ideo tam foc

AMOS P R O P H E T AB lid rerum fucceflu c!ati,prorfus mifericordie di U)n3e,qua omia ilia uobis obtigerüt, obliuifci-' mini,Ä no potêtiæ diiiinæ,fed ucftræ forti tudt ni profpcrü eucntü adfcribêtcs, gloriabûdi di*' citis,nônc fortitudine noftraadfumpfimus no bis cornua f none nos tam fortes prudentes fumus,qui reportauimus tantâ uidoriâ f non.* ne iiires noftræ effcccrunt, ut termini Ifracl rc' ftituerenïfNosilli magnates ôi potêtesuiri fu saus, quo8t uirtutc^tanta falus toti regn olfraêt parta eft. Hoc emimpto^ingcniûeft,quod utin adfliâionibusfremût,tndign5tur5C de^ fpcrantjitain rerü profperirate prçfumüt, de ut ribusfuisgloriant,5cobliti diuinæ mifericor-* diæ,fue uirtuti omia adfcribüt.Gloriari autc de uirib, (uis,quid aliud eft,gloriari de lodabar,hoceil, derenihili. Quid.n. humans eftfortitudo, nifi umbraefomnium,aut fi quid hoceftinaniusf Quia igiïuos Principes uee ftræ fortitudini uiAoriâ adfcribitis, ecce hæc di cit Dominus Zcbaoth,Ego fufeito contra uos O domus Ifraël,gcntem AiTyriorum trucem 8C crudelem, nÔ reucrentemfenes, necmiferen'’ tem paruulorum,qiiæ uos ac ueftram regionc ab initio Hamath, ufej! adfluuiü dcfcrti,fundi^ tus depopulabit. Reftituit antea Hierabeâ Ifrac literminos ab Hamath, ufeç adfluuiü deferti» nunc autc in his terminis conculcabo ego Dns uQspcr SalraaneiTarS regë Aflyriorû,ut quod

E X P o s I T I o

pn'us eratuïdoriæamp;fœlicitatis ue(træ,nûcfi^ at omnis ueHræ calaroitatis materia. Hoc enim impiç in uircs proprias gloriationis fuppliciû eft,utquæresgloriabundis laudiceflerit^eadê pofteafitignominia.GloriarccfleratNebucad Nczari,quod totam terram fcrein fuâditionc rcdcgerai,fed quia de uiribuspfumebat, quan lo gloriofioreratrex,tantoturpiorfitcafus C'’ ius,quiEfaiæ*4.amp; Dani. .defcribitur. Nonz ne Aman a conliItjsAflueri, in tantum defua daritudine gloriabatur,ut etiâ amicis fuis ma^ gnitudinem diuitiarum fuarum,filiorumcj tur bam,amp; gloriam qua a rege fuper omnes prin dpes effet clatus,exponeret f Sed quodipfi tunceratgloriaattÿmaicfiasjhoc idem fit po-* fteafumma turpitudoamp;ignominia.

SIcoftendit mihidominator Do/ minuSjamp;fecceformabat lociiftas in principio foltorum herbg uirên's, amp;ecceherba uirens poftrafuras rc/

Et fadum eftjCum confumeretco medendo herbam cerræ,dixi, domi nator «

AMOS PROPHETAE nator Domine, fis obfecro propiti/ us,quis fufcitabit lacob quod paruu lusfitCquot;

Mifertus eft Dominus fuper hoc, noneritjdixitDominus*

Deus olim mulrifariam ( ut Apftoli ucrbi's adHebryosutar) muitifcÿ modis locutus eft patribus per prophetas,atcÿ adeo uarijs ration nibusiudiciafuamanifcftauit,aliascnim folo uerbo,aliasfignis,aliasuifiontbusadiedis fu/quot; tura rcucIauit.Cum i gi tu r haflcnus Dominus Ifraclitisp Amos locutus fit folo uerbo,nunc ctiam uifionibus cis Ioquitur,fi fortep has ucr bum tarn alte f^nculearctur utrefipifccrcnt.Hic cnim eft labor,hocopus fpiritulTandiin pro/ phetis eftjUt peCcatores ad refipifcêtiâ inuitet.

Prima uifio fic habet. Amos uidit Dominiî fingereatcf formarc locuftarum examen, co tempore,quando folia herbarum florcrc inci/ piunt,8domnisager parturit, quando flores arborum,amp;hcrbæ fegetum omnium rerum abundantiam pollicentur.Quçlocuftæuiren/ tiaquæcÿdepafcebanqSC utita dicam, abrode bant. Poft priorcm autem depaftionem atef ra furam,quam locuftæ una cum rege fuo herbis Scfcgetiintulerant,ccccjfecundo herbauircs erumpcbatjundcnônullafertilitatis fpe$rclih

ÉXPOSITIÖ

quebatur.Cum au tem locuftae eti'am hanc de^ Uorando confumcrc Si. depafccre uellcnt, exgt; tlamaui ego propheta ad DominG Dcum no** ßrum diccns:Obfecro dominator Domine, propinuscfto populo tuo, ne/amc amp;nbsp;inaedia pcrcat, Locuftas abige,ne cunfta dcuorcni. Cum cnim gens Ifracl ad paucum numeru regt; dada fii,quis poflct ipfam rcftaurare,nifi tu do mine Deus nofterfMox poft häcoration? mi/* fertus eft Dominus populi,amp; dixit : Non erit Gens Ifrael nö delebtt tota, fed rcgnü eius rurz fum florebir.Significatautc haecuifiOjVegnüIf raclis fub Hicrabeäm,filio loas ^ïpemodü pc*' rnflcjnifî Dominus ex alto refpexiftet, Si iuxta Verbsfuu^quodpproplietâ lönam locutus e(i,in priftinum ftatum rcuocaflct. Sic.n. fcribf lur.4.Reg. 14. Hierabeamreftituit termines IP rael ab Hamath ufi^ ad mare folitudinis, iuxta fermonc domini Dci lfracl,quc locutus cft per feruum fuû lonam,filiü Amathi prophetâ, qui erat de Gath,quîceftin Hepher, Viditem Dd«* minus adflidionem Ifrahcl amaram nimis, ^q^confumpii eflcntufqjad claufos carceris SC cxtremos, non effet qui auxiliaretur Ifra-; el-NecJocutus eftDominus, utdeleretnomê Ifracl de fub coelo,fcd faluauit cos in manu Hie rabeam filn loas.Qucmlocûideo totühucad** feripiî quod ad prefentis uiiionis interpretatid nem pluritnû faciat, Nam q» A nios uidit exa^

tnert

AMOS PROPHETAÉ. menlocuffarüherbasuircntes depafccrcjiotf (lludcft,quod inhiftoria dicitur, VfditDomP hus adflidionem Ifrael amarâ nimis, Sc q? coii fumpri eflcnt ufcj ad claufos careen's. Similiter curti dicitur, quis fufeitabit lacob, q? paruulus fitfcüuenitcum coquodiilhiftoriafcribirur. Et non effet qui auxiliaretur Ifrael, Mifertusigï turDominusIfraelisjliberauit illos de manu hoftium fuorü, per Hicrabeam filium loas’, 8C collapfufn Ifraclis regnum,rcftaurauit.

Duö autem hicprafcipucnotanda’ueniunr, Primum,antmaducrtes ueritatê difli illius, Do minus mortificât 8C uiuificat, deducit ad infez ros,5C rcducit. Etenirn Dominus Deus nofter hadenus Ifraclis regnum propter impietatem fuam itaadflixeratjUtpenedepIoratum amp;nbsp;con clamatum effet, nee erat ullafpespriftinæ con ditionis rccuperandæ, Sed tarnen utdeclararct fe mortificareamp;S uiuificarc,feeffeadiütoremin heceffitatibus,amp;: adflilt;3orumcÓfolatorem,rez ftituitrurfus regnum Ifrael, in priftinam fuam gloriam,utpcr hoe fadum, omnespneonfi z dentfæ irt aduerfis admoneantur, ne defperatf tontabefcant, fed ad Dominum fuum auxüia petttüri,confugiant.

Secundo notabis,orationcm exfldepröfc-* dam,poffc propofitü Dei auertere. Nam Doz minus^pofiicrat,fc tOtü Ifraclis regnü perditu rum, led ab hocj)pofito, per orationc Arao«

EXPOSITIO '

€X fide in ucrbumionæ prophctæ profeflam auertitur.ldem h abcs in Mofc,adqucm Domi nus dicebat : Dimitte me ut irafcatur furor me us contra cos,amp; deleam eos, Mofeautem pra none fua fuper promifliôc diuina fundata, De U m ab hoc decrcto fuo rcuocauit, Recordare, inquit,prominionis fadæ ad Abraham, Ifaac, ÔC lacob,qui'bu9 iurafti per tcmetipfum dices : Multiplicabo fernen ueftrum SAr.VndeDomi nusperEzcchtelem grauia fupplicia minatur prophetis,indigrtauonem fiiarrtbratione a po pulo nô auertentibus.Sic enim legitur Bzech. ij.V’çprophetisinfipientibus,quifequiâturfpi' rirumfuuin,6ô nihil uident, nonafeendiftisex aduerfo, nccy oppofuiftis murum pro domo Ifrael,utftaretisinprælio,in die Domini.Et ca. »î.Quçfiui de eis uirum,qui intcrponcrct Cepê, amp;C ftarct oppofitus contra me de terra, ne difltz parem cam,amp; nôinueni. Etcffudifupereosin dignationem meâ, amp;nbsp;in igné iræ mcæ confum pfi eos. Hic autem mini uide,quam inique in rébus humanis comparatü fit. Hierobeam em rex pot itus erat uidoria, ôt pofiîdebat iam florentiirimum regnum, idqjparaucratnonar misgt;npn potenda carnali,nonuiribusautfor/' titudine principum fuorum,nô rnachinisbeP licis,fcdoiauonefideli Amos, aliorumq;pro^ phetarü, nihilominus tamêprincipcs gloriâtes dicüt; Nônefortitudine nofira adfumpfimus nobis

AMOS PROPHET AE.

nobis cornuafEt tantum abed,utnonniilbm uiâonæpartem prophetarum orationiadlcri bant,ut potius prophetas perfcquaniur, amp;nbsp;ip fo$ tanquam omnis mail aurores e Hnibus furs ei]eiant,idquod paulo poft Amos prophciac accidiffelegimus.

Cctcrum quod in textudicitur,pcftrafur3s regis,non deScnehcribrcge Afl'yriorum, fed quiafermo de locuftis habetur,de rege etiâ io-^ cuftarum incenigcndumcft,utfitfcnfus, Poft rafuvas regis,hoc eft,poft depaftioncs,quibus rexlocuftarum cum examine fuo herbas uirc^ P’’®* tes deuorabat,aliahcrbaprofcrcbatur,Tarnet 'O. fi enim Salomon in prouerbîjs dicat, locuftas regem non habcrc,non tarnen intelligit, ipfas omnino carcre ducc,fed quod non eligantrex gem,queraadmodü inter homines fieri folet, Ä tarnen tarn fapientes bcftiolæ fint,uc egredi anturateÿfequanturducemfuum, pcrinde ac regem e!edu,per turmas fuas.Porro locuftaru PH. U muItitudincmfrugcsconfumentem,enêmaIcM,ca. diAionemDomini,fcriptücftExo,i«,amp;Deu. tg» »s.Vndc etiam Ethnicus locuftas,peftem,amp;de orumiraminuocat,

Sicoftcndic mihi dnator Domi/ nus,amp;ccccuocabatad indiciû, igni, dominator Dominus,amp; deuorabac

L

3?

• ßXP o sITIO àbyffum multam, deuorabat quoc^ agrum. Et dixi,dominator Domine ceflaobfecro,quis fufcitabit Iacob lt;nbsp;quodparuulusfitC'

Mifertus eft Dominus fuper hoc, ctiamillud nÔerit,dixitdnatordhs»

Sccunda uifîo,qua Propheta audit DornP num acdamantem iudfcio,ut igni ualles amp;. câgt;’ SOS dcHorct,prions uifionis cönfirmatio eft* icuccnim in Gencfi ca.i .uifio fcptê fpicaru, confirmât priorem boum uiGonem,ita höc lo CO altera alteram ftabilem reddit. Oportet en î ijcrbum efte certû amp;nbsp;bene confirmatum,utfigt; des in tentatione perdurer.

Hfcergo eftuilîo. Audit Amosuoeê dci,accla mante iudicibus feu ultoribus,urj3nunciêtom nés uallcs amp;nbsp;campos pianos, igni confumen^ dosefle.Etccceuidebatignem continuo abyf fum multâ, hoc eft, Halles profundas,amp;agr3 hoc eft,campos pianos dcuorarc , quodrur/ fum fignificat,regnum Ifraclis decrcto domini perdirioniamp;deuaftationi traditum efle, Sed hocDomini ^Jpofitü ihtercipit projaheta ora rionefua,dicens.Ah dominator Domine,par^ ce populo tuo,qucm elegifti.Non enim,obaf iiâioncifuas,aliumliabetpræKr»e adiutorê*.

Quod

À MO g PßÖPhßTAE.

Quodfi tu ab ipfis rccefTcnsjqufs qüarfo auxP liabirur ramp; ubi mancrent milèricordiætuçart tiquæfubimancrent^mifliones tuæ,quibus Ejollici tus es patriarchis,te nomen Ifraelis rtolgt; e de fub coelo dclerc f Hac orationc auerfüs cft furorDomni,amp;mifertxis eftpopuli Ifraditici, dans CIS falutc per Icrabeam regê. Brcüiirimï Budisin prophecaoranonem,ita utuixtriaaUt quatuor uerbadicat,fed plurimaimpctrat.De bet cni orariobrtuiseffeuerbis,ifed muitaS£ magna,fide. Ne fitismuliilog,ait Chnftus.nô enim in multiloquio,fcd in multa fidc^quae eft ueradcuotiOjOranscxauditur,

Sic oftendit ecce dominât torftabatfugmurûgpendiculo tnê^ furatû in mâu fuaô«nebat)gpêdica iû. Et dixit dfis ad me,qüid tu uides Amos'Tamp;dixijperpcndicuIû, amp;di? kit dnatorSCecce ego pono perpen/ diculû in medio populi mei Ifrael,n5 c5mittam,ut progrediar ultra in ca.

Et deuaftabunrcxcelfa Ifaac,amp; fan^ ôuaria lfraeldefolabût,amp;confurgâ fuper dotpurq krabeain gladio.

L «

EXPO SIT IO

Tcrnauino,deualtationc ICraelisa Salmagt;' ncfiarcrcgc Allyriorum implctam portcndir. Vidctautem prophcta DominG ftantê fuper muruin menfura iua circunfcriptG,ôC tcncntê in manu fuaperpendiculG,fcu régula latomi» Murusautem ppcndiculo racnfuratus,Iîgnifï catpopulum I(raè'lcm,qucm Dominus cftcce-* ratjUteffet murusæreus aduerfus omnesho«* ftcs fuos.Peroendiculum ucro in manu Domi ni, fignificat Dominum Ifraeli non addinirum alia beneficia falutisamp;libcrationis ultra prio^* ra. Qiiemadmodum enim latomiis terminos muri perpcndiculo circunfcribit,ne lapides re gulam tranfgrediantur,aut extra amuffim pro mincantjita Dominus terminos pofuit benefi ciorum lfraëiipræfiitorum,neccommittet, ut nouiscosbcncfîcqsafficiat, propterca'cj, quo maioribus bencficqs alïîciantur,eo pciores ôC fngratiores rcddantur.Paulo enim ante p ora tioncm fidelem prophctarum liberati cran tab afiliAionibusfuis,amp;inprifiinumregni fui fia tumrcfikutijfedingrau.tätibencficrjficöbliuP fccbâtur,ut uidoriain 8C fœlicem rerfi fuccef* fum fuis uirtutibusSd fortitudini affcriberent.

Ob tantamigituringratitudincm öCindura tionemprophecanunc nonorat (quid enim pro imprjs obfiinacibus orarct fed fiipplici»' um den unciat dicês,Excelfa lfaac,hoc cft,Bcrz feba,ubi Ifaacaltare Domino aedificauit,^ ta^ berna«'

AMOS PROPHETAB.

naculumextendit,atq;putcutn fodit.Hæc in-* quam excelfa,quæuos Ifraèlitæad exemplum patriarchælfaac,fcd non adfidem ciusin Beó» îeba a;dificaftis,deuâftabunmr,amp; dclubra uclt;* ftra,hinc inde ad exemplum patriarch» lacob feu Ifraclædificarajdcfolabuntur. Quodii fa^ cris ueftris ædibus non parcctur, quid putati« futurum de prophanisf Et fi non conuabunt facra,in quæ uos confiditis, quomodo uosin ilia confidentes conftabttis f

Priuf($autcm,dicit Dominus, tonus regni Ifraelitici deuaftationem adducam, uifitabo fa tniliam lercbeami gladio,ut filius eius interfigt; ciatur,amp; alius alien» familiæpro eo in Ifracl rc gnet.Hoccritfignum Sc initium malorum,q îiintfupcr totum regnum futura.Porro dein** terfeâionefilii Icrobeamificfcribimr4.Reg.if. Annotriceflmo oflauo Azariæ regis lud» re.* f nauit Zacharias filius ferebeam fuper Ifracl in amariafexmenfibusjetfecitquod malum eft Cora DominOjCcutfeccrant patrescius . No rcceifitapcccatislerabcam filrjNabath, g pec carcfeccrat lfracl,Coniurauitautetn contra eS Sallum flliumlabes,percuflitc^eum palam,SC in tcrfeciqrcgnaui tfj p ro co. Atti ifte fermo Domini,quern locutus eft ad Ichu aicens, Fili] tui ufcß ad quartam ^cnerationcra fedebunt de tefuperthronum Ifracl. Exfidccnim huius uerbi,quod Dominu« ad lehu proauum lera/

E XPO SIT IO

beamiregislocutus fuerat, uidet^/lt; pheta Amos futuru,ut filius krabea mi,qqrtus eratpoft lehu ,intfiaat, Vndeinnoie Dominiait. Confup gam fuper domû lerabeam gladio,

Et mifit Amazia facerdos BetheU ad krabeam regem Ifrael dicens,con tnrauit contra te Amos in medio do mus Ifracftnon poterit terra fuftine-* re omnes fermones eiust

Qniaficdixit Amos,gfadio mo/ rieturierabeam, amp;Ifrael tranfmfgra tione tranfmiorabita terrafua*

Ct dixit Amazia ad Amos , Vi/ dens, uade,fuge ad terra luda,amp; coz mede illkpanem,amp;illic^phetes»

Etin Bethel non comfttas ultra, ut prophètes , quoniam fanduariu regis eft,Si domus regni eft, iEt refpodii Amos, Sidixit ad Amaz

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ziam,

AMOS PROPHET AB ziam, No fum propheta,nelt;^fih'us prophctæ fed armctarius amp;nbsp;coUigcs ficus fylucftres. Et tulf C me Domi'/ nusdegregeamp; dixit ad me dominus V ade ^pheta ad populû mcû Ifrael «. Et n ûc a udi uerbû domini,T u dicis nÔ^pphetes fuplfrael,amp; no loquaris fup domû Ifaac» Propterea fie dixit Dns, Vxor tua in ciuitatc fornicabit, amp;fili) tuiacfiliæ luægladio cadet, amp;nbsp;terra tua funiculo diftribuet, èC tu in terra polluta moricris,amp; Ifrael tranf/ migratiÔe tranfmigrabitde terra fua»

Hçc cft fortuna uerorü ^pherarn,q(f'a pfcu doproplicds ôt cpifcopis, priinü fedinoniSjdc indc hçrefcos accufent. Quas calumnias paflus lt;ft edâ Icremtas,amp; poft ipm Chnftus Domin 9 n öfter,unde Amafias cpifcopusBethcl,inquo K«9xzr£f £VK«T07rTçû pfeudocpifcopoijî na»quot; tura cognofcit, audiês Amos de futura regniIf raèlidci dcuaftatôc,ct farailiç lerabeami deleuo ne^phetantê inuocâs,ÇJ’ aiüt,brachiû fccularc tnudc nuncios ad rcgc Uracl lerabeamii,

• cu£àt prophetâA^ostPrùnû’ÿconiuraucrir,

E X P o s I T I o

amp; frdntonem commoucntcontra regem.De-* indcq^reticiatculturadiuinü, 8C pr«dicetBafi licas templorum deuaftandascfTc. Côiiirauit, in quit, contra te Atnos,cîanculjria habet con uenticijla,ubi contra regiammaieftatem conci cinatur,amp;cotnmouet populum adfeditionc, ubi tantas blafphcmias incultiim diutn5,qui in Bethel alrjfqtlocis rcgniîfrael infîitiitus eft,ef lundit,ut mirer terram tamdiu potiiinêtl!asfuz ftinerc.Dicit,cultumnofirum.e(rcimpictatcrn, dicit facra noftra effe idololatriam. O homtnc deteftandum. Et ultra pergens, prophctattcrc gcmnofirumclementiffimum gladto interfici endum cflquot;e,quod quid aliud eft,^ uulgo trade rcgladium,utteintcrficiatr'Additpr3eterea,lP raclem captiuumeffea terra fuaabducendum. (^uid hoc aliud cft, mendaeem facere Doml num Deumnoftrû, qui nobis terram hanc in perpetuam hæreditatcm tradidit,qui populû ifraelpræ omnibus gentibus in poucfllonêfu^ am clegit f Proind£iubetrex,utfcdltiofusille uir,amp;Smendax,ctblafphemusoccidatur,netu feditione populi ab ipfo concitata oendarîs. Viden,quibuscalumnt}spfeudocptfcopi, uc* ros concionatorcs acculent, èC qiiibus feriptu ris cuiii ipfis difputcnt,uidclicet tiô uerbo Doquot; tninijfed inuocationc brachi] fecularis, ÔC ditationehomicidii.

PorrOjCum impius Epifeopus Amazia non püHet

AMOS PROPHETAB

poflct arcgcimpetrare, utintcrficerct Amos » profcribit âCexcoramunicatipfum, «temman«' da t, ut alio abrat|in regnum luda, amp;nbsp;dtdt: Vi/* dens,hoc eft,o Propbeta (hocem nomine pro phetx uocabantur.i.Reg.90 apagchinC) pro' ripe tc e regno IfracI, ôC perge, fi uis, ad regnû luda, ubi eft hxrericorum afylum,ubi Ubentcr audiuntur infant,amp; diuinorutn cultuum con/-lemptores.Eo enina tempore regnabatin luda Azarias,quialto nomine Vfias uocabatur,de cnio fcriptutn eft,quod fccerftrcdum in oculis Domini,u nde conijccre licet,hunc regem WbS ter admifilTc in fuum regnum uerosprophex tas,qui e regno IfracI eijcicbantur, Impius igif Pontifcx,incolas regni luda pro hxreticis dux ccns,eo Araos abireiubec,utlt;uxta prouerbiû. Similes habest labra ta(ftuca£.Recede,ai(,hinc adregnuraluda, utillictiblpropheundo pax rcs,quodedas. Die ad regem luda, uiipfe tibi benettcium aliquod eceienafdeum conférât.

Nam in Bethel no cfhquod tibi locus prophex tandirclinquatur. Eft enim in Bethel faneftuax rium rcgis,noc eft, BaTilica a rege in honorem Deixditicata,amp; tcmplum Doininicum,ad qcF Konf omnes regni Ifrael incolxpcrcgrinâtur. Cum glich igitur tu hanc Bafilicam retjeias, ÔC culnim hux ßiffx. ius templi Dominici côtemnas, quid eft quod Dom fpcrcs,tehic poflcdiutiuscômorarifCaAÀ’tç ftifft.

Na ut nobifeu^^phetes no patiemur.

L J

E X P o s r T r o

Ad h»c auter» refpondet Amps. Obedir® oportet Deo magis,quam hominibus.Tu iu/ bes ut non prophetemin regno Ifrael.Contra autetn donu'nus iu(Gt,ut in illo regno prophe-* tem. Nunc an iußum fit in côfpcAu Dei,te po.^ tius audir«,quam Deum,tuipfe iudicato. cgo cnim non fum profeffione propheta, nccÿ filP us,hoceft,difcipulus prophetarum, Nam quê admodumapudHthnicos erant phüofopho-' rumgymnafia,amp;apudnos publicse fiudiorG ScholæjUbi Sgt;C facræ àC prohanæ liter» docen turjtaapudlfraclitas eo tempore erant colle-' giaftudioforum,quiindiuinis rebus ajsphez tiscrudiebantur, quos Scfilios prophetarum uocabant. VndeHellas curru ignco ad coelu afcenfurusjuifitatprius hæc ftudlorum fodali-* tia, quorumunum eratin Bethel, alterüin Ie-* riehOjiertium ulo-alordancm,ut ipfosin uer-» bo Domini confirmet, Sc adeapefeendâ piëta tem admoneat,quemadmodö fcribit 4. Reg, *.

Negat igit Amos, fe ex difciputis aut ftudio fis prophetarum efle, uocatum tamem a Do'' (nino,ut regno Ifraelprophetet. Egocnim',in quitjprefeluone meafumpaftorfeu armenta-» rius,melius cognofcens, quomodo colligent d{ lint ficus fylueftres, qui quomodo prophe ciaefint tradandæ.Tulit tarnen me Dominus pibouibus 8C colligcndis ficubus,adeoq! man' dauiqutadpopuium regni Ifradprophetem.

, .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Domino

AMOS PROPHET AB

Domino autêmandano,quis noobfequcrc? ƒ Proindc enamfi me profcnbas,^ in exiliû end as,aut fermonê Domini prohibcas, no tarnen cômictam,ucuocanoni diuinæ no inferuiam.

Etut fcias, me mandaris tuis imprjs no ob-» fecuturîî,ecccctiara contra tcipfum,tuamq! fa* miliam prophetabo. Sic enim dixit Dominus, V xor f ua in ciuitatc fornicabitur,quç eft impj* orum naaiedidio, quemadmodû icribit Dciitgt; »a. Vxorem accipies, amp;nbsp;aliusdormiet^cu ipfa. Et libcri tui in captiuitat? abduccntur, atqtgla* dio intcrficientur. Quæfimiliterimpiornmale diâio cftjDeut.ts.Filios generabis Si fibas, ôi no frueris ipfis, quoniSducêturin captiuitatë. Ad h aec quicouid agrorum poflidesjaltis men fura funiculi aiftribuctur. Nam agrosfunicu* iis diftribui, teftatur etiam Pfalmus.77.Sorte di uilit eis terram funiculo diffributionis.

Hancautcmmalediâtonem impletam efle opinor,co tempore,quando Salmaneflar rex AlTyriorum adduxtt uiros de Babylone, de Cutha,de Ana, dcHemarh,6lt;Scpharnaim, amp;nbsp;collocauit eos in ciuitatibus Samariae pro fil qs Ifracl, ut Samariam pofltderen t,amp; in urbi buseius habitarcnt. Ettuquoq? non in terra Ifracl,fed in terra polluta,lioc eft,in regiSegen tin incircumcifarum morieris.Futurfi cm eft ut gotuslfrael in captiuitatera abducatur de terra

?

EXPO SITIO

Tua, in Aflynos amp;Babylonem. Nam amp;nbsp;hoc inter maledidiones impietatis rcccnfet Leuit.' aff.Pcribttts inter gères, hoiÜlis terra uos có fumet. Atq? hoe eßillorü fupplidum,qui perlt;* fequunrxir Verbum Dei, uidelicetadultcriuni tixoris,libcrorum mortes, bonorum direptio nes,exil(um, amp;nbsp;procul a patria fuaoccubitus. Quaeem perfccutores Verbi Dei mala ptjs in^ ferre eonantur,ea demum in caput ipforum re cidûc, ut tandè ÔC corpore amp;nbsp;animo pdantur »

CA PVT VUL

SIcoftendit mihi dominator Do^ minus, cccecaniftrum repletu fruflibusæftiuis»

Et dixit, quid tu uides Amos, Sd dixi, caftiftrum rcpletum frudibus acftiuiSjCt dixit Dominus ad me, Vc flit finis fuper populum meum Ifra/ hel,noncommittam, utprogrediar ultra in ipfo.

Etululabunt cantica tcmpli in die ilIa,dicitdominatorDominus, mul tacada««

AMOS PROPHET AG racadauera in omni loco prorjcien^ turfikntio,

Quarta uifio cOnfirmano eft’tern« uiGoni* dcpcrpcndiculolatomi.Nam fChacc captiuiz tarem Afly riacara portendit. V id« autem pro pheta corbem feu caniftrum plcnûfruduæftiz uo,amp;ab arboredecerpto,pomrsuidclicctaut pins,aut Ccubus. Et cum Domino interrogan li refpondiflet,fcuiderc caniftrum replctOfruz ftuoeftiuoSCdeccrpto, audit rurfusjuenit finis 6£. decerptio fuper populum meum Ifracl, no comm{ttam,utamplius bcneficijs ipfum adfici am,amp; frudum inter ipfos faciam. Porro, latiz nus fermo,quod ad hune locum attinet, eleg5 tern Hebraeac didionis alluGonem alTequi nez quiuNam pro frudu xftiuo apud Hcbrços po niturhæcdidioy'pKai2,profineautem poz nitur ypKez.Itatjcum propheta uidifTet can! . ftrum fruduum,hoc cftjy'p Kaiz, mox fpirtz tus in expofitione uifionrs hac equiuoca didiz one,non pro frudu,fcd pro fine utitur.Et pro prie bxedidio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kaiz, defeendit a uerbo

PSP Klt;gt;2a,quodfignificatcôcidcre,mutilare, amp;dctruncare. Vnde Kaiz fignificat frudum ab arbore decerptum atcjdetruncatum.

Poteft ergo textns Hebrxus’, ut quantum U cet allufio uocabulorura feruetur ad latinam linguamfictransferri, Etccce caniftrû rcpIctfS

EX P o s I TI o •

fruAudccerptOjEt dixit,quid tuuides Amos^ èc dixi, caniftrum rcpletü friidu decerpto. Et dixit Dominusad mc : Venir deccrptio fupc^ populum meum Ifrael óóc.Simik huicloco eft quod Dominusad Noah Gene. *,dicit. Finis* hoceft.dccerptio feu abfcifio uniuerfæ carnis uenit eoram me.In die ergo illa,dicit Dominus quando detruncatio regni Ifraelis aduenerit, yuiulabunt cantica rempli, hoc eft, cantus tern«; ' plorum ueftrorum Celebris,mutabiturin luAîî ôC ululatum’, coquin omni loco proijciêtur in-*,

.. erit,qui mortuos plangac, fed fiiêtio abfcfc plan. Au folenni,adplaicasproturbabuntur. V nuf quifcpcnim in tanta hoftium fæuitia,uixfuun» • dolorem 8C. calamitatem deplorare,fcu poterie fêuaudebit.

Audite ifludabforbentes egenSy depredantes pauperes, Dicentes^quado præteribft men/ fiSjUt liendamus ahmen turn ,amp; fab/ batum, ut apen'amus frumetum ut imminuamus Epba,augcamus Si/ dum,Slt; iniquas faciamus ftateras dó dolofas# Vtpoflideamus argenta paupe/

AMOS prophet AÈ paupereSjSC egenum propter cakia/ men ta, èi. quilquilias frumen ti uen/ damns» luraiiit Dominus pfupef bîâ lacob, fi oblitus fuero femp om/ nium opcru illorû. Nunquid fu/ periftud non comouebitur terra, lugcbit omnis habitatoreius,8^ om ninoafcedetquafi fluuius, expellct, Ôi fubfidet ficut fluuius Acgyp tû

Rurfum obqdt fpfrhusfanflus diuiti'bus hii iusfccuH auariria fuamCqucmadmodum in prl mocapi.audiuimus)quanodudiu£jfycophS tias,dolos amp;nbsp;fraudes ad dcgkibcndös pauper res cxcogitât. Dcfcribkurautchocinlocodcl Matrntionæ natura^ui culcores fuos nuhqua tcquiêdiiccrefinit. Gogitenim illos, modo uiî emant,modo ut uendant,modo ut rcdimant, iTiodo utprcciuaugeant,8c mcnfurâimminugt; ant,modo ut dolofa pondera fubtjciant, Breul ter, nihil no moleftiarû cultoribus fuis exhibet M3mon,uthabesLucc.ï»'amp;'*gt;Tim[o.lt;.Audi te igif uos auari, qui egenoru medulla ex offîgt; bus ipforû abforbetis, qui doits ueftris paupe* tcrrj deprçdamini, sj nô aliud in uotis habciis.

EXPOSITIO '

quam utpr3etereacmenfis,hoceft,r^comenf« fefium, (nam amp;nbsp;monfisapudËfaiam ca.i.pro fçftoNeomcngt;xfuinitur)5ôprætcreatfabDa/ batum.In feftis en im amp;nbsp;fabbato,non cd phas* mcrnmonfis cmundis öC ucndundis opera da re. Sunt qui mcnfcin pro mcnfc, quem Embo lifmaJem uocant,5C fabbatum pro fabbato ter.quot; ræ,quoderat fcpumoquouisanno, cxponâc» Scd altera intcrpreiatio ut fimplicior eft, ica ma gi? arridct. Hoc unumigituruosauari optagt; «s, non quoraodo Domino Deo ueftro in tc-' ftis 8s fabbads fcruiatis,fcd ut fiatim prætcreât« aducnianc£ÿdicsprophani,utliceatuobisfrult;' mentum ueftrum uenvm exponcre,ô^ mcrces ueftras paupcribiislt;çcarinimcobtrudcrc. Et Ilic labor,hoc opus ueftrum eft,ut imminuads Epha.hoc cft,modium feu mcnfuram,amp; auge atis Siclum qui habet uiginu obolos, Exo.j®» Hoc autem loco generaliter pro quouis merz cium prccio lumitur. Nee haäenus iniquitatü ueftrarum finis eft. Nam et falfas ftateras,5c do lofa pôdera fubijcitis.Lcx Domini dicitDeuu ly.nonhabcbisinfacculo diucrfapondera,ma lus 8C minus. Item prouerb.jo. Pondus 8S pon dusabominatioeftDco . Vos autem auaros ufcf adeo nihil mouet lex Domini,utprxter dolofas ftarheras,paupcrem edam ufuris amp;nbsp;ex a«ftionibus opprim ans.Et ut ubtq; compendiiï fcdcm;ni,quifquilias quoej SCpaleas frumenti

hoceft

AMOS PROPHET AB. hoc eft, res nullius precq ucnum cxponitis . Audiuiftis auari dolos et cupiditates ueftras, audite nunc ueftra fupplicia. lurauit Dominus Eer arrogätiam ueftram, qua paupcres præ uo is contemnitisjSiunquam obliuifcaroperu auariciæ,ôlt; iniquitatum ueftrarum. Eft autein Apofiopefis, iratis admodii familiaris, deficit enim taleautaliquidhuiufmodi,mendacq arz guar,ut fit fcnfus.Nüquam ccrte cominittam, uttanrorumfcelcrum obliuifcar, impunita derclinquatn. Efficiam enim, ut propter tanta flag!lia terra commoueatur, Sé onanes habita-* tores fuos in luftum 8C extremum exitium con qciac. NamqucmadmodüNilus fluuius Ae--gypti, qui illiccoloni uicefungitur,cum aluen nium ad irrigendam terram egredi atcj euaga^ ri incipit, tuequicquidfupernatat, cgrelTu fuo in terram expuit feu expcllit, aepoftea in alueü fu5 regredies ac refidens, illic relinquit. Ita ter-* ralfrael propter iniquitates auarorum cómo^ ta,omnes fuos habitatores peccatis fordidatos in captiuitatem expuet, SC in captiuitate relin-* quet,Tunc,uc Mofc inquit,placebSt terræ fab bata fua cundis diebus folitudinis fuse, amp;nbsp;qua do fueritis in terrahofiili, fabbatizabitÔC quiex feet in fabbatis folitudinis fuæ, coqjnôrequi-* eueritis in fabbathis ueftris, quando habitaz-batisinipfa.

Eft Sc alias In prophetis hoc fuppliciura aua

ß X P o s r TI o. , rîciæ dccretum,Hicrc. ff. Vi r cum m ul/crc capi ctufjfcnex cum plenc di'erum,Et tranfibüt do/* inuscorumadalteros,agriamp; uxores pariter, quiaextcndam man um mcam fuper habitan'^ tes terram,didtDami'nus. A minore quippe uflt;J ad m aio rem omnes auariciæ ftudent prophetaufcjad facerdotem cundi faciütdo lum,Etcap,8. Dabomulieres eorum exteris, amp;agroseor5h3eredibus,quia a minimoufep ad maximum omnes auariciam fequuntur.Itê Ezc.il. Vfuram amp;nbsp;fuperabundantiam accepi'' rti,8é auare proximos tuos calün(abaris,mcicp oblitaes,ait Dominus Deus. Ecce complofi manus meas fuper auariciam tuam quam feci^ ftijamp;difpcrgamtein narioncs,amp; uentilabo te in terras ólt;c.Ëtenim fiSalomone autore,con/' lurbatdomum fuam,qui auariciam fequitur, quanto magisauarorum caterua totam regio/ nem conturbatSófubucrtit.

Et ent in die illa,dicit dnator Dns, oeddere facia folêin meridie, SC tene brefcerefacia terra in dieluminofogt; Etconuertamfeftaueftrain kidu amp;nbsp;omnia cantica ueftraad pladlum, amp;afcenderefaciam fuper omnes 15/ bos faccum,ó(^ fuper omne caput cal uïdem

Amos prophet ab. üiciem, amp;ponam eamquafiïuótuirt Unigenid,amp; pofteros eius qnafidi/ cmamaram.

Explfcatprophcta tandem,qux fit ratio, c5 ditio amp;nbsp;forma futuri fuppliccj, cuius lam tories mcminit.In die ilia,dicitdorùinator Dominu» indiccalamitatisöC miferi3é,indie captiuitati» Anyriacç,faciam,ut occidat folis (plendor in tneridie,amp;S inducamfupcr tcrram tenebras cia ro ÔC fcreno die. Nullam aut?^ Solis Bclipfim, annonono Hofeaerégis lfraél,quo Samaria a SalmanciTarcregcAflyriorum capta eft,fàdâ enelegimus.Ita®propheta hoc loco nonlo* quiturde Eclipfialiquain ipfo fofe,eo tempo rc fada,fed de afflifta confcicntia iudicio diui^ notacia,cui omnia,etiamipfum lumen, tenez bricOfafunt.Eftcnim ^phetisfamiliaris mos, confcientiæ calamitates 8C affliAoncs pér folis obfcurationcs, ÔC tenebras exprimere, loe.». Sol côucrtetur in tenebras,amp; Luna in fanguiz nê.Icrc.iy.Occidit ei fol,cû adhüc efiet meridiz es.SiccnieftafFcÂacôfcientia,quçfuppliciodi uinoobruitur. Eteniut illuminato per uerbu, dominioiafigt;itlucida,fplcd!da 8( illuminata, etiamipfamorsamp;infcrnuSjita huiufmodi flidionû tenebris obruto,oiafuht ôbfcura âC tenebricofa, ctiâipfa meridies SC clarus foü*

E X P o s I T I o

fplendor, lam ÔC uulgarc didum fertur (Nulla mihi ftcllalucct) quo utimur,quonesfigni'fica^ mus fortunam nobis effcaduerfam, nec ufpiS nobis affulgere uel fcintillam fœlicitatis.

Hsec igitur prophetç fcntcntia eft. Tanta ent fu curi fupplicfj fæucri tas, u t p ræ n imia adflidio nc,ctiam folis fplendor in meridie pro tenebris iudicetur, 8C claritas diei pro obfcuritaribus ► Prxtercalcfli dics,quifumniocclcbranturgau dio,commutabuntur in dies luduofos, 8C can tusfoknnes in lugubre carmen, Quod apud Oleamcap.i.ficcxplicatur.CelTarefaciamora negaudium cius, folennitatcm, neomeniam j fabbatura cius,5lt; omnia fefta tempora eius, Ad hæc faciam ,inquit Dominus, ut pro fplen didis ueftimentis facco ueftiamini, amp;nbsp;pro criP panticrinecaluiciumfiat. Quæfuppliciactiam alq prophetæ minantur,Efa. j.Pro crifpanti cri ne erit caluicium, amp;nbsp;pro fafeia pcdorali ciliciS Et cap.w.dc Hierufalcm, Vocabit Dominus in dieiilaadfletum,adplandum,ad caluicium,et ctngulumfacci.Similiter Ezech.r.Accingctfc cilicijs, amp;opcricteosformido,amp; inomnifa^ cie confufio, amp;inuniuerfis capitibus eoruin caluicium.

lam 8d paren turn ludus tunc maximus eft, cum moritur Unigenitusipforum filius,amp;di/' CSamarilTima, cum uident unius occubitu om nem fuam pofteritatêinterire. Igitur cum Do^ minus

AHOS PROPHET AE;

minus Ifraclitis ludu quafi unigenitiminatur, maximum ipfis ludum,amp; horrendos dolores minaiur ,,aaquemeoam Hferemias Hicrofo-» lymitanosuocatcap.G.diccs. Filiapopuli mei accingerecilicio, amp;nbsp;confpergerecincre, luflîï unigeniti fac tibi, plancîium amarum, quia rc^ pente ueniet uaftatio fug uos.Et Zach.u. Plan gentenim plandum quafi fuper unigenitum , ÔC dolebunt fuper eum,ut doleri folct in morte primogeniti.

Eccedies ueniunt, di'citdomina/ natorDOMlN VS, mem in terram, non famem panis, nee finmaquæ,fed audiendi uerba DOMINL

Et concèdent demariuGç ad ma/ re,amp; deaquiloneufc^ ad orientem .circuibuntadquerendum Verbum Oominijôdnon inuenient.

*' In die ilia deficient uirgines pul / chræ,amp;iuuenesfiti »

IurantesperoftiasSomron,8cdi centeSjUiuitDeus tuusDan,amp; uiuit

M ,

E X P o s I T I o confuctudo Bcrfeba,cadent amp;non refurgent ultra.

Hocdemugrauiflimu eft fupplicium,quod nunc propheta minatur,uidelice[ fames Ver/* bi dci.Tametfi eni corpori défit panis,tamê no in folo pane uiuit homo, fed in omni uerbo quod egreditur de ore domini, Ablato aurem nerbo domini, panis corporalis etiâfi corpus nutriataefoueatjid quod tarnen ^non femper facitjU t famis temporc fieri uidemus, nihilomi nus manet cfurics,in omnibus aduerfis amp;nbsp;cala mitatibus.Etenim uerbü domini tn fame eft ci* busjinfitipotusjin pauptatediuitiæ,in infir* mitatc fanitasjin ignominia gloria in luftu gai» diunijin defperatione fpes,in aduerfis confo* latio,in morte uita,in peccatis iufiitia , adeoq^ in inferno coelum.Itaq; fi uerbü Domini abftu lerisjuidc obfecro,quam nonmalorum Iliada poft te rclinquasf Tunc cnim panis non nutrit nec potus inebriat (, nam amp;nbsp;j?pheta ficait,Co* niedent SC non faturabuniur) Diuitiænoniu* uantjfanitas non prodcftjgloria uana eft,gau * dium cuanidum,ipcs nulla, mors praefentilfi* ma,pcccatadamn3ntia,amp;iniernus ardentiffi* m us. Qua? ergo roaior fcucrior poena exco gitqri poftet fame uerbi Dei f Athocaffici* uncurfupplicio,quotquotdilclt;ftioncm uerita* nsnonrccipiunt.Acquiflima enim lex eft,u» qui uc*

AMOS P R O P H E T AE.

qui’Ucrintem reijciunt, mendado crcdant qui Cliriftumabominâtur, Antichrifto fidcrn aïdhibcant, Cumigitur iïraëlitæ multos uc-* rosprophct3saudirent,5ë clanffimam uerita-* «s lucem haberent, nokierinttarnen refipifee.^ re,amp;fideli obedtentia Verbum Dei capcfl'crc, fcdpouuscontempferint, amp;C prophetas perfe^ cuti fine, tuftiffimo Dei tudiciofit, utauferatur abl'pfisVerbum Domini,quamuispoftea quærant, drcumiiagantes de uno loco in aliü, de mari ufq; ad mare, ab Oedden te Sé Septen tn'oneufcï ad Orientem,non tarnen inueniât, Colligendum cnim eft dum meffîs fuerit, pro/ pterea quodcumianuæclauiàefint,diceturad fogn» nos qui loris fiant,no noui uos, Vnde ÔC Cliri ftusdildpulosfuoshortatur,diccns, AmbuU te doneelucem habetis, ne uos tenebrae oecu/ pent. Quiambulat in tencbris,nefdtquoua/ dat. Dum lucem habetis,crcditeinlucem,iitfî'' lïj lucis fitis , Ad Pharifaeosautem ait.Qnære/ risme,necinuenietis. Quarefquiadum uobis quaererelicebat. Si inuentu facilis e(rem,rciide bar a uobis. nbsp;nbsp;nbsp;Qiiam pei tinadter autem iP

ra'clitâe Verbs Domini reiecerint, tcftaturfcri/ Etura.4.Regum.r. ficdicens. Teftificatus efis

gt;OMIN VSin Ifraël SC luda, per manum omnium Prophetarû Si uidcntium,dicens.Ke uertimini unufquifq;a uiis ucfirispeilîmis, Si euftodite præcepta mca ÔC ceremonias, iujfta

M 4

E X P o s I T I o»

omnem legem quam prseccpipatribiis ueftn’a amp;ficutraifi aduosinmanu fcruorum mcorir Prophetarum , Qui non audierunt, fed in duraucruntceruicem fuam,iuxta ceruicem pa trum Tuorum Sóc.lraius igitur Dominus abftu litillosaconfpedufuOjamp;priuauit eos uerbo fuo,pcrcuir!rc{?cosamentia,furorementis,cr citate,ut palpent in ineridic,ficut palparefolet cæcus in tenebris. Nee cæcitate folü metis affli-^ xitjucrumetiâ corporalibus eos fupplicrjs ita af fecit,utuirgineseorum pulchcrrimæfiti defe-* cerint, ctadolefcctes famcinterierint. Quod ft uirgincs SC adokfeentes deficiant, quç fpes erit pofteritatis fErgo cum uirgines iuuenes de fecifTe dfcuntur,fignificat totam Ifraelis pofteri tatem a Domino abiedam contemptam,

Atqitamfeuerafuppliciaideo Ifraelitisacci? dcrunt,quia magis confidebantin cultus fuos fiditios,Sc in facrafua hypocritica,quam in uc rum dominum Deum noftrum. Quotiesenî iurabant,nonamplius dicebant,VluitDomie nus,quæeft iuramenti forma apud Hebrços, fed iurabant per deliAam Samariæ , hoc eft, per hoftiam quæ in Samaria pro deliófo ofFcre tur Jurabant per cultumdiuinum in Dan,ubi crat uitulusaureus,dicentes, Viuitdeus tuus Dan Jurabant quot|! per morem amp;nbsp;confuetu^ dinem facrorum, quæfiebantin ßerfeba. Et idco per hæciurabantjquiain jfta omnem fuâ fpem

AMOS PR OPHET AB, fpemamp; fiduciam collocabâr.luramenta aut? raliafuiffeopinor,qualiaapiidnosfunrmiß'a^ riorum amp;nbsp;hypocritarujouialiquidaffirmatu*' ri diccrefolent, hoc quod dico tarn uerum eft, quam certum eft me hodic uidiffc Dominum creatorem meum,in officio fand? miffæ muta ri ßCtraäari.Etftcut Ifraelitçiuraruntperfacra quæfiebât in Dan,SC per confuetudincs facro rum,quæ in Berfcba obfcruàbantur, itailli iu'-rarefolcntpcrfacrammiffam, amp;nbsp;per officium preCbytcrti fui. Quod ccrtc non facerct, nifi in miffam autreliqua Papiftica facra,Fiduciam fu amcoUocarent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' nbsp;nbsp;' ' •

Itacfiq? hoc loco Dominus Ifracliriris mina/-tur,8d poftea per Salmancffarem regem Affyz riorum completü eft,hoc idem fetant omnes hypocritœimpiijfacris papifticis deuoti,fibi di ftum c(rc,amp; ni refipifeant, in ipfis quocf ,fi n5 in hoc fæculo certe in futuro longe omnium fe ueriffimecomplcndum. Nam quodjprophez tahicdicit,cadcntamp;nonrcfurgentuln-a ,hoc probeimpletûeftin Ifraelitis. Semelenimprc gern Aflyriorum c finibus regni IFrael pulft, nunquam adfedes fuas,quemadmodum rcgnumIudafubCyro,reuerfifunr, fed in perpétua captiuitatc cæ citare rcmanferunt,adeolt;$ in perpepetua dam^ natiôercmanebût.

E X P o s I T ï o f’

C A P V T IX.

Vldi Dominum ftantemfupcral tare,amp;dixit,Percutecardinem, utmoueanturlimina, amp;CuuIncrabit caput omnium, poftcros eorügla dio interficiam non cffugiet ex ipfis quifquam fuga, ÓC no liberabitur ex ipfis qui cuaierit.

Siperfoderintad infernum,inde manusmea tollet cos,amp;fiafcêderinc ad coclum,indedetrahameos.

Etfiabfconditi fnerint in uertice Carmeli,inde fcrutans auferam eos, Sd fi cælauerît feab oculis meis in fun dum maris, ibi præcipiam ferpenti, amp;mordebiteos.

Et fi abierintin captiuitatem co/ raminimicis fuis,ibipræcipiam gla dio,amp;occideteos, ponam oculos

meos

AMOS P R O P H B T AE. mcos fuper eosad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non ad

bonum »

EtdominatorD O M IN VS Zebaoth percutietterram,amp;lique/ fcet,amp; lugebuntomnes habitantes in ipfa, amp;afeendctficutfluuius om/ nis , èC. refidebit fient flnuius

, r r- c

Aedihcatincœloalcenhoes Inas, amp;nbsp;fafciculum fuumfuper terram fun dat,uocat aquas maris,amp; effundit cas fuper faeiem terræ^Dominus no meneius»

Quinta uifio fignifîcat deuaftationem tem/ plorum, feu cultuum diuinorû in Samaria, po puliqiinterfedioncni. Viditenim Amos Do-» minüftantcm fuper altarc, amp;iubcntem, ut per cutiantur cardincs ianuarü,amp; cômoueantur li mina,hoc cft,uttempla amp;delubrain Samaria orania deuaftentur, Quod autem tune Amos fpirituimpleri uidit, hoepoftea ipfo fado rez uelatum eft, i?6impletumperSaImaneflarem. Porto, nô fo!û uidet Amostempladeuaftar»,

EXPOSITIO

ueruraetiam omnium capita uuInerah',amp;S Do minûauditdicctcm,feomcspoftcrosilloiîîgla dio intcfedurû. Nec qucncppofle fuga fua eP fugere,autcuafionefualiherari.Si,inquit,ufcj adtcrræprofunditatcmdcfccnderint,li ad cœ los afcendcrintjfi ad montis Carmeli ucrticcm fugcnnr,utillicfefcabfondanr,fiin marisabyf fumfefecælauerint,autcuam in captiuitatem abdudifuerint,non tarnen mortis SC occafiogt; ïiis indicium cffugient«

His autetn ucrbis fignificatur,neminem pof fccflFugcrediuinum iudicium.necullaselTcla-' tebras tam occultas,nec ullum afylum tam tu/' tum,nec ullam corporalem fortitudinc tam po tentcm,nec uilam prudentiam carnalcm tam aftutam,nec ullam fdentiam tam dodam,quae nos a diuino iudicio libcrare poflit. Ratio quiz-dem humana,confilia catnalia,uires auxilia haiusmundijcfficiuntnonnü^ ut euadamus periculum,fcd utcuadamus Deiiudiciü,nul X ia crcaturaefficcrepoteft.Et multi etiammiragt; culis euaferunt pericula,fed nó potuerunt eua derc Dei indicium,Plæriqt omneslfraclitæ efx fugcruntPharaonis tyranidemSó gladium,g mare rubrum, fed plures illorum rcprobauit Deusindcferto,quiPliaraoncm quidem effu gerant,fediudicium D E I effugerenon po-* tuerant, Saulmonomachia Dauidiscuaiite roanibus Pluliftinor5,nó tatnêjjpterea indicie urn Dei

AMOS PROPHETEA

Dci'euafit- Sicnim,utHiob ait,adpotennarn rcfpcxcrimus. Deus robuftifTimus eft, fi ad aU ud iudiciumappcllauero,quis alius ludexap-' pellarionem recipictfSi ad iuftittä noftrara re-* ipexenmus,nonnciulacianoftraeftficutpan^ nus menftruaraef'Iam, fi latcbras quæfiuerix mus,quo obfccro diucrtemus,ubinon praefen tern reperiamusDeüm fSi lonas potuit manu DominiefFùgerejnucntrcccti,amp; tu potcn's» VclCainum mihi refpice,qui fugiebat quiz dem a Domino, fed adfligentem Dominum cffugere nö pocerat. Quo a facie tua,inquit Da uid,fugiam, 8i. qnoibo a fpiritu tuo çSi afcenz dero in ceelum,tu illic es,fi dcfcendcro ad infer num adcs. Si fumpfcro pennas meas diluculo, amp;nbsp;habiraucro in extremis mari», ctiam illuc de ducet me manus tua,ct tenebit me dextera tua» Quo ergo peccatores futurum iudiciûDcifor midantes,fefe uertere dcbct,ut illud effugiant f non ad potentiam carnalem, non ad auxilia humana,non ad iufticiam propriam amp;nbsp;eiediz tiam,fedad refipifccntiam,qu3c unica uiacfi,ef fugiendi amp;nbsp;euadendi iudieij Dci,alioqui ni fefe ad refipifeentiam conuertan t, audient a Domi no ficut Ifraelitæ.Ponâ oculos mcos fuper uos in malü,Só no in bonü,etficutanteleiatusfum nobis bcnefacics, uofq; nniltiplicans, i ta lætaz bor,difpcrdcnsuoèatq;fubucrtcns, utaufera mini de terra, ad qua poflidêdâ ingrefli eftis.

Ë X P o s r T.ï o

Porro quia uos Ifraelitf non per refipi'fcen-' (iam,fcd pcrpfopriam forti tudinem,iudiciun1 dei euadcre conamini. IdcOjCccc Dominus pul fabit terram, ut ficut aqua defluat, atcj in aquS colliqucfcat, omnefqjliabitatores fuos in (udff coniidat.Quemadmodii enim Ni!us Aegypti ftato anni tempore,alueum fuum egreditur,ad irrigandam totam terram Aegypti, pofica aQe in alueum fu5refidet. Ita terra a Domino pul-' fata,etinaquam liquefaóiaundiq;euagabiturlt; amp;nbsp;late quoicuncÿ habitatoresinucnerit depo-* pulabitur,donee in fuum alueum reutrtdtur.

Hac autem iimilitudine Propheta nihil aliud uulqquamutoftcndat, nihil ciTc tamfirmum, tarn (labile, tarn fortejqtf comrtouentc Domi no conftarc polIît.Quid firmius terra f Haec ta mend a Domino commoueatur,liqucfcetue aqua,egredietur alueum fuû, Sc refidebit,qu6'' admodumflumina folent. lam fia facie Domi ni terra non confiât, quomodo habiditores ei usconftabuntf’Si terræ ftabilitas cedit diuinæ cômotioni, dC fortitudo humana no ccdcretf’

Nam utbene cognofcas,nullam potentiam quantumuisfortcm,poirc diuino iudiciorcfigt; ftcrc,confyderanda tibiefi diuina omnipoten tia . Quis enim eft Dominus Deus nofierfîpfe cfi,quiponitafcenfiones, feu gradus folpfui in clt;rlo,8c fundat fafciculum feu farcinulam fiJ am fuper terram, hoejUud eft, quod Efaias di

AMOS PRÖPHËTAS

çit, Coelum mihi fedcs eft, 8C terra fcabclIGpez dum meornm. Quid enim terrain confpcflu Dei eft,nifi flcut farcinula quçdam parua,in tei* go uiacoris, aut fcabcllufubpedibus fefTorisJ? be in Hieremia dicitur, Coelum 8c terra ego im pleo.Sic enim Deus incoelohabitat, ut nihil ominus interim in terra negocietur, operetur, amp;nbsp;omnia adminiftret, ufe^^adeo, utneftillaqui dem pluuiae fine eius nutu amp;nbsp;iuflu in terram c* dere poiTit. Ipfe enim eft,qui maris aquas fur lt;nbsp;fum eleuatjSC rurfum in terram effundit. Quis igitur illius poten tiam cffugerc queat ^Si mon tesafacic Domini ficutterrafluunt, quis tu ep fes.qui tantæfortitudini refifterc poflesf Proin de fi non fuccumbere uclis,rcfipi(ce,Rcfipifcen tia enim mouctur Dominus, utomnipotentiâ raifcricordia,amp; iram fauorc commuter,

Nonne ficut filtj Aethiopum uos mihieftis filfj Ifrael,dicitDominus2’ ftonnelfrahel afcenderefeci de terra Aegypti,et Philiftiim de Caphthor amp;Syros de Cyrene

Ecce oculi dominâtoris Domini füper regnum peccans, conteram • iliud

EXPOSITI o i'lludafacie terrae, ueruntamen non . conteramcótritione domumlacob, dint Dominus»

Quia ecce ego præcipio, amp;nbsp;concu dam inter omnes genres domum IP rahel, queadmodum uentilari folet cribro,fi nOn cadat lapillus ad terra.

Gladio morientur omnes pecca/ tores populi mei, dicentes, non ap/ propinquabit, necß adueniet fuper nos malum ♦

T amctfi Amos feuera an thori täte, futuram rcgnilfrahelirici deuaftationemdiligenter in-* culcaret,amp; crudelia per Verbum DominimP naretur,populus tarnen Ifrael omnia pro ludo Sc rifuoeftimans, nihil prorfus minis prophcti/' cis moucbatur, fed potius fecuritatem fibi pro mittebat c bencficris, quç Dominus quondam huic genti contulerat. Dicebât cnim, qui fieri po teft, u t e terra ilia expellam ur atq: eqciamur, quando Dominus dcderitipfamliraeliinhç^ reditatem fSi uellet nos ab hac regioneexpeP kre, ÄSin capiiuitatem traderc, non liberaflet nos cam ualida manu e tyrannidc Pharaonis,

non

AMOS PROPHETAË. honinduxidet nostandsmirarulisin hanctef ram. Nunc autcm cum occifis Canançis nobis hanc regionem dcdcrit poflidendamjqua rari'* onenuncnosexpellcrctf

Hancuanarti fiduciam in priera beneficia^ quxfummaingratitudincamp; nulla refipifeenx riaacccpcrantmaiores Ifraelis,coceptam req«' fit nunc Amos,oftendcns«!tianilaliisgentibus taiia beneficiacontiglfle.Scdquia ilia accepc/’ ritflne fideamp;f refipifcêna,nihiljpi»j)fui(îê.Nô nCjdicitD O M 1 N V S^ficutuos filrj IfracI mihi cftis,ita Cunt filrj Acthiopumc'nonne fi cut uoslibcraui de terra Aegypti,ôc tranfpo-* fui in terram Cbanaân,ita ciiam poficritatem Chus.undc Aethiopesdcfcendiit,in aliam ter ram tranftulif Etquemadmodum afcenderc uos feci de terra Aegypti,ita ctiam cduxi Phi/-IiftrimdeCaphthor,qitam uoluntefle Cappa dociara,ÖóSyrosde Cyrenc,ad quam tarnen poftearurfus ciedi funqficuc fcribitur. .Reg. decimofexto.

îarü,ut his genubus non parcitur,quod be tieficio djuino ex alia in aliam regionem trala-* t3efunr,quoniara protantobencficio nonfue runtgrat3e',necacccperuntexfidc,necperhoc in eognitionem ueri Dei alTurrexrrütdcd quQ

Ê X P o s IT r o

•pluribusafficicbantur beneficqs,eo pluraex-* cogitabanttdola.ltauoslfiaclitasnihiliuuabat maiorcs ueftri diuino beneficio cx AegyptO liberao,6lt;in hanc terram coHocati funt,pro-' p terea quod beneficium non agnofciris, nee il liusgraritudineanimimemores eftis,fed hinc licentiampeccandifumentcs, majora femper flagiciadefignatis. Cum igitur oculi Domini nonfuntperfonarumreipedores amp;nbsp;admirato res,exæquopeccatores,liueillifint Ifraélitç cir cuncifi,fine genres incireuncific affliger, atqra facie terræfuæ in qua habicant,ci]ciet.Non ent refpicit Dominus in iudicio fuo, quantü quis beneficiorum acccperitabipfo,fed quanta gra ritudine amp;nbsp;fide ilia acccperit,quam diliges Ob'* feruatormandatorumluorumfuerit, quantä in operibus fuisfidem Sd iufticiam prjftiterit.

Nam,ut Paulus ait.circuncifio nihil eft,prœ putium nihil eftjra Si. liberatio c terra Aegypti nihil eft,inccffus per mare rubrum ficco pedc nihileft,mannauefciindeferto,amp; bibercaqul de petra nihil elf,fed obfertiatio mandatorutn Dei,aliquidcfl:.ltacputmaximegloriemini de prioribus benefictjsinuoscollatis, amp;fecurita »arem uobisexillis polliccamint ,non tarnen ■ciïugietis,quo minus eregnoueftro in exiliü, ^captiuitatemeijdaniini, quin potius, quo maioii*’

AMOS paOPHÊTAe.

tnaJonbus bcncficijs affedi cftis, co pcius iri fit dicio diiiino aiidietis,fi non refipuefitis, amp;di^ gnospo-nttcn tic friidusfcceritis. Potentes pd tenter tormcn ta iuftiiicbunt. Et, Vae tlblCho-' razin, uætibiBcthfaida,quoniâfi inurbeTy ri aut Sidonis fadae fuilTent nil tu tes, quæ fadat funttnuobis,olimtnfacco5ó cinere fcelcrum fuorum pœnitentiam egifTent. Attamen dicó uobis, Fyro lt;Si ^idoni tolerabilius eritin dià iudicijjquam uobis

VERVNTAMEN NON conuertam amp;c.

Hadenus Spiritusfandus in Proplicta neratimomnibusIfraelitisgrauiiTimas afflidl^ onesdenunciauit,óó propofuit eis DOMI* N V M Deum noftriim,nonut patrem ,fcd uttyrannuna,’utcarnificem ÔC tortorem,qui non aliter totum ifraciem tradare uelit, quant abiediirifnasamp;Simpijffîmas c^uafcj gentes ingt; circuncifas.Nuncautcm,ncii quiadhuc intet Ifraelitasptjreliqui flint (folet cnipa DOMI N V S etiam in media impictatë, fua habere feptem millia,qui non curuant genua ante Ba* al)pcnitusdcfperent,incipit pauiatim mitefee rc,amp; paternü Dei animS erga pios ÔC fpiritua lesifraèlitas , quafi per tranfennam oftendc** re, ut ipfosin pietatis offido amp;nbsp;firma fide*

N a

a

EXPO SITIÖ

f)etracontineat,cliccns.Vcriintamendomuml acobcontritionenôronteram,hoccft,Tam/ etfi cijciam I frael i tas c regno fuo,amp; difpergatn eosinomnesgentes tcrræ,non tarnen fie eotf affligam,utomnino conteram.Quaffaboqut^ dem calamum,fed non confringam, extinguS quidem lumen,fed fumigationem nort eXtin'' guam. Habeoenimadliucmeoselecfiosinter lfraelKas,habeo,qui nomen meura adorant,q mandata mca oblcruant. Hos etiamfi c regio** nercgm'Ifracliticiproturbaucro ,non tamert penitus conculeaboo

^4am quemadmodum fi triticum lapilli’s,pä leis 8ó quifqutlijs commixtum ftierit, agricola in manus fuas uentilabrumaccipit, Si repur z gatarcamfuam,aCcribrotriticü a paleis Scla* pillisfcparat,6ctriticum quidem congregatin liorreum fuum,paleam autem eXiint igni,ita O O M 1 N V S Ifraclitas inter omnes gen*' tesincircuncifas difperfos,affli(flionibusqiiafl cribro quodam purg3bir,5ó bonos quidê con gregabitin horreum luum,amp;in fummamfoe«' licitatêcollocabit, malos autem amp;nbsp;peccatores populi fui tradetgladio intcrficiêdos,co quod nuncadcornminationem prophetarum mini me refipifcant,fed potiusfecuritatem fibi pro** mittantjdicentescNon appropinquabit fuper

nos ma**

»?

AMOS PROPHET AB

nos malum.Nos enim fumus populus Dei,5^ nobis dcdit Dominus terram hanc in lixrçdi«' Mtem,quomodo igitur expelli poflemusf

Hæeenim eft impiorum natura,quod priz mum Verbum DOMINI contemnant. Deinde ecarnaJibus luis bonis, ÔCfiâiciis fuis facrisfecuritatem pacem fibi polliceantur » Vndeapud Efaiamca.is.dicunc, PercuITimus foeduscummortCjSC cum inferno fccimuspa dum.Flagelluminundanscum tranfieriqnon ucnietfupcrnos,quia pofuimus mendacium, fpcm noftram,amp; mendacio proteäi fumus.Et Hicre.y, Liberarifumus, eoquod feceritnus omnes abominatipnes iftas.

Cæterum quod hoc toco Propheta dicit (at tarnen non conteram contritione domiMTi fa/' cob,dicit D O M I N V S,cxLcuiticocap. tö.repetitum e(t,ubificfcribitur. Attamen cu eifentin terra boüili,non penitus abieti eos, ncqjficdefpcxiut confumcrcntur,0f irritum facerem padummeum cum ipfis. Ego enim fum DO M I N V S Dcuscorum,amp; recor dabor foederis meipriftini,quando eduxi cos de terra Aegypti,in confpcAugentiumjUtefz fem Deus corum.

N ,

EXPOSITIO

In die ilia fufdcabo tabernaculum Dauid,quodceddiuamp; inuro cinga rupturas cius,amp; deftrucliones eius reliaurabojamp;regdificabp illud, ficut a diebus anciquis*

VtpoflideantreliquiasEdom,et omnium gentium , fu^er quas no/ men meum inuocatumeft,dicic Do minus Fadens illód»

EccediesueniuntjdidtDominus SCappropinquabitaratorad mcffo/ rem,amp;calcans uuas ad feminatore, ftiilabunt montes rauftum,amp; om ncs colles liquefcenu

Etconuertamcaptiuitatem popu Ji mei Ifrad, ædificabunt duitaces defertas,Sdinhabitabût,8c plâtabût inneas, bibent uinum earum, èC fadenthortos, comedentfruclus corumt

Etplan?

AMOS PROPHETAE.

El plantabo eos fuper terram fua, 8^ non euellentur ultra de terra fua, qua dedi ipfiSjdixitD O M IN V S Deustuus.

Vel tandem poft fëuenflîmas minas,dulcif« fimæ confolationes proponStur, amp;nbsp;cü Amos hadenus truculentum egerit legis exadoretn atc^expofitorcm, nunc agirEuangeliftam (ua uiflimum. In die illo, ait Dominus. Quodief cerre non potcft intelligi de extcrno reditii po* puli Ifraelitici in regnü Samariae.Nam pofteaq Ifraelafinibusfuis per Salmaneflarem regem Aflyriorum pulfus cft,deduóli funt in Samari-' am colonicx Babylonealiifqtregm Affyriacf locis,utillichabitarent,nec ufpiam Ifraaemre gnum Samariae recupcraflclegit. Nec intelligi potcftdereditucxillacaptiuiiate Babylonica. Namcxillacaptiuitate redieruntrantü in Hie--rufalem SC ciuitates 1 uda, qui crant e tribu Ben lamin Iuda,hoccft regnumkida, nonau/ tem rcgnum Ifracl, quodad fua nunquam re-* ucrfum eil. Et fi omnino aliquis contcderct dc reditu eraptiuitate Babylonica inrclligendum rfle, luce tarnen clarius pateqquod hx bencdi.* diones qux hic enumcrantur,nö fint in ea libe ratxonc completg.Nuntçemludæi poft redit«

N 4

E X P o s I T fO

cBabylonc domina» funt Idumæis 8C gentj^ bu$,quibu$ antca Dauid dominabatur.

Proinde altud quærendum cfi tempus,alius inueftiganduscii:aiesgt;quocoiT)pIcfariint,qu3e |iic Araos Ipiritus fanâiafflatuproplietat.Nô autcm alitim inucnire dicmpolTuraus, quam dicm ilium(a!uris,ôlt; tempusillud acceptum, quo Dominus Deus nofter emifjt filium fuuna unigenitum, D O M1N V M noftrum Jêfum Chrifturii,faâ:umex multere, fadumfub lege, ut eos qui legi erant obnoxri redimeret, ut ^d* optioneiusfiliorum acciperemus.

Sic autem înquitDominus per Prophetara, ïn ilia die fufeitabo tabcrnaculum Dauidis col lapfum, Sómuro dngatn rupturas eius,quac decarnali quidem tabernaculo dici uidentur, fed tarnen dereftauratione fpiritualis taberna-' culi intelliguntur. Diçitur enim 1E S V S'Chri ftusDominusnofter tabernaculuna Dauidis, proptereaquoddcfamilia amp;progcnie Dauie disgenitus Ût.Eratautcm hoc tabcrnaculum collapfum, quia promifliis quidêfucrat Chrigt; ftus Dauidi, quemadmodû habetur, s. Rcg.r, Sed hæc promiflio longa dilatione, diuturnis capiiuitatibuSjamp;S uarqsIfraelitarum difcrimtgt; nibus,quibus fubinde raagis atquc magis ob« ruebantur

AMOS PROPHETAB rueban tur,in tantam mendacij fufpitionem ue nerat, utferecontcmncrefur. IwcpChrifto ad ucnientc, uerc dicitur labcrnaculum Dauidis collapfum, rcfrauratum cfle, ôC rupturas cius muro cindas,ut priftino ftatui rcftitutum,uer» taten) promiflionis diuinae declarafct.

Et quem admodum Datiid in dittonem fugt; am rcdegicldumæos,Moabitas.Syros,Philifti nos,6^ rcliquasgentes, utfrnbiturpri, Çhroz ni.is.Ita Chriftus D O M j N V Snofter/ptritu oris fui, amp;ucrboEuangclii, quod ApoCtolo-* rum miniftcrio in omnem terrarum orbem iuit, ad fuam ditionem uocauit gentes ex om^ nibus narionibus,SC dominatuf a mari ufq? ad mare. Nam illud quod hiedicitur,ut pofllde ant reliquias Edom amp;c, aduocationemgen^ tiumrefpicir.. Inhancenim fcntcriamlacobus Apoftolus ilium locum citât A Aoçr.i r.dicens, Viri fratresauditeme, Symeon n3rrauit,quc* admodum primum Deus uiiîtaucrjt, ut Turner ret ex gentibus populG in nomine fuo, 8C huic confonant uerba prophetarum,iicut fcriptum eft. Pofthæcrcuertar.acrurfum ædificabo ta bernaculum Dauid, quod collapfum eft,SC di rutaeins inftaurabo , amp;nbsp;crigam illud, ut requi rant qui rcliqui lint homines Dominü, SC. om^ nés gentes iuper quas inuocatum eft nomen

N ,

E X P o s I T I o tncum,dicit Dominus,qui facit hcc omnia, CÇ tcrum,uthoc obiter annotem, quod in Amos dicitur (reliquias Edom ) in Aftis pro (Edom) habetur (homines) Diximus cm an tea, Luca Adorum Apoftolicorum fcnbam Grçcoruni exemplaribusin adducendis fcripturarii tcfti-' monrjs ufumefle. Grjcusauteminterprespro Edom legit homines, SiquideDl^^quod ho* minem fignificat,amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod fignificat Idu

mæos,eifdemliteris, licet non cifdem punftis fcribuntur.

Quidautcm erit futurum,fi tabcrnaculum Dauidis rertauratûfuerit,hoceft,fi lefus Chri* ftus e familia Dauidis nafcatur fEccc, di ci t Do minus,diesueniunt,qtiibustantaerit fernlitas, ut arator cont/ngat ad mefl'orcm, amp;nbsp;calcator uuarum ad feminatorc. Hæccm bcnedidio in kgc promiffa eft ambulantibus in præccptis Dei,Lcuit.i^.ubt ficelTertur, Apprehcdctmef fium tritura uindemiam,ó( uindcmia occupa/ bitfcmcntem, S(. comedetis panem ueftrum tn faturitatc. Ad haec montes pro aqua elFundcnt ntuftS;Só ornes collesdulci fluentlatfle. Quod ctiam Dominuspcrloelcm cap.j.promittit di cens,Stillabunt montes dulcedinc,8( colics flu entlade.

Per hasautc corporales benedidioncs intel bguntur fpirituales,quibus in Chrido lefu Do

AMOS PROPHET A6.

mino noftro bcncdidmur, qui iuxta Pauliiin bcncdixit nos omni benedidionefpirituali in çœleftibus.Qui cnim funt in Chrifto lcfu,omx nium rcruna abundantiam poflldcnt.Nihilin* ciuitPaulus habcntcs,amp;omnia poiBdcntes, l ametfi enim omniû reiû cgcltatepq pi eman tur,tamê quia poflidcntChriftumjqui eft om^ nium bonorum thefaurus, montes alioquiart dieffundentipfis inuftum, 6Ó colles alioqui ic/' luni, ladisabundantiam prolcrcnt.Sic Efa. Chriftianorum bcnediftioncdcfcribit dicens, Hæc dicit Dominus, ecce ferui mci comeden t, etuos efurietis,ecce ferui met bibenqÓóuosfi^ tietis,ecceferui mcilaetabuniur, uos con** fundemini »

Poftremo etlam aliud beneficium populo meopræftabitur. Conuertam, inquK,capMgt; uitatem populi met, liberabo eos ab omnibus aduerfai ijs fuis, amp;nbsp;collocabo eos in terrain fu/ am, utillicciuiiaiesdefertasSódcuaftatasreae/ dificent, amp;nbsp;tuncædificïïbunrdomos,qucmad modïiobediëtibus diuino mâdato,in lege pro mitTum eft,et inliabitabüt in cis,plan tabut uine as,(S^ bibentuinü ipfarü, plantabüt hortos, SC comedent fi uiftus illoru, Ët omnino ficfirma'^ boeos in terramhæreditatisfuæ, utin ærernS nunt^ euclli atcj eradicari polTint. Atq; h jc no

E X P o s I T I o.

gt;iomo qutfpiam mendax, fed Domfnus Deus cui nomen eltXebaoth,decreuit. Itcruro ucro fiib nominibus corporaiium bencdidionum, iniclliguntiirfpirttuales. QuotenimfideChri ftum lefum, pleniî grana óóucritatcpoflidenr, hi abaducrfarijsfuis Satanæangelisliberabun tur,omnium rerum benedióhonem confcquîî iur,quandomundisamp;bencdi(flis omnia funt pninda Ä benedida, Pçftrcmo in illam patrp am (ransferuntur,quam Patriarchs inquix

heruni, quam C H R 1S T V S Do-* minus nofter IE S VS fanguine fuo præparauit, qui eft noftra fapjentia, iufticia, faniftP

ficatio, Sc rcdetn* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

ptio.Amen«

FINIS.

Hagan oæ in officina Sec en'ana Anno falutis M. D. XXXill.Men fcMartiOa