MJ/ L r l IJ7 G BR yDIT IQNB ac pictatc reßrti quibtl^ nihil hoc tam pcrturbato rcrum ßatu ucl utilitésyticl accommodatitti potuißc in publicum cdi;gt;quiuis ce^uii^ lcgt;^ ^or iudicabit,.

Adicdae funt quoq^ Ännotationcs in margine à pio at-que erudtto quodam uiro, ne delicatioris palati, autini-quioris etiam i'udtcq aliqm's, utfunt ferê hodie quamplu-n'ini, offenderetur. Proinde ut pelt;Sore candido accipcre, quæ j'n Ecclefiæ mifèrè adeô afflidiæ uniitatem fcribuntur,

^^ogulorumlibrotum argumenta fequenti mox pagina, capitum uero ac rerum catalogum ad libri calcem reperies»

G(£ßBviaicBl,lt;i^ GhriBlianiß, Galliarum rc gt;nbsp;^ii priuile^ijs ad ipuinpicnnium.

Secundo^ uita,educatio^ moresMuhämedis le^isïâtoris c^rabuWi eius^j fedlatorum traditur : demum ^^îcoranuin d capite ad caîatn ex ^rabico excutitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refitatur^

Qu^arto, pia arteßne feditione flße de DeOydijsue perßiaßones, ad utrampertrahipoßint^

Tc obteßor:,quißpiis es candide Ledlorßnon uacat:,uttotuml)unc librumpcrle^asßaltempercurrascap, 3.4.7. s. 10.14.20.21.22, autfi paucioraîicetylege 3.4.20, nbsp;nbsp;zi,Idenim unumßne temeritate cßirma

re non dubito futurum^ utquißiui^ dißcendi, non contradicendianimoj ea Capita attenté legerity poßit rationeßbinontantuminarduisrelt;gt; bus ßatisßcereßed er cceteris piantumuis d uero alit'’ nis,modorationem ducem ßepiantur^ cademperßuadere.

'Pictdtis confcruatoribus amplificatoribus to^ tiusq^ueJan^ce'Eccleßieconjbrtio

VID tanto di'gnu feret hi'c prominbr hiatu LL bet hoc uerfu Horatiano,Principes, coetus^ integerrimi, ne præueniar quibufdam occur^ rere : quos non dubito ftatim ab open's titulo, primi^ libri argumento diduros, qui tam ar* dua amp;nbsp;inaudita polliceatur,aut parum prüden ter,autparumfände abfolute^ eiîèpræftitUx rum : quum in rebus minimis tradandis,non raro parum perpenfæ uires fuccumbant. Præterquam quod enim res in toto orbe fumma,et quæuniuerios maxime occupare poflît,à tenui cruditione uiro explicanda fufcipitur:etiamamp; ratio óó autoritas hu* iufmoditradationhquominusabfolui poHit,refragantur, Quumfi* dciChriftiane rationes à fummo ingenio uiris amp;nbsp;diuina humana au toritate confirma tas, rationibus à philofophorum præftantiorum pla dtisnon alienis probare et cÔfirmare conenuidebor illis Gregori) Ro. pont, fententiaé cÔtrauenire.Scriptu enim reliquit:Fides nô habet tneritum,ubihumana ratiopræbet experimentum. Quamuisautem poflet contrahoc axioma aliquid ratio ni confèntaneum adfèrri: tarnen wtprobatum recipiamus,fat fuerit do cere,à uulgari,8d in ecclefia Chri fti ad hanc diem recep ta opinionè me non reccdere. Illis qui làcris my* Ms imbuti Dei ipiritu aguntur (quamuis id unu fîbi imprimis per* fuaderedebent, autorem rationis Deum, nil quamuis arduum amp;nbsp;ob* Icurum,fineratione prtfecepiflê aut docuiflè ) non eft rationibus con* fifmandafides,quamiamiàtisperfuafamhabent.ltaqj nechoc open's wicepijUtapud uos philolophum agam Chrihianu. Quid enim aliud ^ct hoc tam erudito Ièculo,partim excitatis partim inftauratis diicipli fiis,ingenijstam illuftribus,tanta dodorum homiiium copia,quàmfè fundum prouerbium yAcu/x«? à? «ölw«?; At illis qui alienia noftra perfua «onefuntjindiuinisuerorebusfuaètiâ autoritatej à noftra diueria u* iuntur, nituntur^,certe ea ratio exponenda eft,quam à ueritatis auto* feDeodimanäftecredimus. Quis enim unquam finis erit altercandi, ^Hiapertinaciter fimplici autoritate defendendi, nifi ratio ueri amp;nbsp;falft oilcrime fecerit,et inter litigatores ueluti arbiter compofueritc’ Licet ita •iwe ttiihi, quum caufa nationum à uero felicitatis fcopo aberrantium

È P I S T O L A fcribam,ratiohibus ca tradere,quæ nobi's cum la^le mftillata,amp; pcrfua fa runc.NafcenteeccleG'a Chrifti,miraculis : nunc fenefcente,amp; tantum nô afllida pierate,rationib.eft agendû. Verum li'ceât apud cxteras nati ones rationepernoftroru autontatc agere. Sibi certemultiperfuafere leuibus quibufdam argumentis, nunqult;â demonftraripofleea dogma ta'quæ à nobïs probâtur,quod eleméta fînt et principia indemôftrabi/ Iia,ut et geometrig. Vt aût pace eorû dicâ, bac in re hallucinanturjdum quæ fîbi perRiafa habent,putant natura æquè omnibus hominib * atcp fibifideindubitata cognita. Sienimquæfuntdiuinitus ànobisacccp pta haberent elementa naturaÜter omnibus cômunia, proculdubio in ülis orbis pridê c5uenifïèt,nec reuelatione fuifîct opus, ut nec in mathe maticis. Alia quidê certe lex eft hic obièruâda. Qiiemadmodum enim diuina prouidentia déditanimis noftris quoddam rationis fcminariu, quo in rerum cognitionem cauiàüel efFei^u ueniremus : ita fecundum ea principia quæ nullus negate poteft, poflumus de caufis naturalib. et fupernaturalibus agere,indudionibus^ amp;nbsp;fyllogifmis ita fuadcrc e£ demonftrare,ut ab effèólibus iâltem diuinarum rerum naturaaparia-tur:quod nonpauci philofophi fecere. Cætcrum Paulus etiam illosex ratione creaturæ in Creatoris cognitionem ueniHe affirmât. Refperfas itaque in philofophis,quatenus ad uerum propius accedunt, rationes colleghexpofui, locupletaui, amp;nbsp;ueluti ab iniquis uendicando pofleflo' ribus,ad noftrorum coffrmatione aptaui.Refutaui in f)fdem quæ auto ritate tantum,aut contendendi libidine aut hallucinacione (nam quam do^ bonus dormitat Homerus )nôraro ab ipfisfuntfcriptajeuitercf probata.Quid uero præftiterim in toto opere, turn potiffimu iudica* bit,quifquis attente legerit cap.de T rinitate,dc creatione müdi,de ^b' ftantijs ieparatis,animorùimmortalitateamp; refurretffione. Sum addu tffus ad hanc tracffationê duplici nomine, duu enim uideâlieras præ^ ftantiffîmû huius mortalitatis ornamentû,multis hac tempcft^^^^^^*^ ' ti ad cæterorum hominum perniciem,autad oftentationem tantum Si côtentioncm datas: fit uero huius uitæ munus feliciffimu,ab hominum mentibuseas tenebras difpulifle,quæimmortalitatis uiâ præpediunt, putaui efte ex offîcq mei ratione,fi quibus literis ad hanc diem animum excolerefum conatus, illis ad ueru animis caliginefalfi occupatisexpo nendu ôifuadenduutar.Sufccptioperis altera caula fuit huiufmo u QurniiäplurimisinfigniSCiacraruSi humanaru difciplinarû cogni-? tione uirisjtam ueru affîrmatu cofirmatum^, quàm felfiim refutatum, partim ratione,partim autoritäre uidcam,cæterum ilia præclara opera inter noftros qui de uero nô ambigût, delitefcere cernâ,conftitui apu^.

NVNCVPATORI4» me,dumquæcunqueamp;^ uerum probant amp;nbsp;falfum im probant, tam ex aliorû laborib.quàm a noflra,licet tenui, induftria,ranone duce, colle» gerojccctui^ ueftro fancftifïjmo opus excutienduin permifero,hocip» fum ineorum populorum linguas,contra quorum errores fcribo, con nettere,ad^ eos dcferre,amp; aperire,ut contra (è obieifla aut diluant SC la tisfaciant,autreiedis falfîs uera fufcipiât.Puto enlm Deum Opt, Max^ ideo mihi hanc tam uariarum linguarum licet medio crem peritiä,uclu titalentûcômifîflê, credidille^jUtindealiquis fruótus in cæteros homi nes,quib,fum natus,redûdet:ut^ animos falte faciat prouidentia,hoc meætcnuitatis èC fupçrficiariæ rerum omniû cognitionis exernplo,ma gnisamp;abfolutis omni genere uirtutu dodîrînarum^ uiris, ut quae in notisfaltem habui, eare ipfa exequatur. Hoc Opus quu magnitudinc 3nimi non deieefla, opibus autê 00 magno Principu magnatum^ adiu* fnêto fauore egeat: à me tame quamuis tenuifh'mo,amp; ab externa fell» dtatis parte omnino imparato,ideo polîè fufeipi iudicaui,quod animo îduerûfuadendû amp;nbsp;Remp.Chriftianam iuuandâ beneaffc(ffo,à nemi •Ifmepofle facile uinci fpero. Quod autem ad facultates peregrination •lineceffarias attinet,fi aliunde non adfuerint, à meipfo accipiam, Negt; 7^tatis uidelicet leges,abftinentiarefcilo ctia utiliu reru ufu, quibgt; Sftibuspotero a me depellam : fame, liti, nuditatc, patientia certabo. Si defuerint homines, no eft,quianimos ad hancrc IfotjdefuturusDeus, IE s v Chriftifauore fretus,prouinciaadeuiYda •■uurbiUjin quib, uigent Arabic! eloqufj ftudia,fulcipia, cius^ lingual tota ferine in Atrica et Alia comunis eft(fi erit uita ualctudini pro» comes) cognitione eatenus alîèquar,quoadmeu opus de Orbis ^ûcordia in eä transferre liceat,et eu illis cômunicare,8if familiari collo» ^uioexponere,qui in philofophicis etliteris humaniorib.funt uerfati. ^tenim uulgus Muliamedicorû,amp; qui in fuperftitiofa pcrfuafîone ta» format! luntjfunt Alcorani oblèruâtilïLperfuafionicp addiÆlîimi : *^3ÇjEuangeliû,autphilofophiâattigere,funtab co alieniflimi.ldeo no PîuciChaliphp fcholas publicas côftruêtes fanxere,neullusq!n philo bpnicis,autEuâgelio effet uerfatus, in illis admittat. Secüda cura crit, ^tcoru literis et opinionib.copiofe inffrudlus, in eos armari undiqp,â^ ^offris hominib. tela extorta ad eos impetedos luppeditare ualeâ. Si ue *■0inter peregrinan du forte fortuna quidâ Græci autores le offerer, no potero autem (ad quam rem opus eft pecunia) illos redimere,aut ama ’iuenGbusfatisfacere,indicabo falte illos regi Francifco,ut in fuam pre daràFôtebellenfem bibliotheca couehedos eurer,aut uiris ÔÔ diuitib,;

literarü amatorib us : n e diutius fub barbaris tan ti delitefcat thefauri J Ea

Ea uero etiam inftitud operis ratio eft, ut no tantum in Arabicam atij Hebraicam linguam mea uertere uelim : fed amp;nbsp;lacras literas, [i quid ad lucem hominibus obcæcatis reddendam faeere uidebitur, Nam, quid aliud rogo eft quam o-Klt;«i««^ètA^c5tra aliénas à noftraperfuafione èc dogmatibus nationes agefe,nifi proprfjs iplarum linguis, qüæ con tra le dicuntur,audiant,legant, SiC intelligantç' Si fcopum no attingam, fternam uiam noftris monachis èC facrarum literarum profefloribus, qualeChrifto probare poflinuFalfoenim illi tempus aflerendiuit^pe riculoEuangelrj tranftjfleafterunt,quandiuab ullamundi regionea^ beft Chriftiuerique cognitio» lampridem ab orbe exulaflêtfœdaSi ablùrda periùafio gt;nbsp;fi fingulis feculis finguli fuiflent, qui eius hteris in' ftrudi amp;nbsp;Principescommonefeciflentjamp;S eu dodis fuiflentcongreflî. Verum uix unus autalter,à quoreceptû eft Alcoranu,Arabib. fcripfît Arabicè, contra impietatem illam amp;nbsp;naturæ pemiciem. Opus quidem certe, ut uiribus impar fum aggredi aufùs, ita abfolui uerborumamp;fen tentiarum tam tenui apparatu amp;nbsp;facundia,ut perfundoria opéra üidc/ ri poflît.Si enim fummos eloquentiæ proceres refpicio, eorti princeps meintemperanterabutiamp;ocio 06literisdieet, quodquæredefentio, polite eloqui no poffim,neculla dicendi deledatione allicere ledorem atqpVetinere ualeam» Sed ab eo ad uos, Principes, ccetus^ fàndiflimi, prouocabojfàtis^ fum habiturus fi res à me tradatæadferant orationi uel inornatæ Iucem,non contra. Humili amp;nbsp;ad demonftrationesacco' modato dicendi genere,quale am pledor ego,amp; quotquot naturæ ob feuritatem tradant,nunquam ufùs eft Cicero. ïdeo naturalis reru tra-datio 80 explicatio , mathematum dialedices, difeiplinatum ad dc/ monftrandum aptiflîmarum expofitio,nifi utfparfim paucis inlocis tradiditjin eo defîderantlumen Latinarum literarum.In illisenim rao re difcipîinæ tradandis,fêges amp;nbsp;ubertas dicendi, amplificandi licctia, orbis orationis, fucus,uerborum^ lenocinium,8lt;Smagnus ilîe cloque tiæapparatus,quo nunquam non eft ufus Cicero, non fefatisaperuif (èc.Hæceo dico,neexibilatis cæteris quibus ætas deeft, uelintfuomo/ refuadere quidam noftri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iocutuleq,formularrj(Ç,Cicex

ronem cum paucis alq« tantum inter Latinos habendum. Id enim fta/ tim in ore habent,non efle bene latinum, aut Iegendum,quod phrafim Ciceronis,aut Cælàris, aut Liuq non fpirettquum tarnen maximo æta tis, rei in uita præftâtiflimæ,difpendio uix illius fimiæ fieri poflint.No flint ergo Latini mille aut plures autores, qui animi fènià ita latine et da rèiamante mille ôi quadringentos annos expreflêre, ut quæfcripta uoluerint, capiat pofteritasf Sunt certelt; At eorum nullus eft Ciceronia nus«)

R P I s T o L À, ’i'JSjautC£(ànanus*Âdde,nullaarte ita fieri poflêimitatorcs,tttfjderrt (fiius enim cuique ftylus amp;nbsp;phrafis eft ) cum primis autoribus fint» V e tumquæro inertiæ èc infàntiæ meæpræfidium, dum quæaflèquinec furo,necpoflùm,eleuareuideor»Non imminuit auri,gemmarum,aut ^^focleâriæft:imationem,quicunq! argêto ôô uitro etæriCyprio fuumetiamefiTeinRep. locum dicit. Quorundam damno præpoftera ’^dicia, qui cum in uerborû obferuationibus confenefcant,{èmper (ut '•iquit Paulus) difcentes,amp; nunquam ad ueritatis cognitionem perue ’^lentes,ad hoc uidentur nati, utaliorum labores carpant, uituperent, ^dliccntjcleuent. erum latis latine fcripfî,fi fat uere. Ea enim eft na tu^ f^ueritaSjUt quo minori uerborum fuco tralt;fiatur,eo altius in hominû Animos penetret. Cæterûmaledicorumhominum de me indicium fit* ^ccontemnOjUt qui nullam humanamgloriamautfamam ab hoc pereaucuper»l3e induftria fane illis uocabulafcripta reliqufin quibus uellicandis occupentur;quoniam in facris autorb busleguntur 3 amp;nbsp;rebus nafeentibus funt ufitata uocabulaaptanda» Valete«

T S I arduS, 6c (lipra uires humanas eft, qm'cquam de ijsquæ fub fenfum non cadunt,tracQare,quod^rè etiam confeda apud multos locû habeanr,mulfi aflen' fumamanifeftiffimis cohibeant,fenfupercipi foJitafu perfide tenus cognolcantur:ratio fit quuin ad omnia, tum maxime ad res diuinas, 6C ab hac feculenta mate*

dûÛj • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;--------------—---y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;------, -y

CO • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intentatum relinquere, quod uel fola aflêquendi

8’tatione, non parum utilitatis huiemortalirati adferat. Dum cnim in cogfi Q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eerum animus occupatur,quamuis id non foleatconfequi,

J propoluit,aflequendi tarnen ftudio dum tenetur, totus^ in con-’’iplando occupatur,multis moleftijs careat necellè eft. In rei enim cogitatio-cum totus adeo feratur,ut plané rapiatur ab iplô affeeftu, fit, ut quibus cæ^ Jf’premûtur moleftijs, illas ne fentiat quidemrueluti qui lànguini ÔC uinditftac tçfr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;relêderit,afFclt;ftu iplôrapien'

’ tœlicitates uero cæteras ita per tranfennam uideat, admiretur^, ut qui pro* Po'itofelidtatisfcoi30, nil plane cæterorum donee ad eum peruenerit, afpiciat

C^ium itaepuideam feliciratem eflèhuius uitælcopum,quam natura* trrotnniaappetant, eaep uarioiudicio inuarias partes fit diftètfîa, dum alius fins parte fibi proponit,alius multas partes coniequi latagit, iolidam ne* •^ononadpetit, de ea iplà ut fiiinma abiôlutai^ cogirari poteftdiiceptando;fta ^uiitarraâare,ut ex rjs fenfilibus eius ueftigijs,ipecftris,amp;f coniedturis in cogni* Tonern ueniam, quatenus animo ergaftulis corporis claufo licet attingere, di* “'nitatem^fummi numinis ôCrerum omnium opificis demonftrarc,ut ÔChoc '®Dore,intcrim à cgteris rebus auocante,diftra(ftus, dum mihi làtisfacere conor, pfccium operæfeeilîè uidear, Quodut paulo altiori fiimmarepetatur, à totius ’'Wuraccontemplationeincipiendum efle iudico, non fine illius quem quaerfi ’’’US j fauore 0^ gratia id aggredi auius : quem ideo omnibus uotis oro 6C obic* ^OjUtquam de eo cognitionem fua miiericordia ad hanc diem nobis per iacras ’cripturas eiu^s filiu Jefiim Chriftum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aperiredignatuseft,eandem

Uelutiabeius autoritatcuindicatam,inrationis poteftatê aliquantiiper tranfire pcrrnittatjfaciat^« Quamdiudurauitinnocentia,proicriptaambitioeftjfucus facra loca non irrepfit, præfènscp adfuit icelerum uind ex, iniraculorumœ efi fidrixprouidentia, iatis ipia le mundo aperuit:quicquid cius nomine iacra fdixitrcligiojteceptum eft^Tempora uero ifthæc periculoiâ, quæ prædixitPe^ tfus,nil lànædodrinærecipiunt,autoritärem rident,ad fabulas conuertuntur, fdiliuntabomni antiquitatis autoritate,utlùalê(flenturfomnia:quibusutfint gt;nexculàbiles,6Cmeritô ab hominu numero,fi ueritatem rationi iuncfîam non îudiant, feparentur, hæc propofita uolo, Vtuero qui falfâ autoritäre ad hanc dicm funtoccuparijuerum fulcipiâr, hoc opus fi altjs quàm mihi profuturû eft, foiprumcupio, NonitalànèmemiferetmultorQ,qui poftagnitamueritatem

autuerbis ÔC facfiis eandêin{êlt;5rantur,autn'tu uiuendi plane exploduntjutcom moueor errore ÔC infeh'dtate tarn multorum populorum, qui quamuis à uero omnino ablînt,fallâœ fèdentur, nil tarnen prætermittunt earû rerum, quas ad lumm am felicitatem îaeert perfuafum habent,ut tandem ilia potiri liccat.Qiiis enim non defleat tot perire labores, tot præclaros conatus admiflb uitio amp;nbsp;pro uirtuterecepto perire, liquores luauiffimos admixtis labefatfîariabfinthijs, ui' . tam^ perpetuo mortis comitatu nunquam uiuere i Alius uendicat fibi Mofis lêntentiam,Muhamedem alius autorem legis probatinon paucis dæmonis K' traeffîgies (c colenda exhiber: territantur alij lemuribus, illis^ ûcra faciunt: quiduis cæteris oblatum,loco Dei habetur. Et interim ipû apudnoslatetueri-tas, noftra focordia delitefeit, multis incognita nominibus, Verûpotiffimum noftro uiuendi ritu, etiam fi qui eflènt iponte illam ïubituri legem,quamde fumma felicitate pendêre probamus aflèrimus^,indiueriîimomnino trahe-renrur;quodiniquum uideatur,communem uitæatfîionem ufepadeoà ûndo differre præicripto:prçcipualt;^ exempla negledîæperfuafionis non a plebepe-tantur, non in exlege militia patcant, non in aulis principum ira fè exhibeant, quinfjntinmyftis ipfis longe deterrima, A commun! rerumhumanarumftre pitu üfu^ Iplendidiore femotos dira torquet ambitio, fumorum^eaptatio; tranfucrlos agit diuites faftus,fuperbia^: mediocres maiorum uitrjs auôi,œ mnia fibi licereputant.In fumma, uniuerïûm ordincm inficit ignorantia,ua' nitas,cupidiras:utrariflîmi fint,qui nomini tam lândo relpondcant,quos inta' tflos cupio,Cæteræ nationes nullum non mouent lapidem,ut falfarum perfua^ fionum feminaria ubî uis difiêminent, captant muneribus,amicitia pelliciunt, autoritäre cogunr,ui attrahunt, perluadendo nullos non fibiadiungerenitun' tur, At nos inertes firpini al turn dormimus,fan's habentes nobis habererem præclarilfimam more auarorum, fine ullo ipfius ufu,T ertia caufâ cft in rei dini cultate,quæ no raro præftantiflîmos homines à fe ref)cir, Quamuis enim finius benè erga res ipfâs affeefti, fidesep ipfà Dei donum,ratione^ deftitutum,diuina fultum autoritäre fidem per le facer edeb ear, ramen dum ubiep iplàfe offert au--toritas,uidetur omnino ius idem omnium,nifi ratione deledïQ feceris. Omnes enim aut quterunt,dum fe habere putant,aur profitentur Deum,Iudæi,Muha' medici,Indi creatorem unum coeli amp;nbsp;terræ aut colunt,aut agnolcunt.’itidem nos facimus, Efto aduena, nil unquam de Deo ( quem tarnen à natura haben' dum ceniès ) audiueristcertum eft tibi eflè dubium,cui omnium credas, nilite ratio cogat in alteram potius,quàm in alteram partem deflcdterc.Si fola autorf tas legera faciet,omnium erit par ratio,quum nulla erit,Nullus fanemortalium non maximepræfcripta noftra probaret,fi omnia iplb ab ingreffù caperet, Vc' rumquummultos admodum ethnicorum,Iudæos uerôamp;Muhamedicosæ mnes à nobis diffîcultas alienos faciat, ratione cum illis agendum cenfeo,cum in omnibus,tum maximein his quç fibi perfiiadere nequeunt.Qualiafunnita: Condonandum elle non fblum iniun'am,uerum amp;nbsp;talionis loco benefici]s re pendendam,quod non fblum ei,qui quietem in hac uita cópledïitur,fed omni' no eft homini Chriftiano agendum; Atquidmirum firecufet hocaederelu' dæus, Turea, Perfa, Maurus : cum nos ore tenus ûcrolândîû illud pracceptum obferuare fbleamust' Alrjs ucro etiam fuadeamus,id quod bafis eft Sf probatio uerepij hominis,enènon præcepti,fèd confiltj,Rationibus ergo eritagendum cum ludæo Sc Mahumedano ,'ut ueniam uindidîæanteponendâ omnino cen' fentj nifi quatenus ad legu animaduerfionem fpelt;ftat.Iam ucro ipfà facrofancta trinitas alienos à Chrifto ÔC Mauros,ÔC Mofâicos fecit : quod nulla ratione ui' deatur,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GVL POSTELLI LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idemfimpliciflimumcpfittna: ôif cdiuer/o, quod etfi arduum eft de^

’nonftrare, ÔC pcnè fupra facultatem Humana, conabor tarnen ut quatenus au^ tontatiratioiuffragari potent, illam ex ûcro^ntfîisphilofophiæpenetralibus pfopalare, ueftigtjs^ indicate,adei^ men's offerte liceat.De aduêtus lefu Chri » neceflitate Sgt;C ratione fi quid potent haben, quod non facile iudicium return nurnanaru non imperitu concipiat ÔC probet, faciam periculum:quamuis cum 'Ills fitmihi agendu ( intelligo Moiaicos QC Mahumedicos) quos propria ipib' ''umlegislatorumautoritate poffimuincere. Aru'moru immortalitas fuo loco läiioni confèntanea necefîàrio argumento probabitur.Coronis erit,ut philoib phicis contra philoibphos argumentis agamus, atcç totius præfentis uitat cata' liophen in animoru immortalitatem,reiurredîionem, ÔC uitam aeternam, ma* ^*^11«^ immutationem ducendam efïê oftendamus Nam 6C maior ludaeorum p3rshanchabetperiuaiâm, SC Muhamedici fexcenties in fiio Alcorano legût, ^cdunc^, Vtaûtcontrafallbphiloibphiæ nomenpræferentes armariundicp ^ftraperfuafio poffît,abipfismundi cauiîsinprimam ueniemus,mundumcp ^ex Deo ortum habere, ÔC in eundem fin cm referri debere,demonfl:rare,fua' “^ifcptêtabimus^Cætera omnia quænô uidêtur prima fronte habere ptincipia pfffenota,at(Ç ideó fidem ægrèmerentur,inde primo libro tradituri. Secundo ^uhamedis uita perfuafio Alcorani tradetur ÔC excutietur, noftriscp adhuc quot;iwgnita ex illorû literis uertentur Et ne quicq; huic argumento défit, in qufi nsprinciptjstam legum prophanarum quam iâcratû conueniant omnes ho* •nines, cuiufcunt^ perfuafionis, modo adultæ nbsp;excultæ, ut etiam in haeparte

^Pnadatanoftris non defuifle uidear,tertio libro fubiungam. Satis enim non * •) ncrum ipfum adièruifïè demonft:raflè^,nifi etiam fi qua parte différât, expli acueluti in libertatê planéuindices atq? adièras. Quid autem de iua pfriuafionc ludæi, quid Mauri Ethnici^ iêntire debeant,quibusœ rationibus •nnoftrâtranfire, refutatis uanis ipforûopinionibus, noftris iubftitutis,ubi ^^ipforum placitis docuero, finem dicendi faciam, adnotatis,quæin unaqua^ pwfuafîoneadrem fàciunt,excufïîs^.Nuncuerôftridîimdefummareru3Deo '^ilicet,mundocp efl in primis agendum«

dubium mihi reuocandum non cenfeo, fit neunus tantum mundum, an plûtes,quisûe præftantior : cùm iam inter philoibphorû principes,uelufi de* ftens omnium iudicio receptis fit probatifïîmum, nec plures, nec diueribs efïê po^itantû abeftjUt diuifione ulla ante^ definiâ,mihi utendum efle iudicem«

^amuis enim rationibus ÔC demonftrationibus mihi agendum ducam,ta-^ ^^nquiaplacita Ariftotelis, Galeni, A b enreis, omnibus efle loco rationisiu* uico,illorû autoritatem pro ratione haben' debere,ut nemini non probata, cet* •um eft. Plûtes ergo mudi à Democrito,ne nil uideretur præter cæteros fapere, 'ntroducfti,exploduntur his rationibus. Nam amp;nbsp;in cauià amp;nbsp;in effedîu fêqueren' •utabfurda: plures autores eflê fêqueretur, pares aut impares. Si pares,fiiper* nuos,Si diflîmilcsjperpetua in lite: quod caufg prime repugnat.In effedîu uero, 2uinmateria, nil fuperiusaut inferiusuideretur, confufe omnibus in quam-fuiiapattern procumbentibus, eflêt»^ potius chaos quam mundorum diflin-liOtHis ÔÇ multis alijs rationibus refutarunt inanium hominû amp;nbsp;ad nugas cO' •enriones^ natorum opinionem, fummi philofophi. V nû ergo eflê mundüm, ^umcçfinitum fi quis ambigat,inter ueri indagatores habendus non efl. Ratio ’lia olim fuit de Omni reambigendi, duabuspotiffimum caufisrerum obfcurfi

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a X täte

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E O R B I S CO N C O R D I A

fateadaÆ fùntphfci in diibiû omnia irocare,non contentionisjfed ueri ftudfo, V'eritatis enim indicia, quamuisanimis noftris ueluti cognata naturafeceritî tarnen ut in illius occupatione perpetud rct)ncrcmur,tam à rebus ipfis, quant a noftri feniüs infirmitate difticultas cborta eft. Et tam diu inter fummos philofo phiæ proceres eft agitata, quoad eatcnus illam adipiicerenturjquatenus noftro ludiciopoteftcôcipùSucceffitobfcuritati Sx^ difficuJtati peruicaciaquorundam hominum opinionegloriæ captorû : qui dura earccipere, quærationi funtob noxia,nolunt,fponte à ueritate reliliunt,noua excogirant,obrrudunt,airerunt: lum ut propria inuenifle,turn nealicnæièntêtiæ fubfcnbereuideâtur.cacaufà ueri tandiuperquirendijOpinionescp uarias (ectâdifuitj-iiccnitn omniapoßc fdriaffirmat,alius à rebus omnibus aflcnfum cohibet, dubia omniatcrtiusfa' ciunonnulli homin m exueremalunr, quàm manifefta fenfibusita eflêproba' rc: qupm tarnen ipfi fateri cogantur, uel hoc ipfum feire fe, quod nilfeianuEa cauiaueri tandiu latcntis fuit. Qiiumcrgoexibilata fjnteaplacitauanitatis,fr dcmcpipfisicnfibusôfrationi ueluti mentis oculohabendam fciamus,nil eft quod opinionepaucorufationem infe elTènegantium,à ftatisfixis^demoiv ftrationibus dimoueamunMûdus ergo eftunus, fi'hitus, unditj ornatiflimus. Ornatura cfle,etymon omnium gentium fignificat,resipiàaperiuQiiodcunç uerd ornatumeftjà cauià pendear,regatur,agitetur^ neceflê eftîundefcquitur finicum clîê. Nam infinitum nulla potentia detineri poteft.Mundum ergo elle alfcrimus,hocnaturæ tempi um, quod omnia quæcum^fenfibusobnoxiafuntj compledîitur. Quódalij uniuerfùm, altj quicejuid id eft, appellanttuocabulis, non rebus difFerunt, Verum quum temeritas fortunæ ( uolui dicere opinionis iniànæ fortunâ excogitantis)rerû corruptibilium continua mutatio,ueri ignœ rantia,5lt; mentiendi libido, fortunam, cafum,acneicio quæ monftra,incaulis tantæmolis ponant, (quamuis nullus philofophorû idamittit)Deum^tam magni, fereuera digni operis autorem, uerbis è iuo ccclo quidam dcrjciant: mundum ipfum prouidentiæ arbitratu régi, paucisadmodû perfequendo do' cebimustfubiundluri de æternitatc,an eternus in forma,formæuecaufa,aliéna in materia Gtfuturusmundus, an ueroetiam utraepunà iuiKftaeritætcrna nalt; tura « Si omniû omnibus obietftionibus eflêt atrendendû iârisfacicndû, plus in parcrgo,quàm in opéré cftêt immorandu. Reliefta ergo quæftione,an mun--dus fit an imatus,aut animal,an extra iè cauiàm habeat, (qug fuo loco « actabufl tur ) ad demonftrationes ex intima philoibphia périras uenio : Deumep elfe ita demonftro : à ueri côtemplatione natura, à reru omniû côpofitione,a motu, à re mora,ab ordine,à perfetftione boni,à felicitate, âfr er um omnium fine.

I Eftêuerum inrerum natura,SCmultipIex,id in confeffô omnibus elfe putoî J eft enim falfum,ôôf31fofalfius. Verum illudeftmaximè, inquoperpendendo non hallucinatur iènfus aut intelledîus omnium, ièd potiflîmû fapientum, CU' ius^ ipià aftêrtio maxime fîdem facir,eo quod maxime ita eft ; uerbi gratia,Qpi dicitlucem efle in fublucidis tenebris, ueru attingit aliquatenus : paulomagis, maiori lumine maiusaftèrenstuerius, qui lumen lungiiolis demû lumenfquod ad oculorû iènlum attinet ) G dicat ueriflîmum,procul dubio nô errabit. Vnde nobisapparet,quodeftmaxime Ärperfeeftiflimeens, amp;inc[uo fallinonpotcft (udicium,id eft^ueriffimû.Suntitaq^ parum uera,quguulgo putantur maxime eftè, Qtiæ crafta funt,tantû ftint, fecul entacptdigniora funt ueriora,quæ funt ÔC uiuunttmagis digna,quæ etiam fenfum*amp;r uitam habent.’longe ueriora, qui' bus accedit intelle(ftus,materiei infuius:ueriflîma,quæ expertia corporis.’intel' ledîu folo ualent uigentep,inter quæ illuddigniffîmû eft ueriflîmum,cuius animus

înimusomm'apercurrit.Eft ergo Deus ipfc uentaSjamp;T ueri tonus fcopus^tanto ^snor,quanto magis per Ce CubCifiicHxc eni'm infen'ora quü à fe no fint, à pnn uen'ffimo pendere certu eft, Nam bafi's ommn, efïê fcih'cetjin caufa pcnediflimæpetfecfîtonis eft, tonus materiel expers ♦ Ideoueritas ilia ftimma, non per ienftim,ut caetera,uerû per priuationê,Ô^ cæterarum rerû remotionem Äopetitur, magis quam attingitur,qucm reuera effe ( fi ex effecftibus tantum) cognoftimus, Animi enim noftri natura id maxime indicat, dum nunquam a cotemplatione, S)Cueri adpetentia ceflat, quamuis ienfibus obnoxia omnia ea-tenus ceperit,quatenus capi poftunt.Natura enim Deuscp ipfe naturæparens, nunquam animûulterius progrediendi tam auidum creaflet,nifi illieftetpofi-tus finis, in quo quiefteret : qui^ immenfitate QC gloria iciendi, illä cupidinem exfatiaret. Videmus enim caeteris in rebus,quarum obietftu aut intrinfecus aut tttrinftcus mouemur ad cupiendum, nos tunc defiderio modum ponerc,quu fiinius eas coniequuti Jtac^ Deus eft ueriftima perfecftiflïma^ omnium caulà,d qua omnia, per quam omnia confiftunt, ad quam demum omniamediate uel ■nimediate tendunt,ut in quietem felicitatemcp.

1 Rerum etiam omnium perfecftio cópofitio^ arguitefte mentcm omnium ornatricê,Quu enim omnia materia amp;nbsp;forma conftent, materia^ informis per forms accedere non poflit, SC non iubfiftat, nexum aliunde pendere certum efi.Cœleftiaenim etiamfi carerent motu, tarnen amp;nbsp;materia conftant, quinti pcrpriuationem cogniti elementi,SC forma qug uidetur.Quis uero ifta humen naficcis, calidahumidis omnino componi credat, nifi fumma quadam amp;nbsp;præ' potente caula in unû coaleicant, atc^ eatenus durent, quatenus nexum ilium à ^iritu omnia penetrante concepts ieruant f Deus itaqj ubitp eft. Ea iànè cauiâ fuit,ut quidam philofophi animatu dixerintmundum, Deumcp animâmundi Uocauerint,amp;loco côpræheniàminfînitâpotentiam ùoluerint. ad quorSopP nionem refellendâ, ( Ci loco circunicriptS Deum capiunt ) nil aliud adferam,^ quod fequereturticilicet sterna omnia futura,fi intra ftibftâtiç diuinitatis ulnas caperentur.Omnia enim fibiaflimilatintelledtustquiquum lit fubftantia sterna, omnia sternum animaret. Quamuis ergo fit fumme potens,omnia^ penetrans , potifTimum tarnen lationibus corporum fuperiorum per ordinem in inferiora iftaagit, à materia ièmotiflimus.

Î Nullum puto tarn ftupidum aut peruicacem, ut more quorunda antiquotum,ambigat de motu mundi,neget^ quic^ moueri : quum ienfu ipio oculo-tum experimento pateat contrarium. Quicquid aSt mouetur, ab aliquo mo-uetur,fiue degenerationeadcorruptionem, fiue ediuerfo, feu in quamuis partem,aut dilpofitionem. nam multiplex eft motus ♦ Motus uerd ut gen ere con-uemt,eftfecundum locum uel affedum, mutatio iuccefliua. Aut ut breuius,eft adiomotorisinmoto. Ariftot. Phyftj, Quscuncpiunt in rerum natura,motu quodcäaclu uel potentia conftante,moueri conftat.Nam grauia Ieuia,quam' uis in loco fus quietis iunt quieta, id tarnen eft fecundum magis ÄT minustna-tacpfunt,quandiuabfuntauero confiftendi puncfto, eo tendere. Ea aStquibus ineft etiam uita, à uitali principio motum capere certum eft. Aliunde uero moueri,quicquid mouetur, confiât. Nam alioqui, ft feipfum quicquammouerct, partim quiefceret,partimmoueretur:tunctotûipfum,cuius qugdampars quie-fcit,non ratione fui,fed ratione partis, nec totS moueri pofTenfiC ft' pars ilia mo-uensquiefceret,totSquiefceret,CuiusaStquiesadquietê alterius contingit,0f motum etiam inde fequi oportet. Ergo nil à fe,fed aliundemouetur. Entia ftm-pliclter aptitudine à primo motore procedente mouentur, animata ab anima, a ? anims

animæà fi.rmmaquadâmenre.Nam nïfî motus in aliquo côftantijperpcruoimquot; mobili fifterentur,inde^ principiû facercnt, omnia in infinitû procedercopus ciîèt.VndemuItainconuenientia ièqueicntur.Omne enim quod mouctur,iit diuifibile oportet.Et omnediuifibile, finitum, finitû tempore finite mouc' rctur ôC moueret. Ergo infinita ilia mouentia mota moucrentur tempore amp;nbsp;nito, utunumquodepeertotempore:quod eltimpoflibile.Ergoeft quidâprv mus motorjqui ÔC Deus eft^quem Græci, quod eius adtus in ic confiante prim cipio per omnia curratjmotum largiatur, nuncupât.lta enim uocanttxIIS' dJjjwfa/T« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab aeterno curfu, Eflèimpoffîbile motores procederein infinitû,

hac etiam ratione patet»Nam inter illos nil cflêt primum moucns, Atubinon eft aliquod primum mouens,nö eft motus : ergo nil moueretur, Opus efiergo, cum motus fit,unum efle primum motorem,Deus igitur eft.

4 Demonftratio etiä à rebus motis ita fit, Quod more inftrumenti moueri natum eft, à primaria praecipua*^ cauia moueri opus eft. Id^mutuo aliquote' nus fieri, donecad aliquod primum pertingamus:qui primus motor efi, Nam alioqui inconuenientia prima iequerentur. Res corruptibiles aguntui cœliî cœlum ui primi impulibris : qui ipièDeus eft.

ƒ Argumento eft peritiæartificis opus ipium. Quamuis enim Icuiquodâ im diciores ipiàeautorê Sgt;C cauiam demonftrant, tarnen côparatione effeóorum œ mnium facile uter fuerit præftantior, iudicare poftùmus. Qui enim domûabfo lutam omnibus numeris condiderit, certe maior iudicari debet, quàm qui ma' palia erexcrir,cauernas efFoderit,cafas ûe côftruxerit. Nam qui quodmaiuseli peragit, ei licet ÔC quod minus eft exequi:at nô ediuerib, Quo igitur maiorêC côftantior ordo in rebus uidetur,eo peritior artifex cenièndus eft. Atqui mum do ornatius,maiori ordine côftantiori^ nil reperire licet. Habet ergo mundus prudentillîmâiàpientiffimamcp caulam Deum. Atquu de ordine coftantia ago,3C omnia agere ordinatiftîmè iuadeo,ftatim oborientur,qui fortunam,qui cafum,qui temeritatem loco fati rebus humanis præeftè aflèranr, Quibus tanto ægrius medeare, quanto difFicilius morbûfuum ipfius^ cauiàm fiintagnituri, Quamuis tarnen animi morbo magis ulla rerû natura ad eas obieÆonçsmo ueri iciam, côtendendi«^ et repugnandi libidine potius quàm ucri amorc actos pcrfuafum habeâ,conandû nihilominus eft,ut contra illorû rationes paucis aga mus : non quo refipilcantipfi qui fibi ita perfiiaftim uolunt, ièd neillorû uirus in plures ferpar,eorû diefia refellenda ftint, Ex Peripateticorû ièntentia caulàrû genus eft multiplex, Quædâ enim propinquæ funt,qugdâ rcmotæ.'patêtes ali^, aliæ occultæ: antécédentes aliæ, aliæ côicquentes, De quibus potiflîmû nobis hic agendum eft.Nam de uniuerfo genere cauiàrum agere,efict alterû opus.In toto ergo cauiârû numero quatuor eflê receptum eft,quibus nulla res naturalis poteftdeftitui.Nil enim quod iub iènfiim cadat, iùfipfiuscauiàeficpotelbt“ ergo cauià primaria,quæ cffîciens uocatur,primo in loco. Materia quadâ cofta--re omnia quû fit in confcftb,cauiàm materialem in iècûdo loco ponemus.Ter' tia erir,quae à forma nomen habet,Finis uerô gratia agere omnia certû eft,Nam fruftra cætera omnia adefiènt,nifi cuiuidâ ufiis gratia fièrent omnia.Exêpligra' tia : Aedes ante^j fiant,oportct præexiftere fabros architetfios non ineptos, qui rem animo côcipianr,ante^ fiat. Si defint facultates,ûxa,cæmenta,trabes, amp;nbsp;cgtera,nil fit.Opus uero ipfum diftingui abs quouis alio ufiii^ aptari poteßi fruftra aût cæteraadiunt,nifi finis cuiufdam utilitatis cauià, Duæ mediæ caufac runt,propinqug coniun(ftæ,Extremæfepararæfijnt,amp; ab animo artificisaut domini profedîæ, Quo ex loco neceflàriô patet, omnia cauiàprimi autoris,

tius cuius eft res,fieri. Autoris eniin gratia fieri ea qug fiunt, certii cft.Sunt quv dem nonraro plures cauiæ antécédentes ante artificioiâm feu effîcicntê:uerum una fmnma eft neceftano cuius gratia finis eft, Itac^ uidemus ea quæ fiibfunt icnfibus,materia QC forma conftare,ut elementa,qug iam ab aliqua cauià necef fan'o coaluiftè, eftè^ gratia eoru qua côpofita inde funt,côftat.ISlam ex elemen tis omnia mutationi obnoxia nata funt,eocp redcunt.Inde côpofita uita eftftèn fo deftituta in ufum uiuentiû tendûtzuiuentia in ufam intelligentiu.'intelligen' tiaipfaneceflànô in fiiûufiim,feIicitatem(p,5C cauiæ primæhonorê.Quæ dum ipfaperfe beata amp;nbsp;felix nullius indiga ad le trahit, tune felicitate amp;nbsp;fummûico' pum illis donat.Eftenim fubftantijs fcparatis icopus in primæ cauiæ côtempla ttoneinô iccus atep domui QC cgteris rebus,in ufu domini fui. Si aut eftènt fèliev tatis ullius capacia iniènfibilia, tune demû fummo gaudio in iûmmo fine pofita fruerentur. In h is itac^ caufis nondum eft ulla fortuna,ullâ ue temeritas.T otus igiturnaturæordoillis maxime caret.Atincaufis,fatum,fortunâ,eaium poiiiit antiqnitas.Poiùitcertè,iêdinquibusuiderelicetfatuipfum, quod îj

alij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixere : quode^ nil aliud eft quam æternus il le ÔC ièmel prçicriptus re-

fumordo,de quo diximus.cuius amp;nbsp;fi cauias non uidemus, nihilominus tarnen ob noftrâ ignorationê non minus eft in ordine. Noftra enim cognitio ad uerfi tatem caufarü fe habet nô fecus, atep nocftuæ oculi ad iôlcm.Nofilfima enim na* toræfuntnobis obfcuri(îîma,æ ediucrfo.De fortuna ôC caiu dicendu iupereft. Hocquidê cômunehabent cafus èC fortuna, quodpropriè dicuntur côtingere gt;nhis,q'jæ nonfecundûuoluntatêfunt, eifedîum^diuerium à fcopoagêtis ex deliberationefaciunt.Itaqj raro per accidensfiunt.Differût ueró,quöd cafus aliunde,lortuna ab agente fit. Verbi gneûtadeo urbêzcôtigit caiu latcris,ut læ-datjäcp feopo diftrahar : aut utipfcmihi defim,negligêtia. primû accidês à caiu, ictundum à fortuna eft.Ideo merito locû poiuit,huicfortunemonftro Philoib' phuSjin anima,id eft in opinione : dixit^ eile qualitatêuitæ nobilis. nec^ enim ibleteiîèin ordine naturæ. Atquiacrebro in his rebus acciditquæabhumano peadentarbitrio, atq; ob oculos eorû hominu ueriâtur qui raro aut nun^ prP *oam certain qjeaufam perpendunttideô hancob oculos perpetuo fibi propo' ’'ont,qiiamiiis longiflîmèabfit. Ideo à fortuna mundû régi, fumma impietate Jæcuerarc nô dubitant. Meditantur reges regna,opes,ui(ftorias,gloriâ,fumos, fimâ:danc opera quibufuis artibus,ut qug cupii3t,anèqui poflinttamp;T ucluti eorû yoluntas arbitriü leges rebus imponat,ftatim nifi ex libidine fuccedât, fato, jortunæ, cafui,omnia adfcribere nô uerêtur, Dumep ilia fomnia feeftâtur, fe luis ^gibus infclices côftituût,ôd prouidentiâ deturbareftatuût.Meditatur aliquis, bbicpfingitob mérita, facerdotia, dignitates,præmia:in quibusfianteuertitur ^bsquouis,ftatiin audias,Nô eft dcus,fortuna dominatur.Perindeatcjj fi ex an^ ^ouerlà libidine deterrimi nebulonis totarerum natura mutetur,eaunainiuria, Quod nemo cupiditati modum ponat.Hoc eft in cauià,ut nil aliud ab impqs au* '^ùs.Omnia à cafu fortuna pendêt. O cæcitatê nô ferêdâ. Atqui ex dicêtibus (nâ ita uoeât philofophi homines ex fide prouidentiâ credêtcs)hæc habetur au* Juntas,Nâ in Solomone (aiût) ueteris teftamêti cultore,hæc habetur ièntcntia; bftepcafus unus omnibus (alq euentum, alfj occurfum uertut:) ergo nô eft im* probâda lententia eoru.Perpendant in eo loco, de qua re agat,quid côfequens, Qiiidprçcedês,quis côtextus:patebit,illa nô adfcribere cafui omnia corruptibP bajfedfato,ÔCfinIêdilegibus,àquibus necopes,necrobur,nec lâpiêtia eximûf. Ergo locus illenil facit pro impqs,quiprurientesauribus omnia detorquêt in ^ùamfententiam, Vt nephandiflimus ille nebulo P» Pomponatius in gratia eu* a 4 iufdam

lufdam fiimmi Pontificis detorfèrataiitorirates ex Ariftotele,Gakno,Öf Abcn retllOjUt mortales animos probarenproh fecula » Ver fi aci cætera ucniendS cit

6 Eiïèbonû ÔCmalum in natura, illud ueluti habi'tü,hoc ueluripnuationem boni, 0^ annihilationem, dodîorum nemo indubium uocat, Eft autem tarn magna differentia bonorû,non quidem per fe, ied aiigmento ÄT diminuuone, ut fint cap tu impoflîbilia,nilî per genera diuidas,amp;perpendas.In triplicia*^ rentiaftint partin' folita.Äut enim ad animü,eiuscp felicitatem, aut ad corporis uftim ipecffant,aut partim:quæ quidê externa uocantur,amp; fortunæ, Nam quä' uis res externæ nil ad animorû perfedtionem pertinent, tarnen dum falfisima* ginibus gloriæ SC ambitionis mens duciturjOblequiturcp corpori,inftrumenta à rebus externis quærit,arundini^,ut fie dicam,innititunBona cuiufeunepgc' ncris fint, per magis Öd minus, ut Græci dicunt, quü differanr,ccrtü eft clferne' diocria,infima,fumma, Derebus corpori opinioni adminiculapræflatibus, quas externa öd fortunæ bona uocant, quia nullus adhucin illispotuitrepenrl fcopus 5d modus, qui explore ullius lâtietatem atcp habendi libidinem pollet, quamuis ex eo potiffim û pateat mnorantia caulæ, à qua proficifeuntur : tamen ideo nô loquor,quôd nullus pomt,dum ifta ledtatur,in uerorû bonorû caulâm contendere.Nebulo ille euerlbr Afiæ,Dei flagellum Alexander,eô cupiditatis agebatur,ut nondum deuidîa ôd Ipoliata orbis uicefi'ma parte, iam meditaretur alios mundos fi b i fubiugandos ♦ Quo quidem iniquiflîmo exemplo tarnen df fcimusideffepræftantiflimû, quod eft in fiimmapotentia unitiuîmûjinde^n affeeftibus fuis quis imperauerit primû, eo præftantiorem futur5,quo pluribus imperat,ôd iura dicit, Porto in animi bonis,ex æterna fit rerû illarû quas conte plationeacquirimus, fèntimus, aliquid elTefummû neceffàriô,in quoanim(ftgt;t confiftendum.Nam igniculos illos nunquâ natura omnibus dediflêt, nin ene^ quo poffèntfàtiari.Eftaûtbocneceffàrium intellelt;ffui,non fècus at^ corpori ci bus.Ideô nos elementis illedîos adutramcp partem rapit natura; partim necop pus ipfirm periclitetur, quod ideo undicp deftitutû dédit; partim ut animusad ueri ôd furnmi boni contendens cognitionê,fàltem priuatione fiimmS bonum effè cognolceren Si ergo bonû eft, ôd bono maius, uerum^, Ôd uero uenus,iK in infinitum procedatur ( à quo nifi in prima caula exhorret natura) ccrtScit, unû effè boni fontem,ubi illæ perfe(ftiones,quibus animus corpus^ ornantur, funt abfblutiffimæ,5d omnino materiel expertes ♦ Eft ergo Deus apex boni tO' tins, namalioqui nec finis, nec perfedîioullainrerum natura eflètjquo^ com tra alïènfiim pugnau

7 Felicitatis ueró confideratiopræcedens argumentum confirmât. Nam dum alius felicitatem in corpore ponit, quo maiore fruitur, eomaioriuolu-ptate eum perfundi(quamuis umbram èc falla fè(ftetur)certum eftjcffè^ qaan-quot; dam omnium præftantiflîmam, qua nulla maior fentin' poteft. Qui fiimmum bonum in contemplatione ueri ponit, eodem affèdîu duci certum eft,dum quæ lequitur,quo magis aflequitur, minus fibi fatisfacit, maioriep interim ôduolæ ptate Sd defiderio fruitur.Quod manifeftum facit,efle aliquid fiimmu, ad quod afpirareanimo,nô in hacuitapertingere poffumus. Idem uix poteft cotingcre ei qui uoluptatibus corporis fruitur, inqj illis felicitate ponit. Nam præterqua quod uoluptates corporis uires animi eneruant fid effèminant,à ueriep contem plationeabducût,id malifeedadferunt,quod tædio etiâamarefeerefolent,niii tllas com endet rarior ufus, Atep ex eo patet, quod fit maxime proprium animi côtemplari âd uerû uenari. Earn ob rem magis in dies atep magis ab eorapitur, poftä ad uiuû guftauit,côtendens interim in fuû finem, fùmmâ fcilicet feliata' tem,

Öeum^ benedicfîum.Quamuis fèquentia argumenta ex vi amp;nbsp;iHatione fit rriorunt dependent, tarnen quia cardo rerum ucrdtur tn hoc argumêto,quod 8° M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bafîsjconfirmandi magis ueri grutia^etiam illud addam.

Mundusautàfè,autab arte,autàfortuna,autàprouidcntia fa (flus eft. A fè p ^ujtjquum nil ftipfiim creet. Arte no poteft,quoniam eftct ftimenda (etiam *ars idpoflêt ) ex eo materia, SC fie femper aliqua parteinfeefius eflet,Fortuna ' **cnilpoteft,quia nil ordineaut conftanter agir, Atqui omnia ordinata amp;nbsp;con antiain fuis Ipeciebus naturis uelint nolint,ftint, Ideo fato m und us regi dt 2^5,quod prouidentia: imperio neceffario pareat,nec a^cncrc aut ipecie diice y^poflit, Autor ergo mundi Deus eft, ftio fato,id eft iinpcrio,omnia creans, ^nsjabfumi fiC perire permittens,

Ab omnium gentium conftnfu, Quicquid in omnibus eiufdem ipecieia ’’aturainditum eft,idfalftim autfruftra perfuaftjm efle non poteft, Atqui nulla 8^*15 eft, qua: 0^ ft qualcm habere Deum debeatdgnoret,tamcn Deum efte cre^ ^ndum,non fentiat. Ergo quod omnibus naturaliter eft aliquatenus ftiaium, eft. Deus ergo eft.

‘° Indicium SC intellccftus eft examen ueri cognofcêdûquo qui mag's pollet, ^ouerioracenfèt, ô^aftèrit. Atqui non tantum uulgares, quibus eriam perftia' ‘*0 pofl'etimponere,eftèDeum putanr,/èd philofophorum præftantiftimi affir' ’’^antdemonftrationibus, igitur cft,

quot; Autoritaslegumueneranda maieftas anfiquitatis decretis probat. Ad hiftoriæ, quac plurimorum ÔC bonorum teftimonio narratæ aut feriptae , idem docent.

^^P^^'baa^’ataquotidiananondebent reqei îalioquinilratum aut ^'acturn inter nos eftèt. Atqui legibus, hiftorqs,experimentis, confiât,eflè lub.' manias feparatas:quod Peripatetici affirmarc audêt. Qu (id fi funt,cft iumma ^ædâ,(jugmultitudini præeft.Dcus ergo eft,fub quo angeli dgmones lunt, ^ttemifeuntjparentep. Supereft nobis his demonftrationibus colophon imp o ’'^ndus, argumentum fcilicet certiftimum, 5^ ienfibili demonftratione nitens. A Qfiamuis omnia praccedentia fint neceftària,tamen quia ui animi magis ^nfuumiftorurn facultateinnoteftunt, non poflunt itafuaderi reludtantibus, yl'istantum aftentientibus quae ftib fenfum cadunt. Vcrum nifi mathematu, ^primorû demonftrandi principiorum crût peritilccflores, etiamiftanon ^^pient. Confiât ex per fè notis principes, SC nullius fenfum fugientibus, duas lineas non claudere fuperficiem. antequam ergo claudatur, opus eft, ut ’îquot;nirtium,tres rccflas concurrere ad primæ figura: dC ex reeftis lineis conftantis ^Watfonemiqui ideo triangulus dicitur. Ex una quidem in orbem dudta, aut ^uouis modo, præterquam in redlum protracfla, furgunt figuræ ; ita etiam ex uabuSjfedpræter circulum, non dicitur regularis,quód regulis careat. Ab huquot; ’ufmoditriangulo, feu ifopleuro, feu ifbfcele, produciquinep corporaregula-’’'^inianifeftum eftnon experti geometricæ demonftrationis.Hæc ergo corpO' quae ipla fub ftnftimcadunt, à proprietate quadam pcrfimili, quinc^ele^

•Mentis comparauit antiquitas, Nec crat quod ob ea dogmata Pythagoram im^ P^dtiedamnaret Ariftoteles,iniquior alieni laboris iudextquafi elcmentorum •ornias effeperfimiles uelletformghorum corporum.Non crat tarn ineptus,ut elementorûformam rotundam,uelletangulari amp;polygoniæadferibere, S® rerum naturae, ut fuo feculo, ueritate adhuc in Græcia latente, fuit peritiffî' potius adferibere debebat, quod præclara dogmata capere non PûUei,nifi aliunde excerp ta limaret: quodipftiminfua TviiTTwcii/à terra mon' ftrat.

ftrat,ubi de uenris agit, Vt ergo ipfb fenfu quatuor in per fe corruptibfliói^^*' riaelementa comperimus, i'gnem, terram, aérem, aquam : ÔC quintum,cxquo cœlorum amp;faftrorum natura confiât, ÔC (utuultipïèphilofophorû deus Arp ftoteles ) etiam animorum on'go hinc decfia efi : præter quæ quincp corpora in rerum natura ml reperire licet,quod fenfibus fe ofTerat, nifi ab illoruni compo' fitione ♦ ita fiue mathematicus, liue quiuis alius, etiam fi totu orbem terræ prO' fcinderet, dolandoexpoliret, omnia metalla, ÔCliquabilia,millieseffingerein alias formas reguläres, amp;nbsp;ijfdem partibus confiantes conaretur : tarnen præter quincp illa corporaregularia,nil poflet omnino reguläre formate, Vnde co^ ftat,plane affinitatem efle formæ inter hæc prima principia, quemadmodum öt numeriJdeo merito hæc corpora ex triangulo producfia quincp clementis com parauitantiquitas.Quod quum cogito,certè ÔC fi multa admodum per fepoue humanum intelledtum non ignoro, tarnen non poffum crederCjqui diuimtus ifiaacceperir,quiiquis primus pofieris tradidit taut quin decies utminimum, nofiram uiuendi periodum, etiam cogitando, amp;nbsp;affîduè formas effingendo læ perauerit, eo potiflimum argumento, quod fi uelis diueriam unam mixtarum baflum, cuicp peritiffimo artifici præfiribere, ne decennio quidem totofecerit periculum unius,quod ipfiim in experimentis efi.Nam multi artifices id aggre di aufi, re diutiflime tentata, tandem refipifcendo,6c uerum et temeritateagno' uere,Nuncueró quam benerebus comparatis conueniant,efiattentiflinieper' pendendum,Vt ergo efi omnium fiiperfiderumregularium minimatriangæ lus, ita Sc minimum omnium corporum regularium efi tetraedron,id efi tuor bafium,triangulis ifopleuris cófiirgens, Nec potefi fieri ullaratione,utin eo admittas aliam iuperficiem, Nam fi accedatcum triangulis quadratum, iam erit pentaëdrontfi pentagonum,fiet heptaedrontfi duo quadrata,tertium acce* dat necefieefi,cum duobus triangulis,fiat^ pentaedron:itaminuscorpusrC' gularenon potefi darf earn obrem antiquicomparaueruntigni, qui inter ek' menta efi tenuifiimustSC nifi adfit materia,in qua alatur aut feructur,fenfum ef fugiens ♦ Quamuis quum agit in materia, etiam flammæ non male in acutum,a latiori tendendo,tetraedri reprgfentent pyramidem. V erum prgcipue confide^ ratio efi circa bafes attendêda. Quia terra ipià cóuenit qualitate ficca cum igne^ ideo (ecundo loco pofuere eius iymbolum fcf«4c/îƒ^)(/,quod fit omnium figurarß confiantiflima,5C bafis,ut efi ipie cubus,teflèrâ ue fix laterahabenstquorum in quoduis incumbens fiat immotus.Id melius nouere aleatores. Quadratüuero ex triangulis duobus oppofitis, ifofielibus, aut æquicruris confiare, non efi in dubio,Terræ ergo omnium elementorum bafi, cöuenit figura conftantiffima, non figuræjfcd proprietatis gratia, Ocfiaedron aeriideo comparaturjquodiam fit ad motum longe procliuior ipia terra, longe tarnen ad caloris adionem ipto igne hebetior, Aquam reprefintabant ideo èiKocrcttJ^^a, quódeflèt motuiqui' dem apta, uerum hebete admodum acfiione , Nam quamuis fit fons humt' ditatis, tarnen efi ipfi longe potentia humidior, Illa enim nifi admoueanir, aut reibluatur ui aeris SCignis,nil plane acfiionis habet : locoitaque circunfcrf bi facilius aqua folet, Aër ipfi pénétrât omnia, ÖC humedlat etiam iaxaSifme* talla,quod in refiidatione: 6Crerum adfiridîione refôluta patet,nam ftillæa folidis politis^ fluunt corporibus, Pofi ingentia enim frigora refoluente fe fiumido uicaloris, ipia fixa, 5C columnæ æreæ refiidare folent:non aquam quidem, quæ admitti in iblidis corporibus non potuit,fid aerem,qui fuatc' nuitate ficorporibus immifiuit, ÔC in aquam redit, Hoc conuenit cum trp busluperioribus,quod fi'guræ illis aptatæ fiirgunt immediate ex triangulis, ob

€xH k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paffionis mai'orem cderitatem, terra mediate, Nam quadratum

tis oppofiris I'fofcelibus, ut didum eft, conf hit : terra uero fex quadra.' •ntquemadmodum exhypothefi quinc^ ftint tantum corporaregularia,ita corum formationem ultra pentagonum progredi no licet,Pentagonis I'tacp /•oacdm corpus duodecim bafium com ponitur,quod dodecaedron nomv ^^atjccelo^ i^eo aptant, quod quemadmodüfjóo gradibus ambitus cceli coiv duodecim pentagonis conftans eundem numerum reddit, Etcnim fin^ Sulipentagoni quincß triangulis,quorû item finguli fex fcalenis conftanr, qui •^unierus infe dudus procréât gradus maximi circuli 360,Qua re credo fadum put file numerus graduum,quamuis à Chaldaeis diuinis potius ( quicunc^ pfint)quam humanis repertus fit,in toto orbe terrarum locum habuerit, '^amuis enim annorum uaria fuit fupputatio, tarnen ex eo graduum nume-^oferuari ahnû oportuit,Iam ergo uifiim eft,quatuor elcmenta,amp;f entelechiam ®uinino quadrate cum quinqicorporibusregularibus, Supereftfigurarum O' ’’iniumcapacitate, forma, «^^motu facile princeps, omnia ifta in fecomplexa: Suæ ctfi non uidetur oculis, tarnen quia præter illas eft in return natura, fuum cuamneceffarid habetai chetypum, ÔC imaginem, cum qua conuenirein muP

non in omnibus debcat,quæ^ ipiâ Deus eft, per omnia quantum fieri po ^cftcirculo cóueniens, Nam circulusmoueri una natus eftiurlum amp;nbsp;deorfiim; pfogreditur ante retro unicaa(ftione,atc^ quæcunqj fiintin alijs rebus,for *’''s,unarcpugnantia (ut motus amp;:quies, amp;:ut femel dicam omnia )compre' Rendit,quæ habitu, ôd non priuatione confiant, Vbit^ habet principium,me' ^uin,fînem;nec habet principium, mediu, aut fi'nem, Nil illi potefifine corru Puone addi ucl adimi, ut cæteris formis, Ab alijs uerd potiflîmû differ t corpo' ubusregularibus, qudd menfura certa, quanta fint, comprehendi potefi,ad^ 9uadraturam,qua omnia metiri poftunt,reducuntur, Circuli autem quadratu' ■^crit perpetud in potentiafeibilis,necpræciiêab ullo metiri potefi,ftac^ eie* Uicntafpfa,gc coelefies orbes ad digitos uenêre, præter lineam à ccntro:Dci UC' foiminenfi nulla cogitatio modum capereunquam poterit, quoniam finiti ad ùifinitum non eft proportio,Ideo aut imperfeda alia omnia dici poffunt,qudd ”ianenteappellatione,pofiîtcis addiuel minui, Circule nilpoflîs adimere,ad-’ungeréue,quin euertas,Itacp maxime fecundum unitatem eft circulus ille pri-’’ius,perfe(fius,5C materig minime obnoxius,quum etiam Aben reis maximus fecundum intelledtum indagator, dicat orbis ftibftaritiam nec materiam ’^ceformam habere: quodquàm uerum fit,uiderit,De illis enim quæper priua-ûonêcognofcimuSjUtfuntcœleftia omnia,amp;cauià prima,nil pofiumusaflère-'‘c,nifiabeftelt;fiis.FuifiètcetteAben reis longepræftantiflimusmortalium,ü tuitumoperæadprobandam cauiàm primam, amp;fperluafionemde Deo toto *norbereccptam uoluiirctimpendere, quantum ad earn èmentibus hominum cuelkndam laborauit,FuitincauiàabfiirdiflîmadeDeoperfuafio,quamrelF 4uitfcriptam Muhamedes ( ut fiio loco patebit) quad pueris imbutus Sd dili* genterinftrudîuSjUtpar eftuirum principemjqualis fuit:quum ad ueri uenit co gniuonem,non per legis ineptæ nefariæ prçicripta, fed rationis dudîu: tanto fligrauit contra illam ineptiam impofturam incendie,ut non tantum contra eamfub quamiièr fuerat diutius captiuus,ôô ignorâtiætenebris ièpultus,utno tantum,inquam, côtra earn religionem arma lumpièrit, led omnes euertere fit conatus,atcp fatum quoddam,Slt; Deum impotentiflîmum, id eft,libertate arbF irij deftitutum orbi conatus fit obtrudere : ea una re, qudd uideret multos eius perfuafionis placita probantes,præcipue^ Gezelem quendam contra philofo phiæ

phiæplacûa infurgerc, evabfurdamdcDco fuafioncm uelle mundofuaderr. His mifcris hominum opinionibus fuos afFecfius potius quam uei um quærcn' tiumjabefadîatus mûdus eft,ab oculis fublata ucritas « Deus ergo ille, Deus eu fuper omnia benedictus, CUIUS imaginé uidemus in fèxto corpore alia quimp c0prcliendente,fingula^angulisatnngentc,atcßtegente,aut médias omnium lineas ( ft quadruplo illo potentiora ÔC mai'ora fieri poftênt ) contingente^ ma teria tantum diftans, quan turn lux à tenebris.Nam Ü coelum ipfimi ÔC dodecae^ dron conueniens coelo caret materia, uide quàm longe ab ea diftet fupremaœ mnium cauß.De qua plura longe dicerem,amp;f ab exemplo eius,fi non lads eius admiratio patéret,SC eius natura omnino fugerethuius debilis intelledus acic, nifi quû priuatiuè illam his uocibus aggreditur : O lâcroiàncfîa fapientia, quam permeaminfipicntiam dCrcrum iftarum cognitioné maximequæro,ÂignO' ro: O im menla boni tas,quam quo magis qugro,eo minus illius iùm capax.oea eo fœiicior, quod iftâ ignorantiâ, ialtem ad mortem èC operis huius uitæ m nem, te fini quæfiturus: non fecus atq? lculptor,quam côcœpit animo fpeciem, perremotionem omnium quæ funtin lapide, ligno,uel quauis materia, quæ^ non funt id quod quærin amp;nbsp;tandé in fine laboris inuenit quod quærebat,ima' ginem fcilicetdtaad finem ufquehumanæuitæcftfummopereconanaum,ut quod ab effècfiibus maximèeffè fcimus,id tanto ardentius fequamur,quan' to minus apprehendimus,

ANtequàm ad làcrofàncftæTrinitatis rationesueniamus,defcriptioq^ dam umbratilis boni eius,quod procedentibus argumentis demonlita' uimus ita in rerum natura ftibfîftere,ut cognolcatur apex, finis âfprincipw^ rerum omnium,eftpaucis làcienda.Quum Deus ergo fitprincipium rerumO' mnium, earundem finis, ut patuit, patebitcp neceflario, eius efle, idem eft. Nec^ enim eft unquam in potentia, fed perennis eft aéîus, quæoont^ uirtutiSjiuftitiæ, ÔC cuiufcuncp bonitatis inftrumenta homini data, qimtquota fenfibus humanis fuauiterexcipiuntur, etiam quæcunc^ natura illed^o^^ èC corpori ôé animæ obtulit, ea omnia habere in feipfà originem par eit» quidem ut affècftiones mutationes,paflîonés ue,qualia folent in eftè, fed ut funt lîmpliciftîmæ habitudines, ita illi innatæ, ut fimphd' natura,tarnen nil extra fe inde habeat,fed congenita fint,ita ut feorfim e e poflînt.Nam necalioqui hic quidquam eflèt iuftum, laudabile, honcitum. O' num ( quamuis fintanimæ qualitates accedentes ) nifi radix indeprouenire j qualitatis tarnen experstnon fècus atcp omnis motus periclitaretur neceliar , fi motor illeprimus immotus in fè permanens,adîu æterno non daret pn^^ pium, ôé quamuis nil aliud extra fè uelit,SC agere contra quàm agit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

quum eius uoluntatis nil poflît efte in caufà, tarnen deftitui libero arbinto debet.Siquidem libertas arbitrîj quum fit fui caufâ,nulli conuenitmagis^ primæ caufæ,fui caufà omnia agentitnon fècus atcp in fùbftantijs creditur. ueluti uiruiuftiflimum, etfi poftèt fieri, qui necpeccauilfetun^jO peccare ob infitam iuftitiam poftèt, tarnen libero arbitrio deftitui non cre mus. Verum nullahumana comparatio eftDeo ipfi ex infima hacfeee^ taricomponenda.quidenim comunehabeatcorruptio cum immortalita . Deo idem eft habere QC haberûparia in eo funt agere èC pati ( fi tarnen pad fèt. ) Licet enim ob fenfus noftri incapacitarem uti uocabulis nobis ciuamuisreuera eius eftè exprimi nunç^ poftît, nifi atnigmate quodam.n

ritoaflèrebatnofîer Paulus,qui eloqui quidem nunquam potuif, quaeinraptu Uidcratjlongiffimè tarnen à fumma bcantudinc.Eam ob fem immeritó nos in-•e(?îanrurphilo{ôphi,quafiuelimusqualitates ÔC uahasadliones mutanoni^ obnoxiasadfcriberefîmplicilïîmæbonican,parum certèconditionis Humana-funirerumlufti æftimatores.Illos rogauenm, quæ fintphncipia noftræ cogni- ' f’onis totius ïllius fcilicet,quæ non à natura aut côflitutione fpeciei pcndcrjcd âberuditione profi'cifcttur, Nunquid omnia (imbecillitatis nofiri intelledîus f3ufa)uerbisopuseft fibi inuicem homines aperire,etiam in rebus facillimis ^uulgaribus r' Vfcp adeo fumus rudes rerum omnium, ut nifi uerbû accédar, ’Wuice uerbiJe(fiio,nilcapiamus.AlioquinipiædifciplinæquæperfedîiflîmÂ 'n animo docentis funt,tranfirein nos non poiïunt, nifi amp;nbsp;rerum ôl uerbi ob-'^(îîoquodam. Qiiantominus ( quamuis ibi non eo modo, quo hic adiones ^idcntur)animorum noftrorum à rerum fenfii omnia æftimantium naturâ, bi^rei magnitudinCjpofTumus tam altam côcipere cogitationern. Vtimur ergo ^tdiuinis agendo, ucrbis more humano,intercapcdinibus remporum,circum 'hntijsrerum,cætcris, quibus nofiri iènfuspofiunt moueri,utrandcm carü ffrumargumento in fublimiorem cogitationem,quæanimorantumconrjci PotcftjUeniamus,quæipiauerbis cxplicari nequit, Necanthropomorphitæ iù '’'ns,necpaffioncs ullas autadiones nouas in Deo ponimus: quum abæterna 'i'(pofitioncomnia pondéré,confiituta ciîèiciamusjdeo quum nos utimur præfentibus ucrbis,id fir,quia aliter exprimere SC notionem de Deo explicate ’''^quimus. Senfus enim quamuis maximus, quantumuis le explicet, fibi^ in ■nultis faciatlàtiSjtamen nifi [c uerbo promar,ignoratur î amp;nbsp;in his infcrioribus •nuiracognofcunt etiam pcririfiîmi, quæ minime explicate queunt.Det mihi pmtilfiniusphilolbphus delcriptionem eorum hominum,autanimalium,auc quarumuis rerû,etiam famihariflimarû,quas nouit,aperirecettenifialiunde («wafjiopixiSgacceptis uocabulis,non potefi Jta nos quam de diuinis rebus co-gnitioncm,autex làcris literis,autdiuinitus co n cep tam habcmus,nec prodere ncrbis,nec fcribcre pofiumus, nifi uerbis ad nofirum fenfiim SCrerum ufum îKommodatis.Eam ob rem diuina prouidentia nofiros miferata crrores,quO' •'«aliquid de Ce mortalitati huic aperire uoluit (quum infpiratio iplà fit parum ndaÔ!: fomnijs affinis, nifi illâ miraculis amp;: infolitis facinoribus in te efle ofien-^)a{rumpto quodam corpore aut nobis autinnocentiffîmo cuidam animali pw(imili,feipfamfubfiantiarumlèparatarumopera,uocibus etiam more hu-•••âno editis, manifefiauit : familiarius^ fiiosangelos cum hominibusucrlàri noluit,at(^ cade rebus diuinis humanis lecreta kopiffimèapcruit, quæ nullo nmanoingenio compræhendi,autintelligipotuiircnr,Hinemagos illosôif naos in fumma corporum præfiigiolorum familiaritate fuifle fi quis neger, fonicnlum omnium hominum improbabit,rafioncm^cxuct. Verum con-•'ngitquibufdam philo(bphis,lèd potifiimû ipfi Aben reifiô, Galeno, non-

Ariftoteli,ut quæipfi animo caperenon poteranr,tanquàm omnia noP fnt,ca cfTc in natura negarent^Quafi non longe plura fint in nofira ignoratio-quot;fjquam in feientia, qui à pcriculis colligimus, Difdplinarum omnia genera pffcurramus, Qiiid de epagoge, aut paradigmate natum non efi f Vnde lune âbitæconclufiones primæ,nifi ab experientqs lènfim in idem genus concur-fentibusrOiiis dubitat, fecula proficerelèmpert'Negabimus naturam etiam nobisreliquiirojin quibus nos probaremusr'Sunt quidem certè,lunt longé cognitis. Ad hæc, cognitio ilia quam de rebus habemus, ira cæca jtnancajôClacera,præter quædam communiaprincipia,ui nô res, lèd earum b fuoerfî-

fixperficiem nofcamus : amp;nbsp;plura longe ab autoruin placiris nnthabenda,quam à dcmonftranone. Nam ahoqui nifi per incognita ôt^indemonftrata crederc' m us primùm,proculdubio nullus eflet Icicntiæ locus. Quis uellet eum m difci' plmis formandum rcdpere,qui quandiu nô eft demonllrationum capax, nof* alïènnretur axioinanbus preceptoristquK^ abrogaretfidem ftatim etrei,qiiam à præceptohbusacceperiqeauna rc quod caufts non capïat f Mihi cTcde,nili plura confenfui ÔC ïudicio hominû præctpuè perirorum tnbueremus, quam lîollræ capaci tari,equidcalTenfum à rebus fere omnibus cohiberemus.Magnat conftruclionis Ptolemæi arduas demonllrationes, quotufquilc^ poffit caperef ferè nemo,autperpauci. Attamen nullus eftueri amator tam impudens,quine' getterram ellêlunguigïnti feptuplam,lblern uero lôô.terræamp;faquæ globû cX' cedere. Indem dicas de mathcmaticis,amp;r numcris,ut conftet,nos non debere ideo res eflê negare,modô contrarationem non lint conditoris, quod illarum fumus ignarijSC incapaces Jtacp impudentiam, QC contradiceiidi libidincm cœ hiberedebentphilolbphi, Sihiftorijs omnium mortalium iudicio ,autlâltnn præltantilîîmorum conlcnlu receptis, nbsp;nbsp;effèclibus ipfis cognitis, lîdem dent,

nosquifcopum longe ipforum opinione certiorem nobis propofuimuSjfe' quentur.Eo autcm infelicitatis dC dementiæ traduxit eos ambigendi, aliéna e* uertendijluacp lubftitucndi libido,ut quæ res eftin tota rerum natura maxinie laboriolàjillam infrugifcram llatuerint,amp; laborem lui caulà, id eft ærumnarii, fitis,famis,uigiliarum(^ergo(nil ultra petentes prætcr gloriolæ aucupium) debere fulcipi, fualerint : uirtutcm uero, Icientiam, ÔC quæcunqj fiant præda' rilTima in uita humanajfibq plis elle præmium. Vnde non mit um eft,tot focot' dibits hominibuslabefttdîatum orbcm.Itacnimiudicant,qui tantum philolb' phorumaudiunt dogmata. Ad quidiplàuirtus,loco lui,nonne caufagloriolæ, quæ quidem mortuos iuuare nô poteft,in tantis ærumnis uitam agam in pet' petua cura,SC labore,milcriai^ fumi caula degam Præftaret canem aut equuni reprgfentare,necullis agendi legibus teneri,quàm pro tam inanilaborisprecio fempcr torqueri,amp; felicitate omnino deftitui.Qiio lanè argumento conijcere poirumus,eos in reprobum fenlum ÔC interitum adios. Quum enim omnia h' nis maioris quàm operis gratia fieri cognouilïcnt,inportu impegerunt.Rebus medijs infîmis^ eflefuos fines confcquutiuos,longe^ (lî res fpedles) præftam tilïimos,quum alïêruilïent,in rebus inter mortales præftantilTimis nullum prae ter milèriam ftatuerût.At famam lunt inde aucupatitfumum potius. Reicrgo tam excellentis, atcp eftiplà uirtus, præmium nullum in bac uita dignum eft. Iplà uirtute præditis debetur immortalitas, immarcelfibilis^ apexrei præftaæ tiirimæ,I3ei Icilicet contcmplatio,amp; Ibcietasiquoniam maximeuoluere bene^ ficio in omnes homineSjpietate in Deum,innocentia in lc,eftefimiles numini. Qirod ilia non perpenderunt philolbphi, famæ aucupio incitarunttyrannos, 5d perditos homines, ut facinoribus Heroltraticis famam promcrercntur,lon-gamcp fiiimemoriam maxime efficereftuderenttdum interim mifcra mortalf tas non attendiqquod quæ fine utilitatis authoneftatis iullitiæ^ ufu rclinqu? turfama,flatim ubi libéré de rebus ablènte tyranno iudiçare licet Ôl aflererc, famailla fit infàmia.Agnolcit in illis pofteritas occupatos mortales, cæteris de fuilïè rebus, dum obfequendum fuit magnati,profligatampecuniampubli' cam aut priuatam,undic^ corrafum,iure uel iniuriaimpenfum, earn ob unam rem,ut uideatur ædificiu cornicibus ficquêtius quàm hominibus habitandum, aut inutile quoddam taie opus. Hæc debemus præclaris iudicljs philofoplm' nim.Noneltergoftatimfalfum quodipfiréfutant,nec uerum quicquidalte runt.

G V L. P O S T E L L I LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,

funt.quia bona pars eorum expecfîata eft ad pœnKentiam,ad mortem ufc^: ^^^’'^§arunt,qui tandiu eorum impietad parceret. Licet ergo no^ Disjicetuocabuhs exhacmortah'tatedecerptis de Deo explicare, quodalioqui nonpolEimus, rescputlïcebit delcribere,quicquid à rerum iftarum ufti repug' Rare contendant philofophi Si ergo dicere de qualitanbus Dei pergamus, in* wenieniusiftain eo pecuharia,potentiamjiapientiam,amorem,charitatem, be^ Rgt;gnitatcm,utipfeDeusbonitatis,charitaris^, SCamorisnomcn obtinuerit apud dodiffimos fcriptores.Sed inter primos prodeat diuinus ille Plato philo' •ophorum deus : cui etfi in plurimis contrauenire Ariftoteles parum erga præ' Kptorem gratus uoluit, tarnen has illi de Deo ièntentias, ueluti ueriflimas, gt;Rinime uellicandas iudicauit.Id de homine ^iAwtotcct« di(4û uolo : quoniam quæcuncp potuit à præceptore decerpere^fibi fuppreflô eius nomine adfcripfit: , quae uidebantur in dubium uenire poflè, edito nomine refutauit ; cætera uifus fit Wen tl o probare, eis^ fubfcribere, Socrates uerô de Deo ita didt, in Theae-'«o:Âtquimala ex hoc orbe omnino depclli poffîbile non cft,6 Theodore. Aliquidenimiêmperbonorepugnans oportet e(ïè,quod in Deû rcfcrri non decet.Hanc uero mortalcm naturam locumcpinfimum neceflàriô ambitma^ ‘um.Ideo enitendum eft,ut quàm primum inde fugiamus.Fuga uerô non loco JRtclIigenda eft,ièd ad Deum açceflùs, cumtp eo maxima fimilitudo. Habetur Rfro ea fimilitudo, quum quis iuïtitiam ÔCinnocentiam cum prudentia côiun-^frit,Etpaulô poftiRe ueraficdicimus,Deus nun^ ullatenus iniuftus eft, fed Quanta fieri poteft iuftiflimustnec illi quic^ fimilius eft, quum quis noftrum Rtiuftilfimus. Adfcribit uir ille ftrmmus iuftitiam Deo nec quah'tatem repug' Rantem fe adiungere putat,bonum uerô eundem fepius multis^ in locis nun* ^pat.inlibro de Rep.non iblu bonû.ièd pracftantiffîmû adièrit,In Timço,ob ^ORitatem,quam nemo bonus alteri inuidet,creaflè hune mundum didttperfe '^ffimèbonû in Protagora ait,qua qualitate nemo poteft diutius in hac uita do Rafi.Cæterû amp;nbsp;in Theæteto,ôd in z.derep.uftpadeo bonum ftiadet, ut ne malt Qtiidem autor eflè poffît. Ideo^ fuarep. eîjciendum cenietHomerû,cæteros^ poëtas,qui temerè de Deo feribentes, no tantum malorum, fed ÔCfcelerum aU' totem faciunt.NecelTe autem eft ideo amorem effè in Deo,quod fit fumma bo' R'tas.Sedcharitatem eflèftimmûbonû,impius ille Plinius dixit, dum quem in R^turaDeum efte,nifi materig immerfiim,negat,in humanaaeftiofte confifterc ^•rmat.Deus eft (inquit) mortali,iuuare mortalem,0^ haec ad æternâ gloriam R'ajhacproceres iere Romani,hac,amp;^c. Viam lànè qua eft ad Deu iter, pro Deo pofuittutfi quis fitim pro potu,pro cibo famem, pro habitatione domum, pro hbore quietem ponat. Ita tarnen, ut natura diuinitatis proxime attigerit. Cha' Rtasenim eft in proximo iuuando,ueluti fratrem amp;nbsp;eodem patre Deo natum, Ronquidem uftpadeo fratris cauia, ut patris amore,ôôlegitimi hæredis, ibcij^ teftimonio.Cæteru quod addidit,hanc ad æternam gloriam uiam,id confènta' Rcum eft.V erum quod iêquitur,Hac pro ceres iere Romanirfi nunc uiueret,ui ^erctquamfalfiim dixerit.Orbistotiuspeftes,tyranni inexplebilt cupiditate, fiRguine,euerfionibus urbium,prouinciarum uaftationibus,hominum (quo' tum caufa natura cætera omnia creauerat) oppreffîonibus,amp;r cædibus graflàn' t^OjOrbem totû depopulando,id immortalitatis firnt confequuti,ut ftcleris mc' JRoriaquàm uirtutis,quæ nulla aut perpauca in illis fuit,fuerint celebriores, ex Rominum uerô memoria pene abierint.Cæterum congeflêrunt 5gt;C conuexere Komam totius orbisprædas,8ô ciuilisdilcordiææternaièmina,æternâ^ à de' ptïdatispopulis iniquitatisnotam.Ea uerô eft egregiaimmortalitas, infignis, b X alterna

artema gloria. Contigit autem idem Plinio,quod Auerroi (quern Abcn rei» Arabes dicunt ) idqj non diflimili ratione, C^od enim nullumjaut non curaiv tern Humana,arbitrio^ fere deftitutû Deum etiam uix admiferiuei fuit in caula abitfrditas periuafionts Muhamedicæ, Ita rituum uarietas ÔC deorum indies ex improbis hominibus recipi Romæ iolitorum coUuuies in immenfum audîa fecitjUt Plinius,qui nullum in templis uerum Deum inuocari uidiflet, nullum elle crederet,libere^ de rcligione impia amp;nbsp;falla iententiam ferret, quam impœ fturis natam ÔC audîam cernerct, Vtriq; contigit ( ut SC Lucretio ) cum deDeo cogitarentjUt fi quis quod nuni^ redlam lineam uidiflet, led innumeras obtop tas quotidie ob oculos haberet, negaret ih. rerum natura ullam efleredtam,Ve rum id ex eo habemus, proprium elîê Dei, beneficum effè, amp;nbsp;in plures fua di' ftribuere,Sedad cætera ueniendum,Deici'iptio enim diuina reuera animis tan turn cogitarijuerbis explicari nequit.Nam tarn magna bona,iuftaucadfaiberc infînitæ potentiæ non po(rumus,quin longe excedat omnia, quç de eadicipoP ient,Adipfum effè eft ueniendum,atlt;^ exrationeaniminoftri,rerum^abipfa ' prouidentia dependentium cognitione, fid contemplatione,attendus etiam mentis oculu in caulam primam oportet defigere: fi lortenatura fid rario quic' quam iuuabit,ad làcroiàndlæ trinitatis demonftrationem, quod ut fiat melius, diuinam boniiatem hac oratiuncula aggredior,Summa fid incomprghenfibilis (nifi ipia te aperueris) ueritas,lumen tuæ benignitatis tenebris animi noftri in* mittere digneris,ut quod humanis fationibusinteattmgerenon poflumus, tuo beneficio coniequamur: Amen,

VEftri potiflimum caula o Muhamedici,qui à Deo exddifiis,is labor fufei' pitur,Namqui indueffi Dei omnipotentiaexfalfisfidabfurdisperfuafio' nibus in ueram tranleunt, facilius longe omnia de eo dici folita, fid quo magis ardua,eo ardentius fufcipiunr,nulla ratione earum quefitatquae etiam ß illis de' monftraretur, uix capere rationespoffent. uos uero qui ob uniusDeicultum uobis omnia, quæ funt credenda,adeffe putatis,difficiliusquæueraiunt,ad' mittitis, Atquia tarn ex conuerlatione uobifcum,quàm libris, fidmultorumfer monibus cognoui,uos admodum illud in uotis habere,ut fummailia trinitatis myfteria intelligatistideo ad uos prim urn o uiri in ueftra religioneprimarij,dc' mum ad cæteras orbis nationes à uero aliénas hare Icripta deftinata uolo. Atten dite ergo diligenter, Neceffàrrjs argumentis fuprà latis eft demonftratû,Deum unu effè huius m undi arbitrum fid moderatorem : in quo quamuis nil fit qualf tatum,,tarnen quæcuncp in bonis merito habentur, luntampliffimafidperfe' dîiffîma uelutiin iuo fonte, Vnum uero fid trinum effè, trinitatem^ inunitate fid ediuerfo in iè continere,nec poffè animo ullo padlo eius imaginem condpi ablcptrinitate,lèquentibus pergo demonftrare,

Ï Quum Deus fit fid naturæ totius autor fid cauû,potentiffimus fit oportet, nam alioquin nil ab eius uoluntate fieri potuiffèt, Fuerit autem potentiffimus, fi deeffèt illi iapicntia,qua antequam res exiftant, omnia cognofeeret, diipone' ret,præpararet, fid lèruaret, nil conferret quantum's potentia, Quamuis autem effètpotentiffimus fid iâpientiffîmus, ut qui poffèt fid noflètomnia,tarnen nifi illi adelïèt ad res iplas uoluntas fid Amor, ut eas cuiuldam finis grana CTearet,nec potentia nec lapientia quicquam proficerct, Opus ergo fuit, antequam quic$

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G V L. P O S T E L L 1 L I B. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7

aDco in efTe deduceretur,fuifle in illo potêtiamjfàpientiam, amorem. Quolt; ïiiam autem potentia prima in ordinc, non in tempore eft, patri Deo adfcnbP tur.fapientiaautem quia à fnmma potentia procedit,filius dicitur, metaphora à naturaligenerati'one dutfîaîat quîaà fàpientia St: potêtia procedit beneuolentia ^orucjlpiritiiflândi' appellatione nuncupata elhhæc no /tint tres dij,fèd unus Ueus. In potentia tota deltas eft, in fàpientia panter : fimiliter in amore, charri tateamp;beneuolenti'atotus Deus eft,Quemadmodumquum de re quadamfà' jaenda cogito,totam illam ammo uoluOjante^ aggredior : to tarn etiam in uer^ “0 exprimOjSt: totam in re ipla exequor,aut exequi curo:St: tarnen no hint tres ftSjfed unica,alijs at(Ç alrjs rationibiis perpenfa, ltalt;^ Deus unus eft pater amp;: ft' ‘■as(afiinilitudineita ditftus) ÔC fpnituflàn(fîus,potentiaj(àpientiajamor:mens «us uerbum Ç etiam à fimilitudine) fpi'ritus, tota diuinitas in fingulis, tota ’’uatp tantum in omnibus,

Mens intellecftusue diuinus,ut lam docuimus,eftpotentiflimus. mens uero uuiniureruimagines ÔC ideas perfeÆftimè in fe habet créât ( quod etiam in ’'oftro ifto debili intelledîu patet ) nam omnium reru ienfibilium concipimus ^ffigies.Quum ergo Dei intellecftns fit potentiftimus amp;: infinitus, nee nifi fibi 'pficompræhenfibilis, etiam ftii cognitionem in ierefleeftit, ÔC uidettfit^ tunc ■Ueointelledus cogitans,etintelle(ftus cogitatus à primo amp;: cogitante genitus, Nîm nulla eilet in Deo félicitas, fi ignorationem fui in fe haberet, Quum ergo uitelleclus ille cogitanSjamp;T intelledîus cogitatus ieu genitus,lemutuo cogno-•'^ntjidfieri non poteft fine magna deledlatione, amore, gloria. Itacp unus 'dem^Deus Qi mens mundi, eftintcllecftus ieipftim intelligens, Qi intellecfîus afe cognitus,amp;: amor deledtatioue ex Cui cognitione proueniens. Nec enim fè' ‘plum poftet noffè, Qi in quo eflcntomniaperfecftiffîmèuelutin animo Qi com fiftentia, quin magnus idem amor Qi alacritas eius cognitionis in eu redundet, eftuero tota diuinitas in mente intelligente, tota in mente intelledîa, Qi totain. amore et gloria ilia. Voluere ideo non immerito Platonici,omnium fpecierum ideas in mête diuina ueluti in proprio ftibietfto côfiftere. Nec enim poteft quic' Quam in reru natura confiftere,quin fuerit in mente diuina, quum produceren ^r.Necpoteftmeo iudicio ftibfiftere,quin eadem ui conlèruetur. quemadmo' uumin corpore animato nullus motus lecundu naturam,quin à ui animae pro* fedatjamp;friatis haberet perfcdïionis, cognolceret etia quæeiusimpulftïincor' pore aguntur. Quemadmodû ergo fi quicÇ ftribo, quod proferam,una Qi e^.' uem adione cogito,loquor, Qi feribo, unam tarnen aeftionem fimpliciffîmam oxequor : itaDeus ab aeterno ièipfiim cognofeens Qi cogitans,generat ex fe ft' uum ab aeterno ex eo procedentem, ab utroeç prodit etiam una Qi eadem a' uioneamor,quae omnia Deitasunaôc: tres hypoftaiès ftint,

î Prouidentiam etiam in iè habere amorem perfedîiffîmu, nullus nifi idem in ft elTerationê neget,poteft ire inficias.Nam Deus (ut inquit Plato) quû bonus fitjUultfuum beneficium latiflîmèin omnes patère, eo quod omnia amet. Nam iùprà diximus, illu in iè amare omnia.Inde illud Ariftotelis nullis gêtibus non probatû:bonu,quo communius, eo diuinius. Côftatitac^mundus ifte amore, Ifte Se odio foluitur,ut bene ait in Phyficis Empedocles. Diipicienda eft igitur ‘ftligentius amoris natura. Opus eft in amore charitateûe,quæ Deus eft QiO' uinium nexus,eflè amantem,amatum, Qi amoremtalioquin amor dici etiam in ftiferioribus non poteft.Eft igitur Deus,cuius amore confiftunt,qugcûc5 funt,

amor maxime amans^ Quum uero maxime omnia in feipfo aniet (in uita eft amore illius conltans ) maxima amoris unitate id facit, nam ut dt per tfîiflîmuSjitaperfecîiffîmè unit. Qiium aûtfit fummus amotjin eo eftip^amo^ ns çqualitas (nam alioqui nil amaretjinfi gqualitas amoris fe illi ex feipfo repT fcntaret) reipondens amanti^ita ut fit m eo amans,amp;amatuSjà quibusptoce i cômunis amor. Amans amicitia Dei patris loco eft î amicitia, qua uiget omnia, filius eftiamor ab amante ÔC amato procédons,ipiritus iàmftus diciturltota ami dtia in amante, totain amato ieu amabili, tota in amore eft:amp; tarnen non unt tres amicitie,lèd unaamicitia.Dum enim ieipium in fe cognofcit Deus, amore maxime uniente ie in fui cognitione amat(c^uemadmodum qui feipfum m ipc' culo uidet,maxime ft amat,eo quod maxime diligitformam iuam ) Si amatum amorcm generat, quern filiû Dei dicimusta quibus procedit nexus,qug ttes res una funt. V eluti aqua una eadêcp eft,differens tantu per prius ôi pofterius^ux à fonte per fluuiu tn ftagnû currit. A fonte enim procedit alueus, à fonte a ueo ftagnû.Et utclariort exemplo demonftremiFons fibqpfi reddens aquâs a emittens Deo côparari potefttScaturiat aqua in loco uno,et ftagnefcatidemum imbibatur rurfus in uenas terræ, una eadem^ aqua eft fcaturicns, ftagnefcens, recedens,in quand prius aut pofterius.Nam una hocagit,fi diligenter adueru^ mus,Nil peneagimus,quin una uoluntas,a(ftio, ôi paffio concurrandutfibnc adus percutto hominem, uoluntas mea, icfus. Si illius paffio una concurrunt, Amor humanus etiam imitatur diuinQ,Nam non poteft amari, quin fit amans, amatum,Sc ab utroi|5 procedens amor ; de quo poftea»

In rebus uniuerfi multitudinem elft Si numerû, nullus eft qui ambtot. At-qui ante omnê numerû Si multitudinem præcedere unitatem fimplidifim^ oportet,Nam ea fublata,numerus conlurgere non polftt,Eft igitur ftcrof^tia Si primigenia uniras Deus, Inter res creatas numero differentes eftneceiiario quaîdam inæqualitas. Nam alioqui omnia eflènt unum,6C fimiIe,Porro nn el alteri etiam fub aliqua fpccie tam fimile, quin aliquatenus différât, folium ergw fit inter res fingulas differentia Si ingqualitas,ante omnium rerum creationem fuit æqualitas,ingquale enim nec in re,nec in animo nouit : nifi qui prius nouit acqualitatem qua iudicet de inæquali,eft ergo etiamante omniaæqualitas,quæ etiam Deus eft unus fibqpfiæqualis.

Res omnes quatenus per ft notioni ftnftium ftrepræftntant,luntftp^’’^fæ* Nam de confufis nulla iyncera notio haberipoteft, Verû ante omnem fepara^ tionem prgcedit nexus,quo res ftint,quod lunt,Natura enim præcedit coniun' rftio ftparationem, nec in ftnfti poteft elft alterum fine altero. Nexus itaq? iUc æternus uocatur Deus. Quum itai^ fit unus fimpliciffimus, tarnen etiam æquâ' litatem Si nexuminfehabet, eft^inunitatefimilitudo Si nexus: innexuae' qualitas Si uniras: in æqualitate, qua necminus nec maius funt, ipecies a rot' mæ, eft etiatn nexus Si uniras, Tres in uno,0C unus in tribus una exiftentibus, nec confufis, nec ftparatis,

Res fingulg ftu à natura Deo ue,ftu ab arte fint fâ(ftæ,autorê(quod dici cofuc uit ) teftari folêt,eius^ referre ueftigia. Hine peritia Si imperitiaartificudigno' fti ab operibus ftlet, Qiiûitacp omnia naturalia fint à Deo ueluti caufi prima per naturæ uiâ Si artifîciû produ(fta,in hoc autoris natura teftâtur, quod quernj admodû ille unus eft,SC trinitatê tarnen in peribnis ita habet, ut fine ilia elfe no poffit:ita Si fingula côpofîta naturalia habent uftßadeo connexâ in ft eiusimar ginem,

G V L. P o s T E L L 1 L 1 B. L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip

SnCjUt ab ilia perire non poffit,quin res ipfæ pereant, Quemadmodû tgitur ab pi^ocedit ab æterno eius lâpientia, dC ab utra«^ beneuoleiv anior erga fe res^ creatas : ita etiam in fingulis rebus eft fecundum fuam ’'aturaagendi fóecunditas,feu potcntia, à quafitinexhaufta fuæacftionis ÔC uir* amore quod agendi nun^ fuaà natura cellar, Sc ueluti de-ß “ agendi facit.exempli gratia: Piper quandiu piper eft,potentiam inexhau' agendi habet,id eft calfaciêdijaut urendi^à qua procedit ilia uftio aut adio, amans naturaliter agere. Nam quamdiu eft piper, tandiu poteft urere linguam, “atteratnrinec unquam eauis ab eo deficit quamdiu eft,fedprogreditur,et agit mo more à quo incccpitproficifci, ueluti deledtum faciens. Nam potius agit in ^m^ancetn eurem quam no apertis poris, potius in excoriatam quam integram, ^mlinguarn guftui aptam quam in cgteras corporis partes. Pariter ignis quan mniuis parua quantitate fuerit, habet indefeflam potentiam, à qua indefinens Pogrelîîo calfaciendi ôC urendi manat, fuum etiam deledlum et deleclationem ’^^gendo habens.Ita minima feintilla eft tanta ui,ut iyluas SC orbem poffît ure

amp; delerftum ita facit cû delecftatione 8C amore agendi, ut ftipulam SC renuia corporaanteferathumidis SC crafiîs,ÔC ita ex ordine eligat, ut nun^ falla-^’’•Sicin nobis facultas uitalis,naturalis,animalis,ita agunt in ea, quæ corpori ^ddiinturautdcmuntur,utnilillispotentius,nil fœcundius SC abundantius, *^*lprudentius fieri pofte uideatur. Ita aluntur arbores, animalia ita conieruan' erum omnium naturæ cum ilia ianrfta trinitate omnia uegetante,ut quum millispenjteauisamp;imago, ampliusnon fint.Totauis rerumeftinpotentia, ’ouinprogreirujtota in deledu ÔC amore:0C tarnen non fiint tres res, fed una, '*tpocentiafapientia,5C amor,unus Deus tantum eft,

® Hominem côftare corpore SC animo à nemineambigi uideo, De altera eius parte excellentiftîma primum dicamus: ut quum fit maxime una 8gt;C fimplex,ut Wum corporis fugiens, effeâibus^ tantum patens, imaginem Dei in ea ta-®'ïnuideamus,Ânima,ut generali uocabulo dicitur,una^ eft, tribus partibus Pj^prieratibusûe conftat,uitauitali, fenfitiua,amp;^ diferetiua : quamuis in plantis ^'leanimamuolunt,attra(ftiuam,retentricem,ô;^ expultricem facultatê haben' ^m.Brutorum uita confiât, uita,(ènfu,ele(ftione, Prima agit quieicente altera, ^tertia, à prima procedit fecunda, tertiaab utrac^, Qyod do eledîiuam brutis, ’^onintelligo liberum arbitrium,uel intellclt;fium,fed cognitionem fugiendi ÔC ^^petendiifine quafacultate uitam prorogate non poftènt,nec fibi proipicere, ^unrillæ tres partes etiam hominibus communes, Vira enim uitali dormiens ^•uit,SC animatur.Senfus inde proficiicitur,quo quieicente non eligit. itaep ea «câio procedit à uitali, SC fenfitiua, Ôé non contra. At ratio eidem accedens, fonftat intelledlu,ratiocinatione,reminifcentia. In brutisenim reperiturap' pfæhenfio, cogitatio, memoria : at ut intelligant ea quæ à corporis fenfii iùnt J^2niotiora,aut ratiocinentur, 6C colligant,aut difeuriu reminifcantur,ueluti homo, fieri nequit, Pater efi ueluti appræhenfio, id efi fons, Filius, id eft P'^ogrelfio ab appræhenfione eft cogitatio,Spirituseftipiàmemoria, quæ ab facultatê proficiicitur, Eodem modo ratio,mens, feu intelletfius,ieu ^inuis ( uocabulis enim,non rebus differunt ifta ) producit ratiocinationem ^fapientiamthæ procréant reminiieentiam. Nam (ut inquit Philoibphus) in feculenta materia, nil poteft reperiri, quod intelligendi, colligendi, remv b 4 nifcendicgi

nifcendi^ rattonem habeat. Et earn ob rem originem ani'morûin cntelec n illam,ôô quïntum elementû (undeperfecfîio rebus accedit) retulit : unde eoam eos elle immortales certum efl:,Dïuïnitatis etiam,fi prudentiaadeft, in t^tio apparet imagoîut poffimus dicere menSjratioîcolIeÆo ièu inducîw, nbsp;nbsp;nbsp;♦

minifcentia, ratio, Certe agere prudenter fine illius fimilitudine no poliumus. Nam fi ratio non appræhendat firma ôtT confiant!' imagine, quod delibtratum uenet,ratioeinetur^ eflèin ie pofitum,nunquam quicquam fiio arbitrioaggre dietur homo,Frufira enim ueller,quod nec fciretjnecpoflètjtacç plura naturæ quàm nofiri intellectus duefîu fiunulmpeditur enim uoluntas noftra frequeß' tetjUatura nunquam, aut rarô,

7 lam à corpore ipCo, quod fub fenfum cadat, manifefiiora erunt ctiafflar^' menta Nulls in tota rerum natura potefi dari corpus, quin èCunum fitper e, ÔC forma materia^ confiée. Itacp dicebat Plato,tria rerS omnium elfe principia, materiam,formam,DeS,Cui contraueniens Arifioteles,tan^ aliquidprædart excogitauiflèt, loco Defpofuit priuationem: quàm,benè iudicent illi qui no au toritate,lèd ratione ducuntur,Melius et accômodatius uterc^ dixilTètJormam, materiam,amp; diuinam unitatê.Efi tamê ueritati propinquior Plato, Ita^ foniw ipfà dans elle rei,ponit materiam in efiè:à quibus duobus procedit compofirû, Nec licet formam fine materia, amp;nbsp;ediuerfo, ita. nec totS compofitûabinuieem mutuo ieparare,nifi ipib intelledîu.Si enim ièpares,iam res non eft.Vnde fin' tfiæ trinitatis amp;nbsp;unitatis myfieriS clarû,quomodo unum fit tria,et tria unumlut merito ille atheos Lucianus SC Julianus delêrtores rationis iàndîæ,fint non tan turn è numero nofirorum exfibilandi, led etiam philolbphorum, qui tam dara argumenta nunquam capere potuerunt,aut cognita fateri noluere,

rem.Sokm ipfum efîè corpus ueluriluminis centrum,nemo diffîtctur,ut nec txeo proficifcï radios^Nam radios luminofî pötentiam maxime differre con fiat,quodlatiffîmèillipateant,corpus minimè.Âft effètfîus feu fplendor, Ô6 ma* Uintas,aut quæcuncç inde utilitas ad nos proficifcitur,etiam diffère ab ipfo foie» Eft itaeß ueluti pater fblis centrum, omnia in. poteftate Habens, acternum gene* rans a lè radios,quibus utrif^ uegetatur in cœlo, ÔC dementis, quiequid ab eins potentia moueri,iuuari,aut mutari natum eft.Eft ueró clariffîmum exemplum» Primo centrum corpusûe ut pater Hlium, radium à feab aeterno procreatum,in ^no poteftatem rerum omnium ponit,non fecus atep in fe habet» Effecîus iple, nongenitus,fed procedens à corpore óó radijs patet»Oportet ergo neceflanó fa ßnuf^^alor teri,archetypumfimili natura,ótThypoftafi fimpliciflïma dïè, quum nufquam j^iritusfan fifius exemplum défit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ihn.

potentia perpetuôconftantiScftatariamoueri,Ôônecefl[â-rio parère, ncc habere arbitrium, quo moueatur, nullus negatpræftantiflimo' J^mphilofbphorum, Vndecofiat, triplici etiam hypoflafiuniucrflim coftare» ^am quamuis Dei uis, maidias 06 adus ubiep diffunditur,Ioco alioqui non ®§sns:tamen ob dïèntiæpræfl:antiam,fupra cœlos proprie eflè dicitur, ubi ma* Jûr ô^nobilior eius operatio cernitur»Secundo in loco eftmundus medius,cœ'' fdlicet regio: quem antiqui medium ideo dixere,quod ihnumeræ fubftan lèparatæ illic fin t confiitutæjinde^ defluat in inferiora rerum motus, adio, ^uidffitudo»Tertio eftifte corruptibilis nobis cognitus, amp;nbsp;imperfediffimus, ® primo amp;nbsp;fecundo dependens: quem 1Î admirabilem cernimus, quid iudicam «um de excellentia aliorum eft Hic nifi ob formas in eo admixtas, Só fpiritum ipfas uegetantem,non fan's refpondet comparationi» Si formas ôé uim uita' ‘Cm fpedcmus,per otnnia quadrat» V duti fi pater mundus fit fublimior, filius ’’rnndus médius, arternum à pâtre genitus, fpirituflànc'îus mundus inferior, ’^o§enitus,fed procedens» Ab omnibus uniuerfi partibus fan's demonftratum ^dutorem necdîàriô hab ere in feperfediffi'mè unitatem in trinitate, amp;nbsp;trinf ^'em in unitate» Verum fortalïèobijcietaliqufs,fn rebus natura conftantibus ^nionftrationem habere locum,fed humanas adiones eximi ab eo fymbolo» ^ïcunc^ fànè funt ex deliberatione quamuis parum perpenü amp;nbsp;inutili, non Poteftfieri^qmn illis à uirtu^e ipfaanimi cogitantisadfitneceflarió trinitas»

” Quiequid unquam conemur, opus eft ab animi cognin'one, fapientia, Sif duntateproficifci,Namnificompræhendo,Ô£rfacultatem habeo, quid udle Pofiem libere Vdie enim 8C non pofte, fèruitus,non libertas arbitrf) eft» Aiv ^qtiam ueró ad opus ueniamus, etiam extra animum, artifice, inftrumentis, '^^teria^ opus eft» Sine illis enim non confurgitopus»Inamicitia eft amans, ^üiatus,amor utriufc^ nexus»Nam nee amans eft amatus, nee ediuerfb : ita nee ab utrifep procedit» En'am in neutris adionibus patet. V t in curfu eft ^'■quot;0)amp;paffïo,óó utriuftß nexus ipfê curftisrunde minusuenitmirandum, in diuina bonitate adio pafti'o^ idem fint: quum tarnen nil pati pofti't ‘^pliciftima» fèd ita dicimus, quoniaminferefledit,quaecuncp funtpræftan* * “ria,niodo nobis incognito»

^arnuisipfahominumnaturaalioquifeliXjheuacternum fdix futura,fi ^•^nocêtiâà Creatore datam cofèruaflètjSó ex imperfedioncjneceftïtate, uitio^ oactafuerit ordinem magiftratuum ad confèruandos inuicem homines inftf

tUCTCîtamen quia duceratione intcllcdtu rcmedium rebus humahfs adfnufr nire elt co acta, no potuit fien',quin etiaiu ipfa ïàntfîa tn'mtas dcden't exordium, ubires adoleuere cn'am inialfis,amp; à Deo alienis religtonibus, ordinê ad fui effigietnformauerit.Omnesitacgmagiftratusin tn'plici fucre differentia, Aut eniin animorum,aut corporum, autrerum externarum curam gcrunt,facrifi'

uno crant.Nam paucis populis coacHsjambitionedominandi incognita,unuJ idemi^ erat iacerdos ÔC iudex ÔC dux. A iacris cauias audiens, neceflitate obtx riente,iacris peradiis,felix dux erat militi fua defendenti,non aliéna appetenti, Autflisdemumrebusjfingulisofficijsternihominum gradus ftint introdudi, Cbrißiu Rebusiacris unus impar,iam fuperior fat^us, cæteris in locis conftitujt alios; Möwndé fuf jfifer quos ii contentio oboriretur,ne nimium laborarent,ius tarn longepeten* dojuoluiteflequoidam medlar poteftatis, quibusiuam eftimpertitus autorita* tem,quarenusuoluit.Itatotapoteftasinfummo, totainmedrjs omnibus,tota in innmis eile cœpiuSC tarnen non tres poteftates, ièd una poteftas. Secundi a primo,inferiores à primo nbsp;medio,fua autoritäre utuntur. Idem in rcmilitari,

derege,ducibus,etmilite:pariterdeiudicibus,fummaautoritas,media,infiffla, tota in fingulis amp;nbsp;tota in toto,in trinitate unitas.fn iumma,nil non reprefentat iàcroiàni^am illam diuinitatis proprietatem.In rebus omnibus, principiû,me' dium,finis.In motibus,furiîim deorium,ante retro, dextrorium finiftroriùm, ncc enim differunr,nifi quia impulfione,amp; tribus redis lineis, traniùerfis corn ftanr.Nutrimentarerum,introrium, extrorfum,aut utrinq^ trada.Tempus, Ne quisq prætcritum, præfens,futurum, In figur is nulla regularis,anguloià^ ante tres If ^rfe exi= reclas concurrentes compofîtioni in corporibus regularibus, tres tantum pmet juà f„perjie,es concurrere,triangulum,quadratumjpent^onum,Infumma,nil

prébarT' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TESTIMONIVM ET A VT ORITA S PHIquot;

ij Veritatis philoiophus Ariftoteles in primo lioro deCoelo mundo, de trfquot; nitateitafcribit:Scicntia(inquit)denatura plurimum uerlàtur circa corpora, 6Cmagnitudines,eorum^paffîones,amp;f motus,atc^ circa principiaiquotquot funteiufdem iubftantiæ.bxijsenim quæ natura confiant, quardam lùnt cor* pora magnitudines,alia corpus magnitudo,aliaprincipialunthorum. Continuum ergo eftfèmperdiuifibile, corpus uero quaquauerfum partiri 1? cet.Magnitudo porrô,modô in unam partem diuidi potell, ut linca; modo in duas,utfuperficies:modô in tres,ut corpus; præterea non efl magnitude, co quod tria fint omnia,amp;^ubi(Çtrinitas,Vt enim Pythagorici aiunr,uniuerfum omnia tribus terminantur, Principium enim, medium,amp;^finis,numeruffl habent uniuerfi.întelligo hictrinitatis numerum,Ideo à naturaaccipientcsuc' luti ipfius leges, in fâcris utimur hoc numéro, nominationesep numerorumei dam us. Duos enim non omnes,fed ambosttres uerô,omnes cîicimus, Et item Phyficorum odauo,air,tribus régi mundum,motorenô moto, motoremoto, ôc moto non mouente.ideftac fi diceret; Pater increatus générât æternumfi' Iium,à quo nbsp;nbsp;à pâtre proceditfpiritus ßndus,in quo eft finis diuiniratis,filicet

compararecorruptibiliaæternis,finitainfinitis.Sidemente amp;nbsp;genitore efîênt mihiadicribenda,quæ in Plotino,Porphyrio,Proclo, Maximo,Amclio,Iam' blichOjHcrmeretermaximOjamp;S eorum præceptore Zoroaftre,procu!dubio nunquam eftèt finis.Nil enim fuit omnibus fèculis magis perfuafùm dodis ho* minibus,quaMeflèneceflariónienteniprocedentem a fûmmo genitore, Iraep

(3 V L. P O S T E L L I LIB. 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

torumdehacmenteopiniones SiSautoritäres relinquens,uifb qm'ddenoftra triadefcnlcrmt,Philofophorum diuinorum deus Plato, illam ænigmate ilto aperuit Dionyfio tyranno.De natura pn’nii (id eft Dei, inquit ) aenigmatc eft apud te agendum, neinterceptæ literaeab ullo intelligantur. SicaccipetCirca cmnium regem omnia fiint,5lt; illius caula omnia,ÔC ille eft caufa omnium bo' norum^Secundo circa iecunda, ÔC tertio circa tertia«Quæ uerba pofti^ à Chrp ftianis didiciflet explicare Porphyrius,expon.t de unitrino Deo ; primam effe hypoftafim fummum deum,iecundó omnium opificem,tertio animi mentcm, ^aæquûmiferillecognouiflèt, mirum tanti eum feciflegloriolam humanam, wauero iplb quod lateri neceffehabebat, refilierit, ueluti Maximus, Arne.' lius,Plotinus,lira à noftris habuericDe Amelio interim non eft illud omittcn'-^uiHjquod quum legiftet Euangelium Ioannis,ab ipfo ftatim principio excla* *''autt,Dilpeream ( inquit ) nifi barbarus ille ( loannem intelligens ) breuiter ^oinpræhendit,quæ de diuinaratione,principio,diipofitionecp Plato ÔC Hera-diustradidere. Nullum eft dubium,Platonem longe plura fuifle ptroditurum drfandhtrinitate,qua:fcilicetaj3rophetis didicerat,'nifi religion! duxiflètiân' publicare myfteria,quæ ægre obtinuerat,ô^ ut fîbi ioli haberet, Quæ ne pro dfrequidêuûluittyrannOjàquomaximabeneficiaacceperat. Ira ambitio per^ didituerum,amp;àconforrionûftro expulit. Quid non declaraftèt Pythagoras ‘l'epoftuifos Gymnofophiftas, Magos, Aegyptios, prophetasœ diuinos ho' ’’lines, niCi ut admiration! eftet,ea reticere uoluiflètfEt ne proderet làncftam ’’gt;nitatem,quam inTrifmegifto legerat,obtrudit diicipulis tetracîyn, id eft qua ’^rnarium,quo idem innueb^tjled inuolucris tegendo.Erat enim pater, filius, ’Pgt;ntusfanlt;flus3deus,genitor,mens,genitus ÔC anima mundi deus uel caulà,res nna. Hâc rationc Græci Tf ia-n«K.a^iS uocabât abfolutè felices, quibus nil deerat. Intelligebant ueio deos plane dignos hoc uocabulo, Latini terbeatos dicunt tnorcPlatonfco,quatercp more Pythagorico. Aegyptij iàpientes, telle Dama-fdoPlatonicOjteracclamabantnumen ex ufurehgionis,amp;^ aram habebant Mi neruædicatamjin cuius temploerat hoc lcriptum : t}-« nbsp;nbsp;nbsp;ttîcij 'rà yiyovoi,H^oiJ,

rj'oiJ iiiày TTiTThOll TTO) 'lÜ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KTTlKKÂV’^iyÂd cft, EgO fum,

Quodfadlum eft,aut fuit,amp;^ quod eft,quodlt;^ crit,ôir meum peplum nemo mor-^lisadhucaperuit,reuelauitue. Quod nebulonesillipoetæ Græci,Orpheus, t L’iius,Homerus,3ô cæteri ad deos trahentes, dum diftimulant fua, orbem la-l’efaâant, erroribusi^ omnibus faciunt uiam, Sed nuncadreligionis lcriptis piûditac placita cft ucniendum* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redionis,

PROBATIO EX VETERI TESTAMENTO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et p£dago

(y Cdbdid cr Thalmud. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gid dedu^

Quialext MoGicafuit uelut rudimentum quoddam legis diuinæ,in qua re ehrt nicdia peccati quærebantur,necinueniebantur,oftendebatur deliclum, non tonebatur,permittebantur ob duritiam cordis ipfis ludæis multa, quæ non tan ’utnipfeChriftus fuftulit,fed ÔC prophetæanteipfum plus fexcentis annis,iam ’mprobareuidebantur, Incalege,utinfummadicam, DeusfecitcumIftaële,

I^nodoptimus præceptor cum adoleftente admodum dilcipulo,cui cum ra-dicibus difeiplinæ ob ætatis teneritudinem 5C ignorantiam etiam ludos folitos pcrniittit.quiainquam,illalexeftprimaDei (quçliterisextet)autoritas:inqua ß-feaperuitfuis feruismullaeritmaior ratib,quàmutindeconfirmemuspræpo-fteroordine,quæex philofophia lunt probata. Præpoftero dixi ordine, quonia tbeologü etiam intradêdis difeiplinis autorisas eftratione prior. Vnde merito feriptum ßtdMofe trr.Nificredideritis,nonintelligetis.Quodnon folum in Ecris,fed SC in huma- tradiw.

nioribus liter/s locum habet, Qiu's eni'm poflet puerum formarc ftatitnab ipfi® elemehus refraiftariumc'Debebat itaqj præcedere religiOjfèquiratio.Sedha' benda fuit ratio corum ad quos icribimus,qui autoritärem, ut öC nos^ tibi ueiv dicant. ludæorum uero cauià,quiahæcfcriptauolumus, etiam utemurautou' tatibus omnibus,quas probant, Habuere Hebræi,præteriâcramfcripturam, etiam Eios in earn interprétés duorum generum, Nam abipioMofeufepad

■ uocauere,quafi aUeflbres dicas,quôd in fenatum unum aut curiam, quum diet de rerum fumma agendum, coirenr, deep rebus iententiam ferrent, quæ legis Sgt;C iudicati loco erat. Hi duabus linguis ( utita dicam ) loquebantur, quumaU' toritate icripturæ (àcræ niterentur, Nam inter illos amp;nbsp;prophetas erat quædatn communis myfteriorum reuelatio, quam literis prodcre nephas iudicabanf, Ideo uerbo tantum iuccefloribus, amp;nbsp;pro uitæ mentis ad id munus uocaris eX' Èlicabant,5e:camobrem Cabalamnba7uocabanr,quod mutuôredperetiir» iaueró certè maxima myfteria continebat,eratcp noftro iènfui anagogicOj quo mentes à corruptibilibusadcœlertia traducimus, perfimilis, Alialingua erat interpretario omnibus docfîis communis, allegoriam rcpræfentans,qii2 feriptis mandari fêruari^ folebat, Didli itaep funtanagogici Cabaliftæ,allf§^ rici multo poft Thalmudiftç.Qiium autem ueniftèt Chrirtus leftis temporibuJ Symeonis, quem non tantum euangelium, ièd illi uocant iuftum iàncfîû' tune defecit docftor Ô6 legislator ex Iiraël,rex(^ alienigenareriimpotitusdu Tune etiam receffit ab eis ipiritus iàncftus, nec ulla fuit poftea inter ludæos prophetia, aut dodîrinæ traditio. Tune iàpientesamp;freliquiæludæorum, qua potuerant conigerc,ex utraep interpretatione in unum corpus, neperiret, coc' gerunf,primurni^ uocârunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legem fecundariain.Demum

accedentibus alrjs opinionibus, ut tempus illos autores, qui rcperiebanturgt; producebat,ex Miihe altjs icripferuntprimumThaImud,coaóisundi£plu' dæisHieroiolymam,uocarunt^Thalmud Hieroiblymiranum,annoplusmi' nus joo, à Chrifto paftb, Subindealrjs obortis, compofuerunt circiter 7° poh annis aliudThalmud,coacftis inBabyloneIudæis,quos ex toto orbeaduocaue rantdodtorcs,eo nuncThalmudutuntur.Traditionescabalifticæin comulta featent, Sed tarnen fèorfîm muftis in uoluminibus funt reiperfr, ludæi tribus autoritatibus utuntur,iacra,mixta, Sc Humana, cum illisagamtri' busilliSjàiacraoriginemfumens, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Qi_iî fit prudentiffîmi (utinam poflèm dicere ßpientes) ludæi, ut Mofes in principio creationis mundi, ufcp ad eum locum, Iftæ fimtgcnerationes cœli Si terrætquuin tricefies quinquies nominauerit Dcum,pluralinominefemper ufiis fît 7 Qj.ium fîngularis uox ( icientibus legem dico ) b« cr

muftis locis fit ufîtatiftrma,Ôi5 frequentiffima t'qui fit ut in periodo,Hæ funtgC' nerationes,pofueritnv.’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominus, Pluralitatcm certe perfonarum

in diuinitate indicate uoluit: demum colligere earn pluralitatcm in unitatOT, Quodtotofcripturæ tranfcurfii fitiundeuos agnoftere fàcroiàndîum mylte' num oportet, eftêcppluresin Deo proprietates. At ex ufiilinguæeft, ponere cam ditftionem in plurali cum uerbo fingulari, dicetaliquis.Ergo fieri non debet, ut pluraliter ponatur nomen,uerbum^ fuppofitum fit fingulare. In crea-tione hominis dicitur,Et dixit dij,faciamus,Nonneeft incongruitas^t certe eadem rario,5tr prophetæ intentio.uolentis indicate pluralitatcm in Deo, ex-centa funt fimilia loca, ubi uerbu fingulare, nomen pluraletaut ediumo,quum de Deo loquitur,fcriptum uoluit non fine grandi myftcrio,utfcitis,Qinau^a^

s V L. P o s T E L L ï LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tg

ois omncs iitexx funt numeratæ, nccullaeftuacans. Atueró plirraKtatcm ih Beoadmittendam nonignoramuSjdeum,Ô!f/pirttum eius.Nam utrun^ legï' mus in Gen.cap.i.Eft ergo expreflïus uidendum.Ieïaias cap. d. diimrefertuo' cesangdorum,Deumlaudantiuitadicereait:n'it^ay nw

Va isV'fljSandlusJ (an(fîuSjûndus, dominusexerCltuum, plena fft omnis terra gloria eius.Tn'pIex ilia repetino an caret myften'o Caret,dices Ibrtafle. Interprétés ueftri fidem faciant. lonathas Vzielis films, quern men'td findum creditiSjita in fua paraphrafiChaldaicauertitjkS'^i KSK

'©‘MP id eft fiincftus pater,lâncîus filius,làncftus Ipiritus lantftus.Ät quiafanlt;ftusillepoflêtaperireoculosmultorum,fi uidereturudeo ueftri Ra* binijuos^ omnes,qui dauditis regnum ccelorum paruulis,nec intrantes, nec intrarc permittentes,occultatis ilium, ne ueftra uaframenta prodat,amp;^ Ancelo utimini.Verum no tantum ille prodit ueftram peruicaciam, fed Symeon ben Iohai,quêimprobarenôpoteftis,eadêineodêloco dicit,nx

TO p,id eftiandluSjid eft pater:ian(ftus,id eft filius : iàndîus, •delf Ipirituflàncftus. Ab autoritäre, non minus iândîam paraphrafim lonathac ^edamipió originali exemplo,quum proximèante Chriftum 4^ annis aut cir dter traduxeritjCodiicipulum^ habuerit Symeonem iuftum, qui in ulnas fiias ’^fceperitChriftum,ut reiponiumàipiritu iândîo acceperat,non uifiirum le ’’iorteni,nifi prius uideret Chriftum Domini. Verum ficubieftlonathas,uos ficeuftis, aut occultaftis. Illiœ Ancelos lupponitis, lofephum cæcum, aut nkilam,at(ç alios. Habeatis laltem fidem Rabi Nehumiæ fando, qui Ce abeflê J'^annis à Chrifti aduentu aflèrebat.Sed paulo latius lunt explicandæ Thalmu dicorutn lèntentiæ degloriolà trinitate, fi admonuerimus uos,diligentius elle utrbaZachariæ lècundo capite perpendenda,ubi aiuLgtare filia Zion,ô(fc.Ibi funt præclara de Deo mittente,amp; deo miftô,quê uocat Thargum ibidem ^‘'^‘'SM’'auÿ31àpientiam dei,amp; quodin medio hominum fît habitatura. In Mi-drasthehillim fiiper Pûlmum 50. ubi ait Dauid,Deus deorum dominus,deus looitus eftjSC uocauit terramîita feriptû reperietis. Quare uocatur nomen Dei findi ter,^ Adindicandum, quod in tribus nominibuslaudanduseftcreator ocnedidus, mundi autor ob tres proprietäres, in quibus eft creatus mundus, funt rs.l’siarM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft fapientia, feientia, prudêtia. De prima Pro-

5, Dominus in lapientiafundauit terram.De fecunda, In feientia erupe-■^ntabyfli ibidem. De prudentia ibidem îStabiliuit cœlos prudentia. Propte-l^acxod.10. feriptû eft,t^3'pV’tS‘y'nVt^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•'□jQuoniam ego fum Dominus

^cus tuus, Deus æmulator, zelo plenus. ÖC propterea filij Gad amp;nbsp;Reuben di-^«untjofuæ 22.37'A’\n mn'' 'Q’'nVw V« mn*' ■c’^nV« V«,id eft Deus deus dominus,deus deus dominusjiplè nouit:amp;multaaliajquælequuntur in eandem ^ntentiam.Qiioniam autem ifta è medio Thalmud lunt deprompta, negate ^onpoteftis.Eadem enim confirmantur à Rabi Mole Hadarian in principio ^cnefeos,fuperdi(ftioneEIohim,quampluraliterlcripß aflerit ob tresn’\’^Tq, proprietateSjipfiIcltis.Non eft uobis oblcurum plura eiulcemodi eile in ’otoThalmud,amp; Midraflim uariorum librorum lacrg lcripturæ, V er um ß iftis P^4iiftfcitis,alijs non opus eft:fi improbatis, probatiora uobis adferrinon poP untVertenda eft oratio noftra ad fenfiim anagogicum, quo altius attollamus j^imos per Cabalam,at(^ làcrolândîam trinitatem uobis digito monftremus, ^Denuhaccados primus, qui SC tempora Chrifti præcelfi't: quem ideo uoca-Magiftrum noftrum làn(ftum,quod eilet fumma uitæ innocentia (nam 0 nomine Rabi lehudah dicebatur ) file Icriptum reliquit librum uobis non c incogni-

incognttùfftijquem nom^nau^ti:i^\■^ eftreuelatorem fècretorUjUbiniiil« deDeo ÔCfilto ei'us hamaffîah, fèdpotifTimû de trinitate Icripfit, Interquæiira faciuntadrem.RabiNehumiasHacanæ filîus (qui fuit temporibus AntoniJ conftilatus ) in epiftola ad Hacanam filium,quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;epiftolam fegc'

torum uocat, ita icribit:Quaefiuit aliquando Antonius conftil Romanus a Ka' benu haccadoSjUt doceret eum deueritate proprietatû nominis quatuor litera' rumjâr n,ô^ ^z^qui ita refpondicQuod ueritatem nominis,4. n, ôt^ rarum icire cupis,fcias hæc efïè arcana diuina,quæ latere homines debent, Ve-runtamen quia difcendi,nô côtradicendi ftudio te hoc qugrere uideo,aperiani» Scias deû non habere nomen,cuius cognitionem habere poflimusiquandoqui dem eius iubftantia,eius nomen eft,0C contra,Etficutillius iubftantigcognitio ncm habere non pofliimus (nam ei fimiles effemus) ita nec nominis habemus, Artamen nomina eius iunt atrributa.Et quia nomen 4, literarum efl operibus eius peculiariusjoftendit eius notioncm ampliorem, commodiorem captin noftro, Ex eo procedunt omnia alia nomina,Ideó hocnomen didum eft n'Cn nomen expofitum, non quod fit eius nomen iubflanriale,fe(l quatcnus caperepoflumus. Nomen uero duodecim literaru,fiC 42, nofuntuo' cabula,ubi fint tot literæ,fed unumquodcp plura uerba funt, hæcNehumiasex Rabi ludaprifco,non illo quern occidit Hadrianustcui tarnen ludæi adfcribSt opera alterius, tanc^ iblus fuerit, Rabi Mole Aegyptius ueri amantior, quaffl nunc fitis,in eandem plané fèntentiam fcribit cap, 60, primæ partis More, eue fcilicct omnia nomina ab effedîis indita,praeter nW^Et paulo póft, Rabi Eliezer. ait: Cum mundus nondum efïèt creatus,erat tantö deus bcnedi(?lus amp;■ nomen eius(fuper locu Zachariae Icribit ca,«4lt;In die illa erit dominus unus, nomen eius unü, ) V nde eft animaduertendü,quod omnia hæc dei nomina lt;untnouiter,ÔC poft creationem facfta.SC hoccertu eft,quiaab operibus Dei in-üentis in mundo denominantur,Itac« fi perpendis deum per iê,eftnomen eius

0’1? ÄTc, amplilfima ex eodê Rabi Molè, Et item, ex quo fuitmortuus Symeon iuftus,ceftauerunt fratres eius iacerdotes populobenedicerecumno' mine 4. literarum,SC benedixerunt cum nomiiïe 12, His uerbis Mofis eófitma' tur epiftola fècretorû, V eru ipfiflima fecreta audiatis,amp;r refipifcite, Ait itacp Ra benu hacados: Aduerte nomen 4,literarü,ut icriptio eius eft,Sic enim ftribitur nquot;\r,’'gt;ipium^ Deundenerantem fignificat. Et quia non poteft eflê generans ab ftp generato,neceflarió amor à générante in generarum, ôf ediuerlb proce-deredeber:quoniamalioquinon generaret. Si etiam non procederet amor a generato in generantê,differret^ generatus à générante,duæ fubftantiç eflènt. Propter ea nos uolumus generantem Ôô generatu,eflê unam iubftantiamiundc necefteeftexutrocpprocedereamorem mutuum,Ideo ex hocnv?deriuatur nomen i2.literari5.Eft enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pater,filius,amp; ipirituflàndusiita

funr duodecim literæ.Quoniam aut non inuenitur aliquid in Deo, quod non fit Deus,ex nomine w.prodit nomen 42,literaru,hocmodo nip’p’ü’O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pater Deus,filius Deus, ipirituffam

(ftus Deus,tria m uno,^ unum in tribus. Quæ ftmt 42,literæ, quæ celare corn iienit,quoadueniat Meflîas iuftus,iuftus nofter,eaaperui,ea cela.hçcille.Quç item confirmât Rabi Moiès Aegyptius in libro More,prima parte.cap.6i.ubi ait,hoc nomen w.literarum non fuiflè unum,ied duo,uel tria nominaïquo fam (fti patres proferebant nomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut nunc proferimus per 'l'Ai’^jid eft adonai,

Licebat autem omnibus hoc nomen literarum i2,fcire, no autem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qlium

uero cgpiflênthominçs abuti eo nomine, etiam occuluerunt ob hominrm ne-quiiiam.

Wam«Dc nomine 4i.literarum idem dodior Rabi Moles,cap« 60» ubi hifto* ''•îm Rabi T arphon recitat,Itacp patet per utrunc]p,aut iaitem per alteru, quem J«utarenonpoteftis,darum eft«Quodautem panes ueftrinomine n'iH’’ mteP ,'§nenttrinitatem,etiamfigura abbreuiandi monftrabantlitres proprietates unitate ÔC paritate fpiritus effe« Hoc uero non tantum in ueftris literis pater, ^damp;Samaritanorum chara(fteribus,qui olim ueftri erantjmanifeftum eft « illi .'cfcribunt finecirculo^quodamp;ipfi facitis,non finemiraculo,nec caret ’pfcmnomen ftiaproprietäre« Nam lodprincipium eft, quod omnisliteræfit P''*ncipium:He fignificat eflê: Vau nexum amoris,creatoris, iàpiêtiae ieu eP ’jnu'x.Praeterea ita explicatur,!^^:^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuit, eft, erit« ob id

®*dtur Deus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft Sum qui ium,ero qui ero« Nam ante mate-

f'amfuit,Sc poft materiam defecatam erit« Jnnum era ftint fimilia apud uos,qug ’pfiimprobare non poteftis,neca nobis ficlaaflerere« Agite ô Hebræi,quî Ht, ueftralingua, quammeritó creditisDeoautore Adamo reuelatam Ô6in-* ^dcatâ,quî fit inquam, ut nulla uox primigenia fit,quæ ad cuiuicuncp rei fignp “^tionemplureis tribusliterisautpauciores habeat r’Nonneillafiintueftigia WniDei,quum tribus unûfignificatur,ôlt;f exprimiturt' Alioqui, fi cafii fuilîèt U(îlmn,certe plura eflent alia uocabula« V erü fi ulla iunt,4« j« aut 6« ea omnino *'*ntperegrina,autduplicata:quod in nulla alia lingua fit« Eft igitur Deo uni-^ino fimilis ueftra rerum omnium expreffio,

'ï' Paucisnuncagam,uiriueritatiscupidi,ô^egenteSj quia iuo loco familia-* '^”^sSlt;attcntius uobifcum congrediar« Scio enim,poftprobationem meam de ^'nitateö^Deoratione demonftratam,autoritäre SC humana amp;nbsp;diuinarobo' f®^ini,exemplis fultam,nullum eftè apud uos dubfi locum« V erum quiain lege ^^ftra funt quam plurima, quæ contraueniunt bis quæ demonftraui detrini-

excutienda mihi uidentur, ut ÔÔ ego uos, meipfi capere poifitis, com* '’'“nia^habeamusprincipia«Quod nunquam ferè non loquatur Muhame^ ‘’^suefter de Dco,nifi in plurali uoce,ut nec Mofes:ita ncc ab re,quamuis non ’ ^peret,in Alcorano,fa(ftum puto«Deum enim ipfum fimplidflimum in feha-“^fealiquid numeri ccrtum eft« Alioqui nunquam fermeubiqjefletfacftum, ’''Ödeinduftria inftituentium ludxorum« Verum nunquam quidillaplurali-^iuDeo fibi uelit, eft traditum, aut explicatum« Imo in omnibus locis uide-*

fibi contrarius iple Muhamedes, quum affèrit, ie de imitate Dei primum , amp;nbsp;Deo non eile participem, 5ó Deum non gencrare,nec generari«.

fcopum uidetur ueftra religio icripta,fauore Neftorij, cuius difcipuli à ’'obis ad uos defecerat« Perpendamus igitur quafdam iententias ex Alcorano, ^biuidetur fibi contrauenire uefter propheta«Nam ununi Deum aflerere eum btis confiât« at in pluribus locis etiam ipiritû Dei fubinfert, quo fieri uidentur Omnia,lam itacp per uosbinarius in diuinis eft« Videamus ergo ab ipio textu«. ^Ofiptum eft in fora Elmeide id eftmenfæ, quæ quarta eft, Deûuocaturûin die ’odicij prophetas, amp;nbsp;inter cæteros alloquuturum ita lefiim: Heus leiu fili Ma-pæjtecordarebenefictj meiergate5gt;Cgenerationem tuam, quod formaui tede Wu fando, amp;nbsp;alloquebaris homines in cunis ÔC faieijs, 8^ quod docui telfi mum, fapientiam, amp;nbsp;legem, Ex hoc loco uidemus die Deum ÔC Ipiritum '•us.Etitem uerfus finem foræ Bacara, id eftbouis, fcriptum eft: Hos prophe--bsdifiinximus ordine certo,uerbo Dei,5lt;^ inftituimus inter eos gradus, SC de-dimuslefiifilio Mariæ ûpientiam, ÔCformauimus eum de fpiritu làndo,Ô!rc,

HabemushicDcum,uerbumDei, iàpientiam, ÔCipiritum eius, Eandonfcn* tenriam paulo antè fcribit,ijRlemœ uerbis.Dicit enimrEtdedimusIefunlio Mariæfapienuam,SCformauimus deipiritu iàndo« Hic eft Deus, qui dat,iâ' pientia quæ datur, ô(f fpiritus iànôius, Atqui quum Deus fit unus unitiffimus, ÔC tamen à fe mittat iapientiam, uel uerbum, ÔC ^iritum iancfiuin, eftneceflà' rium etiam exueftro propheta,inferre trinitatem in unitate, amp;nbsp;unitatemin tn* nitate,utà neceflàrasin principio monftrauimus.Nam fi elTctuna tantum qua* litas,nil plané in elle prodiret,nifi concepta à patte, per iàpientiam fuam,quant aeternùm générât,in ipiritu ÔC. uoluntate omnia creauiffèuNamuteftoften' fum, fruftra imagineris, nifi icias ôC iàpias : fruftra cogites fcias,nifi uelis» Oportet enim omniaZut diximus, concurrere» ut noiier etiam intelledus, nid ßattvinus ÔC unus in cogitando, nil unquam ab eius motufaciemus. Namco-gitet, fciat, uelit oportet, antequam efFedîum producat. Non oportet ergo uos iolos mortalium ( ô præclariifimamundiingénia, quandiu libéréiudicabitis) non oportet inquam,rationimanifefiæô^ omnibus iàpientibus probatæfine cauia refragari,etiam fi ueftra perfuafio contradiceret. At ubi illam in hacreno bis fiiffragari uidetis, 06 Deum, iàpientiam, ÔC ipiritum eius admittere ô6 prœ bare,quantomagis accedere Ô6 ueritati herbam porrigeredebetis c'DicetMuf iulmanus: Lex noftra alibi répugnât, ubi dicit IDeum non generate,necgenc' rari,quôd nonhabearfœminas,Ô6 quod non fintipiritusincœlomafculiuel foeminæ,Certum eft,Deum more noftro,ô6 per inftrumenta naturænecgenc' rare,nec generari, At ut uidimus, ita neceflàrium eft, æternum generarefiliuffl iàpientiam,ut m undus ipfe alioqui non polîèt confiftere. Filius enim Dei non eft res corporea,quatenus Deus, fed res mere ipiritualis, quae generatio neceP iària eft,Itacp utruncç conftabit,ut iuo loco amplius aperiam, uitam MuhaniÇ' dis Ô6 legem ueftram explicando, Videtisergo(ô Mahumedici,quosmagis anio, quia eratis pars noftrijquç perijt) ratione Ô6 diuina,amp; humana,autoritatc philoibphorum omnium,Ô6Mofis, ô6ueftra,noftramdetrinitatefidemeflê ucri(fimam,efte^ lefum Chriftum Dei filium, uerbum, iàpientiam ; quamhu' manitati iàlutis omnium cauià hic iunxit, V erum de his fuo loco,

HVcuftp mihi faucre uiia eft tota turba philoibphorum, cuiuicunc^ haerc' làeos fint, Nam cauiàm huius uniuerfi per fe quidcm corruptibilis,à qua, per quam,56 in qua omnia confiftant,ornnesadmittereneceflàriumhabent, aut omnino rerû naturam nil eflè after ere,Nunc uero mihi bellum eft uniuerfg genti philoibphicæ indicendum, Ô6 pax demû cum illis componenda. Magna eft inprimis diftènfio inter omnes, ut fi potuiftèt fieri ex natura rei, etiam hic uidiftès quot homines, tot icntentias de conftitutione mundi, V erû his quincp non potuerunt eftê plureis,Nam quod ad uniuerium attinet,non pauci,ô6 qui plures autoritatis iàcramento ligant,aftèruntab utracp parte gternum,ideftnec principium habuifte,necfinem ièniurum,AItjsplacuit, ortum quidemcflê,uc rum non interiturum,Nonnulli æternum quidem fuifteab æterno,fed tandem iênfim defedîurum,Ortum Ô6 interitum illi ex uoluntate m otoris adfcribimus. Si qui eadem ôl iuapte natura attribuant neicio:fiint certe,fi qui iùnt, in errore magno,Ô6iènfiicommunipriuati,quihuncrerum ordinem,Ô6tammagnam molem carere cauià affirmant. Inter quos omnes iudicare,ut non caret maxima totius orbis difficultate, ita mihi uidetur affine eftê, atep fi qui domefticiprincf pis

pis cmufdam,de ilh'us inaieftate its. skercsrentm ^ ut fi de fuis rebus notifligt; tnisi^agerent, eum^autimprudentia8Cmaieftatis capiendae impotentia, aut eriam contentione èC uoto, lüis fententijs de fuo impen'o deijcerent,durii eins iwaauttutari non pofEint, autauertereetiam conantunHocin uen'tatis fede femmarium ab aduerfario hutnanæ mentis laâum efïè certum eft, ut perpetuó inuero quærendo hic eflcnt homines miieri altercando, gloriacp contendegt; rent:non ut plura uero iuffragia emendicarent,fed utfuaibmniapofteritati obtruderent, atq^ ie uixiflè nephario icelere teftarentun Non nego, quin ueri amorplures perplexos fecerit, ueri^ perquirendi ftudiumifed longe plures tranftieribs egit libido. Hoc ( ut multa bona) nos debere Græciæ certum eft, utfuapefteetiamrespræftantiflîma non careret, Sententiæiftæfiantattentius cxcutiendæ, nec irreligioiè terminandæ. De Peripateticorum fententia quac autoritate loco prima eft ( quia plures habet qui earn approbent,ô^ tuteii' tur,utuerofimiliorem)poftremo loco dicendum erit,rationibusô6aurorita' tibus ultro citro^ adhibitis. Plato partim ièntit nobiicum : cuius axioma ic' cundo loco eft, Habuifle enim ortum hanc materiam necelfitate compulfiis nouerat, uel pofterioritate, tantum, cauià prima inferiorem,Nam quicunque caufam ponit(ponunt autem omnes docfti)ab elFeiftu differrenecelîàriodf cetialioqui caula amp;nbsp;elFecflusunumidem^eflèntzquod répugnât iènfui. Nam nilfeipfumproducerepoteft,Et pretereaipiâ materia mundieflêt pars Dei,nés difFerret cauiàns à cauiàto : quod eft omnino abftirdum, Principium ergo nc' ceffarioadfcripfit mundo Plato,Quoduerô finem ôf interitum illi fubftraxc' ric,nonargumentis aut ftrophisexufu rerum iftarum defiimptis probat,fèd idbeneficio Creatoris futurum affirmât, quod bonus fit,ô^ fiiam bonitatem ncminiinuideat.Idco etiam iubftantqs ièparatis, èC materia carentibus itidem îttribuit,per fè^ elïè mortales dicit, nifi de uoluntate Creatoris uitam illis pro-togantisfiiahumanitate. Verum non iàtis diligenter,meo iudicio,dedæmo' num lîatura, quos angelos tum bonos tum malos dicimus j confideratione habita, Quum enim fint meræ formæ immateriales,uigente 8)C non pereunte prima,eft impoffibile illas perire, Sed idfaciebat,meoiudicionon tarn opf nionedeillisrebusfalfoconcepta,quamreligioni ducens,à uoluritate pöteiv baç Creatoris quicquam fiibftrahere. Non aduertebat bonus ille uir, ut iuquot; dico (falua meliori iententia) quod fæpius aflèruit, non ens eflê malum j quod 3Creatore non fit,fed ex parte materiæaccidit,perboniÔ£refïèntiæpriuatio--ncm, Itacp nobifcum fentit, præter materiæ immutationem : quam religione tcnemus futuram omnino, Nam quamuis ortum mundo demus,non tarnen interitumeiusadmittimuSjfedimrnutationemjquamamp;Deus dC natura facit, omnino in melius futuram,ut omnis abfit in pofterum corruptio,affirmamus. Verudehacpofteautriq^ conuenimus 0!^ fadlo etmodoàprincipio,à fine uero modo tantum differimus, reipfà pares, Ille æternam corruptionem j nos xten* nam incorruptionem, èC longe ipfâ maieftate Creatoris digniorem credimus. Quod fl mthi negabunt philofbphi ueritatis amatores, ex eorum principijs necelTario Cap, de immutatione extorquebo. Qui à fine tantum corruptibf lem, amp;nbsp;ab æterno ad certam periodum,fi'rmum conftantemi^ mundum affirm mant, ab una parte cum Ariftotele fentiunt, à fine nobifcum,nifi quod corru' ptionem loco mutationis ÔC perfedfionis introducunt, Vna fidelia utrunc^ parietem inducam, quum de principio agetur. Quod fert rerum natura,nos tcnemus, ut iam patet, ÔClatius patebit. Vt omnino rationefuntdeftituti,ita

neeegentrefutationc,quieo impudentiæ uenen'nt, ÓC temeritatis,ut fpfi for--tunæ decafui, quæ funt conftannffima ordinarilïimacp, adfcribant, atomes^ Deo lapienrioresjâf tota natura nobiliores cum fuis unemis affirmant,elc' cîtonemcp illis tribuunt,ut fe eligere, mutuo^connedere,ô6resindegene' rare pofTint, Tædet, pudet^iftius opinionis thomi'nescp uocare, qui glorio' læ captatione maluerunt in le rationem cfïè negare, quàm reliquorum morta' lium confenfui fenfui fubfcribere, Ea monlrra genuit natura, ne torpefea' mus reperto uero, Nunc ad Ariftotelcm,ôô eius in lecîa alumnos uenio, Heus tu quifquis es, qui aflênfum à manifellis cobibendum non cenfès, attende, Caulâ, quam omnes præefîè huic orbi probamus,affirmamus^ , neceffario præcelfit effeô:um,fàltem temporis refpeôîu,aut ordinis ratione, Siueenim caulà fît antecedens,remota ue, feu coniuncfta,propinquaùe, rem cuius cauià eftjpræcedit: efficiens finalis«^ eft temporeprior,formalis amp;nbsp;materialis faltem intellecfiu antecedit effèdîa, Qtramuis enim præexiftat corruptibilibus ma' teria, ramen nondum exiftente re,antequam illi iungatur materia, non did' tur illi præexiftere, Verum ne ulla fît ambigendi occafio, caufàm hic dicoeffi' cientem,non cæteras, nifi dC formalis etiam admittamus fimilitudincm, Fac ergo quantumuis continuum æternum mundum,caufà neceflâriôpoftc' riorem admittes, alioquin uel caufàm ,uel caufe partem dices: quod eft ab' furdiflimum. Nam caufàm 36 effeôum diffèrre nofti: SCnilpofTedici caufam, nifi caufàtirefpedlu, Præterea, caufà partim feipûm necefîàriocrearetjfielfct coniuncla : quæ omnia funt manifefte abfurda, Ô6 inconuenientia, impoflîbi' lia^. Habuit ergo principium,quantumuis antiquum feceris. Tem pus nunc nilmoror, deeo enim fuo loco agam. At quicquidhabuitinitium (modofot' ma materia«^ confier ) etiam quod ad feattinet, fènfùrum ruinam certum eft: quod de inferior! quidem Ô6 elemental! materia Arifloteles probat. Debet uerd etiam deccelo intelligi.Nam in eo,uelit nolitAben reis,eft materia 06fop matquod non improbat Arifloteles, Ratione ergo corporis (quodquamuis modo his inferioribus ßmili,non habet formam materiæ annexam )tarnen habere inde necefïè efl,quod corpus eflaptum corruption!,36principio obno' xium.Patet etiam ratione quantitatis,Nam quæcuncp flint corpora, quiafinita eadem per fe funt corruption! obnoxia,nifi propter infinitam potentiam mo' uentem. Atqu! cœlum finitum e(ïè,uel oculis patet:06 à circulifinit!,fcilicet corporis natura demonflratur, Ô6 Græco etymo confiât. Efl enim wf««? 'lt;gt;§amp;

utbene inquit Plato: terminus fuperiorum efl cœlum. Quodcunque tale efl,finttû eft, ergo corruptibile. Quod quidem amp;■ ipfePhilofophus ocftauo Phyficoru,36ix.Mctaphyf fècundo deCœlo Ô6 mundo adftrmat:etiam prO' bat Aben reis tertio de Subftantia orbis. A qua opinione no abhorret Alexan der Aphrof Præterea quæcunt^ potentiam habent, flint etiam perfeobnoxia corruptionftquum æternum per fenil effêpoftît,n!lîmerusa(flus. At ex occa' fione attig! nodum plufquam Gordigum, Ô6 uix etiam machæra Alexandrina fbluendum.Qiiod enim Deus fit a(ftuspurus,f!ucpotent!a (intelliguntphilo' fbphi potentiam ad agendum 36 non agendum, non quodadnaturæpoten' tiam : nam Deus eft potentiffimus ) inde magna diffîcultas oboritur. Ipfius itatÿ De! natura, non à diuini numinis autoritäre, fèd è carceribus philofo' phorum,!pflim cancellis 56 repagulis coartantium, eft petenda : ut uideamus, quumcætera fint neceiïàr!a,liceb!t ne etiamperfacultatesipfiDeoa'philofo' phis datas,eadê die! uera,ut quod fènfli patet,ratione etiam confier. Nam mifer

GVL. P O S T E L L I L I B. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji

öeus,nifi 1111' perphilofophos IiceatjUe regnare quidempro arbitrio potent» ^erte n agit ex neceflitate in materia, inuitus, necpoteft nifi ab externe mo' üfri obiecfiujuicerunt : ratio manus imprjs dabit, cedet. Verum ièntentia eius, uifus iniquior, ÔC femiimpius, ergacauiam primam ( quam innetfîere Jpîteriæ modo lormæ ÔC animæ eft conatus ) Abenreis,etiam Deo autoritäre *ua concéder, quo diècundum rationem in eo ponimus, Id^ conceditmerè, et ^duerlârio, cui frequentius adueriândi ftudio,quàm ob uerum eftiniquus, Al-Sezeli fcilicet, his uerbis j.Difceptationis dubio t, Patet ergo ex iftis, inquit, 4uod argumentum Algezelis non impetit philofophos. Illi cnim ièmpcr cen^ weruntaÆonem dei procedere deicientia, abicp neceflitate indueenre eum ad ’gendum, Aut ex fe,aut ex aliqua re intrinfeca, quin potius ex niera bonitate ^amp;t.Etideo necefïàriô uultamp;religit,præftanfiflîmo modo uolendi ôô eligcndi. *^ccenim unquam in illis errorem cômittit, quale hicin mundo agimus. Haec die. Ex quo loco mihi hoc deiumendum eft. Poftquam uolunrarem ÔÔ elcdiio' •ifni habet agendi, illam uniuerialiter habere certum eft : id eft, in re öó in Jtmpore, (ft effet obnoxius tempori, quo eft longe iuperior)quum itacp uo-Eitegit, eo modo, quo uoluit. Ergo non fuitilli neceffe ab æterno agere in ’’^ateriam, quamuis fit adus purus. At dices, fi eft arftus purus, ergo ( fac eum obnoxiumfuifretempori,antequam effet motus,aut tempus, ut tibi facias là' ds)perpetuô agere oportuit, Fateor. In materia nego. Namfinonpoffet nifi materia agere, effet impotentior animo, amp;:lubftantqs feparatis.In quo er^ goegitS^ quieuit tandiufln iuijpfiuscontemplatione, amp;iapientiaomniafu' turaentiacompræhedcnte,inqua uoluntasnon erat coarfta agere iecundum Ptrfecflionem SC ideam, quam in Ce uidebat. Nam fi in fe uniueria. uidebat, ut *iidebatcerce,non potuit illi accedere ulla perfeeftio ex materia produdla à mem ltdusmeffe,itaut nuncnoniuuaturab ea, Alioquin imperfeeftiocompleret ptrfeAonem, quod eft contra affenium. Vnde confiât, adîione perpétua poffe per ie féliciter agere,etiam pereuntetoto mundo ; fiquidem eius perferfiio inde oondependetjfed ediuerfo. Alioqui rebus immerges, obnoxium^ corru' ptioni ucies, fi eget materia. Mundus ergo non eft ab æterno, led habet prin^ dpium, ut oftendimus. At mihi dices : Quid in tanta æternitate agebat in fui tontemplatione Nempe tu tibi fingis tempus, ubi ôC quando non eft.Sed fac ^æCjUolo,do. Qiiumiplein liacpartetibipotiusdeberet iatisfacerefiiafinguquot; lari fapientia(certe fi effètad iàlutem hominis, cuius caulà corruptibilia omnia, ^uum uoluit, fecit, ea cognitio neceffaria, aperuiffet, 5C latisfeciffet ) tarnen no ineptaquadam coparatione facere iatis in re ardua conabor. Seis enim omniS îrtium principiaeffè fumenda fine magna diiquifitione, SCpro probatiseffe tecipienda.Nam fi quis à præceptore quæreret, quare ignis eft calidus, nix alba, terra ficca, linea linca, punéîus puneftus : nil aliud dicere poffet, quam tluiaita eft, SCita à primacaufahabet. Ita inqs quæftionibus de fummo bono fimplici,non poffet aliquis aliud dicere, nifi quia itaeft. Sed attende,in te fac periculum. Si effet aliquod regnum amp;nbsp;tibi formandum ÄT regendum, aut quælibet alia'fumma res aggredienda ( quum ilia nil ad tuam felicitatem, nifi quoad gloriam,amp;^ tuæ uirtutis oftenfionem faceret)^ fieri nepotcft,ut diutius in eiuscotemplatione retinereris cum fumma 8C plane æquali cum fatfio opere uo luptatec'(fi uoluptatem extra te petere liceret)nónne poffet etiam ulc^ ad fecula infinita ea cogitâdi uoluptas protrahif' demû opus ipfum pro tuo arbitratu quS uifumfuerittêpus,no regno (quodnondum nbsp;nbsp;cômodum,fèdmerælibertati

uoluntad tuæ decretum Certum eft,nos fimihbus i'ndies rctincri uolu' ptatibuSjSC maxime affici pofle, tarnen differre, quoaduifiimfitnobis.Nam quod facultas deficit nobis in plurimis uotis, noftrum id eft, nil commune cum Deo Habens» Nos enim quum adeftanimis iàpientia, uoluntas,facultas fi adfitjiieceflario agimus» Deus uero in æterna trinitate agens, animo per ft' pientiam compræhendente rerum naturæ fpecies,uoluntatem habuitetiam perpetuo comitem,qua quidem femper uoluit res eflè» Sed quum haberetlibe' ram temporis eleeftionem, in quo uellet eas fieri, in eo fuit pofitum, ut quum uellet crearet J quod æternameditatione amp;nbsp;gaudio in fe agitabat, interim nec facultate, nec uoluntate unquam deftitutus» Sunt enim etiam in nobis duo uolendi modi» Nam rem uolumus fimpliciter fine ulla temporis ratione,aut uolumus tali aut tali tempore» Tu autem qui tædio rerum humanarum afficc' ris, motu cœli iaeftaris, generationibus Sf corruptionibus moueris, longitu-dine etiam temporis à motu coeli fupputati rerum omnium conditionem mc' tiris,non potes iple perpendere, quomodo firpra nbsp;nbsp;antemotummilleanni

fint ficut dies unus, àCunus dies fit ut mille anni, utferiptum reliquit cum Dauide Petrus»Tibi ergo iatisfacias his rationibus, fi potes: aut meliores per quire, ÔC confidera tuam perfecftioneminbonideliberatione noneflediuina prouidentia maiorem» Præterea non deberedicinouaminDeouoluntatem, quod aliquo tempore fibi præfixo uoluerit mundum producere, quumnon fit diuina uoluntas noua: quod quotidie noua naftantur, quæante elTenoluit-Sed obqcies:Quid ergo tandiu delituit file Deus f Aut focordia ( inquies ) aut inuidia laborabat, quod remita præclaram tandiu in fua mente ièruaret.So' cordia eflè non poteft, nifiubieft defignati officij amp;nbsp;neceftarij negledîusA mora»Neutrum eftepoterat in Deo» Res enim quæ nondum erant, obligati non poterant:ilfi præfcribere nemo poterat.Inuidia non obftabat, quod nulla res præter ilium erat» Atimpartiri ftatim quodhabes, id diuinum eft» Bonum enim quo communius,eo diuinius»Qi,iantum conducant mundana nbWs ha' bentibus, âf quàm debebat eflè dandi amp;nbsp;creandi cupidus, ex his eft artenden' dum.Latus uero iè hic campus aperit»Pergo in comparatione iam ante cœpta de noftra facultate»Tu quum de illo tuo regno cogitas, amp;nbsp;féliciter cognitione paiceris, iæpiflîmè longe magis quàm ab ipfo opéré refi'ceris » Si illud opus (quod te nec meliorem nec perfedtiorem reddere poteft, tui^ honoris tantum Ôl gloriæ cauià eft comparatum ) conftat opera nbsp;nbsp;diligentiaquorundam, qui

dum tuum opus exequuntur, ut tibi placeant, Ô6 ad te ueluti ad fummameo' rum felicitatem contendant, illisi^ difficultate adminiftrandi eflet fumma in' félicitas ftibeunda toto uitæcurftr, ut nunquam in opere ipfo eflè Felices poh (ènt,nónne mora tua eflèt inuidiaC minimeuero»PrætereaeosièruosquHH operetuo funt, quo fintattentioresadrem, oportet libertateefle donatos, ut agere non agere polTint» Qui enim fine arbitrio facit, fit bonus aut maius fine fuo merito aut culpa oportet» Itac^ quum ipfè non efles inuidus, fi ita futuros fiibditos differres munera pœnis admixta, quum potiflimum parU Omnibus futurum præmium, etiam poft centies centena annorum milft, pares peenas luerent imperia detreeftantes, aut difli'mulantes» Nonn^is detc' riore conditione fuiflè Creatorem benedieftum, iuffiffimum, dum differreteas uitæ peenas homini, eapræmiaquæab æterno difpoftiit, quum præopueui mora nil fitdamni,ieutardius ieu citius exhibuerit:'Vide ergo, quodCreator ïplè nec ab aeftione perpétua etiâ ablènte mûdo ceflàuerit, nec ibeordia aut mu

laboraucritj quum ludicio humano, in quo eft nis æquitatis cogno/ccndæ, •quot;Hein duobus poftremis peccaturûfuiftèmorando affèras, necàprimaadîiO' ’'^jConfiderando omnia,diuuus unquam ceflàueris,quod qm'dem in multum ^^'îipusfacere hominem pofte cerium eft. Äcquiefce ergOjacquie/ce omnipo* ^^ntiæConditoriSjcuius in animis noftris æ deliberationibus cernimus mani* '«laindicia ÔCænigmata, Verum, utperfiftam adhucin exemplo,qui fieri po-^‘tjUtfiimmailla iapientia,quam nil futurum latere poftîbile erat,uellet homfi ad futuras mifcrias, uitia. iponte declinaturos,a libertate fua omnino ad '^Kjuitiam declinandojContra præicripta fadîuros : quî,inquam, fieri potuit, uc ^dlet ea conditione creatosf Nunquid fuiftet præftantius longe non creari, ^uam ea coditione fieri, quæ poftet ip la perire,S^ à Creatore omnino excidere. non natum eftè,quàm natum malèperire,præftar. Attende diligenter, duorum hominum eftèt perfedlior imperfecftior ue : ille qui «more ruinæ, Huæcomes neceftàriô adeft materiæ(unde ÔC malum ab ipio autore non pro-^dfcitur)nunquam quicquam præclari aggrederctur,neeftet inftaurandum ’^piusmateriæ uitiumianille qui cognitaimperfedtione matcrig,nihilominus ^ptrapræclara inftitueret,inftauraturus quoad fi'nem omnia conlèquerentur d f brum eft,iftum longè eftè præftan«ftimum,animofum,fortem,bonum,qui ''ihilominus præclara ageret, quod aftidue eftènt innouanda SC larcienda.Pri' Çium pufillanimitate deiedum eftc,inutilem,abiedum^ côftat,ôd ueluti nihil, quot;fæftantius ergo fuit longè, emendandum quotidie 06 innouandum homi-^fni,qui apex ÄTlcopus eftmundiinferioris, produxiftè, quam timoré erroris oiuitii oibem delertum reliquifle. Itaque Ô6prælciuit, ÔC uoluit. Ät malum in niundo non fuiftet, fi materiam perfedam feciftet. Non mala de fe materia eft, Jlwtn omnia fint «aide bona ab optimolàda.Sedne prima uita in hocfecu-lento orbe eilet immorralis, ÖC tolleretur arbitrium hominis,qui fine arbitrio txperfecftiftinia materia formacp fimili creatus, non potuifletpeccarelideo non *gt;1313111,fed fluxam materiam uoluit eftè Deus, ut renitentia eius ö6 formæ, eftèt in3rduo magnarum rerum uidoria; interim dum purgaturuniuerla element torum moles, in finem omnino extra corruptionem deducenda, ut æternitate Omnia ad felicitatem neceftaria potiantur. Non progredi uero malum à aea-*oreö6materia ex fe,facileindedilces,quódaquam3 argillam,Iapidcs,autquid' Ws31iud, per fe bonum, fi in ædificio bene fabricato polueriSjatt^ iniuria tem-porislabatur,non eftà teuitium,neca reipla, led à condirionererum,ô6 motu, 4m quotidie innouat, Ô6 corrumpit inferiora. Nam materiam iplam ad quaf eunque formas fequacem oportet quotidie inuarias partes diftecari, adiungi, mutari, Vnde innumeris cafibus contingit,compofita ipla labefadari Ô6 affici: utettam uideatur quandoque materia uidrix, formas^ aliquas ita obducat, ut non facile agnolcas in indiuiduo, ueluti in monftris : quæ quia monftrant fixa ueritate quicquam, ita dida lunt. Quibus ( ut credo ) careret rerum natura, fi lufta rerum æftimanone ad agnolcenda Del beneficia, admiranda^ mouere* mur, Quum enim lolita uilelcunt,tunc raris mouemur : non quidem rarorum ullaauguftiori 06 maiori natura,quam uel formiculg,aut herbulç,uel cuiulcucp alterius rei,fed negligentia folitarum reru, cótemptu^. Quoniam quodcuncp ignoramus,ut primu apparet,fi uitam,molem, proprietäre ue habet inlblitam, adidobftupefcimus, quodcp à noftra ignorarione procedit, id læpe uti naturæ amp;nbsp;creator! omnilcio nouu credimus. Vfi^ adeo tarnen ea quæ ignoramus,nu' mero,magnitudine,potêtia in infinitû luperare putârim ea, quæ fuere cognita, «iam totius orbis maximo philolbpho ♦ Quod itatç nunquä fieri aut eftè uidv mus.

mus, ld fratim non elle, quoniam in fenfu noftro non eft, iudicamustquutnab experimentis, utanre dixi, dilciplinas colledlas, ÓC cognitiones habeamus. tt quia unus modus gencrationis dC corruptionis cognolcitur,alius eflè non crc' ditur,quum tarnen ui tali femineifta oinniafint commixra.Ob id uariafemina, uariaeanimantium ipeciesquotidicin terraót^mari emergunt,quædupliûra' tionc nobis nouaSC monfiro fimiliauidentur,quód iam ab orbe condito crea^ ta,nobis non innotuerint, aut ex putrefadis elementorum partibus prodeant, ut multa ierpentum in cloacis genera, in paluftribus locis aphyæ, amp;nbsp;muitaalia in mari, innumera^ iliper terram. Nemo enim præter iolum creatorem nouit formarum numerum, QC earum fpecierum, quæ de potentia ad adum ucnitc polFunt. Qiiod etiam inde patet, quod arti humanæobfequens eft natura, mixtas ipecies à prima differentes Ipecie produci indies ab induftriauidemus, mulos,bucephaloSjSócæterainnumera,quæprorogate ideoipeciemnonpoP funt,quod à forma diuina exciderintjcogtmurcp quotidie in uium emendicarc à natura ipfa animantia,fru(ftus,arbores,herbas.Ç^are patet ea exijfle à creatO' risimperio,quæfeperfpeciemprorogate minime pofîunt.Cæterumtamua' riæfuntpaftîoncs caufàrum tam naturalium patentium latenrium, quant cafufieri fblirarum,ut nullus mortalis cas animo compræhenderequcat.Vnde nos in tanta cæcitate uerfari, atqj furftim deoriumep iacftari,tam à nobis quam a rebus proficifeitur: omnia tandem in fuam laudem uertenteCreatore,prætef ipiànoftra pecca'a: quæquum fint habitus diuini priuatio, Deo non nocenf, nos mifereperdunt. Omiferum hominem, qui arbitrio,quodcratillifàlutife' rum, ira abutitur, ex naturæ fïnibus exit, ut iblus ille contraautorcm infut' gat:cæteraomnia,quæ in remeiuserantàDeocreata,legibusCreatorisobfe-j quantur, non fine gemitu, eo quod æternomotu SC rotatione aganturferme fruftra. Nam illafinem ftium coniequuntur, dum iuuanthominem inliacma' teria ueriantcm:ièd uerum finem ÔC ultimum non attingunt, quum homo, cü' fus finis eratin Dei cognirione fruitione, fuum finem afl'equi non ftudeaf, fed fibi cæteris exitio effè foleat, fuis^ capi in hoemundo tormentis,ôi^ æter* ' nam pœnam laboribus fibi comparareiâtagat, Omiferashominum mentcs,o pedîoracæca. Contingititac^perinde rebus homini inferioribus,ôôfibi addk dlis,atqj fàxis marmori SC cuiuis materieiadædificandum aptæcontingercf, fl æfcrnis indefeftîscp laboribus fecarentur, dclarentur, polircnfur,inaltas magnificas ædes componerentur: illas uero ædes,quarum caufâ totlaborcs funt fufeepti, nemo unquam inhabitaret, fèd inutiles perm ancrent, nunquam ufui futuræ. Quos gemitus futuros putasab ipfis lapidibus,fi fenfum à'uæ cem haberentfquas querimonias Ira ne femper torquebimurfltaneinutP les poft tormentamanebimust'nónne nunquam eritquics ab hac aâionein' utilicSi ille, cuius cauià funtædificia,iuofinefruerctur,/àtisnobiseflêtfelicP taris : non moleftèfcrremushæc tormenraagirationcs^ ♦ At non fblum frultra creati firm us,(cd etiam poft creationem aftiduè torn' propter uos.O infelicesdo mos, in quibus noftrum eftè périr, finis perditur. Equidem eadem totam hanc machinam didîurâ contra hominem qui fine confequi non ftuder, fî eft ullus in natura (ènftis,non eft dubium, Verû benè di(pofita formaru ad materiâa(ftio' ne, non eftquod malum autorê,autmateriâcredamus, dicamusue,quodindc m ulra mala nafci uidean tur : eo quod reuera nil main in rota natura præter pce carû fit.Cætcra omniain malis ftintponêda opinionctantû,nô eflcntia.Atob' ricics:Quçbonapoftuntcflein fêrpêtibus,omni^genereanimantiûnocenriP fimoräi que cômodapoflèt habere homo ex illis,fuiflùtexpertus, aut experrus tlloruut

’^orumbonorutn,æquèatcp maloriî,meminiflêuCertè nil eft crcatum,quod in ®cationis efledurans, non facile J multiplidter^ mala bom's compenfet. At *dnon fit.Tibiôt^ focordia: ïgnorantiæ^ ad(cribe,non rebus* Quot homP nesam'peramorlbs amp;S necatos dabis cquot; Paucos admodum. At fexcenra mili'a re^ pfriasjqm'bus antidotum exuipera contulit, contra cætera animantiu genera, « quæ bona Hint in creatun's, ilia uenari ftudiofius eflemus conati, nil certe in ’’lalisponeretur, quin mala bonitate fuperaret* Nobis,focordiæ,â^ opinioni, ^onipfis rebus mala adlcribamus Si quid malum eft, id ab arbitrio proHcifci dcbet,Hocueró rebus abeft,nifihomini ÔC lubftantijs leparatis,AtmaIanon 'Jocasmorbos,mortes, immerita,infortunia, SCc. genera eius quam infoelicita-‘®iuocantf'Suntcertè,fimaIo homini contingunttquoniam illi,etiam quæ ^onfuntinala,lèdin bonis habentur, eauertuntur in perniciem, utitur^illis ^tgt;norbis,uelutihydropicuspotu,'HrA»amp;óö^ixós cibo, auarus auro,furiolusgla' '“Ojtyrannus regno,Nd ergo in bonis debêt impij dC iniqui ponere, quoniam ^cipfa omnia eis mala ftint, quæ bona, quæ mala ♦ Alij multis rationibus ‘Otobonorum habent, quæ in mails habentur. Primum mors ipia, quæ cenle^ Jufmalorum maximum,eft illis loco lummi boni,atc^ quotidie exoptata, ut ab o^cmutatione dilcedere,pacem^ petere Iiceat,uiuere^ feIiciflime,Quod quia non habentperlualum,ideó peflimumputant,quod optimum eft* Q^id ’tidicemus de morbis f' Aut ftmt medela corpori, aut animo, aut utricp * Quot ^tncra morborum deuitari uidemus, alterius præcedentismorbi ÔC minoris PfïuentionefQuotfebresablumunt in nobis eos humores, undetotiuscor^ Pohspericulum procederet f Ad quid præcautiones, flebotomiæ, cauteria,in-labores, (quæ omnia mala dicuntur ) à prudentibus medicis præicribum ut détériora fugiast'Qyód ß præiàgio hominis,uides in magna cgcitate, '’’orbummorbo pelli, ex malis^ contra(ftis,aut noftro aut compoßti uitio,aut minoribus maxima auerti euitarßquid de illa diuina iapientia iudica^ bst Nonne ueluti parentem etiam illam ferula licebit filios ab errore reuocare, ^afflicfbone minima morbos SC animo et corpore contradtos deturbare, fibicp '’Ommern perditumreddercquot; Reuera quod malum impij uo care fol ent, illud 'Pbmfitpræftantiflîmum,non uelut in fe,fed ueluti cauiamaioris boni, quam bipfum malum,De infortuntjs dicam,quu præter ulum nil hic fortunæ iplem oradferattVt Ibrte naicendi SC moriendi,ita amp;nbsp;rebus utendi pares ßimus*Er^ §onihili putas in præclara fortuna conftitutu efle regem ageret'Alterumpro^ oßmprobo fecundum* Qyidenim uocaspræclaramfortunam, nifiutliceat 'quot;’obolo pluradeuorare, quam looo homines unadie polßntt' contendere^ ^'’’’^P^jgulajCum SardanapalOjHæliogabalOjCIeopatrajÔô eiuimodi monftris b reipub * Qcrerum humanarum perniciem natis Si eris itac^ malus, addunt ®Pesfaftum,iuperbiam, iram, iniblentiam, atcj adeo malorum lernam : uttibi longeutilius in infima fortunaagere * Taceo hic nautas toto orbe uagâtes, omnium undicp quæri miniftros, ut libidini nefcio quot diuitum fiat 5tis, Expllantureamob rem toto inorbetenuiores,quorulaboribus res par--’^mnt.Hæiuntiplendoris dotes, hi fucceflusîquum interim miièrille quibus ’‘h()arantur, nun^ quielcat, ut libidini ponere modum conetur * Atqui nolo utituolo luccurrere egenistdiftribuere in plures foleo, Quid ergo tibi pegt; ■’’tjudifpenûtio eft alteri cômiflàt'ufiis neceflàrius certè deeftè no poterit* Non poteftergoinmaliseflè infortuniû, quu omnium fitparuius.Si esnequam,Sd ‘‘mittis,merito,aut ut res ièruentur,aut ut conualeas,aut utruncç*Nam abutem ’ nil habere eft fatius* Si bonus, tuam dilpenlàtionem elfe alrj creditam non debes

deb CS moleftè ferre, Si mediocris, dimidio fis (ànior ex infortunfo ,^uonfâfiv ftrumentum ad peccandum deeft, inftrumenta ad fàrdendum ncceflitatcm no defiincSum perculfiis corpore: quanto citrus pcricris, tanto citiusfelixeris,' Senfîm abfiimor rerum penuria: Deo tanto charior,qui defecata corpora cum animis quaerit* Ita(^ nifi ipfc tibi defueris,nil in malis eft ponendû. Doâecatn ob rem quidam putauerûtaffirmaucruntep malumnon habere fubfiftcntiain» Atqui quum Deus rerumjUon priuationis fit autor, mail cauià cHcnonpoteft» Merito itaep Plato diuinis feriptu proximus fcripfit,Deum noneflèmaliairtœ rem.Quum ergo uiderimus multis argumentis, mundû aliquando non fuinc, Deum eflepurum aeftum, fèd liberum, in le fine materia aeternumagentem, necfocordem,necinuidum, led per omnia bonum, ut autor eflèmalinonpof fit,naturamcp iplam mali non lubfiftere,reftat,ut ad confirmationc pergamus.

A MATERIAE C O N T E M P L A T I O N E P R 1 H V M Q.VE A naturd deris,tnundum habuiffe principium probatur.

Etfi putoiamtracfiatismeabundèlàtisfecifle, decreationemundi,quinndi' xerim partim neceflaria,partim no repugnantia, ôi: quibus cum ratione occur ri non poflit : tarnen confirmandum id duco aliquot Icquentibus argumentis» Primum à matcriac ipfius,quæ oculis patet,confideratione « Nam caquacfenli' bus obi}ciuntur,faciunt ualidius argumentû uulgo,quàm quæ rationetant^ fuaderi Iblent ♦ Dico ergo mundum habuiflè principium, necaeternum luiilf' aut fi creatus non fit,ïæpius ex integro inftauratum fuiflè,non tantum innoua' tione antiqui,quod admittunt philolbphi,lèd etiam inftauratione ÔC incremen to materiæ.quod itaprobareaggredior. Videmus lènfili argumento,nontan' turn alterari iplà elementa,led omnino periremutuaatfîione, igneponflimum agente* Primum argumentû erit ab acre, qui abfiimi ab igné folct. Nam eaß' tione cucurbitæ à medicis, SC mechanicis æolipylæ lunt inuentæ* Quum enim in tantillo æris, quanta eft capacitas cucurbitæ, adhibito igné fit confequenos obturato uale, prohibitiottunc depafto eo, ubi relpiratio deeft, ignismoritur tnclufustatcp quantum aëris abfumpfit,tantum natura corporis carneireftitutt, ne fit uacuum in ea. atcß itafit attradîio humoris ad fcarificationcm, ut dicunt, attrahendi,Efleuerô omnino ferc conlumptum acremjindicatillauisattrahen di tampotens, nbsp;nbsp;doloremitainferens, utmaiores uiresin forficibus,autquP

bulcuncp inftrumentis nô pofîînt attrahendo probari. Poteft quidem compri' mialiquantulum, ôtScogiuehementiflatuaër, SCmoleminori eflêquamnatir raferatjUt probamirs in «ois îxrgiKOii, à quibus ex lugendo aêrem,aliquidaquæ admittitur,exprimêdo^ emittitur* tarnen ea quantitas parua eft,nec abfumens corpus * Ignis uero ulqueadeo eget acre, quo uigeat, utfineillius ulûnil i^gt;’ nifi latentis in potentia fit.Patet longe clarius in æolipylis. Nam ufqueadeo omnino hauritur nbsp;nbsp;deftruitur aër in illis,ut angufto foramine, exilicppyloutx

peruio tantum aquæhauriant, quanta eft corporis capacitas. Nam quicquidei reliquum aëris,eft tenui{1imum,ignis^fimilimum.ltacp non tantum abii^u» led refiduum ita rarefàcit, ut loco faciat lâtis,non accedente corporedenfo ôc ’ gido,qualis eft aqua. Si ergo ifta quotidianis experimentis digito tan^'mus, u bitamus tantundem fieri in rcliquoaërc, multum quotidie abfumi fuppiC' ricj^ ex aquea materia le lènfim relbluentef Egere etiam igné acre ad agcnduiu, id argumento eft,quôd indtato, æ uehementiori accedente accenditur, ablaw extinguitur, Flammæ itaep fiint aëreæ partes ex aqua relôlutæ, Quum ucro co lient iftain acre,ccrtû eft imminui, SC tandem abfirmipofle exinde etiâaqu ÔC terram.Igitur iampridem defedlTet mundus,fî ab gterno elTeCopus^ wi

GVL. P O S T E L L I LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37

^piusreaeatS effê;quod nemo admittat. Nam fi creatum fuifle femel ncgant, ’’’ultomagis ÔC bis Xter. At diluuies Slt; coflagrationes repurgarunt.Ignis mv *iuerequidem, augere non poteft:amp;r co magis, quo maior. Aquam aut ex hac ’’quot;turamultiplicari oportet,aut nouam à creatore arcari:quac fola I'nftaurare nil Poteftjpræterquam aëris all quantum.

Coareftanda etiam hie natura eft in locum, ubi nil depereat,quod fenfum fu? 8'ät:utuidere liquidé poflîmus agente igné quid patiatur,quomodo alteretur, Pffcat ue. Ponatur in uaie quouis materia fblidiflîma conftante, quæ nullâ per-Wtionê aut expirationc admittat, certa aquæ quâtitasîfitcp hoc uas diftillatO' ’'•ùj quale nos uoce Arabica alenbic dicimus, omni ex parte luto forti oblitû, quidaëris euaporetur.Demum admoto igné iub uaiè curemus, ut diftillet, •luodignefugeritin aliquod uas aliud etiâ obturatû,et cum primo iunlt;ftu,ita ut ^'1 aëris effugiat(quamuis aer non preflûs nô petat infima proprio motu) tum ‘‘^niumaqua diftillata,uidebimusnonfuperefleolt;ftauâ partem. Igiturreliquas äoftimpfit ignis,quoniam non potuit alio quam in igne confumi, aut in uas in' ^fiuslabi.Quid fquodidem quotidiein ömniferuenti aqua experimur,parti' “USomnibus cófiimptis.^Nónneidem in totoiudicandum eftfquot;Nam ex eaquæ ’falore fob's, ex tota humida natura in pluuias elcuatur, certum eft partem ab* *uini,eo uno argumêto,quód exhalatio eius quæ eleuatur in fublime,alit quan* diutius ignes in aëris regione fumma, unde impreftiones uariæ fiunt.In' «ammari uero aërem craflum ôë putrem, iunt argumento noftræ corporis mP ^fiæjpueris teftibus ex flatu uentris flammas foetidas accendêribus, Inde in rc' 8*one ilia aëris uidentur cometæ, bothyni, trabes, ÔC neftio quot rerum fimili' ^udines,lndeftcllædeciduæ,indefulgura,fulgetra^.Iam ergo fiab aeterno erat ’’aundusjhabuiftètiæpius finem.Quis neicit à lignis aridis ardentibus^ lachry ^as aqueas prodire ab extremis inde^ fumu aqueum plane craflum,quem 'tilocuniftatim craflîorehumore depulib iè proripit flamma, ita utmutuo fuc-«dant,quoad humor exfudauerit omnino f quod ufepadeo fuit multis philo' •ophis probatum,ut etiâ ipfa aftra ali inferiore exhalatione, quamuis falfo affirm J^arint. Videtur uero ifta confumptio aquæ atc^ imminutio etiam in lacuftri-“las locis, ubi ipfa putreftit, Sx!: abftimitur, aërem^ inficit, uelut moriendo,ut ?p^^P**dcmiamorbus paflim lerpat.Non tantuitacp périt, fed cum uicinorum '‘quot;pendio locorum.Fontes quotidie in fublimioribus locis euanefcunt,in infe poribus aegrè reperiuntur, ( quu omnes aquæ naturaliter in terra foieant fe ha* “^fead libellam ) quod imminutionis fignum eft. Verum nullum manifeftius aquarum diminutarum, ôë indies abfiimi fblitarum argumentû,quàm quod multis locis olim erat mare, ubi nunc terra efttaltilTimum®, ubi nunc uado' I'm, quod hiftorijs côfîrmat Ariftoteles in Meteorologicis. Poflumuero muF J's exemplis locupletare ♦ Conftat ordine elemêtari orbem terræ naturaliter de* mfleipiaaqueanatura undiquac^ ambiri,more cæterorum elementorum ôë i®lorum,ueluti ouorum aut ceparum inuolucris (è complecftentiumtièd impe ’’5dcreatorisabfccfliflè,non naturali motu,certu eft.Nam prudentiain clemen-J’snon eft,necialutianimantium poterat infenfibilis natura prolpicerc. Am* totum orbem, quod in omnibus locis uideas, Nam nulla pars terræ quin in ea oftreorum omnium generum ueftigia ( nifi ubi humus putruit ) '■fpcrias, ut in harenis,aut in faxis durioribus. Fuit uero item tempore diluuq Ambitus ille.Indenon fuit omnino terra obuoluta.Quod uero etiam ab eo tern pore mare fit plurimum diminutum,multis hiftorijsprobabo.Mihi quidem in d confefto

confeflo ponftalrcrariloca Ariftotdes : ucrum minin' ctiâ dem cnftrabo .Nara nuncrorus orbiseftapmus,unde licct comcdinam caperetotiusglobiteire' ftris. Primum quidem olim fuifle fùmmcrfàm aquis Aegyptum HomcrustC' ftarur,refcrt Anftoteles, nunc parn'm eftæquo ficcior. Vcnctorum region^fR quam Paduanam 5C Alarcam Teruifinam uulgo dicunf/uiflealiquandomare Iltis parer, Quum effodiasaltius ( uel zo miltbus palîuum,ab eo locoubimarc eft ) illic tiimmertbrum nauigiorum fragmenra fepenn\,enam nofira ætatc, in' xra Anrenons uibem,quum alucus aquædudus fodererur,probat5en.Qiæd mirum uiden'nondebcr,cum àqucrcuSf aino,multisqjalrjs lignis ætcrnaiù palan'o, urquidam fcribunt hypcrbolicè. Nib hodie Venetidiligcnrcrprofpb cerenr,ut pro faluandis akieis,5C urbe,canalcs fæpius dcfecarentur,iampndem in terra eflct urbs Venetiæ. Rauennaante ifoo annoserat onimnofiniilis Ve* netrjs.nam ponnbus,ÓC lembis in ea tre licebar.Nöc nero duobus ferepafluum nnltbusàmaridiftat.rantieftfcdulitas, Venenæiam à noo annisjamp;ffuprajæ*^' ditæ,diligcnnaeuirarunt,quôdcadem remperis periodo contigitRauennari' bus. Ptolemæus Adriaticum Aegeummare diligenter fuerarperlcrutatus,’ tarnen longèplures infulæ uifunrur in urroep,quant iple,uel Plinius exStrabo' nelcriptcrir. unde fubfcdiflemare darum eft. In humilioribus Afiærainons locismaiitimis,paritcrÔ£: Africanis, idem contigit. Nec tantum inraariaqua ûlfajèd 5C paluitris euanefeit, Nâ multæ regiones olim ob palufrrialocaincub tar,nuncincoluntur,ficcatisaquis. In extremis Gallite Gernianiæorisidpa' tet,qua ad Oceanum uerguntznec co procedunt çftus,quo olim.Ipià in Grçcia argumenta eadem lunt.PerfofTus Athos(niGà ramentomontisHerai)crat aqua cinduszalioqui G fuiGetatep nuncell, promontorium eGetZneefofla uidc-tur,cum aruerint omnia. In Peloponnefo mulra admodû indicia. Quid regno Tyndari clariusr'Arltodie fermé rota peninGila Gcriliseft, oGa^rcrratoltcn' tans.Q_iid de Argiuis dC Mycæncis dicâ,qui intra annos plus minus quadnn' gentosdeGccari immenfaspaludcsmonßrarürz'Palus MæotiSjlexaginiaannis ita muta ra tempore Arißotclis erar, utlongc minorum quant ante nauigiorunt clfet pariensznuncucro præter lembos, nulla fcrt,niG fecundum alueira fiirnf itisTanais. AriGoteles dar etiam Gumina murari,amp;f Gccarizquod cerrû elt.Nam anno ante hunc tertio,ChriGi Rilicct i5j9,fuit rantus ardor æGatis,ut niulta cu2' ituerintin Gallia Guniina,omnesputcorum aquæplulquam cubitali Ipacio de^ federint, eG ubi Itexapeda ÔC decempeda,quod imminuræ quantiranscGraen' taris Sc ab igné abfumptæccrtum indicium cG.AtobqciuntzNonncgarausnti nui, fed alio concedcrc, ÔC inundare quafdam regiones nobis incognitas affit' ntamuszquomodo etiam immiGummare inter orbis partes celcberrimas cer-ntmus.Miror impudcntiam,autccrte fupinam negligentiamhoniinû,quiucn cognitioncm proGtentur,quomodo in fabulatorum uerba iurare ita in quibuP dam foleanf,utreruni rationem poGeos ipernât. SiadmiGum marealiquando à columnis Herculis cG, antequam admittcretur, quo ponebant aquas Ibrrus, Rliodanus, Padus, Danubius, BoriGhenes,Tanais, PliaGs,Tlicrmodon,Ni' lus,Bagradas,maxima omnia Gumina. quorum unus Danubius, conuchit 6o lecum Gumina nauigrj patienriazaltcr, Nilus uidelicer,a tropico ferme bruraali ad noGru decurrit.Taceo plulquam rrecenraalia,nauigabilia omnia. Quotara dem illæ aquæ concedebant,antequam præclarusillcDeusadmittcrctmarct' Heus uos,non pudet ineptiarumz' Quum omnes aquæ ncccGârio f nt ad Iibcb lam poGtæinuicinia ( necenimignoroglobum cxaquaamp;^rerraficri ) quip^i' (et fierijUt ilia aqua non impleret Gagnum SC locum illum^uo mare conci Hu'

rum aduentu ilh’us Dei effet,ab æterno credOjfîbi ièruabat id miraculiîÔi^ aquæ contra naturatn euanefeebant. O Græciæuanitatem,ô amentiam philofopho' rum,quiillis mugis fideim adhibent.Illos non nomino, ne bultitucbocin loco notentun Necefïè certè fuit ad libellam earn femper ab imperio creatoris fuifle 2quam:que tantum abeft ut admittatur ex Oceano in noftrum mare, ut contra noftrumin Oceanum inundet, ÔC tam uehementer, ut à Propontidemolaso' mnis generis impetu rapacilbmo agan Quæ caulà eft,ut natura Oceani æftu re-dproco non uideatur in noftro, unde tot argutationes inter philofbphos, Ar^ cet impetus aquarum exundantis noftri Oceani æftus, ne conlentiant,niii in •pfisfeucibus.Nam ad columnas Herculis eft æftus pene par Oceani, Interius gt;uxta Hilpanias, dC Mauritanias fenfim minuitur, utuixmaximusfefquipede fvomæô^Carthagini uideatur, Venetfjs arbitro Adriæflante, fïtpauló maior: älioqui uix fèmipede attolli iblenln mari Pontico ôcTPropontide nefentitur 9'Jidem,nifi quum flantibus auftris in Propontide ipitamæcraflîtudine attollb tut,lam ergo non eft admiftum,lcd emittitur,Qiiomodo tandiu ialftim C Ex ab ïCHus commixtione inftauratur, quod aquis dulcibus deperire polîêt, Itaqj eft Wius ad fauces,quam in receftu, Vndein toto Oceani littore aquadeficcatur *nfales ui folisjquod intra ultra Italiam no fit, Atqui admit« in terra quandoqj ^onftat.Non nego ui tempeftaris aut uoluntate Creatoris in icelerum animad-^frfionem immitti, fed fi motu naturali id fit, ftatim ie recipir,ut uidetur, paucis Poftannis.Nam ea quantitas quæiam totannorummilibus deperdita eft in no jro orbe,quum aquæ iplæ fedatæ, SC à uentorum agitatione quietæ, fint ad lb P^lfimpoiitæ, deberet perpetuo curfii etiam inundare, modo hos,modo illos Populos,ut nil eftèt inundationefamiliariusjautfàltem quibufdaminlocisin ^'ttulum attolli, nbsp;nbsp;libellam excedere, quodneutru uidetur, Abiumitur ergo,

recedunt ftatim diluuia, dices, nam Athlantisiniulaante columnas Her^-^ulisolim pofita,illuuie perfjr, Egregium commentum Aegyptiacum nbsp;nbsp;indb

8'^umquod Plato in Athlancæoô^Timæo(aIioqui àtemeritate falià afteren' ‘^•alienior) feriptum reliquerit. Quafi uero perierit,quod non aditur amplius, '^tcjuod fortaflis nunquam fuit, Verum fac fuiftè, ôô Plato né ut fitos ciues aiv ’'5^iffima origine donaret,itéra dixifte. Eft etiam hodiemagna admodum con

extrema pars Afiæab ortu per anripodas occafiim petenns pars, Lanfti' ^^certe,Ô!rfupramemoriam omnium literarum (nifi dehacintellexit) noftro J'gt;iporeaperta,regum Galliæ,Lufitaniæ, ÔC Hifpanieopera,perluftrata^,nec

Verum cômentum Aegyptium, autPlatonisautoritas illam à faucibus ^fculis paulo longius ponat neceftè eft, Certe quum à polo ad polum pateat, oti poteft no obi}ci freto maris noftri,Itac^ nil eft illic fummerfum, Quafdam Jocs abforberi, lifimis quaftâri, aquis demûinuolui,quis negetf' Fiunt tarnen ^irequenn'us loco depreftô ÔC humili. Alibi enim poft pauca temporis intet' ^*gt;afe aquæ reci piunt in alueum,quod nee Græca nugaciras negabit, Diluuia ?'^eaquæfibifinxit,imitatione diuini, dequo audierat, excogitauittutin re non fuit fimiaalienorum inuentorum, ied reuera fimia, id eftdepraua' '’^•Oportebatergo earn molem aquæ ab eo loco ftarim committere alibi dilu-^'^jpræcipuèin mari noftro, tantæ molis non capaci,Facile iànè adducor ut cre ^^jdiuinâ prouidentiam (nam alioqui motu naturali fieri nequit ) in illos po plos qui falfis opinionibus orbem eftènt peruerfuri, infîrumcta^ dæmonum 1^. iiri, animaduertiftè aejuarum illuuie, Verum hæc làtis funt, ut pateat aquas in diluuies no tranfi're, fed fenfim exhalarionibus abfumi,dum ^crêfoluuntur,aër ipfe eft ignis flammatis pabulum, Vnde SC ab aeris ôC ab d I aquæ

aquçnaturapatetjab ætcrno no fuidè mundum : nam pndcm effet abfumptus^ A T^E RRAE CONTE Al ELATION E.

Terram affiduè deperire ui ùnbn'um, ton entium ÔC fluinoruni cunuano trahi,et lènfîm euane(cerc,etrehnqui tandem ueluti cius ol{anuda,in excmplo funr,quæ funt uicina torrentibus amp;nbsp;ff uminibuslt;Nam quotannis quïppiam ab' rodijlenfu percipimus:quodnecipfè negat Ariftotcles. Futurum ergo erat ab æterno ijfdem adïi'onibus durantibus,fopius perrjfletdC quum nüe fit, creatum denuo fuiffe.Quod nee ipfi philofbphi hoc uno argumento concedere uolunt, quod non poffint animo concipcre,quidinuafritatcilla çrerna,tandiudelitue' ritDeusipfe w)7flijiv«?.Equidem fi æqui ranonïsælh'matores effeuolent, quam fe quærere dicunt,ægrius longé concipient, quomodo mundus ipfe, cuius par' tesomninopereuntjpoffît tandiu in rerumnaturaconfiftere, quamæternam illam prouidentiam,perfefclicem,nullius cgentcm,ab æterno finchac feculen ta materia fubftitiffc, Fac age exemple difcamus, ut à finitis infinita, Aedmcet aliquis caulam,ucl cafäm,mapale,aut quiduis aliud,quod ex natura materiaenu xum fit, cuiusep partes ipfis oculis deperire quotidieuideamus,ut exmateriat fluxu indem à principio fit neceffario paffä ea domus, atqj non poffe fenc tem dccem annorü iudicemus ♦ fi quis affererct iam ita totos quinquagintaafl' nos duralTe, quoniam qui earn conffruxit, eius ætatis eft, à quo conffrucre ptE tuiUutrum facilius concipies,quu liber illefir,neccoalt;ftus illam feccriqdomum iam yo annisduraffecumautore,aut ipfumautorem per fc fine domo fcliccm quadraginta annos uixiffe,demum domum illam fragilem ædificaffê f SfiatiO' nem earn tc capere negabis,adpellabo ad totius orbis conienium, amp;iudioum* V erum ufepadeo ueri deprauandi ftudio flagrant, dum uerbis Deum fatentutj ÔC operibus eius effetftisep agnofcunt,ut toto conatu,amp; fcriptis,Slt;^ uerbis, tæ tenoreillum effenegennNam fi omnipotentê,fiperfelt;ftiffîmum,filibctup’gt; non coacftum,fi infinitum,fi feliciirimum,fi perpetuum adîum in fe omnia(iim ucl non fint ) agitantem agnoicercnt,ut uerbis fateri neceffe habcnt,nunquam illi materiam iftam ueluti ad complements neceflariam adiungerent t quS^t^ creatammateriam ÔCcreataipla, ÔCpoftimmutatamdcfecaram, autabachO' ne uindicatam,fit par eius felicitas«V olunt materiæ molem perfetffiffiu^o adde' reperfec'îionem.Oftupidos homines,amp;cæcos.Quàm meritd dixitnouerrau luSjiccretoruiTi cœli côiciustVolentes effè iàpientes,ftulti faefti iunt,ô^eiwnue' runt in cogitationibus iuis,eft^ amentia correptum infipiens cor enim Deum cognouiffent,non ficutDeum glorificauerunt. Ideoiâpftbtiacar nismorseft,inimicaDeo, Quum ergo terram ipiàm fenfim deperireconlict, îetcrnitatemillideelTeex fua natura,neceffàriô iudicandumeft. Ergo quatuor elementorum moles iènfim iam perqffèt,cauernis ipfis tcrræftillantibusaquas, uaporibus à terra opéra folis in dies extrahi iblitis,aqua in aerem degenerante, acre ab igni depafei ( quS alimentum ÔC bafis flammarû adeft) folito,Nil fupet' elTetpridem. At quS alïèro ( quod patet fcnfiii ) montes ipfos aquarum laplu altjs^ temporis iniurijs iènfim abrodi amp;nbsp;perire,decliuiaimbribus ablui,amp;^ geri,obqciet mihi rccutitus ille Philo,quem miror à iâncftæ legis præfcripto ini' butum uoluiflè ob has nænias quas Theophrafto adicribit, à iàndlo præicri^fo recedere. Verum quidem eft,inquir,montes abrodi abfiimi.’fed intérim aul , ignis in terra inclufi,alij nafeuntur, dum ignis erumpere tentât, atep ita emer' gunt,dum cxir,fcqucnte ipià terra ignem erumpentê^O cômentum Theophia fto dignum. Itafuas nugas adicribuntautoribus magnis, qui mentiri impune uolunt* Quiscredat tam dodîum Ariftotelis diicipulum, ut quem illefcholac

pfsfiantiHims modcrandæ delcgcn't, co impudennæ contra præccptons pla^ dtaucniflejUtaflêratadigms motu fêqui fluxum terrçfV chcmcntê quidem irt âëremotum ah'um trahere,ignemcp igncm,amp;aquam fortaflîs aquam, fuga ua-tmadmittipoteft. Atterram corpore foh'dam,duram,cadem pati,quis adcd im pudens,ut cogitet f' V erû habeat fixas opiniones,argumenta cius ludicq.Mon tfsfolentquondieigneadîiuo dïflblufomnia^rumpfab codêuultnafci.,con-fiftcre^ J quû ignis adîiuus nifî in materia non poffit ctîc, ucluti in iulphurofisî 4uale eftin Islandi2,Sicilia, V cfuuio more, nbsp;multis orbis partibus, nô ligans,

'fdabfumens,Egregius illehomo non potuit diiccrnerc,quid inter potentiam ^adîum fit. Eft quidem in toto terrenæ naturæ uinculo aliquid ignis fpiriralis admixtS:underciudationibus etuegetatione creantur in terra omnia, median^ ^^fpiritu. V erum ut unquam erumpat ifte,autuim inférât, longe abeit, Sed ad jiliapergo. Ab artium inuentione« Nam nbsp;nbsp;terra abfumi côftat, ÔC iriuola elfe

Chilonis obiedîa ♦ Qui fit ut artium inuentio indies emergat,SC non pridem o-•’iniafint autper manus tradita,aut icriptis proditaÆtiam rcs neccflariæ nouû foxnmcntum funt,2c hominû nuper mortuorum^Frugum uaria genera indies fniergunt, Cpecics frudîuû adiuuante naturam ingenio humano uidentur,ad' ^untur^porêtienaturaIi.QuidplurafDiIuuiageneraIia(inquicnt)conflagra' '•ones^ omnia memoria hominû tollunt. Vnde à principes eft denuo rcperen duiTi amp;nbsp;difcendum Jgitur omnes ad cam potentiam pares, amp;nbsp;fi qui fiint maiori ’ngeniOjCopraîftantiores^Quî fit ergo ut Grgci hominû genus féliciter natum, ^cuiutAriftotclesfcriptûuoluit,neccœh',necibli,necingenij,nec corporuni 'wrcs optimæ unquâ defuere,longe cæteris mortalibus præftantius,omnia quæ ^duitæhumanæ ufiim naturamcplocupletandam faciunt,non longeante cætc-ïosmortales repererint, Athenienlès præcipuèf' Quare mille annis poft bafba-’'os(utuocabantChaldæos,ô:rMagos,Aegyptios,Prophetas,SCid genus) re' ^’ÿOjartes, literæ ad Græcos acceflêrint anteincognitæ t: Vnde ea opinio pro-^^fjUtquotquot infignes in Græcia fuere, barbaros diiciplinæ cauià adierint C Quodobferuabatur Athenis ante 1500 annos, ubi ea diuina uis ingenij quæa fcarbaris uincitur,docetur,formatur,Ergo quum poft diluuium generale Deu' falionis(utuocabulum Noachi Græci mutaucre,ne quicquam ab externis hau fifleuidercntur ) omnium hominû eflêt par conditio,quum barbari fintrudio-rcs Græcis autoribus, quî fieri potuit ut tot genera difciplinarû maximarum ha buetinttanto ante tem porefGræci Grçciièmperpueri eftis,nec eftin uobis(uc ^cbatille) ulla fcnex eruditio^Oportuit efgo fiiperftites illos homines fuiftc di ^uuio,utlàcra habcnt,amp;^ à maioribus cas acccpifle difciplinas,quæ ftatim excub

fuetuntjindc^ paulatim in totû orbem diffuiæ ftint multis poftea iècuhs. At gt;niidem quorû placitis eft neceffàriô crcdendum,tradidcrunt,mundum ortuni habuiiïc,ôô ante iè à numine datas rcrû diuinarû icientias^Cæteras artes,ut non •faad uitam ncceflârias,inuenit neceflîtate docentepofteritas, Sed illiadminfi ruiis rerum à patribus acceptarû priores omnia didicere, A quibus poftea Græ djindeLatini, Qiiûitat^ fuperftitesaquisfuiftêntin Afia,ccrtâderebustranP aâis fcientiam habebant. Artes igitur humaniores, quas nondum prior ætas melioribus occupata(diuinis icilicet) nondum repererat,etiam eo tempore btebant. Ergo mundus habuit principium, Eft ergo a philoibphis ftiblcribeu' dum facræ autoritati, quæ ifta tradidit,fine adiundîa ratione, quæ cflè uera oportet, poftquam ratio laboriofè quæfita eo nos ucl inuitos ducit» Sed de jnundo hadîenus.Nam ubi corruptibilia omnia ôf reccntia in eo uidentur, nabuiHe originem conftat,

aVicunc^admirtit munduma caufä pcndêre,Deum(^eflèfuprarcrum omnium naturamjatc^ avT«yx«, ctviatfvKjibJ'cuiiwte, ut uno uerbo dicam, ao omni parte beatû, illi no cil fuadendum,mundum fuifle ex nihilo in eflc de^ ducflum.Si aût cum eo qui ab uniuerfo tollat cauiâm ÔC prouidentianijfitagerv dum,poftquam nec propriofènfumouetur, nccrationcadmittitneceflâriam, necautoritatê ulliusquantumuismagni nominisSc' iudictj probat,nilnififua ïotnnia lcclatur:ccrtè luderetur opera ,aêr uerbcraretur Jta^I; ut obfcuritati rerS præcedentium aliquid luds acccîtr, uei iraris^ paulatim ie prodat natura,ifta traclabimus.Bonis enim uiris S)^ pijs côfirmabimus,quæiùntiam tradita,uiâcg adièquentia ilernemus, Qiiodutfacilius fiat, eauiæomnes rerûfuntiterûrefc' rcndætSunt ergo duorû generum cauiæ,concaufæ^,Primar,fine quibusiècun dæ elle nôpoffuntjiuntprimû agens,aur prouidentia, finis. Concaufæfunt, quæ iraadncxæiùnt rebus, utnullo modo polfint fine illis elîe,fcilicetmatena amp;■ forma. Primam iècundam confidcratmctaphyficus, iècundam amp;fterfiatn mathematicus artifex. Quamuis ergo non polfint cfle fecundæ fineeffedlu primarum,tamcn côiungi ïempcr neccfic non cft, Qiiamuis enim domus non lit fada fine mente amp;nbsp;opera artificis,nec nifi cuiufdam ufus gratia,tarnen potefi domus conflrudaartificispræièntia elle deftitutaat(Çinhabitata,Nifiautem fit quædam habitationis forma, ô(f ex quacuncp materia,domus iam no efl. Dera' tionc uerô uniuerfi idem cenlèndum eft.Elle unS artificem,à quo fubfternatur ipfi form e materia,cuiufdam finis gratia.Si igitur uniuerfi efl primus motor, prouidëtia,ut neceflàrio efl,ergo omnia ex nihilo creauit. Nam fi rem iamantC iormatam habuit,prima cauià non efl.Quum enim nil fine cauiàfit, ea materia formata uel informis,ab alia cauià ei ir,ô6 item a^p alia,SC fie in infinitum. Itaque non erit prima cauià, quod efl abfurdiffîmumtfêd fortaffis ea materia orta crit a ïèiplà. A tqui fieri nô potefl, ut quicquam fcipfùm creet.Oportet enim fi no eil ex nihilo, effè ab alio, aut à ie, autpartem Dei Sif caufe primx.Duo primafalfa funt,crgo tertiü. Nam il la pars Dei iam feipfàm crearet,quod efl abfurdum, ôîTDeumfaccremateiiamjôCfimpliciifimûfacerediuifibile.Ergo eflmundima terics molescp ex nihilo effida. Atnó capitanimus, quomodo ex nihilo fiat alf quid.Non,quiacognitionoflra noduina ab ignotioribus naturæ(fitanien quicquam différât cognoicendo ) ad fibi notiora progrediens, per experimen' tamateriaha,in hocmundigloboaffuefada,non potefl capere,quod non uidit exemplo.Tamcn ex hisquçquotidieacceduntiènfùi noflro,quæ^antcquam uidercmus,nunquam credidiffèmus, cognofcimus clarè,fi partem ignotam no bis cum nota conferamus, nil plane totius uniuerfi fcire nos,fi totiusrationeffl fpedes. Atnouimus quatuor principia, ex quibus omnia : fcilicetis fuperisla' borefl. Nouimus enim proindeomnia attpille, quiquodelemcntaalphabeti cuiufcuncplinguæ noffet, omniS difciplinarueo charadere feriptarû profitere' turicientiam.Legerequidê fortaffis omnes literaru iyllabasSCuerhapoflet.at quid proficeret,iudicate.Ita philofophiquod fciant, ignis eft calidus ficcus,ter' rafrigidaficca,aërcalidushumidus,aquafrigidahumida,uelutinaturæhifton'a recitando,quarationeitafir,autquotlpecies inde prodire poffint, fefcirepolTe autumanr.Primuquidem to nunquam icient, amp;rnifi admirationeproui' denriænunquam cognofcent:5C fi cognofcent, itafier,ut animo cócipianr,uer' bis cxplicare ncqueant. Alterum porró fenfuum experimentis difcent.Etmi' rantur,fi non capiant, quomodo Deus illc qui fua bonitate in fuum honorem laudem nobis ifta oculis fiibiecit, fènfus quibus ca cognofceremus dedir,po' tuerit

GVL. P O S T E L L I LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43

tueritalïquid ex nihilo producere.Qiiamuis aut nil exempli in infen'oribus fii, ^uopoflïtfenfibiliter oftendi, ex nihilo fieri aliquiduamen utproximum à na^ luradari poteft,fubiungam, Accipe ter mille libras, aut quoduis aliud terræ fru giierac pondus,aqua^riga ut maxime p Oteris, antequâappendas,ut fit in fum^ *^0grauitatisgenere, cuinil poffitgrauius eademquantitate^genereoppoquot; *igt;«Exhochortö penfilem facito,fubftrato lapide, métallo, aut quouis alio cor^ pore,quod diutimme à communicatione alterius terræ arceat, faciatep, ne quid Huodadfenfumattinet,depcreat.Demumieminaquoduis genus ieminis,fcd potiflimumluxuriantisnaturæ in cohorte,utpcriculum citiusfacias.Collige Huotannisfolia,corpora,fru(fius,appende.uidebis iànèantemultosannoste ’ï'agnam ponderis partem ab eo horto fubtraxifle. Appende rurfus rigatum fo ‘uni,utantè,nihil in eo minutum inuenies. Cogita ergo unde Ifucfius tibi pro' ^■trint, quum nil omnino decefierit terræ. At dices : Ex acre SC pluufis id pro' ^2flit,rigando^ creuit. Certum eft no immerito icriptum reliquifte Molen,Et spiritus Domini ferebatur fuper aquas.Nam quamuis quatuor clem enta ad O' *gt;'niunigenerationem cocurrant, tarnen tam magnam in omnibus partem fibi '^cndicataqua,ut aliorum operæfi ad earn comparentur,non appareant,aique ïliunde conuchatmateriam cæterorû lènfum fugientibus partibus. At fi dabis ®^quæ tibi in terra nil imminuta creuerunt, omnium rerum expurgatori igni, *iullum eft dubium,quin magna fit futura cineris quantitas, ôtf præcipuè fi arbo ^öautfrutices plantaueris.Cineres uerô eftè terram lynceram,fatentur philofo phi. Natn agente igné quamuis aquam aërem^ abfumir,tametfi terra aliquam imminuit,non poteft omnino perdere. Vide ergo,unde ilia terra tibi pro' ^it,quum præcluferis uicinæ uiam,tuæi^ nil perierit. Certè ex nihilo illam dice-’'oscreatam,nifi in materiali parte mundi ageremus ♦ Ineas ab hoc exemplo ra-donem, 0 ueritatis âf ucræ lapientiæ amator,ôlt;rtotam rerum naturam ob ocu' lospone,quamplurima lanè uclut ex nihilo creari uidebis : aut bltê fi ex nihilo ’'oncreentur,tamen quomodo corpus craflum dClènfile irrepatin naturgcorn pofitioncm,nunquam capies.Noli ergo,noli ob tuam ignorationem,tuis blaP phemrjs Deum petere, eiusep potenttam imminuere, quum longe ea quæ no' ^jipfafuperet.Nam tuum fcire,de operibus eius recitare eft.

teauci philolbphorum,quura prouidentiam rebus humanis'dare prin m fateantur, agnolcant^ uel inuiti, tarnen ab uniuerfi cura remo' 'JfncSc poft éditas res iplas,non fecus curare an male uel bene ftium efle confer ^înt,quàm artifex, qui làtis habet opus cffînxilTe, demum negligere lolet. Ve--•uni parum accurate rerum confideratione habita, Nam ubi arte noftra quam forma matcriæcuiuis adhibuimus,uimateriæftibfiftit,pronaturarei,loci, ftporiSjitaut præcipuis eius partibus no opus fit noftra induftriatquonia quan ^umpoflitdurarejin nobis no eftpofitu,nifi partibus iniuria teporis ôCloci iiU' inutari folitis.Cumcp nos inftauramus,id fum pta à natura materia facimus,quç prefcripto tem pore in eo opere duratura eft.Nos itacp corruptibiles quictc,mo tu,altcrationibus cgemus:at diuinaProuidentiaquûfitpurus a(ftus,nunquam ^uiefeens, proculdubio ipfi materiæ potentia immenlà autmediata aut imme--diatafemper incumbit.Si mundus côftaret omnino lapide, aut quauis materia ftaflajquæctfi fenfum non haberet, tarnen ab elementari materia participaret, ftmd ligatis una horû corporum partibus, polfet in aliquod tempus quoadre-d 4 Ibluerentur,

(bluerenturjagcre quietc« Verum prætcrquàm quod eaquæ fênfu carent,fèn' firn per appofitionê alia, alia per nexum procreari Iblenr, ita ut diuinitatisfcm' pcragentis ubiep agnofcamus ueftigia, uoluitlongeperfec^ioraprodireinmcj dium,quibus ifta ueluti balls loco circnr,2C item alia his fuperponere,donecad quarta uentum fiuQuædam enim in tota natura maxime crafla,uitæçexpcrtia luntrquæideo ellcliinplicitcrdicinnis,ut iunt elcmenta ip!a,laxa,gcinma’,mC' talla,5C alia, quæ maxima partem terræ SC aquæ habere uidemus,quæipfaquk dem non fui caulà confiant. Sequenti in ordine funt ea, quæ feminibus concc' pta,uirtute 5C prælèntiaDei feminis pridem lèminati alimentûabillispri' mis trahuntjuiuunt^jôc maiori mole afiurgunt, quoad periodum fuænaturae attigerintjufui^ fuerint lèquenti ordini, C^i præter uitâ etiam fenfum ô^nio^ turn habet,augetur^ eadem uirtute ad periods ufç uitæ aut ulus finem, quem no in fe habet : (nam res 2C fines differre iemper certum efi) fed in lèquenti or-dine,fiCtotiusmortalitatismaximoconlequitur, Quartus ifiegradusquatuor etiam naturas côpleclendo,eft cum lapidibus,uiuit cum plantis animalibus, fentit cum animatis, eft^totiusnaturæ Icopus homo,Qiiicumfiiicaulànon polïît ellègencratus, habeatin lublimiorigradu finem necefle efi. Ideo præter animam cæteris animantibus cômunem,efiintelledîuimmortali prçditus,quo crebro ccclum animorumi^ originem amp;nbsp;Deum contemplari pofbceft^ eiusn nis præcipuus in hac uita,mutua cum ceteris hominibus ueluti fratribus oper^ in futura,Dei cognitio, SC omnium rerS in eo perfetfia uifio.Itacp caufaipfaeni ciensrerSomnium,fuicaulàomnia creans,tuncetiam finemfuumillisreddit, quum homo in agnitionem creatoris tranfit,amp;itnmoratur, Is neordouidetur etiam in minimis uel ad horæ moments pofie durare,nifi perpetuo moderator illcformas in materia feruans SCligans,præfensadelïèt,omniai^ curaret.^Certe fieri nonpotefi. Nam nunquâmoribundæ naturæ fiibftitucrentur,nififempef adefièt conferuans forma,à creatore adefie iulla.Ideo quod ifia per fefubfifterc nunquam pofiïnt,defiitutare(fiore,dixitmeritó Plato,nô elîè, Qi.iideft(itiquit in principio Timgi)quod Iemper nafcitur,6C nunqua elfiautquod nunquana^ fcitur,Sè femper efi iPer ea quæ femper nalcuntur, amp;nbsp;nunquam fubfifturit,ca^ pit ifia inferiora indiuidua,quæ reuera nun^ per fe fublunt, Formæ uero,qua' uis nunquam nifi in materia uidentur,tarnen iemper funttita Deus ubiq? eli.Si aStautoritatibus ad rationes confirmandas fit opus,nullus ( nifi fortalfis Zo^oi ôtT Epicurei ) ex totagentilitate philoibphorS efi defuturus, neiplèqti'dê Deo quantS fieri potefi iniquilfimus,Abenrcis.Itacpde icientiaDeieftuiden dum,quid lentiat. Nam n ili Deus iciret omnia,StT per una Icientiam fimul öiffe^ mel cognofeeret,de omnibus ci cura elle non pollet. Ait itaep deea,quuin muf tisaltjslociSjtum potifiimum contra Algezelcm , undeautoritäremlubentius defumo,quod etiam æquilîima uix il li conceflà uelit, Difeeptationefextafolu' tione î obiccfiiitaaittNonefiimpolTibileinlcicntiaDei una Âf eademexifteiv tercrincri rerS quæ feire polTuntmultitudinê.Nancp philofophiprobantDeû feire lèipfum,amp;prætcreaaliamobilia.EtpauId pofitSciétiainDeo eftaèîualis, noftra potentialis, ôf ab obiedîu pendcnstquodinDeo non efiadmittendû.de modo uero icientiæ Dei humanus intellecfius nô potefiinformari.EtalibùDei icientianô efiuniuerlàlis,necparticularis.nâqualitatêfuæiciêtigex potena,no ex fdetia metimur.Sed ut nos explicemus hacdiffîcultatc paulo facilius,funtdi uifiones rerS ut à caufis fiunt,præmittêdæ, ut perpendamus, quS nofeat omnia Deus,quarS autor fit rerS, quarS permilîbr. Sunt in uniuerfiim caulæ efficient tes quatuor,Natura, Ars,Fortuna,Diuina prouidêtia,Prima ÔCultima eædem, quum

'juum ipG natura per /è nee uoluntatem nee motum habeat. Vt ergo res funt à ■lïturaj ordine perpetuoautorcmamp;fproteóïoremperfingula le habere Deuni •^onftrant.Quæeunqj à Fortuna nbsp;extra, diuinum arbirrium ipfo Deo permit'

'^ntefiuntjDeus ettam illa nouiu Pariter quæ à nobis fîunt,feu bona feu mala, arte SC induftria Humana pono Jtaq; nil in ignoratione eius poni poteft, obrjeiet Alexander, öd' illi qui particularium ex ineonuenienti uolunt Deo idimerecognitionê:Si omnia feire Dcum faeiunt,aiunt,impium dieunt,quód impiafaeinora uideat, Só diffimulet, Bona illatio ♦ Si feritus principis male '^'^sadminiftretjprineipe Iciente, ( quern tarnen bills, qua Deus earet, urgetin wltionem ) nónne ftatim ad omnium feelertr aelus arma in eum fuos^ fumet t* ^ónne libertas arbitrrj lemper eft in eo leruo,ut poftit refipifecre,0d poft errata Mor fieri c' non leeus atcpmctalla fepe pofteoneeptam Sd deteriam rubigf Mjqiiam ab ipfis fodinis habet,ftintdefeeatiora Præterea quurn nullus non Wat urgeatur^ uitijs, tarn à materiæ quam eonftietudinis inorbo, quis non ^^petetpotius uitæ eataftrophen, ut exeuiari non poftit, qui eo ufque perflitit ''quot;qaeageret'Nonnehæe in homine bono proboep eftent uindidia laudabiliO'

C^ianto magis in Deo hoe eft probandum,qui lumma eft manfuctudine öd “Mnitate dlmpius iniquus tie eftê non poteft, quod ilia uideat, fciat, permit' '^t'Namerit locus reddcndærationis,quern credas, uel nó,fubeas oportetiillie ^oniniquunijlediuftiftîmû Deum leies» At hec obieciio eti eorum, qui Deum ’■'■quuniideoputant, quod poft fata mentesïiominum moriiudicant,miran' ^^flçDeum eorum impietatis pcenas non fttmpfiftc. Quod uideat à fe ôd natU' ’■^amp;âa,nilobftat, quamuis noftræ temeritati quædam in illis mala uideantur: hmen nil malum in illis efte certum eft, quin utilitate compenlàri multipliciter Pûffit. In primo loco ponent, certo Icio, multa hominum corpora ab ipfo or tu ^gt;tiofa,ut membrorû, ut etiam illis uftis ingentj defit, id eftè iniquutn afterent, uUam ex ea re utilitatem cap!, öd magnam miieriam infligi habenti ea uitia, ft Deus feit, eft iniquus. At fi in uno aut altero oftendit liiam potentiam Deus, ^toftendat,quomodo tepoterat etiam formare,fi uoluifteqatqj etiam totum ge ’'“s.quidtibiiniquitatis uidetur, qtium illi quamuis fit corpore inepto,nil æter ^^cfdicitatis depercat t* Alqs ex comparatione felicitatis propriæ, cum eo accc' innum era utilitas. Equidem æquitas lumma eft,itainiquum efte,Age,nón' Mft paterfamilias iniquus, fi ex multis feruis paris merit!,pro fuoarbitratu ’“OS déprimât ad uilia, euchat alios c'uno^ ex multis pro exemplo apud cætc' ’'osutaturdMinimè,quia ill! pro luo iure licet id quod uidetur in Ipecie malum, P^mittere, quo ties maior inde utilitasin totûgregem profluit, Id uero iuftum '^^§anius, quia ignoramus : turn quiamalorumeminimus, beneficiorum Dei ®oliuifcimur,fi quidab uftt,forma, diflTormitate, natura ue creaturarûforte con ‘Oquuti fumus, H-tc caula multos adduxit,ut negarent prouidentiam aut efle, ’ut curarereshumanas,Maleferiatoshomines,0dnaturgrerumimperitos;qui MaduertantjUonideo nullum eftè animis hominum ius fasep à natura infi'

aut nullas leges inter homines, quodiniqui indices iura euertant,uerlL{n ’ureiusperuertant, Ineptus enim plané eftèt,qui ita colligeret, Diuina pro' ’’identia non lumit in hoc mundo pœnas, méritas uult dare, quurn non eft P^nitentia: locus, Alioqui quurn omnia fintcaulahominisfaefta, illepoft tot ^winnas feu bene leu male agat,nil poft hanc uitam eftet futurus, Et quurn res nfiniæ fuos fines habeant, præftantiftîma ödfecundo poftDeum ordinc fine ^obitd Fieri nequit, Quæà calu fiunt, quurn ex neceftitatemateriæ ucniant, tula non funt, Propriè igitur quod malum eft,fit ab arbitrio,cuius uiolati dare pœnas

pœnas oportetîundenequi'tiaàDeoabeft longiffîme, quû idi'n quo infquun’ dicuntjfit totius diuinitads præclanffîma proprictas,Non autê iple folus Deus huic parricularium rerû modcrationi præeft,ied et aftantes mtttit fubftantias le^ paratas, bonas,Permi tnt uero adeflè malas hommibus, regnis,lods^frequcn' tcr:quos antiquttas dtxit Genios, De quibus ftatim poft auton tates aliquot plu lofophi additas ad probandum affùmptum tracfîabo.Ariftoteles x^Rcrumna^ turalium,fèuNaturalis aufcultationis libroita ait:In quibus Hnis eftquilpwm, eius gratia fît priusSCpofterius,Igitur ut fîtjita fieri quo deun cp natumeii,ut fbletfierijita femper fit, nifi quicquatn impediat« Fit uero cuiufdatn gratia ♦ er go ôC quo natum eft huius gratia fieri ♦ Vt ft' domus eflet eorum quæ natura fiunt, lie fané fieret, ut nuncab ar re. Si uero quæ natura lunt,non folum natura fed etiam arteficrent,eodem modo etiam fierent, quo fieri na ta fuut. Alterum enim eft caufà alterius, SC omnia quædam ars exequitur,quæ non potcftnatæ ra,fed tarnen illam imitatur-Si igiturquæ artefi'unt,funt cuiufdam gratia, certe côftatjôC naturalia cuiufdam etiam finis gratia fieri,Er pauld poft: Vtigiturars aliquado fuo fine fruftratur,ita ÔC natura materiæ uitio,aut potius natura quaæ docp(raró tarnen) non confèquitur finem,ôôc» Exquibus infcro,tandiure^ quiri caufàm cfficientem rebus creatis aut artificiofis quoad complementum acceperint:etiam partes rerum omnes, quæadrei cuiufquam complementum adeftè debent,neccftâriô nolle ÔCadaptare caufàm agentem, quoulqueconlur gat opuscompletum,alioquinil complerctur,Quàmdiu ergo durâtoperiscu' iufeune^ conftrucftio,tam diu præfentem,fcientem,complcntem^ opus, opot' tet caufàm artificiofàm adeftè rei, Qtrum igitur mundus perpetuo fit in motu, SCinaeftione, nec côpleatur, quoad poftremus homomundifit natus,uixerit, Deumi^ agnouerit, certifftmum eft ex conceftîs, Deum noftè etiam particula-ria.Nam fi hoc opus fèmel relinqueret ( quod fieri nequit ) imperfeèîum relb' ret,nondum ei adpofitis quæ ad complementum faciunt partibus, Quumita^ décédant fi'ngulis momentis partes eius,inftauratione perpétua,amp;finnouatio-ne(utaiunt philofbphi) illis opus eftmederi: at fine cognitione omnium par tium non poteft fieri. Verum fi errata ôf imperfeefta tam multa fiant, quî fieri po tefl, utille fàpientifîîmus arbiter omnia nofeens, illis imperfetftionibus nôme^ deatur t'Hocin caufà eft : Materiam quidem ad formas, utiam dixi, fequaeem creauitjfed eiuffnodi tamen,ut argumentû fui fèmper cirainfcrret. Nam fi per fetftam æquè ( ut certè poterat ) ut formam generabat, fubieeftis ineptam reddc' bat,5C fèmel creatam inde fpeciem æternâ mciebat : unde amp;nbsp;æterna omnia fuif fent futura, ôd unica,ut formæ. aut fi uoluntate creator is alia demû corruptioni nonobnoxiafucceftutemporis,utfit,producftafuiftènr, tota folidaq,ekmenta fuiftènt corpora uita, ôd corpore prædita,in cumulum coadîa, fine mutuo ufii, Sf ordinetôd ubi compléta fuiftènt ifta,iam creandi impotens fuiftètDeus.quat omnia funt indigna creator! ♦ Oportuit ergo in materia imperfedîionem reif quiftè,donec defecatus fit mundus. Ea igitur materiæ imperfedîio tarditateaut celeritate motus ôd propriæ naturæ facit, ut à formis non femper difponatur, nullo quidem formæ autereatorisuitioaut ignoratione,fèd materiæ fluxu,amp;l caufàrum externarum concurfu : quæquum fint in cafu pofitæ,numerari non poftunt.Ex prgeedentibus ergo habemus, Deû feire ôd creare particularia,ma' latolerare ôd permittere, nô aûtipforûautorê efîètnecunû eftèDeû caufambo ni,ÔCalterûmali,utineptierûtquidâ,quos ÔC u.Metaphyf Ariftot.cxibilat, Præterea quod in malo ponimus,id nô eft malLr,nifi ab humano arbitrio procc dat.Nam hominêmort aliquâdo moriturû, ædes incendi aliquâdo ruituras,ôif

P^ituras Fortunas longo tempore coac^s diffipari, quandoc^ non futuras^aut gt;1011111108 perpetuô mutaturas, hæc omnia falîb in mall's effècenfèmus.Atqui uolens prudes^ homiddium fecerit,ædes inccnden't, rapuerit, uiolauen't, fue^ ritdeprædatuSjSC caetera fimilia : die uero grauiffimepeccauit,malum^ fecit, à freatorisbeneficio exciditjSC ni refipifcatpœnas æternùm dabit.Nil ergo prOquot; fiibetiftafcirejSC tolerareueluti ddïîmulanterDeum.Nam alioqui,utiam dixi-•nus, per hominum uaframenta uix ab ullo orbis colerctur.Ita eni'm eft depra^ uato arbitrio homo,ut ü quoties peccat,daretDeo pœnas,lampn'dê genus hu-oianum defeciffèt. Præftantius emendationem expecftat princeps, quam fteuit bfuos.Quamuis et poenas permittat Deus infligi grauiflïmas hominibuSjOpe ftbus dæmonû id procurantibus,primam lui Dei^ ignorantiam, dem urn mor l’Os corporis,uaftationes regnorum, prouinciarû exipoliationes,peftes,fames, l’dla.C^æ omnia ex hominû mentis nata eflè nemo dubitet. Ea enim permit' dtficri Deus.utadinnocentiæ uiamrepedemus : quod ab afflidîis diuinitus^ ^Fflatis tantum fieri, non à fortunatis fill eu

IN nulla re maior fuit altercatio,maior obfi:uritas,minor opinionum concor gt;lia,quàmcumdedæmonibus aut fiibftantijs feparatis firmoeftobortusin' 'öphilofophos. Nam in alteram partem trahere folet noftrarerum incognita' fum ignoratio: in alteram effedîus uari] rapiunt. Erit ergo diligentius hæc pars ä«ingenda,amp;' tralt;ftanda,quo fcilicet eft difficilior. Rationes primo in loco po-Jjam, fequenti in ordine autoritäre dodïorum hominum nitartdein uniuer' b omnium gentium conlenfiifuadebo. Adeffeda demum ÓC expérimenta UC' ’''^'n,quae innumera fiint. Si quid ueró poterimus de his fubftantijs fiiperiori' oüsattingere,erit ianè longè iucundius maxima inferiorum cognitione,utait ^tiftoteles.Dicit enim z.de Ccelo S)l mundo : Quû cœleftia quædam demon' ftratione attingimus, uehementer lætari nos contingit. Quôd fi minus hæra' ’’ones fub fenfum cadent, tarnen utiliter recipientur, tanquam amplius proba* ’^Velutirerumimperitisetiam,SCmagnisuirisutiliterdeDeo Sicaeterisrc' “’’squænon nocent,amp; quas credere multû iuuat,multa proponuntur creden' ^autoritateSC conienfu hominum fimplici probata,

' Vt in hune ufip locum à totius naturae contemplatione,ôC rerum inuicem rationct ^^ofarum^ comparatione uerum reperimus,ita etiam hic agendum uidetur, A ’’’otucœli ita demonftrat Ariftoteles : Omnis motus in fe indeficiens eft à mo' ’0’'o,quinon moueturnecperfe,necperaccidens.Plures uerômotus fiintin coolo diffèrentesjgitur ÔC plures motores illis adeflè oportet. Corpus non mO' ’’^’gt;nifi motum ab aliquo : quod probatur de motus ratione .motor autem in' ’orporeus iuncftus corpori,mouetur per accidês ad motû corporistut de anima pîtet.At inmotibus cœleftibus opus eft eftè motores corporis motus exper ’fs.Suntuerô illi motus cœleftes ab aliquo intellecftutunde confiât,eflè fubftan ”îsfeparatas,numero ialtcm cœlorum pares,

I ^^^^’’’■afiipcrior infima parte attingitinferioris fiiperiorê.Naturaaûtintel' Exmundi ^dupræditaefi fuperiorcorporea,amp;quædat omnibuscorporeis inhomine harmonia fomplementû.Opus eftergo,quemadmodû corpus intelledîu præditum fiim' q. ordinc, ’’’’»n eftinter corpora,itaanima illi iuncfiâ oportet eflè in genere intelligentia' ’’’ni infimam ; quæ quidem iplà exors eft interitus. Ex ordine ergo rerum fiint tt’ânifupraeam aliæ fiibftantig, etiam plurimorum ordinum 2lt; poteftatum,

y 'Sîtneunusintellecfius,an plures, nolo hic contra Abenreisagcrcjquo fuo loco deimmortalitateanimorum faciam4 fotis eft omnium philofopnorum confonfo,foperefiê poft fata intelledum :qui quidem à corpore non per fob a tiam, fod per accidens foparatur,fupereft^ 4 At quod eft per fc, eft quodperaccidens4 itaeppræterhumanumintelledum,fontâfaliæfob» foparate,pcr fe fobftantcs 4 Ideô dæm onum procreauo, quæ per fo eft,ante an inum qui iungitur mfi corpori,fuir fada4lgitur affûmptum eft

nulla corp orca lubftantia eft fine quanritate.Poflunt ergo efle quædâ in ge-^ nerefubftâtiæ expertes corporis. At omne pofli'bile in rerum natura repen'tur: ^ioqui enim uniuerfum imperlèc'îum eft ♦ Præterea in æterhis non differt eftè ^poflè, V nde conftat ab ea poflibilitate eftè fubftanti'as, etiam prætef Dcum ^ani'mam.Nam ille eft talium ftimma,animus nofter eftinfima.Opus eft ergo diemediasquæpoflîbilesfuntjUtfint.Poflèm adhuc pluribus agere rationfi bus,fed hæfatisfacient uerum quærentibus ut diicanttquærentibus aut ut repu gnent,necifta,necaliaunquam iàtis erunt. Autoritatenuncnitendutn eft* 'J Qtiûiftafim autoritäre confîrmaturus, poftèm cerrè uno uocabulo omnes ouiniurntiationum philoibphospromeadferreiquorum iudicio ftetitpofterfi ’as,nifi à numero eximerentur neftio quotrefracftarij:qui ut à cæteris differrêt, wfeiudicium efle negarût. Inter Latinos cnim fi Pliniû Sgt;C Lucretium eximas, uerno nonfubicribet. Inter Græcos plures fuiflè, quid mirum,quum orbis pe-'bs inde manârittHabueruntPyrrhurn Elicnfem,Sextum Emptïicum,Lucia-’'uiUjArcelylam, ( quâuis hicmodeftior uiftis eft,quod non res fàliàs eftè,quas ■gnorabat, afleruit, icdaftènium à rebus cohibendum cenftiit ) DemocritUjamp;S ^orum feflatores.Nam nullum fuit tam ineptû opinionis aut fadît genus,quod 3pud illos aflertorê aut teftem defiderauerit. Illi côtra totius orbis fenftim, opP •uont defubftantqs feparatis uoluerunt refragari : quos refutatione indi^nos ■dto cenfeo,quôd ab omnium cæterorum ièntentia refilierunt ♦ Non làne mP •■um eft, eos qui nil noftris fenfibus percipi, ea^ omnia falfô creata amp;nbsp;inutilP ^0“,quæcontredtamus, dicerent,eflè^totum mundum Ipedîra, non ftibftan' bam,etiam his noluiftè calculum apponere,quû nô homines, fed præftigiæ ho-^inum fuerinttuel hocunum faltem non ignorare coadîi, quôd nefèipfos quP ^ftnfcirent.Qiiid alios moueritfententiâab orbis confènfu diuerfàm introdu-^^ejUideamus.Reiigionû omnium abuftis,quæftus fcilicet fàcrificum,in caufà îftjUtnnnus quæ in iàcris rebus habcntur,fàciant fi'dem. Ideo uocabant multi ueos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, quôd illi innocentiflîmi quæftum uberrimum fàcrifica-

^oribus exhibere foleât. Fucus itac^ ille quû ferè ubic^ locoru uidereturjOmnia ^utem impofturis fcatere,nil ueri ftibeflè cernerent,nil credebant, Quod ipftim ^noftra facrofandîa perfuafione alienos reddit nonnullos : qui fi uerum in una f^centiesuiderint, femelcp falfum irrepfiftè fentiant, abrogabunt ftatim unius ®[usgratia,quicquid antè fidei habuere. Id inde fane procedere conftat,quôd ’'^sitaoptanqut credunt,5d afTedlatè iudicant Jta dereligionibus3præftigqs,dg-’’^onibuscpfenfèruntillfiôC Græci,SdLatini,quôd obliquis re^onfis 6dobfcu ^sucluti à Aofla editis, frequentius refponfitaretur,nunquam illi di] uiderêtur, ‘^artim itaqj rcrum ignoratio,partim fucus,partim diuerß fentiendi ôd excogP ^andi libido fecit,ut nil ftibfiftere ftibftantiarum adfèrerent. Sed

'uosmittainus,adcp certiflima iudicia tranfèamus. Prodeat in medium ipfèphi ofophorum princeps,qui ait nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij?l w ^vlt;rixà,dum inueftigat de fubftantrjs,

’U uniuerfum ftibftantiam bifariam diuidi,in fènfibilem corruptibilem,fènfibP

æternam,amp; tertiam immobilem. Secundum non poteft nifi de ftibftantijs 'fparatisintelligi.Qiiiacœlefte corpus,quatenus corpus,et forma material cô 'ans eft,impoflîbile eft æternum cflê,ut iam antè demonflrauimus. Quos deos nonfemel inEthicis uocct,nô poteftintelligi,nifi defeparatis fubftantijs.Præ-eiufdem autoritäre iam antè additapatuit eftèintelligentias orbium mo' bices.Sed eo maximè liquet, quod dixit omnia quodä modo eftè tria, efle fub-'antias feparatas. Nam poft Deum caufiim primam amp;nbsp;immotam in feperma-nentem, quæ eft ipfa fimpliciffima uniras nbsp;nbsp;trinitas, oportet efle etiam eadem

harmoniarres fèparatarum fubftanriarum ordinesj casi^ criam infètn'parritas, Vt quod nil repugnat,amp; ex ordine rcrum ell,certè crcdcndum recipiendum^ eft pro probato,quum rcudanonc inipiratienc»^ potius quam probationeha' bearunAdminiftrationeueró corumordinum Deus fummus ifthæcinferiora cft moderari folitus.Sed ad Platonê tranlèo, Poftquam de cœli aftrorum dP uinitatedixitinTimæo:Dealijsdæmonibusdicerc,eorumq3referreortumjeft opus noftris uiribus impar.credcnda deillis,quæ à maioribus tradira. Illi enim quü à dtjs ortum habuerintjCerto conftat Ô6 ftios progenitores nouiflè,quospo fteris tradiderut ♦ Eft quidë certèabftirdiflimum, deorü filtjs abrogare de paren «bus cor 3 fidem :quamuis fine ulla demôftrationCjaut uera, auf uerifimili ea di cantjueluti Icgi eorûdidtisparendum. Quo placiro quæpridem dereligionea maioribus tradira funr, rata efle iubct. Et itéra, quum fuinrnû deoruadloquem tcm inferiores deos, id eft dæmonas, introducit : Quicquid, inquitjUatû c(î,ûi' dem corruptibilc, Vos itac^ quû nati fitis, immortalcs quidem exueftrana* «ira non eftis» Attamen quum mea uis immenfa fit corruptioneftiperior,nolo uos legibus mortis tencri,SCc.Quibus uerbistres autoritäres multo maximas habemus,Pyrhagoræ,Platonis,Ciccronis:quos infi'nitaturbadodtiffimorûho minum eft côièquuta:Plotinus,Iamblichus,Hermes,Amelius, MaximusTy' rius,Porphyrius,Epicftetus,Chalcidius, Proclusfqui omnes lûbftantiasfepa ratas cftCjSC bonis malisœgeneribus diftingui,affèruere. Succeftîonequadani difciplinæ Pherecydes à Syris Chaldæis, ab eo Pythagoras, ex hoc Plato^^ Platonc Cicero,ab illis pofteritas acccpit, Eflèt nil aliud quam onerareledorê, adferre quæ de illis icripfit OrpheuSjHomerus, Hefiodus, Empedocles.cx La' tinis, Vergilius, Catullus, Valerius, Ouidius, Seneca, effent ex integroferni« cxcutiendi, Verû unum item aut alterülocum Platonis adferrc oportet, Quiæ to libro deLegibus,in fumma felicitate quû promouemur, unumqucnqjàdæ' mono qui ijli prçeft,ucluti obuio iuuari, adfirmat. In Socraris apologia,dsmo* nas ubiq;effè probar,In Cratylo,in triplici genereponir,hcroès exhonnnibus fa(ftos,dæmoncs,deos:quæ omnes fubftâtiæfeparatæ funr, Poffêmiâneex Pro' cio nûcmulta adferreiièd quia ea omnia decerpfit, nbsp;nbsp;fibiadicripfit, quænouer

Dionyfius Areopagites tradidif,fuperiêdeo ♦ Noftra enim nobis funtiâtis pro' bata.Scd anteep ad cærcras autoritäres uenio,uolo adferre, quæPIutarchusho' mo latinægræce eruditionis peritiffîmus tradidit, quod multum ad rem faciant, confirment etiam, quæ deferipto ex iàcris habemus. Dedeperditis oraculis ira feribit : De morte aûtiftorum (dæmonum intelligit) audiui fermO' nem hominis ncc imprudêris, nec uani, Aemilianirhetoris,que multi ueftruni audiueruntfcui parer crat Epirherfes, meus ciuis,amp; in grammaticis præceptor» nie referebar,quum aliquando nauigaret in Italiam, ie conicendiffe nauem iW' rijs mercimonijs nbsp;frequenti hominû mulritudine onuftam. Aduefperaftentc

itaq; quadam die,quû effet circa Echinades inftilas, uento cedante iuxta Paxon infulam delaram fuiffe nauem,Cum^ mufti adhuc uigilarenr, non pauci^iam porarent, nondû copiera cœna, audita eft uox ab infula Paxo, acclamans Tna' mum femel amp;iterumfitautmirarentur, Thamusautem erat Aegyptiusnau^ gubcrnator,eouocabuloetiammuftis nauigantiumignotus.Cumepfemelt iterum uocarct,tacEbar,ter«'ô uero rcipondit uocan«,T um exerta uoce,quod' cunc^ uocabat,dixir:Quum fueris iuxta Palodes ( locus eft non longe a Corcy' ra ) denuncia,quod Pan magnus mortuus eft.Quibus audiris,diccbar Ep t rb er^ fês magna admiratione in ftuporêacftos, cœpiffè^ agitareanimo, an iinpcrara facerent,an nil amplius de illo curarent:fêd fie effè agcndûjCenfuiffè Tliamum.

Si'uentus quidem adfuerit, fepræternauigaturos reneglcdîa t finautcm fêtent-tasfueritjtranqutllum^ mare,ilium didîurum, quodiufEis erat. Vtautem ère* gionePalodes fuere,ceflàutt omnino uêtus,flu(?îus refêdere, A prora itacß Tha profpera terra infit,quod audiuerat. Pan magnus mortuus eft, Quod quu uixfiniuifletjeft auditus ingês ludîus admtrabundis uocibus mixtus,nô unius, jcdmukorum. Velutiaût multi homines fuiHêntpræfentes,ftatim id rumorP bus Romæ iparlum eft,ita ut à Tiberio accerferetur Thamus. Hoc uero ita cre-diditTiberiuSjUt de Pane percuncîaretur,qui nam effet,Conieccrunt autê,qui drcaeum étant,docfîi uiri,effê Mercurio amp;nbsp;Penelope natû.Habebat etiam Phi bppus (quem in hoc loco inducit) quofdam teftes earum rerum,quas ab Aemi •hno audiuerat,Demetrius uero inquit(is etiam introducitur à PlutarchOjBrP tonia oriundus) ex his inlùlis qug circa ßritanniam funt, defêrtas effê multas, fparfim^pofitas (Orcades uocant) quarum quafdam dæmonum ôêHeroum •lominabant : fe uero etiam contemplandi Qé hiftoriæ gratia iuffu regis in pro-Ximam defêrtis nauigaffê,quæ quidem non multos habitatores habebat,fêd ui-dtiis facrofandîos ôC inuiolabiles ditionis Britannor u, Vbi uero acceffiffêt,ac-^fpitnuper côfufionem magnam in aère accidiffe, StT prodigia multa illic fadîa, •^ultaabrumpere fpiritus,decidere prefteras:dixiffè ueroiniùlanos, fignificare cainagnorum deorum quendam defeciffê, Hæc Plutarchuszquæ multiplicem '^^uionutnexperientiam, fubftantiarum^ fêparatarum demonftrâtitum uero •nanifeltô fidem faciunt de morte lefu Chrifti, qua turn contremuitinfernus, dæmones funt profligati ÔC afflitfh: Vnde euitare 8C âëra. cômouere merino debebannSed non eft admittendum,quod Plutarchus infert ex eo,mortales dæniones effê, Quis uero ambigat de fummo Deo ilia dici, quû ab eo loco ubi ' nbsp;nbsp;hda eft uox, Komam ufq^,fint plufquàm feptuaginta milia paffuumc'Et tarnen

cauis dæmonum in toto orbe infremuit,ad extrema uft^ terræ. Nam illæ agita-honesaëris facftæà dæmonibus in infitlis Britannicis, fecundumDemctrij nar-tationem, etiam iam antè incœperant : ÔC iam'aperuerant dæmones,magnum Oeumobijfle, quod quidem itauoluiffênt, Sed quia corpore magnus ille •arw uniuerfiarbiter moriebatur, fentiebant fuam profligationemfuturam,Quod Uero pofTent mori animi,5f fubftâtiæ fcparatæ,id eft ab ea natura alienum. Pan Mutent ille paftorum Deus,iam antè mille annis obierat,Itacp nec poterant uali-^iorateftimoniade tempore mortis Chrifti, nec de fubftantijs fèparatis adferri. - nbsp;nbsp;Nulli ali) quàm Chrifto certè omnium rerum moderatori, inftauratori, nbsp;nbsp;arbi-

I tro,uocabulum competit. MaximusTyriusin Sermonibus,quum plutimadefubftantijs fèparatis ex ipfà rerû natura deprompta tradîat, turn una refacit maxime fidem,quôd ipfe præfèns aliquando ad Tauricam Cherfone-fum,ibimanifeftas dgmonum operas uiderit,ipfos^heroas admenfàm Achil-lisaflidentcs confpexerit,Et nequis fabulofiim putaret, ipfooculorum fènfu uiulto certiflîmo fidem fibi fpec'îrorum facere uoluitjahjs^ id cernendum fcri-ptis tradere. Vireft infi'gni iudicioamp;T eruditione,cuimeritô fidem non abroges. Damafcij etiam Platon ici fèntcntia hæc multum confirmabit, quaminli-bris 7Âi/amp;ift)Aoyot/;zijva)i/ fcriptam reliquit,Sic habet : Poffumus etiam capere cer-hsargumentis,multaseffèuitarûfpecies, effc^ illuftrationes uitales unius pri-^æuitæ innumcras fubfiftentes,defluentes inde in omnia uiuentia. Multas «êimmiffîones ab una fubftantiaprocederein omnia ilia quæ funt,Quidmul-hs eft opusf'Qiiandoquidem amp;nbsp;Iamblichus,et qui antè eum florucr untjmultos quidem deos ftibftantiales effè,unum uero fuperfubftantialem fcripfere : qui o-tnnes inferiores illuminer, diuinitate^ donct : illi^ quamuis fint unitatcs per-e X fedîiffîmæ,

fcc}i(ïîmæ,non tarnen à lèipfis habent eam perfelt;5îionê,fcd à fi.mmoaccipiunt. HæcDamafcïus qiiæà lèntentiaDionylij noftrinonmultumabhorrent, Vc' rum enimuero Proclus ulqueadeô omnia ex hocdefumpfir,ut uerbum deucp bo tranlcn'pfen't multâ^quum adhuc laterent opera Diony fq.Quæ ideo adfcrP pra fuo auton' noluir, qudd initiatirm Chrißo nouerat^à quo erat alicnus;amp;fa' elle putabat futur û,ut etus penrent opera,nondum confîrmatarepublicaChrf ftiana ♦ Neautem ea mnotefeerent, more ethnico, ut confirmarent impiasreli-giones, uoeât Temper deos, quos angelos dtcimus.Tres uero eorum triades af firmatjUt nil plane mfi Iblo nomine differat,ut ueritatem in mendacium couet' tere nitatur.Loco autem noftrorum uocabulorûjne furta parer entjufus eftfinv plicibus numeris, T res itaq? ordines primi funt apud eum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;irgà ymfct,

yaifcl (iàyûi/. Quae uocesuix habent latine expreffîonem commodairijUifi diras mente praeditos,mcnte côpræhendentes SCmentecompræhcnfoSjmcntecom præhenfos.'quæ tarnen rem exprimere nô poflunt, Nâ Ôô hos inferiores quam' uis nullum genus iequatur, tarnen intelledîu ulqueadeó ualent, ut nil etiam o-mnium cos lateatjprætcr primum ens TT,’i|n’’,quod quidem cognoicuntjUon cœ præhcndunt,His tribus triadibus diiponunturjn primo ordine funtjquorum uocabula uoluithomo impius refugere, feraphim, chérubin, throni : quiinfc' riora omnia purgant, illuminant,perfidunt. In {ccundo,dominationes,uirtU' tcs,porcftates:qui à fupremo ordine purgati,illuftrati,perfe(fii,itidem inferior!' bus præftant.Nam principatus,archangeli,ô6angeli purgantur,illuminantur, Dionyßm perfi'eiuntur tantum. Ex his ordinibus,fingulis hominibus fingulos ueluti cœ idmuncris filiariosdiuinitatis,uoluitProuidentiaadefie,utperuicaciam materiæfacilius tribuit an= animus corpori indirus euinceret, Efle præterea malorum uaria genera his op' gdwpotzp pofita,qdem probant,Plato fcribit,religio recipif,ratio didîat, Quatenusenim fiinK)», de funtintelligentiæ,ccrtum efteiïêliberi arbitrtj : unde illidicunturàPlatoncS^ , Pythagoricis,omnibus(^ uctuftæ theologiæ icriptoribus KaKo/cdiiovu, id eftma ‘ li dæmofics:quia co arbitrio funtabufi,nec poflunt in grariam redire cum cau' ß prima;quódillis défit diuinusfauor auxilium,à quo exciderunt uolentes. Hi fe opponut fingulis angelis,finguli^ ßltem circa fingulos hominesagunr, traducunt^ à uero, uera^ felicitate abuti fiio more cogunt : quorum exempla mulra patebunt.Fcre quotquotfuerunt Platonici,amp;' melioris hærefeos uiri,uo luerunt nuncupate bonos angelos deos,malos aût frequentius /ou/jmrlas iquod ipfe Plato prior fecir.Nam quinto de Repub, dum fuadetdereligione,ait,difFe rentiam debere doceri ipibs populares,qui nam hominum uitaexcedentes fint wiS nbsp;nbsp;nbsp;qui diuini,qui dæmonipPcr hæc uocabula duo hominum ge

nerauitadecedentiurn,bonorum Icilicet 0(5malorum, exphcans,Inhocuero errauit,quod maloru animas dæmones fieri pofuit, Aperiet facile mentem Pla tonis Pfellus lib,de Dæmonibus,EtChaldçus quidam,inquit,quofdam dæmo num bonos,quoldam malos ponit : noftra autem pia oratio omnes malos alfc' rit,quôd arbitrio pcccauerint, nequitiamqj bonitate permutauerint,Quod Chaldæi omnesbonos putauerint,in cauß fuit,quódad res futiles amp;5 uanas,ma lorum dæmonum opera utebantur, qui bonos non potuiflènt cogéré.Hæc autem ipedîra, ut inquit Hefiodus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TirKtrai/ ep4quot;rûja-tiJ tTr kixii, acre in'

duti ubr uis terrarû uidentur,Ideo Hermes,ßu Mercurius Trilmegiftus nullos bonos dæmonasaffèrit, Plato modo bonos,modô malos uocat.BonosfrequC' tius,malos in tertio de Rep.ubi ait eos eflè yomâxs ngu kttkihs muh, præftigiarS

deceptionis autorestquæ in malis ponen da flint, Et Porphyrius in libris de Abftinentiaatt,malosbonis c5trarios,atlt;B ytuwees autores,malarum(^cupidi' tatum

G V L. P O S T E L L I L î B. }. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Jîtum iniientores* Volunt enim uideri dij : ÔC præfîdês eis potcftas ( quæà nœ Satan,id eft aduerïâri us dtcttur ) Deus ipfîs uidetur. Qua in rc etfî errat gra^ ^fctjquód indicandopeccent,affèrendo tarnennoftris confcntancafcripfit» ^od idco maioris auton'tatis loco eft habendum, quod contra nos infurgat, uix quæ hint æquiflïmaconcefîànobis uelit« Teftimonium enim ab aduer^ brio longé firmiffîmum eft Jib's ergo peftibus aërîjs cœlefti regione dcturbatis, ®§'tatur mundus,in^ ruinam ten din Quod autem eflè agerccp in acre conftetj friauentatis Philolbphus in Metaphyft libris Icripftt, dicens fubftantia efle ifta Quatuor corpora,Sc quæinillis fiuntanimaliaicilicer, ÔC dæmonia, eOrû^par-^«Jtemin primo de Anima:Quaereret aliquis,ait,quam ob caufam quæ eft in äö-e anima, fît immortalior ÔC melior ea , quæ eft in animantibus f Quod ^xplicans Simplicius,ait:Excellentius multoeft,fîdæmonum genus ftippo-natur eflè, quod ipfîim in paffiönibus obnoxium corpus quandocç irrepat» Quod intelligendum eft, non ut det formam,irrepcre, led ut torquear,0C inficiat iam animatum corpus » Quod tarn crebro fit, ut nil frequentius, ut dj ’n experimentis patet » Ducfti uero quidam ea ratione , quod in acre uide- pf«t. jnIjK ttntur,6c aliquando in uno loco, frequentius etiam inmultaieculadiuerfen' de Oracw ’ur,demum cuaneicant,0C alio le conférant ad alios homines perdendos,amp; de- Iw perditis nicntandos. Antiquiputaruntm ortales» Quod ipfiim teftaturHefîodus,dum multa, ’^irit,nymphas deas decies uitam Phœnicis implere, quod Ipacium extendere-’urinannorum 97x0» Illud iplumdicereuilaeftantiquitas, quum

id eft Nymphasætaterobori pares appellauit»Quæ falE ideo depræ^ l’enduntur,quód iftæ fubftâtiæ aut lynceræ,aut deprauatæ, fîmpliciffîmæ eflèn riïnonpofluntcorrumpi,quodadeflèntiamattinet. Nam nil patiuntur con^ ’turium. Quid ergo fuit in caula, ut tam uaria de illis ièntiret antiquitas,ut in nullare,quàm in dtjs inis,qui ex dæmonibus fiebant, minus conuenerit t' V er^ futtanebulonis,nebulas animis mortalium obducentis, ut perpctuoerrorerC'-rinerentur. Ne quicquam firm um ftabileœ eflèt, ab uno loco in alia tranfibat, nouiscpfacinoribus nouos homines alliciebatadletdonec omnes à primæcau^ fecognitione auerterer,feipfum^ loco Dei in ftatuis rerum, animalium, ÔC fa^ rinoroforum hominum obtruderet, quoad una ueritas, quæ fôlaidpoteratin orbe facris ueris initiato,obtunderet eius conatus» Ob illas mutationes alrj non bilTeputabant,quod non uideranttahjs obijfîèuidebantur, qui loco abeflènt: Quibufdam uerus iftc,fallus alter,utnullibi quam ftib opinione mendacij autO' ’b fuerit mendacium frequêtfus, Quid enim mirum eft, tam uaria lènfîftè multos de re omnium inconftantiflima,quum à multis ueritas in dubium uocetur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

nullafenfibus adhibeatur, aliorum teftimonium loco Ibmntj fit,autorita-ttntfapientum æquèacftultorum SC puerorum hab eant multi, conlenfu orbis nullo moueantur, fiium de rebus iudicium uelit quidam uniuerfo orbi præfer-rif Si in certiflimis hallucinentur, quid mirum in dubrjs obfruris^Jalli C Sed Quamuis illi quos agittranfuerlbs peruicacia, nullis poffînt uinci argumentis, tarnencofenlum omnium gentium dehacnatura lubftantiaru adferam : utqui iudicio diuinoru hominum plane, ÄT omnium rerum peritorum noluerintfta-ftiraltem ca quæ experimentis edocftimaiores noftri crediderunt,redpiant»

In qua Repub.non fuere pofîtæ pœng maleficis,magis,incantatoribus,lbr- ***** ölegis,goeticis, 6c omni magorum generi f Quæ hiftoria non fratet facinori-bus diris à magis commiflis f Nunquid tam imprudentem antiquitatem pu-tamus, ut leges de his, quæ nec lunt,nec fiunt,poluifletf'Quum de his quæ raro refcripto* contingunt, non cenfuerit ponendas f Certe quum omnis legum origo fit à ui- rum»

nOjintij uctimore,auta dubio, necefleeft antequam lex ponatur, efleidinrc-rum natura, in quo peccetur,5C quod peccar^^ariter amp;nbsp;de quo dubitatunhrant igitur hæ omnibus in rehus colluuies notæ, nota erant malehcia, conftabai in uirtute hominu non eHepofitum,ut [alia ßerent facinora, Nam alioqui in tota natura Humana ui/um fuiiïèt perfimile aliqiiid,Cer(um erat ab arbitnohomP num nequam bas accer/iri potentias,quibus nocumenta hominibuscæcais adferrentur, Vndeilludin capinbusprimislegum Romanarumdi quistruges tncantalGt, Ixferic, poena efto, Quod ius ipCum etiam muJtis pdli iecuiis ratum habuit,alijs^ le^bus conUrmauài alioqui non facîurum,niij res ueretuiirem, Nolo quid ius ciuile de ijs tradietattingcre, ne firn prolixior : omnibus illapa' tencjurereligioib quam frequens efiearärerum mentio,amp;prohibitio:'Leges uero quum non unius autaherius fint, omnium confenfu poni probatiä con' Hat, quum in omnibus, tum maximein ftatupopuIariamp;T democratico.'uüiiinc uniuerforum calculonil ratum habebatur, Opuseftergofuiïreeireœiub/iaæ aas feparatap mMcas, quarum opera infolitis facinoribus Homines ne quam labefadiabantRempub.Ex eoautem uitio (quoniam erat in arbitrioho' mm um pobtum id committere, autnegligere) natæ funt leges, quæ âfprohf bei ent malefiaa, ôd pœnasauûs facinora perpetrare confiituerent,l\iluerô ex omnibus, qux de rebus habentur, opinionibus tam eli exadiè perpenfum, l

uuhicr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^\“^‘*“^^“^‘‘^nononesaD oniecto penaeant,opuseitresipiasâ:nO'

Experien^ to Res eiiomnium hominumiudicioprobata,eilemaleiicosquampluritnos, tilt;t‘ P^I^^l^^’^^b^yetbumDeileiuCbriiiinonauditur.Ita utaliquandoinuna

fcunti myRerijs enarrandis omnes conueniunt. quid plurai YideturcertiiiimS I ^fR, quia fttt Sunt utplurimum rudes 3dagrefies, quitfiapatiuntur, Eospcrqui f ritdxmon, ^cilius eorum ruditati imponit. (2uamuis exempla etiam maxi' nbsp;/

GVL. P O STELL I LIB, I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ƒ

fidcm nobis faciamus, Itacp à rebus Romanorum pn'mum I'ndpio, Vbi uidencur eHèdus,quamuis caula nos Iateat,tamen necefle eft nos eriam caufam 'P*gt;s eftedibus præponere, Nam nil feipfum procréât,Nonne quod omni um

fe obielt;ftat,et fuopte nutu moueturjeft neceiîàrio in eftefNum eft in an^ ^älibus Romanis fcriptum,L,Scipione Caio Norbano Cofl, inter Capuam ^ Vulturnumamnemauditum fuifle ingentem lignoru fonum,armorumcp norrendum ftrepitum C Et ne putarentur eflè auditus errores, etiam ie acies ad* diebus concurrentes oculis obiecerunt, Neclatis id fuit, ne mi* f^culotîdesà fenfuaudiendi uidendi^deeffet,autnonufqueadeô certahabe^

, tadus acceffit, Rei enim miraculum intus conflderantibus,ueftigia ho-^■nufn equorum^ apparuere : amp;nbsp;quod fidem uel incredulo lacere potuit,non 'olumherbæ, fedÔ!ruirguItaprotritaïunt.Quæomniaà dæmonibus,quosRo ®'^ni colebant, merito oftendebantur,quum auertere no poflent, poflent præ-^unciarc,quam incceperant,amp; in impijs hominibus calamitatem complebant, , ccntena hominum milia bello ciuili,SyHæcp S)C Mart] prolcriptionibus

*0 tempore funt deliderata. At fortaflis ifta lemel uila, non arguent eflè fubftan J'^feparatas. Airjsexemplisconftrmandum, Bello Antonianoeadem Ipecies , ‘^otnæinmultum tempus uilà.Occifo in Aegypto Pompeio idem clamorfra-^Of^ita Antiochenos terruit,ut notftu bis ad arma fit concurfum.Quid potuit

in caufa fremitus illius,qui à centro terræ uidebatur in cœlum ferri,M, An-tonioSC A.PofthumoCofff'Nonne dq ueftriôRomani^adIoquoruos,(bo-quot;los exdpiendo ) etiam hodie, quoniam confiât in Italia plures eflè fuiflècp fem pftfimiles Pomponatio wSUjqui nullas eflè fubftantias lèparatas fuafit, Só ani-’Jiotiim mortalitatem ditfia philolbphorum peruertendo, conatus eft fummo ^onttfici nouitatis auido fuadere, ÜRoma,quàm nunquam monftris caresî' . ^idferpentes allapfi in tarn multis lods,ftatimiçeuanelcentesC Nonne præ-imagines tetris dæmonibusproximæC Quid ignis illecalamita-*ttmpracnuntius, qui læpius terram cœlum^ comburere uiiuseft, SCab occi-^enteinorientem dCcontra làepiusfern' t'Nonneiftafiuntnaturali ôf elemen-hnoperafCertèfi inde procédèrent,ftata firmaqj eflènt, utcætcra. Innume-funt huiufmodi in annalibus, Nolo attingere impofturas falfæ religionis ^eftræ. Nam ita uerfutè fiint introdutfiæ religiones à uobis, ut poftquam o-pcrahoininum illis àdiuncfia fuit,nil certi haberi poflît, QuamuisPeflînun-tgt;è matris deûm, Sgt;C Aefculapici lèrpentis hiftoria uidetur rem geftam contine-fqquæ certè fine dæmonis opera eflè non potuit, Cycnus hominum manibus (^uamuisab omnibus uideri potuit ) capi non potuit,cingente uidente^ eum ttugnahominum corona in tcmplo Mineruæ. Quamuis itaep de Aegeria Nu-fiæjProculuSjRomuli, 5lt; aliæ technæ fuerint prudenter ad ftultæ multitudinis animosretinendos excogitaternon tarnen omnia in religionibus fimiliafuere, Dæmonlocutus eft frequenter in ftatuis, templis,animalibus : etiam attulit ali-quando pernidem, utcoleretur, Biduum totumin æde lunonis clauià infant's uocemeft praîftigiatorimitatus, ut eoaccenderentur ad colendû rudiorcm mentes,Quidreferam iniuriamillatam Latinohomini,quôd ludorum pompant in dreo maximo fieri folitam,fenatui non ftatim aperuiflèt f Qiiid non affingit tetra daemonis natura f Committit quidem fcelera , dem um qutim ca curare uidetur, quæ commilît:hominum mentes eludit, SC agitat, Si quis plura uolet, Iulium Obfequentem de prodigqs, Valerium Maximum de re-ligione légat: uidebftq} expérimenta mirabilia de fiibftanttjs feparatistqua-turn etfi forma non uidetur,tarnen eas ab effètfiibus certè elîè confiât, Nec

fg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DB O R. B I S * C O N C O R. D I A

cnimtllaaütairtehumanafiunt, autnaturali. Namftata illa omnia funt,uno^ modo fieri folita Z ifta præftigiæ fimt Sgt;C ludibria,a potentijs ièparatis profedia. Suncilla omnia pofita in omnium experientiajunde fidem meruere.Olim uila funtïllafuiflè:nunc uero partim dclitefcunt, partim ab his regionibus euanuc' rc.Confiât quidem prædicatione uerbi Dei, quod per Chrifiû Si in Chrifto ha' bemus, multa fpcCtra dilparuifie« V crû confiât in locis raro habita tore ÔC mon tofisjubi rari funt Euangelifiæjnil elle frequentius ibrtilegis Si maleficisia qufi bus innumeræ clades,calamitates, morbicp procedunt Quod ipfi depræhenfi negarc non pofiunt : facinoramulti ultro agnoicunt, Si à tarn tetra poteftatefc eximunr,fupplici}sq} uitam non ægrè finiunt.Si quis mihi non fiibfiribitjlegat quæ de his fiibfiantijs Si carum effedtu Icripfit quum à ie diligenter obferuata, turn quçcuncft literis tradita leg€rat5loanes Franciicus Ficus Côcordiæ comes. Quod ideo fecit, uteam opinionêparumalioquimultisrefra(fiarijs,âfàiênfu corporeomore pecudum pendentibushominibusprobatamperfuaderecona retur, fe^ diligenter in ea naturæ obicuritate aperienda inftidaffeoftenderet, Qriifquis illtim librum quern de Strigibus nominauit leget,fibi proculdubio mirumin modum iatisfaciet. Nolo omnium uanitatum ifiarum artem Sf dira pericula, quæ aliquando uiguiffe Tolleti confiât, adferre in medium, quum ea fint notiflrma,SC à pefie Maurorum profetfia.Quotidie depræhenduntur circa Pyrenei montis ramenta homines ea labe infedîi, ultricibusi^ flammis dari fœ lent,Cui in Gallia non innotuit Vapinenle facinus, Tefiantur montes furfum prorfum a(fîi,uineæ loco motæ,prata,arbores,in fumma tota fuperficies foliar' guit infandorum fpirituum facinus. Currjs celeberrimis innotuiuindicantmi' Aliijuoties Ceri fundi pofiefibres,nunc mendici, Nil illo miraculo recentius,nil certius, coUuduftt Nolo in medium adferre, quot fiibfiantiæ huiuiccmodi à corpOribus obfeflis etwirt fingulis annis eximantur imperio Domini,tum in multis locis, turn potilff mo««,cr mum Romæ ad Columnam, AdeaturPhilippoSiculo iacra ædes,idcmph' torumf4=^ uidebitur, Scd ifia nofira iunt,nec debent ab imphs credi,quamuis uv deantur millies,

II lam ad exterasgentcsueniamus,quæ luce euangelica carent,In nulla orbis tiadena'-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maximaquorundam cum illis ipiritibus familiaritas, Multisinlo

tionifci«” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus tetræ effigies corpore aereo ie obijeiuntin coipedum, Quid

exterw. Indiafamiliarius incantatoribus c'Nullum nauigium ibluit hominemagiæ perito deftttutumrut fi fi t iaclura facienda, aut à quouis alio fada, ftatim quum rogarur, locum ofiendat in aquis, res(^ per urinatores refiituat. At de Indis fa' eile efi metin', dices,Confule Lufitanos, qui familiariter cum illis ucrfantur,qui hæc confirmabunt,Sæpius rogati,nónne lecum etiâ ipfi ducerentddem Galli, qui adierunf,aflerent,Itinerariö lege Vartomanni. Si cæteror5,qui ifta uidere, ôô icripfèrunt, At non mirum efi illic, ubi colitur dæmon, ut fe obtutibus oÂè' rat, Verum enimueromirabiltusefi,imperitis rerum omnium populisifthæc apparerefamiliariter. Qui populi luntin Americaad ?o ferè ^radum,(apud quos egit dum orbem efièt dreumnauigaturus Magellanus fere 6 menfes faint liariter)uident horrend orû dæmonumïpe(fira,uocantcp Setebos.Q^rum effi giem horrendâ barbarus gygas ab ipfo Magellano captus,quSuerbis non pof fèt,fignis amp;rpi(fiuraaperuit,hacoccafîone, Quûauram cômodiorem expcôa' rent,lâtagebant,ut illi gyganti principia religionis inftillarêt.Itac^ quum figno crucis more noftrorû iè fignare aggrederetur,h orrêda uoce et horrida clamauit Serebos,fignis^ ut potuit, explicauit, inlultafle illi dæmoné, äfnccaturu eu,» pergeret eo figno uti,Ideo nun^ doneclôgèab inlûla extrem uexlialauitlpiri' turn,

tum,uoloititerum fignum repetere, Familian'tateueró tam diuturm'temporis (nam uixit cum eis ad octo menfes ) aperuit noftn's daemons naturam,ÔC infe-ftationem,quo^modo m oriente quodam,adeflet magna fàltantium turbaXe gcitincrarium ambitus orbis, foiptS à M, Antonio Pigafetta,homine non mi nus dodo quam diligent!. C^iantum ludibrij patiantur fub æquatore in nouo orbe à fuis lemuribus ( quos zemos dicunt ) nifi ubi de Chrifto auditum eft,hi' ftorqs multis patet, fi quis nauigationes occident is diligenter légat» Quæ terrae illisannexe uerfus ieptentriones à Francifco Galliarurege fiintrepertæ, turba^

! rifolent mirum inmodum bis ipe(ftris,utne quiefeere quidem poffint.Hocge nusCudiaguenominant» Quo ftreno admodum coelo,fumma^uentorSpri' natione,ita fyluæ agutur (nam rarus illic habitator,iyluiS omnia plena ) clamo'

j ribus^cöplentur,utradicitus conuelli credas, Nil tarnen rerum uideas, quod I ipfum naturae uires excediuNam natura continuo,non interpolato motu agit: illiutroc^,quiaarbitrio mouetunlam quis enumcret,que fiunt fub feptentrio^ nibusflnlslandia,quam uideturignorafteantiquitas, tantiftintcfFecms fepa-täte potentiæ,ut nemo recitare ualeat»Iuxta montes perpetuis ignibus more Aethnæardentes,tam frequenter iè ofFerunt ipeeftra, utnil familiariustnecdO' neceuanefcantjipedîra aedas. Ad feptentrionalem infulg partem eftgladei ge nus,unde miierandi gemitus audiunturtcuius fi quamuis particule inde alpor

I hreconcriSjOperâludas » eludit enim fenftrm,ubi attigeris» Vehementi impetu immania faxa à montibus auulfà,quæ nulla uis Humana queat agere, in aère cir-cunferri ccrnStur,SC à loco in locû agitquibus uiribus, nifi intellelt;ftu,non capF ^ur.Quæconueniuntcum bis,quæ Demetrius Britannus deinfulis Britanniæ proxtmisapudPlutarcliumdicebat,Zicglerus,bomo fingulari rerS omnium oognitione,SCmathematum abibluta feientia, tradit:autores funt loannes 06 OlauSjGothi fratres,à fuis expulfifinibuSjille abarchiepiieopeampliftîma V-pbliêfijifte ab amplis deiedlus pofleflionibus, Quis uero enumcrcr,quæ in par Uillapoloproximaiubietfiacp fiunt ab impuris fubftantqs f Biduû aliquando, sliquâdo triduû,etiam menfem, ipedîrû iè offert ueluti miniftrûtquod nô prius îgnofcas,quàm diipareabTanta uerq eft cum quibufdam familiaritate,ut obfe-quaturad multorS nutus» Nullus fere Laponû non pollet magicis carminibus: adeoutnauigia fiftät ctmergant,fi uifiim eft» Autores Zieglerus,Sè Gotbi iam oominatirquibusacceditStellæôôlegati Mofchouitaru fuffragium»Vbicuncß orgo non peripedla eft uis Euangeltj, illic hæ peftes régnât, ecp fpccubus 86 an-' trisfrequentiusfepromunt» quod antiquitas credidiffèuidetur» Vnde dicebat osniuim oraculorum, quam cognouerât reuera in multis locis fuiffe, procédé^ ^îabipfatena:quod etiamnum patet in multis locis, 86 maximein aurifodinis, inquibusaltiffime terra ftibeundaeft,Narratuir fide digniffimusloamAgrP colainlibro de Metallis,Bohemiæ fodinas,quæ præclariflîmæ lunt in tota Ger mania,miracula dæmonû frequentia habere,naturam^ uariam illorum effe.In quibufdam enim effe maleficos, qui frequenter homines iuffbeant, 86 necant: maltjs diuerfi generis operas etiam præparare folitos : ita ut quû loco abfceffê--, ’■mt,quibuseft curauenæ perièquendæ,non rarôpluraeffblîânodîedieifefti reperiant,quàm tota hebdomada cffbderc potuiffènt, De illis uarrjs generibus mdeepiftolamTritemijmaximimagiæ fcrutatoris,adimperatoremMaximi' uanum, Dehis quæ contingunt iuxta Siciliam,fi quid adferrê, de inferis dicen^ oorifuimeobnoxium apudimpios reddercm, ideo miflàfacio » Satis enim fit' petep confiât,effè fubftantias ièparatas in rerum natura:quod ubiuis loco' rumindomibus, 86 famibjs patet» Vide quæ feribit Alexander ab Alexandro in

in Genfallbus dicbus, fibi ui^ ÔC comperta:quum prius an eflcnt,anlbfgcre(» DE DAEMONVM ET ANGELORVM NATVRA»

EXpræccdennum demonftratione necefïè habentphilofophb^^snatuns, quas fubftantias feparatas djcimus,alii demonesjdeos alq,funt quiange^o uoccnfjin rerum natura non tantu fateri,fed öC differregenerc non parum.

los uocabat Pythagoras nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonos amp;«?, utrifc^ làcrafadensdn's utp^

deflent, alijs ne nocerent. Lannt etiam malos uæioues, quafi aduerios deos cebät,alio uocabulo græco KTrnpoTraivg nuncupari Ibh'tos.Nolo interim in raffl delcendere arenam,ut de dijs in uniuerfum agcre incipiam,qui nbsp;homing«;

ritis nati funt î quû opinione Sgt;C impoliura, no rerum natura, utfrcquentilum confiarctjRint reijeiendi in iuum locum.De ijs qui in rerum natura funt,agen dum eft.Quamuis autem apud Peripateticos nulla diih'ncHio inter iftas tradatur,quas fimpliciflimas putabant,non ideo non funt differentes, quod de illis non fcripferint.Nam Äf multa illos latuere,quæ maxime nouit probauit pofteritasiutpræcedenti capiteefttraditum. Ab ipla origine eftcofiderandaca natura.Quemadmodumanimusnofter eftarbitrij libertateprçditus,utagaini utramuis partem,ex deliberatione fcilicer,n5 ex neceffitate : ita eas iübfiantias, quæ fuperiori gradu Äf corporis expertes funt, efle credenduin eft. iNamaliO' qui præclariflimæ dotes effentiæ cogitationis^ abfblutiflîmis naturis declicAf, quod non eft admittendum ♦ Nihil cnim ftipra hanc elementarem molemkP uitute premiturftiberafunt omnia. PofteigiturÔ6uti 5gt;C abuti lua potentiaa bertatc,eft certum. Quod aût fint aliqui abufi, abutanturcp indies, leges oncn' dunt,quæillorum,utmalorum,commercia prohibent.Omnino ergo quidam funt malijperniciofii^, ut eft demonftratû ♦ At quum omnia fint à Deo optima creata,3!r fi quæmalafint,àfùahbertateautàcorruptione fluxu^materiætalia fint,confiât fuo arbitrio excidiftê à prælcripto diuinæbonitatis,naturam^ optl mam alteratione peruertiftè. Vndequum philolbphiarationes illascaperene* quear,res uerô clarç uideantur in rerum natura fubfiftere,manus religtoni por^ rigat neceftè eft.Nam in rebus quæab cffedlu efte uidentur,quumadearumna turam acies humana ratione pertingere non polïît, reuelationi diuinæ, c|Uære' rumnaturæ non répugnât, efi acquieicendum. Poftquam igituromniapræ ftantilfima (utpotuitfieri perrerum conditioncm ) funtà primo motorecom dira, ÔC in illis naturis, quæ corporea deliefîa in fe admittere non poffuut,quætp erant præftantiftïmæ, uidetur patens homini nocens nequitia, necelie elr,^ quodam facinore à principio SC nobilitate deflexerint, uitiumep maximum, ôt quo maius non fit,in fe admiferinr,indecp(ut natura miferiæ inuidiætp ely mines fibi fimilimos, amp;nbsp;perditos facere fàtagant, Sed quæ ab initio dira luuf, altioriprincipio funt hic repetenda, Concediturabomnibusphilofoph^^tp* eo nomine funt digni, uniuerfum hocnaturætemplum , quod ad parteslenlui obnoxias ipe(ftat,aliqua cauià eftè conditû,ô(f in eflfe conieruari,hominem uero cauià Dci. Qtium aût fumma félicitas fit in cognitione, poft has tenebrasmeri' tç uita æterna elïê creditur,cognofcereDeum.Nam alioqui eftèt homo(quam' uis ufuiftarûrerum copiofiftimo uteretur) infeliciftimus,fi iuo fine pofttotex* antlatos labores carcrettparum^ iâpiens eftèt Deus, qui tot tantaep parareUO' ïuiftètætcrni nihili gratia,Eftèt lanè longearaneis,telas ad muicarum uenatiO' nem tam fèdulô conficientibus,inferior, quod res tot tantasqs labori'ofeuita: ( ôf eo magis affliefiæ, quo melioris ) gratia præparaftèt, illam uero tantum præfentibus miièrqs dqtatam uelletînon tantum iniquus, fed ineptus diet,

’Oncaduntifta in renramhumanâ,iniqiium,imprudentê^m3Îum cnèDeumî '“^gemmusm dïuinum. Sui cauiàigitur hocuniuerfum tam fènfu oculorum ^‘^amintelletfîuscompræhenfum creauit,fuæ^ agnitionisâf honorisgratia, ^'quumDeusipienullo egens,abundè felix,uniucrfiarbiter,abfoiutior, nia^ '°r,tehaor fieri no poffitacceifione noftræ induftriæ,quid illi hominem eiuscp •'ifntêreferrepolîe credemus,quo capiatur,delcdîeturcp,quod ûe in nofira po' ’dilatefitpofitumfDura ÔC difficilis quæiiio,fed quæ eft ex ufu uitæ iftius termi

Qui appetitus à natura in fingulis hominibus politus eft, qui^ ex ope^ *^ushumanis iecundum neceflîtatem amp;nbsp;utilitatem expetfîatur ab omnibus, S'oria eft,honor eft,ÔC celebritas. Nam hocnaturaliter uidemus in omni genc' f^hominûjÔtf eomagis,quo funt potentiores, minus rerum egeni, ut maxi-'’’âlaudisôcgloriæauiditate capiantur, honores iummopere ambiant.Quod Wem illis non addit perfelt;ftionê,fed fidem fibi obnoxiorû hominum repræ.' ^■^tat. Qriibus gloriæ aculeis incitantur ad uirtutê alioqui difficilem,capeftcm Q^nijUtiliisigniculis incitati,tandem Ipontèprouirtutelabores fubeant,piæ* '’’'umcplaudis ueræDeo référant; quum noftrafragilisfluxai^ periditetur,ÔC ^nraroquûillam nobis adicriberciàtagimus,illius loco infamiam fubeamus» '^odergo honos debeat in cauûs ipfàs referri, nectamêillæ fint ob id egenæ, ^uodglonam uelint fibi fcruatam,manifeftu eft in nobis haefluxa materia con tantibus. Quanto magis, quu nulla alia re eum poflimushonorarejdemereri, ^ognolcerecj}, debemus adlcribere omnia Deo, óó acceptum ufum turn noftri ^'’iterum externartt ipfi referre rquot; Honor igitur, cognitioep Dei, eft finis uitç, ;ulla enim alia in re Ic probare Deo poteft mifera mortalitas, nifi dum fe in fi* ‘OjCæteros homines in fratrulocoponit, parenté Deumagnofeit,quern de his '^uneribusamet,iaudet,celcbret,colar,adoret. Deberi ergo Deo fbli rerum O' ’’anium parenti folidum honoré pro huius uitæufu, quu conftet,nec alio mu-a nobis agnofei pofiîf,quàm dum timemus ut potentiflîmû,amamus firm' ’’'futfuminè bonum, ut parentem colimus, ÔCadoramus ut regem regum O' ’’’nium,nos certe merito ingratitudinis fideiep uiolatæ reos agnofcamus opor* *^bfi illi ifta no referamus. (^anta ergo poena nos dignos iudicabimus,quuni ’'on tantum negligimus, ilium agnofeere, fed nobis omnino adferibere fatagi' ’''ns,quodunum illi debemusfNonne merito ultimo fijpplicio addiceretprin* ^ops quiuis ilium, qui maieftatis ornainenta, fpreto principe, fibi adferipferit î Suum potiftim Û ea una re fàcrofanéîa habeatur maieftastConftat etiam ex ana* *°§gt;Çratione.Quû fàncîa prouidentia nulla creaturç dote,prêter honoré,amo-’'^'n,tirnorem,libi uclituicesrependi,etiam lubftantias feparatas, quæ fine coi' Porisadtniniculo omnia fpe(ftant,amp; in crcatore admirantur, ad idem laudis StT ‘'Onoris munus elle produéîas, libéré^ fiCnon coaeftè id faccre pofte.Ergo in ^naearepoflunt à crcatore deficere,fi iibi adferibere tentér,quod unû maxime oooent.Nec enim quu fint intelligentiæfimplices,corporis adminiculisexper' ’oSjpoftunt in ulla re tarn grauiter prguaricarfiep dum fuperbè fibi,quæ Deo de^ ocntur,adfcribuf.Quodipfum cômififtedæmones,âfrationefatcndum, St re-•gione teilend ft. Dum cnim magna multitudo earn uiderétfibi datas dotes,ôS 'ƒ errate fe elle donatas,fibi fuam pei feéfioné uolcntes adfcribere,dc fuo gradii oecidere,atqj ex coelefti regione inter ifta elementa funt deturbaræ,dæmonescp ^equam fadætubi frequentiftîmèuideri fblcnt effcéîibus. Fulguribus enim mi 'oentur, uentis inuoluuntur, maria uexant, homines obfident,ædes infamant, ægetesaut per fe autmalefi'corum hominum inftrumentisincarnant,lædunt, Perdunuconatibus hominû ad pietatem tendentiû feideo opponunt,nc 11 lis fit

animus feli'cior,qui poteft cœlum,unde gternùm exulant,Rint^ dci‘elt;flç,adire, Qiu ergo dæmoncs uno genere à Deo creati eranr,in duas partes funt diuifijin Ö KaKiif''ou.tJt.oyxi, quos bonos 8^ malos angelos dicimus, jHæcneceflè eft ex conceflîs Ç ubi uidemus ab effcctdius eos efle ) fateri,atcp eorum naturam ex eadê ratione perueftigare, Videmus ex Proclo, lamblicho,Mercurio,ÔÔ cx' teris,duoru ftilicet effe generum,bonoscp ter triplici differentia diftingui,Nam funt nouem angelorû,aut deoru(utuocant Proclus ôC Porpliyrius)autfiuolu' mus, bonorum dæmonum ordines ♦ Primos non aliunde quam à Deo accipc' re intellec'îus lucem,tradunt:fecundos ab his recipere,in alios transfundcrelin' feriores recipere tantum. Ita etiam eft cenfendum à contrarijs, quum ex omnb bus illis ordinibus cecidcrint fua fuperbia,ncgatistp Deo honoribus,inueniri. Præterea effe hîc tanto deteriores,quanto erant excellentiori códitione. Quod ipfi fatêtur magi,fingula genera fingulis uocabulis öó fàais cogentes, Suntigb tur nouem dæmonum malorum ordines ( ft ordo in rebus perditiflimis elTe po teft)non lecus atc^ angelorum.Quodipfum nonlatuit Vergiliuminö.Äenei' dos,quû ait;Et nonies ftyx interlula coercet, Obftare enim aitillis, quiiniuflu Imperatoris euita migrarut,nouem inuidiæaut odij ordines,id eftdæmonum, quo minus inde euadere poffint^Qui enim mortem ftbi confcilcit,quumfcelus immanius no poffit comitterc, merito obfeffusà totacohortecreditunQyam' uis demonftratione fan's probatum eft, diucrfàdæmonû genera effe : quod eO' rum effetftus ftib fenfum cadant,dc bonis uero ( quos deos, hcroas, autdæmo' nas uocant) inter omnes conftet,ad malorum agnitionem confirmandam, uC' tuftiffimum teftem Mercurium Trifinegiftum,qui paulo poftMofenfloruit, deusep habitus eft, in medium adferam ♦ Eius uerba funt ex 9 Pimandridialo' go,eiufmodi:Mens omnes notiones concipit,bonasquidem,quotiesàDeo fernen infunditurtcontrarias autem,quum à dæmonibus quibufdam feminain animumiaciuntun Nullaprofedîo pars mundi inferioris eftdæmonummalo' rum præfcntia dcftituta.Dgmon deniep in hominêirrepens,fcminapropriæO' perationis inijtergit: mens aûtrefperfaadulterisfèminibus, prggnâs^Eâapa ritadulteria, ftupra,homicidia,parricidia,facrilegia,furta,impietatem,urbium, prouinciarum,rcgnorû eucrftones,peftes hominû,acrehqua omnia mala,qug' cunqj funt opera nefarioru dæmonum,Hæcille.Iamblichus de myftcrijsait,^ fua ÔC Porphyrij fententia,dæmones malos infimosep Ô8 gubernatione prf uatos,tangi affecftionibustuocans alioqui fubftantias feparatas,5CDeofummo fubieêîas peftes, Heroas,dæmonas,animos, Vnde conftat,dæmones,quamuis fntelligentia noftro animo præpolleant,tarnen duorum eiregenerQ,(iiofdam enim principatui in materia nos adnedîcre,alios aût furftim nähere conftat,ua' riaappetendi amp;nbsp;naturægenere, ad cœleftiaftiblimius rapiendo, autdeprcflîus pro ratione illorû Sf noftri,Qui itac^ nobilcm animi naturam fluxis caducis rebus inhærerefaciunt, (quumfitcœleftis origo,natura,finis^inipibanatura diuinainftta) non poffunt effè,niftnequam dèimprobitquûomniumlegSftu' dium,omnes religions conatuSjphilofôphorS præfcripta,naturalisinclinatio, ueri cognoftendi in nobis innatusamor, naturalis Deicogitatio,nosluriuni uocenr,amp;à terrenis auocêt.Ordines itaep inferiors potentiar5,utfuperiorum, diftindtas tradidere, quide magiaôC fàcrificijs fcripfère,Vnde meritonofter Paulus uocauit principes amp;nbsp;redîores tenebrarS harS, mündig poteftates, cum quibus eft nobis colludîatiotqui nulla alia poteftate,quàm feuto fidei uina pof funnQiiêadmodSigiturfummus angelorSordo,quiCherubin,fèraphin,tl]ro ni dicuntur,lucem inacceflibilem côtemplantur,percipiunt^ inde purification

ncmjluccnijôir pcrfedtionê tonus boni/elidtatis dC uirtutis, cognitioniscp : l'ta oportet eos, qui ex. eo genere fuopte arbitrio deciderunt,in fummo tenebrarü, ncquitiæ,infdicitatiSjUittj,ignorationisi^ fui ueriàrii Nam res tâto fit de tenor, quanto à natura fiiblimiore mutata eft in contrariu « Eadem demum coparatio Etiam in fccundis ÔC tertijs locum fibi uendicat * Qiiu uero res omnis naturalis inaâioneconfiftat, agerehas fiibftantias in quædant ftibiedîa oportet, atq; ita Wortales animos agere, aut recta aut tranfuerlosj ut bona aut iniqua forte funt. Quia bonis aguntur, depulia iniquorum potêtia, féliciter fe habent,utiles funt tàpub,Deum ubiep agnofcunt,fui lunt côpotes, Diuerfum accidit obfeflts ab impuro conforuo dæmonû Omnia enim in ruinam fiii,euerfionefratrum,0^ publicsutilitatisjdedecuscp Dei faciunu Verum ifta funt uniuerfo hominû ge- U£c eiidm nericomunia,comités duos diuerfos habere toto uitg tempore,quibus liberras in iibello îniminoftriincitetunNec enim coronabitur,nifi qui legitime certauerit. Con- Pdflons, ^wgitueró etiâ uitæ fimilitudine plures uno, ex duobus ordinibus adefte ipfis ftue de dua ^ominibus Jnde^ diuinatione multi pollent, quod ftilicet commerciurn fub-^^ntiarÛfeparatan! familiariter ie animo infinuat, utcognitis motibus ea ape-, f’Xquæfuprafacultatê humanam funt «Nee tarnen eft in opinionem Porphy-defcendendum,qui corpus huiufmodi, cuius imperio fiunt uirtutes admira-

wlos,non amplius ab anima fua uiuere ôtT agere tradit,fed à diuina particula ac-^^denteilli uitam habere ♦ Eft enim impolfibile hominem à dæmone informa-wVnde nullus magus unquam potuit excitaremortuu ♦ Spetftro fe offert non färofpiritus,alioqui animo hæref,illicpaperit futurajtacp fpe noftræ familiari-htisamp;potiundi confbrtionoftro,facinora uires humanas fuperantia perpe-’’'int,bona quidem,fi bona fuit infpiratioîaut contra, fi mala, In hoc differunt, quodqui diuino motu,non permiflione accedunt, omniapoffunt :quiacaufæ pfUnæadhsrenuMali poflunreatantum,quæad oftentationem , non item ad ’lyurs ufum aut inftaurationê faci5t,ni fi quû læiêrint,aut finxerint, Qtig enim ^oniittunt,modó uitam no ademerint,ea omnia inftaurare ualent : uitam uero

''ccab illis ablatâ,nec aliunde perditâ,reddere poftùnt ♦ Qui diuinitus infpirad

1 ^“nt, autangelico confortiô humanâ conditionem funt fupergreffi, prophetæ propbetÆ ^icCitur,fi uiri fintffi fcemins,Sibylls, Nequioribus obfeflî dudîiue dæmonqs, nbsp;nbsp;sibylllt;c.

’ftpôtèeuocauerint,magi malefici^ dici folêt,Si inuiti,illos patiuntur,energu-^fui a noftris funt ideo nuncupati, quôd in illis ueluti inftrumêtis operas luas ^won exequatur.Ideo uehementer, quû admittitur in inuito,diuexare cotpo ^öfanimü confueuit, Quodgenus frequenter uidetur, 6ô ui crucis,nominecp

wiftiab exorciftis expcllitur 4 Primum genus ob mtæ innocentiam familiari- Exordflte Utens dæmone non eftin uitio,quia nunquam imperatmalis angelis,nifi ut alif fiierunt ^noceant,idq} nomine Deialtiftimi« Nam angelus angelo nô paret,nifi iuflu in Ecclefia ^poteftatcDei4Prophetç ergo et diuinitus infpirati homines in nomine Dei, primitif ^’igdorûminifterio diris potentrjs imperant, imperata facere cogunt : utuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bodic

^etobonqrû opera ad curâda quû corpora,turn animostad pfæfh'gias minime, (}uiddne= •Jifi quûutilitas publica id pofeit, infideliû gi'atia, ut tandem inuiti,credcre ifta peoprofedïa effe cogantur. Familiaritatê ergo liabent homines cum fubftan ^’1slè()aratis autuolentes fcientescp,autinuiti ignorantescp4 Ignorantes nolcn-

^bonis coadi in uerba erumpuntfibi non præmcditata, eacp affiduè alij, quot;1 quandoep proferunt in aliquêufum mortalium * Quale fuit in Sauleperfe-quenteDauid,in CaiphadeChrifto, âC ineo hominequi prænunciabat cla- ho«

Hterofolymitanam mulfis antea annis,quum tormentis à clamoribus illis cdt lofea wioueri non poftet. Volentes fed ignorantes Sibyllas paftas fuifte crediderim phits^

uim numinfs,amp;r præclara de rcgnis omnibus, amp;nbsp;Chrifto uenturo prædnui'flè, Non indem crediderim prophetas fancflos quæ ipiritus dicfîabat, dixiffe,non autê per omnia intellexiflêîut Montanas fabulants eft, Sancfti uiri omncs feien tes uolencesi^ accerfiuerunt habuerunt comitesjbonos angelos rcrum muf tarum prænuncios, Qin ignorantes nolcntescp patiuntur congrcfliim iniquO' rum,funt extra culpam,Nam fi tjuid peceât^inuiti peccant, Omnium igiturilli fùnt nephandiflîmi mortalium,qui in aliorum hominum pemiciem præfti' giaSjaccerfunttétras potentias,Qiiales ( quum multi fucrint omniliterarSme^ moria ) aliquot funt mihi in medium adfercndi,atcp cum prophetarum f^cino-ribus comparanditut eorum clarior diftineftio appareat, Nulli non fuitnotinf mus Symon Samaritanus,qui ob infandafacinora ftatuam Romæueluti deiis à Neroneeft conlêquutus,Âpollonius Tyaneus cui non eftIetftusf'Quisncfcit Apuleium nonfruftra laborafle magicæ ueneficrjcp infamiafquot; Videamus, qux fuere prgclara iftorum facinora, Symon plura pollicitando quàm poflètprælh' re,præftigqslufitNeronem,perfonam frequenter eftmcntitus,Fent,utresua' riæ ubicuncp uellet,uiderentur,Mons uidebatur eius opera loco moueri, ædes ftibuer ti. Ex qualibet orbis parte nuncia adferri curauit, canis ut uideretur, aut quoduis al iud animal, qui homo eftèt, At quid hæc ad uitæ humanç ufum IpC' tftantf’ Fuerût amp;nbsp;noftra memoria homines lupino corpore cæterisappat^^^f^j dira facinora, cædes, furta cômittere Idlin' autore dæmone, Frequens illud eit, Depræhenfi tandem agnouerût facinora,indem à dxmonehabentes,quodoy' mon profitebatur. In a'ére uolare uidebatur;at mortuum ftifcitare nunquam po tuit, hominem ûe ullum curare à morbo, Multa de Apollonio tradiditGræca uanitas: at præclarius nil eft, quàm quod aiuntagnouifledæmoneSjEmpufam uidifte, nuncia à remotiftîmis orbis partibus, dum res fièrent accepifle,canriis auium intellexiftè, Quid hæc miracula mortalibus contuleref Quid ApuM referam Quæ fi uana fuit,neicio, Certè fimilia (ùntin expcri-' mentis. Nam /xt7«/x()f(j)üült;r^î,quamuis funt partim à poëtis excogitate,öffamalo cupletatac,tamen omnino fallâe eflè non polîunt:quia impoflîbile eftfamoium eftè omnino falfum, ut ait Philoldphus.fiint enim îamolà fecundum partem ne ceflària.Qiiandoqpenim corpore, quâdocp animo homo ad tetradira^làcrom nephandorum minifteria à dæmone traducitur,ipfd etiam lcientc,ôi^ credente, aut non ienticnte,fèd al qs apparente.Mediû enim naturalequa uidemus,præ' ftigijslabefacftari poteft, faicinari^ oculipoflunt. QuidueróiftaprofuntfNil plané. At uitam reddidiflè mortuo, ianafle morbum incurabilem, rerö copiatn exhibuifle: hæcuero funt miracula, quæ à prophetis Só iandis in nomineDct óëChriftilefu fiunt.Porró Chriftus proprio nomine omnia miraculorumgc' nera fecit. Vnde patet maxime diuinitas eius. Quantum à Symone ÔC ApoHo' nio diuerftis f Nil enim leftis tam facileuifiis eft facere,quàm quodCreatorisæ' quaretpotentiam, ut per omnia naturæhumanæ fummam conferret falutem. Si cum eo conferatur natura,etiam paruauidebitur ♦ Nam difficilius exuetuiw materia nouam domSfacias, quàm ex noua primum conftruas. Veniant Mer Cæ ludæorum in medium, quorum facinoribus præftigrjs quibuldâ confirma-' tisiexagefies centena hominum ludæorû milia periêre. Nam occafione prinj^ Barchozbæ in Hierulàlem uicefies centena hominu milia Tito occidentedefi' derata funt.Meritd itaeç contigit, ut qui filiummendacij loco ueritatis fufeep^' rantjillius neglecftæ pœnas darent, Alius eodem nomine Sfingenio coegif^' liquias ludgorum ferè ex toto orbe ad iè nouum Mefîîam,fub Hadriano impC'' ratore,Qyi ob rebellionem illam,quadragefies centena hominum milia contequot;

^Uquamuis ultra 300000 eorûefïènt abfctflb pollicedeuotj, adciwnJMeffi'ani ^tndum,Vnde ütxs patetj quid à uero falftim différât ♦ Si emïn fiias præftigias îutoreDco habuîffènt, prguidiflent,ô(r non potuiflènt tantum nocumentûad-^efuægentûfèd pracfcnfifîènt mala futura,more prophetarum.Nam Elias æ ^liîeusfuturapræcinuerejmortuos lulcitauerunt,{ubftantias^ rcrum multipli ^ueruntjUtpaululum farinac ÔC olei multis latisfecerït abundè hominibus, Spi f*tus ergoDei illos comïtabatur,Ô£: inHammabat ad uerû præûgi'ertdu, Quum ^utdùadæmonis natura deus uideri appetat, lub pietatis prætextu frequenrif ‘nieimponereuoluit rudibus « Itacç quum uerir lumen diuinitatis l'Ilucelceret '’iChhfl:o,etiam innumera colluuies impurorû hominum oborta eft, quæ ma-l'dspræftigijs multos in perniciem traxit,utrefîfteretnalcentiEuâgeli'o î non jcus atcp obftiterut incantatores MoG, legcm tradere indpsenti« Nam quia ui' ‘•tbantludæi iècundum prophetarû prædiÆones inftare tempus ueri Meffîæ, ^toto orbe in ludæam confluebantmulti populû Inter quos impuri homines '•^onupræftigtjs fulti infurgebant, fe^ prophetas ait), alij deos, alij Meffias ^‘’edicebant jfacinoroGs^ {pécaris mentes hominû ueritatem perquirentium ’§itabantj atcp demum in perniciem trahebant^ qualis Judas Galileus,Thco' ‘‘îSjAcgyptius quids, Elymas Bariehu, Symones duo, unus Cyprius,alter Sa-’’’aritanus, amp;nbsp;innumeri altj. ut ait non in uno loco loJêphus. Magi ( inquit ) ^bam,ô(:iatrones collecli multis afflidîionem inducebât, quaG ad libertatem '*ocantes,morte prglèntem bis côminabantur,qui Romanoru potentiam ferré ^5^Rnt,ita ut etiam reludantes in fuam iententiam pertrahérenuSymon Sama î'^atius ad 4 milia hominum coëgerat,Aegyptiusad triginta,Barcho2bæ(ut Jani diximus) paulo poft ChriftS iexagcftes centena miliatdum omnes conueb potentiam Romanoru in ruinam traxerunt Feftus Aegyptium ^■afecit: Petrus Symonem in Cçfàrea,nô gladio ferreo,ièd uerbi Dei,iugauit: /tusôfl-Jadzianus cæteros. Præclarafacinora« lilacuero fiint artes ÔC pracmia ^ættionû, Quis no aduertat, quantum uerus propheta à malis SC fàlGs differatt* ^briftuslçfyj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pgus noftereditis totmiraculisinutilitatê hominumj

in illo primû creauerat pater,incp totius efîèpoftierat, num ruinam ullam attulitfSi ob unû facinus collegit unus ad quadragefies centena hominum ’’quot;liajquid non poterat Chriftus,lôlidos homines ad uitam reftituendo (quod S^'dê quàm create, eft magis arduû ienftii noftro ) partes iplbrû quaftuncç im ^urando,uifum,auditum,iènlum,loquelam,manus,pedesreddendo, integra P°'’poraadueria ualetudine liberandOjmaria Gccopedecalcando, demumre-“'■gendor'Quas hominû turbas poterat côparare, qui ultro confluentem muP ƒ dinem ad eum etiam in loca de/èrta,pauit pane cœleftijamp; ftia potêtia audio, ƒ quatuor quinq? ÔC ièptem milia hominû t'quem ob innoccntiam Roma' f^^®8’ftratus eftadmiratus,Ôd probauitt’ Quid putes confortij ôd concurius f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;urbibus habitatis^ locis,quum in deiertis tanta turba conflue-

\^l’das prouincias mouere poterat: G ad humanâ potentiam côparandam ’^niuet Ç fcio quibus,amp;f quamobrem ifta fcribâ) cuius uel unum hoc argumen magnum eft, quod quum in inftnita turba Hierofolymam ftib magiftratu ^'odUiîmo,totius (ut inquit Plinius) orientis urbem præclariffîmam effet infp ^nsafeiio ingreffus, potuit quum innumeri populi ex toto orbe confluèrent, was facrorum nundinationes attentiffîmi innumeri iàcerdotes eflènt in tem ‘‘^o,euertere nundinationc ilIorû,Sd menlàs trapezitarû deijcere, Pwblicû fori lâcri perrurbare,nehilcerequidem audentibus ob res là' ummis iàcerdotibusr OChrifte lefu, quanta tua eft poteftasjmaieftas^f f * Pannofus,

PannofuSjfqualiduSjegenuSjdefpeóuSjfblus^paupem'muSjUimamp;iiiaieftatcm legû potes um’co adîu peflûndare.Non eft h^c,non eft potentiahumana,D£US eccedeus eftJtadiffers à perditis hcminibus magis^, quoniam in tehabnatœ mms diuinitatts plenitude ♦ Et prophetæ munuSjamp; Dei maieftatem,forma let' ui ftiftinens oftendis. Id ftiebat poftqua effetfta uidit Satan, luis^ miniftris ufus eftjUt fitniædiuinorû operum fierent,tandem ultionem nephariægenticom pararent, lidein homines impii(ut nuni^ caruitdgmonu præftigfjs Aegyptus) Mofi prophetç Dei obftabant, felfis^ p otentij s contra ueras infurgebât. VerS à melioribus détériorés tandem uicfti,diuinæuoluntati ceffèrunt,agnoucrSt(p Dei eflepotentiam dæmonibus maiorê. Nam Satanas feipium no uincit, efe enim contra naturam quic^ naturale in ftmetiniurgere,His Etis liquet, ab efie (nibus,qui nam mali qui boni dæmonészunde homines potêtfjs feparatisâ^ conatum humanû excedentibus utentes poflunt dignoici, Nequam homo Si dæmon dum præftigijs ludit oculos, uanis tcrriculamentis dementat homines, falfa ôé fluxa pollicetur,uitia fciftatur, fuadctuirtutê fallendi aftuzuerbo^ tenus probat, faclis damnar:mala nbsp;peftes permiftîoneDei ob noftraicelcra,autprO'

bationem,immittit,Vultuideri deus, gaudet omnium celebrari uerbis,ambit Iaudari,imperia cupit,captat,res humanas euertit, utiua tandem cupidiratepœ tiatunQyöd fi minus licet,famam immortalitatêpræftigfjs ambit, Dum con tendit peterecœlum Neronis deus Symon Samaritanus, dignum patella open culum,à potêtia diuina orantibus Petro Paulo deturbatur, paulo pollin' felicem animam poffelïbri refignat, Teftis tota Roma, teftis Egefippus, teftis Tertullianus,teftis Nerotqui ideo Petru ÄT Paulum iuftulit,Dum cupitfamam æternam fibi comparare Symon,cum æterna infamia,mortem æternam confe' quitur.Qiiidde Apollonio dicamfllle maluit fibimanus inferre, quàm diuini' tatis opinionem non emcndicare,De cæteris nondico,Nam infelicilfimacata' ftrophe fabulæ extremum aeftum clauferunt,Exortum eft inter bonos malos quoddam genus hominucallidum,uerfipclle. Quale illudfuit, quod^lfoit^lf gionibus dédit originê,diuinafingens mcntiensi^ colloquia,éc intérim tyran' nides uiolenta imperia côminiieens, De quo nunc non dicam, lcd quando de religions omnium originibus traeftabo,Satis ex effeeftis agnofeere cogimur potentiarum leparataru dilcrimen, quum per le, turn maxime quumhommes earum opera utStur, Mali enim ruinam ÂT fibi Ipedîatoribus credentibus df uinos eftè,comparant,adferunt. Boni effèdîu luo amp;nbsp;corpora ÔC animos diri' gunt : tum quæ faciunt,ad utriulcp incolumitatem perquirunr,procuranr,exe' quuntur,Opus eft elle làn(ftiflîmasmentes,quçautmalis imperent,autquibus bonifunt familial es, Nam in maleuolam anima non intratßpientia,necdiui' norum Ipirituum ulla famiIiaritas,Qui malis occupantur uolentes, uerbis qui' dem æ fignis uidentur eftè probi, mentiuntur^ uirtutem, quantum polfunt. Nam nolunt fe prodere ftatim, antequam probitatis prætextu inefeauerintho' mines,fidem^ extorlerint,Itacß frequentius le inculcando uincunt, uicîis^m perniciem propriam amp;nbsp;alienam abutuntur, Potentqs bonis diuina prouideu' tianon quidem creat,lèd regere uidetur,ifta inferiora,ôi5 fî infi'nita uirtutcnihil non procurât quam uis minimû, luffii Del ad uirtutem hominumep comunem priuatam utilitatê hortantur boni inlpirandoimali eiufdem permilfu,utnos exerceant,dehortantur faills inlpirationibus.Bonis adhortationibus,quûparu diligenter fidem adhibemus,angeli in hominibus oftendût nobis uoluntatem diuinam,figniscp confirmant,Nam nullus unquaprophctafi'nefigno,autueri præditftione certa fuit, V nde nec Muhamedes eft propheta, qui utroqj caruif, uiti'js^

.... . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G V L. P o s T E L L 1 L I B. î. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfX

.maximis fcatuit ♦ His xpfis ( hominibus dïco, ôc angelis Deicp præfcrp P^sjfuapte fponte fe opponût miquæ potêtiæ, inftrumentis^ tnalorû hominû ^^ntur.V nde innumera mala fcatuMût,caufis ipfis latennbus.Quo qm's em'tn T’agis plus eft, eo ardentius inftant contra eum dæmoncs, neptoHci'atjpefuer-^’'tcpaut opinione ucri non perpenfà,aut nocumentis animij aut corporis df-®oucn^ quum à bonis omnibus j turn maxime à uerain Deum pietate,ftii cœ SnitionCjôC proximi charitate.Quod nemo mortalium,qui in fc aliquando de^ eendere tentaueritjUegare poteft,Nam nullus eftjquin naturali quodam motu J^^irtutem ipiàm moueaturjueri^ amorem (qui in lui Dei^ cognitione corn '‘ut ) non in fe efïè ièntiaLTamen quamuis nobis eft liberum arbitrium, nun* H'Jam poffumus ita eas uoluntates exequi quin aut omnino iplb uoto priue* ’’’Wjaut multain eo ad perfedîum complementum defideremus, Ideo de ho* •’'inis natura fùnt mihi pauca dicenda»

Et fi nunc ingens hominum multitudo toto in orbe reiperiâ uidetur, innu-* merabilicpnumero iam à primo hominead noftrâ ufe^ memoriam orbem •ncoluerit J tarnen nemo homo negate poterit, ab uno omnes profluxifle prin-' opiOjuno^ parente natos^iênfim in uarias regiones tranfijflè. Nam quod una nriginc fint, teftatur philoibphus Äbenreis, dicit^à primo hominependêre •otamgenerationemjtac^ nommant genus à pâtre ubiuis gentium, non àma^ •'■^quiinaliquodgenusreferûtur.Quôdfinoneflentabeodem primoparen^ •tjuno^ principio proculdubio duoru alterû iequeretur abftirdum î aut Deû wiuefuperfluum,autpluraeflèhominumgenera» Sienimplures eiufdemfot' •næprætermodum naturæ poftea iôlitum creauit, ftiperfluam operamimpem ^itjquum ordine naturæ poflèt aliter fieri.Si autem diueriæ iùnt formæ, illæ uf nuentur.atqui neutrum eft admittendum. Nam una forma eft, ipiâ icilicethu' manitasjqua omnes dotantur,necplures funt uiiæ.Deus uerô,quod natura po •uitjnunquam extra eius limites traducere uoluit » Satis enim fuit hominem ÔC ioeminam propagationi naturali creauiflè, indita^ procreationis appetêtia po^ fteritatis curam illis reliqui(re,ut SC cæteris animantibus » Vt enim in omnibus fïteris rebus femineprocreatis, Â^procreari folitis,neceffàriô præceflît unitas •'mnem numerum,ita amp;nbsp;in hominum genere fatendum eft» Ante omnem nu' •quot;o^um unitas. Eade re omnes qfdem legibus naturæ tenentur, eos agit eadem ^donis uisjidcm appetitus incitat,idêftopus urget : quo maximepatet,eadem ^animi corporis natura compofitione teneri, materia^ forma eadem ™per conneâi. Nec enim fit, utfiguræ ÔC qualitates formis adfcriptæ,ab alia ‘ormacômuniterformentur ♦ Nam côfufio omnium ipecierum fi'eret,return^ ordo inuerteretur. V erum obijciet aliquis, Blemmqs capita defiderari, canino tapitequofdam, roftro fuillo alios, femicapros quoidam iàtyros,imantopO' 'lasfeuloripedcSjSC id genus,quu iènfii humanouideantur,figuradiflîmili, in ^uodnam genus cenfes referendos f Ipio uiu diiees ( do eflè etiâ fabuloià, quæ tarnen effe uera,ut de Centauris tradita,non puto») Si loquûtur,fi colligunt, ra* tiodnantur3reminiicuntur,religionis fenfix tenentur,inter homines adfcriben' dosne dubitestalioqui elfe incognitû animantium genus côftat» Fieri uero pO' left, ut perfediffîma forma figura^ qua fiimus donati à Creatore, immutetur, dum^nimia licentia illius periculû perditi homines per uarias fpecies capiunt, utuariamonftraprocreent, quæ inde in genus perditum figura diflimile ab-funt, Infandorum etiam dæmonum opera decifo aliunde fèmine,5C collocato f 5 in

in loco natural!,Sc proporrionato calorc, quædam genera capcrc principi3,no eft alienum ab illorum natura, Cæterû arte eriam pofte ipfàm naturant l'nuern, quod ad figura attinet,eftceleberrimus autorHippocrates in libris deaêreaqua éc regionibus, de macrocephalis loquens Ira enim opinio apudillosinualuc' rat,decorum eftè capite oblongo nafci, utobftetricum SCmedicorû cura recens natorum infantium capita tenella effîngerentur in oblongamformam, donee natura artem imitante taies generarentur,quales effîtfti pridem fuerant. Res là' nè incredibilis,nifi à toto orbe cognita, Ô6 à præclaro homine foipta fuiflèt. Quôd fint quidam forma cubitali, ideô pygmaei dicfti, roftro fiiillo, demcrfo in pecfîore capite,angufto ore,na{b prominulo adunco ue,automninoiÿriâç,po tuit arte naturam inuertentc fieri, Quemadmodum hodierna induftriafadîuni eft, utfrucfîus fine feminibus nafcantur, fed longé inferiori naturalibusgratiâ. Aquam enim potius quàm frudîus naturam redolent, Nil itacp figuræuarietas facir,modo formæ natura in rebus permaneat, rationis^ uis infitauigeat. Hic nofter homo optima conftitutione fuiftê compofitus uidetur, feu dotes animi. ieu corporis peripicias,ad^ res fugiendas expetendas ûe féliciter inftruclus : ut quem diuina potentia iàcroiàndîo afflatu informauerat, iudidocp ôC prudenna eligendi ornauerat : ne dum ea fedîari uellet,quæ ad finem illi propoiitum non pertinent,fibi eftètperniciei autor,Solum enim ex tot animantium naturispar ticeps rationis amp;nbsp;cogitationis eft:qua una præftat beluis,Deo iungitur,per qua contjcit,argumentatur,refellit,concludit,quem nifi qtthdw'rlx iùiamor,Ô!Signo' ratio,contemptus cauiæ primai, propria temeritas, ÔC incogitantiatadhæcde' prauauo confuetudinum, opinionum^ uarietasex primis illis principes læ mens ortum,torquereacfle(fterequôcun(^ cœpiftèt,eftentomnes homines Ä ratione ôtT animis tam fibi fimiles,quàm quiftp firijpfius,Hincfadîum eft,utbq'^ ni omnes quum hominem hominis cauiànatu icirent, dicerenturmutuodi), utediuerfo opinionibus ôé prudentia humana inftrutftus dici iolet homoho' mini lupus, Quumitaquein cæteris animantiumgeneribusnullum propriam ipeciem fæuiat, fiio in genere probe degant omnia, utinquitiHcjlolt homini exhomineplurimafuntmala, Vndeuidemus, quôd naturædotibus fuerat præftantiftîmum,id facftum eftè omnium perniciofiflîmum.Nec tantum cæteris perniciem adfert, fed Só ( quod ipium contra naturam eft ) fuisgaMet miièrqs,quarum quotidie faberSC arrifexamp;^ uideri uult,ôô reueraexiftit.ini enim contingit ex ufu rerum naturalium, ut quanto conditioned a eatorccrat nobilior, tanto fuiarbitrij deprauationefadlusfitdeterionQuantorcsfuit cor' pore delicatiore, tanto eius putrefadîio magis aërem labefadat, Acetum eX' cellentiftimum à confimili uino fine arte proficilcitur : caftis in ftimmis fœdior Së maior,quàm in tenui fortuna, Foetidiora fiint à delicatioribus cibis. O mue' rum hominem, qui iponte tedeiecifti,tec^extra tamdiu quæris,in(^diesns deterior,Ideo hæc innuens antiquitas,ætatcs fi'xit aliquot hominurn,pro ratiO' ne metalloru, quibus maxime erat infenlà, labefaètatauerô pofteritas, Auy^ enim Së argen tea utriftç carens prima, ôë altéra didîa eft, Hinc Homerus, «lt; !(gà XV701 rxis xrxiQxÂfMtrip oAoj'Ta.ôë a.Ubi,Tsri!(Zfai yxf 70t Tirlt;ült;Ai5Ôt^oioi

vrAwyis xxKiâi Tffcujùgci/'i 7i 'BTx^gôi «ƒ««, Fabri,ait, ftiæ fortunæ iunt 0 mines, amp;,Pauci funt liberi parentibus fimiles, plures détériorés, paucime lO' res,Qiiôd fi aliquid contagionis ôë temperamenti nati à pyentibus capiunt,u^ certè capiunt ( nam generofâ à generofis naici, ôë timida a umidis ex ufu natu rac eft)nem o mirerur,eo nequitiæ iampridê uenifte homines,ut quibus nil po ' fitaddi,Has côfirmatfentêtiasin Alcibiade Plato,ctiâuerfibus Homericitatis,

ö V L. P o s T E L L 1 L I B. ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;é-f

Fniftra,ïnquit,in mail's pofiti mortales,deoslinculant,quum/uismf/èrijsca-' piantur, morte^ grauiora mala eriam ultro ftibeant. V nde propriam naturam oninino quoldam exuifle confiât, contrariam^ induiflè, ut fuam fnfehdtatem fentiant quidem^ Alij etfi fcntiunt,in iè^ defiendere tentant, morbum

^8nofcunt,fibi meden non poflunc Alió rapit gloria, tranfiieribs uoluptas opinio undi^ obfidet,neceflitas inuilt;^ urget, Quibus omnibus ex

^ce mentis deturbata ratio,contra ièntentiam porrigit uitfioribus herbam» Qiium autem in nullo mortalium non inhabitet ille fiupor aut deprauatio na* twæ,inçeoomnesconueniant,neceflèeft,quemadmodum recfiam rauonem amp;nbsp;abfolutiflïmum iudiaum ab autorein primo homine acceperant,itaetiam Pçriditatumfuiflèpræclarum hoc munus in eodem. Nam utomnesin uiuira-^icibusmorbumindicantibusconueniuntjita nifi cœlitus luxdenuóaffuliè-fitjOmnes in maloconueniunt,utquiièagnofcunt, quodnolunt,idfaciant: ïlijamp;ficoniuetudine dcprauata rapiantur, tarnen iudicent Ce malè agere, ^ondefinannVeruminhocdiffèrunt,quumuter(ç abcrrct,quód is inuitus, 'lleitolenspecceu Tam ægrèregunturhabenæ arbitrtj humani,quodunum in liomineerat præftantiirimum j ut omnino in integrum reftitui non poffit, nifi ^bipfo qui prirnum autor fuiuSi uerö quiipiam dixerit, hanc inclinationem ex ^rbitrio in malam partem Äf uanitatem propenfiore, eflê caula uirtutis quae in 2riuoeftpofita,comparatam, dieet quidem aliquid, fed de reparum. Nam uri gt;Bcralibertas cft,nulla debet eflê propenfior ratio in alteram, quam in alteram pîrtcm.Qiiod ipfi uidemus, quum ex duobus bonis alterum nulla repugnan* ’'3digimuSjmalummaiusdeuitamus,Illic enim non eft coaiftio ulla,aut ue-“fmensinclinatio, quæ ob uanam opinionem 8^ gloriolam,aut uoluptates J^osipfoslabefatfiantes urget,Vnde ÔC nos efle deprauatos omnes,abuna^ engine confiât, Sc dæmonum potentia urgeri. Verum quifieripoteft, ut in o^ mnibus regnet peftis ilia, qua inficimur, atep indies magis ac magis ierpat, lt;luum animus nofter non ex traduce fit, fed ccelitus in noftra corpora irrepat: indeep nafei arbitrium foleat, quo ad præclara facinora incitamur, fugimus^ contraria r Nil iànè facilius hac quæfiione folui poteft,Aflumamus principium quoddam commune,quo inter unofip conueniat,Natura aut ars nil quicquam ^gitfineinftrumentoitadifpofitOjUtadfundtiones fuas fit aptiffimum : quod naturacertis legibus oftendit. Nil quicquam creicit fine adb'one calidiinhu' niidum radicale,uel accidcntale,Sunt ergo ca inftrumenta,fine quibus nil age* •■epoteft natura. Quodfifintea extra proportionem,SCdeprauata,nimiushu' ’nornecabit,putrefacietcp, calor uehemens uret abiumet^ humidum : fi fint ntinoraquàm par fit,macie omnia laborare efi necefle. Hoc uero non efi im* potentiæ naturae adlcribendum, fed materiæ Sc infirumenti uitio, Nam fi fit fernen nequam aut uitiofum, nec infirumentum etiam bene difpofitum aget in illud,Quemadmodum fecuris apta ligno feindendo in faxa aut metallanon agecita necin ea ligna que t lapidauerint,ut nec in euanida 8C male firma.Nam in kpWis fon),1anaf,bombicis, ÔC fimilium cumulos, non aftriclos ob molliciem, fein' n^turÄ ü* dcrenonpoteft,Trfaitalt;pfuntina(ftioneperpcndenda (ut fine imagine Ôl my uerterunt. fteriotrinitatis nil fit)agens,infirumentum,patiens,Duo poftremaoportet difponi proportionaliter ad agentis potentiam, Nam princeps prüden tiflimus fi defit illi milcs,nil agit : fi adfit ineptus rebus gerendis ,idem: fi adfit optimus dux6lt;miles,uicloriauero nonpoflit haberi,peraltiflimos montes,per loci forrimdinê SC munitionem,aut quiduis aliud,quidrogo poterit efficerer Non' ncideo imperfedîus uidetur f Eadem ratio efi in fabro, fêcuri,8C materia, Nam

nullus idcoimperfedus eft, quodretufàade inftrumcntiagerenonpon]t,aut quod materiam inftrumento duriorem non fèceuQuibus fît,ut quæ uîdebatur obîecftîo contra nos facere,ea maxime noftra côfîrmeu Nam quum animus cot' lefti origine aut faltem ex quinto elemento non habente côtrarium dedoatur, oportet cftêperfecftiftîmum Quodautem eftperfcdtiftîmum Qc cœleftc,omni' busidemadeft« Vndeinnoftra mâteriaÔCtraduceefle uitiû ÔCineptitudmem adaeftionesillius recipiendas confiât, illam^nonuulgarem, utquænos (mu adfit nos reftituens uis diuina ) contra feopum nobis propofitûagcrefei'meco' git : quum alioqui cætera animantia uideantur fugienda libi expetenda pru' dentius uitare eligeré ue ipfo homine* Quod animal ufquam fibi uitam ademit imprudentia aut uitiofPonunt ilia modum naturg ex neceffîtate,non ex uolu' ptate. At bone deus, quot homines necauitingluuies,côfecitebrietas,ufusue' nereorum in affidua morte uiucre fecit, cupiditas habendi laboribus immeniis Sc periculis obitcit,uindicftæ ÔC uoluntatis fineratione explendæ opinio iu de* decus fceleratam mortem iniecitt' Quid plural Homo fîngulis momentis fe^ cum pugnat,fîbicp uiuendi felicitatem inuidere uidetur, dum omnibus artibus in fui perniciem armatur « PefTimè ergo eft affedla propago tam malèfequaxad ea quæ fibi conducunt,futuri^ tam male perita,ut quæ deligere fc ad finem cet' turn putat,illis ipfis fibi ruinam accerfat.Quo faeftum eft,utmultos in iè defeen dentes, tædium uitæ abftulerit è uita, alios falfi conatus pœnitentia in defpera^ tionem adduxeritjUullo uitio præclariflîmi intelle(ftus,autrationis in nobis po fitæ,fèd deprauatæ maflæ humanç peruicacia.Ideo iudicabant quida optimum efle non nafci, aut quàm cito aboleri, eo uno uitio, quôd in quem ufum Deus hominem creauiflèt, ignorarent, Sequitur etiam ex primû pofitis,intelle(flum non tantum nô pofte agere in deprauatam materiam, fed ÔCin perturbatam,ô^ nondum dilpofîtam^Nam fac effeartificemperitum,inftrumentum optimum, fùbiedîam materiam ad aeftionem recipiendam non ineptam:fî defuerit pofido amp;nbsp;renitentia,certè non agit artifex, Vt fi faber ferrarius in aère formateab/que incude candens ferrum uelit, nonpoftît ; amp;nbsp;quandiu itaerit,non poteritagere ex arte, ita ÔC noftrum corpus,quum uita uegetatiuafeu nutritoriaalatur, uita iènfitiua moueatur, fi quid in alimento agetur perperam, fènfiim etiam perpe^ ram agere oportettfi uerô non agit omnino primum, deeft locus agendifecun' do,Quôd fi fint uitalia ÔC fènfitiua in nobis peruerfà, aut nondum benecoplc' ta,intelle(ftus omnino nonaget,autparumô(S imp erfeeftè aget, Vndein pueris fênibus^ at($delirisamp;: ftultis,nonuidetur perfpicua animi adio:nonquod abfit, aut imperfedè per fè agat,fed quia inftrumêta deprauata funt, Quû enim conftemus anima uitali,SC fènfitiua, ôC intelledtiua,fineprimædi/pofitioncno agit altera,SC fine harum duarum adu tertia non agit:amp;r qua proportione infc' riorcs imperficiuntur,eadem agêdi facultas fuperiori deeft. Quod ipfum etiam uidemus in fùbiedis uarfjs. Nam quidam pueri optima conftitutione, funtfta' tim fàpiêtiorcs fènibus. Quôd fi habitudine ufuintelledus nobis accederet, ut «5fc3/ uolunt,non poftèt fieri,ut in pucro rerum ufii deftituto,tam præclarum munusineftet. Fieri certè ufu uitam noftram intelledui obfèquentiorem,S^ ueluti edomari, cicurariqpab ipfa ratione, non eft negandum,Perindeatepfi acies afiiduo fècandi ufu promptius in materiam ageret, ipfàœ materies iamfrc quentius concifâ,ftatimabomni parteadmitteretgladiumfine magno agem tis nixu . Ita SC fenes aftîduo rerum ufu uidemus ut plurimum làpienrio' res cæteris. Non quod intelledus ratio ue in illis augeatur, ut uulgo dicunt; fèdquod uita uitalis àT animalis fint fadæ apüoresSC obfèquentiorcs animi motibus.

GVL. P O S T E L L I LIB. J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jtf

motfbns, Idco pereunte fanguine in animalibus,perit uitSjabit animus i quo-niameftuitæinftrumentum collapfum. Eft^ quod Galeno refponderipoffit, quuminterrogat Platonem, amp;nbsp;quotquot animoruin I'mmortah'tatem uolunt •uaderCjCjuîfit ut diffluence {anguine pereat homoVCertefi Galenus tarn alte di ligenterq^ rimari uoluiflet animi ÔC animae natura, quam diligenter partes cor* poris eftperfcrutatuSjproculdubio uidiflet in iua materia elementar! nullas eflè Portes,quæuim habeant iudicandi, deliberandi cogitandi^ de rerum fine, wfumma, omnia etiam abfentia colligendi cognofcendi^, hubicribere^ Ari^ ftoteli Sif antiquitati^otius ftatuiflet, quam dum noua quædam excogitate ftu' ’ittjin ferationem efle negate, Si enfin ratio ÔC mtellecftus qui in nobis eft,po-’wturefleexclementis,autrationemateriæ, aut ratione temperamend fit opor-omnes partes elementorum ûxa,metalla^ intelligent. «ftxtemperamento,ergobrutaquomagis accèdent ad humanu, eo magisra^ Hone pptientur. At in nullis uidetur. Ergo utraq; pars falia, Confiât igitur efle aliunde intenelt;fium,cœlitus^ in omnes homines uenire. At obijcietiteru Ga-'tnus,autore Arifiotele(fi' tarnen efiinepti libri^j^^vlt;rioyyagt;(jiot'tai autor)animi Hi^ores corporis temperamentum fequuntur.Bona ucrba. Anima ipla finfidua îfficiturpaflionibus corporis (quod in libris de Anima liquet) ÔC quandiuilla Jperturbato fuoordincafficitur,tandiumalèiudicat,aut quouis alio modo afi ‘oda eft.Ebrius oppleto cerebro fumis,aut hilaris,aut moellus pro ratione tern-pctamentijSC accidentis fit.Fateor.Sed illi contingit no abfimile atcp lucernis, jHæalûtur oleo moderate adhibito. eodem copiofo, aut fublato,cuanefcit lux. “iniiaidêpadtur atqjhomo.Itaqjnonideoafficituranimus,ratio ue, fedin cor* ^tecopofito, deprauatocp male fuo fungiturmunerc,etiaautore Arifiotele, ^todaytem fit aliquid in nobis fupra ilia quæàtemperamento procedunt, id JHaxime arguit, quod contra naturæ fènium iudicamus,etiam in ipfis paffionfi dus.Qiiq^ nifi fieret à diuerlànatura, ab iliaquæeftaffccfiaomninofieri non polTet.Nam unum orbcm unico moueri motu, necpofièin diueriâ fern' una a-di'onc, confiât ex propria ipfius natura. Ita nec acfiio quæuis unius agends fieri Poteft,nifi adore in earn rem intento. Atqui diuerfiim efi irafci, ÔC indicate nô debereirafcitquod uno eodem^ momcnto fit. Ergo à duobus principes nil c5 *Hunicantibus. Idco præccpta nobis contra ira animæcp fenfilis motus dantur: Jpiodadhancdiemfirufiraeflet fadumà iàpiendbus ÔC dodis hominibus,atqî *^8gt;bus. Nam fi confiaremus anima tantum ilia cum brutis communi, mederi Hobispræceptis nô poflèmus. Vnde neceffè efifateri,perpetuô fibi fimiles anfi Hiosimmortales agereinnobis,ncc imperfedionê adionisinde pcndere.Eflc '^sc^hoininum genus deprauatum omnino confiât,nec ullum proptercaefîè ’Hanityo hebetudinis aut tarditatis imperfedioniscp uidu.Quodipfiim quam' Hislateexfuperioribuspateat, tarnen hominis finem ÔCfcopum confiderando HdimperitilGmi,ncdum philolbphi concipient.

DE H O M I N 1 S SCOPO IN H A C VITA, e7 qKdfitttJw ab o^cij ratione diftet. nbsp;nbsp;CAP. X.

N On immcritôantiquitastantopere to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;r«vTÖj/ceIebrare,Sfromnilau

dum genctc cumulate uoluit. Ex cognitione enim fui uniueria ofticij ra' Hoproficifcituriut ex ignoratione SC ncgledu,manat infelicitas,SC falfarû opfi Hionum cumulus. V erum illud quifquis dixit,dixit quidcmtled qua ratione id poflèmus côièqui,ncc docuit, nec dédit. Vnde quû in ore nemo non habuerit, fffèâuipfoô^ uitæ praxi,aut nulli aut certcpauciflimi, nbsp;nbsp;nbsp;feliciflîmi habucre,

prarter illos quos mformauit,inftaurauitcp denuo prouidêtia QuS enim rcuC' ra ÔC ex dem onftrarione fcirejfit per caufam cognofcere, nifi cognids caufis fut, nemo unquam in feita defcendere potuit,utin quem finem cflet reuera faóus, penfi tarée Aut fi qui fortafle noffe potuerût,præftare nemo ita unquam autpo tuit,aut fategit, quin multis à uero itcopo parafangis (emper abfuerit, Homine ergo à caufis ipfis inct'piamus cognofcere, nos^ ipfos bis rationibus non extra quærere tentemus, Vulgaria admodum hic nobis funt proponenda,fed tarnen fine quibüs non fit ad maiora locus,fiC unde in magna præfentis naturæ cogni' tionem demonftrationem^ uenire licet. Hominis,ut cætcrarum rerum natiE ralium,funt caufe quatuor, primigenia, coniundlæ duae, ÔÔ quæ eft ad finem. Ab autore Deo creata cfle omnia,regi omnia,in efle conferuari, iam fuperiom bus patuit.Prouidentia ergo caufä emdens hominis eft. Caußs coniundas co' munes cum cæteris compofitis habet,materiam amp;nbsp;formam : illam communcffl cum cæteris rebus corporeis, hanc diftineftam 6c fpeciei accommodatam. bm (upereft quarta omnium præftantifïîma,SC fine qua cæteræ fruftra eilent. Finis cnim cauß ars natura omnia facere fblent. Quum in to ta rerum natura ml præftanrius Deo fit,finem hominis efïê Deum confiât. Quod fi mihi aliquis im pius negabit,itafateri,aut indicium humanum exuere cogam. Quarum rerum îunt diuerfæ conditiones,diuerfbs etiam earum effè fines confiât,prçftantiO' rum præfiantioreSjôC inferiorum inferiores. At in orbe inferiori nil eft præftan tiushomine, Ergoneceius fi'nequicquam dari pracftantiuspoteft.Deoucro quum nil fit maius,eum eflè hominis finem confiattut fit rerum omnium prim cipium,amp; finiSjCaufa effîciens,Ô£; finalistueluti homo ipfe fuarum adionum eu primaria cauß, QC finalis fcopus,In hoc diffèrt comparatio, quoniam Deus ipi£ in propria natura eft feopusthomo üero,id eft hominis utilitates, quæad uiram fibi generi côferuandam faciunr, fùnt, eflè ûe debent feopus operum ipfius. lam ex his poflumus quandam hominis notionem definitione circunferibere, Homo eft animal totius mundi præfiantiflîmum, intelledu, anima corpore præditum,cauß Dei fadum.His pofitis uidendum eft, qua ratione maxime tl t caufæ finali le probet, quibusûc in rebus fèexcrcendoeaagerepoflît,quæJ^ cum fcopum non funt inutilia, Nam quiuis artifex dum in finem open’s tenait, fummoperè ad ca quæ illi conducunt, attentus eflè folet, Primum ut eaomnia ßciat, quæadfinem fpedant,Secundó,ne inutilia ßciat. Tertio,ne quid com-mittat,quod contrautih'tatcm amp;nbsp;decorem opens pugnet, Nammerito Ä^impe ritiæ damnaretur, fie impenfas domino redderet,temporiscp compenfareiadæ ram deberet,qui ita inßniret, ut non folum no agcret utiliter amp;nbsp;honefte in pr^' fixum fcopum, fed laboris,temporis,rei^ia(fturafaceret,nó tantum inutikni) fed difpendioßm fie fibi fie domino fie rei ; fi'bi probroßm, inutile,damnoftni. domino iniqua,rei quæ durationis cauß eflè debebat,corruptiuâ. Sic homo m hacuitapofi'tus,animo fie corpore prgditus,debetadfcopuattendendo diligen ter aduertere,ne illis modis in fuQ feopS peccettfèipfum^ cognofcêdo,ô^ tecO' gnofcêdo uidere,nc quidâdulterini open's pro legitimo uelitapudDeSproba' n'îquam^ grauiter cômittat,reputet,dum no ßtis habuit operâlufiffè,nilcBbO' ni feciflè,inutile fie iniquum opus contraxifïè, fed itâ putauit amentem ôefupi' num Döminum,ut aut ilia non uideret, aut uidendo non improbaret negli^quot; retcp,Quod facinus uiolatæ maieftatis fcelere no eft inferius,Nullum enim e c dominum putat, qui am entern, ftultum, attç ratione fie iudicio deftitutut^^u malorum operum approbatorem prædicat, fie credit, Qui enim nullis iumtiït autiniuftitiæ legibus tenetur, nullus in repub, eflè poteft,aut quia non capu.

GVL. P O S T E L L I L I B. L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7t

ÜV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mente captfs perinde fus ut

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imquitatis propagator

r '^cat, reus niaieftatis ei'us merito dicitur. Sed perfiftendum in artißcis in Ico* agentis comparatione eft.Maior enim lux inde afFulgebit tradtationi.Är-acmlibeteirecorpusjualiduminfl:rumentum,materiam9 opus eft,ante$ aggredi'atur open's. Ita homo tn'ailla quibus ad finem operetur,à ^oinhoc naturæ templo habet conceiîà, quibus^ quoties abutitur,toties do inum, qui dedithancprouinciam,contemnit, amp;ridet. Tria ilia ad agendum U trunienta homini concefla luntjiomo ip fè fibi ipfi à Deo datus, tanta exceb j^UaconftanSjUt toto hoc mundo inferiori compenfàri, æftimari ûe nô poirit. amfruftra ifta cœlo compræhenlà moles hominis caufàfaôa luiflêt, nilî finis ^Ptrefuifl^tpræftantfor.Homo finis eft mundi materialistDeus autêhominis ^opus.Alcerutn quodproprièinftrumentum did debet,lunt bona animi,corr Puns,fortunæ,quibus in nrateriamfid eft in hominem alterum agat; hoc libi in' ö’imferuans tantum,ne dum utitur incommode inftr um ento,manubrio(uer' j ÿatia) aut quauis alia inftrumenti parte,fibi damnum imprudenter fine ma^ '’U compendio inférât, Itaqj ad Deum omnium iftarum rerum largitorem æ ^^ditorein omnia ilia fiint neceflàriôreferenda,ueluti in fcopû ; à quo quotiel-^'^'a'^uberramus noftra iponte,tories grauiffîmè deIinquimus,Qiiod facile uel a'Uaratione patet. Si quis in patrem eô impietatis procedat,ut non tantum cou aanmat Sc rideat,fed SC contra eius dignitatem infurgat,ÔC ab offïcq præfcripto a'^ftdat:nonne ille merito ingratitudinis damnatur,ÔCabhæreditatepaterna ^’^hïresfitf'Si pater ille corporis tantum propaganda' inftrumentum,tam graue •upplicium merito iumit de ingrato,iniquo, ôC perdito filio, earn unam ob rem 9uodfecontempierit,initauerit,lælCTit:quantofupph'cio dignos putamus ho-’'quot;uesferèuniuerfbs,qui neglecîo Deo, corporis, animi, bonorum^ omnium ^utore,contrailliusprgicriptum omnium(neeflètignorationiautexcuiâtioni '0CUS ) animis infitum, fingulis temporis articulis peccant f Deum uero quem ''tparentem diligere fuper omnia debebamus, ôC fratrem alteru hominem,Dei '''am,filium ueluti nos ipfos amare,nos ipfos fumma innocentia,ueluti Dei R' '°sfcruare,ita negligimus,ut non tantum fuper omnia Deum non diligamus, 5dillifcortum,numum,opinionem uaniflîmam,gloriolam, uoluptatem præ-^fîmusjcius præfcripta uerbis aut fàcTîs ueluti adulterina cancellamus, nega-J^Us^jCum uerô de fixa fède deijcere conamur,Quem aut amore in fratris loco ^ocredebebamus,atcpbeneficiomorepatrisdeuincire ôC fouere oportebat, Poliainusrebus,corpore, fama:ÔCquacuncpartepoflumus,ini nocere iâtagi-quo omni officiorum genere nos maxime Deo probare natura prgfcri-

P'etat. Qin'd de nobis dicam f Quanta homo in fe committit c' Animum diui-^itus datum,diuinitati affinem, uirtutum capacem,in omnium ftelerum bara-wum uoraginem immergimus, corpus omnium uoluptatum mancipium ^onftituimus, rebus^ ipfis inftrumento quo 5C ffatri ÔC nobis ex æquo pro-’picere debebamus,in utriufq^ ruinaabutimur. Et interim homo, fi dqs placet, Pwellefleiuftus fineDeo innouatorehuius corruptionis, O blaiphemiâ, Hæc ^itiuftitiaHumana, quacucß arte cumulate opes, id curare, nô quod làtis eft,ièd fit te ditior alter. Quid aliud uideas in fânÆffîmo, ut humanis legibus licet, 9uam dum à malo abftinet,iudicari optimu f At perinde eft, utfi quis bene pectus artis cuiufpia,à cuius induftria ædifi'cia toti uiciniæ côftrui debêt,eflet opri 'Hus artifex,quód nil mali ulli ex fita arte feciffet. At quo arsrquot; quo inftrumentar

quo corpus ualidum dC aptumfquo animi uisf Ad quid tandem ifta omnia iunthominiconcefläf An eftêt inter bonos ciues habendus,quicuminur e ageret, magnam^ congericm inftrumentorum quotidieindomum cogeret, congereretqj, de ipfâ adiione uerba præclariftimè haberet : SCinterim ^nuna artifice materies uento SC pl urj s labefàdîata négliger etur atep periret f'Effet non tantum nô bonus ciuis,fed dd habitationeillius urbis indignifîîmus. Et nos m-terim non pudet undicp opes cogere,uelutf æternum uidiurosftmmenfaaun et argent!' pondera aceruamus,defodimus, innumeris pauperibus olim a maiori' bus noftris,autà nobis nuper fpoliatis,fame, fiti, algoribus, laboribus^cone-dIis,Omnesiniquaiftaiudicamus,tamen emendat nemo, Annonefthocelie deprauatiftimam naturamjCt omnino putrefadîam,indicate quod condemnas, nô emendate d Si in te tantum peccas, patri digniftimæ naturæ autori iniuriaffl intolerandam facis,telt;^ perdis. Si infratrem,id eft alterûhominemimmerito committis, ÔC te fîlium SC ilium fratrem ôdDeum pattern negas. At quis non habet ludibrio ifta quotidie nô tantum committere, fèd ad id hortari quam plu' rimosf'Noftros armarcuerfutia,inferiores excmplo,parcs focietateinfcelus Cotrd Pes trahere,id uerô eft uii'tutis opus.Et philofophaftri noftri de uirtuteloquuti,aU' IdÿdftroSi dent naturam humanam in le non habere labem adfîrmare: quia uirtutem uer ba putant, ut lucum ligna. Proculdubio quum perfedtifftmus quiftp d^fofe,a in fratrem, ôd in Deum committere fè iudicet,nec emendate fâragat, aut polhf, relinquitut,perfedîionemhominisabhominependere, ddinftaurarinôpolle, Côftat enim, heu plus fàtis confiât, maftam iftam feculcntam totam effedepta'

uatam, quuni iudidum Sgt;C culpam agnofcat, remedium abfolutum nemopræ' beau C^nïqLiis ergo in (e delcendir,lcopum^perpendn,ad quern erata Deo inftitutus,nun(^ non poteft ad diuinam prouidentiam inclamarc,fuam^f3Kri n'npietatem,quod tain gi auner in earn quotidiecommittauSCnilaliudinfeicn tiat (quainuis ipfe omnino uires iinpendat)quam (ui côdemnâtionê,niCi Deus adiuuen'u Qui uero add à numine Dei funt, illi omnino funt diuerfi à munda^ niSjOmnia in gloriam Dei uertere iatagunt, nil indignû Dei filq s commûtunt, omnem operam dd opes alijs^non fibi impendunt, ieiunijs, uigilijs, laboribuJ fpontè macérant corpus^ornant animos uirtutibuSjterû fpicndorê rident, pro' bra amplecîuntur,fortunæ uano uocabulo in eos nil potenti oppedûr,inottcni ultro ueriiuadendiuicij^ fugiendicau^iubeunuQualesquum multiphilofo phi clarifïîmi uidcrentleiu Chrifti imitatorcs,diuinitatem prælentem horni' num immutationem admirati, ipontein eoru tranfibantconibrtim Fieri enim ilôpofleaiebant, ut maliautmalefici efîènt,qui morte cûhilaritateappetercnr, Qiiamuis enim fit toto uitæ têpore magna in homine côftantia, feu in niciûfeii in uirtutCjUullus tarnen eft tam magnus atc^ excelfus animus,quin confeiennx terrore debilitaridó frangi pofftt,nifi omnino,qui nil fibi côfcius,autfiquidhu manŒ illi côtigiqfibi propitiam prouidentia certô nouiu Poftetueró miliialf quis impius hic obijeere: Iniquus eft ille Deus, qui hanc peftem regnareinna' tura permittaf, camcp legem in animis pofuerit, quam nemo obferuare ualeat, Bona uerba, Iniquus eft pater, aut amicus, qui ca dat, quibus in bonaamp;finma' lam parteuti poftum,ideo quiaabutorfiniquus eft,qui totrantaepin nosbenC'-ficia conferaUut omnino fit ipfèorbis,amp;S quotquotfuere,fùnt,futuriuefùntho mines, lint impares agnoicendobeneficio,etiâminimo,quodunieftaDeoeol latûf'Obmagnitudinêobligationis,fâtisfacereomninoimpoflîbile,quodfuni' ma cftbonitas, iniquitas dicituu Eo accedit primi parentis amp;noftrûuitiû, quo quotidie Deû à nobis uenerâdû laceftimus,Dedit deuSjqcFoptimû eft,ab ufu SC arbitrio.

G V L» P O S T E L L I E I B. J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

arbitrio.IditaperdimuSjUtetiamnosperijffè non /èntiamus, Nec eft inDeo ullainiquitas, fèdin nobiSjamp;^ naturæ maflà, Regredicntes ergo adinftitutum, noftramomniummateriamtantumnô extraduce pnmoqj homine perdnam î§nofcamusoportet,animo^ noftro quamuis fèmperpræfênti,fiCagerepo' tenti,nil amplius fua perui'cacia cedere uelletunde ad materiæ illfus emendatiO' ncm utbeneagatjôf ad fi'nem übi propofitum fpeôtet,opus eftinfigni quodam fnedicOjôC ipfo Creatore non inferiors

DEus omnipotens omniïcius,cui futura pen'nde at(^ præfèntia præten'ta^ i'unt cognitajquum hominem creaui’pquo uitæ tenore tam in uniuerfum per fingularia effet uffrrus, perfpeÆffimum antequàm eum crearet, ha-outt:necproptereaquôdeum partim iua,partim dæmonis arte periturum no' JJtratjUoluit tarnen ab cuis creatione defiflere.Nam timoris,impotentiç,SC pu' fälanimitatis, infîpientiæ^ fuiffèt opus^ob id differre, quum meden' illi non (è* ^spoRètjquàm creare eundem.Quum itacp iàpientiflîmus Deus omniafènfi' ^hhominis caufâjhominem uero iùæ iàlutis ôC felicitatiSjCgterorum hominum 'ttilttatis, fui honoris gratia feciffèt, neceffàriô corruptionem rebus ex caula ’’lîteriæ inhærentem etiam illi adfuturam iudicauit ex parte materiæjCorruptio •'^niinquam non uulgarem,cæterisùe ut in rebus fimilem Nam quanto ilium ^teris animantibus præftantiorem fînxit, tanto grauiorê eius lapffim præièn-’it.Eftenim eo grauius delicflum, quo qui commifit prudentior ÔC maior eft» Weo bruta non peccant,quôd non eligant:maior eft ÔC ipetffabilior regis quàm pfiuaticafus.Iam ante iâtisfecimus,curnon abiblutè expertem peccati, bonû^ ^l^adeô ut peccare non poffêt, creauerit» Nam nec per materiæ naturam lice^ “^^jnecperarbitriumpoterat. Natura enim materiæ nifi corruptionem acci-^Entariamin ie ièntiret5perinde att^ forma incorruptibilis effet, nec dediffèt ’’’ultiplicatis formis locum. Quum autem boni natura fit ab omni parte beata, ’'onpoteft effè,nifi libera.Nam qui bonum inuitus facit,præter quàm quod eft feruus,etiam perinde eft atcp fi non faceret» Occafio enim meriti,quod ex liber-proceffit, nulla illi effê poteft, qui uelit nolit,agit benè» Nulla igitut ratione

PoteratDeushominêcrearemeliori lôrte,quodaduitam prælèntem attinet» 'treauitjut colleclum eft, Ôflciuitiniquum SCmalum naniræ deprauatione 'iturum(quod ueriffimum eft)etiam ab æterna mundi conftitutione (dico ^yndi increati, ôf in mente diuinaab æterno creati,in fîlq iàpientia) neceffè ®t)illum iam huic ruing remedium prgcogitaffè:quod,quum uideretur homo ynimurn nequitiac coiècutus,tunc illi ad inftaurationem mitteret. Quum itacp ^^ptauatio effet tanto maior, quailto homines, in quos incidebat, erant maio-f^jDeo^ propiores, paucis feruatis, qui cognitionê fui amp;nbsp;Dei quamüis ægre Wuauerant,omnespaulopoftorbcm conditum inuaièrat intoleranda peftis, I Oïmonibus multis opéras in paucorum hominum cgtus diffundentibus (nam “lï duæ naturæ ab arbitrio, ut uifum eft, exciderant) in^ malam parte uteban-Jyrutric^.Vnde cum recens effet Dei creatoris cqgnitio, angelicis^ ^edîris

1 “O’^’obuitæinnocentiam frequenter ÔC paulo antè fruerentur, admonitioni-ous non eft ufus Deus erga deploratos homines, fed elemento aquae in fuum CfQinem (à quo imperio eiufdem receffêrat ) redire iuffb, praeter pauciffîmos, ^4'^arutn illuuie omnes abfumpfit, non nouo confilio aut uoluntate, ut aiunt pnilofophijfed aeterna deliberatione.Nugæ Græcorum ne uiderentur fteriles, g nilcp

nil^ excogitafïèjfuæùe region! adfcripfiffè,etiam cóflagrauonê aliundea pet!tam dtluuio adhibent: fed paru prudenter mentiendo. Nam nee ïólis eft homini perditoPhaëtonti,nedû bono unc^ permiflûm,ut errWiDUS minis inccnderet orbem.Et prgterea,fi fuit conflagratio,illius nonpoliun^ minifte,quum ab igne nullu animal uiuês poflït eripi : aquarum uero pen^u gt;nbsp;modo prefentiantur,nauigtjs occurrimus«Hæc diuina eftrerSferies^Qy“*^®^® iteru cgpit pernicies graffari (nam ex illis qui periculû euafèrant,unus eratnon facts probus in gratiam patris ièruatus) proie ab ea gente procreata, minus cœ' pit agere cum illis Deus benedi(ftus,nec perdendos amplius curauit.Nec eniffl îâtisluiftènt fulmina,fi omniu deliefta uoluiflèt perfèqui, Porro ûneh ilH u*n luuioiuperftitespermanus acceperant à maioribusdeprifcarerôconditione» quantadiuina bonitas autfuo autangelico ipetftro aperueratprimisnaturgßu mana: parentibus:quæ quidê bonis uiris ÔC paucis credebantur,illis Icihe^f^' turn qui elTènteaprudentia,utmeliores inde fieri,ÔC cæterispræeflèp’'O^^u^9 ftuderent, Neepotuit tarnen illis legibus ferocitas Humana à fuaperniâed**”® ueri.Nam eft eo ingenio multitudo ÔChuius orbis faftus,ut fi illilâaoûnÂ co munices,negligantur,et ipfo ufu uilefcant:fi nil aperias,exleges prgcipfteslt;p‘n uitia ferri ftatira incipiant Jdeo repentis miraculis crebro eft opus, autmrisno' uisep rebus, ut quo uolueris trahas multitudinê^Quod intelligês Satanas,duni uult Deus haberfinullû un^ nô mouitlapidé, ut Dei loco le offerret, Â^^uauis boni ipecie falleret. Miflîs ergo Deus in toto terrarû orbe angelis quibuldaapc tuit,quç de futuro remedio eflènt expeéîanda,quæ^ futuris temporibus (qua* tenus homini licet cognoftere) eflènt facienda» Sibyllas itaeç diuinitus imp^a' tas fgminas uarijs téporibus prouinerjs^ diuinitus infpirauit.’quæquû omnes, turn maxime ethnicos falfis religionibus captos admonerentDeiunius agno' fcendijfuturæ^mutationis regnorû,ÔC falfgreligionis,quarum uerfusrelj^o^ fiflîmè font collecfti,SC côièruari,quû à plurimis tû à Romanis, in quorûbibUO' thecis adConftantiniufcp têpora fuere, Veruiftaparuprofuereperditishom^ nibus,Ô£r qui ueluti ad Catadupas obfiirduerant, Pauci iftarû rerS erantpetW. amp;■ qui da:monû conatibus fe opponebant,faliâscp perfiiafiones mouebant, Q' cuta donabantur, Ita facile irrepit uitiû, conuelli uix un^ poteft» Diuina d'go prouidentia nil intentatu,quod ad hominû iàlutê Ipecftaret, relinquere^uoiens, quum uniuerium orbem morbo grauiflîmo laborare cerneret, nô lotu corpus raaflà fœtidû,moleœ laborans informare uoluit(quod in unû locQ orbis ad prç feripta Dei audienda non poffènt conuenire, ÔC rarius inculcata ibkrent deper dere) lèd quam ab æterno conftituerat, gentem lelegit, cui minifterio angC' lorum SC hominû prælcripta uiuendi literis repeteret,quæ in animis omniu na' turaliter infita eflè uolueraUut quos non mouebat conlcientia,illis foiptarenv carent memoriam eius, quod in ipfis perierat. Selegit itaqj ex gente Chaldara Abrahamû, cui iànéîælegis initia darenJlle iuflu Dei exulare ab infanda gente Babylonica uoluit,në^nalcenti perftiafioni contagio nepharig religionis labem inferret.Eius progenies precepos iàncftis imbuta,tandem per 4°° annos in iHis perfiftens in Aegypto erat:quo tempore miflus eft Mofès, qui immcniùm næ merum populi cômunione Aegyptiæ religionis côtaminatû, tyrannidc^g’’^' uiflîma oppreflum,in Dei ditionem aflèruit» Hoc uoluit effètftum Deus in tma gente,non in pluribusiut exemplo eorû hominû ûltem exteræ nationes uide-rent, longe felicius fiib imperio Dei,quàm dçmonû agûSi alijs populis luiflèt (nam eft calumnqs impiorû iemper iarisfaciendum)aut eandem demiiet legem,aut diueriàm,Si primû,fruftra feciflèt, quû propagari ÔC traduci ponetfli

° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus

omnibus prpm'ncijs eandem,oportcbat fuperfluS efle 6ó credendi ab alijs rece^ Ptearbitria tolli, Sóob idfinemerito credcre. Namprodigijs SófignisintotÓ æ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opus.fuiflèuPrætereauera à falio dinerens nil fuilut,qua ne-

Wano adHnem ul^ mundi fit futurus ueri ÔCfalfi conflicfius. Si uefo dediffèt '••uerfain,iam non efletDeus.Nam una in reriim natura fiibeft ueritas. Melius

'^nil fieri po teraqquàm utfadîueft» Moiês ergo diuinafretus potentia,pro' m§ijs terret Aegyptios,luos allicit,ini^ eum locû ducit, ubi legem expofiiit dfi moaiTijiniracuIis^confirmauit.Talem uerô Deusprælcripfitilliclegem,qua- siefame» •oinpueris ad doÆinæ radices amaras uenientibus folet peritus preceptor» Ve ßipientißi ’’■ontienim puero fi fiatim quicquid habet domefticæ amp;nbsp;prauæ, autad difciplF nbsp;nbsp;confu^^

JJ^mineptaî confuetudinis,obijceret,proculdubio no ad pædagogiû inuitaret, ^tlueluti àcarnificina abfl:erreret,nec ullis dilcipline principes poflèt pcruicax quot;’§oniûimbuere»SicDeus benediëlus ueluti diffîmulans, ad multa etiam non ’’oceflâriaopera eorû,uitia^ connixitjdC ueluti pro lege pofiiit, quod eorû te-”^11? amp;ad diuina capelcenda ineptç ætati pcrmifit»ut lunt làcrificiorum omnia Sonera,uindicfla,repudi5,fimilia multa» Fræftat enim lèmimalû hominê ha-‘’ore,quàm omnino perditü relinquere» Quu cerimonijs làcris fit in omni reli-S'oneopuSjtam imperfedîorû omniu quàm figni caulà,manifcfl:û eft, deberela ’’Os dies Ôl ritus certis in locis côftitui: nô rationeDei, qui ubiqj ôC lemper eft, æunoftri caulà,qui quû corpore amp;nbsp;animo côftemus,neccfle habemus quodam ’orporis figno ca quæ funt in animo explicate» Nam quamuis ardua meditatio ’’’oratione præftantior,funt tamê ore etiâ proferenda orationû uerba, fignis^ ’Ottiitanda» Vtergotraduceret eorû cultû idololatria Aegyptiorû labefatftatû mhonorê diuinû, iufïî t fi bi iàcrificari ea omnia quæ idolis Aegyptiacis immo-gt; J ntur, non quidê cauià nidoris ( nam ut ait regius propheta in Dei perfona: ‘Vleafunt cuefla animantia.Si egerem, à te nô peteremtnec carne, nec làrtguine pafeor) (èd ut malum cultû in bonû uerteret» Ladern eft cauià repudfi» Ad uin-mdanipromptiores fàciebatiniuria crebro in Aegypto accipi lolita. Nam lælà ^æpius patientia fit furor» Valbrû Aegyptiacorû iulïà furta erant ratione nô ex-l’ibitiiuris ipfis afflidh'sîquæ etiâ funt licita, quû fine tumuitu publico licet,iure mdinario negato,fua confequi»Nani fi iura non fuccurrant Reip.aut couentui y^fuaab aliaiufte cofequi quauis arte poteft.Id illis in copen^tionê acceptarû

’^ora. Azymi panes nil aliud erant,quam ne obliuilceretur principrj be diuini.Itaqj nil efl: quod dicantimptj, Deum fuifleautorem malfiautlen malum no fuit,fuaconfequi: non fuit mutarelèntentiâ, .

^^pwniittere amp;ueluti pro lege ftatuere, fine quibusalioqui optima SC lànÆfi ^mapraeceptaoft'erre,0Cperfuaderelibertateferuatanon poterat. Nam Deus ’'on uultinferre uim arbirrio,nifi forte priuato cuidam, ut inde ad liberalirer a^ §ond5 ex cofuetudine tranleat. Vultprouerbium habere locu, Frangas, quam ^orrigas^pQtfyj qug in prauum induruere:perditos no uult. Quamuis Ifiaelitae P’odigtjs Sx: fignis ad la cram legem recipiendam lunt pene coaÆnamen poffu' mus ex nobis iudicare,qualesfuiflemus,fi in loco iplbrum ftetiflemus. ludica* mus facile de uittjs altenis, noftris applaudimus. Si qui Deum prælentem alpfi aebant,miraculis indies excitabantur,tales erant: quid cæteri f Quanta eratfn ’Oto orbe iinpictasjfi cum pietate peccatum erat f Tam ægrè Deo acquiefeit ho mo. Spedatores eius generis fuimus, at longe ipfis atfloribus inferiores» Lex ^rro ilia quamuis acerba erat, tarnen non abfimilis uirgæ pædagogi uidetur» enim pcenis infliefiis oftendittat uirtutem eius loco lubftituere no potefl:»

Ita lex Mofi data uitiutn monftrabat,amp; monftrando augebat:ucruni tollere nun$ poterat, V erberabat enim aebrö,non emendabat ♦ Sed hoc cogitemus, fi qui duas leges habebant, amp;nbsp;naturæ, nbsp;inftauratam, erant homines nequam:

quidiudt'cemusde exlegibus Succeflerunt Mofi ianói prophetæ diuinitus miffî:qui iam legem omnino peruerti et ncgligi animaduertenteSjinaepabant malos homines,hduciam^ ceremoniarum fenfîm eleuabant,non in illis elfe fa lutem,fed in charitate, pietate, fui agnitione : illas quidem eile fignanon neglf genda,modo interna uis ear « affîtdî defit,illis rideri, nö coli Deum, Faâû tan' dem eftjUt qui fub lege erant,effent omnium hominu deterrimi,SC eare uelgen tibus exlegibus détériorés, quod optima lege ad Iceleru tegumentum amp;nbsp;colo' remabuterentur,proprijs(^ traditionibus euerterent facrofändapracfcn'pta» Quü igitur nullus amplius locus fuit ueræ pietaa, præterquàm in paucis admo dum,in^ toto orbe dçmon coleretur, homo fuo marte periret, adfummum uc niflètambitio,gloria,fan:us,ÔC cæteræ orbis peftes : tunecumremedijsminor? bus amplius locus non elïèt, diuinis dC naturalibus præceptis conculcatis,funi' mis malts lummo opus fuit remedio.Deûiplum non ipedîro, fèd corpore indu turn uenire oportuiuNam ÔC Dei minæ,amp;r hominum conatus, amp;nbsp;angelorSars obiôleuerau Ab humilitate ÔC fide Abrahami,qui iuuenis Noachum uiderepo terat,fenfim populus lege donatus,içpius à prophetis ad ueritatis uiamreuoca' tus,captiuitatibus ôtf bellis attritus,^ frequêtius correptus,in id uitq prolapfus cratjUt eius ncquitiænil planeaddi potuiflèt, eo^ grauius in Deum ab eagen' te peccabatur,minor(^ ipes refîpilcentiæ uidebatur, quôd præter leelera ubiuis inter ludæos regnâtia ab imptjs magiftratibus iàcris id legum poncretur,quod iàcris côtraueniret,S£S uiam ad nequitiam aperiret,fl:erneret^»LegesDeido cuerant Deum dtligi debere fuper omnia,parentes coli,rebusç iuuari, Auar? ciauero icribarû amp;nbsp;Pharifieorû fraude circumuentis diuinæ legis uerbis,cótra ftatuerat,ut ne parent! bus,imó ne patri quidem alendo quifquâteneretur,quif quis cum annuo munere fua iàcris obftrinxilïèt.Lex Dei hominum corda pete bat,ceremonrjs tantû qsœ grauiiîîmis onerauerat populäres fynagogaJn fiini' ma,auru,ut iam fuo fecuio dicebatièxcentis antè annis Ie^ias,uerium omnino erat in fcoriam.Iam fi res humanas diligentius apud exteros confideremus,Ro mani orti à paftoribus ôtf latronibus eo magnitudinis uenerant, ut ob eaquæa toto orbe terrarû rapinis,cædibus,uiolentta,iniuftitia^ rapuerant,iam domi ci uiliabellainitia caperent, mole^laborarent fua, nbsp;in monarchiam ex arifto'

cratica tyrannide dcgenerarent.T otus orbis illorû imperio fubiacens, à p eftife-ris hominibus damna non modo in corporibus, ièd àf in animis poft direptas iubftantias pattebatun Res Græciæ olim florenttffimæ, aut omnino pericrant, autà uirtutein uitium iam degeneraucrantjngenia enim ilia uerfuta fplcndon Romanorû uoluptatû artes, quibus male parta peius dilapidarentur, excogita' bant,docebant^,Difciplinæ quæ olim fummo bono Rebuipub.fuerant,peint ciem ÔèT diieendi fine ullo frudlu molcftiam adferebant, Sepulti iaccbantPytha goras,Plato,Ariftoteles:uigebant Epicurçi,Arcefilani,Pirrhonici,fophiftç,ga ftrimargi, eiuimodi peftestut indicates, quæcunt^ prædariflîma hominibus Deus dederat,ea omnia inhominûperniciem potius quàm cômodum elfe con uerià^Ideo nullus deus putabatur, quod ilia uideret ferretcp. Satan in amplini' mo reru dominio ueriàbatur« Pauper oppreflionibus languebat,diuesinmalc partis nil fcelertj non cominifeebatunEt interim fplendor file hominöinfelicin in fcelera innocentes raptabat, Si enim uiolentia amp;nbsp;iniquitate non peccaretur, ipfb tarnen rerum abufii pcffimocB exemplo ( quod omnes aulicos fereiêmp^ ftibfequi'

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s V L. P O S T E L L I LIB. 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

r Vr t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* '

Dlequitur) pcftem poft (è relinquebât ubiuis magiftratustadeo ut in nulla ot' parte ufquam effet quies,donee confecîts focijs amp;nbsp;æmulis, pace Romæ diu' ^’^nam attulit Auguftus,fiib quo lalutê orbi Creator nuttere uoluit, Vt quent' ^atnodutn Imperator homtnû corporibus lellis aliquid qutetis attùlerat, ita ae* ^ftnain animis uerû agnofeentibus æterna làpientïa felicitate comparatura ue* ’quot;ret.Deus enim ueluti ptjffîmus pater, eum cuius gratia omnia creauit,SC qui pfopter fe creatus erat,uoluit non tantum educatu eum more feræ exponere,ô(5 ''^qua^ poftea de tam nobili natura effè folicitus : fèd more medici lapientiffî' ^^jfenOm à minimis remedijs ad maiora proficilci uoluit, ne ullû excuiàtioni ocuni relinqueret. Nam fi primo ftatim nequitiæ loco ueniffèt magni confilij ^§dus lefus ChriftuSjpotuiffènt mortal es dicere nô opus fuiffè ad eorû cmen Qationc tanto remedioffi ueniffèt aliquis angelus uel propheta,rel ipÜ cer e fuiffè Pontos. Omniaprobauit tuus Creator,ô homo, quo te ad uiam ucritatis redu'

Opera prophetarûâS legislatorum fèmperquædam accefliofàtftaeftad ^eum, Sed quû omnes homines fint filt) DeijCOs eftè patri curæfatendum eft, ^5 enim particularium rerû etiam minimarû curam habere Deunotum fit, H'^întomagishominumf'Alioquifimilis eflètilli, quiiàxa, cæmenta, calcem, ^pfutn,lateres,trabes,canterios,Slt;c,curaret fèruari, conuehi,in opus iùrgerc: ’ônâipfum opus abfolutiffimû negligere,ÔC pro nihilo habere uideretur : qua ^ullainaior amentia unc^ effè poteft. Ideo ea nee in Deum,nec in hominê pru^ ^cntem cadit. Homo eft aliquid mundo inferiori maius : ideo curæ Deo iuper ^niniacQ^rn plus quam müdus eft. Nam animus ille cœleftis omnibus iftis me^ ^^opræferendus eft.Duobus uerô opus habet homo,ut in gratiam fècu amp;nbsp;cum jJ^oredeat.Nam ÔC naturam innouare, ÔC facultatem ipfa innouata utendi ba-p'^fjOpus eft,Etenim fi captiuu uelis tibi infèruire, amp;nbsp;liberate opus erit,6C ob--^uarCjnerecidatin eadê diicrimina. Quod opus in homine icilido facere nee ^§elusnechomo poteft:undeiupcreftutiitDei,fi fitreparatum inaliquibus» ntfuinèreparataiftanaturçuitiain C mililcscêtenishominûmilibus, ubide^ ’’’onftrat« fucrit,conftabit opus fuiffè Dei.Conuenit in rebus diuinis,quarum 'I'dentur effeèîusà pofterioribus demonftrationêaccipere, Vt li qufs uelitfibi ^^tiffimam fidem facere, fuiffè diuinos prophetas, Mofen, Dauidem, Efaiam, ‘^tiniam,8f caeteros,non ideo dieet diuinos,quód de Chrifto prædixerint,fed ^°aduentuChrtfti,dequo omnes prædixerunt,quodcp de illis teftimonium fc ^^tjfideindiuinitatis maximemerebuntur. ItaÔCipfe Chriftus,quamuisomni S^neremiraculorû eft plané diuinitatem teftatus, tarnen multo maiorem lui fi-’‘^tnfecitinmembrisfuis Apoftolisamp;fmartyribus, qui fc»lo illius nomine o-^’^fimiracula, quæ in iènfum humanûcaderepofïùnt, ediderunt.Sedad ma-'oramiracula uocamur, quomodo Dei filius hanc naturæ labem in fe fine labe ff «périt. Altiori methodo eft repetendum ♦ Deus optimus maximus nifi fuif 'fttrinus ôCunus , res non potuiffèt in effè deducere, Nam mens erat iâpientia Pfïdita,uoluntate ÔC amore induèta aduniuerfi a eationem : fine quibus i ci ^'f'pliciffimæqualitatibus nil plane potuiffèt deduci in effè. In iàpienha ergo ‘ua,aut Ç ut melius ) per lâpientiam in rpiritura.nlt;fîo condidit omnia ille,à quo, P«quem,Sc in quo omnia.f4ec enim ignarus ÔC nolens potuiffèt quieqi efficc' ff.Sapientia ilia patris filius dicitur,uerbû,principiû, ÔC plurimis altjs uocibus, yhgitui Deus æternus per fàpientiâ, id eft filiû creauit omnialita per eundem 'nltaurariuoluit.Et ueluti in operibus creationis cæcutimus, itaininftauratio-Jf'sniyfterio longe fublimiore quoadæftimationé, fenfus noftros omnino ab-'fgare, uerbis^ diuinis fidem adhiberedebemus, Quû enim in animo noftro

diftindîionê Alarum proprîetatumjquæin eo funt,intelligcnriæfcih’crt,ra^^ narioniSjâf reminifcenriæ,nuna arte nos côpræhendere poflê uideainus,cdi gumentis cas eflècerto depræhendimus:quanto minus poflùmus infinitam^ naturâ ÔC iupcrnaturalem caufam caperef Nos in nobi'fipps icimus non egcre loco animfl,qui in nobis eftmec moueri localiter, nifi pc*quot; dens moto corpore. Tarnen uidemus in idîu oculi totû orbem pencttarCjP^^^ currere,cotemplari,nobiscprerum notioneslongèperfetftiflîmasreferte. de confiât, ipiritus à cófórtio ÔC carccre corporis lolutos,totam harte fibilis materiam ftatim percurrere,noftro longéperfec^iusamp;liberius.NolKr enim craffis iftis lenfibus corporis,à magnaru rerû cogitatione frequenter auœ catur, Hinefit,ut in fomnis, quu uidetur à corporefolutior,fiant reuelationeSi diuinationes^, QC rerû præiàgia multa, Quantac ergo potentiaeputamus diui' nitatêillam infinitam, de cuius potentia ambigere, eft rerû omnium ueritatem euerteredn uirginem immaculatâ,çterno priuilegio à cæterorû hominumlabc original! immunem,ft demittere uoluit ftpientia Dei,imperio patris,ducwlp* rituftanifti, Jta rerum ordo poftulabat. Modos enim generationis poflïbü^® °' mnes Deu implere oportuit. Primus fuit fine ftmine,amp; uaft adgenerationeffl apto. Secundus naturæuniueriæcômunis,ex ftmineà propagatoredeoiOj intra uas aptû generation!' collocato ♦ Tertius ueluti ex utroep mixtus, eltcrea' tioni proximus, ex uaft quidem,ftd fine femine aliunde petito. Hoc modo na* Cd Chriftû oportuit.Nam ut fuit præftantiflîmû nbsp;admirabile, primum homi'

nemfolo imperio extra naturæ uaià exiutoincarnis temperamentû ^ddue o creaflê ( quod quia faeftû uidemus,credamus neceftè eft ) fie etiam dignmi*^^^ fuit Creatore, inftaurationê primam creationi facere, ut partim naturæ,p^rn^rt open' diuinitatis effet affînis inftauratoris generatio, quemadmodumhomini Deo erat propria Si peculiaris. Inftauratorê enim ab inftaurandis differregen^ rationeSC principio conueniebat,ficutiÔ!rnatura:ÔCnon folû corporeô^pr*’'' cipio diftingui, fed etiam ilium fe nobis accômodare oportebat. Poteratemm Deus corpore aliunde ad nos delato ( ut iæpius ipetfîra uiiâ ftint ) nos mimore. poterat Si cômuni uti,aut partim.Si primum feciffèt,mortalis peruicacia ci im* pietas non fuiffèt creditura,habuiffè uerum corpus. Cuius rei fecere fidem pim rimi hæretici, qui ilium nô uerum corpus,ftd phantafticum habuiflê,nintau i affèrere.Si autem modo nobis cômuni Si uulgari natus,fuiffèt,nunquamrece' ptus fuiffèttquum ægrè etiam admiflus fit ex uirgine natus,figniscp etmiraculis clariffimus Jta media mediatori fuit deligenda uia,multis rationibus. PrimajOC fine carne noftra Si temperamento a ferecepto nos redimere uellettquodfeae fttjfi aliunde accepiffèt.Âltera,ut carnem quidem caperet,ftdlabem deprauatÇ naturaîin ft nonredperet:quam deterftirusàpfjs hominibus,ô^ ineumcredi' turis uenerat.Tertia,ut nafeeretur homo Deus generatione ab alijs diucrfa,ino tarnen digniffima,Quarta,ut extrema in eaparticiparet, quemadmodu duo eX' trema in uno fubiedîo iungebat. ut Deus enim, fine femine dudîu fpiiitulian' ôîi deftendit in uirginctut homo uerô,ex ea corpus fimile noftro capere uoluit. Quinta, ut fumma diuinitatis dignitas, dignitati in inferioribusfimilircfpOT' deret,ut fcilicet qui Deus erat ab omni labe immunis, idê à uirgine innocénlh' mapuriffiinacp,S^ mortali corpore,quantü licet diuinitati propinquo,carnêfm merer. Quâuis enim cÓmunis generâdi modus fit à Deo in natura inftitutus,ut pereû natura prorogetur SC propageturitamen peccati labe conceptio aómscp uenereus carere nó poteft.Quod omnes religiones etiäfalft, uerarütp firniß,na turaliter cognouerût:quû à uirginibus làcroiàndîas ftipplicationes et in fummo

tantu reru difcrimine fieri folitas,celebran' uoluerüuNâ alioqui no ftudinflènt phcare iram numinis,puellis 0^^ uirginibus porius quam coniug^as. Inde Ro' wanijUterantmiruinmodum fiiperftiüofi,quories aficubiin eorudirione erat repertus androgynoSjaut quiduis alïud urbem terruerat,hermaphrodito neca* tOjUirginibus 27 cantantibusurbemluftrabannQuodeoâquandocpà jo pue tispatrimis QC matrimis,5C totïdê uirginibus,in maximo difcn'minefiebat. Ob idinaudito fupplicio corruptasuirgines Veftales defodiendo necabanuCertè nifi uirginitas aliquid familiare ÔC affine diuinitati eflèt, prÆtuJiflcnt quandocp uiros Sc fœminas dele(fîas,qugpietate antecellere poffunt ipiks uirgines.Natu' nliter nouerat^quod religiofe dixit DauidÆt in peccatis côcaluit deme in con-teptione mater mea. Vt igitur nil maius Deo eft,nilcp potuit præter ilium, cor* fuptam hominunaturam inftaurare: ita ut noftru corpus caperet,SCdiuinitati •ungerct,nil potuit nobilius amp;nbsp;Deo affinius corpore uirgineo fe offerre,Prçdi' Xeratfacer uates futurû,ut uirgo conciperet QCpareret, 1'emplum pacis Romæ

ætcrnû tunc corruir,quû uirgo peperit, Vt aût tantum incarnationis di Wnaemyfterium Satanâ, iniquos ludaicæ Reipub ♦ moderatores lateret,fiib W'Wimonij umbra nafci Chrifius uoluit, ne dæmon plures hoftes nalcenti ue* titati fufcitarer : Sgt;C ne quû uirgo extramatrimonij leges grauida uideretur,lege pïtria ftupri notaretur,amp;^ id demû quod erat præftantiffîmû, fi'eret illi ÔC paren* ’ibus probrû. Ad baec,omnia làcramenta ueteris legis in le circa Ce fufcipiens Chriftus,uoluit 8gt;C omnibus omnia fieri,et probare cui legi ië fubdebat,Deo au tore data fuilTe, Ex uirgine itac^ lumptâformam noftræ fimilem, accorruptibi* uoluit diuinç'annecfîere,que quidê animata elîèt,diuinitatelt;^ ornatajâf du pliciuoluntateprædita,inquodcôpofitum ( naturæbumanæ milertus)quic* ^uidafflicQionû nobis debebatur, iufcepit, ueritatem Dei in eo aperuit,omnia ■Korborn genera in diuinitatis teftimonium curauit, mortuos iuicitauit,dæmo ^«sprofligauit,pro falute noftra uolens fubijtmorte,reiurrexit in eodê,cum^ illo cdel û ralccndittut afflidfione purificatione aiïùmptæ noftrg carnis,quot* quot fibi elTc earn falutê cóparatam crederent,initiarêtur^ iàcris cius myfterijs, omnino peruicaciam carnis fuperantes,peruenirepoflènt,quó ille primus cor* pus noftris fi'mile tuliuNam pro noftra omnium iàlute ita uoluit mori,ut often ^wetucri profeflbres nunquam fuis carerc infultibuszcfte^ tanto ardentius in* ‘^ndumprouero cæcutienti mundo offerendo,quanto ccrtiuspræfentius^ pfopofitum eft præmium. Si qiris quærat, cur ita, SC non aliter uoluitödem pla ®?lt;juærct, quare nos non aliter finxitf Cui abfoluta autoritäre eftrelponden* ^uni,quiaitauoluit.Tota maflâ corruptanon aliter inftaurari potuit, quàm lt;lum ea coniundîa eft Deo ♦ Ex eius iànguine amp;nbsp;aqua nobis reliquit làcroian* ^^utnluftrum, quo emundamur ab omni labe naturæ, iêruamurcp à Satanæ in* *dtibus,quamdiu fadtis præftamus, quod uerbis pollicemur,innocentiam,cha *’*^tcm,fidem .’hanclaudibus, timoré, amp;nbsp;amore ornatam Deo dantes,officio* iutn Omnigenere proximum per charitatê deuincientes,nos ipfos ante Deurn ’’dutimodo genitos infantes innocentia commendantes.Qiramuis lefus Chri ftusfilius Dei SC uirginis Mariæ,fatis in ipfismiraculisoftendebat diuinita* *Enifuam,dum proprio uerbo omnia efftciebat: (nam cæcis diccbat,uide, ^uidebant:mortuis,iurge, Âf furgebantrclaudi^ ambula, SC redîi fiebant : le* profis,mundare,amp;f mundabantur:dæmonibus,exi, ôf exigere cogebantur: *n fumma, nil non fadebat proprio nomine, ut ÔC erat Deus ) tarnen multo Omnium maxime eius potentia confirmatum eft Euangelium,quum in nomi* eiuseadem omnia à diicipulis ipfis amp;nbsp;ianclis uiris fierent ( quibus fadïum 8 4 eft.

eft,ut plufquam zo mi'h'a hominumuarijs in regionibus furrexerint)nullus eiïètlanger, nulla infirmitas, ubi'cuncp minimus Apoftolorû ÔC fânâorûlefu Chrifti eflèt* Moiès, Elias, Éliiêus, amp;nbsp;quotquot edideremiracula,in nomine Dei ea faciebant ♦ Solus Icfus Chriftus in proprio nomine,quoniam merito id poterat.Ipfe enim cû pâtre amp;fpirituûndio unus erat, eft, erit^Deus, unafub' ftantia.Nam nec impediuitullo padto ea carnis aflumptio Deum incopræhen' fibilem, quin totus eflet, ubi erat in corpore, 8^ in totius naturae adminiftrario' ne.Non enim impediri poteft,qui nil côpræhendit loci,amp; omnia tenet. Mira' ri iàtis non polïum hominû tantam eflè cæcitatem, utiftain quæftionê deduce' re audeant,quû familiariflîma exêpla in rebus minimis uideamus, elTeiç quam' plurimatotainuno loco,ôô tota in omnibus nbsp;diuerfis locis.Quis nô admire'

tur odorû naturâ,qui quû à featurigine una fint,omniu tarnen naribus ex çquo repræicntanturfidem deibnis ergaaures iudicandum,pariter dererû imagini' bus oculos omniû euerberâtibus:de radijs lucis in omnes potentiæpartes prœ tenfis,de eadem imagine in innumeris Ipeculis uiià, Qyac omnia oftendunt,ut res fit in uno Ioco,ab alio nô dimoueri. Quanto minus illeomnipotens Deus, omnia penetrans, potuit totus loco circunlcribi C Ifta morum localem fuperat, nec corpor U funt adftringenda legibus. Si aut ifta uidemus in rébus, quæa pore proficilcuntur, quanto putare debemus maiorem illam caufam corporis expertem, cuius nutufidera lucent, ccelimouentur, clementa confiant, uiucn' tia uiuuntjfènfibilia lêntiunt, rationabilia intellecfiu pollent f’ Nonne qui re facit, (utinquit diuino numine affiatus propheta ) nô poterit gcncrarct^Qp* fecit ut res efient de nihilo, nonne poterit ex aliquo facere f Nonne ut primuni hominê fecit extra naturæualà, quænondum erant, poftet non tantum facere ut fie nafcâtur,lèd alijs quàm plurimis modisr’Perinde enim cft apud Deum, ex lemine amp;nbsp;fine lèmine nafti, Nam quod legem ex cômuni rerum ufu feniuij illiimponereuolumus, quid aliud eftrogo, quàm infinitâpotêtiam finite loco limité ue coarefiare uellec'Loco moueri non oportuit diuinâ potentiam (quanv uis nobilius in cœlefti regione agere intelligitur) ut noftri corporis formam a fè eleuaret, diuinitatiœ adiungeret. Age ducamus exempla tantg potcntiæarc' bus lènfii obnoxijs. Quis imperitus rerum naturalium ignem terrærcuerami' Iceri in omni côpofito naturali,S^ potiftîmum uita prædito fateretur, quodhoc nunquâ fùb ienfum cadat ƒ Nihil aSt eft philolbpho probatius, manifeftit^ ue, Atqui corpus eft ignis,nec tarnen ftib fènftim cadit, Virgo grauida opet^‘P”^^,' tuflândîi faefta eft,morecp naturali têpus utero gerendi expleuit,Natus eft Chré ftus homo Deus, Inftar cæterorû hominum bibit, comedit,cæteras^ corporis mdigentias paftîis eft : ne quû in eo diuinitatis opera uiderentur, Ô6 pafiiones corporis laterêt, diceretur nô homo fuiftè, lèd Deus tantû, Illius inter hommes aduentus, præter caulàm necefiâriâ,quâfuprà attulimus,hæc etiâ adferri potelt.

Natura Deus ûe nullum dédit falfum rcrûappetituulligenerianimantnim. Quamuis enim multa faftà fècfienturhomines (qui foli peccare in hoc mundo corporeo poftunt)nô eatenus faftà ftinr,quatenus in ufu rerum fùnttfëdfàliiras ex deprauato eligendi motuprofi'cifcitunEftcnim aliquid in fingulis rebus ap' petêdis,quod per le fit expetibile, quodi^ forma boni habeat. Veru ratio legu, rerum, Ioci,temporis,perlônarum,parumanimaduerià facit, ut eligamus(dum boni ipeciem Iê(ftamur)quæ ex diametro pugnant. Tenen tur omnes homines cupiditate diuinitatistin qua exp etenda in hoc errâr,quod ante tempus ( in hat uita fcilicet) illam côfequi uolunt,non fan's librato uoto cu fuo fine, Nam qmc'

G y L. P O S T E L L 1 t î V. I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g,

Hm'd in hac ui ta inferiori eft, fluxut, rui'næ, obliuioni, corruptiofü^ eft obno-xium:dtuinitas uero æterna eft»Ita(^ haben quidetn poteft,{ed non his in locis* ^lutn ergo omiies eo defiderio teneamur,certa eft, amp;nbsp;effè diuinitatê, QC illam Weficio diuino homini poffè iungi,2f hominê ilh' : alioqui natura fruh^a nos Wailia fpe lalt;ftaret,quæ tarnen nil facere fruftra folet.Quum aût homo nô poP fitper fe côfequi illam diuinitatem,nec ab angelis habere, fupereft ut hoc à Deo “abeac.Natn quamuis animo,aut in ipe, aut in re, ex dono direâioneqj Créa' ’Ofisjpotuithomo cœlûrepetere: tarnen carne nun^ potuit perfid, ut per leid poHèt. Oportuit ergo munere Creatoris carnem noftram Deo iungi, ut plenè ^ofcqui poftèt,quod optandû natura dédit« Nam nec animus homo eft,nee cor-pus eciam,lcd utruncp unà. Ergo Deus Dei filius homo earn ob rem faóus eft, ’umquutn diuinæ prouidentiæ uifum eft« Nam ut ftatim melius eftè poffïbilc Uondeditnaturæjièd tum maxime, quum eft fadta adultior comphementum ac* ®pit:ita noluit in principio aut abfolutum iuijpfius adferre remedium aut ho* *niniad diuinitatem reparare uiam, quæ in Adamo perierat« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v

Deus Optimus maximus iua immenia fummaç boni täte iummu apparens^ ''pus,Sc quo maius non poftït dari cogitariue, omnino facere debuit, amp;nbsp;ita fa-^®’e(quiigloriæ öC honoris fiii cauû fecerit uniuerià) ut patens manifeftumep uomini fieret« Hoc aut eftè oportet increatum,aut creatû,aut ex utroep côftans, filiü produxit ab æterno,creatam uerô materiam SC formam aut feor-‘uiautconiun(ftim,quum uiium eft illi orbem côdere, ab æterno in mente lèr-^^tum.Supererat tertiu omniu maxima ôi. nobiliftim3,homo deus,Deus ante ^^uUjhomo in tempore« In quo fecit utra^ extrema unu,in quo perfeóh'o ab-o'utilTitna imperfetftioni maxime iungeretur« Vt quemadmodû terra pigra Sgt;C ’’'^ptauegetatur in uitam,ab ignea ui in compofitis latente : ita SC noftra graui-pondus à Deo opt« max, liberaretur, inœ cœlû traheretur« Ante^ enim ju'ophonem rebus mortalibus (quæ finem in nomine habent) imponeret,uo-“ùtotatn naturam humanam more unius hominis à paruis initrjsadmaiora Pfogtediendo per fingulas ætates tranfire,deferuefcerecp adolefcentiam iuuen-fui prodigam,2Cin omnia facinora propria libidine ruentem erroris '^^epericulmn,donee ad confiftentem ætatem,qua potiffîmü refipilcendum J. futuraætateæ morte cogitandum, eftuentum. Tune ipie moderator in nbsp;nbsp;nbsp;’^’^firos miièratus errores prælèns uoluit adeftê,non ea forma homini

Ulub^l^q^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ noftro indueretur corpore« In qua licet di-

, 'J^C^iiæuiderioculis non poteft)nonuideretur: tarnen operibus teftare-f’‘‘uplenitudinem diuinitatis in ieineflè, noftramcp infirniam ÔC corruptam felicem ièreddere, quæ Deo iungi potuerit« Gratia fit tibi leiîi fç , ’4’J'iteagnoicentium labemin tereceperis, filios^ DeiSCfratres tuos cohæredes regni Dei inftitueris,

/‘S^^perfediflîma Deo^ fimillima circulus eft,ut primo capite docui« Vir-in' fi'’^^'^*^**:Aperomniareiperiàeft,utfîtubiuisinmodumcentri,cuius nnituabfides æqualiter diftêduntur. In eo itacß quod æqualitas in omnem centro ad circûferentiam undiqj re^erlà eft, per potentiam con qj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;citculo,fed ueluti infi'nitû cum finito. Côuenit etiam circulus quiuis

^'^‘■^typo,in forma« Veluti enim opus eft ad formationem dreuli centro (Ifim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circumferentia,in qua eft compræhenfio totius,âC

«tro ab utrocß procedente ( nec enim fine tribus illis partibus aut totis aut proprie-

pro.pfietitibws poteft drcylus capi,aut fieri)fta nïfî in Deo intellïgamus poten-tiaminfinitam à qua omnia amp;nbsp;côpraehenfionem leu cognirioncm,aurucrbû, per quod omnia,SC amorem lèu uoluntatera,autbeneuolenriam abutrat^pæ cedentiem,in qua omnia condita lunt,uigent^,nullam poUumus conciperedc diuinls imaginem. Quemadmodû igitur per omnia uidemus quadrare tonus unitarisin trinitaterationem,opus eli SC per componendi dC ablbluendimodS non dilcrepare* Licet enim Deus fine ÔCprincipio careat,uelutiÔifqnodain modo circulus iam abfolutustnô inepte tamenjlèd ueriffimein hoc cÔueniunt, quodad ueru côplementû totius opus eft uniri infima fummis, extrema extre-mis.FinislummusDeus eft,infimus homoiduo extrema,principiQ Deus,finis homo. Ad côplementû ergo unius, fic opus fuit ut làlutê côlèqucretur homo, Deu homini iungi nbsp;unû fieritquod in lelu Chrifti natura eft facflû.Nam quem

admodû in rebus omnibus eftôtCBpfccleu cogitatioquantouis têpore5^ƒlt;«ƒ^pno^* ficab.çterno lacrolândîa trinitas potêtia, uoluntate, làpientia duxitprimas uni-uerfi poft æternam cogitationê lineas in creationetdemû in recreationeadpra^ xim,ueniens reuera finem principio iunxit, quando per QiccvSÿonrty lâlutemuni uerfi operataeft«Sic lelùs duplici nomine carné humanâ aftumens,hominem quodammodo Deûfàcere uoluinDuplex ea occafîo fuitdecorû utile,ex qifl bus iuftû confurginNam ubi lègregantur,ueru perit,iuftû profligatur.Decoru fuit, harmoniæ uniuerfi caulâDeû homini iungitutile, homini fponteptn^’^, nec ex fe furgeré ualenti,opitulari,Decorû totu in agêtem referturtutile totum in patientcm Juftû hinc natu eft ex utroc^ mixtu, quo præmia bonis, inftau-ratorem quantû pofluntfequentibus,dantur,malamalis, cæterûlausCreaton. Quum enim nil in officij partibus debeat deftitui honefto decorouc, bono uH' liûe amp;■ iufto,nô poteft fieri, ut naturaliter id omnes norint homines, quin fitab unocômuniomnib. principio inditu:itanecfieridebuit,potuitue,quininDci hominis',finis amp;nbsp;principq etiâ côiunlt;ftione,ad noftrâ làlûté neceflaria ea una tria çôcurrerint, V t igitur lt;3C harmonica uniuerfi ratio lèruaretur,ueritaslt;ppei impleri poftèt, opus/uit ita fieri, nam uerax Deus,qui omnibus rébus infra^^ho-mincm fines fuos uerilïîmè,itautnulli animât! ignorari autprætermitti,niliho minis negligentia poftènt,conftituit,etiam homini paruo mundo,longt mate-tialirtqjeriori,præftituerat finem,quo amp;nbsp;longe feipfô luperior feliciorœ,totot^ materixli maior fieret, quem aflcqui fine honefta ilia, utili^ amp;nbsp;neceflaria tam Deo uero pcrmittenti,quàm homini egenti connexione,non poterat,

PRAETEREA, A BENE ESSE HOMINIS, SEV LIBERATJONE.^ Docuimgs luprà hominé à Deo fuiflè optimu creatû,fibicp ljx)ntèmalû,quo delecletur,attuîiftè,Premitur ergo â lua ipfiusnaturadeprauata, Oppugnari etiam à deprauatis angelis, QC mancipiu eorû in peccatum fier!, uidimus. Nam quutn deprauati à lua bonitate fint, luam naturam in côtrariam mutaffe côftat. Loco ergo perfeélionû angelicarum,quæ lunt charitate et amoreDeum amp;ho' mines propter Deû prolequi,laudare,gratias ageretcôtrarias fumpfilTe, quftus QC Creator em blalphemarent,ôô in hominem inuidiolè læuirent,clarS eft,Du' plici ergo tyrarinide opprimi hominé patet. Accedebat, quibus datû erat legis Molàicæ iugû, quod partim ad rebelles côpelcendû, partim ad uirtutéper corporis prçmiola excitandû datû cratjgraui lèruitute adultioré populû Dei oppn mens,Quû itaqj homo deprauatus per lèrelùrgere nequiret,multominus tetra potentiâ le longe fortioréabigere, opus fuit, utriulcp autoré aliter nbsp;nbsp;nbsp;exordio

üenire,eâcp nai;urâ in fe repurgare,quac labé côceperatiut fidei uirtutécotra hœ fté pcruerfö adferret^atcß idem Jegis autor traduceretad animû â: ueritatequæ

'’'tteorpori iungebantur,5C dabantur, Qiium enim radix omniS maloru orta *n carne Humana à prgeepto prouidentiac neglelt;fto,cgtera duo no habuiffênt 'tes in hominem. Ci ratioaem præcepti diuini fuiffèt fèquutus. Nam ob pecca-Muis dæmonis incumbit homini, ôf lex ideo data eft : unde non potuit aliter ^j^uàm carné illam morbidam iungendo Deo, ut in nobis reftauraretur in ^onditione data libertas, Ideo Chriftus ötwöy »jtos.

0 altitude diuitiarum iàpientiæ ÔC icientiæ Dei\ Judicia Dei abyfîùs multa« Sequitur ^utn Deus omnia in laudem fuam creauerit, ÔC creaturac intellediu aut ratio' opwtonen» pratditac cauia, ut perpetuo effet in eo laudando felix,poiuit angelos qui in^ heologo

ÔC homines, qui ratione pollent,in poteftate confilij fui, ut ait Sa' P’tns:ut Ü perfifterent in laude eius,etiam conceffa felicitate in perpetuum frue P“*^**quot;^ ^ïntur : fin autem ab officio recederent,nil illi deperiret, fibi uero æternam cu' ^ularentmiieriam Sgt;C tormenta, Aequum enim eft pro ratione læiæmaieftatis •'innitÇjinfinita etiam tormenta irrogarfSiquidem iummeiuftus eftDeus.Pec ^ïfent uero,uel non,pcrinde illi erat,quoad ordincm,no quoad culpam, Nam ^Wum pertjtangelicænaturæ, tantum animorû laudantium iubftitui opor* Poterat Adamus cum pofteritate,fi non fuiffet arbitrio abuius,effe immor ^'•s.Poterat 8gt;C dæmon in fuo angelico ordine, in laude Dei, ut bonus creatus ’'^fntjConfiftendo.Peccauit homo,deturbatus eft dæmon.Duphei nomine ho proipicere uoluit Dei bonitastquoniam carnis,licet non ita atcß nunc fra-^'^‘ympulius, 2)C præterea dæmonis aftus, illu ad dcfedbonem follicitauerant, ’ titacp 3C uoluntas Dei effet completa,fncolumi fcruato libero arbitrio, ÔC Io-

3 quo angeli mali deciderat,repleretur,homini^ per di ta reftitueretur ialus: ®Portuitcaniem illam deprauatam, âC libero arbitrio tantum no ob immenias

^'Imodumenim nil feipium creat,i)cneciequicC^ recrearepoteft, autinftaura-•quot;^•Opus itaq? fuit Creatore, qui affumpta SC fibi iuntfta natura uitium hominis ^lueretin fe,faceret^ ut quotquot in eins uerhaiurarent,illiscp per omnia,qua-pofTuntjobiequerentur, non tantum ad primi hominis conditioncm re-ueluti poftliminio redire poffent, fed fuperiores atep confortes ange-'*^ïuirtutis,eum locum animisbeatisreplerent,demum etiam fblidam 0^ cor-Pofeam naturam humanam eo deferrent.Ita prima Dei diipoG'tio finem confe-’Ï^'tur, ipfifRmo Deo homine faélo^ Nam alioqui necfalus homini per homi-reddi poterat, nec omnibus profpicere præter creatricem Dei fapientiam

P^Hibile fuiffet. Itacp reparatus eft, à Chrifto homine deo cafiis angelorum,na-noftre tantumodo fundi tus collapfç maior in creatione reddita digni-‘‘delicitasç eft.Idê argumentû poffèm à fine hominis iterû deduccre,nifi fatis attigiffem. Eadem enim fi'delia, ut dicitur,utrunqt parietem dealbaui.

«ni utpropofitugratiæ dC prædeftinationis diuinaeadenedîum deduceretur, ‘'ominê,cuius cauia mundus fadlus eft,fequcndo autarbitrium, autinfpiratio-

autlegem,aut gratiam,oportebat fàluari,amp;rin finem uenire, 5gt;Cpariter ex ®Ppofito damnari, qui fecus feciffèt, fine ulla iufta querimonia. Vt Deus ergo ’■dtttuerctperditos eledlos, quiobfèquiuoluere, uenit ipfiffîmusinauxilium • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confilium malis allaturus, ut eius etiam auxilio refipifeerent, aut

deputarenturJdeo ( quod nobis exhorrendum U nulla funt tamimmania diuinæ ultionis fuppliciaullisdamnatisirrogata, 4^*3«! malis óiT perfidis Chriftianis, Aeternaquidê omnibus debentur illis, qui in

in hac uita contrauenere diuinglegi,atcp fine chantate amp;nbsp;uera in Deum pfctate obiere:quoniam negledfis innumeris beneficrjsfibia Deo collatis, nó tantum gratias non egere datori^fèd edam in illius dedecus, dC fiiam hominumcppemi ciem illis funt abufi* A t Chriftianis, qui praeter bona creationis, etiam bona in' ftaurationis longe maxima negligendo, Deum creatorem amp;inftauratorem Deumhominem neglexere,riierej aut etiam (quodnuncàquibuldamfit)in' ceflêre probris conuictjs^, quanta tormentaparentur, nee calamus Icribere, nec lingua exprimere,nec animus conciperepoteft.

Hominem fuifle coditum cuiufdam rd gratia, quæ facile multa aeftimatione mundum fuperet, id arguit, quod mundus inferior SC uifibilis dus auCa eü à' élus, Oportetueró finêlongèeffêpræfl:antiorem,ijs,quæad finem lunt, Alio' qui enim (quod læpius non fine cauia inculco) imprudens Sé uanus autor tatt' tæ molis efiet,quu cætera finis præfiantioris, quæ ad finem cauia agant, fihœ minem fine fine ullo feciflet. Nil cnim hie eft, no dicam ab omni partebeatum, fed non milèrrimû.Miferiæigitur caulà ( ita nuncupare placet, qu2Èinfumma felicitate ponit mudus fatuoru hominû:quû quæ Hint hic op tima,pius affliÄ^^ nis quàm felicitatis habeant)necpoteft,nec debet efte fatftus homo,fed maions cuiuidâ felicitatis gratia,quàm qug toto in orbe poflit fentiri,uideri,audirijCO^ tari. Atquihuiufinodi eftæternum Sé immenfum. Supereftigitur,uthoii^oy licitatisæternæ0(fimmenlæ gratiafitàDeoæterno ÄTimmenlb fa(îîus,cuincp illam pofte Sé debere conlèqui. At quum in primo homine, qui fuàfpontede cidit à tanto fcopo,tota pofteritas fuo deftituta fine ob peccatum eflêt,necpof let ex lê ad innocentiam refurgere,nihilominus fraudari Deum fua delib^atio ne erat impoftibile. Q^iomodo enim homo qui lèipfum perdiderat,potuiliet’^ ftiflïmoDeoinfinito Sé infinities offenlolàtisfacere, quum fit finita creatura. Nulla igiturratione, licet centies millies homines fingulos duriflimis tonnen' tis afflieftos necaftèt, potuiflèt delidlum contra infi'nitam eius bonitatem fum iuftè expiare, nifi qui erat etiam infi'nitus, omnium nominelueret, oó hO' minem perditum ad præftitutum Icopûreduceret, Opus ergo fuit Creatorei^ Dei lapientiam,et uerbum,noftro corpori iungitut qui Iblus potefat,fciebat öt uolebat,inauditis tormentis probrisep cumulatam mortem fubiens onenlæiU' ftiftimæcp diuinitati làtisfaceret, atep potilfimum illis qui pro fuauiriü imitari eumfatagerent, prolpiceret. Licetenim omnibus fitfrudtus Sé folutiotnortis lefu Chrifti propofitus,multiqp per fiimmam Dei milericordiam, ftatim à mor' te in uitam,a peccato in iuftificationem fint traducli,occulta Dei fententia, ni' hilominusnifiquisbonisoperibuscooperatus Chrifto fueritjamp;f prouiribus, Sequitur utinquitPaulus CoLi.impleueritea quæ défunt paffîoni Chrifti,in carnefua, opinionem plangendo,lugendo,ieiunando,largiendo,pœnitendo,confi'tendo^ Sé cetera Tbeolos pietatis ergaDeum,fe,amp;'proximum opera exequendo, proculdubio tantum gorww nbsp;nbsp;nbsp;abeft ut illi Chriftus profit ( fi illi à baptilrno Sé ulu rationis licuerit) ut ad com

tl^rnnandum,ô(r grauiteracculàndum illi uehementerobfin luftiflîmum enim eft,quemadmodûiuftitiæferuandægratia ôdinfi'nitæ expiationis ergohomo' ƒ deus lefus Chriftus pro omnibus Sé fingulis obrjt mortem, unumquê«^ etiam peccdtis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libertatem crucisuocatum bonisoperibusimitari duccm,quilquis eius mi'

bomjVîMrfd cupit. Vnde patet eftê non haareticos, fed impios,qui noftrasoperasafi plenu,quift Hte noftra fubducunt.Licet enim infinitam culpam eluere non poflumus, ab' et „obis d= lolutei^, quod decondigno uocant, regnû cœlorûmereri, tarnen obfequendo blt;iHid prx in bono agendo, malunv^ fugiendo, æquiflîmum eft, Deum non eflèimmc'

G V L. P O S T E L L î LIE. f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf -

boni operis noftri. æ ufcpadeo id neceffàrium eftjUt fit impolfibile fine ’’ïoperaadultoiàlutemconièqui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C£terum

APOTENTIADEI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pdulus lo^

j^amuis Deus omniicius præftiuerithominem abuiurum effè iuo arbitrio, ’hilominus non deftitit ab eius iàlute,ut oftenderet iti inftauratione fuâ omnf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°'

Potontiam non inferiorem creatione.Potens enim denuô inftaurare perditum oininem eft,nô.ïècus atcp create. Nulla itac^ in re maiorem Dei potentiam uP ^opalàmhomo poterat,quàm fiib humilimo abiedtiffi'mo^homineeam oc-^ItalTe potentiam,quæ mundo creando par fuit. Eft uero potentioris in finem ^*Çquic^traduxifle,quàm ad finem ordinafle. unde innumeræ fàntftorulefit ^darummyriades,tamftupendapofteumin ilium referendo miracula edide-’^lUtimmenia ilia potentia pene magis in illis,quàm in magiftro eluxerit;quod ’’’oxhauftae potentiæ,infinitæ^ gratiæ eft indicium»

«îpi'entifïîmi pariter cft,non fècus collapfîs rebus fùccurrcrejquàm ü peipe* pimfTent, Quum homo fîtïàluandus,adœinfi'nïtam bcatitudinem adducen* “'JSjHon poteft hoc fieri, nifî perfiimmam omnipotentem fàpientiam, quæ ’’on fecus repurgare uitia,iblidare conuuliâs partes nouiflèt, quàm olim in pri' ’’’^naturaaptauitjd unus homo deus lefiis prxftarepotuit,uoluit, amp;nbsp;debuit»

, Charitas,mi{èricordia,amp;f amorhumanæ condiüonis non diffîmili modo cô' ’ongerefumma infimis, ut homo finem coniêqueretur, debuere* Nam alioqui y’hjs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab humanitate alienior charitatis autor, qui ita coUapiâm ÔC miferè

î^oentem naturamjOmnino^ pereuntem,qui fblus id poterat,non iubleuaflêt« ycrum qui potuit, fubleuauit, purgauit, quotidie^ ûcrofàndtis iâcramen' ’*s ad fe adplicatjUt recep ta ièm el iànitate,per ea iàcramenta, quibus noftræ fra^ Silitati inedetur fiia^ diligcti opera ièqui iàtagat eius bonitatis exempl3,d qua W’cqm’d eft boni, profluxit,

y^lutignuiffîmè peccat,qui maximus dC icientiffîmus eftî ita eo magis fiit-nituspeccat,quo in maiorem poteftatem comittitSçuius enim in eum animad ’•orti debet,qui in regem,quàm qui in ducem:qui in fummu Pontificem,quàm in facerdotem:qui in fiimmum iudicem,quàm qui in pedaneum commifît: ”^pro qualitate ofFeniæ læiæûe peribnæ grauitas æftimatur delicti* Quû Deus ^^tfinis cau{à,hominem fecitpræftantiflimum animantium,prçftantiffîmæfe ncitatisgratia. Quumç fit Deus infinitus, peccato in eum cômiffb debêtur in.' me content nnitæpcenæ:fiquidem non minus iuftus quàm miièricors eft. Atnifi Deus de- nit, nilietidhomini, cuius cauiàfadîus erat, noncôièquuta fuifleticopum humana natura.Oportuit ergo ÔC prgdeftinationê ièruari,Ô^ iuftitiam 8C mifericordiam •mpleri.Impolîïbile aut homini eft, ut proprijs uiribus iâtisfaciat infinitæ offen iæ-Sed tarnen lucre pœnas condignas fcelere naturam humanâ oportuittunde Wiim en:,ut infinita iàpientia, ueritas, SC miièricordia aflumeret omnium nO' mine carnem humanam, amp;■ totam naturam corruptam, ut in infi'nito fiibiedîo liieret infinitam penam, debitam infinitæ fceleris grauitati.Qyarefuit omnino neceflàrium,ut Deus infinitus incarnaretur,Ô(f débita omnium hominum in fe iecipeict,ita abiôlutè iôluens, ut ad baptifinum accedenti,amp;S pœnitentiam fit' fapienciomniacondonet, diutius fub iâncfta lege agenti fit cooperarineceffê* iNon enim coronabitur, nifi qui legitime certauerit.

Fiert nulla ratione poteft,ut per om m'a œueniant,quæ à diuerfis ncc necinftitutione, monbus ue cöcordantibus fiunt eodem modo, nifi prinapi» à quo dependent omnes, id omnibus daret, quare fcquitur, quu ea intcrhomi' nes momentaneos fianthocmodo,ut melius non poffint,etiäprimömotorcni qlHem legibus in ratione uniuerfi agere lt;nbsp;Quicquid cnim à noftroproceditar' bitrio,animo primo condpitur,ÔCagitatur:demû (utftiprà iam docui)inquan dam explicationê uenit, amp;nbsp;ueluti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ue, atc^ demSinopus

fiirgitipoftremó ufum præbet,fiC finê.Decet uerô,utin animo cogitante ntpo' tentia,fcientia,ô(r uoluntas ftudium ùe rei agcndæ,etiâ antecp ad niatur.Eodê modo diuina prouidentia,quæ omnia pracftantifiîmo modo leot» ita in côplemento uniuerfi uià eft, Nâ ab æterno in iè omnia futura animo uoP uens, in fè omnia Habens noicens^ tan^ præfentia, potens, feiens, uokns,O' mnia cum têpore cr care, quu uifum eft,ueluti explicationepotentiæfiiæ mo (èruate duxit lineas creando cau/à felicitatis liberi hominis, Quod opusfefl fim expoliêdo ingenio, cultu, legibus,tam diuinis quàm humanis exafeiando, rudern^ dolando materiâ, turn demû opus ablblutu reddidit, quS ipfa fepiO' palauitlapientiaî at(^ ex orthographia ædificium côftruxitiaÂ’sfundamentis, homine icilicet à reatu abfoluto,Porrô hoc tam præcIarS ædificium indies ope' raipiritus iàndîiabfoluitur, quoad ueniatur ad confiimmationem huiuscorru' ptionis, SC fine demû poft corruptionê nanciicatur homo, cuius caulà onim3,ut ille cauû Dei eft. V t aût opus creationis attribuitur patri, inftauratio feu redein ptio filio,fiue {àpientiæ:ædificatio aüt,quae in charitate eft,attribui ibiet fpiritut ûnefto. Poftremo uerô finis pertinet propriè ad totâtrinitatêznô iècus quatnæ' terna fuit in trinitate unitate inleparabili æterna mens à parte anteriore,INo diflîmili modo ( licet nec côfundi nec ièparari poffint,debeant ûe cogitatio,e^ plicatio,opus:ÔC potêtia,iàpientia,ftudiûamor ueaut uoluntas,quæ resante^ à nobis fiant,mente agitant ) dicimus opus eftepotentiæ,rcm excogitateô^ani mo adumbratâ,iâpientiæ explicationem,cffè(ftum uerô uoluntatis. At quialu' mus temporarij, non poflumus finguli rem tandiu augere,ut cum ipiritus lam dît opera conueniamus. Verû in principio amp;nbsp;fi'ne,in cogitatione,quçmagnani adfert uoluptatê,amp; in ufu fine^totætres proprietates unà fiftûtur,fuafruentes felicitate,morediuino. Primo loco Deus pater per fi'liumin ïpiritu ïânlt;fio,auC potenriaper iàpientiâinuoluntate uel amore iuuandi, increationemundifui aperuit ueftigiatfèd multo maxima fides erat faciêda, eftep fadîa,qu5 Dei fapien tia,uerbû,filius uefub indumento carnis noftrac le oftendit,paruo^ mundo »n poluit colophone,eius materia omnino repurgata, Eftuero maius opusquod ad effèdîû,redemptio,quàm creatio, Quû itacp illud fit Deo digniftîmû,homini neceflàriu,harmoniaî natural! conlèntaneûjà prophetis ÔC làndis uiris traditi^ (àcrolàndîo dogmate creditum, ration! per omnia conueniens, tenendum elt etiam uitæ periculo Chriftum lelum effè hominê Deum, neceflàriô ob falutem noftram 5C omnium credenrium incarnatum,

Qirum in Deo poftè ôC eflê idem plané fit,poflît uerô quæcuntp funt abfolu' lutiflîma nbsp;nbsp;perfedîiflima : nil aûtpoffît efle maius aut nobilius, unir! infima

fummistoportuit etiam Deû iplum fib! iungere(non lèorfim,lèd coniundîim) iplàm naturâ humanam,ante^ perfedîum çôplementum acciperet, Quemad' modum enim nô làtis eft ad felix copofitum,haberc duo media elementacom' municanua

wunicantfain una qualitate aërem fcflicet ÖCaquam, nifi uinculöm extrano' rum etiam accedat terrae dkOjS^T ignis) hoc ad molem, illud ad uftam amp;nbsp;libra* wentum : ficadbene eflehominis non iätis fuit conftarè corpore animo,nifi

I nbsp;accederet huicmoli corporeac ôiS mixtæ humo, ignis QC Dei fimpliciffînii natU'

fa, ut abfülutiffimum illud compoßtum reformarèt cacteragt; ad^ uitæ perfedîif-‘iniam fclicitatem traducereu

Res eft confèniu non iblüphiloiöphig,fed totius orbis certiffimatbonS c|uö toiïiuhiuSjeo diuinius.Quo prouerbio,autièntentiaj apparet Deu maxime iê' fpfom communicare quibuicunep modis fieri poteft, (^atuorueró modisie* ’puim cömunicare poteft,præièntia,uirtute, unione eflêntiæjUnione perfonae, ^^ræfehs ubiep eft t Virtutis aut eius uis in minima ufq; difFuia ÓC refiperfii uide^ fUf.Na^n nil miraculo caret, ÔC re admirâda quamuis latenteïquod ipfiirti à ma-ftriafló eft, Vnio fit in periönis eflëntialiter.Supereft quarta cômunicatiotquç fum angelis bonis fieri non debet,non enim peccauerunt : nee cum tnalis,quia ^onpöiÏuntrefipiiceretneccum inferioribushomine,qugomni^eccato caret, Quratioiiecp non egent. Oportet ergo, ut unio perfonae diuinæ nät cum h om fi ’ffjUtipfum reducat ad felicitatêu'gitur opus fuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fieri ChrifiSiAliO'

Huiunam fuarum cômunicationum nobis inuidiflêt Deus t quodadmittendS ^on eft. Illis rationibus omnino futuru oportebat, ut aliquando Deus homini 'unâusuideretur^ Quod etfi noil effet heceflâriûj necpracdidîuab angelis,Sfi Mis,prophetis®,amp;: etiam dæmonibus fateri coacfiisttamcft iatis in fo oftendit ^lffiftus,Deû effe in ipfo fragilitati humanæ iuncftû,Nâ fola Chrifti refiirredlio reuera eft tanto creätiorte maior,quanto æternitas corruptione prac' ‘iâtior. Nam nafdmur moriturituiuit uerd nun^ moriturus, V erû quû de eius ■flotte diffèntiât nobifoû Muhamedici,quâuis côtra totius orbis cô iènftim id fà ^âutamen externis teftimonfis illis iùadendû iudico,ne dicant nos ilia finxiffè*

Vum omnia quæcuHtp à Chrifto fperamüs habemus ä morte Chri' vX.,fti leiu pendre certum fit,fruftra^ cætera fimus credituri, nifi in corpo' •^iuonoftras infirmitates iùfoepiffê,ÔC cruci affîxiffê prçdicetous 6C credamus* 'quot;ætera enim tantum de eo credcre,non tantû non iuuat,fed uehementer etiam ^o^t.Quû ita(p eum feopum nobis propofitû Muhamedes, nec noftræ nec lu Qaicï religionis omnino ignarus, nouiffèt, uoluit caetera omnia illi tribuercj «ïam maiora quàm fit nobis traditû literis, diuinitatê uerô amp;nbsp;morte illi adimitj *1 quo cardo noftræ iàlutisüertitur. non quidê uerû putâs, quodfcribebat, fed ^filliusfublato meritO ÔC fcopo,tyrannidem propheticam occuparettquæ lafifi gt;tne fuo loco in eius uita patebunt. Paucis hoc in loco in eum agam^Si Euange iiocrederenôuis ô Muhamédicê, alios teftes certiffîmos,â nobis diuerfiffîmos ^omnino contrarios producâ.Ex ethnicis Pilatû, qui lefiim iudicauerattAbà garum,quinondum in eum crediderattTiberium, Hadrianû, iènatum Roma* fium,omnium gentilium probra, Phlegonta, Lucianû, PIinium,Plutarchû,amp;f ^hos : ludæos ucrô turn omnes,tum fexcenta locâ in illis libris,quibus laceflerd ■llum conati font, atep ex Thalrtiud. Pilatus ipfe,poftquam uidifTet ilium for* fQfiire,tunc de eo fcripfit ad Tiberium Cæfàrem hanc epiftolam^

Pontius Pilatus Tiberio Cæiàri, iâlutcm ♦ Nuper accidit ( quod ipfopofteä probaui ) ludæos fie foorumœ gentê crudeli pœnaaffeciffè^ (^um enim pro* ■fiiflum effet patribus eorû, Deum miffùrû illis iândîu uirurti, qui eorû rex uo* h » caretur,

carctur, atc^ cx uirgine nalceretur, deus^ Hebræorû : hunc in luda^m^P’’^ fide mififfetjUidiffènt^ eum cæcis reddidifle lumen,kprofos mundafle,p*'a ticos curaffe, dæmones ab hominibus expulifïè, mortuos etiam fufcitafle,!^^ perafle uentis, ambulaffe ficcis pedibus fiiper aquas maris,SC fimilia pcrmuiW’ cum omnis ludæorS plebs filium Del efle eum diceret, inuidia moti principes Judaeorû,eum côpræhenlum mihi tradiderût,ô6 alia ex all]s fingentes, magutn efle,5C contra eoru legem agere afFirmarut.C^od ita credens, uirgis cæfum cO' rum tradidi arbitrio Jlli uero 5( crucifixerunt eum, QC cuftodes illi adliibucrut» Nihilominus meo milite diligêter fepulchrû fèruante,tertia dielûrrexiu ufqueadeó in eum furor exarfitludçorû, ut tradita meis militibus pecunia,uo' lent ab illis lilentium eius rei redimere,amp; facere,ut diceret, à dilcipulis eius lut' reptum corp us. Quo faôlû eft,ut à milite res magis acmagis diuulgaretunNam amp;nbsp;iurrexifle teftati funt, ôf pecunia ab illis redemptû eius rei filentiû afliti^^' runt.Hæc ideo ad te lcribenda putaui, ne calumntjs ludæorû aliter tibi deretur, V ale. Hçc epiftola duobus teftibus autoribus^ tranfcripta nititur. Ao Egefippoenim primu uo anno à Chriftonato ex Romanis fcrinrjs; decerp« eft,2C ab Ambrofio Mediolanêfî epiicopo interprète Egefippi latine uerfa df» Qui iànè noluilïèt illam ueriâm,nili omniû nde iam probata eflèt, Ilbus nit Tertullianus, Apoftolorû temporibus proximus, eius^ teftimonio in KO' manos agit,quód icirent ab Imperatoris icrinqs decerptâ,exemplar^ lûpetdl ibidem, Pariter âS Juftinus martyr : Tiberiumep addit,ea certiorem faduin,iio ïuifle, ut Chriftus inter deos Romæ locum haberet. Cui ideo aflêntiri fenatus noluit,quôd primum ad eum de eare non eflèt icriptum.Erat enim lexRom^ non licere inter deos haben' aliquê inconiulto ôf inuito iènatu.Nonmiruffl o peftibus nebulonû deorum amp;nbsp;leuitate iua magiftratuum Romanos feductos, etiâ ueru noluiflè recipere, Iam ex his patet,paflum Chriftu. De Abagaro eX' tat etiam epiftola ex ferinijs eius habita,ÔC uerià,ipfis Edeflènis recepta relig’O' neillam confirmahtibus.MentiofitdereiurrecftioneChrifti in ipfa,Qoaopot' tuit mortem ièqui. Tiber us ôf iènatus de morte eius cognouerunt,quSdeülo recipiendo eft aeflum, Religiones omnes gentilium euerfac,mortem Chriinita exhorrebant, ut nullum oraculumpoflètreddi,ubi unus eflèt cruceChrnn i' gnatus.In notis hieroglyphicis Aegyptiorûcruxeratiÿmbolumuitææf^’^’^æ' vide ergo Muhamedes, quomodo iub cruce plebetj ôf quæftuartj hominis, qualis fuit Symon Cyrenenfis,haccpoflènt fierifAt dicis,probrofum fuiifehO' minem Dei amiciflimû ita mori.Probrum in morte non eft,longè minus inné ceflària morte.Titus dicebat,tefte Iolèpho,non fuiflè tanti fanguinis effufionis caulàm ab eo,ièd uindicftâ diuinam, Obiereenim in primo ludaicobellouice' fies centena hominu milia, Ex quibus mûris Hieroiblymitanis capti undecies centena milia purificara periere,9o milialunt diftradla uiliflfîmo precio.Hçcno funt pro morte aut uindiefta hominis puri. Adferas licet Moièn, Eliam, uidem,aut quemuis alium,etiam Abrahamuipium. Traianus paulo minorent turbam in Melbpotamia rebellantem confecit ♦ In Betora,quàm Biter in Thaï' mud uocant,iub Barchoziba quadragefies centenamilia hominû, occidit Ha' drianus in ultionêmortis QC uenditionis Chrifti.Decem uero primores eorum dodîos uiros nbsp;infignes,quia Barchozibç fauerant, amp;nbsp;filij eorû erant qui Chrf

ftum uendiderant,inauditis lupplicrjs affecit, V nde etiamnum dec em uironm apud ludteos feruatur ieiuniû, Porphyrius hoftis noftrac religionis ex profeflo fâtetur,à m orte lefti Chrifti nulla potuiffè amplius haben' oracula. Idem confir* matPIutarchus,quum aitlûo feculo uix duo oracula lupereflè.Quod contigit, a quo

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G V L. P o s T E L L I LI B. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8gt;

tempore audita erat illau ox iuxtaPaxon,Pan magnus mortuus cft.de dixi fuperius.Nam fuit uox ea lub Tiberio, Plinius mcminit maximi 0^ lu pramemoriam hominü ftupêdi terræmotus,qui fub Tiberio moriente Chrifto ^ddit.Dicit etiam exempla elle eorum, qui uifi lunt poft fèpulturâfurrexiffè« ^od dealijs quam de Chrifto non poteftintelligi, ÔC de illis qui ab eius Apo' «olis ÔC faniftis in omnibus locis lufcitabantur, In uirtute uero Chrifti pafli, ö^ ^ucis eius, edebât omnia miracula Apoftoli,unde ilium paflùm côftat. Quod nobis omnes nationes probro dabant,non tantum ludæi, qui non aliter uocât Chriftû quàm thaluijid eft ftifpenfum aut crucifixû,Lucianus in Peregrino,cru dfixum non femel uocauQui omnes ó Muhamedici, funt externi teftes,ô^:^ no ws contrarij in cæteris rebus. Vnde miror te ô ledudîor damnate,aulum fuiffe à hm manifefta ueritate defcilcere. Ver û regnandum erat, quod ueritate perlua-poterat fteri.Eclipfis contra naturâ,mortem ipfîus Romanis apcruit. Sert pfitPhlcgon Sé Dionyfius Areopagita. Adduxiflèm adhuc loièphum, Philo^ ^!^Egehppû telteSjThalmudicas traditiones, Sd innumera alia teftimonia.Sed plus latis funt in re,de qua nemo un^ dubitauittquæ præfente quadringen ^otSmillium hominûmultitudine geftaeft. Anuidifti unquamlocouniusad •nortem deftinati alterû fubftitui f quû nun^ à iuftitia liceat euadere, donee aut ^ciatur,aut Iiberetur,quicunq} eft accuiàtus ôC depræhenftisc' Veru funt amp;nbsp;in “Ocloco rationes adducendæ,ut in ftrperioribus. Dcmonftratû eft honiinê fua* pte fpontepereuntem non potuiflèà uitio fine Dei præfcntia ftirgere,multis^ •^cceflàrijsaigumentis oportuiftèhumanam naturam Deo iungi ad perfedïio'

quam amilèrat, rccuperandam, Ad hæc miraculis ôC reftirredtione Chrf impolïîbile eflè hominem tantum,prophetam ûe ilium fuiflej( quod amp;nbsp;pO' quot;Calatius patebit: ) ftipereft ctiam uidendum. An mors eius amp;nbsp;reftirredîio erât ’h necelfariaCjUt ueiè fuerunt.

QyiD CHRISTVS HOMO DEVS HVMANITATE NOSTRA DEO iuniltt pa/fui ßt, quint neceffdrià. CAP. X I J I.

HOmini ex prima origine naturali in miferiam collaplb, ut reuera poftet ad deperdirâinnocentiam redire,opus neceftària Dei acceftîone fuitîquçper ^l'hftumfa(ftaeft,rationeneceftitaïishominis,cuifualiberalitateô6milericor* d*îniccurrereuoluit, felicitatis^ nomine, ut aliquando conlèqui poftet, quod Perpetuo adpetit,potentiæi^ amp;nbsp;bonitatis caufa, utpotentiæinftnitæ opus cogt htioneinfinitu conderet, ôd amplitudinem diuitiarû fuaru nobis omnino ape-f'fctjcômunicaret^. Supereftitac^uidendû, quid nomine noftro potiftîmum foceperit, quo nam ingenio tam magnû uitium eluerit.Quû uas nomine cuiuP Oîmreceperit, certum eft, fi in uniuerftim eius nomine le obftrinxerit, præter culpam præftare omnia debere, quæcunc^ ab illo amp;nbsp;fortunis eius pendêt. Nam ^Harnuis eorum,quae ab altero cômiftà lunt,pœnas luat,tarnen ab eo culpa lèm per abedè intelligitur. Ita plane et de theanthropo lefu Chrifto,qui noftro nom! •^efediuinitati fibijpfi quodam modo obftrinxit, eft iudicandû. Nàm quot' ^uotimperfedliones ex traduce lemine Sd opera Satanæcontraxeramus, eas O' ”ines dempta una culpa ( cui qui peccatû non fecit, obnoxius elle non potuit ) •nferecepit. Similiter omnes hominis conftitutiones in ftia natura fufeipere uo ‘uitjUt omnino fug naturg £lt; libertati,aut quàm proximè fieri pofiêt,homincm fedderet. Quod ut melius capiamus,eft altius paulo repetendum,à natura fcilf fetprimi hominis. Ille quem ex làcris oraculis Adamum dicimus, ( uocent ut '^olentphilofophfprimûenimunum hominem fadîumfateri neceirehabcnt) ' ^li^qwamaDeooptimomaximoconftitutionem eiufcemodi acceperaf, qua h } nulU

nulla præftantior, nullaliberior. In fummo enim torius uifibi'h'snatuwf conftitutCf,quem idco titK^iKaa-nnt dixereGræd, ueluti fummæinfimæ^natu-' l'æcreataccôpendium,oportuû quæcunc^ lummaerant,infîtaàCreatorcinie habere.Libcrtatc uero in tota natura,qua nil iânè mai'us eflê puteft,fummamjP ïum habuiffè fatcndum eft : cuius etiam magna uidemus ueftigia in illis,qui uino afflatuin fè deicenderunt,in alijs tenuia quaedam« Nam omnia in feruitu' tcm aguntipium,qui non à Deo ÔC à ièpendet, ièdab opinionefortunæ,amp;^fC' rum in illius temeritate ÔC caiu poütarû nutu agitatur Jlle reuera ( quod omncs philoibphi fatentur ) tantum abeft ut fit liber, ut teterrimos dominos ÔC numt' ro infinitos circunferat,à quorum tyrannide opera Humana non poteftexinu; adeo quidê abiùmus à conditione ilia infigni primi hominis Jn es. prgclara con ftitutione pofitus Adamus felidffîmus ( quantuin terra fieri licet) poteratfuo marte mori, beneficio Dei æternus eiïè, quod beneficiû ideo noluit ea coditio' ne ci dare Deus, ut omnino acceptare cogeretur, ne illi ea neceflîtate impofi» adimeretarbitriumt Pofitû enim in eo erat,ut fequerctur jçræicriptadiuina^ut iuffis parendo,aut uetita non cômittendo Jn libertate uero tua nifi pofitû ut utrumlibet ageres,Iibereflenô polïès,IUe ergo quû effet liber, ôôpcccatoco' trarationis praderiptæ legê agerepoffèt, mortalis amp;nbsp;nonmortaliseflèpoterat, Accepiffè uero à Deo fadtore quandâ legem,qua nô coërceretur ( qui nonduin peccauerat)iêd dirigeretur,qui errare poterat,ex immenià eius bonitate creden dum efl:(nil enim quod ad felicitate attinet humanâ, illi nô dediffe certo ceraas eft) quæ præicripta fi ièruaret, felix ÖC æternus eflèt:fi infi-i^eret,innumc*’’^5^ lamitatibus in uita oppreffîis tandêdecedereu Quod aût effetauguftiorequam nunc corpore, et uita penè per iè immortali,id arguit quod ferè annosmille^^^ poftcorruptelam uiuebantantèdiluuium.Quod non tantû noftris, id eft dwgt;' nis Mofiç traditis literis conftat,iêd eriam externorû teftimonio, Valerius Ma ximus ex Xenophonterefert,Latinor5 regem uixiffè Sooannis,ô^ patrem eius ôoo.illis addit Dandonê, qui yoo, Litorium Epium, qui joo. Berofus a ' lanicus longiffîmæ uitæ plurimos homines antèdiluuium fuiffè icribunt, ! C' ftatæ iùnt uitam priorum res^ geftas ÔC artes dug columnæ diluuio fupetinf^®’ H/irMwio quæantemille amp;nbsp;quingentos annos in terra Syria adhucuiièbantur. unaerat fepfjiwmes lateritia,akera ænea,utiniuriæ cœlefti SC elementari Ce opponerent, Qyisuon minit in legit Serum, Macrobiorû, Aethiopum, amp;nbsp;Pandorarû populorû celcbnuin uv Antiquit, us ter noftris longiores fuiffè f Vt uero fit minus mirû, Deum omnipotentem idhomini primo fuis dediffè,ars etiam eô proceffin Quis noftrâanteætatcm nô ita multû,quendam loannem joo annis uixiffè, (quem idcô de temporibus uocant)non audiuit referri, ôë legit lt;nbsp;Ilia iànè ætas auefta per frugalitaté ôf parlF moniam, multo mirabilior eft priica illatin qua nô multis corruptelis laboraba* tur,fi utramcp ad noftra conféras. Ne aût délit publica fidesf quo PontilKe,nuc non fuccurrit) buIIæRomæ ièruantur,quibus teftatfi pofteritati uoluit Germa nus quidam,quodâ cafti Ce yoo annis uixiffè,Ita de ièrefert:Aliquando captuffl à piratis iè regulo cuidam in Arabia fuiffè uenditûtmultis uero poft annis, qua alius eorû finium regulus per legatos eum fiilutaret, dono eimifitquoddâpnar macum,quo multos inannos,utaiebat,uitam prorogate liceret. Cuius pcricu' lum in iè quû rex facere nollet (ut iùnt omnia tyrannis iùipedîa) captiuum Ger manum iubet experiri. Quo fadîû eft,ut poft quingêtos aut paulominus æunos Romam adierit,uoluerit^pubIicèhocfignificatûdiplomateponrifia'o,Nobi-' lis fœmina in Anglia,(quam à Tormeriaco dicût)dum uenationi inftat,inadit forte fortuna in alabaftrû unguento plenûtquo perundîus rufticus ad 300 annos incolumis

GVL P O S T E L L I LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.5,»

'ncolimis P er ftint,nin planræpcdum (quam no unxerat)doIorcIaborâs.Sunt multa dufinodiji'n quibus fi artê miraraur, quid de naturæ ôc Dei potenaa tU' dicandumfLucianus de Macrobijs fcn'ptû reliquit,multos ferè ad ducentos an* ’ïosperuenjffê. Verunullnm eft exemplum tam memorabile, quàm Artephij quo Rogen'us Bachonus)qui dum orbem pererrat, arti ftudet, de ilia foibn,artemedendï fecit, ut ad mille uigintiquinc^ annos pei ueniret : quod in txperimentis magicis lcriptum reliquit ♦ Nullus uero eas temporis metas^qui-l’Iisaixit primus parens,nifii ægrè admodum,poteft fiiperare ♦ His patet,fi poft ^cprauatam natura tantum uixit Ädam,utpote 9^0 annis,quid auxilio Dei po tuiflèt. Vt ad rem igitur redeamus, es. fuit primi hominis conditio, pofte mort ^poflè non mori:poft deprauatâ ueró, quæ nos omnes infccit,naturam, pofte ’’lorijôf nô poffè no mori.In reftituta aût à Chrifto natura,pofte no mori,amp; no potTenioriiquod ex gratia, non ex natura eft. Quum itac^ homo deus Chriftus ’’oftram carnem ftimplèrit, uadem^ pro homine erga Deum patrem lêiplum fonfütueritjConditiones carnis ante dicftas in fe recepit.Nam fi diuinitatem Ipe fibi corpus iunxerat, poterat ui illius nó mori. Si noftra neceftitatem, p dus immenl^m bonitatê,omnino neceflè mori habuit.Demum cadem caro 'iifatata, tertium ftatü confirmauit.Et itemZcomunem habuit cum homine in-'’ocente ÔC primo peccati immunitatê, pœnam dC cæteros defedus à depraua-tertia conditione, quæ eft eorû qui illi dederunt nomina, gratiæ plenitudi-''^m.’quæ maxima quid?in làn dis,led tarnen nondum co piëta uidetur. Qyar-^fftbeatorû ÔC diuinitatis,necpoffèpeccare,necàDei côtemplatione ablifte-fdNamiplàDeiChrifti humanitas eftinadmiratione fibi iuncftæ diuinitatis. ‘detiam habuiftè duas uolunutes, amp;habere,côftat, Humana lèntiebat calami dtesnoftras,fugiebat^ mortem :diuina omnino contrarium.Nam oblatus eft, Hiiaipfe uoluit.Itac^ tam neceffària fuit illius mors pro nobis,ut in iuo corpore pognas nobis débitas lueret,ut omnino fi-uftra alioqui uenturus fuiftët. Merito humano aut angelico impolfibile fuiflêt ergaDeum lâtisfacere pro delP ^snoftris.Ex eius itaqp plenitudine omnes accepimus : alioqui prælentia non ’’’«ilTetjnilî inluftratæ eius nomine carnis noftræ natura purificationem prifti-’'^’^epofuiftèt^ Vers fi repurgauit baptilmate in eius lànguine fieri lblito,quare ^nnino non reddidiftêt priftinâ libertatc,ôir ut qui intiniftus eft,aliurn generet '•’f lètninis peruicaciaÆft in rebus humanis perfàmiliare exemplû.Inntg gcm emblemata, lurculus trunco ignobili amp;nbsp;agrefti, làciunt ut fr udîus à trunco ^egenerêt,at(ç omnino naturâ emblematis ièquâtur,priore natura ueluti mor-'’ï cC abolita. Itaçp If ucftus illi nô naturæ primæ,lèd acceftbriæ naturâ referunt, Suâdi'u Hint in ufii. Verâ Ü inde ièmina ex quouis optimo ff ult;fiu terrac optimæ '’’îndcntur,nô pariunt arbore iurculo fimilem, led omnino ad primanaturam ^*;deût:itaôêinChriftiano homine. Sibaptiiàtusfit, amp;nbsp;facit frueftus pœnitentia '’’^os,acceptâtur à Deo, boni iunt:fi ueró illius proies làcro baptilmatenô ^bluatur, proculdübio quicquid pariat, agrefte eft, à primæ naturæ uitio de-pendens. Alia eft ratio longe præftantiftïma, quod pro homine oportuit Chri-nm pati/ncc tantu prophetâagere,deinde in cœlû timoré mortis rapi,ut uult 'lîdere Muhamedes)et quçcuc^ caula peccati illi debebâtur,exoluere.Perfifte-•nus uero in noftro de uadimonio exêplo. Miferè perditû homine, ÔC fibi m ore ydropis indulgente in pernietê, nulla humana ûtisfaôîio ( Deus itaiuftus eft ) ’’tomnm q’uidê mortalifî opera poteratrecôciliare deo,quin omnes milèrrimè ^iret.Lui itaep rei maxime obnoxius detinebatur homo,mors erat:quo nulliî s^uius lùppliciu eft in hac uita,ea^ duplex,ÔC corporis Si snimi : de qua dicâ, h 4 quum

quum de imm or tall rate animorû agetur« Tantam eile hominis ergaDeum ob-quot; ligationem jUt uires totius orbis fuperentjrecfîè condi tionê humanam æftiman«^ tibus uidebitunNa etiamfi elTcnt centu mundi huic pares, ÔC abinnumerisha' bitati hominibus,nô polîent i uftè rependere in folû unû hominê collatû benc' ficium.Quis cœli mundicp amphtudinê confideret f haec in rem hominis copa--rata eft,Quis ea omnia,quæ ex illis elcmentis nata luntjnumeretfSunthumani dominrj.Quis corporis dotes,ienium,motü,uitam,uilum,auditü,odoiatü,gU' ftum,ta(5l5,quis ulùm rerû, quibus in utilitatêneceffitatemcp utitur, animo cO' cipiatfQuis nô admiretur ÔC plane obftupeicat,fi attentius animi dotes Ipeôetî' Et hæc rependere homo poterat c' fcilicet, Qtiod fi illis negle(flis,etiam côtra fe-cerit,qua pœna iudicas dignû i Qiiis filius non notaretur animi ingrati nota,in quem pater minimam fimiliû beneh'ciorü partem côtuliflèt,fi non agnofeeret, laudaret,efferret^ datoremf Quanto lupplicio dignus elîèt,fi bellû etiam patri ipfi inferret,Slt;r feipfum demû perderet uolens uidens^^ExhispotilTimûuide' ri poteft, quàm obnoxius homo diuinæ prouidentiæ lir,quam(^ab omni parte reustut nilillilenius ob mérita deberi polîît, morte , amp;nbsp;profcriptione,perpc' tuoqp exilio,ab eo pâtre, in que tam nephanda cômilerat : qui lèipfum perdere, fratres omnes necare,patremèfuisfcdibus depellereuoluit,5C quatenusper Ipfum licuitjfecit. Vas ergo ille nofter lîlius Dei infinitus, mundo infinitis mO' dis maior,ubi nomine hominis recepit,perfoluere maximum debitum debuit. Mortem igitur fubr)t,eamcp non uulgarem,ledinauditam,omni^generefup' pliciorû cumulatiffimam, pofte^ impertiri uoluit æternam in fe credentibnsfa-iutem.Sufcitatus enim,5Ccoeluingreirus,nobisinillius truncoinfitis cœlû^P^ ruitjUt nouæ uitænouos frucflus in certam Ipem produceremus, Eademeftdc' inonftratioàrationefummgbonitatis eius.Nam propriûeius eft,latèpatere, fumma mifericordia uti,et charitate inexplicabili. At chart ta té nullus maiorem habere potefl:,quàm dum ponit animam pro amicis fuis» Ergo pro nobis Chri' ftusmortuus eft,iuftus pro iniuftis. Quodipfum fi efletapuduosullaanriqui' tatis cognitio,aut fides ueteri teftamento (quod in dubijs tarnen confulendum fuafit multis in locis Muhamedes) à uobis adhiberetur,locis innumeris,ôô uen turn Chriftûdeuinter homines, nbsp;nbsp;pafEirû extrema à fuis cognofceretis.Ergo

fratres chariflimi,quicuncp no credit morte diuinitatê Chrifli,damnatuseft, fi de ea audiuit» Eheu unius hominis libidine ÔC regnandi cupiditate perqftis, damnati eftis, quoniam extra uiam fàlutis eflis.Innumerahominûmiliaunius falfà fuafione periere. V eflri principes fcelefti hominis hæredes,operauerfuto' rum hominû uos in illis tenebris retinent,ne ad lucem ueræcognitionisueniaquot; tis.Quî poteft fieri, ut ullus ueftrûm refurredîioncm crcdat,quamuisfæpiusin Alcorano feriptam, quum nullus eins fidem apud uos fecerit c' Nos uero habc' mus præter eius fidem nobis traditam,etiam ducem, quem mortem pati opor--JAA^nidu, tuit,utitlius fidêfaccret.Habemus SCMariam, Ô6loannem euangeliftam,qui tores et di ucluti Hcnoch StT Elias cœlum in corpore petiuerunt» Familiare eftideo nobis udin virgi fperarerefurre(ftionem,uobis ludicrum.Nam fi quis perpendat uitam multO' nein et io= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maximè ueftrorum magiftratuum,illis nil auarius, milite nil crudelius.

anneÂî ob Qiußus apparet,nil illos poft hanc uitam credere,nifî uerbis tantum.Alioquin dormtuijie modum expilationibus poncrent.

DE PROBATIONE ET CONFIRM ATIONE DIVINITATIS ChrifîiexoperibtM,crmortedifcipulorutn çy'martyrum. CAP. XIIII.

Vamuis in rebus humanis nil maiorem fi'dë deipfis poteft facerc, quam V^i.illarum prima compræhenfiottamê quia obliuione,uarqs opinionibus, dubiO'

dubftarionc, negligentia^, à notione QC creduh'tate rerum (emcl probatanim feijfim deficit pofteritas, quadam demonftrandiamp;Trepetendiaflîduitateopus eftfeuhuinana,ièu diuinajièu mixta potentia fiat« Obliteratio uero contins gitjquum ob mul ta, tum potiffîmum ob affîduam rerum uiciflîtudinem, nuiorutn negligentiam, Humanitasipiàformamdiueriæ materiæ indies iuiv gens ÔCmutans, hos in uitam produtAos alit,hos educatos abiumit ; ita QC illo-fum opiniones ÖC fdentia.s eneruar,quamuis remedium literarum huic rd mc' deatur. Dum bello euertitur prouincia, iàcræ opiniones pereunt, malæ 5gt;C no-uæirrepunt, amp;nbsp;eo latius facilius ferpunt, quo funtabftirdiores, nbsp;nbsp;à ratione

quot;lagis alienac. Ita fit, ut à parribus aut maioribus accepta in paucos Ipargantur, ^*bona Hint : fi mala,in omnes, Nam ÔC noftræ naturæ deprauatæ uitio, ib-îordiajopera^fuggerentiumdæmonum falfitas ipiä orbem infimum totum ^öeregit, Veritas in pauciffimis lemperfuit. Et quia Temper minor pars maiO' Jem Ô6 deteriorem fequitur, ueritas non habet locum : aut fi habeat, quia nub rationi poteft repugnare, uerbis laudatur, fatfîis proicribitur, Sed ut exem-

Ploagamus ; Qiiæmaior periuafio aut uerior haben' unquam potuitdehomb ''ediuino,quam de Mole eft habita, quum portentis miraculis fiios fibi illc' ’^tjtyrannum uero magnam imperrj partem amittere coegitcRes eftacîain ^’^tufexiescentenorum milhum hominum arma ferre ualentium,Nihilomb *'^spaucis póftmenfibus, poft tot prodigia, poft diuinitatis lucem prælêntem (^uam præfenteiplà ) cœptum eft ab illis dubitari, num poftènt lèruarià Deo, H^uminterclufimari dC exercituPharaoniseflentfConfirmauit præcedentia “hiinitus aperto mari rubro,illis^ tranfiniflîs, inter muros aquarum, hoftibus ^dunutn interemptis, ab aqua ledes repetente fiiffocatis, Paucis diebus poft ^fanfitum maris à prima miracula, ob modicam fitim dubitatum eft ab omnb

de potentia Dei î quam reprælèntari uoluir, non naturaliter aquas à puteis J’thibendOjlèd ex loco plané fterili. Monte omnino rupeo copiam tantam ex-^'^uitjUtàflumineampliftimo tanta haben' non poftèuNoniramultum po* quot;^jquum quicquàm penuriæpaterentur, aftèrebant non làtis elfe potentem ^^«ni,ut illos cibo donaret:quibus manna cœlitus miflà contran'um fuafit. ^tunt eft demum de pulmentis conqueri, Fecit Mofes, ut carnium cœlitus ^’ilarS tantaeflèt copia,ut omnibus ex equo fatis client,et tenui et diuiti,Nam /usacceptator perîbnarûnon eftjta tarnen luamunera dabatDeus, utinte* ■’Jmagnamultitudo morte prælènti fuaderet cæteris, de diuina potentia nec

o*gend2,nec detretftandu eius amplitudini, lam rebus omnibus plena muF Creatoris,deu Aegyptiacû poftulauit fibi fieri, Vnde magna ani

duerfione opus fuit,ita ut côtra Deu nemo amplius auderetmutire. Verum *dlecundis rebus nofti'o Marte aduerlâs quærimus,uolentes^ perimus,cœ' b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deum euomere non audebant, in Mofen eF

, dderc,Quum enim timoré mortis non auderent dicere, quod animo uolue-^dticnicet,Q£n'sconftituit Deum fuper nos fin pijftîmû ducem ôC ordinem Pdblicutn infurgunt, dicentes, nil elle cur illipareretur, eftè in eo cœtu multos i^’polünt id præftare, quod Moles præftarét : fibi itacp etiam licere, làliê parti ç j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in rebus làcrisprçefle,Senfit Moles,cuius oratio paulo ante iram

J ° '^dt Creatoris : il 1 ospoft^ illis ita uidebatur, permifit pro fua libidine dçp ^‘^^°*'^*ni,utlan(ftiores ab aliorû omniû cœtulèparari, fibi thuraacerras^ adolere, itac^ Deum oftenlur û,ecquid placeat illc ordo, Icen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coguntur, adolent:mirum dicftu, fadtu horribile, terra dehP

s uiuos abfumit, Vide quid fàciatpofteritas,Pracfente (quatenus percipi ab hominc

homine potcR ) Deo, miraculis duos, patentibus, eadem generatio ui'x aedif, ca natiOjquæ cum eo quotidie uerïâtur,detrahit,Poft moftê ucro eius multo da rffîma figna fîdem fequentia fuccenôhbus Mofîs funt exhibita, Itaque quod a phncipio capitis dicebam,prima ilia cognitio fuit longemaxima 8C certiinma, ut qualis elîètMoiês cognolcereturiuerum quûfutura,quæ prædixerat, conti--gifle uidentui'jtum demu confirmatur Sé uelut renouatur ea periuafio,DuxilIi fùccedês idem in alueo lordanis implorato Deo fecit, quod Moles in mari. In^ numera multitudo ficco pede fluurj nudum alueû tranfit, molem in medio ob rei fignû ponit, Veru ilia nô lunt làtis, Signis opus fuit qs qui non tantSeleôo populo patêrent, lêd uniuerlb etiâ orbi le propalarent.Siftitur fol,dum fideiho fies inlèquitur cum populo Dei lofue, diem^ multo cxteris lon^iorem rcddit, T eftis eft Perlâ,qui in diarijs cœleftibus lcriptu id reliquit:teftis Grgciamédax, hoc miraculi fallo Phaëtonti adlcribens.Quàm minus mirû fuiflèt, ita acdidif le,cum effet rudis reru omnium,SC fîbi noto nebulonidiuinâpotentiamadfcri pfiffe, nifi rudis ilia opinio luos habuilïèt telles erudition's etiâ lèculihomines; ut non fuit ullum in Grçcia tam ii^udens mendacium,quod fide Si telle carc' ret.Eafoils ftatio,quæ toto orbe affentiente fuitjuila^ ell,conflagratio puuba' tur, Sedautor dignus græca crudelitate fuit, cul lùffragiadeditpoêfis.Inluni' ma quoc^ admiratione fuit in toto orbe regreffîo foils facia lub ÈzechlaJl^' rum^ monlmêtls apud Perlas cômendataïquæ alter! côflagrationi fortanis de' ditapud Græcos origlnê.Temporano confentire,quid mirum fLlteræhuma' nlores apud Græcos nil certi lèxcentls ante Chrillû annls habuerant.Hometus enim etlî paulo fuit ætate luperlorjUt qui circa tempora Solomonls ulxlt^nil ta' men habet hlllorlæ,cuifidemmeritô adhibeas, Ulo 400 annopollerlor^^®' dotus,ulx fidem etiâ in Græcla meretur.Rcs enim lampridem alijs in regnisgê llæ,fama tantum deferente,longltudlnecp Itlnerls uires acqulrcte, turn démuni eo uenlebânt,quû alibi lènuiffenuLatlni uero paulo antèelementorSulufflac' ceperant, Sed ne longius dlgredlar, ex innumerls faclnoribus lucceflôrûnutu dluinofadllsjfidem longé grauiffîmâ Moles meruit: quoad uenit Ille que ipic prædixerat uenturum,de quo Innumera oracula lancfli prophetæprædixeranr. Tune Moles celebrari defqt,noua luce oborta,Ielu Chrlllo homineDeonato. qui etfî làtis magnâautoritatem fidemÿ meruerat, culus nullum mlraculûnon luit ( nlfi quû aliter uoluit ) in conl^edtu làltê mille hominûfalt;ffum,id^‘^^’^n® in locls Si reglonibusttamen longe maxlmâ habere cœplt,quû illlus folo nomi ne muocato,aut etiâ folo cruels lîgno,omnes élus dlfclpull ea omnia mitaculo' le ederent,quæ edebatiplè proprio nomine:amp;: fi fe obtulltoccafio,longemaiO' ra.Dlulnltaté Itacp lui prgceptorls non futurorû prædidlionlbus aut prophet^* more prllcoru demonftrabant(nam poil dluinum remedium nullum fuperelt, nec poil uerum potell quicquam alienum loco élus lùblngredi, quodfallut non fit ) led prælèntia dlulnltatls, nil Deo arduum aut impoflîblle oftendC' bant. Morborum omne genus lanabant,mortuls corporibus etlam dlutiuslf uatls ultam anlmami^ reddebant, quam multls poil annls lèruabant.DæmO' nés corpore pellebant. In lumma, nil erat illis arduum : omnia poterantm eo, qui eos confortabat Ielu,Chrlllo. Quod quamuis uoluit totolùæperfuafionu tenore eleuare Muhamedes,tamen nô in uno loco tantum coadlus eft idfateti, uel ut uerl allquld faills milcendo,illis blandlrijs alllceret fimpllces Chriftlanos, qui Ipfi mlracula ulderant Si legerant. Âitenim,ulros ueftibusalbls Indutoî (quos Apollolos lntelllglt)cdldlffê mlrâculaiet de fills proponlt parabolam in Sora ieffù, Sed confirmator e illo nô eft opus,nlfi ut poffint infelices Muhamequot;

fead Deum redire. Agite ô ueri amatorcs, diligentius pcrpendamus omnia, confcramus mundi opiniones cum open'b us fideliû in Chritto crcdentium, nomines^ reuera immutatos uideamus.Mundus ifte(intelligo hâc hominum ^oHuuiemex arbitrio fortunædependentem) quid Icelcrû non cômittitr’quid frîudis non côniinifciturfquas rragedias non excitat.^quod ius tam iàndtum ÔC •nm'olabile,quin peruertat,conièquendarû opum, fauoris autglon'oiæ gratia *nmille difa imina ruit homo, dum ie fibipacem lure uel iniuria cópararc pu' ^namp;dumfibi uitædiuturnioris argumenta quaerir, perpetuó morte comitem ’’abet,gerit,accerfet, Homo autêChrifto femel ÔC ex animo ÔC ex fignis reuera ^ddidus, nequicquam comittat bonitate diuina indignu, ut ea hominibus de ^«præbeat,quibus fàlutem con(equantur,fèipfùm primo abnegat,prof)riarn li-bidinem exuit, nullam fui corporis curam gerit. Qiiicquid habet,id alijs,n5 fi-bicoparatum cupittnullius rem appetit.’fuam omnibus largiturthoftibus bene Precatur, fouet benefi'eio,patientia frangit,mortêquàmfcelus admitterema-^lt.infumma,fe fua^ omnia abnegat potius,quam contra ius 8C çquûfaciat, ^amfenrentiâ quamuis multi ethnici fcripta reliquerunt, nullus tarnen illam Mis confirmauir. Arilloteles fcriptu reliquit, Plato probauitimelius efle mori, H^am contra uirturê agere. Virum bonu ita pinxit Horatius, qui peius leto fla-Äm timet, Verû ilia funtucrba,hæcfuntfa(fîa. Quem mihi dabis ex mundo, H’aimori malucrit,quàm flagitiûcômitteret'Atomnes fatebanturefïèmelius, *'’■§0 nullus non agebat contra confeientiâ, fèipfum^ côdemnabat, Ita fub Sa-^laaSf natura deprauata erat,utin boni cogniuonc fuum iudiciumjUon rcme-’’'umcernerent, Chriftianoaiit uerepio tam durum facinus iniquu admitterc ’’idetur,utplures centies milies millenis perierint,6c ueriafïêrtionis QC falfi re-Pudiandigratiatfceleriscp timoré ad mortem paratiffimi: quo^maior uis diui-b’fatis uideretur, ctiarii infantes fpontedC pertinaciter in mortem ruebanttnc Merealiquando périrent, qui fcelus omnino ignorabant, iam ante diferetio-à fandto fpiritu adti ad felicitatem,Quod quum uiderent principes mundi, bîtanæfuroribus adti,grauius fuppliciumfeinferre puellis ÔC uirginibusnoue

illas darent lenoni,quam leoni, ut inquit T ertullianus, Nam nullæ ferae, •''fi uolente eo qui ofFerebatur, attingere facra corpora audebant, Ea conftantia ^ontra totius mundi indicium animis inhaerens Chriftianorû,reucra Deum fb-’’^itnmutaffèeorû hominû mentes arguit, præfènscp futuræ uitæpræmium °‘Mdit.Nam quî alioqui fieri poflêt,ut omnino ab aliorû hominum mente ôiS ’’pmionibus corruptoru fenfu ita effent diuerfic' Quu prædpuè ijfdem elemen-^S(;animo,at(^ cæteri côftarenttquî inquam fieri poffer, nifi ea immutatio ab ^wtoreDeo proficifcereturfNam ille fblus, quam cópofuit natura, alterare no-l^bneceftquód ipfi tyranni âîT carnifi'ces in magia tantamuim ineffe dicant, ^itnomne genus magorü conficiebat figno crucis minimus Chriftianorum, ^'■ïterea,utinquitTertuIlianus, aureisfanèuerbistOmnemalum auttimore InApoïo» ’utpudore natura perfudit, Malefici denicp geftiuntlatere, deuitant apparere, geticot *’fpidant depræhenfi,negant accufàti, ne hofti quidem facile aut Temper confi- c«p«» ^fnturtcei'tè damnatimcerent,dementant in femetipfbs mentis malæimpetus, ’’dfatouelaftris imputâttnolunt efle fu3,quiamalu agnofeur, Chriftianis uero

i Suidfimile f Neminem pudet,neminêpœnitet,nifi plane iam antènôfuifle. Si Sl^is denotatur,gloriatur:fi accufatur,n5 defendir,Interrogatus uel ultro cofite ^UTjtónatus gratias agit,Quid hoc mail eft, quod martyrialis mali non habet ti-'’’orêt'pudorêc'tergiuerfàtionê,pœnitentiâ,deplorationêt'Quod hocmalû eft, cuius reus gaudet,cuius accufatie uotu eft, âf poena felicitasr'Hgc Tertullianus.

Pij quihoj Quæ quum pcrpendo, non poflîim non indignatione permouen', quodpefti' die credut feri quidam homincsj orbis incendia, peftes, longe ipfb Mahumeto,tyrannis, Euangelio j-p£^ ^(.jg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deteriores,diuina miracula aufi lunt adlcribere diabolo,qu5

in Germa= fn^jjocatfone nominis Chrifti ÔC Dei fierennO peftem inauditam,ô uirus a quo nuetina- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orbisruinaprocedeuOpeftemantichriftoipfiflîmodeteriorem.Parum

b^nfcon Sucrât, ordines làcros ôô publicos euertifle, ineen dium in medium Chriftiamf mum immififlèjiàcroiàncfta iàcramenta pedibus conculcaflê, euangelium lacC'

ténut uera ............------------7;;-quot;quot;':^*' 7— V ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ~c

raffe,placita apoftolorum euertiffemifi etiam dæmonem teterrimu luiliemum qualwedis dixiflet, fub quo tremuit infernus, quem ipfe Satan cum luis milies faterideum deruntapo coacftus eft.Quid enim aliud eft rogo,côculcare Chriftum pedibus, dæmonem floliinno^^ dicere,illumcpnegareDeum,quàm affèrere,dum iàndtumeiusnomeninuo' mine chri câtur,dijm à ikneftis eius martyribus precibus contenditur,utimplorentlânita' ßi, e^rs^ua rem,malum dæmonem miracula operari c' erummeritd nô credit poflêqm^ lia deus edi quam iàncftos,qui eorû mortales animos credit', aut iâltem ad iudicium uf(^ no lt;fit f^pein nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jja rerum natura. Nam id fibi uult ibmnus eorû ialtem, qui ab Euagelioita

memorijs /^imbutosfalfdglorianturhodie^SuntfeminariaiftamaximèimprudentisnO' }nart:^u,^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuini euerlbrisJnde orti ftint Anabaptiftç,CatabaptiftædCapô

^ureorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Chrifto ludæi.Nam quotquot eahîcformauit opinio, ferè aut nunc funi

fMiilitath ™ P’i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euâgelio crebro loquentes, uita ab Epicuræis, amp;nbsp;exiegibus homt'

CT uera re ^aibus nil diffèrunt, Vcrum de bis alio loco. Ad propagationê euangeltj redeun ïigzonem. dum.Quotrhetores etiam eloquentia fummipotuiffènt abfolutiflimadicen Sed ijdetn arte id perfuadere,quod rudes nbsp;nbsp;literarum omnium ignari pifeatores fualerc.

mendacia bomùiê cruci affixum efleDeum f Idi^ apudauditores excuitiflîmos, omnu^ ßgnatribu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;literaruornatiffimosf florentibusSCliterisSC fortunærebus,incp^’’^'

untdiaboli mum adduc'îisc'Opcra ianènôfuithumana,abielt;ftos homincs,opulentos,prn c£ opera= dentes, excultos, nitidosep non tantum uiciffè, ied quàmplurimos etiam ita in tzozjt . cu= fuam traxiffèièntentiam,ut 8C ipfi mortem fpontèultroq? ftibirentpro nomme

Qiianto erat res à ienfti huniano alienior,tanto fuit uiuacior. Imperm^ 0 minum fuafitfuco rhetorico fa cilius. Verum ilia opera amp;nbsp;uita Deo pEn^ ° maximamfecerefidem. Nil inoccultogeftumeft. Quumtotiusorbisceæ **' tiffîmû imperium floreret, adeo utnililli poffetaddi, mole^iamlabor^etiua, lerTzzrcAf. excultæ à Græcis diiciplinæ iam ad fummum inter Latinos ueninent, m Cuiufmodi fumma,quum natura,ars, ÔC fortuna contendiffe depotentiauifæ^tint,uoluiC Deus per ftultitiam prædicationis lâluos facere credentes. Omnium domina'

Paulustri= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*vv**...v*«.*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»«».vivvivuvnics.'^m***“-, , p-'

huit Anti=^ nim cognitio rufticitati herbâ porrexit/ortunç temeritas fenfim nuditati ccllit,

cultus omnis corporis negledîui. V nde eo grauior confli(ftus,quando Satanas o , nbsp;- ttr fuisdominium exercebat,per patientiam ueritas uitftrix remanebat,U j

izt. de ciui mihi linguæ forent centum, ora^ centum,ut ifta poffem ialtem ichnographitf tdte Dez. pingere.GeffitinuitusSatan,ceintorbis imperium,falia religio humaniswna' tibustanto ftipatior, quantofalfior peffundataeft,atcp perhumilitatem^P^' tientiam Chrifto ceffit orbis potentia, non ifta fortunç temeritati coniunóa,le ea quæ uero repugnabat. Cognouere principes perinde ut plebeij, nil codino' ne ie à cæteris hominibus diffèrre : iè Deo hominibus ut fratribus omn*^ here, Habitauit lupus cum agno,iummus tyrannus uirtuteEuangelij aaus e^ fqt tyrannidem in agnos exercerc,fratris loco omnes fubditos cœpithabcre, fumma,omnia inter ftios unum fecit Chriftus. Quod ft hodieno funt huiuim di Chriftiani,uitiaftinthominum, 0!^temporis,nonfi'dei. Nam omnia perucr' tunt homines. nec miraculis unquam defrjtperprædicatoresEuâgeltj feipm

ubi fn orbis parte recens nobis aper ta fit ad Euangeliû acceflîo,miraCüîis cti'ant amp;nbsp;fignis côfequentibus in nomine lefij Chrifti fieri Coleta Quibus omnibus co^ firmatur maxime Euangeltj ueritaSjamp;T Chrifti diuinitas, eius^ cum fuis præfcn' ôa:quod nifi Deus effet,SC reuera paflus,non poffèt ßeri, YerS fi fuit admiran.' dalefu Chrifti uirtus ea inanimorumamp;Tfèntentiæalteratione ftiorum,potiffî-nium autem in conftantia martyrum, at^ miraculorum editione, longe maxi' ’’’a in Euangeltj traditione fuit : de quo pauds eft agendum.

Vum Chriftus omnium rer S ea nuditate effet, ut ne ad quietem quidem vi^corporis uel tantum ibii, quantum feræ luis in lcrobibushabent,poffî' derer,eaep fimplicitate ÔCmanluetudine, ut nil innocentiffîmis pueris cederet, eademum ûpientia 8Cprudentia, ut à nemine uinci poffèt î quem magiftratus Mæorum ob rerum tenuitatem 8Clui negleeftû omnino etiam indignum con 'ortioputabant,quem rurfus rerum imperiti eius miraculis SC docfîrinaacfti, eo j ^^odcôtraanimi lènlumnunquamadlèrunt,autdeum,autprophetarûlum' ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudicabât,quî faefîû eft, ut fineullaui, fine humanæ làpientiæ fuco,in illis

lotis ubi egituitam, intra 30 annos fuerit eius receptaperfuafio,nifi ôr^eadem plane qug gelîèrat,docucrat^,inculcarentur fine ulla acceffîone,miraculis^ ea Pfædtcantium confi'rmarenturf Quomodo fieri potuit,ut quæ uidebantur tam d'uerfain homine,in unum ita coaluerint, utijdem lènlus eius dotftrinærelub tarent,Sc conformes fierent,probarcntur^ ab omnibus Ç præter infândum ma §'ltratum retinendæ humanæ potentiæcaulârepugnantem quot;) quæin uitageffè* f^tdociicrat^ Diuinum eft opus Euangelium. Nam ftatim à morte eius lcri* ptum amp;nbsp;prædicatum eft à Matthgotcui paulopôft lucceffît Lucas,homo rerum ■’unianarum peritiffîmustnonitamulta póft Marcus lucceflit,Petri dilcipulusî 'Imbus omnibus impofiiit colophonem Joannes. Nec tantum hi fcripfere,fed ^d'4.quæuiderantlcriptisretulerant,explicauerant(^ latins altj quçabalijs O' ’’iffaerant.Quæomniaprædicatalùntnontantum externisgentibus, fedpri-’’’ô ijs in locis,in quibus uer fatus erattubi quamuis plures magiftratus Hebræi '^^quot;^^Rarentur diuinitati eins, tarnen quoniâ res ita geftæ effènt, ut lcriptæ erant, folcrebanturqp,nullusunquam quicquam negarepotuit: quod eftindubitatac deiargumentû.Namfiquidfalfi legiffè, fcripfiffè,autrecitaffècompertifuifi jotilli homines autoritäre humana omnino deftituti, nbsp;nbsp;ob negletftum Iplen-

etiam infenfi,quis non ftatim illos mendactj arguiffètt'Quis no tnibilaftetf Vcrû tantum abeft, utprgfidium humanum Chriftus in principio oæreligionis uoluerit ample(fti,ut etiam fi quidaccederet,probatum id nollet, ^acrofanda eius ecclefia, in qua præfens régnât, quum tantam multitudinem tfiptorù Euangeliftarum uideret, cenfuitnumerum ftatim redigi ad quatuor, 9mbusnuncutitur,tum rationehumanæperiuafionis tonendæ,tum quia pro' i.pgnificât 1 Pootafandusprædixerat futurum ut quatuor animantia,quibus fimilitudine ««(tojco® teipondentjlaudando Creator! làtis effènt.Ezechiel primo cap.dum Ipiritualfi natosejjè os inuolucris diuinitatis imaginem pingit,id fignificatû uoluit, Qiiod autem hifloriant ’^tiones fublatas à perfiiafione Euangeltj uellet, idpotiffîmum apparetin ope^ ewangeft«

•^^J^”’'^^^*®gt;P^tridilcipuli,apoftolorû Ibctj,etiam lummipoftPetrupoU' camcote= \^^‘^,^”^ff'^ô'tiideret ecclefiailium fcripfiffè pluradePetro, cuius opus etiâ xere,non a ^olliceturjamp;frationibushumanisconfirmaffè,gentiles^lummaeloqueU' 'aof proprijs eorum perluafionibusconfodiffè,noluit librum ilium Ecris Sd

No opinor canonids adnumerari,ne,quum ipfe Chriftus autoritäre miracuh's ûbidam ^utoré lo= fidCjUideretur etiam humano egere præfidio,Oportebat enim afïênfu,nonra' im^ tionibus tenues pn'morum Chrillianorum animos imbui, antequam ullam ea^-prejjo cie rerum quas credebant,caperent rationem : non lècus att^ puerorutn rudi--men e,j(^ mentis fieri folet,ut olim ad maiores docfirinarum gradus ueniant. Certèopere nïsei^li- Clementis nil totus orbis docfiius habet, quod ad earum rerum quas tracfiauit, tris,OHidi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;attinet♦ Omnino enim ÔC noftra ponit ôC confirmât, ôC aliéna deftruit

cunturin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refutauQirod uerc) eum fenfiim habucrit ecclefia, ut nollet rationibus uti, id

italU bi^ ubiç^ in libris noftris uidetur.Nam ut de cæteris taceam, quid Ioannis euange* bUothecis lïo mirabilius f Quis diuinitatis magnitudinê explicat altius f' Vt etiam fummi ajjerudri. philolophi fateantur,quicquidunquam Plato cæteri de diuinis tradiderunt, Nort quids effe pauciffimis in eo copræhenium : amp;nbsp;tarnen nullam fiibiungit rationê. Idem argument de Paulo iudicandum.Nam fi unûalterumue locum excipias,nunquam huma tdtionum nis rationibus pugnat, led ut ip Ie inquit, oftenfione fidei nbsp;nbsp;uirtutis in Chrifto

^rmis fcri Icfu^Qiiid ergo dicemus t'Totautores làncfiiflîmi cur rationibus egerutt’Mub {gt;turddn=^ J.J-J pofiea icculis 8lt;: autoritäre amp;nbsp;ratione pugnare funt coacfii, obortis in nolt; xieKhtar; armansphilolbphis,ethnicis,ludæis,hæreticisjlliquiarationibusnosimpete' bant,etiam fuo gladio erant iugulandi : alioqui fi eorum autoritäres autexalijs omnid con , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I®,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L.

flant foli= decerptæ, aut a nobis mutuatæ non ruilient,locorum colhlione explicaaonci^ dißimii ra ^^turxaperiendx, procul dubio quam nobis adlcribimus in rem fuam uertifi tionibiis, lènt,detorquêdo(^ corrupilïènt.Fuit itat^ ratio adhibenda,quum cam obrem, tum potiffimum, utadultoorbi iamfolidioris eruditionis capacilènfimratiO' nes rerum,quatenus humani intellecfius modus patitur,SC rerum conditio per mittir,inftillarêtur,aperirentur^. Satis enim habuit Chriftus, uicem præceptO' ris omnino in hac mortalitate geftîftê.Quum eftêt abiecfiiflimus, ignotiflîmus, ÔC contra indicium humanum recipiendus, noluit humana opera fieri, ut prœ baretur,ne fibi quicquam arrogate poftet,quod fiia arte ÔC induftria,eius aucfia eftêt perfuafio. Voluit paruulos rerum paruarum capaces elementis literarum, lyllabarumnexibus,connexui partium aftênlum præbcretantequàmadcarum rerum notionem, quç literarû monumentis lêruantur,pertingeremus,Difeipu Io aûrbeneeducatOj^magiftro optimo digno,licet per lê(quamuisfobriæ)ra tiones rerum quas iuuenis ccepit perquireretita tarnen, ut fi omniajnon capiat, nonideo aliter eftê putet,quódnon cócipiattam magnarû rerum modum; fibi Interim fidem faciens ex his quæ ueriftiïma cóperit, ex autoritäre tarnen præcc' ptoris inde olim crédita, Nam ea eftnoftræ imbecillitatis tenuitas, eademSrc' rum etiam minimarü oblcuritas, ut fi à minima noftra cognitione nobis feien' tix fidem facere uoluerimus, proculdubio id, quod nos maxime olim frire pU' tabamus,id nos maxime ignorare fateamur : atep fi earn naturæ particulâ,quam nos perlpccfiam habere credimus, cum eaquçignoraturmoIejCÔparemuSjprœ culdubio idipfùmuix rationem gygartiaut milrj ad uniuerlùm habere fentie-mus.Nam ut à maximis incipiamus, Cceleftia omnia amp;nbsp;intellecfius inos,quorö effeefia hîc uidemus,priuatione non habitu concipimus. Ex inferioribus lux ea nobis funt de luperficie perlpecfia,quç ante oculos quotidie habcmus,ea(p qua' tenus nobis utilia funt. nam alioqui luperficie tenusæt quæ nouimus,interio' ( ri uirtute neglecfia ignota^ lcimus ex demonftratione, præcedentc aftênfuno' lcimus. Nam qui non fuerit aftênlus huic conception!, linea reefia quid fit, aut trigonum,nulla alia ratione quàm qiria eft,nunquam quicquam demonftratio' nis capiet.Fecit uercà Deus,ut facile omnibus primis notionibus acquielcamus,

* Quæ omnia Paulus ille nofter ÔiÔTiif^soi cognolcensdicebat,Nil me arbitrer inter

*nteruos(cireprçterlelum ChriftŒjamp;T cum crucifixû:pehndeat(^ ß diccretphî lofophuSjUil mihi tam certû eft, quam quatuor efle elementa:autgeoiy eter, nil Cfftius noui linea SC pundo t Longé aût maximam fidem amp;: autoritatem affert tuangelio,autoriscp eius diuinitaté probat, quod ea etiam ftiafit,quæ ex diamc ^0 pugnent cum rationibus humanis uulgo receptis« Nec enim iapientum aût 'uftorum contrauenitrationû Nam plericp philofophi rationes eius contra ftn lum uulgarem tutari funt conati,iufti eas probarunt, Verüduplici ratione nun lt;juampotuit,quod docebant,iuaderi4 Prima,quod aliter,id eft male uiuebantï ®lgt;ter,id eft bene docebant.Altera,quód diuinus ille fpiritus perftiafionis diuP næfomes longè aberat ab illis hominibus,qui nec honoradi Dei cura, nec uitæ propriæemendandæ ftudio,fed oftentationis ÔC gloriolg ex hominibus captan

caufa ea do ce bât « Alioqui fi fpiritus Dei adfuiflêt, quamuis uita non omnP ''ovefpondiftèt,proculdubio cuiuis itaftiafiffênt,ut nil prius quàm operibus id probare auditor fàtegiftet f Nam muiti uiri nequam in nomine leftiChrifti ^riatn docuere,ôf miracula ediderut : quo maxime patéret ea miracula ÔC uerba ’Ton ab homine,fèd à diuina uirtute ordine^ profi'cifcûPrgfcripta ina,quæ funt ^Ifcna magis à fènfu multitudinis,huiufhîodi ftint: Omnes hommes ueluti fra

Dei^ filios ex æquo diligere : SC potius propriæ etiam uitæiadîurâ, quàm ûus prælcripti negleCîum admittere: Iniuriam æquo animo accipcrc:Hoftibus °fneprecari:Vindilt;ftâ negIigi,Deo^feruari: Etparentibus Sgt;Cfortunis Scin^ ^olumitati ÔC uitæ ueri aflertionê ôC uirtutis atftionem præferriiSponte ÔC ultro ’J'pericula ruere, modo ÔC ueritas âC hominis fàlus fèruetur. Accédâthis ftia^ pendis Demofthenes,Cicero, Aefchynes,Hortenfius î utriuftp linguæ quæuis ''rniinahaecproponant,rationibusagant,beneuolentiam captent,infînuatio' •ribusirrepantin animos, attentos, dociles, beneuolos faciant, SCfiquid aliud Pfpftigiofae eloquentie machinamentu eft adhibeant:fiitaperfuafèrint,ut ullus ^•rj^uiiHorum lenocinio captus iponrè ifta fubeat,operibus^ teftetur, herbam Porrigetueritas» At dum rerû omniu egeni pifeatores, eloquentia potilftmum ''diituti,hæcproponunt,illis creditur.Quoniânon ipli funt qui fuadent,fèd di ^‘'rusilleipiritus,qui corda omniûemollire, ôcf quôuis fledterenouit, orationi 'quot;orû attention? ÖC beneuolentiâ in fibi clecftis côparabat » Vbi finèin fumma ’^rcquicquam non eftpofitû,non eft certe,ut illud fieri poflît,quû inferior! effi' ^/reqûean Quum aût fieri uideatur, non ab arte induftrià ue humana, led à dP

planepotentia fieri coftat» Atqui quotquot dederenafcête Euangelio fua J^omina Chrifto,non unum tantum aut alterû iftorum præfcriptorû perfuafùm abuere, fed in uniuerfirm omnia tenuit, credidit, docuit, opéré firmauit,quif' quis Chriftianus fuit » At dieet impius, illi ucftri indocfii fibi fimilibus ôC indo' ws fuafère. Nullum docliorem in fiiam traxerunt fèntentia » Qiiamuis nullos fiu^anis difciplinis ÔC uario doeftrinarû ( quæ fblent gloriolæ opinione magna hominibus malis uanitatê infunderc) genere ornatos, habuiflêt prima fron^ f^noftraperfuafio, nil fànè fnirû eftèttquû ea præfcripta,quibus utitur frequen'

uita externa,fucoq; illita,à placitis quorundâpallio ÔC barba tenus philofo-Phorûpendeat» Veru quotquot ueritatis, nô auræ popularis amor ad fapientiæ ^Horêtraxit, eos omnes aflêclas habuit noftra religio, fi de ea audiuerint» Atep ^rpateat,emultis paucos producâin medimNoloattingere, quotmagni nom! ''’S homines ex gente Judaica in fùmmo magiftratuû ô? dignitatû faftigio collo ^^hmaluerintprobrofèè fuo fènatu pelli,quàm à Chrifto defcilcere,ut Nicode Jius,Gamaliel,lofeph us Arimatheus » At quæ fumma fuit in ludæis literarum ntnanariim cognitió c'Quis cultus f Maximus fànè,uel eo argumento-, quôd

nullüÄ inter docQos habebatur, qui non in Græcarum literarS cognitioneeflet admodum ueriatusn'dcp eratiam à temporibus Alexandri. Quis eniin non ad' miretur paucis poft ilium annis ftptuaginta duos fenes ab uno fenatu Hicrofo' lymitano potuifle detrahi, ad Ptolemæum regem pro legis interprætatione duel C Ariftobulus nonne fuit eloquentiflîmusfPhilo ex ludæis potuitPlatoni coparari Joiephus hiftoriographus clariftimus quanta eflet in ludæis literarum humanarum cognitio iatis aperuit, dum eloquentiaamp;humanitatenilGræds cediuErant ergo non ignari rcru humanar 3 ludgùQuare igitur non omncs ac' ceflerunt ad Chriftum fOpes, magiftratus, gloria, honos, fumus,lurapopula' ris, que omnia erant aut relinquêda,autnihili facienda,obftiterünQyodipfum ne miru fit in ludæis, in omni gente ÔC prouincia locû habet « Quotquot enim feu in aulis prindpum ueriantur,feu magiftratuum funguntur munere,( fi pau cos excipias ) tantum abeft, ut ueri cauia uel minimum detrimenti acdpere ue' lint,ut etiam nil iacrum fandum ue habeat,modo fibi aut fuis prodeflè, atcpho' norum fumos copararepoftintJs eft mundi morbus. Ex eloquentia iplauidc' bis Lucam fuifle peritiflimû Græci iêrmonis.Præterea ex artis profelTionephi' lofophiam necefiario eum diligenter legiffe conftat: alioqui medicuseuenon poterat.Nö loquor de Paulo, qui coadus acceflit poft multa noftris illatadam' na.Ex ftriptis uidentur Paulus,Dionyftus Arcopagita,Egnatius,Hierotheus, fummi Platonici. Quidmemorê Aquilam, Apollon,Timotheum,Iudaiag^' neris C Qiio erant dodiores, eo citius ad noftros confluebant. Quid Egd'PPO dodius i Qtiid Philo ne iuniore maius C Noftra illi probare uita 0^ ftriptis lata' gerunt, Meletius, Iuftinus,Qyadratus, Ariftides, Melito,Theophilus, ModC' ftus,Tatianus,Mulanus,Bardeianes, Apollinaris, Miltiades, Apollonius,læ numericp ahj, turn Græci tum Latini, non minus eloquentes quam fâpicnres, qui om nes pro noftra religione ad imperatores Romanos contra falfas periua' fioncs icripfere:non tantum noftra probare,eorumcp præicripto uiuer^ runt, fed ab imperatorû digrediêtes aut familia aut familiaritate, amic3ia oc o tunis,aufriuntctiamfcriptis adoriri ipibs imperatores nobis infenfiffin’®^’^ nitatem^faliæ perfuafionisillis detegere,SC noftrâ innnuare,at®demu*’^P’^ ea aftèrenda mori.Si quis fibi uult fidê facere eruditionis,quæ in Clemente era légat eius recognitiones ( ut uertit Ruffînus, quamuis interprété admodum maieftate autoris receffiffè putem)uidebit tarnen orbemdilciplinaruiln ni familiariftîmû.Extant luftini opera, idem de illis licebit iudicare.Quis non mi' rctur lènatorê Romanû trabeæ ultro prætuliffè crucemcLegatur Tertullianus. Extat Cyrillus, Ladantius, Vidorinus, Arnobius,Origenes,Bafiliu^.omnes inter ethnicos ueriàti diutiflîmé. Hos qui legerit,uidebit nil Ariftotelé,nn a^ tonem cognouifle, quin longe diligentius perpenderint: fiCtarnen Chrilu drinam crucem prætulerOt uanis opinionibus ÔC rationibus. Nolo in qs a plius immorari. Poftèm celeberrimis inomni genere literarum hominibus» tam opplcre chartam, quantam ôtT fcriptis illinere : qui humanæ L uanitate pofthabita diuinam ita funt amplcxi,ut morte acerbilftma inau i innumeris^ tormcntis confirmai uoluerint. Si aût quis obijciat, fuiftcuiros,necmagnishonoribus Ô(Sfortunisaudos:nil mororquacon i^^^ nefuerint,tenuianfplendidafortuna, nilrefert.Pauperes uidemustotis co i tibus ambire diuitias opes^, quibus neceftîtatis leges à Ce depellere co^n diuites nullum non mouere lapidem, utundecuncp partis fîataccenio.

iîli ante fuerint ( ut dixi ) nil refert.Conftat ÔC fp ei fortunæ ipl^didæ ptæ Iiftè,quæ ne hoftibus quidem aufis optare. Verum qui fieri poteft,ut mena

*lle Creator leges à noftro (ênlîi tam abhorrentes codiden't Quum hominibtis cfTedebeantjnô angeliSjaut perfeefîae cui'dam naturærRatio efti'n proch'uj.

ilia uidemus, quac ab ipfo profeda funt, non pofïc nifi iuftiflîmà efle, 'tiânos iplbs in ïllis cognofeamus j quû nos tam deprauatos cfîè fèntimusjatcp '^^tra naturæ leges diftrac'îos, ut làcrolàn(5îa dulcedine nil nobis Ût aman'us,pa' ^fnilturbulentius,bonis,làn(fîis,iuftisjhoneftis^,nil deteriuSjpropham'uSjini Sw'usjturpius iic putemus : maxime uero ut fateamur, cnâ quum omnia fecen'-nobis fùnt pofitajUos inutiles lèruosîimplendi^ ea prçcepta impo ^^ntes nos fentiêdojautori Deo etiâ ea adlcribamus, quæ à nobis facta cum eius îuxilio fuere.Nam ille nos nobis dédit, nos in nobis uegetat, inftrumenta quitus beneagamus iuppeditat,etmateriamjin quanos exercerepofîîmus offert, diuina et Euangèlica longe ab humanis differt turn multis ait] s modis,quu potilïîmû à principio ÔC fine. Tollût enim illx, aut potius minis tollere fàtagût, ^itia a Repub, quû emerlèrunt, At Deus optimus maximus etiâ fomiti, peC' J^^tiradici, occurrit, V erbi gratia, de homiddio lex Humana dicet:Qui fciês uo-hominem interfecerit,morte pletOatur, diuina uerô:Si quis dixeritffatri •uoracca,reus erit iudido, Diligite inimicos ueftros, Quare tamalto prinefi P'oCSinon præcedebat odium, fimultas,qucrelæ,iræ,contentiones, philautia, ’'onfuiflèt locus effedîui. A capite remedia funtadhibenda, Vbi perpetuus a* [î’%nunc^ liuor,aut uulnus,autmors efïèpotefl:,Qyomodo igitur idem Deus ‘'Didiuerfus uideturfln ueteri enim teftamento dixit tantû,Non occidesj Non ’’'o^chaberis, amp;fc, In nouo aût,ueluti illi maior prudentia accefTerit, dicit : Qui' ^iÇoditfratrêiuum,homicida eft,i,Ioan,î, nbsp;nbsp;Quicûcçuideritmulieremad

^oncupifeendam eam,iam eftmœchatuscumeaincordeiuo,Quidfibifftauo' '^’itfPopuIunr liraéliticum (ut iam diximus) more lâpientis pædagogi uoluit ^^(^areJtacç ob duritiam cordis eorû,leges illas diuinas quidê,ièd ciuilibus nô •’lulto duriores dédit,ut per legê,quæ nihil ad perfedlu adducit, uenirent tandê potius femimali,quàm omnino maliad legê euangelicâ:quæ ipià non tantu ho ’’''Pem ab exterioribus fignis bonû,ièd etiâ interiori mente purgatiffîmum re' Hi»rit.Nam quifquis talis eft,quû in fe habitet,nil plané grauiorû fcelerû cômit' ^^tepoteft, Gratia earn obrem mcritó lexEuangelrj diciturh'llauocabulo legis '’tonuncupatur, quód ueluti leges,quas naturali motu cæteris gentibus Deus ®^^lt;t,bonum ciuiliter hominem conftitueret,Quod intelligentes propheta?, '^ultisanteChriftum annis omnia légitima ad puritatem cordis reducereiata' ^tbant.Solum itacß Euangelion autorem luum teftatur lcrutatorem cordium^ f^dicitus conuellentê icelerum origines fomêta ♦ V erû paucis illç leges, quas j^undus nô probat,aut fi probat, uerbo tenus confirmât, quantæ^ utilitatis in •^cuita caula eflènt,fi feruarentur,iunt figillatim perpendendæ,

AÆ Vltis rationibus Chrifii leges perditis hominibus uidentur non ferendg: IVluerum nô maiore ulla aliqua ratione, quàm quôd innumeris animi cor' P^hs^uitqs laborant. Quifquisbile feruct,inam^frequenter irritare,acrio' j^epreddereuel minima occafione iblet, non ulcifei, effè impoflîbileiudicat, ^i in V enerem pronus ruit,fomentacp undic^ quærit libidinis incitandæ,no Poteftferrehocpræcepti : Qui uideritmulierem,utc5cupilcat eam,ô6c.Si quis 5 oriæ fumorum captatione tenetur, nunquam illi perluadeas, ut qui mini' •Dus ôf abiedîiffimus eft,fit omniû maximus, Deoen chariflîmus,Slt; proximus, i Nam

Nam Iplcndorcm imperiorû,magi'ftratuum,dïgnitarum^ omnium uidcrctur, qui ifta allrueret, conculcare. Qui laborat auaricia,nunt^illudiîbi perfuadcre poterif,melius eflêdarc, quàmaccipere:omnia gratis ( etiâ hofh ) eflè elargien' dajUullum denw^beneficij pracmium repoicendum, Itain cæteris, ut qtiili^eft afféôus,ficcôtraeaiudicar,quæeius libidini nô inicnuunt, At quem non agit traniuerfum gloriae ardorr'quemnontorquetamp;^ enecat ambitiof Cui uoluptas familiaris morbus non eftc'Qiiem non demcntat uindiôgrabiesCIn qucm non cxercettyrannidem iracundia^ A quo pœnas nô petit habendi litis f Nec unus homodominium uniusautaken'us tantum patitur, ièd ea lunt naturæ uitia:ul fi lemd irrepferitquoduis illorura, hominem«^ totum occupaucritjtan’m alia omnia ueluti làtrapas amp;nbsp;tyrannidis miniftros accerlèr, O miferum hominê,qui unam obculpam, quôd te unum ignoras, hæc patcris Eflet uero tolerabiliusgt; unumqucmcp luis uitrjs prcmijibiq) perire. Verum quoquiic^ pluribusurgC' tur,eo magis illatransfunderclàtagttinalios: utquod inillo uidebaturefleui' tiumjiam omniuitidem cômittentium conlbrtio hatlaudabile, quia pluresha* betfocios,amp;fuæ opinionis collegas : quafi minusardeat,quicum pluribusar' det.Indeuitiûin nomen uirtutis irruir,eiuscpfedes occupat.'hincuirtutisquide uocabula in hac mortalitate Iplendidè proferuntur,laudantur,efferuntur,in ui' tio uero exercetur.Sanclarû legum Euangelij prætextu ( quod uiderenturdiß cilioreshominibus menteôC corporeperditis ) introduxit fuam pcrfuafioncm Muhamedesjè diametro contra Chriftum pugnantemtqudd eo failacior,autad uindidlam concitatior, aut denicp omnium uitiorum colluuie perditiormorta' lium nullus unquam fuerit. Nam unahora fubagitare quindecim uxoresfuas cum ancillis il le gloriabatur.Quos autem habebat amiciflîmos, fi uel folo nutu læfiflèntjin ledlo dormientes côficiebat. Ideo dixit iuam legem elle inter uetiiJ nouum teftamentû mediam, cam^præclaris facinoribus huiufcemodiop nauit.Non làtis itacp i 1 li fuit perire,ut regnaret : fed quia uitia in eo carpcbâtur, ne uitia uiderentur,leges quotidie fcrebar,ut omnibus eadem atq? fibi licetenu Vindicfîam,quam lubentilïimèexcrcebat,italege firmatam uoluit: ut damna* tumafierat, qui iniuriam iniuria non fiatim compenfàuerit,Iraô^ intotacius lege ut luis uirijs patrocinaretur, condidit leges fuis iceleribus propitias :quoa in uita nbsp;nbsp;dodîrina eius patebit.Non lècus faciunt ferme ubiuis principesj^ au

lici,homines^ in fummo rerum fàftigio pofitû Quamuisenim legcm delicen fia Icclerum pcrmittenda non fcrunt,dum tarnen funt exemplo, confcq ueren* fur alijsprohibere,quod ipfi committunt. Itafit, utunde ius inhumanosde* bebatprofiliere, inde labcs Sif peftislèrpatinomncs,eaunare,quôdfacrofan* lt;Sis Chrifti legibus non obtempérant. Si enim dum de uindicîa ( uerbigratia ) agunt,fibi hoc proponerent, primùm le contra legem Dei agcre,demû ncceua hum efiè naturæ labem adfcrre,quilquis uindidtam iedîatur,infiniris ardwibus ilium premi,qui proximi lànguinem fitir,aut fibi, aut alteri, aut utricp eue pe* reundum, familiam parentes urià cum aduerfiirtjscommilfurum,cumlunimo probro pofie uinci,fine gloria uincere,ôC homine perimere, naturamqp ipiam, quæ uitæ ôô durationis cauià erat,è medio tollere. Qiii ifta omnia perpenderet, nonne làrius longe duceret tot malafugere, ôf patientia aduerfarium uincerc, quàm leuis opinionis gratia tot diicriminaipontefubiref'Qyum præcipuea mifib facinore inuidiam à multis,dedccus à bonis, à pauciffîmis illiscpacwlatO' hbusSC inimicisnomine amicitiæementito,gloriamfit reportaturiK. iaceo æternam fadîi pœnifentiam,æternas Erinnyes,negleôûDei. Nam iftaomnia leuia uidrâtur neceflè eft ilii,qui ob leuiulculam opinionem Iponte in mortem

ruft. Atfî ïnfurfam patiar,ait,impunè, inuitabo mea patfcntia hominem fmpro bum, Legibus poteft compel'd : iudicem conueni. At quia tibi pars in icelcrc dtjSi^fortaflïs prouocafti,quem necatum cupiSjmauis tuo arbitrio, quam gquo

I «bono decernere. Si in alterum côpeniàta iniuria tibi iànitatcm, aut res quas p2tipfumtibipcrij(ïèdicis,recuperaresjmeritó quidem;fi pedem abfl:ulerif,ô^ dustibieffet utilis,tuodeperdito,abillouellcs confequi: ÔCficinfimilibus id

1 quidem effet aliquid. Verum quû nil aliud ex uindióa conicquare,quàm quod probriin eum intentas,miru quiditainlànias. Ilium nequam hominem amp;: fia* Sdofum clamas,eo quoddamnum homini dederiuAt non uides,quôd quum damnumilliinferre cupis, eademfcelerainterecipisfNam damnum das hom» ni,Sed ille prior dedit.ltidem poftea de te dieet, itaep æternus erit uindidîæ eau* hinfernusjôt: in hac amp;nbsp;in futura uita. Vindidîa Dei folius eft. Qui illam fuo no' *nineexequitur, negat deum, que non credit iuftum, amp;nbsp;rclaturum pro meritis Pfæmia.Nomine autem publico, autafflidîi egeni^ amp;nbsp;ope indigentis gratia ib hm excquijCa uero uindiefia fi aliter componi nô poteft, eft æquiirima, Verum ‘’anccuratnemoallam ambiunt omnes.Dicetaliquis : Id eftà natura omnibus

j ^limantibus datiRn,utfefua^tueantur,Eftquidêanimantibus omnibus quæ tarent, à natura conftitutum,ut hoftesconficiantjiniètftentur. Verum ho' J'inijCuiratio imperat,qui iudicio fibimoderatur, poftprimos motus in lèdc' ’’tendit,cuifuntpofita iura,indicés conftituti,uia ad repenfîoncm iniuriç patet, ^oneftperindeatqp bubus,equis,leonibus,in proprium genus fæuicndû.Fru' quot;faenim leges ciuiles id prohibent, fi ob id quod fit in natura pofitum, ideo fit ’§tndum. Motus illi funt ratione moderanditalioqui in alia omnia diferimina ^atnecefleeft ,Deumcpcffeneget, qui uindióam feeftatur, Volumus omnia præripcre,ÔC nobis adicribere. Nô iccus at^ ft effent plurcs fratres in una ^iliaeodcm pâtre nati,unusi^ accepta ab alio iniuria, illam rependere uellet, ^^toritatem^ SCarbitrium eins gftimandæ patri adimere,amp; fibi iumeretquum ^lien conftet uel uulgato prouerbio,Omnes in propria cauià cæcutire. Sed ita J'^iialuitopiniotSi non ulciicar,non ftim nobilis, non animofus, non habebor “Onus animofuscp miles. Si eft militcm agere, necarefratrem autfocium : fi no' ^deeft^quodinalio condemnas,fn teprobare,benehabet, Quidalienis oculis ^judictjsferuisf Quid ad tefama amp;nbsp;alienum indicium, modo nil te indignum pleciffè fentiasf Non potes alieno iudicio mutari, Sis bonus iiudicent te ma' quantum uelint, non fisdeteriorifin fècus,cura ut emendes,quodim* Pi'obant.Sidefertorem in bello, fimollem SC remiffum inhoftem uideant, fi “^neâantem imperia confpiciant, meritô famæamp; honoris ratio erithabenda. ^uumus famaqj nil in rebus mutât. Nos ideoilia torquetopinio, quodnec ^oumpatremiuftumcp,nechominem utifratrem habemus,credimusq3,Hinc ^nium malorum radix odium.ut nil lit laneftius aut uerius ditffo illo Ioannis, odit fratrem funm,homicida eft.Iam iâtis patet,quanto iuo commodo mi-'^•■aifthæcmortalitasdiuinopræicripto iubicribatin côdonandainiuria,quan' ’^inuoluantur calamitatibus,qui contra lèntiunt,dicunt,faciunr. Perpetuus ' ’quot;‘sardor præcordia torret, continuus timor lânguincm cogit, Nam qui alter» ^ulthaberiformidabilis,formidine etiam tangatur oportet. Quâto felicior ille ^quirefponfione molli iram fregerit,durû patientia uicerit, beneficio ex ho-‘^amicum fecerit.pacem loco belli acccperit,ô^ utuno uerbo dicam, omni off» O'oruiTigcncre fibi fratrem reconciliare tentaueritf'Eft etiam in ijs legibus di-’^otfaa ciuilibus,Ô!: Molàica lèntentia.Nâ politicæ leges poft primos animi mo 'nSjhominê perfequi iniurias iùo arbitratu uetant, Ametuerô,an odio habeat, i 4^ ut

utfäccrc ncqueuntj fta nee præfcribunt, nee eurant, Ifraélitica c»dio haben' mi' mieurn permitrit,iubet^ eadem,atcp fopra retulimus,raaone,Præferiptuuero Chnfti,quodfoos una uerlari more angeloru fummo paeis ui'neulo iubet, non tantum imun'am efle eondonandam^óó Deo umdidam permïttendam ftatuit: (èd en'am amieitiam (ummam eu aduerfino habendam, benefi'eio^ita dcuin-cercj ut ueh'tnolit, in fe delcendat, fèœ im'uftiffimum fateatur, qut bonamalis rependeriuSi elun'erit (inquit Paulus; inimieus tuus,eiba illumîSi fîtierit, po^ tum da 1111.Sie enim faeiens,proijeies carbones ignis fùper caput etus^Qua ora' none intelligit,neceflànô ignem charitatis I'ta m eum illapfurum, ut carauonc incipiatfibi leipfum oftendere. Non fans habet Chriftus, leu mui'tio uitando, leu inbeneficio conferendo,nos ab exteriorihus fignispendere» Vires animi poftulat ille î fi defint/ruftra laboi atur» Ex animo eft amandum amp;benefâcien' dum. ex animo eft à malo recedendum.Qyi benefieijs inimicu promererilaia' git, Deo perfimilis uidetur. Quum eni'm homines finguh's momentis ÔCtem' porum articuh'SjDeum irritare loleant,ftudeant^,blalphement, negligant,fa' (ftis abnegent alij,alq etiam uerbisa'n omnes tarnen ex æquo beneficia conferf. Qui ergo huiulmodi patris fi'h'um le uult maximeilli probare, idem plane er^ fratres omnes faciat necefle eft, quum erga omnes, turn maxime erga domclh' cos fidei.Nam filius non debet elle conditione meliori, quam pater.Illenon lo lum no punitjfed maximis cumulât muneribus, amp;nbsp;eo læpe maioribus,qiio de' teriores:ut laltem illis deuinefti muneribus,aut tantum datorem agnofcant,aut ingratimerito percant.Ediuerlbuero luosquiaiamluilùnt,afflichonibus^“ le reducit, ne fecundis rebus elati fimiles iniquis fiant. Hos omnia oportet da' re fratribus,quia Deum comunem patrem norunt: ill i ideo cumulis aggregant quæDeus dedir,quoniam ueluti emancipati extrafraternuaguntconfortium. Qiii patrem itas^ Deum luper omnia diliget,proximum uti lèiplûm,proculdii bio nec parentum,necrerû rationem efthabiturus, modo rcrû omnium autori fit iundîus. Hæc eft ui ta æterna, ut te nofcant uerû Deû, ÔC quem mififit^,*” Chriftû.Quod ut fiat,omnia relinquere oportet,ut tepoflîdeas.Has fententias utcuncp delibauere philolbphi,ueru ita,ut uerbis tantu,non fàôis,utante dixi, docuerint. Nemoideo pro Platonis aut Ariftotelis prælcripto lêruando,ue minimu damni uoluit unquam patitquôd uita negarent,quas ponebant leges. Plato certèin fuaterû communitate uoluit ad fraternitatem declinaretledintc' rim dum diftinguere nefcit,quid cômune,quid priuatum cflê debeat, lupanar, non Rempublicam inftituit.Sed hocin loco obftrepetmundus : quûfitlnnata maiori hominû parti lègnities, nbsp;iniuriæ inferendæmotus, fi omnia patimur,

omnia^ largimur,aperimus inertiæ ianuas, iniuriam in nos ultro proritamus. O utinâ qui talia obijciunt, aliquando in incultiflîmis amp;nbsp;delèrtis locis Aegyp» uidiffènt ultra trecenta hominu milia, quibus nulla lex quic^ præfcriberepo' tuit.Nemo non fuit ditiffîmus, quû tarnen quæftu SC manuûlaboreornnesui' uerent.Illuc ex toto orbe opes profluebant,ubi nullæ crelcebantterantin ur bus,quot domus,tot xaiwjßia.QiTid memorem Apoftolorû uitâ,Ô!^innumeram multitudinêubiuis terraruillos comitantemfVilum eftlæpiusboniumusepi Icopi diligentia exemplo, ut lùmma carirate annonæ orbe totû diuexante, nullus tarnen planèineiusditione id fentiret. Non quod eflèntibijC^ all i/ piofiores fcgetes,lèd quôd minus priuattc. V nufquifc^ ftudebat fua in mediûterat omnibus par copia, nulla penuria. Qui lua prior expen alrjs accipiebat. nec interim quic^ deperibat filco.Nam id fokt Satan o ijcc^^)^ contra perfedîionem EuangelijîSi non fuerint quidam ditiuimi,nonpote^^^

unum Ccio, nifi eflènt multi ditiorcs quàm par fit, »»««icrft/o o^nTcusâ^charitas iàtis fibi haberent,unde externaÔCinternainiuriapro--Pulfaripoflèt.VerSmundipernicieSjSatanæ^infultusnunquâdabit itaquie* ttmEuangeliOjUtpoflïtiàntftis præfcriptisuiuere. Ideonecrerumcomunitas gt;ntroducidebetrebusadultis:quoniam pluresfunt fuci,quàm apes,nccrcrum laourafacile in quibuicuncp tolerari.'quia plures prædones ftatim,quàm poflèfi ■oreseirenuHabenda eft ratio temporis ÔC rerum:ita tamen,ut nil telicius mor-Jîlibusufquam pofte contingere putemus, quàm fi quæpræfcriptain Euange^ «omundus agnoicere operibus non uult,illa omnino feruarentur.

Vamuisiftafuntcopiofètralt;ft:ata,iniêquentibus tarnen ad maioremdi Jureßmit. vX^uinitatisChrifticonfîrmationemetiam pauds hoc in locouiiùm eftat' vide Epi» *''’§«^re,quibusartibus peftesnefariorunebulonumie hominumrudiiati ob' phd. ^foint, quolt;^ modo Chriftus ie tam pauco têpore orbi reuelauerit. V t autem P P^tpen dam us,iunt nobis rerum humanarû conditiones fpelt;ftandæ,ut quid fecundum naturam,quid contra,diijaiciamus.Conieruandi fui caufiim quan ^îniinfe latentem habere,quicquid creatum eft,nullus philofophiæalumnus Weripoteft. Vnde uidetur,res fingulas quantum per naturam ipiàrum licet, ’^''rationem quandam ÔC immortalitatcm,fi fieri poftet, appeterç, omniaep ad' ’!’'nicula,quibus id aftèquantur, perquirere. Quæ uerô SC fenfu Ô7 uita carent, ‘^àfimplici eftentia confiant, tarnen quodam uinculo ita neefti folent,ut nô nifi ^^tfoluantur.Quod enim iènfu ôC arbitrio nô pugnat, corporis répugnât du •^'UeôCpcruicaciaZundeuidemus maxime eftê fecundum naturam illa,quæad fftumcôferuationem tendunt. Nam fi omnibus uoluit earn curam incumbc' ’‘^creator, certiflimum eft amp;nbsp;durare maxime uelle, ^7ndc omnia corruptibilia 'l^atnuis deuitare corruptions non poHunr, ab ea tarnen timcntmaximè.Qug' ^'^'^igitur corruptionem inferuntjillanaturg maxime repugnant, creatorisep '•oluntati obfiftunt : quum cætera omnia, tum potiffimû ea quæ tendunt in ho-'’'inum perniciem, 5C præcipue fi labes à quodâ arbitrio ÔC deliberatione pro' ^^'lit.Nam quæfpontenon agunt,fed commune periculum autaefiionem per* '’'^•ofam in uiciniam transfundunt, ut corruptioncs aëris,aquarum,ô(^^ cætero' ■■uniquaeex naturæ imperfeÆonelabem humaniscorporibusinferunt,præ-‘^uoluntatem quidem Creatoris,ièdnon contra earn agunt,ipfo permittenre, ^’ndignationê non merentur, Pariter nocumenta ferarum animantiumep o ^niumjquQnjajy, iniuriæinferendæ uotum abeft,fiint extra culpam, Pcrnicies '§*tur ea quæ prodit à malis dæmonibus ÔChominibus, eademum ibladamna^ ^'JfjCÔtra^Deum ÔCnaturâarmari meritd dicitur. Quotquot igitur bclla funt

(nifi duas ob cauiàs) fiilcepta contra Deum naturâ efleideo certum ”^uod naturæ humanæ perniciem rebus^ ad eius iàlutem compara tis labem Montratotius ordinem inférant. Duæ uerô cauiæillæ ab cxemplo noftræ natu' ■■^funtproband^.Nam quum natura id dederit,ut omnia animantia,fed præci Puehotno fe iùa^ tueantur, quæcunc^ uero nocent,SC perniciem adfcrunt,ea bntinteftina aut externa, iuftum eft bellum in utrofi^ hoftes, Quæfunt infra ”°™nem,inteftinadiicordia nunquam laborant, quoniâfecum ipia nunquam Pugnât. Garent enim iudido ÔC ratione^Homo porro hoftem domi circunfci r, ^utexternû habet, Quû mille uitioru monftris tan^ domeftica feditione labo-%tdimprimis illi curandum eft,ut earn colluuiem domo pellat,2C compefear, antequam

tantum pcriclitari pódunt,ideo externum hoftem tantum experiuntur:homo quia animo Ô6 corpore confiât, ÔC animi amp;nbsp;corporis hofles patitur, Nunquam itac^ cuiquam mortalium, nó depuffo hofle domeflico, licebit externi uiresrc' tundere.Eflenim duabus potenttjs ferendis impar. Ita nbsp;quilibet hominucoe'

tus, refpublica, aut regnûjduplici hofle potefl labefaefiari, inteflino externo. Siquäfdam pars iliiusmuititudinis, quæin leges confènfit,in^uerbakgisui' uenp's iurauit, in municipes fuos infurgeret, aut quauis arte ruinam illis mdb retur,proculdubio nifi alio pharmaco podèt, bello membrum putndumdiffc' candû potius edèt, quàm ut perniciem reliquis corporis partibus adfeiret.Ex' ternus hoflis efl habendus, quicum^ tibi, tuisep, aut illis quos uindicarepotes tmminet, rebus ùe in dedecus Dei 6C iniuriam proximi fuiqp utitur. Qiiifqins enimDeouiuo uero^ iniuriam facit, omnibus hoilisperniciofiffimuseflha' bendus.Eô enim res humanæfuntcôparatæ,utufunôabufu abfûmi debeant. Qiii illis in naturæ perniciem utitur,nec refipifcit, efl bello iufliflîmo trucidam dusîné non tantum fibi perniciem comparet, fèd ôC contagione infi'ciat.Quæ' cuncp alia bellafunt àd hancdiem gefla, fila omnia fcelerata, côtraDeimaiC' ftatcm,amp;f naturæconferuationem cômidàabaggreflbribus fuere.Namdomi' nandi amp;nbsp;habendi libidine,gloriæ ôC ambitionis cupiditate,famæcp auidißt^^' fcepta,qualia omnia ferè Romanorûfuere,in naturæ perniciem fcelerSmOP talium uindic'lam,SC ex diametro cótra diuinæ bonitatis maieftatem geflaelle, non efl ambigendum. Sunt enim Erinnyes à Satana in orbem terrarûmiflæ,ut quem hominum iniquitas agnofeebat Deum,eiufdem quotidiebeneficqsutc' retur.lam ergo ad rem ueniamus,et quomodo orbis tyranni pofllabefadlatum genus humanum,ÔC fuisfortunis fpoliatum, feloco numinis obtruferint.Pou orbis celeberrimas partes peragratas populatas, fuos uero populäres opcr^ busÄTtributispene necatos, quuminterillagenusàfouefùmmoiadlaretOli' Diodorus ris eft habitus deus in Aegypto texpugnatis pecunia fàcerdotibus(operalU' fcribit,i dis uxoris ) qui lacerati à parentibus tyranni partes flatuis includerent,^ uclu' Typhone tiintegrum corpus multisinlocis oflentarent. Ignararerum multitudopartim /ratre in terrotcreceptæiniuriæ perculfa, partim rei nouilate mota,eûcolerecœpitjqu* zt; partes orbfs euerforhaberimeritodebebat. Ferro fuædiuinitatiuiamfecitHercules, feäu. u^e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pj-ædis Celebris fuit, pirata Neptunus, quUm effet flimma inter homines

P utarch. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8C ruditas.Et tarnen ilia præclara numina uix paucis in locis coleban

tur, ( fi orbem toturefpicias ) quibus ipfis,uis,impoflura,auru,eloquetiauiam fecerant. Adulto orbi,amp; omnigenere difciplinarum exculto,fenuditas,fimpli'' citas,patientia obtulir,amp; intra centum annos a pud Seras, Indos,Badlros,Scy' tas, Sogdianos, Parthos, Perfas, Affyrios, Afros, omnes Aethiopas, Libyes, Græcos,Romanos, Germanos, Francos, Hifpanos, ÔC ut femel dicam,totoin orbe terrarum coli cœpit, agnitusep efl lefiis Chriftus : 0^ inter tarn uariasrelf giones,à paulo pluribus quamodloginta hominibus,litcrarum humanarum ignaris,linguæSyriacæ parum admodumparentis abinfantiaperitiseflprat' dicatus. Qiiæ res omnem humanam potennam {uperaf.OportuitcrgoDeum euangclij autorem,ubicp præfcnrem adefTc, linguas uarforum populorum do' cin'fle, atque abfolunrheton's eodem tempore ubiuis terrarum officium cxhb binde. Q11Û enim ad confirmandam quamuis opinionêjamp;f mentibus omnium aut præcipuorû inftillandam, uix decenniu fatis fit(quod in placitis principum probädis recipiêdisœ maxime patet ) quî fieri potuit, utin pluribus ÔC urWbus amp;nbsp;locis reliquerint Chrifti dodîrinâ,quàm uel percurrerc amp;nbsp;luflrare potuidentf* Reuera

*^fucraillud tuncapparuit, Nan eftis uos, qui loquiminÇfèd {pîritusßnc^us, H'^iinuobïsloquitur ♦ Et ego uobiïcum fum ufc^ad conlümmationem fèculi, ''W ti’mere, Rudes homines ( ira tarnen prudentes, ut nemo illis imponere Polièt) externos,nudos,inopes,linguaeperegrinæ,contra aftutos,eloquentes, quot;'‘iige^as, alHuentes luxu, 56 quod ell maximum, aduerfus potentiflîmorum ^‘tiainlùrrexilfe, per mortes aûtmaiori copia creuifle, quis ilia credatpotuiflê fadafuiHe ccrneretfODeuSjquàm admirabilia funtopera tuarOaltP ^^0 diuitiarum lapientig 56 Icientiæ Dei,quàm incôpræhenlîbilia iunt ludicia

Dominer' At infurget hoc in loco Muhamedes, dicetcp luam religion? fta-’'■uintotam Africam,Aegyptû,Syriam,fuilIèrcccptam, Verumcftiintraccn* ’^finium annum à morte eius id contigit. At cuilibet tyranno iniquiffimo ita 1p ^*t,Nam paulo ante eum (decennio,àut circiter) fine ulla religionc longe plu--fâcœperat Coldroës. Idem fadum eft læpius à perditis latronibus,Imperia ita '''^æperunt, Nam ferro uiam aperuit, in rufticos iàeuitum eft : eorû abfum ptis ûrtunis,magna multitudo ad pratdandum cum Muhamede fuit incitata. Popu I ^tifunc uici, in urbes eft læuitum, gralîàtum in omnes, data cuiuis ea licentia, '''S“*i'aperet,fua eflèntjt quintaparte prophetæ data.Qpæita tyrants orra nô pcontinnataiçr'Atmihi,dieet ille,cum rnea prophetia licuit,quod Mofi.Ho '’^siiçcauit,bellum geftit, Verum tu longe in modo differs ♦ Ille conlèruandck *‘^*’1 cimum cauD côtra hoftes pugnauit : hoftes Dei 56 perditos homincs, quo-]''nircliqmæattulerût etiam religion! perniciem,confi'ci 3(5 omnino necari uo-

Muhamedes ciues ftios ad unum confecit, in fùos inlurrexit, aliorum làn-S^ine uitam caeteris adcmit,uirosoptimosreligion!^ addidiffimosnecauit, ^ounoprætextu, quod aliquot idololatræ in Mecha efient, Perpendat æquus ex côparatione prophetæ3^ impoftoris,atc^ iufti ô(5iniufti belli, demum ^^fatione legis,quid inter hune prophetam Ô6 alios interfit. Facile quibus orbt Ijppolitum lit, agnoftet. Abiuntifta facinora a diuina dementia pntumenim abeft,nt quod bellum geftîtMuhamedes, quicquam iuftæ occa-‘Qnishabuerit ut omnibus numeris cftètperniciofilfimum.Nam lèditionein-^^ïfa,manu perditorûhominum, 56 fpe deftitutorum coparata, nulla accepta '^’una,cuertit in qua educatus craf,Rempub. Fortunas ciuium præclariftîmas 'ÿwt,abfumpfir. Incendiuin patria talcexcitauit, uttriginta poft ipfum lue-^'lotes ferro in feditione mutuo fepotentes perierint. Verum ifta paulopoft, ^ooperibus 56 potentia pergamus æftimare lefii Chrifti religion?. Ferro, làn-^i^'nejignejauro, fuco, eloquentia, impofturaintratcum falfis pcrluafionibus . Chriftus patientia,morte, eharitate, inopia,fimplicitate,nuda uerirate ^ottert.lllæuim corporibus,rebus,fortunis inferût.Noftra animis libertärem, opes adfert,fluxas Ipernit.Quæcuncp illæ cupiunt,hæc ulrro fi nemo ^Plt;at,relinquit. Vindidanijgloriam, opes,uoluptarcs illæ rôtis arribus uenan ^bfbuent, tutanturthæc hoftes beneficio promeretur,gloria fugir,inopia gau-oluptates ut capitales animi morbos execratur,fiigat,fugir,amp; uix eum ne* ^^‘»tateconiungit, Scientiæ nomen fibi illæ uendi'canrtifta fub fumma làpien-^^ignorantiamubicp profi'retur,agnolcit. Aftribit iftaDco omnia,ab eo pen-pgt;patris loco habet: à fplcndore fortunæomnia petunt,induftria propria oninia illæ ab le habere putant, Eloquentia le illæ uenditanr:hanc eom-•’’fndatinfantia. Vt^ paucis compræhendam, quibus artibus mundus re-amp;fur,cum illis ex diametro pugnat: ut plane agnofcamus,non ope huma* confiftere,lèd diuina uirtuteftatui.Tantocp efte perfediorem, quanto ‘«nnpaucioribus locum habet,quum id etiam dus hoftibus in confeflo fuerit, Rari

to8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D Ê O R. B I S C O N'C O R D I A

Ran' qm'ppc bonijUix tottdem quot Thebarû portæ, aut ditis hofti'a Ntlb etiamomnes quiiUt nomen hodiededere,fiintinteruerosfèóiatoreseiusn^ bendi« Animum enïm^non externa pofciunifi quatenus figni's aperitur, quo corde gentur. Vt in rerum omnium exordio res fine rerû præfidio fiimma po tentia in filij iàpientia creauerat,homini^ nullis eius meritis, lèd fiimmobenc' ficio dederat, ita hominis innouationemfi'ne ullius externæpotentiæadfflini' culojlîlius Dei lefiis Chriftus adimplereuoluit:ne fibi quic^ poflêtHumana a' cultas adicribere in re,quàm potius admirari in æternum,quàm copræhendei'^ polîîu Vt enim hominem natum,Ô!r à Deo fa(fîum,propagatumcp natura nou* mus,quia ita fadîum efticæterum quî fiat,non capimus: ita etiam fcimus homy nes diuinitus à lefii Chrifto homine deo atfîos per mundi contemptum, oms u perbiam SC failum uinceretquomodo uerofiat,caperenonpoflûmus,Mau* omnino contra uulgarem opinionem mortaliummalafpontèfiibire,quæn*^ bona dicuntur,præter Deum 8gt;C uirtutem omnia contemnere, id quidem certe ab homine non eft.Hæc eftEuangefij uirtus, ueritatis ÔC mendacij difFetoutia, etiam in tormentts firma ÔC conftans requies*

DE EXCELLENTIA MYSTERIORVM A lESV CHRIST^ inftitutorunt,lt;luibuf etidm mdximèpdteteimdiuinittu.

VO faceretcertam fuæ intermortalespotentiæfidem,Chriftusin cçlum V Z corpore animo eleuatus munera,et ueluti Kamp;inHAtce luis omnibus eu*^ polhcitus,utpoftdecem dieseapræftiterit.Quibus non tantumipfidifopu“ ornati funt, fed SC quibufcuncp conferre itidem uoluerunt, omnino cademfa' cultate præditos, atcp qui primi acceperant, reddidere» Ea eft ipirituflamp;nóig^' tia,quæ uarias linguas docuit, poteftatem in omnia genera morborS animi ÔC corporis concelfit, ordines iàcros, quorS uicilfitudinehic myftcriafacratra'’ derentur,exhibuit, fidem iam anteacceptam confirmauit. SacrisilHsmyftorJjs percipim us,quamuis ccelum corporaliter incolat Iefiis,tamen inter nos ua fàrijUtnunquam non adfit. Qiremadmodum enim non làtis eft, naturamUo* beneficia omniaanimantia amp;nbsp;uitænon expertia edidiflè,nifi éditaconlèruot, curet^,donec ad uitæ periodum uenianttalioqui enim no edidiflê,quam édita nô confèruare præftabat ; ita amp;nbsp;lefii Chrifto non làtis fuit, dilcipulos fuos bene formatos,5f undiqj armatos paratos^ contra diaboli artes emifift^j nin cœlei» alimonia eorum quotidie uires reficeret, roboraret, uegetaret. Tanta clt enint noftræ naturae infirmitas,ut ftatim à prædariflîmis excidamus, nifi continuo di uinitus iuuemunSacris illi imbuti myfteriis,qui à lelu poteftatêin cæteros coæ ferendi acceperunt,triplici differentia funt:Epilcopi,làcerdotes,miniftri.Tfiin omnes inferiori dignitate conferunt làcra munera. Proximum DeolocSpoU' tifex obtinet,perficit^ làctrdotem etminiftros,làcerdos inferiores.Tantauero uirtus eftlemperuilàinlummoillo ordine,quamuis homo dignitati non rc' lpondeat,ut omnes potentiæ leparatæilli cedant, annuat diuina, quum eaquæ lunt ordinis, obit. Eqciuntur enim frequentiffimèdæmones ab obfeflîs corpo^ ribus,ab omnibus hominibus non làtis laudabilis uitæî unde côftatnonabho--mine, led à diuinitate prælènte id fieri.Sancfto lauacro exdpit accedêtcs ad Chri ftum làcer ordo pontificum QC làcerdotum,imponitmanus pontifex folus,con firmat^ acceptam fidem.Pœnitentiam laplîs ôf errata fatentibus imponit.fiaæ lt;fto Chrifti corpore myftico in unitatem Ecclefiæ reduces fiuntîin quo tam præ lens eft uis diuina, ut multi illotis, quod aiunt, manibus in principio nafcentis Ecclefiæ lum entes ftatim perirent: alij grauiflimis morbis eorripiebantiir, non

paudmanuacdpientesjâfparûfideiadhibentcSjfauillaSjCarboncSjGxain mg' nu occlu/àrepehebant. Nonpaucis ob fidei illorum comprobationem, quod alijs uidebatur panis,ijs caro crat, Hodie correptus à dæm onio cogitur ante fa^ cam fynaxim procumbere, Sgt;C agnofcere Chriitum ♦ Vnguntur dem um morP turijfacramento neduntur una uiéiuri t itâ ut tota ui ta noltra crebn's Chrifti re* medïjs quotidieingratiam cum illoredeatj modo pœnitentiaantèadæuitæ fit comes.Quod^ magis admiïens,multarum nationu principes à quo Chriftum leceperunt ( quum tarnen undionem in regni adminiftrationê,non in iàcrum ordinemreceperint)miraculis inauditis celebrantur,nec per gentilitatem, ut Marfi ècPfylli contra ferpentes,fed per dignttafc id confequûtur ♦ Reges Gal-liæinnumeras hominum myriadas Colo contadu, inuocato Chrifti nomine fundtioni^ afeophularum morbocurant. Britanniæreges àmorbo commitialidatisan- i^hrijHc/i nubs etiam abièntes iànare funt ibliti. Romano Jmperatori parpriuilegiû;quo cuicun^ii ■ntelligoplurimosaliosutiiblitos, Vndeconftatueriflîmumeftè,quodChri- colltiCMi. ftusiplaueritas dixit:Ego uobiicum ftim uftß ad confummarionêfeculi, Nam fcpfaquotidie etiamnum id confirmatur.

neminem esse CONSE Q^V V T V M, POS« féne (cnfe^ui frlidtatem, nijî feruato Buangelij pr^efcripto.

Vum de felicitatefit fermo, non de ilia que à corporis uoluptatibus per-folet, necde ea qug à fortuitis ÔC extra potentiam noftram pofitis re-nusptti coiueuit, quæ ueglorig auracpopularis captationenititur,aut quam ■nindolentia ponit Epicurus,intelligendum puto ; quoniam nulla iftarum fin-^Caeflepoteft, Vcraautem nbsp;diuina,neceftarió expersmali 0^ infelidtatis eft.

«ienim ufu corporis felicitatem metiare, illam conlequi non potes:quiamaxi-■nismoleftqs omnia temperata funt, qug corporis ienius afficiunt.Nam præter fonquirendi moleftias,afliduitateuilefcunr, fiC in faftidium uertuntur, defide-f’acpljdunt : quoniam uoluntate anteuortitur facultas. Fac in rebus Venereis ^l^ipofuilfefummum bonum,fi adeft facultas, corpus labefadatur, uires euer-nantur,conficitur natura, amarefcit uoluptas. Defit occafio, totus ardes, totus Pluris, eo uno uitio, quod dirum tyrannum in amicitiam receperis. Ingurgita ‘f'pfum pulmentis omnium generuzquid aliud quam morbos accelerasfOdo-’^■busperfundare,nifi quotidie mutes,lcnlum non affîciunt,aflîduitateuilefcût, ^Wniadiutiusoptata confi'ciunt. Felicitas itai^ iliaeflenon poteft.Iamfi ilia ^Uïin te non funt pofita, pro felicitate habes, quid aliud quam perpetuo cupi-ditatis uoto te enecasf' T e enim ilia iuuant,ut inquit Horatius, ut lippum pida: ^I^ulçjfomêta podagram.Nam cupias,metuas ue, quid ad remfSi quicquid ui-dcas,melius peius ue tua ipe,Defixis oculis animocp ÔC corpore torpesr' Multa non uis,facias,SC patiare,pauca quæ placeant,neceflè eft,fi a neceftîtate for ’unæpendendum tibi eft. At me paicit gloria. Egregium uero laborum ingen-dumpræmium,rumuiculus ab aliquot rufticis aut impcritis profecîus : cui nifi ftfpondes, probrum : ft mereris plurimorum fuffragia, inuidiam,non laudem comparas. Quotuidcs ob IcelerafiC facinora,quam propteruirtutes,celebrio-j'fsc'Quoties mérita fadaprolequunturfNam extra nos eft pofitû, quid de no-hisalfj iudicent. Si beneftintaffedi, non eges illorum laudibus:fi malèautem, ^dumnijs fada eleuabunt,aut diflimulatione lepelient:fi ignoti,quid ad te illo-fententia f quum te referre non poftî'nt, laudabunt facinora, autorem ne-•dent, Fac ab omnibus laudem pofte mereri, quid, confertfAblens ne ilia pale feeris^

fceris i Fac luuare: quantum duraturafama eft, quum eriam anm drcumaâi'o prædariflîma (èpeliat facinoraf Interim quanto diipendio illam confequare, perpende, Teipium omnino relinquas oportet, amp;nbsp;omnino iäcroländaliber' täte deftituare Jnduaris uoto aiieno, non tuo:aliorum oculis, auribus, palato, lubferuias oportet,atcp omnium feruitutem experiare iummæuanitatisgratia. Agejquiiquis ueram uoluptatem quæris, propone tibi Orytim^Âlexandrum, Caîiàrem, Xerxem,Hannibalem, amp;nbsp;fi quid maioris monftri tulit hæcmortalf tas:quid illos nunc fama iuuat f Vbi eorum pofteritas r' Vbi præclara facinoraf Et interim ut quod Deo foli conuenit,gloriam amp;nbsp;famam,honorem fibiadferf berent,quid non iunt paffi i Quam cladem orbi non inuexeref Maior illis elTe no potesiSC tarnen illi nihil ftinnSi indolentiam tibi proponas in hac uitajUUiv quam côiêqui poteris. Attamen quamuis falia ifta fint felicitatis uocabula, dfe aliquod uer u in reru natura neceflfe eft, cuius iftæ funt fimiæ amp;nbsp;fomnia, Quum animi natura nobis fiiperfit (nam quæcuncç bona putantur,autanimi,autcor' poris,aut fortunac fint oportet ) felicitatem ueram in eo ponere necefle eft. Eft igitur animi libéré agentis adîio félicitas, Dei Icilicet fiii, naturæ contempla' tio, magnarum rerum fortunæ^ obnoxiarum deipicientia, Quicunt^ igituf quacunep cupiditate extra noftrum arbitrium,iuftum^ ÔC honeftum pofia premitur, felix eftè non poteft. Certe uoluntas libera nulla eftè poteft, nifi qnæ facultatem uoto reipondentem habet, Nam quiiquis uult quod non potelt, premitur:qui premitur,ièruit. Quid ergo agendum:' Si uotum facultatem præcedcre non debet, torpelcendum eftf Nil iperandum:' Torpeftendum non erit, Speranda iunt, quæin nobis funtpofita. Ita omnis à nobis conatus debet procedere,ut in rebus externis euentus omnino contrarius fpedetur.Sires pr oipere cedat, inlperata fint iucundiora adueria, ut longé ante præuiià, non premant, Vt fimus more Pauli noftri,tanquam omnia habentes,nihil uero poffidentes,aut ediuerlb. Quum itacp non poflit haberi, aut fieri ulla aeftio Ime (eopo, fcopus uero certus à rebus incertis peti non poffit, necelfe eftalibiptO' pofitum eftefi'nem.Caula enim finis agit,quicquid ex deliberationeagitU^^ ergo, proximus homo alter, ÔC ipfe qui agit, iunt adionis humanacfinis a (copus. Aut enim honoris diuini gratia, aut utilitatis amp;nbsp;ialutis proximicauU, aut innocentiaî in ie conferuandæ ratione agit omnia homo uere fiber. Ie porrd quod ratio iuadet, iemper iequi, concupiicentijs nunquam aflentin 10' let. Reuera quiiquis ita uiuit ( fi ullus ita potuit ) fi diuina inipiratio id facit cut' quam, eft Chriftianus.Quicunqp enim antequam ueniret iapientiaPatris inter homines,illam nouerat,et utDeûglorificauerat,illius mifericordiafaluabawr, ut adhuc tenendum eft, ôd iperandum de illis, qui de Chrifto nondum audiuc' re. At qui nouit,quamuis iuftiflimé uiuat, nifi per eum ialutem fe confequutU' rum credat, omnino perditus eft : quum illi, qui am ore iufti beneagunt,etiam Deo, fine quo nil pofliunt,adicribant iuftitiam (uam. Non poteft itac^ fieri,trt qui à rebus humanis pendet, fit unquam felix. Féliciter enim non agit,quiuO' to priuatur. At Deo nunquam priuari, nifi uolenti contingit. Ergo quatcunep facimus,fiin laudem StTeius honorem ueluti communis patris agamus,nos féliciter agere certum eft, nec uana ÔC fluxa pracmia ingentium laborum expc' eftare, fed certiffïmaSóimmortalia. Quæ omnia in fàpientia Dei lefii Chrifto hominedeonos confequuturos fperamus, certo^ certius credimus. Qin^ enim nil in hacfecemortalitatis fit uirtute,qua nil maius eft,dignum, nullo alio praemio, quam Deo amp;nbsp;immortalitate, pro meritis donari poteft, Itacp de ant'

GVL. P O S T E L L I L î B, L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nt

OMniaboniappetenuaducijbonorüueró uariaeflègenera,lummûquod' i Rlt;ttiolt;^ dam ôtSabomni parte beatummrerum natura confiftercjin quo pofîtus

‘•tMicitatisapeXj j'dueró quum omnium philofóphoru religioniscpuerafpla' ^tis probatum,tum toto opere eft confirmatum,Quum enim agês omne (cdüi ' ®^cepto)ïèu naturale ïèuartificioftim finis caulà agatjmanifeftum eftfiimmum

quo^ non po teil dan' præftantius, etiam finis præftantifïimi gratia age-Quamuis ergo fint uarq acfius, ÔC fines medq, inferiores^ ab eo inftituti'io* ^nes tarnen in fummum cótendere liquet,ueluti appendices fieri : quamuis •nipfolummofi'nenonadfînt,fedueluti inftrumcntaad opuspræcelîîfïèiâtis “t,Primiagentisfcopus,ô^fumma félicitasplanèidem eft Namfummumbo-cuiufcunc^ aóiionis primû eft in mente.Qiiumcp fit poftrema caufa,etiam

partim quofdam confequi cernimustultimum ueró,quum corpore non* confequantur fummum bonum homines, oportetanimis immortalibus ^‘*^qui.Igitur animorum natura immortalem ponere ÔC credere oportet. Alio* nil finis gratia facftum eftèf,nifi quod efipræfiantiftîmum,etiam finem habe At obfj ciet aliquis impius,philo/bphus Lucreticus î Virtus ipfa finis efi,Ci'

^•^prasmium adferens.Heus tu,heus tu,attende,mihi fuppeditabisarma,quP ^usteconfodia. Virtus inacftione confifiit, Admittes illud,autfàxum fies.Do.

uero omnis motus quidam efi. Omnis autêmotus in quietem,ueluti in naturaliter tendit.Ergo quum uirtus nunquam quiefcat, non potefiipfa fifii finis aut præmium effe. Vnde fequiturfcontra te perditum Satanam,quf ^ocinuexifjut Deum poftremum finem tolleret è mentibus hominum) necef '^doadfioni uirtutis ætcrnum amp;nbsp;fummum deberi fi'nem,bonu fcilicet,SC quie^ ^•^.Natn nbsp;fumma fummi finis caufa fieri non negabis,aut hominem exues.

profeflôr.Ne ucrô parum ponderis ifthæcratio habere uideretur, homines fiiv gulari dicadtate armauit his relis, quæ eloquentiæ neruis, Sgt;^ uerborû appararu fucata laterent homines, Pyrrho Elienfis,Sextus Empiricus,Epicurus,DeniO' critus y Sc eorum alumni ( atqj It quas huiuicemodi peftes tulit Graccia, ut wlK quamplurimas:) ex muitis, qui id ienlere apud Latinos, aufi lunt prodere icri' ptiSjPlinius etLucretius,Qiiibus ipfis ueluti drjs hodie non pauci fubfcribunt aulid nbsp;rroftrg tempeftatis ldoh',nil^ prius in uotis habentjquam ut multos in •

(uâ feritentiâ pertrahantjamp;T autoritate,amp; ratione^SC iudido totius orbis ipreto, Inde facflû eft, ut fortitudo animi aduerfus for tunæ caius, ÔC neceflitates naturx perferendas, Sgt;C moderandas data,fit in naturx ruinam côuerfà.Euertere urbes quamplurimas, hominû necare myriadas, omnes laceffere, cederenemini,ul' tro iniuriæinferendæ argumenta conquirerejaccerfere, amare,hæcfuntfuppo fitæ uirtutis fadnora,Quum interim egregius ifte fortitudinis athleta, qui âne-mine pati nouit,qui potius moriatur(ut ait)quam ulli feruiat,domi alat,feratç tot tyrannos,quot cupiditates, Surftim deorlum ilium agit fcortum, pecunia, dbus,potus,ueftis,honos,SC quaecuncjj hominem contingerepoflunt,animo morboio funt peftes,tyranni,domini:nec interim homo mifereladatusfenot, fibi facftum fucum.Icftus ideo non ientir,quia ulceribus côputruit:fenfum ami' fit foeda caro,necquicc^ aliudientit,quam quiacaro eft, fi tamêfentit. Omi/êre ineicàtum SC deprauatum hominem,cui cognitio condemnatio eftjnili^Gea' toreredpiatlenfum,motum,uitam^ omnino perditam,AmidtiainD^“^^æ dens fouebat,quotquotegenos ope^ deftitutos cernereuAmicitiamundieli, fui,hberorum,fuorum amore,in icelus ruere, furari,imponere,nil nonmolin» ut undecun^parentur opestquia rem parare uirtus eft, quiauirtus eft fibipræ' mium,quia Deum efle negat quiiquis ita comparât,Charitas Dei,fi atribuspa' tris loco eftetnoftra autem côfanguineis,amicis3 nobis proipiccre,ius eueiierc, Pietas in Deû,inu ex animo colere,amare,uereri, timereinoftra uerbis,fignis, fimulatione, fidem inDeumentiri, callido lub pedlore uulpcm ferre, quiauir' tus creditur fibi præmium,negatur Deus,In fumma, præclara ilia uirtutis com mendatio tarn infignis,ut rerum maxima credatur,fecit,utfcopodeftitutusfio mo ad fignum nunc^ collimare poflît:nonquidem fublato reuera figno,ftdab oculis amoto,obicdlis ante oculos præftigfjs, ne aipicere poftimus. Quæpdüs certe à deprauato per cômertiû fœdi corporis animo non poteft tota prohciiciî quoniam iudido non feipfum condemnaret homo, fi in totum malus e{ïet,fed maximam parte fibi uendicetSatan neceffeeft.Virtusitaq; libijpfi præmium non eft, Nam in tota reru natura nil eftêt infelidus, aut miftrius ipfo homine,fi fummuseiuslaborôdopera longe difficillima illi pro præmio effet, Præftaret lanèquodfummûin orbe toto fecunducoelcftiafecitDeus,illudomninoinfi' mum et in ordine lapidû poluiflè,quàm tali prgmio donaftè,in quo ad exnemu ufcp fpiritû nil poftea futurus torqueretur. At replicant; Præmiû habet extra fc uirtus,Nec enim fimpliciter dicimus,fibi efle præmium: laudem,honorem,fa' mam,celebriratem habet, O digna præmia, rem omnia mundana fuperantem, infima 8C uento leuiore ( fi inhominem feratur ) compenfari, O præclara iutfi' cia, O egregiam rerum æftimationem, Relinquitur itacp,ut uirtus illa, quæin Deiuero cultu,inproximi furnma charitatc,in fiitjpfius fumma innocentia æquitateep confiftit,quum fi'tadlioniï omnium humanarum fumma,etiam prç' mio totius naturæ maximo ornari debeat, Quumep ab animo,non à corpore (quodeô trahitur nolens )potiffîmum illaproficifcatur,immortalcm illueffe oportet. Etquemadmodum in motu uirtutis excitando(fiadadlionemopus fuit

uitcôrpore)anteceflît corpus mulns interuallisa'ta opus eft mprgmio recipien “OjUtpræcedat^quouf^ Creator illi corpus ad comune reddat præmiû aut fup' plicium, Verum contra ifta replicabunt aulici ( bonos non impeto ) uolebam «icereiniptj:Cur igitur Deus dedit tantam gloriæ fitim, laudis ôé gloriæ auidP f^tetn/amæ comparand«ftudium t'Paucis reipondco:Quoniam iiiapteipon-‘fliomo reru omnium ignarus ôCimperitus,ante^’ res nollet,nun^ ad illas ani ' ‘’iaretur,nifi aculeis quibuldam ueluti pungcretur,Slt; excitareturtanimus tetro fotporis carcere detentuSjUÓ acccderet ad res illas gerendaSjquas ignorat^Pue-

dantcruftula blandi Dodîores, elemêta uelint ut difcere prima:Sic nos deus •“‘sprænuolis incitât, no ut perpetuó cruftula illa fintliterarûamp;^dotfîrinarum pfæmiajfed utillis excitati,uirtutê «quitatis amorc,literas ipfarti dC prgceptoris ‘wdio,paterna iufla,ut platri placeamus, exequamur, Ne ulla eflct nobis ignó-^tioniscauia,ullus (le prætextus fócordi«,nos præmiolisillis excitât à ibmno ■bfusjtiô ut iam adulti præmrj cupiditate,aut timoré pœnæ, fed fummo in eum înioreiuflàfaciamus^Quæcuncp naturaliaftint,conftare durare^ opus eft» At ^niaDeus eft æternusjimmenfusjoptimus, ideo illu folS decet laus,non homP

’iiortalem^»Nucibus ergo relilt;ftis,ad feria ueniendu,Nó fèmper in pueritia agendum. Quod prgmio inuitati ignoto munerario facere cœpP

•’niSjiddemûièdulo eft curandû,nô ut præmij rationêhabeamus, fed utmune* brio 8iCuiifiorix arbitro nos probare iatagamus, Præmia illa,qualia Hint fama, nonor,celebritas,inuitûfèquuntur, captantem fugiunuNemo præmij cauià in ^ftnâdeicendit, nifi uoces SC fufftagia iudicu meruerit, nam alioqui poteftplu blonge minori diipendio coniequi Nullus in agone côtendens,nô mallet ar* ®inorûfuffragia,quàm quaeuis præmiaadipiici» Poteftfieri, utqui præmio du' f'tur,corruptelis nitatur, Qui omniû öd' præcipuè muncrarq iudicio eft proba* ^us,anipliflîmâ eft côièquutus uitftoriâ. Vitro accèdent quæ negledîa cupimus, “nosfummonaturæarbitro probare ftuduerimus »Qiiodhis argumentisco' ^nofcimus,Nam quû pater ueritatis inter mortales aperiêdæ fît tempus, fî quid icuiori iudicio probatû cft,undecuncppræmiacaptauerituicftor, fenfîm fepro* ^«fucusjlatensemerget ueritas♦ Iddocet adulterqs illenobilispater deorum ^uppiter,qui quû diuinitatê prima facie emêdicaflèt populariû uocibus : tarnen *^mporis lapfus eum deumetiâapud fuoscultores centûuiginti adulteriaad' niifiireeft teftatus:demûparricida,fratricida, prædo^, omni infamiæ titulo ^ulto celeberrimus pofteritati uifus eft, Nô attingo reliquos, quum idem fît de •nfcrioribus indicium, ôd illo pâtre digna pofteritas, Quis uerô non admiretur noftros,abie(ftoshomines,omnibus malis exolbs,ueluti mundireietftamcnta, ^nipotius mori,quàm uel tantillum laudis fîbi adicribere maluiftcnt c^Ita in cœ wminuitisfauoribus coniccndiflêuidentur,amp;ræternafama æternâanimoruin ' ntatorum felicitate aperuiflè, ut nun^ intermoritura laude floreant, Quid in caufa cft.^ Honores fpreti conculcati^, ut iblidus ôd uerus honor,diuinus icilP ftt,apparerethominibus, heneEcia. inomnes,in nullum nelæfîquidemmala conferre uoluerût, Afliduis etiam poft mortem teftimonijs diuinitatis fîbi iun* bæpræbueruntargumentû,Nam adfepulchra ôd martyrû memorias innume^ tainaudita^ miraculorum genera fatfîa ftint.Inuitos gloria ièquitur, falfo quæ^ ftant famam notât infàmia, His probra, laudem felicitati coniunxerunt : illis Iplendor in æternam Ôd pcenam ôd infamiam degenerauit, Sed refutatis uani? opinionibus,iam duobus ualidifîîmis argumentis làtis eft dcmonftratum,anp mosneceflàrio eflè immortales,ratione uidelicet finis, âd ordinis totius, atcß ex

? Natura anfmi,intenelt;flus,rationis,mentis ùehumanæ (nam deuocÆusno eflephiloibpho ambïgendum,modo res innotefcant, confiât ) etiamfi aliunde eius immortalitas non probaretur, ab ipla fubftantiaiè aperiret. Effè quandam uj'm in natura Humana, qua cætera animantiû genera deftituâtur ,ut neminem (enfti rationis nïtentem praeter Pomponatiumjôt: aflèclas, dubitare arbitrordta multis argumêtis tum ab autoritäre, tum à ratione petitis, fuaderi poflêcertum cft. Autoritäres uero principis philofophorû Ariftotelis tum ob uerum alTeren dum,tumad uanitatê hominis ÔC impietatêrefellendam, amp;nbsp;indicandam,inprP mo loco ponam Jta primo libro de Anima lcriptû eft: Intelledîus autê indetur elle ftibftantia quædam,amp; non corrumpûCorrumperetur enim potiffimûæta' ris fen il is marcore, Reliquit colligendS philofôphus, quu uigeat maxime mar cefcentecorpore,diuerfæabeonaturæ effèoportet. Subiungit paulo polidn' telligere quidem, QC Ipeculari, hebetantur quandoc^ quodam alio intra corpUJ corrupto, (ut in morbisjô^ ebrietate) ipfe uero intelledlus expers paffionûeft. Colligere aut, amare,et odio haberejUo lunt illius affedîus,fèd eius ipfius quod ilium habetjid eft corporis anima«', qua illû habet.Ideo amp;nbsp;hoc corpore feu com pofitocorrupto,nec recordatur,necamat.Necenim illius iftaSChuiufmodi crût,led totius côpofiri.Eft uero mens intelledîus ue quiddâ diuinius, Sii paiiiœ num expers:quarenec mouetur.In eo loco agit contradefinirionem Platoms, qua anima definit feiplâm mouere.Nâ fi moueretur,pateretur. Clarè patcfgt; mortalem intelledîû, animam, mentem ue noftrâ eflè diuerfieà corporibus na* turæ,atcp immortalem,ex ipfius lententia. Quod aût non mouetur,ideoabani ma dante formam corpori differt.Nam mouerfiper accidcns côtingit. In nobis ipfis porro lêntimus ,intellelt;ftûad agendum non moueri quû quafuis in infei* tirerum nottones ÔC rationes animo uoluimus. Non fecus atrÿlucisradtjfine motu locali in inftanti agût in omnem fuæpotentiaepartem, utoculusetiamm inftanti imagines rerû cocipit. Quæ tria maxime ftibfijnt,ÔC tarnen corpora no font. Secundo uero libro eiufdem tradlarionis, idem Philofophus poft animan ris naturæ parritionê,in nutritoriam,fènfitiuâ, intelledîiuam, Sé motricem fub' iungit.’De mente aûtôCcontemplatoriafacultatenondum eftmanifeftû« tur enim eflè aliud genus animae,quod quidem folum fepararur,quemadmoda æternû à corruptibili. Ibi omnes interprétés conlèntiunt, etiâ Abenreis,qnod fit ea natura animæ foperior,nobilior,ä(r omnino immortalis. Et tarnen bonus ille,fî dqs placet, Pomponarius, ut peruerteret earn lèntentiâ,qua iugulabatur, dum legit interrogando,uult præuertere mentem autorise' O Italia,etiam eaho minum monftra alis,qui non lâtis habent effè imptj, nifi etiam uirus fuû omny bus cæteris propinenr,amp;' cum hac pernicie in aulas principum pénétrent,ibi® impunttatê leelerum polliceâtur, ubi operibus quotidie prædicatur.Paulopo» in fine capitis quarti eiuldem libri,utLatini notant, ita ait : Vbicuncß eftratiO' cinario, etiam inferiora omnia effè oportet, non ediueijfo, De intelledîu autem feu mente contemplatoria eft alia ratio. Ex quibus uerbis infert Âbenreis,ô^ cæteri interpretes,effè genus diuinius,amp; minime obnoxiû materiæ corruption ni^.Plures font aliæ autoritäres apud Ariftotelem ♦ Verû làtis ifta font . Plato, Cicero,5Cmelioris hærelèos homines, nil aliud foadere uoluerunt,quamim' mortales effè animos.Inhocaltercantur. Altj enim paffionü expertes omnino ponüt,ut uidetur uelle Ariftoteles,amp; Aben reis.altj adcorpora,in quibus cgC' re,habiturosapritudinêÔ!r recordarionem rerumin illisgeftarumtquacplacita fontPlatonis,SC noftra,eacp ueriffima. Alioqui enim multa abfordafequCTcm tur: Animos partem effè Dei : Vnum omnium effè : Nec iuftum neciniuftmn

f /’Necinfuturo pcenas,ud prgmta,Qiig omnia cum rarione CreatoMs,6lt;: bo Eam naturam faris fucrit ab Ariftotele petitam in impios con-^X^alitas ueró eft aliunde petenda ♦ Nam fibi nó fan's perfpcctam dixit, qui'a eftjamp;^ inferioribus diffimilis.

4 ft-atione ueró fubftannac ita poteft agi':Qugcun£^ ijfdem principijs parn'cf-P^’ïtjhabent^ omnem materiam communem,ea ctiam in compofito couenne oportet. Verbi gratia; Omnia à quatuor elementis produdahabent fecundum S^era fùa effè,uiuere,fentire^ commune. Qiiæ primum,omnia primum^pa-7^!^? ^^cundumjô^ ita de tertio, de quarto, In quibus enim conueniunt, ea ’lldein principijs orta certum eft.At quum in homine fit contemplandi, col-*'Eendi,reminifcendi^ facultas, eam aliunde quam ab elementis pendere, cer-0 certius haberi debet ♦ Si enim in natura elementari, aut harmonica compofi-’one corporis ilia uis eflet, equidem amp;nbsp;in inferioribus pro gradus ratione, uel ?^’9uodamindicio uideretur, Atqui nil tale eft in inferioribus « Ergo intclle-us non eft à materia inferiori. Sup ereft, ut à fumma Sed fûprà lunam æterna O'ï'niaergQ ÔC animus immortalis Verum ifta iam collegeram contra Gale-■^um.Ariftoteles nediuinitus ortos dicer et animos, uideretur^quotidieDeo ^’^nibere creandi laborem, non in coelum ufcp retulit,fed ex quinto elemento, enteleehiam uocant, in inferiora delabi tradidit ♦ Quod ab eo obtinuifte eft. Spirirualia enim fubftatias^ feparatas, nifi quatcnus pene fenfu corpo j?^p8J^ouit,aEgrè admifit.Certè fuprema origine eft habendus animus.Cum^ ^'ftapofteriori parte æterna,amp;? animosimmortales elle oportet.

, Aequitas ueró iuftitia^ fùmma,quum admittatur neceflarió in Deo nili iuftus, bonus^,non eflêt Deus )etiam fibi fubieóum habere de-pbin quo potentia utatur. Nam ÔC illam habere, 6C exercere opus eft. f^ftraalioquieft, quod nunquam in acftu eft.Iuftitia ueró dicitur errons Peccati refpecftu.Si enim non peccaretur, nil iudicaretur.Peccant autemea quæ arbitrio pollent. Nam quæ contra rationis aut iênfus indicium non pS^nt,non peccant. Daemon ergo ÔC homo peccatum committere foli poP Arbitrium enim tantum habent, Deus, daemon, homo. Scmel peccauit n*^on,utdamnaretur; quotidie ueró peccant homines. ErgoSC puniri iu-''bmi operis eft, præmio^ donari. At corporibus apud nos putrefacftis nil F'^'}*inierri poteft. Supereft, ut animus reftet fijperftes, in quo exerceat fuæ ^■ütiae aiflionem Deus . Nam fi non paterentur homines pœnam ôf prae-j proculdubio effet nepharius Deus, qui tantam impunitatem fcelerum ’’’P^Sjpraedonibus, tyrannis ,ficartjs, amp;nbsp;omni labe fcelerum infecftis daret, inpræfentisuitac curfu tanta profperitate eosfouerct,uttanto feliciores, ^uanto naturæ pei niciofiorcs eftent. Qiiæ fànè ratio ( quod Deus ipfis uidea-aut nullus, aut négliger eres hum anas) multos laxishabenisin fcelerapro-^udit. Sed oportet hoc loco concludere, aut mundum feipfum fine autore ^'^'fte,autanimum eftc immortalem. Atqui Deumefle mundi autorem pa-impijs fumit fupplicium. Nam fi animus mortalis eft, Deus non pQyi enim iniuftum ponit,omnino tollit. Si punit, dieet philofôphafter ’'iquis, ergo mouetur aftetftibus. Comparatione ita agam,utetiam in homi-'’^poflitfieri, utfumatpœnas,nectamenmoueatur.Fac patremfamilias prac-^‘ftingentifamiliæ,legescpeiitadixiftè: quifquis fetali aut tali locomouerit, 'ïgt;firefipuerit,pereat,nónne quotquot funt in ccetu ill o præfente domino,poP ^ntdelinquere,amp;:feipfbsruinæ Ôô barathroimmergere, etiamfineulladomi-’quot;mutationef Lege enim acterna ita pofitum eft,neciteratodecrcto eft opus.

Quanto ffta funt fùmmo bono fadlioraC'Qiiiïquis enim à legibus diuinis feexi mit,potcntiæ perucrfedgmonum (è obftringit.Sunt enim illi tortores eorum, quos blanditijs übi alliciunt.lllos quidem nee malos, nee in hoccreaueratpri' mumjneullifieretiniuria,Sciebat tarnen futui'um,ut non deeffèntilliünn^ói nebulonestquorum opera luerentimprobihominumipirituspcenas.Vtnunc inter homines, Sófi nulli ßciniuria, tarnen nunquam defiint,qui deprauaticæ' teris adferant perniciem, non procurante : nec incitante Deo,fed permittente, quoniam pofuit hominem, ut ait Sapiens, in manu confilij fui. nec uim ullara noftro arbitrio fadîam uulu Qiii enim inuitus bonum facit, nec habitum ageiv di ex animo contrahit,perinde malus eft utnequam. Sumit ergo peenas Deus ab improbis,ncc tarnen ideo aff'edtibus mouetuuSunt SC animi,in quosiuftiua cxercetur,immortales,Nam alioqui Deus,qui aeftus purus cft,ageret in poten' tia tantum fecundum iuftitiamtquod non eft concedendum»

ffnfatn nullus nifi in morte Chrifti fide miïêricordiæ eius eluere poflit, opus �ternisI'mpios ob leges diuinæ luftitiæ pœm's affîci : ut ediuerfb eos,quorû 'J’ifertus eft Deus, quilt;^ boni's openbus ill urn proniereri, Qc fc illi probareftu' Quere,aeternis gaudijs bearûut beneficium in gratiam infiniti Dei fadum iuftiP •main fimul 2c à ftimmabonirate datam lætitiam confèquatur, quod no ftiper' 'utibusanimishominum,quiperarbitriumbeneSCmaleagere potuere,fieri Qonpoteft.Itacp iequitur neceflario, tarn ob Dei peccatiep in eum cômiffî cau' fiui,quam propter eius ieueriflimam iuftitiam,ut animus fit adpœnas uel præ' uuaimmortalis.Iuftè quidem puniuntur maliîbonis uero infinita luccurrit bo'

Qiium uero iuftitia 06miiericordia eius fintæternæ,eft etiam æternus fu' ^urusanimuSjin quopuniendo autbeando in æternum agant.

, '0 Neminem puto tarn amentem impium ue,ut poffit æternum cflê negare proprie 'U Ueo.C^çcuncp uero iuntperfelt;ftiffima,quum fint in Deo modo perfeóiffi' tatibtu di* ’’10,eaetiam funt diuinitati coeterna.Quare non tantum peribnarum attributa umitatif, pfUiUjUidelicet potentia,fapientia,amor,uoluntasaut charitas poftdefecatam Q'^teriam huius mundi fiint in Deo futurægt;iêd miiericordia 06 ueritas. Habere ueroinfecommiierationem fineulla affedlione imperfetfta Deum,necPlato, Qec AriftoteleSjUec corum alumni negabunt, Quum ergo iliac duæproprieta' ’esfintæternæjOportetinæternum à quo creata eit materia, in quoddam iubie* yum agere, nam fruftra efte non poffunt.Quarenon tantum à morte ( utantè uocui) ob æquitatis diuinæ lancem opus eft in aliquot tempus fiiperellehomi' ’'Um animos,fed etiam inæternum durareinec tantum illos, fed amp;nbsp;folidum ho' ’’quot;uem,in quo 56 mifericordia 56 ueritas ieuiuftitia agat.Jgitur,ÖCc,

quot; Tota naturæ moles confiât harmonicaquadam âf concordi perfetfiione, 'quot;potiflimnin cap. deTrinitatedixi. Nam omnia confiantmatcria,forma,0(r UUiufq; compofito.Qiiod itacp inuenitur habere extrema,etiam habere mediû quot;quot;■oc^parcicipans neceffeefi, Quarequum confier,efleiiibftantias ieparatas, 'deoæternas ( licet fint creatæ ) quod non circunferant in fe contrarium,5C ma ’fnam iftam fluxam 86 corruptibilem : necefiç efi dari aliquod medium,partim ætonum natura,partim corruptibile. Hoc uero eft natura humana,animorum quot;uniortalitate cum dæmonibus cóueniens,corpore cum brutis.Pars igitur ho' ' ’’quot;uis pulchcrrima,animus fcilicet,eft immortalis.

'I Mortalitas feu corruptio acciditmotu,amp;r ui coeli Creatoris agêtis imperio* “UTumpit ergo tantum ea,in quæ agere poteft, Jgnobilius enim no agit in no' ‘quot;lius. Atqui cœlum, quum habeat tantum eile,uel ( fi uolunt ) etiam uiuere unattamen longe differ tab animi nobihrate,qui eft fuprafenfiim etuitam.Vn^ ueilliusactionibus animus obnoxius effè no poteft.Quare diefium eft ab aftro' ''unifs,Sapiens dominabitur afiris.Qiium igitur animus nec habeat in iui com pofitione contrarium,nec à ccclo iolui poflir,fit æternus oportet.Hæc ex D, Je^'

'5 Qyæcunc^ recipiuntur in aliquo, recipiuntur iecundum modum eius in Suofiinr.ut funtformærerum in intellecfiupoffibiliomninointelhgibiles,ue brieft intellecfius immatcrialis. Qtiumiraq^ fint immaterial es adtu,lintincor' faptibiles oportettquare 56 intclledtus. V erum quum ille intellccfius poffibilis

; litanimænoftræaliquid,necefleefi faltemeatenusearn elTeimmortalem.Eft fnimanimælumeninrellecfius agens.

Nilcorrumpi poteft ex eo,in quo perfedîio eius côfiftit.Vt ignis perfedtio a modo ciiagcreuehementercalore,aut luce. Vnde ièquiturcaloris 56 lucisadîione agendi, «um non poffe corrupi.Sic quQ fit in hac uita animg perfedtio,eius à corpore in

contemplation^ abduefîto, ( nam eo magis pcrficitur, quo magis immatcrfalfa (èmotifltma à corpore per fciendas confiderat) oportet dum à morte feparatur, ut fit longé ad contemplandum dé cognolccndum expeditiffîma ôd immortar lis,Nam illi in uita uidetur obfiftere corporis contubernium.

A fofffpd= 15 Fatentur omnes effètftu nobiliorem caulàm effîcientê eflè,Sedintellcôus rations po poflîbilis facitadluintelligibiliajquæ natura immaterialia dC æterna font, Qua^ tentifC, nbsp;nbsp;nbsp;fQ Cequitur^quum fît illis nobilior,clîc immortalem, Quatenus enim font intef

ligibilia, æterna font ; fod multo maxime ipfe intellectus in quo uelutiin.fobie* lt;fîo font, debet elfe immortalis,

i6 Licet uclint aliqui,illis^ detur materia dé forma conftare ob intelleâû uoluntatê animum noftrû:tarnen non ideo non erit incorruptibilis,Corruptio enim nô eft,ubi non inuenitur in côpofîtione contrarium, Nam generanones dé corruptiones ex contrarijs in contraria font.Ideo cœlum naturanô corrum* pitur,quod illi materia corruptioni obnoxia défît, In animo uerô notiones re* rum omnium fine contrarietate cÔcipiuntur, quû cognitione foa eandetn facit eorum difoipIinâ.Quare iequitur,foperffîtes à morte animos femper uigere»

«7 Propriarei adiio operatiouelèquitur propriam naturâ,AnimiporroaÆo propria eft intelligerc, dé uelle cum angclis dé bcatis fubftantîjs omnino corpo ris expertibus cômuncteocp magis pro natura agit,quo eft fomotior a corpore, quareamp;diuinationes,ôôpræiàgia,prophetiæcp,aut infomnijs aut eciwlij^n^ motione mentis fîunt,Quumuerô intenigereæternæfîtnaturæ,aniinosn’^*' mè effè taies oportet, dé eo magis poliere intelligendo, quo font à corpot^le-dudîiores, V nde fit,ut nullus mortalium nô admiretur natura eumjillos tie,qu« fomotiftîmas ab ufo corporis uirtutes exercêt, Quoniam eft uita eopcrfclt;tæ^ quo magis fccundum intclledïum,minus focundum corpus eft,Conftat*wc^“' quido æternâ eflè animortï naturâ,quç nihil cum inferioribus iftis habet comu* ne,que^ co intêfius fois funeftionibus utitur,quo ab inferiorsmaterialiû^’^^'^ tura per cognitione magis abducitur, Hæc Thomç dé Hieremig Siculo referas.

iS lam foprà dcmonftratû eft,appetitu immortalitatis dé diuturnitatis omnes homines naturaliter teneri, Quod fieri omnino non poflêt, nifi id confoqui,aut foa induftria, aut aliéna, aut partim, quocunc^ modo.Nam natura nullos folet in una ipecie motus excitare,cjuin fit etiam in ea pofitS,ut con-fèquutio ièquatur, Quum autem etiam diffîcillimaquæc^ fobeathomoeius finis ueluti quietis dé fommi boni cauià,manifeftum eft ad immortalitaté ipecia-re, Alioqui foqucretur,naturam aliquid facere fruftra,quod adrnittendum non eft.Nam fi quis dicat, à fuco, ôô fumo,opinione^ magnorü hominumhancin quibufdam nafoi cupiditatem,infimos non teneri ea expedîatione, conuarium plané fa (fto periculo conftabit, Plebeij enim homines nulla feréuota non nun-cupant,nullis rcligionibus non religantur,ut ueluti cum Deo ineant cognano-nem : quum tarnen opinionibus minimis urgeantur, Differunt uero maxime ab illis magnatesfquoniam imaginibus,ftrepitu,faftu,pompa,raris facinormus iam immortalitatem in hac uita arripere,amp;Deum é foo cœlo deijcerc conatur. V im inferunt meritô,qui feré non confoquuntur,ut iàltem uoluiftè uideantur, Speuero dé humilitate nituntur infimi, V crû eodem omnes tendunt, ifii.regi’ incedentesffaftuofi, per anfraeftus dé loca côfragoià uiæ côpendia quærunt. igitur animus immortalis,ut confoquatur beneficio Chrifti,quod natura appc^ tere docuit, Verû ifta plus iàtis font,Nam quicquid accedere poflèt, ciiet maio ri oneri,quàm utilitatûA diuinæigitur prouidcntiæiuftitia,ànaturaanimi,a nibusrerum,à uirtutis præmio,ab adtionisnatura,àmotunaturali,arationc

uniucffijab autoritate omnium praeftanriffimorum philofophonim, atcp alias ob rationes pofitasi'am, eft animus immortalis. Neceflàriô futurum omnium miuer^le iudicium ideo no duxi demonftrandum, quoniam nifi fit futurum, Ocus non cft,amp;: fi Deus eft,futurum eft.Quum enim fit,iuftus fit oporteuEt fi iultus,quum nil eum fugiat,omnes iudicabit,

Dbinabonitasnonûtishabuiteflèntiam ipfis rebus dedifle,nifi ÔChene âfquononpoteftfecundum earn fpeciem darf melius, contulerit. Hoc in tota natura homine inferiore licet uidere.Nam omnia animantia, quae ■nufum hominis Hint comparata, quoniam in eofinem luum fummam^ fèli' titatemconfèquuntur,ideo cumulum fuæfclicitatis hic habent.Quodeouel Maxime patet. Nullum enim indicium ex quocunq? animante unquam capere ‘•cuit,quod alio quam prçfèntis uitg defiderio teneretur. V nde iequitur,quum wxerintilla,0£: utilitatem homini attulerint,cffefinem,ftimmum^ bonum per omnia confequuta, Nam ÔC natura dediffètalioqui motum quendam, amp;nbsp;appe* titumrerum maiorum,fi ulterius quicquam illis defuiflet.Non feciuErgo ipfb' bené eftè, ui ta ÔC fenfus eft. Quôd fi ab admiratione minimi omnium anP ’’’anriuin ordiamur, quis non obftupefcat, ÔC fenfii potius priuetur, quàm ib uim, qua uiuunt, ita coadam,^ ex materia ad formam addudam capiat î* xÿis non uideat prouidentiam in omnibus prælèntem f Omnia fiii fiC pofte* ^'^âtis curam habent. Fugienda fibi ÖC expetenda ad uitat conleruationem no* fumma,nullis moleftijs premuntur. Namlênfu quidem triftitiæô^

*^oHptatis affici conftat : at Ce affici non cogitant, nec cognofcunt. Patiuntur HHdem otnnia, S)C dolore æquali hominis affedîibus : uerum ideo malum illis ^Oûeft,quod non intelligant eflè malum. Nam quamuis nociua fugiant,id 'ponte,naturæ^ fiiæ dudu Êiciunt,non cogitatione intelledîu, AHoqui ^nimfefecollegiflent,ÔC arma in homineseorum operautentes amp;rabutentes ’Hurrexifiènt, Itacp iugulantur,necantur^ in medijs gregibus,nullacogni* '■one alieni fùiùe mali. Nam nec præteritorum fenfu afficiuntur, nifî quandiu tfoens eft obiecfîum, aut eius adio. Memoriam enim habent, ut diximus, fed ’'on reminifcentiam, nec futurorum ullo iudicio aguntur : nifi quum etiam 'nftatobiedum.In quibus omnibus dignofccndis uoluit Creator efle ilia mul* ’ocertiflîmoamp;acutiflîmofenfù, ÔClongèperfediore quàm in homineuidea* 'quot;’»Quanto enim incautiora futuri,autmagis obliuiofàpræteritiuoluitipià 'onftituere Deus,tanto adpræfèntia fàgaciorafecittutpræfentibus obieêîis Joutiflimè mouerentur, Canis ideo,qui quum abeft hoftis,iam non cogitât ’ohaberehoftem (multos uero hoftes habeat oportet animal,omnia feieui* quot;ontiaimpetens ) fi ad ftadium accefïèritadueriàrius,ita odoratu pollet, ut fta* Omlatratuprodat, fibi^ uiribus aut fuga confùlat. Res itacp ab obiedu per* fpidunt 3 non agnofcunt, nec naturam perpendunt, Quum autem corj?oreas omnia calamitates patiantur, tarnen le pati non iudicant, Itacp proximè ad in* dolentiamEpicuri accedunt.Nec fiint ideo fiiæ felidtatis amp;nbsp;fummi boni ex* pcrtia,Suntigiturinfuofineôôfcopo,quumuixerunt,quia homini fi potuit ntijUixerunt.Nam fi abutatur,nil illi uiuit, prodeftùe, quum magis pereat, ut hydrops potu, plethoricus cibo, dodus oftentator arrogantia,furiofijs gladio, ipfis rebus nil in fe uitq habentibus, lam fi quis Ipedet, quanta induftria Créa* torillatexeritjôf armàritcontrahoftes SC pericula omnia,quis non admirando dcficiatf Pelleduriffima omnia,tftapilis,ilialetis,ueUeribus,uillis ueftiuit.

Squammae pifcibus datæ, pennae plumæ^ auibus T eftas cochlcis, arboribus cortices nonnunquam quadruplices tribuit, Quum homini cæteris animanti' bus imperaturo,nil aliud quam rerum omnium nuditatem, Sgt;C fummain imbc' cillitatem contulerit.Quis negetifta optimum finem elTein hacuita confecura, quum uel una re fint homine illis præfècîo feliciora, quod opinionibus non ur geantur,quibus certè (fi nulla uita alia fequeretur) fieretanimantium omnium princeps omnium miierrimum, Qtio quidabfurdius cogitaripolfitjUO uideo, Nam fi illa la (fia funt finis cauià etiam homo cuius cauia ea iunt, finem confc' qui debet, Quum habeantigitur optimum eflcjdum uiuunt in rem hominis, certumrelinquifur,etiam hominem ex Creatorisnaturaquoddamoptimum cfiê^debere conlequi ♦ Nam alioqui iniquiori eflêt conditione finis,quam qus ad finem,contra rationem,ö^ rerum ordinem,

X Homo porrOjUt uidimus, quo eft melior in hacuita,eo infelicior eft.Ergo non habet hic fummum bonum, Nam uidimus id conièqui ilium ipfo animo: quæ pars hominismultó præclariftîma eft, Qiium autem bene eflè rei non fit ex parte tantum,led ex toto,necefle eft corpus ipfum Iblidum»^ hominê,quocl nun(^ bene elle habuit,fufcitari,ôCanimo iungi,immortalitatecp donari.brgo quandofp eft futura refurrecfiio. Ab æquitate diuina idem patet,

5 Qiium enim ea confiftente fit neceftàrium,animos elleimmortales,utprf* mia arbitrq fui bene uel male feruati recipianttquum non foli bene uel fecusfe* cerint, nifi acquieueritcorpus, opuslt;^fuerit exequutum : ira etiam eftomnino neceftàrium,adfutura aliquando corpora animis,ÔC refici hominem,ut propria etiam corporis rccipiat.Nec enim,ut iam di(fium eft,animus eft homo, nec cor' pus eft homo,fed unà corpus animo iuncfium,hominem componit.Opus ergo eft,corpus hu.no excirari,amp;:refurrelt;fiionêlblidihominis quandoc^ fieri, AliO'

4 Ordinis etiam ratio idem fuadet.Eft enim làpientiæ Dei proprium,utorai natilTima faciat omnia. Forma uerd eft ordinata ad materiam,ut materiaad lot' mam, Porrô fuprà iam oftenfum eft, hominem natum eftè ad felicicatem longe maiorem,quàm concipere animus humanus poftit. Præterea quûæternam elle animorû naturam pateat, lèquitur neceftàricj ordinis in uniuerlô feruandigra' tia,utdenuô ad participandum communis operis prec um forma ordinataa^ materiam,etediuerfo pro fuaaptitudineuniantur,utcpillud idem corpus quod olim animo iuncfium fuir, illi ipfi qui illud informauit, animo nexuuitali,præ' miapro meritisfentiat. Eftuercà maxime fugiendaimpietas(necenimeftuœ canda hærefis ) quorundam,qua affirmât, olim nô idem corpus quod nunccu» cxcitanduin,fed nouum,corruption!' ÔC diffbrmitati nô obnoxium. Quoaxio' mate negatur Deus, dum illieainiquitasadfcribitur,utpræmiet,quodnonla' borauit : etfi tam impotês dicatur, utnunc imperfeefium corpus in refurreffiio^ neperfici ab co omnibus numeris no poftît. Sienim præmia meritis tollis,deu negas.Si das,non merito, idem facis.Quum enim fintac'îiones firppofitorum,

corpore, non partis tantum,præmia pertinent etiam ad totum,non ad partem,ad idem, non ad diuerfum. Supereft igitur colligere ordinis diuinæcp (anefiionisgratia, ut idem animus nofter denuó poft dormitionêrecreatus, St' illud idem corpus quod nunccft,inlummam perfeefiionem ÄS plenitudinemæratisChriftircdu' efium, unà Âf coniuncfiim ad præmia bona uel mala denuô iungantur,

ƒ Optimum cflc, eft immortalitas:detem'mum,mortaltras, TJeus immorta’i' Utemhomini conferre,utfumniunibonum, autnó uult,autnonpotcft. (nani fupenus

eft demonftratü,hominem uimrtc praeditum pracftantiflimo cflè prat-Noï'poteftnon uelleperfedxflïma:aftmaioristmpcrfelt;flionis dillolutio, quam inftauratio ♦ V ndc uuk omnia perfediflima Quin poffit utcnijqucmadmodü Sgt;C uult,nuUi debet efle dubium, Nam non iccus atiç par compofitum fibi foli notas,in compofitum induxerat: ita etiam diflïpa ®8grcgarc poteft.Quod fi ncgcmus in jDeo,uidebitur multis artificibus im-Potentior,qui reiumptis compohtionis partibus muJta inftaurant Jn hoe diffe-quód Deo non polïunt clemêta pcrire:artifici obeft corruptio. QuSitat^ ’^poflitcp,fit etiam praeftantidimus, fore æternû folidum hominem neceflë Uorpusep excitarijó^ uniri denuo animo ♦ Ergo refurredio mortui hominis Wura eft, Verum eft hïc duabus calumnitjs impiorum occurrendum, Namfi ƒ us uult omnia praeftantiffima SC immortaliatergo etiam ( dieet ) bos immor ^critmelior ifto mortali.ergo refurget.IvcfpôdcolVuIt quidê omnia Deus, 9yæad fincmôi^ Deieaulâ huntmameftprineipiumôf finis.Quæeucpitaepfii punt ad finem,ea iunt neeeflària.Ceffânte uero neeeflîtate,res eeflare oportet» “'uac uita ob neeeflîtates SC u(us,hominis nceeflaria fuerut animantia omniaî ®^9uum homo fuicitatus no fit futurus neeeflitati obnoxius,nil opus erit illi cac animantibus» Nam tune nee bibet nee eomedet homo, nee gencrabit.O-

•’uüsenim materiatmutatioeeflàbit»CucpDeus amp;nbsp;natura nil fr uftrafaeiât» öd fit tune Opus iilis animantibus,in rcrum natura non crunt.Homo ueró in-

‘‘fiorum imperator,Dei ob mundum creatS laudandi,cognofcendi,amandi^ pgu creatus, erit iblum neceflarius ex inferiori rcrum or dine, abunde in cogni I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abfißullo rcrum corruptibiliuufu. Alia obiedio eftjmpoflibi

^’^)fi erit reiurredio, omnes homines relurgere» Nä innumeri fadi funt cöe ^^Thyeftis, ÔC eonuiuia Tantali ♦ Vbiuis terrarum fucre anthropophagi : iunt ^am hodic in multis mundi partibus, Scythae eorporibus proprijs leflum corS quot;äbentibus eonuiuia dabant, Illiomnes qui deuorati funt, fadli funt partes co-“'^‘Jentiumtergo décrit ißis,quod ahj habuerunt. Nam fi erunt integri deuora nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

‘‘»deuoratorcs erunt imperfcdi,ö(: ediucrfo,Hae funt rationes aduerlâriorum: ' quitus paucisrcfpondeo,Ciborum quotidianorum natura nos docet, partem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ser

“•queadeo tenuem nutritis eorporibus iungi ex his que intra fumuntur,ut uix nwne de re ^«multos menles ulla acceffio fieri uideatur ♦ Nam quum maximam partem furreHiotte ^u»agjs corpulentam egeftionibus ÔC rccremcntis abrjciamus,miriima pars ui apud Bpi-^ur ca quac fiiperefl: in corpore : pro qua fi iam corpus attigit fummum inae- phanium, ^fntum, tantum propriaefubftantig deflucre certS eft,quantafit acceffiotquod plumnecphilolbphi nec medici negabunt, Nam naturam egere potu 5C cibo

ob fluorem lubflantiac,ut dicüt,proprio fanc uocabulo » Etenim corpus ^oiinnn undiep confluxilc ÔC pcrlpirabile,utinquit Hippocrates, continua ’•»one aliquid dcpcrdit,quod cibo inftaurari oportet. Itacp non in trat corpus in îuud corpus,fed aliquid tenuilfimum ÔC partibus familiare accedit, quanta feili ftt aliunde depcrit,ncc quicquam amplius.Corpora etiam funt per fc integra fi accefltone cibi,6C in multos dies ita durare poflunt naturalitcr, praccipue aC-iu«is.Videntur uero multa exempla hominum,qui uita funtufi in multos an- ' ^osjfine ullo ufu cibi,potuscp,0f reiedionc recremcntorum.Mcminit Carolus ^wllus in epiftolis cuiufdam uiri,qui ad li. annos integra ualctudinc abfep ci ulxttquum feptimam diem Iciuntj mortiferam homini fcripferit an fiuitas.Erat paulo ante homo Schotus Romæ, poft in Gallia, ÔC Syria, qui

îy.dte parum cibi fumebat, non tam rdfgionc,qüàm confuctudmc.MuItos fô la euchanftiæ lumptione oôonis diebus uixiflc^teftantur fancHi patres, Scd ho dterna impietas ea tmprobat.T aceo cunijqui üifijs efl multos annos «lt;ngt;î wp'Sff temporibus Nicolai jr^pont.max.qui^ à Poggio Florentino tcmporibus ijfdê eft fcriptus.Puella iam biennin uita angelica uiuensjin finibus Heydelbcr gÇjnulli non innotuit fama.Ex quibus ex emplis conftatjparum admodum ac^ cedere cibi ipfi corporijquinetiam fine cibo uitam ducere poflîtîquod non fate rentur medici)nifi fieri probatum haberent.Itacp illaminima partium humidio rum abfceiîîo non poteft toti abefle,quin potius aptius reddit. Nam corporinil patienti tanta humorum copia nô erit neceflâriajquanta nunc. Nunc enim ob pericubjuatura thciàurizat:amp;uiqucadeô) ut non raro putrefado thefauroingt; nammentur ineafebres.Habitudouerô corporis, quumfitfutura expcrsogt; mnino uitq,facile erit etiâ,quod exundet.Exemplum refiirredionis Icfus Chri (lus dux nofter fuit.Huius exemple iîîeramusfuturam omnium ætatemamp;^pro portionem. Verum quum in illius arbitrio fîntilia fita, de illis non audeo qufc^ quam dicere Satis habeo,nihil obftare refurgentibus corporibus,quod à refur-redîuris pariter fint deuorata. Nam tantundem illis perijt,quanta aliundeadue nit.Et fi paulo plus acceflît, (ut in adoleicentibus) id tam exile eft, utfenlûui™ giat, quo facile fine ulla imperfedlione carere poftît, qui refurgct.Vt pauas igitur ad obiedla repetendo refpondeam : Deus uult refurreeftionem honunis, ut eius felicitatis,ô(^ diuinæ laudis gratia,neceflariamînon item eorum,quç eau fa hominis fadla funt,quoniarn tune eflent fuperflua.Poteft etiam undieprep^' tin's partibus ueluti creauit,ita 6Creformare.nec illi quicquam obfuerit.Ratio-' ne ergo,bene elfe hominis,quod in haC uita non eft confequutus, diuinae prafquot; terea bonitatis QC æquitatis argumcnto,amp; quodnemini inuideat,qua:funtptæ ftantiflîma,critfuturarciurrelt;ftiohumanorum corporum*

G V U P o s T E L L î L î B« I? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ItJ

folidam actcrnS fore demonftrantJeKcitatcm^ seter^ di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur breui dignetinr facere Deus, ut ab hac tyrântdc mun

, ^corruptfone in mcorruptibilem materia mutariualeamus« Namiumnla félicitas, fumma miferia eft.Demonftratis locis,quibus animi »ter tu ^’?'’°’'po’’’bus repetendis, 6^ in felicitatem commxmcm adicifcendis uiden ’ °I^oxtj,fupereft cataftrophen adduccre, Qi. imponere huic operi colopho-^ ’’’»Paucis itacj de immutatione uniuerfi eft difceptandu m*

H * ndem ordinê,ôi ab omni parte fibi fimilcm,Dcum in natura tota ferua-^ uelle,id in rebus omnibus dariflîmèpatet, Qi omnium philofophorû iu* *%authoritatecp conftat.In toto rerum ufu differt finis, amp;nbsp;quod in finem ten i*'Pr»tereafinem eflè longe pr»ftantiflSmum,amp;naturg âf aitismulli dubium '^poteft.Nifi enim ita. effet,ut meliora effent, qu» funtfinis, quam qu» funt ^ûcm,omniafruftrafierent,necquicquam ageretex ordine Qi deliberatiogt;» ’’f'Nam ftultS plané Qi mente omnino carens id effet, quod acftionem fruftra pUineret,amp;inde nil praeter adionem Qi Ipontaneum laborem rcportarettauc , W ultra,deterius,uel plane par,0^ fîmile.Qu» omnia, ut abfurdiffima fiint, ’’^’erum ordini,0^ fenfui,SC authoritati refragantur.Adio ergo acfiionis perd aut motus caufa elTe non poteft, Sequitur igitur, quod fcriptum reliquit quot;‘quot;lofophusjö^ iènfiis docet,omnem motum caufa quietis fieri ♦ Quum autem ®“’niahîc fint quodam modo in motu, etiam aliquâdo adfuturam omnibus re ƒ * quietem, certum Qi neceffc eft : quod concedere de elementis non dubitat ' ’'‘fimmo affirmât, Stabit ergo aliquando motus in quietd,amp;r pace »terna,fi^ quot;^ullo motu, Nam pereuntibus, aut agere Qipaticeffantibus his fluxis rebus, ^otu coelefti,qui harum rerum generationis,corruptionis, alterationiscp caufa “Uon er it opus» Quum uero materia nunquam poffit tota ex fua natura extér •’J’nari,Sc fit neceffàrium ad futuram aliquando quietem, immutari illam mate neceflè eft, Quamdiu enim erit, qualis nue eft, obnoxia paffionibus fi t ne* ^^æeeft.Si fi'ntdefuturg atftiones Qi motus,ut eft neceffàriû,ctiam immunis cor quot;’ptionis materia præftantiflîmum cflê côfequetur^ô^ fiet incorruptibili form» ^ffimilis: quod fantfti uiri diuinitusep inlpirati homines oraculis affirmarunt» '^le ucro fit futurum optimum effê eius materi», qu» à conflagratione uni-^mafuperfuerit,non poflùmus cognofcere,quoniâ exemplum omnino deeft* '-onfiderantibus tamengemmarû diuerfàgenera,Qiperfetftiones, quomodô 3pud omnes homines fint in precio,quâuis earn lateat uirtus, po Wtinmentem uenire, ut fitfutura qu»dâ affinitas mole elcmcntaris cum ipfîsî ”0 quidem utfi'nt in iftarum modum, fed (ueluti unus adamas eft argumento) ’^ulli potenti» cédât. Décrit enim tune hircinus fànguis, fi materia fiat adaman üna.Qiiis non admiretur pyroposfcarbunculos^hyacinthostbalauftiafgrana* ’’’fijOuem in mentis ftuporem nô uertat uiror ille pellucidus fmaragdi C Quis fapiatclaritatem Qi foliditatem adamantis t'Et tarnen,quû ea fint fumma apud nosjuidentur uix cfïè umbra fômnia futurorû. Nam ut nil perfedtius Qi

’ncompræhenfibilc ipfo Deo 6C caufa prima dari poteft,ita fummo eius effè fr în t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis incompr»henfibilct'Cuius tarnen in natura ifta paruà

• cupidftàtcs immoftales in nobis excitarent: fed ut in admirationem Qi. contera plationemfuturorum nosrapèrenttà quo fcopo quam fimus alieni,quis nonui detc'At quia nil perfetflu poteft eflè,niÜ feces Qi fcori^, recrementacp omnia ab-(umanturîideo ignis etiam rcrû abiôlutiffîmarû probater, operas creatori loca^ bit,fit: defecabit omniatquod fenfim öd arte amp;nbsp;natura uidetur aggredi.Abfolu^ tiflimse terrac quafdâ imagines auru bene ab igne excotîîum rcpraefentat,aquaî adamas- N ec enim ifta duofimpliciter poflunt ibiui ab ignejnifi admifeeasphar maca. Vt ergo ifta fruftula ad bene efle opera ignis purgatis probanfis^ egent, ita Qi uniuerftim ad purgation? opus habet. Sunt itac^ tria tempora Creator« reijïondentia potentiae,amp; quodammodo noftris iftisftib motu conftitutisfimf lia. Nam apud nos præteritum,præfens,amp;^ futurû eft. Infinitum eft practeritura reipetftu inftantis,quocp nunquâuti licet. Præièns in poteftate efle uidetur: fed

‘ reuera nil poflumus in eo agere,quin practerierit.In future fola félicitas eft • A* pud Deumfuit aeternitas fine materia. Præfens Qi inftans reipedîupræten'tiin* iènfibile quiddâ eft, cum materia generationi Qi corruptioniobnoxia,quæeft naundi duratio.Futurum aeternu cum uera fruitione materiae adduâç adperfc cftionê Qi corruptionis immunitatem erit: cuius exempli faciuntomnesnoftrz adliones fidem.Nam omnia effedlahabent tempus præteritum in mente,prx--fens in opere,futurS in fruitione : quae ipfa quu in nobis fint,amp; præftantiftî^^» nos habere ab exemple diuinitatis conftat. Analogiam enim habet natura ft. le cum Qi cum arte. Omnium aSt artium finis quies eft:ergo etiam nature creatæ» Deocp,qui fuo beneficie (quum eflèt per fe feliciffimus, cuiep nulla materiaaut creatie potuit adferre ullam perfeeftionem) hacc omnia inferiot a hominis caugt;' fâ,hominem diuini honoris Qi cótemplationis ( in qua eft fumma félicitas) gra tia códrdit:ut ex hac corruptione Qi afliduo laborc,ubi ueluti tormenus optimi probarenturjCt excoquerentur,tandem in earn felicif atem traduceret,quç æter na Deoep fimilima eft:ad qua nos iua mifericordia conducere dignetur. His ar gumentis ex rationis penu depromptis tradere uiium eft eaplacita,quxucrita8 tpia Deus in Deo filio orbi aperuit, fuacp authoritate fine adhibitis rationibus credi uoluit: ut impietati nunc in toto orbe terrarS oborienti Qi regnanti occur ri poflrt.Qiiod ut pateat,placita authoritate fulta demonftrationibus fubnccto*

AVthoritatc traditu Qi creditum eft, Deum ab æterno exiftentcffl,trinûm Qi unum efle.Potentiam enim, fapientiam, Qi uoluntatem habere,quaj perionas attributaucperlbnarum dicimus.Primum ab aeterno generantem afc fapientiam,patrem illum,huncfilium dicimus:uoluntatcm uero apotentiaetfa pientia procedentcm,ipiritum fandiumnuncupamus.Ab eOjpcr eum,0(finco creatus eft mundus,fabftantia corporea Qi corporis experte côftans:quacuifibi lia Qiinuifibilia dicimus. Per inuifibilia intelligimus fubftantias feparatas, tam bonas ct in bono confirmatas,quam iuapte iponte deprauatas,perniciemtp ho minibus adferentes.Credimus omnia uifibilia hominis cauià fa (fia, hominem uero caula Dei Qi fui:ut glorificado Deum fit immortalis. Curam ueróDeum agere rerum humanarû etiam minimarurh.Ipfum autêprimö hominemquum cITetpraeftantiflSma conditione,fuo arbitrio natura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnesex

CO natos ruinæ Si morti obnoxios,at(p ex traduce labem perditionfs adferrein hâcuitam. Ad quam naturam reparandam opus fuit fummo mediatore Dei ÔC hominS iesv christ o:quiantefeculagenitus,tandemquSuifumeftdi uinç bonitatijuoluit carni noftræ iungi,atc^puriflîmâ ex uirgine carnem (üme te.Ita fapientia dim'na ab aeterno genita,noftra carneueftita,uoluit omnia fup-pliciorum genera, ÔC demû mortem acerbam pro recôciliandis illis hominibus Deo perpeti,qui homines in iilius mortis fànguinê abluti,fpecp eius refurrcdio nù fublatijuitam acternam à (e fuapte natura perditâ eius meritis fe poflê recipe te credût. DemS ille poft mortem QC reüjrreüionem répétons cœlum, reliquit royfteriajquibus in nomine eius initiarentur crcdentes,ct ueluti quotidianis re medqs leuarentur»T andê poft huius uitac curfum ftiperftites antmos immortals à Deo præmia uel pœnas recipere:quo ad iudictj têpore folidus homo fufei-^tus,iiidicatuscp,propria corporis recipiat, prout geflît, DemS igné totum or-purgante fieri omnium côflagrationem,ac denicp immutationem, amp;nbsp;prae ftântiflîmû eflè totius futurS,atcp æternitatem creaturç jueluti ÔC creatoris.Hacc «intpræcipua reru capita : fine quibus ullihominiadeflefalutê,eft impoffîbilcgt;

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(oncyrdiatG' adhortaùo ad uerè piot homines,ut fc ad conÿrediendutn litrrit C raUo~

ttibmcum fada MuhamedicorumcoUuuie parent,pritici-pum^ occupationibm fuccurrantr

V A N T A M orbiterraruimpotensregnandi ftudium labem ; ad hanc diem attulerit, quantum focordia luxus^ multorum lt;nbsp;inter mortales dilpendium inuexerit,quanta lues ex inani co tentione complurium fua domi negligeniiS QC euertentium, aliéna uero Ô^parû falutaria adpetentium indies oboriatur, : ____ 1 neminem qui aliquo rcrum ufu polleat, aut in hiftoriaru mo- ■ ’’Jmentislitueriatus, ignorareiudico. Poftquam enim compendij amp;nbsp;libidinis Potiusquàm falutis popularium gratia, autoboriuntur, autdiutius conferuata ^'^gentur imperia, proculdubio, licet quadam ipecieprima fronte occafiones ’liÿantur iuftiflîmæ, contingit non infrequenter, nô minus uidîoribus quàm ^’«15bella attuliflè aerumnarum,poft ieep parem infelicitatis fenfiim utrif«^ po pulls reliquifle * V erum ita diuina permittente prouidentia, ob hominû impro Puatem fenio augefeentem, à quo maluit alieno quàm fuo arbitrio homo régi, quot;Uuiincmcp alium quàm rationem ducem fequi, nunquâ rwn eft bellis attritus J^undus. Hare eft negledli officq pœna. Haec acterni improbis ÔS ab hac tantum hfua rcrum humanarS pendentibus fupplicij arra cfètpqs uero, Dei, ad fe ftios P^t calamitatcs reuocantis,fîgnum bencficijjdeo Deus optimus maximus cô* ^nfareiaduram rerS externarumjamp;^ detrimenti in bellis accepti,aut fefta qua pace,autlcgibus amp;nbsp;meliori animorum cultu ferè femper folet. Noua enim quot;uperia folentuiciflitudine pacis recrearijobliuionemcpquarundam rerû cor-' ^uptarum induccre:pares uero cçteris,aut etiam inferiores infimis,qui fecundo ; •^’fumfuccelTu antea clati in cæterosityrannidem exercebant,rcddunt,nouacp r ......... l } princis

principfa 3C refS opinionüm inducunttut quSto infälubr ius bellum hfc quOS oppriniit fe offertjtanto felidorem Riperfticibus rerü conditionem adferat. pî® terea cultus,mores, perfuafiones, literacjleges uidoiS folent uióïs nonnunqu» maiorem longé quam ante uicflon'am utilitatem relmquere.Sic faóQ cß,utqu uls Romani QC Graeci, quorû latiflimè fecundû populos orientis patucre claruc reep imperia,toto exorbe nobis olim cognito reportarint ui(Soriam,prçdas ege rinCjUon raro crudeliflîmè uicfloria ufi fint:tamenlegum ÔC morûnaturçmagis afFuiiâ ubiuis feminaria ÔC ufum in detrimenti accepti côpeniàtionem reliquo rint. Reliqua certè mutationum genera, ut quac à Scythis ÔC barbaris accidere, quicquid ornamenti ÔCliteris ÔC moribus hæ duæ nationes contulerant,freque tius pené funditus extirparunt- Sunt itaep Barbarorû incurfiones naturae infen* fiflimæ,Slt;^ ueluti in eius perniciê omnino armatae.Hoc tamê uel minus maliha bent,quôd quanto praefentiorê corporibus humanis cladem adferunt,tanto lui noraanimis adferûtnocumenta, Infummo cnimfelicitatisgraduponêtes cor* poris bona,nec multas neeperuerfas leges adferût,fed potius côpofitis rebus à bello rclpirantes,quû quâ ante uterentur felicitate ÔC ocio fub legibus fuispOquot;-puli ùidîi côfyderant,eas leges amplcdluntld docent Scytharû et Gpthorûmul tæ tam in Afiamquàm Europa incurfiones, Hunnorû, HeruIorû,AianoruJ^ Saxonô,Normannorû, VuandalorS,Longobardorû infuItus,ÔC fixgubûi’®’^ Europa fedes.leges enim illi omnes à uicflis acccpere,qua propter utilitatc, qu® ob literarum ÔC diiciplinarû ignorationem. Imperia ergo caetera hochabét,aut utleges SC cultû loco prgdæ uidoriæcp uidïis adferant,aut ut labem corporibus tantum,non item antmis fœdç cuiufdam fupcrftitionis caccitatem ingorât.Vna uerô Arabica colluuies tam fœdâôC corporibus ÔC animis iriuexitcladêferme in uniuerfo orbe,ut quicquid unquâpeftium expertus ante eft,in felicitate idpo nerc debeat,fi rerum iufta côparatione utatur.Prçterq^ quôd enim id fuadetim pia perfiiafio,nil eflepraeftantius, nullamcp ad felicitate uiam côpendiofiorem, quam fi nomine diffentanei dogmatis quotquot funt mortales conficiatgt; qunt^ ciusucrbaiurauit,perpetuû prædonumfcminariumetiâ inter fuos nomine mi litum Dei alit,fouet, tutatur,et colit mifcrèladata gens, tenebrisep plusc^ Çimc rqs capta*Quu itaep Deus hominem,cuius caufa cætera collant,durationis eau fa creauerit, leges, imperia, ÔC quotquot genera funt magillratuô,eius unms m uita diutiflîmè confèruandirationê in primis habeât, omnia ÔC corporis ÔCan* mi adminicula undicpreipub.habcnas modérantes eius ergô coquirant, cumu lcnt,feruent:una hçc perfidi tyranni lex authoribus Furtjs,côtra,Dei maieftaté, naturæ humanç incolumitatem,animorû ÔC corpora falutem,pacem£p publica infurgens ÔC armata, tanta mortalibus cladem rebusep omnibus prçterquam uo luptati ÔC uitio perniciem attulit,ut reuera orbis uaftitas nucupari poffit bcat:ut quæ nec luis pace, nec externis quiete frui unquâpermittat. Vigintiml lia urbium olim Aegyptus habuinnûc uix decê municipia, ÔC fex urbes.utrantp Afiam plulquàm dena millia urbifî olim ornabât,nunc ducentæ uix fuperfunt. Valla omnia,dumis^ ÔC fentibus ob Nomades religion! adfcriptosmilites ob' fita. Quâtisineptqs animosfibi addidlorumirretiuerit,totohuiuslibri tenore palàm fiet,potilîîmû in Alcorani exculîîonc:dcmum quS aperuero.quam crai' fè de Deo,dæmonibus,dc rebus naturalibus fcnferit,fanxerit^,oftendâ pauciî quantis calamitatibus fint obnoxij,qui Muhamedico lubfunt ubiuis terrarû im perio.QuS itaep omnium decretis côftct,bclla SC rerum mutationes elIcprouH-dcntiæpermiffîone in animaduerfionem fcelerû introdutflas; opus cent eft ƒ ut

’l'Jæ funt accrbi'nîmac, etiam maximorû fcelerum uindicandoru gratia copara ’ÇÜnt.Necmoror quicquâ,quod multi dicantjcflè rerum certas périodes,teme ntatifortunæ SC hominum improborum libidini iundas, unde bella oboriri fo •tint,Si enim admittant,mundu habere caufamgt;amp;^ prouidentia regi (alioqui e» inimjutn Fortunarqs non ago) negare nun^ potcrunt, quum fit illi creandoru côferuandorum fingulariû cura,quin longé maxima multitudinis, aut in ur “t,aut in prouincia, aut in quouis regno côferuandac habeat foUicitudinê, Nifi tn«nfrenaretacternisimpenjshancmolem,omnia côtinuô bellis arderent, Vt •gitadremredea, quomaiora ftintdelidla, eomaiorespœnas permittitDeus •^•gi,nô tantû illis qui delida admifere,ied ÔC corû pofteris,Ô£^ cômercio famé liinbus:ui inflidis pœnis diicantjaut non cômittere fimilia fcelera,aut admifià . Quibus federibus olim maxime populialegeDei alieni irritauerint Dcunijquû nullo uiuo lege diuina deftituti nô foediflîmélaborauerintjnon faci Itdixcrim.Mutuas enimincçdcsquotidierucbant.Verûfidemfaciâ diefii meé ^fecrisipauca pcrcurrendo.Pro deprauatis ÖCnô emendatis a pâtre Ophni P^inhajCgfus totus populi Dei exercitus à Philiftæis eft.Quia tartto grauius cri ^'•'tft,quâto maior qui peccat habetur, Dauidis peccati expiatio id infinuat, Captiuitas Babylonica dereliôûiampridemDeûetiâà facerdotibus ÔCprinci f'^usjut Baal adorarêt,uindicauit. At quia nunc^ ullû immanius fcclus admitti potUK,qijàm lefu Chrifti Dei à fuis occifiotita nec ulla unquâ clades tam memo fibilisfada eft,quàm fub Tito amp;nbsp;Hadriano in terra ludæajin qua duabus expc ditionibus fexagefies centena hominu milia ad unum cgla funt.Reliquiac uero ^udaicipopuli funt ab co tempore ex prçdiéîione Chrifti ubiuis terraru in capté •••tate.Pliires innocentes quotidie per calumnias occidunttat hominem Deum ^tddilTe à fuis faccrdotibus,eiuscp Icgis conferuationê prçfe ferêtibusjicelus eft ’’•nnipcena immanius.Qind ueró (anóius fi'deli Sf perfeóo Chriftiano,cui uf'r pietatis in nomine lefu tota natura paretr Gerte nihil.Grauius ergo quouis

*^ortaliü peccat, qui fub tarn fanda lege peccat. Seruus enim feiens uoluntatem ^ogt;în’ni,amp;nonfaciens,uapulabitmultis.Nonrcticuitantiquitas,obortasfuiflè f-tuilTimas perfecutioncs in Chriftianos,quód iam multi initiati myfterijs facris pfum fände, alq uero etiä impie fe gerebâtfub facrofando innocentiae titulo, utadrem ueniam,c5iedura ducor,obimmania fcelera falfoiS Chriftiano p'häcpeftemIcgis Muhamedis fuifle in orbem terrarü imnnflam,ut qui impie ''gtfandiflïma abutcbantur,Deum in pcftepcrpetuó fæuiente ultorem fenti-* ’^tttô^nepofteritas luxu ÔC gloria côtentioneep amplius certaret, ÔC pcccaret,re temporalis adminifîratio eft huic tyrannidi oborienti permifta. V enit pré ®'®inhoftis poteftatê nullo ncgocio Ierofolyma,in qua prima fancîê religionis P’trfarchç.Non multo poft Alexandrina ÔC Antiochena ademptçtquû tarnen ’nte ibidem fupra trecentos annos pacificé Chriftiani utriuicp magiftratus pote ‘«têhabuiflènt.populares ucrô ibidêiam fexcentis anté annis nomina Chrifto ^tdcrât’.nilî certé quædâ fceîerû immanitas 6C rerû quç à pictate acceiferât abu '••SjincpluxS ingluuiem intenta gens,olim Deo charifltma,Dci fauorê ab or “t Chriftiano abegiflet,nô potuiflet fieri, ut rerû omniO nuda barbarics,multv ^udineœ tantû potens,uidoriâ de illis populis reportafict,qui fine armis erât to ^oinorbeformidabiles.Contêdebatlüxu et inerti otio cû perditilfimis nomine «'digniffîmus imperator Hcraclius,quû cœpit oboriri hçcin Arabia fadio, N 5 ’tishabebat pontifex Romanus negligere orientalis relißionis partes, primS *gt;ïtttpatriarchas in confilijs locû habcre,nifi ctiâ ambitiofe nomen illud Papæ,

eulUs odi'o tanta cxcitâtur incendia, adpcterct,ut qui fummus crat,8^ effe of piebat,ueluti per ewTuviitctoiouf ita uocaretur, Omnes uero ante cum facerdotcs Ha uocabantunquod ex epiftolis Hieronymi, Auguftini,0^ cçterorûLatinojft uidere licet,pariter ex uulgari facræ dignitatis in Græca ecclefia uocabulo, rîu pas enim iacerdotes uocât.Foriàncœlitus tam auguftû nomen aduenit, a loue Papa,qui à Bithynqs puris 6C fine ullo cuitu manibus uetufto erroris ritu cokb^ tur.unde profluxerit nomen,n5 admodû laboro.Conceffît illo uri Phocas bor nifacio quarto. Sed iuuat paulolatius cauiâm huius morbi perfautari,utfaltcin poft^ tam altè totos Chriftiani corporis artus medicorû eius temporis incuria, autmaleuolentia,ignorâtiacp,eft depaftus,nobis ipfis proipiciamus,attplêcun? dum prouerbiû uel iêro Phrygicè fâpiamus,periculocp iuuemur alieno. Vt ■rô tantç calamitatis initium clarius pateat,res imperîj qua eflênt conditione, de mum iàcri magiftratus rcs perfequar. Fuit Gregorius pontifex pietateinli gni,ÔC eruditione:ut qui inter facros dodores quarts Jocum feriptorogratia c? tiamnS habeat-Huius pontifîcatus inciditin temporaMauritîf imperatoris,qugt; telutîîantem Gregoriû, amp;nbsp;etiam iècreto per literas ab ipfo tanti honoris SiC one rismunusrenuentem, infedepontificia iniquiffîmistemporS conditionibiis côfirmauit. V ifus forfan eft Imperatori homo ille uitç iôlitariac ftudiofus,aptus,

cai curas tantorû negotiorS ÔC periculorS ob bella LongobardorS irnminei| tium cômitteret, et quem ridere ÔC côuicijs inièdîari pro arbitrio poflèt.Cetçn^ alioqui in rebus pietatem Chriftianam fatis fideliter tenuiflè traditur. Duph« itatp occafione quS diutius in imperio fuiflêt, hominS Italorum à fe animô alic -nauit,quôd fancAiffîmS hominem conuictjs etiâ publicè agitando ridendoeç la ceflèret,quôd quam negligeret curam nô fegnius quouis milite ôf duce fufcipc retiôC non paucas urbes in fide imperq nô fine uitac diferimine retincret.His in eum moti odijs milites,gregarium militem imperatorem créant. Oraculoiuoni lus Mauritius nodlu fugam captans, Chalcedone captus,in urbem Romam no uam redudîus,capitc truncatunCreditm hcc faô:io fuicitata ab Heracliano,ma gnæ in ea urbe authoritatis uiro:ut amico militi nulla generis fîducia nitcnti,ta daret impcrtj,quod poftea fublato Phoca filio Heraclio tradere poflêt.Ea enim eft ambitionis natura,ut iub ipecie pietatis uelutiper cuniculos in fraudeswt, obijciatep periculis fiC inuidiæ,quibus fc bene uelle confultum fimulat.Sublatis patricqs nbsp;nbsp;adueriç faeftionis uiris,ut in militari fatftione iblet,imperiô oflo

circiter annis obtinet Phocas.Totus eo tempore Ortens in motu erat.Perfç no tantum ab imperio defeccre, fed impetum in Romana ditionem,in^finesuf$ Afiæ minoris irrSpunt,imminêt Africæ Aegypto.Cura rerSbellicarSprarci pua datur Heracliano,6C Priico genero.occurritur ab Africa Aegypto,fuW neturep hoftilis impetus potius quam retunditurtamp;l interim faäiones uarie a fa cro ordine Conftantinopoli oriuntur. Contendit de primant pontifex Romæj orientalis cSocciduo,uultcp dici oiKSfiSb/msi ,id eft totius habitabilis pontifex fum vidffwmc ntus loannes Conftantinopolitanus, refragatur t Gregorius Romanusxuius lap- nbsp;nbsp;nbsp;parte Italica fauorem demereri cupiens Phocas,locum primum noftris de

ƒ«. Non e- nbsp;nbsp;nbsp;quS tarnen nô tantoperc ambiret Gregorius pracferri occiduam ecclefiam,

rirwlono ^tiam ne alter qui parum fände in multis de dogmate Chriftiano fentiret,leges crßittit^ ptitnibus darct.Sed ifta fuoloco.Capta Hierofolyma à Perfis, occafionem na» «conowi- t^us Heraclianus,militcm contraPhocam incitat,quód eius fegnitie périclita* •i, que con retur imperium,cum obfeuro loco natum nbsp;nbsp;inertem. Itatp quas comparât co*

occurfurus, re prins egregie ad proditioneniïnftru(îîa,praciTu't •untut partim in Grcciam duces deledi, Prifcus generjSc Heraclius filiusiut ca rf/p«if, «lt; ptato ad opportunitatê Phoca adueniente Heracliano cQ copijs ßatim eum obx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

^uncarent, Ita quibus artibus imperium parauerat, ijfdcm amifit. Heraclius g ƒ’ ‘

imperator à milite iam largitionibus patris fubornato iàlutatur ♦ Principio aperij magna belli moles imminet. Non enim turn de augendo impcrio erat ^§endu, fed de arcendo à penatibus hofte cogitandü, Illud bellum iam à Mauri po/fet:Grv. •fj temporibus pbortû fuit,hodiernæcp calamitatis occafio primaria eft Fradîis Romanuf. îliquot bellis hoftibus, in defidiam amp;nbsp;luxû omnino ïbluitur Imperator, donee Tandemua hollis qui in proximos fines Grgciæ nô irrueret, totam Aegyptum ÔC Afi icam ro Ro.epi^ bbiugaret, tantaep potentia inlaniret, ut pacem quouis precio uenalem Hcra^ feopi cum dionegaret, Vrgebat ex haepartehoftis infolentiflîmusjCx altéra religionis no P'^rfcita/i-“fÇprobrû,lignum in quo Chriftuspependitjiam à decennio in manuhoftiutn fuerfaHierofolymaconferuatu.MuItouerouehementiHimeinftareproceres, •’•'äfCjOblecrare, precibus minas addercjni faciat,amp;proccres Sf militem fibi du ^^ntquæfitm-oSj qui in tanto rerû diierime iuccurrat*Coa(flus amp;nbsp;excitatus non •umratione offîcij QC timoris,quàm ne ulla infamie nota perftringeretur(folent 'nitn magnates, quo funt uita côtaminatiore,eo magis præferre uirtutem, infa ’’^•æcpnotam fugere)rem aggreditur,bellumcp fufeipit côparato maximo ex er ^Uu. Cuius motu praeter expedlationë territus Chofroes,miflà infolentia fugif, •ocumcp iuxta A2rotum,in quo cofligere d ecreuerat, relinquens,trepidus fe ad .

‘ua ttanfmilTo Euphrate recipit, fegetes qua iter facit igne abfumcns,ut aduerfa po fequendi facultatem adimeret. Non fegniter mftat Heraclius (ut rara 6^ in-olita ardent)omnia euertit,populaturcp,Me{öpotamiam inuadit,Salbarumcj| ucem ad Saronem fluuium præfidia habentem deturbat,fugat^. Illi fucceffic «ter Says nomine,cum toto exercitus robore:cum quo anceps diurnumcp prg “Um cömittitur,donee ad uefperü inclinante ad Perfas uicHoria Deus optimus ”^^x.fuis opitulari uoluit. T antus enim repente aeris fragor, tarn horrendo ftre Pùujtam atro nymbo grandine 8ipluuia Perfarö ora diuerberante exortus cftgt; utattoniti Perfæ cçfi fermé ad intcrnecionem fucrint.Reparatis â Chofi oa uiri hus, res nihilo felicius tentata eft. Copias Ärabu quorundä iam nomine Muha JB^dis cam orbis parte infeftantcs,ad earn expedition? Heraclius conduxeraU , Quaeres mihiuidetur magnum feciflegradum ad caquac pofteafequutalunt*

*tetor Heraclius cum cruce uiuifica feptem Si uiginti militaria figna hoftiuni •Wtauit.Syrochius uero filiorum Chroifois maior natu, quodpraetermiflüs ^putre eflet, quum minorem natu Mcdarfem participem rcliqui imperrj feciC« ftjinito cum Heraclio fœdere, Sc:pattern Si fratrem fuftulit, ut regno potire-^‘'•Qtii uix annum patri iuperuiuens,rerum habenas Adheferofilio reliquit, ^ollquem Hormifdas eft fuffetftus.Cum quo côgredientes Muhamedis exer-^Uus,illi imperium cum uita abftulere, ÄSpopularibus delyramenta perfuafio-•^is poena mortis credenda obtrufere.Is fuitrerum Perfarum exitus, Heraclius ^gt;uansfignum noftræ redemptionis lerofblymam rctulit. Zachariam pontifi-

quitotis 14, annis comes exuli ligno fucrat, in fedc repofuit, ftjpplicatio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

^’buscç ex more habitis ab Aelia difceflit ♦ Cæterum ueluti nullus in toto orbe ® fuperelTet hoftis,illic conftituto Arabico militi (cuius opera egebat) falario, w'Uit longé à patria Romanû exercitum, prædabundumtp Si palabundum in ^yfiareliqmtjex qyo nonpauca colluuies, praedonum omnium principi Mu-

ham edi fc(ut uero fimilc eft)iunxitjpfe ucro Imperator flatimadinfiitutS oîi'fli uitæ genus redtjt, uoluptati^ priori hoc addidit, ut totus à magicis impoftura penderct.Monothelitarû uero haerefim fuadentibus Pyrrho amp;nbsp;Cyro cpifcopis Afcfr/àtf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g^fQygj.etjquûolimfuiflctcaminfedatus.Præ

lUfxindn- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j Hbidinis arguments,quod forons filiam in uxoris loco habuiU

^Po^ctle c^um ut infelicitas infelicitatCm trahit,profligata in luxS pecunia publica, no Ebilco- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex pa(Ho extemo militi fatisfieri ♦ qua de re irritatus Arabicus milesA c*

ConflS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quarftoribus conuicio exccptus,arma iumpfit in imperium, amp;nbsp;paucisan

tinopol, et I'ls uaftando Syriam amp;nbsp;egyptum,prçclariffîmas Syriæ occiduæ urbes Dama Akxrfnd. fcum,Äntiochiam ÔC Aeliam Capitoliadê,quac cft Ierufàlem,cepit, populauir, falfam^ perfuafionem timoré mortis multis fuafit ♦ Huiuimodi fuerererum pe ftiferarum initia.Oraculo,quum diuinos coniulcret, admonitus Imperator fue rat,ut à gente circuncifa caueret : magnû cnim imperio malum ab ea impends ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re. Ille uero de ludacis, quos folos circuncifos putabat, oraculum interpretanis,

cos omnes in toto imperio ui adegit ad baptifinS. Verum alto res tendebat, ad Muhamedicos fcilicet,circûcifîonem obieruantes.Eaoccafio, cum rccepta cru ce, fuit in cauià ,ut Optimus putaretur, qui fuco orbi impofuit. Egit ueró literis cum principibus uicinis,utperindeludçosadfidemleiu Chnfticogerent.Erat omnino illud foculum morbo plenum. Nulla cnim regio in totahabitabi/Üuo motu caruit.Italia à Gothis,Longobardis,ÖC Arrianisita agitabatur,utnuliafe re urbs fadliofis careret. Vbiuis fere erat duo epifoopi: unus cathoh'cus,alter Ar rianus.Sifebutus Vifigothorinn rex in Hiipania omnia Rom anis adcmitprçfi dia. In Gallia (quod ncfdo,fi ante aut ab eo tempore contigit) Theodebertus a Clotario SC Thcodericho fratribus eft fublatus.Erät illi homines, quodnomina indicät,magis feritati Gothorum, quam humanitati Gallorum,nullin5 cegni ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tæ, affines ♦ Puto iànè hoc infelicnatis initiS ex fœda Imperatoris efi bofte Chrf

ßi confoederatione profluxiflc,incp ipfum imperij caput confoederatum primo recidifle, N ec cnim ullus unquam coUuuici Muhamcdicac fidem dedit,quinfia tim luerit ab cadem gente poenas.Faciat hifioriç fidem in primis infàufiujn He racltj comercium.Prodeant focundo loco ipfi inter Ce comparati.Paulo poßoc' cupatS Perfidis imperium ibllicitatiiùntTurchæ, gens tunc ignobilis, adfiaggt; num Caipiumpertinens,àMuhamede Perfidis principe, cótra ImraélemCha lipham Babyloniætquô cSueniflênt, fiatimdcuidohofle, ijïoliato^fu^regnl parte,qui eos accerfiuerât,impcriS occuparunt,et ad hâc fermé diem retinucre. Inita etiam amicitia cum admfnifiratoribus Aegyti,idcm contigit:regnatumcp illic efl quoad Chircafn,qui et Mamluchi,dominis præfuere, aliunde etiâ ßipen dio côdudli, Rodericus rex GothorS in Hiijjania uim inferens uirgini, Iuliani Romanorum in Mauritanijs procuratoris filiç,fecit ut dolore uidus pater innu merâ colluuiem nephariæ gentis in amicitiam accerièret,traijcicndi^ in Hifpa nias ad foelus in filiâ admiftum uindicandum potefiatem faceret.C^o fadûeft ut côfedîo rege,ante triennium Hiipaniæ ferme omnino in potcftatemcorSuc nerinüunde nun^ potuerunt deturbari ad Friderici ufiç tcrttj imperatoris têpo ra.Dedit uero imprudentiç pcenas perfidç nationi Iulianus,amiflà cum prouin cia uita, Nolo adferre, quanto diipendio inuitatiin Italiâ finttcmporefaâionis Frederici Barbaroflæ,ô^ Alexandrie,Pontif.Nemo certéun^nifi fuoma^no rnalo» uel auxiliS uelfauorê eius nationis eß expertus, Faciatfidem imperator Trapezuntius,à confœderato côfcdtus, T eßentur Sultani Aegypttj, à feruittjs ûcquca«

frcquentiflîinè cçfi.Dat nunc imperium Conftantinopolitarium demcntiç poe nas, quód malucrint Palæologi hoftem Chriftianitatis in auxilium contra pro 2!itnos,parêtes cuocare,quam aequo quodam iure cum illis fine ianguine com-poncre.Fœdus cum ea gentc ex rege Hungariac Vuaiuodam fecit,id eft præto rè,ex Myfiç V alachia reguIum.Si uellem huiuimodi infelicia foedcra perfequi, «nedeficeret dies. Redeo adinftitutum,quæfcilicetin ecclefia Chrifti effet rerS tonditio,quü inualuitperniciofum Alcorani dogma, Contentionem obortam deprimatu tempore Phocac, uidimus inter Orientalem SC Occidentalem eccle fiam,fed longé diuerla ratione, Contendebat enim iampridem loanncs de au-thoritatc, amp;nbsp;nomine uindicando: côtrà Gnóïus Gregorius quum in ea lede eC fo,quam totius ecclefiae confenfu primam efle cóftabat,a nullo mortalium tani ïmbittofum uocabulum debere agnofci dicebatjin cuius rei fignu uocabulurn humilitatis Seruus feruorum Dei,primus fumpfit, Quum hacepridem efïêt or-taaltercatio, ÓC iam à têporibus Mauritij amp;nbsp;Gregorq Phocas, ut dixi, ineundac spud Bonifacium quartS amicitiac gratia fecit, ut 7mvÿtoigt;, id eft omnium deorS ‘^*nplum Romae falfac religionis tempore conftrudlum,M. Agrippac opus,me moriæ uirginis matris cæterorum diuorum dtearetur : præterea ut pontifex Pspeuocabulo utcretur,primariacpefïètfupcr omnes eedefias authoritate,Ro •nana.Quod quâuis omnium fidelium confenfu ad earn diem habuerat,tarnen quia de ea re nemo litê intcnderat,nulla adhuc cam ob rem imperatoris poten-tiadecrct/s ue ufa fuerat. Itacp quod optimo ftudio defendere, ne ipfe aut alius ®«uparet,pontifex fandïifïïmus t ftuduerat,ftatim à morte illius.alió traóu eft Gregoriut quatnuolebat, Inter ilium enim ÔC Bonifacium tantu fedes occupata biennio maÿtut. * duobus eft.Horû prior fuit Sabinianus, homo nequam,amp; in Gregorium ini quiffimus,quifèditmcnf.i7,alterBonifaciusiq.quifcptê.FuitSabinianusho-•nofaéîiofus, qui eóflata iàndio pontifici infamia, ex fumma inuidia probitatis i ^lusjmalis artibus populum captando adeptus eratpontificatum, Quûitatpin liominis fancftiflîmi corpus odia exercere nô poftet,uolebat fcelcràto edidlo o-pfraeius abolere gt;nbsp;coftituereep ne quis ilia domi haberet, Ea uerô una re agita-l’st eum apud populu, quôd uarias ftatuas antiquorS amp;nbsp;urbis ornamenta deie-dftètrquod crat falfiflîmS.nam nil aliud quam idola SC ueteris fuperftitionis rc-l’quias abftulcrat. Quum uero in fumma annonæ charitatc à populo monerc-^fjUt eleemofynisimitarctur fantftum uir5, calumnias calumnfjs addebat, di-«ndo Gregorium totum ccclefiæ ærarium abfumpfiflê, ne quicquam croga-

‘ Erat uero in bafîlica Lateranenfi maxima auri in pios ufus côuertendi uis, quum Seucrinus,29, poftea annis pontifex creatus à populo clerocp pro woreefïètjcôfirmanduscp ab cxarcho Rauennato nomine Herachjforet,lîâalt; cusexarchus ut ab imperatorerei numariç(ut folent uoluptuarij femper) egen gratiam iniret,fibicp confuleret,non aliter fe approbaturumfuffragia populi, quant fi aerarf) Lateranenfîs illi nomine imperatoris poteftas fieret, dixit, An-nuit coadus,amp; alioqui bonus,pontifextfacra pecunia partim imperatori mitti rit,partim militi datur,partim Ifaaco cedit, Fugerat fuperbum titulum fàndus pontifex, arripuit alter. Collegerat ex pietate pecunias in pios uftis conuerten dasîillis fceleftus fucceflôr parcens in fumma rerû inopia, ut quandoep illas dc-uoraret, eafdem reliquit fucceffuro paulo mox, ut precium facri muneris forêt, raâionibus turn totus Orientalis ecclefîac ftatus coepitnutare.Patriarchæ nomen futnpfit propria authoritate Conftantinopolitanus pontifex, unde peftis oborta.

oborta.fuere ftatim quot capita, tot fcniiis« Brant cnitn multi Amani, nonpau Ktßorif ci errorc Neftoris imbuti.Monothclitarum faóio etiam imperij arcem occupa

uerat.Quod facit, utlibens ad fcntcntiamaccedam corum, qui uoluntàquo* dam Sergio monacho adiutum Muhamedem, id eft,quod nullos alios efle bonos Chriftianos in toto Alcorano fuaderc uoluit, quam qui more Nefloris in Chrifto diuinitatem non agnofcercnt.Sunt itacp etiam hodie multi in Orientis partibus Chriftiani, fed fermé iuntilli dogmati affines »Geberusquum in fuo Almageftotraditfaftos celebrium populorum, NeftorianorSamp;Iacobitarum qui utric^ Muhamedi fauebant, fefta deferibit t Habent multa Romanæ cede-(lac incognita, aut inufitata ♦ueluti feftum baptiimi Chrifti, apparitionis ervei» in codo,coronac,fpicarum, uuarum,amp; huiufmodi. Hat c impiae perfuafionifl* ccrunt uiam, dum aut ftertimus luxui dediti, aut nobis ipfis malum in caput a-liorum caufa fiC odio accerfimus,tnalumuscp utriep perire,quam poflpoßta am* bitionc fecunda praeferiptn Pauli feruare in unionc pacis uinculum, Dedimus iam fermé pyo annis eius iccleris poenas» Vnde facile adducor, ut eredam, non minus fceleris a nobis, quam ab illis admiffi ab co tempore diuinac bonitatiscle mentiam auertifle d proiperitate ftatus Cbriftiani,ut ad uiuum fcoria noflra gt;nbsp;ut hC in Orientali ÔC Gracca ccclcßa cxcoquatur. A urum cnim noftrum,ut aiebat prophcta,uerium eft in fcorüm^ Gerte fi res ip Bs ad ftiorum principiorum nor mam uolumus expenderc,nulla hodie eft conditio quamuis ^ecie fandlm® a in ordinc Chriftianorum,in qua perfecftiflimus hac actate ad eorumjqiJiP^”“” probi olim habcbantur,perfelt;ftionem accedat,Fac efle quofdam: numero cer-té tam exiguo crût,ut uix quot Thebarum portac,aut ditis hoftia NilM^P“*^ Quid aliud fermé eft hodie ( fi illos quimatura iam actate acceflerint fuapt« iponte,excifMas)monafticus ordo,qudm exhaeredatorum refugiumf Certenifi Deus reliquiftet nobis fern en, ueluti Sodoma eflemus,et Gomorrçnondiffii^ les,Ex quatuor mcndicantium ordinibus multi femper fuerc flngulari erudino ne uiri, quorum^ opera negligentia multorum curionum eft compenfata»Vn de fané apparet, quamuis illi homines font, ÔC fois laborent imperfeflionibus, rerum tenuitatem inmonachifino efle pracftantiffi'mam, Si cnim uideas ito qui Bcnedi(fto,Bemardo, ÔC cacteris nomina areftioris profeffionis caufa dedc* re, ad nonaginta fermé diftindliones, proculdubio uix centefimuffl quouis fc» culo repcrias,qui praeter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiequam exercuerit hominc dignum ♦ Moz

do enim communi uulgo uiuendi norma uixcrint,id uero prçftantifltmuti'P*^ tant. At bone Deus,quantum differt ab ea prifei feculi conditionehocuiuen^ cenusj'Nolo per fingulos ordines dÜcurrcrc* Vbiuis enim tarn multa parum ol ficio digna fe offerunt,ut filentio tegenda quam agitanda melius iudicem.No* bis ad hanc diem Deus opt« maximus indulfit, fi forfan rcfipiicamus, luxumç iftum pluiqua Sybariticum relinquamus.Iam fecuris ad radicem pofita eft. No bis illud idem imminet, quod toti Orient! contigit ♦ Agite ergo fratres charifli-mi,quum principibus non liccatperillorum occupationes hanc terris auertere pcftcm,occurramus,opponamus nos ob Icfo Chrifti nomen,in impiam natio*’ nem rationum gladios acuamus prima quacp occafione perflridîuri, Nos non pudet unicum in Europa dominationis angulumeflètantû rclidïumChrifto^ Quam defidiacnoftræ rationcmfomusDco reddituri,quód tantaccalamitaO nullus foopponatc'Certé multi martyres miraculis poft mortem clarilTitni,do*-cent gratiffimam hanc efle cauiâm Chrifto ♦ Multi enim quoü'die fe opponen-

pcruerfo dogmati,poft morte fanfta tes illis reddunt,qui nomine Chrifti eo^ ^niadcuntbufta.Putamus ne defuturum fuis Chn'ftum, qui fccit,ut Africanis ^pifeopjis abfeiflae ab Arrianis linguîc ueritatis aflertrices renafeerenturfVnde fatua futilis opinio inter multos ueluti lànëîiflîmum decretum habea^ ^'^titempus martyrum præterrjflêc' Quafi uerd uiquâ occafio fc Chrifto proban

etiam diferimine defiuSi deeflentimprj,0^ à caufæ primæ cognitione a-*^‘^i)non défunt hærctici, impia principum fadnorajfceleftorum tyrannorum •^^quitiæ.Si ÔC imp!) amp;nbsp;hæretici abiunt,nunquam ab orbe funtres abfuturae, in Wbusarguendis animus Dcofretus fe exerccat,Deicp teftis fiat. Nolo adfcrrc Pdmorum exempla,quum innumerac martyrum myriades loquantur* Increpa ’*0 Herodis loanni Baptiftac mortem attulit* Libera repraehenfio V alentis im^ P^atoris Bafilio magno,fi permifîflèt prouidentia, attuliffet cum morte exiliff* oties uicac diferimine Eudoxiae imperatrici Arriana hçrefi infedat fc oppo* loannes Chryfoftomust' bis pallus eft propterea exilium.Thomas Caniua--^^nl'isoblibertatis ecclefiaeconferuationemcapite cæius,miraculispoftcacla

Hæc omnia oftendunt, nulla in re nos magis debere probate Deo, quam Hero fuadendo, Si aflerendo. N on erat à morte Chrifti uberior feges ChrL *fianis propofita,quam nunc* Quid enim differt,aut hominem ueritatem nun-^^am nouille, aut illius fuiflè oblitum i Totus orbis eft in maioribus tenebris, puam quum uenit Chriftus in irineam operarios miffiiros. Certc ut nulla peftis ^perftitiofa unquam ulquam gentium Muhametana immanior fuit, ita nil no ^ine Seruatoris fieri gratius poteft, quam totis uiribus illi obfiftere. A ngelus Wus gloriofe ChriftS Mauris praedicando,poft diuturnos career es uitam gla 'ofiniuit.Qiiin(Ç martyres Fräcifcani,Berardus 8i iôcii,eam ob rem in Maui ^«ania capite cæfi funt,miraculis ftatim ab ipia morte gloriofi. Antonius, qui d fepulturæ Paduanus dicitur, fecerat huius rei pei iculum in iuuentuteded infeda,ob linguç ignorationê redire eft coatftus. Lingua una Arabica opus ’^praeter facultatcm congrediendi cum Chrifti hoftibus,quac apcrit uiam fere ’'niuerfum orbem peragraturo » Nulla enim unquam, quodliterarû memoria ’’^tetjtantum orbis terrae oceupauit.Mauritaniae duæ, Numidia, Africa, Aegy P'uSjA ethiopia,Arabiac,Syria, Afia minor, Armeniæ, Me(cgt;potamia,Aflyriaj /tfisjParthia, Aria,Gedrofis,6C maior Indiç pars ilia pcrniciofi dogmatis gra ^iampleditur. luflerat Clemetina de magiftrisjprimarias Academias illius de ƒfehabere dotftores binos, ut fingula fecula haberent homines ad cam perfua ‘onetn ex hominum mentibus cóuellendam idoneos. Non eft adhuc faeftum* ^etnScuobiSjUtper meam tenuitatem licuit, fundamenta eius eruditionis ex* ^*3 grammatica. Ingens,ut in raritate, eft mihi libroru huius linguæ fupellcx*-» erS quod maxime uos paratos,amp; ab omni parte inftrudîos reddere poteft, re ’Utatio infani dogmatis eft.Id uero operis ium aggreflus,no eorum qui ante me uerfione,aut(ut melius loquar) inuerfionc latina Alcorani idem operis ftinc ^SgrelTi : fed ex ipfis Arabicis exemplaribus. Agite igitur ô fi'atres charifti'mi, '•ospracipue qui mundi contemptum profitemini : adiuuateime, Si opera Pfccibus. Sequimihi quamuis non fatis peritum ducem.Etiamifumma ingenia ’lyrocinio incoepere. Ab his principijsnos Chriftoprobando,pergemusad •’’aiora. Ita fiet,ut ftudium PrincipS in cam partem excitctur,0^ in hanc curam kocumbat Modica flamma non raro maxima incendia excitauit * Quid tan-

to certius illam Chrifto comittendo agemus,apucl quem penjflc uix/fTè efl j* Vi dimus quatuor aut quinqj expeditiones in Muhamedi'cos animofè unius aut al teriushominis fuafu fufceptasjquæ certè ft rationibus ad dogma eucrtcndum a* ptis perinde ut armis fuiflent inftrutflae/unditus interqiTct Arabica lues, folent anteire in periculofis arma. Præcedant literac, arm et pietas fidestp * Alioqui, ß pari deftdia utcmurei,quæadhancdiemdurauit,proculdubioinuiti fubibgt; mus iugum foedg feruitutis ÔC animorum amp;nbsp;corporum.Si nolis fanus,ut inquit HoratiuSjCUres hydropicus. Luget fub ea pefte afflidlus orbisîô^ quam rerum ronditionem^dum libera eflct,fcruare,utdebebat,noluit,eanuncinuitautitur» Græca ecdefia Opibus ad luxum eft abula ; nunc illac cedunt militi, amp;nbsp;uires ad cam opprim endum faciunt Jta inßituit Deus, ut poftquam diutius nos ad pcE* nitentiam expetflauit, inuitos trahatîamp;quibus rebus in perniciem öfluxunt (üperbiamep utimur,illas alio traducit,ut atflidionem quidem, nonautemuo-» luptatem inde reefpiamus. Immanis ille tyrannus Muhamedes gt;nbsp;qui Conßan-tinopolim cepit,quum opum aceruos, quibus patriarchatus diffluebatornatu, pompacp, ÔC rationum libros cerneret, fertur dixiflè: Oimpij homines, in caput ueftrum hoc recidet ♦ uos his opibus tarn copiofis contra legis ueftræptæ-' Icriptum abutentes, ruinam uobis acceleraftis, faciam utpofteritas luat pecca-ti ueftri pœnas ♦ Militi res Chriftianas affligenti, hæc pecunia cedet. Neemo-ta fuit, quin conuehendasillas opes in unum acrarium iuberct, ex quo h'ccret tantum in belli aduerlus religionis Muhamedicachoftes cxpeditioncin,ö^in ufum pauperum, peregrinorum di. tenuium hominum, qui in re literaria uer-fantur accipere » Inhanc partem, quotannis aureorum fexaginta milianonu-nc eleemolynac expenduntur. Semei eft à Suitano Selimo Sulimaniregnan-tis patre exhauftum illud acrarium,contra aui inftitutum, quum ad bellum Per* ficum, in Chalderandagis feftinaret, Cumulauititaque patriarcha pofterisae-ternam cladem « Nihilo uero feliciores, inferiores eccleftae illius ordinesfuerc, Quiequid enim, feudccimis,icualioprouentu ecclefqsdebebatur,id totum militi ceflit ♦ Vt non fit mirum, illos Principes aeterno copiofoep milite abonda te . In demortui enimlocum, non fecus atquehic curiones, ftatim fufficitural-ter. Nifi tempeftiuè medeamur, tantundem nobis imminet,Relinqui quu dem inter uidîores folet cuilibet nationi liber ftiae religionis, in fumma tenui-late ufus : fed imperatoris editftum quotidie iuuentutem ex toto impcrio a pa-rentibus Chriftianis abducit, ut in milftiam adferibatur poft aliquot annorum tyrocinium : atque demum, quod eft omnium deterrimum, in uerba Alcora-ni abnegato Chrifto iurct. Et nos ifta non permouent c' Quum uariarum rcli-gionum ordines font inter nos oborti quodam feruore, primo'fumma in ilh's pittas uiguit, iramcp numinis ne deficuiret in cacteros mortales, ptjs precibus auerterunt : paulatim uero, refrigefeente ilia bona lite, ut uocat Hefiodus, ad priftina mortalibuscp confucta ftudia rediere,differrccp caeteris,paulo ultra exx ternum cultum cœpere. Ideó uaria ratione, pars una ccclefiæ, unicum tantum probauit ordinem,quod omnia cum tempore corrumpi cerneret : alia corrup-tis,alios melius fubftituit.Nam inter Graccos,0f in toto ferè Oriente unicusBi filitarum ordo reperitur. Auguftini ièdîatoribus fucceflere Bcnedidini.Eo uc-ro bonorum illorum uirorum ftudium tendebat, ut Apoftolicum illud uitaege-' nus,quod quum alibi multis in locis, turn potiflimum in defertis Aegypti ôf Sy riac,ad trecentos fermé antios innumcrabilibus infigni ftnditatcuiriiinclarue

t«,qu4mplurimi amplederêturînecinfeltdtcrfucceflît. Clariffîma cftim mun «iilununaid mftituti placuiffèChrifto,docucrc*Exgrege Benedilt;fïï,Berno «ft obortuSjqui Clunïaccnfibus origine dcdit,Bruno Canufianis,Cifterdcnfi-busÄrdinguSjPraemonßratenfibus Norbcrtus, Stephanus Grandimontenfigt;-b^ Sj Valli umbroiàc Galbertus, Bernardus ClareuallenfibusjCamaldulenfibus Romualdas,SCc. omnes uero non aliam ob rem,a prifco uiuendi ritu ÓC coniör fio differre uolucre, niCi quia parum ianóiè inßituta inter copioiàs opes icruari ccrnerent.Ideo ad uiam ardîâ contendcntes,deprauata fugiebant côiôrtia.Vc

quia medqs in opibus, uix poteft feruari integritas, ad poftremum oborti ftint quatuor ordines, opibus amp;nbsp;priuatis ÔC communibus deftituti,quibus præ^ ‘«rprimos Apoftolis proximos nulli mcliorcs fuerc. Licet cnim homines fint, iiduti Qc cæteri,non habuere tarnen fuas ab opibus peftes,ut illi.authores, Elias Auguftinus ablèntes,amp; iam pridem uita praefenti funôi, Francifeus ÔC Do^ ^inicus præientes inftituere. Sed quorfum hæcf Vtpateat,quûfittanta meflîs intoto terrarû orbe, tam pauci operarq, multos eße qui operas hiläri animo patri ad uineam colendam font polliciti: uinea tarnen non tantum ab illis non «oliturjfed ita negligitur, ut ne uinea quidam appellanda fit ♦ lam incipit ferpe^ ^«Chrifti euangeliumin orbe nouo.ScribitPetrus Martyr,illiciam multa cœ^ ’tobiaad catechifmum eflêintrodudfta à Francifcanis, amp;nbsp;Dominicanis. Quan diumagna erat literarum ignoratio, nulli fermé curiones iacrarû literarum pe--ritijübrorû multa penuria erat,magis neceflaria fuit opera ueftra Fratres ♦ Nüc

quS uobis inertia,amp; nimia multitudo alieno impendio uiditantium pro^ brodetur,ö^ iam à pueris obrjeiatur, eluite illam notam,prilcorum patrum ani* ^os cöcipite,audete aliquot.Nunquam font defuturi fedatores * Quanto font •t’iirianiores Muhametani, in cos qui uel mutire contra impofturam Alcorani ^dentjtanto præièntiorem fois Chriftum adfuturum,eftiperandum.Fiettan^

unum ouile,SC unus paftor.Si ueró amplius cunc^abimur, pcriculum eft, ’’«ifteparuulus orbis angulus,in quo imperium lefo adhucfloret,etiam noftra ^cordia illi per eat. Non eft more haereticorum,amp;: impiorum,differendum* Aiuntenim illi, non elfe obßftendum Muhamedicis,iniquitatcs noftras uindi^ ^turis in que hoc à Deo miflis. Hi uero, foum Chrifto imperium eflè relin^ S^tendum, ut illud ipfe tutetur ♦ Nil fine humano arbitrio, quum ab eo poteft ®«ri, folet tacere Deus .Eosopus eft, qui font foi, fiuelint eius frui félicita-etiam toto QC corporis amp;nbsp;animi nixu conari, ut eius dotftrina quam latifli-pateat. Si lemel peruerfi dogmatis placita uno in loco conuelli coeperint, •'uUonegotio tota moles ilia concidet. Modo fentiant principes rctineri poC ft imperia fob Chrifti dodîrina, facile cedent, uidîoriamcp, qua nulla unquam 'uitfutura'ue eftmemorabilior,reportabimus4Quod faxit Deus* Quume-nim tam late pateat eius perfuafionis linguaccp ufos,ut à columnis Herculis per Africamin centefimum otftogefimumcp gradum fecundum tropicum exten-datur: fi femellqui ilia utuntur, font^ magna quadam authoritate apud foos, rattonibus ä nobisuincipoterint,accingenturoperi,una^ nobifeum Chrifti dodrinam alqs tradcre fatagent* Non eftut uulgo creditur,tamarduum

illis congredi * Rationes enim noftras fuftinere nunquam poterunt. Ideo ftatim ad fopplicia recurrunt,fiquisuel unum uerbum dicat contra Alcora-’ium,auteius placita. In patientia poffidebunt animas foas, qui fe obijeient* yliraojlis uinccntur. Aderit Chriftus, fi femel fide armati congredi fufee-

fui cœpcf intuna Icfu Chrifti mors, dC diuinitas eft illis fuadcnda.Cartfra eD'Oi de ipfo perfuafa habent,iudicemcp uiuorum Qc mortuorû,cum poftquam rit expédiant. Veruni eius laudes tam ex Alcoranojquàm cçteris eorum autho ribusjn fine libri huiusjcum Compendio tertij capitis primi;£C cpitcme fecuM di ideoaddam,utàdiffîmulata bencuolentiaillos ualeamusnoftra inculcanz do adoriri, fenfimcp irrepere ♦ Ea uero iam funt Arabice à me uerià non cdam,quôddéfit adhuc nobis lexicon Arabicolatinum;Quod quuni in noftra peregrinatione aut uertere, aut recuperate potcro, ftatim ad uos ad.-ferain, uobiscp eadem Deo iuuante Arabicè excudam, quae ÔC Latinè, ut ab ignoratione linguae non fimus amplius imparati. Vnum iduobis in princu pio cfi conandum j ut egregiè obfiftere poflîtis etiam Latinè nefarijs eius pfeu^ TMiigcliu dopropheræ opinionibus, uel earn ob rem, quod nunc excufo Latine exeiU' ftplo AlcoranijôCpermanus Chriftianorurn uolantejtton funt defuturi,qui.' îegàes,Al bus ea praefcripta arrideant, irnpij præcipue Lucretiani, EpicuraffóC nanu coranu re- j-^les t quos omnes peruerfa Euangeltj interpretatio nobisgenuit, Quid enim âü ammo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;placeat, quum arbitrarium uxorum numefum, Sgt;C earum repudium gt;nbsp;an^

cillarum pucllorum legitimum ufum,uencrem brutalem,amp; fimüiaine^ rdüüadeà legcnt homines C Quum illis praeftantiffîma ueluti morboowninoui-tio folltatit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;periculofa, morbofa, 6C uencnata, quid futurum à peftiferis putax

[jitacidefe- mus C Verum de his fatis. Animos ergo in cam perniciem concipienteS jHii» iiioncm i, namcp eius apud uos méditantes, à pfeudoprophetæ uita exordium durite* Sam°tnfir MVHAMEDICAE PERSVASIONIS EXPO' wof Bl fide nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcfittatio.'Vita JAuhttmedKlegiilatoris Arabum.

^nKt^^uot Voniam multauariaœ feofferunt, ut quibus artibuseuedîus fitMtu hamedesad rcrum fanigium, orbi apcriatur,ftatui, quo faciliuspof* fima'Ko.fy fintcompræhcndi, ÔCmemoria feruari,argumentisquibufdam amp;loris,ei^ nagogtefien uitammore SuetontjinCaeiaribus defcribere. Ita enim fiet, SC quæ ad res eaj-tina, nec dem pertinent, ut colligi facilius poffint, S)C collegia id ledlori relinquantirtU' porte infe neullotaedio,rcsalioquiparumleóuaudituuegratas, explicateualeat. Quo rorw» per gencre itaquefit natus, quibus artibus educatus,qua fuerit indole,quoani-ttwuent. mo,quibus fautoribus in ßcris fuadendis, quibus in comparanda potentia fit ufus, quibus cum affi'nitatem contraxerit, quot uxores duxerit : demum quibus expeditionibus comparauerit earn, quam Coraifinis pofleris poten* tiam reliquittquodemum fato fit fundus,amp; ubi fepultus, primo loco tra* dam. Demum eadem arte Alcoranum excutiam, in que locos communes re-ducam, quae tradata uoluit, quid ex ueteri Teftamento, quid ex nouo funy pferit,quæ errata in illis fint admifîà,quæfiicfuntilli propria. Pofitcm o,quitus authoribus fccundum Alcoranum utantur, qui in illius uerba iurarunt,Dc rerum fucceflîonc poftremo loco dicam,Sed nuncrem aggredior,

Vamuis ad rem parum faciat,quibus maioribus oriare,dunimodo opt/* V 4,-misfisfimilisttamengenus 6Cmaioreshominumidcoperquirimus,ut . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibu«

G V U P o s T E L L î L t B» I V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1Î7

quibus adminicuh's potuerit ille qui defcribitu^, uti feu ad uirtutis, feu ad uittf wamjcognofcamus:6^ ita quid maioribus debe’at,quïd propha induftria fît cô-iêquutusjdiipiciamus.Maiores habuifle Mechac ciuitatis Arabiæ dues Muha^ inedes traditutjignobili familia. Choreiflbs uocabât,mercimonijs à Perfide Sy tia Aegypto in Arabiam conuehendis deditos,Pâtre natus eft Hebdalla mu taliboj homine (utuol5t)diuite èC opulento:matrelmina:ethnids,duibus Me quidam feriptum reliquerunt.ut ali j,in letriba natus eft,quam alq leiri-bam uocant. Communier eorum ièntentia, eft ortum efle Mecha. Oriundus uero feribitur ab illis, quorû opéra ufî funt pofteri Chaliphg in perfuafîone tra-dcnda.Nam leirab ideo Medina alnabi,id eft duitas prophetæ dicitur,quôd il lienatus fit amp;nbsp;fepultus. Alij uero ob habitationem ÔC lepulturam tantum ita uo fatam affirmant, Hæc originis eius obfcuritas inde uenit,quód feptem uiros ha Duit in fumma familiaritate totius fabulae deoennio confdos,quibus alq ob inui diamfeoppofuerunt,amp; Chronica quacdamuitæillius omnino abillorum fen^ itntiadiuerl^icripfere.Septem primihi funt:Aflerusfih'us Ameri, nbsp;nbsp;alter co-

nomine filius Chetiri,Homarus,Humeranus,Eleanfarus,Aeonus,SC Na I Pb^as.Iftorum eft cÓmunior ÓC prima iêntentia.Nam etiam participes legis AI forant dicuntur,ôf à prophetain confortium adfciti: de qua tarnen legeinterro S’tifçpiusjie nihil feire affirmarüt.lllis fe oppofucre recentiores,et ab in feqùcn iibusChaliphis inftrucfti, Abozeidus,Ibnabdallaus, Muhamedes Ezræ filius, ^•phalus lagphari filius, Abohumarus filius Zeidi, dC innumeri alrj, ut m aio-^^•nauthoritatem datent minori urbfîin qua fepultus eft. Nec uero fatis habue 3prtmis defciuifle : etiam excogitarunt duas genealogias confiais nomini-‘’Us : unam ab Adamo per Ifmaëlem, cum quadâ luce à uiris in fœminas tranfî ^unte,u(cp adpatrcm eiusialiam ediueribàMuhamedein Adamum. ÔiSnepa-’^uniuiderentur mendaefi dixiiïe,unius ancillæ Halimac teftimonio ufi (ilia pu PiUum educauerat) matrê fine dolore peperifle, quamplurima talibus autho fibusdigna excogitarunt. Vbi ubifît natus, côftat omnium calcule fuifië poft-bunmm.matrcm uero biennio,aut ut alq uolunt.quadriennio poft eius natiui-, obijfïè traditum eft In tutelam uero aui Abdemutaliloi receptus, curaep ^îlimæ mifella: fœminæ ex prouincia Venizat ortæ,educatus eft tenuiter fa-^jUtex multis uidere licet ♦ Nam ô( iple de fe fatetur in Alcorano dicens, Pau PfrerasjôC es ditatus,pupillus eras,ô(^ es colletftus.Prçterea curam domefticani fînielorum habuit in domo cuiuldam affinium, quoad more maioi Q iam gran æuus camelos onerarios, ( quibus quicquid eft mcrcium, uehi in illis regioni-bus folet) ultro ci troep ex Arabia in regiones uicinas agere cœpit. Quæ omnia ’'55nobilis,necpotentis famih'ac argumenta efîe poftuntjfîres apud nos aeftima fuolitasipeeftemus.Hæcideo dico,utperpenfadiligcntius hominis origine^üi bcamnsjunde primum fecerit potentiæ gradum.Poteft tarnen fier i,ut paternæ ^postant anguftæ eflènt,ut ilfi' fratribus,quorum duodecimus erat,uix fatifî-^fftent. Si ad rem faceret,eorum nomina ederem. Sed de illis nil aliud feire iu ' quàm quod hoftes illi ob impofturam infenfiffimos fuiftè confiât : duobus exceptis, qui à cultu idolor-um ad fiultas eius nugas tranfîuere.Porrô reliques occidit.Tanta erat in homine uelgcneris

133 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E o R B I s C o N c o R D I A

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qtiMoccttßotusfdUioniihttbueritiütthiimedes.

Et fi ifta non uidentur argumcnto conucniïcjut quum de hominfs ui'ta cendum eftjde loco dicatur ; tarnen quia amp;nbsp;loci amp;nbsp;temporis ratio plun^ adres ipfas dignofcendas confert,ideo antequam ulterius progredior,de codP tionehominumjqui tune Mechac habitabant,quum natus eftMuhainedes,ak cendum cenfèo, Mecha emporium eft in Arabiae felicis occidua partélituni, ad centena milia paftùum diftans à littoribus Arabic! finus, quem nos rubrum uocare in facris folemus» Eô quidquid eft aromatum in regione SabaeajObuCz quens omnium nationum cômercium conferri folet. Gens corruptis moribus admodûjôi^ quæ præter uoluptates corporis nil in bonis ponat.Vfuuenit limi i bus locisjob affiduam uarij cultoris amp;nbsp;indies mutarifoliti frequentiâ, uaria etia facrorû genera haberi, ut unaquæcp gens etiam quos deos ubiuis terrarump^^ trios hab^et,in magno Äf frequent! emporio reperiat. Præcipua pars honiinum jllic agentiumjquum rebus nouis ftuderet Muhamedes, idolis feruiebant, qu®

• Eilet amp;nbsp;Aluza dicebantur (uolunt quidam fuiftè Palladem amp;nbsp;Vcnerem)Iudæi Molàica templa colcbant.Quibuldâ Chriftianis lacobitis amp;nbsp;Neftorianis eranf fua facra. Sed longé maxima pars ethnicorum erat in quoddam templi’^’^S'' dia in urbefitum facrorum gratia conuenirefolita.Qui res Muhamedisl^^’'*P rCjUt authoritatem religionis ad altiflîma principia referrent, uoluHtboct^*?^ plum, ubi turn's diefta Älquibla eft, iam à temporibus limaëlis conditummiuc, bf/l Cedar facrumepritum ab Abrahamo Ifmaêle t Cahidaro eius filio inftitutS. ßUut nbsp;nbsp;nbsp;rei fidem fa cere uol entes» addunt CahidarSne idolum !gnoraretur,qii3 inp^*^quot;

lif, ^ue aU (e turris erat, illic lapidem marmoreum è regione pofuiffè, ut qui ingredi temz qui Caidrü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per occupationes non poflêt,faltem uifo figno adoraret. Intérim iUi boni

hiftoriographinô aduertunt,quôd dum antiquitatem propheticigcnerisquæ^ runtjilliusgeneris primores idololatriaî authores conftituunt.quum alibimen-daces parum memores, in Hazear dicant ex iuftiflîma ÔCreligiofiffima gen^^ natum»Etipfe defefatetur,fuiftè in erroremanifefto,amp;:idolainaconum£)‘^'' xumép adoraftè in Suna fcribiturîita fibi confentit mendacium. Ne autem pa^ trius ritus omnino aboleretur, etiam hodie faxum illud coluntinpatrßmemoz riam, Aiunt uero' in ea urbe,aut circà,facrificareuoluiftè Abraham filium luuî ÔCideo multasadmoduminperegrinationibus,quæquatuormenfibusfiunt, ceremonias obferuant,ueluti ab Abrahamo ibidem inftitutas : inter quasnulz la frequentioreft occifione ouiummultarum,ineiusagn! memoriam,queffl Abraham loco filîj facrificauerat ♦ V erum de h is luo loco ♦ Nunc ad educatie* nem eft ueniendum*

EGrcgq illi hiftoricijde quibus mentioncm fecimus,ex fîdcHalimæ nutri* cis huius prophetæ recitât quædam digna authoribus, Natum enim eym circumciium dicunt, ne non fat cito mentir! inciperent: quo nato,angelos po* fuiftè principcm dæmonum in marc, unde uix poft quadraginta dies exqt î ÔC fexcentas tam abfurdas ridiculascp SC aniles fabulas, utlegere pudcat, Sed ex his dilcant cæteras, quibus talia pla4rnt. Vbi natus eft, conuenit omne auium genus,

gcftuSj nùbcs y uenti, amp;nbsp;angelt * Vol chant ex frudlibus aues curnhutrirè, quta “Cile poflunt multos colltgere.Contendebant uentt,{e td mcltus longe pofie fa ttreex odonbus undicp coIlediis.Nubesutrifcp côtradicebant, fe polie omniû ®4'^arum dulcedtne alcre affirmantes Jucp nulla cura fupcrfuû angelis Alter--Cantes uero côpelcuit Deus diccnsjdebere alt cura hominum, Hæc QC tnnume J muîta narramt Halima:quae tarnen nondu eo uenerat. N am natus eft fecun-oum iftos tn lelrabtunde mater fame coaCta eft petere Mecham,caulà famis ÔC tnopiæ totam regtonem diuexantis.Ita tota fides Alcoranfiaut làltem librt Haf ftâtjqut eft part authorttate,à relatione Haltmac pendet.Sedô cordatiletftores» *qiio animo audite hoc miraculum, ÔC ab uno difcite omnia ♦ Quum quadani •^icjiatusjcirciter quinquennium,adijftctpaftorum caulasjab angelo fe correp^ Juin retulit (natus iam annos quadraginta id cxcogitauit,tcftcm^ adhibuit Ha warn ) feorfimcp ab alfjs ducftum nouacula exenteratu, ab cbdem angelojqut corde à corpore extra(fto,ipfum fidit medium, ex eo quandam particulam ni gram abfcidit,acftatim repofuit,amp;: fanû reddidit. Dixitep prophetæjeam partis

ede illi ablatam.qua diabolus tentât homines. Habetis, uidetts,indicate “^'plb.Nil amplius traditum reperio uicp ad i5.ætatis annum: quo datus eft ad camelorum curam. Interea uerofortunæ tenuitatem,auttotiusgentis ruditagt; ^enj arguit, quod necliterasnec nare nouerat. Crediderim uero facile, affiduO '^olloquiopucrorumuarto cultuformatorum quafdamnacnias defingulisreligt; 8gt;onibus audiuifletatep demum, quum adoleuiflet,ea in memoriam reuocafle, ’■■dcpfuç applicuiflè.Frequentes enim ludæi captare poterantpuerum,uttunc quot;'aximè unum profelytum facerent duplo fe peiorem. De eius animo, amp;nbsp;for* *’’acorporis,quum nil fit traditum,nil poflum nifi ab effeólibus iudicare. Nani ’'■llcriptum reperio, nifi ab illis Ghaliphorû chronographis gt;nbsp;qui ilium angeltS Pulchriorem faciunt.Fuifte corpore ualido, argutt eius îàlacitas, qui una hora ^aodecim feeminas inibat : amp;nbsp;ipfe in kimbis fe 40. uirorurn fortitudincm ha-^credicebat. Animo certè fuit uindicftæ cupidiflîmo.Veru nil de eo adzjr^ußß ännnm compertum habeo,quid'uc gefferiu

DAtus, ut dieftum eft, anno ætatis decimoquinto ad camelorum curam iti fimilia. cuiufdamparentum,ultrocitrocpperagrauit mercimoni'j caulà, 'Jâriosqp ritus hominum obferuauit ex loci opportunitate. Locus enimilleæ-4^alifpacio à Babylonc Aflÿria nbsp;nbsp;Aegyptia atc^ â præclariffîma totius orien-

(quandiuresfecundæfuere) urbe Hierofolyma aberat. mhuTfoTrta. illaimgt; l’otusjuerfutiacpiam cœpitmcditarimagnitudinem. Illihocfelicitatis accelfit, corporis uires Hadeiaga diues SC præpotensmulier, quæillius parenti, cuiusres agcbat,nupferat,eius amore caperetur, confuctudineep furtiua utere-tur eo’, quoties lieer et ♦ Quo fatftum eft, ut mifero marito non fine ueneni lu-^pteions fublato, heram lèruus uxorem duxerit, amplas^ facilitates fit conle-^ntus»Tantum poteft fœminea libido. Nonmulto poftquàmcœpit agere femiliarius Hadeiagacum màrtto pouo Muhamcde,fenfit hominemuehe-Renter morbo comitiali corripi, Qiiod antè Ôl ille cautè diffimulauerat, ôi ^faignorauerat. Coepit turn Hadifam facftipœnitcntiat ncctarnen repudio «uftiffinaa occifioneeratlocus,.anicquam iftcfurlt;ifer edttalege quauisocca-‘ m 4 fionc

lt;40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE ORBIS CONCORDIA fionc fill faccretuiam» Tanto fanóHor erat lex ethnicorum, quam na.Ccepit tune conqueri uehementcr de fua forte,hominem perfidiæ acculate, qui illi ita impofoiflet,ncc unquam ex anteada familiaritate aperui'flet.fortunç tenuitatê obijcere,mancipij ÔC feruitutis nomen probro uertere,improbitaKm damnar c,fe mïferam indamare,fortunam accufarc .Ille nou5 eflegt;ante non pertum quiequam fimile, nil diflîmularc, futurum minime diuturnum » quo« femel aut iterum contigiflet ♦ Interim magno animi dolore motus, éoepita^ fe ipcditari quanam ratione uxoris mentem lenire, morboep praetextum ad®* re ualerct.CÎjû itacp eilet uinofus,perindeatcpmulierofus (namuinumamp;^ Vc* nus mutuo' fo concomitantur) ebrietatem prçtexere cœpit,uini uaporcs tius illi occupare cerebrum,inde hos affedus acciderc,^ quotidicneceflânoid accidere, non fecus atep bibere afFatim erat coadus ob uitac conditioneni 8^ fo fuetudinem. Cœpit minime fufpicax mulier in earn fontentiam addufij howi' nemcp rogare uchementer, amp;nbsp;per amorem obteftari, ut paulo modeflius uino uteretur, ut fenfim etiam morbus profli^areturtalioqui pofle fieri,ut altius agat radices Obtempérâtucrfipellisnebulo,a üino^abftinet,fenfim^fibifubdufit earn uoluptatis partem,ne opum facultatem,qua ueluti dominus, capetatiatn effemultum gratiofiis, perderct. Sciebat enim tarn magnis opibus nunquamb bi fore licitum pro arbitrio uti,nifi per uxoremid permifium eflet. Interimmw tilabuntur anni,dum credula mulier adfuturum morbo finem expedatfi^ab' ftemius fadusMuhamedesingratiam tncorisredqtjôdfcrtunarû fitceffpt'S, aliud (nam feiebat fo nil proficere ) morbi excufandi commentum multo exed lentius excogitat,ÖC cui uix poifet obfifti.Sibi reuelatum eße ab angdo Gabrie Icjita illam paflionem diuexauiflc,quód non att endetet pi ophetiat muneri, ad quod à Deo effet conftitutus - Itaqj coepit ordiri mirabilem quandam fabulam» toto die,non raronodefecedereabhominum confortio,fpecumncnlGngeab urbe indies ad multas boras fubire,illic ieiunijs ut aiebat ex erceri,colloquia pa*-ti diuina,ecftafes crebras fentiretdoneenon tantu in ianditatis opinicnemfcGx minam,fed äf multos potentes uiros in fententiä traxit,ut erätrerum omnium Sc maxime diuinarum imperitfiSC ferè omnes iùphehç, ut uocat,id eftflolidiS^ rudes.Mulicr quidem quamuis ferè in fententiam traherctur,tanicn quod intus Sc in cute hominem noflêt,aliquid fraudis no fubeflè in hacprophctia,uix fibi perfuadebat. Nam crebro' id obtjciebat.angelum non uideri bonunijquihomi nem adfpafmum SC apoplexiam urcp,adq5 orisfpumas amp;fodorestotiuscoïpOgt; ris torqueret.pofle fuadere diuina minori difpendio, Praetcrea,fi ipfe effet pro^ pheta Sc amicus Dei SC angelorum,pofreimpetrare ab illis, utnonadeflêntita intempefliua horatut aliquâdo àfomno,à menfa,modo' à cibo,inipfo coitu,S^ fimilibus occupationibus corripere defineret. Aftubi ad amentiamufqjpiocc dere rem uideret, dicebat effe diaboli operas, non Dei. quod ilium male ba-buit.Nugis tarnen,refponfis ueluti à Deo infpafmo datis, mulicris obicóio nes,ut poterat,eludebat quam foluebat potius. Audiuerat credo,aut fortafTefut in multis locis fupererâr fatidicae uates ) uiderat furore correptas refponfa date, hoe efle uetufturn impofturar genus nouerat : multos illis ff tophis ludi feiebat. pretcrea congreffum cum dqs Lycurgi, Solonis,Zamolxidis,Numç forfan au diucrat: quorum exemplo tamdiu fpecum fubire uoluit, tandem futurum fpe-rans,ut fuaderet.In eo uero' parum prudenter fe geffiffe uidetur, quód teebnas lilas quibufdam confcijs eius conatus aperuit.unde poftea aperiente fefe QC pro dente

(T V L. quot;.P O S T E L L I L r B, I k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141

te, dolo obqci folebat etiS ab imperitioribus,hoc genus impofturae efîè fîgmenx tumantiquS, Qiubus frequenter inAlcoranofatisfacit ex angefrcis refponfis, ,amp;iuramento affirmât,fe nil finxiffe. Fecit tandem illis morbi diuexationibus, utelTet à Ipecu præcipuè rediens, longe opinione làncffior, Nam qui uitâ dC mo ttseius domcfticos non nouerant,admirari,congi'effum dcorum credere,ieiigt; Hijs ica ô6 pietate affligi ut ifta pateretur ; ftatim uero ubi le collegiiîèt, erumpe^ bat in haccuerba, bifmi lahi rachmani rachimi: quod eft, In nomine Dei mifc» ticordis propittj. Demum aliquid fomntj fubiungebat, cui attentos Ipedtatores fedderet.Ita à }^,uùe anno ad 45.fenllm ex uitiOjpietatis fummam opinionem • «ft aucupatus.Et ne tam longé quaerendus Deus uiderctur,domi locum facrum lt;onftruxit,ubi nocffurnos cum fecffatoribus cóuentus agebat: aliquid nugaru re dtabat,decantabat^,quoufcp magnus admodum concurfus ludæorû ciuium^ eoeft fadus, Eo uer(gt; facilius multos traxit in fententiâ, quoniam de uno Deo ftebro uerba faciebat. cumcp dicebat potente, lâpientem,iuffS, miiericordem, creatorem cceli terreJn religionem uero ethnicam infurgcbat,nil poflê ido^ fr,non uidere,non audire,dgmonia effe,damnatos effe qui illis credant, Deum ®iiniacrcaffè, ÔC caetera huiufcemodi : quibus ludæorum animos pelliciebat, tcfntabat idololatras,5C Mechae ciues, ut bona pars illi fauercu

MAgna ludæorum ubiuis terrarum luos Meflîas quæritantium multitudo agens Mechæ, quum uideret h une hominem confentanea friæ legi di^ amp;ita affîci præter cæterorum hominum confuctudinem, nil infaniæ aut *^orbi fubefle putans, fe homini adiunxit, ôf eo facilius illius placita probarc ^°^pit,quôd fèrè arbitrio Rabinorum ceremoniasinftituebat. Namerebris ’blutionibus cum illisconuenit, adorauit etiam multo tempore uerfus tem^ plum Hierolblymitanum, quod ab ea parte fpeeffat feptentriones. Donee fu-fibi fieri fenfere ludæi, technas^ hominis ad tyrannidem alpirantis, cæ^ plané infani ôf delirantis, nouerût, Eo cnim illi proceflît morbus,ut uix ’^ultis diebus femel lucido frueretur interuallo, Quod uitium exeufare uolen^ authoreslibri Affîffaidicunt, prophetam itafe ieiunqs ôf uigih'js maceraÇ-ut illi fenfus defîccret, ôf attonitus à Deo redderetur, ut perpetucà fe uocem ^udirc uocantem crederet, conuerfus tarnen neminem cerneret. Quod ipfum •tequenter dicens mulieri Hadilàe, ilia non iam angeli, fed dæmonis tetri ua^ «atnenta effê, amp;nbsp;maritum plané ftultum ôf amentem iudicat. Vnde tanto do-eft correptus, ut feiplum præcipitem é feneftra uoluerit darc, malens mo-quam uideri ftultus, Tam egregia uero prophetia elufit fœminam, ut dice^ j^t,adfuiflê ftatim Gabrielern, illicp dixiflê: O Muhamed, te falutat Deus,« per me fignificatum uult, te futurum prophetam, ôC omnium creaturagt; perfediflimam . Hæc illi in fuis libris. quibus non uident miferi, fuos futhorcs alios fe iugulare. Nam quomodo poterat effê propheta ab æterno de-bnatus, lumine donatus, nafei circuncifus, abangelis uifitari, exenterari,, ^fimiî/a pati, qui ante quadragefimum uitæ annum non acceperat ab an-§do,fefuturum prophetam elfte liber omnino fidem abrogat chronico AC

5 quod illi maxime probant. Sed ad ludæos redeo. Illi Mcflîam futu-exiftimantes, fe homini iungunt ; inftituunt facra, etiam affinitatem cum

CO contrahunt* Nam duxituxorcs ludaras diti'fli'mas, quuffl tafflttipolitis lu dæi périmant prolem, quam ut dent inmatrimonium hommi abœrumcu , tu alicno»Dant illi hommes à fccretis, quos credebant excellennflimosjqu poflent ipfiper feetiamlegi adderc,ucl diminuerc»Primus nomine la ben (alem cgit cum eo feptennium. Völens ucro periculum facerc legis öc e gislatoris, quum quotidie id exciperct quod fömniabat impoftor, mutabat O/« mnino rhythmosjamp;^ finales homophoniasjquibus fcatet rhythmica lcx;quungt; que propheta recitaret quç didauerat,nullo pado aduertebat fecretarij aßuni» Vndeifterclido propheta gt;nbsp;repetijtludaiimum autorcp eft faóus magnæw^ dacorum defeóionis, apertis hominis uaframcntis,amp;fupmaJgnoranua.AiC'^ bat enim, no pofie infpiratione diuina tarn improbum nebulonem don au. ‘ fucceffit alter ludacusjqui fadio per trienniS pcriculo, idem plané eft expertus» . Vnde ad defedîioncm caeteros omnes ludços folh'dtauiüqui fenfim dcfciiJ«f» ad priera inftituta miferé ladîati, fe fcrè omnes recepere ♦ Nam utfacihnie ii» eius uerbaiurauerantjitafacilimediiceflerc, gens rerum nouarum auidaj^’^ icuiuis tyranno dabit fidem^modo uocetur Propheta, uel Meflias.Caufa tarn “ cili? tranfitus eratilh's iam inprodiui» Nam circumcifio abipfisMuhamcdida ta(quac eftprincipiumutriufcp pcriuafiom's ) Öi. feré quacolim ex colloqu^s“^ riorû per ceperat, ilia cum ludaicisadmodum conuenicbant, Nam nü , ji luis libelh's fcribendum dabat,nifi quæ aliquando uario hominum cómefC’® diciflèjlegi partim cófentanea uidebatur.Aut fi quid etiâ recent! audifl^^® , quio,id in alios dies feruabat,fabuliscp QC cómentationibuslocupletat)^^’? deretur aliéna fibi adfcriberc^Cir citer deccm ergo,aut duodccim annos res ludæos totius Arabiac (ad quos faltem eius fama peruenerat) habuit* businmultisiàtisfacereuidetur» Namquûiè efiè prophetarum timummentirctur,illi uerô iperarentiùum Meffîam daturum leges ling“®^^ bræa,obijciebant frequenter, quare no feriberet alia lingua» Quitus duobusar gumentis refpondetdllos plané idê obic(fturos,fi in alia icriberct:demuin tere etiam ArabashabereiuamlegemArabicéfcriptam.Aegypojp^t^^^,’’^’.

Periæ ut pcrficé feriberet * Poflquâ autem defciuerunt ludæi, a lt;1^*^ bus utà cgteris multum pecuniarû,alrache,id eft decimarum nominÇ ratjdiuites primûfortunis nomine rcligionis ipoliauit,uniuerfos uerô«'^*^'^ decim expeditionibusmt dieet de bello.Interea dum uidet ea acceflîone luoaco rum,iè uires magnas coUegiflè,quauis arte etiâ aliarum periuafionßpop^^o®‘JJ ■ fuâ fententiam trahere uolens, decretû diuinum ponit,ut quicunc^ feruus Lnrt ftianus,aut ludæus, fieri ucllet Muftulman(noftri Sarracenû earn uoeê iempei uertQt)eflèt liber, etiâ inuitis dominis: incœpit^ à frio,quê demi habuit Zeida nomine, quê^ maxima turba transfugarû undic^ eft iècuta » Eo uerô aftu fccit, quôd rerû habenas penes ethnicos eflè eernerct, Chriftianos uerô, fiC ludæos, ut unius Dei cultores, Sd ab idolis alienos,multis moleftrjs ab imptjs iudicibus premi, QC captiuitatibus ut plurimguexari uideret. Erâtucrô iUi Chriftiani,aut • Iacobitç,aut Neftoriani,aut quauis hacrefi infelt;fti»Qyadragefimo ergo uitgan no,quu iam eius potentia uideret formidabilis,cœpit domo amp;nbsp;latcbris prorepe re,publice^ fe propheta affi'rmarc,Gabrielem illS eo anno illi diuinitus attulu-fe legê,quç de unitate Dei doceret homines,quç inter uetus,amp; noim T eftame* turn media eflèt,quac omnes religiones ièruaret, omnes in eius legis uerba lura rc debere,Haclege docerijDeû unû efle,omnia curarc,producere,alere,dcim

e V U P o s T E L L I L ( B, I I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14,

ptjspqtnas fiimpturum, prjemiabom's datururn, futurum omniumhominum iudictumô^ relurreôioncm, confimdia praccepta exueteriÔCnouoTefta-wcnto decerpta » Cuius periuafionis ut fidem faccret, libellos quofdam paruu-bsdabat fedatoribus recitandos, cantandos, ÔC edÜcendos : dem um rcpctitos omncscertis capfulisÔCarculis recondebat,aquo loconunquam extrahcbat amplius Jtalt;ç fi rogaretur aut iterum dare aut fcribere, remittebat ad feptem it« los uirosjin quibus totum Alcoranum effè dicebat.Rogatijnil ie fcire dicebanu abillisferio rogatus (habebatcnimfamiliariflimos) ut iterum edicer et, dicc^ batdiabolum illi induxiffe eorum obliuionem ♦ Qiia de re quum aduerfam de illo opinionem conciperent, fententiam mutando dicebatjDeum Ô6 Gabrielern ideo illi è memoria tollere, ut meliora iupponeret, Quum uer ô editionem omnium aiet,id eft miraculorum Ç nam ita uocant omnes Akorani periodes ) flagitarent, ne illius imperitia ÔC technac fe omnibus propalarent aiebat nolle Deum,antequamomniapracceptacœlitusucnerint,utederetur- Ipibitacf uh * wente nil quiequamlegis illius publicè prodqt : fed plurimis arculis omnia iunt l^fuata ad pofterosgt;foricibuscp multa eroia,utinam omnia- Sed redeo. Cum iU bsfeptem uiris etia acceflït Hubccharus ciuis Mechæpotentiffîmus,reîilt;flo cul lu idolorum, cuius filiam uxorem duxitMuhamedesîquemfecuti funt Hornar älhatabus, ciuitatis item tantum non princeps,ftatim etiam fadus gener Muha •’'edis:0fitem Hamzaus Alabezus,0f Haly Butelibus parentes illius, omnesep ^^dem die appellac falt;flifunt,dederuntcp nominaprophetæ.Eorum ergo eft Jjoribus audus, ( nam erant inter ciues gr atiofifltmi ) publicè pracdicata lex eft, kditiocji orta » Cenfebant enim idololatrae,c medio tollendos nouitatis auido« quot;Omines, necandum pfeudoprophetam dacmonqs agitatum * Fadioni illi ad-iierfænouem fratres illius ft praebuere duces: amp;nbsp;reuera nifi ueluti amcns amp;nbsp;ftul 1®habitus fuiflct,necabatur » uerum æquitas ilia fumma eos retinuit, iudican-1® hominem amentem 0^ ftultum,probroftim eift è medio tollere, Senfim ita(^ ijl^derunt animi multitudinis periuafio uerd latius ferperc cœpit, amp;nbsp;partim pa '*quot;1,partim clam ft infinuarc,ad $?.uf(p uitæ eius annum, ij fcilicct à publicata • • Pfrfuafione,Quum uero cerneretfibinon elTe liberum dcreligionc immutan-^iinMecha difteptaregt;affumptis aliquot comitibus, Hubccharo fcilicet, Ha-7 UepotCjôC Zeido quodam,fe contulit in Echeheph uicinam urbem, ubi pro-Pbetae nomen eft publicè profeflusjnde ultro citroep modo Mecham repetens, quot;lodouicos uicinascpprouinciasluftransjtotodecennio difleminauit placita ludibusôiSagrefti multitudini Atep ita rem peregit, utfcrè nulla domus eflet, ’iQUanon haberct afleclam.Exa(ftodecennio,quum eflet in Alabach loco A- • i3bia,fe illi iunxerc do*uiri prædones,amp; rerum nouarum auidi, dixereep non ‘'quot;iph'us in cclebcrrimo totius Arabiac loco,unde eflet ortus propheta, dancu# ’^ Alcoranum pracdicari debere, fed publicè SC ducc gladio religionem Dei i^eintroducendam ♦ Annuit propheta, fequitur, irruuntin turrim Alquibla, pquaiam dixi) deturbant idolorum facra,cultores fugant : occidunt, fi quis If conatibus opponit.Occupato templo rccitatur prophetia, auditur^,do-quot;tctumultu excitato,locopellitur Muhamedes, Nec fan's habent iacroloco ^deeilTe hominem feditiofum : fed SCacdes eius erant incenfuri, nifi fugiflet* ^»Intern ergo fibi fuga quacrens, adit letribam urbem,quæ uergit ad feptentrio l'îlem felicis Arabiæ partem,trium dierum itincre à Mecha î iflicép cum focifs circumerrans in regionibus finitimis dreiter triennium,aut ut altj, fexen-

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nium.

nium, donee comparatamaion' manu, magnisuihbus urban Mecham ado* ritur, ÔC capit, ciuest^ eius omnibus fortunis ipoliat gt;nbsp;Hoc temporis, quod ab cxilioeius adregreflum fluxit,uocant Arabes alhigera, id eft exilium, rationes^ temporum fttpputanta primo anno ♦ Quamuis cnim propheta iamtj, ante annis fuiffet,tarnen ucrumlegis tempus ÔC principium fuit,introduâa in Mecham perfuafione,6C deietfto idoîo, turriep diruta, amp;nbsp;denuo conftruâa. Dux expeditionis fuitAchnur,qui ftritfto enfe primus fecit legi illi uiam, Quê fequuti funt quum plurimialij,tum illi potiflimum, qui in uerba prophet» ante exilium iurauerant. Nam amp;nbsp;illi ob fadiionem focrant ciedi, Fadæfunthiso-mnibus cæterorum ciuium fortunac communes,quintaparteferuata,nomine prophetae ♦ Magna eft admodum inter eorum author es diftordia, quotoexili| anno Gt Media pontus» undefæpius expugnatam QC amiflâm crediderim.Ali) cnim fecundo,quidam tcrtio,alii quarto, ÔC ita dubitando ad odauum uftp an* ‘ num ucniunt,quo magiftratus facros prophanos in eainftituit « MenfisRa*

I madhami5-Moadusitaœpracfc(ftusefturbinomineprophctæ,quifacrosnti» nj1)tcn , nuper coftitutosforuandos curaret, Interim dum obfidetCambichumurbetn ^’^yi^*’^* uicinam,ne motus ullus oboriaturMechæ, eomittit Vbecharumjdc quo dixi muSjCuram^ reipub.illi demandat,ut inter caetera caueret, ne ullus in earn ad* mittatur,praeter initiâtes» qui uolebantlegem reciperc, ea lege admittebantur* Curabat ucro fifeum prophetae mitti,ut in expeditionibus fan's eflet Res eop dîo funt ei confirmât»» Acceflït eu'am magna rebus facilitas » Nam qinimrura uicosep amp;nbsp;uillas peragrarct,ca lege erat infenfus, ut qui non darét tributum aut nomina pcrfuafioni,ólt;S fortunis QC corpore periclitarenturï qui crcdcrent, 6^ fe illi iungerent,immunitate (nifi quod ad fifcum) gauderent.Fiebatilhs artibus, ut magna multitudo hominum quotidie ad eum accederet. Timor iftosurge* bat:poenitentiam altj fimulabant:praedabundi amp;uicinos infeftantesfeadiunge bantinnumeri,illicpperditiflïmi»Itacppaucoadmodumtemporemagnusexer citus coaluit,eficp colluuies ufep aded in immenfum auda, ut non raro in AIco • rano conqueratur plures eflc quam par fit,uenire^ uiuendi nó bcllandigra-tia. Ita nee fiib eo,ncc fine eo quiequam erat tutum» His artibus, bis focijs, hóe modo comparauit potentiam» uerum paucis de eius aflcclis, quorum doörina ufus eft, agendum »Memin ere author es chronici Ä flèar duorü hominum Chri ftianorS,qui in eius uicinia morabantur, enfium cuidam fabricator! operas lo* canteslquorum confortio quum Afluarmechiet, id eft, capita Akorani in Me cha fcriptaMechæfcribcrctjUfuscreditur» Namilli habebantquatdamparua admodum principia noui T eftamenti,qualia fane innumeris fabulis auda ,krl pfituartjsinlocis» Nonfemelin Alcorano excufatidfacinoristneminemha* buifle dodoremtefle tarn ornate compofitum,ut in toto mundo non poflit fimi Ie nifi à Deo fcribi. Quot ludaeos habuerit, iam fan's patuit. Scriptum relique* rut quidam homines noftri proximi illius foculis, transfugam quendam mona chum Sergium nomine Neftoris uitio labefadatû, quod quum Conftantino poli uiolatænoftrac religionis reus ageretur,ed fo contulerit,0if hominem fernf chriftiattum fccerit,multa^ fuafu ludæorum contra Chriftum fcripta delete in-dux erit.cuinarrationi idcolubentius fidem adhibeo, quod Chriftiani illi, qui hæc foribunt,erant fumma authoritate,6C fere ijfdem temporibus,at(p fimilibus dodisep foribebant: unde illos falfa obiecifle, non eft credendum » Tarnen nec älorum hiftorix meminere illius, quod legerim,nec ulla opera cxculti hominis^ in’

® Alcorano uidctur.Qiiac hiftohæ cotra cos faciebant, cxuri mcrgi curaue primi Chaliphac,nc arguerentur» Aufim ucró deierare, ü quotquot anus de-'^æunquam coluere banc uitam, abfurdiora fua Ibmnia ( præter pauca,quæ à ^ofe ôc Chrifto fumpta font) admifccndo quandocp nomen DeijcrcatoriSjin-} paradificp collegerint incp urium compofoerintjatcp legem uocaucrint, •'on poflè tarnen Itcrum maiorcs inep«as,aut minori ordine, contextu ÔC ludi'x ^•odigeftas cóponere.Fuit quidam Bahira rcgulus Arabiac Petrear,cui lacobi-^æChriftiani obcdi’cbant.Illefcrtur tune captafle Muhamedem muneribus, QC 'O^diis ûiijflè cum eo, V crum de Alcorano nihil»

T Anta fuit huius impoftoris (aladtas ut nil prius ab amicis uoluiflc confer qui uideatur quam fœminas, fi quae forma elegantiori uiderentur. Prima fuibquæ iam icripta eft, quam Hadeiam uocant,totius fabulæ teftis:cuiüs ®pibuscomparauitpotentiam ♦ Praeter illam, quum uenit ad rerüm faftigium, alias quindecim uxores, aut ut minimum undecim, ÔC quot uoluitcon^ ^binas:quasuna hora feinire gloriabatur » Vt nullus taurus polïèt unadie plurcsuaccas inire, quam ille fœminas uirtuteprophetica fobagitare, De eius ^temperanti libidine nullum eft clarius exemplum, quam quod Aflàm Vbe-filiam 8 » annos natam,delponfatam cum accepifîèt,nec naturae leges,ncc •’ifantis tencllam aetatem relpiciens, ubi ftatim formam uirginis conlpexit, V c ’ieris foiuit cingulum,propheticè fane* Veru dum uolo uitia eius attingere,ufcß trahor diuerfos in uarias partes, ut à qua parte mihi fit exordiendum, ne-fdani,ita mole obruor * V itae itaep eius finis eft condudendus*Dcmum locis amp;nbsp;argumentis quibuidam hominis icelefti facinoratratftanda erunt. Præfelt;fto,ut ^iximuSjMechæ Vbecharo,uicinas regiones exercitu formidabili uicitjamp;S legi bus parère iuflîtjCO ^g^^^ in Perfidem, Syriam, Aegyptum ußp iparfa potentia •'icurfiones, Fretus etiam eft potentia regulorum Armeniac,in fines ulqî Cœlæ ^ynæ incurfationibus finitimos uaftantium*Multo uerô maxima occafîo mihi fodetur 1111 ad augendam potentiam data,ex noftrorum errore et focordia. Ete-•ïimfacile adducor ut eredam, ob immania fcelcra à multis noftrorum fob piëta bsprætextu admitti folita,eam peftem omnium animos labefadaflê, atq; in fee foum ultionem,permittente DeOjà Satana fofeitatam fuifle:ita facile mihi per^ fuadeo etiam impium militem ei non defuifle,quià nobis deficcret*Rccens tûc ’’■atuulnusjamp;S uix pure depulfo,in Ipem curationis uenerat ab Arrianis,Nefto fianis,Eunomianis,Ebionitis,PelagianiS)Donatiftis, 8é fexcentis huiufinodï ttonftris uix relpirans ccclcfia,primum collcgerat ijairitum. Vix erant ullilegi^ timtinexterioribus regionibus confirmati, quum nondum obdurfta cicatrice oborta hacc peftis eft:in quam quicquid unquam perniciei amp;nbsp;erroris eft excogi tatum,uelutiin Augiæftabulum 8C cloacam confluxit* Eô uero ( tanquam fa--ùnas parum feciflêt labefaeftare animos ) imperatoris Herachj focordia maxi^ ttiumdifpendium omnium fortunarumadduxit* N am interim dumuenatur perdius,pernox fcortatur,aleam ludit, Apitîj artis periculum facit, totam impe» tij molcm exemple cffœminat,militi munerum uacationem remittit, fifeum in ter feorta, mœchos, adulatores,nugiucnduloscp dilapidât : utep paucis dicam, Su3 omniafua confilia uno in capite circûferret,($oo circiter à Chrifto paflb an n no,

146 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E . o RB IS C O- N- C O RD I

nojTCX Pcrlarum Chofi-ocs SyriaSjAegyptumiAfiicamj cçterascpimpoîjpfo uincias præfidc deftûutas adohtur, uïndt, adcp| Mauritanias ufcp a Babylcne nulle répugnante procedit • Cuius filius â ièptentrionibus adoritur 1 hractam, nec tamê prius lethargo excitatur imperator, quàm quû minantur proceres,np fi uirum præbeat,fe aliunde quefiturosîatflum effe deimperiOjnifi paucos intra dies fuccurratur : non cflê demi expeôîandam pacem uaenalem, quam barbaz rus Chartagini longe domo uendere noluerit. Ad base ingens probrum in Cluï Rianû nomen urgere, euerfislerofolymis facrofànflam lefu Clirifti crueem in manus hoftium uenifle: ultorem Deum noftrac fegnitiæ futurûjnifi excitemur, orbisep côpefcamus incendiûjdeo magna ab eo permittiimperia, utfupcrbos debellemus,Ôlt;^ iuccürramus oppreflîs.His motus imperator, exercitum quam poteft maximû cogit, filij Chofio'is copias Confîcit,Tecentiœ fretus uidoriaadit tmpcrij barbarici umbilicum, Mefopotamiam^ tranigreflus Chaldacam petit* Inlperato motuperculius.barbârus,relilt;fta Africa, domScelerrimo gradurepe tit:6^ qui de imponendis orbi legibus pauloante cogitabat, de aris amp;focis cogi tur effe ibllicitus. Redeunti cS maxima manu fit obuius Hera clins, profternit hoftemjcrucem récupérât, leges uidîo dicit,ille paret jtaep Heraclius ouâscum facro munere petit Hierofolyma, templocp inftaurato noftrærcdempdqî”^''g num reponit.Quibus confedîis,feffûs iam,tanquâ orbem ipfum atnbium^^^y ïusep toto in orbe h oft is fripereffêt, in media Syria longe domo militein^’f* Is rerû tenuitate in fummam rerS omnium inopiam adduôus, illos infd’^’^^ gitur,quos conferuatû uenerat.Miles in reru deiperationem adduôusjfion qui ~ bus profit,ièd quibus noceat, perquirit. Sccleratiffîmus quifq; audacuuuius, hominibus defperatis cft dux probatiffîmus. Hoc milite palabundo adiuti^t^ tam côparaffepotentiam mihi uidetur Muhamedes.Nec enim fieri potuiUctn ne opera militis ueterani cxercitaticp, ut multas in Syria, Perfide,ôi Aegyp^ urbes munitiflimas,nefcio quot,nudi Arabes uincerent. Acccflitmaioriaan* tas, audito rumore exercitus impératorij,omnia trepidationis plena ét ant- rta dîæ uircs,affli(ff æ res,fublati magifiratus Romani. Quibus nec Chofiu« lues potuit fubftituerejnecfocordiæ amp;nbsp;ignauiaî deditus imperator curauitrenouez re.Hæc omnia mihi magnâ ad res nouas moliendas facultatem Mubaïue 11 buiffèuidentur^Vtutreshabeat, Arabia amp;nbsp;eiusfinibus eftpotitus. Vtautema, gis animatum redderet militem, frequens erat Alcorani Icôio.Peregrin^tio tiam crebrô ficbat.Scripfituero tria capitula in Alcorano dclégeniilitari-^^®'' mnino fit futurus felix, qui belle Dei occiditur Jta mortuos uellc reuiuifrcrcj^ iterum moriantur. Omnia eflè militû fidelium,amp; prophetæ.Cætcros quicrede re nolunt,efle aut necandos,aut in fêruitutem agendos,aut faltem corum taculz tares effe diripiendas.Ter eft peregrè profeóus,cum exercitu Mechç templum adiens, facra ea faciens quæ à maioribus fieri iblehant. Nam ut eratuei fipcllis, quafdam ccremonias à ludgis,quoad illos retinere potuit,eftmutuatus. ut uero ctiâ gentiles ceremonîjs retineret,circa turrimAIquibla in nomine Deieadem curauipquæ fieri iôlita erât in honorem idolorum. Porto à quo temporefadtus eft cxul,autnon eftaufiis obmalefàdîorum confeientiam, amp;nbsp;quidemmentoti meredebebatinfidias,autquôdnolletapudgcntem ftelcrumamentixtpeius confeiam Mechac agere, urbem uerô lefrab prædonû incurfionibuspauloante dirutam,paucisq3 ludæis habitatam adrit,illiccBmanfit, quû demi egit,uideiua poflêflione deiedîo (etiam ante deuidam Mecham ) pupille fabri cuiufdem fiz lio,

^iCuiusdomumj prædia, areamoccupauft.IUicfirmatafedeMe/gedam cou* “fw' curauitjin qua legeretur Älcoranum.Obrjt ueró in eadcm urbe anno attas 'Js öj.correptus tam uehementer fiio fbntico morbo, ut muiculis contracts,ogt; •^nibusmembris formam circularem repracfentare uideretur,digitispotißix nde egregq quidam etiam fignorum eius interpretes.licereprçpoftero ‘^dere fidelibus eius ua,üjnt interpretati.Ideo qui apud eos funt iniàni,ô^ Pro-* Pbetæ fimillimi,quicp animalia omnia fubagitant,creduntur fandîiflîmi.Quod ''fro etiam à dæmone agitaretur,prçterquam quöd ducenties eftilli obiedîum, ^tUunquam in Alcorano non repetit,etiâ cataftrophe uitaî eius demonfirauit.

fi omnino aftujamp;T prudentia Humana impofluras excogitaflèt,nunquâ iè 'ffurredurû tertio die prædixiflèt : fed potius curafîèt, ftatim more ueteratoriS “forum euaneicere ♦ V eru fuit iîio imperio ad triduûiub dio expofîtus, ad exi-pf(îlaüonê reiurredtionisjdonec fœtore omnes à fe abegit,eft^ per feditionem '■rbceiedâ cadauer,populares£p omnes ladlati repctiuerût [jriftinos ritus,quo 3d funt red utfli ab hæreditario milite,quem Dei uocant,funt^ tributa pendere '°3ai.Vbecharus enim,qui illi fucceffît, ait, T eftamento legafle grâdem pecu

in militem religionis côfirmatorem» Qua pracdonum pefte hodie omnes Arabiae Qc Syriæ,at(Ç adeo' tota Africa eft afflidlaî ut nulli unquâ tuto liccat illd fonieare^nifî fit in carauana,ut uocant,id eft in tam magno confortio, ut incur ‘onibus terreri non poflît.Licet enim cuiuis latronijamp;T perditiffîmo,fe militem fiuocare,ô^in omnium facultates inuolare.Cogitur quotannis Turcarum Princeps potentiflîmus ftipendia dare do. milibus eorum hominum, ne colôgt; ’’^'ndiuexêt,aut cultas prouincias infîciant, Eiedîum urbe cadauer Prophetae, f'usproximi Haly,ô^ Zeid,Ô£^ neicio quot curauerunt iepeliendum,amp; condic ^•rtjrepofuerunt^ in quadam crypta in Meigeda lezrab, non in Mechæ tem P OjUt uulgo fertur lt;nbsp;Quotannis itac^,dum aditur Mecha peregrinationis ergo, Printo eundum eft ad Medina AInabi,id eft ad urbem prophetæ lezrab, ubi ièr ^3türcorpus,Demû ob memoriam iàcrifici) Abraham, aditur Mccha, ubi etiâ ’'quot;obus in locis uota perfoluSt,in urbe ad turrim Alquibla, in quodam mon ‘f nonlongêjubiiaciunt lapides à tergo,quibus profligari dæmonê, perfuafum ’'^“fnt.Expeditiones eius repetam,quum de origine impertj dicendum erit»

\ nbsp;nbsp;nbsp;prudentes philofophicp, dum cogitant, qua ratione homines aflètv

f«m præftent rebus abfurdis,SC extra rationis leges pofitis, id primûperqut facinore fuerint periuaiæ. Multis fane rationibus illis poteft fatisfieri. wamedes primum poftquâ publicè celatum morbum in opinionem iàndîi-conuerterat,non rerû peritos homines fibi eft adiungere conatus, fed fellu ƒ r*os in urbibus,in agris rudes ftupidoscptquos omnes etiâ dum captat nenijs, “ft.V Qcat Supheha ÔC Ahrab,ineptos ÔC rufticos,quibus tamê primû tam ad P'ïdas ex infidrjs agendas, quàm ad iufta bella gerenda eft ufus.Illorum opera Parentes fortunisipoliauit, quôd abfurdis inepttjs iubfcriberenollent. ludaeos f'fiicentes frcgit,expilauit,lpoliauit,hoftes domuit.Secunda ratio eft ineptiç, . ''’pinarerum omniumignorantiainpopularibus,qui fineulla difcufîîonc l'^fcuncp dicuntur, utplurimSrecipiunt,probant:amp; eo magis, quo iùnt abfur

V nde abfurditatem harû ineptiarû colligerc licet. N am ipfi ruftici etiam rn udebant,poëtam,id eft rythmicû modo,modo impoftorem,modo daemo

j48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D B • o K B I s C O N C O R. D I A

niacuni,6C KmuGnbdi' titulis nominandoîdiflîmulabâtcp maxime cius credulix tatem,qiïod centies iliis obïjcitur, morbumcp in eorü animis eflc dicit Jdeouamp;'^ ró feóabantur hominemjquöd prgter cas rationesjquas fuperius attuli,ctianl fifco illos immunes fadlurS fc pollicebatur» Quu enim regulorum arbitrio prt* merenturjnuHicç fint populäres,quin aliquid fifco necefiarió dent,putabant ml (èri ftatim adf uturam de cœlo libertatcm, QC immunitatcm ♦ Ideo quum maxime illos premeretjfemperilludin ore habebat,Sequimini prophetam,fequimi-ni illos qui non petunt à uobis prafmiü,amp; funt gratiofi.illa expeëïationclacia-tijomnes àiùis principibusrebus ue puUdefcifcebant, ÔC timoré ôi. ipeadaói» Fuit amp;nbsp;alia quçdâ,ô(S urgentior ratio.Quoniam quû ea gcnte nil in toto orbe lil mollius,efFoeminatius,in^ libidincm magis procliuc, uitijs omniu applaudere tioluit.Nam quôd obqceretur illipluralitasuxorum, quælègepatrianoncon-c€dcbatur,aliquando una uxof u.uiros habebat: dixit licere prophetæ,quo nil mero uellct,eas ducere.Et ideo Deum dixtflè, ut priuati quatuor, aut quot aie-' re Si regere poflent, faaberent, quae certis legibus repudiari ÔC rccipi polient» Cum illi practerea obqccretur lege patria illicitus concubitus ancillarumi uarura,quafi lege diuina fanxit,utlicerctitidem cuiuis. Efle enim hominis cuniara ipfos feruos: ÔC ideo ucluti fois in ancillis arabîIem.Si quis quicq^J ttj flagitiofiflîmi commififfet, modo eflTet Mufiilman, ÔC ablucretur,mim“^’” futurum, amp;nbsp;Deum efle fidelibus Ç ita uocat iuos uocc Arabica,quos nos Sarac^ inos,uocabulo eorüliteris incognito dietmus) propitium. Quadragefi’’^^^!'^*^ (deminftituit.Sed neeflètgrauior,ô^ uelutiDeus elTetdiei, ÔCnonnoÆsjCt^ pula nodlurna in auroram ufiç compenfari uoluit. In fumma, quicqi^m“““^' tii, gulae,aut pudendis collibitû eft,id permittere omnibus ceu Dco authore uo luit. Illedlos illis occafionibus luxui deditos homines nil mirum eft. Tarnen eo acceflït aftus,amp; uaframentS ncbulonis longe maximum. QuSfeiplum propne tam diccr«,obqciebantfedîatorcs, omnesprophetaefandlifucre, KmitaC“*^ clariflîmi : tu ergo ede aliquod familiaritatis diuinac Ipecimen, mita^^^*” .quod oftendCjôS te ièquemur.Si urgcretur,dicebat fe non eflcDcumjmi^^'j* icffe Dei folius,lè efle praemonitorem tantum amp;nbsp;prædicatorem.Fueruntft^aljJ, qui utruntç dicebât.Replicabat, ideo nolle Deum,ilium faceremiracijla^uoa in prioribus repudiata SC calumniata eflentiaut ne crederent elfe Deum tarent.nil aliud ilium debere facere,quam admoneremiraculorumgt;ô^lmriDei (ita uocat res naturales amp;nbsp;artifîcialcs) amp;nbsp;de die iudietj uerba facere, 6^ de par aal io,amp;f inferno. Porro deparadiib quoties egit, fe accómodauitperfonacaudien ti.Nâ uoluptates omnes corporis fenfuros fiios fe(flatores,afleruit fexcentis lo-cis.Quum uero uideret nihilominus multos, quibus ftrophis amp;nbsp;nugis, quSde miraculis agerent,fàtisfacere.nifi aliquid infoliti edendo nonpoflèt,efiamucp bis fc edidifle multa miracula eft profeflus ♦ Ex quorum numero ifta,o cordate Ielt;5lor,ita te amet Deus,pcrpcnde.Dixit cnim tantum fe feciflcîamp; fi fcciflet,iu* dica quam digna client hominc diuino.

Primum iam rccitaui,quum natus quinquennium fuit à Gabriele ex entera-» tus,cordecp auulib detracfla eft particula nigra,qua tentantur homines, deinde tepofitum eft: uidit, ienfit, narrauit nutrici, ea fidem adhibuit, recitauit mag-nis hominibus, qui id fcripicre. uide, an homo poflit iudicarc fibi hoefi'eri, fi fieret : amp;nbsp;fi fatftum fit, perpende effedum QC teftem miraculi. Quomodo po--flea non fuic tentatus à diabolo, toto uitac tempore abeo occupatus, praedo, latro

latro,fratn'ci‘da,feditto{us,impoftor,perfidus,falax, SCa Audi altcrum leflor, ôf contine rifum,fi potes» Ego enim non poffum.Qimm quadam die (blus ob--erraret ( nam omnia funt folo illo exiftente QC prælènte fada ) ÔC uellet cacare (honos fit auribus, uerba fadis fimilia hic placent ) ardore iblis urebatur ilKca^ put Juflîtita(Ç ut arbores,quas uidebat,purganti corpus umbram facerent: quæ ftatim radicitus auullæ currentes adfuere,umbramcp cacationi propheticæ lece te.cacatione uerô copiera, locum repetiuere.Nónne hoc eft magnum miracugt;-luin,äC tanto propheta dignû lt;nbsp;Eft fane.Et ne me finxifte putes, in libns Sunch maioris pene authoritatis quàm fit AlcoranS, hoc eft fcriptum: ut funt fequcn^ Tertium eft non abfimile»Quum enim natus uS.annos datus eft Hadegç ad curam camelorum,dicit, quum folus ellct,et maxime ureretur illi caput ai do ^cfolis ,ftatim iufla adfuit nubes, qua: toto die cum co ambulans, uindicauit a b wiurijs folis»Iudica de nubium arbitrario motu. Ad quartum uenio. nbsp;nbsp;Quum

^Tct infpeluncaad eludendammorbi opinionem, uenit ad eum Gabriel, amp;nbsp;^ttulit illilegem illam,quæ pene fruftulatim,utuidebimus,quemadmodum ^i^.annis édita,perîjt» nbsp;nbsp;Quinto miraculo alloquebantur ilium faxa,mon«

^^Sjarbores, aues redeuntem à ipclunca,poftquam audiuerat Gabrielern. Qua ßtopha eludere etiam uoluit amentia: principium, quum undicp fe uocari cer-’leret.Hoc etiam Hadigæfuitoblatum. Sextum eftomninomemorabile* Qlium quidam Bugellinus eius parens,recufaret femper cas nugas,quas prædi ^äbat,dixit tandem,Si fa.cies ô Muhamedes id miraculi, quod cogito,fiam Muf fulman. Cui iIIe,Faciam, die tantum-Fac, inquit alter, ut luna de coelo defcén^ ôfdiuidatur in duoæquah'a,mediacp una parteintret per manicas tuas, '‘fxttain dextramjamp;T finiftra in finiftram,demum à finu tuo prodeat iqte^ répétât coelum. Rogatus facit, luna finditur,intrat manicas, redit ä finu °bda» Ille ramen non uult credere,ièddiciteffê incantationem manifeftam* ^äbes miraculum.Luna zyt pars tcrra:,toti orbi feruicnsmullo aduertentc prg duos hominesjintrat manicas hominisHæc funt plane digna authore 6C ere ^^ntibus.Patienter audi benigne letftoriduo fuperaddam. Quu quadam die folus iter faceret,truncus in media uia erat, eratep propheta: ad latus uiæmodi-'«mdeclinandu : neid faceret,tr uncus finditur médius dans locum prophetæ *f3nfeunti,ftatim uero fefe reftringit fuapte fponte. nbsp;nbsp;Aliud'.Quû proicriptus

3 qua nocfteilli erat difeedendum, truncus palmæ in medqs eius atdibus a^ ^^figatusjflebat prophetacdifcelTum» uocati Muftulmani hoc omnes uiderc. fugientem expeeftarent aduerfarij in quodam loco infidiantcs,ne uide-*^^Jur,pofito cinere iuper caput equorum, non eft uifus ab hoftibus. Hæc fabîa ‘oiiamp;afcjnarrabat.Atquid patimurmiraculorûpenuriam, quum omnes pc^ ^^odiAlcoranidicanturAiet,id cftmiraculat'non ne ton's 23. annis adfuit Ga dans fruftula legisc'Non'ne magnûfuit miraculum -, quum primariæ eius ■®inina:de prathendiflent in adulterio etiam, poft decies exhibita fidelitatis ’^oratnentac'Gabrielemcpattulifte legem,qua liceret prophetæ, quicquidlube^ nondebere pendere prophetam à foeminis i habiturum ah'unde alias, **b$inanere nolinte'Quid miraculo infignius,quo Deus dedit prophetæ uxo^ *^'îiZeidiferuifui,SCnunciauit, ut illam repudiarct : quoniam nemo debebat Sbereuxorem, quae placeret prophétæî’Annon funtmiracula benediuina * hc’Refjpjfçjj.g miferi,refipifcite,0f tandem impofturam uobis fatham agnogt;, . Reliqua miracula notabuntur,percurrendo fingula Afuar, id eft cantica n J èC,

amp; pfalmos Alcotant t. Verum ne memoria fugiat longé clarimmum( fere oblitus eram ) omnium miraculorum, quoniam fatis multa fe efferent in AIco ranojuolo illudfubiungere»

Capite uel fora ♦ Alcorani, quæ uocatur benu Iffail, id eft filiorS IfracXita (criptü eft: Sobhan illedi afrai bihebdihi leilan min elmel^edi ilharani, illai gedi elacza,amp;c. id eftjLaus fit illi, qui tranftulit feruG fuum noóiu à tempio Ha ram,id eftMechæ, adtemplum Acza, ideftianóum Hierofolymitanum«ln illum locum interprétés côueniunt,fuffragatur Haffèar amp;nbsp;Suneh,quód intelH' gat de quodam magno 3C ingenti miraculo» Audite ergo narrationem ne dignam» Nodie quadamjquum hora circiter tertia antelucana altius dor^ miret, pulfu ingenti excitatus furrexit ab hofpitio Haffè uxoris in AlmediMf quæ ÔC lefrab ♦ SC ftatim aperta ianuaiuidet Gabrielern in uia publica cuni 7®* alis albiffîmisj ôd cum animali uocato Alborach albiffîmo,qui ait illi i V eniM^ hamedcs,monfl:rabo tibi feaeta coeli:confcende Alborach. Alborach uero for «nam afinihabenSjdixit: Non patiar,ut confeendat fuper me unquâ. Dixit Ga briel : Permitte. eft maxima creaturarum Muhamedes, ôd faciet utfisfeliciin' mum animalium,quia primum ingredierc paradilum. Aflumptum defert in H rufalcm.In cuius itinere fuere duæ foeminac,quæ uocauerGt Muhamedem-' bus prohibuit angelus, nereljîonfum darct, Futurum enim, fi primaerdhû’’-' diffetjUt omnes Muflùlmani effent ludgi.nam erat ilia quæ cuulgaueraiHdæo rum legem.fi lecundæ,ut effènt Chriftiani, In templo omnes prophetashabuit obuios, rogâteSjUt pro eis oraret. quod fecit in Machribjid eft fanâofanélo™» Dem um exeundo de templo, oblata eft fcala à rempli porta adlumm“^^*?/®^ lum.Illa conlcendunuinde hçc propheta retulit.In primo coelo argenteogt;a quo pendent ftellæ cathenis aureis,erat Adamus, qui fe precibus Muhamcdrioni-' mendauit.Illic erant omnia animantium genera, cum angelis pro ahimâtibus terrenis orantibus ♦ Il lie erat gallus maior toto mundo, qui dum cantat, f^tn cantent terreni.In fecundo aureo erat Noë.In tertio erat Abrabam. matena^ rat lapis preciofiis.In quarto fînaragdino eratMoies: demum lachicJ^^*^^®'' bannes Baptifta.Qiii omnes oraruntMuhamed,utprôillis apud Deum inter-cederet.InfeptimoChriftum reperittqucmrogauit Muhamedes, ut pro feoM* ret.Ita acceffîtad Deum Muhamed,ad iadîum baliftæ, quod ait in quadam l^ o ra quç dicitur N egium,id eft ftellæ:ôd fe nil finxiffe affêrit,quum ilium riderent omnes. Illic allocutus eft Deum familiariter, SC obtinuit quædam dona, quæ ftatim fubiungam.Hæc eft fumma rei,amp;maiora capita. Nam fi quotineptiæil liefunt, ôd angeli, quorum iunt 700000000, capita,uellem tradere, amp;nbsp;fimilia fequi minutim, certè maximus liber inde næniarum fieret. Etreperit, qui ilia credcrent.Confirmauit uero uifionê illam luis à Deo conceffîs priuilegtjs,quac fubiungo, Primum,ut effet omnium hominum primus. Secundum,ut effet omnium filiorum Adam honoratiffîmus. Tertium,ut uocaretur generalis redemptor. Quartum, ut omnes linguas iciret, quum uix unam noffet.

QuintûjUt omnia ipolia belli uel prædg eius effent. Hçc uis miraculi non pail cos alienauit àfeda.Iam à miraculis eft alio tranfeundum.Nam fatis habeo ifta indicaffê,ut irtftotefcat,quàm ftupido fuerit iudicio,qui ilia obtrudereuet quam f udes,qui ilia tecepere. Omnium uero ftupidifftmi, qui ea literis mandata uolt; lucre. Sunt in Suneh ièxcenta fimilia. Liber de doôrina prophetæ, de Cliro nicis,ô^mashod,ÔC iniumma /oo.Iibri approbati,illis icatent ineptijs.

GVL. P b S T È L L I L f B» I U . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»5»

ftrum inftitutum parum facere:tamen multis de caufis m'dentur attingen^ dac.lllis enim culubus,qur externi funt,populäres SC ruftici fadh'mè capi folent, amp;ueliit grandiores fimiac fadliusad id inducuntur, quod minus intelligunt» Attingam ergo illas non quàm late patent,nam eflet iniiniti inftituti : fed quate nus funt omnibus communcsjÔC à nobis difFerre uoluit, quamuis omnium in^ de exempla petiuit. Ä matrimonio non inepte uideor mihi indpere pofle.quo niam inde eit hominis prindpium ♦ In eo nec cum Iudæis,nec cum Chriftianis i fonuenire Muhamedes uoluit. Nam ncutfl finefacerdotis addidione uxoran to,Ilie authoritate Cadhi,id eft iudicis addicit,amp;^ répudiât uxorê, Earn omnes ducunt, præter quofdam fintftos S)C religion! additîlosîqui fi uolunt, poflunt at profeflione reiilire. Natus puer cducatur à matre, aut nutfice,pro fortunarum . tatiotie,uiri continentia. Nam grauidas non folent inire ♦ Ob id aiunt inters i Pffteslegis, multas permiflàs.Anno 14. ætatis,fîcut Ifmaëlis,circûciditur puer, 1 ”^odtauo die cum ludæis conuenianttalioqui ablutionibus quotidianis purifi S toi faluari^ ,fî morte pf gueniatur,aiunt,ne cû Chriftianis uno baptifmate con iJfniant.In ablutionibus uerô omnia ferè apud eos côfiftunt.Nam ante oratio* ’'«quotidianas fordidamembra, fades, manus, amp;nbsp;brachia cû tibtjs abluuntur^ Oratione diei V eneris totum corpus. Poft emiiftim lotium,flatum uentris,iper ’''a,recrementacp,ablui oportet.Fœminæ ideo ôf uiri crebro funt in balneis,ô£ potiflîmum die V eneris.Oratione à ludço differt Muflulmanus.Mofaici enim ‘toelin die orant utplurimum: folenni uero die bis.Chriftiani fepties : Muha--totani quinquies,antelucano,meridie,tertia à meridie,ueipertina hora, amp;C pri ’’’^îuigilia.Dies ludaeo in hebdomada facer, fabbathum:Chfiflianoprima,quâ dominicam uocanttMuhametano V eneris dies.Scptuagcfimam habent in ie.-’toiomaiori,Chriftiani quadragefimam inminori :Muhametani triginta die^-l’Iis obfcruant.Semcl ludæi amp;nbsp;Chriftiani cibum fumunt,amp; unica hora : totam toftem uentri Muflûlman poft ieiunium commodat. Orant Chriftiani in orgt; lum ob Hierufalem : ludæi in occafum, aliqua ratione : Mufîulmani in men'.* ^icm,ob Mecham.Nam à Ieifab,quæ eft Medinat alnabi,Mecha eft uerfus me ddiem* Annum habent Chriftiani folarem,Hebraci mixtum,Mauri luna^ nde quouis anni tempore contingit eorum pafcha,in quo fibi remittunt

”i3nuum ofculo : Chriftiani uerbo amp;nbsp;communione, ludaeiazymis.EfFeruntur ’npedes Chriftiani:alq duo in caput,Sedet çadauer Iudçi,iacet loco amplo M« lîmetanum, in angufto Chriftianum, Orat ludacus pro defuntfto : orat QC co.-todit cum pauperibus Muflûlman : Chriftianus orat, eleemofynas^ largitur» Peiegrinationibus uero 4.mcnfcs proximi ante fiC poft behiram, id eft pafcha dantur.Pafcha ludacis refert maris rubri tranfitum, Chriftiano lefu Chrifti hogt; minis Dei mortem SiC refurrccftionem, apud Arabes legis originem. Ita quum ' lummopere cauit,ne conueniret cS cætcris religionibus,illexit illos fiipheha QC iinperitos,qui multitudinis primæ fuere principium. Sed nunc ad legem,

ZC eorum præfcripta ueniendumtutquibus authoritatibus, quomodo rogatis ifta nitantur,uidcamus.

IJÎ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de o R b I s C o N C o R D I a

DE A L C O R Ä NO, S V N E H, ET CAETERIS ttbrisMuhameiiicorum,eoriim^apfgt;robatione.

IAm fatis aperuiffluSjquomodo eludendæ uxoris Hadegæ gratia, fontid caufa fpecû fubibat Muhamedes, ÔCpro re^onfis refercbat

Eft ita recèptum apud eos, quod una nodie totâm legetn acccpen't: quamd^ paulatim illam habuiflè,alibi contradicit.Si autem illam habuit ptum amp;nbsp;receptum cft, oportet (per eos) partem ellèfalfam. Nam pars eft fcripta in Medina: quod titulis capitum patetjpraccipue quæ ad rapinas,|»gt; ta, amp;nbsp;belli iura pertinent Jtaiÿ non eft tota diuinajfi reccpta in Mecha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

tem Gabriel ifte dederit illam in die ilia felici inlezrab (nam multi anibigöt?y^ datadicatur)parsmulto maximanon eftabeo*nameft Mechæftnpt^*^^^’^ nec â Gabriele data.Si autem dicatur data particulatim ÔC uellicatiïiijia”’ infe frequens mendacium,quàd una node aut die recepta fit ♦Verum ut ut res habeat, ipfo uiuente non eft édita, ne de ueritate eius queri poflêt, Libdlcs læ--rô illos poftquam à fcriba erant exceptijÖd à quibufdam memoriæ tnam^atb condebat uarijs in arcelliSjnonunquam in pan'etum foraminibus,autabbi;ungt; de quum eft collelt;fta,amp; lex fadlajtepetita eft.Duorum uero gcncrum amp;nbsp;leges promulgabatjaut legcs,aut priuilegia ♦ priuilegia tantum fibi ccnttlut» ieges cacteris.Sed antequam progredior ab hoc locojuolo quafdam fibipttyba titer côceftàs leges attingere,ut ex his cçterae æftimentur. OmnesMùll“'’U2 nos contentos efle debere ad fummum 4« uxoribus, praeter prophctaifl) turn eft.Illi quot libebat,accipere licebat.Indicabo ilia loca, excuticndo Alcora num,quibus hi fenfus eliduntur*

Secundôtquu omnes Muhamedici relidlas iDcoreSjrcpudiatascp pcrtmrtcre cuiuis alij,ut eas ducat,lege permifliim habeant, amp;nbsp;fœminæ iplæ fibi alios“ öligere uiros poflînt,noluit id luis pcrmiflùm: ne quum authoritate ptopbtt’^ i las bene uel thaïe haberet pro arbitriOjôC illç quac à magnis parentibus, bus ortæ cum ingenti dote acceflèrant,prophetam relinquere poflcnt'^^^*? luit etiam,ut ne poft mortem quidcm alios uiros acciperent»

Tertium priuilegium quûMauri ex æquo debeât tribus aut 4.uxoribuS)aut quot habent fcilicet, acqualiter amp;nbsp;rerum ufiim amp;nbsp;corporis fàcultatem dtflribuç^ retalioqui experiri apud iudiccmlicet, libellumcp petere, undeinnumtralltia oboritur interMuhamedicos feges. Prophetæuero ealexnon prælcribebatî quoniam quas uolcbat,amabat,amp; ditabat: quas nolebat, relinquebat. Dépéri' 'bat enim uehem enter illam,quam fupra dixi, 8. aetatis anno dclibatam, filiam

Vbechari,qui poft eum regnauit, Axam nomine, 6c Haiezan Homari. Qui' ‘ uis enim prêter eas tj.haberctjfrcquentius cû illis cubabat,Vndealiç uehemen ter conquèrebantur.IIlas itaiç compefcuit oraculo folito, quod tarnen fufpeôû ’ etiam foeminis fiebat.Dicebant enim, Deum admodum obfequentem prophc tæ efle,qui ftatim illi pro uoluptatibus leges daret.Lex dicebat,prophetam non debere curare uerba ÔC obietfta muliern:fibi lieer e, quicquid uellet in eas. Ma^ ximè uerô font admiratç illius Dei indulgentiam, quum poft facramenta neglc lt;fta,ô(r periuria crebra, deprachenfomep hominem in adulterio, cûludæa dono . fibi à Bah cira rege lacobitarum data,etiamfamiliaritercolloquereturcumpro pheta. Quum enim fidem uxoribus feruare non poflet ob ludææ clegantiam, amoris^ impatientiam, cam legem edixit fobobfcurâ paucis póft diebustquod maxi*

G V U P o s T E L L I L I B* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If j

’’’îx/mè flint admiratæ prædidæ uxorcs,amp;r obmutucre» Itaque inde natum cft Wrtum priutlegium, quôd muh'eres datas prophetae,ipfe poflêt fine dotali in^ l‘niniento,amp;: iudids præfenna habere ueluu légitimas»

Qyinto,quum ncmini liccat alicnam uxorcm habercjomncs tarnen haclcx S^non tcneri Nam neminem debere habere eas uxores, quæ placèrent pro--phetat, Vndcpro forma legis cogebat maritosoraculis,precibusjminis,auC ‘'ttberibusdare libellam repudq uxoribus, quas ftatimducebat»Haefunt le*. 8«sProphetaE,quibus uoluit uti» Quamuis autem fint innum crac fimiles,ex his Utcbitlcgjsiatorcm acftimare» Mortuo Muhamede, aires primum coegerûtad tompefcendam multitudinem Vbecharus,Homarus, amp;nbsp;Halys cognatus eius, ®wnes propheta: fo ceri, quas demû mutuo in fe conuerterc font adorfi»T amen teftamenti perfoafionis ôi- uirium, Vbccharus fuit fuperior, rebus^ eft poti J'^^'Secundo in loco fuit,Homarus etiâ attentus multitudini rctinendæ»Tertio

late laat adhuc, quæ tantum de auditu ÔC memoria à quibuidam ira ^*^cabatur ut uiderentur elle tot leges quot homines, ftatuit undiquc colle^ *^^quot;i)feuab ore, feuà fcriptis in unum uolumen compingere, à quo foîo effet ®whoritas petenda ♦ Itaque Mechæ primum, demum in Medinat alnabi, fcri^ ’'fiProphetæ aperi'cns, uaria illa fruftula,ut fe ofFerebant,inunum redigo J^perfcribasfuosadoritür»Prophetiæ per fe laceræ,mancæ, partim à forici-erofis libellis, partim iniuria temporis obliteratis, ut qoandoque fob areu-**^5q«andocp in murorum foraminibus pofuerat)repetuntur,6C fiant capiz nominibus ita connexa,ut nil fit præcedcns, nil confequens, quin pla-P ^^*9^0 quadret, etiammutatislocis. Namnil per omnia connexumeft.

quoniam à murorS foraminibus multa fucre tratff a,ita in religionem uer dIjUt quicquid Arabicæicripturæreperiant Muflulmani domi,in uia, aut ^wuis,foraminibus parietum ueluti (âmffæ legis fragmentiim rcponunt,repogt; '’tutnofcalentur,nepereat eorum lex,Quac fragmenta ex Axæ domo, Sgt;C feri-(nâ ea,ut dixi, erat fœminarû princcps,amp;' cui omnia credebat) fuerc reper« illa in Sorat feu Afluar digefta, font diôa Mediniet : quæ à Mecha colleâa, ^tata Mechiettid eft capita, cantica, feu pfalmi, aut prophetiæMedinicæ, aut chicçjtbi fcilicet fcriptæ.Totum opus tum longe quàm hodierno die maius, 'n?® Âlcoranûjid eft colledio, feu Ictftio. Quia uero in uaria capita diftineffS wdeo Alphurcan alio uocatS eft nomine, Afuar,feu capita,quôd folerctlegf-ptantari, ueluti cantica SkS piàlmi ditfta funt.fingule periodi Aiet,id eft miracu ^Wuncupantur.Et quia in illis aiet ferè omnia fe mutuô euertunt, amp;nbsp;iugulant, POiteritas quçdam ipforum uocauit Muhquemat,id eft iudicantiajfcu quorum ^Wcntiac ftetur:alia Gair muhquemat, id eft nô iudicantia.Suntprætcjca duo

generum, nam quædam dicuntur Naceh, id eft pofitiua : alia Manfoh, id ^teuocatoria primorum. Quod ideo (non ab eo ternpore, fed aftu neoterico

fadum eft à Chaliphis,amp; A!phacliîjs,ne omnino peiiret perfuafio. QuS ®Wcmcflètrecens,amp;multo' certiffîma côftantiflîma^ haben'dcberet,tunc nul ?®itplanè,qui cû alio in ea coueniret. Primû curauit Odmanus uocari, côfo *’'?parentcs,amp; fi qui fopererât feptem illoru uirorû, quos in tanta familiaritate quot;«ibucrat propheta,ut dicerct,illis feptem ctia eflelegem credits. Illi omnes, fe P ^‘dhabercifi qui ucio haberent,idfinguli effe optimû amp;nbsp;uerum,cætera fal â'Alijcdiuerfo affîrmabant,Præterca,quemadmoduminnoui5 rebus foîet,

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erant

crant multi alq, qui ctiam prophetiam totam fibi uendicarcftt tit ita capfarcnt populum, partis^ opibus potirentur, Maior authoritas fuit Odmani, alijs preflis»Nectamenpotuit ea lex fatisfacerc omnibus ♦ Nam plufquam ducenta Alcorana omnino diuerfa fuere icripta,fibi unoquoq^ librum habentei quS uir tute eius habere imperium cerner et ipfos iiicccflbres ♦ Quidam poft duodecim fucceflbres Muhamedis, detraxerunt multa ipfi edition! Odmani , ut à prim? capite plufquamducentas iententiasademerint,0(^nefcio quotfubftituerint» Quo exemplo multi dudi, idem facerecoeperunt, ut plane cuanefceret fides -prophetica»Qua dcre motus chaliphaBabylonicus(eó enim primae fedespefl Arabiamfunt fixac) legis arbiter (nam utrancp potcntiamfibi iungebant,Ä facram, SCprophanam,primi illi iucceflbres) coe'git conciliumDamafci.Dx lumali) Merbamfilium Elhaflem,alt| Abobecharum uocant. Statuitautem» ut quicunque elTet dotftus eius religionis fedîator, ad concilium ueniretjadfaquot; rettp quotquot librorum delegetratftantium exemplariahaberent,inquan» rem maximos fumptus fecit, libros coatftos omnes redemit, incp locum unum inclufit: una^ cum illis libris, iex uiros peritiores eius perluafionis, Muslimff, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Buheirum, Buhorum, Annecenum, Atermundum, fiC Daudem. Cura illis , eft commifla, ut ex tota ilia librorum mole colligerent fex uoluminibus, trac^a--tionem legis, originem ÔC progreflum, ita ut quiique fingillatim lotum opus compleret ♦ Hoc opus authoritate præcedit Alcoranum, fidecp in rebus dubijs maiori eft.Ideo Suneh, id eft lex dicitur, ueluti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eas fententias quas

(ex illi uiri tarn ab Alcoranis,quam ab eorum interpretibus collegere, quatuor authoritatibus muniere» Nam fi quid à difcipulis Muhamedis,amp; ab Axa uxo-rechariore j amp;fabulaeconfcia relatumerat, id ueluti ueriffi'mum primo in la* co eftjattpiecundum id iudicatur. Secundo loco eft cacterarum uxorumfolaau thoritas,uocaturcp debilius teftimoniu.In tertio,relatio dodîorû, qui eo reuixere,pofita eft.VItimo, authoritate inferior! dolt;ftorûquidê,fedquiatem^ pore prophetac fuerant.Re peralt;fta,reliqui libri, unde lelegcrant,ad duccntoru camelorum onera,(unt proximo in flumine merfi : prohibitum^,nequisalijs quam Sune,flC Alcorano uteretur * Solent itacp omnes fcriptores ab eo libro ita citaretTah's, à tali,à tali,à tali,is ab ifto,ifte ab Aflà, aut à propheta, aut à quouis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

alio eiusfamiliari,habuit»Hgc eft corn fides. Verum ftatim poft c5cilium,quoa coacftS eft centefimo,aut circiter,anno a morte prophetæ,illa multiples opinio fex authors,genuitmaiores dubitationestdonecpaucispoftannis quatuor up ris primarijs,in eare cura comiffà eft, utlocis comunibus colligerent ex illis in^ ftituta religionis, quilep fingillatim etiâ omnia tratftaret. Primus horS didus eft Melichus,cuius placita probat deferti Arabes, Aegyptq, Afri èC Hilpani.Sc cundonomen fuit Saphihius, quemfequuntur Baidachenfesgt; SiMcchenfes. Hannibal auditur in Perfide, Aflyria,SC Armenia.Abahanipha fedantur Syri amp;nbsp;Alexandrini.Ita ut fint obortae inter Muhametanos non feptuaginta nation nes aut fèlt;ftæ,ut uocant,(ed quot iùntprouinciæ parentes his ngnijs.Prodijt ab utrotp libro do(ftor3,SC Suneh unus,quem Anuar, id eft flores uoeât: ubi cona tur quids aliquid,quodfibi ex omnibus cóftet,colligere. Eft etiâ innumera alio rSlibrorS multitudo,ut quorS dida facial fidem,fint 700* uolumina.Scdinpri ma authoritate eft ChronicS Hafli'ar,liber Arilcele, liber Mashool, amp;nbsp;Chroni' ca regS* Vnde fada prophetç,dodrina3Ct mores peti poflunt, ex quibus ifta dc' cerpta funt, Sunt praetcrea quidâ interprétés in AkoranS apud omnes probati, Buha«

Buhaü'aSjButzcmamin,Mahmud Mechenfis, amp;nbsp;nefcio quot afq, Aïcoranunt ipfum in uan'a capita diuidunt^pro ratione ôCufu reg:gt; num» Nam in Africa Âçgypto Hifpaniac^ aliter, aliter in Arabia diuiditur.Suntin quibufdâ Afuar, id eft capita 2ii.quatuor libn's comprehenla.In quorupn'mo Hint j.in altcro ii* terh'us 19 habet.Reliqua funt in quarto, 85 friliceti nam ultima capita funt quæ dam duorum aut trium uerfuum. Volunt altj eflè la « ut habeo in meo Africa^ no. In AGatico uidentur efle tiia minus »Verum iftanil ad rem. Eft quid con-I tine.atperpendendum î quid proprium fcilicet, quid à nobis, quid contra nos, lt;]uid contra fe»

PRincipio feceflus in fpeluncam uidetutjUt iam diximus,muItS fauifle Mu hamedes ludæis, donee defcifcercnt:tunc ueroin eos agcre coepit. Paritcr wga Chriftianos bene alFedlus uideturtô^ reuera fuiftèt, G alios quam Nefto Ganos nouiflet.Necenim mediam uiam ftatim reperifte potuit,donee compagt; fata ab utraeç gente potentia,ita apud fe conftituit. N am G omnino ludacos ef-fftimitatus,MoG gloria adferibebatur : ft Chriftianis fubferibebat, Chriftus ogt; nininohominem deturbabat.AtneuiderCturprifca authoritatecarere,dixit,iC ^^gem Abrahæ fequi,amp; docere.Quod in fora lonus, id eft Ionas, ait : Non fuit iftudAlcoranumabfcßDeoefftcftum, fed authoritatecerta nititur, inter uetus ^nouumTeftamentum.Dumitaepuidetur totooperedocere cultumunius Odjidolac^ damnare,inftirgit è diametro contra Chriftn,in quern uidetur fcri-pfifteAlcoranumMuhamedes. Qyoties autem nominat (nift duobus auttri-“Usinlocis) illi omnia Gimm a tribuit,praeter diuinitatem amp;nbsp;mortem. In omni-“lisuero ferè periodis non efle Deum ait, 8Cnil creauifle, nunc non iuuare, 0^ ^'Xcentasblafphemias. Compendiumitacp SC fumma eius libri eiufeemodi eft» ^tum elle tantum unum,crcatorem cœli ÔC terræ, ÔC omnium quæ in eis funt» Cfcafle hominem ex luto, demum ex cartilagine, deinde ex carne, inde infu-fiaftede fpit itu fuo in eum. Angelos creauifte,amp; dæmones : illos de cœlo, iftos '^Ggne.noluiife diabolum, iuffùm adorare AdamumjôC ideo damnatum. Proi miftflê multos, qui prædicerent calamitates, quac adueneruntnon cre-'■«ntibus.Etiam fe efle prophetam,cui debeat credfne perirêtincreduli. SC qui Jp^ndacem eum dixerunt,fenfurosfupplicium. Efle infernum pararum incre-''wistuocem uenturâ de cœlo,cum clamore,cum tuba,cum tympano, amp;nbsp;mor-'iiosrefurretfturos, ÔCrecepturospropria corporis.malos in inferno uoraturos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

^nenum,fulphur, amp;frutftus arboris Zaconi, malam eflê illam t manfionem* ^fumfapientem,fuftum,bonum,honoratüm nulli faefturum iniuriam,retribu ƒ î.^fumunicuiqj.bonosquidederunteleemofynas,ô(:feccrunt*afîalajôCbonû, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n'

paradiftsfutures,inquibusfuntfluminalatftis,mellis, „ißect. ‘ ^uini,omnia genera frutftuum.Sunt catamytiœnochoiucftibuspolymitisor ’'3ti,daturiquendam puluifculum faluatis.EtaderûtfœminæpuIcherrimæ, o- c«. ^disgrandibusô(:cæruleis,quæperî’O. annos eruntunoaôuuenereOjamp;Tfem pfruirgines.Puluinaria illic pofita,ubi afîîdeant unà faluati, SC colloquâtur mu cum angelis.Vnamquancp harum fententiarum faltcm fexcenties in Aî ’^otano reperies. Et intérim dum ea ftngulis feré periodis inculcat, infercit o-•’inia blafphemtjs dC ineptîjs, contra Mofts dC lefo Chrifti placita t Occaftonc

^nim lufta accepta in idoîohtriam Mechenfium, nunquâfere non habet tn ’^CjEt fufcepcrunt praeter Deumjdeos, SC non eft deus præter Deum, » pem faciuntDeo, id eft fimulachra adorant: Deum pofuiflê obftaculum ant oculos multorumjne uideant fe : efle omnes in errore manifefto.Quibus 0^ bus ChriftumjCius^ fedlatores, amp;nbsp;Ellet,atcß Aluza,eorumcpcultoresin cha notât * Idcp eo aftu faciebat, ut fi retorfilTcnt altj, de altjs fe intelligerc ret, SC ediuerfo.Plura hoc in loco congererem,nifi percurrendo Alcoranû ue lern omnia in eo excutere.

CReat mundum Deus modo fex diebus,modô odtoipoftea Adamum,^» Hiftoriam Noach attingttuigefies,adterroreminîjciend0,Meminit*Hc cSiSenef. beri,quem uocat Hud»Refèrt Abrahamumô^Lot frequentiffîmè.Pœiww

Sodomae ÔC Gomorræ, quodpluerit marmore ftiper eas.AIiquid de Iacob »» lijs Ifraël attingens,récitât omnino hiftoriam lofcphi.Mofis di. Aronis acceifus ad Pharaonemjcducftionem^filiorumliraël ex Acgypto,deDauideô^Salo' mone frequenter meminit,amp;: de pfalteriojob, lonas,Elias, femel addiicnnntn Tot uero fabulis ueluti emblematis,amp;^ teflellato opéré omnia exornat, finiti operis ea attingere ♦ fient ilia inter cxcutiendum ♦ Paucis iùnt criam Suwpfa 4 genda,quæ à nouo Teftamento habet. lachiæ, id eft Ioannis filij

nouo. tradit hiftoriâ fiio morCjUt à fabris didicerat ♦ De loachimocp, de Maria a cius falutatione,de natiuitate Chrifti, educatione amp;nbsp;miraculis, deep Euangcbo mul tis in locis meminit ♦ uno aut altero loco Apoftolorum. non femel facerdotun* âS eorû focordiæ mentionem facit : uerû plane fîmili fide omnia atqj Eft itacp hiftoriâ à capite repetendajnon ut â nobis ftat, ièd ut à ftellione eftlabc fadîata ,ibmnijscp locupletatajfta ex ueteri T eftamento infècit.

Lubefada- Dæinonem qui bonus crcatuserat,uuItfuiffeàDeo creatum malum ta in uetm nbsp;nbsp;negat Deum, quum facit authorem mali. Adamum dum iubet adorari ab

Tf/iitmc/o. angelis âf dæmonibusjquid aliud quàm impietatem Qc idololatriæ principium

in Deum refertfquum dicit diabolum ex igné creatum, nunquid amp;fmwta^ ïem ut ex dementis conftantemfacit, quum fiibftantiæ feparatatætcrnæ lint? Sed quid mirumCeundem facit auditorem QC teftem atep prædicatorcm Alcora ni,dem um etiam Muftilmanum. A dnedit mille fabulas arcæ Noah'.ôi inlibro de dodfrina eius,ftercus5mus,porcus,elephas,amp; ièxcentae neniç adiunda: funt huichiftoriæ. Abrahamum facit idololatram,amp;Lazari filiumtquod intclkxif fet de parabola euangelica Lazari,amp; diuitis,Lazarum uocaflê Abrahamû non filium,ièd pattern. Caeterû mille fabulas colloquia illius cum parentibus cius refert. Nil ferè integrum exea hiftoriâ tra(ftat,praetcr uifionem trium angcloro. omnia fuo loco notabuntur latiusjn lofepho addit colloquium amp;uim heræ, li tem^ decifam propter indufium fradîû a parte pofteriori, iignum iciiicct elle, aggreflîonis à muliere.In Mofe cum Magis, quid no comminifeitur, quid cum puero 6Cpifre non fingitdamprodeant in medium dæmones Solomonis,proz deant animalia Ioquêtia,upupa legata,regina^ Saba ab ea uocata, praedicatan des ab upupa,ôifc,Quid foedius,ftultius,amenius fcribi poftit, non uidco.VcrS D’prrfBitfa fdeo fat is habeo nunc ueluti digito indicafle,quum inter percurrendum nil nos w KHdgelio polfit fugere* AdmilfainnouoTcftamentobaccfuntjôfc. Zacharia pâtre Io annis

GVL, P O S T ï Lt I L f ß» II, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^7

lisiiniSjdicit eum fuiffe mutum tribus nodibus tantû.Dc Maria quidcm,quod *nixa eft ad pedent palmæ, quod de Ipiritu fandîo grauida fugit domo, quod a pîrentibus probrisfuit excepta, quod erat foror Aaron,quum ab aliai$oó an^ ■quot;sdiftarec. quod Chriftus natus, eft earn ftatim allocutus, dixit^, ut excuterct Rmam,8c neminem alloqueretur. Ilium uero (Chriftum dico ) fuiffe inf^rcijs ^cunis loquutum, fecifle ex luto formas uiucntes ex eius flatu, eum dixifle ie ■ion efle Deum,de Muhamed pracdixiffe, quod eflet uenturus poft cum, quod •ion fit pafliis. Hate ftint infigniora erratorum loca contra nos. contra ieipium , **ƒ o,nouem mille locis pugnat, Nam legem fibi datam uno die, demum uigin •'tribus annis fuadet fe efte prophetam Dei, demumnefeire quid de eo fit. efle tophetam ab ortu,æ alibi pauperem, amp;nbsp;idololatram, Abrahamum fuifïè pri-Sarracenum demum fibi à Deo datum, quod eflèt primus SarracenorCr, ^^S^tn Chriftianam ÔC ludaicam eflè rccipiendam, demum nullum pofle faU ^îtijUifi per illius legem.In capite Elmumin, 0^ alibi, fe nolle cogere ad creden '''t'tv. quum alibi necandos dC ipoliandos curet, qui fibi non credunt. Se nil ab ®'°petere: quum décimas à fidelibus, Sgt;C ipolia ab alrjs petat. Suam legem eflè inter uetus amp;nbsp;nouum Teftamentum, alibi legem eflè Abrahac.Deum unum, amp;nbsp;non habere fociumtquum tarnen ubitp ie in confortium ei adiuti S’tjdum ait,Crédité SC obediteDeo,0(: eius Apoftolo. quum unû dicat Deum blmn, demum illi iungit Spiritum. 'V t uno uerbo copræhendam,nil ita ratum '‘•ïpudillum.quin contrarium locum habeat.uetat ah'bi uinum, alibi ad ebrie . •îtçm uicp nuper expreflum polTe bibi: quod à morbo eius habet origine, Altjs j ^quot;'mprohibuit, quod per morbum autbiberenonaudebat, aut ferre non pox •jtat.Nunc uero ad rem uenio, percurram totum Alcoranum,notatis quibuC* ; •'’■tt locis: dem urn quæ damna inde ilia gens habeat,tradam,

MOrem imitans multorum, qui in hanc nugaru farraginem ante me fcri-pferc, locis quibuldam fiiiffem conatus compraehendere infigniores la-P'us hominis, nifi duabus de caufis potiftimum decretu eflèt per omnia curer-•'•Nam quotquot inhunc hominem fcripfère,locis cogere eiuidem generis er •’tafategere : inter quos primas habent, Ricoldus, qui Latine feripfit,cuius li-tum Demetrius Cydonius græcum fecit:6C loannes Andreas Maurus,in no-uram demum fidem diuino Spiritu perdutftus, utrique linguae Arabicac periti, ««d is peritifsimus ÔC legis amp;nbsp;traditionum ÔC linguae, in qua iam ab attauis in^ ‘tuâus fuerat, Alphachius, id eft fiimmus interpres amp;nbsp;curio, quo fané nullus Mius feripfit. Scripfit amp;nbsp;Dionyfius CartufianuSjamp;^ cardinalis Cufanus, muL j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerum linguæillius imperiti, Vnde reuera urgerenon poflunt, ut duo

*'’Periores,Plurimi Ijaarfim attigere,0!S uellicatim improbare uoluerunt eas ine ptias.unde ad loca cogenda mihi non eflerelicftum locum uideo, Cauia altera % quum fit Alcoranum folidum quoddam mendacium, amp;nbsp;continua impoftu •’iiion poteft alrjs locis,quam ieipfo cogi,

Ea eft oratio cômunis Mufliulmanorum,principium^ AIcorani,quae eft fcx Pt^ miraculorum, id eft periodorum. In qua uolo oftendere letftori quid fit •‘tetjOt infequentia intelligat, Numéris pono ipfa Aiet,In nomineDei milerix totdispropitfj', Hocproloquium diccbat,femper à correptione morbi,ccftaficp o furgens*

furgcns.Vndcobtinuit, ut ante pn'ncipia omnium capitumAIcoraniponatuf, Ôôàreligiofisphilofophis in principio operum ♦ Sed attenditeipfismiraculis» Laus Deo domino ieculorum,id eft mifericordi propitio, Secundo,rcgidieiiu dicij» Tcrtiogt;Heusferuiamus,SCheusadiuuabimur.Quarto, Dirigenos(in) puncftum recftum, Quinto, (magna pauia) puntftum corum,in quibus tibibe ne complacitum eft» Sexto, Sine ira aducrlus eos, di non errabunt» Septic mo, Habetis miracula:uidetis fententias, Ita habet totum Alcoranum, utfcn^ tentia compléta,aut non compléta,dicant miraculumtquo quid abfurdius,non uidco. Hæc precatio illis eft communis,ut nobis dominica:6C ita à quibufda ad battologiam uftp recitatur, ut cenries idem, aut duo aut tria uocabula repetant, dicendo, Alhamdu lill a,hamdu lilla,hamda lilla,SC cætera eius uocabula eodetn modo.Idcp facit in publica oratione taalima,id eft facrificulus ,pro his quincgii genter orant,ut aiunt, ut ea repetitionc iuppleat eorum erroribus.Quidam me dio in campo tarn aisiduè,ut defefti concidant: alq circumagendo corpus,uto-' mnino extra fe fiant,di demum (Muhamedeminuitando) aliquidnugarufflâî obfeuritatisprofundut, ut idofolatria di fanaticareiponfa in illis uideanturre,' uixifle, ita nuf^ Satanas no fe ingerit, Hçc pro penfo certis numeris fpler repc ti,quQ quinquies in die naturali orant.Sed de ea fan's. Videtur nil habere cotra nos.fed quiiquis callet Arabica,uidebit,ubi pun drum di puntftum reóum uo^ cat, Alcoranum intelligi, nam tzirat elmuftequim, id eftpunóumreóuntjdt apud eos æquiuocum cum Alcoran o, Rogant itaque dirigi in pernicinn) quu in redlum AlcoranipuncftumjConfertummendacijSjdirigiuoto exoptant.

Ego paulo exaeftius perpendam omnia in principio libri primfin hoc capi^ tc potiisimum prima parte, ut in alijs locis non fit ufcp adeo immorandum,itd fint fubindicanda omnia, di cum his collidenda, Dicit itaque. Hie liber, in quo 9, macula dubiumue non eft, eft direeftio timentibus, qui credunt in abfeondp 9, tum,feu latentem (Deum) di fundunt orationes, di de eo quod habent, largr-9, untur, amp;nbsp;qui credunt id quod cœlitus inftillatû eft fuper te, di quod inflilhtum 99 eft cœlitus,his qui fuerunt ante te,quoniam in futura uit^ erunt innocentes, ilU 99 funt in direeftioneDei iui,atcp proiperantes.Sunt fex Aiet.NullS illicuerbum, quin fit uanû aut fuperfluS.Atqui Muham edice,poftquâ eaprobas,eaetiam fa cias oportet.Quod prïmû dicit no eile næuUjdubiSjaut macula in hoehbro,ial fum eft.nâ nouies mille mcndacia,amp; innumera pugnantia, quibus nil fbedius, coprehenditjUt patebit, di iam notfi eft, Vnde diredio timentib.no poteft efle, Naomnes te ô Muhamedes,uttyrannicûprophetâtimebant:nectamêdircâi funt abs te,ied perditi, ueru uolebas ut illeêfi his uerbis, di timoré Dei correpti rudes te timerent,nâ te timeri deberepoftca dicis, Deoep in timoré iGgis,Chri ftiani credebât ante te in latente DcQ, orabat, dabât elcemofynas plures quam tui. inter ludgos quamuis perditos, ctiamnu no eft medicus, itacp nil dlis addis, Credere uero in id quod cœlitus in te miflum dicis,nemo poterat,quG figna no faccres,uitqs omnibus fœdiftime laborares,ui adigeres: prophetaeuero omnei uitacinnocentia,miraculis, futuroruep certis prçdidîionib.claruere.InidaStdc bcrecredi, quod ante te eft cœlitus miflum,certum eft, di perte confiât, Deu» quû fit unus di uerax, no mutatur,quod iemcl tradidit ucritas,ratû fit oportet, • Illi uero qui ante te iunt miisi, quum à Deo fint, fi illis co trauenis, tua falfa funt» atep in omnibus ferè es contrarius,aut diuerius,ergo non es a Deo.Quod fi do bes recipi, debent di alij, fac te eflê honum. Iraq; ô Muhametane, Euangeb'um

8^Mofis kgcm, ut bona ÔC uera coelitus^ mifla nunda redpias oportet, ca a Deo onjnino efle credas, aut in Alcorano mendadum ftatim à limine eile di-tts. Sunt itaque noftra à Deo, tua authore dacmone inuenta: nec egent noftra ftftimonio impoftoris. Hic certe, ut alibi faepius, aliud dixitjaliud cogitauit:dS omnes ad Ce trahit,omnium pladta probare uidetur, ut captet rüdes auditorcs, fua inftillat, ÔC optima recepta^ euertit, Confirmatum erat multis fecu^ lis amp;nbsp;miraculis primas leges fuiflc cœlitus .miflas î corum uero authoritate tibi pïtrocinari cupiens,illis tua, idcp frequentilsime infers. Talis fuit Propheta, miflus à DeOjtalis ÔC talis, ifleitem amp;nbsp;alter ita prædicebant,ô(^ ita contigit,ergo Muhamed eft propheta. Perinde atque ft quis ita coUigat,ueftis eft albajintufi^ cui album,thorax albus,ergo 00pilcus,quoniam in corpore tegendo conueni^ ^t.Vitam futuram ante omnes credebant, imo tu ab illis didicifti, quum eflès ’^ololatra,amp; lege ôfparentibus,quod ipfèfateris. Sequitur: At impq,feu illis ’nniinciesjfeunon annuncies,nô credent.Sigilium enim obfirmauitDeusfu-ptrcorda eorum, ÔC fuper auditum ôtT uifum eorum caliginem, itaque habertt ‘ ^Pplicium maximum. Vocabulo impiorum nunc potiflimum pctis ciues tiios ^fdicnfes,ut captes noftros QC ludacostuerum poftea Chaphiroruma'd eft imgt;-P*orinn uocabulum in nos torques,tanquam Deum non habeamus.Quod de.-•Hum dicis, Deum obftaculum poiuiiïê fenfibus hominum,ut pra:dicatione xegt; f'pifccre non pofsint : quid aliud quàm dum territare uis homines, cos in uitia Pfotrudis,Iibertatem adimendofDeumcp iniquum conftituis, qui puniat quos ’'onuult,permittit ue eflèbonosV fubiungit. Porro quidam hominum dicut, ‘‘ J^tdimus in deum 6C diem iudicq, leu poftremum, tarnen non credunt, fed “ ^cuinfubfannant:qui uero credunt QCnon lublannant, nifi in animo luo, ne^ “ 2’^aquatnproficient, incordibuscorumeftmorbus, SCaugetDeusmorbum, ^hent^ lupplicium maximum,co quod mendacij nos arguunt.amp;^ quum dicigt; “ *®'illis,non corrumpatis terram : ipß dicunt,equidem iumus boni . nonne ipfi ‘‘ ^®itcorruptores ( idco non proficient. Viden’ quomodo poftquam uifiis eft iu j'Pttcre ipfos idololatras, quomodo arguat cactcros, qui proba erant fide (fac bonos Iudgos,Ô£: Neftorios Chriftianos.nam ex multis mails eft deledus quot;’hendus)S«: omnino in fuam fententiam traducere coneturvOmnes male ae

ait,quifibinon credunt.Pergit uero efle impius in Dcum,quum mails no ^gt;sadderemaladicit.Vndefruftraadmones,fi Deus eft author mail,Pergo ad -ôCpaucisiftis uolo Interpretis latiniimperitiâ oftcndcre: quàm terne -fhdaturantiquis uerfionibusjad eos arguendos.oftcndam.Nolo interim ob^

, q uod eius tyrannis proximis uerbis late patet. N am nifi iam uiolertgt; ^^iretufijscontraillos,nunquamproretamuanaamp;futili,aliud ore,aliudccr ^’^hiifTentprofelsi.DifsimuIabant miiere necati,cafdibuscjp amp;nbsp;rapinis diuexati ™’’’ines, ne détériora patcrentur.Vocabat hoc morbum cordis, quod aliud

proferrent,metu adacfti, alio confcientiæ iudicio raperentur.Dicit poftea. ce Kuandoautemdiciturillis, créditéficutmagnates: dicunt,noscredimusficut ce ^phcha,id eft fimplices 5d rudes, nonne lunt rudesfamp;^ idco non intelligunt. cc ^uidfibi uolunt ifta^credite ficut homines (ita enim dicit elnalThomines cul-fos fdlfcetjSi: ciuilcs.)Exemplum adfert rudibus,ab his magnatibus, qui le illi lunxerantcaufa pracdæ,amp; imperq parandi, quales erant Vbccharus QC Ho^

^^n‘Itacp populäres, quS ifta obijcerentur dicebantfe malic fequi rù incultâ multitudinê»quàm p aucorS poten tiorumqj facftionê. No enim lt;5^^®^oucndâ auitâ religionê norant omnes, amp;nbsp;fubodorare poterant fu cum,

cum,S^ potentiâ l'am cmcrgere geftientê.Côfcramus ex hac arte docendi,legit huius côditionê*Quû Mofes eduxit populû Dei, no dixitjCrcditCjquiaiiïeno-' biHs,autiIIe creditjfed quia ita uult Deus.de qua re fi ambigitis» inauditis mir^ culis mecû agere Deum, oftendere fum paratus, dicebatîfigniscp probabat.Sk fecit Eliasjfic lefus Chriftus.Hçrctici ucro omnes alio more irrepunt, quû fibi^ ipfis Si no Deo gloria quacrant.Incôuenientia quacdâ obtjciunt, Vitia hominS in dignitatibus pofitorû notant,iuadcnt inde multitudini imperitat ilia uitia no efle hominujfed ordinisrideo malos eflê ordines, Si no tolerandos dicunt.amp;in . terim mifera plebs difcernerc nefeia quid inter ordinê Si ordinatû fit,lacfîata^, impoftores rerû nouarg auidos fequitur^ V t aût maxime inftent,fi cuiufquâ iip dicio no improbetur nouitas, id probari à magnis uiris aiunt, quorS iudiciS eft fincerS, Si affîngendo iam magnu credentiû conibrtiu, turbas cogunt,ô^infur gunt in cçteros impios (ut uocant)homines cauià perfuafionis,interim in opes ÔC fortunas meliorû ÔC conftantiû homing inuadût. Sic pertraxere hxrctidin«' numéros in intcritû,ficfacflioncs incitarunt in Rebuipublicis.ItafuafitMuha* medes Mechenfib. ab incomodis falfç religionisjamp; ab authoritatemagnatum» At obtjcict quidâ Alphachius,n5ne iuftiisimè fe oppofuit uanifsimo cultuüdo lorSCSi quis pro malis mutet peflîma, imprudentif.fit opus. At idolorSct^vml eft Deo ingratius.Deum uero unû colercjufl mali habet.Si bene colaturDeu^ nulla res praeftantior. Si malejamp; fub co nomine uitia maxima tegatur/auus cn longe ignorare ills, Si præfcripto naturali duci,quam cognitS blafphemare, ci fcelerib.colere.Na ut aitEuagelifta nofter lefijs Chriftus, Scruus feiens uolon täte dominijSC no faciens,poenas plurimas dabit:qui ne(cit,0f no facit,paucio^ res»Duabus rationib. praeftitiflet Mcchenies efle idololatras, quam Muhai^a nos ♦ Nâ ex illis uerS Deum ignorantib. fi quis optimus naturae dudhi fuinet, quamuis de Chrifto no audiuiflet,faluari poterat: quum nullus MuhametaW poisit,potuerttue unqua faluari,nifi refipifeat ad Chriftu,Altcra ratione enalp quet. Nâ fi ChriftS pracdices idololatris, facile credunt,ÔCuerâfidê ampleyBiP turlMuhametani Chriftianos etiâ perfequûtur,ô^ necant.Malc crgo,Ä amalo exordio docuit Muhamcdes,quS eflet rufticoru etiS ethnicorS fides minus ma la. Nâ cthnici facile credSt Euangelio : Si fi penjflent, foli perqirent.Omms« ro Africa, Sc maxim a pars Afiac fub pefte Muhamedis perfit. Dein.

J, capiûtur,quicredidcrSt,dicunt5credimusîctqu5receflereaddæmonesfuosgt;ai „ cûtjuobifcûiumus,certe nos ridebamus.Deus ridebit eos,etobftin^’^osreddet, „ in pcruicaciafixa perfiftent.Illi fiint qui opinati lùnt tenebras efle direâionê,ôi ,, ncquaquâ reipiratio iupererit illis, Si nô erunt diretfri.ExcmplS eorû eftjuelut ,, exemplûeius qui quandoep côpoluit lucem, SCnequaquam eft iplcndor circa „ ilium, retraxit Deus lucem eorum, SCreliquit eosin tenebris, ne uideant.Surx dusgt;mutus, caecus ( populus ) ipfi tarnen non refipiieunt. In eofdcm agitteni* tando, Si pergit adimere indicium ucri ipfis hominibus, SCDeum authorem nequitiæ conftituere.Si Deus adimitlucê, quis credatdtacp oportet in luce dia bolicredidiflcfelt;fratores,quifineluccDeifuntMuflhlmani.Sifintcnimfurdi, cacci, mutigt; Si iudiciû non habent cognofcendilumen,icquitur aliunde duciin pcrfuafionê,non à Dèo,qui fijftulitlucê,ne uideannergo à diabolo, quoduerS

** eft.Sequitur: Atquâdoproccdent(diftillabunt) de cœlo tcnebræ5tonitru,fuV ” gurcp,ponêt digitos fiios in aurib. ftiis,ob fragorc tremoris mortis,Si Deus dc^ ” lebit impios. certe fulgurlabefaôabit oculos eorSzôf quo magi^lluftrabit,illis ’’ deterius erit. Quand© aiitcm obtcncbrattïm fucrit fiiper nbsp;nbsp;nbsp;, Si opes eorum,

GVL, POSTELL! L I ß» j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-v itfl

üirgent.amp; n ueHet Deus,abfttaheret tolleret^ auditum eofutrij 3^ uißim coru* ^uoniamDeus eft fuper omnia potens.Haec eodem ipedant,atquefupchora» •nculcat enim ruftids illis,quac Cliriftiani certiisima habent,quamuis,qualitat€ quot;nbsp;•jonfimilia.Sed paulo altius pergo* Heus uos homines,feruite Domino ucx. wo, qui creauit uos, ÔC illos qui ante uos fuere, fi quando timcatislt; Qui poiiiit “ «obis terram in folum ÔC federn, coelum uero in aedifidum excelium, emittit i nbsp;nbsp;oxlo aquam,ÖC edudt cum ea frudus in opulentiam ueftram. Et ne ponatis ‘‘

P^o fimilitudinem, uos fapietis, Ifta omnia à nobis longe ante, ÔC melius “ pntcredita»de fimulachris autem eft iatis cautum.Verum uerbum ambiguum ^ftnper ponitjCum de participe ait,ut in idola»imagines,amp;Chriftû agat. Sub-- “ ^^git. Et fi eftis in dubio ( iam Deus loquitur, ut uideatur cômuneuerbum “ Muhamedis, quod toto in libro fit ) de eo quod coelitus inftillauimus fu Pöquot; feruum noftrum, uenite cum Sora, id eft cum quodam capite, uel Pfalmo quot;Wçfiinili,5C uocate teftes ueftros præter Deum,fi eftis ueraces. Iam palam in^ pfgit in nos, ÔC quos dixerat paulo antè cœlitus accepiflè libros, nunc non ha^ “ ^fecaput unum apud fe, huic aequiparandum, âC quo polsit in hoc agi,didt, xUmndefeloquitur,facitDeumloquentem,terrendicaufa.quosautemteftes ’loftros uocat, præter Deum, intelligit Chriftum. Itaque maxime patet quod à P’'Wcipio dixijdum fingit agere in idololatras,in nos ruit totus. Nam quod cax P'^tpotuiftentafFerreidololatraCjOuicultum ex ulu,non ex legehabebaht vln^ ^^f Ethnicos en«m,quamuis elfetialfus cultus,tarnen fi lege firmabatur,ilia non Pfodibat publice, Porrô fatis aperui libro primo Chrifti diuinitatê, ÔC quomo^ “Oneceflàriô fit credendus Deus,etiam humanis rationibus,fi cuiquam defitfi

Addit, Quod fi no feceritis,non faciatis,fed timeteignem,qui ipfe pergt; ‘^fsbit homines 3^ fax^,qui promiflus eft imptjs. Vult terror? earum rerû quas '^^dimus obtjcere,fi non attendatur, Subiungit, Annuncia illis qui credide^ fecerunt bona, quoniam habent paradiibs, iùb quibus fluunt flumina, « '^thaereditent à frucîibus eius opes.Dixerunt, hoc eft quod in opulentiam no^

ante promittebatur, 3C datifuntin eo paradifo fimiles, amp;nbsp;habent in eo « 'Unfuges admodum formofas,amp; omnibus cômendabiles,funtcp in eo fedentei «ç ^colloquentes, Nec finet Üeus, ut quid proponatur fimile,fiue circa, fiue fit- «c certe qui crediderunt ôiS intelligunt,quod eft uerû à domino fuo.Hic eft « W€nobilisEpicureorum amp;nbsp;porcorum paradifus,digniisimus authore,brutis «u (c ’quot;'’Untibus fimilimo,Spiritus ante refurretftionê in paradifis comeduntamp; cô-^'^nibût: corporibus uero receptis, quum nulla fit futura amplius generatio aut 'Qfniptiojdabitur gulac nbsp;nbsp;nbsp;eneri opera,quæ in hac mortalitate ob neceftita

*^amp;uoluptates corporis appetuntur,in immortalitate ubierit totainDeo ^ontetnplando fœlicitas, ( quæ etiam hic in perfedlifsimis eftè folet) in ufu crût hic ad fœlicitatêuiam impediunt, Nam uentris 3C Veneris mancipio nul eft infœlicius, Relidlis fandlifsimis feripturis, quæ de uera 3C abiôluta fœli ^htetradant (ôbrie amp;rationabiliter,iftafuere rufticisfcllularijscp Arabibus ^‘gniCsima introducendaî uerum nil frequentius occurrer his paradifis. In fine Hero periodi,ubi ait,Qui crediderunt,quod eft uerum à Domino luo:intelligit Wrutnfuum, in quo credendo taies paradifos habebunt fequaces. nbsp;At impq

''■cent,quid fibi uuItDeus in hac paraboIac’MuIti errant cum eo,amp; diriguntur ^■■t eo ipultitSc nequaquam errant cum eo,nifi corrupti.Parabolam uocat hic ^Icoranum, Obtjciebant enim, qui nugas improbabant, quum multi nequif-o fimi

fimi homfnum cHcnt cü lcgislatorc:quid fibi uult ifta lex Detin qua funtmüM nequam, ÔC multi direcfli^utfi diccrent, fi eft Dei, non debcnt fieri malihomiz nes eius prçfcripto.fatisfacit,Nô funt,inquit,mali,nifi mali«optima dcmonftrg tio,non eft uinum nifi uinum,ÓC non eft gladius nifi gladiuSjamp;c.Qui ucro fab ») fum inducunt amp;nbsp;defclt;ftum, priuat Deus poftea ccrtitudine, QC abfcindnt quoa »gt; praïcepit Deus in ipfa,comburcntur ÔC corrumpentur in terra, funt damna-« ïgt; ti, rerritat ne fua,quae libellis difleminabat,corrumpantur,óf ut pro diuinis ha ’ beantur, quum tarnen fep tem annis fibi faóum fucum à fcriba, omnia pro arbi trio immutante,non deprchenderit,nift poftquam reliquit impoftorem A fob licitauit cætcros ad dcfctftionem.Ideo quod aperuiflet fraudem eius, ilium dor mientem neesri curauit: quo exemplo in inimicos,uclirtilicitO)Omnes Muh^ » medici, petiif principes utuntur» Quum fadti critis imprj cum Deo,tune cnl it ciemini mortui, nbsp;uiuificabit uos : demum mortificabit uos, poftea uiuiftcabK

uoSjtum demum ad eum redibitis, Terriculamenta funt ifta, ne à lege eius dc^ »gt; fcifceretur. Sequitur. Ipfe eft qui creauit uobis quiequid eft in terra tota, dc^ » mum afcendit ad cœlos, ÔC acquauit eos feptem coelis,6(f ipfe eft in omni re ia pi*

cns.Deum hic facit moueri motu localigt;amp;finitumjunde etiam corruptibilem. ÓC rerum inuertit ordmem: nam priora dignitate, præceflère creatione, praeter hominem, qui finis eft inférions amp;nbsp;mundo inclufe matcriæ.rdeo dixitMoJes, In principio creauitDeus cœlum et terramtcœlum ÔC coelcftia,ut caufasptinio loco: elementaria,ut effeefta, iêcûdo.no quod fucceisiuo motu ilia prius, ifta pO' fterius, fed quôd intellctftuali dilpofîtione ca ita cognita creaucrit fimul, qu* aliter capià nobis non potuiffcnt,nifî ita feripta eflent. Deinde dicit. Et quan s, do dixit angelis,Ego pono in terra prçfe(ftum:dixerût3ponas in ea, quotl ter* ,, rumpatur in ca,amp; effundat iànguinem. Nos autem laudabimus te cum cclebri 5, täte tua,âC fantftificabimus tc.dixitjego (cio quod uos nefdtis. Etdocuit Ad^ 9, mum nomina omnia, amp;nbsp;latitudinê feu accidentia eorû iuper angelos. Et dixit, », uocate,id eft celebrate me in cœlo, fi eftis ueraces.ôC dixerôt,laudamus te, ncc » eft nobis fcientia,nifi quam nos docuifti: quoniâ tu es fapiens iudcx.HatÇ om*

nia funt fomnia nullibi icripta,e0 têdentia.ut quod iàcrofantftadixerattnnita« (facloqui Deum, quin alioqui exprimere non pofsimus diuinac mentis conce ptvs)Fâciamus hominem 3d fîmiHtuciincm itnu^jricm

. îofis fomnijs.Cçterum uei bum Phefcda,quo eft ufus pro corruptionc, non tan turn fignificatillam ncceflàriam natural cm, flC generation! oppofitamifcdubi* que capitur pro corruptione peccatirqua fignificatione, fi accipitDeum audio rem mali,facit ut fiiprà uiium eft, negatep eftê Deum : manifefte ucro angcloi ôC Deum malos conftituit,qui hominem homicidam produtftum uolunt.ab« cnimimpietatc etiam Abenreis eftalienus. ôprophetam Satanægt;amp; diaboli „ inftrumentum. Nil enim malum creauit Deus.Sequitur.Dixit, Heus Adam „ uoca ea nominibus eorum.öC quum uocaret ea nominibus eorum,dixit. Nun „ quid dicouobis, quoniam ego nouiocculta cœlorumamp;terræ, Anouiquod

propalatis 6C occultatis^Videtis quam diffoluta amp;nbsp;abruptaconiungit,quüquid uocet Adam,non dicat.hoc eft emblema laceratum,ab impofitione nominum », animantium ÔC rerum. Addit, Etquando diximus angelis,adoratcAdamS, s» nbsp;nbsp;adorauerunt, pratter diabolum, qui fuperbiuit, ôf fuit de imprjs.Perpcndc ô

Iciftor cordate,Dcum Muhamedis,mali authoremgt;iniuftum,homicidam(nam qui eft in caufa, eft in culpa) SC idoloIatrî,Dcus bcncditftus uult coU foper omnia

wbct mine Deus Muhamedis angelos adorarc hominem, moîtâïcm,pelt;'^ otorenijfanguinis effuforcm.ô amentiam 8gt;C impietatem cogitatu nephariam. angelus fit damnants, quod impium cultuin nolit homini impendere ♦ Diuinn ^«rtelex,quat talia præccpta habcat. Poftea» Diximus autem,hâus Adam, quot;ibftatuamp;S uxor tuaparadifiim,0C comedite ex co frult;flus,prouentus ueiecurt ** wi proprjetâtes fiias, SC ne accedatis ad iftam arborcm, ne fiatis iniquj.fiC am Cos feduxit fatanas ex eo. Si eduxit eos inde.Didt fzcrsi fcriptura,ne com edagt; ’is; ifta aût: ne accedatis.Dicit icriptura, pracbuifle uxorcm aflenium tentatori, i'icliberum arbirrium homini adimit,quum dicit feciffe Satanam, quod fccere ’iTcntiêdo. Et diximus egredimini,mutuo hoftes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si h^beztis in terra la« quot;

corem âf afflidlioncm ad tempus ♦ Sipercepit Adam Domini fui uerbum, amp;nbsp;“ ^uerfus eft ad eum,quonia eft couerlbr pius.Et diximustabfeedite ex eo una; ^ffteucniet uobis à me diredtio,amp;quicunep iequutifuerintdirecftioncmjnon ** jiiillis timor, nec erunt confuft, Videtis interim dum mifeet omnia falfis, rem Hiatn agerecNâ huda,id eft dirccftio,pro Alcorano poni iblet.ôf hic dicit, pro^ ’J'iifotnfiiift'c Adamo, Nó ignoro, quandoeppro alfis diredtionibus capi:fedfi Wauriiroges,quid primo intelligat ea uoce,dicet muftequim elzirat, id eft pax ’^omreâum, Corifequenter, Et qui impie egerunt,amp;: falfa dixeriintmira^ “ ’danoftfajilli ftint confortes ignis, inep eo fedebunt ÔC confiftent.Pro fe ifta di “

impq iiJi uideantur,qui illi refragantur, impietatêcp ac nugas improbant, ftraé'l recordamini beneficq mei,quo benefeci uobis,0^ cófêruate fœdus “ ’’’’utn conferuatione foederis ueftri,0i5 perfiftite. Et crédité id quod coelitus im “ ’’’iffiim eft certiftimumjad id quod eft uobifeum, id eft legem ueftram: Si ne Ci- ** ’•spn'mi impq in illud,et ne difeeptetis de miraculis noftrisjUe tantillum quidê, ’Otitnete.Satis hoc in loco aperit aftum,quum dicit confirmationê efle ueteris ’ fftamenti, unde expeeftabundae genti, Si reru nouarS auidac, fe loco Mcßiac uolebat, Illis enim captatis,putabat facile futurum,ut faccrent illi gra ’^'^oiadcæterQs captandos, Si autem Alcoranum ccnfirmatjlegem Mofisnon

illi contrauenire,quod in multis facit.Terret tarnen, ne perquirant de do ^’*na,nefe fucus prodat, Ne confundatis uera cum falfis.Tcgire Si occultate “

eritis fapientes. Hoc in loco palam feipfum prodit, dû illis fuadet ut ue-dnicelent. quod ipftim fanèlêcit,falfiftima omnia obtrudens, Ifte locus nulla ’S^trefutatione, Deinde, Orationibusnoftromoreinuigilate,foluitedecix “ quot;’^Sjparete cQ parentibuSjalloquimini homines cum innocentia,purificate ani “ ’’’is uefiras. Si legite librum, ft quo paefto intelligatis,Iuuetis uos mutuo cu pa^ ^tia ÔC oratione,quoniâ ca eft magnitudo,nifi peruerfis.Hate omnia funt ex “ ^ofe Si Chrifto,pratter leeftionê Si Hazala more Muhamedis. Sequitur, viiputant quod euadent dominû iuum, certe illi ad eum redibQt, O filij Iftaël ’’cordamini beneficq mei,quod in uos cotuliibenefeci uobis in generationib, ’quot;'sete diem extremum, non praemiabitur anima pro anima ullo modo.ôi^ non ** ’’n'pietis ab ea mifericordiam, Si iron recipietis ab ea iuftiriam, ipfi non iip “ ’’äbiintur, Nebulo hie applaudit ludacis, amp;nbsp;in Chriftum Icfum infurgit ♦ Id Cx ’»ni folet: quod non audet in unum cffundere,in alium dicit,Verum ûtis conx ’quot;luifermonis fum fecutus ordinem, nuncloca infigniora perfequor.Et quum fdimus Mofi Alphurcan : hoc eft falfifsimum, Nam ubiuis in Alcorano furict, id eft legem fignificat Mofis, Alphurcan Si Alcoran idem funt, Nunc ’’tro ut uideatur idem docére atque Mofe3,uult illi adferibere fuum titulum,

.Nam ante Muhamedemuoxauttitulus flle Alcorani SC Alphurcani ditusjat lam bis mille ixo annos præccflêrat Mofes tempora Muhamcdis»

»» fluum diximus Mofijpcrcutc cum uirga tua petram,amp; profluxere ab ea duo «m fontes. NumerS hic addidit de iiio, ut ludacis prophetica reuelationc i u plus quam Mofes habere uideretur, ÓC ^entern mobilem ad fe traheret.

» autem fequitur. Et quando dixifti», o Mofes non poflumus amplius to er^ » re ob cibum unum.Ideo inuoca nobis domina tuum, ut producat nob's dc^ »gt; quod producitterra defabis3cucumeribus,blitis,lentibus ÔC cçpis eiusdiwtP“ ») mutare uultis malum,öiS incertum pro bono. Abfcedite in Aegyptûj »» bis petitio ueftra Hatc omnia additafunt crcdulitatis ludaeorum gratia, txq bus confiât eflè mendacem authorem, quum dicat nó eflè ifia nifi faiptur^® afl tiquorumtet demum ccnties poenitentia dult;fius,idem negat,quoniani

»gt; tebat.Sed audite fcopum nebulonistQui autê credunt,amp; diredïi funt, feu

»gt; ftianijfeu apofiatac : quicuncpin Deum, ÔCdiem iudicrj credunt, Ä faduntbo » num,habet praemium iuum apud dominum eorum, nee efi illis limor, nee cou : ifundentur. Axioma iftud prodit authorem, omnes nationes profitebantur reli' gionêsiuasutbonas,nccmeliori opus effc dicebant,ideo SCnouam Muha”’^ dicamœ nolle recipere : illis fuadet eflTe ubicp falutcm, ut quum cogiwue’^b^

. mnia eflc paria, tam coacfii amp;nbsp;preflï eius importunitate nbsp;nbsp;tyrannide, in «uns

pracfcriptum tranfirC non différant : ea efi intentio. Verum rogatos uello^o* mnes Muhamedicos, pofiquam leges omnes ben efacientibus funt bonar,iNoO

. ne ergo idolum colens,ôi5 naturali prçfcripto bene utens,bonuni^ faciens,n lU dicium eredat (nam idololatra quærit aut nouit Deum ) efi acque in uia faluos» atep ille,qui diuinitus legê accepitdudatus ÔC Chrifiianus,fi id dant : ergoDeus frufira dédit illas leges,quum boni ÔC mali fint ubicp, ÖC boni cthnici perinde ut boni Chrifiiani amp;nbsp;Iudæi,fintfaluati. Videquo'recidathaccpropofitio.ErgoIrt Muhamedis non facit hominemmeliorembono idololatra: ut reuera deteno* rem longe facit,quod diabolus author huius pracfcriptijcoadîus fuit per os huP . us prophetæ dicere. Verum fac effè Mufifechine,id efi idololatras détériorés^

. in omnibus legibus eft falus, capitibus Elemphaal, Qc Catel,ôô Mubatnedät Theubetjid eftprouentus,occifionis Muhamedis,ÔC conuerfionisc'quarcinogt; mnes arma cont orques, quare ludacos mifere ubiuis terrarum afîlilt;^t)S enecas.

• c[uid Chriftianis, innocentiflîmo hominum generi non paras f quare occidi iu bcs fine diferiminef Nonne tu es omnium mortaliuminiquiffîinus,quiprçter^ quam,quod legem Deiperindc utidolorShabes,etiam noftrorSlegem,quain diuinâ faflus es,fateri^ cogeris,cuertis,felt;ftatorescp eiusperimist' Hgc eratMil bamedis fentcntia,ut diabolo fterneret uiam,Deumcp elfe negaret.nam quias/ quat idolum ÂT leges,quibus colitur Deo ôf diuinis,quid aliud quàm Deum ne gatÆft quidem(quod amp;nbsp;nos fatemur)in fingulis legibus quibufdâ iàlus, itata.« men^fi de Deo uero,aut Icfu Chrifto cius filio non acceperit.Poft acceptamue ro cognitionem ueritatis,fi quis non credit, nulla omnino ex quantumuisbox nis operibus illi falus fupereft. Audiant aequo animo ifta quibufcûcp placet haec fententia.Ponamus aliquem hominem fiimmainnocentia educatumjconuerx fatum cum caeteris innocentiflîme, qui praeftantiffima tam animæ quàm corpo ris habitudine côftet ( nam fine illis funtftiones probe obire intelleôus nequit) nil unquam alienac rci rapuerit,habuerit ue, fiia ultro quatenus habuit,largitus «gentibus fît,qui omnia genera morborum tam animi quara corporis curauc*

rit, dementis ÔC dæmonibus impcraucrit, cuius uerba dodrinà plané funt «dis fimilia, omnino in utilitatem proximi,eniendationem hominis, amp;nbsp;Dei tognitionem tendentia, nil contrarium aut repugnans habentia, quac pro lege teceptafint. Opponamus huichominemercimonqs educatü,fraudare ( quod omm'no mercatori qugftuofo eft comiitendum)cmendo uendendoœfolitum, iîborantc QC animo ÔC corpore,ad amentiam ienfusep perditionem u^,qui togt;-touitac curfu faltcm ij .annis aliéna hoftili iure rapuerit, at«ç cx pauperrimo po Ifiis tyrannus cffecfîus fuerit, fi quid largitus eft, cx alieno clepferit, nil unquä riîri aut honefti facinoris in uita ediderit, cui uoluptates omnes imperitarunt, 'juiomnia in fuam utilitatem couerterit,cuius lex demum fituitac pcrfimilis,cg

fcilicet 8C mendacifs plena,omninoep pugnantibus fententq s refci ta,iudi rio naturali, cuius prçfcriptis rogo lubferibere mallesirNonnc illæ duac Icgcs ae^ WndacuidenturCutrunep accipio ucluti hominê, amp;nbsp;Chriftû Sgt;^ Muhamedem» dem Chrifto,quac uolens Muhamedes ei conceflit, coceptum ex Spiritu «näo,natum ex uirgine,ftatim ab aluo locut«, in cunis confabulatum, aues ex wofolo flatu animauifte ubi digitis effinxiflet : fi addam fedatorö innocentiä, ^“'tnpræceptoris nomine omnia uenena fine nocumento biberüt,fuper aipia ^^calcaruntillxfi, moriu uiperarum non funt labefaeftati, omnia miraculorS ^“^era ad neceffitatem hominum facientia ediderut, omnes uitæ qua'm ueri ia ^wam facere maluere.quid fentiet, cum his componendo alterius Icgislatoris •^datorcsjqui ad triginta confequenter ob auaritiä öf regnandi libidinem fedi ^'orenecati fiint, quoru pofteri non raro quindecim amp;nbsp;20. amp;nbsp;^o.fratres regnädi ^tdi nc necanunonne fimiles et aeque ad falutem facientes horü leges iudica-“'^Perpendantifta diligenter,amp;impij SC Muhamedici, lucisep atquetenebra^

falutis* Et perditionis diicrimen ineant demum utrum uoluerint fequan^ ^•■•Pergamus. Et quando coepimus fidem ÖC certitudinem ueftram (0 ludari ) «» ^l^aauimus monteiuper uos,fifortetimucn'tis.Vbieftmons illciniacriscQuS « ^^’■eturicx,ÖC diuina fulgura ferre fillj Ifrael non poflent, ad montis latus Icce^ ''^eiulTifunt,ne uiderêtjfed audire poflent. Itacp Muhamedes, quafi Deus call opponere non poflet uiftji illorü, monté in aere pendentem fuper 1000 '^^tena hominum milia pofuit Videtur altercationi ludæorum hoc in loco fa ’«ccre.Illi enim plurimü ambigunt,quî fieri potuerit, ut iuxta montem ad ra /fs eius populus pofitus,minus uideret quum ciTet propior. Hoc fecerat Mo illorum rogatu, quod fe ferre non pofle prodigiorum maieftatem dicerent» •’«c dicunt quida R.abini,excauatü fuifle, amp;nbsp;pendulum montem necefîàriô,

cöcederet populusU'n re facili admodö occupati. nefeiut enim,aut nefeire 'dctur,quöd quo magis diftas à monte altiflimo, eo magis ( modo no extra ui fndipotentiam progrediare) apparent quç in cacumine eius fiunt:amp; quo ma Sisaccedis ad radices, eo minus apparctfaftigium.Quum diuinæ maieftatis figt; Sfiafllos quorum gratia apparebant, terrerent,ita ut etiam Mofis confpetftum ’'Olt poflent ferre, opus erat illis fatisfacere, Icgcmcp dare,öd etiam oftenderc ^nomodo daretur, Itaque fi recefltflet longius populus à loco,nec uidiflet, nec ^Udim'lTet mirabilia illa ♦ Qiium autem faltem altero feniuum confirmari iU ticllctMoics) adduxit populum ineum locum,ubi fi nonuideret,faltcm ”^irettonitrua, ÔC horrendum ftrepitum uocis.Mofes enim,cuius fimiæ mul hâi funt, non fuit caeteris legislatoribus fimilis. Nam illi omnes ieceden-

’popularibus, colloquia diuina ab antrispetebant, à templis,à locis in qui-bus

bus ncc audi'ri ncc uideri poffènt ♦ Poftremus uero omnium Muhamedcs catas* ftrophcnfabulxaddidit,cumantro Si. Gabriele♦ Mofesfolus feceffitquidcm, fed ita utcenties centena hominum milia non poffènt ca prodigia excitare, quæ in monte eo confidente apparebantt necuniautalteri impoftori tanturti qui fabulæ inferuiret iedplufquam à dccies centenis hominum milibus (nartl 600000 hominum arma ferre ualentium, ex Aegypto exierant ) illiscp cerni^ cofiffïmis, uidebantur nbsp;nbsp;audiebantur ♦ Dodloribus itaque ludæorum eft in-*

terpretisloco fundus, cum fuo monte aëreo »Volui caufa quorundam impiogt; rum paulo latius ifta tradere,ó^ in throno Machiauellano fedentibus,hanc diE-ferentûm perpendendam proponerc » Quid fubiungam de uacca i cuius titugt; lum ferthæc SyrafQuot fabulas neditexuno loco facrificij numcrorumi^!? Omnia funt ridêda, et exibilanda»Populus facit ut Mofes interrogerDeü,quid fit uacca.Mofès timet effè»ftul£us rogatpopulus.ut confulaturDeus,quababitU dine demumjquo coloretatcp ut affït uacca fimilis. quæ omnia abfuntà litcra fax era.Opus itaqp te eflè mendacem Muhamedes,quum tu habeas fabuloiàjæ tua nifeftè falfa, quæ contraueniant ueteri T eftamento:in quo r ecipiendo conueni mus Chriftiani cS Hebræis, ne dicas ea effê deprauatajamp;T tua integra.Eft eni'm perfugium uidoriæ Muhametanç,quû urgcntur,noftra fuiife deprauata. Græ ci,Latini,Hebræi, Syri, Armenij,Iacobitæ,etiâ Samaritani inexemplis conue niunt contra te ô Muffulman» unde quum fint in Alcorano,quot uerba, toter^ ratamendaciacp(nifi quatenus noftros fequcris:)fequitur,hanc Icgem efiç ncfâ ri) dæmonis inuentum.Nil addo ciuidem fabulç.nam ea eft longiorA^pl^w abfiirditate réfutât. Quu effent deprehenfæ in eptiæ huius legis ab AbdallaBen faloneludæo (quem fiiprà dixifeptennio toto inuertilTe quæ excipiebat) le aperuiffèt cæteris, cxclamatifte propheta, poftquam falià multa de lege Hex

** cuntjhoc eft à Deo,ut ambigant in eo pauliiper. Væ illis ob id quod feripfit ma ** nus eorum,ô^ uæ illis ob id quod perpetrarunt ♦ Et dixerunt, non attmgetntó ” ignis,nifi in die exhibendæ rationis,Dic,occupauiftis apud Deum paâumC a ” tarnen non diffèret Dei padum,fi dicatis de Deo quodnô intelligitis. Sed qui-” cûc^ perpetrauerit malum, SC peccatu in co peccauerit, illc erit ignis parHcep^

in quo commorabitur. Territat ilium qui immutauerat, amp;nbsp;cæteros quibusltx bellos edifeendos dabat:qiuafi mutabant,non aduertebat, quoniamfomniaiti mentem ci non redibant.undeoblita ab illis reftituere nefeiens,magno pudorc fuffiindebatur.dicebat tamenlquamuis mutetis ,Dcus no mutatunamp;^ quamuis nos mutetis paëlum iftud Dei,nô tarnen eius patftum mufatur ♦ Nuncergoinx

J, furgit in Iudæosiamp; ait. Qyando autem dedimus Mofi librum,ôf addidimus )gt; pofteumprophetas,amp;rdedimusfeiu filio Mariæiàpientiam,Sf formauimus cum de Spiritu Sandîoîamp;r quo magis uencrunt ad uos Prophete in id,quôdno }gt; defîderabat anima ucftra, fiiperbiuiftis, SCdiffcnfîonem feciftis,mendaces dix! îj ftis^Sëinter diffènfiones occidiftis. Hæcfuntpro Chrifto in ludæorûinuidiam feripta Jta ueritas,uelit nolit,ïnuidia,prodit etiâ inter mcndacia. V ides Chriftiï, contra quem tarnen icribit,donatum effê Dei Iàpientia,6iS conceptum ex Spiri tu fanlt;fto,dilt;ftum fuiffèmcndacem,demu etiam intcrfeëîum. ita enim uidetüt

J, inferre, quamuis alibicontraueniat. Subiungit in ludæos. Certe maledixit J, illis Deus,ob impietatem eorum. fenfim enim non creduntî amp;quum ucniffet », ad cos liber à Deo uerus,ad id quod habent (côfirmandum) amp;fuerunt iamprix dem

apcitij id eft propalati à Deo fuper impios, nihflominus quS ucnit ad cos lt;t ^uod cognouerunt,deicifcunt ab co, ÔC maledicftio Dei iuper impios. Se ingo « Utimprecationibus diuinis, cçterum pergit fuam legem cœlitus miffàm dicerc, ^’^ifllifuamopponunt, undeadhucimproperatillis occifionem prophetarum, îulopoft ait hoftem Dei futurS, quicunqp aduerfarius Gabrielis ÔC Michaelis J‘fnt,eumcp futurum impium. Quafi eflet in confeftbjuenifte angelos ad Mu-Jîmedem, morbum fonticu diflîmulantcm.Sed audire opcrepraecium eft thco 'Ogiam huius legislatoris.Sequamini qurod legitisjdaemones apud regem Solo- a J^onem, ôc quid impie egerit Solomon, Et ideo daemones impij funtjdocentcs lt;« ''Omines incantationê, Probro uertere uidetur hoc in loco impictat;cm, inlt; * fantationcs Solomonis,quumtamenfueritIudæus,Ait uero (uthoeJatius pa-fequentibus, dæmonum famulatum habuifle Solomoncm,quorum di-quot;gontia omnia in icfîu oculi peragebat. eos uero latuifle mortem Solomonis, 'lomnmoriuum eum in iua fede poftiiflènt domcftici, inni^us fuiflet bacu-OiUunquam cognouifle mortuum dæmones.nifi poftquam uermis rofit bacu-conciditjtunc attoniti eiulantesep abfceflerunt • Hatcftint præclara °minis fomnia,quaî dicit feripta efle apud Iudsos,ut ea legant.Fortaflî's notât °‘ophifententiamjqui ait in ÄntiquitätibuSjS(^omonem habuifle artê cogen Ofum dæmonum, ÔC pofteris reliquiflê, qua quidam ad iuam ufcp memoriam 'quot;orentur, cogèrent^ daemones ab obieflîs corporibus difeedere, Erat certè uir

1 nbsp;nbsp;diuina concclîum icribis.ut fugarent eîjcerentcp daemonia ♦ Videtis quàm

'ægislator egregie noicat uim dæmonum, quos ignares etiam præteriti uifibilium facit,Qiiod uero fuerit incantator Solomon, ex facris non ha /'utjUccilliclegi poteft.Pergo. ' Et quod eft cœlitus milTum de angelis Ha- «lt; quot;wMarotsin Baby lone. Scirc etiam conuenit,quid fibi ifta uelint.In'erpre- te ^®^Iiber Haflîar explicant hoc modo.Qyum eflènt Indices in Babylone Ha 0'8^ Marot angcli,capti iunt amore cuiufdam foeminæ nobilis, quæ noluitil-‘^quot;ffihaccôditione acquiefeere, utfcilicet unus corum illam in paradiftim in-'[oduceret, alter reduceret.ebrij capticp uino pollicentur, fruûtur,illam in para ÿm ducunt.qua uifa Deus illam fecit ftellam luciferumtangelis uero uinofis, ‘^lacibus fecitoptionê,an mallêt inpræfenti,an in futino Içculo pendere pœ r^'Ol'gunt prçfentcm uitam,ad iupplicium ducuntur,illud ubi cômiferant de-Ij '^'quot;jfufpendunturcp in puteo in Babylone,ad diem ulq; iudictj, Hæc eft hi-'quot;■'a-Angeli Muhamedis funtcorporei,uitiofi,ôlt;f corporalium pœnarum ca-j) ^^^'OÇterû indicés in urbibus angelos nun^ legi alibi,aut uidi.Fœminis Ara quot;m debet certe ea placerehiftoria,quç concubitu parad)fum,ôiS ftellælocS me 7°oet.O digna^uthore leges,âS hiftorias,Paulo póft ut omnes ad fe trahat C omnes leges efle bonas bene uiuenti, SC cas ceremonias quas inftituit ob-''quot;înti.quç eôdem atep prius fpeeftanttut captis omnibus, illos initier fibi.inte uero non aduertit, fe QC fuam amp;nbsp;alias nô meliores idoloîatrarum legibus di operas ludit,ô(r mentitur,quod authore Deo non fit, Vndc fequitur, ‘degcmdiaboli,quæfuadet,diabolum amp;^Dcum efleparcs, Dicuntilliqui « ''uintelligunt,Nifi loquatur nobis Deus,amp;det nobis fignum, eiufeemodi di « /u3nt,qui ante eos fuerant,eratuerbum eoru fimile cordibus eorum, Sed iam « osdedarauimusmiracula populoinnocenti.Nosmifimustibiinucritate an- lt;e quot;nciationemjamp;T præmonitionc,â^ non expetebatur à populo damnato. Quu « f'trcntur ab eo miracula,ita eludebat « dicebat cnim fetftatoies, nifi uidcamus

■ Deum qui tecum loquitur, ut uidebatur quatenus licet Mole montan confcm dente,no credimus»dicit,Vos ita Temper petiuiftis miracula,amp;patres ucftrWi cat rogogt;quando petiuerSt miracula à Mofe ludæi, quüm à prodigqs cœpiiitt amp;nbsp;iuos 0^ Aegyptios terreret'qui ultro adeflê illi diuinam uim oftendebatfqi»' do rogauerunt Chriftum,qui ob id erat exoius pharißeis, quod ubitp miïacu a facer ett'quumcp nil aliudpoflent obtjcere,dicebant quod in fabbato curarenon debebat. Ab alqs leges non potes dare,quam à Chrifto QC Mofc.Chnftus^quP dem bis animi gratia rogatus,femel à pharifçis,amp; femel ab Herode,non colfflt. qüoniam malo animo,amp; non credendi, fed uoluptatis gratia id cos uerat» Ante Herodem obmutuit,iamiam dclibandus, repreflit ncquit» rioßtatem pharifcorum,SC feribarum, qui cum centenis miraculis, öf nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

tninum milibus,qui ea uiderant,non crederent, nifeilominus peterent. dixitip generationi prauac adultcræ feribarum, non aliud fignum futuruni maws quam ut refurgeret pofi tres dies, ut Ionas è pifee uiuus tertio die olim ckc cft.QuSuerodicit,noexpeti arinunciationem a populo damnato,gfB^’'^“ _ indefinito uocabulo hoeprofert, ut etiä fuam perfuafionem, quam nemo cxcp piebat,fàcris adneôerettatcp fi dicerct,Damnati nolebant illas bonasleg^^^^^j pere,ö^ ideo damnati funttita amp;nbsp;qui meam non recipit,damnabitur.

” latio,quafiiam illa eßetdiuina,quia itaab eouocabatur,Sequitur-” placebit apud te ludaeus aut Chriftianus, quoufcp fequare præfcriptim’ nbsp;nbsp;nbsp;‘

” Die,quoddire(ßio’Dcieftdire(ßio,amp;: non fequaredefideriumeorumPt quod ad te uenit ♦ de feientia qua babes à Deo,Sóc* Ex hoc patet quomo op^^ mos fetßatores exChriflianis, Neftorianis, ludxis habueritjquo^l^f lebant in fiiam quife^ legem trahcre» Nec enim placebat ludæo, ß eÛ^^^ nbsp;nbsp;nbsp;j,

nus:et ediuerfojtatp egregio 0^: fibi familiari fyllogifmo utrofcp eluderc t N on eft (inquit) diredio Dei nifi direôio * Quid infert hoc t' non eft » lapis,non eft homo nifi homo,non eft Deus praeter DeS, uel nifi Deus* ne infert, amp;nbsp;tarnen fuæ felt;ftacinitiationem uoluit hoc elogio confitmatb ilia alla,no eft Deus nifi Deus, aut’practer Deum.quafi ullus ita denmn t coniundîa afRciat rerum notione,quód bis idem dicatur.Iudgus credunt iftat non eft diredlio Dei,nifi diredlio Dei:amp; non eft DeuSj m * At ladandç plebis gratia,hoc indefinito ufus eft:0C quum aflentiten^^î^^^^ pcriti,poftea eodem uocabulo utens apud impcritos,pro fua pcrftw lum,quod eft omnibus commune ponebat, trahebat^ idiotas ad Imdan, diredîionemînam ita uocari obtinuit Alcoranum.Paulo póft, qu^mmcitgt;

” nbsp;nbsp;O filrf lira el mementote benefietj mei,quo bencfeci uobis, ego uosbon

» » naui ,ordinauicp fuper omnes populos, timete diem quo non rependetu ” mæ pro anima,6C no recipietuna ab alia iuftitiam, ÔC non fequetur cam r *» ptio,ncccruntliberati.Iudæositerum captat» inChriftumnoftmmtfm cationem infurgit,quam tarnen dediflè Chriftum fuis fcquacibus a »an gt;nbsp;ceflarijs argumentis docui libro primo * Nam hominem per fe iuftificari,fatis illic patuit. Quum uero omnibus faeculis ab orbe codito a ftum uix fuerint lo.homincs quibus concefla fuerint miracula, ut centies milies centena hominum milia, SC plura quàm numcrari ua nbsp;nbsp;»

- tia,0^uiquàmhumanafuifTentpfæditic’Siillafuntabhominc,ergo des,amp; caeteri homines id habere deberent. atqui quum non habean,

GVL, P o S T E L L I LIB, ff, buerintjtottanticp uno fgculopotißtmum 5oo,annorg,6c ad noftraulcp tempo mulds lodsjfequitur à iuftitia alienajö^ Chriftt id efle fuiflc^. N am c-tiam cötadu mortuorum corpora,in quibus egerunt foelices animac,irinumeri rcuixerunt,animo^ ÄS corpore conualuere. Mitterc uero totprophetas mira--culis daros in unum confortium quid opus Deo aut hominibus fuiflTet, quura pnmis.ut dixi, facculis uix finguli multis temporibus fuerintç' fuit, fuit, ÔC eft, ôi oitiuftificatio,ab alio uidelicet,à lefu Chrifto benedi(fto,cui fatanas inftrumen ïotuiaduerfari eft aufus,quü in bono uiro nó poflet. Velata itacpabfinthia mel-propinans,et aliquid partim uerum,partim uero fimile obtrudens,innumera '^'cndaciaamp;^impietatcs profers. Sediam ad tuac legis titulum,amp; practextum ue ^io. Poftquam multas fabulas proferre fecit Abraham um cum Ißn aëîe, amp;nbsp;do,-•ouinidololatriae Alquibla Mechac conftruere ( quafi Abraham in Arabia fue^

orare pro pofteritate Ifmaëlis,fubiungit eius nomineiDomine nofter fac ’'osMulftilmanos (id eft fideles) tibi, amp;nbsp;de generationenoftrapcpuJû fid elent lt;c

oftende nobis afylum 6C conuertere ad nos: quonia,tu es cenuerfor pro^ cc P'dus.Domine nofter pollicere inter eos prophetam ex ea (gente) qui légat in-- lt;e miraculatua.Sif doceateoslibrû amp;nbsp;fapientiam, amp;faciat eos innocentes, cc , ‘luoniant tu es uenerandus fapiens,Seipfum facit polliceri ab lfmaëlitis,ut ea fa 1 ^'^tqugfe facere dicit,Omnia aut quum fint à fcripturis antiquis aliéna, non ha ‘’tntopus refutationetquoniam uana mendacia funtln alio loco poft ea fibi iin P^atmn eflè dicit,ut efïèt primus Muffulman, qua tarnen hic faciat Mufliilma-’'^mAbrahamum,quSprophetaefacri, qui poft Mofem fucre,nunquam uelU ^^unguem à praefcripto facro receflcrunt,quamuis reuelationibus eflènt dar amp;‘æ’^tânt feripta non tantum à ludeis probata, fed à N eftorianis, lacobitis, Afnteitrjs recepta,Latinis, Graecis,Illyricis tranferipta, ubi omnino çonuc* ’quot;Wtnec tarnen quicquam earum nugarû,quas tu adters,habent. Nec etiâ cor ‘ ’'’pta poflunt eflè,quæ innumeris myriadibus in toto orbe rcijtcrfa côueniunt, Confule etiam uerfîones illas quas Arabes habent, nil quicquâ ex ill is nugfs ‘°'’'nijsreperies,quæ impoftor obtulifti,fed omnino contrarium. nam infaoris , J’’^ftur;Eijce ancillam filium eius, non enim crit hæres filius ancillæ cum fi-

“'’liberæ Jed in Ifaac uocabitur tibi fernen, Videsifta contra te facere,promiÇ I ’ônentep prophetæ, inquobenedicendæerantomnesgentes,nonefîèpcr IC fed per Ifaacdfta ftint à Deo cœlitus miflà, quod negare non potester

S°tuafalfafunt,amp;à diabolo,nonàDeo, Nccpoteft tualexefle Abrahami, 'ivæilJiusbenedidtionibus eft omnino contraria,quum tu tarnen ab ilia authogt;-capias. Attendant Muflîilmani de legis fuac origine. Tria erant hom,ilt; ’'“^fneraubi Muhamed prædicauit:Idololatre,ludaei, Chriftiani Ab idololazi ifta non habuit, qui ea non habebant:à ludeis ergo, aut Chriftianis proflu» ^^ftiautàreuelatione.quîpotuifletfieri,utftatim atcpincœpifti emergere,amp; Waueritatem prædicare, te redarguiflènt mendacf) omnesuno ore, nifi ^“■^traueratediccre cognouiflèntfnecin eodem temporis articulo omnia exx j '■’’plaria mundi fuiflènt ita per fe corrupta ut tibi contrauenirent, quum in par mundi angulo effès uix notus. Falfa ergo dabas,amp;' contra uerum pugnan^ [ ”3. At ita reuelatum eft m ihi à Deo, uel à diabolo, à Deo non poteft fieri: quo,-I ^am otnnc uerum uero conConat, ncc mutatur Deus. Sequitur ergo ut à dia,-do commentariós iftos habuerisïquem fi negent tui feóatores te habuifle co* , uel hoe «num contra illos faciet, quod miferrimo mendaci id fuaferit.

tit tertio die poft mortem refurgerc fe pofle credcret, non fccus attf Simoni Saz maritano*Vndeamcnsfllefceleftuscphomo, no erubuitidcredereueftame^ to^ cauitjUt ad tres dies expetftaretur eius refurretftio, feruato cadaucrc.qno t lit lupra notauijfœtore omnes à fe abegitfetftatores.Hæc erant inuetuftu'n o rtjsjfed â Chalephis ueftris primis fuerfjt obliteratajtetinendi imjpertj csuia.rSt tim tuo ergo o Muhamedes, partim dæmonis aftu, ÔC perijftfamp;f innumera» minum multitudo pertjt, peritep quotidic» lungit demum colloquia quatrain patriarcharum, quat quamuis funt uerifimilia, tarnen ideo credenda noniunt» quod in facris non funt.Omnia cnim eodem modo conqcerc,amp; addcrelic^^i»

» Quumueroillipatriarchæ dixeruntÆftoteludæi uelChriftiani,critisdirc(- » „ dic:Sed lex Abrahas leuis eft, amp;nbsp;non ponit fimulachra » Quum utraiupbonanl dicat, tarnen unam quae nunquam icriptafuit, imaginatur, quam dicitnbr^ liæ.Si ideo illam probabat,quod no faceret fimulachra, aut participem,idein« debant ludæi.ergo debebat efle, permanereep ludæus. Sed paulo

„ cat. DicitCjcredimus in Deum,amp; in id quod inftillauit in nos, ft' quodinft^ ,, lauft in Abraham2,Iimaclem, Ifaacu, lacobum,0(r in tribus (filiorum Ifrad) SC in id quod datum eft Mofi, ÔC Chrifto, ÔC quod datum eft prophetis a dominO iuo.’non differimus uel in una re ab illis, QC nos iumus illi fideles ♦ Quofliodoo^ mnia profitetur qui nil plane habet C id^ trahendac poft fe multitudinis^®^*®', Nunc credit legem Abrahae tantum, nunc omnium,nuncnullius, utnilpb’’* fit his didis inconftantius. Si omnibus fubfcribis,omniû dida recipias eport«« fi illis contraucnisjtu es neceftàrio mendax.Iifdem nenrjs nugatur prolixiuSj^ captet omnes homines. Demû ad Alquibla ( turrim illam de qua dixiin cap*“^ Mecha) conuerfus, de adorationc fimilia per omnia dicit. Vbiucrodepf*^^§” natione cgit,ad Meigidam Elharam (id eft Mechenfem) dicit eos qui tur in iedidone dC. uia Dei, non debere dici mortuos, fed uiuos ♦ omnino homo, qui pro iua libidine ÔC fomnijs, cædibus omnia repleta uolebat, hon»^ -t numm uitâ ne pili quidem facicbaC qua in re habet imitator cs egregiosp^”^*' pcs Muhamedicos,qui fi habent copiant hominum,fternunt primis ordinibui uiam fecundis, corporibus uiuisinfoffas aut paludesprotrufis,^^^®’'^^*

»* Dei amp;nbsp;angcli eius ÔC hominum iuper eum.ut territet fuo more.Df^muni quum dicit Deum crcaflenaues, mentitur: non enim funtnaturæ, fed artis. Sequitur ij prohibitio epularum. Nil eft uobis prohibitum præter morticinium, fang 9, uinem,0(: carné porci,^ quod occifum eft fine Deo, id eft fine inuocationc. Si omnium leges prGbas,nil tibi prohibitum elfe debcbat.ncc cnim eft quicquam malum, crcatum a Deo. Sed tu uolebas uidcri ludæus, ut illos rctincres qui dc/ feifeebant. Moiès prohibuit quaedam ob pcruicaciâ gentis,quædam ob uitnini regionis,quaedâ ob memoria crcatoris.Lepra laborabatur in Acgypto,cuimof bo poreus animal eft obnoxium : uerü in aiqs regionibus minime. eft enimin ufu falubcrrimo etiam fub aequatore. caetera erant,ut quotiefeunq; aliquid oed

»j derer,praecepti diuini meminifle poflent.Dicitpoftca: Nil refertuertanturuer sgt; fus ortum aut uerfus occafum in orationibus, modo faciantbona, foluantdcz gt;gt;nbsp;cimas,noncontraueniantprophetac,necangelis,necprophetis,omncsfaluaz buntur. Omnibus legibus itcrum dat falutem, nil referre ait qua uerfus ores, ut una ludaei confentientes Chriftianis, ad eum accédèrent. De uindida:

,, O qui credidiftisjfcriptö eft ad uos de repenfione occifionis; liber fit pro libero, fcrui»

G V Li P O S T E L L r L I B, I t* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7I

fœmina pro fœmina, Sgt;Cc, Qux omnia uoluit à nobis ad iudix utn ottidutn Chriftus remitti. Scd opus erat te ludaizare cum illis quibus eras eisias, ôc: fanda præfcripta Chrifticonculcarc*Ieiuniumueromoremaiorügt; I «non Iudaizaret,etiam inftituit,quod permutât eleemofynis,ut omnibus ab^ , ^«iretur.ait: Menfe ramaran, quo ipfo defcendit Alcoranû in diredionê «« oniinum, ÔCprudentia diredionis Âlphurcan, qui ualueritinter uos eo men «« ^iewnet, ÔC qui fuerit infirmus, aut in expeditione, numerum dierum pofter- lt;« S^oitjUtfuadebit Deus» Hoc loco patetjante Muhamedê non fuifle Alcoran, ^^y^'pburcan» Vnde apparet,quod fuprà notauijmendacium manifeftum di-*æMuhamcdem,quumdixitMofi datum »Verum eftuidendum ieiunium . coranicum» EtuobispermilEim eil in ieiunio, ut cum mulieribus fitis.eft bibitCjufquequo uideatur uobis linca alba

Welt aurora) inter tenebrasjdemumredincipite ieiunium. Egregiumgt; au ic oredignum ieiunium, in quo nox data quieti öf mcditationi, tota in crapulä Warn non homine, fed brutis dignä uertitur : tanquam ieiunium fit datum, '’^Werdiu abftineas, nodu uero tc ingurgites, non potius ut carnem macex

Verum erat in hoc iciitnio duobus hominum generibus latisfaciendum,ut *^ore Hebræorum ÔC Chriftianorû ieiunaret : id fecit principio fuae pei fuafio^ ’'■^jieiunium adfcribendo, ut uero fe fibi QC ftii fimilibus Arabibus» luxu amp;nbsp;î^^ecorruptis, multitudinecp uxorum comitatis accomodaret, nodle tota uo-habenas laxari gulae ÔC crapulac, ut uires Veneri fatisfacerent, ne huic pro-

, qui gloriabatur à Deo habere fe40,hominum fortium robur in Vene-’Wjcflet macie laborandum, atquc à tarn præclaro munere defiftendum.Quis onuidet hunc impium ethnicum Epicureu, ementito pietatis nomine, fe fima r 'dtatirudium hominum ingeßiflcc^Paulo pofl iterum de bello dicit,fœlicilsi-futuros qui in eo moriantur, modo in eum credät: occidendos omnes, qui ƒ opponunt,donee acquieicant.que uirtus ifta propheticac'quis tyrannus,præ-, . Oihomicida no ita animaret fuostLonge ifta abfunt à dono prophetiç. At erat 31higera,id eft in exilio.Fadionib.id merucrat,obid in ciues Mechæ arma-

Vnde uerifimile eft,hoc caput, quamuis ubi feriptum fit non dicatur,ta-elfe Medinæ feriptumtquia in ciues ludaeorum ( qui multi in lezrab erat ) ^‘rorearmatur,quorum opera cumrufticis facile utebatur,quód eflènt ad præ-’'’rparatiisimi»Dicit itaque,cos aduerfarios in templo Mechæ ita occidendos ^'^j^uemadmodum occiderüt ante luos in eodem templo.Prolixius illa patet* ^^utemiuftior uideatur caufa, militi dicit efleElheg, id eftperegrinationê,in ^'■atres dies ieiunabant,ö^ à reditu iêptêtut religio tegat uitiü.Scd ad rem» Et « ’^rtrrogabüt de uino amp;nbsp;aluei recreatione.dic, in illis eft peccatS graue, ÔC adiu «« ’’’^ntumhominibustfedpeccatum eft'maius,quàm iuuamentum.Ludum ui Jî^nrdamnattalterum, ne fibi miles occuparetur, regere ilium non poftet» KUia uero turbabatur uino, ne alrj fibi effent diisimiles, prohibuit præftantiisi-I ?'Uninaturç munus, quo amp;fi multi helluones Äf gingites fe labefatftant,tarnen '^»is corporibusjfiC afflieftis etiam animis rccreandis,nil maius unquam natum wFecit italt;5 rit præftantifsima pars naturæ deeftêt inter fuosjamp;T prouentus Ion uberrimusjut morbS difsimularet, SC uxori gratificaretur» Quæ addit de re-Pudtj legibus,de iuramento licito, ÔC de bello inferendo fuis ciuibus: quonia ®wniaillafunt cotra pacem publicam, æquo amp;nbsp;bono honeftatiep aduerfantur, contra legem diuinam pugnant: ideo non egent alia refutatione, quam

à feipfis. At milita bona (ùnt in his prçccptis,dieet Muhamcdicus.quis omnino apparenté ineptiarû mole uoluiflèt reciperejnifi aliquid ueri ÔC boni effet admi X tumÆft aliquid boni,idtp minimû in Alcorano:at in Euâgelio,quod fatetur a Deo eflè,nil non eft abfolutilsimûjDeo^ authore dignilsimû.Capit ueropræ-* texts belli à filqs Ilraël, quS perditos homines Cananæos perlèquebantun Attp ludaeosjquorû legem probat, perfequitur:Chriftianos,quorû EuangeliOa Deo elle dicit,necattciui5 iànguinê fundit,quS tarnen idé facere uidetunatcpcohot-' tes liraëliticæ cum Saule.eius uero meminit, u eélatores principem conftiWÇ rent,non illû,fed Vbecharû amp;nbsp;Ahmerum,ai. ilsimos ÔC perditifsimos, aqui busaccipiatpacatâpotentiâ.Poft^locutuseft' :Talot(itauocatSauleni)per-' gitineptire de Goliade, fed penè tranfibam fabula adnexâ hiftoriæ Saulis. ait: Quum in ordinem redegiflet cohortes iuas Saulus,dixit:SiDeus tranfireuos faciet in flumine, non eft de meis, aut à me qui ex eo biberit, amp;nbsp;qui non comcx derit,eft à metnifi qui hauferit hauftS manus eius, ÔC biberunt ex co praeterpau cos. Nec enim tran^reftùs eft ille, ôcS qui crediderunt cü eo,quia hoftes erantin eo loco amp;nbsp;fortunajUt de illis haben' poflêt uitftoria. Saul edixerat imprccadonc, fi ullus ea die quicquam cibi attigiftèt,eum maleditftum fore, id eftmorituny”* N on aderat tune filius Sauli lonatanus, fed hoftes acriter adortus perïêqy^^ tur.attigit forte uirgæ extremitatc parum mellis rofcidi,quod frequenter in_ r ria cœlitus ftillare folet: reus ideo anathematis fatftus eft, ÔC à pâtre ad morte 0 facramentum petitus. cuius conatibus obftitit multitudo, indignuni ad mortem trahi,cuius opera diligentiaep uitftoriâ eflènt conlèquuii'f^^5^'’” in caufa calamitatS lonatanus erat, fed imprudens pater ßC dux, qui neceisitate populum religione obftrinxerat imprudenter Si enim bibtrt eo medere,uirescp recipere licuiflèt populo,uilt;ftoriam abfolutâ confetllis hoftibus referebat, nec per fummam famem carnem cum fanguine contra numpræceptummanducaflènt.Conferanturnunc, quænofternebulome tus eft. Si tranfieritis flumen,nô eft de meis, qui ex eo biberit,nifi quantum nus capere poteft, biberunt omnes præterpaucos.Primo cibum in potum tit,flumen adfertgt; ubi de melle agitur: omnes defeciftè ait,præter paucos,qu neunus quidem abfceflerit,nec præceptis contrauenerit,praeterlonatanum, qui (ut dixi) non audiuerat.Sunttotuerba,quotmendacia.Atnefeimusquor^ fum hacc: quiareligiofam peregrinationem, id eft cædem bonorum omniuag^ grediebatur, uolebatàfimilifuos legibus adftricftos, ne fedefercrentjatqueut deuoti in mortem aut ultionem,ante dbum fumptum ruerent.ôif interim facris abutebatur exemplis,ad animandos territandoscp.hoc enim poterat intègre in ter tot dotftos ludæos fcribere,fed nolebat aftum fuum ulli patêre,practcrea uo^ lebat la era fua omnino, id eft mendacîjs relperfa, fibi eftè fimilia, ne dum uera uiderentur, authoribus adfcriberentur.De Galot, id eft Goliade, idem plane ta cit, quum in illo bello ducem facit : quum nec dux legatur, nec in illo bello tue--rit, fed inftauratis PalçftinorS uiribus,longo poft tempore miles gregarius proz uocauerit ludæos * Subiungit demum fedigna,oporterebella efle inter homi--nes,ne mundus corrumpatur. Nulla maior peftis hominibus poteft comparai quàm bcllum:amp; interim dicit bellum elfe,ne mundus corrumpatur, amp;nbsp;hoc elle Dci in terra beneficia • Si Deus ifta dixit, appello ad te ô Natura, quæ omnium fœlicitatem rerum in quicte amp;nbsp;tranquillitate ponis. quis te docuit ita, nifi Deus ille,fumma Si perfeda quies, quem authorê beneficij bellici ponit ifte prophcx ta,

G V U FO JTBU I L I b;- I I; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17J

omnibus hominibus, nifi infanus, ne unus quidem repcnatur, qui wfitprobaturus uerbo,quamuis quandocp fado probet Jnuidia dæmonis,ho-•’'inum nequitia, materiæ peruicada, Sgt;C corruptio bellu fufdtant, permittente ®ninia DeOjUt refipifcamustô^ intérim authore Muhamede, D eus idê pro fum ^0bono nobis dat bellu,ut propheta ditefcat,amp;rebus potiatur» qms nefcit prac ®ones Cyrânos,aliorumcp uitac infidiantes, ifta probare i ÔC pace quantû pof. •unt ex orbe profligareCÔiS earn ob rem tam frequenter didt opes cflc Dci,amp; da lilas quibus uult, ut fdlicet fit pari ad res ipfas iure,qui in aliénas opes magnis Mdribus partas inuolauerit,ó^ qui iuftus earum fit pofleffor.hçc eft bona pro^ » Phetia Muhamedis.ö^ interim hoc fîgnum eflè propheti«, ferió affirmât* inquit,miraculaDeilcguntur apudte reuera, quoniam tu espropheta* clt; “«funtconnexapræcedentibusjquæ dicunt,nifimutuoimpulfù leimpcte^ -^^thomines petrefaduram terram* Sedaliaaggredior* Talesinquitpro^ te Pjj^tas ordinauimus quoidam iuper quofdam, ex illis quofdam alloquutus eft tt ÓCextulit quibufdam gradibus ♦ Et dedimus Chn'fto Mariae filio iapien^ lt;• creauimus eum de ipiritu iando, 8gt;C ü uellet Deus, non occideret illos, lt;e S^ifuntpoft eos, poftquam uenit illis fapientia. amp;nbsp;ideo altercantur Sgt;C ex illis tt Wquicreduntjôi^ ex illis funt qui male credunt,fîC fi uellet Deus,nonocci* ce yentur. Verum Deus facit quod uult* Quid primu excutiam nelcio* Quod ’^Chrifto dedit, non puto repctendum.quod dicit: fiDeus uellet, non occi- ■ eos,qui funt poft eosieos intelligit poft prophetas* Deus Alcorani eft ho-P^ddajqui necat illos,quos digit prophetas.homo non ûcit malum, nec habet arbitriumtDeus ergo in tyranis mundi occidit homines* ô fententiam ^^Phariam,8C mille iupplicqs dignam. Quidam diflèntiebantjinter noftros N e erant, lacobitae, amp;nbsp;Chriftiani*Iudex utriuique caufac igna^rus, arbiter de--®'^ltconftitui*0^ quia fauore bénéfices à Baheira iuuabatur, ideo optime ere ^^ntlacobitæ Sc Neftortj * Hacc eft aflentiendi ratio Reguli ÔC pracdones ex ^’■’^enqs, in confinia Arabiae uenientes, quia canis caninam non eft, compo-‘‘^ropheticapace, bene credere didiftint, iudiceillo dignilsimi* quia tyrant praedoep fautoribus egebat, nec poterat lucrofe bellum cum fibi fimilibus ^frcrc, ( nam nec ampla praeda eft à pracdone,nec facilis uidoria) pace cum ik ^eonipofita, firmatisep dogmatibus, dum manus manum fricat, peftis totum ’’^orbem ferpit.Quod uero poftremo loco dicit, ft uelletDeuSjHon occideren-( ^quid aliud etiâridendo dicatimmanilsimus homicida,dum finehumanita-j ^’’atione omnes iugulatc'Si ilia uult Deus, iam Deus non eft. Nam fi iniquus ^nullus eft:non uult ergo,ô pernicies hominum, non uult quod permittit an» ' ' J^’ohumano * Sed à nobis uult res ipfas iynccre QC fände fieri, mala uero etia ’ ‘Minius,ut committamus permittit, non uult * quod ÔC fi malum uidetur, ta-^nlonge deterius effet, omnes homines carere libero arbitrio, amp;nbsp;more faxi ^fjquàmutuitianonpofsint admitterc, quumpraccipue fit locuspœnae, SC ff^miotquod ipfum uerbis fateris,anêris^,uita negas*Dicit paulo póft.Deum ^lt;li(rercgnumipfi Abrahae,6C illud poflèdiflè.nam uerbo Vaada,quod polli— te fignificat,non eft ufus,fed atthagt; quod dare SC addicere notât, Atqui reuera juum eft. in promißione enim SC fide tantum hoc regnum habuit, quod qua--/^S^ntis poftea annis, poftcris eius tradidit Deus gt;nbsp;duce Mofe.Hocfacit,ut «nent undecunque r apere, opcsep SC regnum ipfi parare fedatores* Paulo* rû'bquS loquitur de duitate dir«ta,quamuis nil de ea Saaa habeant,id tarnen.

co tcnditjüt Iczf aE quae ab eo uocata eft Medinat alnebi, id eft ciuitasprophe* tac,poflet à ftiis inftaurari, ÔC depuifis habitatoribus ludaeis, prophetae adferibt Nam eueriapaulo anted pracdonib.0^ illiprophetç fimilibus erat.itacputnulU fcelus uideatur carcre exemplo,adfcribitpatharchis nefaria exempla,quae om* niafacinora funt hodiemiferisMuhametanisincognitaî quoniâ illaperofiôî exhorr entes fuccefloreSjChaliphaecpjCurarunt ex hominû memoria aboleri,ôi »fta interpretationib.alîjs uoluerunt tegere, ne pofteritati paterent feekra^unde ueftigia ÔC parta potentia reftant.Libri illi merfi iuxta Damafeum ad 6oooe,ô£, plura uolumina hoc fibi uolebant. ignorant imperiti ea myftcria.QuS aûtprac-fentiret mendaciû iêipfurh aliquâdo pr oditurû, cauit in fine capitis,ne ambiga^ tur aut difeeptetur de co,quodfibimiiEin^dicit,aituerô: Crediditprophetain » id,quod fibi à dominofiio amp;fidelib.miflum eft,totS credidit,cûDeo amp;angelo eius,5C feriptura eius,ctprophetia eius^Nô dubitetur à nobis de uUa prophet« »» eius,6C dixerüt,audiuimus et acquieuimus etc.SanxitinterftioSjne ambigatur de ulla reîunde mendaciu cfle, faJfitatê^ côftat. N am ut aurS igné,quo purgalt; tur,no timet: ita uerinatura difeeptationes 6C altercationes omniQultrôappegt; titjUt lucê ftiâ oftendat» faliùm omnino probari fugit,ut no fit maius argument tu falfitatis in toto Alcorano, quàm hoc in loco ♦ Si enim publicè difceptare,airf inter adueriàrios ambigi de eo uetuiftèt ob myfteria, uulgaribus no prodenda, meritô fortaftis id feciflêuiius fuiflèttuerum interiuos nil ambigi)U^’P°^^^î fatisfacere, cft certiftimum indicium falfi, timoris» confeientiae. Chriftus ultro rogabat diicipulos,ut eum interrogarent,fi de ulla re ambigerent, pud tantam potentiam non erat ambigendi locus) fiquis hodieuclitcontra Chriftum, aut eius placita ueri perquirendi ftudio aliquid proponerc, auditur, illi iatisfit etiam publicè. Ratio Muhamedis cft in gladio 6C potentia pofiwiun^ dc faeftum cft,ut uocabulo rationis amp;nbsp;potentiae, pro code amp;nbsp;aequiuocè fit uius. Sultanet enim utrunque fignificat,iuxta illud tyrannitlus cft in armis.h^fcpau ca ex Bacara. Si uoluiflêm omnia proiequi,proculdubio, quû null« uocabulo, nulla fententia (nifi à nobis defumpta) mendacio,blaiphemia,autuiiio«i^’^» in immenfiim amp;nbsp;ad tædium naufeamcp creuiifct opus.

VT partim pro ludæis captandis aut arguendis, præcedcns caput eft colle* dlum, ita partim in nos agit fecndum,fiC à Ioachimo,quc Humran uoeît, »gt; incœpit.Sunt ergo diligentius omnia obicruâda in ifto. ita incipit: Deus eft, ” no eft Deus, nifi iplè uiuês ftibfiftens, qui immifit fiiper te librû ucr3,certinn9 ” ad id quod in manibus eft: et coclitus ctiâmifitlegê amp;nbsp;Euangcliû,iam ante in dJ rcdîionê hominû. Quemadmodû à iôcietatc facrorû, conatus eft capite primo fiia cômendare,ita amp;nbsp;nûc.illic enim dixcrat,quod antetemiflùm eft: nuncctia Qjecificè dixit, prçceftifle lege amp;nbsp;Euangcliû cœlitus miftùm,ut etiâ itidê de Al» corano credatur.Ab aduerfario côceflâ capere oportet, fatcri^ etiâ Euangch'3 ÔC legem Muhamedicis eflè recipicndam.Vt enim dixi, autmendaciû in^Alco rano eflè opus eft,aut noftra finit probanda. codem ingenio hoc nobis côccdit atep fuperiusjut in eius leges iuremus. Si mcdacium habet Alcoranum,lex Del non cft. Si noftra uera fiint,ô^ à Deo, Alcoranum innumeris locis illis contradi cens mêtitur.Ergo, Slt;c.Paulo pôft deparadiib dices,amplificatfiipcrius didls»

QintimucrSta domino Rio,habentparadifos J fubquibiis car rS t fl um in a, i nep lt;* lt;pfismorantur cum cóiugibus formofîs,SC amabih'bus.Ä Domino in paradifo Wjntantcfru(Sus,nunc accédantpulchemmacfœminac,digniflîmamulieiofo pfopheta præmiajUt animo ea exerceatjquç in corpore agêti placuere.Sed qug fïobis côceditjfubiungo» Deuspurifîcauit Adamu,Noachûjgentê Abrahami, f* ®^progcniem loachimiingêtibus, generation? quorundâ à quibufdâ,amp; Deus ft f ft auditor fapiens.Quando dixit uxor loachimi: domine ego uoueo tibi quod f t in utero meo in obfequiQ,recipe à me^quoniam tu es auditor ßpiens.amp; quS lt;« ptperiiTet eam,dixit:domine, ego peperi earn foemina, SC Deus nouit ad quid «« na(acftfœmina,neceftmafculusficutfœmina» Egouocauiearn Mariä, ilia ÔC « *iusprogenie tuo munere 0lt;^ auxilio defendo à malo dacmone, 8(. recepit earn lt;c ^ominus cius receptione Fortunata,bonacp, educauit^ earn in domo bona, amp;nbsp;lt;e •ouiteam Zacharias » Quucn ingrederetur ad ea ZachariasoperaturusFacris, «« •■tueniebat apud eâ Fru(fîus,dicebatép:heus Maria unde habes iftaç’dicebatflioc « ®ftàDeo:quando Deus dat bona quibus uult,fine numero, Ibi inuocauitZa- lt;« ^srias domina fiiS, QC dixittdomine,da mihi de tua benignitate prolem bona, lt;« tjuoniâtu es auditor inuocadus QC uocauit eum angelus,quS ftaret orans in 1o ft jofiens additflo.Ecce Deus nunciat tibilachie, id eft loannê affirmatorê uer-- « “*dd,mundu caftum ue, eóftantem ÔC prophetam optimü.Dixittdomine ecce lt;« 'gOjaduenit mihi canicies,óif iam peruenit ad megrandior ætas,Ô£:mulier mea lt;• ^fterilis.dixittDeus Facit quod uult»Dixit,domine da mihi fignfu dixit, do ti- « “itnon alloqueris homines triduo nififignOjSC recordareDei,óC lauda uefpere « ^•nane.Etquâdo dixit angel us: ô Mariai ecce Dominus iàntftâ te Facit, â^purâ « ^beatâ inter mulieres rfiundi,amp; omnium Reculorû? ô Maria,profternare ante t* ^ominû tu5,ÔC ora, amp;nbsp;fledle genua cum fleeftentibus : altercatur angelRquis eu tt ^odiâhabebit tui.Tunedixit:ô Maria,ecce Deus mandat tibi uerbû à fe, cuius « ttomeneft Chriftus lefiiSjMariæ filius, admirabilêin præfcnti ÔC ftitura uita,ôif lt;• ^''*tdeproximis,ô^ alloquet homines in cunis amp;: FaFcijs amp;nbsp;erit optimus. Dixit lt;« ^ïtia:An erit mihipartus,ôi^ non attigi hominêdta Deus créât quod uult,qua « ^ûptæfiniuitprçccptû.QuS enim cui^ dicit,efto,fît4Docebit cum fapientiam, hbru, legem fiC euangelium,£lt; prophetiâ ad filios Ifraël. Ecce ego uenio ad uos ft ^timiniraculis.ecce Formo uobis ex luto figura auium,amp; inFumo in earn, amp;fit lt;« ^iscSprçcepto Dei:SC Fano pibras amp;nbsp;lepras, ÔCFuftito mortuos,cum praecepto « yd; cdicouobis quid comedatis,ôëquid reijciatis in domibus ueftris.ecce hoc « miraculS eft uobis,ut fitis fideles.Etiâ uenit ad confîrmandâ lcgem,ôif ad per « •’tittendu uobis quædâ antea uobis illicita » amp;nbsp;ueni ad uos cû miraculis à domi-^ lt;t ’toueftro,uttimeatisDeû,amp;obediatis.Quoniam dominus meus,eft dominus lt;« ''fftcuferuite illi.hoc eft puneftû redîû. Et quâdo fenfît lefus ex illis incredulos, « J’duquisfîet Nazarenus Dei,id eft Chriftianus C dixerût geuariune, id eft apo t« 'toll 8^ difcipuli,nos fimus Chriftiani Dei,credimus in Dcû,maniFeftû eft quod lt;« ttosfimusfideles.amp;paulo pôft,ôë quâdo dixit Deus,ô lefu ego te cxalto,amp; ex ts tolloteadme, ôâ eripiam te ab illis qui nô crediderunt, Af ponâeos qui iequuti «« 'Untte,cum impi'js,in die iudicîj,tum in reditu ueftro iudicabo inter uos, in eo lt;« ’piod in difeeptationê uocatis. Ifta omnia partim cóFona ucris,partim abfona dtulitcaufa duarû periodorû,ut introduceret Chriftû pro Fc loquentê, ut ado--gîtent DeGfun,amp;ut ilium raptû dicerct,ne illi ludæi nocerent, amp;nbsp;ut altercatio ^eius diuinitate rclinqueretur uFtç ad diem iudictj » Conftâte enim diuinitate

Chrifti in pcrfuafione hominö lllora,qui Muhamedê audicbant,no potcrat fua ponerc QC cófirmarc.Si uero mortuus poneretxrrjquö per ilium Deus eS in cogt; IS traxerit, neceflario refurrexifle oporteret nuUo oräte, quod eft opus Dei.Ex illis ergo ièmiuerisjquæ nobis coceflît, idê erga nos quod erga ludços ponit.ut deliniti conceffls ueris,etiam in ncfartjs illi acquiefcamus.Iudgis dixit ïè legem Abrahami iedari, noftris dicit omnes leges eflc bonas ♦ Scd omnia funt penf^ tandajlla colloquia Zachariac,ô^ Annæ cuDeoiUOtacp quâuis font uero fimt» lia,tamen idco non font probandajquôd in facris non habentur,Sunt ilia cöfe» quentibus de Chrifto, defompta ex libellis de infantia Saluatorisjquibus noluif wti ecdefia,quod non uideatur neceffàrium crcaflê aues ex luto, amp;nbsp;flatu anima «iflêjmififlè frudus cœleftes,quum adeflet aliunde alimonia.fopcffluum enùn «ideretur,extraordinario rcmedio uti,quum ordinarium extet,Carterô contra fcripturam dicit,quum ait angelum triduanum filentium pro figno dedifleZa chariae.menfibus enim nouem mutus eft fadus, ad circunciftonem ui^ puert

Quod dicit altcrcari angelos, quis curara Mariae habeat, non eftuerum, omnes cnim potentiac feparatç à nutu Creatoris pendêt, nec poteft cflè ullum inter 1» nas dillîdium,Quum uero dicit Chriftum omnia feciftè cum præcepto Dei, id cft uerStfed tarnen proprio nomine folcitabatmortuos,fiC omnia genera morgt; borumanimi Sc corporis fanabat. Quum autem dicit Chriftum dixilTe gt;200 rateDeummeum àDeumueftrumjidnonnegamus.a-atenimatqi’^^’jP^ ' tri fecundumdiuinitatem, minor patre fecundum humanitatemïft^^Da^ quam rogauitpattern Deumgt; mala pertulit, reludatus eft malo, paflus eltjO^c» .

am Deus non eft fimplidter,0C homo non eft fimpliciter, fed una Deus homo, non fecus ati^ ex animo SC corpore diuerfifflmis naturis confiai I’®quot;’®* Palfom effe indicât omnes omnium gentium hiftoriac ♦ Paulo póft quum didt, Deum creafle lefum Chriftum ex luto more Adami:id quidem nonnegamus» fed modumimprobamuslt; Adam enim fine luro 8C muliere,reliqui homines ex utrocp:Chriftus ex foemina tantum accepit carnem palsionibus omnibus obno xiamgt;dempto pcccatogt;nec propterea non eft Deus. Satis id primo libromoo-ftrauimus.Sed quorfom iftat’audiamus» Videbat Chriftianos omnes,quç^ucp ante promiisiones fuerant promifla profiter!, id eft promiflîonem Abrahami, legisep præfcripta, SC quatenus à ceremonijs, ÔC à duritia cordis abfunt 5 ^30gt;-mnia in Euangelio cóplcdi,ut uero illi etiam foa adferibere authoritau diuinx , liccretjuolebat legem foam Abrahamo,uelut antiquiffîmâgt;adfcriptamjdeo di , cit» Heus uos populi fcripturis nitentes, no «ft nobis ncceflarium cum Abra hamo fentire,quum coelitus miflâ fitlex,6C euangelium poft eius temporalon-gc,8C tarnen non attenditis. Videte aftu QC uerfutiam nebulonis quo tendaU uult eleuarefidem utriufepfcripturac,detrada prima authoritate, utnecludal ' (e legem habere dicant Abrahami,nec Chriftianilegê illius, ÔC MofisjUt quern' admodum non habebat ullam promiflîonem, ( quae eft uerum religionis fundamentum) ita non tantum non haberemus, fed amp;nbsp;noftram bafim ^ifubftd-neret.Ita quouis modopopularibus 8C rudibus fuadebat, errorcs difleminad^ oportet igitur antequam ulla religio uera fit,ut coelitus multis ante feculis pradl ^a fit,Sc prædidlam fècundû làndlas prophetias impleri; quod nulli ah), quant Chriftianæ SC ueteri contigit ♦ Itacp ô Muhamedes,fruftra iliac irrepere tentas, quum nulla promifsio tuac legis pracceflèrit,SC patres tui omnes idolomæiuc-rint,quibu5 diuino pratlciipto eft confortio promiftionis interdilt;ftum,Quod c-

tiamtuaeuitx Chronico pa te t, Nam Cahidar filius IfinaeliSjqucm tui fbmniatö Ks hiftonci habuiîTe lumen prophetiæ dicunt, quî fieri potuit,ut à patre religio fofuent impiusjamp; coftituerit facra ilia 6lt; templum,pro quibus purgandis tot fe •litiones excitaftijes aóus tn exilium, dues necaftiffi progenies ilia regum qua dbihomini paupcri,0C idoloru cultoripræfignt,fuit in Media ftudiofa auiti cul tus,utmos eft religionis, quî fieri potuit, ut omnino nil illius cultus feruaueritî* Fuere fané omnes maiores tui dégénérés,fimiles patri notho,profcripto ÔC ido blatræ.alioqui uel reliquiæ manliflcntueri cultus. ut apud filios I fra el, quâuis Wulti dcgenerarintjidola coluerint,nefaria amp;nbsp;mirû in modum fcelefta etiâ pro-pheticidg principes commiferint,tamen nun$ eftita periclitata religio,quin in . colophone Temper fuerit ♦ Fruftra igitur uis tibi authoritatê patt ocinari, Cuius ne ueftigiû quidê ullû, uel icripto uel fado oftendere pofles, 8C innumera côtrariatibi probamus refragari» Heus uos ilia funt uobis neceiîâria in quibus « ^'îbetis fcientiam)amp; no eft uobis neceftarium de quo no eft uobis in ipib intclli te S^'^da.quoniaDeus intelligit,0(f uos non intelligitis. Non fuit Abrahamus lu^ lt;« Chriftianus,fed abfolutus MulTulmantÖ«: no eratidololatra,quoniam lt;« ’^Homines funt cum Abrahamo,qui fequuntur eum, ôd prophetâ eius,qui ere « ’^i^ierûtjôcDeus eftpatronus credentium. Non uult homines adigi ad aliud quod fciunt,aut quicqua aliud lèqui quàm quod intelligût ♦ V nde fruftra

»Deo datæ Hint leges praeccdcntcs,quas nemo intelligebat ante^ uenirent, '^perfuit fan’s cognitiOjUel Dei,uel idoli,uel holeris,aut crepitus Aegyptiaci: nil aliud fcirent,qui ea colebant,etiam fruftra tuam legem obtrudis. fruftra mifit fapientiam,legem SC Euangeliû his qui ante te fuerunt, ft præter id ^luodintelligebat homines in Arabia nil crat credendS.Vide quo rccidas,0£^ ut coficias. Nullus eft idololatra,aut unqua fuit,quin quâuis no ficut Deû S'odficetjDeu tarnen eum efle, ÔC quoddâ numen magnû ÔC prçpotens credat, Wmagnam uim in re minima efteputat.eæ opiniones funt, fed unû uerum la plurcs ad quandam urbem,auditu ôô mente conceptâ contendant, con ^fnderec^ fe dicât, ÔC in uia primis in uicis aut habitatis locis, ueluti ui be potiti ^°lidant,omnes tarnen in id conueniuntjquod fit quçdâ urbs fœliciflîmatfed in quot;Ocdifïerut, quod hiin principio,illi in medio, altj medijs in Ipacijs cofiftendo, Jî^sliudfcfynt gyt probât praeter ftia.per Muhamedem,nô eft illis necefle aliud ^’■fîpraîter quàm quod fciunt,ut fint fœlices » Sed opus erat auerterc (nam ifte ^quot;copus) rudes homines,amp; ufu rerS naturalium tantS informatos (id enim ui . ^furper Chitab,id eft librS intclligere)neglelt;fto Mofis et Chrifti prçfcriptotamp;T '*^luadere,ut in lege naturali,5c ignorantia ueri, perpetuo retinerentur, ut feili ad fe traheret, afßrmaretcp omnium religionû homines beatos, amp;nbsp;inte-' ftultum, 6C uanS dicere qui leges patribus dederat non neceftàrios» non funt negate Deumf Omnes totius orbis nationes, ôf ü qualcm ha^-o^cDeum oporteat ignorent, tarnen habendû cenfent: itac^ quicquid fciunt, fan's eft. Omnes ergo funt Mufîulmanfqui naturaliter Deum eflèputant* ‘''Cquiflîme ergo illis bellum infers,quum credant. ô ineptu hominem,fecum-. ^^in omnibus pugnantem. Verum hoc in loco quemadmodum captauerat J^nditijs ludæos,minisep terruerat, Ôf hoc in capitc Chriftianos captare nixus quot;cita nunc gentiles probata eorum religione demulcet, ut data fide fe trahi fi^

earn ob rem fubiungit. Et dixit portio ethnicorum,credimus in id quod “ Mitum eft luper cos qui credidenint fade diet (id eft uulgo) öf errauerunt. ex “ petftat

»gt; pcdlat cosfi forteredcant. Necredatis,nifiqujfequitur fidentueßraffl.Di^ 3gt; quod dircdlioeftdire(SioDei,fi ponaturunus, quemadmodumtradttumd* sgt; uobiSjSC neceflc cft ufui ucftro, crga dominum ueftrum. DiCjbona funtïnma^ 9gt; nu Dei, QC donat ea cui uult,quoniam eft auditor fapiens» Hæcfuntuctbanjy fteriorum.huc omnia funt referenda, co enim tcnduntjDeus dat bona cui uulu Sunt ergo prædonum bona æque ut pofleflor um. ô legem peruerläm. Omni» religionû homines alTecIas facitjUt illis in Iblidum liceant quælibeantÆ fi rapiant'.fuum ftatim dicât,Ô£; Dcum dediffe.ita coUetffa potentia cft.ln leligiO' ne ucro animis inftillanda mihi ea arte ulüs uidetur, atcß tyrannus quiuisobo^ riens j ad coparandum imperium armatus. Vt enim omnia hominû genera »n fuam fententiam trahat,fi reperit feruitia,nil pracftantiusferuitqs efle aflêritjCO* rumpotentiamfuturädicit;rjfdemdidtis demulcetmagnatcs,rufticoscadeffl arte agit,transfugas proferiptosjöc omne fcelefiorü genus laudat, modofibipa reant,omnia prolpere illis ceflura.Potentiam unam cöparatum iri, in qua pro fuo ingenio omnes libere uiuantjattß uno calopodio pedes omnium calccans, donecadfcopûperueniatjtyrannidem^inomnes exerccat. quod reuera Mil* hamedes fecit. Vbi enim omnes fibi iunxit,ftatim oppreffît.Et tarnen banc era deliflimi tyranni legem in Deum referre,gens oculis capta non erubefciuP^u-lo mox omnes religiones Abraham, Ifaac, lacobjMofîs tribuumChnftÇ^“^ bonas, QC in üia. comprehendiait. ita nunc Abrahamitantum,nuncahorj^ nunc naturæ legem fe tradere dicit,u t hoc Protco ni! mutabilius inucnias.To turn hoc caput in fumma,nil aliud quàm undecuncp multitudincm comparare, ex omnibusgentibus fatagit, Quod dicit Chriftum non eftèDcum,fecunduni hominem uerum efttahas falfum, fed iam fan's dcmonftraui, Deumprop^^’*^^ habereparticipcm non intelligimus. Nam unus idemc^ Deus, potcns,fapicns, beneuolus eft, trinus amp;nbsp;unus. ipfius fapientia filius, loco non indiga, abæ* ternogenita,fibihumanitatem noftram iunxit, ôtTitaftios animauit,utnullus non fît penè uifus deus, quod fine diuinitate homines immutante faclium non fuiftet. Superfunt innumera in hoc capite r efutanda,ubi nil fanum eft î tera prolèquor.

înhoc Sorahjde iurc'mulierum potiffîmumtralt;ftat,amp;l’de bonis pupiîlû* ” rum,qua lege confèruari adminiftraricpdebeant.ait:Accipitequotuxorcsuogt; bis placuerit, binas, ternas, quaternas : ÔC nifi timueritis, ne pacificc unà rc^ ’gt; gère poteritis,quotpoterit e^omare potentia ueftra. Hæc eft fcntentialegish toris,quamamp;ffi interprétés moderantur, ad quaternarium numerumtamen cftarbitraria,amp;ritacftin ufu apudmagnates.Quàmfit iniqua,ÔCpacipublgt; cæ contraria, id iudicandum uel Græcis, ucl Romanis relinquo,quum tamen fumma libertate naturali,amp; fine ullo Dei timoré fecerint uoluptatum omnium periculum. Quæpax poteft cfîe,ubi quatuor, aut quinque uxorcs cumea* rum liberis ueluti gregemdomi alis r'quum uix unius neceflîtati uoto là-tisfacias t'Quàm erat prifea lex Arabum fœlicior t’quæ uel uni forori 12 francs maritos dabatflicucrit illis lege carentibus negligere cognationetn ) quanto maior quies âf fcelicitas ubiuis gentium, feu domi, ieu forisCQuum æqualc gedebeant uti âf corpore, St'bonis mariti,quis poflîtucl unahoraitaaequî-tatem feruare, ut non plurima: oboriantur querimoniae ♦ quum unius îibidini uix

G V U P O S T E L L I L t î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»70

un us eflè pofsit ç* Nec tantum domeftkum mais eß ♦ lud/ccs ubïufs nil luntjprætcrmulierumlites,répudia quotidie,quoudie nuptias, dotium re^ r ütiones,addi(fliones,maritorum iniurias,omnium h'berorum miferias ÔC op dicam, nil turbulentius aut infœlidus cogitari potefl» ^einfœlix fœminajuiri compar, anima rationali ut uir prædita,ad libertatcm ^tîJocum uiliisimi mancipij obtinet,loris uritur, imperi js more belluac, no ra °ncdiicitur,pro libidine mariti.Accedit inde, ut orphani innumeri fame pcgt;-

fratribus occidanturjUt folida ieruetur hæreditas.ideo nec loco fratrum ^’D^tur,fed ( nifi honoris caufa ièruentur ) ueluti pecora trucidantur. Ns uul wus efl, quàm principem Muhametanû tollere ex medio fratres, regnicp au-

a fraterno iànguine lumi. non défunt qui liberos. Scio ego regem unum ^liametanS» qui quum ad imperiû accederet, feptêdecim fratres necauit,aut ^cari curauit: cognatos uero totidem confecit,non iure belli, fed ueneno ÔC ia p^’Ui^priuata.Noui ctiam,qui liberos proprios occiderit.Hi fîint legis tuæ .^diisjuthomo, cuius caufà mSdus inferior confiflit, cuius animara nulla acx 'Mio compenfare ualeat, qui orbis uirtute SC bénéfices excolendi gratia na-

cui uita à fummo Deo pro infigni munere data efl, fit uiliori æflimatiogt; pediculi, quibus quatuor menfibus in anno funt apud Muhamedem j^'luciae.O miferi hominesgt;quis uobis tafeinauit oculosc’MafcuIum amp;nbsp;fœminâ

coniunxit Deus, ut nullas alias expeteret homotconiunxit ita,ut nemi-P^fparare liceat,ut ne repudio quidem locum ( præterquàm ob fornicationê ) '^•'iftusdederit.Muhamcdes nouac naturæ author unit, moretaurorumin ^^gibusjuarias inire pofle, maritum facramento adadum repudiate, nec tan^ femel reuocare, fed ÔC ter amp;nbsp;quater : ubi uero non efl locus receptionis,ab ^'ofubadam, ueluti nouam denuo ducifanxit, ut fit in illo ftatu certifeimum, j ^«tflècerti.Neueroparûlocihaberetlexpræclara,uoluitinpecuniæpoC» ' ^Isionis arbitrio eflè pofitum numerum,amp;^ admiicet interim uxoribus catamit *°scynædos, ad fuamiegem conuerfbs.quamuis interprètes uelent ilia expoffr ^onibus,tamê uei us inteiletflus efl deprçpoflera libidinetquod ne uidcatur rai ’JfMulto maiora licent cura brutis. Vnde,ut iam notaui, funt apud Muhamc '*’^osfan(fiiflîmi,qui bruta ineunt.Quod fi quis negct,producam teflimonium Sorat Sori. N e autem in re tam abfurda quicquam fingere me dicant, Ara-''^îfiibiungo.Phatiru. ffàmauati uelardhi geala lechum, min anphulsicumu

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, uemin elanhami ezuagian, iedreuchumphihi.hoc efigt;uerbS de uer ■

! “Q^rormator cœli amp;nbsp;terræjdedituobis ex uobis côiuges,ô^ ex befhjs coniuges I P^nnittit uobis in eo. Quid fibi uolunt coniuges ex brutis::' nonne opus fandi-

$3tisueftrae Alioquin enim,quîfieri poflet,ut quod horret ccclû 8iC terra,quod ’’taudire quidem ferocifsimae barbarifsimæcp genres fuftinent,quod cæteræ le ^fsomnes uindicantpoenis acerbifrimis, eflêt apudMuhametanos pro fantfli-

eanon uulgarimifi à ucflro diuino legislatore authoritatem haberetc’Ini (’Wtemini ut uolueritis,certe id no rideretur,probareturcp etiS à fumma au-*aoritateuiris,nifilcx aflenfiim præberet. De cynçdis intelligi in hoc capite,' ’’oneftdubium.nam ideo fœminarum tradioni adiunxit ilIos.SC uultMuflul-

^anosfieri concubitus gratia(quod amp;nbsp;alibi feriptum efl,ne hic putetur dubiû) Conditionc feruili omnia hominumgenerahabetisinteruos,necfoletMuC-^anusMuflùlmani effeferuus. no oportebat ergo conuerti fi eflènt in alios quàm clinopalcs compara« ♦ Sed audite rogo caceißimi homines,compa-xationem

tanoncm legis diuinac ÔC ueftrae : amp;nbsp;hoc argumento cdoói, fatcamini parte fal* tem legis ueltrç elle à diabolo ♦ Mofes de utrocp fcelere ita diuinitus fanxiuQiii dormieritcummafculojcoitufpemineo (ideft coitus caula) utercç operatuseft nephas: morte mor iantur, fi tcp fanguis eorum fuper eos, Hacc eft draud amp;nbsp;cj' nædi poena.Sequitur paulo pôft:Qui cûiumento ÔC pccorc coicrit, mortemolt; riatur, pecus quoq^ occidite» Mulicr fi (è fuppoliieritiumentOj fimul interficielt; tur cum eo, fiC fanguis eorum fit fuper eos.Hæc finit ftatuta quæ à Deo funt,Â Muffûlmanis contraria. Ideo publicè profitenturfcortaiuuencs in omnibus Africælocis.uidi Tunififcatamitoscynacdosuocc exerta inforofcexliibcnlt; tes : uidi famfîos in omnium admirationc haberi, amp;nbsp;digito oftendi, quod ail-nas autmulas iniuiflent.Hæc eft fandtitas.Miles fi in expeditione ducat muliç remjpuniturifi cynçdumjicct.funt ifta legis Muhamedis placitagt;funt cffedus. O mores, ô tempora, ô infœlicem turpitudinem,in naturae perniciem copara» tamtSC tarnen fi dijs placct,legem naturalem amp;nbsp;Abrahami docuitjdedit, eflpio feftus. Quod more feruarum uxores uerberibus uult régi, pro fua humani-täte id.facit, ut idem in 15 fixas ei liceret. N am quum effent a diuitibus famiitjs» non poterant ferre iniqui fpurci^ prophetæ mores, ideo leges lorarias ill« dice bat. Cæterum in caeteros homines totus bellis ardet, hortatur adprædam.’ omnia bona efle dicit eorum qui râpere poffiintjSC tah'a praccepta inculcat.

uerô quipofsit dicere nullaseffe contrarietatesinhoc Alcoranosqm^*^“;^ ferè periodus nô fit alteri contraria: quod iam docui in multis,amp; ift« nbsp;nbsp;nbsp;Vo

imguam aut gentem quam fuam habuit Dicit in multis locis Chffft^nos a 1« dgos faluos forcjdemum dicit alibi fiios tantum,amp;;i alibi omnes leges bonas.tn ubi dicat, non debere nifi cum modeftia fuam legem ingerere, in totouero corano ferè nil aliud quam de fänguinc agit. Dicit fibi miffum Alcoranum p^ moj alibi Mofi.Item Abraham um fuiffe primum Muflulmanum: alibi uerOj«' bi imperatum, ut eflet primus Muffùlraan. Probat condemnatos Sedenntas, ÔC tarnen tribus in locis eorum fcelera comendat : alibi omnia peccata a Ujo mitti,alibi ncquaquâ criminah'a.Quis omnia cogat c'plus fan's teras blafphemias,ôf fcopum,in quem hanc legem excogitauit, ÔC tu®* M pietas eorum (ludacorum) amp;nbsp;uerbum eorum eft contra Maria blafpbei®^®^ »gt; gna.Verbum eorum eft: Nos occidimus ChriftûIefumjfilfumMariæjp^®?“^ sgt; tarn Dei.Sed nequaquam occiderunt eum, nec crucifixerunt eumlfcdilli puta 3, ucr unt, feu uifiim eft illis. aut ut Gallice Arabica repræfentem, il leur a fcmble.

hue omnia tendunt. Quomodorheus ôpeftisorbis, nontepudetcontratetius orbis teftimonium infurgereÆtentur ludaei, fentiunt, deuouent, quod ab eius morte fint ubiuis terrarum ferui.Romani, Grçcigt;Ethnici,Ghriftiani,ipfe iudex Pilatus, qui de eo ad imperatorem Tiberium ftripfit, innumera hominum nu* lia in crucem aeftum uiderunt, furrexiffê audiucrunt, facris h'tcris eft traditum, crucis miraculis confirmatum,martyribus approbatum. Non mirum eft tetam nepharia SC abfurda fcripfiflè, quum tam claris co traueneris.Fare age, qui fieri poteft,ut iniudicioante omnium oculospotuerithomonotilsimusfupponff Num aliquando contigiffèlcgifti î* fieri non poteft. Quare te impie mcntituni cflefateare oportet.Volebashacarte dicigeneralis redemptor apudimperiio^ dû quç funt probatifsima negas.Credidit rudis plebs,fuiffe id iniuriofuni,quod omnibus eft «enerandum QC fàlutare,Pofte werd inflorentifsiina urbehoi^c fublutui,

P^*“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atlt;ç fafcmationê aliùm loco eius litbmitti, quis et c

luit in crucê a(flus,nec parS quidê têporis.nam fermé lèx bons fuit iùipetv* tribus uiuensjamp; à tota urbe ( in quâ pafchac caufa ex toto orbe côfluxerant a'^æU^^^’^tfluSjtitulocp notatus,Verfî nô crat côtra te immorandûin re tam ƒ ta,Tibi omnia permittas oportet,quû ita confeßis côtradiceré audes» Sequif Rulo pôft. gj j^Q intcrfecerunt eâ ullo padf o,fed extulit êum Deus ad fe, ÔC êft « •5^^,^^tterâdus fapiens»« fi gens ethnica credat in en ante morte cius,et diem « ’^'‘icijjCrit ipfls falus» Vt tollat meritû mortis eius,hoc adiungitgt;Deô adieillS « , quû omnes qui de eo audiebant, uellent in illû credere, dicit iàtis ha-tte illos têporis ante diem iudicif ,quafi fit poft morte credulitati ÔC fidei locus, ^tan^ fit adhuc moriturusjfta iùnt ftripta ad fafdnandos oculos animorn,nc fllo nouo propbeta defcilcerent, ÔC Chriftû uitac uiam fequerentur« Abblan-imperitis hoc ingeftit,qui facile credere poterât, ludços iniuria id diceré, probrolum eflèjimore uero mortis,Deum fibi arnica hominê accerfi-W facile credebant/Sed banc hominis impietatem audire oportet, quam ad-J^'^itucris. Certe lefus Chriftus nil eft nifi filius Mariae,propheta Dei,Ôf uer « eius, quod deftinauit ad Mariam, amp;nbsp;ijairitus ex fe.Crédité ergo in Deum lt;« ^ptophetam eius, SC ne dicatis trinum.Complete bonum uobis, quia non eft « nifi unus (cui fit laus) nec eft ei filius, N os itidem dicimus in multis,Chrlt; ^«ftfilius Mariæ,propheta Dei,uerbum^ eius, ex Ipiritu fando conceptus* KUod autem non fit trinitas,ncc Deus babeat filium, impudenter fimul 6c im-Ptudenter mcntiris,nec quicquam Dei babes,quum ilium more humano aefti-ex te accipiâ,quo polsim te in uiam ueritatis reducere.Tu fateris DeS tDereuerbum,ÔCChriftum eflè uerbumDei.uerbum quidemmorenoftro habet, nec enim loquitur qui corporis expers eft. Verbum igitur Dei ^^cterno elle cum Deo, non negabit Maurus : nam nulla noua qualitas Deo J^tiderepotcft.ab aeterno igitur habuit uerbum fecum,amp; ipiritumtergo ncceG ^^utfittrinus ÔC unus Deus, ex concelsis.Sed quamuis primo libro amplilsi-findam trinitatem fum perfequutus, explicarecp tentaui,tarnen paucis hic j^etere argumenta non grauabor. Deum cfle inter nos conuenit.C^are ucrgt; ^^uocauit,quod inChrifto homine fuit uidendum.Omnia uocabula quibuç '’fûeo aliquid f!gnificatur,funt à noftrorum fenluum ÔC intelledus üfu petità, Mclicct quandam conieduramde diuinitatisproprietatc cognofeere. Ver-J^’ïiprimo uocamus animi 6C cogitationis indicium,promulgationem, Sé ex-Pj^âtionem.nec enim ünquam quid in animo lateat, nifi uerbis explicetur,in-’’otefeet. ea notio quam de rebus concipimus, ut tota fuit in fç, ita tota eadem^ ^plicaturin uerbo.nec enim quicquam aliud eft uerbum, quàm explicata no- . 3 conceptione amp;nbsp;uerbo procedit effedus, qui nil aliud eft quàm quod con- . ^tum ôf didum erat. Ita efiam in Deo uerbum dicimus potentiae eius expli- . '^donetn, qua uenit in effedum, quicquid in his inferioribus eft.Itaque Deus eft in foa potentia,totus in uerbo amp;nbsp;iapientia,totus in opcre,uoIuntatc,0C ttu. eftep fandac trinitatis uocabulo donandus, aut omnino negandus. nee , fine trinitate efle poftet, nec quicquam fine ilia iubfifteret. Nam ante res ^nditasoportuit eftepraepotentem Deum, ÔC neceflarió etiamfapientem. nä ’wra eris potens, nifi feias uti potentia. nec fatis fuit efte potentem amp;nbsp;fapien-^3 oportuit accedere uoluntatem ôf amorem agendi,a potentia ôf fapientià. ptocedentem. Potenaam Dei uocamus, Deum totum ÔCpattern : àpien- ;

tiatn uocamus, Öcum totum 5C filfum : amorem Sgt;C uoluntatem, Dcum totn Ipiritum fand:um,Dicimus cdam panem Deum omnipotentem, eius ucrbuin Hlium Deum omnipotentem, Deum etiam illius ubiep efFeóum fpiritum óum. Impoßibileeft Deum fine illis proprietatibus agere. atqui agereinoiru nibuspatet, Nosafimili oportet poflè,fcire} uelle, antequam quicquam mus.ln omnibus artibus oportet effè foecunditatem,proceisû,amoreinjdeleââ tionem.uerbigratia,fitfigulus,oportet eum habere artis fœcunditatem, âf tan^ tam potentiam,ut abfumi ufunonpoisitióóillamnon tantum latentem,fey procedentem in effediumjquod fine uoluntate ÔC amore non poteft fierhlgf^^ quum calefacit,aut difgregat, oportet ut fit inexhaufta agendipotentia, SCpt^ ceffu eius afsiduo,ÓC quadam naturae dele(fïatione,ut agere naturaliter amet,» non poisit nó amare.itaqj tria ilia funt una potentia certis proprietatibus diftin Óa. foecunditas ignis, totus ignis eftrproccfTus adionis ab igne,unus idcmïpi* gnis eft: ille agendi ardor amp;nbsp;amor,idem ignis.necprimum eftfeeundum,nccfe cundum tertium,aüt i diucrfo. ita ftcc funt tres dij,fed unus eft Deus.Non po^ iet igitur Deus hoepaifto nó generate filium ab aeterno,per fapientiam res fuW ras ut præfèntes cognofeendo, creandoep. hoc modo dicimusDeum habere lium,iapientiam,uerbum. Qui plura uolet, redeat ad primum librum•^^3^^ƒ^'' go dixit MuhamedesjDeum non habere filium,nec eftetrinum SC unum« ' lebatita euertere omniaplacita noftrac religionis,ut fiiamnouam

„ Deo,maliauthore, utiamuidimus,introduceret. Subiungit: No^ncg^^ „ Chriftus quod fit feruus Dei,nec angeli Deo proximi, N unquam neg^*^^

luit, quatenus homo eft,ie elTeieruum Dei,cuius formam accepitjUtfet'^®^quot;^ ros redderet quatenus ergo Deus eft,totus eft aequalis patri, proprietate SC pw^ fona differens » quatenus fuit homo, uoluit humillimum Sc abieäifdni'^’’^ gnitatis gradum iubire, ut qui fummus diuinitate erat, eflet cenditione hum^ nainfimus, accepta tarnen ex uirginecarnc, ne quam labern fublaturus^*^ » cam infe reciperet, quäuis amp;nbsp;noftro modo'natus, potuifletperindeeluetc*’ ’ diuinitatis praefentis bencficio. Nam in uno copofito ( fi tarnen loco diugt;’’’r tentia artftari poflct)diuinitatem totam animam aut animum St' corpus uiu quod iun(ftum,in cœlum fecit credentibus icalam,Verü dehaepropheua a

Hic de deledtu,ablutionibus, et tarn multis alijs, uthabeatfibiAlcoranShoc priuilegi), quod in compendium duci non poisit. Dixitinfuperioribus qua/ »gt; tuor eiîe prohibita,n3c longe plura.Prohibitû eft uobis ne utaminimorticinio, gt;j fanguine,carne fuis,6C animalis fine Dei inuocatióenecati carne,fuffocato,am »j bufto,oppreftô,quacûcp ruina perêpto,6i6quicquid attigèruntjerç. Hocpolm ad inconftantiâSCcôtradidîiones hominis indicandas. Nolofuperftitio^a lutionû attingere,amp;: pulucrê illitû faciei loco aquae recirare.Sibi habeant Cotrâ » nos hoc habet. Ét ex illis qui dixerïït,nos iumus Chriftianfnos (Deus)appro »gt; bauimus fidem eorum, 6C obliti iunt id quod recordati erät, amp;nbsp;difteminauimus »gt; inter cos inimicitias amp;nbsp;iras, ad diem uic^ iudicij, ÔC nequa^ Deus eft inter mos» in eo quod faciunt. Fidos noftra per te eft bona,0f à Deo cófi'rmata,quêadmo dum paulo antèfcripfifti defilijs Ifra'el.ergo quicunqjfub fan diis illis legib.uixe» re,mandata feruando, funt à Deo probati,ratione bonitatis ÔC legis obferuat^.

ergo lex uiracp fanda amp;nbsp;bona, nee uirium Habens. St Hommes ergo qui fub ^’^^§^3gunt,altercantur ÖC côtenduntjquû lex fit bona no poteftoblimari,aut «minui earn ob rem.ut fi quis dicat aurß eile aurichalchumjaHus æs Cyprium, Jimdam ferrum plumbumjalq pauci aurß uocent, amp;S appellent, non ideo no eft lemper aurß. Nam ut uulgo dicitur propter afßrmationes ÔC negariones nil in feröfubftantia mutatur. Ergo propter altercationes noftrorß,aut quoruncßcp, ’ioftra lex non poteft mala eire,etiam fi multi obliuifcantur. Eft enim tot literarum monumentis fcripta Sc ieruata.utnunquam in obliterationem uenirepoC-ut) nifi toto orbe euerfo Quod facis Deum authorem fetftarum ÔC Hæreiëôn, mali, nonne tu es ornnino impius, qui Deum mali authorem facis f Nam fi uonum eft quod femel dédit,malum eft euertere. Quod Deus non fit inter no-«os,(nam quos eos dicas, non aperis) id fi de Neftorianis,Iacobitis,Arrianis, cæteris impijs hgreticis dicis, ÔC nos fatemur:tantß^ abeftê dicimus,ut Deus Winter illos, ut diabolo perfidiac authore fint atfti. Si uero de confiant! ilia de Chrifto amp;nbsp;euangelio opinione, quam ecclefia catholicaper manus Apoftolo-

fucceflbres eorum accepit, te impie dicere confiât. Sigilium potentiac •Deifnit eritep femper in ecclefia,quod tefiati funt fanlt;fti miraculis,0c diuinis o-Pwibus clarilfimi, duobus totius orbis dariflimis imperijs amp;: regnis infinite gt;nbsp;frobatiflimi. Quumimpiorumhaereticorum (nififortafle aliquisfuitgoeticus ^præftigiator) nullus unquam aut miraculis,aut uitæ puritate,aut ulla publica P^cefitpotitus. Quum itacp diabolus non potuiflet ullam focietatem perfidiæ ^■'rfidelium perfuafiones cogere,armauit Muhamedem in pietatem SC religio-Jï^uijgladiocp in naturç ruinam eft inftrutfius. V nde non mirum eft,inter illius quot;^datores efle faltem 7O.iecfias, ex quibus una tantß faluabitur. omnium enim Pæreticorumuenenainièunusrecepit Muhamedes.iàntfiam trinitatem cum quot;äbellio negat.dicit Deum efie,S£^ animam Dei,binarium pones in diuinis:ubi uideturfentire cum Arrhio, ut tollat è medio Chrifium.Creaturam certe putat ’-I’riftuin cum Arrhio,cuius ob blaiphemias uifeera in fecefium funt emifia, di dna certe uindicfia.Hominem faneftum tantum Chriftum fuifle, id habet com '’’®ecumCcrdone,0(fMarcione. cum Nicolaitis multitudines ÔCgregesu-’^orumprobat,paradifum inluxucum Cherintoponit.infumma, nulliushacrc ^•dpeftis abeft ab Alcorano, ut nullum abfuit ab eius authore uitium. Non polt;( *wtuero,utadremredeam,noftralex autludaeorummalafieri obambiguita-'^'r'gt;ob]iuionem3negle(fium:fed uitium fuit in illis,qui inculcate earn debebât. “r non eft gemmæ aut auri uitium, quod lateat, femper enim aurum eft: fed id '^^8'rgentiæ,SCignorationihominum(facita elfe) adferibendum. Non fuit ^rgo opus alias leges reperire,fed illasbonas negletfiascp inculcate oportuit. oedpergamus. nbsp;nbsp;Heus uos naturæ legibus utentes (ita enim intelligit haben- çc

*'ftibrum,quod interprétés dixere, uiri legum ) uenit ad uos propheta nofter, Wultaexplicaturus ex qs quæ uos latent de libro, amp;nbsp;celabit uos in quibufdam. ce hniuenituobis à Deo lux, amp;nbsp;liber explicatus, cum quo dirigitDeus eum qui lt;c ‘^^nituruoluntate eius,amp; uiam pacis,amp; educit eum ex tenebris ad lucem cum lt;c præcepto fuo amp;nbsp;dirigit eos ad Tziratmuftechim,id eft ad punefium reefium Al « jorani. Vides h umaniflim e leefior, quibus fe d icat m iflum : ipfis gentilibus, ut il *sadferatluce naturalem.Nonneunufquilep circumfen indicium naturale,ita •Wmale agendo fit inexcufabilis f ergo fruftra etiam Alcoranum dat præcepta*.

quod docet dicit^,aut eft iccundum naturamjaut contrà.fi primûjid friilt; ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q X ftra

ftra fitjquum m omni homilie fit indicium boni ÔC mali, SC liberum arbitriumj unde non eft locus ignorantiæ aut excufationi.nam Deus naturaliter cir.nibu» aperuit.Si eft contra naturam^iam non eft audiendus ♦ ergo utrinq; fruftra fcrû pfit.Eftaliquidcerte humanoiudicio fublimiuSjUera religio. Namuoluptates omnes funt fecundum naturam, tarnen illam perdunt, nifi cœlitus admoni* tus homo ab illis deliftat, Si ergo fola nature lex fequenda eft, in uoluptates Sii uitia proniruamus, praefcripta contra animi amp;nbsp;corporis peftes ncgligamus.Se cundum naturam enim funt omnia uoluptatum genera. procliuis ueioad ma^ lum homo eftjab adolefcentia:ut quifep in fe iudicatjdum fçpe coiTitnittitjquod poenitcntiaretrac7at,. Si natura in nobis non efiet ex propaginelabefadîata, SC ita deprauata ut nos tranfiierfos ageret,meritó illius pt æicriptum fatis efle dicc^ returnee opus altjs legibus unquam fuiflet; quum autem teftimonio confeien^ tiac ea quotidie committathomo que malaiudicatjUouit malum,amp;perfeemcn dare nequit.Itacp naturajUt nûc eft, fine gratia Dei per Chriftum inftaurantis, nunquam falutem poteft coiequi. Sed poft captatos ludæos, amp;nbsp;Chrißianos. Ox pus erat etiam abblandiri 6^ fe infinuarc etlinicis : quod ideo familiarius Miilia inedes tacit, quod c3 illis fuerat educatus. Nam eo tendit eius oratio, ut cos in

9, bellum trahat.inquit aut. Et ideo errant quidicûtjquod eft Chriflus filius riæ.Iâ fatis amp;nbsp;primo ÔC ifto libro demonftraubimpoffibile fuitTe Chriflo ea quae fecitgt;amp; difeipulis cotulit, facere, nifi fuitfetamp;homo amp;nbsp;Deus. Videcuangelni. Mortuosftifcitauit proprio nomine, dæmonesfugauit proprio nomine,morx bos fanauit proprio nominetomnia miracula no inuocato Dei nominCjquauis patri fubie(ftus,edidit.quod3nifi fuitretDeus,nó poterat.Eius difcipuîünnc’mi ne eins eadê fecere. ôC maioragt;ut erat pollicitus. Prophetæ in nomine Dei inuo cato miracula edidere.ita nullus quauisfamftiflimusquic^potuitjfineinuocaz tione Dei;infolitû ppetrare. fuit ergo Deus lefus Chriftus ab æteino eft, eriuf. in tempore uero homo faóïus,natura in uere fidelibus immutauit,uthori erent uitia peius morteanortê ipfam ultro ueritutandi caufa appetcrent, alrjs nern bus no fibi uiuerenttcotra quae omnia fa ciunt natura dudîi.Nonfuntergo fphemi qui Chriftö Deû dicunt,fed imprj ÔC damnati quicûq? id negareau en ♦

» Sequitur. Dic,fiC quid prohiberetDeû fi uelletocciderc Chrifiß,^^^^p^ »gt; tremeiusjSC quotquotin terra funtcDeus enim eft rex cœli, ôô tene, cCc.ro et

N â nil fimplex poteft in fe inftirgere. quantominus DeuscMaria ucro amp;nbsp;EnrU' ftifàcrofandta humanitas fato ceflere.nec enimduxitDcus probromortem i gnam,quâ in omnes hominesetiâfantftiffimos locû habere uoluir.Peigamus. ,, DicutludaeiSCChriftiani,NosfumusfiIqDei,amp;amicieius.Die,fcdminime ,, afïîigeret uos in peccatis ueftris. itaep eftis homines.Ex his enim quos ci eauit, ), cuius uult miferef,SC punit que uult. Quid infers,heus prophetaf Nos fumus amici Dei (fac ludaeos poft necatum Chriftum eife bonis pares) ergo in h^cui^ ta nil mali ob peccata noftra pati,aut etiam fine malis,non debemus affliclioni bus urgerifNonne tu dicis iæpc,iftas opes nil efle, non eile banc uitam ni i dumc'quomodo ergouis optimos bonis donariin hac uitatquGipfa uirtus, quæ eft in hac uita finis uiri boni,fitin arduo pofita, amp;nbsp;quum fit in perpétua

amp; labore præfensuitæ fcopusc'Si uirtutem fequi eft efte uirum bonum,quo a^ tcbercjuelis nolis,quî fieri poteft,ut ueluti filius nbsp;nbsp;amicus Dcfquoquis

GVL, P O STELL I L ! B, IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t®?

Deuscafiigat.Nunquam corpore infoeh'cemputarijt ilium philofophi, qiriuir-hitêipfani toto conatu expetit, appraehendit,exercet.Ergo non ideo funt infix* iKesChriftiani quod corporalibus pœnis,fortunarû expihtionibus affîciantur» Hintucrô loge fœliciores, quod potius ilia patiantur,quàm ullo padîo à Deo de feifeantjaut liiaî legis præicripta infiringant. Si uirtus habere opes, carere mole* «ijs,quid tyrannus 6d lapis C nonne illefoelicißimus, quod omnium opes corra ferit,eftfuturus:làxauero,quod fumma doloris carentia fruâtur/Tu te prodis o propheta.Epicuri fummû bonum probas, fuillam uitâ humanæ praefers, quum Omnibus corporis delicîjs affluentes,amicos Dei putas ♦ Nil habet in hac uita iê ‘lignum uirtus. Deus,amp; uita futura aeternacp,eft eius præmium.Rapiunt rapi* ontep tyrâni aliéna prjs hominibus patientibus, nec erunt homines aliud quam hommes in hac uitatilli bonijhi maIi.Deus punit quem uult, ÔC miferetur cuius Oult,mirericordiâ uocas,fortunac iplendores,opes,uoluptates,famâ:pœnas aût, ''umilitatc,patientiâ,tolerantiâ,iuftitiâ,ô(S fimilia,quæ tarnen nos habere quàm^ opesmalumus.Habuifti fœlicitatêtuaminhacuita,tuôf tui ßmiles, futuro cari^ ‘oripra:mio. Quid fubiungâ de fabula duorS hominû,quos uoluit præmitte* •■oMofes, quû de toto exercitu in facris fiat mentioGnon refuto quod eft à la cris ^ttiû.Quid de coruo,qui exiuit ad quærendu ibciur'Nônne funthec côtra falt; ^Æxijt quidâ ad cadauer fecSdô,fed non erat alius cornus extra arcâ,cû quo ^ueniret.Prçterea Noach,ôi^no Deus eummifit.Quû dicitMuhamedes,qui ’'ôiudicatfecunduprçfcriptaMofis eftiniquus:nunquid fibi dicâ dicit,qui feri diuerfà tradit amp;nbsp;fequiturc'De Chrifto uerô ait: Et deftinauimus in uefti* « ^seorû (prophetarû,dequibusfuprà dixit)IefumfiliuMariæ,certifsimS côfir •oatorem legis,amp; dedimus illi Euangeliû, in quo lux eft SC diretftio certa, ad ea «lt; habentur gt;nbsp;ÔC in diretftionê firmâ metuentib.utiudicet gens Euan* “ Bolij de eo quod immifit Deus in ipib. Et qui nô iudicant iecundum quod mifît l^ousineoEuangelio,funtiniqui. HoceftEuangeli} elogiû,quodrecipimus ^^luti ab aduerfario.hoc uerô dabat lacobitis ÔC genti Bahyranç,quaî fe illi iun ) ut tandë donarent illi elle miflum prophetâ ad genres lege utentes natu* Ad quid Deus poft le^ê terroris ÔC legê gratiæ,feruauit id quod erat prius, ^focit pofterius lt;nbsp;Idê plane profiteri poflèt quiuis ethnicus rudis àC imperitus^ ooidatû eftè cœlitus lumen naturalej quo appetendafequeretur,fugienda uita* quicûqj gladio fretus aeque fuit prophetâ atqj Muhamed. Quamuis aûtfunc duæ leges,SC in omnib.falus fecundû Muhamedê,tamc paulo pôft magi* «atupermitti Chriftianis autludeis uetat : nil aliud quàra potentiâ ÔC tyranni-pmcaptâs, quumChriftus magiftratibus omnib.amp;^principib.obediriiubeaC^ ‘O’pugnatores animat poftea,nil timere debere,ut rapiant quæcûcp nô creden* ^^pofsidêt.Dei enfin cflebona,eu dare cui uult, affirmât. Vult demum quauis 0'aadorfiiôiftrahereinfiiamfententiâMechenfèsethnicos. Etfi,inquit,reci « ktetislegem amp;nbsp;Euangeliû,quod eft deftinatû ad uos à domino ueftro,tantû « «aberetis ciborû,ut elsêt fupra uos amp;iùb pedib.ueftris. ut omnes cogat in unâ feôjimpoflîbilê quidê,donat uentris fœlicitate,qua SC bruta ipfa nos prçcedût» befinde ait: O cthnici,nil poteftis donee recipiatis legê amp;nbsp;Euangeliû,amp; quod **'ilium eft uobis à domino ueftro. Miror Muhamedici,quû tot tanta^ teftimo j'ialegis ÔCEuangelij habeatis,curnó creditis Euangelio,amp;Chriftot'eur Chri- ' lanos perfequimini,optimû hominû genus.Aut ifta falfa funt,aut uera.fi falfa» ^ueftramala eft » fi uera, noftrafunt credendatQuû aûtintroducit Chriftum

loqucntêadfilios Ifraetquod fèruiantDco flh'us Sgt;C Dco ilIorS, undeinfertnon effe Deutnil facit côtra nos, Nâ quatenus homo eft,fcruus Dei efti ut djxj:qua^ tenus Deus, æqualis Deo patri eft.Quæcûcç dixit fecitue ut homo,adhibKono mine Dei fecitrquæcunq; ut Deus,more Dei dixit aut fecit.Quu fufcitauitmor tuos.fimpliciter dixit Surge,ôiS furrexerut.quû fanauit leprofos, dixit, müdare, 6^ funt mundati.quit imperauit dæmonib.dixit,obmutefce ÔC exi ab eo.in om* • nibus miraculis nil nifi fuo nomine fecit:quod nifi fuinêtDeus,nun^ potuiflct, A tmihi obijciet aliquis, Si fuit Deus nil ignorare potuit.Rogantibus aût Apo-ftolis de die iudictj amp;nbsp;reftitutiois Ifraël,dixit nefcirefe: quodueluti homo dixit, quoniâ nô expedit nobis fcire terminû ultimû,feu uitæ,ieu mundi. impi] enim fecure impietatem exercèrent,ÔC fumma fecuritateiquû nunc de die certifsimx mortis incertÉnil tamê nô cômittunt fcelerû. N ô eft, inquit,ueftr2 fcire,tempo raSC momenta,quae pater in fua poteftatepoiuit. Timor aduentus Deiâf mor^ tis eft femper in incerto habêdus,uirtutis amp;nbsp;boni gratia. Quod aliud qrgumen tum adfert,Ideo no uideriDeum,quod ipleamp;mater eius comedcrintinilrepu gnat,corpus Deo iundtû etiâ comedifie, quod ut uerâ humanitatê poft refurre,' cftionê teftaretur,fecifle legit, ulusep cibis eft. An idco animus nofter egct cibo, amp;nbsp;comedit, quod corpus egeat cibisc’SC tamê animus eft diuinus immorwlis» Vifà funt etiâ fpetftra angelorû apud Abrahamû, amp;nbsp;Raphaël apudTliobiâco-medi{re,aut epulas abfumpfiflê:ne abfurdu putarcmus,Dcû hominê comcome amp;nbsp;bibifte.Quod nos dicit affirmare tres trinitatesjmcntiturjnec potuitu^A'^^’^ ’■ fcire quid fit Deus aut trinitas. Dicimus unû folû eflè Dcum,unû amp;nbsp;trinu,tnnu

»nûnitate,ôf unûintrinitatc, potentiâ,fapicntiâ,amorê:à quo, perquein, Sfin ‘ quo omnia, fine quibus perfonis nil potuit poteftûc in eflè deduci- Naß’

pius dixi, amp;nbsp;uobis Muhamedicis iterû dicojpotentia per fefine fcientiaautfapi “ chtia, nil agit, potentia Ôë fapientia nil aguntnifi ex uoluntateamp;amoreperpe^ tuo agendi,quod in tota natura eft,nec poflèt fieri nifi eflèt à principio. Nil etia dico,quod uinum amp;nbsp;fritilli recreationem prohibeat.Iam enim fijperiusoftenai

** gtegationis Deus dieet prophetis,quidnam cupiuiftisr^dixerunt, nonbabOTUs »» ftientiâ,quoniâ tu es ftiens SC abfcôditus,Quando dixit Deus, ô lefufib Manæ »» recordare benefiet) mei,inte ôëgenerationem tuam, quod formanite de fpiritu »» fàncfto, alloquebaris hornines in cunis ÔC faictjs, ÔC quod docui te librum Si fax 3gt; pientiam, ôf legem, amp;nbsp;Euangelium, ÔCquando creabas ex lutofigurasauium » gt;nbsp;eum praecepto meo, ôc infufflabas in eas, amp;nbsp;fiebant aues eum præcepto meo, amp;nbsp;» tânabas pforas lepram cum præcepto meo,fiC quando fufeitabas mortuos iffl »gt; perio meo,ôf quando inftitui filios Ifraël per te, quando uenifti ad cos cû fapien 3î tiaidixerunt ucroimpi) ex ipfis, noneftnifi incantatiomanifefta,quandorc » uelaui Apoftolis,ut çredant in me amp;prophetam meum.Dixerunt,credimuset î» teftis es.ecce nos fùmus fideles.amp; dixerunt Apoftoli.ô IcfufiliMariç, nunquid sgt; obediemus domino tuo , qui mißt ad te de cœlo menßm f dixit, timctcDcum, »gt; fi uos eftis fideles.Dixerunt, uidetur nobis quod fi comedamus ex ea ( menfa ) »J confirmabuntur cordanoftra,ôffciemusquoniam iam erimus confirmatiô^ s» certi, amp;nbsp;erimus pro ea ( menfà ) teftes, id eft martyres. Dixit Iclus Ûlius Max 93 rix t Deus domine nofter, mitte nobis cœnam feu menfam de cœlo, quæfitno 93 bis firmamentum J■amp; nobis pofteris noftris, ôf inmiraculumabste,amp;dita 33 nos, quoniam tu es diuitum optimus.Ecce ego mitto earn ad uos,âf qui ex uox

G V L» PO S T el LI LIS, [ r* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSZ

inipius poft iHam ftierit,uldfcar eum, ut unkû amp;nbsp;mauditû omnibus fæculis o^getibus fit eius fuppliciû. Et quâdo dixit Deus,ô Icfu fili Mariæ,tu dtxifti lio “ minibus,rccipice me ôC matrem mcâ, duos deos, præter Deû : dixit,laus fit tibî “ domine,id eft abfit ne fiat hoc mihi, ut hoc dicâ, quod in me no eft ueru. Si dixi hoc,tu nofti illud,tu fcis quid eft in anima mea, ego nefcio quid eft in tua, quo- quot;nbsp;m'amtuesfapiensabfcondituSjSCc. Omnia fuperiora huctendebant,utipium mducerct,ncgantê fe efle Deû omnifcium, ideo omnia adicribit imperio Dei, Jiecnosomnino negamus â Deopatreprofcda, nâquâuis diucrfaeftperibna hlij à pane,id eft (ut tamiliarius dicâ ) (àpientia à mente potentia, tarnen quic ^uidhabet fîlius,habet à patrcgt;cum fit una amp;nbsp;eadem diuinitas,inhoc diffcrens, 'juôdfapientiæ iuncftû eft corpus $gt;(. anima noftra,non patri aut potentiac, Ideo 'iicitChriftus,Omnia mihi funt tradita à pâtre meo. Itaque adfcribit illi omnia ^uæcuni:phabet,quum ctiam fit Deus.ut tota cogitatio eft iü totô ucrbo, ÔC to^ mm uerbum in cogitatione, ÔC totum uerbum ÔC tota cogitatio in effècftu, amo miUiit uoluntate.O Muhamedicijfit Chriftus qualis hic pingitur,non fit Deus, ®'tpræftantior, Chriftus anMuhamedesex uitis amp;:ù(fîis deprehenderelL Quod uero dicit de facramento altaris,efte impetratû à Dco,id uero uult sdimere Cliriftojquum in eo fit reuera corpus ipfum Chrifti,diuinitatis 5C hu-manitatis compos,quod nô poterat negate effe diuinum.Nam crebra miracu-'^præfentiædiuinitatis in co mortis Chrifti iàcramer»to femper fiint uifa, qui-fcatêtprïfci ecclcfiæ doiftores. Imponit uero ignorantiam Deo, quû arguit ‘jhimdixiflèquodnon dixerat.Nam hoc uultinferre: Nunquam hocdixifle ; ^hriftutn,ÔC tarnen Deus arguit. itacp eft ignorans, iniquus, iniuftus, ftultus, mololatra, homicida deus Muhamedis: quibus titulis nullus cftc creditur, Scd ^'lestera uenio.

^ogas ftatim in principio profert, quum loquitur de pcena Sodomac 8C rcif lt;nbsp;quincç nefiiriarum ciuitatum.ait enim, poft pluuiam Dominum mifif ^'fluminafub ipOs: quod idem attribuitparadifis. lordanis quidem falubres a^ 'iuasinmarimortuoperdit, fedfubmerfis impqs urbibus Jtacpfalfumeft hoc Et pro illis, aut poft illas, reftituimus alias urbes.non enim ufquam rcæ-^’fîeabitur locus illc.amp;S ait.nifi mififlemus tibi librum in charta,id eft libellis, ÔC ‘ lt;nbsp;™‘smanibustetigi(rent,dixiflentquinon credunt,hæceft incantatiopatens. “ ‘hMis habuifti librum, ergo non una node defcendit, aut ediuerfo: unde o-P® eftte effe unoin loco,aut in utroque mentitum. An propterea, fi libellum , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftideoccelitusuel diuinitusueniflè credendumc’tanquamomnia

'’fthedulis fcripta,fint diuina. Vt autem uidearis habere caufam cómunem Mmilem cum Mofe SC Chrifto, dicis te uocan' incantatorê, ut illi ab adueria ^sdicebantur. Etdicunt,nonucnitadeumangelus.Etfimitteremusadeum mgelmnaes eftèttranfada,id eft nil amplius peterent. demurn non refpiciunt. “ ^liponeremus eum angelum,oportcretponere homincna,Sf indueremus er- “ S^quodipfi induunt-Eluderenugis tentat.Si mitteret Deus angelum,hominê Patent,Si: opus effet effe hominem ipfiim angc]um,amp;: eorumore indui. Qua uclit diceretnon aedunt quód uenit angelus, Si fi uenerit angelus, non cre-^nt,niri fit homo, ita nullci pado fibi fatisfacient. itaque fatis eft quod ego di-mdeangclo.Etideo inquit,riferunt cos qui ante fuerunt,ó(:conuerfum eft “

'OSquodillipi-ædiceban£^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sunttcrriculamcnta. Die, inquit, iuC-

t38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEORBISCONCORDIÄ »gt; fum efl mihi ut cflcm primus Muflulman, 8C non effèm de poncntibus parti* cipem* Vides quo modo fibi contraueniat i ergo ante eum nullus fuit fide* lis: nec Abraham, nec Mofes, nec Chriftiani» Si dicis,ut eflès primus omni^ hominum,mentiris.Siprimus tuæ legist mentiris,nam ludacus, non MufluI man es circunciius, QC. ideo de tua circuncifione tacctur ♦ in tua uero pcrfuafio* ne primus fuit Zeidus ex tuafamilia,ô^ Vbeeharus ex magnatibus.quouisita* que modo tu es mendax«Sed uera eft obiedîio tibi fatfîa, hacc non elle nifi cea' tones feripturarum antiquarum,quas miferè lacerafti, partim ne apparcrentin te folidae,partim ignoratione tuorum fabr orum quibus uiùs es, ut teftan tur tut interprétés. Nos quidem non ponimus cum Deo partidpem, quia Chrjuusu* nus idemcp Deus eft,atep pater ÔC ipiritus iànlt;ftus,peribnatantumdifferês Jma gines non adoramus, aut colimus, ut aliquid diuinitatis in fe habentesƒ led ui piorum hominum memoriam côferuamus,ut ad uitæ genus fimile exciternw» laudemus^ Deum infantftis fuis,qui dédit talem gratiam hominibus Chrifti^ gt;nbsp;» dîatoribus* Dicit demum:Et quâuis fuerit graue tibi,fecede ab eis fi pot^s gt;nbsp;“ ’ gt;nbsp;quære ipeluncam in terra, aut fcalam ad cœlum, ut uenias ad eos cum miracU'* jgt; lis,fi forte congreget eos Deus,amp; nô fint de ftultis, Nil taie diccbantpmpue tx ante te,nec fcalam in cœlum pctcbant,ncc Ipeluncam ut uenirent cum m«^ cuits,6C tarnen illis credebatur;tuuero,utauthoritatêdiuinam haber^nap ca tua,feu ipecus,ueluti ex oraculo earn obtrufifti, ôf tarnen miraculum m i P meitrunci,cacationis,nubis,etfimiIium,nullumtcfeciftedixifti.un^^^^*Ç

» ridiculum facis. Quum uero rogarent uideri miracula, dicebat : Dem P jgt; tens ut mittat miraculum,ô(C ideo multi non intelligunt, Egrcgia illatæ'^^ poteft edere miraculum,ergo Muhamedes eft propheta, atc^ fi dicas, homo animal,ergo coruus eftalbus. Sequitur inde miraculolàôCportentoiasmrm

»gt; tio:Nec eft ullum animal in terra,ueluolatile uolans cum ab'sfuis,qm^*‘^ f) lïmilis uobis,SC ne non credatis, nilquicquam icripfituobis quinfi*^^^^*

Propheticac uoccs. Non mirum fi dæmones fuerint Mufluîmani j cora,pifces,auescpfintanimaliarationalia,fimiliahominibus. Non P ô Muhametanirfnterpretationibus ifta tegitis,amp; dicitis, quin finthomm 3

? eft quin poflînt elle homines. At eftaffîrmatiua,nô côditionalisptopoim^P^ »gt; phetica. Paiilo poft qu3 peterentur miracula,dicit, Deus nonmitu^

ciantôC monent amicos.quifquis aliquid dicit fiC fuadet, eft eo modopropno ’ atep Muhamedes. iàntfti uero uitæ innocentia, praedidionibus, non inortis diei iudictj,quibus nil certius, fed uariorum euentuu quæ poftea funt cœeq ta:ad hæc nô pauci miraculis clari,diuinitatis uim in fe eftê oftendebât.nicue bis, amp;nbsp;enfè, aftucp ualet, Quum uerfuum obliuiiceretur quos edifeendos mu tis dabat, dicebat iàtanam facere ilium obliuifci, fèd redutfturum fe ad memo^ riam,poftquam extra confortium eflêt, Elufio egregia,iômnia fomniatmi .mentem nonredibant,quod ægrèferebat, quoniam fufpicio uehcmensnC ' nis oriebatur inde. Paulo poft, quid non mentitur de Lazaro ôf Abraham • quid non fingitC Pater Abrahami fuit Therah, non Lazarus, Sed male ho^^ ni omnium literarum imperito ftiaferant Ipatharij uicini, admifeendo I^’^L lam euangelicam ueteriTeftamento.Subiungitpoftea,omnesbonos el e Abrahç,Ifaacum,Iacobum,Mofem,Chriftum,etIfmaëlem,cuiuscauiaimp Ifinaëlitas QC ah'os dinumerat,utauthoritatem ab eo capiat, Sed interim no

tirinit,quod ante dixerit non efle ludaeos filios Abrahg,id eft non efle legem co Ium legem Abrahæ.Sed colügo ex hoc loco,ft ftintfilrj ôd fucceflbres,ergo hægt;-tedesUi hæredes, ergo ôd legis, eft ergo lex utraque Abrahami, eft proicriptus ‘Iinacl.nec inter liberos habendus. Quoddicebat, Nonaccipioàuobisfti pendiumtid eft falfifsimumgt;amp; tantum auertendæ plcbis à principum obedien-lia, caufa didum. Nam quid rogo fibi uult alzache, ôd elharegh, id eft decimac ^canones,nifi hoccftpræmium. quid aliud in toto orbe datur capiti R.eipub* quàm decimæ öd tributa i Atqui ueluti praedo non pen's, fed capis,ôd alibi con.-trahunc locum dicis.Pacata crat ôd fœlix ante te Arabia, quam in motu perpe^ luopofuifti. In hac fuadendi parte ufus eft occupationerhctorica, quarhetores iddicunt, quod fe dicere nolle profitentur. Quum ab omnibus acciperet,dice.-btnilfeuelle, nil petere, ut ilium ftquerentur. Quum uero arguer etur,quod •uultacontraria legidiuinæ adferret,excogitauit ftatim reiponfum: Etnon « itibuunt Deo reuera potentiam ftiam,quum dicunt,non immittit coelitus quic- cc Suam in homines. Die, Mifitlibrum, cum quo uenitMofts in lucem öd dire.- « dionem hominum, quem per libellos difpofuerunt. ex quibus mukos cclatis, « ^niukos occuitatis. Non fan'seft hocdicere,oporteretdemonftrare.Pofl-Stiameftà fa dis hominum, ficonftat, non fatis eft dixilfe, proband um id cft lakem conieduris. Quod quum non pofsit facere Muhamedes, fequitur, tm^ pudenterilium mentiri, Nam legi ucl unus apex non perqt, ufqueadeo fuit dû ''8rnterferuata,utfingulæ fententiæperiodi litcræcBnumcratæ fuerint. Re^ •tincebatur Muhamedes facris feriptis, quæ quum faifa uel deprauata efle dice^ ’'rtionpoflêt, excogitauit aliud,non elfe totam feripturam eaquænuncha^

^ïditajHec omnia funt omnibus permifla : uerum integra lèmper omnia fuere. ’’tcpofletuniltn locum obmifTumproferre. QuodpaulopoflcontraCbn'^ ^gt;101 dicit,non habere filium ipfumDeum, quum non habueritconiugcm:ne--quot;lûunquamita credidit naîum efle filrumàpatrein diuinis» uthicnalcimur. 'ftenim incorporea mens, Deus æternarn ex fe fapientiam gcnerans, qua orna» «M'aproduda funt in efle, feruara öd inftaurata, fine quo filio ntl quicquam fub^ ffcct. Infilio, id eft fapicntia, öd uerbo fuo creauit mundumftn eodem carne ’’oftrainduto, eundemreforrnauitin homine,quod totiuscft compendium* ^on generat ergo in fœmina öd focia, ut putas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impudentifsi^

fed iîifui imagine omnia producit, ÔC fuo digitOjid eftfpiritufandîo uege^ bt.Cogorifta frequenter ideo repetere,quod in eapotiftimum tcndatfcopus ”uiusaftutifsimiin terrenis, in diuinis uero ignarifsimi ncbulonis.Audireo^ puseftcgregium huiusbelîuæiudicium in diuinis rebus, quo polleatingenio. ait; O cohortes daemonum Öd hominum, nonne uenerunt uobis propheta: cxuobisgt; narrantes uobis miracula, ôd nunciantes uobis diem ueftrum dixe-ttintjfumus teftes apud nos. Ôd fed ira it eos uita præfens, ÔC confefsi funt apud fe tliiod fuerunt impfj. Dæmonum genus nequiisimum, in pcrniciem homi-num uerfum ôC inten turn, inconuertibile, fundîum cft Dei legationc. undc fegt; rundum Muhamedem dicendum eft, efle bonos dæmones, ôdhabereRcfpu.-blicasSdlegationes^eipfoscp ad bonum conuertere,ôdpræfentibus Ifui deiicqs. unde ôdalibi dicit fadosefle MuflTulmanos. ôdinterimillos omnes ignoran.^ tesfui facit,quum fine legato ex eorum généré ad eos miflo nefeiant fe efle impios.Hæc eft theologia Muhainedica. Adueitite miferi cæcicf Muffiilmani.

Quum fubflantiæ fèparatæ fint intdledu uiuacifiimo, ÔC prætcr Deum omnû comprehendente præditç,quî fieri poteft ut fuam ignorent condinonê,ut pr^ fentibus teneantur delictjsjUt ordinem Repub.dignum componanttquum eo-rum labes in totam naturam ferpat.Quôd improbat ludacorum placita, iniuria id facit J quoniâ nullam authoritatem contra authoritatê fandam adfert,Quôd autê ob uarias fcCtas ab haereticis introdudas^introduxerit legem, id certo ccr* tius.profcriptos enim à (an(fia religione filios fatanac in confortium adfumpfit, fummoscp putauit,quia illi fauebant, ideo toto opéré bene aedere dixit. Rcz 5) petit demum, fe iuflum eflè ut eflètprimus Sarracenus, aut Muflûlmanus,VV.

Ab ip(b limine ftatim repetit errorem iam refutatum,quod Deus dixen't aft gelis ut adorarent Adamum ♦ ÔC dixit illi fatanas, non adorabo. amp;nbsp;dixit Dcu% . quid prohibuit te ut non adorares Adamû, quum id te iuflerim i dixit, ego fui» . „ melioxillo 4 quia creafti mede igné eum uero de luto. Dixit Deus.abfcede ex ïgt; eo (paradifo) ôf ne fiiperbias in eo.Dixit, expecfî^boaddiemufcpiudicij.

Sunt in bis uerbis tot errata,quot periodi, Deus eft mali amp;nbsp;idololatriæ qui angelos iubet adorare hominem, quum tarnen fibi honorem gloria fe’’-' uet.Dicit damnatutn dæmonem,ob id quod hominem non adorauerit: quunj ob id fit, qùod Deum non honorauerit ut Deum.Dicit ex igné eflê creatunijex quo nullæ fiibftantiæfeparatac confiant: eftènt enim moremateriac corru^D’^ les. Dicit demum laluos foro, quæ omnia contra illam naturam pugn^nt yic't demum,Deum deprauafle fatanamtunde authorem malorum facit, Vbi facra fcriptura pofuit,eritis ficut dtj : dixit,ficut angelijquod diffèrtJjemu quod ait, Dete(fla funt eorum uerendatnô poterant detegi,qug te(?la no erant, fed facra fcriptura habet, Et aperti funt ocuîi cognitionis eorum, uiderunt ’ elfe nudos. ita femper addere uel minuere, aut immutare in facris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

obqcitanilesfabulasThamuzi, Hadi, Hudi, camelac, SohabiMadianiu-liû,funt Ibmnia uetularû Arabiæ, longe ante eum cantari à lalantibusnw £ôlita.Obie(flionibus,quod eftetftultus ÔC mente captus, non poteft itaiatis te,quin uerum eftè credant. Sed interim de camela oblitus eram diceree^ pretibus,quodhabebat duo miliaria longitudinis corporis.Quantum» -adnedlat hiftoriæ Mofis de egreflu ex AegyptOjpudetreferrelutlafft^rd r os, diceretcp fe habere quædam, quaîipfi in fua lege non habuilfcn^.

minatus crucem,ipfis magis àfe uicflis, qui nullum ius apud Pharaonenwabc^ bat. facit ut Mofes fe primum credentium dicattita nec Abraham, nec i medes fuit primus. Vitulus aureus mugiebat, Mofes cœpit Aaron capm». lO

xta mare ueniebant iponte ad littus die fabbati, quando colebant : •non colebant,non ueniebant. tarnen fabbato mannam nonlicuiu«co • ' quanto minus piices capere SCroqueret'Duodecim fontes profluxiue dicit, unus tantum fuit.In fiimma, ferè omnia ftint cômentis mendacibus plena,q quia litera facra ar gui poflûnt,relinquo.

Sorat 7. elanphal.in Medina fcriptum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.,

Hic efi principium legis,rapinarumcp ÔC caedium prçfcriptum.utnt 3 fit coram feclatoribusrillos animat quantum potefi.Damnatos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ^^ranut

G Vu P O S^T E L L r L I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»?gt;

^ocatur Qiiaeftus^quohi'am in ciues Mcchæ qui cum ob feditionem urbc pcpu ^fant,cft (criptum: omnia effcbonalucra, modo quinta pars cédât prophetac» Hæfuntleges propheticæ.. Suosferuauit Mofes : ciucs perdidit Muhamedes, Jpo!iamt,necauitjfugauit. Chtiftus omnia in ufum amp;nbsp;charitatem hominum uc 'Utifratrum côferri uoluittalienis ipolijs fuos ditari uoluit Arabs propheta. Rc ®cra nil aliud quàm tyrannidem à fanguinem in hoc capite inculcat, occidit, 'îptiiios ducit,conucrtit, ut nullus in toto orbe tyrannus magis aptas poteftati ’fgesfcribcrepotuiflèt.Itacp militem ôfprædonemuocare Muhamedem licet, ''onprophetam/l’antum uero abeft ut fit propheta, ut nil à Deo natura alic ■'iusunquam natum fit» Eiufdem farinac eft fequens Sorat,quod Conuerfio--•'isuocaturiô^ ideo etiam in Medina, ubi exul habitabat,fcriptum.Omnes por ’’ôuult recipfmodo dent décimas, praeter illos de quibus uindiiflam fumere uo ^^bat.unde oftendit quac elfet eius prophetia,fiC in quem feopum tendat * lubet

contra naturamjUt patres ff atresœ ÔC cçteros parentes necent,fi noîint Vtdere.Demum docet,expendendum eue in uia, id eft obfidere uias.eft enint ’’^iæimusprouentus.Habebatinfenlbs Choraifios lîbi affines, dC quatuor aut 5*^'^ aggveftîonibus conatus eft eos intercipere cû mercimonqs ÔC camelis,; ^ftpulftis eft.Quum antea diccret,fequimini illos qui nô pofeunt à uobis præ '»ium, Sc funt direôi : nunc dicit, foluite ÔC expendite fiue uelitis fiue nolitis, HiJhuos cftis iniqui.V fqueadcô uero urgebatrapinis, ut ipfe diceret eos in ca^ ’*^as fugiturosjfi poflênt,ne ca paterentur quæ illis imponebat.poftquâ uero ^^fgiètorfîtjuidet tarnen deficereferè omnes quos facramento adegerat, ideo ’’’•niturinccritumjUt temporibus Noë,Had,Ôlt;Thamu^,quo illos quauis aru ^tincret, fi ui no pofleti ut Dei timoré conarctur. Erant uero præter Zeidum,.

^^diarumjHumarumjamp;f Ahmerum, ruftici ferè omnes, qui partim timore,-P^nitnfpç praedae iequebantur^Vt autem optimo prætextu liceret illi occiderc

fuos diccbat Âbrahamum non peperciftèpatri. at rclinquere bona pa-r '^fnamaluitjamp;^ credere Deo,quàm aüquid in pattern moliri, Reliquit quiden^ f’ftntem amp;nbsp;colt;^natronem in Chaldara,nec unquam in naturam prtetextu reli-^ S^nisfæuire uoluit. reliquit omnia quæ expetere iurepoterat, utDeo obedilt; ’^''Atifte propheta nouêfratres tollere è medio nô eft ueritus,homoin naturg Pffniciem natus.Quicuncp diligentius hæc duo capita perpenderit- uidebit no, Weàquqins fanguinolentiffimo totius orbis tyranno ad (uam fatftionem ap.-^ortslegesponi, Ncccnimeftin illis quicquamfine fanguine,quumtameri

autnorcm eius impietatis fâciat. Quibus perfimilis prifeis impoftoribuii 'detur, qui déorum colloquia ob imperitiam^ timorem hominum finxere^ •'gesep fadioni ftiac aptas dedere. quod quidem fuiflet tolerabile in ifto, fi quic-

dediflèt quoiuuaretur natuta.ut Solon,Lycurgus, Zamolxis, Charon* ’^s.uerum multabeneftatuta inuertit,amp;plura innaturg amp;nbsp;rationis pcrnicieftl *^’pfît.Adaliaueniendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

J^mfaâa cædein Mecha,5C uinditfta dehoftibus fumpta, ciuibuscp nceatis, ' ''detur hâc cantionê fcripfiffe. in ea enim manifeftius apeiit inftitutum, quàm ^''f^quod nifi compofitis rebus non feciflèt. Ob id compofito confortio roga--“^ur,ut ederet Alcoranumtquod fe fatfturumnegat.Sed à principio capitis eft ’’■quidnotandum, Ifta miraculalibriûpientis nonnefunthominibus admi-; '^tionfquod nos reuelauimus homini ex ipfîs,ôd quod prgnuneiethomihibus

»J nbsp;nbsp;pracdiccthis qui crediderunt,quoniam habent primitias ucritatis âpud domi

numfuum.dixerunt Chaphin,hçcefl:incantatiopatcns » quod dominusucftet s gt;nbsp;Deus eft, qui creauit cœlos ÔC terrain in fex diebus î demum eft elcuatus fuper 3gt; thronumjubi difponitpraeceptum»Ncc eft ullusredemptor, nifi poftpræccptfl » eius, haec ille» hunt ifta omnia exaólius perpendenda. Quod prudcntiam

pientiam,iuftitiam (his enim ÔC fimilibus epithetis donat Alcoranum multis in locis) dat libro in quaternionibus Ôi. libellis lcripto,uidete quo iudicio id facial, quumfintqualitates quacnonpofliint cffènifiin anima, amp;nbsp;ad aôionem inde profluere.Inlènfilia uero,ut liber,non poflùnt agere,nec fimpliciter,neccx de-liberatione ♦ quibus hominibus poterat cfle admirationi, quum prartcr legen» naturæ ÔC communem rerum conditionem omnibus etiam imperiaffîmis cog nitam,nil deicripferit,aut ediderit fîgni. N unquâ fuit ideo admirabdis prophc-ta ,quod ex hominibus eflêt clcdîus : fed, quia diuinis operibuspræter cattcros homines pollebat ♦ Admirabâtur uero homines hunc,prophetâ elfe hominem ex le,id eft fibi fimilem,idoloruin iuuentute cultorê,luxuriolûm,mentcffpiiB captum,omnium perturbatorem,fanguinarium, nullum miraculum adfcrco» tem homine Del dignum,amp; in uliim hominum proficifcens : ad hæc quid/Â fua perpendi a quoquam nollet. meritô fane mirabantur. Deus enim quiflîmus,fi taies inftaurandac naturæ prophetas mitteret. Si iam homing diderant,non fuit illis opus propheta ♦ V er um fi dicitqui credebant, qu’P®^, fieri ut fintprimitiæueritatis,quum iam ante eum bis mille fiC AbrahamusfueritCMofes fîf filq Ifrael cledli à Deo amp;nbsp;probatifoerintC’ô^^“® Abrahamum,Molèm,Chriftum,et prophetas inter ueri nuncios fateatur;no ergo eft impudens mendaciumjfiC contradictio. Qui unquam tibidi’^^^’ incantationem manifeftam,quS nil miraculi ederesc' hoc a ludæis Chrino obie ôum repetiSjUt uidearis aliquid cum eo communehabere. Siuero miraculé® ullum fecifti præfentibus quibufdam,id fuit cœlo deducere lunam. Nam ra omnia nullo tefte unquam facta font,præter rigatum palmæ truncum. b* .namcœlo deduxifti,quis mortaliumpcrcepit,quumtotus orbiscacaru quandiu fuit in m anicis tuisc'fac Bugcllinum uidifle: cæteri qui carebant»^ modo non fenferunt, quum ech'pfes etiam unciales in gentium tur c'quantæ erant mam'cætuæ, quæ 174 partem terræ caperent^bxlyBt gæ,ô(:uetularumdeliramcnta,utoh'mmagæ âfueneficæpræftigîjs^^’^®^^ minum ludebanfcidem^ attçtupollicebantur.ldeo infamis Cyrce,Medxa,va lyplb,amp; græcis ÔC latinis literis ueneficæ célébrés. Si te hanc ob rem magnum dicebât Ârabes,meritô quidem, quia præftigijs ludebas.quæ miracula m cce Deus edidit nomine populi foi, ea font omnium gentium literis Perfæ fcriptis mandarunt folis ftationem fob lofue factam, retroceflmnem u Ezechia.Græci conflagrationesinde foturasputabant,Iitcriscpmandarunt, a bulofis, lèd hanc ueritatcm innuentibus. Quid dicam de eclipfi utriu^ iider fob morte Chriftic'Meminit Phlegron Romç agens,notarût in annalibm t dæi,Aegypttjuiderc.inHeliopoli Dionyfius amp;nbsp;Apollophanesdeeadifcep runt.Illa font reuera miraculattua uero aut nugæ,aut præftigiæ.Tu poltea a tuo more Deum loco egcntcm,amp;finitum,quum uis poft dilpofitam mater« cœlum petiuiflë, atcç more hominis loco motum eftè, nil plane Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

to opéré tuo comprehcndens.Non animaduertis te negate D^rn,quum _ lt;nbsp;turn facis,amp; loco moueri» At tu mihi obîjcies,fcio,faiptuni elfe in

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GVL* POSTELLI lib, । i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpj

'«adam Si uidebo,fi iniquitatem opere copkuerint : öi defccndiflé Chriftum Wtru de cœlo, ôC loca alia multa,ubi uidentur diuina eloquia motum localem ibuere Deo.Qgum de Deo aut eius uirtute agimus in facris,it3 nos accômo-^nius fenfui ôi capacitati legentiSjUt multas in Deo ueluti paffîones aut adio-quot;fsponere uideamur:quia effeâus uidentur in his inferioribus, quales homi^ quot;fs lacèrent afFedîi confimilibus affedîibus. Ab efFedîu ergo, nô à motu aut agi ƒ ione immobilis Dei,nos illos elFedus capimus, nunquam tarnen à fuo cœlo Jôjdentcs Deum * Quâuis enim ubicp uis ôd cius poteftas uidetur, ôi ueftigijs frepraefentat,tarnen potiflîmum eius maieftatem in cœlis fuperioribus efle aC-ftinius. Vos uerô qui herlT^id eft folium uel thronû,proprium efle locum maie adfirmatis,eum loco motum facitis, quum infra fuum hers efle contendi^ ’'S'Multum itacß differimus,eius ubiqs potentiam agnofeimus,maieftatem ue-i^ofupra omnem materiam*uos maieftatem eius cœlo in bec inferiora cum eius ’Jirtutc deturbatam,amp; manuaria opéra fundam uultis, præterea angelorû mi^ ’''«fna,quoties Dei ipedrum legimus reprgfentatum efle,contendimuSjquodl Sfftutn ueluti corporis munereuoluitDeus* Quod diljjoneretDeuSjpofl^ •^fpfhuiflet herftim,ea quæhic erant gerenda : id falfum eft * Nam ante mundi ^onftituîionem omnia erant diuinitati clara amp;nbsp;præuifajatq; ordinata: quæ turn quot;f'bum in efle deduxit, quum illi uilum, amp;nbsp;uidetur. Nil ergo dilpofuit creato quot;fbe.nam noua eflètin eo uoluntasgt;quodillirepugnat.Sequitur: Nec eft ullus '^tmptor nifi poft præceptum eius. Hæc in Chrifti gratiam Si redemptionem ^'ptafont, quoniam per iplum haberi rcmiflïonê peccatorum Si credebatur, ^bidebatur. Nam qukuncg in Chrifto funtbaptizatijamp;martyresjita oftende-^quot;tferemiflîonem à Chrifto confèquutosjut nil tam arduQ fadum eflètjdem-P^unacreatione,quin illud in nomine Chrifti Si Gei fâcerent. Si tarnen Deo Pätri doniininoftri lelu Chrifti ea omnia adftribuntur. Non puduit hanc ho^ ’’quot;nispeftem^hoc Chrifto redemptori adimere uoluifle,quod impuriflimus ho •quot;ofibiadferibere ex fida reuelatione eft conatus.Dicit enim Deum,ad quem arcus accelTeratjin iummo cœlo etiam ftipra Chriftum,flbi dediffe ut fßftMuhamed Muftapha, id eftredemptor 0^ fandißcator * Nam fapbia, eft f’nftum agere.unde fophi fandusjamp;f eftephaia fandificare. unde participium ’utnomen uerbaleadiuum, Muftaphai, id eft fandificator * Impie Si perdite Jjomo, tu tibi Dei titulum arripere, Si Deo detrahere uoluifti, Chrifto homint ^fo^non concefliftftVideat æquusiedor, quot flint errata SCblafphemiæ in tribus aut quatuor huius legis uerfibus,ÔC fibi fociat totius operis fidem. N am fi “tcret ita excutercjapparerent tot errata,quot uerba,ubi à nobis defeifeere uo^ ’ufcquod de induftria fecit. Nunc uellicatim quædâ carpo* Et quando legun tur cismiracula noftra, dixerunt qui non fperant occurflim noftrum, Ede Ab toranum ne fine illo(fimus)aut muta ipfum.Dicjnon licet mihi ut mutem illud arbitrio animæ meæ, quoniam non fequor nifi quod reuelatü eft mihi, quia timcoDominum ft offen da eum.Vocat,ut toto opercymiracula Dei Si nature, laat quod eft impium, Si participate cum Deo. Indefinite præterea omnia fa^ fla Dei fine mutata perfonajaut mutato genere loqucndi enunciat,poftquâ de fedixit. Veru illud eft uulgare. Si in fingulis uerfibus Alcorani. Tacite quid?, quod non poteft negare,fatetur effemulta mendacia,ôf facris cotraria-impiacp: uerum ne uideretur ibmnia mutare,dicit fibi prohibitum efle, ut in eo quicqua «nutet.SiinÄlcorano nil eftmutandum, quî fitutftultus imperitusep fit Deus»

t94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©’ Ê ö R 'B r S C ö N t o R D 1 Ä

Muhamed ucro fit fapiens,Nâ fi authore Deo lex cius eftreuelata, fcxcentiscj locis pugnat cum diuina)quîfitutDeusnôfitfalfus,nequâjmendax:auiMuha medes perfidusjimpiusjimpoftordtaq; falfum agnofcit, uerû timorepcrlt;ifBaæ potentiç no uult mutare.ea eft ratio reuelationisjhic fcopus legis.fi cdidifictpo terat uel à minimis argui,quum in fingulis Aietfibi contrarius efict. Diqnuîl ” quid ex fimilitudinibus ÔC participibus ucftris aliquid diriger uos ad ucritatei^ ” DiCjDeus dirigit ad ueritatem. An quidirigit ad ueiitatem, nónnedigniordi ’’ üt dcbeat effe dux,an qui non dirigit nifi' ut dirigatur.amp; quid uobis cft,utiw m ” dicetisc'SC non fequuntur muki eorum nifi opinionem.Sed opinio nô detiahet ” quicquam ucritati, qucniam Deus eft fapiensin eo quodfaciunt. Ernennt’ ut ” hoc Alcoranum fit eflidum fine Deo.Sed déterminât id quod in inanibus ante ” eratjS^ diftinguit librum in quo non eft naruus à domino fçculorum.Nunquid ” dicunt,confinxit ilIudfDic,ucnite cumcapitehuicfimi]i,amp;inuocatcquempo ” teritis prêter Dcum,fi uos eftisueraces.equidem falfum dixeruntquodnonco ” prehenderunt cum feientia. amp;nbsp;nequaejuam uenitad eos interpretatio eius.

Hoc in loco dum fingit fe in Mechenfes dicere, infurgit in cos etiâ quos in-numeris in locis probauit. V ult enim auertere ftolidam plebeculam, ut rcJióo fantftarum legum præfcripto ilium fequerentur, Probatuiam eratinultisnura^ culis,efle ex Deo quod pracceflerat, ideo dicit diretftionê efle Dci,ut ilhcatui -fe uideâtur qui ante eum fuere. quos fane poterat, fi uoluiftetjfequi'fi^“”^^^*. negate Deum,amp;r fequi concupifcentiam.Deus certe ille eft qui ad ucnt^^^æ rigitjuerû inftrumento hominûutitur,8C maiora dona uni quam alteif unde nec funt falfi quos ante mifit,quibus omnibus quia contraucnisj wendax fis oportet.Qui funtilli qui nô nifi opinionem fequunturfneutralcxcciteîquia Uti aq; ponit Deum,fed altera magis explicat. Antequam Meflîasin carneu^ niflet,myfterium trinitatis uulgo nô innotueratjUifi fapientibuswntum.ponif uero Chriftus aduenitjCa patuerunt myfteria,fine quibus mundus nccconnini tiec inftaurari potefttmultocp minus feruari. Itaque non funt ifta opinioniSj tua, eaepfalfiftîmæ. Nam quidmagis opinioniobnoxiS, aura'ueritatenlientt, quàm eum eftè prophetâ,quiperniciem naturç attulerit,qui nulla figna kcerit, qui bonis omnibus contradixerit,qui nil cômunenifi cum hçrcfibusS^dainna tis opinionibus (præterquâ a noftris) habeat, qui fanguinem ornnium ntiat, in fortunas inuolet,ciucs proprios fratres^necet.Adhæc,quum Deusdedcritan te ilium omnes prophetas, quibus natura deprauata dirigi amp;illuminavipoteft, 'qui fieri poteft, ut hune prophetam poft omnium fummû lefum Cbriftum orbi dederit,qui ex lege feripta amp;nbsp;gratiæ ad naturalem amp;nbsp;corruptâ homines reduce ret : nónne plane delira eflet prouidentia, quæ tantas operas ad informandum hominem fijfccpiflet,Ô(f maximum prophetarum, quoep maior nopoteft dar/, mififlet) demûeoreuocatura omnia unde eduxeratc'Videte quàm fint iflaalv furda,opinicnisq; plena, Audiuerat opiniones opinionibus trudiin falGs reli/ gionibus, ideo dixit, uei urn efle opinionibus fimile’, ut opinionem illiprafer/ rent miferi3amp; in rebus diuinis cceci homines, quibus fuadente dæmonc felfutn eft uero ut plurimum acccpiius. Porro quum multi obîjcerêt iili eftefióicncm Alcoranum,utuidebatur, Ô£^erat, dicitfineDeonon poftefingi quicquam mile.Cui fententiar fubferiberem, nifi impietatem Deo impingcre uererer. Si enim omnes extremitates rcrû Deo attribuerentur, proculdubio author uidc^ rctur Aicorani. Qiiemadmddum autem quum ftimmam ueritatem dicimus,

G'V L, P O S T E i t I tl 1 i; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»95!

Ueo referfrtiusïita hic fummum mendaduin mcptias i quac cum nnifo gcho redifciplinarum côueniunt,fummo eius authori referre debcmus» qui cû Deus cfTe non pofsit, fit dæmonum omnium deternmus oportet.Et quia hoc figmen tum dicebant non efle legem Abrahami, nec Mofis,nec Chrifti, quum omnib* illiscontraueniret, exco'gitauithoc (quod anteattuli) efle diftindh'onem ÔCco wmarioncm inter ea quæ in manibus erant, id eft nouum QC uetus Teftamen-’um, ut Temper aliquid elufionis reperiret» Quî uero fieri poteft,ut fit inter duo «xtrema medium, quod ab utriufquefinibus egrediturc'fieri non poteft.Melius itaque dicebat, fi contradicftionem contra utruntç Teftamentum uocabat:qu3 ^cxcentis locis in icopu utriufiß legis peccet.Sed pergo ad alia, iam latisfeci ne--l^ntiin Chrifto diuinitatem, ÔC Deo filium efle, quod hie amp;nbsp;alibi trecenties in Alcorano repetit» Qua uero urgeretur fateri leges alias efle bonas, a Deo profedasjtunc dicebat:Habeo mihi laborem meum,uos uobis habetelaborem (( ^cflrum.Innocens fum ab his quae facitis, uos ab his quæ facio* nbsp;nbsp;Hoc facit, olt; tc

in poteftate retin endorum gratia ♦ Impium facit Mofem, qua dicit orafle contra Pfiaraonem,quern conuertereftudebat, ut faltem populum relin quern duefturus uenerat» Quamuis enim Deus indurauerat cor Pharao gt;nbsp;id eft in puris naturalibus opinioneep deprauatis cupiditatibus reliqueratj ’^’’leneius Âpoftolus nunquam debet committere, ut pro homine perdendo “''crpellaret Deum, eflet enim contra eius maieftatem* Quod uocat popiilu ‘®''Ç.longe differt populus ille Niniucnfis,ad quern miflus eft à regione,in qua hatus eft lonas.erat enim Syrius, à Phoenicia ♦ Niniue uero eft in Alsyria. Sed ’^aorafleillud,nihil eft. Quum dicitMuhamed, None coges homines quolt; credant, ÔC non eft pofitum in poteftate hominis, ut credat nifi cum impex te Dßiflmpius nefarius eft, qui ui,cædibus,ipoliationibus,captiuitatibus,amp;S' ^§uinecompalerit,quum Deus nondum dediflet ut crederent,ctiam filex fu I'ctbona.Itacp religio gladio non erat introducenda, quum Deus nondum uel '^'coseredereiqui poteft facere, ut omnes populi conueniant. Sed hoc in loco ^aflanguine ciuium exatiatus, dederatep locum uindidac duobus praecedentt “‘‘s capitibus»Furor fanguine fatur,minus fæuit»

j^epetendo crcationem in fex diebus fadam, ftatim ut à Mofe differret, ad--; erratu ubi enim habet Mofes, Etfpiritus Domini ferebaiurfiiper aquas:^.

Et erat hers, id eft thronus eius fuper aquas.Quamuis maxima uis diui-natura aquæ uideatur, QC tarn magna,ut uideantur inde omnia nafci, ta»-cnueradiuinita/tisfedesnûquam fuit adnexa elemento corruptibili. fumma-f °^cntia Dei, per fapientiam omnia creans, in ipiritu fuo tanquam Dei digito,» J^Oia efficit, maximas fuæ potentiæ uires in aquis oftendês. Nec fan's habuit admififlein mutatione,fed amp;nbsp;adiunxit aliud, ideo Deum pofuifle thro ^nifuper aquas, ut probaret quis inter nos eflèt melioris operationis. Facit e-.

loco deum,amp; uicinitate, ut fcelera ÔC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noflra cognofcat : quum ta/

cœlum Si' terrain im pleat, replens omnia SC illocabilis, priuatiueep tantû , °§nofcendus* Agnofeit paulopóft,quomodo potentiam coëgerit ex rufticis , . Plebetjs, qui cauß prçdæ fe coniunxerant: ÔC tarnen illi quamuis imperiti,ri-* , ^banteiusnugasjundeillisignisminaturfupplicium. Additpaulopóft,fuo , orediiftoriaîNoachi,quodunus filiorum eius noluerit fequi pattern, Sé petigt; , '^Hinqntem,perieritcp»quod ideo falftim dicendum,quia in facris non eft. To: „

ta deinde caput impletfabulofisillis propheti's, Hudo,Thamudo,Hado,quo8 ueris admifcet, Abrahamo, Noacho,Mofi,ut tcniculamcntis rufticos ad fe tra^ beret atcp in fuauerba iurarc cogeret.Hac ftropha toto Akorano uritur,utqua multos numerauerit à Deo miflbs, crederent edam ilium efle prophetam. ut 1 quis infcrretjgladius ille eftacutuSjfiC ifte,6C alter, ergo amp;nbsp;afcia.Caeterafuntrc* petitiones (blitac, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SoraIokphji«Mechenie, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Verius bane lofephi hiftoriam tratflat, quam ullam aliam ex tota facta left' pturatfed tarnen multis admodum cômentitijs fabulis replet,quoniodo ab co lU giente hcra laciniæ partem abftulcrit, fiC hero monftrauerit : ut fceminxvtctnx dederint fententia, fi effet pars anterior,tûc aggreflor uidereturlfi ipfa uolu“ uim inferre pudicitie Iofephi,efle partem pofteriorem,uira eft pars pcftçrioi* tarnen fuit in carcere 50 annis,ut ait,quum pro eo effet iudicatum. èC quomodo mulieres deperibant ilium, ob formam,fibi^ lacerabant manus. Cætcrum tn-' ginta annos illos carceris,ab actatc capit, qua ad Pharaonem duâus eft. nbsp;nbsp;f'*

nim in carccrc 13 armos tâtum.Recitatis ucro fratrum eius peregrinationibus, dicit lofephum dediffeillis uirgam quam ponerent fijper faciem patriSjUtu*“^' ret.Paucis dicam, ferè flngulis periodia aliquid affingit de fuo,utpofsit didr ij» lUarefutabunturiàcris*

U. cap* Raad, Meebenfe* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Nil aliud bic adfert,quàm repetitionem ccntics didlorum.miracuîat^’^^ | proponitin mediû,ut adimat Cbrifto Deo diuinitatis gloriâ.ideofrc^*, -jnterrogat,Quid creauerût quos poiuiftis participes f Si mibi coceditjb'^’P tiam line fapientia amp;nbsp;uoluntate potuifle creare mundum, iam cum eo non (cepto, qui ignorationem in Deo ponat, quum in bomine fit ridinil^'bt au mibi concedit,Deumic»lum,luamiracula facere, proprio nomine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ws maioris inuocatione, neceflàrio Deum fatebitur CbriftS, qui proptiono ne omnia miracula edidit,Qu6 quçrit quid creauit, nonne proprio u5 creaturâ ex corrupta facere,eft plané par aut creatione maiusffufe’i^^’ ftus(comiteiemper pâtre ÔC Ipiritu fan(fto)mortuos,oês proprio neming tn toto Akorano meritó æquiparas ereationi. Sed iâ frequêtior in meimpietasborninisfacerecogit* Sibiuero,utintoro opéré ôf potifsimum legem ponit,dicitfibiideo plûtes licere baberecóiuges/iy^ P , * pbetebabuerint, quafihabuen'ntgregê uclutMubamcdes,Slt;tan$^“’^’. .

.5. Abraham Mechenfe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Jumt

' Hicfâtisfacit obijefentibus ludçis.Si eflêt aiebant Mefsias eorum,8lt;^ ad eos redus propbeta cû lege Abrabami,quare lingua lànda non feribat. Dieilkno cflè milsum, nifi in lingua populi lui ♦ At replicabant, non elfe nifi hominem «itiofum, miraculis carentê. adferret faltem fignum, uel rarionem.omnia eum Deo eludebat, dicens, dare fuam^ratiam Deum cuiuellet. Quuminosqmaii diebantjiam peruertiflêt, atqp adeo deploratos ÔCobcæeatos dixiflet: illidicc-' bant, nil ergo refert, nam fl Deus introduceret nosgt; crederemus : fubiungitla' tanæ colloquium,ut eos reuocet * Et dixit làtan,poftquam Domini prarceptum tranfadum eft, quoniam Deus promiflt uobis promilsionem ucram,promi i uobis ut deprauarem uos, Nec eft mibi fuper uos poteftas,nifi quod uocaui uos, amp;nbsp;relpondiftis mibi. ne ergo arguatis me,fed uofipfos redarguitc.ncc ura admonitor ueftennec uos eftis bortatores meûego blafpbemus fum jj^dus.in co quod me conftituiftis fimilc iam anteaj quoniam iniqui habet magnû fupp

SAî contradicit, quum alibi dicat homines efle in poteftate datmonfs, nunc nihil habere dicit poteftatis in eosîquod eft falfîffîmum, Nam quotquot homines Hint extra Dei unius ÔC eius fapientiæ cognitionem, iunt in poteftate fatagt; nae.Sed merito authorê hic adducit,in cuius crat didone, fibi imputare debent homines,non tarnen fine culpa dgmonis,Facit dacmonem rcfipifcentcm,6C ho minibus mcliorem, qui fe blaiphemum Qi impium agnofcat, homines negent 8^ignorent,Sed quas adneeftat fabulas hiftoriae Abrahami,audirc eft operçpre dum. Etquando dixit Abrahamjdomine fac hanc regionem fidelem^ôr prO' “ ttgeme Qi fih'os ne adoremus idola domine, quoniam perdiderunt multos hogt; ‘‘ mines,Qi qui me iecutus fuerit,ipfe erit â meiS^ qui reftiterit mihi, tu es miferi^ “ rorspropitius.Domine nofter ego habitaui,habitare^ecigenerationem meS ” mxtaflumen fine iemine, apud domum maledilt;ftam:Domine nofter, ut offe^ “ dntpreces,fac ergo propitiationemhominumfecundum deiyderium eorum, «« « dita eos frudlibus,fi forte ipfi tclaudent,amp;:c, Nü iftarum rerum plané in fà « ^is habetur,fed contraria multa iftis fiint, Primum ex uocatione eledus Qi icgt; ß^fgatus à Deo Abrahamus eft,non ex propria Ijjonte Deo credidit, ut hic df-Qt'Qiiod addit, Qui me fecutus fuerit, eft de meis : id affi'ngit facris, ut à fimili httrarum literarum imperiti, putent cohortes fecutas fuifle Äbrahamu, Qi ideo JuoanimofequanturMuhamedem,Quoddicit, quum ad fidem accederet ^hrahamus,habitauifle ad flumen fterile, iuxta templum interdieftum in Me-

eft falfilßmS, quum Mecha fit in Arabia fœlici, Orchoa autem (unde in *7^(opotamiam proceffitjamp;T inde in Syriam Qi Aegyptö) abeft ab eo loco plui-^aam quingentis pafluum milibus, nec à difeeflu regionis ufquam motus eft à ' quot;yha,ubi inter Chananeos egit femper,nifi fame compellentCjqug Aegyptum Purerecoe’git hominem,Falfa itacp eft bafistuaclegis Muhamedes, quam in A-h^hamum ideo referre uis,quod adorauerit in execrata bafilica, Quî enim fie-^'Pofïètjfi fantftä rcligioncm illic tradidiflet, ut tibi tantopere in euertenda falia ^^’gione laborandö fueritfSi tibi maiores fuiflent fideles,ut ais, Qi feribunt tui !quot;=mgeliftæ Haffiar, quî fit ut pater tuus fidelis, Qi propheta: pater tarn infoelix '5^'t,ut ex iz.liberis unicum uera r eligione imbutum habuerit,ceteros autem ’h infenfos pietati, ut à propheta praeter unum Qi alteru fuerint triiddati f Vfe^ ’««ofomnijs impoftoris Qi ^Lmentia. erant alienati ab eo,ut authorcs exilq eins ‘^^intjgratiflïmum^ habuerint longiflimc domo abefle eum qui generi dedc

Scprobrum,religioni labern,patriae euerfionem adferret, fuiflet ex ea fideli ’ p^cniefaltem unus aut alter fuperftes, uera imbutus perfuafione : nec opus met dare libertatem Zeido feruo,ut primus Muflulman fierettnec iniuria illa Ominis inferenda fuiflet, utieruorum eorum à dominis defetftione Qi nbsp;nbsp;nbsp;tü

a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numerus. At mihi allcgabis, milites paru probos à Dà

mtregni caufa colletftos.Non euertebat remp.atcp tu.peribnam leruabat, de 'ta cratfollfcitus,fex a propheta lacerdoteqj reip.principe erat diuino oraculo ’ ^«us ÔC un(ftüs,tyrannus illïus uitae infidiabaturiquid ergo fimile eftc' Fuit er öO Muhamedes nil aliud quam impoftor, ruditatc hominum ad credulitatem . quot;tens, quum maiorum cius nullus hifi idololatra fuerit. quod ut iam notaui, entür Ghronographi CaJiidarü,ipfum conftruóorem remplimaledicftifuif-wibentestin quo non poterat orare Abrahamus, qun nondum eflèt conftru (J quot;tïâ aedes.Ecceutfe proditmendaciû,SC iemperfui fimile eft, ô miferos ho t^^Sjfvjcotenebris^ fepyltogjjiójme tandem rccepto uilu aduertetis gt;nbsp;uobis

iirtpoßtum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EIhageiat.i4.Mechcnfe.

Nun quam dcftruximus ullam urbemjquin haberet librum intellcäumtnec anticipabit populus terminum fuumjnec prorogabit- Dixcrunt, Heus tu fup« ” quem uenit memoria,tu es à dacmone agitatus, cur non oftcndis nobisangclß» « fi uera dicis» N ullam eße ciuitatcm dici't, quin habeat fuam legem öi memolt; riamlergo fruftra fuam memoriam obtrudebatiam habentibus.uocat enim AI coranum dilzicri,id cft memoria pracditum, hoc eft recordatione rerum crcata rum plenum.Id ucro falfiffimS eft,omnes habere iuftam cognitionem legis turac^Nam quidam ita deprauati funt, ut in illius pracfcripta quamuis contra co fcientiam infurgant,ut funt Anthropophagi,Canibalesjöt quotquoipopuli na turac ruinam moliuntur,utMuhamedes, qui promifcuos cum brutis cocubitus initiones^ probat,praepofteram^ libidine fuis iuafit.Non habent ergo omnes ciuitates uel populi libr um,ut folet capere*habent enim omnes quoad cognitio nem tantum,ad emendationem uero pauci,illicp ibli ÔC optimi Chriftiani.Opti mos dico, quoniam non omnis qui nomen dédit Chrifto, ftatim eft Chriftiaz nus.Soli itacp ipiritu diuino per Chriftü donati, habent legem,qua cognofcunt peccata,amp; fugiunt,cætcri mortales norunt tantum* Quod aisjüullospopulos aut ciuitates fibi accclerare aut remorari infortunia amp;nbsp;periodos : tollis oninino arbitrium liberum in hominibus,nec quicquam magis cft Rcfp.hominS^*’’’quot; grex boum, aut ouium. fruftra funt leges,cmendationes, confilia, fi nü i” ta proficiunthumani conatus.Fadum inde eft, ut qui funt inter «ftatores præcipua fan(ftitate,amp; in fecûdo loco poft brutales, illi adueniente pW uia,grandine,aut aëris iniuria loco non mouentur,fed dicunt elTcfatum, ««9 patiendum illud,quia Deus mißt.Si nil arbitrq habemus,eamus, morebrutora in uoluptates âf fcelera ruamus.nec cnim poflumus aliter facere. Vide quo reel dithocplacitum* Congregatio multorum hominum eft longe præftantioruno aut alterOjitacç poteft occurere malis,amp; quouis remedio prorogate feip^àm-non omnes norunt quo ifta tendant.Rebus in Mecha mutatis,uolebathisuCT^ bis fuperftitum demulcere animos:id â fc non effè,nil arbitrîj eius pcccalie* Deum ita mififlefinem rebus, ut nemo poffîtfugere.quod eft ueruffl) qu^tenus tem confideras:falfum uero,quod ad tempus.prgdeftinat quidem onmia Ueus tnclinatione,non neceflîtatc:neceflîtate,nô temporc.SCfi omnibuscircum an ttjs hoc facer ct,tu quis es ô homo,quirelpondcas Deo t'Nunquame^^^^^'^® immittit neceffîtatem mali,alioqui malus eflet:fed aliquando quæ uidenturma ïa,alicuiimmittit,quum fcilicct ex euentuillo magnum quoddambopumfequl tur.Immerito igitur tollis humanæ prudentiaclocû Muhamedes, fceleris tegen di gratia* Quod te a dæmone correptum dicebant,non mentiebantur.tegen di apud Hadegian uxorem morbi fontici gratia,finxifti te proph6tam,ct cœpit | te inuitum torquere iàtanas, quum omnia te alloqui nbsp;nbsp;uocare ccrnercs ’* quod

quS multis alrjs locis patet, turn maxime ultima fora Alcorani, in qua te dcicn- i dis cS Deo à uifiiaflÇid eft à perturbationementis à dafmone immiflâ.Ideo non eft mirum*tam male connexa ifta mendacia efle,quum duo perditi authoresea cxcogitauerintthomo mente pcrturbatus,6C daemon cum inhabitans * Verum „ quomodo audes perdite ncbulo,dicere euanuifleleges antiquorSdam, inqurt» ,, euanuit lex antiquorum,feuprimorum*Quîpoteftfieri ut euanuerit lex, cuiuâ cultores eranttoto in orbe frequentiflîmidudçis ôd Chriftianis cratpracterpaU cos idololatras occupatus mundus, quum peftis à te in eum profluxit, âlorum

lcx non potcrat perrjflè.Fac eflè pauciflïmos,qui cuiufctinKß legis pracftri-pto pereant, quamdîuillifunt^kxuiget. Si ucro etiam cultor defuerit, an no pu täsproptcrea effe leges, quum à diuina authoritate acterna immutabili pen--deantCdurante uero principe, amp;nbsp;cuiuicuncp reip, bafi, leges etiam funt paratae Wobferuentur» Quum itaqj leges bonac quac ante te funt editae ÔC promulgatac,

, fint ab aeterno authore Deo, unus apex ( ut ait Chriftus ') ex illis non poteft pcx I nre,donee impleantur.falfó itacp perîjlTe dixifti»Mitto repetitionê idololatriac, 1 cuius authorem facit Deû,amp;^ dæmonis creationem ex igné, amp;nbsp;fabulas hiftorijs

Aais admixtas,ne tam frequenter repetere cadem cogar, ÔC diutius immorari. Ante notaui lapides marmoreos, unde eft titulus huic Ibrac, quibus Deus pluit fupçr Gomorram ÔC caeteras uibes lubmerfas,

Solitas audite blafphemias.faflus eft iam innumeris in locis, fuifle I Deo le-. ?cs ante eum datas,ô£ tarnen ait nunc eflè patronum eorum diabolum, qui fieri poteft, ut fublege Dci fît eius aduerlarius latanas patronus t* ludæis quidem eft: ^ïmon pro patrono,à quo tempore repulcre ÔCoccidere Chriftum,innumcris ^ocisillis promiflùm.ob cuius mortem duabus Romanoru aggreflîonibusftint

, confeda fexagefies centena hominum milia,paulo poft mortem Chrifti. QuS ycro uellent authore Iuliano apoftata imperatore inftaurarc tcmplû Elmihrab, i'leftfan(ftum,feu Hierofolymitanum, diuinitus exfundamentorum loco obgt; cnofifmoignei flammarum globiædificatores abfumpfere, femel ÔC iterum, donee defliterunt. Ifta funt à prophanis authoribus, Si à nobis alienis feripta: ’'onfînximus.VndeunamIefu Chrifti religionemelle ueram certumeft,in Cluamnon habetpatrocinium fatanas,fed inimpium mendacem Muhame-r dcm.Puto uos meminifle, quod ante duobus in locis prohibiierit uinum, non guident,ut putabam,propter uinum,fed propter ebrietatis iiitium Nunc uide^ Cf licet, pœnitentia dueftum laudare probare ebrietatem. Egregia lex. uetat fo’rcghdium,homincm interficere permittit amp;nbsp;iubet : quum tarnen fît ucri legt; gislatoris intentio ■gt; non res ipfas tantum prohiberc, fed potiflimum quod illa^ fuminftrumentouitiumcommittipoteft.Ait: Et defrudibuspalmarum, SC *« ’^cracemis conceftit ut capiatis ex fliis ebrietatem, ÔC opes bonas, in hoc eft mi lt;« caculum,^c. nbsp;V ino nullo alio abundat India,quam palmeo, quod uehemen

^crinebriat, ut eft pyrorum, pomorum, forborum uinum, etiam xythum, o.-’uniaenim ilia cerebrum largius pota tentant» quod probat Muhamed, Quum ^fictftatoribus effet adaeftus ut aliquod mutaret, id quidem coadus fecit, nc degt; fiiicerentomncs.amp; aittEt quandomutauimus miraculum loco miraculi,amp; « Deus eft fapientior ineo quod mffît:dixeTunt,Certctufingisifta. Sed mul- lt;• fi eorum non intclligunt.Dic,mifîtillud Spiritus (andus à Domino tuo, ut «lt; confirmentur illi qui crediderc, in que annunciationem diredionem MuC- lt;« fiilmanis, amp;nbsp;ideo intelligo, quoniam dicent, reuera docct eum homo hng^ «

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in qua conueniuntuulgarem, amp;nbsp;ifta eft Arabica clara. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dum fatis.- «

I ficerc obiediontbus tentât, feprodit. Nil erat opus mutatione,ft diuinitus I îccepiffet. amp;nbsp;tarnen mutauit: unde in Spiritum fandum reiulit, quafi faci^ lius mutet, dicit nonintelligere ill os qui obijeiunt, quoties fatisfacere non po^ ^eft.Quod fingeret, lippis amp;nbsp;tonibribus erat notum, nam amp;nbsp;ruftici id obficie--oant.Quomodo potuit confirmare credentes, quum omnibus centradixe-WtDeillis qui docebant lingua uulgari, certum eft : de fpatartjs enfin illis au^-r 4 thores

too nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D Ë O It B I S C 0 S C Q R t) I A ‘

thoV^s comchtorum memi'nere, quod itzc^ lingua uulgari exdpiebat ex Arabice exponebat. Quid hoc in loco fibi uclitjucrbum agemq gt;nbsp;no fatis capio, Quidam putant latinam, altj perficam linguamïntelligiuUa «rat di'uerfa ab Arà ' bicajquaccunt^ eflèt ♦ N am hacc arabica qua ulus eft Muhamedes,plane uulgagt;. ris eftjamp;S fine ulla arte grammatices, qualis obicruatur à dotftis icriptonbus,qult; diiciplinas humanas tra(ftant,Nam nullis canonibus, necrationis nec eloquen, tiæjUolùit adftringi Muhamedestquum tarnen ideo aftêrant eloquentiffimunù, quod rÿthmicè pene fcripièrit, idcp tarnen etiam fine ullis legibus ♦Nam periOquot;' dum ducentarumiÿllabarSquadrarefaciet oßwsilüvus cumbreùiflîmis.utp^ cis comprehendam,in omnibus exlex haberi uoluit:ut incôftantia in omnibus laborabat.Hoc in cap^prohibet res quatuorjmorticinium,carnein porei, lang^ uinëm,ô(^ idolothytumiquum ante decem autduodecim uetuiflèt. Dumpaulo poftjhanc legem uocat lègem Abrahami, quàm falfo id affirmât,uifum eft.

Ab ipfb exordio ineptamillam uifionem, ÔC Borachi equitationcmpropogt; nit, aitte Deum pernodaflê cum feruo fuo ♦Tot uero prorondötineptias,«^ Deum blalphemias,amp; in rébus ignorantiâ interprétés,ut nulla patientiapon^ audire*Cœlis feparati funthomines fanôi^ animalia omnis generis toto do maiora funt in cœlis,portae funt in cœlis ex materia tadili, Deus nomen Muhamedis eft îcriptum in omnibus locis cum nomine Dei, ang mnes ÔC prophetæ adorant Muh amedem, fanôi item amp;nbsp;beati ♦ fcelem 1^^ precantur, ut or et pro fc apud Deum, tanquam beati quiibufdam egeantm c lisj'nde refert magna priuilegia, quæ omnia ante notaui ♦ Non eft tarnen au quamuis altius cœlum confeenderinnon fateri Chriftum fe maioreffl j nbsp;nbsp;nbsp;t

ilium ut rogaretpro feDeum^hae font ineptiae Jam fi ex interpretibus acce a gradus inter coelos,quis no cachinnis crepet,fi ilia audiat c' digna thoribuSjSC credentibus. Atfortaflîs uellentme arguere Muhamedid, qt^^ xerim fatftionibus ludaeoru ( dum creditur effè Meflïas, aut qui ülos rwo in Hierufalem)Muhamedem collegiflc robur, ÔC ferociam fompfi»^*/'’^ huius loci fenfom, quem imperiti legunt amp;nbsp;admirantur:capiunt,negug’^“ ’

5, lijs Ifraël,nifi fomatis praeter me patronum.Generationes eorum quos 5, cum Noacho feruo glorioibjÄ: narrauimus filijs Ifraël in libro,ut corrumpei' „ tur in terra,bis exaltarentur exaltatione magna ♦ fîC cum aduenerinthæpio^ „ fiones,mifimus ad eos feruos noftros crudcliftïmos,fit uefligabunt receflus na/ J, bitationum,amp;f crit promiflîo fatfta impletacp ♦ Demum reddemus uobisuicem „ foper illos.Dotabimus uos cum pecunrjs amp;nbsp;filijs, ÔC faciemusuosmagnamm 3, titudinê. Si benefacitis,uobis ipfis benefacitis,'et ingrediem/ni templumgt;quem „ admodûiplumingreflî font prima uice,ÔCperdetis eosquifeextollimtpn i „ ne.Fortaftè dominus ueftermifcrebiturueftri,amp;forte promiflîo ueftrael p miffio noftraîôC ponemus gehennam impijs in obicê*Quia hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rigit populis præfetftos^ Et fi fententia ilia fatis prodit authoré, tarnen ob p fim illam prophcticam non omnibus peruiam, paulo latius explicandaiu t » Dicit in lege Mofis foriptum fuifTe, ut bis ludæi dilpergerentur ( intclligtt en illud per tupfidunCjid eft corrumperentur) Si bis congregarentunquo in o gt;nbsp;nunquam lcgi,aut me uidilîè memini.Sed hoc facile erant concelfori u æi wo Meffiae, modo praebuiflèt fe wirum in reftituêdis potius quam in

^^iieninf quidcm plares captiuitatesjmultas fub iudicib. æuftanï Tub Saulé, 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impcrio:uerum duascelebnores,captimtatem Nebucadnex

äTjW 1 lu uolebat ergo pollicen' rerum nouarum aui'dis, Qc quorum ingenia Pf^liuia noflct ad faóiones, ut ß fe fequï uellent, ommep genere orudeßtads in Pîiiim obuios fæuirent, ipfis ducem non defuturum. penetralibus enim aliéna 'Uni domorum redufisjOmnia praedac futura.fi in hac re uelint fequi ducem, 0^ Ufne facerej'd eft uiriliter pugnare prædaricp,id fibi ipfis comparaturosjut magt; Mibus QC copia liberorum præditi forent, Egregium uero titulum fibi aC •umpfit ifte 5 propheta dióus à feipfo, uehementi crudelitatepwcditus, ut elogt; £*ocaptaret illos quos alloqucbatur. Nullum enim funt un quam habituridu-» prater Äntichriftü, qui more Muhamedis conrunget opes 8^ feelers om-^ùgenerû fub authoritatc ÔC diuinitatis prætcxtii ♦ Talis fuit utenç Bareoziba, dux futurus in marijdidlus alter Mofes in Crcta»T alis fuit Muhamedes.Erat ^tiâpaulo ante iftos annos qui iôllicitabat Chrifttanos ad Iudaiimu,uocariqj uo WrexThaborius.qui cûrogaref quid deMeflîa fenttret, relpondebat ambi-^-^(T't^'^r'^ü^ortaflcuidebisjdefemorehebraico aller ês.Intellexi fceleftû homi quot;^aCarolo Auftriacohuiusnominis quintoImperatoreflammis adiudicatu* W in Hifpania multos à uarqs perfuafîonibus nô alienosjad ludaifmû trafic '^udlct. Mufiamedes ita hoc loco etiâ dubio uerbo captabat : Fortafiîs,inquit, P'otniflîo ueftra efl: promilfio noftra, fortafiîs miferebitur ueftri Deus, amp;nbsp;redu ^«uos ad ueftra facra, ut olim. His ambiguis reljionfis milêrâ gentê decennio 'ufitjdonecineptiæ à Benfaloncfunt cacteris patèfatftæ.lénfîm^ défi cere cœpe 'untjitaut de nuUa rc tâ frequenter agat,quàm de perfidia deficientiû ludæorS» Non cft huius prophetac titulus nobis negfi'gendus, quum probauerit in fc 'Unoniinis, honoriscplocopofuerit, quoimpiosfceleftos nefarioseptyrannos ; ’^onarefolemus.tarnen (fi dijs placet) eftprophetajqui hâc diuinam uirtutê* ’'oninreip.fuæ aduerfarios,non in facrorum conferuationemjnon in patenta 'utamTed in cædem propinquorum,facrorum euerfionem, rerumcp omnium P^turbationê côuertit.Potuiftent eo duce ampla rerû dominia dues confequi» '•Ifcpmagnis muneribus fungi,fi integra ualetudine fuilTet. uerû quû amp;nbsp;animi corporis morbo laboraret,fufpidone præftigiorû notaretur, fuorû meditarc duium ruinam,nullus fine religionis figm ento illi parère uoluilTet. ex his fa ^innotutt.Non fatis autê fiabuit fauiffe Iudæis,nifi illis gratificando infetftare 'ur Chriftianos, 8gt;C in. Chriftû blalphemaret. Dicit DeS non habere angelos foc ^inas.eft certû.Nô eftèduos deostetiacôftanter hoc affîrmamus,et credimus, ^fgo Chriftus non eft Deusî no fequitur.Deus non générât noftro more, ergo nô generatdmpoftîbile eft ab æterno non generate filin,id eft uerbû amp;nbsp;fapien-'‘î:necob id funt duo dij,quod tota diuinitas in patre,tota in filio eft, tota in Ipi 'itufando. Nam ut exemplû crebro imperitis rerû diuinarû répéta, rei cuiusli-oetconceptio (uerbi gratia,aedis conftruendæ)eft tota in mente,amp; tota eadeep •Querbo amp;nbsp;explicatione,ÔC tota cadêcp in aedificiotôif tarnen nô funt tres aedifi-Câtionesjfed unû ædificium.Ita Deus potentiflîmus feiat oportet agenda, ÔC ue ante^ quicquam fua immenfa potentia erect, ÔC nifi perpetuo gcncraret fi-'*S,quemadmodum quçlibet res fiiam durationcm feu partum,nil quicquam in niundoeiret, nulla forma materiæ adne(5lipoflèt,nifi potentialigarct formas ’natcriæ,fapientiapropriaefiguracaptaret,uoluntatcin efiè diutiflîmcconferua '£t. Sed ilia non capiebat fanguinarius nebulo, qui ntl Dci nifi uerbo,uentre, 6C

pudcndis gïofïacp probabatjudaeispetentibus miracula, dicit ideo Dcirm j li non côceffiflê miraculajquód quâdo mifit,fub praetcxtufalfi repuIerunt.Egrc gia elufiOjSC folita ftropha. An propterca fi qui no credidere Mofi, prima fade antequâ notum effet an à Deo ueniffèt, nemo illi crediditc'fexcenta hominnmi lia cum familîjs fuis tandem credidercjquibus pacatifîîmam remp. compofuit, tradiditep. Si ludæi Chriftohomini Deo non obediuere, an propterca nulla gens Chriftiana fuitdntra centefimum annum à morte eius, fine ulla ui amp;nbsp;fan* guine,nifi martyrum,Chn'ftus eft receptus ♦ Si ergo adfercbas miracula, nô o* pus fuiffèt tuos ciues 8C fratres occiderejfpoIiarCjfugare.Si non ftatim, tanden» uicifîes ut cgteri.Hoc tarnen quod dataccipiOjquumfateturfenonhabuifTemi racula.Ergo arbores cacationiSjflC luna fcifîajamp;^c.miraculajfabulæ funt amp;nbsp;fomx „ nia.Quum multas nugas attulit,ut toto opercjdicit : Si omnes dætnoncsamp;ho^ ,, mines uellent componcrefimile Alcoranum non pofïent» quodideo aedoS^ concedo homini, quontam extra rationem, methodum, amp;ullamaliam quaffl battologiærepetitionemjimpofîîbilerationalibusanimalibusuidetiir,utfimile componant. Nam fi' effet fècundum Deum amp;nbsp;naturæ ordinem, difdplinarûcp methodujeffetaliquaarsimitandfiutin caeteris fcientqs uidemus. hicucronec ordojnecluXjnec ullum rationis maius ueftigiumgt;quàm fi uetula crebrodecœ lo amp;nbsp;terra,homine,naue,boue,ladlejftudîujCibo, iumentis crebro menrionent ingereret,amp; Dei creatoris ( cuius uocabulum ne idololatrac quidemigno’'2’’V adiungeret ubicp nomen, qua in re confyderanda nullus rufticus non latori huic fuperior. Itaque abeo qüimeritó nomen hominisfcrat,nil nnnæ coponi poffe afferit.Sed audite hominis egregiam dodrinam. Te interroga jgt; bunt,inquit,de fpiritu.dic,fpiritus eftdcpræcepto creatoris dominijamp;^ ntmha* s, beds defeientia nifi paru.Digna dodore definitio.utfi quis roget, quid eftgla* diusc'dodfor refpondeat,eft quod imperauit fieri illequi eget. à definitioncMu ham edis, fpiritus eft canis, lapis eft ^»iritus. quoniam omnia funt de præcepto creatoris.Quanto melius diftinxiffet primum, Dei fpiritus eft eius in infetiotp bus efRcacia,in quo omnia feruantur ÔC confiftuntmaturac uero, qua uegeta^ tur cundla,creatoris imperio, Nam fi quid dicerc effet operçpredum ab hac nitione prophetç,dicerem eum adnetftcre Deum materiæ,Â^ feipfum quot^ create. Non hic locus tantum eft, funt omnia fimilia, unde reuera puto a nu o alio melius quam à feipfo confirtari Muhamedem.Corporeos uero angdos,öt jj uulneribus mortiép obnoxios facit,quum ait’.Dixerunt, mifitD^usapoftolum 31 hominem. Die, fi angeliin terra perm ancrent tuti, mitteremusquocpcoelitus 31 angelos apoftolos. nbsp;nbsp;nbsp;Egrcgium hominis iudiciu. Subftantiae coiporis exper*

tes,nifi quatenus prçftigiofum corpus aërcum capiunt, funt iftiurqs horninum obnoxiae.o bonumlegislatorem,ô(:naturç,cum qua familiaritcruerfabatuT,be neperitum. rufticum plané, qui elfe ^iritus uiolabiles credacaut fi non credit» falfó fcribat. Quum tributa illi dare non fads ampla uiderentur, feqj excufa-^ ” rent ob paupertatem Iudaji,dicit: Si poffideretis thefauros mifedeordiæ doiuw »gt; ni mei,tunc etiam conferuaretis dmore expenfarum,quia homo eft auarus.

Cæterum,quod dicitDeum Mofinouem miracula dediffc,»o.exhibuitantc Pharaonem,amp;^innumcra alia.

Sora Elchahaph,id eft fpelunca.iy.Mechenfe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

! Quamuis totoifto capite contra diuinitatem Chrifti,utnunquamn^»in' furgitjtamen hiftoriam 7,dormientum à nobis accipit,qua.maximelatifume^

G V L. P O S T E L L I t f B» I 1.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XOJ

pltct lefu diuinitas ut probet refurrecflionem mortuorum ♦ Earn lïïis expono». ImpevatoieDecioj perfcquutionem inChrifttanos rnouente,Ephcfi erantfo ptem iuuenesjdirißimorü primorum ciuium nomen cum multis alijs Chrifto dedcrant. Qiium itaqj pracfens fupplicrjs, ueluti tortor fitienshumanu innoccnttum^ fubditorum fanguinem, adelTc uellct Deems, multos mart y no îbfumplit: his iuueuibus tiero ob parents, ut aiebat, clan'tatê,amp; aetatis rationegt; permilic aliquot mcnres,ut à Chrifto refilirêt, amp;nbsp;idolis facra facerent ; aut fi peigt; CfterenCjubi ftatim rcdicrit, inauditis fupplicqs eos perituros,parentes ne dubiV hrent. ubi difcelsit impius imperator, cœperunt iuuenes und cogitare, quibus înibus fe à tyranni potentia uindicarent * Sumptis itaeç à parentibus aliquantis pecunijs, dum délibérant conftiltantautdefuga,autde uoluntario exilio, conucniunt, ut in fpelunca quadam Epheü proxima ad Mycalcs montis ra-’’lentum tandiu latitarent,quoad fcelefti principis furor ccflàret.Ita multis men Cbus laudes Deo canebant» unus uero illorum ftatis horis öf uicibus petebat ab urbe neceflaria, quibus uiram trail crcnt.Vbi redf)t imperator, iuuenes ad lup^ pbeium animi aut corporis petit, eorum nomine parentes con ipi iubet,tonnen ' niliberos prodat minatur ftatim,ut erat animo fanguinis auido,illaturus:pvo

'änntutjaditur locus,non cxeunt»Vide quidinfania dæmoniscç agitatio inhox-■nine polsit. Iubet uiuos fpelunca includi. cuius imperqs ftatim paretur. Quidä ^troTheodoruSjUir pius gt;nbsp;diisimulata perfuafione, laminat plumbeæ atfta, gCx-res,amp; parentes eorum,cum tempore amp;nbsp;perfecutore infcribit,operiœ quo ^dunca claudebatunita imponit,ut nemo fentiat : diruto autem, pateat.ua to^ '^‘Si-annis, ad tempora ufep Theodofij funt Ipelunca inclufi, Forte uero fortu quidam ciuium in proximo loco uellet çdificium aliquod conftrucre, ’^itaretep de conuehenda comodius materia, artifices no longe cftè quandam ’aïoletn ueluti murum dixerunt, indeep poflèpeti.Audit, diruit, côuehit,uidet ^Pduncam nil aliud quærit. Admiffo aëre,iuuenes feptem ueluti à fomno exet-'ati Qc famelici,fociutn ad folita munera dimittût.exit,nil rerum ftifpicatus, adit

I ^phefum,ftatim noua rerum omnium facies iuuenem terret. ambigit, dormiat anuigüet: cæteris uero negledis, id unum confternat: fignum crucis,quod im plus imperator heri ( ut putabat) perfequebatur, urbis portis fuprapofitum.ui^ 'lfre,fingulas portas adiens, idem offenditî rogat cû ingenti timoré, an ca mbs fitEphefusc'effe aiunt. Interim ueluti extra lê fatftus, adit mercatum panem, QC öbfonia cæteris amp;nbsp;fibi côparaturus. Numifîna oblatum nullus nouit. aiuntue-’■OjCtiam delaturos fe nifi det parte thefauri inuenti:inueniffè negat.rclitfto nigt; 'nifmateuultfugere,ne prodatur.Capitur,magiftratuitpofFertuncuiàsfitquacx W;fe eftè ciuem,ciuis ita didi filium. Omnibus non minus adfert admiratiox-’ns,quàm in fe haberet» ciues omnes uidens,nullum agnofeit. omnia in hefter^ ^ttidiem refert: imperatorem etiam, quem côftabat ante »So.anno decefsiftè» Dicitfibi cftè focios fex in fpelunca,uenifle ut illis cibos emeret.facro magiftra-

1 tu adhibito, miraculum cognofeitun Epifeopus cum tota ferè urbe locû adiens, tapent omnia côfentaneahis quæ iuuenis dicebat,præterquam tempori.Subi-fnsuerolimenfpeluncæ, adhibito lumincuidet plumbeam tabulam à Theodo ’'oreliââ,quæ obftrucftionis ÔC temporis fidem faceret. A dhibetur tota corona duium,alloquitur quicunq; uult iuuenes, fit maxima ôf palpabilisrefurreâiox-ftls fides. Statim uero Epifeopus magiftratus feribunt ad Theodofium Conx-«antinopoîi agentem gt;nbsp;accerfuntep ad miraculi Ipedlaculum» V enit, uidet cum

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toto

toto derOjaHoquitur, confirmât,amp; fiatim moriuntur iuuenes.Quum uero ud-lct in eo loco immane templumillis ponere,aurocp multo infignire» eft afpintu unius illorum admonitus, ne id faceret:fatis habere debere,quód creator in illis fidem refurretflionis certilsimam fibi feciflèt,ut haereticos multos dec a tunc am bigentes confutaret. hacc fiint hiftoriac capita, quam Muhamedes no tradatpu rius facris.affingit enim ubiep quicquam de fuo : ut hie nobis adfert canem «m illis, ut canum refurretfiionem cum eo credamus* N am quorudam animalium corpora in cœlo cum fiio Alborach ponit, creduntep miferi illi fpiritum omniu animalium cum Ipiritu hominum colledurum Deum ad refurreóioncmiqna blafphemia quæ magis impia fit,nulla dari poteft, Illi porro ob Chriftuffl lefttra crucifixum ea palsi funt,nec pofuerunt cum Deo participem, quoniam ills iplc idem Deus unus eft,atcp pater SC fpiritus,quod fepius docuû Nil uolode pagt; radifis eden dicerCjnifi quia ad fuperiora accèdent ai millae aurcæ,ô^indumenta pralsina,fericea byisma,recumbentcp fuper puluinaria in bona manfion^ 5Cc, ut animorû corporis fit eadem uita apud Muhamedem. Cçterum qufi proponat parabolam diuitis 0^ pauperis,dicat^ pauperem fine opibus adirepa radifum melius quam diuitem,quî fit ut omnes fpoliare tantam potêtiam co gere uolueritc'Fecit illud,meo iudicio,charitate:ut quum omnes nudafiêt,»'?^ ditius paradifiim peterent,omnium uero impedimenta redperet, DeFeo» Adamo, et diabolo non loquorjta enim içpius oftendi,quod Deum atithotcm idololatriæ ponat. Quis recitet, quotfabulas adnedat Mofi, depucroSipgt;'lt;Y busdlla funt omnino à facris aliéna, fècp ipfa refutabûtFabulæ illæ parabolaetp quas nedit hiftoriaî Mofis,iunt allegoricæ,nec mihi iàtis notæ.Sed uidentur^ gere de pupillo, quem ipoliauit fundo paterne, ÔC ædibus, in Iezraba:qtio facu nore nullum eftlœdius,

Miriem,idefiMaria.i8* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Noftras hiftorias mirum in modum locupletauit ifte fômniator, ut nil plane integrum apud eum icruetur. Primo in loco mcndacium de Zachariapo’“’*» quod triduo tantum fueritmutus in rei fignum,quum 9,ton’s rit locutus: amp;nbsp;nato puero etiam fcripfit nomen eius, quum adhuc non loquerc-tunQuod habuerit loannes librû,id eft legcm,fallum eft : nam Chriftifijitptæ-,j nuncius» De Maria itanugatur* RecordareMariacinlibrotuo,qoonmdo 9, feeeßita cognationeiuaueriuslocum orientis, amp;nbsp;accepit fine illis uelumiÂmi 3, fimus ad earn fpiritum noftrum, amp;nbsp;illifada eft conceptie hominisperfeâi.Dû 3, xitcp,defcndat me mifericors abs te,nonne timescDixit, certe ego fum nuncius 3, domini tuf,ut det tibi puerum fandum.Dixit,Quomodo erit mihi puer, amp;nbsp;no 9, me tetigit homo,8C non fui inceftafDixit, fie dixit dominus tuns, Ipfe eft funv 3, mepotens, utponatilludinmiraculum hominibus, amp;:inmifericordiamano^ 3, bis»amp; res eft tranfada*amp; concepit eum,ô6 fecefsit in certum locum. amp;nbsp;uenitilli 9, partus ad truncum palmæ. Dixit, ô utinam mortua eflem ante, amp;fuifîem oblilt; 3, uioneoblita,amp;f uocauit earn qui erat fubea:Netimeas,iampofùit dominus tu* 3gt; us fub te excelfum.Excute uerfus te truncum palmç,cadentfuper te dadylima 3, turi,comede,amp;exulta mecum,exhilaracpoculos,ct fi uideris aliquemhomirtê, „ dic,uoui mifericordi filentium » amp;nbsp;non alloquor hodie hominem. amp;nbsp;tulit eum 3, ad cognâtes fiios, geftans eum. dix crût, ô Maria, certe cômififti rem nefariam. 3, ô forer Aron,nonne erat pater tuus malus,autmater tua incefta f amp;nbsp;couerffteft „ ad eum.Dixerût,quomodo aUoquar eum qui eft in cunis puer f Dixit,ego fum fcruus

Icfuus Dei.deditmihiDeus librunijSCfecitmeprophetam,amp; fecft me benedi- « quum facfîus fum^ô^ praecepit mihi orati'ones ÔC décimas, quandiu « P^rfiftam uiuus,ÔC colerem genitricem meam, non fecït me fortem.Iaborio^ « pax fuper dïem quo natus fum,amp; diê quo moriar,6lt;: di'em qua perfiftam « 'Jiuiis.Hic eft lefiis fili'us Manæ,ucrbum uentatis,de quo ambigunt. Nô fufce-- lt;lt;nbsp;pit Deus filiumjaùs ilh; Illa omnia afïînxit,ultimæ periodi gratia.Iam (epius Qemonftraui,ellc impofsibile Deum quicquam crearCjaut inftaurare,nifi per fi “tttn, créât quidem omnia in filio Deo,inftaurat omnia in filio öi««'öf«7r«,quod üjpen'ori libro copiofe probaui ♦ Sed fingulamendaciaprophetæ àSpatharqs oblata,funt excutienda^Quando un^ fecefsit Maria a parentibus, quum Euan Sdianunquam de eo loquanturdam eft unummendacium» Diligenter quP «cm partim in templo,partim apud parentes fuit educata, ad aduentum ufcp Ipi ritus fanéli, ÔC quoad nupfitlofepho» Nondum uenerat ufus inter ludæos ue^ •îndarum uirginumjunde ÔC hoc effîcftum» Dicitmiftûm ipiritum iàncftu pro ’tigelojUt uideatur creaturam facerCjimpiè fanèjaduenit quidem angelo miftô* ^ftadtfpiritû fandum nunciûjnemo poteft difcernere.Cæterum a quo concc^ ptt,nô feceftit domo, quoad uenerunt ut nomina profiterentur in Bethlehem^

Vbi eftillc palmæ truncusc'Muflulmani pt) in noftros, aiunt earn palmam re--dxifTe, ÔC ad noftram memoriam duraflè. No egemus mendacibus miraculis, ^terfcriptu habemus^recipimus, credimus.Quod optauerit mortê,amp;: alloquu fit earn infans, amp;^c. funt affi(fta:amp; ueluti ideo nobis cócefla, ut ea credamus, yeumnegemust Vbiilliiuflum eft de orationib» amp;nbsp;decimisc’omnia funtmen SpatariorSjS^ ibmniatoris» lam quis no uidet huic prophetg impofuiflê bpatanos,errorê oo^annoru, Tantiï enim abeft Maria mater Chrifti,a Maria ‘OroreMofis AaronisiSC hoc:^ fi dijs placet, nó eft mêdaciö.Miferè pereat ho trtocöfm's nugis»Ad cætera*Nôiatis habuit dixiflê dæmones efle ab igne, malos efle creatos,ftupidoscp,nifi Ói mortal es pofuiiTet.dicit em,in dieiudidj molt; ' rituros,demüreui(fturos:quo mendacio nulIûfalfius.Nâ quu corpore careant, ’toc polsint aliud quam fpiritus efle, ad quid morerent C quü m ateriä nó habeât oorruptibilê ÔC defecandam Jd fieret fruftra,quod authore Deo nunquam fît»

Recitando hiftoriâ Mofîs, cS comentartjs affi'ngit ubicp,modô educatû à foro rc,modô ab uxorePharaonisdicit,quâfacra habeantfîliâ* Ponit terminû pa^ Ichïjutucniantmagi cotra MofemtquûnqndS eflêt pafcha,poft tranfitû enim •paris rubri fuit inftitutû.Mofes ueluti ius Habens prouinciæ, dicit magos fê fu--ipcnfiirû ad palmat truncû manib.abicifîs. Cæterû Aaronê uocat Samaritanû: quant ob rê,nefcio*Capillis demû et barba Mofes eu arripit.Ceterû nô uult ede rcAlcoranû,donee côpleaftquod nun^ fuit ante morte,ut iam dixi, ne falfî ar--gueret.dicit demû dæmonê Adamo oftêdiffe arboré uitæ,quafi Deus no often diflet.Pro pœna aût impietatis dicit,cecos Deum fufcitaturû impios.Poftremô quum ab omnibus iure uel iniuria raperet, dicit fe nil petere praemq, ut tegere-t uiua.dicitcontrariafa(ftis,ÔCc» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo.Prophetæ»

Deliramenta aggerat, fuo more fabulas nedens,ut éludât eos qui hominé cæ tós fimilê nulla prophetia clarû, fînxilîe, fomniafle, amp;:c.dicebant.alios ante (è lui^ prophetas,ergo SC feipfîim elfe cocludit» Alcoranû et Alphurcanû datum wiffeMofijôi: Abrahamo,quodantèfalfum oftendimus. fabulas deDauide 5lt; “Olomone fingit^Dç uinea SC ouibus indiciu docuilïè Deum, quibua patet re^ s latione

iationc impen'totum ifta liabuiflê. nam nil integrO eft /Vult utputo diccrcdc Nataniadmonitione ,etpropofitioneduorûhominû,quorûunus52oucshax. beret, illi qui unâ habebat.unâ abftulit,amp;c.De uinea nefcio unde iómniauc^ ritjmperiû illud uentoru ut dçmonû Salomon] côceflum in facris nô mcmini, fabrilc artê multo minus, Adnumerat Hanochûjlobû, amp;nbsp;cîeteros cûIfmaëlcjUt impius côfortio pius uideatur* 2gt;.Elhegh,Peregrinatioilla eft,4mcnfibusin anno fieri folita Mechæ,inmemoriâ Abrahami,8C eius (àcrifidj, ideo quidam fllicinftituit côformia idololatriæ.amp;eft,utitadicâ,ubic^fimilis.Iamidrefiitat3 eft,quod Abraham fuerit aliquâdo in domo prifca, interdira ùe. proptercano immoror. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Muminine,id eftfideles.iî.

Quia in adulterio ab uxöribus fuerat depræhenfus cum iuucne puella ludça, quam illi Baheyras dederat,periuriumép eomifcrat, obftrida fub nomine Dci apud uxoresjfide : ideo legem hic ponit, qua omnibus fedîatoribus idem liceat quod fibi,ne uitiumin co uideretur,quod in omnibus pcrmittcretur,quafimi-nus peccent centena hominô miliajquàm unus folus, Nâ fi res iniqua eft adub teria c5mitterc,Ô^ uxori debitum nô reddere,quod natura docuit,proculdubio lege amp;Cpromiisione huius prophetæ licitum fieri non potuit,Volo nuncpaulo latius explicate hoc faôum,ut quid ifto fidelium capite côtineatur, omnespc^ pendere poßint, at(Ç iftam fidelitatem penitus introfpicere. Hoc enim capur,ôt fequens,multùm nobis aperient hune prophctâ.Res altius,SC à capiteordior.

Quum à Mecha rurauicina 5C uicos inciperethiepropheta peragfsrCjpræ^ dieationis gratia, iam contraôa cum magnis ciuibus affinitatc, èC comitatus, uicinos regulosut potemt,autamoreautterrore fibicomparabat conciliabatep. Inter caeteros erat quidam in Arabiae finibus Baheyras nomine» qui hæreticorum lacobitarum gregi præerat. Is quum alioqui eftet cgteris Chri ftianis, fi qui erant uicinf, infenfus, nil prius habuit quàm ut fimilis fimili con-iungeretur, utfecundum parœmiam haberent fîmilia labra laóucas. Harrte eus hæreticumôf impium fouet, ampledîitur ♦ ad Bahyram fugiebantomnes perdit!, uiolatæ^ religionis aceufati, Muhamedes uero omnium perditorum amp;nbsp;nouis rébus fludentium,fibi accerfebat colluuiem.lnter cætera muncra,quigt; bus donatur ^phetes iftc,unum accomodatißimü homini, quamuis 50 annos nato, deligit Bahyras pucllâ eleganti forma, natâ annos 1$. Marinam ncm^i^ religione ludæâ, eamcp in fœderis (ivniiitrvvty dono dat Muhamcdi. Acceptai« tim deperire mifere coepitherus, quamuis lüdçastres aut quatuor ditiisimas,a clariorû ciuium Mechæ filias duxiflêt uxores, ad quindecim numero, utdixt, Diutius puella tutari pudicitiam conata, tandem partim herili imperio,pamin precibus amp;nbsp;precio, fauoribusep acquiefeit prophetæ, iêd res non iâtis feliciter, aut prophetice fiicceßit. Nam quas duashabebat uxores pobililsimasaena/ rißimas,Hafläm filiam Vbecharijô^ Hafezam filiam Humari, illæ cum iuuen cula hominem depraehendunt, amp;nbsp;acriter in crêpant, minantur fe conquefturas apud parentcs,à iudicibus petituras ut répudient, infamaturas apud omnes crlt; dentes, quibus rebus propheta attonitus,fupplex cû lachrymis, genibus prouoluit, nun^ fe taie quicq^ in pofterû cômilTurû : amoris uehementia uictu feciflê:Deum,legê,angel3 facramento interponit,fi un$ quid taie cômittat,n! timere iupplictj,Timoré maiori urgebatur ab illis,quàm ab alqsîquoniam opes amplißimas dotib. earu erat c5iequutus,amp;r maximos parentû fauorcs.quar om-* nia,fi reVquiflênt hominê,perdebat,fœminac minime malç facrameta

hotniiît parcunt.ita tarnen ut fi femel tantum poßea commifcrft, ml mifericor-watfuturum Iperettefle de homine ÓC lege a(Hum,{e omnia prodituras, perditu ps(ç. Aliquot diebus libidini imperat,religione tenetur, aut potius timoré tttninarum.tandem idem facinus committens, deprehenditur ab qidem, ab^ funt,infamantgt;produnt quatenus noucrant fecreta myftcn'a,eflê hominem im P^torem,impur um, daemonqs agitatum, furijs^, qui fingat colloquia diuina, 2Dalqs legibus capiat omnia quæ bona habet,nil non propalant artium nebulo ’’iS'Quibus rebus pene in defperationem omnium rerum eft addudius : donee ad fc rediens,ut multitudinis animos retineret,legem hanc proponit, quae in ca P*tehuius Sora eft.Beati,inquit, fideles qui funt in fuis orationibus metuentes, lt;c ab impoftura recedSt,0d qui pura faciunt, ÔC qui pudenda lua cuftodiSt, lt;« ’’■fiapud uxores luas,aut quod acquifiuitfides eorum,id eft apud martcipia.Illi « funt fine culpa,uel non culpati, Hacc eft lex gt;nbsp;hæc caufa. Sunt beati qui •'ilcelus Ô£^ nephas more prophetæ ruunt, qui non tantum fubagitant uxores, ^crutn ÔC mancipia cuiufeunep generis ♦ nam indefinite icribit, nee eft in Jf’t'f^legis ancilla,fed eumamelecheta aimanuchum,id eft,aut quod acquifiue fitfides ueftra,id eft fub fidei prætcxtu rapuerit,lucrata fuerit, acquifierit, turba ‘’delium.quo in numero funt captiui gt;nbsp;feruiep non minus quam feruac amp;nbsp;ancit-’^'Nifi ita intellexiffet,potcrat uti uocabulo am et, quod ancillam fignificat. ue '^^muoluitamplam legem condere,in qua non tantum fcelus recens admiflum P^mitteretur,fed quod eft omnium deterrimum,omnibus fit conceflum amp;nbsp;lau ^bile^O fenlu capti hominesrita uos ludunt præftigiofi interprètes, ut ifta,au^ Joremalo dgmone fcripta no intelligatis C Ifta lex confirmât eas quas fuperius ^^Pçderaftia attuli.Ad hoc erat ifta lex comparata,ut omnia fub nomine eius li alioqui lege diuina, naturalfamp;^ inftaurata, funt prohibita. Egregia ^^.^SjôCayjhore digna.Quàm fit turpis hie author in ,ftribendo,non dico: pro^ Pf^suerbis ulitur, naturg occultac propagatoriae^ tarn in uiris quam in foemi--'quot;sScbrutisjatflionum^ ipfarum uocabulis ipurcis amp;nbsp;ultro quçfitis ubiep uti (o '«•Sed nil mirumîquum uolens uidensep uxorum etiam propriarum pateretur ^ulteria,unde abiedi animi,SC ad fraudes impofturasep tantum nati argumen deprehendere licet.Captatis ergo fedatoribus tarn dulci SC beneuola lege, Pfophetac non tantum codonaruntquod iam authoreDeo feceratlicitum, fed uxores culparunt,quod in propheta id reprehendiflent,quod erat tam iu ^^ndutn amp;nbsp;bonum.parentes etiam fedatis animis muliebribus, fuafere uxori^ ‘’usutrepeterent domum prophetæ, SC per omnia illi obfequerentur. diuinitus '■igt;niillifuifrereuelatum,non eflè peccaum quod peccatum putauerâL Admi^ j'âbundæmuliercsnil aliud parentibus dixere,nifi admodum elfe amicum Der ^iincprophetam, quem ita Deus diligeret, ut omnibus eius cupiditatibus ob»-^nindarct, Vbecharus amp;nbsp;Homarus, alq^ fabulæ confeq, filentium uxoribus Poluercjnon quod Muhamedis aut eius nugarum curam haberent,ied quia res '^maxime ad eos pertinereuidebatur, Quum enim ditifflmas pulcherrimas^p ’’’fgines darent impoftori prophetæ amend amp;nbsp;fonticoin uxores,id eô fiebat.ut dpotentia comparata res ad eos poft prophetæ mortem peruenirent.Idco fact •’us feandalum fedatum eft,paucis technas intelligentibus, illis^ m axim e fe cre '*freHngentibus,ut tandem plebs ilia agreftis^ turba, quum magnates nil mo-'Jeri cerneret eo fcandalOjfed crederereuelationibus uideretdubens acquiefee-' f'tjnecp defeifeeret ♦ obiedum uero illi eft frequentiffime ab eo tempore etiam

ab imperitiSjquodtoto capitcrcpetitlNililium aliud quam imperium qu^rerfj nee aliud quam diuinis praccepris comentaria 6Ó nugas affingerejantiquam tey chna«gt;i ordiri,dæmonijs agitatû hominem non pofîê ulla Dei familiaritateamp;uil fi quid boni habeatjfcripturas antiquorû efle,nô reuelationê.Quibus argumen tis motus dicit, fibioraculo eflereuelatû, utomnes ad tempus in fua deiipifcen tia relinqueret.eos enim non confiderare, quod opes ÔC liberos dtius inde cen fèquantur:quafi id uerum eflet,autpræmium bonorû ilia in hacuita cflcnt.Ve f um fuperftitiofos amp;nbsp;imperitos rerumcp tranfâdlarû immemores, nullacp copa ratione rerû utentes^ambiguis ÔC incertis pollicitationibus retinebat, tan^fub ' uno tyranno quàm fub alto feliciores effent. Noucrat nebulo miferos hommes calamitatibus ÔC frequent! iniuria expilationecp preffos, magis uel modicare.-fpirationerefici,quàm ante afflidiiones maximis opibus.Ideo nouât fœlicitatcs quâuis modicæ,poft res aduerfas lætifîîmis pares uidentur. Non repetohic,m Chrißum ÔC Deum blaijphcmiasffæpius àmerefutatas.Pergoadreliqua,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Elnorjidefllux.tj^Medinacfcriptum»

Qualem fidelitatem in capite fidelium uidimus,talem lucem inifiofumusm luri- ut enim præcedenti capite patuit hominis nefas, ita amp;nbsp;in hoc fe propabhif» »gt; authoremcp illuflrabit.Ait. Mifimus Sora,amp; explicauimus cam, ôi^mifimus ” in ea miracula prudêtiæ,fi forte recordemini. Fornicatrix amp;nbsp;fornicator ” turfinguli lOo.plagislamp;fnoncapiatis cum eismifericordiâinlegeDd» ’gt; tis in Deum,amp; diem extremû, ÔC adfint tefles fopplicio eorum aliqm^“^ fornicator non contrahatjamp;fc. nbsp;nbsp;Ifla ad rationem fuperius commiflô’^^’”’^^

runtur: Deum ideo plures uxores SC ancillas ÔC catamittospermililßj’^^^®?”/ mitterentur adulteriatamp;fiquis committeretjtaliaeHènt fùpplicia, qualiabic deferibuntur. Atqui ante banc legem cratpatria confuetudo mos,neab uxo re ullam aliam uir cognofceret,ne ancillam quidcm.namnonfuifleti^^’^’®’/, idiam ante licuiffet.Quamuero legem pofoit.nunquam feruauit. Aflacnim lia Vbechari,quam habebat chariflimam,confuetudinemultorum amalmru ctiam palàm utebatur. unde à multis admonebatur,ut illam faltem repudiare. effe admodumturpe, primariamfœminamprophetæitapublicèfcortumage.-re.quibus nil aliud dicebatjouam li bi effe diledîiflîmam, ÔC ideo nontepu latu rum.ignauusncbulojnil honoris ob oculosponebat) modo tyrannmcm paret- Quum illam inuxorcm,natam (utdixi)8.annosacciperet,delibaretcp, imperium uendidit,quod ait Plautus, dotemcpjnon uxorcm poflidebat.^taz mcnfacrofandîa Alcoranifidesjamp;rpropheticorumfacinorumexpofitiOjarela tione feorti publici,uxoris,ÔC filiæ tyranni pendet,nec quicquam efi ea fidefan ôius.Nam eius fententiadicitur dhachetzahh,ideß)hoccficertum ÔCmte^ grum : Sdquæ in prophanis iudicqs ob infamiam non adhiberetur in t^ßimox nium, ealegidiuinæauthoritatem adfert.Eius feorti facinus maximum dinP dium inter focceffores excitauit.unde faclio Hali et Vbechari incŒpit,quaplu rimæ hominum myriades periere,amp;3o, confequenter chaliphæ funt confcói.

gt;» Qui uero, inquit, acculant cafias,amp; non accedunt cum 4. teßibus,fenantur » So.uerberibus. Tanquâ domi fit facile habere 4 homines ad tefiimoniS,ideo uult uideri legislator peritus, Ôi. ab utrac^Iege difcedere.Verû ifla nô fontpofi ta propter fœminas,fed propter prophetâ,ÔC eius uxores. Nâ qua lege non licet uiroacCTifarefalfouxorêde adulteriofine4 teftiûprobatione, eadênôlicebat «xoribus prophetç,quç nô habebant 4. tefles,eum acculàrc de adulterio,t^.$

iam lex efïêt poGta, eó omnia tendant: quamuis licct cum maciptjs lege agere, ut fi forte cum quapiam alia deprehenderetur,non poflet argui» Et ne admit-taturjinquitjin teftimonium, quifalfó accufauerit, Quanto maiori pœna eral ^igna Haflà Alcorani inftauratrixcfi qui falfó adulterq accufat,tâta infamia no taturjQuanto maiori dignus erat qui cômittit Sunt hæc perpendenda. Et in terim fi conucrtatur,amp; facit bonum,qui erat infamis, Deus eft pius mifericors» “ Vtnullus detpœnas, hoc ait:Quis enim quum ad iupplicium rapiturmon co wertifjÔC bene facit, fi illi credaturc'certe quiuis impius,iniquus,nocens,fitpius, lt;uftus,innocês uerbis,dum urgetur:Ô£^ fi inftetur,fàcftis» itacp fi ad De um remîL-tas pœnas,nullæ unquam erunt» Si uero,ait,non poteft probare nifî per fe,u- «« nus teftis iàtis eftjdum atteftationibus 4.dicit,pcr Deum ego fum de hdelibus.

quinto,maledi(fîioDeifuperfe fi eftmendaXjSC remittent ei (fœminæ)fiip «« plicium fi contrateftetur quater, quod eft uir eius mendax, amp;nbsp;quinto quod ira- « ftatur Deus fuper earn, fi uir eius eft uerax, Si nifi Deus benefaceret uobis. Si nufericordia eius. Si cette Deus eft conuerfor iàpiens, Videte quomodo fa-^ituiam periurijs, durrtin facramento ponitprobationem, quum nil uulgatius ntfacramêto apudMuflùlmanos^æ interim adinfetftum uadit,dum negat ob-

contrarijs iàcramentis fœmina, ut iudici fit tempus inaniter terendû*Scd alia uenio, quæ ad rem faciunt. An non audiftis opinionem credentium «e nitorum Ô!^ mulierum apud febonam,quumdixerunt,haeceftfilt;ftio manifefta. lt;« ^onne uenerunt ad eum cum quatuor teftibus f Si quia non uenerunt cum te a *'*bus)illi funt apud Deum mendaces.ôif nifi Deus,6Cc»Videtis prodita myfte- «« **î.ideo uult teneri lege nunc pofita fuas uxores Si domefticos, pofiquam ape-^^ftantfecretainec ilium tam male habet adulterium, quod iam incoepit præcc ^tnti lege fieri legitimum, quàm quod dixerant legem fiÆonem eflê amp;nbsp;ftro-pliani.Nam illis merito credebant fecftatores,ueluti fecreti prophetic/ conCcijs^ ^ndemoleftilsina^ id fert, Si uellet illas 4. teftibus probafle effe fidlionem, quS ’’niantèpatêret lippis Ô6 tonforibus.Nam iam ante centies eft illi obie(ftum,et ^'onflagitabat 4 teftimonia : fed à domefticis prodi,ueritatis eft argumentum» Jo quatuor teftibus opus, Sequo^, Et quando detrahcbatis ei linguis ueftris, lt;* ^^Kebatis ore ucftro id,in quo no eft uobis fcientia, SC cogitabatis leuc quod ’PudDeuniagnu eft,quin potius quando audiuiftis, de eo dicere debebatis,ne cç “^hocnobis ut loquamur de hoc,abfit, hoc eft pcccatu magnS- Quî fieri po- «« ^«Jtifte^phetaita timeatlinguas domefticorS amp;nbsp;amicorSc'(na ita uocat mu-’’’’nin 0^ muminet) ita religiofe coli SC admiration/ eftè fua uult,ut de illis nc lo ‘iWquidêliceatc'oportet fané eftè loge prçdonib.ôC quibulcucp pcrditis nequio ^gt;oui domeftiti oês fiint timori.Quî fit,ut fi fit propheta Dei, nô mittat.ut alter I ofesjinfeditiolôs igné diuinûtnô deuoueat,ut Dathâ et Abirâ,aut no puniat ^PtSiUt Maria for orêc'N on eratMofi toties opus repetere, ftim prophetaDei, ^tnil aliud in illius lege elïèt. No oportebat millies iterate, aiuntteifta fingere, ^fsdæmone agitatus, amens, Si caetera uitia.QuoniS nulla cadebat fimilis in i ^ofen Si ^phetas iufpicio. Vnde quu omniS uocibus tot nequitiarS genera ti oiobijcerentur,fieri no potcrat,ut eftes innoccns. Vox enim populi in aperien J fceleribusjuox Dei oft. In nullo un$ uerorum prophetarum reperics, quod ’^‘oter aut quater afleruerit. Satis habebant diuinum nuncium protulifte, feu ?^derent,feu non crederent audientes,at tu uolebas illos uel Iudæos,uel Chri-*anos,uel etlinicos tibi adiungere«Quare ob tua fcelera SC uitia omnibus aper

ta,tam laepe eratfmgcndiim, menti endum, fätisfadendum Is cß ucrus fenfus« QiiodautempeccatüfuitloquidelegeMofis, autChn’ftiromnibuserantpro-pofita quæ docebant, nec ullum erat peccatum de illis tradare. Ät dieet Buha-tias interprcs,non de lege, ied de rebus prophetæ fccretioribus intelligit, Inteb Jigo.non pertinebat ad Aflàm,cuius caufa agebatuTjde adulterio prophetæ du cere adpopuIum.Non erat illius, Sc' Hafezac,de techna quamà parentibusciuJ confetjs intellexerant, difceptare, fed more aliarum in filentio præfcripta diup na feruare. At ingens dolor ilia foeminis clicuit. potuerant ea tacuiflèjdonecinx iuria illas compulit effutire quod nouerant. Si non credidifles, ab illis non fuif-fet confirmatum quod externi etiam ruflici iuiîîicabantur, credebant, obtjcic-” bantep» Vetat uobis Deus ne redeatis ad fimile in çternn,fi eflis fideles.Quod ti met,uidetcp uerSf,uetat authore Deo,ne proferattita illi erat Deus propitius. Et ^,9’ item: Illi uero qui optant ut fcelws publicetutjapud illos qui crediderunt,habet , 9’ fuppliciu magnu in præienti iæculo, in futuro, amp;nbsp;Deus nouit id quod no in--” telligitis. lam coadusjicclus uocacfed Deum ultore dicit,fi quispropalarcue lit.O propheta bone,quodnam fuppliciu meret, qui uera dicit apud fidelesfui» ergo mentiric'tibi erat flatim peritura potêtia, fi fceleflS, impoflorê, adujterum, fonticu, maniacs, furioRim, fancfla fimplicitas nouiflet. Nä à cæteris no tim^* Miru efl ills Deum,cui feruiSt illi fideles,qui tuarS return funt cofetj, quam comittereuelle j quod altjs nolit impartiri. ô perdita peflis,nó credidiI es pofleritati ifla innotefeere potuifleCDeus ilia curabat fcilicet,ut fi qualtni nonet Muhamedê, diceret, flatim fulmina uibraret in eS, eamue.Interimudutahuu agens, interfcrit de eleemoiyna illis praccipue danda, qui paupertateinÔ‘^^^5'^® abrenSciationem in uia Dei profitentur. Sunt illi prçdones,quibustota Ahaot Africa efl labefatflata, ut nun^ tuto liceat iliacnifi fumma cohortetranlirc» gni eleemolyna fane, Nam ita petunt,ut fi non dcs,ipfi rapiant.Vidialiqn2nflO in Afîælittoribus earn hominum peflem itamendicarc, utnullææ^^®’”

» natesillis eflentinuiolati,finon dcsquodflagitant.Sedadrem, OuosquiÇt« jj didiftis,nc ingrediamini domos non ueflras, quoad pulfaueritis,0^ pacem ix, 9 J ritis habitatibus illas,hoc uobis bonum efl, fi forte recordamini, 9J inillisreperiatis,quoufcppraecipiatur uobis.0i5 fi dicatur uobis,receditc,rece 9» te.uobis hoc efl honeflius,6d Deus quod uosfcitisjfcit,6Cc, nbsp;Hac^P^®

caufaHaflàeSCHafezæreuelatatquoniamafluôC obferuatione^i’^'^'^’îL, rina repererantjUec puliauerant fores, quod ne fiat in poflerum, tnonet. I intet adhuc deprehendi in fcclere, hacc efl caufa Icgis, digna authore. Quod prxkn-bit quibus perfonis foeminae debeant oflenderc decorem iuumiquis non ndcat tamaccuratumlegislatorem c'Naturæ ÔCrationis præfcriptum id docuit longe haclegehoneflius.Quidfifint deform ost'neminioflenderepoterunt.decoruc ro late patet. Tali locopotcft oftendi,ut ne patri quid em, aut filio, tuto liceat monflrare,Fide5Choneflate inea reopus,nonlege, Nonderreuerocog« puellas ad caflitatem,id quo tendat pauci norunt.Quum probro amp;nbsp;fummæ i^ temperantiæ uerterctur prophetae, quod tarn impotenter amaret Mannam, Aflàm ocflauo anno ætatis delibaflêt : ne fit in uitio, uult licere pucllis eaæta^ petere maritos. is efl uerus fenfus, Ifla enim Afuar, funt fatisfaaiones leges de uxoribus prophetae. Quis non admiretur theolognm huiusho.* 99 minis, qua Deum facit candelam in uafe uitreo, quod eft ftella, oC cætera. e^ tularuni Mechenfium funt ifta fomnia, Interim dat omnibus idololatns lalute, quoniam

n^oniam illorum nemo non putat eflê Dcum quod adorat ergo frußra, ut ßc--pius ante dixi, leges alias dedit Deus, ÖC tuam edam ô Muhamedes. fed ita inx* «olucris dida tcgit,ut impietas fladm non fe prodat, Pofiquam de falfa aquae ‘niagine dixit, inquit : Inuenit tarnen Deum penes fe, qui quod æflimabat ad- “ jniplet.Adiinpleo facia crepitui uentris,cepac,feli,boui,cercopitheco, crocodi-‘OjWgo habeo Deum apud me, Quae maior unquam potuit proferri impietasc’ stcaptandi erant idololatrx, ne obfcandala defcifccrent. Nam fi qui erantlu-‘Jæi Chriftiani, crant oculatiores,refiliebantcp. Poflquam frequendflime di-

obediendum eße Deo, ôf eius legato, fuis Icftatoribus régna pollicetur, fi perfiftant, ut eo fumo ÔC fpe latßetillos, Præfcribit demum quibus cum fit con-uerfandum, tanquam urbes non finthominum cœtus, qui conforttjs rednen-tur.Nolebas audire faneßa præccpta Chrifli amp;nbsp;difcipulorû eius, quibus omnes homines loco fratrum funt ôf habentur,ut ab eodem Deoformad.foeminaf ue« gt;■0 timoré Dei amore maritali omnino à facinore turpi abflinerêt.Meritó là né tot leges imponis miferæ foeminarum nationi,quß gr egibus alantui’, amp;nbsp;quo hdtemaritos (uolui dicere heros) mutent.

Statim à blaljahcmfjs in Deum amp;nbsp;ChriflSincipit, quod Deus non genucrit# dmfrequendlT. huiepefliprobauieffe omnino impoflibile quic^ intotareru natura fubfiflere,nifi Deus ab arterno ex fe crearetfilium. Apud omnes gentes confiât eflc unam caulam primâinfinitam,quæ qu2uis fit potendflïma, nifi ta-nicnfapientiffima eadem amp;nbsp;bcneuolafit,nil poteß omnino create.Nee fads eft •nrcrû prima creatione tali fapienda ufum fuifle, nifi quatenus durâtifla ufta, ideftgeneratio St corrupdo,eadem fapienda dilponat,regat, conferuet in effe, Wcunqj lunt in rerü natura, earn fapienda nos filium Dei, amp;nbsp;uerbü uocamus* •npotentia tota efi diuinitas,in fapienda tota diuinitasjin bencuolenda tota di ’^■nitas.nec tarnen funt tres diuinitates,led una diuinitas. ueluri in cogitatione ■■fi totares efl,in uerbo Sf explicadone tota res efl, in operis complemento tota ■■defttnec tarnen funt tresjfed una r^s.Ifla eorum hominum caufajquos hæcpc fcsfafcrnauit, crebroinculco,uta blafphemiainDeumSc Chriflum eiusceC-ftnt.Chriftus ergo Mariae filius, fapienda patris efl, ab aeterno genitus.Quum ^tem uifum efl diuinitati, ipfa fapientia iunxit fibi noflram carnem ex uirgi-ncifaäuscp Deus homo efl,contra quem perditus ifte nebulo comparandaepo tentiae cauläinfurrexit: Sed ueritas Domini manet in æfernum. ingerit de-nium, obiedliones illi Reri folitas, elfe fiólionem, alios illi præflitifle fubfidium, tjuoddeludacis conflat.illum enim promoueruntin perfuafionemfuam gt;nbsp;cum dTetidololatrajinidatum affinitadbus deuinxeiunt.Nam podus morerctur lu daîa,quàm ut uiro alicnæ perfiiafionis etiä hodie nuberct. Duxit uero n6 unä, lédquatuor autquincçdidflîmas .Doóores, quiin Chriflumilium armarunt, fitere Abdalla ben Salom, quo amanuenfi ufus efl, quem demit dolofe in letflo dormientemnecaricurauit. alter Nehabanus Mahaniaefilius. tertius Chabi-nus,qui principes erâtlÿnagogarû. illis innum eri acceflère, hominemep decen nio inftruxerunt,donee ab eo defcifcentes reliqucröt hominem imputum. Eft etiam ufus opera uicinorum Chriftianorum,quos uocabulo fpathariorum no-minaui fæpius, â quibus omnia deprauata St lacera haufit. Ex quo ludaei de-fecerunt, fepotifli'mum adChriflianos dogmateNeflotqlaborantes contulit, frequens^ amp;nbsp;furtim adijtfpeluncam, non longe à lefraba, in qua agebat qui-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s 4 dam

dam h crcmita N efîorianus,qui illi cum multa alia, tum potiflîmum y.dormientiu ad manifeftam relûrredionis fidem narrauit » Illic]p fiat Gab«« in Medina,quemadmodum ludaci in Mecha» In illis hiftorijs prophetæ fluminemerfitMerbas Chaliphasjcratnotatum etiampaulo antcmortouM*^ hamedis, ludæos uoluiffe in prophctam elcuare Halim ncpotem huius propnç tægt;iuuenem admodumjqui dumincautius antrum quacrit fadioniaptunigt;’’^P^ rit in ipelunca Muhamedem, cum Neftoriano monacho, fit^ apertinn quo _ omnes iulpicabâtur,eum aliunde quacrere dotfîorê quàm à ipiritu angdico.lVU rum in modum itacp timet nebulo, ne aperiantur technæ, Muneribus iuuenem deuincere fatagit.non poteft tarnen facerequin res prodaturxuio^® hoc loco,6C in multis alijs occurrit,nil aliud quàm comminationesdiuinasanc* rens,dicenscp eflê iniuriofbs qui ifta dicerent ♦ Ita fe prodebat fucus. De Sergio N eftorio omnibus fuit in confeflb, uerum ifta omnia iunt deralâ ab eoruffl ftorîjs î nec nifî comentationibus Suneh ualent probari.Pergit comiuiMiiil'ö qui nil nift infanum efle dicebant, qui quotidie uelpere QC maneea acdpei eta' liunde qug di(ftabat,Si angelum haberet,debcre illi prolpicere,ne ex alieno a® plius uiueret.Demum tanquam eflêt propheta,dicit non eflè mirum fi corano contraueniatur:omnes em'm prophetasbabuiflè aduerfarios.Atfiiu aliquis eftpropheta,quôd aduerfarios habcat,ftintlatrones, homicidæ’P’'^ nes,imptj,malefîci, amp;nbsp;cgteri improbi inter prophetas.nam omnes iudicesep infeniôs ÔC infeftos habent, ut quibus moliuntur perniciem lt;nbsp;prophetam Muhamedem nemo negate multis uero argumentis id côfîtxnâtu«» r eliquit.Reliqua folitæ funt repetitiones.

2f,Sigrajpoëfis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, .

Quum nil aliud quamfallauerisadmiiceatjhiftorijsuetcrisTeflaiueno^ iungens cum multa mendacia,tum fabulas uetularum Arabiac, atcpfolitare^ tet miracula QC blalphemias,iam ftiprà refutatas, ideo nil in hune locun’ fciwOr

Sibi patrocinatur, (uis^ applaudit uitijs,quum Moiem facit ex ftipfi^ 9gt; petereàrubo,Deumcpuocare adfefine timoré. Nonenimiueilog^uui 3gt; qui peccaucrint:deinde fi côuerfî fuerint,Deus eftmifericors etpius.QP^'^ cnim eflètomni uitiorumlabe inquinatiffîmus, tamen Deum fib/propi^ii’*® amp;nbsp;familiarê adferebat, nec obftare uitia ad pietatem amp;nbsp;prophetiam. Dein uiû* git mendacium hiftoriac facrae,quôd Mofes uenerit cum 8 miraculis adPharao nem:quum iam ante dixerit cum nouem, amp;nbsp;in^utrocß fit mendacium, quû fint îgt; decem.Deinde fabulam de Solomone fingês,ait:Et fucceflît Solomon Dauidi, ïgt; ÔCdixitîHeushomines,edo(ftilumusloquelamauium,Scdonatifumusomni »9 fe,quoniamhoceftbonuminfignej ÔC inuocatifiint à Solomonecohortesdagt; »3 monum,ôd hominumjô^ auium,amp; illæ conuenerunt, quouf^ uenitadflumcn 59 formicæ.dixit formica: ô formicæ, intrate in habitacula ueftra ne uos rapiat Sa-59 lomon,ô^ cohortes eius, QC ipfx non parcent. amp;nbsp;excitatus eft clamor a uocibiis 59 earum ôô dixit, doce me ut laudem te pro beneficio tuo, quo bencfeciftimihi, 59 pro me Sf pâtre meo,ut faciambonum,Ô^c. Quisferat audireiftas ineptias^ at ifta nil iunt,fi cum upupa, QC eius colloquio,legatione^ ôf pracdicationecon ferantur. Videat ineptias illas quibus Deû hominesep ridet, qui uolet. Nil amen tius,aut delirius reperiri poteft: ÔC tamen ifta lex à Deo eft,ôf diuina.T accohot rendas ineptias de throno,regina Saba,famulatu daemon«:quaf omnia ad mugt; licrcip

'•ercularuni tcrriculamenta funt proIata.Miror quid habuerit frontis illa peftis» ^“«homines ut faxa amp;nbsp;fungos iudicabat,fi quid tarnen iudicabat. In hoc caf«^ ’^uoluit ludgis gratißcaiijSC eorum facra ditarea'dco illis pollicetur,fe multa in ocÄlcorano aperturum, in quibus difceptant. Reuera credo huic homini nil potuilTeproponijquin rci|)onliim dcdilîet: quod iblûftultis 8gt;C amentibus licet,

Mofeminmareproicóumfuiflèjfalfumeft, influmenNilû necandosiTiitgt; ^^ant.unde fublatus à filia Pharaonis, eft cducatus. hic ab uxore, antea à foroi» •^^•ulqueadeo nil mendacio caret in hoc homine,Qiiid non afhngit hißoriae ià-î'De Pharaone, HamanCjde claue thelàuror3,quam quadraginta homines ^onmouerent.hiftoria aliunde petenda ex libro Hafsiar,cum Alborach amp;nbsp;Ga . nbsp;nbsp;nbsp;Infinehuius capitis iugulatfuos chronographos^qui lumen ab Adamo

’''juni adducunt, propheramep circuncifum natum dicunt, Si enim erat pro^ ptaà natiuitatejquï fit,ut nefcirettandiu, ut ulcp ad 40 annum ætatis non fen

I ^quot;'autfeiuerit (e effê prophetam. quod uero aliquando non putaueritjiple fa--’^'ur. Die,inquit,creator meus nouit quis eft diredus,^ quis eft in errore ma «« 'quot;æfto. ÔC non fperabas quod tibi traderetur liber, nifi de mifericordia domini « Hnon fis ergo elatus fuper blalphemos. Hoc in loco fe parcere fingit idolo-- «

I quibus fuerat educatusjimbutus, ÔC initiatus.Sed futurum non puta * ^'iUtpofteriorcs Chalipha: ilium tarn magnum olim facerent î nec hi fatis acR ''^nerunt, quid de fe fit faftiis,

.^0 eft quicquam authore in hoc capite dignius, quam quod omniu animan* ‘quot;«nrefurredionem futuram pollicetur,ut non tantum animantia,fed amp;nbsp;crea-’'quot;^inanimatæfintæternæfuturæ.Vocabulûenim chelcc, eftgeneralead om quot;’^creata.De brutisjid in ratioibus fidei, in libro T ercherc elimam eft lcriptû,

! Pfofidci articulo.Simiracula funt apud Deum tantum, aliquiprophetæ ha^ ^quot;^•■£,1111 erant Deo proximi. Qiium autem non habeas, cs à Deo alienus. No f^^'untergo luporum, borachi, truncorum, lunæ, Sd cordis miracula ucra,fed

' ^'^^jftuoniam tu non es Deus.Mitto hie aliquot capita,perfimilia caeteris,ut ad quot;^^gisnotanda ueniam,ad 32 Sora, quæ aperit nobis multa præclara facinora P'ophetæ,

^'agzab, Primum uidendum,quum u/oicntcr in Medina in aliénas facul ^^^^hæreditates inuolauit, ludæoscp SC cæteros habitatores expulit, ut coagt;

' *'yfnntauxiliaàcôtribulibuspetcre,innuiturhisuerbis, Memineris quan quot;uicebantduplices corde, amp;nbsp;in quorum cordibus erat morbus, non præcipit “ Apoftolus nifi damna amp;nbsp;incommoda, amp;nbsp;memento quum quibufdam ciui ‘

I quot;ftetribæ dicerent, non eft uobislocus,recedite : amp;petcbantlicentiamquidâ “ ; à propheta,dicentes domus noftræ funt ruinofejôi^ non erant defblatæ, ‘‘ i ’^'^uolebantfubterfugerc. ÔCc. quibus uerbis, 5C confequentibus, fibi ideo ius “ in rebus eorum dicebat, quod no acquiefeerent perfuafioni, Nam quS 10. ânnisMcchæ cum ludæis eftet fabulam iftam exorfus, 0^ illi aperto fuco defe^ ^^ent,quum illifuit ?o uitæ anno, aut circitcr exulandum, miferos ludæos Só ^hriftianos lezrab habitantes fuisfedibus expulit,co prætextu, quod in cordR ' j “US eorum effet morbus, ca fuit æquitas prophetæ. Miferi uero ludaei fuadebât j ’’’’’'’isfetftatoribus, utadfuarelidoprophetaredirent, neturbapremerentur.

quod quum fenfit,acrius fæuîjt æquitas prophetica, Primum fatis habuerat pu-pillum

pillum fortunis omnibus ipoliafle in cadem urbe, nimc illi nil fatis cft.PrimS là tis habebai occupauifle locum, in quo ageret animi gratia î nunc uult fi'gere fe^ dem ♦ Maximum uero argumentum fuac crudclitatis relinquit, quum in multis locisjtum in ifto paulo poft* Et quum accedimus, uides cos ucluti mortuos,ti » more angi : quum autem abijmus, acuunt linguas fuas, ut te reprehendant.

Quid aliud ueniente tyranno fi'eretc'prçfente illo omnia imagini mortis finii lia funtjnec libéré licet iudicare,nifi quum abfcefferit, Sed confirmanda cftifta »gt; æquitas» Quofdam eorum interficietisjalios captiuos agetis, amp;nbsp;eorum occu.* »5 pabitis poflelsionesjbonacp QC terram, quam nunquâ eratis ingrelsi,quia Deus »gt; fuper omnia potens. Id cft,Muhamedes eft pracdo crudelilsimus,quifubno mineDeinilfcelerisnoncomittit« Sederat agenda unacumprophetacohors fœminarum, ôd terrore numinis regenda, ut omnia prophetae amp;nbsp;domi 0^ loris licerent. Sed oblitus eram pulcherrimum amp;nbsp;bene propheticu locum, qui quam-»’ uis in exemplar! Afrtcano non eft, eft tarnen in altjs* Et fi non cognofcatispa tres ueftros,aut fratres ueftros in fide amp;nbsp;opibus ueftris, non eft uobis neceifein 3» eo, quod peccatis in eo, S)C ideo ne ambigant corda ueftra, quonia Deus eft mile ricors 0(5 pius prophetae,illi funt fideles, âfc* Vt liceat ledatoribus in pat^^ iuftiisim é iâeuire, ÔC patres fratrescp occidere, praetexi ignorantiâ nomineb et fatis eft:ô^ Deus eft propitius prophetae,cuius caulâ ifta agStunQuoniaui xerat fratribus bellû,amp; iam quofdâ necauerat, uolebat ob nouam fidem tres quidem à filrjs agnofcijfed confici patres,fratres,cognates,affinesvqi’^’^ »» turn iftaà pictate Chriftiana abfunt. Ad foeminas redeo» O prophcta,dicuxo « ribus tuis, fi mundum iftum amant, amp;nbsp;ad decus eius accédât,dabo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

delicias multas» Hoc, amp;nbsp;iequês uerfiis, pertinet ad diuites illas quæ reliqucr hominê,5t5'erant ciues Mechenles ditiisimae.fllis ergo pollicetur,quod alqs pro hibettut plané de co dicatur, quod libet h'cet»Terriculamenta addit,dupbci pff' na dignas efle fi non accédant, hoc em eft peccare, in hoc loco, alioqujn’’’^^ à Deo pracmi5,fi obediant.Magis parcit Deus legato fi occideritp^têt^^’ft^^ alqs hominibus.Si no par eant ux ores, duplici poena iunt dignae.bona

Iam anté dix eram (quod iàcpius notarc potui) Deum fibi ^öcium facers „ hamedem.Statutum eft,ait,præceptum à Deo, amp;nbsp;à prophetaeius, 3, delis line fideli. Nonne efle eius authoritatem diuinac parem contm imperq diuini uult haberi foetus 6(5 particepst'quoties inculcat t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

6(5 prophetam eius, obedite Deo amp;nbsp;legato eius, qui non credunt Deo 8c Icga eius,0(5c.an non eftparticipare diuinam potentiamc'Mofes,Efaias,Ieremi^,^ teriep prophetae dicebant, A udite uerbum Dei tantum, non, Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

ut ifte nebulo. Illi enim nil fibi quærebant opum, honoris, lauoris, ut ifte p e dopropheta : 6C ideo fatis habebant,impulfum diuini ipiritus aperirc.Is a Deo autreefto iudicio, nifi aliunde emendicatum haberet» nunquam no ipfum Deo iungit,0(5 inculcat credulae turbae.ea eft falfi natura, ut nunquamn Ie tanto ardentius Si frequentius commendet atep ingcrat, quantominus u tati accedit. dum enim crebro animos commendationibus occupât, exami di occafionem tollit,amp;5 eludinne agnoftatur.Sed cotinuus ftrmo

33 Si propheta eius praeceptum, fi uobis bonum eft præceptum eomm. q 33 uerfatur Deum àprophetam eius, iam errat errore manifefto^æc eo e fijpra pertinent, ut participet potentiam cum Deo♦ Sed de Zeioo.

Etquando dicebasjflli cui benefcci't Deus, tu benefecifti. fêrua tibi uxorê “ ÇJam,ÔC time Deuin, tegis apud te quod Deus reuelatj^ urnes hoitiincs ßcusdigniortimore.amp;^ quädo compleuitZeidus ex ea appetitum iunximus “ tîmtibi.Nefitapudfidelesfcandalumin uxoribus feruorum fuorum,quando “ impleuerint defyderium ex ipfis,Â: lit præceptum Domini fadtum. Non fit fu- “ ' P^'^prophetafcandalumjineo quod dixit DeuSj Habet legis potcntiam» Deus “ ffatinillis qui iam ante decelTeruntA eft præceptum Dei potentiflîmû. Apud «

peruenit prophetia Dei,ill um timet omnes, neminem tim et nifi Deumgt; “ ^‘^latiseft cum Deo acquirere. Non eft Muhamed pater ulliusuirorum ueftro « tunijlëdeftprophetaDeijfigillumprophctarû,ô^eftDeusinoinnirefapiens, et

0 quàm magna myfteria hic latent.Muhamedes à puero pene Zeidum fer-domi habuerat,cui ut primus initiarctur Muflulman, libertatem non fine ’quot;gentibus pollicitationibus dedit.Paucis póft annis iam ex prédis ditatis felt;fta ’®nbus, quia fideliter admodum curabat rem familiärem, dédit illi cogna tan»

in uxorem, cû qua nefeio quoi annos agens fummopere illam diligebat» Q-Uuin autem in Medina ageret gens pi ophctica,£lt; iam regnum exercere inci PeretMuhamedes, eft captus cognatæ amore femi fidiflîmi üxoris.itat^ adiens '’onium eius,non inuento marito, dixit foeminat ( ita in libre Haftîar Icriptum

Zeidum fuæ poitæ optimum cardinem delegifte, mandauitcR fœminæ illa ^otbanon capienti,ut marito diccret. Quæ ubi audiuitZeidus gt;nbsp;flatim ( ut qui ’’iipTidem hominis mentem nouerat, interpretaricp ambigua propheticè feie dixit,Cardinem quidem uxorem intelligere prophetæ ditftum,portam ue '0dfedomûtid quidem fignificareuoluilfe, fehabere elegant! forma uxorem, bm oportere fe relinquere,ut adiret prophetam.ita eflè hominis ingenium. ni '‘'tóiniu(ïafacias,cogereuerberibusamp; morte iblitum.in lachrymas ambo fol '’'^nturmec mora, adeft prophetia quæ iubet Zeidum uxorem repudiate. pagt; fondum extemplo ^ftj cxccdit domo,proxima die nubit prophete 12 uxores ha ^oiiti.Is eft hiftoriæ propheticæ tenor, is fenfiis » Magnû uero feandalum eft ea ^oreobortum,quod tam iniquusfuiftet abftulifte alienam uxorem,Ôl tan» nefa '‘nsutcognatamducerct uxorem quâ alqs legibus prohibuerat. Nunc litera ^oxaminanda attentius.Improperat feruo in principio beneficia recepta à fe, *Deo,id eft à prçda^Nam præfuit multis aggrefltonibus mercatorTimjquibus Ondiep obfidebant Mecham, ubi fatftus eft diues. Quum uideret uehementem

Omnium offenfionemjdicebat illijfe iuflifle ut feruaret uxorem, quum repu '’'arecoëgiflct.Quum uero nehifeere quidem» änderet eo præfente,conqucrex-fotur autem abfens de illata iniuria,dicit illi obmutefcenti,Ôc fatftum timoré ap^ ^obantijcelare ilium apud fe aliquid,fedDeum reuelaturum.id eft,fi audiueiit '’ocarequicquam,efîedehominea(ftum,authoritateDeimoriturum. ôc quod ^ndebeat timer e homines, fedDeum,id eft furoren» ôf infanam prophetæ ra o’oni.Tum demum in lege ponit, quod commifit, id eft idem quibufuis h'cere ’ndomefticos ÔC fubielt;ftos,quod illi: poftquam fcilicet miferum fubiecftum coë §trint repudiate uxores, utftatim eas ducant, dicantep poftquam uoluntatem 'Oinplcuerint in illis,feandalum non efiè domino,uel timoré mortis feruum co ^tntiducere illam in uxoremtSC quia Deus dixit,eft faóum.Ita ex cius feeferi.-nns natæfuntleges,quibus idem liccret alqs,quodilli.Mulieresmultasdux etc, ^oiamultas habebat, feruæ SC ancillæ omnibus fine uitiolicêt, quia ïd uitio uer liim état prophetæ,catamitti funtlegitimi,quia prophetæ placcbant. Inire bru^

ta eadem lege licet, omnia prædari, omnium uitæ infidiari, omnibus licitum fa-ôum eftjUomine fidei prolato:quia prophetae licuit. relidam ferui coacfii duce re eft honeftum,quia propheta probauit. ô cæci homines, has impietatespoic« ftis ferrcjnedum illas Deo adicribere,amp; ferio de illis commentari.Sed pergo. » sj nbsp;nbsp;Non eft fcandalum prophetae in eo,quod iuflit Deus» AtDeusiubctqux

‘ illi funtlibita.ergo quæ Iibent,Iicent.hgc cftlex. Eratpotens praeceptumDciia antiquisjid uerum eft.ut fignisjmiraculisjprodigtjs, rerum praenunciationibu* pollerent:non in ciuibus,iuis fortunis ipoliandis, no in fratribus amp;nbsp;parcntibus necandisjtton in fomnqs amp;nbsp;mendacrjs ab antris refercndis, non ad aliéna hofti liter inuadenda,non ad bruta incunda,non ad opprim endos feruosjeuertenda omnia peccata)amp; caetera facinora quæ exhorrefco referons, comittcnda. In his ôôfimilibus rebus fecifti potentiflimum Dei tui præceptum»Teuero habere Deum à toto orbe differentem, certum eft.Deus naturç permittit quandoc^adgt; uerû homini contingere. Deus Muhamedis iubet 6C probat quæcuncç in natu ræ ruinamtendunt.Sed audiamus huius prophctç conditionem. nbsp;Ad qucin

peruerutprophetia,cum timentomnes,neminem timet » Omiferorum hotnp num patientiam.ruatinfas amp;nephas,iacra Si^prophana euertat propheta, ne.-mini non adferat ruinam, nil timet. Quistyrannus ianguinarius fibi common

gt; diorem legem excogitate potuifletc' Ob impium facinus admiflum, neminem timet Muhamedes,quamuis fexcentas iniurias intulerit.undc confiatno ulum fuifte legibus,qui omnibus legislator efle uolebat, Nam fi ullam humanimus ra tionem in fe habuiflêt,iàltem offendifte hominem timere debuiffet.utrumnon timet nifi Deum. At qui impia flagitia committit, SC fe Deum timere dicit,non ne mentitur, amp;nbsp;Deum efle nullum fatftis ipfis affirmât t' At prcphetæ potius f parcit,quam alijs,ut ante dixit.Peccatum tanto grauius efle folet,quanto maior qui peccat habetur.Muhamedes uult omnium maximus eflè,ô^ tarnen nilpco care,dum in Deum naturam amp;nbsp;hominem delinquit.Sufficit huic cumDeoac-quirere.Praedo,fur31atro,tyrannus,modo cum nomine Dei capiat, omn^iunt illi US» Ita iunt partæ opes ueftri primordij,ô Muflîilmani» Quod fcquitur, eli J} paulo obicurius î Non eft Muhamedes pater ullius uirorum ueftrorß. uolebat hoc innuere,nil officere confanguinitatem,quin poflet cognatam duccre. nani modo non effet filtj uxor,poterat earn iua lege accipere,uelutilegidm^quot;’'’“‘®» quod ante dix erat, Non eft pater uirorum ueftrorum, quoniam ueftras uxores accipitin matrimonium cum Iubet.eft uero figillum prophetarum, id eft com* piementum,poftquam nullus erit. erunt tibi fimiles, quamdiu mundus durabit ueri nulli ante te 6oo» annis debebât amplius uenire.Nam finis legis prophe tiæ Chriftus lefus Deus homojfuit figillum prophetarum » fruflra enim amp;nbsp;ftultc feciflet Deus, fi poft miflum omnium remcdium fummiyn, fer uaflet fibi aliud minus.Maximus uero prophetaru, etiam Muhamedc fatente, fuitIcfus Chr^ ftus. Poft maximum autem remedium adhibitum rebus humanis ,nonpotell efle locus minori. Nam.fi ægrefert onus ftium columna, idem onus quomodo poterit à palo uel pertica fiiftentarifPu non es malorum figillum Muhamedes? funt adhuc uenturi tibi fimiles ad finem ufcp mundi, donee ueniat omniumme* quiflimus QC ultimus antichriftorum,cui omnigenere uoluptatum amp;nbsp;uitiorum in religionem admiflbrum ftrauifti uiam.T e uero fuperabit, quia mendacibus fignis confirmabit fuam potentiam, tanto breuius duraturam, quanto maiori impetu erupturS.SedDeus eft reuera in omnibus rebus fapiens, poienstptiW extre*

Adoratc Deum mane amp;nbsp;uefperejipfe eft qui orat pro uobis,0f angeli cius,ut «« cducat uos de tenebris ad lucem. Mirum ccrte eft quem poftit Deus orare, nifi feipfum oret. Si de Deo quatenus Deus eft,nil ineptius cogitari poteft. Si tc uelinuitum coegit fpiritus,uelut Saulem ÔC Caipham, ut hocprofcrres de Chri fto,contra quem icribis,iÎ3iritum,non tc laudo. Habemus ucro aduocatu apu4 patrem,Ieftim Chriftum Deum hominemcp, qui ôd propiuatio pcccatis noftris cft.eadem fentcntia repetitur non femel, ut intelligatur. certe intelligis Deum ftipfum orante, eius angelos.nam coiundio id docct. Quâuis pudet ineptia ^uiUjtamen funt etiam addenda ifta priuilegia, fibi ipfi à feipfo concefla, contra pratfoiptum aliorum. O ProphetajinquitjHos facultatem dimittendi uxores « tuas tibifacimus, quum dederis illis præmiym earumZÔ^ etiam ancillas, quG de « deris præmium ex his quæ tibi contulit Deus:fiC filias pa trui tui, amp;nbsp;filias amitæ « *uae,àfilias auunculi tui,ÖC filias auunculæ tuac,quaepcregrinantur tecum. ÔC te ttiulieres fideles,!! dederint feipiàs prophctac,!! uolucrit propheta ut iungantur lt;t »Htibibonum eft,praeter fidelcs.Iam nouimusquod expoiuimus apud eos de « tixoribus,et ancillis feu mancipijs,ut no fit tibi olfenfio apud ullos earn ob tem: « Auoniam Deus eft pius ÔC propitius. coniunges tibi, ôi ampleóere quam uo- tc qua optaucris ex illis quas ab!bluifti.nec eft hoc tibi prohibits, quaecunq? lt;c ^tetjfiplacueris oculis earum, nbsp;nbsp;non contriftantur, ÔC fi acceptant quæ das lU «t

omnibus. N on eft concelEim tibi ut uxores permutes,id eft ut parentes amp;nbsp;a.- tt

*^nashabeas cum tuis. At fiplacuerit tibi pulchritudo earum præter ancillas, tc P^us eft pius. O qui creditis,nô intretis domos prophetæ, nifi permittatur uo tc bis,acJ comedendum.non rcipicientes uafa.Scd quum uocati fueritis ,ingredi- tc *ttini:0tr quâdo comederitis,diicedite,ô^ ne recitetis fatfta, res geftas,'quonia tc li^caegrèfert propheta,ô^ ueretur à uobis,ô^ Deus non ueretur ob uerum. t*

Senfus hie eft copiofus ♦ Quam legem alqs pofuerat, ne repudiate fine iufta fîufa liceret, illius fibi gratiam facit, quum ob multa, turn ob parentes. Erat c^-’’w ea charitate nebulo, ut omnes parentes à fe abigeret, quia illis non uteba^ *ur,quaslibet etiam fine dotali inftrumento poflet in uxores habere. Cæterum puum, ut lege pari cas tratftarent, alios obligatos uellet,quas uult probat,accer* *«.repudiat,pro arbitrio tradlat,nulla in uniuerfum teneriIege uult.fi accipiant •’’unera.fi arrident,ftatim funtlegitimæ uxores prophetæ. Nec debet ob ullam •■«m pati fcandalum quicquid committaCquia Deus eft mifericors fiC pius.Cac,-•wum,quia fcelera omnium generum domi committebat, quibufeum uolebat, fatamittis,ancillis,uxoribus,Secundu diipofitiones uarias di!pofitis(quod ho^ ? ’'°*' poflîim dicere ) abutendo, nolcbat quenquâ ingredi domum fuam, inuitatum ad menfam : amp;nbsp;inuitatum nolcbat aiiîicerc pocula Sc fuppellctSi

Jfm,quoniam prædæ orbis Arabic! apud eum uifcbantur.Præterca uolebî: t fi.-•entio illic agitquoniam ex occafione rerum quas illic uidebant côuiuæ,facino » fcelefta hominis narrare cogebâtur, quod admodû male habebat heminem» laeo authorem uindicem^ iftarum legum Deum facit. ludicate prophetica faa flt;nora,æftiniatecp authorem. Fucrant multum ft upidi antiqui in falfis religio* ’’■fiusprædonum perditorum hominum recipiendis, fed magis fceleftus ab ofbe condito,aut magis ineptus non fuit. Vnde apparct, quanto fanguine ifta uaierit,quotcp hominum milia necauerit ut fuaderet.Scd miror quomedo eos HUI Qomeftici erât, terrere potuit his nugis, V erum quißß etiam domcfticus pa t rebac

21« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Égt; t Ö R B I S t O'N C O'quot;R D' f A

j, rebat ediéïis fànguinarîjs. Audite praefcnptum* nbsp;nbsp;Si non rcceflerint àb uïb^

in quorum coräibus cftmorbus,amp;fi pergantfpargerein ciuitateruniores,ma' ■„ ledufii funt.ubicuncprepcrtifuerintjcapite eosjamp; occidite. Quia muliertspau do ante aperucrant technaSjSi; erant omnia propalata:idco mortem minatur, » quis hticat:amp;’ ea occafione,quem uidebat diuitem,aut bonas ædes babitantem, '■ dicebat in eius corde efie morbum, nifi itat^ fibi falutem fuga amp;nbsp;rebus reliâw •quaererent,præcipue Iudæi,fabulæ 8C incendtj authores,necabantur.EtmcrKO fané funt illic affliôi,ÔC rebus ipoliati qui in lefu Chrifti inuidiam, gradûhuic pefti ad tyrannidem comparandamfecerant.Suntita^ bis SCfimilibusIegibws omnino oppreffî» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3J.

Quæ funt in cap.îj.pudet referrcjdc dacmonibus SoIomoniSjæcorS opcri-bus,atcp de uentis-Sunt omnia upupis,auibus,amp;formicis eiufdcm fimilia: quæ certe fi aliqua anus delirantifîîma recitaret eo modo, non poffêt infantulosoc nutriculas audiendo retinere » Et tarnen, fi dijs placet, ifta funt àDeo:amp;^ pudet harum nugarum interprétés, fed uelut in ierqs in illis immorantur lt;Enugt; tit demum.tacite in Chriftum blafphemias,hoftatur^ tenues,ut exemple diuu tum credant» V erQ, ut inqui^fæpe non habebant fcientiam,quam babebantm^ gnatesrquia erant periti fabulac,quâ pauperes ignorabant,amp;profercbantddcô proprio nunc appellat uocabulo utroiep. Pauperes quidem mutzehipbu’’^’ * cft afflidlos ÔC debiles î diuites muftecberine, id eft fuperbos ÔC elatos, nim apud eum tpagnatesjqui paulo antè erât proletary, capitecenfi, cettiones, ÔCfellularq. talium enim confortio, iunflis aliquotdiuitibus ex Mecha,auxit comparauit^ potcntiam.Pauper autem nuper,Â^ compendio ditatuSj uix ulus legibus poteft tenerifideo fuperbire folet.

Laudetur Deus creator cœli QC terrac, ait, qui fecit angelos apoftolos, prædp tos alis duabus, tribus ue aut quatuor, addit in creatione quod uult, nænias in principio offert, qui dicat angelos fuiffe aliquando apoftolos,ftu P’’® phetas. Vtrunque enim uox roflbl fignificat. Cui ergo populo annunciarunt» ' quam legem dederuntpLegimus adijflê n es angelos Abrahamum, fclt;^neeJe* -gem dedere,nec alas habebanttam multifarias* V erum ifta alio tendunt,^qu^ niam in recitatione peregrinationis amp;nbsp;aequitationis Alborac, dicitur, habuitlc Gabrielern alas 70. amp;nbsp;uidiffe angelos innnita milia alorumhabentcSjôi^c^ ties milies mundo maiores, amp;nbsp;ideo utuideatur angelos uidilfe, bocmyftcrium alarum propoluit,quû tarnen in facris quotics fpeAa angclorum fenfibushtgt; manisfe ingeflere, nulla decorum alis fadla fitmentio. Remigium alarS ideo adhibetur corporibus,quod in aëra nil pofte ferri uideat, fine eo moliminc. at Ipiritibus corpore deftitutis,nullis alis opus eft,nifi ut ad noftri fenfus imbecilli-tatem diuina accômodemus,quû in hoc corpore nil nifi per exempla et obieâa côcipere poftîmus, Omnia inferiora contra Chriftû militant. Nil enim fuafu lu daeorû fuorû informatorû aliud uoluitin toto Alcorano,quàm extinguerc gloria Chrifti ôtwâgws.quod ut maiori praetextu fa cere uideatur, omnia naturalia in Deum authorem refert,tanquam id negemus.ut ftilicet Chriftus nil creauif-fe uideatur, quum tarnen fine ipib nil fit fadîum, potucrit ue fici i. Nam Deus quamuis potentiftîmus,fine uerbo fapiêtiacp nil creauittquod Salomon in pro.« uerbijs tantopere celebrauit, ut admirer ira mente captos Iudacos,qui illalc^ gant quotidie,nunquam intelligant Qiiod autem idem uerbum, fapientiâüc, - • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;princi*

‘prmdpiiïm,®ius fit Chiiftus, id cx multis rationibus primo libro probaufiNa quæcuntp infignia miracula edidit Chriftus, proprio ( ut fæpius dixi ) nomine cdiditjquod Dei tantum eft.Qiiotquot fuere à diicipulis amp;nbsp;fantfiis fada,eodcm nominefont fada.quotquot iili iubfcripferQt,eiuscp praïfcriptis ftint ufijillifunt omninoimmutatijatcß cæteris hominibus difsimiles: quam immutationem fo-lus Deus poteft facere. At in nomine Chrifti ea omnia fiebant. ut fi in ui uerbi, qua mihi mentis conceptus apcritur,quæcuncp fontfumma aggrcderer,facerê, complerem, eadem dC nomine eogitationis Si nomine operis facerê ♦ Nam res eadem eft in cÓccptione,feu cogitationcjód eadem in uerbi cxplicationc,Slt; ca^ dem operis executione.Diabolus aliter non poterat fibi denuó attrahere genus humanumjuifi praetextü gloriac Dei, tanquâ gloria filio Dei adferipta eflet con naria diuinac : quum reuera Dei gloria nunquam apparuerit, antequam illam Chriftus corpori humano iunxcrit. Nó loquar in hoe cap. de foelici amp;nbsp;folito pa tadiCojin quo flumina uinijlaólis, mellis, fruóïus, uefies Cericesc, monilia aurea, ^emmXjCibijpotusjConcubituSjSC caetera uoluptatis corporeae inftrumenta ha.-tentur:quum Muhamedes no fit alio nomine fatflus propheta,nifi ut in hac ui-heum paradifom à ipoh'js Si fonguihe partum confequi poflêt» Sed fæpius fum ïdmiratuSjDeum nó potius ebrïetatem in paradifo timuiflè, quam in hoe mun do.Ratio in promptu eft. Non dolebit caput Muhamedi,quia de eo affatim bi.-bent,amp; non inebriabuntur : affatim agitabunt, amp;nbsp;fempcr fubacftæ erunt uirgi^ 'lö.O magna gaudia,ô fœlices porcos,quireuiuifcent : ô fœlicia præmia. Is eft ^fgisabhominereceptæfcopus.Etuos nonpudet ô MuflulmaniCita fenfo corn *0uni caretis,ut multis brutis animantibus fitis magis infenfàuïT acito enim na fenfo bruta contra ueftram legem inclamant. fides Si amor coniugalis lur ^risjuerecundia cameli,elephanti mundicies,palumbu ofcula. Si iexcenta alia ’iOsantcDeum condemnant. 35’.. lurat hinc ad finem libri fiequentiisime, qtioduidebant effefalfum,iacramentis prophetæ uiÔiUincfticp,rudes qui ali-quidpenfi ilium habere de periurio putabant, id tandem crederent, quod ante timoribus atq,’ tormcntis,fpoliationibus,impofturis credere incœperant. Quan duerofîdem faceret, fide coniugali omnibus uxoribus abrupta indicat. facra-’’lentum apud Haflâm Si Hafezam cxibitum,amp;: ftatim ob feortum negletftum infracftumffœdus cum ludæis pereufium, Si poftea ita irritum fa{ftum,ut ferê otnnes perdiderit : quum quas leges natura deditin confeientia, quibusep cum '3pacifcimur,fregerit:dumfratres, parentes, ciues, amicos iugulandos iübet, ^fâtçp.Itacp fuere mente admodum capti.qui poft negletfîum Deum.poft exu hm naturam humanam, poft dadem omnibus allatam, facramenti habiturum fationcm putarurit. luratergo hoc in loco per faneftum Alcoranum prudens, quafi prudentia fit extra animam. Vult uero fibi fobforibi ab exemplo Apofto.-lorum ( nam omnes prophetas Si falfOs Si ueros unâ iungendo,ad faftidiû ulcp ’ngeflerat antè ) quos in Antiochia repulerc, quû eflent à Deo mifsi. ita habet»

Et propofoit illis fimilitudinem. Ciues urbis, quando uenere ad earn legati, te quum ad eos mifimus duos,mendaces eos dixcre.amp;^ auximus numerum tertio, ce ■^dixeruntjuos ad uos fumus Apoftoli.Dixcrunt, quid uos nifi homines,fimi ce lïs nobis.nil quicquam cœlitüs concefsit uobis Deus, nec aliud quàm mentimi ce nt.Dïxeruht, dôminus nofter feit quod nos fumus ad uos deftinati. nec ad nos ce pertinet,nifi manifefta prædicatio» Sic. Dicunt huius loci interprétés, fuiffe ce E€tnimôcMattheum,'autalium Apoftolorum quempiam, quos noluere An.- '

tiochcnt audirc donee (ànarunt hominem diuitem Abibaiarû nomine, poß^ in Chriftô ciedidiflèt. qui ftatim in tota urbe clamare coepit. Audite eos qui no petunt à uobis præmiS,amp; funt diredîi.unde rex cômotus, hominê intcrfedt,ôi trufit duos Apoftolos in carcerê:donec uenit Paulus, qui rogauit regê, ut uidcx ret illosjôf quam legê docebant,tan$ illis incognitus.ubi extjflent,oblata cft eis puella natiuitate caeca, qua ftatim lanauit Petrus, pariter ôu pucrû.Porrô puclla illius principis eratfîlia-tunc funt Antiocheni conuerfi ad Chrifln. HaecBuha^ tias in£crpresgt;amp;^ Hamahflèri, in hunclocû. Quod illos repuliflènt amp;nbsp;uellentla* pidare,capitlà fimfli fuos facere, qui nolint prophetam Dei audite ÔC recipere, quû illos ÔC alios omnes prophetas repulerint,tan^ iam eftèt Apoftolus autpro pheta .Illis indueftionibus coepit milêros rufticos captarc, ÔC fe illis ingercrc, J In icquentibus capitib. eadê iacramenta interponit, eofdê paradifos eu cafiâ mulieribus, id eft uirgtnib.cö quibus 50 annis in ecftafî Veneris agenCinfetnS ,cû ueneno arbore zacomi|,â£^c.Repetit uentos ÔC. dçmones nutibus Solomo nis obedicntes.ô^ fexcêtas fabulas. Sunt uero co breuiora capita, quomagisad finera accedunt,ita ut ultima fint linearia, ideo no eft ita in illis, ut in primisjiup morandum : quum praecipua capita rerum in fuperioribus attigerimus, utao' ftris hominibus curiofis ea aperirem, quae fcirc par eft diduro de his ineptij®» Vellicatimhincad fi'nemquaedam carpam,fiquaefaceread rem uidebwntw» Ero diligentior in Arabica editione.

In cap.41.quod uocant occidui Sori, orientales aût cichec: Hint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no.-

tanda, ex quibus unû iam lupra notaui, quod fcilicct Deus ex brutis, nohjsere auit c5iuges,quaru ufum permittit.No fads fuithuieprophetae, uiolat^ndep“ mi matrimonii fuperinduxifle foeminæ, à qua euedus ad potent«fuctatjalus 14 ancillas licitas feciire:quamcun(Ç foeminâ,modo illi placeren auttcpu®’^“^» aut duxiflèjfine dotali inftrumento.pro arbitrio,omnibus in omnes patt^^quot;^ minisufum fuiftc,catamittisardenti paederaftia abufum fuiflc,nififtianiiu« fandis congrefium cum brutis conceftilTet. Sunt ifta omnia digna authot^P*'® pheta Arabum.Si iftahoneftis,utdixi, interpretationibus commentatoresue.-lant, ita tarnen intelligi monftrantMuflulmanifandiisimi,in medio nas ineuntes, camclas, aut quæuis animanda »neuntes. quod uidimuSjaiætw poflùmus. Tunicij nil uulgadus, in Syria idêprobatur. Vnde fanditatis opinio tarn uchemcns, ut talcs admiremini gt;nbsp;nifi à

, legisf'Scio, uos exponids uemin elanhami ezuagian, ex brutis coniuges, la cftfœminasadpropagadonemijîeciei.Sed quare prophetacumfœn'l’^fsho^ minibus iunxit fœminas ex brutis, quum de copula carnali illic intelligat c'fi W gabitis fcriptS,appellabo ad fadu.DemS noftra ludçorû fcripta,ut fanóa,flu à Deo profeda cócedit,ut omnia ilia profi'teri uideaturtquod iam fæpius, utno ftros captaret,fecit.id ut à uerfuto aduerfario capio, amp;nbsp;ita infcfoîQuum nont» fint à Deo,ÄS priora,Ä^ fanda,amp; qualta fi feruaremus, eflemus fcelidfsimiintu ta prüfend,ut ait Muhamcdcs,fint optima amp;feruanda oportet:öf quicquidilüs contrauenit, fit falfiim necefle eft. At quum plus millies illis Alcoranum coiv tradicat,à Deo elfe non poteft. Quum enim omnino contra Euangcliü fit fetp ptum,diabolo authorc eflefadum, nemo dubitet.

. CÔ trauend etiä hic praccepto Chrifti,quü die«, Laccisitn ulcifci debcre,ali^ quin efle impium. Hacc caufa tui fcribis.quS aliquis uel fuipidonefolSlæfiflcC hunc prophets, nifi ftatim ultus fuiflet aut occidiflet, fuiffèt de damnatis, ut ait.

0 quantum ifta abfunt à fanda ilia Chrifti 8C fuorû patient/a.Pat kbatur omnia Chriftusjlabcfadabat omnes Muhamcdes,ctiam nulla laceflîtus iniuria,DabâC omnïa, fi quid habercnt, Chriftus ÔC foitomnia diripit iftefSanat omnes Chri* «us,omnes Içdit Muhamedes.Inimicis donat omnia Chriftus, ne fratribus qui dem pareil Muhamedes Jta differunt tenebrx à lumine»

Dicit ièquenti capite, fe idco bona corum apud quos agcbat,diripuiffê,ut digt; ** wideret inter eosjôCquofdam in gradus dignitatum ptomoueret » Qjjid aliud “ praedo focîjs faceretfrapit aliéna ut alienis largiatur»à tandem firmandç poten wæ quamuis iniquiflîmæ caufa,quofdam dignitatum offîciorum gradus con ftituere oportet» quid hoc efl[^oteft,nifi eft (umma iniquitas i ad quid leges, ß üialicentî'Quidrelp.congreftuscp hominum afferunt, fi quae libent, ita licent? wtquum quis fitfortior,idemftatim fit iuftior.Haecquidem principibus in ho-iieslicent, quiaciuilipœnaita coercendi iunt hoftes» Atifta adferibere Deo, 4waein ciues,in amicosjin fratres, in tenues 6^ afflilt;ftos,in immeritos commifit, quis non exhorreatÆa eft lex Dei,inquit,Dixit Deus,id eft fit pro ratione uo-'wutos» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34.Dochan,ideftfumus».

■ Per librum,inquit,darum mifimus eum in nodîe benedi(fta»Merito in noquot; «« §e dicit,quia uidit nemo » Ante omnium oculos, cundis prodigia uidentibus quot;nbsp;I ^montis uertice,atcp audientibus tonitrua ôf uocesuix auditui toleradas, lex i w^ta eft RIofittibi uero nodlu, SC in antro ♦ Haec eft antiqua uerlutorum homi-Wuinfi(ftio,quac oditlucem,duplicescp tenebras quærit,nodis ÔC antri » Sed die ’?ihi,quo in lo co,0^ quis liber eft receptusc'Si Mechac,ut iam dixi,capita ex Me facra no funtifi Medinæ,Mechenfia funt falfa»fi totum librum femel acce-l^bquarc totis xj»annis compleri non potuit îquot; Si integrum, quare non edidi-' nbsp;nbsp;nbsp;partem tantum, quare ueluti totius compendium non emin et notatur,

WtMofistabulaezR-^P^g*^3tomnino,eflelibrum unanode,0iSquotidie eflefru wwlatim datum fedatoribus,amp; iecundum occafiones rerum efle compofitum».

' ^dhïec, quum frequenter dicas, de omnibus rebus pofuifle te in ifto libr o : il-* ’’qua pofuifti, à Deo non habuifti ♦ Anih'a funt ifta ddiramenta, 6C authore ®^®edentibus digna«

p Multa funt nobis hie notanda»feré in omnibus uerfibus fe prodit» Quum il-^obijeitur efle figmentum, facramento negat î Si confinxi, inqirit, nil mihi fit ‘‘ ' *quot;'*»01130; Deum efle crederet nebulo, qui eius nomine eft in toto libro abgt; , authoremep fecit idololatriae, homicidtj, ftatricidij, mendacij, furti, a-, W'tcrq, amp;nbsp;quicquid eft, unquam'ue fuit uitiorum » quod quid aliud fit qua'm P*um Deum negare,ncfcio » Die, inquit, non firm primus prophetarum, nec « '*0 quid fiet de me,aut de uobis»Certe non es primus,ncc poftremus : quia in- tt cos es nullus» Nam falfum eft ucri priuatio, At maxime mirandum eft, qui wetipoteftjut generalis redemptor, prophetarum figilium, qui Deum in nono ^'^louidit, qui creaturarum di perfediflima, qui familiariter utitur angelis, Jlw* complet omnes Iegcs,nunc ignorer quid fit futurum de illo, quum Deus il-' ’’w* tantopore amans,fecurum de fua falute non reddiderit» Credendum eft fa-^'gt;non tantam cifuifle familiaritatem cum Deo, quanta dicebatur, fi nefeit fc '^wiaülutis autdamnationis efle»Nofter Paulus fcicbat,quodnecpmors, nei^ Ch nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infima ilium polTent feparare à charitate Dei, quæ eft in

Itacp Muhamcclcs,qui dc hoc ambigir,propheta non eft.Scd urgcbatur à multi tudine déficiente,nefcicbat quo fe uertcret» Alij obijciebant gt;nbsp;lex Mofis cß mc* lior:alij,tua fidio eft:altj,funtfcripturae antiquorum:alq,effc delirum,amp; amenx tem efle. quodfane nunquam ita,nec tarn frequenter effet obiedlumji nil cau^ fæ fuiffèt,Fieri enirn non poteft,ut quod omnes frequenter obijciunt,nó fit ue^ rum,aut (altem uero fimile.nunquam ifta funt obieêta cuiquam prophetarum, quia ne fuljîicio quidem in illis fuit confimilium rerû»Chriffo lefu homini Dco obiecerunt ludæorum primates ter aut quater daemonia erjcicnti,quod eflètin« cantatortuerum id ex re male interpretata proficifeebatur» ideo fibi hancprætc xit frequenter iniuriam Muhamedes,tanquam cum co caufàm communcm ha beat.nam uoluiflet haberi QC elfe incantator» Sed ea iam funt luperius à me noz tara* Supereft de daemonibus auditoribus dicere* quum Muhamedesfidem nugis aegre apud hommes côfcqueretur,à daemonibus illam mutuai,utindeho minibus ingcrat.Dicitcp,

Et quando deftinauimus adîc multitudincm dacmonum,ut audirent AIcolt; ranum,quumcp legerent illud,dixerunt,filete,amp;^ quando completuffl eß,rcdic' runt ad populum fuum euangelizantes,SC dixerunt:ô populcnoflcr,nosaudM uimus librum deftinatum poft Mofem,confirmantem quod in manibiw^ft rigentem ad uerû,amp; ad uiam retftam.ô popule nofter, fatagitc inuocarcdomi'-nû,amp; crédité in eum, remittet uobis pcccata ueftra. Si feruabit uos àfupP“^’ graui. nbsp;nbsp;nbsp;Haecefthuiuslegbueraconfirmatio,quam non homo probate’ e

diabolus confirmarepotuit.DignS opère ôi^authore(uffragium*Dae«’®^’'^ ’ ria peftis hominum, calculum additlegi in perniciem naturæ, amp;nbsp;Del ptum dedecusep feriptae.Omnia opera daemonis effe mala,flC peccata,niwusin philofophus quidem ncgabit.Atquum audierintdaemones Alcoran0gt;blt;-i u pracdicauerint populo fuo,crediderintcp in illud fadli Muffulmanij^i^l*^® *, facit, focius fit daemonumoportet♦ Prophetice reuera inhoclocoißa coëgit fpiritus,ut hoc innueret, q^uotquot huic pcrfuafioni nomen e ri,confortio dçmonum etiam effentin æternis pœnis adiungendi.oMullu nijfaltem ex hoc loco cognofcite legis ucftrac authorcm, Sc nifiuolentesper refipifcite T aceo quàm fit piaculare, crcdere quendam cfTe dæmonwni lum,Si quod ueluti fungantur praedicatione adinuicem,ó(frefipife^’^^*^^^ , lac fubftantiac tta fint in malo confîrmatæ, ut nulla arte üaleant refip“^^’^^ ‘ , intelligo.Deus uolebat effe iuftus amp;nbsp;(celerum uindex,operibus^*”^*°’^“*’Yæ monum uti ad fupplicium impiorum:Muhamedes ueroattulit monibus, 5i ab inferis Si tetris locis libcrauit, locumcp diuinaeiuftlfiæ*^™ id enim (èquitur : Si quidem poffîint ex eodem generc faluari, ergo Ä omnes. fiomnes,fceleftinondabunt pœnasîfi fceleftinon dabuntpœnaSjDcusno cft. nam qui iniuftum facit, nullum facit, Hæc eft fententiae Muh^médis X' monum redemptoris illatio. Tibi reuera, quum ifta effutires, præmit daemon, ut dum fuades rudibus ilium poffè effè bonum,ab illius technis Si fraude no c ueat,quod reuera non poteft.fublato cnim crucis figno Si. authore, omnium rc rum potitur diabolustquod fàtis patet ex fuperiori libro,übi de fubttant^s cp ratiSjSC eorû generibus egimus.Iam bis uehementer fçurjflê hominem duo i in locis, ( quâuis toto in libro nil aliud quàm fanguinis efîufiofuadet ) maxim patuittpoftquâ ludæi ab ipfo dcfeccrant,amp; poft$ fœminç parentû domos r^^ tentes,fabulâ Si impofturas propalauerant.nunc uero maxime,in capite au

nomenferente, iubet gladïum in omnium ora ftringi, 6^morteairtcapti« Bitate ad fidem cogi. Vocant Africani amp;nbsp;Arabes hoc caput elcatal, id eft occi--ßonem:alij Muhamed,ut plane fint iynonyma ifta, occifio, peftis, pernicies, SC Muhamedes.Audite ediefium» Etcumlegiucftrærepugnantibusoccurretis, “ feruiccs abfcindite,quoufque coeperitis cos,turncp ftringite uinculis, ut à nobis « poftea feredimant, dum confummatum fuerit bellum, aut expeditio cius. Et fi “ nelIetDeus,ulcifceretur deillis,fed examinare uultmutuo.Etqui occiderintin ^a Dei,non funt opera corum irrita, quoniam dirigentur SC proiperabût cum «lt; Deo, Sc intrabunt paradifum illis deftinatum.O qui creditis,fi Dcum defendi-- ’• ns,defendet uos, SC confirm abit greffiis ueftros, amp;c* Deus eft occifionis au--’liorjqui naturam fuftepit tutandam. In malos quidem permittit SC iubet quan

gladium ftringi:at in illos qui pacifice degut,qui leges Dei habent, qui eas ffruant, qui nillaefere, non debet ullo patfto uis iæuirejam autem uidimus iæ^ piiisinhoclibro,legem ethnicorum eflebonam,fiquisfaciatbonn,lcgemMo--

Chrifti pariter : ergo ex illis nemo iufte debebat occidi.Scd nil mirum eft, Deum Muhamedis,authorem mali. etiam in naturae ruinam, incendium in me ^iutn orbem immififlèjiulsiflecp bellum innocuis populis ob id inferri, quod id nollent credcre,cui ægrè uetulæ deliræcp anus aflènfum præbere poflènt.Eun-' 'iem ucro Deum homicidis infandis,paradifos SC proiperitatem polliceri, quid •ï'irumc'quum fit paradifus illi Dco fimillimusî certè à Deo naturae omnino allé

In paradifis,inquit3agent, iub quibus currunt flumina aquæ clarilsimæ, ** ■ Rumina 1 aeftis, cuius nunquam mutabitur fapor, SC flumina uini dulcilsimibi- nbsp;nbsp;nbsp;lt;

ßfntibus,amp;^flumina mellis purificati,amp; habentin illis de omni frueftu, ÔCmiiè- nbsp;nbsp;nbsp;»

ßcofdiam à domino ♦ lam fi iftis accédant puluinaria, itï quibus recumbant, SC ’quot;ulteresglaucopides, puelli cum icyphis aureis miniftrantes, ÔC ueftes iêri^ ^^*)inoniiia,ô(^ quæcunque alqs in locis funt feripta, quis maiorem fœlicitatem ^^rdanapalo aut Eliogabalo optetf Sunt omnia fibi fimillima : Deus, creatura,. Pfopheta, miles, paradifiis, infernus, lex demum ip'fa fibi ubique fimillima. At Suum fint duæ in natura potentiac,una iuiroria,ad bon a omnia edenda SC con^ truanda potens j ad mala uero quoad non fi t pœnitentiae locus conniuens: ak ’fUjquæin naturç ruinam SC odium tendat3a^irct^:facileiudicarelicet,à qua ßtprofeda ifta lex, Poflumus ex hoc loco conijeere, etiam illos qui illi ab initio wedidcrant, defeiuifle ex his uerbis. nbsp;nbsp;Et dicunt qui credidcrunt, Nunquam “

’’lilTaeftadeumprophetia.Etquando mittitur prophetia iudicans, in qua eft “ ''lemoria occifionis gt;nbsp;uideas eos in quorum cordibus eft morbus, tereipicieiv ** afpedu timentis mortem» amp;nbsp;melius eflêt eis acquieftere 6C dicere,benc “ fié quando urgetpraeceptum, fi crcdcrent Deum, melius eflrt illis, SCex^ “

VtDeumhabebatpropitium, quern fuarum cupiditatum miniftrumôf ^pprobatOrem pro libidine ftatuerct, quod etiam in bonis rebus amp;nbsp;ncceC-firtjs, nunquam Deus naturae homitrum miferator prima fronte, nifi precibus îdmodum captatus facere folet«fe itaque multis ex conieóuris aperit Deus flic tenebrarum princeps, humanæ pernicici author, colorem SC fucum rerum' Iwnarum peftiferis amp;nbsp;perditis obducens : nc dum palam ftias machinas fine' fucoadhibcretjftatim feipfum proderet, fiCucIuti forex indicio periret fuo/ Non potcrat contra naturam fuadere, elfe iuftum, fratres necare, paren.-tes conficere , amicos tollere , in omnium Fortunas inuolare , opprimere paupcres, fublimare tyrannos, facere Ferro uiam ad nequitiam î fed rcligionis

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(4 â^diuint

ae 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E © R B I S ' C o H G o R D I A

£C diutni nominis prætéxtu, foedifsima fandtßima fafla funt. Non fiftere uirtuti Chrifti diabolus» fed prætcxtu diuini honoris feruandi, dum e multa QC magna dare fingit, omnia adimit.Erat enim, eft Si etit unus idc^ quot;nbsp;nor Dei flC Chrifti, qui tarnen nunc reuera cognofci SC reieni non poten e , nifi per Chriftum Dei filium ♦ Itanon tantum ipfum Chriftuffl » fedpatrcm e cflê negat:quod multis ante docui argumentis» is eft aftus iatanae* ligionis,nunc licet Muhamedi amp;nbsp;fuis in naturae perniciem armant at£p dum cnnium religionum emendationem pollicetur, omncs fiinditus, quatenusp^ • cum licctjcuertere. Nam qui falfum cS uero cüfundit,amp; totu compofiw ueru dicit,grauius peccat,quam qui quod eft falfum pro uero aflcrit » tenet, ptooa. enim non imponit, fibi^ tantum nocet, nifi fortaflè öd exemple peccet. at q ueri prætextu falium fùadet. Si fe Si exteros in perniciempraecipites tranicu^ de quamuis lex ifta Deum unum uideatur fateri, tarnen ideo eft idololatram omnium legibus deterior, quod nil praeter fe labefaôant, ifta Deum omnw c lerum, quæcunlt;^ in iènfiim Si âiiionem humanam cadere poflunt» authorcm Si approbatorem fadt, Sed haec bona Si occiforia{»ophetia in dues Muhame-* dis armabat milites, Si periculû eorum facere uolebat, qui in difcrimcn legtj mine cadere ucllenc Sequens ideo caput, (eu prophctia,uocatur phatha, i porta,quod liccat per bellum intrare in pcrfuafioncm.Meminit uero in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

tj norum à fe cômiflôrum in uallc Mechae, ubi ciues fugauit* Et ilk gt;» rabat manus ueftras à manibus eorum in uallc Mechae,poftquâ dédit ti ucrfuseosuilt;ftoriam,6G Deus reijîiciteaquçfadtis.Suntilli qui Chap“”^* »» Si funt aduerfati uobis in templo interdilt;fto*ui(ftima ligata eft, ut copl^^tur dfio eius,amp; nifi eflent uiri fideles, Sic^ Ob iam ante partam uidoriam» anti”^ ièólatorcs ad necandos in modum ligatae uidiimac ciues, parentes, cos» Et paulo póft: Satis eft teftimonium MuhamedcSjSCqui funt

„ fortiores aduerfartjs* Quum caeterae leges bonae fint, tarnen fatis eft eue t monium,quod Muhamed eft fortion Quid aliud poteft dicerepraedo naus e cuiuis orbis cuerfori, fi illc fit cum iuis fortion hoc enim iuseft»Nemonelcit,o-mniaferè imperia aut tyrannide occupata, aut audlatat prouidentiaeautnon * tem fceleri prætexuiflre,nullus ante ilium auius eft * Qjji /n diuinitati« uoea u o irrepfere, id cuiuldam miraculi à parentibus prudenter effi'di» aut ab operi us comparati gratia funt confcquutitlegislatores fine ullo fanguine» diutnitatis M men legibus praefixerc : alios parentum gloria euexit : unus Muhatnedes orbi# ' labern Deo authori auius eft adferibere»

Monti Sinay Si rafo pergameno adferibit ftiae legis authoritatem, id eft fis Si Äbrahami elle dicit» Dicunt interprètes, Alcoranum fiiifle reuera 1^’^™ in pelle arietis, quem làcrifîcauit Abraham« Si ideo eile legem Äbrahami .Nil dico de paradifis in hac prophetia delcriptis, quoniä lunt fimiles ubiqp.Hic funt carnes omnium gcnerum,uina non inebriantia, puclli ueftibus polymitis oma ci miniftrantes,€C multa admodS adlatictatêfacientia. Id me male habet, ^od ubi fit tanta copia ciborum egerenda, no lego, eft enim ca pars bene neceflaria in co paradifo.Multa etiam alia defidcrari illic pofte uidentw.

5i. lurat in capite ftellarum,de miraculo Alborach, quod cœlum confeendc rit,amp; Deum cotemplatus fit,diftans ab eo duos iadlus arcus, uidit^ reuclanda, 0^c«omnia miracula funt eius gcnerisgt;ut neminem pratter ipfum tefiêha^nU

Quam apta dituhitad uidentin a cœli afcenfione, ïam docui. Deus edßnitus^ apud Muhamedem, id eft nullus, quû ad certam diftantïam ad eum accefteht» Nam quodprincipium habet, habet finem. Taceo ftellas quas hic lurat j afx feas cathenis aureis,ut poflînt abigeredxmones ad paradifum accedentes. Nonloquor de animalibus brutis cœlum habitantibus,de hac re ml mir um eft quum fint fufdtanda, Nil dico de angelo cuius caput eft centics milies mundo Waiusiunde Deum finitum fuperat Jnterea uidetur tribus deabus, ridere diuix uitatem.Hae funt,alleta,alhozai, elmenauta:quas interprétés dicunt,Dianatn, * cneremjMineruâ.Colebatur eleta amp;nbsp;albuzai à Mechenfibus.SC a Muhamc-‘Jcjantequam faeftione ludaica fieret Meftîas:à quo cultu quum hominem auer tuntjin perniciem trahunt,(uicp amp;nbsp;caeterorum ruinam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Capitejj JunaeftfciflaBugellinopracfentejôCrogantCjquod antedocui. Quum nullus de hac afleratjUec etiam credo, Nam luna ieruiens orbi manicas Pfophetarum non intrat. Sequens caput imitaturpialmum Dauidistjj♦ quo *U3muarqs fententtisinterponitrepetitionem quandâ in modum ueri prophe-’»gt;ut illi uideatur affinis.In eo funt fœminac paradifi,quas fubagitantÀ no ma ^ulant J homines ÔCdacmonescreati ex flamma ignis. Sunt SCgranata malaô^ ^uâus in illo paradifo,0C multa alia.Idem paradifus cum fimili inferno in pro^ ’'utiosj.depingitur.

Infine elhedid ^d-cap. dat etiam Chrifto teftimonium,quod pq mifericor^ ®fsamp;religtofi fint eius (èóatorcs. Vnde miror cur aliam ab euangelio legem '’'Uoducere uoluerittaut nunc in eum non infurgant Muftulmani, quum pro-Pheta fateatur elTe bonam.

. Vnum nobis iupcreft notandum ex multis mendacqsjquum in ^o, Sora cl-''thacuerba Chrifto adferibit: Etquum dixit lefus filius MariaCjO filq Ilfad, cc j8ofummiftûsaduosâDco jad confirmandum quod inmanibus habetisdc « annuncio uobis prophetam poft me,cuius nomen Ahmad. quando lt;t '‘^’Jitadeos cûmiraculis,dixerc,hæc eftincantatio patens. amp;nbsp;quis eftiniquior u 5'^îmquifingitdeDeo mcndaciuinc' Rogatos ucllem Muhamctanos,uto-p''idcrent quo in loco euangelij eft fcriptum, ut Ahmad Muhamed effet poft uenturus.Extant exempla euangeltj in Indica lingua, in Armenica, '^lacobitana.duabus Chaldeis, ctiâ funt uerfa ab iniquis ludaris hebraice:Grac ')Georgiani,Scruiani,Dalmatac, Latini, omnes euangclia habent fuo chara-.j^^’'eÔLh'ngua.Taceoinnumeraslinguasuulgares,quibus eademproftât. funt t feiundiflimat.Confulant etiam Neftorianos, Armenios, amp;nbsp;laco *^.fireperiât,porrigimus herbam, Quî poffet fieri ut hoc in euangelio effet, nullus ufquam id haberetc' Mendacium eft impudens, Muhamedes,ut eo re ^nercs milites,amp; tibi obcdientes redderes, No'h tulit Chriftus fuffragium men ^cto.Quutn dete dixit,te antichriftum defignauit,non prophetam, nifi pfeu-’°Pgt;'ophetam prophetam dicas.Poft fc miffurum difeipulis paracletum eft pol-j^tus,quod dccimo póft die exhibuit. Poft prophetarum fummum poft filium conceptum ex uirgine,de fpiritu fantfto, loquentem in cunis ÔC fafeijs, o-nia miraculorum genera exhibentem,ad Deum in corporc amp;nbsp;animo cucóü fodum,etiam futurum iudicem uiuorum mortuorumgt;nullus amplior po-nitpromitti autuenirc,nifi falfus amp;nbsp;impoftor.Nam fruftra illud animal, quod ■■«s praefidium non coercet, palo uel fepibus retinere coneris. Quod fummis-'flbus non ardatur, fruftra debiliori potentia retinere fatagas, N on potueriit meliora

meliora dari,quàm quæ à Chrifto tam fummo propheta data font • præftantilfima non obferuabuntjquî fieri poterit ut minoribus in onicior - ' neas.Euangelium erat corredurus Ahmadus, pro legitimo thoro pronii cu^ pro una uxore innumeras, pro ufunaturali cynaedos amp;nbsp;brutapermifoitus. u didam patientiæ,pacem bellojiuftitiac furtajrapinasjcædesjciuiumjfrattunijp rentum, affïnium, amicorum mortes uitacconfèruationipractulitî ebaritati ' mnia danti,furtumrapinascpprçpofuit,ita euangelium correxit.Scio.12m ac bat quibufdam ludaeis iam ui fibi alledis» qui quum antiquorum de fetcltuu ^ . nium peterent,non potuit ex ueteri teftamento proferre,SC longe minusexn uo.Sed quiaimperitos euangeltj nouerai Iudæos,ideo illis dixit, non in uct , fed in nouo Teftamento efle feriptû de eo. hæc eft ratio didi huius,quac» p«

» ’ cipio capitis, dC fine patet. In principio ait : Deus amat eos qui occidunt in wa ” Dei,SC inftar mûri fc opponunt hoftibus.amp; uerfos fin cm: ô uos quicredwil is, ” nonne uobis placet ut liber em uos a fiipplicio magno e'er édité in Deum,» pt° phetam eius» nbsp;V ult (ut ante notaui) fidem fibi haberijut Deo» nbsp;nbsp;nbsp;labora

” in uia Dei pecunijs amp;nbsp;corporibus ueftris.hoc uobis côducit, fi uosintelhß^' »» miferebitur peccatis ueflris,amp;introducer uos in paradifos,fob quibusfluût »’ mina,amp;in habitacula bona in paradifis eden.Hoc eft refugium ni^gnuiu.

paulo poft:ô qui credidiftis,eftote Chriftiani Dei,ficut dixit Chriftusflt^ gt;’ riæ diftipulis fuis, quis uult fieri Chriftianus in Deo C Dixerunt apo»o* »’ N os fumus Chriftiani Dei. amp;crcdiderût quidam filiorumlfraëfiamp;t’Ia'pu^

uerunt quidam» nbsp;nbsp;Hisamp;^ noftros5^ ludaeos captat, quoniam fibi tes cratcu

64.De répudie fibi contradicit.Nam ante 4»teftibus opus erat, ut probat^ tut indigna confortio mulicr,repudiaretur^ : hic duos tantum adhibet, ita 1 confiât. Poft tres menlès licet iterum illas ducere qui uelit, aut omninorcpuuia rc:utnil fit infœlicius,quàm agere fub ea lege, in qua nil certi aut conftaiuis,c »

O Prophetajne in religionem uertas periurium quod tibi risgratiam abuxoribustuiSjSCDcuseft mifericors ÔCpiusJa’n^^æ^*^^ Deus à uiolatione fidei.flC Deus eft patronus uefter prudens fapi^ns. qua do communicauit iecrctum facfîum'uefuum propheta cuidainuxorumluaru, ÔC reuelauit iUud,manifeftauit illi Deusjöf eft agnitum à quibufdam, à quibuP dam uero negatum.amp;T quando reuelauit illi (fœminæ) dixit, quis tibi reuelauit hocc'dixitjteuelauit illud mihi fapiens cognitor. Si conuertamini ad DeS, muo dabit corda utriufcpueftrS.Ô^ fi confpiraueritis in e um, Deus eft patronus eius, ÖC Gabriel Sgt;C boni fideles. ÖC angeli erunt pofthacuindices t. Forte Deus eius ii repudiauerit uos, loco ueftri dabit uxores meliores uobis. fideles MulTito^ nas,fedulas,diligentesjreligiolàs,amp;c.Hæc tendunt ad fatisfaóionem Hanae» Hafezæ,quæ redierant ad eum fuafti parentü ducftæ.itaiç obijeiebant illa perui ria 8i adulteriaiSC ft quiequam ultra in cas moliretur,fe conipirationedeleturas hominem dicebant * Decrctodiuino illas territat, iàtisfacereiç curat »Plane ex hoc capite manifefta fit impofturajöf fabulaZNam quod reUelauerat uxoribus, caedem reuelarunt turbæ fequenti, efle fcilicet fidîionem amp;nbsp;ftripturas antique* rum3amp; nil illi efle reuelatum,Dicit uerp ftauma'Deo rcfduiflèjquod uxor

G V *Ù P O S T E L L t L f X I L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2f27

didiflct fecfetum, ut illam tcm'tet » Quod autem minatur illis repudium, non fuilTetaufus de eo agere uel cogïtarc ♦ nam perijflent illi m'res Humari ÔC Vfae-« thari focerorum, à qui'bus potentiam collegerat. Itaq^ impunè ÔC palàm uteba^ I tur amatoribus Halîàjne hilcere quidem audente propheta « fèipfum enim ob^ finnxcrat,quum aperuerat myften'a uxon'bus. Deterret earn ah adulterio, exgt; emplo duarum,uxoris Pharaonis ÔC Man'æ,quam didtfiliam Himrani, ut an^ teafororem Mofis amp;nbsp;Aaronis 8C in quam de fpintu fando fufflauit Deus.Df.-cituero honeftè, ut Iblet. earn (eruafle diligenter naturalia membra, V erum nil illiprofuit exemplum,quin quoad uixit,fucrit publicum fcortum : a quo, ut di^ tïipendet Alcorani QC Suneh fides interpretatio,

Incalamo 66, uidetur dicere de Abdalla ben falone ludæo ditißimo, qui illi feptem annis à fecretis fuit. curauit enim eum fecretô dormientem^ futfocari, i pigne fuppofito uri, altjs fugatis ÔC occifis, quod dixiflêt Alcoranum cflerap» tedias QC centones,ex antiquis lcripturis petitos.Quum^ uiius fit die infequen

i tiignis in ea domo,à: Abcnfalom mortuus amp;nbsp;uftulatus,iuafit turbæ,igne cœlc ''ifuifle abfumptum hominem, quod prophetæ iecreta aperuilfet. Scio nullum ptophetam unquam habuiffè fecretum,quod fimueritreiciri,Qui timet,eft con ‘tgt;iis,necenàriô.Si Muhamedes non fuiflèt impoftor, quid opus erat de reuelagt; 'ofecreto conquer!, amp;nbsp;dicere fœminis, ad uos nonpertinet de ea re loqui ç' Nil Jixitfccit unquam propheta diuinus, quod omnes fcire timuerit. Timor eft ‘quot;^minis male fibi confcij argumentum,

70 capite, Muflulmani fiunt dæmonum magna turba,ut laudent AlcoranS, ptoferantin Deum ÄS Chriftum blaiphemias.Iam ilia omnia uidimus,amp;S ex~ t^lsimus.Quôd autem homines amp;nbsp;dæmones unà confcedercntur utpopuli ui-^’ti)id bene nouum ÔC inauditum eft, Homines malos tacite pacifci cum dgmO ''^tonftatjaliter nô memini unquam legiftc aut intellexifte,ubi putat quod nec ^^mones nec homines dicant aut fingant de Deo mcndacium, miror quid illt '’^‘nentemuenerit, ut ita arbitraretur, quum pater mend actj diabolus nil aliud

mendacium confingat in Deum, dum falfas de eo opiniones hominibus • J^det.Sed intelligo, ob afsiduam familiaritatem cum Muhamede patftus erat ‘ , *‘”011,ut ifte propheta dæmonem prçdicaretbonum, retradarct^ ca quæ de I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit,Et inito padoillo, etiam uoluitpofteritati cômendare ne ignora^

I “ dam uiris ex dacmonibus, adauxerunt eis timorenit Sunt uiri ÔCfoemT « I ttiter dæmones,alioquin fruftra ifte legislator dixiffet uiros ex dæmonibus« fed'n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit,partem Ipeciei SC eiufdem generis indiuiduum intelligitî

foedera funt inita,quando conicendit cœlum cum Elborac,tunc enim ui’ 'tt ie cuftodes in cœlo nefcio quot, in inferno 18. expedlauit ad fores cœh\ô^ “ cultauitfecreta coeli cum aufcultantibus,0C cætera miracula, quorum in hod W meminit. Vult ilia repetere in ifto capite. Sunt fexcenta fimilia : ucrS ilia potius in Arabica uerfione, quam inhac,excutienda.fatis enimhabeo,cx ^^“■Dufdam præcipuis locis,aperuinê noftris hominibus hâc peftem, ut fomno-”‘’°‘O‘achi, faltem his ineptqs moueantur ad mifericordiâ milerg gen oæcitati, fi lefu Chrifti amoremederinon fatagant, copatiantur,Ad,-dç aliquot loca. Poft multa capita breuia ( ut funt in fine ) in quibus folita,SC de paradifo amp;nbsp;inferno egit,78, conuenit ƒ cum denomineloci, ubi Dcus iudieabit orbem, Nam ait in Saluret fiitugt; rum

rum, quo in loco intelligunt interprètes lofaphat ♦ Dominus enim Icfos Chti* ftus quamuis aduentu fecundo formidabili, toti orbi fe propahbit tamcn ctirt loco cuidam Hemifphertj,quum fit corporeus, primum appariturum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Quamuis enim tunc in acre fedebit iucceisiuo tame motu mouebitur, bJecin loco illo tarn angufto, iuxta lerufalem cogetur totus orbis, fed quo loci uolu® redêptor Qi. iudex, ubidiep enim iudicabit, ibi erit üûTCTa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VQ'Bi'

ciS Deijieu Deus iudicat. Quod uero etiâ fit IciusChriftus mortuos iuicitaW' KUS jö^ orbem iudicaturus,id illi côcedit liber Suneh, qui efi maiori in multis ail thoritate, quam Alcoranum « Illic enim ubi exponitur locus die AlcoranijUW Deum ad fe rapuifle Chrifium ne crucifigeretur, dicit Suneh, VeionziH ait, Jifa bin meriame ila elardhi ueiahcumu phihæ hachiman hadilan.id litus ucniet lefus filius Maria; in terram, QC iudicabit in ea iudicio iufto • Quo«* quum illi fatcantuTjet iudicarc terram fit Dei proprium,mirum eft ita mente ca ptos, ut dlum etiam Deum non amp;teantur, quern futurum iudicem agnofeuni»' Ita corum mentes lulit fotanas,Pergo ad finem.

, 91. De fefatetur contra aftum amp;nbsp;uerfutias Chalephorum quiadfinxeriiflf , fabulas generationi eius,ad fiultam multitudincm retinendam. ait enim àepn-3» mafuaconditione. Nonnereperitte Deus pupillum, amp;nbsp;fouitc'nonnerepent 33 crrantem,amp;^ direxit ( nunquid reperit paupercm, ditauit ergo pupifiosnon »3 opprimas,SCc.Ifta contra luccm prophcticam pugnant,contra fidelem genera^ tionem,contra miracula infantix,contra aues,uentos angelos,contra cifionem in aluo, contra perfedi^imam crcaturarum, Nam efle paupct^^)^ regio fanguine, pugnat.no conuenit cum regno paupertas,cutn errorepieta^ fuit diredlus,quum eft aftutus fa(ftus,quum imponere nouit, quum à ludæis eit inftitutus ut tyrannidem illis compararct.Non fatis uidetur, magnam códitioz nis fuæ pupillaris habuiflè rationem, quum pupilles innumeros fecit, fpoliauit, necauit.quid enim aliud toto uitx tempore,falte à propalata fabula, fecerit,non uidco.xftimandum exterisrelinquo.

)ï nbsp;nbsp;Sequens caput mira culum exenteratipropbetx aperit* Nonnefidiexcngt;

», terauicp peeftus tuum, ÔC fuftuli à te peccatum tuum, quod rumpebat dorfum tu umt'ô^c.Hoc debetur Halimx nutrici.Iam iftafuperius tradidi. Meminituen torum ar omaticorum, nubium amp;nbsp;angelorum 76. quac ex cadem officina pro^ dierunt. lurat alibi arbores cacatorias, ièquenti capite iuratnubem ambulan tem cum homine. 95. nodîem potentem î quæomnia ea miracula,qux faepû us attuli,notant.Iftx prophetix liniares, font multis poftea fxculis additæ,ut ex recitatione Halimx,aut îconi fide,aut confcijs hominibus font rccuperatæ, aut ut ex murorum foraminibus reperiebantur ♦ Sunt tarnen omnia fibi fimillima*

Sed ultima plané prodit authorcm,ÔCncgoctj totius aniàm. Ait enim, „ Dic,defcndomc cum domino hominum,rege hominum,àmalouefoas,id t, eft perturbatoris mentis occulti,qui perturbât in peeftoribus hominum,à dçmo nibus hominibus* In hoccapite innuit, quod negarenonpoteratHadegi uxori.Quum enim retuliftèt fonticum morbum in incertum cafum, in uinum, in angelum,in Deum, in ieiunia, amp;nbsp;turbatio ilia nihilominus adeflet intempe/ ftiuiusjcoatftus eft fateri efle in cius animo ucfoas elhannas, perturbatorcm ot-cultum,id eft diabolum, à quo ic défendit cum Deo. In fuperiori capite prîeftilt; giatorem eum uocat,ctinuolutorem,quodin idem tcndit.Illicucro etiâ Deum authorem mali facit, quum â malo quod creauitjuult liberari; quod cum pie täte

bej-Q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innumcris fimilibus aliquot capita legis Dei Muhamcdisîuidcte,

pcndite,iudicate.Hæc fi placent, plura prodibunt.Quamuis ifta fatis patêu lut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utcunqjdepingunt^tamendamin clafies cogenturfingula, ÔC uegt;

* ’■epagulis ÔC cancellis ardabuntur, maius lumen uidcbuntur accipere. Pri-itaque notabimus ex multis quacdam,quibus in Deum, in angelosjn dac ones, in cœlnm, in naturam, in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationem ÔC pacempublicâpeccauit,.

Vnc fi uellê Sunch Ôd Hafsiar ineptias attingwc, decuplo crcfccret opus» X Satisitacß erit,paucis aperire de caufaprima ultima, quac Deus ôfpara gt;ius eft,qmd fendant, quum propheta ipfe, turn authores eius dogmata expli-dntes,Nonpoflumus melius à MuhamedequalitatêDei eius inquirere,quam iim uifibiliter fe illi oftendit in fummo cœlo ♦ lam uidimus memoriam noóis, Quorum iaâuum arcus, quibus diftabatà Deo.Aiuntinterprètes,quum in cœlo ieptimo,poftquam fc commendaucrat Chrifto,Gabriel non aufus Wa progredi,reliquit illû ut abiblueret it er. Tune uerricofi^ocis,aquis ÔC niui ^innumeris, egit tantû itineris, ut omnino de uia defeffus eflèt, fubfifteret^, ®nec audiuit uocem quandâ dicentem illi, Muhamedes accede amp;nbsp;faluta crea^ tuum.Quum uero ad uocem accederet,tantam lucem uidit, ut infringe.* ’^daciem ôculorum,accclsit tarnen prope Deum ad duos iaôus arcus. Deus **^0 ipfe feptuaginta millia uelorum lucis ante faciem habens, non præbuit fa-^-^nfpetfîum Muhamedi,fed manu attingens eius umbram,tanto frigore eu ’”^dt, ut uix poflèt iubfiftere. dixit uero illi multaiècreta, quac tam multa ïunt in eorum feriptoribus, ut ducenti burdonesnonfoantfîngulorumli-o*^orutn exemplum unum * Sed intérim antequam ab ifto reuera frigido Deo ^^ftdanius» opus eft feire diftantiam terræ ad cœlum, ut eô polsimus contende-[d Audi ledor oracula, amp;nbsp;citandimodum propheticum * Hebdullahius Mu* ””nedes Cartibius in Tezchcre elimam,id eft memoriali facerdotum, quod eft ‘'^i eorum compendium, ita feribit»

Refer t Aben uaheb,dicit A chberbi rachman filius Ziad,filius Änham,quöd ^udiuit Hatebetum filiû Hebdulzabi, cuius Deus mifereatur, qui referebat de quot;ocfaâo (graduum) quod Zagel uenit ad prophetam, oratio Dei âf pax fit fu Pd eum, amp;nbsp;dixit î O propheta Dei, quot gradus funt hinc ad paradifumfDixit ^fntutngradus,quorum infer duos tantum eft,quantum a terra ad cœlum.Pri-dus illoru gradus,Ipacium eius,conftrult;ftio eius,porta feu ingreflus eius, crépis elatio eius eft ex argento.Secundi ipacium,acdificium,ingreflus,crepis, *«tio, ex auro»Terttj partes ex hyacintho, carbunculo,amp;: margaritis, ÔC poftea gradus nemo nouit quid fit nifi iblus Deus» Thermindus uero, amp;c»Hacc «hheologia fenfibilis, quæ refutatione non eget, quoniam credulitatem non deretur.Deus qualitatis expers,infinitus,incôpræhenfibilis,localis eft, finitus, ’fcidentiû fufceptiuus, apud Mufiûlmanos»Taceo cœlos inuicêinuolutos efle auro argento,corporibus denfistniucs frigoraep elle fupra cœlum, ubi no Wniateria,illic materiam folidißimam eflè, SC quæ per antonomafiam ( fi ada-

excipias) nomine materiæ poßit donari.Nam tota natura nil auro dengt; ysnabet,exhis quæ innotuere» Sed DeusMuhamedis ijfdem dele(ftatur,qui-« bus

bus ptophcta cius.De Deo ut caufafinalis cft,et rerum omnium mediatcud jmrhediatefœlicitâs fcopus’, iàmmulta uidimus, Nam paradiftisMuhamc* dis frequens ie obtulit. Nee enim capit Deum in cfTentia ÔC cótemplationcprp fœlicitate.VuItbiberc,comcdere,6Cquacindefequuntur:alioquifruftraparadi fum eiïè,nifi habeat copiam lacfïis,uini,mellis,carnes,panem, fruóus, cóuiuia, Iuxum,foeminas, catamitos, ueftes aureas,argenteas, fericeaSjmoniliajpuIuina «a,prata,uirorcmjôdc.quaîcunquc iunt luxuriac inftrumenta,V crum non tan^ tum uult Deum habere in illis paradifis ius, ied ait in fexto paradifo, ( namfunt apud ipfum uaria genera ) quem habebunt fui poft mortem, iuxta fepü'mum in quo eft Chriftusjcflèfontcm Alcaufaram, cuius diameter eftfeptuagintami h'a dierum itincris, aquaniue albiofe, mclle dulciore, ex qua po ta bunt om nes habitantes eumparadifum. Poft diem iudicij Muhamedes adibitinfernuni,ö^ malos Muflülmanos,damnatos facie nigra Sé fordida capiet, Si portabit adfon tem illumjamp;S illos illic abluet,ó^ fient albiisimi, di cacteris f mües.Ita nil iuris ha-bebitDeus in malos Muflulmanos, nee feruiet quiequam infernus, itaJMuha^ medes erit longe maior Deótquia quos Deus damnauerit,ille abfoluet.Sed inlt; terim, qui iunt in paradiio, eius lotionem fordium, culi, pudendorum^p^^ dumbibentjquiai^eademaqua ibrdes fuicipiet Âfpotabitbeatos.Oinfpf’æ’® dcliramenta.ô blafphemiac» hinc ad centum annos, paradifos Muhamedisnon poiTem tranferibere. Verum quandiu ium in paradiib cum Deo, non oportet obmittere arborem quæ eft illicjpari magnitudine cum paradifo/olijs aurais et argenteis,in quibus ipfis eft icriptum nomen prophetac. ÔC nomen Dcihisu^ bis j La alla ilia alla Muhamed raflul alla : id eftjnon eft Deus prxtcr Deunb ot' Muhamed eft propheta eius. Ab hac tarn magna arbore initium fumitpenua* fio Muhamctana.ea enim uerba proferunt ereóo digito indice, quumnomina dantMuhamedfSed mirSfiifta arbor fit æqualis paradifo,ubi aganthominesK ubi fons tarn magnus,ubi flumina,ubi coci,furni3textorcs,aurifices,puluinari), Si cæteri ciues ac artifices,qui accedentibus omnia parent.Pereantmiiwtt^DU læ*Si de angelis,quàm de Deo melius, eftuidendum, Nam in hoc loco nolo ix pius in excuisione memorata Deum impium,iniquum, impoftorem, pcrnini, adultcrij,pæderaftias,brutaIitatis,caedium,homicidiorû,furtorum,ôihunaniOlt; di approbatorem Si iuflorem adferre, quum plus fan's innotuerit»

bilis,talt;flilis,0cS nobis præter magnitudine Si alas fimilis.uidimus ciTc uul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

neribus obnoxios angelos,alioqui uenirent prophetæ, Si annSciatores loco ho nbsp;nbsp;nbsp;I

minOiied timent occidi.In tertio coelo cû Abrahamo erât ea proportione,utfpa cium quod inter oculos habent, fit 70 milium dierum amplitudinis ♦ quo uem magis crefeuntnumeris cœli, eoiuntmaiores angeli: ita ut in feptimoubidi Chriftusjuideantur, qui habeant feptuaginta milia capitum, Si in quolibet ca/ pite totidem linguas, Si ex qualibet lingua totidem uoces laudem Deo dice^ tes.quidam perpetuo reipiciunt,nunquam dormicntestali) femper procumbut, nunquam à terra iurgentes:alijinclinati,alijftantcs,alijgenuflexo,quiaam uiqueadeo exerta uoce clamant,ut ponant in auribus digitos, ne obiurdefcarit, Jnde iunt fumptac ceremoniæ orandt Nâ fingulae tzalauat,id eft orationeshut, parn'm ftando, partim genua fletftendo, aut procumbendo, terram^ ofculâdo»

G 7 U POSTELL ï L I B* ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ijl

Gcrcmoniæ illæ uocantur erchèt, id eft gemina inchnatio, âf proßratio ♦ bi^ nis ucro proftrationïbuSjS^ in dextram finiftram^ »nclinationibus refpondent fingulæ oranoncs,quales initio uidimus.Illi nero angeli quorum cultus hic ob^ leruatiir,habent etiam impotentiam, quamuis caput unius 70, milies fit mundo maius. Nam completo iudicio,quando ad conuiuium uentu erit,Deus mittet Gabrielern,ut adferat claucs paradifi fanâi.adibit ucro ahum angclum, qui orcfuo 7o,milia clauium trahct,quaruunaquaïcp longa eft yo.millium die-itineris.quam Gabriel attollere nequiens,adibit Dcüm, dicetcp : non pof-'nim adferre clauê paradifi\Cui Deus, obuerte teiplum, ÓC inuoca nomen meû amp;Muhamedis,tunc facile feres.uertitur,inuocat,adfert,apcritur,intrant, afli-dentmenfe adamantinæ 70 ♦ milium dierum longitudinis ♦ Quum tarnen tam ^agni fint,ô^ prudentia debeant eflè pares, font authores Dco ut crcet homici dam,font mortal es : font etiam quidam damnati, quidam fopplicqs in hac uita affedijUt Arot amp;nbsp;Marot, ita beatos ipiritus ÔC iàcrofantftas intelligentias explj tauittólator Muhamedes,focius Deirquem fi angeli cum Deo non inuocât, Jfl pofluntfacere. Et ne quis quicquâ putet ficftum font ifta articuli fidei apud ^uhamedicos libro Haffîar, ÔC Suneh, amp;nbsp;Imamin comprehenfà ♦ Mirum eft tjuum in toto Alcorano toties prohibeat homines facere participem cum Deo, ^uomodo eius interpretes,ab angelis ipfis uelint eum agnofci SC inuocari parti tipem,quum ipfi neceflîtatibus materig compulfî homines,nullum participem ’^m Deo facere debeant. Oportebat mendaces eftè memores,fit fibi confenta-’'ea dicere. Non iè prodidiffèt fucus.

Non eft fibi abfîmilis in tetra natura dcpingenda, Illam enim ex igné ex flamma creatam dicit,ÖC decies repetit : led dum illam inobedientem di-^tDeo,eandem Deo fapientiorem conftituit,Quum enim nil debeat nifi aeter ’’«m coli ab hominc aut angelo, Deus non potuit non cfl'e impius idololatriæ Author, qui iuflèrit ita fe demittere diabolum ex fummo cicmento creatum, ut ’doraret hominem exfeculenta amp;nbsp;limofanaturafaâû,Meliusitacß diabolus ’^onparendo,quâ Deus iubendo fecit:amp; tarnen eft damnatus earn ob rem.Sed ''on uultfateri damnatum ideo efle diabolum gt;nbsp;quod potentiæ diuinæ honores ’mbfoerit,Deum^fuo de cœlo detjeere cogitauerit: quoniam irreconciliabi-omfaceret,nec auditor fieret Alcorani,ô^ eius prædicator, ôd dem um Muflul-^'^^’'nadmodû omnes homines idololatras, aut quofois uolcbat fal-^osefle per legem Alcorani,ita dC daemones, qui minus peccauerant, uolebat ^'■uare.Sed mirum eft quomodo fibihæc côfentiant.fiuntMuflulmani dæmo nos, Qc fuis populis prædicant : SC tarnen natb Muhamede liber hiftoriæ dicit, ƒ monem Magnum,luciferum fcilicet,fuifle ab angelis deiedum in mare,un-^ouix poft 4o.dies emerfit.amp; in montem Goba afeendens, conuocatis horren odainore dæmonibus,caufam quarrentibus dixiultahorrendo fono uos ex ci 'Oiquoniam natus eft Muhamed filius Hebdallæ,quem Deus mifit cum gladio J^diante, 6c omnia penetrante, in noftram ruinam. nbsp;nbsp;Et paulo póft : propter

.quot;neprophetam damnauitmeDeus,amp;:fecitfatanam malcdidum.Cuirelpon ont fatellites, Quid moueris Satan i nefeis quod Adam foerat creatus cum fegt; P oniuirtutibus,ex quibus una fopereft i An times utnos qui contra Chriftum ^nafoimusjhuicprophetae obfifterenonpoflïmwsç' HaccHaffîar.Quû diabo u 2 lus

lus ciTèt per Muham edem damnatusjamp;^ ilium profligaret ctiam infantuluSj tl”* faiflum eft ut armatum amp;nbsp;iatellite munitum non timuerit, fed ultro ad eius cïCquot; dulitatem tranfieritjôC fuertt faluatus^quî fit ut faceret obliuifci prophetias quas crediditcVidetis Deum non cfle authorem damnationis diaboli, fedMubaiu^ dem.necerat diabolus anteMuhamedem.certeobftititper Muhamedemeua^ gelio Chrifti fatanasjUec antequam fieret Muflulm anus potuit obfiftçrecuan^ gelio.Soctj id potuerunt,quod unus non poterat. Non eft conuerfus latanasa , Icgem Muhamedis, fed Muhamedes feôatus eft legem daemonis tenebrarunb ignorantiac, euerfionis naturæ ♦ Propheticeep loquutus tantum in eo edi dæmones religion is aflèclas habere fe dixit ♦ Nif dico de inferis ô^arbere^^quot; comijcuius rami funt capita dæmonû.innumera enim eflent addenda.SatisM bemus daemonem cfle corporeum, ÔC timeregladiumjConuerticpadfidfinAH corani,amp; tandem moriturum,amp;: demum cum brutisreuicfîurum. De codoaP genteo ÔC aureo,amp; de ftclfisilli adhærentibus cathenis aureisA dæmones abp gentibus,nc paradifum pétant, quid opus eft dicere i Sed tarnen me benctop quet,quomodo ftellæ timent ne dæmones intrent paradifum, quum portæ fnt femper obfirmatæ, neepatuerint ipfî prophetæ uenienti etiam cum Gabnde» oportet efle dæmonibus deteriorem, alioqui illi iponte patuiftènt fores,ut æ monibus, qui non aliter quàm à ftellis cathenis adpenfis poftunt abigi* Quum dicerem de gradibus, dixi de materia cœlijam intellcxiftis montes, frigorajUiues etiam in iùmmo cœlo»

T Ota lege fatispatuit,return ordinemgt;naturalem^ omnium affeôSinucP tiftè,quum uoluit hominibus iuaderc à Deo eflejicitatç, quæcun^P*^’^

la admifit. uoluit fibi faiftam (ut dicebat) à Deo gratiam periurij, adultenb nicationis, molliciei,occifionis parentum,ciuium,amicorum,omnibus c ƒ tam,ne in eo damnari poflêtjquod lege omnibus concedebat. QuidpoJ^* plus brutali coitu,aut pædcraftia cogitaric'aut quod magis in naturæbb^ui tatjdaricQuis potuiflet maiorem peftem inter homines gencrare,quamp^t^' xtupietatisillosita cômitterc,utfitfideliflîmus qui fortiftîmus amp;ui(?lu’'^^æ unquam erit refp.beata,fi ciui nomine periuafionis in ciues parentes ^rmarl iufte licebatc'iftæ in hoftes erant conuertendæ uires.Etant inultæ clatinimc ur^ bes in Arabia idololatriç deditç:illas cogéré,aut Ipoliare, euertereep oportebat, non fuam.fatis conuertiflet fuos,qui cæteris u/cinis ius dixiflet. Atnon religio, fed faôio id fuafit.Vbecharus, Homarus, Halys, Zeidus, Achmanis,cæteri9 Mechenfes ciues gratiofi 6C fadiofi,non potuiflènt alibi uires Si faôionum ca* pita prophetæ fuppeditare.uindidîam alibi non quærebat propheta. qui ilium qualis erat nouerant,depingendo offenderant, erant conficienditea foitucrare ligiotuthodie in tota terra nil fîtMuflulmano fe adprophetæ exemplum com^ ponente inhumanius. Quum enim homines uix legibus aróiffimis poffintin officio rctineri,quid futurum cenfemus,ubilegibus contra naturam armantur^ Quod libet,licet, lancftum fuit quiequid propheta fecit. ergo fimilclicet. Ifta o^ mnia contra naturam armafumunt, ration! 6Cpaçipublicæcontraueniunt,amp; reuera tam fcelefta funt,ut ipfiHimum feel its utdeantur.

DATION! lt;XV AM ADVERSENTVR. CAP. XVUl, I X * rerum naturam à fimilibus rebus ôi^ cffecîlis æftimare licet,quis fibi unqul

‘uadere pofsit, effè difsimtlem cacteris, atep diuinû, quem nulla uitiorû par J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fciunt conlpiciunt^ omnes lt;nbsp;Quis unquam propheta tam fœda uitiolt;

colluuielaborauit, atcç impuritatem iummam QC animo ÔC corpore circun ƒ « i Quis faltetn uel unico miraculo, uel ueri prædidione, uel uitæ fingulari ’nnocentia diâa non confirmauit^Quum ita(Ç nullus antiquorû uideatur huic “‘bill's, ifte uero fit fceleftilsimis nebulonibus per omnia par, quis inter prophe '3S habendum cenfeatc^Si fimilis homo etiam uerba diuinilsima ediceret, mira.-

etiam exhiberet, non eflêm unquam crediturus. Nam fruftra in uirtute eft h3bendahumanitas,charitas,innocentia,amicitia,caftitas,fobrietas,candor,ôd ^*teræ tam animi quàm corporis dotes meliores, nifi in uiris optimis locum ha “tant. Vnde fuiflè uirum malum,qui iftis non careret tantum, fed amp;nbsp;contrarîjs Jyipotêtilsimè urgerctur ÔC laboraret,aflcrcre no dubitamus.Fuit uero in Mu^ hainede non tantum earum uirtutum mera priuatio,fed in eo regnauit pro hit-^anitate crudclitas,qua in fanguinem proprium facuijt : pro charitate, fuorum ^fpulfio,ut locum feortis undique accedentibus daret:pro innocentia, iniuria, •lua omnes obtriuit î pro amicitia, difsimulatio, e qua charilsimos dormientes ^htruncauitipro cafl:itate,ea falacitas,qua »5 uxoribus,ancillis, brutis ( nâ quod alijs probauitjfeciflè uidetur) catamittis mifcereturîpro Ibbrietate, luxus fum ’’’Us,quem etiam in quadragefima iua pcrmifit:pro candorc,impoftura,qua JUnibus fucum fecit.amp;Z ille, fi dqs placet, fuit Deo famiIiaris.Fruftra,fi tam fccle “^uitabonaeft, Deusuirtutis naturalem cognitionem amp;nbsp;appetitûhomini de.*

Aut uanae fiint boni amp;nbsp;uirtutis opihiones, aut nullus unquam Muhamede natus eft ♦ Ratio enim uetat,hominem fonticum dæmone agitatum, ’UcndacenijUTipU’^®’^^’^’ lâlacem,impium, rerum diuinarum imperitum, efle

Q.V A N T V M 1 N F OE L I CI T A T I S SVB HAC LE geplt;ttw»(ttrR«fp«6/if(e. CAP. XIX.

PErturbationibus Si damnis perpetuis premi, quæcuncp Refpub.hanc dox (Srinam receperi|^ necefle eft. Peccat enim dum huic obedit, quarundam ’^m dcfelt;ftu,copia,timore. Ad quid Deus fumma bonitate uini ufum uoluit natura efle i nonne ut dU eius nominis laudem moderate eo utamur ç' lam ÔC

Pnuatoamp;publico dcfetftu uini,peritnaturæ pars multopraeftantiisima.Ideo 'gtegiè rident hoc pracceprum legis periti, fi uinum iè offer atirident aulici, mili ’fs,mercator es,amp; eo ardentius fe eo ingurgitant,quo rarius uti licet. N am niti-Uiur in uetitû,cupimuscp negata.Eft inutile pr æfcriptû, damnofifsimSep Reip. uiniprohibitio feu res priuatas feu fifeum fpeôes.Quid dicam de prohibitio.-nibus,in quibus cû ludæis conuenit AlphurcanCQuid piaculi eft in animali la-ffrato à cane,lupo,aut urfoc’none multa pereunt paupcrib.animalia,quorS cor pota funt utili a.Taceo de cçteris.Quid mali in fe poreus habetî* At prohibuerat ^ofesjfcio.hoc donauerat ex uetufto ritu filqs Ifraël, quoniâ in Aegypto eraht multi lepræ obnoxij, quo frequenter hoc animal laborare creditun laborant SC 3pud nos.uifîtentur ante macellS, non nocebSt cames alendo corpori,6lt;^ axun giæmultisufibusaptifsimæ.Necmagisnoccntin calidisregionibus, quod qui

1 flam dicwt,namin tota India,fub æquatore,in Molucis,apud Opinas,in Paria, « 3 nil

nil falübn'us aut fréquctius co animali : itacp fruftf a prohibetur» Quid dicam dc prohibita 4 menfibus uenatione, quibus non folum utilitas périt, fed etiam up gentur pauperes agricolae apris, capreolis,ceruis,lupis ,leonibusi quibus co ton pore funt omnia permittenda Vidi tantam copiam aprorum in multis MatOquot; liæ locis, ut ad plurima miliaria nil fegetum illabefadîatum relinquant. SicapiJ Chriftianusjà Muflulmano uerberatur,conteritur. Mauult putrefcere inteu-re fine ufu,quam in quos ufus Deus dederat,conuertt Nil dico de fupernitioia madlatione,ut quidam more ludaico nunquam guftent, quod ob eorum los non eft matftatumj tanquam anima in fruftulis fuperftt, Ifta funt ab cthnicrs facris tradia. His leuioribus miisis, fi pergamus aeftimare quanta incômoda pa^ tiantur Muflulmaniex copia ceremoniarum, uxorum, liberorum, aut feruo,* rum potius, atque palabundis praedonibus, quascp fentiant experiantuica^ lamitates, reuera nefariæ legis focietas amp;nbsp;probatio non folum inutilisjf^“^ ueria paci, æquitati amp;nbsp;humanitati uidebitur. Et ut ab ablutionibus incipiaW)** quis in cercmontjs legis manet, quid aliud rogo quam toto die abluiôfoccu^ pari poteftfGallicantu, mcridic, uefpcri, iero SC prima uigilia unufquifq«^^^ lui debet, antequam orare incipiat:amp; ft defit aqua,puluere infici. quo quid pcrftitiofius quid incommodius fit, non uideo ♦ Si aqua tollit peccatuiUj^^quot;^ Deo non opus eft : ft Deus tollit, aqua opus non eft. quod ft aqua ôi puluis inutilis eft. Nam contrarium eftfaciem, manus, brachia, pedes, nbsp;nbsp;nbsp;»

crura amp;nbsp;uerenda ablui,amp; puluere infici. Si obmundiciem tutum fit,ergo male pulucrem,qui labefadlat,adhibes. At obtjcientMuflwU’^-' ni baptifma Chriftianis. Nil fimile. Semel in mortem lefti Chrifti aquis ,uei Dei benedidlione purificatis, non abluimur perluimurfte, fed intingu^^*^^ tum:non inaqua uim abluendipeccata efle credentes, fed ui uerbidiuiu*^ ' dei,quum talia fiunt,peccatorum rcmiisioncm à Deo fperantes ôi confequen*' tes^Quod agitis, nil habet commune nobifeum. A ludacis amp;nbsp;Catabapti’u^’ a, lunt.Aeftimemusnecefsitatcsnaturæ.flatum uentris, egeftionemjotiuin/o^quot; tum,pollutioncm,addcpeccata inter ablutiones amp;nbsp;falauatadmiffâ) qui^(b/'^'' lit iuftus legis obièruator haberi) aliud quicquam, quam totum in aquis more herodtj, anatum,aut anferum degat, ft poftea, utlex iubet, a u u€litdlt;elinquo diffîcultatem hyemis cogitandam: funt ineptiç

quæ à prudentibus ita indicantur,dum ea omnino contemnunt. Taceo omnes rjfdem tencri legibus, nec diftingui in ca lege, quum fa era facientibus lint lonx ge plura ÔC frequentius quam cæteris obeunda. Nullam omnino intellexitor* dinum diftindlionem Muhamedes,ut nec inftituitautcurauit,quumtarnen ftatum rerum euertiflet. Quid dicam de pcregrinatione ilia quatuor menlium. Nulla uenatio tunc licita eft : adco ut multi pediculis, cimieibus, ôipulicibus parcant. Non attingo moleftias circuncifionis,quum puer in uigoreiuuentuus anno dccimoquarto uitæ,acutiisimo feniu patiatur ftbipra'putiurn detrahi, fa' pientius multo ludæi, qui amp;nbsp;ft' damnantur, non credentes Chrifto, fi de co auz dierunt,tamen otftauo die praefcripto legis diuinæ circuncidunt, Facilius cnim lanatur ea recens caro,quàm adulta. Adhæcpuer paruulus dat nomen proicft ft'oni,tacita parentum fide. At non opus erat illis fimiles fieri, quipoftquam pro pheta inftituerant,ab eo defccerant.Iam fi addam quibus terroribus rerum im-periti agitentur,quum ad mortem uentum eft,quum cogitent de duobus angC' lis corpora in ftpulchro uerberantibus, de anima quae in modum caminçueltit . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus,

CQfpus, Ct engit,CUIUS credulitatis id fidem facit^quod (epulchra fîutit latiflîma, inquibus agi'tari ualeant,amp;fedentiaftare cadauerazcui ifta rifijm non moueâtî' anilia dehïamenta unquam maiora fuerçfMaxime uero patet fumma in-foliatasmperpGtuodiffidiOjmatrimonio coniunôèorum. AnputasinHrmita' tes humanas æquo animo uelle pati ab inuicemgt; quu fexcentis calumnijs amp;nbsp;tefii monijs inftruâis et facramcntis faills fit inter côtrahentes locus. Nil aliud apud indices quàm talca,dulum,tzebin, ÔC cætera audisîrcpudia uidelicct, iniurias, quot;nbsp;dotes.Nulla illic poteft uera fïdes eflè, ubi Ipes eft diuturnam non fore. A eter-««fint amicitiæ oportetjamp; Deo^qui earum eft origo,quantum fieri poteft fimi litnæ.Fac elle utile ob crebra incommoda repudium elle crebrum, quis morta-lium ufquam potuit facerc, ut grex fœminarum in eodem iure participantium unà conueniretc'etiam fi ad necem quafdam uerberesjnon poflis illis piîïfcribe te,praecipuefi de iurematrimonij agatur.Quid futurum putamus, ubi non tan tum confortes habent,fed uident ancillas amp;nbsp;feruas undecunqp quæfitas fibi prae fenic'quae paXjamor, concordia illis in domibus elle poteftequot; Ideo ifta lex tyran-nisamp; potentibus uarijs in locis illas collocantibus eft in ulû frequentiori.PaupC tes tacito confenfu amp;nbsp;faeftis legê damnantes folent elfe una contenti. prudentes ttiam,fobrîj continentes multo magis. Nullus qui ilia non uiderit, poteft cre dere, quàm tyrannicè QC imperiofèfœminac, dimidia naturç pars, tradentur* Ponamus nunc ab effetSu ôè legis potentia quid contingat. Faciamus fœcun-dam elfe ab utraep parte matrimonium, poteft utercp à 14 anno ad 5 o. genera-» te)(face(ïèpotentiam parem uiri amp;fœminæ )unoquocp anno parère mulier poteft.Noui ego plures quæliberos 50 ÔC^j'.genuerint. Sed detraifto temporis diniidio,quumài5 ad jo.fint55.18 annifint,Ôlt;^totidem ex unafilrj. multiplica ^uater 18 ♦ fient 18 annis 72 liberi. quibus fi arbitrarius ab ancillis numerus ac-^tdatjiamiio yZjfed loo, ÔCplures liberos autfèruospoterit homo priuatus ge tierareReip.qtiem gregem unde alere poflit uidetut non mirum fit nullam eftë toto orbe gentem auariorem MulTulmana.Si autem tantæ multitudini;fuæ dc-fintmatres, (poteft enim eum numerum quiCq? à uarijs quæfiuifie ) aliæ acce-dant,quid putamus futurum,quum una nouerca uix unicum priuignum ucl ui derefuftineat,nonne aliènes omnes èmedio tollerefataget Nonimpetat, cer tcnunquam curabit. Ancilla, nifi' præfente domino, multominus : ut quam poflit pro arbitrio cum munufeulo liberam manumittere, aut uendefe.lara tantaefamiliæ onusinmiferum patremfamiliâsrecidere necefleeft. Atquàm fintapti familiaedomefticæ regendæ uiri»natura docuitîquæillos ideouali-diori corporefagacioricp animo fecit, utlaboribus SCcuris externis domum saconuehant, cogant^, quibus fedula materfamiliàs communi familiæ liberisprofpiciat. Non dico quàm grauiter peccet hæclex contra naturam, 9uum etiam amorem paternum à proprijs liben's tollat. Quamuisenimho-mines omnes prolis defiderio teneri conftet, tarnen fi multi admodum na-ftanturliberi,affeiftusnonpoteftuideri parergaomnes,etiamfi abuna matte irrepudiabili atque amiciftîma nati eftent, Quod fi nafeuntur ab ancillis SC parumdiletftis fœminis,neuidere quidem curatparer.Erjciunturancillæ ad mendicitatem, partus exponuntur, mcndici educantur. amp;nbsp;fi quis maiori hu-tttanitateancillæpartum domi educandum curat ( nifi alioqui omninoliberis legitimis careat, autfitpræpotens) id fitita perfuneftoriè, ut perindc æftime-tur QC mors SC eius uita.Solent itaque nothi tenuium hominum amp;nbsp;iniquoruttt aut

aut abfumi\antpuentiam SC luucntutem languorctranfigcre}i'a’'i^^*^^*? niunt ad frugemîquô fi contingat eos uenircjnô edücationis, fed fedubtatis; nefido td euenicNamdutn uix natis, fantibus QC ambulantibus omnia dom^ ftica munerainillauclutimandptaretjdunturjtolerantiauincutj cmergunt ♦ Tales uero fiC tali prcdo acftimationccp efiè fere omnes Minlulma^ nosjquis ambigat,quum foeminç omnes nihilo pluris acflimentur quam manci pia Sc ancillæc'SC fi pluris fiantjid fit dotis amp;nbsp;parcntelacjnonperiônæ autamoj« gratia. Hi fiint prædari effètfius Alcorani. At prudens iße legislator huic tantæ ÖC tantum non expofitac multitudini proipexit, Inflituit enim ordineni qui rclidis proprijs militant in uia DeijSC cleemoiynas illis eße crogandas fit no femel.Tanta uero efl eius fcds popularis colluuies, ubicuntç a^iti”' h amedes, ut nunquam tuto irc uel ad duo milia paflûû liceat, fi potiffimj^ Africa, Aegypto,Ärabia,Syria,et Afia minore,quam Natoliam dicuntiudt^^ faciendum,ldeonecibligt;necdccem,nec2o» uix unquamioo ♦ hominib^ gt;nbsp;corum fimilimis perditisjicet tuto iliacincederc.Carouana opus eft,id cftlt;o horte aliquot centum aut milium hominum, quae tarnen ægre feipfam tutetut ab illis pauperibus : qui reuera uft^ adeô fiint tenues, ut multi Mediae agenf® quilquilijs 5C cucumerû fruduumcp putaminibus miieram uitam dam, præcipuèin deferta Arabia S)C Syria^co potentiae uenere,ut create iibi ce,fint etiam ipfiflîmo Turchorû principi formidabiles,flipendijs^ eoru^ xationes redimere cogatur. Perpendc quàm uerû fit philofophicum axioms. Re abfiirda ièmel admiflâ,innumera fimiliafequuntur. Nefario nebdo^^P'^® pheta admiflôjlex nefandiffîma efl probataîeius placitis rcceptis,illidtâ ræ amicitiçcp repugnantia matrimonia funt introdult;fla,a quibus cgenoruniP“ pillorum,tenuitatecp in rerum delperatione addutflorû colluuies nata,duni ug legis prætexit conferuationem,toti reip.labem ÔC contumeliam infttt* hacc peflis per agros ferpens eleemoiÿnam petit,ut fi non des, rapiat • “ obùius,lpoliet,multet diris uerberibus. Sedas etiam uarias habet, altj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

minudi altj,capite altj aperto,altj tedo: etiam uarijs coloribus,altj ueftet^ o bus omnium colorum confeda, quidam lacero corpore 6C latilwru’®'^'^“^®^ bus,nomine prophetaE(ut aiunt) admiflîs,modo illis aliquid numorum eroges, Verû omnium fandiflîmi,quiex agitatione corporis in orbem,mentcm ami x tunt ÔC concidunt:fandiores,qui loco ob cceli iniurias nolunt moueri : qui nil rationis habere fe fingentes,afinas, aut quoduis animal fubagitant î a h defitpalàm inguina ducunt. Quidam addidi fiint ueflibus, quidam cultui, a^ cibis,regionibus alij, aut locis î ut nullus locus ea uacet peflc,quæ cô aliquando proceflît audaciæ, ut etiam principes non femel latenter aggredi amp;nbsp;occiderelit conata. Horum iniurijs ÔC diuexationibus miiera plebs occalluit, atep multis in locis relida agricultura aut fiigit, aut fe illis adiunxit,mal€ns mifereraptuuiue re,quàmlaboribus indies defi-audariiblitis.Ob cam peflem Afiaminor,Syria, Mcibpotamia, Arabiæ, Aegyptus, olim ditiffîmae atep cultiflîmae prouinciæ,ie rè funtflcriles.Vbi olim erat decern ditïflîmac urbes,cum uicis amp;nbsp;uinisfuis,uix

, nunc unicum caflrum aut uiculus efl.Rebus bello à Muflûlmano affli(fîis,nun quam licuit miieris inflaurare urbes, pacificè agros colere, fif^o falaria iufta repræfentaretquod expilent omnes,fcruct nemo. Nam quâuis diligentia prin-cipum conflituantur iudiccs in fingulis prouincijs,tamcn quæ ab illis nebulçni bus praetextu religionis uagantibus admittuntur, in fcdcribws non habentph

fintdcpræhenfa : fi lateant, fnreligiofos non caditmaleflcq fufpïdo.Vno coru depræhenfojdin's terrent cæterï imprecatiom'bus, plebem^ condtant terril tant,ne dentpœnas5amp; genus infam ent, qui fiant depræhenfi. valent quidâ præ-ßigijs ie malcfictjs, ut apud nos fortilega: fœminætlabem^ adferunt iegetibus, ôilanimantibus. Ambiguis alîj reiponfis démentant retinentep plebcculam, dû « multis nugis 8C fomnijs aliquid praedixifle certum uidentur : quod uniuerfo ttnpoftorum generi eftpeculiare.quoniam fortuitam prædicfiionem norunt o^ tnneSjmendacia ÔC ambigua nulli.Dum enim deluditur qui confulit,partim ne fibiimpofitum dicat,partim quia futurum fp er at, non aperit, qui fe beneficium tndeconfequutum putat,nulli non uenditat.ObftupuitjObduruitjOccalluit illis . ^animi ÔC corporis iniurijs populus ; peritus tolérâtmagiftratus ÔC diisimulat, i tîtinendicp impertj cupiditate probare improbanda uidetur. Red^e humanarû .) fïtutn conditionem æftimanti, nulla unquam in toto orbe infœlicior terrarum ^nditiofuit,quàm ubimifera ifta perfuafio impoiuit, amp;nbsp;ubihûc militem in uia ïleierronem fpontaneum fine dele(fi:u,fine ducepatitur alitcpregio.iàtis eft egt; ^im illi turbæ nomenreligionis profiteri, (quod cuiuis licet) cacterum per ont/ tiagraflari. Corner cia bis peftibus auerfa,inferût omnibus prouincijs iniurias, ^•Ipendiacp non ferenda.quotufquift^ enim pofiit expedare, quoad fe cohors tollegeiit,parauerit,armauerit,impedimêta coëgeritt^Annus tibi in délibérant ^0 abit* O potentiisime orientalis imperij redor, tibi ne uiro principi rcrum P^ito,præclari(simæ orbis partis dominatori, iftâ turba fafcinauit oculos,an Ct

uolens uidensep tuorum tuaep diipendia probas i Atteritur agricola ment ^'dtate,fumptu,praedis,incurfionibus:uiator pcriculis,mercator fumptibus,fit *tusdi(pendio.Si more Chriftianorum unuiquiiqj eflet fua uxore contentusjto peftis proferiberetur femel, ut nullus pœna capitis auderct, aut in ülis co elfe, aut adlciibi SC agere, priuilegia uero 5gt;â immunitates à principibus 'oncelfie abolerentur, proculdubio feminarium fïatim cuanefeeret. Nec uero ^cbet moueri miraculo, quod contigiflè ferunt fub Hamurate fecundo, print ''psueriÔC iuftitiac amans. Nam authoredæmoncfadum efiè confiât. Itabat “Mtfeitur,bifioria.Quum de perdenda infanda hominum colluuie ob fcelct ’’igitaret princeps gt;nbsp;ôf fi qui inter illos uiderentur boni, illis tarnen uellet pract '^relmamos amp;nbsp;TaalimanoSiCXtcroscp qui docendi munere funguntur,ueluti Wus carere nec potefi nec debet Refpublicajiudicioautem fiipremæ curiæ promulgari uellet, node proxima ante earn diem,qua erat promult Wuin edi dum,princeps Hamurates efi â ledo excitatus, amp;nbsp;in quafdam ant Was iuxta proprias ædes, ut naturæ uebementer urgenti obediret, efi adus* 'Joidum infidereuultjfranguntur repente omnia tabulata,fublimiscp pendetfii P^afferem.donee inuocato Deo, adefi quidam habitu amp;nbsp;indumento primat f’^borum nebulonum fedæ, hominemcp libérât, amp;nbsp;in ledum collocat. qua rc '^'otus princeps, iubet proxima luce ut quotquot adfmt Conftantinopoli Dert. 'quot;'Ichler (ita uocant) curiam conftituta hora adeant,daturum omnibus congia W.Veniunt,largitur3interim afpiciendo fi ilium noflet qui à periculo exemc f^Umnes tranfeunt, non adefi. Surgit ex toto grege fenior, aitep eum qui adt Wt,Ô£lillierat opitulatus,non unum fuilTe, fed cômuncm omnium procurât I '°''^*n.debere ex hoc perpendere,utri eflênt utiliores, illi qui prædicant, an qui P^egrinantur amp;nbsp;orant.ita non funt expulfi,fed funt ctiam utililsimis,et quibus *^«publica etiam in falfîfsimis religionibus carere no potefi, prælati, Quis hoc

commentum diaboli/ fi uerum eft,amp; non potius {omnium ) efTenon noiicfii^ Deus enimnunquam mala facit, tantum abeft ut ueluti circulator cómittat,pt illis medeatur, nam elîèt iniquiisimus. Quis iblito uehementius ita commQiiit principis uifcera, ut non adiret iblitos fecelTus, 8C fuos uocaret cubicularips nunquam dormientes c* nonne ars ifta dacmonis eft, hominem ad impietatcm trahentis l'arque impiam ÔC perditam hominum turbam fouentiscMalafrc^ quentilsima immittit dæmon, quae quenque tollere aut curare non poteft. w H eurer, poftquam admifit, uidetur beneficium contuliflê : latronis more quutn non perdiderit, perdcre potens ♦ Quis diffitebitur magicis artibus poliereilJos nebulones, quum maleficis carminibus ita dementaffent Muhamedein’’’^''’/' »»«TÄüjUtducftuspracftigtjs totus fc illis princeps alioqui prudentifsifflusc’'eae^ rete’quod intuens T artarorum princeps,egerat cum perditis hominibiis, ut a(p mifti in cubiculum principis ilium cOnficcrent, capiteep pletfterent,quod fifo' ciftent, rerum habenas fe illis permiflurS, nomine imperatoris lèruato.Nuniç-rata ad hoc pecunia,dies diefta eft.Faflumcp erat » nifi deprachenfi uno ante die poenas icelere dignas dediftènt ♦ inde uero in totS genus ita in pofterS eft ab co fæuitum, ut eo uiuente nullus unquâ in aula fit fine uitæ diicrimine uifus-Won cotigit pene Baiazeto primo, N am unus in uia eleemofyna occulto du princeps munificus quçrit quod nebuloni largiaf,illu pene obtrucatA ’ uchementia equS feminecê reddit,Videatprinceps,quid no audeatndarta ligio in priuatosjfi principes cû fatellitio no curet,Sed de his fan's, quomo do hçreditates inter diuitS filios diuidantur, eft uidendu,Satis patet, qu^u citia fratres ex uarqs matribus côcepti cftè debcant, quû patribus etiam lit ritatisinfiliosmagnapaucitas,Multóminorem elfe à parentibusö^anini quid mirum i quum nil ad fe eos pertincre putant, qui èc patri fratribus ui c* feunt ♦ unde nil mirum eft Acangios, afaplaros, caripos, amp;nbsp;cacterosgreg^fj.^ milites tanta uilitatc apud principes cftè, ut etiam non rarô prima actes a quentibus obteratur ,pontiscp ÔC pauimentiloco, in magno difcrimm^ turo exercitui fternatur, Inde uita hominis non tanti fitquantipçcu is, dente lege. In uia Dei efle optimum mori. Leges hcrcifcundac famibæj ft t partes, qui aflêm haereditatis poteft confequi, fratribus

fratrum fanguine feribit. Nam quoad potcftficri,fi quis fitprinccpsMu a di fimilis, omnes c medio colli curat, ut iblus hæreditatem confej^^’’* pauciisimis, ÔC quantum ad argumentum opus eft, hiftorias

iam ab expeditionibus Muhamedis, ad noftra ufquc tempora dcducam,utpragt; xi huius gubernationis cognita, etiam legis fnfoelicitas maxime innotcicat, Nam quemadmodumex uita óffacinoribus eorum, quipoftMwmrcgmp runt, eius legis uirtus cogno{citur:cxChriftianorum,ChriftifitaöfexL a phis, qui poft Muhamedem rebus funtpotiti,liccbitacftimare,foeliotatema infoelicitatem poft (c reliquerit,

VT nulla gens unquam ifta maiorem cladcmorbiinuexit,uirtuteminv manius profligauit, uitia fceleftiora introduxit, ita nulla unquam rerum geftarum ftiarum cura ôf fbllicitudine fuit, Nifi enfin quatenus rç igi facinoribus iuntfta eft,uix ullum monumentum hiftorig ledu dignura

^od non tam neglcdulûcrarum faâum eft,quam affîdua tyrannfd.um muta-» lt;ione * Quum enim miles perpetuô rebus ncuis ftudet, princcps fibi profpicitj ftcrificuliarebusaulicisSC bellicisalieniautdelitefcunt,autcxpilanturilocus-i'uUuselïè poteftpratclari ingenij hominibus, utro^q^ tempore belli amp;nbsp;pacis ’nibus inftrudis, qui foli de rebus gcftis incorruptê ÓC Cyncetc iudicarc Qc fcri-bwepoflunt.Itacç nee fcriptores habennamp; fi quos habenpquia immania fcele--^äcontincntjne fuis quidempiifi poft aeftum uitæjo-annû, tradunt Si. credent, •lliscp permittunt religionis adminiftratoribus, iam ad prudentiam ita côpa-•■îtisjut immania ilia uitia tegere filentio poflînt.Contigit enim ut plurimi per Itftolibro regum feu Chalipharumjrcfilierint ab eaimpictate:quod quid aliud innuit,quàm fummo fcelere comparatam, maiori autftam, maximo conferua» •âm tyrannicam potentiam pro diuina poni,amp; ex deterrimis uitijs uirtutem fie HfNon eft mihi fatfta eius libri copia,ut nec admodum niagni refert, apud Lati ïios ca fcelera detegi,quae non poflent prodcflè,inficerc cei te poftênt. Satis fuc-Jitineditione Arabica ifta omnibus propalari, ut quodlatet populäres miferc ‘îftatos,tandem fe illis prodat. Libri omnes ueteris Si ndui T eftamenti omni-« “nsproftant,non timent cenforem.Si quid humani contigit aut prophetis, aut Pfincipibus,non erubefeunt facra illos homines peccatis obnoxios fateri: quo^

fi unum aut alter um improbabile facinus in illis continetur, funt in com^ P^nfationem innumera bona, quibus ad uirtutem incitari legentes poftînt. In ^^uhamedicis è diuerfo efle,occultatione patet.Nam uix ulla uirtutis imago iL

immania fcelera permulta. Sed ad prophetæ expeditiones eft uenien ^nin,utprophctica ifthaec uirtus facilius afftimettir Jnlibris Haftiar habetur,de ^^SCo(fto bella geflifleMuhamedem, undecim contra ludæos, reliqua con» ^’MechenfcSjPerfarum regem,RhomanoSjôC uicinas urbes-Potentia ludæo ^nni,utdiximus,totis decem annis uti nouus Meflîas autftus, côciliauit fibi plu ’^‘‘norum diuitum Si gratioforum opes.Ex Mecha habuit Si generös, Si fautogt; ^^sgt;Vbechaium,Humarum,Alim, amp;infcrioris nominis plurimos î ex cæteris * ^ïâbiçlocis Odmanum,Thalhanum,Zeidum, alium à feruo, Abdorachma* alios multos,quos taccri nullum rerum,hominû, famæ ue difpcndium 'n.Horum fretusopibus,family's,affinitatibus,urbes uicinas Mechae quàm plu ^^asfubcgit.quicquid ad multa milia pafluum circa Mecham erat,fibi adfcrû P poflèflbribus in perfuafioncm tradis, donee ex tanta turba aut potentiam *^tiamcp eius timentium,aut iponte praedas fedantium,magnus coaluit nu^ ^ftus.tum demumregiam in Ictribainftituit,depulfis ludacis, qui à uicinis fup P^taspetentes, funtmultis præltjs aut incurlîonibus fradi. Caufam uero belli nnaicireferut parum offîciofi mendaces illi Chronicorum authores,quôd 7 o. ndacipetiuerintdomum patris prophetæ cum gladijs toxico intindis, ut occp cum, propter lumen propheticum,quôd timerent exoriturum tam ma-?nutn prophetam.idco in eos filium fçuijflè. Non uident interim boni illi hiftq 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;côtradiccre prophetç ,qui locis innumeris ludæos uiolati fœderis arguir,

^nidimpunè cuiuis illos,ueluti infidèles,amp;morbum in cordibus gereutes,oc' ^'«erc non tantum permittit,fed iubet, non fine diuina uindida,utpœnas darf

tyranniipfiflîmo quem fouerant datent « Animum uero proph ctæ iftius ad , incipiendas incitabat aftronomus quidam, qui religionum Si regno ’n mutationes prædicebat, ( ut femper illud impoftorû genus aliquid infolitô I nugatur) quo duce amp;nbsp;confultore eft muftis annis Muhamedes ufus.Iuuit enim 1 ■■ nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ülum

140 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E o R B I s C o N c o R D I Ä

ilium non parum,quum populis imperitis mcntiretur, ambiguatp fomwapfo^ poneret.Vt uero faccret artis,id eft depraedandi tyrociniunijpar^’'^^®

tus Muhamedes ♦ Qiium enitn fedem pofuiflet Medinx,mifit Hamzam i Abdemclecht cum 50.mulls ôf aliquot peditibus,ut in infidijs coll^w in menfi fylua ( qua erat à Mecha in Syriam iter ) obferuarent CorailToru par turn cohortem mercibus onuftam,confelt;ftamp;cp hominibus omnia prophetae adferrent,Sed longe contra fententiam fucccflit. Nam Hamz^ 1 dit in centum hominum cohortem, cuius erat dux Angelus bellicollor a za,quern fugientes praedones,difpcrfi^ re infeefta ad propheta rcdic^i nbsp;nbsp;ƒ

reep parum prophetice autprudentcr eo illos prophets mififle, nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

phetæ tuncdormire uiius eft » ncc enim Gabriel ille fatis prudens uinis cl »q tarn xnfoeliciter primas imp enfas collo care prophetçfualît^Sedianicn cap noluit defifterc Muhamedcstalij^ duci commifta graflandicura, minted ca demuiam obfidendam duplo maioremturbam duceHeguidajquonccci grauiter,fugauit^ quids regulus Abo Zipharus nominc.Pauci^ cn,ab ea expeditione * Tertiam eodem expeditionem cademdcremlibm ftrarunt Coraifli interea tranieuntcslquam obrem Zeidus dux tertiusjeo’’’ no infcóa domum redijt.Nunquam tarn frequenter eft impofitum phetis,quia duce Deo omnia a’ggrediebantur^Quum itacp uidcrctrcmg per duces nonfuccedercjipic adijtlocum infldiarum, ut facultatcs par^ , hperet«cuiunus Muhazamus nomine,ualideobftitit,profligauitlt;pP nS turbaminec angelus prophetae,nec uicarius adfuit. Denuo, ut

'' fl mo erga parentes animo,amp; earumfacultates auertendi cupidus,pe’'^’. in locum, quern Barathum uocabSt,ubi item fraóus fuit ab Humaro nbsp;nbsp;p

fiIio*T ertio quum inßfteret,obuios quidem habuit aducrfarios,fc^i’’^, ... gc fuperiorcs.iex itacp primae cxpcditioncs miicro pericrunt. Sed inter«® lt;fturæ ille,aut fui faciebant ♦ Nam prophetice ubiuis terrarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

. ti,ea lege ut nifi dares,ipfi caperent ♦ Si uero quifquam fe opponeretfe^'^’^’ ' familiaris cflèt,proditoriè necabatur ♦ ft extrafriosjparadifum uo^pta polliccbatur,qui eum,0^ quotquot prophetae non acquiefeerêt, occider^. dem tanta turbaperditorumexpilatorumcp hominum ad cum conflu’^’^’^ diep uias obfeftas haberet.itacp magna parentum eius Corahiflotd’V *■£ ° aL* merccs cum camelis non paucis, font interceptià duodccim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Abdafta. quibus opibus non parum eft autflus, coepitœ inde efle multo graUO/ fior Sc formidabilior.Colleda ergo magna potentia, non parum ctiamauaus lt;ft cxpilatione haereditatis ludaeorum Jlli enim quia primum in eius rauerant,0C demum prcterpaucos ab eo defecerant,fuit eorum utilior deteC 10 quam fœdus. A'fœdcratis enim aliquid decimarum nomine accipiebat toto ccnniOjà deficientibus uero praetextu negledîæ religionis folidasrapicbatnçr ditates ÔC Fortunas ♦ Vt autem erant, fuere^ fcmper à Chriftimorte, omnibus exofi cthnicis leu Chriftianis, ita unaquacc^ gens dum in ^aoli^ndis ludaeis pro pheticae iuffi'oni obfecundabatjgefticbat etiam gentis odio faeuire: quoifobiuts terrarum etiamnum magnum SC infigneimpietatis nephariae genris tdiimo nium eft, quum deteriori fint inter ethnicos ÔC Muslimunos conditionc, quai» inter Chriftianos,ubiuis autem magiftratu deftituti, Muhamedes ergo prae is ex tota Arabia adlis audlus,parentum Ipoltjs ditatus, ludaeoriî tus pecun^s, uifoseftpotentiflimispar, cœpit^eius amidtiaà uicinis regulispeti,ambirb

muh^ré comparari. Magno ergo fautorum numero comttatus, fregitnobilita^ tem Mechæjin ualle urbi proxima, paulo antequam urbeponretur, cuius rei in Alcorano mcminimus.Capta autem urbe nil illi obftitit: uicinæ urbes aut fe de diaercjaut tributa pendcre cœperunt:atcp hoc pado, qui paulo ante erat mendi

3 tyrannus tanto formidabilior eft fadtus, quanto crudeh'or ubiuis eft uiCus^ V icini Arabiae petreac reguli, amp;nbsp;qui ad Perfidem attinebant, opem à rege Per^‘ fim,cuius uires paulo antè ab imperatore Heraclio fuerant attritac, petunt.Dat quales poteft fijppetias : Arabias adit. in quibus frado feffô de uia milite, ôé inhbctadata agente regione, fameœ ÔC fiti laborante, frangitur fuga^urcpjdo^

cum paucis trepidus repetit. Quis ille fucrit,literis traditum no r eperio* Sufpicor tarnen eum efle Chofrois filium,qui paternae ÔC fraternae ccdis author fuerat.Nam tempus id arguit. HacpartauiCtoria animofiorfacfius miles,relilt; ^onefualüs inuadit audatfier Perfida, Chaldacam, Syriam, QC Aegyptumiin-turfionibus^ omnibus inlocis cœpit effè formidabilis ea potentia.Credo quaf 'lîm reliquias eius militis,qucm in Syria Heraclius reliqucratjdutfiu fbrtafle ^^uorum qui ad ilium defecerant,fuifiê oppreflàs. nam in Akorano caput tinuni eft, quod titulum habet Rom, id eft Romanos uelGræcos (namhodie Graeci Romæi.id eft Romani dicuntur) irtcipit£p,Vi(fti funt Romani, quo ue-to in loco,non dicunt. Vt ut res habeat, paulo poft eius mortem Vbecharus iè^ ^îginta milia equitum abique pedite innumero coegerat. Reliquit potentiam ^becharo ÔC Homaro.fed fiip er i or Vbecharus potitus eft, auxitep ditionê uftp M Armenias,relitftis tantum Syriaclittoribusgt;ô(^ aliquot fortioribus munitiori-

urbibus ♦ Nam inter Palacftinam fîC Mefopotamiam ob imperij dC regni ^^fbrum limites, omnia incurfionibus erant obnoxia, illicep fortior maiori ad tts ipfas iure erat. Ërât etiam aliqui ex infima potentia in magnam illuftrem förtunam fiibleuati à Muhamede, quorum prçcipui fuere Vxeitus, Achmarusj ^00 duce Mechâm fuerat ingrcfi'us, Abubardas,Zeidus,amp;: Halis fenior.nâ ne^ PosMuhamedis erat adhuc adres tradâdas ineptus.Hi cum illis quos fijprà no »«»maüi, rerum habenas cui uolebant dare poterant, quod inter Chaliphas ufcp ^dnoftra tempora durauit. Vt enim male parta male dilabûtur,poftquam bien* tantum regnaiiit,8lt; pericula compeicendac multitudinis à dira SC nefaria rc '^ione defeifeentis fulcepit, eft à iôcio neceffàrio ÔC familiari Homaro occifiis. Tomarus decennio auxit potentiam,populumcp retinere ftuduit partim bell6, partim religione Quum enim uideret à multis quamuis non detretftarent im^ P^tia 3 tàmen Alcoranum rideri, 8C tot efle fententias de eo quot homines, in^ tfpitundecunquelicuit fragmenta,compendia, SClibros eius cogerein unum* ^0 dum diutius régnât quàm uellet fiicceflôr, obtruncatur, fiicceditcp loco eius ^omamanus. Is paulo compofitioribus rebus, cœpit à domefticis prophetæ,

qui feriptis, quàm quæ auditu ièruata erant repetere, ÔC in unum cogéré* ^rima Cutnotaui,dum de Sunæ origine dicerem) authoritas ab Aflâ Vbechari quot;'gt;a,fcorto illo præclaro, fuit, nam ea erat fabulæ totius confeia. Ideo in refolu.^ ^onibus poft uaria dubia eius ftatur fententiae, ÔCc. ex ordineutnotatum eft* ^timum itaque fub ifto cœpit Alcoranum publicari eo exemplari, quod amp;nbsp;Me

Se Nfedinæ feruatum eft aliquot poftea annis ♦ Cæterum eft oborta magna «cçritia libri illius afferendi. nam nullus poftea non cœpit ueriorem ÔC meliofê ^Qitionem'prætexeretrtôn ob librum quem omnes ineptifsimum feiebant, fed '^«0 retinerent delirâm plebeculam, N am libri opinione partum,ault;ftû,SC con i-./, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X feruàtuin

fcruatum eftrcgnS.Quum uero annis duodedm regnaflet,fufdtaia ab Halifax lt;flione,irruente turba in eum cçius eft,cadaucrcp extra urbem (ut amp;nbsp;prop^l^/ cieô:um eftjin ludibrium religionis nbsp;prophetæ.Dicebat enim turba jCuifabu-'

lam Halis apcruerat, uidendum eflè an iftcnouus author Alcoranirefurgcrct tertio die,ut propheta : quôd eius eadauer etiam triduum ad fœtorem biietn feruatum fuerat. Quatuordedm annis non fine magna difRcultatc a ditionibus regnauit Halt's, eoep atgrius retinuit imperium, quod partimilitu*” ftrophas faliàcperfuafionts aperuerat. Nam tarda penè pœnitentia funiHia^*^*^ medium eius recurrendum « Erat aliud diflènfîonis feminarium iam à prop ta. Nam quum Halis præuideret futurum, ut regnaretVbechar us poft MulWj medê,at(^ ideo omnia feorto illi Aflæ eius filiæ,uxori prophetæ, liccrent, quo ab eius potentia ôt^fauore rcs fauor pendêret, grauiisimac ininticitiaciunt lU' terillos obortæ,quæ multisetiam pofteafæculis regnarunt.potilsimuntuoto fub Hall le propalarunt.Didti iunt Vbechareniès Chorailsi,quamuis quam genti propheticç attinerent.Qui Halis partes fequebantur,ab Oo noiu^^^ ïumpfcre. Hune Halim aiunt Mauri penetraflè in Africa ad Cyrcneiu 'uinciâ,ubi ob eius memoriâ templum cóftruóum eft, quod Caroan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

quod peregrinationis ergo,ex tota Africa no freus cocurritur, quam amp;nbsp;Medinâ.Ab eo loco faóQ eft,ut uocentur colbrtia mercatorûamp;^P^*^^^^’” ; Caroana,aut Carauana:eo quod fit longe maxima multitudo perditom u num in Africa,ut nullibiuel terra attingeretutôniftmaximæturbæli^^^^'. -poflum tamêdefccdere in earn opinione,utreli(fta a tergo Aegypto^b^^^ I co uftptranfiuerit. Nam no funtpofiti Chaliphac in Aegypto an to of ntdimu morte Muhamedis annu.Poflet tame utrSq? côftare,ut fitpotitusAogyP^’ , '.•ge anteep cofedes Chaliphac transferret,inftituercturc]B. centefimoonitu^ ' gefimo anno AIhigerç,id eft exilijjMauritaniç 15 labefaóabanturinoutbonr » harfi peftiS:cttricefimusfextus iSc quû eft côfcdus Halys,annus abo’^P^ ' {euèspeetüa-fiû agebat.Creatur paulo ante morte Halis,Haftemus pf^^^P^r • in letriba urbe ^phetica,ftd in Aracha, à qua c5 magna manupto*^*-“’!^ ' bS obfidetjfiC Halim necat,quem tame multi patrê eius fcribut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°

nenniû loco uitacg excedens, imperiS Moalbio relinquit. Iftepetua lit byt nbsp;nbsp;’

Damaftucp occupauit,cacterS Chriftianorû infenfifrimus hoftis:^^’^^^?^. buntjlaudabiliter interfuos ft geisit.Eratapud propheta adpræ*^^® aptiisimu . ideo illi dominiû eft ominatus propheta. illo fublato more c^tetorumjtfguu^ leudus accepit, attp code fine triginta Chaliphæ nullo interpofito, fatftionib.ot cacde miftra fiint obtrûcati, ut uirtutêfriac legis pofteritati æftimandarelinque^ rent. Si morte naturali, autinter hoftes honefte oppetita uitareliquiftent» potcx rat dici id elfe principib.cômune, ut nullus ficca morte tyrannus Plutonis ço«» adeat. Verû fi côfîderemus infœlidfsimû quêcuntp ftatû, nbsp;à facuifsimatyraH'

nide ortû ( ut ferè omnia funt imperia) 5C cû ifto côparemus,proculdubio lum-' me erunt fœlices infœlicifrimi cû his collati. Dédit leges Lycurgus fimulato nu minis colloquiotat Reip.fàlutê, nulli un^ attulere exitiû.Solonis,Zaleuci, molxidis,Charondæ leges fummâ falubritatê rebulp. illis utentibus contulorc. Hacc délira perfuafi'o peftem agris, calamitatem fttis,hominibus acrumnas, or/ bi pcrniciem, mentibus hebetudinem, principibus demum fuis qualem morte merueratauthor attulitjnullo tarnen aduertente. Tyrannidem in Remp^.occu/ parunt Cacftres.amp;Tex primis prarter paucos,i5 forfan, à ucterani militisfcditiO/ . nibus occidere.» Cæteri ab eo tempore aut in belle uiriliter, aut demi inter lues honefte

honefte dies daufere.Hi à fill}s,aparentibus,a fubditis ciuibus amiçis interie rcJam fi indices illos amp;nbsp;reges qui Mofi focceflere, quorS nullus non honeftiffî me totis otflingentis annis occidit aut obtjtjCum bis conferamusjuidebitur tum quantum lex diuina à mendactamp; dacmonicadilFerat^Nonadfcro noftrorum pietatem,innocentiam,charitatem,ut illis opponam, quibus infoeliciffimi com parati foeliciflimi uidenturt quoniamlatior eft inter illos quamlucis QC tenebra rum diftindio»Pro uero fuadendo ÔC aflercndo, pro uitio uitando, pro uera in Deum pietatc feruanda, funt ferè treccntis annis Chrifti (edatores mortem o-mni tormentorum fuppliciorumcpgenere rcfertam uoluntaric paffi* Nam fi hanc folum uocem uoluiflent dicere,non (um Chriftianus, aut Chriftus no eft Deusjabfoluti fuilTent et magnis honoribus audb At mihi obijeiet aliquis Muf fulmanustMoritur ÔC nofter miles ÔC prophetac iedatores, animofe pro religio ITC feruanda 8C foadenda.Moritur fanè,fcio,ultro^ multi feipibs periculis obrj dunt, ut inter hoftes aliquo necato mortem oppetant ♦ Verum quam hæc quae *pfi committuntjdiftent à uera pietate, ÔC homtne credentc rationem Deo effc rle fadis reddendam,ex uiuendi ritu perpendcre licet. N am miles omni gene^ '■euoluptatumprophetam colit. cti am ualdepij pulmentis etlautiorigulalitant 'liuis mortuisep iuis.hominem uero occidifle,res aliénas diripuiflè,labem pro^ prio corpori 8C animo intulifle,modo practextus religionis adfit, id uero miles 'n gloria poniv,amp;r cum hac lerna fcelerum,Deo chatiflimus,uln o ad cos paradi bs feftinat,quos propheta eft pollicitus, ut quas uoluptates fummas amp;nbsp;acternas be non poteft confequi, in uita futura fibi meditetur.illud perinde eft au^ fi tau fus in Veneremruensjdum acmulum cornibus petit, in conflidu uoluptatis btcreat. Chriftiani martyres miraculis clartflrmi, ut Deum iupcr omnia colat, quot;'feipfosDeo patre dignos conferuent, ut fratrem alterum hominem perinde

proprium corpus ÔC animum feruent, nil iuppliciorum refugiunt. Veftri ''quot;m in naturç perniciem armantur,in mortem iponte ruunt. Verum in uarias partes Arabica ifthaec potentia ftatimcentefimoannofeda eft.fadionibus^ freatis ducibus, altj in ortu, alt} in feptêtriones, alij in occidentem funt difperfi,. ^fgypto occupata ,5gt;C à magiftratu Romano illam obterente, utprætexebat li •strata, côftitutus eft Chaliphos in Babylone. Quipetiuerut Aflyriam,uocabu-0 patrio bcnchi, id eft domini didi funt. In Africa Sultanos,Seraphos,amp;: Mau

, «S)id eft potentes,opulcntos,amp; protedores uocare uoluerc.uocabulum fuit o-fnmbus comune Émir,ô^ emir elmumin, id eft dux, SC dux fidclium. Quidam ’foftrorum uocant Miramomelimos,putant^ elTe propria nomina falfô.Nam ^ïtinfigne uocabulum principis, amp;nbsp;Africani potiflïm5,quod uel ex numifma quot;später. N am ita infcribebantut,ut cópcrtum habeo uetuftiflïma moneta iam ’ntc e)dingcntos annos cufatlofcphus emir elmumin,filius cmiri elmumin, ƒ) emiri elmumini uie^ ad atauos. Perditis illis regionibus ibcordia ignauiffimi quot;pperatoris Heraclq,facilimn illis fuitnullo obfiftente occupata retincre. Nam , ^oftantinus quartus eius nominis, coadus fuit cS regulo Damafci pace firma ^Longe plura mihi hic eflent adferêda fi eorû hiftorias cxade tradcre uellem* y^rumfatishabepcapita rerSadnotado, euentuscorüperpendere,amp;quomo uo fint rebus potiti apcrire. Perfide font intra centefimû ab Alhigera feu exilio î pnQ potiti, fortêoçcafione inde oblata,quód paulo antè refutata ftulta perfua^ quot;Jnc,Rex regina^ Perfarô fandû baptifma fufeeperant, Çonftantinopolimép

I 'mporibus Conftantini 4, uenerât ♦ N on font tamê diutius potiti rebus in Per I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X Z fide.

144 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® o R B.I s c o N c O R D I A

'fide. Nam quum Scytharu copias duce Mucalctio benco, i'd efl dominopctiW fet quidam Mahmedes reeulus ÓC Imraël rex Perfidis etMahmedes deeocon^ tendens imperio funt ab aduena expuifi « conuertunt demü uires cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

Scytharû in Afia p*aflîm uagantiumjin occidentemjdcbellata^ minonA“^ Armenrjsj etiâ aufi Hint duce Suleimano appetere obfiderecp Conftantincfo^ lim 3 Sc peruadere Thraciam atijuicinas pfouinciss ♦ Sed exadotriennio 11® pefte ab obfidionc depulfi, incp fuas fedes redire coaói.eadê tempeftat^utpc* ftis illa tanquä aliquod Dei flagellum orbem diuexabat ) in Siciliam öi Camp^ niam irruunt,amp; aliquot annis retinent Siciliam« In Africa res ill is fucceno'^’^ (èntentiajnifi quû Abdemelichus emirus elmumin,à loanne militum tn2g»“ fub luftiniano x ♦ agente eft fraflus « Ver6 fadîioneLeonttj 6C GallininP^æ^ chçjluftinus imperio SC nalb priuatusgt;relegatuscp,non potuit rem foelicn^’'^^' cœptâ perfequijtyranno Leontio imperium occupante, Sed non fuit illi mu®

‘ tniuriapracftantiflimoimpcratoriillata, Na Apfimarusab exercituimp^^^^’^ cledlus 3 nafo eum ÔC imperio deftitutSLeontium carceri perpetuo inanwU® ita Mauri Muflulmanicp prxftantiflimü aduerfarium luftinianum

Nam 10,ante annis ita cum eo couenerat Amuratbus3utreftitutis Afr®^^ v nbsp;nbsp;nbsp;'

bia deccnnio toto ob reliquas prouincias occupatas penderet quotidiciW*^’^’^’ mille aureosjferuû unumjôC equû. Incendium ergo pene extinâum fub^^^ tio3fifcum inter fcorta abftimente, et eo ad gratiam côparandamCut eft tyran^o nbsp;nbsp;nbsp;j

rum mos) abut ente reuixitgt;ÔC longe fàeuius quam antea graflatum eft-Mauritanie ufcp fines funt progrcflî,Dlic autê agente Iuliano prefeôo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

tmperq3fedira ÔC foeda obtulit à Roderico rege Gotborô Hifpaniasregtnteoc cafio.C^um enim apud eiusuxorem ageret ob cultummorû etingtt'^/^P’^ÎJ dum uirgo formofiftima Iulianifiliajfœdus turpiscp rex uim infcrt dam dicunt nô potuifle hoc à pâtre impetrarejUt esm in uxorê duceret:ioto hementia amoris peccauiftè, ut ut res habeatjpater Iulianus iufto dolortn^a iniurie motus3accerfitmaximam uim finitimorûMuflùlmanorS, in Hifpanias illis contra Rodericûprçftat,tranantfretum3inuadunt5tl*''’P’^’^îî Rodericum occidunt3regnum figunt3trienniocj5 toto Hifpaniam fubigut^^'^® multo poft Iulianus oppreflûs ab illis eft.Nam ea funt erga amicosf utquo^ rum opera ftint ufi^ illos ftatim è medio tollat : quo quid ab humaniste alienius iudicem,nó uideo,Id quidem fieri quandotp iufte à principe poteft^P® comparate effet formidabilis qui iuuit, at in imbellem amicum fafuircgt; iduero contra humanitatis legem pugnat. Non multo poft deuióam Hifpaniamadz fuit alia occafiojetiam Gallias inuadendi.Nam Eudo Aquitanie princeps,ini* par uiribus regibus Gallie; quibufcum bellum gerebat 3 inuitatin G allias per di tarn colluuiem,queftatimhominêdocuitqualesftippctias accerfiuiflet, Nam quicquid urbium à iugo Pyrçnei mentis ad fines ufcp Pidîonum amp;nbsp;Turonutn erat,cxpilatum eft atc^ euerfum,ut nulla ufquam gentium fit major uaftitas ufi fa3auditâue,quàm quapergft MufTulmanusexercitus, VndePhryx5Cferofa/ piens Eudo3pace copofita cn Carolo Martello fteptra regni modérante, Gallig ci amp;nbsp;Aquitanici exercitus uiribus trecenta feptuagintaquinep milia uno diccS Martello cecîdit.Reliqui qui ob fœdus initS Narbone,Tholofç, Salfulis,alîjscp in locis ditionis Eudonice agcbât3profcripti ftint.ita è Gallia dccimo, a quo uo catafueratjaniïo eftprofligatacolluuies, OccuparuntHiipaniasabannoChri fti 7jo,ad i4oo.aut cïr citer. Quanta ucro erga fijos pace,id docet,quod ibidem

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20,an-

G V l» P O S T E L L I LIB, I ï» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14^

îo.anm's gt;nbsp;quindecim principes fuos confcccrunt: nec prias à folita tnadlatione. ceflàtirm eft, quàm Alhatabus quidam, ne idem fîbi quod cæteris contingeret, fiiftulit è medio trecentos proceres,SC ita regnauit diutius,Sed fortaftis contigit cæteris fœlicius. Licet à primaria potentia æltimarc, Florentiisimæ Sarracenolt; tâjUt uocant,opes in Aegypto femper fuere.icacp uerifimile eft, à prima potengt; •ia exemplum inferiorum pendcre. Res ergo corum iîimmatim, Si quâtum ad rem facit,attingo. Quia ( ut iam antè notaui ) fuâ facinora à pofteritate cerni ÔC tognofci riment,idco necliteris ea mandate curant, nec mandata publicare uo lunt.In Aegypto ucro quamuis uaria dominatio,ô^ à Chalipha,id eft pontificcj (a quo dependet legis authoritas) omnino diuerfa rebus eft potita, tame donee alius pari potentia ie illi in Chaldaea Bagdeti oppofuit, femper ab eius fententia liiinma in dubqs pendere cæteræ prouinciæ uoluere, non ob legis authoritatê, ^dpropter ordinem. tametfi dignitas eius uifa eft femper caeteris maior amp;nbsp;fub^ limior, co quod primi Muhamedis fucceflbres utraque facra Si prophana au, thoritate funt ufi, illiccp federn ante diftineftam potentiam fixere. De iacra ergo quum nil habere potuerim, nifi recentiorum literarum memoria amp;nbsp;relatione, dicam de prophana, quae Sultanorum amp;nbsp;Mameluchorum dicitur, Quum enim nouas fedes acquirit hæc gens, abolcre omnia priorum monumenta uult, non hntum inter exteras nationes,icd inter fuos,ut primi in orbem produdi Si do^ •ninatores uideantur,Ideo etiam nomina propria immutant, ne in illorum lite,* lis tua agnoicas : Saulus Talot,Goliath Galot, Dauid Dauud, Selemoh Sulei*-•nan, lob Aiub,Mofes Mufa, lefus lfa,Ioannes lachie, Si caetera multa nomina ’nuerfa proferuntur. In nominibus prouinciarum Si urbium idem faciunt. Me ^opotamiaMerdinamp;Choraffàn, Armenia Erminly, Cilicia Caramanly, Ga,* Lthia Othmanty, Afia Natolda,Graccia Romly, Myfia Bogdan dicitur,Con,* ftîntinopolisStambol,AdrianopolisEdernc,PeraCaIata.amp; fie non tantum '’tsipfas,fed earum memoriam literis traditam abolere feftinant, neglecfîis cm* nino aliorum literis ♦ Res Mamluchorum ita habent, Quum à populis ^es ww-ptentrionibus fubietfîis crebrac incurfiones ante ducentos annos in Afiam ôd lutborum, Europam fièrent, gens quaedam ad Macotimamp;SPonticum marepertinens,o^

dida Cercetæ, Si nunc Circafsi, creato ex fe duce, relida domi tantum ea parte fuorum, cui ager fatisfaceret, petit Armenias, Si uenit in fines Syriæ iê^ ptentrionalis, cœpit^ elfe formidabilis ♦ Miles uero ille quum fedes fixas non Eaberet,cœpit apud finitimos facereftipendia.Vnde contigit, ut magna eius Sentis acceisio ad Sultanum Aegypti fieret,eflèntcpilliCercaisi, ueluti ferut pdneipis, quod uocabulum innuit. Nam Mamluch regium feruum fignificat, Uocc dedudla à Melich,id eft à regc,occafione accepta, quum gens ilia nûquam ‘f* Aegypto à prima condutftione deficeret,proprium principem conficiunt,ô^ e’tfe unum eligunt,qui omnibus prçfit, certisep Si inter eos probatis legibus im peret. Primus hominum memoria fuit Cahith bcncus, id eft dominus Cahith, quicxCerceticis iura Aegyptîjs dixit. Ante illû regnatû erat à Sultanis ferè qua lt;lringentis annis,nô fine ope Cercaflorû.Nam à quo prima in Afiam incurfio-’iemfecerant,quotannis ex refiduis uenûdabantur à finitimisT artaris,6C potifs ’’’um à quo funt MuhametantNâ qui adCimerios montes agunt Cercetici,no ’’aina dedere Chrifto,funt^ initiati ritu græco.Poft Cahiet bencû,qui tres Si tri ginta annos regnauit,magnafalt;ftio eft orta.Nâ duo primates Mamluchorû coe perunt inter fe côtendere de imperio, Camplbus wnus, alter Acbardinus dice-,

batur.Campfous,cui erat nomê Campfonicâj utfacilius omnin animos infe cQ uerteret,tmpetrat ægrè à mon'bundoCaithojUtfiliû «us natû annosij.rcgnare poft le luberet.cu» ideo pater utx obfecSdabat, quod gentis mores nofletjamp; per (pecftû haberet quo res tenderer- futurs enim uidebat, ut necato filio Campfom tyrannidê occuparet^Nec eum fefellitfante^ enim bienniS egiflêt iuuenisinrc gnOj nô fine fanguine ciuium magnatS, dum illos uenenato conuiuio tollc^ re tentât,fraus aperitur, hoftiscp iudicatus necatur. Apertis dcmum inimicitijs, Acbardinus ÔC Campfous confligunt : uinduscp Acbardinus, paulo póft dies claudit.Régnât Chamfaus, ÔC in. fauoris praemium Tomumbencû créâtEmftx chebir,id eft magnum ducem,quafi dicas prçfecftum practorio ôf militi,quodiu uenem Muhamedem obtrScafRt in gratiam magnats « Interea lambellatus Sy riæ Damafcenæ emir,non probat eiecftionem ChamiàijSC parat bellum,Cham zaus,quamuis non fine fuipicionc eius quod poftea euenit,fed quia aliter agçrc nô poterat, curam Tomûbcnco dat frangendi uires Zambellati, Proficifcitür, colloquuntur, conueniunt,proditur Chamzaus, regno^ pellituttfogftin Ale--xandriac arcem,in qua obfidetur,capitur,ô(r carceri mancipatur, nondum exa--eftis menfibus uiginti in regno, lambellatus creatur, amp;nbsp;coronatur Sultanus'9^ dum in omnium inuolat facultares,inciditin odiumCcrccticorS,captustpft*^2^ gulatur.Tomumbencus fuccedens non fuithumanior gt;nbsp;fedmoderatiusp^^*^ pio Içuire cœpittet capite cenlèndo fingulas Alcahiri domos,earumfemeftrem petiuit locationem,ÔC ftatim tantundem,demum decem menfium Ipcationem, prorcriberc,occidere,expilare alienos,Chriftianosj Iudaeos,eorum^f3cultate9 ira diftrahere, ut nifi ftatim quiuis mercator quanti faceretjtantum ioluerct,iu-gularctur,bonacp eius tyranno addicerentur, amp;nbsp;quia in bis non parcebatetiam primoribus,ideo obfidetur, fugitep cuniculis ex regia, donee quadragefima die repertus à familiaribus Zambcllati, proditus^ necatur. Is eft ftatus ecrûhomi-' num,qui ftib lege uiuunt Muhamedis. omnia fibi fimilia fiint, quoniân^ly® eo rum principS Deum efte crédit, Eligitur omnium côfenfu, inuitus admodum, amp;nbsp;periculS timens Chamzaus Chaurus, diutiusep régnât, donee à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o«u

mo Soleimani pâtre in media Syria conculcatus obir.Isfuitexitus. mirum,tyrannum in tyrannum fçuire, At fratrem in fratres, id ueró mirandum nobis earum peftiS ignaris eflê folet. Nullus enim regulus, ura barban's ips in Africa multis inlocis accepi, finefratrS aut cognatorS fanguine regnat, Maule Muhamedes,qui nuncTunifi imperat, cuiep imperator Carolus reddidit impc rium,depulfb Hairadino Aenobarbo, homine graeco pirata, ille aufpieiu regni 17 fi-atrS, ÔC totidem cognatorS fanguine feeit, Id uero in uitio haberi nô folet', quoniâ ÔC lege,qua ridere DeS uidenf,id nô prohibcf,Nam Muhamedcsfuafit in Alcorano,in uia Dei nullâ haberi debere rationem filq,aut parrisgt;aut fratris, quâto minus caeterorût'Vnufquifcp dû ad imperiS tendit,dicitfe eftè in uiaDcb itiC^ illi licêt omnia, quS nil fit in uitio, Quid dicâ de flagello Dei Demirly, que nosTamburlanSdicimusC'anmagis ferreus homo un^eoMuhametanofuift ut bene uocabattquum infantiS,uirginS,fàcerdotS cohortes illûpoft ediâaeius adirentjconculcabat ueluti lutum. Non enim pluris æftimabat hominem, quàmfaxum uelfungum, ResTurcharum fiintfortaflemcliorcsîuidendum, Tureh^u Primus, qui res, ut hodie habêt,compararc ineoepit,Odmanus ditftus eft,quitp ret- opprefsis multis uicinis ducib,in Afiam minore incurfiones fecir, anno a Chrfi fto paffo ijzÿ ♦ Ab eo Odmanni didîi funt, Sunt ita® paulo plures ducentis an* nil

nis,i quo cmcrfit hocfmperi3:6C focordia,tnutdia, fadione^ impcratoru Grae corum, eo quo nunc dlpotendæ'uemt» Vndecimus eorum imperator Sulcima nus nûc rerü potiturjuir certe (ut in ilia gente ) fumma humanitate ôf æquitate* Orcanes uióla tota Afia minori, etiam Burfiam regiam iniperatorum in Afia, fcdem cœpit.Eius filius Hamurathes, ab imperatoria faóïione in Europam ac-cerfitusjpoft datam confœdcrato uióoriam fuos accerliuit,qui quæ parta amt-ds erant occuparunt.Fadio ea docet,quid conférât potentioremhoftem in au-xilium accerferc.Is dum incautius à familiartbus cauetjâ feruo pugionc confici tur.Dum eius filius Bayazctcs attendus cœptapatris in Europa fequitur, o-fcoritur ira Dei in Afia Tamerlanes, cui dum impar fe opponit» ab eo capitur, ätcpcathenisaureis uincfiusin caueapro fpecfiaculocircuniducitur,donecin Syrialabore claudit dies.Cyris celebis interim rcsjUt poteft, in Europa confir* wat,donee à Muhamede primo Afia minor recipitur in poteftatem ♦ cut fubie-quens Hamurathes fecundus, addit imperio tota Thraciam amp;nbsp;Peloponnefon gt;nbsp;lt;um multis alrjsprouincqs.Mahmetes fecundus,cum plurimis ahjs Côftantino polim capitjamp; diripit: ÔC poft multa facinora præclariflîma regnum filio Baiazc totradit.Is magis paci St: literisphilofophiæ quam bello natus, â filio Sclimo uc nenofublatus obit.ita res per Selimum uenere ad Suleimanum. Hçc eft rerun! fumma,is ordo. Hiftoria copiofe eft à multis fcripta, ob id non immoror in eagt; quoniam hoc mihi propofituin no cft,ut de origine progrelfu ue rerum, aut de Claris facinoribus dicam* Paucis percurro, quibus artibus adepti fint impe-« ffi.ßaiazetes primus,ut tutius regnarct,fratrem Solimanum confecit. nbsp;nbsp;Orca

Ucsfilius Cyri celcbyjOpprcftus à Mofc eius auunculo : Moles autem, à Muha dede Orcani fratre.Muhamedes alter,occilb fratre,tutius ulus eft imperio.Sed ’'ilcclebrius eft SelimOjqui occilb patre, fratribus parentibusep etiam(nifi ma^' ’^■‘prudentilfinaa nuncregnantis Soleimani,pracmonuiffetiuuenem ) luftufiC f^tfilium proprium,legitimumcp,nefibiidem quod ÔC patri feccrat, contingegt; fet.Beneficta funt legis Muhamedis. legant Muflulmani hiftorias Chriftianogt; fum.uidebunt quid inter leges Chrifti à diaboli interfit. Nil dico de fubditorû ïttritione.Orbis, memoria literarum, nunquam fuit in tanta uaftitate, quanta lubMuhamedis lege eft,eritcp,nifi obfiftatur.Plura olim ab Aegypro ueóiga^ 'fipercipiebât Romani,qug nunc ab Afia tota amp;nbsp;toto imperio capiat rex Tur ‘^Wum: de tarnen erant florentifti'mae res populorum, etiam poft ex adfion cm ^■Juam quindecim milionS,ut uocamus, Duplum certe imperatum eft Afiacj ^‘OlutQ. Hodie exigitur ab omnibus popularibus ad cutem amp;nbsp;animam ulcp» t^enresno uenit ad tarn magni numeriquadrantcs.Obfœdas principum UilDei ob oculos habentium cxalt;ftiones,malunt Nomades in tota Africa,prg ^ïriiïinia dû colitur orbis prouincia,pariter in Aegypto Arabiajfieritquam Um rura colunt,alienæ libidini amp;nbsp;prædæ patere.Si quid fingam,funt telles lo^ ^upletiffitni, tam qui exaóionibus innumeris atteruntur, quam qui in aliénas fortunas cx profeflb inuolant.Ideo orbis uaftitas poteft dici lex Muhame--tana,potius quam Dei,qui omnia uult fouere,amp;^ pacifice dege^ rCjlongiflime^ fe illi probando durare*

PRIHVS CVM MVSSVLMANIS CONGRESSVS 1ÄM ut authore Arabics uerfui,cui titulm arabics sß, Omnium doélrinaritm nbsp;nbsp;nbsp;ad homitum sxccUcn ,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liam requiruntur compsndium. Continst usro probationsm trinitalif compcndiariam,

laudet Isfu Chrifli,C!'euangslij,sx Alcorano dscsrfgt;M,cr prlt;ecipuit siuf psrfuaßonif srrata.

IN nomine Dei mifericordis pij» Laus Deo regi iàcculorumpotentiflîmofa*-pientiflïmo optimOjà quo omniajperquem omnia,amp; in quo omnia, amp;nbsp;pax çôfortibus eius, amp;nbsp;in ueritate quacrentibus eumîôiS dementia Dei amp;nbsp;pax amp;nbsp;mi fericordia fit iuper omncs homines. Amen*

Ante rem omnem prçceffît cauia,uel cauiæ cius,quoniam nulla res feipfam créât. Quare ante res omnes eft Deus fummus,iuper omnia potens. Hunc or* bcm Qc mundum crcauit Deus excelfus in laudem fuam, hominum utilitatem amp;nbsp;in utramcp fimul. hæc tria iunt fines unus,feu cauia finalis mundi. Homo creatus eft in laudem Dei,innocentiam ÔC mundiciem fui,amp; in charitatem pro ximi.opuscp eft ut hçc tria fint in omni opere bono,in re unaîquoniam non eft poflibile ut fit opus bonum fine his tribus.

Res omnis eft aut à manu Dei,aut à fapientia 8C arbitrio hominum, autfor tunaepotentia.

In potentia Dei inmediate iunt omnia,fed prçcipue æternitas amp;nbsp;eiTêntia,coe Ium, ftellæ,alteratio, motus, quies, ordo naturalis, SC quatuor naturæ uidelicet ignis,aer,aqua, terra, ÔC quac ex illis naicuntur, nbsp;nbsp;Homo ucro cum prudentia

SC ratione reperit radices Sgt;( principia rcrum non naturalium, amp;nbsp;inter trat^aiy dum expofuit in feientiam ÔC artem. nbsp;nbsp;Ä cafu auté iunt ea quæ accidunt,quP

bus non cft fimilitudo cum opere Dci,aut hominumtficut iunt fortuita acO' dentia non naturalia,aut diuina. SC res omnis cui non eft caufa in natura, fumma omnes perturbationes huius uitac,ô(S infœlicitatem eius,uoeât opus forquot; tunæ. Eft autem icopus amp;nbsp;finis Dei,ut adducat hominem cum fide, tudine in neceflîtatem iuam,SC utilitatem rerum neceflàriarum,SC in cognmo.-nem fiii ÔC agnitionê Dei, ut inde detur fides hominibus, ut fiat homo fanctus cum uirtute ÔC dilerftione boni fummi, ut poft hanc uitam cognofeat caulam rerum omnium in Deo iummo. Puntftus autem ad quem collimare homo bet,eft,ut ibietur homines cacteros afflitftos, amp;nbsp;necefli'tate preflos, ut iuuetdim tes amp;pauperes,noceatncmini, uiuatutilium iubcntpracceptalegisdiuinaeÄ humanætôt habit et in hoc mundo,ut in diucribrio, ut cui mundus eft unica ci-uitas, fi fapiat.Scopus fortunæ nullus eft,quoniam ex arbitrio nil agit»

Cuilibet operi eft fimilitudo cum fuo authore » At quum in omni re natural! fimplici,fit trinitatis imago,necefle eft ut in Deo qui creauit omnia, fit trinitas. nil enim poteft effe in rebus omnibus idem una,quin fit in eariï aeatorc » Ideo iniequentibus uidebitur,quod non eftpoflibile,utintclligamusDeumfiimmS fine trinitate.Incipiemus ergo à definitione Dei» Deus eft caufa prima totius naturae,mouens omnia, omnibus imperans,potentia,iapientia,charitas,quc in uniuerfo agit,ueluti anima ÔC intelledus in corpore humano, ciens omnes mo tus ut uult.Homo ante exequitur operas liras cum arbitrio iudicio (nifi dum urgetur ) in omnem rem pénétrât intelledlus eius praeter Deum » amp;nbsp;ideo Gracquot; ci uocant eum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft paruum mundum,eo quod in eo eft exemplum

Dei,æ materiac inferioris.Homo enim in materia uiuit cum plantis,fentit cum animantibuSjintelligit amp;nbsp;colligit cum angelis ÔC fubftanrfjs Ipiritalibus, loquu

HAEC SVNT EXCERPTA ex III. CAP. de or-tw conmrdia. nbsp;nbsp;nbsp;Dtmonflratio tr'mitdtis 'ut natura tiiuifia.

Non potefl; fieri, ut quicquam fiat fine potentia. Qiiamuis autem fit Deus po tens,fine fapientia nil agit,Poft potcnttam ucro, ÔC. fapicntiam, opus eil ut adfit amor aut defideriumjuoluntasùe. Itaque Deus eft potens,iapiens,beneuolus in omnia,antequamipàcreet.igiturpotentia,fapientia» anior,eftDeus unus.po--tentia eft perlbna feu fubfiftêtia prima, SC ideo eft ea quam uocant patrc De um Chriftiani,at quoniam à potentia illa generatur ab aeterno fapientia,fine qua ntl crearetur, uocant earn filium Dei, ÔC uerbum cius: Si quia ab utracp procedit a.-«nor Si uoluntas ad res creandas, earn nuncupant ipiritum fancftum.Eft^ pro-pnepater potens, filius fapiens, ipiritus fancftus amans, Deus unus : Si funt rcs unain eflèntia fua.tota potentia in fapientia Si amore, tota fapientia in poten^ tiaSf amore, totus amor in fapientia Si potentia : quemadmocfum hærcditas in animo, Si in libello, ôi in loco fuo eft una tantum ♦ Nec enim dicunt tres deos, fed Deum unum, potentem, fapientem, bencuolum. Sicut in omni labore aüt opéré eft cogitatio, locutio, Si operatio. Si tarnen non funt tria opera, fed opus wiû:ficpotentia,lapientia,amp;bencuolentia,quumfintres differêtes,funt Deus unusjamp;non tres.Quoniam potentia, uis,autrobur, funt proprietatesprinciprj, ideftpatrisifapientia uerô, aut fcientia, cognitioùe funt proprietates fccundæ, gt;deftfilij:uol0tas autem, aut amor erga res,finis caufa,eft proprietas finis, id eft fpiritusfàntfti, ideo in pâtre amp;nbsp;filio amp;5fpiritu fancfto, ficut eft diuinitas una tan-’un», fie potentia fapientia Si amor unum funt. Veluti in omni opere cogitatio oftproprietas principe, uerbum feu explicatio eft proprietas medtj inter cogigt; ^ationem Si artem,operatio uero proprietatem habet ad finem Si complemen-tarnen in omni opere eîi tantum cogitatio explicatio SCoperatio res ona, Hoc modo Chriftiani non putant, nec adfirmant tres cfle deos, fed quod t)eus eft unus in trinitate,6C trinus in unitate, in trinitatc unitas,in imitate tri-nitas in uno. Nec poteft intelledus capere Deû, fine potêtia fapiêtia Si amore*

Deus eft intellecftus amp;nbsp;mens fuper omnia entia potens. Si ideo quum intelli^ Rît omnia entia in fua eftêntia, oportet ut cognofeat Si intelligat feipfum Si fub ‘fintiam fuam in fe, Nifî enim cognofccret fubftantiam fuam in fe,non eflèt ^nipotens. Ideo oportet ut fît Deus intcUeeftus intelligens, Si mens intclleóa* ptopter cognitionem fui habet amorcm Si lætitiam, quoniam fine fcientia fui nemo laetatur, Si cum cognitione uirtutis fuæ lætatur omnis homo* itacp fecundum cognitionem cius,de Ce lætatur magis quàm cunefti homi earn ob rem eft in Deo intelleiftus intelligens, amp;nbsp;mens intelle{fta,6(^ amor îutlætitia res una.mens intelligens eftpatcr,mens intelletfta eft filius,lætiria fpi ’’‘tus fanâus eft. eft pater in filio eius, eft filius in patrc fuo, Si fpiritus feu amor ^inpatre Si filio res una,fubftantia in fubftantia, feu res in re, perfona in per-^na,nil prius aut pofterius habens, nifi' ordine appellandi Si intelligendi,qui-“Usperfonis non eft confufi'o, neefeparatio.

Quemadmodum in dominatione mundi eft trinitas in unitate in unaquaqp '’’ftute,(nec enim fit quicquam fine Deo, coelo. Si materia ) ita in adminiftra-^onc fingulorum regnoru conuenit,ut fit trinitas in unitate, quum tarnen prin I ^Patiis feu adminiftratio fit una, quae habet facrifices aut pontifices, Si regem I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atep

atcç indices,ÔC cß potentia leu ui's unaîpotentia fpi'n'tuah's,corporaWs»æ media» facerdotes fùnt ueluti fcrui Dd fummi ïn rebus Ipiritualibusjeges ïn rebus cor poralibuSjiudices in utrocp,ueluti utriuicÇ manus.hçc autem adminiftratio una efi.’quoniam fine ferulsDei,feu religionenô regnant reges,neciàcerdotes fine principatUjnec ea duo fine æquitate ôi. iudicibus quicquam proficiuntjdeo eft poteflasunaintrinitate* Neceflpoisibile utfitpotefiastêporemulto,finehac trinitate.Haéc funt neceflària ad paceferuandâ,ueluti Deo neccflària eflpoten da fapientia amor. Eapropter in omni opcre bono opus efl, ut adfit æquitas cordis Sc Humana, ieu ciuilis aut ibcialis, ÔC iudiciaria aut coaórix» namæqui^ tas non efl quæ cogitât malum, aut facit, aut répugnât iuri. Itacp quum bonum in hoc mundo non polsit haberi 8C (ermri fine trinitate, necefle eflfontembo--ni Deum, a cuius bonitate ilia bona data homini flint, pcrfcâilsime habere in fe trinitatem, cuius im ago nufquam abefl.

Pariter in uirtute naturali eft uniras in trinitate,ô(f trinitas in unitate,ut dixi. cftœ uirtus fuperior,uirtus inferior,amp; media.Virtus fumma eft in naturislpirf talibus, in fummo Deo primo, ÔC iecundô in angelis amp;nbsp;paradifi ciuibus.uirtus media eft in coelo ÔC ftellis. SC ab utriftp eft tertia elementaris, in qua agit 8^p^' dtur omne corpus.hçc autem funt uirtus una,quoniam natura una tantum eft.

Similiter in omni corpore naturali eft trinitas in unitate,ÔC è diuerfo Jn om^ ni enim corpore eft afsiduitas potentiæ,6C progreflus à potentia, SC amor aut e^ leôio inter agendum. Sicut uidemus in igné; uis aut potêtia eius eft in afsiduû tâte ut comburat, SC procedit ab ea potentia adîio feu operatio eius, agit po^ dus in corpus tenue exile SC ficcum,quâm in denflim durum SChumidum: unde uidemus in eo eflè rem quendam in modum ele(flionis.Hæucro res funt uis una.fine potentia enim nô potcft res agere,nec fine progreflu aôionis quid quam agit, nee nifi in corpus diipofitum SC deledîum.Eodem modo piper urit linguam potius quam cutem, perpétué agendotnec agerc ceflat, donecpereät, aut défit corpus aptum ad adlionê ièntiendam. Ita de cacteris iudicandß.Vclutf in fole eft corpus folare aut centrum eius,6Clux eius,ö(: uirtus eiustöif hçctriain folefuntunum.8Cdumagit,hacctriafuntimumàfoleuno. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Præterea in omni corpore eft materia SC forma,amp; compofitum ex utrat^ oc haec tria flint corpus unum, nee eftpoisibile utfiat ulla res ex materia, finehäc trinitate in unitate.forma dat efle reijmateria earn fert SC flibftentat,utrun(^ co-pofitum habet,nec unum alterum eft.

In dimenfioneomnis corporis eftinunitate trinitas, antequamcognofeaz • tur ulla quandtas. eft enim longitudo, latitudo, profunditas, fineillis enim non innotefeet ulla menflira. In motu eft tempus, in praeterito futuro SCpracfenti, nec ullum abflp alijs poteft cognofci.In omni operatione eft agens, infirumen-tum,patiens.Omne opus fit ab agente, materia, 8C operatione.totum uero eft in pöteftate agentis,totum in materia,totum in opere:nec tarnen tres funt ope^ regt;fed una.Hacc eft imago Dei.

Similiter in natura fpiritali eft in trinitate unitas, feu fit Ipiritus fine corpore, aut eopraeditus, aut media conditione. Primus eft in Deo SC angelis SC dæmox nibus,nec enim habent corpus. Secundus eft in dementis, amp;nbsp;in eo quod tantS eft,aut quod eft SC uiuit, aut quod eft uiuit 8C fentit. T ota enim uita pratdita mä teria eft in bis tribus. Spiritus enim inferior eft in omni re,ÖC proprie in animan dbus intellccflu deftitutis.Ät tertius SC mediusgt; quod quädotj in corpore,quan

•Jocp extra eft,anima aut intelledus hominis cft,tn quo eft trinftas in unftatCjôiS totra.In animo enim hominis eft fenfus colleóio ,reminifcentia jneepoteft fie ttutmutuo fcparentur.totus enim animus inlenfuôt: apprehenfioneeft, totus •ncolledione feu cogitatione, totus in reminifcentia.Hæc eft Dei fummi ima* go.Totus naturae inferioris Ipiritus eft in deligendi,attrahendi,côièruandicp fa ‘^ultate,unus tantum in toto, et unus in qualibet parte.ca eft imago Dei.Sic infa fultatenatural!,uitali, animalicp. ficin anima brutorum eft apprehenfio, ima.* 8gt;natio,niemoria:quç tria font anima una,quac co dpi fine illis nequit.In omni tognitione eft opinio feu imaginatio dubium, ueritas. Primo enim de rebus •ncognitis opinamur,fi fint in medio dubitamus,demu per probationem ad uc titatem uenimus.mens tota in unOjÔ^ tota in fingui/s, uita eft aut naturalis tantum feu uegetatiua,aut fenfitiua,aut intellediua eßt corpore: nee eft fecûda fine pnina,nec tertia fine primis.eft tarnen uita una:procedit autem à corde,pulmo nibus,cerebrojper uenas arterias ÔC neruos,unâ harmoniam mutud coponen-Ks.fineprimis non eft locus fecundo. hæc eft Def mago.in trinif ate omnia for^ uantis. nbsp;nbsp;nbsp;Omnis docftrinac quae ad operationem uenit,traditio,non eft polfl

^ile ut fit fine contemplatione logica,06 operatione, ut fopra docui, tota res eft tticôtemplatione,tota in ratione, feu rational! expreflione,tota in opcre. Itacp fotota natura uidemus exemplar 8Cueftigiumtrinitatis,quac eft in Deoftxm-’’tOjquoniam eft foper omnia potens author,qui dédit nobis hue mundum, in eft imago eius,ut cognofcamus eum, amp;nbsp;bonum eius in nos collatum, amp;nbsp;ut budemus eum in aîternû. Igitur genuit Deus de potentia foa fàpientiâ amp;nbsp;ftien omnium rern,per quam creauit omnia in charitate.Ideo antequam crearc t® quicqua,Deus genuit filium foum,quem uocauerunt prophetæ uerbû Dei, fäptafimilitudine quç à nobis poteft intelligi.Quemadmodû poftquâ cogitaui ’’'usloquimur,ita poft potentiam Dei intelligimus filiû eius uerbû, ueluti men tts filium. Vocarunt etiâ làpientiâ,quiaftatim poftpotcntiâfequitur. Ab utroep uero procedit fpiritus fandus in æternitate:qui tres font unus Deus,potens,fa-piens,amans,gloriofus, iudex, rex regö, qui dédit legem fuâ Adamo primo ho lt;nina,â: earn in corde eius fcripfit: at illam nô feruauit. Poft perditam ergo gra tiam per inobedientiâ,lex naturalis durauit bis mille annis.demû dédit Deus lé gernferiptâfermé quingentis annis poft promiftïonê Abrahami, ÔCimmifit il* htnferuo foo Mofi,ut inftitueret filios Ifraël, durOs quidê QC ceruicofos fob fc-niipetfeda lege. At poft^ homines potuerût cognofeere, quod no eft ialus ho miniperdito ÔC peccatori nifi in Deo,0C per Deum, quando placuit Deó,dcdiÉ tierbum fuu Deus per fpiritum foû,ut caperet corpus humanum,ut quia homilt; licsomnino mali diuinis inipirationibus amplius no crcdebât,uiderent corpus unum in quo effet diuinitas. Accepit aut carnem in uirgine Maria per ipiritum fin(ftum,annunciante angelo,uclut quû homo homini per uerbû facitcogno-feerenotionem, amp;nbsp;illam animo concipere.nec enim ipfum uerbû concipit,fcd notionem quam adfert. Ita uirgo non concoepit fpiritum fandum à Deo patre miflumXed medio Ipiritus concœpit fapientiam amp;nbsp;uerbum Dei, quod quidem uenitad diredionem omnium hominu.Illud uerbû amp;nbsp;fapientia eft lefus Chri-fius HÎÎus Dei,ante omnia faccula de pâtre natus in tempore, ex uirgine conceptus,Së fadus homOjUt lucem adferret caetcris hominibus, Deus uni SC homo exiftens,qui folus poteft utinftauret homines cundos, quemadmodum in uno omnes creauit in principiotipfi laus in coelis et in terra,in perpetuum, N une uc to fcribemus laudes eius ex libro Alcorani,

is^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D £ o K B I s C o N C O R D I A»

Dixit DeuSjEt dedim us lefu filio Mariæ fapientiam,ô^ fomiauimuscuni de fpiritu fandîo.) haccMuhamedes.Qui habet ûpientiam Dei, ÔC eftgenitusfea formatas de ipiritu iàndo,neceflè cft ut fit Deus,amp; filius Dei.quod fi cura noiv credamus Deum,eft tarnen cacteris hominibus fublimior,ô^ omnibus prophelt; (is maior,amp; magis credendus.

‘ Dicit DeuSjEt hos prophetas ordinauimus mutuô. quoidâ enim efi alloquu tus Deus, ÔC quofdam eorura gradibusextulit ♦ dedimus lefu filio Maria? fagt;‘ pientiam,amp;formauimus eum de ipiritu fantSo»*) LicetMuhamedesfcribatalp' bi datam fapientiam prophetis,tarnen (blidam nullus potuit habere, nia qui co • ccptus fuit ex ipirituiàndlojquicpDeus eft,amp; lux de lumine« Ilh’participes fue-re,hic iôlida iàpientia ÔC diuinitas eft.

Dixit Hannamcorloachimi de Maria filia, ego uocaui earn Maria,âf defcn do earn ÔC prolem eius à dæmone pcrnicioib») Ex hoc loco uidetur gt;nbsp;quod non peccaueruntilli duo,nam defendi à diabolo,eft non peccare,

O Maria ( inquit angelus) cccc Deus euangelifat tibiuerbum fuumcxie,/ cuius nomê eft Chriftus lefus,filius Mariæ ad quem mundi præfcntls «auturi facies côuertentur,âf eft de proximis.ôf alloquetur homines in cunis oC laicqs, erit^ uir optimus.) Hæc Alcoran, V erbum Dei eft ipfemet Deus fuwmus, ita uocatus, quoniam quemadmodum non intelligimus quicquam ab aliohonu-' lïe fine uerbo autexplicatione, ita Dei potentiam fine fui explicatione uer^ boôC iàpientiagt;quæ etiam Deus eft, non concipimus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itacp non eft Deus

fine uerbo aut fapientia.nec ideo funt duo uel tres dq, fed unus Deus, qui non eftinloco.ô^ eft in omniloco,Deus enim non eft corpus, fedexperseftcoipo-' ris SC rriateriæ. Nec fecundum corpus dicimus Deum Iefum,fcd fecundum diquot; uinitatem.potentiaenim DefiôiSfapientia eius,resunaeft,(^eniadmod5uers bû noftrû eft cogitationis filius, nec eft aliud in uerbo quàm quod in cogitation’ ne fuitjfeu ucra feu falfa,eft enim cogitatio uerbum amp;nbsp;res,res una tantuiHtquan-uis tota res fuit, eftcg, in cogitatione,SC totain uerbo,ÔC tota in fe»

Et docuit eum ( Chriftum Deus ) librum éc fapientiam, Si legem euangc liumjôf prophetam ftatuit ad filios Iftaël.Iam ueni ad uos (ait ibidem Chriftus) cum miraculis Domini ueftri.ego creo uobis ex luto figuras auiumj amp;nbsp;infuino in eas,6C fiunt aues cum permiflîone Dei.fano pforas amp;nbsp;lepras,amp; uiuifico mor-tuos,cum præcepto permiffîonéue Dei, ) Nomen creatoris fiifcitatoris mor tuorû, fine precibus, eft proprie Dei iôlius. de creatione auium,miraculum eft deinfantia faluatoris.Cæterum quu leius fuicitauit mortuos, fimplici imperioi nullis precibus fufis fufcitauit,ut oftenderet fe effè Deum,naturæ arbitrum.apo ftoli autem in nomine lefu QC crucis eius innumera milia fufcitarunt. At miran cula in nomine Dei tantum poflunt fieri ♦ Quû ergo in nomine lefii omnia genera miraculorum fint falt;fta,per fignum crucis, fequitur ut fit Deus.Quum au^ tem non reperiamus in euangelio (nifi quod infremuit fuper Lazarum ) quod patrem fuum ad iuicitandum mortuos inuocauerit, non eft mirandû, quia ipft

GV U P O S T E L L I LIB* 11*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

pstct unus Deus funt*Sec3dum id ucro quod fuit homo, {ufcitauit mortuos ’niperio 8c potentia diuinitatis t. fecundum diumitatem enim non cflent miragt;

5 quia omnia funt facilima Deo* Verum iam fupra uidimus, quod patris 0^ ft una fiibftantia, QC præceptum Dei in lefu eft uoluntas diuina, quoniam J? ftfti eft uoluntas cû Deo, ÔC uoluntas cum homine, quæ ftint duae uolûtates* j^^um ergo edidit miracula,ut homo, fecit ea cum imperio diuino : ÔC quando cit ut Deus, tunc fecit imperio ÔC uoluntate fua* Differ ebant enim in co fub--‘^lt;^0 duac uoluntates, ut in nobis uoluntas naturæ amp;nbsp;gratiac.una enim main fa^ '^niusjaftera bonum uolumus*

InSoranefàe,ideftmulieres.5*uerfusfînem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

® ptæditi libro Ç modo nos amp;nbsp;ludæos, modo ea appellatione quod naturae præfcripto utantur,idololatras nbsp;nbsp;naturales intelligit) ne extollamini ueftro iu-

J ne dicatis de Deo nifi uerum. Non eft lefus Chriftus filius Mariæ nift pi^opheta Dei,ôô uerbum eius,quern mifit in Marûm, SC Ipiritus eic co*credite inDeum amp;nbsp;prophetam eius, 0£. ne dicatis tres*) Hæcin Alcorano iam ^^imus,quod non eftpofsibileut fit Deus fine trinitate,ideo opus eft utfit ^fus trinus in imitate,unus in trinitate:0^ eftmefsiasDeus06homo, amp;nbsp;Pfopheta amp;: uerbum Dei, et filius eius,no quatenus homo, led quatenus Deus, '‘fDeojamp;fapientia à potentia* Nec enim dicimus quod fit filius carnalis Dei Pfr decifionem fpermatistabfit. fed dfcimus,quod eft filius intelledualis amp;nbsp;lpigt; ^''alis,qui delcendit in uterum Mariae uirginis, QC homo fadus eft, cum Ipiritu adueniente fiiper Mariam uirginem * Quod autem aliud quam homo *uerit,patet nbsp;nbsp;his argumentis.In miraculis luo Iblo nomine fadis hocmonftra

'’■t.difcipuli imitatores ueri, eadem ôd maiora eius nomine fecere, nullopro ^0 Orante relurrexit,mutauit homines fuos, ÔC diuerlbs à mundanis fecit. Nam ^teri homines aut lunt mali, aut uolunt bonum amp;nbsp;non faciuntjaut faciunt mi-’'Us amp;nbsp;imperfeeftius quam uellent* Soli ueri Chriftianioperibusiuperauerunt '3 bona quæ unquam à philofophis potuere Icribi.non tim ebant,fed appetebât »lortem.uoluptates corporis odio habebant, contra naturamhominum cornu quot;èunde conftat uerbis ÔC facramentis eius cö diuina uirtutefuiffe mutatos.hoc Jtiim non poteft ab homine fieri* Solus enim Deus,qui naturam nouit,ut illam ’«citjjta ilia mutare 0^ emendare poteft* homines 0^ prophetæ nil aliud poflùnt ^uamloqui Qc præmonere : folusDeus datperfedionê. At uos ô Muffulmani, witisEuangelium effe’nimis perfedium, ÔC ideo illi præficitis Alcoranum*Si •'immus prophetarum fiiit Chriftus, ergo fummam legem dedit, amp;nbsp;perfedïilsi^ igitur 8C neceffariam ad falutem.Propterea funt tarn pauci etiâinter nos

* Dixit Deus, Ô lefu fill Mariae, recordare beneficij erga te SC erga matrem jH^’^squodteformauidefpiritu fandîojalloquebaris homines in cunisamp;fa» ftijssquod docui te librum,fapientiam, legem amp;nbsp;Euangelium, quando creabas Into aues,amp; cum beneplacito meo, SC infufflabas in eas, SC fiebant aucs cum Pfaecepto meo,amp; fanabas pforas amp;nbsp;lepras cum præcepto meo, amp;nbsp;quando fufei^ hbas mortuos cum præcepto meo,et quando informabas filios Ifra'el ex tc,quu «^ni ad eos cum prudentia * 8C dixerunt illi qui aduerfantur, quod hoc erat in^ ^tatiomanifefta*amp; quando reuelaui Apoftolis, Crédité in meSdlegatum ’’'«uin:dixerut,credimus,0d ipfe fis teftis, quoniam fumus fideles Muffulmin*)

NonncgantChriftiani, quodqui'cquïdhabetMefsiasgt; habet a pattefùo. Ipfe cnim dici't in plenique Euangdq locis, omnia accepi à pattemeo. Scdnon fc^ quitur ex hoc, quod non fit Deustquemadmodum non fequitut, quando omx nis tes eft in mente 6C in uerbo SC in opéré, quin fit ex aequo in omnibus tribus, à mente recipit uerbum,S^ tes perfedla eft in utroep: QC tarnen non funt tres tes, fed una.

Et paulo pôft de iàcramento altaris,quod ideo in magno Behiram, id eft Pafehate legitur, quando reconciliantur.

Et quando dixerunt apoftoli,iô lefu fili Mariæ, nonnepoteft dominustuus wittere nobis cœnam de cœlo dixit,Timetc Deum fi eftis fideles, uolumus ut comedamus de ea co2na,amp;^ confirmentur corda noftra.amp;: icimus quod iamco^ firmaftinos,amp;facftifumus fiiper ea coenateftes,DixitleftisfiliusMaria;,dox mine Deus nofter mitte nobis cœnam de cœlo, quæ fit nobis robur Ô6 pra;ccgt; dentibus SC pofterioribus noftris, ÔC fit in miraculum abs te ♦ Sgt;C ditanosjquo-* niam tu es ditantium optimus.Dixit Deus, mitto earn uobis, ôi qui poft ( earn aflumptam ) impie egefit,ego tali earn ulcifcar fupplicio,ut nullum in acternum fitfuturum fimile, ) Iftamonftrant, ineuchariftia QC fancftolefii Chrifticorpo^ re efle magnam quandam uim, quæ poisit corda confirmare, Cæteruffl iw non eftferiptuw inEuangelio.Sed uoluit Muhamedcs ad Deum patremreftrre tantum myfterium, quod feiebat fieri in lefu Chrifti mortis memoriam. ad id incitarunt Chriftum apoftoli,fed ipfe fua iponte feipfum facramentali corpore exhibuit illis, dicens benedidlo pane, Acc/pite hoc eft corpus meum. 1« peruertere Euangelium uoluit,Deo folû refer endogt; quod Chrifto homini Uco competit. Falfó etiam hoc ait » quod fequitur dixiflelefum : Et quando dixit DeuSjO lefu fili Mariæ, tu dixifti hominibus, recipite me SC matrem meâ,duos deoSjprætermiflb Deotdixit, abfit. Ne fiat hoc mihi, utdemedicam quodnOT eft in ueritate.Si dixi illud,certe id nofti. ) Ifta amp;nbsp;fequentia nufquaffl in toto C' uangelio funt.amp; prætcrea, quare obqceret Deus quod feit non eflef'Suntmen* dacia manifefta,quibus fcatet Alcoranum,

Dixit Maria uirgo, Quomodo alloquar eum qui eft in cunis infans f Dixit Chriftus,ego fum feruus Dei.dedit mihi librum, amp;nbsp;pofuit me ut eflem prophet ta ÔC beatus.) Nullus eft in hac uita beatus. quare fequitur,quö fit ftfus hicbea» tus,ut fit maior amp;nbsp;celfior omnibus hominibus ♦ At qui eft omnibus hominibus fuperior,eft certe Deusînon quidem fecundum corpus, fed una diuinitatc iungt; efta humanitati. Omnes prophetæ fuerunt homines nobis fimilcs, 0^peccaut* runtjSe ideo beati efle non potuerunt. lelus autem quoniam fuit propheta lega' tus,amp; Deus fuit in hoc mundo beatus, intelligo fine macula óf pcccato, Solum z cnim peccatum malum, miierum infœlicem facit.

DicitDeuSjPofteainftitimus fiiper ueftigia corum cum prophetis noftris» inftitimus cum lefu filio Mariæ, amp;nbsp;dedimus ei Euangelium, amp;nbsp;pofuimus in corda corum qui fequuti funt eum,manfuetudinem ô^mifericordiam ô^tdP gionem, quam ipfi inuenerunt.non fcripfimus illis hoc Euangelium nifi ut con fequantur mifericordia Dei,0(^ non feruant earn uera coferuauonc,amp; dedimu’

G V L» P o s T E L L I L I B, I L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15^

qui crcdidcrGt ex illis premium fiium.) Quum à Deo ucnerit Chrißus cum fuangeliOjÄ: fit in eo diredio ÔC. fides timentibus, nil habet in co uitij. ÔC ideo ^on corrumpitutjlicet mali 8i peraerü homines nô feruent illud ♦ Quemadmo ^niaurum non corrumpiturjieufit ufiis eius,leu nonfit.quia perfelt;51io rcrum ear um natura, amp;nbsp;non ad uenit eis ab accidente » Et ideo quia bonum Hia natura eft cuangelium,0^ à Deo,quamuis male 6^ non uere feruetur, Ox PoKctut omnis homo qui uult faluari, fciat ÔC feruet euangelium, fine eo enim eft fides in hoc mundo ♦ Quod eft in eo fcriptum,eft tota ueritas. Quod illi p ^ontrariumjuon uenit de ccElo,nec à Deo fummo. At fcriptS eft in eo,quod **ntonines homines peccatores,nechabentmifericordiam nifi in morte amp;nbsp;fan guine lefu filq Dei Deo uero, qui purificat omnem hominem credentem in ib utn.ne(.pQtefthomoiân(ftifîcarijSC uitam aeternam cólequi,finchacfidc. Qui tur non credit illud quod unum uult fuadere euangelium, lefum fcilicet efle ‘aprahomines omnesfantftiftimos, efteDcum, Dei ÔC uirginis filiumjamp;^ quod jyouuus fit ob iuftitiam omnium hominum,amp; quod furrexit à mortuis,nö hax ^ta Deo miftricordiam, nec uitam aeternam ♦ Qui autem nefcit euangelium, ^facit bonä,poteft faluari in nomine Dei patris öf filq Si fpiritus fandi.at qui Äudiuit de lefu amp;C euangelio,00 non credit in ilium,habetlupplicium magnii. Ex libro Suneh,ubi exponitur locus Sora dnciàe,in quo dicitunSed extulit eum ad fc Deus,Chriflum fcilicet«

Et deftendet cœlitus lefus filius Mariç in terram in dierefurre(ftionis,amp; iudi homines in ea iufto iudicio.) Certum eft inter nos QC Muflulmanos,quod ‘•tfiiturus omnium iudex lelus. At Deo ioli pertinetiudicium omnium homix ''atn, quoniam folus nouit omnia quæ iunt in cordibus hominum. Qui enim ^onnouit omnium delicfta, amp;nbsp;cogitationis amp;uerbi öcfaefti, nonpoteft uerc 'udicare^amp;^ cam ob rem necefle eft,ut lefiis cognoftat omnia,SC ut fit Deus cox Saofeens omnia, quoniam non eft poflibile quod homo fciat omnia» Itaque eft kfus iudex iuftus,Deus 86 homo,omnia potens Öf rctens^

Et iampræmifimus,quod lefus occidet homines, ÖC educet Gog Magog, morientur,ö^ erit fuperftes lefus, 86 fidei compotes. 86 non coletur in terra ni fiDcus.amp; peregrinabitur Chriftus,ö^ cum eo peregrinabuntur ciucs conftatix Jam uero praemiflum eft quod funt apoftoli eius» ) N ecefle eft agnofeere in Chrifto potentiam fiipremam, qui poffi't uno momento priuare homines uitat nam nullus homo hoc poftet.eft ergo homo 86 Deus.Preterea quum fit futurus werftes cum fuis apoftolis,fit præftantior mortalibus oportet.crit enim fuperx { ‘tes cum omnibus ptjs in coElo,non in terra amp;nbsp;uoluptate cum brutis communi, quam ille contempfit,0!^ quotquot eum fequuti hint, uoluptas enim Deo repux gnat. ideo confenfu omnium gentium uirginitas melior corruptione, cafiitas eoitu,abftinentia ct ieiunium cibo et ingluuie,uirtus uitio,dotes animi dotibus corporis.ideooptimiiliaamplexifunt, hæcuelutimalaô^ peccatauel peccato ^ognatafugerunttquantominus appetent poft mortemt’

Quando angelus extulit Muhamedem in coelum, ut pcnienit ad cœlum ptimum,reperit in eo lefum uelutiin fummoloco pofitum, 86 obferuauit cum nt oraret pro eo ad Deum,ut miiereretur inius,quia ille ftjpcr omnes prophetas tftfanäus 86 bonus ♦ ) Ex hoc eft apertu quod,fit credendum in lefum, quonia

eft co cep tus de fpiritu fanefto QC Maria uirgine,miracula cd/dit in infantb trf ta fuagt;fufdtauit mortuos fola fua potentiajnon inuocato Deo, d edit potentiam fuiSjUt in fuo nomine in figno crucis eius idem facerent quod ipfe^St' maiora,ut mundum omnes contemner ent, amp;nbsp;mortem pro uero appeterent : ab omnibus detrimentaaccipiendo, omnes tarnen amarentjÄ: beneficio affîcerent, quæin hominibus non poflunt nifi à Deo dari, proximus Deo per humanitatem, iu^ dex omnium) cum bonis peragrans, omnes occidere potens in nidu oculi. Et quomodo illi pracferuntur alrjc'quomodo ergo lex eius relinquitur pro alia,qug uoluptatem corporis cum brutis fummum bonum putatc Qui per eum non ua-dit ad Deumjdamnatus eft, Quum cnim Deus per fuam fapientiam omnia no bis conférât, fitep ilia uia eius in homines bench crj, necefle eft utpercandem uiam ad eum redeamus.alioqui non co perueniemus,

Et dix crût,eftote ludæi aut Chriftianijdirigcmini.DiCjfed lex Abrahami eft Icnisjnec erat idololatra.dicite, credimus in Deum, ÖC in id quod mißt ad nos, amp;nbsp;ad Abraham amp;nbsp;Ifmacl,Iiàac Iacob,amp; ad tribus,Äf quod datum eft Mofi rt Icfu öeprophetis à Domino iuOjnon differ am us, feu diicernamus inter illos,) Cur uero non difeernemus inter uerum ÔC falfum,inter illud quod eft à Deo,ö^ quod à Deo nö eftf'Qjfare Deus dedit nobis intelleóö dC liberS arbitriö, nifi ut intclh'gamus quod uerü amp;nbsp;quod falfum eft i qui dich falfum, timet ut examinct didîû eiustideo fi poteft de eo iudicari,non permittit. qui autem dicit uerS, gau det quod omnes illud feiant, amp;nbsp;de eo diiputet, ut magis cognofcatur.Sietgo °'; mnes prophetac, Abraham, Mofes,tribus Dauid, Chriftus,fibi cöfcntiunt,ucri funttergo fi quis illis non cöfentit amp;nbsp;differt,uerus efle non poteft, Ita eftdifcorx nendum.Bis mille trecentis annis antequa uenirct Muhamedcs,lex Mofis «tnunceft,amp;?fexcentis ante annis euangelium ælex noua uelgratiæerat,ut «ft in omnium gentium linguis,In nullo loco uti iufcpTeftamenti eft feripæ^» quod Abraham fuerit in Media,quod illicfacrificauerit,fed cótrariumdnnul* Io loco eft feriptum quod aliquid de lege fit datum Ifmaöli, pratter circumcmlt;gt; nem, fuit enim expulfus ex domo patris, amp;nbsp;exhacres Ô6idololatra, quiacceph uxorem Aegyptiam idolorum cultui deditam ♦ hoc eft contxarium Akw^no, fundato fuper fidclitate Ifinaëfiôf iàcrificio Abrahami, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Dich Mofes in lege Dei fummitHomo qui coierit cum iumenfo.morte una cu iumento moriet.ln contrariQ dich Muhamedes in Sora hiffec : Creator cceU Sc terre dedit uobis ex uobis ipfis cöiuges,et ex brutis cöiuges,in quo permittit uobis.Hçc eft lata differentia, ob id funt fandîiflîmi qui ineuntiumenta,afinas, cameIas,5Cc,qui non poftent ha iudicari ab omnibus,nifi lex approbaret fadu.

Dixit Deus per os Mofis:Homo qui coierit cum mafculo,uterqj eft operatus abhominationê, ambo occidentur.dicit Muftapha Muhamed in Sora nefætLi ber Dei permittit uobis,ut ueftris pecunqs ematis c5 ingenuis ancillas, ut parc^ tis pecunia puellos no corruptos,0C item cade fententia alibi habet, Ad quid,oi de coitu cum ancillis 0^ uxoribus, adiunguntur puclli comuniter ad coitöc'An hacc eft lex Dei,quae côtrauenitlegiDeif'quçpeccatû,propter quod Sodomitx perierut,publice fuadet ÔC permhtitdfta aSt ex infinhis,funt cótran'a facrac fcri-pturæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod angeli iuadent Deo,ut formethomincm corruptum. amp;C cf*

Mucn't adorarc.Quod demones et angeli font mortales. Quod dçmoncs font torpor ci, 6c gens una quac credïdit Alcorano.Quod Muffolmani rapiant bona oinnium hominS, fi nô credant, aut tributafoluant, quod necent aduerfantes, quum lefos per patientiâ doceri debere Euangeliû ftatuat.Quod qui forâtur ptædantur in uia Dei,nô font prçdones. Quod mortui in bello nô font mortui, Quod Deus eft ftultus, qui quum eflet bona lex Abrahami, poftea dedit legem

EuangeIium,Quod prophet3c,id eft Muhamedi, quac libèrent lieer ent: ideo iiniore mortis fecit, ut ieruus Zeid repudiaret foam uxorem, ut eo prætextu «■aperet earn,quod fecit» Quod periurium fibi licere putauitgt;ut fecit cum Hafla, Quod proprios ciues interfecit,fratrcs foftulit.ln repudtjs legem nô habufoquâ 31qs dabat. Quod omnes religiones font pares. Quod homines non habent am pliusnecefte ten eri dereligione quam fciunt.Quod Salomon habebat exerci-tusdgmonum auium ÔCformicarum.Quod Maria mater lefu eft Ibror Aaron, ^beodiftans mille ÔC quingentis annis.QuodlefusnecDeus eft, neccrucift--^usjnec adhuc forrexerit.Et quis omnia pcrcurratc'Sunt enim in libro icripto à Muhamede,qui Alphurcan,ex duodecim milibus fententiarum nouem mil liafalfarum.nô enim unquam alium librum præter Alcoranum didauit, quod SÇAlphurcan dicitur, Quum, itaque cœlitus ueneritEuangelium neceile eft ^wicquid illi contrauenit,eflemalum.

Et certe ludæi, 6C qui lege diuerla ab Euangelio donati font » modo credant Cum lefom, Euangelium ante mortem eius amp;nbsp;diem reforredionis, erit lu ptreosteftis. ) Si non eft iam mortuus Chriftus, Euangelium ilium aflerens ^ortuum pro falute mundi, non eft à Deo. at à Deo quum fit, uerum eft. Ergo fiw ante mille quingentos decern annos eft crucifixus, amp;nbsp;reforrexit.Oportet Veto ut omnes in eum credant. at poft mortem non eft amplius fides, ncc hora •’lerendi.Qi^*^’^ autem adfidem in eum omnes teneantur, ie uitur, ut omnes filuarepolsit, 0^ fit Deus. Homo eftperfedior, quanto magis eftfimilis Deo* bcusnon eget, necutitur ullare, quoniam eftabunde fœlix fine rebus corrux ptibilibus.Obid lefus nil pofsidere uoluit. Qui nil appétit prçter necefsi tatem, tfthominum perfedilsimus. Tails fuit Chriftus, amp;nbsp;foi.Qui omnia dat, nil fibi fouans,eftDeo fimillimusîqui quum omnia habeat,omnia dat abunde. At iex fusdeditnobis propriam uitam, inredemptionem animarum noftrarum. nec ^ftpofsibile ut fit in hac uita maior ipfo lelu. Deus igitur amp;nbsp;homo eft, prophe-*3®perfedi(simus,amp;benedidus. In Sora elnefte.

Dixit Deus,Et inftitimus foper ueftigia eorum cum lefu filio Maria?, confira matore earum legum diuinarum, quae ante in manibus erant ludæorum: de ^gt;mus illi Euangelium,in quo eft diredio amp;nbsp;lumê, certitudo legis ueteris-Se ^tedio amp;nbsp;eruditio timentib.ut iudicent aflertores Euangelq de eo quod Deus eo mifit. Qui enim non iudicant fecundû id quod eft in Euangelio,font perx uerfi.) Quia eft Euangeliû certitudo, diredio ÄT confirmatio timentibus, opus 'ft omnes homines in illud credere. Certe non eft illis faluSjnifi credant amp;nbsp;iudix 'entdeeo.at non poflunt ludaeiamp;^Muflulmani iudicaredeeo, quiailludne^ ftiuntfoli ergo Chriftiani id poflunt. font alt) fine dubio nefarij.Quicuncp non ^editinDeum,amp;trinitatem,diuinitatem SC mortem lefu Chrifti.ôC quecuncp nocuit ÔC prçcepit,erit in fopplicio magno,nec habebit in die iudictj patronum ’p«dDeum,pra:ter Chriftum filium Dei Si uerbum eius, Mariae filium,qui eft

apudpatrcm antcmundum conditutn,0^ en'tinætcrnum cum amcre,quem di cimus fpiritum fancîîS ♦ Gerte in uniuerfumrecepilîetMuhamedes Euangeliû, Sc fuifletChriftianuSjnifi maluiflet potentiâ ÔC dominium,quàm bonum aut rc ligionem.nec enim fuit aliud quam miles, qui tadtus eft propria authoritate do minus,poftquam fub praetextu pietatis innumeros homines occidiu

Apoflro- --Agite ergo ô principes,feruate terrenam potentiâ nuncuobis pai tam co-pheadprin firmatamjSC ueritatem lefu Chriftirecipite.Cum figmentis illam quefiueritin^ cipcf Mu ~ iuftèjiuftè poisidebitis,fi in uerba leiu Chrifti iuretis.omncs populi uosfequen-fcamarto». tur.Facite ut in prouinctjs ueftris legatur Euâgelium, ÔC difputetur de eo,ÔC.dc Alcorano cum rationibus, ÔC uidebitis uitftoriamfinefanguine. ueniantSora: Alcorani cum capitibus Euangelij,ut fæpius dicit Alphurcan, fi' uincet,oinnes fient MuftulmanfiOmnesChriftianipoflunt legere Alcoranum,amp;legiturpaf-fimtatnUllus illi poteft credere, quoniam uidetur nobis omnino feriptum contra DeumôCnaturam.Diiceptandodeutrocp,emergetueritas,Quod autemfit ucriisimumEuangelium,ÔC omnilegi præferendum,his patetrationibus Pro-phetae amp;nbsp;fantfti uiri cum Sibyllis praîdixerunt unanimiterindiuerfislocisde Icfu ÔC Euangelio eiustnullus de Muhamede prædixit.Concordant femotilfi-miin toto orbe Chriftiani, in qs quæ de Chrifto habemus,ueluti ÔCanteconcor dauerant prophetactquod non poflèt fieri, nifi Deus m entes fanâorum iliuæ*'* naret. Vos iam ftib Muhamede eratis futuri, ut in feptuaginta nationes diuide-rCmini ,‘quar« una tantum faluari habet ♦ Recepti funtlibri noftri facrin’^f^’^* difculsi in libertate,in concilqs,in fumma fapientia.fi'nc ulla ui. Alcoranum co-trà timoré mortis,aut côfifcatione bonorum per uim eft obtrufum jniiitis.Man fuete docendo Apofto!i,ô^patiendo omnia, docuerunt Chrifti legcm.Milites, prædones,tyranni, ui fuaferunt imperitis amp;nbsp;rufticis legem ueftram : quæ multi ueftrûm quotidie agitarent, filiceret. fed periculo uitar non licet Veutas Euangelq non quaerit angulos, de ea publicè 6C priuatim agere licet noftralex docet in hac uita corpori nil efle fœlicitatis: omnia in amoremDci)P’'0’^quot;’’' charitatem,innocentiam fui ponit.nulli nocet, 8C prodeft quibus poteft. ueltra per uoluptates uenereas SC corporeas cum brutis communes, etiam paraaiium fibi in qfdem pollicetur ÔC expédiât, cætferum per uim in aliéna nomine religio nis inuadit,ÔC nilputatfandlius quàm occidiiTe hominem, quum noftmnilodi bilius» Ad hæc quid fuit fandlius leiu Chrifto, fiC eius ièdlatoribus» quinobis Euangelia tradiderefmaluüTent mon', quàm mentiri. Quid fandlih^I’yfi^^ hamedes,quindecim uxores una hora cognoicenst'ciuium oedfonfiatrum per cu{ror,periurus,prædo,6d cçteris iniquis iniquior^Quàm infinitis miraculïs eft confirmatum Euangeliumc'at nullum unquam feciffè uifus eft miraculum Mu-hamedestfle qug dixit fe feciflê,funt ridicula.Praiterea innumeri teftes externi, uiri optimi, nomen lefu Chrifto amp;nbsp;fuis dederetnullus unquam (prafterfedlato-res fabulæ conicios,SCpopulos næntjs captos)non uocauittyrannum omnium crudelifsimum Muhamedem. Ad hçc quum Deus Uelit falutem hominum per Euangelium fieri, fi approbaret ea quac funt contra illud, amp;nbsp;contra naturam,no cftet Deus.expédiât uos ad pœnitentiam, ÔC uobis tortoribus contra fcelera no lira utitur. His rationibus poteftis cognofeere, quid uerû à falfo diftet.Etiam fi non fuiffet coadlus id tribuere Chrifto ÔC Euangelio Muhamedes, quod illi tribuit,naturale iudicium ftjadet,debere omni dodlrina: mundiprxferri»

uemadmodS in partibus materialibus mSdi cognouimus imagine Dc/j facrofancfîç trinitatis caufantis omnialfic cognofcemus quatuor rerâ, 9uæin Deo funt neceflario intelligendac,harmonia, ubiq; uideri eius imagine» ». EftjUt uidimus in principiOjpaterjfiliuSjfpiritus fanóus, Deus unusipater E)eus,filius DeuSj^iritus fanóus Deus : nó tres, fed unus. potentia,fapientiaj beneuolentia, diuinitas : copia, progreflûs agendi, deledus, perennitas, o..-wnium finis caufa*

2^. Apprehenfiö, cöfideratiojtcminifcetiajmcns ufta tota, tina^ in tribus,ÔC iina in fingulis,omniu cognitio ÔC. modus cognofcêdæ per effeóa cauiç primç»

In natura creata,ipiritalis,cœleftis,infima, mundus. mundus in mente 0^ cura angclica.ut in perfeóifiïmo fubiedlo,mundus in uirfutc cœJi agentiSjiriS-dus in natura inferioriino tres,fed unus,in fingulis SC in omnibus,omnium re-tumconferuatio amp;nbsp;uegetatio manus creatoris,materiæcp fóelicitas»

4. In minorimundo, qui homo eft,eft ad eius pcrfeÄoncm quicquid cfi in tota natura creatS. efle, uiucre,fentire cum infcrioribus,intelhgcre cS iupernis lubftanttjs. Qiiauis autê natura intellecfîus feu mentis non eft implexa interiori bus corruptibilibus more harmonie,tarnen fine illis hic nunquâ eft.feruatur ue to ca pcrfecftio in ftatum corpora refurgentium, tûc uerû erit dicere, intelleôus fftiintellecftus uiuitjintelletftus fentittquod quidè uerum eft nunc, fed non con tiortitur.Poft refurretftionê enim nullum erit elfe, quin fit implexû in telletft ui» pariter nil uita,necfcnfus. erit enim elle intellecftus, amp;nbsp;intellecftus efletpariter ^ita intelletftus, amp;nbsp;intelletftus uita, fenfus intellecftus, ÔC ediuerfo.Per hoc uero P3tct,quû cxtera uiuêtia acceperint côpiementum.illud nue homini dèefl'e.Int Ptrfecfiuni bené efTe hominis,formçcp in infima detrufe fœlicitas in hoc côftat»

5gt; In omnibus animantibus lènfibiiibus eft uitalis uis,naturalis3animalis,ui^ tauna in tribus,ÔC una tantum in omnibus,bene eftè animantium»

6. Pacultatcs naturales in quauis uita.etiâ uegctatiua,Ôr fingulis uiuentiû paf tibus,confiant ui attraârice, coârice,retentrice,amp;: expultrice.ôt: licet nô uidea Wr ultima cæteris implexa, Galenuscp id non tradat,tarnen penitus côfideranx tibus ilia praefens omnibus adeft. QuS enim ueluti diferetione quadâ animac at ttahatur alimentum in terra,aut ubiuis confufum, utile fcilicet cum inutili, quû t*’abituroptandum,repelliturôCprotruditurnoxium: Codlo illoutilf purgatio-ttoopus eft, nam alioqui non coqueretur,fi elfct omnino perfctftum. Dum retf t'^turô^afiîmilaturjcadcm lex eft.nam ifta feparatim nô habet locum, Hoc eft ttitsconferuandae medium,à Deo rcrum principfjs impaefium,

Innaturçoperibus cultu emendatis,femen,planta:infitiö,autqüiuis alius ^ultus,ô^ frucfius.Quamuis enim ifta uideatur effe per fe.tarnen in illis eft in po t^ntia.infemine enim fruefius potentialis eftjin planta agrefti autinfita in alt;ftu* In co utendOjfœlicitas uitæ præfentis,

amp; præfcnsjnullum tarnen præfens habet practeritû nullum fututS pracfcns aut praeten'tum eflê poteft.Itacp eft illi adfutura quies,tempori dico amp;:motui,uihar moniæ relpondeant duo ppfteriora,quum aóu erit unum öi^ omnia»

i,b In corporumdimenfione, longitudo,Iatitudo,profundfî,mcnfura, tota in Gngulis,amp; una tantum in omnibus*

G V Li P o s T E L L I , L I b, I I h hum amfcum Si. feriiunijDeum Si hominê, ut qui fuerat natufæ creàtor, idem qui (blus poterat,a(îuinpto humano corpore reparatorforet.ftultum enim fuiC' fctjbis eiufdem potentiæ mifilïèferuum.Is eft facræ adminiftrationis tenorjbçc tarmoniajfîbi per omnia coftans fîmilis ♦ Ita ad ius Si æquum inter homines feruandum nata eft*

Lex naturæ (cripta ôif ^atiacjius. In natura corrupta imperfetftum ias tr^ diturdn fcripta, quæ ÔC Molîs eft perfe(ftius:in gratia autem perfelt;fîifsimum,a: tm'nil addi pofsit*Comple(ftuntur enim iftæ omnia quaecuncp ad falutem funt neceflaria.Quicquid illis contrauenit, à Deo efle non poteft î (èquitur ut à holo fit quicquid praîter eas eft introducftum, ut Alcoranum, ô(f libri hæretico-* rutn.Qiieniadmodum ergo qui naturaliter cognofcendo fe contra conicientiâ 3gcre,non emcndat aut poenitet, feipfo iudice Si conlcicntia acculante eft dam natusîita quiaudit de Euangelio,quod naturam deprauatam corrigit,nec tame uultilli crederejeft diris deuotus.ueluti enim qui in practerito agebat,poterat Si tuiuidam præfentis Si futuri recordatione uti : qui præfenti, præicnti Si futuro tantum,qui futuro,futuro : ita fub lege naturæ olim poterat expetftari Moles Si ChriftuSjfub Mofe Chriftus tantum, fub Chrifto Chriftus tantû in ufu eft.undc fequitur,quifquis de Euâgelio,à quo uenit Ie(us,audiuit, Si in illud omnino no tfedidit,eum eflè extra omnem falutis expeâationem,ni refipifcat*

LIBER T E R T I V S, DB RELIGION E, ET IVRE IN TOTO orbecommwWtfeulurKlAethodus. CAP. I.

V V M inter legends Pandecftas iuris Romani uidcrcm in iflis ' multa admodû fcripta, quorû ufus apud exteras nationes aut incognitusiautobfoletus eflct: confiderarem ucrô, etiam illas nationes fua pace non fecus frui,atq,’ fi iuri ciuili Romano per omnia fubfcripfiflènttquum unafitintotanaturaueritas,opi-___î nionesinnumeræ:cœpiapudmecogitarc,idquodcaufaom^ ttibuspopulis eft, ut légitimé ciuilitertp coëant,non polîê efte à caufa futili amp;nbsp;lelt; uûfedab eo principio certi{simo,quo na(cuntur,progrediuntur, côfiftuntcpres bumanae,illud eflè, quod omnibus omnium nationum hominibus fui probaiv I nbsp;nbsp;caufa eftjiudicaui.Qiiare ab illis iuris Romani tam confufe digcftis opinion»

bus 5 quibus obrui quàm iuuari uerius (blet mundus, me ad interioris phtlolb-Phiï præcepta recipiens, cœpi omnibus populis probata prindpia, conclufio.-’’cscpex illis elicere, ut quainretotus orbis côueniat, perpendercm.Quum uc toliberàmcde hac re obferuatus,fibi duces appendicesq) domi cxpcèîaret, lo fus illi demum uifus eft aptifsimus, ut poft uei itatem paucis cognitam, ex phf-lofopliicis probatam,atcp falfam perfuafionem duce uero refutatam,fequeretur ^oti us orbis cômunitas.Poftremo ucrô qua poflèt arte fteri,ut quemadmodû in , bis principljs confentit orbis,etiam illis ea adiungat, fine quibus abfolutam con , ^ui felicitatem non poteft. Et quia ratio generationis ôd ortus fine confidera^ done corruptionis cognofci non potcftjde corruptionc,inftauratione,ÔL origi-’ttiiirisprimo in loco dicam, à totius naturæ contemplatione fumens exordiû* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mole

2lt;Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E o R B 1 S C O N C o R D I A

Mole laborarc fua res hum anas, ubiineum locum deuenerint,mquoaiP. gmentum xgrè accipiant,autpartam magnitudmê ( ut qua: latius pateat,quant uires confilium) retineant cum magna difFicuItatc : imprimis fidem faciuntr quotquot ad hanc diem leges,religiones,imperia magiftratus^ Humana cxco^ gitauit,aut diuinitus accepit, induftria. Rebus enim aut à prudentia excogit^ us,aut à natura produdis, quamuis ifthæc regitur mörtalitas necpoteft altcns carere.quin ruat,ruinamùe minetur pracfentilsimâ : tarne fi iliac modum exeef’ ferint,non fecus illis,atc^ lucernis cotingere folet quæ ipiâe Ci oleo deftiniantur, ne conftare quidem ponunt, lucemcp iuppeditare : ita ubi copiofius adflux^it» no aliter nccat,quàm fi defuerit.quod ipfum nec olei necluminis uitiofierf fed modi parum diligenter pro utriufep ratione adhibiti, certum eft. Vnde modum rerS, diligentius per naturæ artisep partes prudentiæ inuenta pcrcurrendo,cuc in uitio,nô difficile quiuis iudicabit.Globus ifte terreftris,qucm fol periodis Co^ uet ôi. récréât, hyemes implent feminibus, cui uernum tempus nafcêtiafinu co pledendo excitât, nata educat aeftas, autumno^ reddit iam ufui apta : fi unaquaeuis harum tempeftatum in illo modum exereuerit,non tantum non an get,quae ipfa benignius iblet iuppeditare, fed 0^. uitia ingen tia poft fe relinquiu IN am maior uis frigoris, fi diutius in utero retin cat, largiuscp humcóïetgt;Mnqua abortiua emittuntur : bene natis, aeftus ardentior intempeftiuusep fuccum adp mit,ut aut ad maturitatem nun$ ueniant, aut uana 0^ flaccida prodeant.QP*“ pluuia utilius gt;nbsp;ac neceflarium magisCat copiofa ÔC diuturna non alit, fed iam pn trefacit, Aeftus,quo fine nil ad maturitatê uenit, diuturnior aduritfata, nafeenz tia necat. Ita uicilsitudo modusep in rebus iftis corruptioni obnoxqs, fi defint, proculdubio quaccunep iuuant,iunt detrimento, Iam ad folem ipfum nature pa rentem fi attendamus, quomodo fumma falute amp;nbsp;rerS omnium conferuadone ÓÓ uicifsitudines anniuerfarias conficiat,nil in natura nafei, augcri, uiuetefine illius afpcdluiucûdo fcntiemus.è diuerlb,fi aftiduè radijs fine tempefiadtuaric-tate illuftret,non falubritatem ^ris,ied peftem adferet Sc incendiû.Quifins ex-emplis Humana inuenta eflè amnia,inde maxime patebit, quod uütusfimo^ dum exceflêrit,ô(r uocabulum perdat, amp;nbsp;in uitium degeneret necefic eftiman^ fuetudo abiedionem animi, audaciam fortitudo, adularionem obfcquium pariet. Parum uero, aut faltem longe minus moleftum fuiflet, naturam ipfam, cui praefcripta dare non po(fiimus,ita iui diisimilem efïèjuirtutes quæ ad fingu« lospotiusamp;paucosquàm ad omnes pertinent,modum exccdcndo,difpcngt;-dium adferre, nifi ÔC id quod eft in Hac mortalitate praeftantifsimum, leges tarn diuinae quam Humanae etiam peftem fentirent: eam^ eo acerbiorêdeploratio rêcp,quo magis icnfiim morbus cffiigit.Statim enim in cacteris rebus fe promit uitiû,cui mederi remedijs aut fuga,Hi c quo plura pluribus adduntur,eo uulnus altius pénétrât, latiusep ferpit morbustquo opus ad illud Augiæftabulô repur/ gandum maiori conatu efie uidetur. Ita uero habere fi quis dubitet, hac poterit ratione potiisimS cognofeere. Lex Moiaica fantffitatis 0^ miraculorum opinio ne multo celeberrima, diuinitus data, none mole opinions tantS no côcidit,ua rietateep traditionO,ita ei per/uafioni additftos adfecit, ut eflèt obferuatu longe difficillimaÆam opinions congerie longe maxima pars ipforSludçorS etiam florentibus apud ill os rebus funt ita ueriti, ut ne libros quidem illo s qui Mofat* cosiequuntur,uoluerint unquam probare:alfj commentarios amp;traditiones ut peftem exhibilauerint.Eius morbi utmedicus, ita teftis ampliflîmus eft Chri ftu%

GVL* POSTELL! L’l B. i i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^

ßusgt;qu/non femel magiftratibus i‘mpropcrat,hac opmionum mole labefa^ lt;^atam legem Dei, è mentibus hominum abqflê. Fit enim nelcio quo fato, ut lt;]uum maxime prolpeóum putamus huic mortalitati, ueluti pharmaca phar^-Oïacis Sc latius ierpenti ÔC indies oborienti morbo addimus, ut longifeime à cu ’’andiuiarecedamus * Vnde pro antiquis amp;nbsp;genuinis notha Qc noua fubeunt, pto ueris cömentitia:atcß inde leges, non ius ipßim tuentur.Sed dum fibi quit-quiduis de iure conHngit,iure ius funditus euertitur* N on aufim iàtis ape^ quid de abfolutiflîma Chrifti religioncusrtjs interpretationibus Humana induftria confecerit:tarnen id lippis tonforibus notum, nemo negaueru, in quibufdam longe ab euan'gelio diftare id iuris,quod ab eius uaria interpretatio ad noftra ufq; tempora profluxit.atcp eo magis,quo à prineipio magis receC fit.Sandiffima Chrifti præeepta canonibus SC regulis Apoftolici uiri nulla cu-piditatis humanac opinione labefadtati autillecfti,auxere atcpilluftrarûtîfequu-tafunt prima concilia,öd ipfà,nec apparenti ambitione aut facftionibus,fed nu-tninis afflatu coadïa, quæ non pauca adneóenda iudicauerunt. Molem illam tonciliorum et interpretum non fibi per ómnia confentaneam,fed temporum, locorum,perlbnarum,ödrerum rationi accomodatam,in locos communes ueluti’Çfl6\K;zlt;ï7j«5f digeftam, in pauca congeflit poftericas, ut non afterere iam, fed ambigere de rebus illis ueluti opinione nitentibus, fit coeptu, eo enim iam tes uenerat,ut plura in perfonarS quam inmuneris gratiam ftatuerentur, Ob-^ ortis uero opibus,iam cuniculis irrepere, öd fe fenfi m fraus rebus fâcris immer-gerecœpit: ut non ufqueadeó etiam pietatem prætexere poftînt, quæ abhinc 'lutngentis annis funt confticuta.Fadîio enim ilia magnarum opum, etiam fui tutelam,camq5 longe maiorem pofeit, quàm res ipfe facræ quæ illas parauerât» Alpoterant adhuc eftè tolerabiliajquæ decretis primum,epiftolis decretalibus, pîleisjCXtrauagantibuscpjfunt ftatuta: nifi longe maxima peftis in banc opinio nis fegetem irrepfiflet, interpretum turba innumerabilistquç dum ftia fomniat, fibi placet in opinione,alq refragatur,quofdam probat,quoldam improbat,opi nionem quàm ueritatem tutari mauult, eo rem deduxit,ut co iure quod Humana induftria et commentatio excogitauit,fit ccrtiflîmum nil eße certi,nullumcp effe ius tarn iniquu, quin æquitatem opinionibus fibi inueniat. Ita patronorS, iudicum.öd uafrorum hominum aucupium potius quàm ius fadlum eft, ubi o-pinionibus potius quàm æqunate nitimur, fpfóscp feculentos riuulos potius quatn fontes fequimur. Ita fine lenfu Huius ftolide mortalitatis fit, ut rerum ab atbitrio humano tradlatarum,ufusquot;öd natura degenerettatO) quod pridem iuuic tnultosjmultis noceatieoepmagis,quo maiori funt innocentia. Quid enim no peruertatimprobitas, ubi femel anfam fcelcra tegendi fpccie pietatis obtinue-titCltafitfummumius fummainiuria.fuiftetid quidem tolerabilius, fi ad publr-tîtn tantum rcrû adminiftrationem ea opinionûuarietasperuafiftet. At funda-nietuum etiâ iplum petiuit ♦ In utranq; partem difeeptare de diuinis rebus coegt; ptum,de quibus ambigere neph as. ut par occafio cuiuis quoduis defendendi fa elfe cernatur, fi femel quis rationem humanam authoritati diuinæ præfe-, tâtquod cogitandum relinquold fatis fuerit dixifîe,nifi explofa ambigendi ôd 'l'î’rauandi opinionc quamuis receptiflîma, ad caput ipfum ôd principium re-[ tunamus, futurum ut non tantum res priuatæ, fed ôd publicæ fint periclitatu-' '’*grauiftîmè,ôd propediem collapfuræ. De fortuitisrebus,ôd ad opes Ipetftan-nbus exemplum proponere,quures fe fatis ipfa per fe aperiat, fuperfluum pla

nè iudicarcm ♦ Romana opulenria, ex fpolijs SC toti'us orbis praeda comparai fidem facitjconfirmant omnia rerumpub. genera,opibus nimijs amp;nbsp;faóionibuj ciuium potentior um labefadata.Fuit ucro non ufc^ adeo mirum,opes arbitrio fortunæ iuriiim deorfum agi folitas, copia nocuiflètreligiones ipiàs,quac autho* ritate opinionibus, præter unicam ueram, potiflimum nafcuntur,augenturj confiant,hominum artibus y aut potiusfupina negligentia ita cxcreuiffe, ut arx bitrandi licentia ingens opinionum cumulus côfurrexerit y uti lux nimia acicm iudicandi hebetauerit» At in legibus ciuilibus publicis'ue, quarum non author ritas, fed fumma prudentia ratio ÔC acquitas gubernatrix efle debebat,eo poaffi mum morbo laborari, id quidem certe fummopere öi. admirandumjamp;' deflen^ dum. Verum ea efi coditio rerum humanarum, ut priuatio luminis tollitrebus ipfis aipe£fium,ita lux aequo clarior (fi claritatem,amp; non potius periculofiffima fulgetra uocare debeam)ubi circumfulfit,non rebus ipfis,fed oculorum aciei la bem adfert,facitcB utiam de rebus incorrupté iudicarenô poflî'mus, quumpar aut affînis admodum earum uideatur conditio ♦ V erum quomodo irrepferit vi tium in earn ueritatis arcem,paucis etiam efitradendum.Nolo originemgenfi no (quod ait ille) ab ouo ordiri,fed iam iufia magnitudine adultS ius RotvsnS defumere,inqp medium protrahere,quibus^ rationibus ad hâc molem dem'Iaborare coepit,excreuerit, aperire ut inde appareat: etiâ apud pulos prudentia inferiores, fi diutius eodem iure fcripto fint ufi, idem cotign’C* Qui enim mortalfQ Romanis ufquâ fuere maiori prudentiaCubi fenatus augugt; fiior,iurilperitorum copia maior, omnium docfirinarum cultus infigm'ofis^^^“ praeclare gerendas aptior ôiSpropenfior populus:nifires ita præclaras,cædp bus,rapinis,atlt;p demum tanta dominandi libidine contaminaffet Eorum ro ius quû nunc fit interprctum cômentationibus labefa(fiatum,ô^ aflîduo traf fundendi ufu ucluti uapidu y quid de Athcnienfium Carthaginenfiumôc aut a^ liorum populorum iure fit iudicandu, nemini efi obfcurum. Fuiflë iam ribus Ciceronis,quibus maxime res Romanç florcbant, magnam opinionum in iure ciuili copiatn,ô^ quae artem potius quàm augmentum expofcotct,uel id potiflîmum tefiatur,quod qui iuri reiponfitando præerant, illi non uniuonnm iam ueluti mole immenfiim, fed argumenta,in quibus excellerc, uerfari toto uitæ curfu uellent,defumerent,totam illam multorum uoluminibus copronen.-fam dotfirinam non aflèquerentur,ita ut grauiflîmos uiros labi aliqnanuo in mi nimis cernerent etiam imperiti.Licebat enim cuiuis antiquorum iurilptudenx tiû integros de iuris uarqs partibus libros, pro uoto loco legis proponeretquod ut fuit initio rcip,neceflârium,ôifferè in omnibus democrattjs Ä ariftocratqs ieruatum 3C cöftitutum,ita breui effecitut ingens multitude opinionum excrc uerit,alqs alia tra(fiantibus,amp; no raro eodem argumente à diuerlis authoribus tra(fiato,atc^ pro fuo iudicio (ut frequenter ftimus affetfii) uaria non tantum agt; ltjs,ied fibqpfis contraria tradentibus. Qua omnia percurrendi moleftia quum uellet iuris fiudiofos liberate Iufiinianus,feligenda curauit ex tante illo öowo uoluminum numero,ea quibus refpub.utcbatur tune temporis, fecundum Tri boniani fiiafionemtrefecauit ucro quac aut obiöleta uidebantm, aut fuperaua^, aut contraria,ut ait.quod utinam tarn rcipfa,quam editfio Si aflertioneruilTet ƒ dîum,ut faltem uel quinquennio luriipcritus poflet infiitufSanxit uero, ne m diferimeujiam ante cognitum,iterum reipub.recideret,ut iäerofanaa SC inuio labilia eflent que probaflèttnéue in illis aut addendo,aut diminuendo, quiequa quifquam

lt;]uifqiiam attingerc auderctîquod utinam fadlum curaflètpoftérifas»Quamui$ -Cnim muka à fummorum illorum philofophorum laboribus perxerCjquæ utilia Reipub, erant, tarnen fœliciter atflum cum poften'tate erat, ü ea tanta reb'gtonc fouata curaflemus, quanta uoluit fagadfsimus imperator ♦ V erum ut fingulis *ebus fua neceflâriô peftis oboritur, ne huic Reipub.parti deeflèt, obortum eft ab hinc fexcentis annis nouum interpretum omni barbarie ôiS philofophiæ ig^ noratione contaminatorum genus,quod dum leges legibus componit, obfcu* bs tenebras fundit. opinione potius quam ucritate nititunincitauit tantam fimi bum turbam, ut in nulla unquam arte uel docftrina maior fcripturientium Hbi-

fuerit,ineptiaüe maior.Lex una,aflumptu unum,uox fimplcx, quç ipfa una *JÇritate tantS nitipoteft,in fexcentos intelledius traduci cœpta: quiftp quod cû gkauit,autiômniauitpotius,proièniù attulit,obtrufit, uerS^ ipiummoreLeß.

’^^gulæ rebus ipfîs,non res uero ÔC regulæ aptauit« Hinc opinionibus, non ^quitate iudicari cœptû ♦ hinc adulterina pro gcnuinis,falia pro ueris,loco ccr^ torûiucceftifte dubia uifa:eocp res in arte muko pulcherrima,longe maiori amgt; ^ïgendi ÔC quiduis probâdilicentia,quam fi inter ipiôs Stoicos Academicos ûc •nddiflèt, eft tradi cœpta, ut etiâ uir no paruæ authoritatis Baldus de rc eadera «Jecê uarias omnino^ côfarias opiniones protulerit,fcriptas reliquerit, incp iu ^catû retulerit,quum tamê unica fubeffèt ueritas, T anti fcilicet eft ab æquitatc ffcedere,opinionib.niti,authoritatesrebus, nôres ad authoritatem traducerc» diçadeô nil eft tam diligenter fcriptû,quin uiolari, SC in peruerfa trahi, opinio-’'«Ç ÔC affedlato iudicandi ienfu polsit in cotrariS,aut faite diuerfum iènfiim co ^Erti.Ita fit fummû ius,ut nil plane iuris habeat, fomenta^ litiû,nô fine adferai,

nullibi gentiû maiorê elle amp;nbsp;litigators, SC eorû qui ex iure quacftû faciunt, turbâmul^ ampliorê litigatoru copiâ,quàm ubi ius RomanS receptS eft,uidegt; *ûus.Ipfi uero miièri,ÔC ueriùtia deprauati homines,aut falfîs patronorS, ÔC fan ßuifugarSpollicitationib.ad quiduis lite petendum illelt;fii,aut quoduis execran

facinus tegendû adli funt*T aceo leges iura^ rcgia,edida curiarû,iudicata fummifenatus,etiâ in immêfum auda,mutuo^ pugnantia, ciuilia iura autfcri pto aut fine fcripto feruari folita, quibus interim erinnybus torqueant hanc mi feram mortalitatê, ut ad n ecandum hodie côficiendumcp hoc monftri nô unus Hercules, aut quæcû«^ maxima inter mortalespotêtia,prudentia,authoritascp, uisfumma cœleftiscp requiri uideat ♦ cui paucis SCunico remedio quamuis ^0 poisit (uccurri, no omnino tamê Reip.fanguinê, lacertos, dcmu etiâ IpiritS oepafta peftis eft negligenda. Vt corpore perperâ affeêîo, 5C ea côftitutione uâ ‘ttudinis dilpofito.ut coualeicere opera medicorS aut no polsit,aut çgrè queat, ^0 ƒ ft tamê â medico ea negligenda opera, qua aut morbi increments auertat, ^itâue male affeêlâ diutius confer uet: etiâ ea remedia adhibeat,quibus morbus «1 côfimilijuel affîni affèdu tolli pofsit, nilcp intentatû relinquat.fit ein frequcn ift præter ^ê medici,ut quæ pharmaca minime iàlubria ifjerabat, ea inopinato cafufortuna,prouidentia ûe falutê rebus delperatis adferant.Quo in ordine eft ’’yedtcandi ars ipfis corporib.ut corpora in ipfa ualetudine profpera retineat ÔC lt;oferuet,quantû artis beneficio confequi licet,affeêla reftituat,rcftitutis prolpi-lt;Jat:in codé planeeft philofophia ad Reip,c6feruationcm,dû aut præfentia ui-|'aprofligat,aut imminentia cauet ac profpicit, aut coparatione præteritorû de

cogitât,ut multas uitæ huius depellat miferias Jta fcribendi nullus poteft •‘kfinisjdebetûe in his, non quac res in diucrßs trahant opiniones, led quæ ad

præcipüa clcfncta ictrahât,ut obliuiom mortah'û penè perpetuæ fuccunaf rcf9 cnim côditio cômuni quodä naturæ morbo amp;nbsp;errorCjquo magi's à pnncipi'o dj‘ ftatjCultucp negligit, Ipôte aut luxuria, aut foil iniquitate more arborû mufcum colligcre incipfoHtcp ut eo citius aut in exitiû uergat, aut in adulterinum genus degeneret.quo minus redit ad principia. Ars quidê una eft, cultus rebus ætatP buscp innouandus,nouis^ malis nouae propagines côferunt.Côtingit cnim ut dû ea quæ frequentius ÔC multis ante traóata fuere, innouant, ÔC nouis morbis noua adponûtur remedia, ut longe uehemêtius antiquis permoueant. Hinca/ mici epiftola noua, aut confolatione,magismouerifolemus,quàm longe ornax tiore QC pridê tratfbata.Conandû enim femper eft, ut res ipfæ, quæ eo longius a principes abfunt quo magis fencfcût, ad ipfa reducâtur principia, QC diipofitio-' nem à natura nô abhorrentêîutualetudo nô poteft reftitui corporibus, nifi ipl^ primariorû elementorS cralsi corporis têpcramento apta in corpus ferecipiat, ad quem unû fine tendit tota artis medendi utilitas. Verû ut medico nô efticni' per propofitus fcopus ipfa lànitas,fed quatenus arte illâ côfequi poteftu'ta nô eft id propofitû Reip,moderatori,aut ci qui ipfe ferre opê cupit, omnino élimina^ te SC ueluti profcribere omnia uitiorû genera(nâ eflent homines tollêdi,quino urgeri uitfjs nun^ poflunt ) fed fcnfim aperienda uia principib.amp;f illis quiif'ƒ moderantur habenas, qua tantæ uitiorû turbæ etiâ palàm ferpenti oceurt^tA igitur qui uellet perfoafiones iplàs à uitîjs obortis purgarc, non alia arte pofsit, quam fi negletftis SC in uniuerfum abrogratis uitiofis cöftitutionibus ilÜ« u^luti appendices adnexis,quibus uitia uirtutis prætextutegunt,camuiucndinornia qua legislator exhibuit,farta tetfiâcp fcruarc, SC in ufum reuocare fatagatPfiu--cepstita iuris emcndandi nulla ratio aliunde peti poteft,quàm profligate intcr^ pretû in côtrarias partes leges ipfas pertrahentiûturba,atcp fuperfluis abrogate legibus, ad pauca,eacp æquitate côiuntftifsima elementaiufti amp;nbsp;æqui, ipfosiugt; ris ftudiofos reuocare. Quemadmodû enim philofophia omnibus Icgib.buma nis dédit principiû, atep toto in iure uarîjs in locis æquitas reiperfa, ueluti co de fonte promanat:ita quûuitiûautambiguitas ibidê irrepfit, aliundcremediupc tere nô poteft, quàm unde profluxit principium. Audio ucro multos id prouin lt;iæ ftifcepiflè, ut in artem redigant ius ciuile: quorum iam partim opera pro-,diere, partim cxpedîantur. Verum omnes iuris Romani methodumfcquun-tur. unde fieri non poteft, ut per omnia æquitatem ipfam fcqui pofsint, quutn multa fint admodum in quouis iure ciuili, quæ non tantum improbata cæteris, fed etiam ridicula : alia uero noxia funt ÔC perniciofa. Earn ob rem cphilofo-* phiæ thelàuro elementa iuris colligam,et côpletftar pauciftimis.Ncc cnim hcC fermonc quærendum duxi, deftillicidiorum aut parietum luminumticiurc, quamuis amp;nbsp;in bis uerfati fumus,amp;res eft utilis, fed penitus ex intima philofoz phia iuris difeiplinam hauriendam puto. Tratftanda hic erit tota caufa uniuerß iuris atque legum, ut hoc ius cuius guftum à fontibus tratftum delibare dccrcz uimus, in paruum quondam amp;nbsp;angufium locum concIudatur.Etenim quamgt; uis offi'efi fparfam in receptislegibus cognitionem, longis SCindefefsislaborf-busconfequiquidam poisint, tarnen longe foelicius ex ipfa philofophia patcz fieri poteft, quid fit homini tributum natura, cuius muneris efficiendicolcn* -diq} caufa natus fit, quæ fit coniundtio hominum, quæ naturalis focietas,quæ æquitatis ,quæ nequitiæ origo,quædemumfitiurisipfius fonsôffcaturigo* lia his principes inuitati, quibus SC rerum cognitio SC eloquentia maior, ueluti . r ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cote

Joteadfcindendupropenfiores,ab(ölutiora redder, quacnos tenues conamur» “îenitn ut paruis principes ortaomnia, fenümingenio cultumacceperunt; clariusrebus affulgente,debent reuiuiicere, P âd integram reduci ualetudinem» Commune uero omnium gentium ius ex *°ntibus philofophiae peti, nunquam per omnia ciuile ciuili conuenire poteft» 'fîtpdum erroribus medemur,omnium iura attingimus, quod nobis hoc loco ^ßpropofitum.Sed altiori nunc methodo omnia funt à capite repetenda»

Esse q_v ae d a m artivmomnivm element tiifÇiuibin perceptif fl^citeqt^^el^^5difcîplinacrtr^^di,Grct^pipoleJl. C A P. i L

Eflè aut in natura ,aut in arte pofîta quaedam rerum omnium elementa, ia t]uibus conueniant, quibusep ad ipiarum rerum penetralia admittantur, S^otquot ufquâ ubiuis gentiû funt rebus fœliciter ufi,non omnibus patet,certC Pluribus atep fapientibus inconfeflbeft»Id^ipium fiquis ambigat, poteft ita ^fmonftrarf Artes,quas potiflimû eo uocabulo donauit antiquitas, ob certarn nulli (modo fit fano iudicio,aut non refraefiario) non probatam fidem fuis flementis principijs'ue confiant. Nam quis adeô ftupidus, ut res ipfis corporis fubftantijs ue diftinlt;fias,etiam numeris donari difiungicp inficietur f In qui elementis,numeris icilicet, qui ie exercuerit diligêtius, pofte tradere artem Arithmeticam,ex qua innumeræ utilitates uitæ humanæ oriuntur, certüm eft» quum præcipua aequitatis ratio inter homines,ex arithmetica æqualitatc

Pstpendatur, nil quicquam fine ratione numerorum poteft tradi. quam ratio^ longe diligentius atcÿ certius trader,qui in elementis fuerit uerfatus,quàm

S'il natural! diligentia tantû atiç uiu uulgari côcepit, Rationes fonorum ,quas indagâdo Muficâ graeci uocauere, ex Arithmeticis elementis natæ ftint,iun

*^5 fonorum comparatione»Habetiuaprincipia Geometria, aut cuiufcûcpma ifriae menfor, ex quorum mutua compofîtione atqj habitudine elicit quicquid Ueri eft in rerum continuarum atep folidarû menfura. Cœli amplitudinem atcß temporis dimenfioriem,uarietates^ tempeftatum ÔC dierum, elementorum co ènitorumSediligenter contemplatorum benefieio,adfequitur Aftronomus» Admi'ttit necelTariomifi rationem infe clfenegetjnaturætotius admirator,què ï^hilofophum uocant græci,quædam omnibus ÔC per fe nota principia,qu£ ad-, ^ilfaprsccipuam oblcuritatis naturae partem, in rationem poffe cadere demon ‘fiant.Hincphilofophia quum abfoluta eft,nullius ferèartis ignara prodijt. Lo giconecefte eft fateri, nomina rebus SCatfiionibus in omnibus linguisindita, ^fRrmationem óó negationem,ad hgc atfiionum qualitatem, quç lt;rvynfi.S«yo§Hf^K nuncupanttquibus una compofitis,confurgit ars multo certiffima, rationiep t'oniuncfiiftïma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;philofopho, qui diligenter uerborum rerum cogni

fionem tradiderit,eapit medicus, quibus conferuandæôôreftituendæhumanis ^orporibus ualetudinis bonac artem amp;nbsp;tradat ÔC exerceat. Quod unum,quuni ’û toto difeiplinarum orbe, quam iyKVK^TrKKTamp;cw uocant, pateat, certum eft ïurifprudentiam,quç eft ueluti totius philofophiç 7«p«)lt;M«7ïx«,ctiam habere fua Omnibus hominibus iam ratione humana excultis probata principia, à quibus Inrisfontes defcehdere certum eft î in quibus fequendis ÔC tradendis quamuis ’’inlti in omnibus ferè gentibus fapientes infudarint, tarnen omnes ftatim ex fa pientibus (unum Platonem in imaginaria lua politeia excipio ) faefii funt ptu-«entes,fefeep reip.in qua egere manciparunt attp accommodarunt. Sunt enim

tn ßngulis febufpub.ccrtae occafiones atcç rcs,reijloco;pcrfcnæ,tcmpori, mort buscp accommodatacjquarum caufa à natural!, omnibuscp cruditis populis par tim probato lurc reccdcrc no raro prudentes folent.Eoœ fadtum eft, ut ius Ro manorum quamuis aequitatis plena,Gallis, Germanis, Athenienfibus autCar thaginenfibus,aut quibuslibct alrjs poh'ttjs nunquam per omnia conucniatTa men eflcaliquid certum eftjquodpn'mum omnesgentcsprobcnttetiamquarß nec literae,nec nomina,nec mores nobis innotuere olim, Nam eonftituendiiu ris eft fumma ilia ratio quae fæculis omnibus ante na,ta eft,quam fcripta lex ulla, aut ciuitas omnino eóftituta, Noftra enjm tempeftate apertus alter oibis, uaftp tas Africæ at(^ Afiæ cognitajmonumentaliteraru noftrarum £C Gracconim amp;nbsp;Barbarorum ne fextæ quidem orbispartis memoriam ad amuflim adhucco plexa monftrant. Attamen populi illi quiafuperftites fuere ( fi tarnen eriiditioz nem à prudentibus fapientibus'uerecepcre, aut olim acceptam nonpcididere: nam 5C inter illos funt qui ritu belluarum gregatim, nec certo loco uiuunt) in quaedam iuris clem enta córenfille,quibus uel mutuam propulfarentiniuriani, certum efttalioquiftbimutuo exitio fuiflent.Quotquot enim ciuitatcsautquç-uis certa loca ab hominibus habitata diutius durauere, iuris beneficio id easfe^ ciftè,nemo ire inficias poteft.Conabor ergo,quamuis id arduum cft,partt^ philolbphia,partim ex gentium hiftorrjs eaprincipia tradereatqpcomplf^b quae nulla gens,aut quç diutius coaluerit, aut olim rationem prudentiiî audict, non uehementer probauerit,fif ueprobatura. Me uero maxime accoit”’’°^‘Y bo aut iuri Romano, aut Gallico, ubi tale fuerit,quali uti omnibus totius orbis hominibus expédiât, atep ab affedîibus longiflîme recedat. Eô autem tendit is nofter labor,ut qui diligenter elementa ipià cognoicere atep pci pendereuolue^ rit, id hie polTit, diligentercp facial, antequara ingentem omnium cpinionum acerufl,qui crefeentibus rebuipub.durantibusep creicere folet,pcnitius introfpi ciat.llli enim côtinget,quodbene legendi peritis accidit: ut quicquidfiieritfcrl ptum fub eogenere charaeft erum,quod diligêtcr cognouerint,

tn promptUjateplegere poftînt * Ita enim qui hocfecerit, iam erit confequutus: quamuis ut nec uerba diuerfç inftitutionis,ita nec mores aut ciuilia iura capiat: habeat tarnen apertas fores,atcp longe elementorum ipforum ignarofitadrem p.aratior.adhibitis enim amp;nbsp;uerbis amp;nbsp;rebus,ftatim fenfa conficienatq? æquum ä bonum in quauis caufa iudicabit. Qua in re philofbphos illos, qu* ubiuis gen^ tium percgrinarêtur,plurimS ualuifle,profecifre^,atcp ubiuis in magna admi/' ratione flC ufu habitos fuifte confiât: quod fuprema literarum memoria illisre-buipub,dederintleges,uiuendicppræfcripta.Atfiquis obqciat,nos habere iam diligentius tradita elementaiuris in infiitutionibus imperatoiijs RomanorS: id quidem non negabo,etiam diligentius quàm'^ofiîm ipfe tradere,iuris ciuilis Romani elementa elfe tradita. Verum lus Romans tantum id eft, in quo mul* ta admodum ad reipub.illius ufum accômodata, atep opinionibus idco iunóa uidentur,ncc in ullam aliam rationem quam eius reip.caderepofiè. Atquæo-* mnibus conueniantjtraditurus fum.Imitari porró PhilofophorSprimoSjCOStp qui nunquam quicquam fine methodo tradere funt foliti,uifiim eft. Quid enim iuuaretucl ea quæ effent per fe numeris omnibus abfoluta, tradere,nifi foelicita te fumma artem,qua completfii mente feruari pofïcnt,obferues,tradascpc' At quia ncc religione, nec ratione, quicquam ternario numero communias, aut aptius ad rerum cognitionem fe offert, ftatui illius exemplar, quoties rerum ’ patietur

pati'etur conditto,ubiquc tcrnaria diuißone, poftquam rem cffc conftitcrit, fe^ qui* Videmusentm,ut à fummo incipiamrerum omniumgradu,uimorbis fummijincdij, infimi, unum eundemqûeeffecflum in bis inferioribus efßcere: Deum fcilicet, caufam ùe primam, uartjs cœlcrum motibus planetiscp conflit tuiflêjUt eorum apparenti opera quicquid in terra mari ue naturaliter difpofita nafciturjnafceretur. Vis eft occulta in caufa prima, manifefta in fecûda : partim l htens,partim manifefta,in tertia.Omnes difciplinac funt in phyfico, ethico,lo^ 1 §ico;contemplantur,loquunturgt;agunt.Resomnes conftantprincipio,medio,j fine:incremento,confiftentia,decremento: materia, forma, copofito « Corpo^ tea, lôgo3lato,profundo»Tempus,præterito,prçfenti,future. Atftionesomnes, agente, patiente,a(ftione,utrouis participate, Artifex fît, natura, doârina, ufti:

ingenium, hacc feientiam, is fructum adfert, Sol corpore, radio, ui, lumi-nofus eft. In ftimma,ferè nihil eft,quod ipfa facrofanda trinitas no attingat.un-de a philofophis SC prudentioribus rcligionibus in iâcraru rerum iymbolo icm per habitus eft ille numerus,ut naturae pater, aut maxime confêntiens uel adne ^us,aut ut cum Græcis dicam opwij^ws.Primum uero origo rerû ÔC confîftentia, quam altj fubftantiam uocant,fit nec ne,tradetur:demum diuifio, quotuplex fît indicabit : definitionc, quid quale ue fit aperieturtdemû in quem uium res funt t5paratæ3patebit,Poftremô quomodo res agant 3 patiantur ùe, qua ùe rationc tÛponentur,declarabo.*gt; ysÿ otj, m partim cû Ariftotele ueritatis philofopho di tant,Ke« to o-n ’ipwr’pfKTM'noj/.Primùm quid.fecôdô quamobrê3eft quærendû* At quû mihi nemo uideatur pofte bene defînire3 unde rerû innotefeit fubftâtia, nifi quotuplex fît id de quo propofîtus eft fermo3 nouerit t diuifîonc ôô effeefta ttiâtradere, rudiorû caufa3 uifum eft. quâuis qui id eft caufas nouerit,8C pritnarias SCfînales,cognofcat etiâ diuifîonê, Libris uero fine capitib.incp lon^ gum protenfis dilceptationib. more uirorû in philoibphia principS,tradere hâc artê ftuduiflèrn, nifî elementorû 8C artis capitib.certis traeftari folitæ rationibus adduôus eirem3Ut crebris diftinôiiscp argumêtis res ipfas proponerê.Nâfi Py-thagorici authores totius in utraep Graccia philofophiæ celebcrri mi, nolebant li bros,utlelt;ftorum ÔC auditorum memoriæ conlùleretur, excedere tres cubos fac narij numeri, qui in fe uniuerfi rationem compræhenditlmeritô hoenoftro ar.^ gumento eft mihi curandum 3 ne unum caput fit etiam prolixiori longitudine, nontam Pythagorici dogmatis caufa, quod tarnen uel ob fôlam authoritatê mi ni carere ratione nô uidetur, quàm ut delicatis noftri içculi 1 eeftoribus auditoria nus ue fatisfacerem. In hac enim tanta authorum 8C feripturientium turba,iudi ^loruincp tam inconftanti aléa, quac necelTariô eft fîibeunda, nil ferè non proli.* ^ifsimum,nifî iam antiquitate probatum uideas,quod palato multorum iàtisfà-dat.V fqueadeô iudicare de fuo fæculo procliue eft, antiqua^ potius inepta ça întiquitatisrationeprobate, quamneoterieis ulla inre aflentiri. Quainreill» •nihi uidentur de natura male meriti,qui illam in prima ilia faecula ita fuas uires ^ontulifle contendunt, utpoftcritati nouerca, antiquitati mater uideatur. Qui ^otos libres percurrere noluerit, ille làltem caput unum aut alterû probandi aut ‘uiprobandi caufa deguftare,uel primoribus labris poterit, atep de eo quod atti-gùfcntcntiam ferre: quam certe probate cum illo nunquam grauabor,modo PerfpcCIo toto opère, non ex animi morbo,fed ex câdore iudicabit. Hoc enim bbote potius alios ad maiora in eodem argumente tratftanda excitâtes, quàm poft me dercli(ftos cupio, Qyi enim pofteritati ftudet,utilitatis, nô item glotiæ,

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z 3 niti

nifi uhro fequatur, rationem fequi debet. Nil itacp ut Craßi ucrbis apud C/c^ ronem utar,dicam recoditum, nil magnorutn uirorum doätioriim ue expec done dignunijnil aut inauditum prudentibus, aut nouum« N am elcmenta qu3c nunc tratflare decreui, funt uel ætate uel eruditione iuuenibus propofita, his(Ç qui ad palum exercentur, nondum uero in acie aut palæfti a uirtutis prxmiuJ’’ pofcunt.Opus eft enim, paruis principes uiam ad maiorafterni. Crebro nan^ ex minima occafione,res maximæ emerfere. Quis iudicet utrum noßer labor» quum Reipub. iuuandæ gratia à nobis inflitutus fit, incitabit olim in dicen^o principes uiros, qui abiblutius id tradant quod fumus conaticMihi ccrte author fuit Cicero,uir extra aleam iudiciorum ferè pofitus,qui id argumenti pollilt;^t^® efitmorteuero prçuentus,autnô potuitjaut (quod fortafle, urprudcniiorcsifî gnacp authoritate donatos uiros par eft) coa^us fuiffet multa ad gratia(ut certc crebro fecit) aut ad fug Reip.uftim fcribere,quænaturali iuri paru conftntanoa fuidêntjpræflare noluit.Hgc uero Hint dlius uerbatSi enim, inquit fub noinino Scguole,aut mihifacerelicuerit quod iamdiu cogito,aut alius quilpiam,autiuc inipedito occupant, aut mortuo effecerit, ut primu ius ciuile in genera digerat, quæ perpauca funt, deinde eorum generS quafi quaeda membra diipartiat,tum propria cuiufc^ uim definitione declarer, perfecfta arte iuris ciuilis habebt'd« ’’^ gis magna atcß uberê,quàm difficile amp;nbsp;obicurâ. Atqi interea tarnen dubf( dilperlà funt,cogunt',uel pafsim licet carpentê amp;nbsp;colligentê undicp repRrôi a ris ciuilis Icientia. Et paulo pôft: Omnia enim funt pofita ante oculos, colloca in ufu quotidiano,in cogreîsione hominû atcg in foro, netp ita multis uoluminib.magnis continentur.Eadcm enim ffmt elata primû à plurib-ckm paucis uerbis cômutatis etiâ ab tjfdem fcriptorib.fcripta funt fatpius, Cic.Ille mihi animos fecit audendi, poft^ amp;nbsp;Pandetftarû fenftim utcûtF fem,tres^ Refpub.noftra memoria facile principes diligentiusprafe’’^ iniro^ 'ipexiflèm,Gallicâ,Turchicâ, V enetâtreligionê etiam multarûgcntiuu’PftP diflemtad hçc antiquorû omniû,quotquot ritusjmemoriacp noflris faut etiâ Barbaris eft tradita,Reipublicas, reftitutatp ad populum in oniciore 'nendum diligentius dilpicere uolui, quod quis in meis Magiftratib. Athen fium facile uideat, Nô neglexi præterea Ariftotelis, Platonis,Xcnophontis ftitutionespoliticastquibus omnibus,fi quid eritfcriptum attenttetio^n tiquitatê ÔC authoritatê,accepts ferre, quâuis æ noftra excogitaü'one, quçdâ no détériora fatfta effe,aufim aflereretquod çquusletftor, antiquitat^Â expertentiæ rerû peritus ,nô negabit, modo res ipfas potius quant uerba feflet»

aVum fuapte natura homines foli animantium omniû,fui ÔCin fe pm^ uidentia rationis ab initio infitae obliti, ubi primum cogredi ccepiflent, à naturae lege defledîerent, atcp in iuum genus làeuirent, longe quam ipfa iudp cio atcpratiocinatione deftitutaanimâtiacrudeliustPrimSquidêuiresm^'ores cuiufdâ experti,amp; fibi inflidlâ pœnâ,et maiores impetentis uires ueriti,no pau ci ab eo de quo periculum fecerant abftinebant î uerum cæteris quorum turcs no pertimefcebant,nihilominus eflè molefti pergebant,genuscp labeEóabant, animal illud maxime memoria præditum, rationiscp quum admonetur ca^ • paxtad hæcfaepius non fine difcrimine mutua ientiens,perofuscp incommoda» corum qui inter cæteros fuere magis acuto ingenio rationibus adduôum, pa/

GVL» P O S T EL L I Liß, I i i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;27t

ïüit quidcm, atcp ab ea inniria quæ in propriæ Ipedei ruinam difpendiumqücj uel ferarum proprio generi parcentium atcp unà eius coCeruandi caufa coëungt; tium exemplo,abftinuit quidem ad aliquod tempus, Verum quum fit homo ut 3natura rerum omnium egcnus editus, ita ob ncceflïtatem perpetuo aut comi auttimendam totus cófutus calliditate, uerfutiajfraude Qc dolis(eius eriim ingcnium ucl ab incunabulis in malum propenfum eft ) Sgt;C periculi amp;nbsp;utilitatis oblitusjpariter amp;nbsp;admonitionis redibat ftatim ad ingenium, Ante nata enim ’«fa,prima atqj unica poffldendi, atq^ ob neceflîtatis timorem conferuandi ra^ tiOjin occupatione fuit. Pari enim erant ad res ipfas iure,fimili omnes neceflïta te,unde amp;nbsp;neceffitas ÔC libido amp;nbsp;uindida fæuitiam augebât, atcg cum ætate ere feebat iniuria. Quod quum mi Cerati prudentes homines uiderentjnó monitio-nibus atep exemplisgt;quæ ftatim uanefeerent,tantum huic morbo mederi uolue. re,fed quodam uinculo, quo fe omnes facile capi fi'nerenc, eos cffe coercendos cenfuerût.Ipfa enim aequitas facile uel tenui eloquentia potuit fuaderi illisjquos natura eadem corpore fimiles,membris correfpondentcs,ufu illorum non difli miles, necelfitate pares atq; ucluti fratres edidiffet, Suadebat aliorum animan,* tium coitio naturacp, fuo generi,nifi libidinis aut egeftatis caufa,parccns,quo,-ad fieri poteft:conferuandi uero ufqueadeó ftudiofa,ut non pauca uocibus ue^ luti clalfico in fui tutelam aliorumcp cxilium incitarentur.Mutua incommoda fæpiusrecepta,aflîduus timor, fuifuorum gencrisep charitas, omnium fimilitu do,etiam ratiocinatione deftitutorum exemplum,facile in quandam legem iu-^ farenon tantum fuafit,fed coëgit:cótra quam fi quis fecerit, aut à caeteris omni fcus,aut ab eo cui per cçteros licet,ilium coerceri,atcp ea poena aut aequali afftci, ^ua^ altcrum impetcre eflet aufus.Prima itaqj Icgis politio haec fuiuQuæ quis in alium contra naturae bonum commiferitjitidem ipfe perferre cogatur. Non «Him homo tantum eft corporeiboni appetendi à natura peritus, fed eadem pegt; ritia omnia animantium genera cenfenda funt, Hoeprimum elementum parlt; tim à natura, partim à prudentia humana pofitum, primû dédit poflelTionibus locum,primam inter homines fecuritatem tranquillitatcm. Hoeprimum coi tionis à confœderationis humanae principium, nbsp;V erum quum adhuc ferni^

lerihomines,incultoingenio,maximaferocitate,neceflitatc perpétua,inuiden tia return neceflariarum fingularf,adde adinferendam iniuriam procliues, legt; S's in ratione pofitae obi iti cflent,redibant ftatim ad ingenium, nifi ecnmi libi^ diniquos impetebant obfequerentur,furtis,prædis, cædibus debacchabantur, «ndenafeentibus amp;nbsp;crefeentibus uitijs noua remedia inftituenda fuere, Vt er^ §0leges pofitænecignorationepericlitarentur, autocioßeefibnt, aut uafritie quorundam dilfimularentutjin litcras nuper inuentis humanis ut cgtera cxco-§itatas,traduccre uifum eft.quum dico omnia fenfim ab homine excogitata,id famcertu amp;nbsp;omnibus probatum credojutnon fit opus confirmandi gratia mul faadferre.Suprema literarum memoria, ( fine qua non cognofeitur, fuerint res ?dlæ,annonfuerint) omnia funtrepetenda.Scrobes,arborum tegmina, tugu fiaarborum ramis confelt;fta,fuere etiam maximorum acdificiorum rudimenta» Cultuaffiduo agreftiamanfijcfacfta,glansaluit agricolas primos, Paftoribus, prædonibus,agricolis,nati fadi'ue clues,magiftratus,principes,iudices, ex infi ^0 ad fummum omnia produefta : quæ ufqueadeó quofdam in fummo rerum hftigio pofitos no puduit fateri, ut ca argum enta etiam diutius apud fe feruarc ’«honore,populipræftantiflïmipofiierint.Culmotcdfam domû fenatoriam, z 4 etiam

XyX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE ORBIS CONCORDIA ctiarn in multos annos inAreopago conferuatam uoluit fàn^îiflîmus fcnatus Areopagitarum,ut fuæ originis meminiflet ei ciuitas» Idem a Romanis de Ro muli domo» etiam culmo tedlajco confilio eft fadlum. ea enim multis annis me moriæ caufa feruata eft.Quid Saturni tempora,atcp aurea aetas, auri ignara, a-* h'ud indicate uoluitÆxcogitatas etiam amp;nbsp;linguas amp;nbsp;charadieres, exceptis hegt; braicisjfimili ratione probes î quâuis ea res eft aliter quibuldam perfuafa,Duin enim filius pattern audit,uicinus uicinum, domefticus^ domefticum, mcmoz ria praediti exprim ere coeperunt quod audierunt,in^ uftim conuerfationis re^ ferre,Inde etiam fignis naturalibus pingere animi fenla naturales literas com^ menti cœpere.Inde Hieroglyphicæ Aegyptiorum Indotumcp occiduorumli^ terae.PauIo adultior orbis,ut multas quae perierCjita ÔC quae ad nos ufcp duraue-re excogitauitjfecundum oris 0^ linguae partcs,didu(fliones,lèmiperfelt;fîos cha racfteres,Phoenicum,Chaldgorum,Arabum,Indorum, Affticanorum, Nullas enim uocales prolationes excogitauerat.Grgci à Phoenicibus accipientes,locu pletauere ordine,formis,uocalibus,dcdmationibus^, à quibus Latinidefufflquot; pfcre multis poftea laeculis Jta à paruis initqs progredi ad magna coqitum.Ha-rum ergo literarum bénéficie potiflimumjmemoria læculorum,làpientuni (en tentiæ, Iuris principia tradi amp;nbsp;feruari cœpta ♦ Hine autfta maiorum opibuspo^ fteritas.hinc excultac artes* V ifum ergo eft lapientibus ( ut eo unde fum fus,redeam) illis quibus noftram aut foelicitatem, aut ingenij amp;nbsp;Rcipub. adolc feentiam atc^ cultum durationem^ debemus, ea praecepta quibus humanus tu ror mitigari lolet,in literas träsferre,ut 8C memoriae beneficie, 8C literarum mo--numento leruarentur,incp eum locum reponerentur qui eilet làcrofandus, un de à iudicibus aut quantûcuncp alia authoritate donatis delumi poflènt, atep uc luti uiuentes tarn ad improborS facinora copefeenda, quam ad lites terminant das traduci.Nam amp;nbsp;fruftra pofitæ fuilïènt,nifi ÔC feruarentur diligenter, uigen teep magiftratu illarum uindice nbsp;aflertore,ueluti morbo pharmacum adplica

rentur.Laus inde QC præmia quaedâ uiris bonis,lupplicia atep uituperiatmpro* bis promiflajillatacp. At hæc in uetitum femper nitens mortalitas,quu maxima femper improborum turba feat eat, uiderentep improbi fibi per eosquifumma in ceercendis fceleribus authoritate eflent,non lieer e tuto iniuriam inferte cui^ quam,infurgebant quidem in eos ne quando coercerentut: non taro ultromv-petebant,ut inleca eorum irrepere peflent.ali) uero magis uerfuti» dem timotepœnænil committebant,clàm autem multa amp;nbsp;dirafaeinoraperpe^ trare lol ebant: etiam huic morbo medendum fuit * quumcp ncc tantum uiribus ualcrent qui rerum fummp præfeâi erant(utpote tenues,attp fatcllitibus adhuc deftituti ) ut propulfare ab illis illatas iniurias poflènt, aut ex cacteris pcpularfi bus latellitium facile in fumma rerum tenuitate comparare,occultas uero homi num cogitationes,fraudes, facinora fibi occulta cognofeerent, maiori quidem quam humano remedio opus elfe arbitratifunt * Quum uero hominem infolfi* tarum rerum admiratione facile capi, no aegrè in probabilem amp;nbsp;ueram fenten tiam trahi,qui non raro falfis fidem adhibcat:a gratia autê referenda, cuius ima ginem dC in canibus ÔC in multis cicuratis animantibus uiderct,non omnino a-lienum efle,perlpelt;flum eflèttnumen elfe aliquodlupra rerum uifibiliumnatu ram,cuius obliuio iampridem homines cœperat, cui accepto ferenda hæc tam ampla tamep uaria beneficia, quæ nee temere neep à feipfis orta elTentjfuaferûtî Deum qui cunefta uidet audit^,etiam latentia ÔC obfcura, qui uniucrficôditor

G V L, P O S T E L LI LIE, I ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z7j

*ft,ubiuis gentium crcditus,cflc ubicp præfentem, pœnascp de omn/bus impro bisamp;facinorofis fumpturûînecfîbiimprobos ÔC imperata faeercdetreóantes, id lucro debere putare futurum, quod ftatim non fiimat pœnas : eflè aliam anû •norum poft hæc ftccula uitam, in quam ÔC ftipplicij Si prarmq uires exerceat, Ea res bonos, qui etiam nullis cgentlegibus, 8C non paucos rudiores facile in oflSeio retinuit* At improbitatem nullis unquam legibus fine ui cçërceri ib^ •itatn.oportuitfatellitio,autiudicum,autrcgum, autducum (quæres olim ea^ dem fuit ) retincri, Veruin quomodo hæc poteftas compararefwr, fuo loco di^ cctiir. Necefsitas ergo rerum omnium primaria origOjduos iurtk fontes pro^ duxit.Primus ex necelsitatc naturae atque fapientia ortus eft, rationeç atep re--d^ohominum iudiciocomparatus, comprobatusep:cuius fcaturigines,ucluti elcmenta, in naturæ inferioris contemplatione ftatim fenfibus obiecfta, pofita inntjut polsit uel modica fuafione ea ratio animis hominum à natura infitar tedditæquitate fcilicet, cuius percipiendæ uiuiradices uidetur omnium an^ nils Deus admifeuifle. Eons alter, ex religioneDeiep in Republicaprobati, uerus ignoratuTj admiratione, timoré uel amore proficifeitur : quo aut Occulta in lucem,dumhomines facramentis adalt;ftidefefatentur,prodcunC ^uterrantibusincutitur timor boni eiüs amittendi, quo illiusutantur benefi-cio:aut etiam foelicitatis perdendae, quæ uel promitti, ucl dari à numine credit tur.Timor etiam,ne deftituamur aut præfenti aut futura poft mortem foelicita^ temonraro terret. Qiium dcreligionibusloquor, deillis tantum intcnigo,quae firn exoleuere, autfalfæ creduntur à noftris : non de noftra Chriftiana,quæ ut ipfe Chriftus aftèruit, non periclitabitur.Eft autem ius humann,ut definitione^ darius pateat,æqui atque iniqui iccundum æqualitatem arithmeticamfeu geo nietricam cognitiOjatquefecundum mérita iuracp recepta unicuique diftribu--do atqueadditftio, conlèruatioqî. Aequalitatemarithmeticamuoco, ex Ari--ftotclisfententia) quum asftimatione pecuniæ,aut cuiufdam rei quae fitpecux nix loco, res ipfæperpenduntur, atque addicuntur : Geometricam,quum pro ïe folidarem folidam,aut gratiam, aut quiduis aliud confid eramus atque addilt; cimus.Namfruftraiudicaueris, nifi addixeris.Ius uero diuinum eft, æquitatis cuilibetferuandæpofitio,illic demum incipiens ubi iuris hum aniuircs deft'.-ciunttcuius obferuatio timoré,uel amore, aut fummi Dei, aut deorum in Rc-pnblica receptorum,fieri folita eft*

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfitaßonuin. CAP. I 1 I I.

ANtequam autem de iurc humanis fenfibus probato, atque in rationcm cadente dico,quia fine Dei deorumhe timoréSCreligionenulluspo--tuitdiutius nifi uiolenter in officio retineri tpræterea quumDeüs atquecoo Icßia omnia fint Sihomine priera ôi: digniora, de omnium gentium religio.-nibus, ab origine difeeptare uifum eft. Illæ cnim aut ante imperia, autcum potentia, aut ad illam firmandam, aut etiam per fe fine ulla authoritatis cura funtintrodueftæ. Non raro libidinis mortalium gratia tantum eft excogitata ’’digio, ad diuturniorem hominum memoriam. Eft uero finis rcligionis, aut in felicitate popularium ea utentium, aut in utilitate inftituentis, aut in utroque; aut in memoria cuiufdam diutius conferuandagt; qui deos ftatim

î74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e' or bis 'c' ds c ô ft d t a

ftatim port fflortcm adiré, atcf in cœliim aquilarum more euolarc crcditur.Dc caufa primaria hic dicendum uidetur, quodprimum in animum irrepat, atquc.-occafio præcipua rerum inrtituendarum fit»Quum cnim quicquam à prüden-* tibus præcipuè agitur,cuiufdam neceisitatis,uoluptatis, utilitatis,fœlicitatis aut opinionis gratia id fieri conftat.Primae mortalium religiones deperdita Dei co gnitione utilitatis tantum ergô,ut qua: neceisitatem fequerentur,inftitutæ lunt quidem,8C ab hominibus probatæ uidentur.Sequebantur cnim maxime, quae funtfecundûnaturam.Etenimquum homoatcp cattera animantianaturalitcï expetât quæ ad fui côferuationem,fugiant quæ ad corruptionem faciunt,ô^ ti' mor amp;nbsp;cupiditas omnibus inert: cupido qüidcm bonor6,formido autêmalotû, qua: alij expetenda fugienda dixere* Colenda itacp gt;nbsp;ut uero crt fimile, prima caufa (Deus fummus fcilicet) ad cuius cognitionem caligant oculi, mens laba-fcit, ert oblatatut qua: amp;nbsp;efle, ÔC uitam, Qi fenfum, ôC omnia neceflâria uitæ hip manæ fuppeditaret tam abunde : mala, âf rerum priuationem, malis amp;nbsp;negli* gentibuscultoribusôi^ fui ignorantibus immitteret.fiCutfacradurarediutfus poflent,facrificijs, acfi numenillis caperetur, ilia uoluerefirmata:ut inde fciligt; cet qui relponfis, expiationibus, iacrificijs,atque (ut uno uerbo) conferuandæ perfuafioni praeeflênt,portent uiuere gt;nbsp;Timor uero ille, aut cupido, quum niagt; xime fît fecundum naturam, utiliter fubnuminis potertateretinuitpopulos* Hic finis fuit uWlifsimus, primus, ô( maxime iècundum neccfsitatcm natugt; ralem.Ert hic reuera fcopus,ÖC prima ratio non tantum prifcarumgt; fed adub tioris orbis (nondum tarnen opinione deprauati)religionum, hominem in offî cio retineri timoré mail, aut amore boni: quod iplum utrunquebcneficio numinisdiuinitus in religionerecepti,dariatqueimmitticreditur.Hebraica diuinitus Mofi reuelata, innumerisqûe miraculis confirm ata, fatis habuit prigt; mum, rerS copiam longæuamcp uitam cû tertificatione miraculorum diuinoJ-rum,populisquipereaelementa erant ad maiorem rerum perfeôioncmpetx uenturi, polliceri.Rerumcnimquæ ad huiusuitæmuniafaciunt,fenfufacile omnes capimur, Perpetuô ergo præfentem efle Deum, qui fuos dotaret culto-res magnis præmîjs, infortunés maximis impies amp;nequam ulcifeeretur, plngt; rimis fîgnis demonrtratum illis ert* Verum ut rtimma ert rerum omnium in-* conrtantia, hominumep pro uoto rebus fecundis utentium procliuis ad omnia uitia natura,fuæpauloport perfuafîonisoblitiludæi, fedlaridiuerfasreligio^ nes epepere* Prophetæ inde, genus hominum diuinitus infpiratum j turn fœlicitatis temporariæ cupiditate, aut timoré malorum,quæ maxima,per bella SC captiuitates inrtabant,fed SC æterni fupplictj, uel præmîj, quod in aetep nos animos exerceret Deus, religionis receptæ præcepta omnia feruari derbere adfirmarunt : inféra loca impios manere, lucida amp;nbsp;amœnitatis plena relu giofos * Quum autem Græci, qui inter peregrinandum ab Indis, PerfisjSyris, Aegyptijscp hauferant,hos in offïcio populos retinendimodos, atquemaximc eamdeinferis ÔC campisElifijs perfuafîonemprobarcnt,amp;cœlumôiinferos SC orbem ufque adeô fabulis ( quibus religionem tedîam uolebant) replcuerc, adeoabiurdisatqueà fenfu abhorrentibus ineptrjs rtia garrulitate auxcre,ut deorum timor euanuerit,inferi SC Elifij campi rideri etiam àplebeijscœpc.* rint* Hinc labefaertationis orbis fonsgt;hinc ruinæ,non tantum quæ falubria erant infecifle,led etiam irifalubria orbi iniecifle. Non fuit difiimilisprifeâ Romanorum religio,ut quam indehaufêrant Aegyptijjquumuiderentiftas

GVL P o S T E L L I L I B» I IL fpescampormnEhnorumSC inferorum «moresefTe ludibnOjncc pofleam^» piiusanimos multitudinisilHs retineri religionibus (conienuerantenim,ut wnia) conftituerunt quandam pcenarn,quæ àC fummos 5gt;c imos terrerepoflêt» Ex auita enimceligione quum eflet illis fumma fuorum fcpeliendorum,aut (ut ßielius dicam ) condiendorum obferuatio, efTetcp probrofum admodum to« gentilitati infepultum habuifle parcntem, conftitutum eft unumquemcp ftatiin-ïmorte (_ praeter principem ) accufari à quouis pofte -, atcß à indice, fi aceufator effet probando, condemnari, ut infepultus remaneret, quoad à parentibus eC-feefatisfaeftum. alioqui infepultus manebat, perpetuum generi dedecus. Hæc excogitatio ut non coërccbat tenuiores, ÔC zos à quibus quiuisfine aceufandi timoré licebat ius fuum confequi: ica. erat magnatibus, dC his qui tyrannide fo^ lenctenutores opprimcre,formidabilis.Melior enim eft canis uiuens, ut ait Sa^ piens,leone mortuo.Nam ut plebeq facile retinentur in offîcio legibus, autres, figionibus : ita qui gloria amp;nbsp;opinionibus ducuntur, ad^ id afpirare contenu tlunt.ut fibi fuis gloriofam nominis recordationem relinquant, id in primis uerentur, ne ullam infamiac notam etiam multis poftea feculis fubeant: quanv-’ uis quicquid eft iniuriarum popularium,ferè foli ipfî committanLni coerccan-» tut. Finis itaque huius religionis fuit, infamiæ «mor. Cogebant ideo parengt;-tes 8C agnatos àC affines, fi ad fe pertinerent gt;nbsp;legum præfcripto uiuere, ne poft mortem iilorum nomine autfatisfâcere, aut ignominia tangi contingerct. Ac pracclara ilia excogitatio parum firma fuit. Nitebaturenim iuperftitiofa fiC ri-dicula corporis demortui fepultura,ô^ cuftodiagt;quæftatini explofa eft: qua de-ieâa,timor îHe concidit. hinc fabula inferorum a Græcis excogitata, infepul-torum corporum umbras non poftè à Charonte tranimitti. Qpamuis primo ôi^ Secundo libre dereligione uera amp;nbsp;falfa didtum eft,tarnen paucis hicnoftrç fum macftrcpetenft^3‘^°^‘’^P3rationis gratia»

Vna Chrifti religio,praeter quam quôd legum omnium rationc nitcnn'um, fuis habent ita hominem in officio retincrc,ut non noceat,apices compre hendit, etiam fummi Dei exempîo, qui in omnes ( etiam ingrates ÔC perditos homines)eft tarnen fummopere beneficus,nos beneficijs ut profequamur non tantum amicos,fed inimicos,atcp ut illis iniurias condonemus,fuadet, iubet^: idcp æternac noftræ perditionis timoré, aut fœlicitatis perpetuæ cupiditatetaut, quodeftpræftantiftîmumjDeifoio exemplo, uirtutisq} amore fatftumcupit: qno quid ad naturae conferuationcm maius excogitari poftît, dari non poteft* At obftrepûthuic præfcripto athei, furoris opinionis^ pleni homines.aiuntcp ^on pofte præftari à quoquam, ffuftra'que ideo poni,atquepro Icgeftatui» Videamus primum, fi qui iemel malus, femper fit malus : amp;nbsp;fi in te unum, aut dlerum, an item in alium committat : amp;nbsp;fi qui femel errauerit, fit femper pœ-na dignus. hcc fi uerum eft, quum omnium gentium confenfu nullus morta-lium non peccetjidcp frequentiflîme,omnes nccabit Iupiter,fibicp folius fui ha-lgt;ebit imperium, effet fané diuinaprouidentia autiniqua, quæ hominem fta-timexpofuiffet omnium rerum neceffîtati, ex qua peccandi occafio in opinio-ttem ufq? profluxit, pro fingulis uero deliôis ftatim ulcifeereturtaut ftulta, quæ hominem ad præfentem carnificinam edidifTet, dumep imperare uult, quibus imperaretjè medio tollcret Jtaque fapienter improbos tolérât, ut ad frugem re-^fantjfapientius quàm fi ftatim necarct. Non fecus atque iuuentutis deferue-

Z7rf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de o R b I s C o N C o R D Ï *

go maxime fummi numinis exemple moueri debemus, nos nequam filtj tres ( qui omnes funt, quotquot parens natura genuit ) eflê animo tam enera^. to poterimusc'adde,qui rétorquée iniuriam,quod in altero codcmnat,in ic bat.Mitto quo æftu, quo furore, quibus erinnybus, quibus facibus torqu«tigt;'‘-ÔC ardeat,qui de uindida cogitatjUt nullum fit inierni darius exemplum. to periclitari ut minimum duos homines,feri diffîdia inter parentes,amicos,ci' nes, feditiones in ciuitatibus aut congrelfibus hominum, ut in nulla re fit plu* periculi, plus atrumnarum, quam in retaliatione nbsp;nbsp;uinditSa. Satius ergo ion'

ge cft, atque paci publicae priuataccp utilius » Si remitterc iniurias, Si. benen^i^ inimicum uincere, inep noftram fententiam trahere. nbsp;nbsp;At infoldêentiiupgt;'‘’*

bi, nil non committent fi impunefemellacferint. Sunt leges, funt indices, qu ca flagitia uindicent. Illis permitte» nbsp;nbsp;At nifi uindicauero ßatim iniuriäm,nO'*

bills non ero. nbsp;nbsp;O ftultam opinionem, ô dementiam omnibus facculis depIo

randam « Longe nobilior ergo eris', madato homine, languine exatiatus» quam compofita pace, fi fis homini utilis, confilioep Si tempore modererisfii^ roris impetui. Si infbiefcat aliquis, eft certe compefeendus ♦ uerum tuw de^ mum, quum locus refipifcentiæ Si lenitatinon eft.Ifta ira, hxcferocitaSjinl’Oquot; ftes reipub. non in alumnos eft conuertenda. Hoc certe præfcriptum, ci manfuetudine Si beneficio reconciliandi, ü exequi quiiquam conar«^gt;‘^” tocaeteras leges omnes legum^ ô^rcligionum conftitutiones fuperat’^^^”'*, to illius author amp;i«*5fa7r©-, homines. Reliquæperluafiones uixleuifii’^^’^8^ mentis atque iudictjs caufamprimam aperu erant, uixcp fuaferant.

ligio, Sc Deum efte, SC mortalia faefta curare, ita ad oculum oftenditjut quid pridem natura, Dei inftrumentum, produxerat, id idem eius ue partibus inftaurandis fecerit pracfentis diuinitatis argumente, nec tan*-tumillam uim diuinitatis fibi habuitî quotquot infigni innocentia fecundu® eius pracfcriptum uixere,eandem diuinitatis uim habuerecomitern, quoadigt; ' mulatio,fucus,auaricia,fub pietatis lpecie,opes cumulatae ad luxum «1^ oyba^

riticum,exulare à conibrtio humano diuina ipedacula coegere. NuH^ noftram perfuafionem tranfijtjfine infoliti facinoris miracul/ue muncre:quoa ubi omnibus innotuit, non opus eft afliduitate. Nam SC quxuistnitscnbae^’ brius fadîa uilelcunt, non fecus atep communiter nata, quæ ingenti admoaum-miraculo funt, adeó uulgaria funt, ut nec confiderare dignemur. Potmimura uero quum res mortalium afflilt;ftae,tantumcp non accifæ elfent : cumcp illae quae hominum iudicio præclariflîmæ putantur, in experimento dcminatoiibusô^-tyrannis,orbiscp labefadîatoribus fuifiènr,uenit co tra humanumiudicium, dq; Óurus earn efte fummam uanitatem calamitatem Si miferiam, quam opinio.« nibus illedli hominesjgloriam Si honores putabant. Itaque in his lubricisamp; in' fortunae temeritate pofitis rebus,more exccllentiftimorum Philoiôphorum,nil efte boni,mali uero plurimum, ubi neceftitatis Si priuatæ Si publicac ufiim fux perant, adieruit : quod ipfiim fuo periculo poft multas ærumnas, atque fpontc adita diferiminaquotidie difeit experiturtplibido mortalium. Solus rcligio-num author fiiam authoritatis atqueimperij exortem efte uoluit. Ad animiuC' ra bona omnia traduci debere ftatuit. Quum uero adultumorbcm,amp;inipfo setatis uigore pofitum nunquam principibus deftitutum fore,qui de rerum con dltione,reipub.cura, op urn cumulationc, iuriididlione agerent, cognofeeret, fiatuit Chriftianum hominem,ubiratioidpatitur, Sipofeitauthoritas,obfc*-qui

G V U P O S T E L L î L r B» IH» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277^^

^ütdcbcrcpublicæ pads gratia ♦ Finis itatp dus per(uafioniscft,non corpore ^’t fortunæ muneribus beatum hominem,fed animo tantum effi'cere,ôf in haç ^’nanimorumuitaæterna,olim etiâfufcitato corpore foelieem» Sedhadenus ^enoftra.Nunc paulo altiori fumma, de omnium origine eft dicendum, Ita egt; ’’^nifietjutpatcat omnibus quarationefint conftitutac,atcç popularium timoré ^utcredulitate confirmât«» 1

NEceflîtas utilitas'ue ( nam illas non admodum difiundas puto ) atque bido uariarum religionum,præcipuæ caulàc prudentibus lucre, unde ter partim libidine inftituentisjpartim utilitatepopularium nixa, orta eft. Res ^nes hoc modo à paruis inittjs, Qc neceflarijs ortæ, progreflæ funt ad utilcm, non admodum neceflâriam licentiam, atque inde etiam ad libidinem amp;nbsp;lu^ ludibriumep tranfiuere.Satis enim fuitrudi atque adolefcenti mundo, ea cuti tegendæ, aluo explendæ, etiam quauis naturæ fatisfaciente materia, ‘ufficerent,habere. Paulo dodioriunxit utile, quod fane ubiin neceftàrij lo^ Juni fuccefflt, proculdubio pro neceflàrio eft, non fccus atque ouibus aut quitus uis animantibus cicuratis, pabulum ab homine exhiberi folitum, quam^ ’îis uidetur utile tantum,non item neceflarium » ufqueadeô neceflàrium eft, ut fifllo deftituantur,fintpericlitaturatnecenim adprifcum ingenium poflùnt ’^^dire.ita nec homines educati quadam uidus elegantia,munditiâue, poflunt ’dfaecula redire Saturni,nifi fenfim admodum, multiscp iâceulis. Nam educa-ôonis ratio in confuetudinem uerfa, pro natura eft. Hine quamuis copia glart-^querneæ,faginæ,caftanearum, cacterorumepfrutftuum ÖC radicum ÔC hole^ nim, ex quibus prifei uiditabant, fit in promptu : tarnen nifi adfit utilis tritici ^guminumep atque carnium copia, quæ uiui faciat iatis, ftatim fame, pefte e^ ^am, inde laboratur. Poft uium rerum neceflarium, opinionis Sf gloriae pegt;« î^s,dumquifquenon tantumutilibus atquenecelTanjs ponit fuis rebus mo-dum,fed ad aliorum exemplar componitur, oborta eft. Hinefimiarum genus, Äon quod fibi conducat quaerens, fed dum alium fuperare luxu, gloria, hono-ribus atque ineptijs alius contendit, fe in infinitas miferias æmulationis cauià 'ontj eiens. N eceflitas pariter (nam omnia fimilia incremcnta,prDgreflus,con riftentiam, finesep habuere ) rcligiones primarias,ut iam docuimus, ad homines ob eorum utilitatem tantum in officio retinendos excogitauit, mentibusep ptudentiorum inferuit, uerbis eorum attp eloquentia explicauit : quod quum nbiuis gentium pateat, tum potifli'mum in illis ciuitatibus, quæ tyrannic nun-Suam obnoxiæ fuere : tarnen quadam religionis opinione teneri, omnibus o-nanium gentium hiftorijs patet * Vfus uero eft adolefcens orbis, non tyranni o-pera, quifua ferocitate ex cicuratis animantibus feras faceret, compofitamcp Pacemimmanitate euerteret, fed quadam proutdentia modeftiacp, inftrudo-numep hominum (prudentiæ enim tyrones inter prudentes non pono)prudcn ria, confilio, opera. Oportebat nanep ferocitatem illam humanam non feroci-nnte, ut nec caetera animantia,domari:fe enim mutuo confeciffent fieuius quam P«dem,fiftatimferocitati ferocitas, atqueimmanis barbariesobietfta fuiffet» Compofitis modeftia^ temperatis hominibus,ö^ qui inter liberos lufiflènt, prudentiæ tyrocinio opus fuit, crebris^ fignis, uocibus, eloquentia, quibus

ad fleócndos pcrmonendoscp rudiores anifnosuterentur^MolIc/nmoIîca»-gens torpefcit, flaccefdtcp. Durum molle collidit. Si molle in durum agit, SC JenÛm urgere^êC formam effingerc, nec perfringere, nec comminuerc potcft, Ea luit Orpheo ( aut quifquis Pythagoricusfub cius nomine rcligiones Græ--ciae amp;nbsp;Tliraciæ J immanitate barbaraîsttulit) prudcntia, Quum enim uicieret cos populos, apud quos fertur diutius peregrè uerfatus,religionibus utplu.* rimum quidcmfaliiflîmis, atprudentum opera non ægrè perfuafis tencri,fuis ira infhllaùit, ut non tantum homines gt;nbsp;fed ôC animantia Qc uegetabilia cunda poilfclyra traxiffe dicatur. Author certe perfuafionum praccipuus Pythagox ras inter Græœsfemper eft habitus : hinc religiofè illius authoritaspro raoax ne haberi cœpta • Admiflà quæuis minima à popularibus funt, quum nec ipu inftitutores,rudesadhuc, iàtisnuminis iùmminaturamnoflentj debilicp taz tfonc amp;nbsp;exemplis ducerentur » Atqueideo ab omnibus funtplacita de religio^ ne probata, quod prudentes poft uftim perccptum uehementer probarent, po-pulares factie crederent.Talibus exemplis propagari religio cccpit. Inde in to^ tam Græciam, inde inter Romanos tradudam licet cognofcere. Hincamp;ne/' ceftaria QC falfa ubiuis gentium orta, Quum homo ad gratiam refercndam Ct aptus, atque infolitarumrerum admiratotjUil illifuadcrifaciliuspoteftjqi'^^ eflenumen aliquod, cuius beneficentiaaut aliquod munus aduitatnn“^^^ confcquutus, aut hanc tam amplam rerum omnium copiam habct:quod(^2“^ maioribus donare, aut paribus, aut pracfentibus etiam deftituere, mult2Slt;T lamitatesinfligere poteft » Ifta enim omnia quæ funt in hoe naturae templo po.-fita,nc£a fe ( quum ratione ÔC appetentia per fe careant)nec ab hominibus con dita appareant, facillime habere latentem caufam funt crédita, propterea quod amp;nbsp;rerumcœleftium, amp;S fubftantiarum ieparatarum,atque totiusnaturæob^ fcuritatisfunt ferèomnes homines fine litcrisamp; maximo return ufu QuiDeum non capiunt, mordicus patrum placita tutantur.Qui qua ne res fint introdutftæ norunt, etiam fi fapiunt, nullum non mouentlapidcna» ut receptæ religionis opinio integerrime fandiflîmeep conferuetur» alioquj amp;nbsp;feamp; totam Rempub.euertuntjnifialiamintroducantjantequampti*^^”' tollant. Statis uero diebus,facris, ceremonijs, facrifieijs, ludis,res retineri cœpta, nontantopere ut populates,plebeiosóp in officio religionis confinèrent , quàm ut dum crebro concurrit obltuioni obnoxia multitudo )

à facerdotibus fiC religionum authoribus reiponfa funt audit, blicam utilitatem ratione inftituta funt cognofeit, frequenter ea in memoriam reuocetjfcruetcp, Namubi numen aliquid refpondifle credcbatur,longee-rantobfequentiorespopuli,quàmfii homo illisfimilis ipforumauthorfuiffet» Reiponfi cnim uel oraculi nulla ratio perquiri debet, ab homine etiamfolet, Ita utilis quidem, amp;nbsp;parum explorata religio, nifi ab illis qui caufæ prima:ra^ tionem nouerant amp;nbsp;explicauerant, eft introduira : utilis quidem ilia, quandiit amp;nbsp;imperiti ôC rerum periti feruare illam fategere, uerum autlt;onfenuit, autdcgt; prauata fenfim neglecftacp exoleuit. Quum uero uerfuti, ambitione^ft; rerum cumulandariï ÔC gloriæ amore capti homines tam facile quibufuis religio-nibus rudern ignaramtp rerum multitudinem capi atque teneri cernerentco-rumep petfuafionibus qui aliquid non quidem humano, fed infolito maius ha* here uiderentur,non ægrè obftringi,non fatishabucre amp;receptauti perfua-fione, amp;nbsp;earn introducere,quæpopulis effet compendiofa : lèd quæ illos ipfoJ cæteris

«âetcrispræfîceret, 5C popularibus poflfèt præfcnbere, atquefndcab ipßspargt;-uisqm'demilh's mittjsearégna au(pican',quacpofteaô(:magna fnere,6ôdiux turna * N uminis porro earn opxnionem aut ab ipfis incunabulis, aut ex tonus uitæ conRietudine perRxaûm uoluere ♦ lupiter Saturnt filius (utabipfo capi^ teordiar) oraculo à patruo emendicato atque excogitate expofitus ,ut qui 8C pattern ueluti hæres regno expulfurus,tyrannidemcpCretac ÔC affecflaturus ôi^confequuturus eflct,nifi necaretur exponeretur'ue,tandem à capraedugt; ^tusjnonfine numiniscura (ut creditumeft) traxi't hoc infantiae miracu^ *0 Cretenfium fîbi fîmilimorum animos, patremcp patruum Tirana aui-ôpofleflîone expulit, regnumep perfuafioni ufqueadeô coniunxit, ut non tantum inter mortales opinionem diuinitatis defe fuaferitjfed ÔCpoft mor--terti inter diuos tantumnonprimum locum habueritjferuauerit^» Pater ue^ to J fab quo aurea fæcula funt crédita, Creta, mendaci filio indignior, exula^ tc coact us, 1 taliam pe tijt, quam non fine filq exemple in officio ambus religt; gionis ufqueadeo fixliciter tenuit, ut primus, atque mortalium deorum fum^ mus facile fit habitus ^Vbi ilia prædarafanëlacp (fi dtjs placet) lo^ cum habuit : turn àGræcorum licentia coelum oppletum fabtrfis*quod cre^ do fane antea barbares,aut quorum literæad nos non peruenere,aut quotum commentationcs ipforum Graiorum opera perijflent amp;nbsp;effent luppreP fejfaditafTe Nâm fine exemple, aut do(ffrina,uix unquam quicquamma-gnum per fe excogitarunt : fitarnen hoc magnum fuit,imponere orbi,reli-gi'oniscp prætextu régna uenari. Hine non tantum homines, fed caprac, a-tietes, leones,tauri,urfæ, hincnaues,iacula,lyræ, lâgittæ,ea licentia cœ-liim OGCuparunt Herculi ipurio, dignoep patre loue, miraculi præfentiscp diuinitatis loco fuit obietffum fuiffe ferpentitquem poft Amphitryonis filium Utcatum, bimulo minor ( ficredere dignum eft ) confecerit»Haec illi diuini-tîtis præfentia, lerpentisep uidoria regnum Africæ, deuidîas Hi(Î5anias,Gak fias » Britannias,non tantum legibus, led religionibus obfequentes dedit.Hac Ruminis, ctiam infantem attatem protegentis, opinione confeciffe tot mon-ftra, uiciffetot tyrannos creditus eft ♦ nifi tarnen Græcam mentiendi licentiam Uni adfcr/pfiffe credimus, quæ multi geifere ♦ Confiât quidem de Aegyptio hi ftoria, de Græcis dubitari poteft, Ofyris etiam Aegyptius ( nam inde prodîjt •îuicquid falfæ perluafionis eft) quanquam Graeci ob infignem hominis pru-dentiam Argiuum effe contendunt, regnoep Achaiac præfuiffe î cuias ille fue^i tit 5 nil refert : louis filius eft creditus ♦ (nam à dtjs fatum fuiffe, m agnum fernes per fuit) eacp diuinitatis fama Afiæ,Âfricac atque Europac celebriores partes non tantum uicit,fed legibus moribusep formauit, agriculturam docuit, camcp de fe omnibus opinionem reliquit,ut Deus habitus fit, de quo paulo fiox * Nam ad expofitos redeo, qui fané quanto maiorem ex parentum iniu-fialabem recepiffe, tanto ardentius in ipfam uirtutem incubuiffe uidentur : ut ^ parentumlabemeluerent,aut religiones confirmarcnt,autdc illisquile-gitimos fpoliandi caufa exponendos curabant,pœnas fumerent«Fuere ue-t^præter unum Cyrum, fortaffe omnes filij populi,. Semiramidi parum pu dicæ procreatæ, atque ideo expofitæ, educatio à columbis ( quac nomen Sy-tum inde illi dedere)totius Afiae regnum clariffimum ipfi dedit: atque adeo ^tnplas opes, uidorias, acdificia comparare atque abfoluere incitauit, ut Cæ-fiïibusô^: Alexandris admirationemcuminuidiareliqueritgt;Ita nutrices no-,

• nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AA i mine

180 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE ORBIS CONCORDIA mine captaïum, luparutn, auium, canum, facile antiquitas credidtt ea afliman tia fuiflèjqua: nomine tantum conueniebant, Cyrus non tam facile auitum re-gnumuicino cumulaffètjnifi expofitus. opinionem comitis numinispopu* laribus, fortaflîs nimiatyrannideoppreflîs, perfuafiflet. Nolo hic Romuluin cum lupa adducere, nam par erat, ex incefto natum, à meretrice lupa cducari» Tali propagatore paftorum, fur um, prædonumcp natum eft primo regnum, demum refpub. poftremô imperium omnibus prudentiæ, potentiæ» atqucinquot; turiæ fuperbiæcp titulis multo ornatiiïîmum : de quo præftat aut in bonam aut inmalampartemfilere, quàmpaucaferibere, Nonadferam Aegifthum pra, Pelian ab equa,Paridem ab urfa educatosjquum expofiti dicercntur.Hoc enim exemplum à lege diuina eft abinnumeris emendicatumjMofis inl^r, Quotquotenim lunt imita«, ctiam fi quos populos potuerein fuamfentcigt; tiamprotrahere, illispræeflc conati funt» Quis noncredat,apudrudioresr^ ceptam de loue Ammonio pâtre Alexandri opinionem, ei faciliores dedilTc uidîorias-, quàm fi Philippi filius ftatim fuiftêt habitus t'Fac nunquamcogKaP fe illos de religione, poftquam fe expofitos dqs'ue genitos audierc. Ea opinio fané ôt: il lorum attollit animos, amp;popularium deprimit atquedeqcit.No’’^'* nim omnia falfa funt ftatim iudicanda, quôd quædam in eo genere falfa ui a funt. non rarô portenta, miracula, oftenta, fadîa, ab incertis caufis non in’u fu aut fine fummi numinis uoluntate uifa funt, qua: frequenter aut ingontw^ malorum, aut uiciflîtudinum prænuncia fuere, ut ipfa fibi caueat morta p tas. Nam quod frequenter contingit, ut medicus fapiens corporumlt;F^^i’^P^^ ramenti peritus, frequentius morbos praenunciet, ut praecaueriponii^^*’,' dem numen illud fummè beneficum, cui acceptum ferre debemus in hac uita rerum nancifeimur, hisrebufpub. hominumep cœtibus fadt ficatepnon raro ea, quorumimperiti utplurimummortales funt. AetatemC' nim ÔC incrementa, progreflûs, fines fingularium,ut quæ maximeadnosper-tinent confideramus, reipub. aut rerum uniuerfalium conditionem dere non ulqucadeô poftiimus, folemus'ue. Et quia ea feiremagni( qnoû a humanarum rerum ftatum ipedat) refert,ideoDeus opt, max.p^dditan tantæ multitudinifrequenter opitulatur, officium^ demum patris^^ƒ‘■ƒP'î’ bi humana remedia défunt.Talibus miraculis featent hiftoriægt;w^“ °* mnia quifquam fit tam impudens ut aftêrat, efle in fe rationem neg^d ctiam efle multa à uerfutis hominibus confidîa , ubi præcipuefnnt limuia, nemo nififtupidusnon cognofeit. At quæ uera,quæue falfa fint,Deus alp quis uidcrit.Res infôlitæ luereetiamregnorum6C magnarumrerum augugt; rium, Hieroni Siciliæ tyranno dormienti apes mel in os congerentes, formû cæMidætritici granacumulando,magnumfuere potentiæpoftea compara^ tæ 8C audîæ argumentum. Perfarum rex Sophis, nunc regnantium ffattuin pater, in fyluis diu dcliteicens, abfque ullo uitæ humanæ adminiculo, quain-’ uisiam natu grandior, tarnen non fine diuinitatis argumentepaternum rcz gnum recepit. Idem Habidi Tartelîorum régi, cum cerua diutius uerfanti, contigifle refertur. Quid c* quod quidam incuborum opera nati, magni pO'-ftea fuere f Vlam in Tartaria, Hungari in Germania, Merlinus in Britannia^ Quis non credat familiäres illos genios Socrati, Hieronymo Sauonarolaf, A* pollonio Tyaneo, ôi^multis alifs animos fecillè adrerum fumrnam,nifi op-preflï aut præpediti fuiflTent f Cmn fuo dæmone Pythagoras Turiorum tyran»

G V €» P o s T E L L I î, I B, I I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zgl

ni^m afFeólare non crubuit» Satis patct eorum aftus,qui rcligfoncs non in rem popukrium, aut neceflitatem, fed potiflimum in fuum compendium ingt;-tulere,nonpauci etiam inopinionem. Nam amp;nbsp;Romulus inianguinis prac^ ciuma Proculo deus uffuseft» Nec tantumca religiodicenda eft quæ timo^ te aut amorenuminis incutiturab aliquo,fed quam de feoblatam popukri-bus petfualam cupit* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nune de illis dicendum uidetur, qui in rem po»

puloruin luam de dqs opiniones orbi iritulere, Prudentia iuftitiæ coniun^ lt;!îa in caula fuit, ut qui illis eflênt præditi uirtutibus, non tantum in iumma «nnium admiratione haberentur, fed etiam de le facile omnibus omnia cro dendafuaderent» Namubi in quocunque homine uidemus fummam probi-tatem æquitati connexam, nulla^ eum ambitione teneri, quac eundem con-tta fidem atque animi fenfum dicere cogat, proculdubio eius omnia uerba ao «pimus ueluti ab oraculo, nihilotp fecius quàm ab aliquo numinc prolata eu-ramus feruanda»Eftenimineo loco uir bonus amp;nbsp;prudens inter hommes cæs terosjin quo Deus etiamfupra fapientes, eft'que ueluti diuini conlîlij con-fcius, quum diuinæ SC humanæ rationis eft ualde peritus. Hac iuftitiæ ÔC pru-dentiæ opinione multi ultro ad moderandas rerum habenas ( iam cultu pube-feentem orbem capio) funt â popukribus adfciti, deleëticp. quidam partim populorum cura 5 partim gloriæ ôC ambitionis motu fe huic muneri obtule-te »quidam imperium iam partum ftabiliuerunt, atque religionibus legibus^ expoliucre» Nonpauci, quosmaiorgloriæ cupidoinceflerat,fatis habere ui fifunt leges pofuiflè » Omnes autem quum peripelt;ftum haberent, etfiie gra-tillîmosnon ignorarent, multos quiprincipia amp;nbsp;legibus rebuipublicis de-dilTent gt;nbsp;demum populorum iniurijs atque ièditione perijfle : ad hæc, quod a-nimos hominum obnoxios mutationibus ingratitudini icirent,ne in di-(crimen uenirent, fe confuetudinem habere cum quodam numine, ut eô-tum maioreffet duplex^ authoritas fuaferunt,cuius numinis confilio âCo-pera,fe quicquid agerent, ftatuerent, confulerent, facere adfirmabant» qui-buseofacilius dabatur fides, quodeuentusutplurimumuidebanturconfequi teipub.ufui utiles » Numa PompiliusPythagoricidogmatisadmodum gna-tus,quum admoderandam urbem a Romulo aulpicijs fundatam afeifeere-tur, eam^ uideret ideo fortaffe authorem fuum confeciffè, quod aut nulla, aut Hon magna religione, deorum ue timoréeflènt moderati animi,uoluit primis populo id defe perluafum, fe numinis authoritatem quod Aegeriam nympham uocabat, per omnia fequi, ne fi quid populo non placeret, aut nonfœliciter,quamuisprudenterfa(fîum,luccederet, ipfe ueluti authorpee-naslueret»ItaôC populo confuluit, ôd retinuit earn regno dignitatem atej am-plitudinem» Nolo hicLycurgum, Solonem, Charondam, Zamolxim, Stf cac tcros qui legumauthoresautinftauratores fummo popularium commodoS^ communi gloria fuiflememorantur» Omnes enim numine auth ore, amp;nbsp;ora-culis conftitutiones fuas ftabilitas firmasep fecere ♦ Primo namque loco auij?!-cari à religione amp;nbsp;deorum geniorum'ue, quos habere ie familiäres afferebant, opus fuit. Verum omnium artes ingenium unus Arabs Muhamedes faci-lefuperauit. ilium infuperioribus pinxi.Meo fane iudicio, ut hominesnun-quamfine religionum credulitatc confiftere atque retineri in officio poflunt: «a credulitas finearmisuixpoteft augeriatque conferuari. Antiqui ideoreges f^crifîculosjutraqueconiunâa potentia,fub nomine imperij habebant»

Rcx Indontm Aphncanorum de rdigione rcfponßtare, Si fummos pont/ft* lt;csdelxgcrefolet,quibuspracfcribat.Dautd rexprophetiacnomine pluspro* fuit,quàm régis potentia» l'emperari utrumep ab alterutro debet» Quire* bus finequibus neutrum confiftere poteft,potitur, debet rerum omnium ar* bitriummoderari, quod ad res externas attinet. Nam nemo nefcit,alterum a* nimi locum,alterumueluti corpus Reipublicacefle: quibus difiunt^is atque diflîpatis y ftatum collabi neceflè eft. Seorfim enim alterum pofîtum,ociojmar cefcit,nifi iufta animaduerfîone agitatur,alterius'ue frenomodum cupitl’t^* ti ponat. Cuius rei id fidem potiflimum facit, quod omnes religionesillicp’'^ mum periere, ubi funt primo conftitutac ♦ Atque nifi principum diligen^^ xum cohercuerit, ab illis funt confedlac, qui illarum euftodes diutius fuo arbl* tratu fucre. In rebus autem animi abfoluta eflc debet facra potentia. Dumue* rofibi plus aequo fauene,aut confulunt myftac, nonfatisomnium utilitatem perpendere, fuam uero ( cum inde fit illis uiêlus comparatus) naturaliter cura* re folent, Quamuis autem fit pro ordinis,ut uidetur, diuturnitate atc^ conferua tione prouentus,nemo tarnen alió abfumi,miraculo ducat. Non enim fibimo dum ponuntjfêd æquior iudex, Reiep publicac optimus arbiter id facerc debet» Verum dicetur poftea, qua potiflïmum ratione omnes periuafiones petiertnt, Ctnt uc perituræ. Nunc quetnadtnodum uarius rerum cultus in orbem irrepic* ritjpaucis eft tradendum*

Voniam hoc naturae tcmp!um,amp; eius beneficiorum immenfita^j*^^ Vu nbsp;nbsp;nbsp;porem Si admirationem homines trahit, indegratitudinem incauiam

incognitam relatam cupiunt.Ignarus uero cui referat(nam diuinitatis fpeciem non poteft caeca mortalitas concipere ) cuilibet rei à facerdotibus Si prudent!* bus illatae SC oblatae Si timoris amp;nbsp;gratitudinis gratia refert, opinionemtp rccc* ptam facerdotes coferuationi illius prçfc(fti,diuinationibus,afnigmaubus, Icrtl pis ue Si aftu augent atep cofirmant. Satis itacp fuit tyrannis Si illis qui rerum lt;gt;nbsp;lim habuere habenas, uel falfiffimis religionum opinionibus retinerepopu*® rum animos.De placitis uero atque reiponfis,oraculisue deorum, feu facer o* turn corû cultum docentium, nulli rationem pofeere licitum atque folitum clt* Prudentes, qui rerum ufum norunt, approbareep fe fimulant, funt plcbcculse rerum ignarac exempio, autoresep ut feructur de dijs recepta opinio.titnore u* trofcp cogit princeps,pacis publicç gratia. lUa popularium Si multitudinis ere* dulitate addudii olim, cum parum nafiitus mundus crat,uafriilH principes, Si nebulones, qui fui memoriam maxime longam aut raris aut præclaris facino* ribus,aut gloria aut opinione autbeneficio autaftu efficere ftudiieruntjperfiia* fum uoluerunt turbae imperitae,fc poft mortem deos immortales futures, in ca lumcp emigraturos, ubi haberentrerum mortalium curam : fi tarnen mortale« omnes, fed potiffimum illi quos aut beneficio afFecifient,aut quibus praeluiP fent,crcbris facrifieijs illisfacra facere fatagerent,id eftut diutumioreorum feruaretur memoria, eorum facerdotes alerent. Nam fine anniuerfaria hoin^ num memoria, Si ftipein memoriam conftituta, nihil durât diutius. Omnia enim oblitérât tempus, fed ifta tardius »Hine apotheofis,0^ aquilac cxrogo coduffl

Q y K P O s T E L Ll 1 I B. 14 f, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2Ôj

«alurri pct'cntcs, ucluti ani'mos deferendo ♦ qaæ fraus ufqucadeô fnnotuerat ^RomanisfiCGracdsûmadultionbuSjUt qui fuere inter illospotcntifsimi, incüelum irreperc non potuerintjiam populis cultioribus. hinclabesæmali otigo, hinc facrificiorum ÔC liidoruin omnia genera : hinc uariæ funerum cœgt;-bspctcntium ipedes. Inde oitafacra,mendadjs audîa atqucconfirmata.HinC Deus haberi cœptus, cui ne meritô quidê hominis appellatio ied immaniisi» maepotius belluç côpetebat.Hincprçdo urbium euerfôrMars.hincpçdera ftesâ: figulus lupiter, impoftor Si. dicax Mercurius, Venus meretrix, Lem-. niusfaber, pirata Ncptunus, Bacchus amp;nbsp;Ceres agricolæ, in codum lingm's Qc fauoribus popularium confcenderunt » At ne parum eflet, cynædi amp;nbsp;icorta etiam Romano facro donata funt « Ne uero ftatim ex hominum périrent memoria, faoép cœlo décidèrent, præterquam quod ftatis certisep ritibus QC facris colcbantur, etiam animalia quædam quorum ipecies femper efïèt inter homines futurajuelutifibi fàcra poileritatireliquere^Tibicen,medicus, atqp circum-foraneus pharmacopola Apollo, ferpentem : lupiter aquilam, V enus colum-bas, luno pauonem, atque alius aliud reliquere» funt ôu arbores amp;^herbac illis confecratae,excogitatione facerdotum,atque natural» planetarum proprietatc* buius excogitationis inuentrix Aegy^tus.Ifis Aegypti regina,mariti Ofyridis nomine, quum à fratre amp;nbsp;uita priuatus,fiC in partes quinque ÔC uiginti elfet la^ «ratus, ob nomen tyrannidis, hoc adinuenilTe traditur, ne opinionê diuinita-' tis,quam de Ofyride, quum ob rerum geftarum magnitudinem, turn ob origi-nisdiuinæ opinionem conccpcrant,deponerent SC exuercntpopulares,eas nigintiquinquê partes corporis mariti, quas frater in rei fignum totidem pro-Uinciarum præfedis deftinauerat mittere, uiëlo fratre recuperatasjfingulas fin gulis ftatuis humana forma maioribus includendas, easqi dicatis totidem templis in diuerfis prouinerjs confecrari (ucluti integrum mariti corpus in fingulis üteret ) curauit,conftiruta faccrdotibus,qui id fuaderent,in annuos prouentus pecuniadinc cuius ufu necrcligio,nec leges,nec artes etiam utilifsimæ, uel minimum inadultoorbe confifterepoflunt. Qiiamuisautemubiuisprouinda-tum uellet credi, ( ut qui unus in cœlo elfe diceretur ) ut contentionem amp;nbsp;Ion-giorem memoriam inter populäres, ( qui apparatu pomparum fiC ceremonia-dm mutuo feipfôs fuperare nitantur ) ingeneraret, uoluit etiam totidem ani-dalia diuerfajquot erant partes,facra haberi, animali^ illud femel ubiuis con-^ecratum elfe iàcrolàndïum,nefortuitô quidemlædendû, fed eximic colendu, dligiofeoftendi,idcp neccrebro,nec fine ceremonijs autuoto popularium» Nam etiam facrofanda myfteria aßiduitate uilefcunt,raritatecommcndan-dr.Ita ueluti Oiÿris effet in fingulis illis animantibus rediuiuus, quotidie,re-tordationiAegyptiorum fe ulnoofferebat. Vfqueadeo magno gloriac fenfiï cupiditate homines genuit natura, ut ab aculeo incitarentur ad præclara fa-nnora ♦ quam gloriac opinionem in famam ÔC celebritatem tantum, non item ’nuirtutemtraducensimprobitas,plureslonge ParideS)Cambyfes,Heroftra-^os,Dionyfios, Claudios, N erones, Heliogabalos, quam Saturnos.Ianos, Au guftos,reliquit:qui quo fuereimpudentiores,eo ardentiuscœlum,adeluen-^amnefariæ uitæ notam,arripere funt conati. Hic fons fuit atque falfæ perfuafionis feminariurn. hinc arcus, fagitta,ancyle,hincquiduis in religionem coadum. Inde à nulla re abefle diuinitas crédita. hinc orbis bbes ÔC contentio » Varietas fepulturac,quac ad diuinitatem ianua elfe uide-tUTa

Z84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dé ORBIS C ON C O R D I A tur,inde nata,Dijs ipfisjß foperfintt foeliclbusjamp;^ nulla re cgcntibusjtowtn*' hominibus, proprijs ferutSjaut etiam Uben's, equis, armis, cerarijs, ut uirtuti* -, bus facrificatum: dijs ueluti gratilsima hoOia deuotus homo, fons, I'nfons, ler* • uus, liber, hoipes, indigena, extraneus, parens ♦ N ec ûtis id fuit,ut qui quælt; dam animantia ob mcmoriam diuturniorem habucre facra, Ita quaedam cxegt;* crata,amp; facrificari iolita fingulis illis nebulonibus (uolui dicere dijs )fuut» lus Mineruac, caper Baccho, afinus Priapo ô^c.ut ferè uniuerfo aniniantiutn generi fœdum pararit exitium Aegyptiacum commentum ♦ Poftreino gitati Veioucs,atlt;p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dij» Inferis la era Geri coepta.terreftres dij placuis

Pythagoraccu!ti,nenocerent:cœleftes, ut prodeflent.deorum extotodeuitio orbe turba à Romanis pacis humanac euerlbribus in urbem inueda, ut unde* cunque confluèrent homines, deos patrios Romas reperirent,colerentcç* * cinna dea. Pales, Rubigo, Pomona,PyIumnus, V ertûnus,Cupido, V olup«sgt; Lubentina, Venus,Febris,Fortuna, fortuna Romana,fuere templis FideijMentis, Virtutis,Opis,Libertatis,Vidoriç,amp;: têpla ôf imagines ereox» Cœlorum,planetarum, elementorum, uirtutum, uitiorum,hominum)dæ*uo-' num,immutata à prudetibus ÔC uafris hominibus nomina in religiouén^cia» Caufa prima,prouidentiaûe,in fumma hominum omnium ignoration^ bericœptatantequam duceChrifto rurfus innotefceret»Porrö nereligt°”“ lemel probatae minueretur authoritas, ipfis ue tyrannis nota impieFtisinnt^* retur, uießores femper temph's, quoad furtategcreatque difsimularc potucrc, pepercerunt.Vix enim literarum monumentisreperire ex tanto reguiUjtyt^n norum, imperatorum ue numerolicet ( praster paucos Perlas, aut Romano / qui loca religiola, delubracp funt aggreßi Ipoliare: quamuis falla, SiC a tiahumana excogitata elTe feirent omnia ferè religionum genera, eapdt s gt;nbsp;mumrationc, quod potifsimum feirent homines amp;religiofosamp;rreligionu authores atque conferuatores crediplus quam deos »Practereafi danspa r tollas, eorum ue templa euertas aut Ipolies, facris numinibus, qu‘oomi una poterunt, quos imperata facere cupis tquot; Vnioncm certe foluet,qni authoritatem imminuit, nifi iam rebus omnibus compofitis,amp; finudtm F rio,atque falfitate luperioris demonftrata, meliorem fuffi'cere ftudeat.

certe princeps id non debet aggredi,nifi longe luperior. Ideo aut qui rebus potiebantur, ut pietatis opinionem de le plebeculte relinqn nbsp;nbsp;nbsp;»

aut ut religiones confirmarent,feu utraque de caula,fummopcre ornare co ftruere templa fatagebant : illa^ praeda ex fanguine hum ano aut etiam ex aiqs templis rapta decorate ftudebant, quo fiebat ut in fide facilius longe t^yncren» tur populates,Iflæ lünt caulæ atque origines falfa: religionis.nunc de illius p greflu ôi^incremento, otdinibus^dicendum»

IN rebus omnibus quaeabhumanaprudcntiadiligentiaquecultum^ordt' nem recepere,quum omnia potentia,non item a^u in fe habereni,iaem p mum fuere SC. magiftratus,0C qui imperata facerent,ante occupatam,aaepta , datamcp authoritatem. Quemadmodum antequam ardes conftruantui, no eft diferimen in fylua, inter poftem ,trabcm, canterium, culmen : in lapici i idem SC fimilis lapis eft unde fundamenta, angulos, antas, columnas, epi j

Ufesqj facias, Artifid manui omnia dcbentur, Omnia enim ueluti in quodam diao congeHa, addiuinæ prouidentiae huius molis mundialis ex orna tricis in-ß^itjfenfim prudentiaHumana à neceftitate, utilitate,ipe,gloria, fummo animi cotporisep labore funt expolita in fuosep ordines translata, Cukum certe crux-ditione QC ueluti exafeiatione capiunt, rudia per ie omnium rerum principia: aliter atque diuina prouidentia naturalipotentiaâf diipofirioneufa, ex pntnaria ÔC confufa mole ( quæ necmateria ncc forma mcrito didpoteratut necanimo humano,qui nondum eratj capi ) £gt;C coeleftem ÔC elementarem or-dinem difpofuitt grauia Icuibus, fumma imis, incorruptibilia fluxis, motum Sdetijlibramentisaptando.qui ordoideo à cœlefti elemento,quod quidam 9dntumuocant,æternum feruatur,quôd à meroprouidentiaeimperiopen-’i^ât,diueriàscp éi. contrario niiu répugnantes partes in ie non Habeat,quarumi eontagio infici poisit, Initio ergo conuerfationis humanæ, antequam uitium ^cupiditas ad fui coërcitionem leges pofeerent, princeps, populus,facerdosy tjdem Sc pares erant, Inde patris authoritas in liberos, paterfamilias in dome-fticos,dominus herus ûe in feruosjiudex in prouinciam, princeps in ditionem, facerdos in animos ius habere,fenfim procedente excmplo,confenfucp homi^ num, cœpere, Conftitutus autem uterque,amp; princeps iudex ùe, ôëfacerdos, antequam res adolefcerent, nbsp;augerentur imperia, omnium eius generis ma

giftratuum uicem fuftinebant. Nam differenti ordine opus non eft,ubi unus ia tis eiïè poteft, N ata opinione, ÔC diutius uigente,quum res innoteffut amp;nbsp;expo^ feunt, additur indiesparuis rerum fundamentis 0Cinitrjslegumfacrarum,ex ditbqs aut uitijs quotidie oborientium aliquid, practerea cultus popularium, Urius tarnen ( quod ad res attinct ) fine ftipe, Qiium enim naturaliter feipfam propagante rcligione increbuit ubiuis gentium quædam fanëîitatis, miraculiy infolitae ue Sgt;C utilis rei aut numinis opinio, opes aut tenues, aut ab ipfo p) inci^ pio nuîîae fenfim crefeunt, atque undecunque à uotis confluunt,ita ut quæ par-ua à principio ffintiadolefcant, atque tarn opinionibus quam opibus in immcn fumcant, ferpanttp.Nam plures it.intquiofferant,0C qua:rccitanturcredant, PauciquimiraculaÔë facrôs ritus ncfrequcntiauilcfcant,aperiant,quicpmu^ ncra tanta quae ( ut facerdotes afferunt )gratifsima diuis plebs crcdit,recipiant. ' Hacc eft religionis conditio, perfuafionisep augmentum. Hæc ars ex delubris lucis immania templa conftruxit, opum Iplendore in uerba perftiafionis iu-rarecoegit. Hine leges fecundariae ex uittjs ÔC dubqs ortae, primarum explicatrices confirmatoriæ^. Inde ædificiorum, ceremoniarum, pomparum, ludo-rum, ornamentorum, cultuum prouentuum nomine,etiam Hagitatiomn-Herum, Populi uero rerum iacrarum omnium iplendore illecfti, ultro etiam offerre, partim ob religionem, partim, ob gloriæ participationem, nominisep metnoriam folent,Principes,amp;qui facultatibus pollent,utgloriofamnomi-nisrecordationem poft fe relinquant gt;nbsp;deosep propitios habeant,amp;utpopu-larium ftudium uineant,incitentcp, ad hæc ut ipfamreligionemamplihcenc atque augeant, proprijs lumptibus amp;nbsp;delubra condunt, ôd numerofas perfua-fioniseuftodes inftituerc folent, accedit facerdotum eas opes augentium in-duftriaSëœconomia,quæ longe maximam opum prolem infert. Qiio fit (utresmoi taliurn nunquam confiftere poffunt, funtœ in caufa fi quis abuta-tur SC ruinæamp; mutationis ) ftatim pro uoto amp;nbsp;facultatibus popularium ut cre-fcantinimmeniûmfacrç opes,atcpfiquidfituipiamluxus,quumàneminec5 pefeuntur.

pefcuntur, id potißimum in ûcerdotibus aut pontifidbus irideatur,Ea ratione à primis inittjs ortXjdiutiuscp conièruatæperiuafiones,in immenftim creuerc, opumcp Ipkndore nulla ferè paulo diuturnior non facile luxu Epicureos,facul-tatibus fifcum iuperauit.Poftremo etiam fuo fe confoditgladio, ÔC uoluptatisil Icccbnsjdcprauatisq? modbus iêipiàm corifidt* Nec id in nofira tantum cotin-git. Quamuis omniu rerum contemptum profitemur Chriftiani, quod fane in adulta religione nec Reri nec obferuari poteft.Pauci et opinione fandi,necpra uis opinionibus deprauati, paucis egeb3t,quo tempore crefcebat nafcens per^ iuafi o Ecclcßx:nunc multi multisjfummi ilimmis egent.Aequu fane fuittenu? cflèjamp; return omnium nudam,adde ôi. quæ fuaderet opum contemptum,religio nem,quum paueißimiSCabftinentißimi illius erant cultores, nôdutnnatis uitqs,opinionibuSjdubijsjSC amplo cœtu, cut effetpraefcribendumîutaudisor dinibus, 8é diftindis, adeflè facilitates opus eft, quæ ad return neeeßitatem fads fintVndemeoiudicio, totocœlo nunc errant, quifacultatibusproprijsinter--didum iacrificulis Chriftianis uolunt, quum fi quid habeant ipfi,in luxum tuT'' piter abligurxant * Vftis certepræpofterus, non opes culpari debcbant.Quise-nim nifi mentis inops dona recufet, praeftantißimum acquirendi genus max gna nomine diuino côftrui ædificia uetetdnduftriam damnet,præcipuè quum numinis gratia ea fiant, liceatcp ei bene ÔC male uti cuius arbitrio

Ita ditefeunt templa ÔC facrifices, ita fimt ditiores dij mortui quam uiui. Domi-nioporro return audo, non potuit progreflix tempon's omnibus facristraóan dis, emendandisjconferuandiscp unus fads efle, plures dignitate pares abf^ du bijs,litibus,fceleribus,non potuere confiftere ♦ Primarium quondam ordinem opus fuit inftitui,neceffelt;p fuitarbitrumprimumreligionis leges abfindbus dare, remotioribus^, quorum cura illi cômiflà eft paerfcribere»Seuuerö abeo qui author aut conferuator religionis eft, feu à principe, feu a populariconfenx £u,aut magno concilio eligatur, nihil refertPraeefle unum pluribus opus^’^ quern return fumma deferatur« Nam ut nemo fibi iudex (nifi in confdf^^*^ çceultis rebus) eflepoteft,ita fine authoritate quadam fumma inter dignitate pares ius dicere» fcelera uindicare, de dubijs relponfitare non poteft. Omnium gentium religionibus quæ latius patuere, foere fummi pontifices, funt^ ri, qui cæteris præfcribant, aut Principis, aut confenfu Reipublicae, aufdmimi confilij authoritate. Alioqui non rerum ordo in rebus humanis effeijfed quod-damChaos,quumres huius mortalitatis fintlempercorruptionijdubijs,litt? bus,uitijs^ adnexç. V eritas enim,amicitia öf uirtus hic potius uocabulo quam rebus habentur, nifi abijs quos omnino mutauit per Chriftum Deus.Demum cum regiones pcrfiiaßoni cidê obnoxig latius patent,quam ut cómode ab omx nibus poßitfummus adiri pontifex, tertius ordo oriatur oportet. Conßituendi funt pro locorum ratione mediæ authoritatis uiri,quibus 6C præicribat æ fuam authoritatem in quibuldam impartiat iummus pontifex*quos ideo pontinx ces dixit antiquitas,quód religion! quæ per illos uiget, pontem fa ciant,ôf uelutl earn cgteris tradendo tranfuehant,feruent^,ne curis politicis immerfa pericli* tetur.Sunt ergo tres conferuatoru ôd explicatorû perfuaßonis ordines, fummii medq,infimi: iummi pontifices, ponrifices, facrificuli, quorum Si uocafeula^ munia nulla gens exculta diutiusep regnans fiib eadem perfuafione no habuit, quamuis uoce à nobis diuerfanuncuparct*Rcsenimeaidemefle,uocumdix werfitas quæferè in fingulis populis differhnon uetatKMedios effe quandoquè

G POS T E L L ï I L I B, r r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^7

Uariôfum ord/num, nihil prohibet. Narrt quamuis archiepifcopi pr^funt digni' Ute Ô!^ quodani iure epifcopis, conuentusq^ conuentibus, medt) tamen omncs funt quod pareant pontiHci fummo gt;nbsp;aui lùmmæ poteftati. Patriarchae fuerc Græcis, quibus ambigcntibus,ut 8iC ipfis Apoftolis, non unus fummus homagt; fedfacra concilia prçerant:quod utinam fuilîèt in omnibus Ecclefijs feruatum» Nam ex hominis poteftate nonrarô affèélum animi,rerumcp iuarum compen dium potius quàm ration? feâantis,non prodirent multæ leges, quac amp;: fi quan do(^ fuerunt utiles, tamen pro temporum ratione non fatis omnium ufutamp;r na turæaptæuidentur, Sed tamen adulte orbi eft longe utilius ex peditiusep in rebus priuatis unumfummumpræfici amp;nbsp;prxfcribere,quumuixpofsittamfre-quenter cogi ea antiftitum 8C uirorum docQorum turba, quæ non debet nifi quum de rerumiumma agitur coire. Nam necprincipibus,necpontifïcibus (quorum intereftpotiisimum ) fumptus ille cflet tolerabilis. Arbitrarius itaque nicdiorum ufus amp;nbsp;conftitutio, pro reru tcmporûcp neeeßitate, etiamfpro op» nioneponi folet.Si una in urbe, autmun.icipio tantum, ufus perfuafionis eiuf* dem eilet, poflet idem elfe fummus ÔC médius amp;nbsp;infimus. Talcs fuerc prilcæ ôi^adoleicentes religiones,quum quçlibeturbs,uicus aut municipium proprijs facris uteretur,at(^ ab altjs diftinóis. Nomina enim dabat ( ut ante efl: demon-ftratum) poftdeperditam caufl«æ primae cognition? (quæ fcultroprimum pro-dudishominibus obtulerat ) cuilibet oblato numini rudis antiquitas: nec ut in 'icrba unius principis iurauerat,ita Dcum unum tantum una prouincia noue-Ut. At quum religionum propagatio eft fubfecuta,nc pot?tilsimus quidem im* ptrator omnia munerum genera in uno homine complccfli potuit. Parium c3 tdlus in primo QC fecudo ordine capite fuere donandi, remotiorcs à prima ori 8ineamp;loco,præfente authoritatetne aut dubia, aut uitia antequâ remedia lon-§ius petita adhibcrentur, latius ierperent, inep legem diuturno ufu tranfirent. Vnde no immerito dixit Paulus,fummus fecundu Chrifiû noftræ periuafionis antiftesjOrdines eflè à Deo non tantû de principum has fluxus resmoderan-tiumauthoritate,fed de religionum ot dinibus locutus. (ta 6? opes et authoritas. fim fuere in facris dilpofi tac.Quo iure feruentur, eft uidendum,

N Vlli praeter cômtincm côfenfumjautfacrum conucntum,Principcm ue* licet îummo præefl'e pontifici ♦ nec res femel facris addilt;ftas,ucluti perpe-^uatreligionis hacreditati aferiptas, auertere. Summus pontifex medrjs ( quot-quotfunt) prima iura dat,pariter amp;nbsp;infimis.Ei parent mcdij,infimisqj in iure fl biconeredito praeferibunt.Parère tantum ultimi,non item propria authoritate ‘uiordinis hominibus præicribcrcfolent.Si negligentius in ofticio inferior uet ^ffur, ius emendandi ad medium : fl ille defit,ad furnmum pertinet. A b his po-bfsimum populi manu ducûtur ad rcligionem,exponuntur facra,myfteria de-bbantur. In fumma quicquid ferc curæ aliorum ordinum commiflum eft, id in ^osCnifiquæfturn comiteturreligio)foIetreijci.Sunt enim quemadmodum ut-’■fs Sc partes elementorûgt;coclo SC primæ cauflæ, uelut manus amp;nbsp;membra cæte-’’orum ordinum, longe fané unique naturali comparationi dilsimillima. Is or-$*0 maxime fequitur exemplum naturç,quamdiu fuo munerc nô fegniter fun-^fur, perpetuamcp naturæ atftionêimitari ftudet. Nam prouidentiæ facrofark paret cœlû,eiuscp uires,âf infima omnia dementis côftantia,Mundus ipfe médius.

médius noflrorum typum gcrens Anti'ftitum agit tantum in inferiora,uirèst]^ fibi â cauflà prima concreditas exercet ÓC imprimit, Inferior pars mundiparj tim naturæ.oblèquiturjpartim artijpartim utrique.Hacc eft fàcrofandîæ trtnita* tis imagOjquacTotamdiffufa per artus,uti mens agitatmolem,amp; magnofe cof pore mifcet:qua abfcedente,omnia pericIitâtur.Pertinet cœlum ad Deum,elegt; inenta Deo 8C cœlo patêt, occulta uidelicet amp;nbsp;patenti caufla adminiftrata SC prodult;fïa lacrofando myfterio. Hæc ordinû ratiOjquod ad medios attinet,poz teft eflediuerfa» Namquida fine medio iure pofluntftatimagnofcerefummS legis arbitrSjUt qui fine naturæ mediae côtemplatione fc in cauflam prims”’ co uertunttquales funt multi facri conuentus amp;nbsp;coenobia,quibus nun^ caruit rens perfuafio, Porro quum nulla ratio religionis nifi in delcdo coucntu reddi (bleat,quotidie opiniones opinionibus folent adneói,unde SC priuatimulti ( modo fit cauflà perfuafionis ) etiam rdtgioibs conceflus créant. Verum hoc till ad ordines, nec eft neceflaria ea turba fi polsit illis carere Rclpublica : ciuscp longe confiât prouincia parens perluafioni,antequam tain uarij cultus 0lt;^co2tusordtnumnumerumperturbent atque augeantjnifi à necefsitateim-troducantur Jus rerum facrarum tradi primum à pontificibus fijmmis,demum à medijs iblet, dici^ aut ab ipfis, aut ab eis quibus iuris dicendi potcftatem le^ cere. Sibi uero ut habeant uicarios eft neceflb, qui multitudini de rebus facris ius dicere foieant » Quum ipfi etiam fi eflentBriareijfatis fibi elfe non ualeant» Habent itaque SC indices fuos,qui fibitradita authoritate de rebus facrisj aut ad facra Ipetftantibus ftatuunt, non fine iudiciorum appendicibus.qwod progt;-xime in cxtremo libro patebit, ubide Principum,aut iuris proplianiiudicibus agetur*

ID imprimis notandum diligenteruenit,omniareligionisplacitauimlc^ gis habere, omnesep iurifditftioni cuiuftunque epifeopi obnoxios miste/' neri. Multo enim minus tranquillitati Reipublicæ expedit,diuinajquam hu «nana infringere, nifi rara SC non fiipina negligentia» Verbis quid^*” , gari, priuati hominis no eft,nifi diuinitus, aut abfummo principe potenti(gt; ti id iubeatur»Summi pontificis authoritas,aut quod illius loco eftjomneskgi» bus adftringit. Epiftoporum ueluti ius ciuile eft, nec ad omnes pertingit»bunt enim multa ufu autplacitispontificum ubiuis gentium probata (quod ad ritus ÔC ceremonias attinet ) quæ nec fiimmo iure pontificio cauta, nec alijs funt ob/-feruari folita, uim tarnen legis obtinentia,modo iurihumano nbaduerfenturgt; Quum etenim non modo quaeuis prouincia, fed SC quiuis locus facer fuos har beat uelut tutelareis deos, illos fuo ÔCrecepto ritu colipar eft» Huiufmodileges locis obnoxios,non item cacteros attingunt .Tratflatiusdiuinumpofttraditos mores, SC perluafam in deos pietatem SC cultum (qui primus fons eft perfuafio/ nis) ciuilis iuris inftar, de rebus ÔC perlbnis la cris additftis tantujaut quae facra-« rum opinione habent» Prima ratio eft de cultu diuino, ut certis ftatisep diebus, precib.ceremonqscp fiatîprobitatê ÔC officiû luadet,legê rationis fuggeritjuirtu tê(nifî ineptîjs, utmultçprilcç olim, laboret)deor5 exemplo,amore,timoreoc prgdicat.Prglcribit là cris ordinib»qua ratione obferuari omnia debeant,quç ft crorû loco habent. Secûdo in loco dignitas ÔC officia perfonarû eft attingendî, quo

G V L. P o s T E L L I L I B» I I T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aS?

quifcp m'dclicct munere fiingatur, initie tur ,quo quæftu aïattif, quibus fic monbus, cukujiàcrauefte.NâquiarudisrerûmuItitudofacileadtniraturamp;fu Jpidt rara amp;nbsp;perfonata, ad hæc ut per ornatum rdigionum antiftites ftatirri fi-’’f percontatione innotefcantjSC à profana turba ipfis ornamentis eximantur, l’onaparsreligionum idco eft in uario cukupofira ; qui ctiam fuis interpreta-tionibus eiïè neceflarius ÔC cHcntialis probatur. quafi iuiTerit numen fua facra’

ritu fieri debere,31ioquin mortalia non exaudire uota. Ea perfonæ fpedes 'nhominefacrisadditfïo fèmperfuitmaxima perfuafionis pars ; Siquiautem ftintmy(lcrqsinitiandi,autrcligioninominadaturi, tradihocin loco debet» 'lam quædam myfteriaad onines,quædam ad paucos^quaedam ad nullos prggt; ^«fummospontifices pertinent. At quia id eftopinionis, quotaut quibus de-beâtur,fat fucrit noflè, hoe ius eiuscp cognitionem efle ex pontifieqs fantfïioni , bus petenda,rationemep comiflï, aut dubij decifionê eflè illinc habendam un^ I deprofluxit autoritas.Proximus myftcrqseiïe locus debet in adukis perfiiafioz ( ’^'buSjUtprofpiciatur facrificuks,çxinisopibusquæaccedunt,autiam funt fa^ tfisaddidæ^quæipfæleges ftatimnafeêtibusreligionibusabfolutçante com-paratasopes edi non poiïunt.Nam amp;nbsp;reseflejSt^ deillis ambigi opus eft,antccp ’leilIiscóftituaturius.Suntideo naicentes religiofælegesjutrudioresjitaæqui-: 'atipropiores,quod oblaturadiuinitatis fcopum aut fequantur,aut adeum j 'Collimare fefimulentprimum ,nec ftatim opum faóiones pietati admifceant» Quamobremnafcentireligioniobfecundant,mcdiocribuscp contentafouent ^iutifiïmè principes, quoad iure fibiconceftb perperam uti incipiant. Quum '•eroauteorumfacftio mores'ue, autfacukatesæquo ampliores incipiunt efle Pn'ncipibus odio,aut inuidiCjnon raro formidabiles,reicg publicç impedimen ^Ojtunc iura dignitatum dekgendarum ilfis adimi incipiunt, opes minui. Fran §3senim quàm corrigas potius,quæ in prauum induruere.Nemo fane nifi co-’’Sus, aut rara religionis opinione alt;ftus,uoluptates öf utik'tates,quarum amp;nbsp;cö’

I Pfirn per facukates habet,00 natura expetédas docuit, facile relinquere poteft. I 'ftepuntergo in pietatis locum, ex ufu uirtutis locum occupant, in^tp(» tfanfeunt. fta fenfim iusfoleta principe autoritäre aut tolk, autminuftopespa titer.alioquiprogrelTu temporis bonafifei pars in facrum irreperet’.luxus plufgt; ^uàm Sybariticus facrum ordinê inficeret.Quumcp nulli ulquam gentiumia' Motes à bello amp;frcipubkcæ corporea prote(ftione(nam retinêdis amp;nbsp;agendis 'omponendiscpaniniisfuntnati ôôinftituti) nonfintimmunes ut plurimum,-'Ib^fint ditiffimi, exhaurirent proculdubio ærarium, nunquàm nifi facris iugt; MdOjfemperaccipiendojundefifciinuidiain illos prodit. Tenuis perfuafio» legibus ô^opibus augetur, aucftaconfiftitad uirilitatemtindeuelutt ®pibus inhiansjipfisep fuffocata,fenio périt,iure primum imminuto,facukati-bus fenfim ad fifeum redaólis.Quod fi poiTcnt fuonomine emiingere loco digt; ^orum,principes,nonelfetaut tarn ampla,auttam diuturna poffeifio facra.Ä£ S^oniam periclitari uiderent rerum ftatum, quum derogatur autoritati perfua

I konisharn plebs audit quèrimonias ) quidam principes ÔC magiftratus aduF tioris orbis mixtum quoddam ius ex facro amp;nbsp;profano, iunóèam^ potentiam re gibus facrificulis excogitauerunt. Deos enim reges comitari,id fummum ad ter fofemincuriendum inter mortales eft.Si autem licetordini facro fine habenis

pro arbitrio in opibus crefeere,proculdubio amp;nbsp;fibi amp;nbsp;reipublicæ SCreligiOni parit exitium,Quum(^ facukates fine uoluptatibus fcelere,quorû funtfuppè ^gt;ta trices, nuft^ elfe poflint,5lt; eo maioribus diftiuant quod cenforibus careât: * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn

t^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E O R B I S co MCORD I A

turn demum cum funt opuknttffimi facn'fices qui cafte deos âdire, exteris iiiucre debent, feprodunt popularibus, etiam ft celTet princcps,(ut ak’batille) contra deos cenimoniiim ferunt : Unde apertae fraudes plebecuîæ, qute fibiimpofitum credit, animum non tantum non erogandi, fed erogata it fieri poftet, repetendi faciunt » Ita périt lus autoritas que facrificum. Itaoffl' nia perftiafionum genera perierc, Iseftrcrum omnium exitus ôi finis, duiu res ipfæ mole laborant fua ,dum nemo in ic defeendere uult, ad'que mediocn tatem redire:In fe magna ruunt, nimioque graues fub pondéré lapfus, hic addere uiolentosrdigionumexitus ,qui ab externa potentia contin^'^f» Nam non tantum legibus facris, fed ôdprofanis finem imponit aliquant?quot;' ne uitio neceflicas, raro tarnen ufquam conungens fine magno ruentiunifede re, quumlabefatftatiordinis, amp;uicæpudibundæ pcenas petitprouidentia,c fus'ue nobis incognitus,illi adferibifolitus. Erant olim multi, funt que etiam' num alt) magiftratus apud quoftJam barbaros,quorum refponfa ÔC pbèita in rerum principfisfcruarifiiperftitofc (olita crant: ut Augures, Arulpiccs» VatesjSibyllæ, amp;fîquod aliud genus animos hominum aliquandoimperp tosco'ércuitSlt; retinuit. Verum hæcerant âS cæteris gentibus ridicula,âop» nione tantum nitentia, Nam præter ordines Ôé iusipfum, quo retint*” °“’ cio populäres folenf,n!l plane omnium religionum placitis, atque confmfuna turali probariIblet.Nuncueropaucis uclutiapophthegmatis,eftip^^’^^“§'‘’ ««^oezcTAefljs concludenda,quatenus omnibus conuenit,aut ufquam conuen'd. Quæ enim unius tantum funtudeo tradere fuperfedeo,quod omnes enam prç ftantiflime fintmutuôCpratterquamubi in genere conueniunt)ridicu^^‘''''yï’

ESie Deum omnium rerum autorem, à quo diratimeatnuSjiper^*”*^®^®^* traria,omnibus perftiafom ePro,

bus pcrfuafio probata eft,2lt; recipi ÔCcoli patrianumina debet^' ^ut ut m -lusfi fua colat, uerbis rcceptæ religioni refragetur,faais legibus

Qui initiatus effinon refilito, Sacrisreceptis quifque acquieicito. Ob pacem publicam omnia legibus facris conßitUta lëruato» Nemo priuatus deos habelRt»

Pontifices'id curanto, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Arcana pcrfuafienis tnyfien'a,panel's apcn’nnto. Ne tjuis percuntator,euulgato, contemnito» Certa anni prouentus portio faaorum miniftn's dafor. MunerCjamp;cxpiationibusjUotJscjj utantor^diftribuunto* Absquouis oblatarec«piendJ,iuseßo*

GVL» P OS T ELL I LIB» III» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»pi-

Hæreditatem, lî fit legitimus hæres, non conlècranto : ex parte , licitum fto.

^uminis poteftas æterna creditor» Pidei fçruandæ prima ratio in façris eflo. Qgi fidem uiolaflit, drjs hoftis,hominibus cxofus cfto» ^iolatæfidei pcenas luitOjtalione punitor.

Afylutn in facris locispublicisj quoad de caufaliqueat,efto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

^aiuiseofurgereius efto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Qiiidetrimentum facrd hominiintulerit,pœnaefto» bcgis arbiter iniuriac facris illatg,uindexefto. pbdium nefaccrdosgeftato,facramyfteria pro defenfione funto» •pipius deos inconfuko facerdotc ne placaffit» ^xortem facrorum habeffînt,qui in deos commiferit»

Magißratus iniun'am propulfato,feditiones fcdato» facris rerum initia aufpicantor»

^lacitis SC refponfis nemo derogafiit.Si quis fècus faxit,Deus SCPrinccps ma gifiratusuindexerit.

Si quis fecretô peccaflit,delida facris expiato,mentem aperito,deospropitios refipifcentibus credito.

Vitia adhortationibus coërcento,uirtutem laudanto» î^cenas SCpræmiapromeritisimponunto facrifices.

Siin Deura,aut naturam grauius peccauerintjduplex pœna eflo» ^bordine fummouentor.

de omnibus rebus facris à fummo pontifice, fummâucpotentiagt; autme-gt; ‘ dijs præfcribatur : qui autoritäre ab illis donati funt, illud fi nolint, illi digt;

* j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B B 3 Qui

Qui Ramta corrupcrit,rcs facias ckp ferit, exors factor um efto,grauiffi'mc pu n.tor.

Mutua opera reiigi'oni's,6^ legum prefanarum eRo, Reipubl.confenfu Ponnh'ces (unto*

In rebus quæ ad uniuerfos pertinentjfummum confik'um (Uis prpefto, Profanorum fententiaS arcento.

Ha: fententiægt;quicqult;d cftreh'gionis utjlion's,coprehcnduntpaucis : ut ml fere ufquam gentium Ratui ualcat, quin in aliquod horum Aphorifmo-rum caput referri polfit, Sed ad aliam iuris partem, quæ profana traäat, tranfeo,

IVsprofanum confiât, autnatura, automnium gentium iure,autquO‘ rundam. Naturale ius omnia comprehendit, quæcunque expetcnda,fii' giendâque, natura animaliadocuit. Verum cum ius dicatur æqui, inigui^ refpe(fiu(quît resratione defh'tuta minime crrarc, potentia non attingit) de eonuncnonefiambigcndum:fcd quicquid in illo eft, in ufum honn'num traducemus, uidelicet in ius gentium, lus ergo hominum,feugt’idutn (quod idem eft) eft uel natura, uel ratione, ucl neceflîtate, ab omnibus ferè mortalibus comprobatum, in que pacis publicæ ufum comparatum. Natura quidem ineo fuadet bonum appetendum, malum uitandumibo* num quidem, aut corporis ,aut âni'mi, aut fortunæ lufu furfum prorfum 'agifoh'tum, qùod bonum externumuocant. Malum uero,quodaliquodho-rum labefadîarc poteft. Ratio quidem multa fuadere folet, quæ natura-h'tcrhominesprudentes, quamuisin primo ftatim naturæ obicâu non fit, tarnen ratione temporis, locorum, perfonarum , ftatus'ue mutandum'uecenfent: ut funtilla, quæ ad conferuationem rerum publi* carum,urbium ftatus,dignitatis'ue, facere nouerunt. Quamuis cnim urbes SC hominumccetus non fint à natura, (èd potiusabarte, SCprudenn'a cou* ftituti,tamen etiam fui conferuationem, ueluti res naturales quærunt : quo-niamomnismutatio, naturæ ftabilitati eft contraria. Atque ideo multa contranaturam, iure naturalifaciunt. Fieriautem aliquid nawta opinioni coniundîaduce, quod contrauenire ipfi naturæ agenti uideatur, crebtôfa-nèfôlet.Sicxpcterentduæurbes,aut qüiuis liominum conuentus,aliquid quod ad utriulque conferuationem facereuideretur, proculdubioquælibet ad fui tuitionem debet cniti, uteo potiatur, co que defideriOjQUod ad fui in* columitatem facit, poteft debet alteram deftituerc, nifî id quod appetituf, fitutrîque fatisfatfturum; æquitatc cnim tune utendumefiet.PræRat enim alterumfuacupidicate fraudari, quàm alterum alteri (èruirc, atque contra naturam, libertatc naturali priuari. lus itaque illud uiolentiæ iungi foict, fi par fit ius amborum, atque ex ipfa ui ortum ducit ■ Ncceifitati in Republi canaturaliter locuseft, quum contraaliorumnaturam,ut nos, noftrosque conferuemus incolumcs,armamur,illos que captiuos amp;nbsp;feruos, ne noceant, atqueutprofintjdetinemus contra naturam, quæ pars eft longe fane uiolen

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiffima

G 7 L. P o s T E L L I LIB. I I R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipj

tiflima fun’s naturalfs, quam'que nefciofi fint omnes probatun, nffi à le^ ge ipfa natura fortiore, ortum duceret ♦ Homo enim quum nafcatur de Ititutus à natura omnibus adminicuh's qùæ parens benignior, cæteris conceflit anfmantibuSj totam uitam, ëC natural! folhdtudini j amp;nbsp;neceflita-tf5ut fe,fuaque tueatur,coniuncfiam habet. Vndeexilla mali(utuulgo uocant) neceffitate, prodijt ( ne ocio torpefceremus ) qufcquid efl: artfum, atque mclioris eruditionis, condftfonis'que. Inde uarietas alimentorum, glandisloco. Inde loco fndumentorum ex corticibus , libn'sque arborum, hnea, lanea, fenca : pro tugurfjs ôé mapalijs j domusamplæ, palatia, caftra, urbes: pro fponte nafcentibus , fndurtn'a , arteque eftetfia : quæ neceffî-Ute quidem comparata , augmentum ex luxu auclum acceperunt. Pogt; left itaque diet quod fummopere exhorrefcimus, id elTe j fuifleque naturæ utihflimum, unam fcilicet neceflitatem, quæ quotidïè nos ad præclarafa' dnora impellit. lllms filia opinioefl, quæ nos gloriæ cup^ditate,admax^gt; lnaquæque incitare folet, artes feire cogit, quæ rem faciantj fint que, ef-feue polfintlucro , gloriæ: præclaris facinoribus nos pofteritati corn* mendarc, atque in fumma,mortales maxima, dijscp prOximaaggredijöd ab' lûluerefacit. Ä neceifitate poiîtæleges, cineftæ mûris urbes, uiæ ftratæ, purgatæ'que, pontes conftrult;fîi, aquæducfius corriuati j templain religio* num obferuationem, popularium'que admirationem cretfîa funt ÔC plu* Uquoq? huiufmodijfinequibusuitamortaliumægre admodum confifterc folcc* Sed de eo iure,quod paucis hominibus conuenit,quöd ideociui* leuocant, eft aliquid dicendum. Cogitanti mihi undc hoc iuris habuerit originem, non fans uidetur,anin naturam,an in fororem eius confuctu* dinem, an in utramque,uel in cafum j loc'ique rationem referri debet. Sin* gulos enim populos proprijs quibufdam uti legibus, his'que naturæ con-Unclis, omnibus in confelTo eft. Eft uerô illud ipfum in quo pauloante 'nprincipijs, atque naturæ,fapientiæ'ue documentis,omnes gentes con-ticnire docuimus. At præter illud pro ratione loci, gentium, morum'que ieccptorum,atque confuetudinis ufu,omnes ferè populi habent aliquid iuris loco feriptum, aut tacito confenfu moribus receptum, quod altj non tan* lum non obferuent, fed Slt; contemnant, amp;nbsp;rideant. Talia iura uocant iiulgoVfus,amp;:confuetudines,feuiuslocale.quod exemplum non tantum Patet in uarijs populis, regionibus, atque locis, in rebus propham's, fed potifsimum in longo ufu receptis religionibus. RidetenimHebræusChri* ftianum,eius'quemores legeprobatos improbat: (ut lêmper in perfuafio* ßceft fa(ftitatum;)IfteMuhamedicos,illi utrofque: arque implacabili diß Wiofuntaffedi. Demum quælibet religioetiam inuarias feeftasdiftraeftagt; faâiones longé plures ciuilibus habere cognofeitur: quod quidem aufert conuerfandi, peregrinandi,uifendi'que regionesplurimas facultatem.Ve* lum fingulis populis ex contentione cum proximo, dé ex differentia, adfert ’ionminimamretinendæreligioniscontumaciam: qua re in Republicanul laniaior,utiliof UC elfe poteft. Confuetudo ergo aut tacito hominum iudicio fonfirmata, autetiamferipta, pro ratione loci obferuari dé folet, dé debet. Vbiuero aliquot annos durauerit, (quos plures, pauciores'ue effe,pro ’frum ôdpatriæ ufuoportet)tum demum eauimlegis accipit.Lociitaque ’wione, quod à iure commun» diffère, conftare par eft. Alioqui cafu fæpc BB 3 contingit,

connngît, pînnmos populos antcquam ullo Icgum præfcripto fencfcnfiir, dumconniuentia quadam quibufdamrebus aHenduntur,fibi lus duilefa-€ere, lus ergo naturale,naturam per omniafequidcbct.genn'um autem,na‘ turatnquidem prnnùtn,fed»Ilam neceffîtati coniunclam,rationcq5 humana dtfpo(îratn,quæipfanonraroufus amp;conferuation!s,Reipubhcafgrat/adif* fert ex diametro â naturali.Multum cnim difîerre folcnt uir bonus,bonus ciuis,utprudensamp;fàpiens. lusduile quauis radone rcccptos,£lt;;abhistaiu tum,quibus in ufu eft, probates mores fequitur: potiffîmum tarnen id fadr, quum tempore aut fancîione uim legis acceperit. Nam line confuetudine, comprobatione,aut potcntia,nulla lex eft unquam rcccpta»

CVm rcc/pimusaIiquiJtra(ftandum,demonftrationccBdoccndirm,nvgt; re Philofophorum quxrere folemus, anfit,quid fit,* ad quos fines fit comparatum,quibu3'uecaufisoriatur. Eficaliquid iuris inter homines ilîos quiuita funtcompofitiore,confi-3t:quidq}rit, uidimus.fupereftinascaufasfi' naJes Si primariasperpendere.Fims,ad quem tendit iuris conftirutio»paxefi: Reipub.totiuSjSt: partium eius,ut unufquiftp in officio retineatur, in^i’^T* uftim conferuationem quiequid id eft offict), quod ab eo procedat, conte’ ratur:aut(ut C!cero)Iegitimæ âd ufitatp in rebus caufisep equalitatis confoi^^ tiû.Caufa primariaeftipfiaratio, partim à prouidentia animis heminuminn ta,partim ufurerû,ipfiuscpnaturæordineexpoiita, quæ ue homines ad nis conferuattonê,Deiœ in religione probatifummi,quantû fieri litudincm inuitarct,aut icripto, aut ufu fiuc feriptoius prçferipfir,quo utere^ tur pofteritas . Et quianemo mortalium potuitomnibus omnium erroribus lege profpicere,ideo leges fenfimex uitqs,autambiguitatibus,autlitibgt;JS» occafionemhabuere : atque non immeritôeaspeccati aut erroris filins, ntqoc indices quifpiam uocauerit. Error fancirtplurimum caufa fuit, fed accidem tariaihomines prudentes,iufticp, caufa primaria. Nifi cnim præclara»*^^^'? fententia dediflènt flli uicijs apta remedia, amp;nbsp;pro dubijs certa, proculdubio legis locum nunquam obtinuiffent illorum fantftiones. Oportet cnim aut o-» mnium,autmaiorispartis hominum nfui legibus confuli ,antcqnaquot;’^f^'P* poflînt.Statuuntur uerô leges,quibus uniuerfi parère habeant,aut omnium, aucquorundam,aut unius conlenfu, autoritateep : in cuius uerba iurareoiïi* nés debent. Omnium confenfu leges ponuntur, quum lex trinundinodie, aut quibufcuncpftatis diebus, conuocato populo in quouislococognito, ôd publico, uelutipro roftrts Romæ,aut pro quibufdam alijs ftatuis proponi fo lct(ut Athenisaffigieponymismos erat) popularescpomnesfiquid utileuel inutilefit difpiciunt:nec ante rata habetur,aut haberi debet,quam omnes aut potior pars in earn conlênferit.Ita in ftatu popular! (quam democratiam, ucl politiam Græci uocare folent)introducîæ funt leges: ita ubi quicquamli bertatisfubquauisadminiftrationefuitjfuntpofitæ.Veriimprimus ponen-di modus,ex omnium ufu colle(ftus,aut ab omnibus,aut a pa uds,aut ab uno primumprodijt. Scuomnes, feu paucihabuerintlegemproponendam,ex* plorandamq3,oportebat tarnen nomine omnium rogantemagiftratu id fieri, quiamp;profcriberet, Sdfententiasdelege latascolligcret. Aliquando potuc-tunt fe ingercre priuatt homines eloquentes, ut i hetores Aihenis ; contra quos

xjuos ne EUfis fuaGonibus plcbt imporicrenl, aut legem (Ine popuIan’fuE fragio ferrentjCrant pccne grauiffimæ confiitutæ. Qiud enim non peruertat fbqiientiajjilli rerum habenæ pcrmittanturpFacefTe opumo uiroeoniun-« âani. OccaG'ofanéautreiaugends, aut gloriæ captands, aut quibufdani bA'ofe gratibcandi, potcft reuera exopnmonequifiimum,cxGmpliaucr-futu!n,(ut (emel finiam)cx priuato tyrannumgenerarc: quç fepius m jlhs urgt; bibus,autprouincijs,quasdiuturnioreloquendadrcumcgtt, uifafunt. Vt tnimdicendi pcrinæ, prudcntiæ com'untfiæ, debemu^ omnis humanion's tonfututionis beneGcium,mcliores deliberationumpartes,uicinorum fere populorum in noftram fcntentiam SCutilitatem traduóhonem:ita ubi rebus conftituns pergit cfTe eopioGor, iuftitiaque amp;nbsp;squitate delHtuta, procuF dubioipfanon falutenijfed Reipublicælabcm adferre folet. Igicurmultislc probannbus, Gtab ipGs magiftratibus, autreceptisineam rem homini-busproclamatio,quam Ggnificationem dient. Neeenim omnes ufquâ admit tunturad cam probationê.plebeios SCrudiorcs,rufticos,ièllulanosq3 admitti ^udicio cômuni ferè de(htutos,fuperfluum fane effet turbulents. Satis eft, exlingulis uicis,uiîlis,mûicipqsi^adcirc,autfingulosargutiores,aut paucos. oniniû nomine fentêtiâ did}uros,rationesq3ultro citroqjallaturostidcjin pro phanis rebus tantû. Nam de rebus religions ambigere, niG inter Pontifices, facerdotescpjôC fi qui illas conferuare debent,nunquâ licet. Ä paucis ponun ’«rieges, quàsuniuerfjagnofcât,quumpopulus uniuerfus ariftocratiæuel deniocratia? fubeft , iudicia'que fandîioris cuiufdam fenatus , uel ordinis probat: autediuerfo, quum plebs tanta eftautoritäre, utiliius placitis etiam rnagn.-e potentiæuiri ôt primores pareant. talia fuere plebifcita Romana, ffgnantibus tribunis plebis, aut in gratiam aut necefîitatem plebis lata, ne à duibus atqj nobihbus opprimcrctur.Optimatum adminiftratio quoniam eft 'fquitatis plena,facile eius edida apud omnes,ut quç funtçquiffîmajproban tur,nccanocata plebe. Verum ubi illiin fuam rem incipiuntcôuertere remp» Commode populusquidem prifcolegum uinculoconne(fîitur,tunc^miferic fpoliarurlatislegibus,Rcfpublicalabefaclatur, quæconferuandaerat,fibiqî fuinamaccclerat:fenatufconfulta,curiarûi^fanâiones,ôdarefta,legemetiani ponunt illis qui eorum indicia probant: ob inG'gnem (quæ uel nufquam,ucl îpudilloseffe folet) æqui bonicp obferuantiam. Vnus legum fetendarum iushabet,autpropria autoritäre,aut concefra,aut mixta, autenim inftituitur, 3citfeinftituit,aut utruncp. Quiuis Princeps aut propria atqj inera potêtià in laos utiporens,c|uum illi SC pacis publicæ gratia,iureep uel iniuria potius,uti ‘'cjsq;parerc,quamdetreclarcimperq iugumhabeant: prçfcribere illis folec, quam rerum conditionem uclit omnium nomine publica utilirate haberi, ®tc{!adeopotiusquofdam imperata facere reeufantes èmedio tollere,autco-§^re,quàm pati ne fua facile minuatur autoritas. nifi quum priuilegia cocedit in exemplu non trâfeunr)aut in omnes fçuit.Hinc placitauocari folenc ^rincipum edic'fa ,quod abfoluto arbitrio proponi utplurimumfolcnt : qui ^^•spriuato nemini feopponere aut relueftari licet, ut à fenatu ex confilio SC priidêtia, àplebecxfcitis,ideft cognitis rebus leges habucrenomen »Pro-Fereagubernationura rerumpublicarum præftantiflîiTia, quum bene fan* ^^Ucruatur,eft regia poteftas,uelirnperatoria.Nâuocabulaèmcdiofitol-«s,diduces, SCreges,SCimperatoreSjôfcuiufuisaltetius dignitatis homines,

qui ab fol U ta in quofdam potentia uti pofrunt,eodem iure funt, nec a natura, fed à monbus populorum ,aut ambitione Principum orta. Jlle ergo unus qui return potitur, ueluti lex uiua, amp;nbsp;iam pofitas feruari curat, amp;nbsp;déficientes aut emendat, autex fe proponit: quorum rationem nemo priuatus poteft autdebet requirere, nifiubi Princeps à iènatu moderatfonem accipit .Simi' le enim uerôeft,nifi Princeps lîtjUtcum Grçcis dicam,Ti/f()Mzwx(B7«T®-,in con filio prudentumjôCeorum qui rebus fub eopro omnium iàlute adminiftran-dis præfuntjCxaminata elTequærata cupir.quod fi facfîum fit, noneftpr/uatæ conditionis ulliusdifcutere,autperquirere. Sacroianôia enim resefiPrinci-patuSjteligionîqueproximatde cuius iententia,ut de religione,rationem uel-le perquirere,periculo non caret. Res enim mortalium quum confiftendi opus habeanr,earum'quefit uitaipfa duratio, conftantiaque, proculdubio quæcunquead pacem amp;integritatemilliusièruandamfaciunt,funtmaxime conferuanda,quamuis partim iniqua. Nam capiteReipubIicæeuerfo(quod fieri necefTeeftjdetredîato Principis imperio nbsp;nbsp;membra collabi, atque abin-

uicem ièparari,amp;deftituimutuô,certumeft.Necenftn Principe defiruôo(ni fi alter æquior iam ferèrerum potiretur ) tantum illæleges quas ipfefert,aut ferre potefi:,pereût,ièd quotquot fub illius imperio ab antiquis acceptæfunt, afîligi, atque adeô accifæ ciie tantum non folent, præfertim Üuiolena'oii quodammotu ôf fêditione alius introducatur : alioquiquotidiemutantur* Præterea origo principum, abfoluta poteftate utentium, ex uirtutc olim orta eft:atque ideo return omnium habenæ à fubditis meriticaufa funt ilH permif fæjUt qui iam concefiâ olim fuit autoritate, nunc propria confier. Nouiitaep principatus concefla ut plurimum funt autoritäre, quam decurfu tempori* inabfolutam trahunt, atqueauitiproprioiam placito utuntur, utpotediu^ turnitatetemporisconfirmati. Mixtifunt,qui partimponunt,pardmacci-piuntlegestut funt Principes arifiocratijs modéra ti,qui eledîio ne, non generis fucceflîonefîunt:quorum omnium placitis fiandum. Ornninoaliimdcae cepta potefiate funt prætores, quorum ediefia autoritate Principum. potefta-tum'ue,quibus fubfunt,fuffùlta, in legem tranlëunt : quod genus Romani ius honorarium uocant. At quia oportet prudentiflîmum, utdiximuSiClTc eum qui leges ponat, ob id Principes magiftratus, fapientibusamp;'pi'udcnnr bus poteftatem de iure refpondendi fecere, illiscp autoritärem fuam imperti-uere:quæ pars iuris eft longe præftantiflîma, utpote affètfiibus omninode-ftituta. Refponfis cam ob rem prudentum, bona pars iuris feripdapud om-nes genres conftat.lllis enim,atque Pontifi'cum decretis, res non tantum Roma nacreuit,uerum ÔC quotquot diutius durauere ♦ Earn ob rerneö etiânunc utuntur iure, quotquot Latina lingua utuntur. Pandedîæ enim funt nil aliud, quam prudentum, ediefia praetorum enucleantium, aut propria ad-ferentium ,refponfa .Muphtq apud Arabes id iuris habent. Olim apud Hæbreos habuere feptuaginta fenes, àMofeamp;Ietrooelecfii:quærefponfa nunquam fuere aperta, donee c H R i s T v s religionis illius infiau-rator, nouæcp inftitutor, in illis teefiam «Ke^Co/tKcucw uafriciem reuela-uit, atque propalauit, improbauitque : ut omnia, quamuisoptima ,lon-go ufu 11 non Hunt détériora ,certè ab hominibus argutis circumueniri ß lent. Verum non raro hæc refponfa,quum funt ôé opinionibus , 0^ rcli gionibus , £lt; afferfiionibus coniundîa, habent etiam fuam fatisiniquam rationem*

Wi'oncm. Itaqu^ iura lila quæ funtreligfoni, aut mai'ori potcnnæ confer Uandæcom'undîa,minus çquitarern lationcm pcrpêdcre foient, quant ea quæfine ulloaffcclu à fingularibus redduntur ♦ Qui en«m rerum liabenas habent, aut cuipiam ex fua au cari ta te gratificari ftudent ad gratiam fnukaaccommodant .qui nihil prêter æquum boiium fibi proponunf, longé fané æquius rebus poGcntatis confulerc fblcnt, quam Pn'nccps, aut jMagtftratas : qui fæpedum fuo compendio plus æquo ftudent, aut fui fe-fuli^Reluepublicæ moribusprofpiciunt, plurima pofteritatiparum pro-penfa, utiliâque ftatuere foJent. bll ÔCalia' quædam iuris origo, quænonadomnesquiuniPrincipi fubfunt, pertinet. cuius tarnen utilitas in Reipublicæ bonum refertur (nam alioqui in iure non effet ) fed liominunt conditionibus uan js prefcribi,probariquc id iuris debet. Singuli enim con-wentusmortalium, feu in rebus prophanis, feu in religioGs, habent, prgter leges nd longo ufu reccptas,uelrecenter latas, religioni'que, aut naturali,aut duili,gcntiumuciurenixaSjCtiamfuis conditionibus, artibus ue proprias, Hnæftatum ilium non egrediuntur. De quibus neciudices ftatuere, nec cat* Metarum artium opificesdicerc poffunt, ob earum ignorantiam. Hincnau* ’a, iuranautica habet: latomus, fabcrcpfua,aurifexdeaureis rebus pro ufii in arte receptotjiudici, quæartis funt, aperit, id'que non tantum ratione 3ftisfit,aut materiæ,inilia tradlare folitæ, fed locorum etiam hominum-^ueufu. Ea uero pars eft longé cognitu difficillima j quæque iure com-tratftari non poflit,propterca quod maxime eft opinion! uariorum ho-■quot;inum coniunda. utilitas uero patriat à iudicc inde probata, dat illis legibus ’ïdto confenfu probatis robur,unde mediate Princepsetiamprobareillas ’^dtoconfenfu uidetar» Nunquamuero leges de illis artibus eduntur, quod f^crofandï^ nbsp;nbsp;1*^ j contentio, qua homo hominem fixa in arte uincereftu-

’Ictjfatisdiligcntcrillaslegesconferuarc foleat, nonquidemmalis, fedme-Ibribus artibus. Optimus enim in fua arte effe quifque ftudet. menfbr, ut lt;!ptimepotcft,dimctitur:atfi falfummodum dixerit,a peritioremenforeer-torem deprehendi oportet, iudici'quc apcriri probatum.IIIe demum difpicit, '■trum error fit puniendus.Nam quamuis errands confenfus non eft, tarnen ^bi artem prolitcturaliquisquamignorat, difpendium erroris abeo com-pifli præ/iari debet. Sed hie locus la tins patct,quam poffitpaucis tradi ♦ Re '^enda itaquefuntardumomnium arbitria,0C cognitioncs,ad artis peri rcceptis inter præftantiffîmos legibus : de peccati, erroris j uitq, uirtii ’'sque admiffæ rationeftatuant,ad'queiudicemréférant.Poffumushociu *^‘snonfciiptumdicere,quemadmodum amp;nbsp;pleraquefunt in iure ciuili fin ^ulorum locorum . Vtfcriptumubiuis gentium uidemus,quod ex religio

5l Principis iuffu prodtj t, cuius ignoratio neminem excufàre debet.Nam 'nemel ignoratio iuris admitteretur,idem effet, atque fi non effet fcriptumi ^'ffimularetur enim abs quouis litigatore pars ca iuris, quæ contra eum face reuiderctur. At ius £lt; confuetudo particularium conuentuum, abs quouis ai ds imperito, aut conditionis exper-

OMne ius traóat de perfom's , aut rebus facn's aut pröfanis, aui^ mixtis» Defacris, iura pontifida, religionumquc omnium pri* mæ præfcriptioncs agunt. Iura quidem duilia de facn's prædpiunt, qua* tenus ad conleruationem, non item ad inftitutionem, inftaurationemjtra* óationem,ödufum illorum opus eft. Res profanas ius ciuile tracftat» Hx uero funtaut publicæ, aut priuatæ: id eft, in rebus totius corporis Rd* publicæ,aut fingulorum* Mixtæfuntres rcligionis,utquicquideft/blirc'. rum'uemobilium,rcligionis ufui amp;conferuationi attributum,arque con*. ceftum. Namiusipfum adres facrumcft. Resipfæprophanæfunt. At/è' parari quum nunquam poftint ( nam fi non eflet res, ius non effet ; 2^ edi-uerfo) raixti iuris cfle mcrito dixeris. Quo de genere potiflîmum agit uo-ïumen iuris noftri, quod Decretales uocant. Nam editus ille liber eft,aUA (ftaiam opibusreligione,SC pietateaftlicfta:quum alioquidécréta fandoruin: patrum de iplà pietate,ceremonqs, rebus que ipiritalibus tradaflèntcopiofè. îta ratio temporum mutât iura. Rcrum item aliæ funt corporeæ, aliæincor poreæ • Corporeæ funt homines, aut illorum res fenObus obnoxiæ. Incor-poreæ funt ipià iura ad res : ut adîio, uenditio, condudio, locatio, hæredi* tas. Et item rerum aliæ publicæ, aliæ priuatæ, Hæ in bonis fingulorum,ff læinnullius, ièdomnium funt. Verumquoniam caufa hominis omniai« ra funt comparatardeeoueluti de rerum omnium principe primùm trada* bimus,primum'quedeconditioneillius,demum de poffeffionejpoft’'^'^® miituahominumomnium habitudineerit agendum.

HOminesomnesIiberi, ingenufue funt,aut ferai, aut mixti. Liberos in* telligimus,qui plane in rebus agendis( modo nil contra æquum amp;bo* num,aut reccptas leges committant)fuo arbitratu utuntur. Nam talcs Ut plurimum natura omnes homines produdos uoluit. Seruorum conditio-nemneccffitas contra naturam introduxit, dum ièruari abhominibus ho* mines foliti funt, qui fuiflent aduerfarij. nam olim omnes hoftes in bel* lonecarc foliti erant, Demum partim utilitate, partim pietate,cœptum il* losièruare in ufum rerum, libertatéque naturali illos deftituerc, ne noce-Tent,ô(: ut opera prodeffent, lus itaqucnaturæ omnino amifcrunt^omi* norum confenfu , nulllque in Republica effecccperunt, NiljUiniR rem dominorum cedat,agere illis permiffum. Nuilæ illisadiones,nnlliconôa* dus permiffi: quod nil iuris habeant, ne ad facraquidem,quæ tamenom* nium effe folent. Domino générant,adquirunt,uiuunt,nonfibi.Natura* li tarnen iure omnes tenentur, quamdiu homines funt. Hæc feruitus quum cft in homine admodura magni ingenij ,amp;magnarumopum,ccrteaduer* iàri maxime naturæ folet, quod digniffîmus aliquando indigniffîmo fub* fit. Verum fi paulo ftupidior, rebus que gerendis ineptior, ièruiat fapien tiori domino, à quo ueluti manuducatur, ilia quidem feruitus effe, amp;nbsp;ex ufu rerum, amp;nbsp;fecundum naturam,Philofophorum princeps Ariuoteles in Po* liticis aflèruit, dcmonftrauit que. Fœliciter enim agitur cum illo , quum quod natura dederat mancum ÔC ineptum , emendatur a domino,, atquc aptum redditur rebus in Reipublicæ ufumgerendis. Mixti illi ffint, qui quamuis legum præfcripto iam uti poffiintpro Reipublicæmore ; tamca ‘’7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctiam

ttbm amp;; patronos, ÓC »Hos Jquibus func obnoxq agriofcaftt auf ïrt om nibus, aut in qutbufdam rebus, in quibus obnoxio lünt corpore » Perfonaquot; lia hüiufmodi muncra funt homines hominibus fubijcienua, Libertini Rogt;' Rianorum crant eo mixto iure.Eapropter in patronumjatqj proximos illius pa tentes,infami nomine aflionis agere obrcucrêriam ( quemadmodum ièruo in dominum)omnino prohibitum erat.Differt in hocius inter utroiï^, quod do' mini uitæ necis^ poteftatem in feruos,qugne pauïo feuerior à priuatis exercea tur,cauetprinceps;patroniin Jibertosnonampliusid iuris habcnt. Rcdditur libertas quouis modo,uolcntc ÔC cófentiente domino,nifi id fiataut in fraudem ercditorum,autabimperfeiftiiudiG)domino,quemfacilcferüus captarepote* titiqualcs funt minores,furioG',mêcéue capti. Nam reóum fi adfit iudiciumj in fauorcm libcrtatis omnis manumifiio procedere folet JNii facit ad rem feruus faóusfitannatus,quum fimili iure fïntomnesjfi opinio inuaIuerit.Rurfum,li bcri homines, aut (uo iure tantum uiuunt, aut partim fuo, partim alieno. Suo iureagitpatcr,dominus,tutor, curatofuCjmodorespupillifurioffUemcIiores teddättparcim fuo,partim alieno:fiIius,8C natu minor, autfuriofus, Nam quia illi füllt incauti, atqi rcrum imperiti,coërcentorà!parentibusaut tutoribus, ne temdomcßicamdeteriorcm reddant, atqjimprudentia calore uc iuuentp abit-tantur.Itaqj mcliorem quidcm illis rem facerx, fine tutorUm patrum ueautorita *elicet,deteriorcm minime. Furiofi pofiunndum habcnt, lucida öd dara inter* ^îllacontrahercj öd inrem,öd contra:alioqui neutrum licet finccuratore.Eft ôt ^'■lædam naturæ imitatio inter multos homines introduda, ut quum quis libc ‘Os fîbi per adoptionem aliudequærit, qua in re naturâ imitariuifum eft ; nam •«inor natu maiorem non poteft adoptarc; ôd præterea affînitatis primi gradua Icrnari folent inter fratres, ibrorescp j Ôd geminos, öd adoptiuos ; nec polTunt 'ontiaheremarrimonium,nifîprecedatemancipatio,id^iureRomano.Nam

in opiniôe funt pofita,ob idcp iuris arbitrarij. Maxime uerô fequi nafuram 'lifumcft iniuretradendo. Aliahominûdiuifio. Omncshominesautiuridt tundo, aut cxplicando, aut audiendo tantumfunt. In hoc quidem omnes con, iicniunt, quod quum de rebus illorum agitur, audire finguli ( etiamfi maximt magiftratus principcs'uc fint ) ius debcnt.'dicere ius duo hominum genera, eft Keeptum ubiuis gentium. Nam indices funt à principibus aut à litigatoribüs 'onititiiti. Quum enim officium pn'ncfpum, recenter inter homines conftitu* ‘omm efl'et ius diccre, maior que indies oboriretur litium copia, quàm cui ter-•^inandaï unushomo fan's effet,fuam autoritärem iudicibus conceflcreprincî

ut arquitate inter li tigatores componcrcnt,corum que ièneen tiæ ftarctur, ’’on fccus arque principum placitis ( tempora cautiora inucncreappcllationis l’encfkium ) quibus ob pacem Reipubliciercfragarinonlicet. ArbitrilimplP ^^s,aut compromiffiirij,etiam funtin quauis Republica indices, in quorum ‘'^ntcniiatn, aut pacîonon recedendi, aut aliter,ador ôd reus conuenirciu* foîent.quodquidemin ïudicum fubfi'diumeft inuentum, atqucin liti* S^torum commodum.Sunt uero eaiudicumgcneramultaadmodum.Nam ^^uiuis Princeps quarundam rcrum cognitionem fibi iuridicam feruat, ^futnmi magiftratuum de omnibus negonjs cognofeunt, autdequibuf-tantum. Verumifta paulôpoft. Explicant ius,aut fccundum ius eau-fis exponunt iudicibus, aut aduocati, aut procuratores, quum frequenter ‘pfilitigatores ius ignorant. Audiunt tantum ius priuatæ conditsonis ho* ’’lines, nifi fortafle arbitri aliquando ad dicendum conftituantur . Crete* prêter priuatos, pratterquam quod dicunt, etiam audiendo ôd parendo

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iur

lun (unt, Poftremahominum partitiohæccft: Omncs homines, autnofei-biles,autignobiles,autfunt religioniadfcriph’. Apüd omncs nationes uirtus prædpuemilitan's,3nt’'cipublicæcon{èruatoha,præmiumfuopofrelîoricon-fcnfu illorum qui ilia fenlere aut cognouerc attulit, quandam celebritatem fci* licet,5lt; beneficij in rempublicam aliquâdo collati meinoriam,exqua illuftrium familiæ in fingulis populis funt.Non rarô opum magna uis id cfFecit, inde Si autoritas,amp;uis,amp;potentia,utquisuulgaribus hominibus maior crederetur, atcp ex opinione confîrmationcm ÔC autoritatem,atqî adeô tyrannidem compa rauertt.Itacp quædam nationes cam magnitudinem in pofteritate admÜcruni* aliæ tantum in illis qui uii tutcm compatauere propria induftria, nefelfönonu* ne line uirtute paterna^ gloria tantum fibi placeat pOftèritas, qûæ opimo plures quotidie ad uirtutem incitare folet. Qui leuant Rempu. autprudentia, autopibusjin eodem numero merito habendi funt. Hæfuntnobilitatisorigi-nes.Ignobilcs funt,qui nil præclari facinoris in repu.gefrere:autfigelTcre, prç mio(quod frequêtiiumè fit,fadîû^ eft)funt ab ingrata multitudine ,aut à pria cipe(qui paulo clariora timere,aut illis inuidere folet) deftitutijaut pereûrc mcgt; moria auorum ïpoIiati.Nam natura cundîos homines fimili ortu,corpore, ant* mo^ protulerat,uirtus Si opinio euehunt.Rcligioni adfcriptifunt,quibus^f' ligionisaugendæconferuandæ^ cura incumbit» Atq^iftahominumg^n^^^’ aut animorum aut corporum, aut rerum externarum coditionem confen^^nt. Animos curatreligiojamp;philofophia: corpora,miles,iudex,medicus.bonaio''' tunp,amp;^ iudex Si milesznifi inuerteretur rerum ufus. Nam quis cuftodiettP‘O® cuftodesCV erum hi quamuis nequam ,potius tolerandi quàm tollendû

CLV I D P O s s I D E A N T HOMINES I V R 1 S be)teficio,lt;luomoJo'ue iura amittant, conditiones'q;

IN fingulorum hominum rcb us folent cffè naturæ iura, id eft libcrtas,iufa 10 ci,in quo quis natus receptus uc eft, quæ Romani uocant ciuitateni : guinis,quæ familiamdicimus. Namquiuishomo natus !iber,SCaIicubi nalct, fiCàquibufdam folet Jura itacp utcndifuoarbitriohabetà natura uandi,at(^ res ad fui tuitionem poffidendi, ex beneficio iuris quo utitur popu* lus ubi na fcitur, folet coniêqui,ÔC fein aliquam familiam neceifariô adfcnbcrc, ex qua ueluti traduce natus eft. Iura naturæ aut perduntur propria P^’ aliéna opera.Quum quis ad participandüpreciumfouendipatiturgt; ‘gt;^i^^’^ ‘)^® facto eft corpore ad leruiendum obligato, ueluti quum ex debito rei opens uc fuæ,autàfe prgftandæ, tuneipfefenaturali iure deftituit » contrahitctiaminia miameum damno,dum uolens périt. Aliena opera, quum quisabsquouisho fte capitur,atqsin feruitutêduciturîex quibus quum feexemerit, iurepoftlimb nij in fua redit. Neceniminfcelicitasneceflîtatecomparata officere nacalibus, iuri ue naturali folet,debet ue. In iure ciuitatis poflîdemus aut publica tantum, aut publica ôdpriuata, ideftnoftra. Publica quamuis in nullius bonis fun^ funttamenin omnium ufu,nec minus omnibus facultatibus deftitutus potelt ubiuis gentium aut facra adiré,aut uia publica incedere, autin forolociscppu* blicæ utilitati dicatis diuerfari,atque uiura âuræ,aquæ, ignisep uti,quam dmes. Præterca ad illius conferuatiônem funt pofitæ leges, non fecus atque diuiti-Hlæ cnim naturam, non fortunam fequuntur,ôt^ quicquid de rebus traâant, id ut naturæ conferuationi ftudeant, faciunt. Cæterum quum illarum beneficio h-ceat ubiuis terrarum fua poflîdere j etiam illis côferuationem rerum noftrarum debemiis

âebcmüs. Nam aut res noftræ,opera noftra, noftraî fadàe funt :aut aliéna, em* ptione, permutan'oncj occupationé ueres noftras fadmus. Aliéna opera accegt; ^tint donatiônes,hçrcditatcscp,quas acceptando,adeundôue noftras facimus, ^uaïipfa legibus debem us. Nam nifî legesamp;mâgiftratuSüoluntas,contralt;ftus •‘atos facerent,nöscp in noftn's poftcflîonibus retinerent, hæredecp ftatim mor-’uouiuum poflèflbrem ftatucrent, quem ideo(feu legitimus, feu fuus,feu ne-teflàrius fit)hæredçrti dicimus,uellentlt;^ütreseftet donati,proculdubio nil ^ctti poflîderemus, iadaremur, omnia fortiori adqüirerentur: fièrent omnia, Quæ in rerum euerflone fieri iblent. Ciuitati itâque meritô Paulus iurifconful-'usadfcripfit omniaquæ in rènoftra funt,utciuitatem intelligamus,üimSd 'Haicftatem legum in quouis loco probatarum.Nam cocunt legibus homines : quicoéunt,autciues funt, aut ucluti ciues. Ciues, qui magißratu fublegibus ^ngi;tanquamciues,qui parère tantum neceftchabent.Hæcin ciuitate funt. Familiamhabemus tantum,äuthabemur à familiaj aututrumque, autneu-ifUrn.Mös erat Romanis,omnes quotqUot eftent nati â maiculini iexus liberis, fill),feunepotesfeilpronepotes Siadnepoteseftent,quamdiu eftèt autor patcrcpilliusfamiliæfuperftes, utinfàmiliaeiuseftent,illiscp quiequid par eft patentem primo in loco præfcribere, pärereque necefte habebaf illa familia, lam mafculiniquamfccminini fexus : recidebat^ fern per tota illa familia in Ce-liioris poteftatem,nifi quum uirgines ducerentur. Nam tum è patria poteftate üclutimanumiftiEtranfibantin aliam ,ubi generabant liberos.'nonpoteftati patris unde uenerant, fed mariti, ilüus uc patris .dicebatuf quehæc capite mû Hui ■, ôi familiam perdere : nifî manumilTio, aut in aliam poteftatem tranfitio, iiduticftadoptio,eximeret mafculosiaut nifi ingratitudine priuarentur bo-■lispaternis, nunquam à familia rccedcbant. Poftremiqui nondum genuere, tantum ita fnmiliahabentur: tantum habetfamiliam,cuimaiores parentes pe-' fiere, aut à quorum loco, regione, legibùscp omnino receftît, 6C in alia RèpU-blica genuit liberos. Qui fuo iureeft, etiam inter parentes habenôd habetüri qui médius inter extremos eft, nec habet, nec habetur : quieft ubiuis gcrttiûni aduena,ubinon genuit: quo in loco ob reuerentiam, decus matrimonif funt habiti fpurq, ÔCuulgo concepti,antequam genuerint, nifi fuccurrat illis lcx,auc Princeps, in'que familiam patris cutufdaminfcribat Serui taies funt» qiiifigénérant, dominis générant, quodfunt geniti, capitis maxima dimû nutione per t) t. Sunt enim omnino nulli,quod ad iura Romana attinet, nifi in tem domini, Communis ufus mortalium, tantum familiam attribuit patri, quoadliberiuxoresduxerfnt, autaetateadadminiftrandani hæreditatem apta fuerint:tunc fui iuris planè,quemadmodum amp;nbsp;emancipati,fieri foIent.Sed ifta funtopinionis. Satis eft naturalem pattern præeflè fuis imperio,quoad corpo^ fe,iudiciocpintegroualeant ,amp;familiam ipfiregere,amp; rebus fuis bene congt; fulere. Nam ôô gentium omnium, SC animantium exemplo id probatur : ut fitmaiorlibertas.lus Romanum parentis loco profpexit ante ætatis uigefi-•nutnquintum annum, quod uideaturiudicium humanum debile ôd parunt fubaâum,anteillam ætatem neminemdebere pâtredeftitui.Varia alioqui de ætateiuftaadresadminiftrandas opinio eft fequenda. Oportet enim ufu re-fumrationem,iudicium'quc perfecftius,non natura tantum parari. Itac^ ubipa fcrliberos fuperftitesanteillam actatem reliquit, iure conftitutum effe debet, ut tutores curatores uicc patris fungerentur. Nifi enim pater moriens tuto' fem liberis inftituerit, proximi parentes curare dcbent.alioqui autore præ*

tore datur tutor curator'ue, Saillis qui mente laborant, quoniam intersRRei publics, ne quis fuis rebus male utatur. ideo potiflîmum ijs condiaonibus hominum fuccurrilôlct,fiquid indetrimentum rerum fuarum fitcpmmif-fum,quamuiscontra(ftu adlum fit. Qui extruditur afamilia, aucuoicnsdiA cedit, id modo poffit,minima capitis minutionecenfetur. Siius duitäasfi' nedelicloperdimus,etiamfamiliam perdere necefleeß: utdeportati,ielega-ti, aduenx. Efl'que media capias minutio, quum ferai fimus omni iure ipo-liati, maxima capitis minutioneaffligimur. Nam öd quodnatura dederat, dc' fideratur. Duplex uerb feruorum genus nouerat antiquitas. Vnumuui* gare fine delidlo natum, ob id capi folitum, quod patriam aut faclionem epn-feruatam uoluerit, cui poflliminij iure omnia rcciperelicebat. Alterum cxdc-lidlo, quos feruos poenæ dicere Romani folcbant. Nam quamuis atrocia eßent delidla, antiquitas quoad poterat, uitæ hominum parcebat. Qui com tra Rempubheam in quaefinatus ,educatus, conferuatus, arma cæpit, aut latenter confpirauittqui religionem euertere tentauit : aut qui uitat hominis, ad cuius mutuam tuitionem nosofficiofos natura crcauic , infidiatus fuerit; qui hominem uolens, öd ex praecogita to occident (nifi dum fe tuctur)quitts aliénas diripuerit: aut contra leges, domini^ uoluntatem in naturæ paos que publicæ perniciem infurrexerit, meritô ôd auxilio humanæ conuerfationis defiituetur, ôd ueluti membrum putre refecari debet. Poiïè uero ad frugcm redirehomineSjUtpeccare, nouerat antiquorum prudentia. cam ob rem loco mortis quam meruerant delinquentes, uaria fuppliciorum cxcogitauit ge-nera:quorumßatuendorum fecundum legum pra:fcriptum,atquitate ódle* geuiua moderatum,iudex habuit potefiarem. Quigrauilfimo fuppIRioaffi-ciebantur, ad metalla in Reipublicac ufum fodienda, ubi uix integernmo corpore homo ad quinquennium durât, relegari folebant. Alij in exilioautpcr-petuomuldlabantur,auttemporanco rclegabanturin infulas, aut quafdanx prouincias externas alq. Omnia tentabant, ut hominem in uita feruarent: quamuis meritô legibus,famik'3,naturaqucdcfiituêdum .Eß enifflhimu'um, uita:infimum atqueutiliflïmum, miferis'queoptandum mors.pœna quediu-turnior, mortegrauior, apud genres quafcunque, Qui legibus contrauenif, illispriuari, aut morte, aut poenaexilij,profcriptionis, aut alio quouis fup-plicio folet. Sed hæc de hominum poßeffionc, conditionis^ umtauone Cntdidta.

IN officio ( fi duce natura mutuo id obfcruarcnt hömines)eflc pofitum,quic-quid iuris eß,conßat. Verum id offïctj,quod aut nobis, autrebusnoffris ad-fertcompendium,omnesfacile rccipimus, adpetimus,ambimus: rependcre wero, ni IÎ aut pudore, aut ui legum cogentc, frequenter ncgligimus. Natura cninrquum nudos ediderit,una ôd defiderium quoddam non tantum in pvæ-ièns rerûcumulandaru, fedperindeat^fi eßemus in ætemû uióuri, fine ullo cupidiratis modo reliquit.acceffît neceflitati orbis labes,opinio,ut non tantuni quat üfui, led quat gloriæ finc,futura cupiamus. Poßeritatis cura ne in confpe das à nobis incidat mirerias,auxit habendi uotum, coëgit æquitatem gratitude nemep inter homines exulare. Hla explofa, cceptum repenfionibus agere, ndc reqj nec homini,nec illius fidei (qutc tarnen inrer bonos maximum fem per fuit uinculum}fedrebus ipfis,quae ultro dtroep tribus partibus confiant, quicquid enini

enim homo homini præftare poteft,aut in re exhibcndajaut in ilfius ufu, aut in fadtohominiseft. Rem damns mobilem,uelfèmouentem,uel immobilem^ aut ad cas confèquendas iura. Mobileeft,quicquid extra folum uita carens eftj Icipfum mouens,omnia animantia» Immobile, folum, aqua,atqueædifîciaj Tradi uero folent, aut fimpliciter fpegratix habende, aut naturæ prorogan.« dæjautproprio quodam tradentis uoto: utfunt donationes,hæreditates,legagt; ta.cæteræi^ donationis fpecies. Nil enim recipit qui dat, præter earn quam ipe-nt magis quam habet beneuolentiam ; contra quam, Sxf padain donationefa-lt;^lafiquidagitur, meritonotatur ingratitudine, recp donatapriuari ut ingra-tus poteft,nifi fit fimpliciter fada. Nam fi dirum facinus in eum qui dédit ad-mittatur, meritô leges fua feueritate moderantur taies conatus. Viuunteriinl leges defunc'torum, 6lt;abfèntiùmloco: Sxfobcamremratafaciunt, quæab illis conftituta funt. Res rebus permutavi polfunt (nuncàrebus paulifper fub-fti'ahopecuniam)cumres folidæfine externa ullaæftimationegt; pro rebus dan-(ur,quogenere rerum rudisantiquitas fua mercimoniacxcrccre folebat.quà *u requum effet multumlaboris -, in agendis uehendisep ultrO citrôcp rebus, sliquid excogitarunt mortales cum funimo omnium bono, primum (quod tarnen demum uerfum eft inipforum perniciem) quod'que facile omniunt ferum loco Sdnomine mutari poffet,minima queeflet m oie, pccuniam fcilicet, quieà præcipuaantiquorum polfelfione, quæin pecudibus crat, nomen ha-bet.Ea uero ferrea,p!umbea, coriacia, lignea, aurea, argentea'ue * autex alid quads materia fi't,fueric'ue(utccrtè fuit olim)nil referebat, modo illa legutri popularium confenfujprincipum'ueiulTu tanti æftimaretur,quanti res effentr Verum quum poft adolefcentiam orbis, cæteræ materiæ, ueluti fignorum ^dulterationi,^molimaiori,£lt;:côrruptioni obnoxiæ, cognitæ fuift’ent:om-tiiumorbisferetotius popularium confenfu,aurum,argentum'que probari eceptum tquod etiâ necenîtate fadum confiât. Nâ quum multæ prouincig fibi ttô fatis eflent, à uicinis regionibus neceftaria adminicula petere cogerdurgt; ignoraretur uerô ilia legumuis, quæalibi pecuniæ dediffet ptécium, côadi funtferèomncs mortales, aurum 2C minima mole, 2lt; minime aut ægrè cor-mp£ioniobnoxium,pônderéque ubidis æquabile, ampIeditcuiu.CjUeluti Dei^ effet par ubique poteftas. Quurti ante illius tam crebrum ufum, multis in tcgionibusnegligeretur,atque non fecus quàm ferrum elTetin ufuuinculis fontiuntfabricandistbonaparsnuper aperti orbis etiam ufum illius ignora-

antequam eo perueniret corrupt! Orbis peftis auaricia. Nuncitaqueirt terrarum orbe expetitur aurum, in cuius dicione quicquid terra profert, 0Çfultat'que,pofitumeft: cuius nomine SC rem, SC ufum, SC fadunl, abs quo-^’shomineCofequi liceat.Ob id meritô antiquæ poetarum fidiones Ditem, SC ' lutonem,inferorum que regem dixere : quod quicquidetiam exintimis ma-’'■s terræ'que uifeeribus effoderetur, ipfius iiiris effet. Res aliquando una plu-fes uepro ufu alterius,plurium'uedari iblent ♦ Qi.iid porro fit ufus, fatis patet, ^æcius utendi re aliéna äd aliquot tempora, quæcunque fint aut contin ua, a uf ’nteruallis diftinda,faluarerum ipfarum fubftantià. quod ejuum latius patet, ^'fomnemuidelicetrerum pröuentum,tunc non ufus,fed ufusfrudusdicitur.. Idifu enim neceffitas utentis fpedaturn'n ufufrudu, SC commoditas, SC qüic-quid eft pofitum in rei emolumento. qùamuis aut ipfè ufusjufuscp frudus fint ■■es,utpoteiura, tarnenresmagis propriè appellamus iniure, quarum caufa, ’utcxquibus trahi poteftutilitas, Crebrôitaque contingit, utaliquis lOcorci

504 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E Ö R B I S C Ó NCOR D f A

accipiai«fiïn,urum’uc frmfïüni,aut cdftierfo. Facli ratio paterlatiflïmè.Nain SC in oHicio, Sc in. obligatione, Slt;;in ncgligenna, infecloque clTe poteft, Rcs etiam frcquentifTime locofacfïi repend/ folet:ut fiagrum illum,rem'uc ilUnl tibi do , üc hoc mihi facias: debcs mihi factum cxhibcre, non fècus ätque rem exhibui. Innumeræinde conrratfîuum ipecics oriuntur , quæ quamuis de re, ufn falt;fîo'ue permutatis figillatim , aut coniundim tan» turn funt, tarnen pecunia omnia metiri iolent, quum quanti interfit,re» quifitur, arithmeuca æqualitate : aut quanti res ea fuerit, eil'ue. Nexu uero obligationum mulriplici, fibi hæc tria debent, pracftare que ( Oian iêquantur ) foîiti funt homincs. Sinautem pergunt efle iniufti, SL iniqui, crga illos quibus funt obnoxij, eo quôd contra fus ipfum, adiones morca» liùm loco exulantis fidci conferuans in efle, faciant: dum non tantum fi-dem uel à fe, uel ab his quorum iure ucuntur obilricflam, ucl ex rerum con-ditioncnatam negligunt, fed etiam ipfis contra(flibus,pa(flis,6lt;conucntis, quæpar eft apud omnes mortales feruari, contraueniunc. hinc natæ aôio» ncsadtusconfequendutn. Nam Refpubl/ca, ueluti materpicntiflîma,quum nos ßnu fuo fouendos fufcepit, id etiam curat,ut exillius potcftatecon/c» quamur,quicquid iuris noftri efttnequando nos deftitui contingat munijs aduiuendum utilibus SC neceiTarifs, neue regnet inter homines fuicon» temptus, iniuria uidclicet, Vnde SC naturæ, SC rerum humanarum hbcs, Jcaque ôôflrcs,ufus,fa(fl:um, aut ius noilrum perièqui aut non pofflm^s, ûutnegligimus, feu in res, feu in peribnam nobis fiat iniuria, ipfa peculfyi nomine uindicandos, aut iuuandos, ubiuis terrarum fuerint ciues, fumitr Ventrem in poiTeflîonem mittit, tutoresdat pupillis, curatores adultis, furiofis, Ixfos uindicat gt;nbsp;fontes pjeditur, etiam nemine id poicentc: tan» turn natur» , prudenti» , rationi, bene que pofitis legibus, atque inde o* mnium autori Deo Optimo maximo, debere nos , faceri cogimur. Lædun tur itaque homines,quum uilegum ab inuicem petere coguntur,quod ius ratio^ faciendum,dandum'uc,aut non facicndum,fuadcredebebat»

NEceiTitatem, ambitionem, atque auariciam, efiê cauîâm iniadx, dare infpicienti patère poteft. Nam SC qui iniuriam infert in corpus»^' piditate uindidîæ, autgloriac,quod alteri lit, autuideatur fupcrior,duciturt qui in res pcccat,auaritia, aut neceffîtatc, ambitionc ue fane torquetur, Iniu-riæ porro tres funt fpccies, impietas, auaricia, iniuria, contumeha ue. Impic-tascontemnitdeos , religionem, res'que religioni diuis'que adfcnptas, uï facras res,pcrfonas'ue, atque defundos, probris'qucadficit, parentes demum atque patriam. Nam hæc non tantum legibus prophanis , fed SC facris oporteteflê làcrofanda. Bisergo,ut minimum, grauiflîmepeccat, qui con» tra hæc peccat. Nam SC in homines, SC in utriuique iuris præfcripta com'-mittit. Auaritia propriè, atque ncceflîtas, appetentes raptores que alieni facit. Fitenim circa res ad uitæ munia comparacas. Iniuriam alteri inferimus aut uerbis, aut calumnia, aut uerberibus. Verbis SCcôtumelia in famâ, uerbe ribus in corpora peccatur.Oritur uero in homineinferêdæiniurigcaufa,autnc ceflitate,autopini5e,autuol5tatc,autperuicacia,fraude^. Opinio res aliter^ Cnt fuadet,ad quâ fequêdâ plerûcg funt magis homines procliiics?quam ad ue

ntatem. Ht'ncmundipernicies,meumamp;tuum,qüum permutantur,nobis litesgencrant. Namdumtuamea credo, tu ediuerfô, pafcimus egrcggt;ècorgt; Uös, uolui dicerc patronos, contendere que fummo iure ex opinione ma' •umuSjquàmfairaopinionearbitris promiiïa, ut inde uerum cui aflcntiamuf cliciant, pacate degere. Voluntas mera res ipfas iureueliniun'a poflidendh «iam palam lus perfn'ngit, fuaque hbidine aliénarapit, Iabefac'îat,eucrtiti îtquein pIcnTqueeft proratione. Tertiumgenusperditilîîmum eft,quod gt;proiure,nonadllt;eipublicæ falutcm, utcomparatumeft, fed ad luris euer-fionem utitur bona pars mortalsum. Is eft dem urn finis rerum præftantiftï. marum, ut quæ aliquando pro Rei public» incolumitate falubriter ubiuis gentium funt conftituta, ea contredatione afiadua hominum, pra^cipue ini' quorum,inperuerfumfenfumtorqueri foieant,nifi fingulis feculis omninO innoues: quaquidem re nulla infceficior eftepoteft. lusenimqtium appa' fetei j qui falfa detinebatur Opinione, cædit quidem , folec'que iudici non itainuitus acquiefcere. Qinimuis palaminfertur, id uixfieri potcft,nifiaty-faano,autineo loco,ubi iuris, fandi'que nihil eft * Atquisferat illos j quifa' crofandolegum præfcripto, neillorum uerfutia patear, primo ftatim obtutu, luasfraudes obtegunt,atque cxiure fumitiam iniuriam facere ftudentdVc' film ea eft conditio 0^ infcelicitas legum, tarn diuinarum , quam fiumanarum, quæ pauimentorum efte folet. Ea enimfi noua, æqualia, ôd in bene pofita uiafunt, nemo facile dixei'it,quantUmutilitatisinde, quiingrediuntur, capi' 3nt;fi femel cuerfa,cumulisqueô6foueispermixta fuerint, nemO tuto iliac Her facit, nemo non detrimentum maximum accipit, nemini non eft optabi* lius uia cceiioia, quàm tali pauimento incedere. Itaque quum leges nafci, poni'que inter homines incipiunt, retinent,ftnon omnes, certe quàm plU' timos,inoftîc(o. Verum ubi àuerfutis hominibusearum ienftis circutnueniri incipitjtunc pro bona fide,dolus: pro uero ,falfum: pro iuftina,ini.quitas,in jngt; fintium hominum caput iuris tegumentocomparatur. Religiones expiera' teaucupiumopum, exinnocentia mille tutônocendi artes générant, uerfugt; brum hominum uaframentis. Legibus quidem propham's non ufqueadco licet, nifi potentioribus, ôd qui poITuntpatronisftippeditare. Qttæ quidenl tueniunt partim hominum nequitia, partim nimia opinionum iuri adfuta-fum mole* unde fit, ut nemo fit tarn iniquoiure, quin ex congerie ilia Opinionum id decerpat ; quo fi non uincat, faltem egregiè aducrfarium torV queat.

PEccati uocabulum latius patet ipfa iniuria * Nam plun'ma peccata rtoti funt iniuriæ,omnesueroiniuriæ peccatafuntrPotenxienimquum non liâtiniuria,quum homo in fe,aut fua peccat, quia uolens facit, ÓÓ patitur, pec fît quidem, atiniuriam non committit* Peccataueroomnia fiunt aut in re ligionem, aut in naturam, aut in homines. Contra religionem facit,qui extcr nisfignis,receptis'quemoribus illam obfefuare ncgligit: id que tantomagis, qiiomaioreft, qui uerbis conuellere priuatus nititur . qui contra facit, atque 31iter,quàmufuspoftulet,receperitue* Namhæc omnia ad eius euerfionem fidunt.Pariter qui res religioni adfcriptas, ueluti qui fepulcra uiolat,qui faci as wirgines inceftat,qui facris addidas pexfonas quauisiniuria alficit, qui res cc 3 facroiandas

facroCancîas fürtöcxpi'lat.N£‘cuero funt tantum fscrç res religion js, fed 5i!(itrç adomniurnincoIumitatcmfaciuntjUtquæcunquecommoditatijUiæjfon.mui rorum^ue faciür^furtt^ eis actn'buta, ea ômnia tanquam in facris rebus elTe dc-benf.quælîquis uolens,feiens que eucrtcrit3difiecerit,furripuerif,autuiolau^ rinuehcmenterpcceafïcconfiât. In bis enim amp;nbsp;fimiîibus, praeter facinusad^ miifum , quod etiam priuaro homint illatum uindicaretur , eft eriamtorf óorpöri Reipublicæ damnum perpeiTo faciendum fan’s, Nec ulla eft, uf-quam'uc fuit gens,quin hæcingrauiffîmis delidis pofuerit. Varia quident certefuitdefepulchris opinio. Condiebant altj odoribus, ô^uitro ;odoribtis tantum alqrquidam corporibusparentum, ut Scythæ parentinori : quidam canibus,alij ignibus, multi humo. Verum id quidem fuit omnibus natiorti* bus commune, eum locum in quo aut folidum corpus , aut cincres repofitt cirent, rcligiofum facere: adeout etiam inquibufdam regionibus moris fit, etiam qua mortuUs illatus fit uiam facere, quamuis antea non fucrit, priuata^ res fit.Nec mirum omniurn gentium confenfu,ius etiam illos facrofanóösefle nobis uoluiife, à quibus dC efTc, amp;nbsp;iura ipfa accepimus. Religiofutn lociint Ibli Chriftiani, antequam mOrtuos inférant, faciunt : in altjs religionibas corpusreligionem inducit. Quamuis ergouicinis ridicula fint, religionibus quibufeunque recepta , qtiaicunque tarnen ilia funt, cauendum eft quiC' quam contraea, quibus inlocis probantur,facere. Nam id eft turbare, cC euertcre Reipublicæ caput, rcligionisopinionemimminuere : nifi itJ ƒ tnodeftia fiat, utmeliorem induccre antequam recepta euertaturjpoffisrid* que fis facere potens, autoritateque potiifimum ad hoc ualeas. Nam iHis rclfi gionibus potiflimum coalefiunt populi,tcrroribusquefub legibusôiPri'u; cipibus retinentUnqua^ eftprima Reipublicæ militas.In naturäm peccat, quit* quis aliquid molitur, qUod uni pluribusue hominibus perniciem adferat, quod fcelus eft fiimmæ inhumanitatis plenum, in priuato homine. Nam pacis retinendæ, aut comparandæ gratia, qUtflibet Reipublica pót^^ ( P° quam ad cupiditatum ôd opinionum milerias uentum eft ) auturbes, aut regiones uicinasad internccionem cardere, finoceant, nifiiededant. Præ' fiatenim,quum padscaufaOmniafaeftafint, paucosin quiete, quammukos »naflîduismifertjs,atquecohfli(fîulTiuere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

PrætereanaturæqüodamUfü, hominibUs quidem occulto, ob id que rc-ligioio y quum res humanæ maxime adoleuerint, uolutitatibus defluxe* rint, maiore fint multitudine homines ubiuis tenrarum, quàmqui poffint uno in loco ali : nccefle eft, aut à fe fibi, ahjs ue, aut è diUerfO pamri exitium^ qua in re, quum fatum plurimum poftit, Principum'que libido, nefdo fl quis ueh emen ter peccet. Verum nulli priuato alterum lædere licet. Qui ergo hominem , cuius edendi, conferuandique Natura eft ftudiofiflima, ufui cuius qufcquid eft ôd legum , 0^ rcrum aliarum, eft comparatum, oedderit, occidere ue tentauerit, in naturam ideo pecaiTe dicitur , quod rerum naturæ fummam amp;apiceni,hominemfdlicetinnocUum,00fratrem,e medio fuftulcrit. Ob earn rem in omnibus Rcbufpublids funtmagiftratus* huius iniuriæuindices.Qyi uero pluribus aliquid molitur ruinp,utqui aquam aerem'uequoplurcs utuntur, inficere curat,infidias ftruit, periculum qua-cunque ratione créât,quod in perniciem uitæ pluriqm tendat : longe fceleratif fimits eft,elt;ç medio tollendus, Itaque qui præicns periculum uitæ hominis erc xt

G V L. P o s T EL L 1 LIB. I I I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;307

îtjillcquidcm in naturam dehnquit, amp;(. hominem» Nam ideo in nafuram pec cat, quod illam exuit, dum (e quam dederat humanitate fpoliat. In hom» ncm uero, cuius mutuac tutelac, ôd offietjs fuerat à legibus feruatus , quuni Honfolumofficiofraudat,feduitapriuat. Atquiin famam hominis»homi-Hum'ue, autin res eiufdem quicquam admittit,in hominem quidem,non in naturam dicitur peccare : quamuis, fi proxime exadmiflb crimine fit ille qui pafTuseftiniuriamperiturus, uideturetiamin naturam commifliim crimen* I^eccacuero homo,aut inunum, autinplurcs, autin ornnes. In unum qm-dem,autfeipfum,autalium.lnfe quiuis negligentia,uelaóionedelinqucre poteft,id'que in rebusanimi,corporis,fortunæ : quæ externa uocant bona* Negligimus, non frequenter curareanimos,uirtutibus ornarc, cxercerema-gnisrerumcOgitationibus : unde quicquid erroriseft,ierpit. Vittjs inficc* refatagimus, adionibus iniquis cogitationem labefacftare rioncelTamust quarumrerum quiapericulumad nospertinet, nec poteftabhominibusho-Hiinum cogitatio capi,ideo non eftuindex legum ulla poena, feddelióiex* piatio refertur in religionem , Deique timorem , qui ultor erit illorum qui •■ationem fibi diuinitus in hac corporis harmonia compofitam excolere conferuare neglexerC *

1 Si quis corporis ualetüdiném fiegligeriter cufauerit, atit periculum adic-ht, fibtque malum cafu uel iponte accerfiuerit, proculdubio is fibi aicri* bere debet ; nec eft ulla lex uindex illius peccati, Nam natura ufqueadeo magnarn uitæ conferuandac curam , non homini tantum , fed omnibus animancibits dedit, ut nulla ad cam rem lege fit opus . Inde mors maxi-•ho timori eft ; uita, quæ ad illam faciunt, fummo gaudio. cui pofthaben *• dafuafit omnia,natura. Suntquidem uitijs corporis fua remediafed quaS Hemo inuitiis adeat. Natura enim lacis quæ funt appetenda, fugienda'ue,dö.« cuit,abfque eo quod quiiquam hoc prælcribat. Si curari (qui corpore la-borat) nolit, quoniam nolenti non fitiniuria, fua debet infania frui : nifi iu-dicio,autætatis,autmorbi,aut naturæ uitio laboret. Illisenimleges,fi pa-tentes défunt, patris loco eflè debent, in que bene conftitutis Rebufpublicis folent. Dumquisdilapidât temere, £lt; inufus autfibi, aut Reipublicæ inutiles abfumit, quæ habet bona externa , uitæ que adminicula , profetfto quamuis fibi peccat , fi quid peccat, quoniam intereft Reipublicæ , né quis re fua male utatur i deberet legibus coëreeri » Inde enim Refpublicl detrimentum accipit, quum coguntur qui fua abliguriere, aut quouis alio «Dodo rem decoxerunt, mendicare, familiam deftituere, atque adeo uiuen-Xes mori .Nec tarn late patere debet arbitrium priuato in re fua , ut ilia abutat tur. Reipublicæenim,non fibi uiuere debet. Maieftas legum, ferè ubi-Uisgentium, neidfieret ,profpexit tôdquibuidamcuratores, tutOres, adml hiftratores ue dedit,quibus ipfis meliorcm rerum fibi commiifarumfacere con ditionem permiftum eft,dctcriorem non licet ; quod potiifimu etiâ patet in Rei publics ncruis. Neruos nuncupd,uires utriufep iuris, tarn prophani, quam fagt; hiciii adminiftrando,quumpræfintnecefrari0homines,amp;loca, Syrern pargt; «am illis c(re,a U t fuppeditatâ,ncceire eft: quam qüidë augere, ôd meliorem red-dere,cuilibet uolenti eft permiftum : minuere, nequaquam. Nam rcs paratas Iiint,utcrefcant, confiftant ,durcnt que »quantum Reipublicæ opera fieri po-tîrittNeminiitaque tantum licere in fua»præfertimhæreditatereli(fta,deberct,i

cenfon'bus’quecoêrceri poflet. Verum maluntplerunqueleges id permitfero ut fero fapiant Phrygesdïnt^ egteris exemple, quàm tot occupationibus præ^ pediri. Innumeris enim magiftratibus elïèt ad earn rem Opus. Itaqucfunt permittendi amp;ifti, ut fua fruantur infania. Tot modis in (e ÔC fua peccant ho* mines. In aliumdelinquuntfuperiorem,aut parem,autinfcriorem.Hominuni paritas,autimparitas, duabus in rebus confiftit: autoritate,aut opibus, Nó fokt opum fine autoritäre Si poteftate ufqueadeó ratio haberi, fi fint utracp con iunóïa, demum fokt perpendi. Autoritasopibus deftituta, facrofàndîa efTc Si debet, Si folet. Iniuriiiamp;miiori, etiam detrecÏando illius imperium, idit Princeps: judicium,fi fit iudex.nec tantopere perpendunt kges,legum ue uin* dices, cui perfbnæ, quàmcuidignitati fi'trefragatum. Quisenim fitiuftitiæex-ercendæ in ilia Republica locus, fi priuatus aliquis lêaufit illius fanóiionibus opponereldem eft, atque nullam habere. Itaque maiores fceleribus petimus, dum aut in autoritärem, aurin perfonam, aut resillius quæ ob dignitatem folt; lenteflèfacrofantfîæ (præteriusalienumideft intelligendum ) aliquid contra lus admittimus.Quum in autoritärem peccatur, Si in Rempublicam pccca*. ri certum eft. Itaque minimi etiam iuftitiæ miniftri, quoniam non abs fe, fed a Republicaiushabent, quumob offïctj illis commiftî rationem, quacunqu^ afficiunturiniuria nos delinquerecertiffimumeft, grauiflîme'que. Viatores itaque,apparitores,citatores,àc.id genus cum fint Reipublicæ miniftri, func in fuomunereexercendofacrofanefti, eorum'que autoritas par elfe debet il*; lorumpoteftatiàquibusdeleganturrnecratioperfônarum uiliorum,utnatu*' ra folentefre,nos debet ad inferendam iniuriam prodiuioresfacerc. Neceniin à fe, fed a principe magiftratu poteftatem habent. Cauendum ftaque imprk mis eft, ne autoritärem legum imminuamus : fi' fint pares pro rationeoffïcij.i polftimusquidem noniniuria afFicere(quodneminilicet) fed iure cumillisgt; amp;nbsp;cum quibufuis contendere,nec quicquam uiolenter committere.Contra in.? feriores quum plura pofftmus,longe minora licere debent. Nam alioquifa*. eile eifer Si autoritäre, opibus potentem, uincere inferiorem. Inliisuerode*? licfiis admittendis, folet maxime perpendi perfonæ ratio, atque dignitatis»; Nam fi is qui delinquit,eft in autoritäre pofi'tus,Ionge grauius peccat,quamuis legibus coérceri nequit, quàm priuatus, quum earn autoritatemjquæ ad con-feruationem hominum eftpoftta,inperniciemillorumuertat.ldewpl^*^^ dicandum,fi'collegium,corpus, curia, aut quiuis confenfus omnium partium illius confènfu, aut in maioris dignitatis autoritärem, aut perfonam, aut rem. committat:amp;; meo iudicio,fi omnes confenferint, funt grauius puniendi qui ita peccant, quàm qui foli'.atque ( ut uno uerbo tradam ) ut uirtutes in ipfis ui-res concipiunt, fiunt que maiores, ita Si uitia.Nam SCpeccato Si exempkno çent,qui maiores,fortiores'ue funt:qui minores peccato tantum,amp;;eoqmdem grauiftimo,fidedetre(ftandoPrincipis, naturæ'ue imperio agant.Peccat er go aut priuatus,aut donatus autoritäre : ilk minus, ifte magis » Quot modis. in unum(quifquis fi't)peccetur, uifum eft. In plures peccat, qui contra munici pium, uicurn, urbem, corpus, autcollegium, autconuentum in parte delin quinautquiquod pluribus noceat,etiam diuerfi' generis, loci, profeftionis,com; mittic.utqui partim communitatis,profelftonis,artis, aut corpora,aut animos,, autres inficit,occupât, perdit:qui adulterinas mercesfupponit, cinat queadul terari, Si fexcenta huiufmodi,quoi um labes nonferpitinomncs,fedin.earum

terum quæftum fadentcs, atque opini'onc magis quam neccflitate rebus Uten tes. Illis enim fua pent atque commtnuttur pecunia, aut opera. Omnes pono Iabefadat,qui omnium animos falßs, amp;nbsp;in Reipublicae cuerfioncm tendenti-15us,optnioni bus inficit atque Rcipublicæ ftudio auertit, urbes incendfjs ab-famic, aerem aut aquam, cuius neceflarió eft omnibus ufus, inficit: utcorpo' ta pereant, quæipfa quarauis non omnia pereunt, tarnen per eum non ftetit, tluin omnes perierint.Ineodem uitio eft,qui annonam SC res, fine quibushæc ùiu non confiât,auertit, traducit afio, hoftibus dat, monopoles in immenfum îogitprecium:quicanonibus,indi(ftionibus,uelt;fiigalibus, homines torquen* ^ospratter acquum SCbonum fuadet, qui falfàm atque adulterinam cudit mo-ttetatn,atque ut omnia comple(ftar,qui patriam ob fuum compendium proditgt; Iftaeniin ad omnes pertinenf,inq; naturæ,religionis,lcgum, hominum,atqj rc tum illorum ruinam,diipcndium que tendunt,ob id acerrimo uindicanda fup plido.Pariter plures aut loci,aut profefiionis unius,in unum,plurcs'ue, auto-'gt;tnescommitterepoirunt.Inunum,utfiqutex municipio in Principem, aut pr^potentem hominem infurgantzfi contra aliud municipiumgt;urbem,locum, ’tceaijprofciTionem délinquant : fi in omnium perniciem ea committal, quæ Paulo ante priuatum dixi:difficile quidê efi indicium, quum de plmibus quægt; finir. Nam plerunque (nifi ex eodem municipio, aut loco coniènfifiè omnea Ptobetur)iniontcs pleifii pro fontibus poffunt, atque triticumcum lolio defal* tîfi.Omnium terminuslatifti'mè pacet.Nam omnes,ÔCtoto in oibe,8Cin urbe^t ^in rcgionibus,regnis,prouincrjs,atque locis omnibus,æquèdicimustfedit« 'ionium capiendum eft uocabulum omnium,ut qui coueniant legibus tjfdem,^ oinnes dicamus. Qiri certe fi peccant contra Principem, frequentius peccant,. yixtamenfit.utquod omnium confenfufit,modofintinrebus exequendia *iiperiores,dicatur peccatiï. Nam peccatum dicitur,quicquid unitatem duratio ^tmcprumpit,quoa quecontralegcs omnium coniênfu probatasfit. Verumr iliiquumfintintegrià fuperftitcs,melius fanèno peius feciircuidentur..Idcm tft de Principe,qui eft ueluti to tins Reipublicæ corpus concifum, atqt compent Diarium, quiep uniuerfum furfumprorfum arbitratuagit, eft plane fentien-05. Nam ilia priuatum 6C tantum regê crederc,piaculo non caret. Itaqt omnes ^ïaliquid quodadomniû conièruatiohem fadatjaggrediunturSC peragunt, ^atnuis cuidam aut homini, aut populo fieri iniuriam credimus,quæ certe fit n longe maxima, tarnen quia ad fui conferuationem 2C augmentum id facerc ’datura etiaminartificiofisdocuit, pcccatumnon crediturab eoqui commifit, â’^oniam ÔC lege uetante caret, SC rationem prætextumq) cur id faciat, habet, ftitacpillud peccatu paffîuè tantum,quod in agente nulIS dicitundelitftum^ ddilt;5locarens,in quo ha-cluditmortaIitas,SC fibi omnia fecundum nauram int ’'aturæ difpendium permittit,nuncupatur. Omnes itaque non peccare dicun-^^fiquamdiu puniri non poiTunt. referri uero iblent ilia fupplicia, quae à kgi-‘’os haberi non polTunt, in religioncm,ut fibi quifep eft confcius,ita olim meiÉ fifenfurum.quod tories fieri iblet,quotics humanarum legum auxilia ceiTant-^flt;iui ceflare certum eft, quum qui tUas in poteftate habcnt,deli(fta com.' *’^*ttunt, SC ex uoluntate rationem SCneceffitatem créant, Quum queom-*^3referriadbonum, honeftum, necefiarium, utile debeant, fola abillisfpe* datiir urilitas,libidini qug illam frequenter euertitconiunefta. Id uero nafeitur l^'^unqueetiamextpfisrebus,quumomnia quodammotu SCagitatione ne-agantur^Nam paxdiuturnior,cuius caufa petuntur omnia, molies SC cfîœminatos

cftccminatosu'nq^luxum amp;nbsp;feditionem propenfos reddit homines patiim pru dentes(ut longé maior pars eft) SC legibus, quam propria ratione magisinof-fiqumregi folitos, quos feras quam corrigas utilius. Nam qui omnes malos tollétjautpaucisjautfortaflenullisimperabit. Hine neceflario dum uitijs aut populi,aut noflri incitamur, in bella öC mortes fpontè ruimus, atque aut alios propulfamus iniurias, aut aliéna appetimus, aut noftra tiiC' mur,aut nonraro etiam labefacSamus, dum compendia maioribusdifpen« dijs quærimus. Gceleßis etiam uirtuSjSC occulta caufa non parum ad earn rem facit,NeceHitas^,SC rerum naturalium fimilitudo incitat. Necp enim edere cugt; piet,quem fames no toriêrit:nec bibere, qui nô fitierit; necquiefeere, quinpn laborauerit,. In rerum enim uiciffîtudine, pofuit omnia Natura, neceffîtati coniunóa : ut dum medium inter extrema feruamus, uirtutc donemur. Verum fatfuerit id nolle ? omnes, aut omnium nomine Principem, dum quæad ftatus conieruationem atque augmentum faciunt, etiam cum iniu-ria in unum plures'ue,aut omnes alterius Reipublicæhomines,bellis,cæ^ lt;iibus,rapinis que procurât : non peccare, nifî quod ad religioncm « cui æqiæ Princeps,atquepopularis,faciat fan's, necelTe efi, Nam(ut inquitLyricus^Dns teminorem quod geris , imperas . Nunquam alitera receptis inter bomp nés legibus imperióque,fieri Iblitum : nee unquam in hac mortalitate fiet, quamdiuuita noftra neceflitati uicilTitudinum erit coniundîa, nifi aliumot* dinem uitæ dederitnatura. Quot, quibus quemodis uindicentur iHæqnutn iniuriæjtum pecCata, agerem, fi fan's hominum omnium, SC præcipu?digni-tateornatorum defcripta elTet auton'tas. Aft oportet primum diligc^’^^l^^^ perfonisagcre,antequamad res atque adiones', quibus uindicantur iniunæ, ueniamus.Antequam enimpolTumusagereut resnoftras aut confeqnamur, qut conieruernus,aut iniuriarum adîionc, atqueut omnia comprehendam» feu in rem, ftu in peribnam fit agendum ; opus eft iudicem illi rei deftinatum, de qua fimus atfturi, eile in Republicairem'que aut mihiçftimare,aut alfcrere, adimere ue ,E)e magiftratibus itaqucjSC eorum ditione eft dicendum*

DE 1 V D I c 1 B V S ET MAGISTRAL tibus- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP. X IX'»

QVum Rerumpublicarum quælibet fpecies ad eofdem fines (endat, ad ^uietem fcilicet , SC durationem, confiftenn'am’ue, ijfdemtebusalatur, Conicruetur,augcatur,uigeat ; fimifibus periclitetur, mirum tarnen eft j adminiftrationismodumin magiftratuum conftitutione uiqueadeo differre, ut nifi numero SC ordine,fere’nullicum alia conueniat. Verum quum referte inftitutaomnium quotquot extant, autliteris memorantuis fuiffe autexcogfi tataefle, SCinfinitis open's,5C parum neceirartj(nifi præclara fint exempla, utin noftris AthenienfiurnMagiftratibusmonftrauimus)efte uideretur: nosexre rumnecelTitatc, SCufu,ea magiftratuum genera quæin quacunque Repu' bk'ca funnfi non pçculiari officio, certe cum alio coniuntfto trademus. Magi' ftratuspOn'lTimumexnaturæ imitatione conftitutos, 5C fenfim ex rerum ne' çelfitate elfe ortos, patet. Nam natura omnia animant/a eo ufque fœtus cu' rani omnino habere dQCuit,quoad ipfa proles poffit fibi profpicerc,8C quïcunquot; queadmeftum faciunt pcrie quærere.indeinbrutisanimantibusaffetftumil lumademit,utad aliorum fœtuum procrean'onem propcrent, Homini perpe tuâ fuoi Û cura m cognitionemcp reJinqui uoluit, utquod lógiori ulu fueritade ,, ptus in mtte fubfîdiû pa ter? ill ud femper Iiberis inculcaret, an^ fenfim erudiret, in^

cam pcrfclt;?îionem deduccret, quæ edam future familie SC. poftcritati’ efleC îdiumeuto. Pater itaqucprimum libcrisimperitareccepit,quæ eflcntdcceffa. na,autfignis(antc cxcogitataslinguas) aut uerbis præfcnberc, appetere appe tcnda,fugerefugtendadocuit.cuiusimpen'o quum libcri parerent,longèfee liciusdeüitutisomnibusillisadminiculis agerecœperunt. Atquc illc primus •mperandi modus fuit.Adultis ueró hominibus, in que maiorcm multitude nem crefcentibus,quum præmerentiiriniuria ,familia’que infamilias, aut li bidinis,autneceiritatisgraria infurgcrent,fefeque mutuis iniurqs alficerent, uifum eft nacuram imitari, SC quorundam confenfu unum hominem ex totoccetu,uirtute,opinioné uc differentem eligerecui omnium nomine fcele-’ tamuindicandorum facia poteftaseft: atque fandendi ,quifquts taliainpox ftetum commiferitjtalibus fupplictjs autpoeniseumaffligendumelfe, indeep tton tantum fingidorum defenfionem , /èd omnium tutelam SC curam, SC Wmniendatam SC receptam efleconfiât. Itaquemunicipia,uici,urbes, po paft, prouinciæcp creatæ, dum naturae imitatione mortafes fibi caput unum, ^uefuti parentem defcgerc,qui expetenda expeteret, fuoque nomine om* ttium autoritate donate fugiêda procuraret.Ncc quicquam moror, flatim pria f’pes degenerafle in tyrannos : quibus fublatis, pluribus bonis uiris permitfa Poteflas,quaîdi(flaariftocrariacft:incp tyrannicamoligarchiam tranfiens ge ttuit democratiam, atque inde iniquam ochlocradam, feu confuium impe* t'um.Nam quamuis tria funt uitiofa adminiftradonis genera, ôi tria expeten*

tarnenuel malis SCiniquis regipræflat.quàmnullis,atqj mutuis cedibus de-“îcchari. Si Princeps, aut qui legum habeat autoritärem, defit,quemlibet ob-uiiim tyrannum fentimus, atque uinditfîæ, ambirionis, gloriat natura animis ^offris inditæ cupiditate, SC ipfa edam neceffitatc, iumus cacteris tyrann»,incp iniïicê debacchamur atep fæuimus.ld in popufis nuper toto orbe aperds patet, ^dquumfintlongc pluresquàmquitotam Europaminhabitant, nihilqjcuU doris ingenrj nouednt,necfcriptas leges, necliteras habeant, tarnen Principes iniuriæ uindices, aut uindicandæ d uces Iiabent: nec ulla gens eft tarn barbara, quæ aliquo duce carcat. quod SC in minimo ferèomnium animantium pa-

1 ttt, in apibus fdlicet. Eaergouelud facrofandapoteftas debet religiofeob-feruari, ut fine qua, nulla hominum conuerfatio tuta futura effet. Quod fnaxime patet, quum mutuis caedibus grafTari homines uideas, atque etiam fepfos deuorare. Nec flatim putandumeftyomninoeffe à natura earn huma ’iicatem,quam nobis parentum,legum, Principum autoritas fenfiminftil-'ät ( nam id fads eft, dociles gt;nbsp;non dodos naturam edidiffe ) omnes enim quot quoc funt ubiuis terrarum, eadem efïènt peritia atque humanitate tencren-i

, uekiti ab eadem natura editi. nam SC multi funt qui nec loquuntur, ’’tc leges habent,necullius reiuerecundiaduCuntur(qu3mcrcdimusmaxf-^cefÏe à natura ) nec leges, nec refigiones norunt: nonferere, non metcre. linde patet, à prudentia ifta inuenta, naturæcp dodli infuia, atque tcnellæo-’’inium opinionum capaciætanoblata, quod nobisetiam, dum noflra initia ^iligentiusintrofpicimus, monumentisep tradita confideramus,innotefeere Poteft, Nä niiHa ftn't unquam gens ferè, quin aut humanas carnes in delict)s ha adco utuiçflimâdtjs gratifftmâ quod habebât charifiîmû darëttquodho

inter adultas refp. quis no exhorrefcatfNulIa ges Scythica no babuit in gra i‘Hitnos cibos hoftiu corpora,quod hodiëetiâ multis in locis patet: habuit in de ^s,2lt;fenum parentumcorpora, apudquos fam matura ;etate ufqueadeo . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortis

mortis non erat incuflus timorjUt fèipfbs ultro iugulandos, öfcpuLs deuorän dos parentibus Içtiexhibèrent.Tantum ergo debemus nó naturç, que leium omnium egenos, atque omnium animantium miferrimos ( nifinoslpcs,reli-gionis Dei cognitio, uitæ^ôf gloriæ cupiditas attolleret) creauit : fed Deo, re* ligioni, prudentiæ, legibus, pnncipibuscp,quinos in humanitate retinent, adquecultum ingenij indies traducunt,naturam que ipfam perlê mancani, emendatam in nobis facerent. Expetentibus uero neceiïitatibus, non tantum homines ßnguliinfingulos fæuiebant, (èd multi in multos,aut uindidæ, aut neceflîtatis,aut gloriæ motu, dum aut cuiufdam ftudio capiuntur, autquæ uicini habentjhabereftudentJlliusergo multitudinis, quæin aliam infurgit, rcpellendæcauû Princeps bellum paratat: que com paratas 2lt; ab omnibus col« k’dîas opes libertatis tuendægratia fuo arbitratu, ueluti(ut dicebam) compen diarium Reipublicæ corpus impendit, hoftem profternit. Nam de uióore po pulo,amp; Principe,m»biuoloexemplum fumere: quum uitfîus uießoris legesac dpere foleat. Et bello oborto,0C durante,amp;tranfado,nece(re eft tria faltem giftraruum oboriri genera: qui domi propulftnt iniuriam, qui foris, qui uires ad utrumcp ex Reipublicæ Îîngulis hominibus colligant. Nam qui præeraf, unus nomine omnium antebellum poterat effe fan's. Erant enim reges, Prine» pes ue ( namdifferentia in uocabulo,non in re eft ) indices QC facerdotes nu minis,cuius tutcla urbesautconuentus adminiftrantur: ft tarnen erat prior ob ortaôi excogitata religio. Itaquc quum duo locahabeat, nifi ambos populos unà in loco uno habitare compellat: quum que in altero commode tantum principis fungi poffi't officio,in altero defit neceffe eft.Nam uolo talia loca,qug orbem iam adultum effe monftrent. Facin altero agere, in alteroeffemagiltra turn unum qui ius dicat inter contendentes : atque eos coerceat, qui contra le gesagunt: oportetalterum inftitui, qui potentiam Principi ex finguhsmem* bn's côlligat,Quæftorem fcilicet, ad uetftigalia colligenda, ôdqui fortaffe dde dum militum habet.

OMnisigiturmagiftratusautdomefticam iniuriam, aut externam pront-gat : aut potentiam, qua utrumque fieri poffit, colligit : aut appendix eft illorum qui ifta curant. Sunt itaque tria prima elementa ,ludex, quæftob P™' ceps:illeinteftinarcgit, alter potentiam cogit , tertius uiolentitc inteftinaî amp;cxternælèobqcit.namelt;iudici falaria reprælcntat, ut operas Reipublicæ commodiusexhibeat: eamilitifumptus fuppeditat, fibi'que 5£ ftatui neruos diuitiarumS^opumfacit. Namquamuisautoritate omnium confenfu dona* tus eft,ntfi effet priuato ditior,ut fe amicis gratiofum, QC inimicis amp;nbsp;delinquen-tibus formidabilem reddat, proculdubio irrita effet eius autoritas. Nec enim Refpublicaquamuiserga ilium bene affeefta, poteft ex tempore fuppeditare, amp;nbsp;ueluti emendicare ,quæ ad emendanda deli(fta,auiuitanda ftatim requirun* tur.fuam autem autoritärem ipfi iudici impertitur, ut ipfa non quidem adarbfi trium, fed fecundum leges æquum ôd bonum, acep illius præfcriptum utatur. Nammeroimperio folus effe Princeps debet,ne fibi plus licere quàm par fit,all quispriuatuseodonatusputet. Verum augendum noftrurn imperium eft» perep uieftorias Princeps nofter ad maxima educendus,noftn que demum firn plices magiftratus multiplicandi. Demus loto in orbe, fi poftet fieri, Prind* pern unum, Nam id eft maxime ad inftar diuinitatis uniws,ex qua nature ordo pendcf,

pîndct, æternâcç durât, ut Homeri fententia fcruetur,« «yxSoif mXvfatfwmj ue Xâiftwas fcsïi),Aut u totius orbis eflè nó poteft,ut certe nc dccimç quidem rcx po--teftpotuit iic unquam haberi,fitquantus ad fuorum conferuationem effepote-. Nee enim minor eft uirtus,quàm quacrere,parta tucri i quod qui plura ha--betjUix facere poteft, quum praclèns defcifcentes coëreere uix poisit, præcipuè fi diutius regnet ♦ Ob earn rem nulla unquam imperia, maiora fuis uiribus ag^ greffa,durare potuere:minora,diutißime.Quia prima prçcipuacp caufa princi p5 inftitutionis fuit,domefticas iniurias QC querimonias fedare, ulciicicp: fecun da,propulfandi externi periculi:primu de iudicibus dica, quot genera eflè de-l’Eintjfintûe in politia bene conftituta.Omnes indices, ut in religione dixi,aut fummi,aut medij, aut infimi iunt.Sumus eft (ànè in quibufda caufis,quas meri-to fuç cognitioni îèruat princeps, Secûdo loco ftimmi magiftratus poft illu lunt, quiin bis quac non uult princeps ab inferiorib.terminari, aut quæ perperâ funt decifa, aut quæ in cotentionem ueniunt, inter medios præcipuè ius dicere iolêt, ut uno uerbo dicâ, omnib. prçeffe.In Gallia noftra quo res fit exarftior, funt duo eiufmodi magiftratustSacrofandS cofilium, in quo no infrequenter prin ceps adeffè iblet,magnates uero quotquot infigni font reru prudêtia 6C ufo, qui busep ob mérita id princeps indulfit, admitti in tarn fandum conlêflùm folent» alioqui pauci SC præcipui folum accedunt, ft res fit pratfertim arcana,fecretior--Ue. V ocant ideo priuatum concilium,quod ueluti priuatim parum ratione,par tim arbitrio rescomponantur,autftatuantur a principe.Huieianeftioninon obtemperare,nephas amp;nbsp;piaculare. At quia quiuis laefos non poftet facile eó ao federe, habuere femper principes quofdam infigni rerum ufo amp;nbsp;foientia homi nes,libellorû fopplicum magiftros,qui preces principi in eo confeftii offerrent, fe^ palsim obuios omnibus remedia pofoentib.darent. Alter coleftus iudicum MagnS confilium dicitur,ubi prgeipue de his agit, aut quæ princeps priuilegio Uult ab illis cognofci,aut de iure,iurifdi(ftione,reculatione,cótentione inferio.-tS difeeptat : 8C quoniâ tam ea quæ infommo quàm quæ in magno cófilio aeff a fontjcgent fingulari difpundione atep perpêfione, uidendûcp ubiep eft,fi fit ex ueritate et Reip.ufu.at^ fi ueritate preces nitantur,maxima prudêtia, feientia, TcrS longo ufo, atep fubado in rebus omnibus ingenio homo à principe confti tuetur, q ui difpiciat an fint rata habenda quæ ftatuta font, (nam non raró ÔC fal fafuadentur principibus,ÔC inutilia) tum demum figillo regiæ authoritatis con firtnatorio (fine quo nil publice uim recipit) muniat,SC uirtuti legum aefta coniungat, quum fcilicet nil nifi æquum ÔC bonû fuerit : alioqui cancellare atep ftangere inftrumenta iblet. ideo gallice Cancellarius dicitur ♦ ambigentibus de iuri(di(q:ione, aut coquerentibus, quod ftatuit etiam ratum habetur. Quamuis uiihipropofitum eft, no ius ciuileRomanorumgt;autalterius populi,ied omniS gentium cofenfo aut probatum, aut probandum, aut probabile, tradere : uolui lamen hoc exempli è Rep.noftra defomere, ut quod nemo homo facile impro barepoterit. Nam a prudentibus inftituta, longo ufo probata,omniu confenfo confirmata,6C bello ÔC pace conftantia,font certe cuiuis mortalium expetenda. Sunt QC. al q fummi magiftratus,quotidie à quouis principe conftitui ibliti, ue.-funinon adReipublicæ totius curam,fed ad cuiuidam negorij caufeueco^ gnitionem conftituti, qui ablbluta fententia no fecus atep princeps in ea re deci derc ftatuereeppoflunt. VerS ad medios ucnio,quosGrçci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Galli fub-

Jt4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-DE O R B I S C O NC O R D I A

ergo infîmï oinncs iudiccs pedanei atqucinuni'dpales,qui' in Iods à principe conftitutiSjatque opportune, ut pofsint ab omnibus adiri,commode dilpofitis, ius ciuibus aut plebi dicunt, infra quos nullus poteft ius dare. Sunt hi ueluti fcx iudicum, non ufqueadeo rerum peritt.ob id aut caufae ad certam fummam illis audiendxpermittuntur, QC de caufis capitalibus fob's ipfisnon licet ftatuerc, nifi conuocato plurimorum iudicum conleflu,aut adito: aut caufæ meritis ex^ hibitis expofitiscp,a quibus fi quid fit in illorum fentenrijserratijadpellatio.« nis beneficio lacfis fuccurri folet. Medi} funt,qui fuperiorem agnofcunt, amp;nbsp;qui inferiores,à quibus ad eosprouocaripoisint,habcnt. Verum funt iriumgcx nerum. Nam quidam à principe pendent fine ulloalteriusiure, quidam funt confelsibus religiofisadfcripti, quidam funt merit! uirtutis atquebcnacfi-* dei ergo nobilitate donatis uiris permifii, nee tantum medij,fedamp;infimfi Nam omnes Princeps conferuandæ augendac religionis, promouendx^ ÔC excitandæ in hominibus uirtutis gratia, non tantum re,fed authoritatc etiamrei defendendae,atcp Reipublicæ in fua ditione opitulandi donates uult, autreligiofos conuentus, autuiros de Republica benemeritos. Illi enim dum beneficium ab eo acceptum cognofeunt, fuisep fimiles eflefiudentî funtuelurf tnanus ÔC adminicula, quibus cæteros homines agit, atque fuapoteftateutifi-* ciliuspoteft.Tabs eft nobilitas,dequa iam dixeram : quam an meliusfit^fl^ diuturnam,amp; in liberis locum habere, an in benemeritis tantum, aegrèpoisis indicate. Pofteritatis caufa nos longe plura quam noftri ftifcipere, cerrius ccr-toeft:atquemaioriftudio teneri augendi conferuandiep rem poftcritatino^ ftræ etiam profiituram, quam fi noftra tantum tueremur.Eam ob rem ô^ma/-ioriftudio Rempublicâcobmus,ô^ defendimus, quam fi hicfimustemporari), nobisep fob's uirtutis gloriam habeamus, non item pofteritati relinquan’i’S* Longe ergo regnat tutius qui auitam, quamuis falfo nomine paterna gloria utentem nobib'tatcm habet, quâm qui ex infimo loco petitam amp;nbsp;ueram. Nam uera ifta uix egit radices quum euelb'tur, Illa in immenfum induftriæ, op«m propriarum atque auitarum beneficio, quiReipublicæ neruus

conliftit.Habet ergo hæcnobilitasamp; iudicisponcndilicentiam,tribusgon^ ribus diftineftam. Nam quidam coercere ut alrjs iudicibus reddantfontes j non punire uerberibus mulóareue poftùnt. alriô(Scoërcent,amp;multaprafinitaaut arbitrariauelucrberibus,afficiunt. alqôC coercere QC morte pleóere,autpro-« feribere loco fuæ ditionis poflunt, uel perpetuo exilio uel tempoi^iio mul-tando: quibus in iudicijs,appellationibus femper fuccurri debet. Verum id fummopere cauendum, ne ïuo arbitratu data à principe authoritate abutatur, dum id credit fiium quod fiium non eft, fed à principis poteftatependet.Nam facile omnes homines fiC præcipuè authoritate donati, infolefcunt,fibirp multa permittunt, nifi continua uirtus amp;nbsp;iufti amor illosretineat,autlegummetus præfenscp pœna cocrceat. Inter medios noftros indices quofdam eflê oportet fummos,Sè in fumma dignitate,authoritatc,ibeietate^ conftitutos,quibus præfit ab'quis authoritate iumma dignifsimus : qui præcipuè de appellations bus, iudicumcp inferiorum erratis iudiccnt,ftatuantcp, âf à quorum fententia prouocare non b'ceat, ne fint lires æternæ, nifi principis placito ( quod ægrè ÔC cuiufdam utilitatis pubb'cæ gratia uix debet fieri) ab'quid contra ftatuatur» Nam princeps iuamRempublicamcuertit,qui dignitatem amp;nbsp;authoritatem iudiciorum imminuit, litescp æternas créât, dum à fimili fibifuccurrimagnat

G V U P O S T E L t I V I B, I I !♦’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;«ƒ

tes permittft^Qgotquot fint infra illos medîf, parum intereft admodinn,quum 8b illis ad hos prouocari poisit, (eu primo» feu iêcundô, ièu tertio,nil refera Mediorum primi, poterant fummi diet, eo quod ab illis prouocari non poisit, nifialiquando illorum fententiac retra(fi:arentur,æiusin contentionecuria^ turn ad inuicem audirent in priuato ÔC magno confilio : quod qiudem illorum non minuit authoritatem,quum in rc (ùa nemo poisit eflè iudex. Id unum no^-tandumeft, quod in rebus religionis iuaetiameftprouocatioadfinnmosre^ ligionis antiftites, dempta caufa feiftarinndereligionereceptaambigentiumï quaequoniam ad Reipublicgperturbationemtcndit,proptcrca ea probata,uel leuibus indices, 0^ teftibusetiaminfamibus, iudex ciuilium caufarum ius de eadicit,

IVdicesomnes Hint aut capitalibus iniurijs uindicandis, aut ciudibuscon* trouerftjs,aut utrifque terminandispofiti, inftitutiue, inep uno loco atque ncgotioiushabent,aut in omnibus. Suntordinarif,autiublidiomiisi,deeprc priuataaut publica fiiciùe cognofcunt.Criminisperiêquendi,publicaeûeinx iuriæ uindicandæ,prima ratio eft, nam earn ob rem primum principes fiint de^ ledijatque è publico iùbftentati,ut ius, fi quidiniuriç fieret homini ab homine, tedderetur, eft enim longe leuius in rebus peccatum,quàm in corporalnec pia^ cularefuit in easdeliquiflè, nifiinfurtoSd fpontaneonocumento, quodqui,* dammorte,quidam quadruplipœna,alij alia multa punirc foliti aliquando funt, Lacedæmonijs fuit aliquando in gloria, nifi depræhcnderetur, turn eau* tioresadreshoftium diripiendas,tumad domefticas conferuandas attentio* tes. Crimen uero capitale, non tantum in hominem cuifit fieri certum eft,fed amp;^infuos omnes.MuItæ quidem iniuriæ in opinione funt pofîtæ uariarum gentium, quæ aliae tta nuUo Ioco,aliae etiam in honore ponunt. Verum uUum hominem (praeter hoftes,aut fi quos impunerecepta lege licet ) interemifîe aut ueneno, auttelo, aut confilio,feu quacunque fraude necaflè,pettjflèûe,nuC. quam omnium gentium licet, Porto iudex inpœnis expetendislegumpræ* fetiptum amp;nbsp;opinionem, pro pace publicareceptam fèqui debet, idep feuere in peccare folitos, maxime fuperftite appellationis bencficio, Älioqui fummo iu dici aequitas fummo iuri praeferenda eft, caufacp moderanda t? tmaxia, In fe* cundo loco fiint qui controuerfias dirimunt, quac de rebus habentur, Poteft 8C iudex ad utranque cognitionem conftitui,horis ftatis, quum aut caularum pau Qtas,aut iudicum penuria eft. Ne uero fibi multa permittant indices, aut licencia, aut negligentia munus contaminando,funt à principe dati,aut daride-bentipfis cuftodes authoritate fumma, ut indices aut aduocati, aut procurato-res earum rerum, quæ ad Reipublicæ conferuationem faciunt, curam haben-tes, atqueadeocuftodum cuftodes,fine quorum authoritate nil quodinfifei aut naturæ dilpendium uergat, ftatui poteft : quibus rogantibus aut obfiftenti-bus, in huiufmodi rebus eft parendum ut principi, alioqui ad principem poC luntipfireferre,Äd hoc munus multæRefp, cenibres habuerunt.aliquæ ma-giftratibus funtftos accufare, cuiuis uolenti permilcre : quæ omnia ad retinen-dos in officio indices inuenta funt,ueluti fummç authoritatis oculi. Vbi autem non funt multæ lites admodum, aut rariores iniuriæ, iudex quidem poteft »ultis in locis iusdiceret uerumfi fint res compofiuores, neue alter alterius

quot;quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DD X authori-

7 jkS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DB O R B I S ■ e*0 IN C O R D I A

authonutemimpcdiat aut perturbet, ftatas 6C fixas effè omnfum fedesopus eft, tus^ unumquenque certis in loci's amp;nbsp;tempon'bus pracfinins dicerc, reddereer opus eft, alioqui res fuerit in fummaperturbatione. Habent ergo fuas fc-des ubiuis terrarum, quas nec egredi,nifi impetrata à uicino uenia, nee relin-quere debent : in quibus etiam nullusjnifi fummus magiftratus aut principis authoritate, ut illic ius dicai donatus, poteft iudicis fungi officio ♦ At quoniam. poteft aut iudex ipfe morbo,aut rebus quibuf^am ncceffario præpediri, ut quum non frequenter ad maiora iudicia fatisfaefturus adit,opus eft proipicere, ne deftituta Cedes maneat, itaque aut à principe conftitutus, aut ab eo ob pro-bitatem deledlus efle debet,i]ui ius abfente illo dicat, Verum peecatum eft tarngrauiter in hancrem, àGallicaRepublica, Nam qui olim muneriscxer-cendi gratia ftipendq s ampliftt'mis erant donati, nunc quidem practores in fiiv gulis prouinerjs ea percipiunt iudicandiplane imperiti, munus^p in fiippræfe^ dlosjuiros quidemdoóos ÔC bonos,fedtenuioresôfminori falario,quamad iudicis innocentiam fordesep fiigiendas fitfatis, omnino reqeiunt. Quodfanc effet fummopere fugiendum. Nam inde prima mali labes, nbsp;dclitfforum cau^

fa oritur,in iplis iudicandi arbitris. Quoniam autem in fingulis prouinetjs efle folent aliqui nebulones,pracdones, latrones, qui totas regiones infeftentjatquo finefedibusut nomades, uagi, modo hue, modo illuc eonuolant cuniiniuria fummapopularium, quióp non facile à ftatarijs iudicibus poisint coëreeriat-que deprachendi : altero genere iudicum etiam errantium fuerit opus,qui rones ubiuis terrarum profequi, appraehendere, atque in quocunquelocofue-rintcapti, adhibito iudice prouinciæ, aut prudentibus aliquot hominibusillis capitalem,aut quam delictis meriti fiint poenamftatuere,atque exequifme prouocatiqne poflent. Res uero priuatas hi non attingunt, nifi forte ne torpe^ leant, lites aliquando iudicibus ftatarijs præparant,aut rogatione partium, de quodam faefto uerum eliciantj'udici exhibendum.Oborientibus porro nOquot; uis morbis noua remedia funt conquirenda. Solet enim fieri ut uerfutia liomt'' num, aut etiam iudicum negligentia, aut utraque caufa ( nam quo magishomines coërceas,eo magis anguillarummorelabiftudent) litium tant criming-lium quam priuatarum ciuilium fie immenfus pœnæ numerus oboriatur. nd haec homines nequam,quo magis perquiruntur ad rationem uitac reddendam, coperuicacioreseffc folent, atqueiudicrjs,utpoteconfctj fibi,minusobedien-tcs,cui uitio ut medeatur Princeps,fuprema ue iuris dicendi poteftas, deligerc ex confêffù maiori ordinum optimos uiros debet : aut fi ex curijs iudicum non pofsit ob numerum, authoritate quofdam donare, qui regiones illas eant ma-lis hominibus purgatum,atque litium multitudini finem,utbreuifsimefieri poterit imponant, idcp pro ratione r erum, altero tertio aut quarto quoque an* no faciant in fingulis prouincijs. Nam ita amp;nbsp;terrorc Ôd pœnis rcmedijs orbl medebuntur.Fadîioprætereaamp;affedïio quædam non rare elfe folet inter ip-fos indices, prouinciarum aut locorum munerumep uariorum, qui quo plus authoritate ualent ÔC opibus, eo magis folent elfe gratiofi : quos ideo ius dicerc in rem fuam, aut fuorum nulla fapiens Refpublica pati Iblet, nullum ius per-mittere.unde fit ut benefîcio principispluresàiurifdidîione, autcuilùbfunt, aut in qua litigant, ob aduerlàm iudicum gratiam eximantur: atque delegates, ut aiunt,indices habeant, qui in ea tantum caufa ius ibi dicere tantum polîunt, | Omnibus fceleribus aut Reipublicîe perturbationibus litibus^, qux in homi-

J'umprinatorum aut authoritatc donatorum, ctiam ipfbrum conucntuum Dusoboririfolentjiudkes conftituti aut conftitui itapoflûnt.Ilh'nobisfuper^ •unt,qui de rebus fifci agant,uindicentcp. de quibus tum demumeritdkeiv ^um,quum appendices iudiciorum deicripicrimus,

Appendices uero intelligo eos magiftratus,dignitates,muncrauc, fine quibus aucHa amp;nbsp;diutius durans Refpublica acgrè pofsit confîftere. Nam ’louât Reipublicscjôt nondum longo ufu audæ formatæcp,aut antiquiores Suidem, ignaræ uero icelerum, ipfis carere potuere, aut nondum cognitis ut-’n^jobortis ûe, aut ignoratis remedijs ♦ Nam maior return cognitio, prudentia ’’’âiorjterum copia affluentior, bona quum animi,tum corporis,tum fortunat, Wm fint in hac uita fecundum uirtutis opinionem, fummum bonum, iùm-’’loperecpideo ab omnibus expetiiblitumtfî tarnen iufiicia ôf moderationc ^xteinarum rerum ufus deftituetur,proculdubiouitiorum omnium fiintfo-^enta.Parum itaque ab adoleicentibus Rebuljjub.olim peccabatur,ob rerum ’gnorantiam Sé tenuitatem.Nam ibllicitudo ad neceisitatem tantum tende-^at,non item ad gloriam amp;nbsp;opinionem: cuius exemplo carebat, folebatproce-’âere.Homo enim hominis fimia eft.ô^ tarnen hate moderata appetitio eft fum* jno ufui,fi modus in rébus adfit,qui in animo, non in rerum copia poni debet» Egent uero indicés tribus hominum generibus. nam alij principes cauftrum, medijs,alfj finibus rerum conftitui folent in his rebus exequendisjin quibus iudex operam fuam impendere atgrè poteft, Sunt enim, aut eflê debent, qui ho *uines facinoroibs,aut in ipfo facinore deprehenfos,aut quæftione,teftibus,iu-lt;iictjs,conielt;fturis, confîrmata in culpa efle notatos, appræhendere iniuflu iudi cis polïùnt,atCÇ ad tribunal fifterc.unde eos apparitores,quod apparere reû iu-dici facerent,Latini dicebant: alias uiatores, gallicat curiæ ièruientes, quod fine iuftieix miniftri,nuncupant.Eodem iure funt uigiles ubiuis gentiS. N am quia maxima nocendi poteftaseft in node, ius eftillisquoslibet authorainfolita prohibitaep oberrantes, aut crimine admiflo, aut ad excubias fine teflèra acce-dentes,aut fi quod habeatur in uitio facinus in quauis Republica cômittentes, uinculis coêrcere, iudicicp reprælèntatc. Sunt à quæftores non parricidtj tan-’um,fed SC fteleris cuiufcuntp grauioris admilsi,qui loca adeuntes quæftionem habent, aut eo rogante qui latfiis eft, aut indicé iubente, aut etiam ex offîcio li-’çs amp;nbsp;quaeftiones iudici præparant. Ille uero cognitis c^ufæ meritis, aut citari, 9ut prathendi reum ftatuit,(nifî fit graue facinus,aut fit luge pericnlum,permit-titur citatio ) cui fi non paret ad diem didam, aut tempus pïæfcriptum, aut pro ’atione iuris amp;nbsp;caufe prorogatum,aut in uinculis condudi iubetur,aut fenten-da abfcnti dicitur. contumaciae enim reus eft. Olim licuit in omnibus Rebulp» fecinorofos in ipfo delido deprehenfos, cuilibet arripere, adep tribunal fiftere» Ea nunc iure gallico tantum poteftas permifla eft quibufdam, ne calumniat mu ’uat effet locus, atq? iniuriac. Verum in publica iniuria patère latius id debet, ut quifep fit uindex. Nec etiam Romani in fceleribus id permittebant tantum,fed i etiam in ciuilibus cuilibet fiebat poteftas,reum fuum in ius uocandi praefente te ! fte uno,quem ipfi eximere nulli licebattut nec ab apparitoribus, qui earn demS

,, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DD 5 ilh'scp

flh'scp fifterentur»Verum funs cuicp ferè mos cft» Viatores enim poflùnt inûîtui amp;nbsp;perpetui ÔC temporary, amp;nbsp;in rem rescp præfinitas, at($ rogatu litigantium in JUS uocare,facinorofoscp coercere, feufponte,feu pracccpto iudicis parentes.Id omnibus padspublicacgratia debet effe commune, nelatius eorum iuspateat, fiue in ius uocant,fiue pignora capiantjfiue facinorofos perquirantjquam pro* uinda iudicumjquibus fubfunt. Necenimpoflunthaecin alterius ditioneexcx quijuenia non impetrata,nifi ea fint authoritate, aut à principe pridem conceC-fa,aut ad id negottj tantum permifià,ut ubiuis polsint officio fungi.LibdJo que, aut adoris rogatu,aut iudicis iufTujteo oblatOjUicp eius in ius uenireiuflb, iudex capita caufæ ibi cognofcit,referente uiatore, atcß inde probationuni alt;i-minicula fibi à litigatoribus exhiberi petit Jnde funt in ufu ob hominum impe-ritiam ( ut aiunt) patroni ÔC procuratores, qui iudici facfia ÔC mérita caufæ ex^ ponuntjfuntcp in media lite in ufu Jdcp in iamdeprauatisRebufpub.Quum uero quicquid iuris eft, praetor ipfe aut per fe, aut ex inftrumentis adis ue, aut ex uerbis litigatorum neceffario compræhendere debeat, quæ ad caufæ cognp tionem faciunt, poftet fané illis adminiculis carerc, ato^ quemlibet per fe dicenx tern audiretob id plurimæ nàtiones carent illis hominibus, iudici^ ea æftimaiv da relinquunt, quum patroni ipfi præter quendam ordinem amp;nbsp;lucem uerborS nil addere ad caufam pofsint ♦ V erumenimuero in eo iudicio,abfentibus ubicp debet per illos homines fuccurri,pariter amp;nbsp;lingua captis,fcEminis, pupilbsjiö^^ ptis,mente captis,0^ qui eo uitio laborant, ut ius fiium explicate, aut animi fen^ fa,quidue iuris habeant,nequeant: quorum caufa etiam inftitutos aduocatos primum puto,quemadmodum funt etiamnum in multis rebus publicis,qui ius pro reis etiam maximi criminis dicunt.Procurator itaque,quæ agenda pro ufu iuris ciuilis funt, aduocato aperit : hie fcriptis uel uoce iudici exponit, rationi-' bus additis, quæ ex gentium iure peti folent ♦ Non infrequenter etiam iudices iudicibus lites præparant. Poffiintuero omnes iure Rom ano admittiadprocu ratoris munus, præter minores, mulieres, furiofos,infamianotatos,atq5J'cb8‘^ nibus adferiptos, qui in rebus facris poffunt effe aut procuratores, aut fyndici, amp;nbsp;fi qui legum ciuilium opinionibus ubiuis eximi (blent, poffimtep aut in ncgt; gotium unum,aut in omnia conftitui,ad quoduis tempus.Si uero aliquis gerat alicuius res fine mandato, geftor negotiorum dici (blet, non procurator. Si mandato, uerbo,autliteris,autdenunciatione iniunlt;fto,non ut procurator adi ri (blet à iudicegt;quod fatis inique conftitutum uidetur. Nam unumqucncp atP diri aut præfentê par eft,aut per amicum,mandato ueinftitutum. Verum multi corui aliorum opibus inhiantes periclitarentur,Earn ob rem præftat eosin Reipublicæ difpendium alere^quam tollere. Superftmt nobis, qui poft decifam caufam iudicibus adftint, ueluti dieftata: cui rei præeft fcriba, primum dum ingt; lerrogantur partes,aut referuntur caufæ mérita in criminalibus. in ciuilibus au tern dum iudex dicit fententiam tranferibit, SCueluti codicillos facit: quæpo^ ftea iudicicommonftrans, cumcp eo conferenslimat,atqueindelibellumiO' ftrumentum ue iudicati edit, eicp cui iudicatum eft dat. quod inftrumentumut robur legû habeat, oportet amp;nbsp;figillo principis, aut eius fub quo miniftratur ea iuridieftio muniri, cuius demum effeeftus debent confequi. Nam frufira ius digt; ccretur,nifi 6C in rebus cofequipoftea effeeftus (blerent, Nil itacp abs quouisiu diceftatui iudicari ue, quin ftatim excipi à fcriba, atejj in diariu (àltê aut inftru^ mentulibellu ue, fi res po(lt;:it,debeat,C^5 quij monitus iudid no obtempérât,

fton poteft dolo carere.i'taque aut qui iii lus uenire lubct, aut alius qui à noftns hoftiarius aut commi'flan'us dicitur, cogit ut parcat reus, id^ ui aut pignori bus ad rei æftiïnationem captis. Vbiui's entm gentium qui fàltem de fuis rébus ludicio côtendunt, ita res componi fblent,ut iudicatum fblui fieri ûc expédiât, ^lioqui Sgt;^ principes amp;nbsp;indices fruftra inftituerentur* Verum hæc de iudicibus, forumcp miniftris.Cætera funt in opinione pofitagt;

DE. MILITARI ORDINE ET A V C T O-riute. CAP. XXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

NVnc paucis illi qui ad propulfandas extcrnas fniurias funt inftituti, na^ bis tracflandi funt : quoniam non ad iuris ipfius cognitionem, fed non fnfrequenter ad eius euerfionem faciunt. Quamdiu res fuerunt paruæ admo.-^utn,nondumauéîa opinionibus ambitione, cumcp non latepatêretrerum-pub. principum ue ditio, proculdubio princeps SC fâcris præerat,Ô£^ iuri diccn.-externæ iniuriæ propulfandæ, N am amp;nbsp;raræ lires atque iniuriæjpaucæ rc bgiones,non ufqueaded multi hoftium infultus,ncc formidabiles tune oborie^ bantur. Verum quum eapoteftas fuit diuidenda, religionis quidem apex po--tuit quod ad fummam potentiam attinet,relineri à principe ; indicia ob cre.-briores lires alteri fncrepermittcnda,ut docuimus.Vis et armorum potentia in Unutn principem eft collata. Ea poteftas trifariam diuidi debet, ininteftinam, cxternam,autmixtam. Namfeditiones ciuiles motus^ popularium,ne in ins Vicentes,aut principem infurgantjfunt compefeendi maiore quidem quam iu.-tis ui. Sunt à aduerfus hoftes uires comparandae. Sunt nbsp;nbsp;in utrumque ufum

tonftituendi, qunm princeps nbiuis elle non poflît, Vçluti in limitibus regio-^unijubi ob narios rumores nicinorum principumjparum conftanti animo fide eflefblent populäres. Huncitaque euftodem (namita Platonocatmilitas reipublicæ euftodiendæ inftitutos) oportet eilêprincipi fideliffi'mum. rei-pub. atnantiflîmum,prudentinimum^, qui que animos eloquentia non feçus atque arniispoflît agere corpora,ôd in fuamtraherefententiam,incpprincipis fgifide recinere, atque contra hoftem quamuis uicinum ÔC amicum pro principe potentia arma fumere. Quod ut faciat magis ex animo, ne illecebris for-tunæ ( ad quam uos inclinatos amp;nbsp;natura ÔC neceflîtas amp;nbsp;opinio reddidit ) ab ^duerfario follicitetur , opibus in medio regno conftitutis eum donare de-b^tprinceps,aut diuitem mediterraneum ftatuere, ne facile fidem hoftium fe-Cluatur. Nam opes ÔCiam parta res retinent hominem in fidcjfi quid aliud;

fides ulla fine re ufquam fuit diuturna. Itaque fidem, alienam fpcm fe-«ando tantum,'atcß incerta petendo, dum certa relinquat, nemo facile irritant ‘fcçrit. Qui pauper eft, nifi amore ftiorum iufticp tencatur uehementer,ue-gt;13113 fane eft. Id eft commune omnibus militiæ addiélis, ut facramento pro u-patriæ ÔC religionis exhibito, in principis fidem, falutem^ iurent reipub. montra quod facramentum fi quid commiferint, exauthorari,atque facramen-wo eximere ut nequam probrofosep homines decet, quum ob illorum poz-nam dedecusep, ut qui in rempublicam grauiflîme deliquerint : turn ob exemplum dedecoris, cuius natura amp;nbsp;opinio nobis timoreminculfit.In rebus ifa-Suefummis facramentumillud fidei exhiberedebet. eftenimuelutf utriufque J«ris matrimonium facrofandum. Nam dum miles rogatur facramento, nu-

men a!iquod,aut poteftasaut res in opinione pofita ( cuius authoritas Gero--fanöa cfl:,atque timorem negligenti facramenta iuo nomine fumpta, meutere debet,folet^) afleri interponiep debet, noftramcp fidem itaduraturam afßrmamus, utillud uerum eflè amp;nbsp;diuturnum credimus, uolumusepper quod iuramus.quod fi quando negligere contingat,quia teftibus non tantum ho-minibus, feddijsiniuriafit,amp; practcreafcelus admiffum eft,merito ut foedi-fragi aut poena afßciuntur,autnotantur infamia,qui peierant.Nam nullagens quæcultum receperitjegesep probetÔC recipiat,non feruat fidem,quam fi-bi feruari credit, uultep ♦ Qui fidem ergo foIuitjöCDeum 8C homines ultores fentire debet. Sed adprincipcmrcdeo,qui quumunus fitnonpoteftfatiseC-fe,utlocisomnibus (nifi tantum authoritate) adfit.Opus ergo eummagi-ßratus,duces,tribunosep militum exercitibusillis pracficere,amp;qui illosim-perata faccre iubeant,amp;r curent, iusep inter eos reddant.Oportet enimfii-riofum ÔC Marti facrum illud hominum gcnus,iniuriæcpinferendæ,nifiae-bro animaduertas, natum, non legum iudicumcp ÔC prouincialium manfuc-tudine coerceri, fed a fuis ftatim moneri,terrcricp, aut punirfiaut exauthora-

Alioqui enim omnia in licentiam uertant, nil non Iabefadent,nil ian-dlum facrumcp habeant. Sunt etiam praeter duces, qui frequenter iuftanc-gligunt, etiam iudices qui fontes plezant, confiituendi, non tantum in ex-cercitu, fed SC inaulis. Nec enim aliter qui ualent uiribus coerceri poflênt, nifi à paribus dignitate, fed authoritate maiori,fnaioribus^ue nixa uiribus. Qua in re Turchac nunc rerum ampliffîmi domini, ob unam rem milita-rem bene conftitutam, mirum eftquàm fint prudentes, feueri que. Nam fi decurio fcelus in bello uindicare, ordinem ue autquac ftintoffîcqferuarcnc-glexerit, atque centurioni innotuerit aut neglexiflè, aut uindicare noluiC fe,loco facinorofi ftatimdecurio pledîitur. Pariter fi centurio, Chiliarchac, (nam ÔC fingulis funt fua iura ) item fi Chiliarcha fiio duci,omnes panas luere pro ufu rei militaris lege lata folent, loco fontium. nec minus mües fa-cinorofijs punitur , fi poftea deprehendatur. Eft uero in bello poena decu-plo atrocior , quodubimaximaeftdelinquendioccafio,illic fiippliciumma-ius grauius'que eflè debeat.ln mcditerraneis,ubi ftatartj funt milites,opus potius iudicibus quàm ducibus, utrilque in duobus alîjs ordinibus. Omnes uero quum fintaut équités,autpedites,pro principum arbitratu Iblentmu-neri committi. Verum id longe certiflîmum eft. denos decurioni, denos dc-curiones centurioni, denos centuriones chiliarchac, denos chiliarebas duci : duces demum omnes ei qui curam totius exercitus habeat, nihil refert fi alto numero conftituantur,modo poflînt abuno faciletradîari.Ita fit ut fi quid fit faciendum,ftatuendum ue, ftatim à fummo adimum praccepta per-ueniunt, ftatim ad conciones ueniunt, imperatâque faciunt. Hi ergo tam ob intratftabile genus, quàm quiaparum ftintmilitiac munera iudicibus cogni-ta, tum quod alterum genus alteri exoftim efle Iblet, iudicia propria habere debent, alioqui ultio potius quàm acquitas obferuaretur. Ideo amp;nbsp;principes folent fuos familiäres domefticos certis tribunalibus addicerc , ne alibi pracpediti (utaiunt) à principis famulatu abfint. Verum opinionis iftafunt« Nam unicus iudicum ordo, quiequid eft fcelcris,cognofccrefine delctfiu atc^ perlbnarum ratione debcrct,uirescp ad coercendos etiammaxima turba SC autho- -

luthontite fultos, in promptu habere ubiuis terrarum. In auh's ucro ÔC cxer^ ««bus,quae ueluti funt ctuitates effrenes, oberrantes^,opus eft cos quos dixi-mus effe, eiufdem generis fdlket,

Mllitibus porró ipfis eft profpieiendum, ut tarn quæ ad uitæ neccflîtagt; tem amp;nbsp;armorum ufum habeant, quàm quæ ad uiæ ÔC expeditionis ne-cetîîtatem. In primisitacg opus eft magiftratu, ad id temporis comparato.quo potiflîmum durât expeditio, cui omnium aut faltem munerum potiorum cura incumbat,cacp authoritate efle, ne quisillius imperio impune repugnare aufit, qui primam habeatcuram neceftàriorum, tam ad hominum quàmad cquo^ twtn uicftum parandorum. Conuehenda ex proximis agris frumenta, uina, pabulum, curandum^ ut uiliori precio diftrahi pofli't» Nam dum miles in-genti prccio comparare annonam cogitur, operas ftatim denegat, dum in ne-» «iFarijs perquirendis occupatur, aut plura cogitur expendere quam ftipcn-^tjs accipiat ♦ Nam id eft in primisnotandum, quódhoc hominum genus lu-«» ÔC fortunæ fplendidioris gratia, quæftum uitæ difpcndio facere ftudens, nifi lucrum feconfequi pofteputet, nunquam operas fuas cxcrcet liberalia-^inio. Curandum itaque eft, ut quam poterit fieri fit annona uilior, Nece-nimullusprinccpseft,qui eaquæ uulgo extra artem militarern expendi poC ftint, militiin ftipcndqs ponatïamp;^fi ponat,nullus miles exponere totos uitæfii-dores ueIit,Congeruntur ueröaut in unum locum, aut in unamuiam. Si in uiatn,adtranfitumidfit. Si in unum lóCum,iam id magna diligentia eget.Si ut aggrediamurpræfentibus fruóibus opus eft, folum quantitas expoftitur: fioblideamur, opus eft illis quæ diutiflime poftÏnt afleruari : ut funt orka, mi-lmtn,farinætritici,fecale,hordei, Namubi fiint detrita, non putrefiunt facile , quoniam aerem in corpore non amplerftuntur. Sccündo in loco fimt iat-fa omnia cafei,carnes, piiees, Tertio loco, triticum,ordeum, auena, in eo loco ubi frequenter moueantur, ne pereant concepto aère, Viua animantfa tion fiint diutius uiua aftèruanda in obfidione , ne illa abfiimant quibus e-qui ÔC homines poftint diutius uitam tolerare, Præterea fale optime, poffi'nt ïlferuari SC durari, Nifi enim pabulum affatim fuppeditetur,ipfa demi necan-*ur,ói5 non paruo difpendio ali folent, Hæc de obfidione. De inftrumen-hsueroad uiam, amp;machinis ad expugnandum autpropugnandum,eahabe-« cura debet, ne quiequam in tempore defit. Nam dum miles aut in uiæ an-Euftijshærct, aut machinasagere nequit, aut pontem expc(ftat,alia nequa-uis ratione moratur,amp; iumptum facitj^ faciendum eft tandem finnmo tumub ‘uquodpridem profpeëîum oportuit ÔC faóu • itaep fit in ea re fumma iadtura, Vtuiç fint æquabiles machinis agendis,militicp tran^ortando,prima cura eft, ut compîanatorum adfît copia, uiæ ueromilitares.amp;^ coprjs agendis aptæ,more ^Ornano à popularibus ÔC deletftis hominibus fieri debent pontes, fi define, fft materia aliunde longe ante conuehenda,amp; præparanda in locis aptis: undc ^peritum regionum perfpecftorem habere opuseft.alioquifi defintligna, co-’^sutresinftruendi inflandicp,quibus miles tränet.qui fi fan's non fiinupoffiinc ‘odjs fune remitti.Trabes, dolia, afieres,amp;c.poftùnt æftate efle loco pontis,uc ’^mintyronibus ea ars eSe debet, Qiium ucro nos fumus hoftibusuicini, debet

bet ea cfle in pracfccflo diligentia ut omnia hoßium confilia captetjCxpIorato^ ribuscp utaturfideliflimis,utremedijs qui rebus proijjicitfuccurrat, Namwci^ ie t^dimus dauum dauo,fi proipicitur. Imparatum etiam feßuca terret. Qiw quæuis regio iua genera habeat propuliandi ÔC inlîiltandijnoneftperfingula difcurrendi opus. Vnum id prima in quouis duce eft, ut fint celerrimi coniilio-' rum maturorS effeóus. quod fi iênferit fibi ab arte fua cauere aduerfarium, tim ad aliam eflê fibi confugiendum fciat,Protcum enim eum eflê oportet. V c rum ad profpedorcm eft rcdeundum, qui tres more cæterorum magiftratuum hominum ordines habeatnecefle eft, Nam pracficere quofdam debet ri prouinciçjcui plures inferiores parcant.Primumcp curet,neruum belli ad au cem referendum. Nam amp;uias debet malis hominibuspurgatas habere,le* cundó quac ad uiiftum hominum, tertio quac ad equorum, quarto quæ ad inw pedimenta funt, ut quac ad arma tam hominum SC equorum quam totius excer citus requiruntur ♦ Nil uero uetat eflê ad uaria munera uarios magiftratus.At quo ordine dixi, eos efle nemo negauerit.fit enim in rebus humanis certo quo dam cofilio, quod ab uno capite tantum pendet, in^ multas partes ordinate di (jjenfatur. nam SC fingulos fibi fidos deliget, eorumcp fide iubebit principi-^ fi quid uittj ab illis admiflum,id copenfare debebit : unde fumma in eos author ritate,quoad coé'rceat,eflc debet. Poftqua enim coërcuit,fi funt in uitio multa^ ri:fi ipfe malos elegit, puniri poteft,aut luere.Dum enim plures in eodem mu^ nere iunt, fit quadam rerum humanarum inuidia,ut mutuo k tradueant, iniugt;-rias inférant,mutuo accufent,atcp loco negottj publici feipfos curent, fuastpia' cftiones ièdentur. Verum funt nunc comparandæ opes ad utruni^munus, ftipendium uidelicet iudicuingt; militarium munerum»

MAgna Sc ingens uarietas inter homines eiuspoteftatis colligendacfuit, quam concelfam uult reipub.capiti confcnfus hominum. Nam poft eon ceflas primum opes principibus unde fibi profpiccrcnt,dum reipub, euram ha bentjfolebant antiqui eas tantum dare creato ad id magiftratu, qui ab omnibus id pofceret quod aequum erat. T urn ipfa municipia, aut fingulos aut plures hogt; mines fblebant deligere admilitandum idonèos, illiscp fiimptus facereexpUx blico confenfu. Alij utramcp pecuniam colligebSt 8C fuam ÔC militarem,iudicix bus uero domi dabatur. Quidam 8i iudicum, ÓC fuam, SCmilitarem cogebant: quo femel in ufum tra(fto,coepere uedigalia una eademcp opera porrigi, arbi^ triumcp petendi penes principem efle ♦ Itaque quidam à pcrfonis, quidam à rc^ bus, quidam ab utrifque indidiones percjpere confueuere, fenfimtp quïcquid eft,unde aliqua poflït haben' utilitas, obfèruari coeptum, fifco^ obnoxium fax dum. Verum quicquidmorisfuerit, tria ilia genera pauloantc pöfita cmnia compfehendunt. Nam fi aperfonis petas,omnia perfonæpoflîdenufi à rebus, omnes funt oculis SC fenfibus obnoxiçtfi ab utrifq;,idem eritiuris.Refp.primac cenfèbantcapita,atcppro cenfiiumratione fifcofoluebatur.quodex fimplici facramêto fineulla cenfiis defcriptionemultacreljjub. in Germania etiamnum faciunt ♦ Nam quæ fint in bonis fingulorum ægre cognoftas, nifî fit uir aliquis tam probus, ut ftatim apperiat quantum poflîdeat, quæ iànè rara auis eft, Ne*

GVL. P O S T E L L ! X-r I If. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JXJ

*510 em'm lubens quod fibi contraueniat dixent.Quod ex rebus habetur, multi plex eft^Nam in terra,aut in aqua opes fitçfunt.ln aqm'sfunt mobiles ÔC immo feiles, aut partim. In terra mobiles,immobiles,fe mouentes. Romana refpub» inukæcp aliæ ab aquæ compendio,ut fine cuius ufu non uiuatur, nil ueóigalis taptum uolebant. uolebant enim ufum amp;nbsp;aquae marinæ pifcationum ÔC lit* forum maris, ôiS ferarum elTe communem,atque occupantis omnia fieri quoad poflideret.Ripxfluminum femperfucre propriae.Ä mariueniuntmercimo*-*iia,pifcatio,fales.Mobilis res eft mcrcimonium.Ius piicationS,fi fit ubiuispa** titer, fi alicubi coartetur,utin quodam littore occupato 8C proprio i ftint immo^ feilia ilia, à quibus petitur utilitas t fi res fine cuiufdam certi littoris ufu fieri non poffit 3 ut funt fales partim arte,partim natura fa(fti,mediam conditionem obti^ tient, N am quaten us res eft in folo, eft immobilis : quatenus diftrahitur, alio^ comportatur,mobilisjus fluminum ueluti uia eft,pari iurc, nifi quod ad px^ Icationes attinet,quæin proprijs rebus nuneferè in toto orbe cultiori amp;nbsp;aftutio tiefleiblent,alioqui communis iuris fiint. Aquæ certis limitibus Ibli cone u(æ, ittlacus,ftagna,pro ufu regionis funt publicg uel priuatæ.Si quis in fuo folo in^ dufas habeat,eiusefle certum eft . Ratio littorum riparum'ue,nifi aliter iure fit teceptum,iura uicinis dant.Poteft amp;nbsp;aqua fluens in perpetuo efte uetftigalijUesi luti fi traducatur ex fuo curfu alueus, inep regionem quam longe meliorem irri gationibus reddat deducatur. tunc cuius opera faeftum eft quandiu iliac utiliter turret,poteft uetftigal exigere à fingulis poffeflbribus, aqua per unciales meiv furas in conftitutas horas diesep conceffa i qui prouentus in multis locis eft, fed potiftimum in Gallia cifalpina,quam Longobardiam dicunt, eft multo uberri* tiius.Diligêtiores enim reijaub, aut principes, Nilos atep Euripos aut ex monti* feus corriuados in humiliores regiones,aut dioriges ex Pado, Athefi, alqsep flu minibus in planas atep æquabiles traxere.Ex rebus commoditate aquarum ha-feerifolitis. quia mercimonia non minus défendit atque tutatur princeps quam tjuæfolo nalcuntur,quamuis aut aliunde adueda,aut quóuis funt deportanda, tarnenuecftigal ex illis poteft capere, QC ex falibus præcipue. Verum in arbitrio principum ifta funt pofita.In folo funt làta,arbores,prata,pafcua,iyluæ. In fatis tjuiduis leguminum amp;:frumentorum,rcrumcpquotannis feriÖCcolIigi folita* tum,intelligimus.Ärbores funt aliæ frutftiferæ, aliæftenles, aliæ in fyluis, aliæ incçduis fyluis.Prata pafeuaep quamuis induftria iuuari pofiunt, tarnen potifli tnûin naturæ beneficio funt pofita. Syluarum funt plurimi ufus, nam in ufum domefticumignisjinftrumentorum, ædificandi, paîcendi, uenationis, feruari folent.Hincmercimonia ex terrç fuperficie nata,ligno,leguminibus,foeno,fru '^ibus,armentis.Sunt amp;nbsp;metalla,quæ fine fyluarum beneficio non poftunt pu* faredditob id eorum originem in terræ uifcera,perfe(ftionem in ligni ad deco-tjucndum ufu ponemus.Sunt uero aurum, argentum, ftannum, Cyprium æs, aurichalcum,plumbum,ferrum,argentü uiuum,Ô^ mineralia cætera,lapidescp, lapilli,gemmæ, SC fi quid curiofius fpedantibus parit nobis natura. Supereft ge nus animalium feipfa mouentiû,quç in capita aut greges relata,mercimontjstp duâa aliô quàm in natiuo folo,etiam funt in magnis opibus. Nos itaep alia di* uifione facilime tam quæ terra quàm quç mari habentur,poftumus tradere.O* wnia enim fub fuperficie, aut in fuperficie, aut partim intra,partim extra funt. Infuperficie terræfunt cunôa animantia terreftria, ÔC aéria, partim fupra,pqr* fim infra,quicquid terra uegetabile producit.Infrà, omnia metalla,aut medica* metv

J14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® ® ö R B I S C o N c o R D lÄ

menta,gcmmæ,SC fiquid in prçcio eft. In mari funt pifcationés, nauigation«» fales.Supereft nobis pars ampliflima opS^onge^ ut opulcntiflîma,ita ccgnitu difficilima.Nam à ncceflîtate orta,fî quæ alia in opinionem eft omnino tradu^ ôajquod quibus potifflmum rebus deleôari poffît aliqua regio, induftrrj hcmi nés præièntientes,nulla habitautilitatis,neceîîîtatis ue cura,modo rem fac/ant, merces peregrinas eo ducunt,atcp fi dicere licet,fæpe orbem labefaôant. Nam homo natura præter proprium loquendi munus,quo differt à cçteris animanti bus, id etiam habet, quodperegrina orania admiratur, ad iniblita obftupefcit» atcp externis inutilibus,potius quàm domefticis probatiscp capitur. Congerun tur opes etiam altjs artibus,fed tarnen ex quibufdam earû rerum quas diximus. Bona pars primorum hominum uenatu uixit, alîj furto terra mariûe commif-fo, quidam pafcuis aut animalibus, alq agricultura,opinione altj, ut qui religio* nes Opibus auxereîcorporis alq laboribus, alq ingcnq beneficio, qui foli mortagt; liumfolenteflè inrep.chariflîmi,atcp minimefifco obnoxq, Nam dotes animi ueram nobilitatem, modo in reipub. uftim conuertantur, ferè ubiuis gentium folent comparare.Ab his aut omnibus,aut pluribus rerum elementis nicus aligt; quid decerpere poteftgt;in reipub. conicruationem ÔC protedioncm. Res etiam quac defînunt efle alicuius pofleflôris gt;nbsp;aut quac ueluti poftiiminio ad fiicum dent,principis eflênttut liintbona proicriptorum, aut qui crimine capita^’^’’* fiotati. Quidam in eodem iure bona eorum ponunt,qui aliunde nati, in alicno folo poffidendo acquirendoûemoriuntur, non adepta à principe gratia,ut a ues uel populi fundi fierentîquo iure utitur Rex Galliarum. Nam alibinatoni, atq; in lua ditionc morientiû bona fifco iungit, ne fenfim plures extranet inco* gniti irrepant in regionem. V erum ea funt opum capita fumma.

Vum ucôigalia porrigi inciperent, eflent^ unius aut alterius urbis SC V municipioru tantum princepcs, no erat opus magno,nec multo admo-dum magiftratu ad ilia cogcnda, quoniam cuiufcuncp priuati opes facileprin« pi aequitatis arbitro innotefcere poterant ♦ Verum audis opibus,ditionibus(p, fiue res figillatim eflènt Ipedlandac, ßue foli aîftimatione,fiue hominuntp®*^' lia,opus fuit primum cenfus,facultatum,rerumcp arbitro,qui indiCîa à principe fumma, imperatacp in quamuis prouinciam,diuidat, confideratis^ diligenter omnium locorum opibus,partes maioris expetitaccp fummæ diftribuat ,fecun^ dum urbes,uicos,hominum conuentus, pagos, in id quod facere polfunt con^ demnando ♦ qua indifla, opus eft municipali magiftratu, qui accerfitis rerum particularium peritioribus,fècundum uires ab illis expofitas, æquam folucndo rum partem imponat ♦ qua in re mirum quantum fibi permittant hi,quos GalU cledos uocant.Summa iniquitate altos quimuneribus corrupere eximût,alios grauiter opprimunt,nifi ab utriitp acceperint. Municipales quæftorcs coacfta a priuatis fumma, quaeftori prouinciali accepta fcrenti chirographis ÔCteftibus cxhibet.ille fummo quaeftori, qui in acrarium refert : aut in eos ufus quos prin» ceps ftatuit,impendit.Q,uibus in rebus ne fraus ftibfit,ægre perfpici poteft,Taz m en antigrapharius ubique eflê debet, incB diarium referre,quicquid eft acce.' ptum ab ipfisquaeftoribus.Etnequiduna ÔCquæftores, ÔC antigraphârij dcgt;-îinquant, opus eft magiftris radonum (quosubique efle decçt) qui accept

impenfi rationes difcutiant,atcp in reipub,tabulas référant,At quum aliquïd quodfifco erat acquifitumjRex,Princepsüe dono dat cuiquam,ut confifcatio^ nesjaut fi quid aliud eft, oportet etiam id infcribi rationibus pofcentibus, q ui à thefauro funt, quibus Relpub.non paucæ carent, Nam fans eft rationi omnes cffc obnoxios qui fifco debent, aut qui ab co accipiunt, Verum hæc res adeó lu brica eft, ut uix poflît ullis uinculis coërccri, Seu ergo inducftiones, quas taleas wulgo nuncupant, ßnt perlbnalcs, id eft æftimationem facultatum etiam occul tarum fequantur: feu fint reales, id eft folum ôf res apparentes, is ordo feruan^ tius, quemadmodum StT in re militari, Quoniam uero is eft cibus reipub, opi^ bus ualeretSC quia deprincipis arbitrio nemini priuato licet difquirerc, ifta di^ lationem, ueluti amp;nbsp;uenter,nonpatiuntur. pignoribus enim captis ftatim quif. que cogitur,atque corpore ft de multa agatur, coartari folct, ut uel pereat, uel ab aniicis folutione liberetur, Quaeftores itaque ifti font rerum ftatarum, Idem ordo eft,fl quicquam ab altjs ordinibus expetatur: quod Temper eft fadum à re-b’gionibus,quum inimmenfum ditatæ font, Nam opes quouis modo habean-tur,opes funt,rei^publicae utiles,fiftoep fi egeat obnoxiæ. Alioqui omnia ftcris ad(cribereliceret,rempublicamcp deftitui.His quæ cafo fifco obueniunr, oportet etiam foum quæftorem efie. ueluti quum multat, quibus fous eft quæ^ ftor,funt recipiendæ.Eamunera quæftuofajquæ non font iudieijs adlmixta, öefundfopofièflôre adreipub.fundumredeUnt,rurfumcp uenundari folent, Sunt amp;ueeftigalia, quum quiduis mercium agitur aut uehitur ftatis in locis* ïnde enim rempub. quæ illas tutatur, capere poteft uedigal, demptis his fi^ ne quibus commodeuiuere non licet. Nam quifquc foluit quod filcus coepit: ncc mercator quæftuofos foluit, quod ftatim ab emptore recipiat gt;nbsp;ob id eft reigt; publicæ incommoda ea uedîigalis pars. Ne mercatorem abigas,modo res ad» îerat reipublicac utiles. Liberum diftraherc finito. Si inutiles diftrahit, uetfti» gali multato. Quum abs te necefiario capit quo cget,tunc multato, non adeo ut fuo lucro priuetur. nam non accederet, fed ut illius fias particeps. Cæterum ex re qualibet lucri bonus odor,atque fecundum opinionem tyrannidem^ principum uaria indies excogitantur exaiftionumgenera. Nam quidam,ut Turcha,etiam corpora tenuiflîmorû hominum,addiâorum perfuafioni Chri-fti,æ Moflsjin ueêîigali eflè uoluit,quod quia perfoluere non polfont,aut corpora detinentur, aut à communicipalibus liberantur gt;nbsp;fi fit ftata annuaue fum-ma. Millies mille in foam font colligendac pecuniae,uiac indicis, amp;nbsp;militis alen-

praetextu. Verum quia hæc mifera uitac conditio, quofdam indies tollitc •Uedio, quofdam procréât, oportet ita magiftratus conftitutos efle,ut fom-Wi quidam, quidam medq, quidam fint infimi, Maximi à principe, medtj à niaximis, infimi à medrjs pendent, in indidjs amp;nbsp;milite parando,iubendóque, quçftoribus imperata diftribuendo, diftributaque colligendo, refcrendo-que. N am nifi refers,nil rerum agis. Hæ font perfonarum rationes, ordinesi 3tque munera, quibus in bene conftitutis rebufpublicis eft opus, ex quorum ’uthoritate pendet, tradlaturfie, quicquid in iure oboriri poteft caufarum. lus fuutn confequendi,amp;res fibi feruandigt;lexunaubiuisgentium cft.Sed quiâ ^âionum formulis folet quacuis regio uti, non tarn certa methodo poflent qug 5^* praxim attinent, quam quae ad theoricam fpc(ftant,tradi. ideo eft ad uul-S^rem ufom remittenda ifta tradatio ♦ Satis enim fuit iftis dementis explicuif-

k 5 qua ratfonc aut noui populi poffint à principe regi amp;nbsp;infonnari,aut qua at« tc ubiuis terrarum retineantur diuturna imperia»

Qjr IBVS ARTIBVS SIT OPVS PRINCIPI rcligionem muttituro,cruerant ßdanfalfe fubflituturo.

quot;X omnibus notionibus,quibus animus noßer moucturjnub la autægrius admitti, aut cum maiori difflcultaterelinquifox let, quam quæ de religione habetur opinio Et uix unquam contingit, nifi aut fumma uij aut diuturn a diuerfa inflillandi opera, ut fine fanguine, autrerummutatione poflitomnino _______alterarijdeo Plato fuadet in Legibus,no eße temeretnouen-dam de Deo recepto in quacunc^ repub.perfuafionem, Contingit enini, Q rum prudenterprincepsjieuquiuis alius animos uetuflaibluat, antequärccenx tireligioneliget, utpopularis concordiaamp;uinculum commune labefaeftetur, acgrecp aliam admittat etiam præflantiffîmampopulus ueterifolutusJduero contingit multis rationibus, ad quas diligenter attendere debemus, antequam altius pergamus de adulterinis profligandis,flC uera iubflituenda traóare. Su* periorilibro demonflratum eft, omnibus hominibus efie cômune,utô^ fi qua* lern De um habere debeant,ignorent,omnes tarnen habendum cenfcnt.Quod ipfum ex gratia: cuidam referendæ occafione omnibus à natura data proficifei tur.fieri enim non potefl, ut animafiflud fagax,rationisœ plenum, à natura rc* rum omnium egenum,ôf ueluti expofitum ad omnemiieriarum genusi quum totam hanc rerum omnium machinam ad eas miferias compenfandas pront gandas fibi comparatam cognofcit,non agnofeere tanti datorem muneris per* cupiatjCoIatcpquiçquidàparentibuslocoDei haberiaudiuerit.Adgiatiamô^ ueluti compenfaponem accedit ætas tenacifiima,amp; quo femel,ut inquit buta eft, odoremdiutiflimeferuans : quæipfa confuetudini ueluti fecundæna--turac fe traden5,falfa perinde ut uera poßquam femel recepit, mordacifiiruere* tinet,amp;tutatur:utnilueriusquamquod aparentibusaccepit,credat, Quanto uero falfior ubiuis gentium eft de dijs opinio, tanto ardentius omnibus artibus ( id fuadente Satana, falfac perfuafionis opinionum^ malarum authorc ) illam facrificuli retinçri, nbsp;omnibus probari debere contendunt » Quod uel iftis ar*

gumentis patet. Vir bonus ÔC fibi bene confeius, fiia contentus confeientia, necfuauenditare,necalienum defe iudiciummagni admodumpendere fo* let: quodà uerbis hominum nil in rerum natura mutari fciat,ucramcp lau* dem à bonis tantum expeóandam ÔCfugiendam,ut folida accedatnoucrit. Fa cinorofus ÔC fibimale confeius omnia de fe dici putat, ieipfiim effeit, prardicat, ingerit, ut quam fiib pedlore uulpem gerit, probitatis à fuffragtjs emendicatæ opinione tegat. Hinc uaniffimos homines fiia uenditare, aliéna eleuare quotidie cernas. In religionibus falfis plané idem cfl. Ideo ambiguis relpon* fis eludebant, 8Comnibus uidebantur fatisfacere* Quodantiquitas dum uo* cauit Apollinem Âs^iew, Qc deorum parentem Saturnum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, innucre

uoluit. Äcccdebant tripudia foliftima, auguria, exrifpia'a,di'uinationcs, inuo-. ‘Ucrailla,quibosölt; fapientibus ö^plebejs imponebatur. Si quis ucrocontra ^lifccre aufus fuiffet, morte pledebatur. Id enim habent falfæ perfuafiones, ut quum male fuafe fintjuelint fc omnibus ingerere,gladio praefente fint probandi«» de illis pœna capitis difceptare nemo audeat, ut mctu faltem 0^: filentio pro lgt;are uideatur,qui contra eas metu mortis ne hifcere quidem audet. Qui funt er goimperiti falfi à uero difcernendi, eo uehementius falfis religantur religioni-

, quo magis inftatur à facrificulis QC earum facerdotibus, ægriuscp iiiis me-deare» Nam habent credulitatis principia cum bonis communia, ætas accedit, confuetudo cogitjinftat falfitas. Quo nt (nemine talia curante aut confideran-ut uerum parum late pateatdalium fe ubiuis ingerat, uigeat,probetur. Satis ^ninr habet quiuis princeps, retinere populos pacificè,5C ea quæ ad fifcum per-^nentjin rem fuam,iuridicam ÔC militarem impcndere. Miles uix ullis legibus ptofanis uel Cacris retinecur. Iudex uindicat iniurias, dubia, lites, nbsp;nbsp;iurgia fol-

dJit. Populus myftcria non capit. Vnus iacer magiftratus curam religionis ha-, l’etrquam uel perditilfimam,quia ex ea quaeftum capit, nunquam mutari pati-ïuucôcitatplebem.adfuturam fatis peftem minatur,clades prænunciat, quibus •■ebus pcrcellit ferè omnium animos. In confternatiOne autem animi, uix ulli lupereft liberum de rebus indicium. Et fi quis etiam libéré amp;nbsp;incorruptè de re-iudicando turn audiri uelit, in diferimen ruât neceflè eft, atque præfentem •ïiortem lubens fubeat.Mortem uerô quum natura timendam docuerit, nemo Ipontè nifi diuino atflus ipiritu,6c omnino immutatus, quales telles lelu Chri-ftifucrfît,fubire uult.His igitur diligenter pcrpenfis,reipub. moderator fenfim fine magno hominum conlëlTu, proceribus primis communicare quæ muta uelit in repub.fuafionibusep amp;nbsp;leni captatione iuadere debet,quidcp in rebus ’’cligiofis mutandum cenicat. Quod ubi probaucrint ( nam fi omnibus difpli-, ^et3autexpe(flandumfuadendo,aut cogendum, quod poftremûparum tutum «Il regnanti ex alieno arbitrio ) tune Si fummi indices funt etiam cogendi narijs in prouincqs:ut,quum talc quicquam,quale uoluerit princeps, concionato res fuadent,etiam fuadere fenfim uolentibus permittant.Sunt uero tertio loco, iam alienata utraep amp;nbsp;procerum ÔC iudicum potentia,ne eorum faólionibus^ îdiuti conantibus obfiftant,uocandi pontifices, fummusep cogendus uelit no-, fit» utilla quæ optima probauit, QC dotfliflîmorum confenfu examinauit prin-1 «ps, fiiadeat, aut fuadere permittat : nec uerbo quidem obfiftere illis audeat,j à principe docendi gratia funt miflî.Debet autem deligere ad fuadendâ ne-' ram fidem uiros idoneos,amp; omnibus artibus,quantum fieri poterie,led potiflî-•ttum in ueræ religionis placitis exercitatiflîmostad Iblucnda autem fallæ obic* ’^^»ex philofophia inftrudilîîmos. Qiii quum pauci haben' poflint, totas regio t'es facrolandliflînii, inuiolaticp,etiam fi fit opus euftodia peruigili feruati,pera 8gt;'ent,amp;: uolcntes ueræ religionis placita probarc initient, cæterum libertatem ^edendicuiuis relinquant. Nam quod uifatîlum eft, uix unquam ad frugem Proficifcitur.Ideo uera religio uetat, uim cuiquam retflo conftanticp iudicio fie improbat, fi quis ui imprudenter adatflus ad ucritatem fuerit. Animos e-ttltnliberos nuit Deus.Potell quidem,fi qui pauci infidèles fint inter multos,Sé illis labes inmultitudinemproficifcitur ,illis dies conftitui, quo autuolentes ”r perfuafionem tranfeant,aut nolentes excedereregione cogantur : ne ex pu-^idis membris paucis labes in totû corpus ferpatjperniciemtp adferat, Hæ funt

528 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E ORBIS C O N C O R D I A

pn'ndpïs artes,qùi'bus nullo plané difpcndio,fummo copcndio fadlitatc pof fitfinetumultuâC fanguine uerum fubdins fuadere, Vifiones uerô amp;femnia prindpum,ubi' ucro confenuunt,funt ab illis loco rcuelationum habendæ, faV l'um illis exibilandum,uerumcp confirmandum. Nam quamuis ïam antéuerU uerum fuerit,ÔC falfum falfum,tarnen dum benefido hominis in authoritatepo fiti illud rcpetitur,ueluti nouum à plcbe pendente ex authoritate creditur gt;nbsp;ÔCfa dlius longé etiam falfum ab authoritate probatur,quam uerS ratione ab humili homine demonftratum. Quid ergo principem non fuafurSueri putemus, quu à fola authoritate falfum fuadere poffitfDebet uero ante omnia coado ex uera religione praeftantiffimorum hominum numero coclufiones in breuia axioma ta redudas habere:6C fi poffit fieri, etiam lcirc,mandarecp memoriæ, utabeius ore ctiâ magna authoritate feu facra feu prophana homines poffi'nt audirc,quç dodi S)C profeflbres fint fuafurfperfuafuri amp;: confirmaturi.Eas coclufiones am pliffimé primo libro attuli,fuafi,cpnfirmaui,quac de uera religione fuafuro funt neceflar iac. Inde peti polTuiit^

CLV IBVS MODIS CITRA CVIVSQ.VAM offèn/ionmi fitutra fidfs pr^dicandinie^ tiut officio,qui curant tmendand^, aut omnmo euerteitdlt;efaljitf)erfuafionif fufcifiit.

OPortet eum qui à principe munusueritatisfuadendæfufcepitjBOf'’’^*^ nus earum rerum quas adueriarij ueritatis probant,quàm ueri ipfius pen tum eife.Nec enim tantum docendum amp;nbsp;confirmandum uerum cft,îc^ tediones falfæ funt foluendar, diluendaep argumenta « Quod nifi collifio^^^lo-* corum falfi fieri nequit, Adhacc uidcndum,ut fiant omnibus omnia, id eft ita*c iliis accommodent,quos edodos cupiunt, ut à probatione eorum legum inet* pere uideantur, quoad attentis fadis tandem, elicitis^ conclufionibus, aut no^ ftra confirmemus, aut aliéna parum firma oftendamus, Summopere uero iliud cft obferuandum, ut quod exoium aut improbatum popul us habet, d^i^d ante quâ eius deferiptio fit diligenter tradita,non nominetur. Nam id nos ftiipcdos à principio redder et, animumep auditorum à beneuolentia amp;nbsp;attentione,line quibus (nifi miraculo ipiritus fandi) nil perfuadeas, auerteret. Vt ergo animi habeantur populi cuius falutis caufa ifta fiunt,eft in principio eorum innrmita-ti conftilendum,laudandi probandicp iunt ueluti boni, femümptj **♦ ut dum partim acquiefcunt,ÔC confortia eorû qui uera docent, fadi®^’ probant, frequentare incipiunt,ex affiduo côuidu fenfirn emendentur, immutentur» Conuerfatio enim QC affiduus cultus temporis prolixitate adferet, quod prima fronte nunquâ impetres .T aies fulcepit filios Ifrael Mofes. Ita omnibus omnia, quoad conuerfationem, fiebat Paulus ♦ Ob id lefijs Chriftus legem irnpleturus uoluit etiam ceremonijs legis fubrjci, AnimS autem ad tria femper intentuni habere debet,qui docet.Id enim ob oculos lemper fibi proponat neceife eft, pri mam docendiuim à perfona dicentis elfejiuadendi ab auditoris animo, perfua-dendi à re ipfa.Sit ergo uitac fumma innocentia, ut inter homines licet, irrcx præhenfibili,ueritatis pracco. Nouerit auditoris animu, quidcp illi uehementer placeat,aut difpliceat.T ertio ea fit eruditione, ut de quacunq; re fuerit illi dicen dum,per fe etiam filentium ÔC aufcultation em mereatur. Sijiero illi n on fit per-ipedus animus populi, ÔC quàm facile acquiefcat ueritati,cómunia 6C omnibus nota principia in medium afferat,ö(^ abhts captato auditorio, quum iam eft atz lentus

GVL* POSTE L 'L I L Ï B* | ï [ I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;529

^Cfttus populijsgt;inftillet{ènfimô^ pcdetenrim,quacad parricularcm ucritatis pi^obadonem fadut.Ita fiet,ut quod princeps effeöum cupit, quodcp omnium ^aluti expeditjfacilc recipiant. Vocabulis uero, niß dum uidcmur in laudem fal fi dogmatis tendere,eft abßinendum,ne rapiantur etiam bene addudîa in inu/^ ^ain.Sedhis adduÄ's atqj perpenfisgt; quibus ÔC princeps öi. concionator uerbi *^ei debent eße inftru(ßi,exemplis eft agendum, quoep modo eft in fingulis re^ ^*§ionuni perßiafionibus à uera alienis horum praeceptorum praxis exercent ^Jïjtradandum^Primum ergo qua arteinMuhamedicis,quilatiffimèfere^ toto in orbe ferpuntjfit agendum,trademus.Secundo loco,qua ethnicorS amp;: idolt;-Jolatrai um quodcunep genus adorin'ualcamus.Poftremo uidendum erit, ß fua fionibus poterit fieri,ut aliquem ludaeorum ab infelicitate, qua ab occifo Chrilt; ftopremuntur, eximamus* Neccnimunquamtota ea gens accedet ad Deum PerMefii'am, priufquam poft aduentum fummi antichrifti reliquiae faluæ fiant, ’tcpcumelecßisadnumerentur* Vbi ergo fuafiones attulerimus omnibus illis S^ntibus accommodas,finem huic libro operi imponemus*

Librofecundouifum eft,quid habeamus cum Muhamedicis commune, quid difFcrens.Fatentur enim quaecunque de diuinis tenemus, fuo tarnen tooretpraeterilia quædediuinitatelelu Chrifti,ÔÔeiusmorte, nobisfuntpro^ tatilTima, Qiiia ergo offenduntur uehementer, fi Deum Ghriftum uocari au-^iant, quoniam contrarium uoluit toto Alcorano fuadere impoftor ille men-^axcp Muhamedes, ideo non eft ab exordio fuaßonis quicquam de illo agendum. Quamuis in eo ßt totius religionis ueræ icopus,pariter ut in morte amp;nbsp;eius fefurretftione* Si de Chrifto quicquam dicetur, non oportebit id excedere ilia, quæ de eo funt tradita in Alcorano : ne aduertentes facrifices,populum ab au-diendo clanculumjubi palam non licebit, auocent. Dedamandum ergo de di-uinisbeneficqs erit, ut ornatifiîmè poterit fieri * Nam quamuis lingua Arabica S^Turchica eftfuac eloqucntiaecapax, tarnen nil ineptius eft illis fuafioni-bus,quæ ab illorum Alphachtjs fiunt.Subiungcnda erituarietas orbis,fi-ult;ftuu, animalium, regnorum,quodam ordinetutluce ordinis capti, amp;nbsp;nouo docendi Scnercille(fti,attentiflimi frequentes fiant, Comparato maiori auditorio,dc potentia QC beneficqs creatoris eft agendum, fed altiori quam antehac metho-do.Nam facrofantftç trinitatis myfterium eft attingendum facilioribus demon ßtationibus.Eiusenim audiendifunt auidifttmi Muhamedici, qui dotftrina ^uacuncppollent.Primum exemplum abintelletftu eft familiariftimum,ita in-ducendo:Quæcunq^ funt perfelt;fta,bona, iufta, ÔC quacunep perfeeftione abfo-’ota,illud à Deo habent.Quod uenit à quodam principio copioßlß'me in quae-dam effeefta 8C particularia,ncceflarium eft ut fit longe perfedîius, copiofius, QC toaius in caufa, quam in effetftu. ut Ci multae pulcherrima: domus fint ab exco-Sitatione præftantiflîmi artificis fatftac, nullus negabit in eius animo efte poten dam infinitam defignandi infinitas fimiles,autpulchriores domos : ita quod in nobis eftpraeftantiflimum,ô^ in omnibus coftitutum, etiam imaginem in Deo babcrc certum eft. At nil in rebus aut earum atftione quamuis fimplicifiima, tri dilate caret. nil enim fieri fine ternaria poteftate poteft,Nam fis quantauis po-tontia ad quiduis agendum,nifiadfit feientia efficiendi, amp;nbsp;earum partium quæ

-ad opus requiruntur cognitio, fummacp Sé par potentiæ fapientia î flh'scp duagt; bus proprietatibus accédai uoluntas efiiciendijamp; amer conferuandigt; certènulgt; Ja oinnino res in cffeôu poteft ene,bcrjùe. Ai fi eft illiid in praeftantifiïma no*-ftripartedn animo fcilicet,certè Deus præftâtiflîmè habet earn trinitatem, NeC .cnim (quamuis potens fit) nifi fapientiam ab aeterno habuiflêt,amp;: uohintatcm, Ætcp amorem creandfquum illi uifum eft, potuifletquicquam in elfe deducerct Eft ergô Deus trinus ôf unus, N am eadem diuinitas eft in potctia,eadcm in picntia,eadem in amore:ettamcn nô:funt tres diuinitates,fed una diuinitas-Vt quû cogito,exprimOjfacio,funt differentes adîionesiet tarnen non funt très res, fed una tantum.Cogito forma ædiftcifcxplico eandem uerbis, aut fcriptis, aut ichnographia,demû illud fieri euro. Sunt itacp tres ædificij confiderationes, pri ma ut in mente, altera ut in explicatione, tertia ut in opéré : amp;nbsp;tarnen non funt tria,fed unum. Ita Deus pater eft ut potentia, filius ut fapientia,Ipiritus iânâus ut araor ÔC effeclus. Sunt ifta multis exemplis confirmanda ÔC inculcanda, 8^ inueeftionibus agendum in eos malos Chriftianos, qui dicebant ante piopherä effe tres deostquü non fint tres dij, fed unus Deus. Dum autem crebró ifta incul cantur,uidchtuf pro illis facere, Confirmandu erit illud, quod neceftariöuifuiu cft,fimilitudine rerum omnium,amp;ƒ potiffimu præftantiffi'marû. Sol nil plaii**po left fine ternario numero agere, confiât cnim corpore,luce radtjsûe,SL uirtute. Nee cnim corpus luminofum eft radius,aut ediuerfo,fed radius à corporepio^ cedens à principio differtjcffetfius caloris ab utroep diflinguitur, Attamcn non funt tres actioncs, aut potentia’, a ut calorcs. Ita 0(5 in omnibus rebus. In artibus erit exemplum familiarilfimû. Nee enimfigulus unquam potcrit ollam unani, aut quoduis aliudfidïilc formate,nifi potentiæ feientia, amp;nbsp;uoluntas ab utraque procédons adfuerit.Poteft enim quoduis in fua arte pofitum ita demuin fscere,' quum fcientiamamp;C. uoluntatemeiüs formandihabuerit.Hocueróinhomine quum fit præftantiflîmû, necefie eft efie etiam in archetypo præftaniiuslonge, quanto fcilicetDeus homine maior. Qucmadmodüenim in potentia artificis' eft tota ars, ita etiâ in eius feientia eft tota ars, ód in eius uoluntate atqtcftbóu eft tota arsinec tarnen funt tres res,aut artes,fed una ars.Et itcmtNil agi ab arteaut natura poteft,quin fit in a(fiionecopia.proceflusgt;uoluntas:aut utdixi,foecundi tas,partus, amor. Nam fi ab ca potentia artis,quam quis habet, nonpoftbt^n*^ progreflîo,ô6 generatie procedcre, nil plané ageret i Et nifi adïioncddedtarc--tur,^ dcletftum faccrct corporis,in quo agat, proculdubionil pofletab artifice fieri. In rebus naturalibus facilius adhuc eft exemplum. Piper autgingiber nifi adurendi amp;5 pungendi perpétua Ô5 inexhauftam copiam, à qua procéder«fem per mordicatio amp;nbsp;aduftio haberet,0(5 nifi natura ea dclctfiaretur, amp;nbsp;uellct quondam fuo modo femper ita agere,proculdubio efle non poflet. Quod autem ctia inanimata uideantur ueluti deledîû habere,id probat, quod adhoncs omnes in magis difpofito fubieefic primu dirigunt. Piper quidem urit.fcd non ubitç. Po*-ris corporis apertis fudore a ut exercitatione,agit parum,excoriata carne uehe.* mentiflimc.fed præftantilïîmo modo in lingua, quoniam membrû illud eft gu^ ftandis ctfentiendis rebus aptum.Ponatur ignis iuxta fulphur,ftupas,firamcngt; ficca uirgulta, folida ligna crafiàcp demum media in fylua, nunquam in ob.^ icefio deligendo aut agendo peccabit. Ita 0(5 faxum, cuius præter occultas pro-* prietates eft tendcre dcorfum, fupra corpus terreum mole parum iubfidet, in? iuto magis, in aqua ualde, in acre quoad terram attingat, Sic deligunt omnia i I,... Ç u a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uegcz

■ucgetatiüa fibi peculiai e ah'mentum ex omnibus humonbus circunftàntibus-» Ampli us.Ent ad aA'oncs ucniendum: quarum nulla fieri fine tcrnan'o poteft» Nemo potcft amare, quin illi adfitamatum aliquod propofitû : necpoteft fine medio amore ab utraque parte procedente ulla amicitia tieri, A' materia ÔC for^ ma etiam cum do(fîis,fiC rcrum naturalium peritis erit agendum.Quoniam car dorerum uertitur, utDeum, qualis eft, cognofcant, erit iummopereinfiflengt; dum in hoc. Eo enim demonftrato amp;fuafo, multa præftantiisima confequen^ tur.Deum fcilicet habere filium, ÔS ab aeterno ilium de fc generate,fine quo niî poteftfierfiab utroc^ procedere uoluntatem,amorem,effèdîum, quem nosfpi^ ritum fanlt;fîum dicimus.Sequetur etiam falfum mendacium efle, uel ducen-ties fcriptum in AIcorano,quum toties illic rcpetitur,Deus nec générât,nec ge 'neratur,non habet filium,non eft trinitas,amp;'c. Quasfententias ex Alcorano, fi obtjcientaliquifmaminjÔC fit illis (nondum refutato opéré) fatisfaciendum, ne turbas excitent, aut uideantur premere Euangeliftam, quû no reipenderet, debet ita iàtisfacere. Eftè quidem in propheta eorum has fententias feriptaSj ucrumillos ita debere etiam alias fententias legis probare, Scripfitduobusin locisjinterpretationem fententiarum A Icorani neminem debere aut poflê tra.* dere,preter prophetam ipfiim. Adhçc, eft traditionibus ab eius ore receptis fcii ptum,ex duodecim milibus Aiet,id eft uerborum feu miraculorum, tantû eftè tria milia ucra : reliqua uerofalfa. Vt aufcm libère pofîènt omnia autuera,auc falfadici,illa nondiftinxit.Dicendum itaqueerit ab Euangeîifla,uerba ilia quæ contraria funt rationinaturali, efte falfa, ôd illis non cftè ftandum : caetera uera»

Qitum iam de Deo reefiè fentire incœperint,confirmata ea Opinione, homo eiusep dotes, tam animi quàm corporis,crunt extollendæ. xAd hæc ipfa uirtus, cuiusfolus homo capax eft, omni^enerelaudum eftcfïèrendagt;pudicitiainter humanitas, confei uatioqp uitæhôminum fijmmopereamp; frequenter cftoboculos ponenda.ldeo angelos, ÔCDeum eflepræftaniifsimos,quôd nun-quam Veneris labe polluantur, femper ad conferuandos homines attendant: quilquis contra facit, eum elfe iniquum, SC contra natur am armari. N aturam enim ideo creatum uoiuiftehominem,uteftetDeo, quantum fieripoffet,fi-millimus.Et quia lubentiftime audiunt fantftorum primitiuæEcdcfiacuitas, eftfumma carum peritia Euangeliftæ habendatut uideatur in illis Euangeli) uirtus,Ô6 uirtutum omnium ornamentum.Facilius enim exemplis,quàm ucigt; bisadpræclarafacinoraincitamur. A' miraculiseiitordiendumucterisTcfta-menti, laudanduscp erit Deus in famfiisfuis. Notandum uero femper illud critjUomine Deiinuocato,amp; precibus fufis, aut prarcepto à Deo rccepto, omnia ante Chriftum miracula édita fuifle. Chriftum autem in fuo proprio nomine, utiDeum uerum, miraculorum omne genus edidifle Adhibendum eritin his Euangelium inteftimonium. Eius enim (unt eoftudioibres Muhamedici, quo funt dotftiores, Sf à nugarum captiuitate magis liberati. Quod ipfum ani-maduertentes Chaliphæ,quantum poftunt, arcent à letftione philofophiæ, Si Euangelip Quoniamquotquotfunteruditi,autopinioneChriftiani, autom-nino fineulla religionemoi-iuntur. Nec enim qlialem Deum fcripfit Muha-medes,poftuntmenteconcipcre. Nam prarter quàm quod author mail uide-tur, etiam homicidijjidololatria;, feeler is, rapinx, luxuriæ, uoluptatis, pæde-

raftiae,brutah's concubitus principïum amp;nbsp;pracccptum meumrcfertnr^quod hones etiam crcdere in homine omni fcclerum gen ere contaminatifsimo.Cult; randum id in primis concionatori eft, ut fecum habeat innumera exempla Euangeltj Arabicè excuiâjUt cuiuis uolenti communicetjdet, diftrahat. Adhi* bito Euangelio, 8gt;i. uifa lefu Chrifti uita,funt in unum ea cogenda,quac de Chri fto in Alcorano,eius interpretibusjó^ Suneh habêturjatcp ob oculos ponendai cfferendus eft, quantum fieri poteft ♦ Addendum uero illius laudibus eft ,quod Suneh affirmât futurumiudiccm uiuorum amp;nbsp;mortuorum lefum Chriftum:un deDeum effe fatendum eft, NamDeifolius, qui omnia nouit, eft iudkium» ItaqueDeus pater nunquamiudicium, in quo omnia quaecunçp ab aeterno a creato mundo fuerint, cognofeenda amp;nbsp;perpendenda funtgt; lefu Chrifto perx / initteret,nifi ipie effet Deus omniafcicns. Ad hæc, quû uerax fuerit, feipfumcp

Deum,uterat,dixerit:eftilli credendum.nam prophetac à Deoilluminati, nunquam potuerunt mentiri. Alioqui prophetac non effent, pariter nee fpiri-tuffandîi gratia donati noftri Euangeliftac, Aiebat Auguftinus, fi unicum men dacium in toto Euangelio haberetur, nuUo padîo effet illi credendum, Quum autemMuhamedesneuem millia mendaciorumicripfèrit,prophetaeflènon potuit ♦ nam Deus omnifeius non poteft fallere.Itaque fi à Deo amp;nbsp;eins angelo, in quos nec obliuio nee ignorantia cadit,hacc kx fuiflet,nec contrarium,necfu perfluum, nec mendacium habere potuiffet ♦ Sed nondum eft contra prophew autlegem agendum, antequam antiquis teftimontjs,proprijs uerbis ÔC eius opc ribus,cöfirmatione etiam aduerfariorn,fuorum fedatorum facinoribus, Deus innotefcat,amp; habeatur Chriftus»Quod ubi obtinuerimus, ftatim fine ulla defix gnatione,autnominisodiofätradult;ftione,qualis fit Muhamedes, omnibus pa tebit.Lux enim tenebras ÖC fugabit,amp; prodet. Huiufmodi ergo induóionibus crit agendum^Quæcunque praeftantiora funt,nemo magis eligenda efleambi-get. Vter prçftantior,qui cafte uiuit,aut qui V enereis totus diffluitc'qui dat, aut qui rapite’qui fanat,aut qui lacdit,obterit,occidit t'qui pacem naturæjaut qui bel lum adfertCfacilis deledius-Atqui, quum multi perfetfti fuerint,quatenus homi ni licetjnullus unquam maior,iàndîior,diuinior propheta ipib Hiflâ,id eft lefii fuit. Igitur nec eius lege, pracicriptis, fîC imitatione fantftius, Eft ergo omnibus legibus praeftantiorlex Chrifti.Etitem,Si quis homo detur ex ipiiifuiândîo Ä uirgine conceptus, miraculis ab ipfa natiuitate clarus, fàpientia diuina dona-tus, uita innocentifsimus, humaniftimus, qui multis uitam amp;fanitat^*’^’‘^^ tuerit, qui nil terrenarum rerum unquam poftidere uoluerit, quÜta fuos uiuez re uoluerit docuerit^iô^ ex oppofito detur homo more cçterorum conceptus, in idololatria educatus, mercimonijs exercitatus, miraculis nullis clarus, mor^ bo animi corporis laborans, qui aliéna diripuerit, innumeros homines neca uerit,lackrit,oppreflêrit, qui omnia ad quaeftum retulit, iuosep in caeteros morx taies gladium ftringere docuerit,uter horum cenfebitur praeftantior c Quis na» turæutiliorî'Vtriuspotiusparendum legibus cenfèas Nonne leges redolent authorum ingeniafllle naturae arnicas, hic inimicas didîat ♦ Ille naturam fouet, hic in earn arm atur ♦ falutem ille, perniciem ifte adfert, Taceo utriufque dotes» Si enim dem diuinitatem Chrifto,amp; refurretftionem, fine ullius fanói oratio^ nefadamtMuhamedi illos titulos,quos erubefto cogitare:quis non uidcbit,cu ius exempla fequamur t* Ita multis exaggerationibus ab utriufque uita defum/' ptis, nominandus erit Chriftus, iupprimendus Muhamedes, quoad djuinitas

G V U P o s T E L L I L I B« - r I U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55J

h Chnfto fit perfiiafa, ÔC file omni'no fuis coloribus depidus patcat omnibus, Satisfaciendi ucro gratia, non refer cm us occafionein falfîtatis in uerum fcopûj fed prophetæ dicemus ludacos ob odium Chrifti' multa fuafifle ab Euangelio diuerfa, ut reuera fecerunt, interép cætera diuinitatem Ç quat à iudicio uniucr^ falijó^ difcipulorum Chrifti uita patet) conftat cos adimere uoluifle. Et ideo ib lis credidit, quoniam primi fuerunt cius informatorcs, amp;nbsp;iecîatores « Practc^ tcaeauerba quæ in Alcoranoiuntdctrinitate,Chriftidiuinitateôtmorte,no eflè muhehemat, id eft iudicantia amp;nbsp;uera, Vera certc occafio ademprae à Chri--fto diuinitatis in Akorano fuit, ne eflèt gloria cómunis Muhamedi ÓC Chrifto, autMofi. Nam utriuis fubfcripfiflèt, gloria in cos recidebat, ÔC partæ peribant opes » lam ergo de uirtute SC omnibus hominibus faôo fermone, indutftioni^ busep crebris contra ea uitia facftis,quibus featebat falfus propheta, ut iam dixi, a fignis iè prodet Muhamedes, ÔC eadem opera exaltabitur Chriftus atque apo ftoli.ltaque ut fint abundè,quibus fuadeamus,homines Chrifti icdlatores diui^ nitatiseius quum uerbis tumfacftispræbuiiïèteftimonium,compendioquo^ dam uitas quorundam apoftolorum,Ô^ aliquot aliorum iàndorum fubiungere exempli caufa dccreui,

NVlIus antccedere debet efî, qui primo ad apoftolicû munus eft uocatus, itaep primo in loco Petrus,qui ÔC Bar Iona,6C Ccphasgt; amp;nbsp;Simhon eft di^ dus, deferibendus eft. Natus Betiàieda urbe ad lacum Tiberiadis ( mare facra uocant) fita,Petrus niennio fequutus eft Chriftüicum quo id miraculi cômunc habuitjUt dumChriftus in transfîguratione ftiae diuinitatis fidem facerct,maria feulacQ ficcis pedibus fine nauigio calcarit,quod ante pracceptor Chriftus fcce.-rat.Veru quia præfens erat eu eo Iefus,in en iftud refei ri poifet, citius quàm ca qu3c à morte lefu Chrifti contigerunt, quamuis eius nomine omnia fatfta funt» Miraculûj^o à relurretftione die, ab afcêfionc decimo, omnibus difcipulis unâ c5gregatis,fuit ipirituftàncfti ipecie igneæ lingulae côfequutio, câ gratiâ omnibus côlerens, qua impofitionc manuû omnibus ad fide accedentiUdarc aut cô figno,aut abfqî figno poterant. Eo munere omniS linguarû peritiâ funt confe-quuti, quo nil in tota natura mirabilius. T a innumera uero ubiuis terrarâ,qua iter faciebantjcdebant miracula,ut literis côprehendi nô potuerint. Prçfcnte to ta urbe lerofolymitana ad portam rempli,claudus ab utero matris fanatus eft à Petro in nomine Ie(u Chrifti. Ab eo têpore Ananias,amp; Saphira uxor,quod eC fent ante apoftolu Deo mentiri aufi,{unt extindi folo uerbo ÔC nutu Petri.Dif-fipato aut in uarias partes côfortio,Petrus diuinitus eft ab angelo è carcere libc ratus,amp; extra urbê du(ftus,etiâ ipfo non fatis credente, donee extra urbê fe eftè agnouit. Lyddæ agens Aeneâ paralyticû fanitati reftituit.Ioppae ucro puellam Thabithâ nomine,ex mortuis ad uitâ fufcitauit,Singulis in urbib.miracula ede bat. Sed nulla un^ tanta copia, quanta in Antiochia. Nâ quotquot ex urbe Ô£ uicinia languid! haben' potuerunt,omnesjin unum locû collecftos,Petrus in no mine lefu Chrifti fariauit.Fuit uerô tanta multitudo,ut dena credentium millia eo die ad ueram fidem accédèrent. Atque eo fatftum eft, ut primum in Antiochia ecclefia locum, amp;nbsp;federn, ÔC uocabulum Chriftiana: acceperit ♦ Sedem c-pifeopo dédit domum fuam quidamTheophiluSjurbis primarius. Nolo hîc adfcrre*

adferrc^quum breuitati ftudeam,quot fuetint conflicSus Symonis Petri,6^ Sygt; s monis Samaritani. fat fuerit node,uno congreflu Petrum Symoni ( quamuis Sadducgorum poft Dofitheum prindpi)tria homi'num milia ademiflè,amp; à ma • gici's prgftigqs ad ueram fidem traxiftcupfum uero Symonem ita refutauifléjUt nullus lift in tota Syria locus eflet, populis quos iam ante luferat eum infedanti bus»Peftis hæc Syrii decedens petit Romam, fibi quæfitura fautores. Firmata gt;nbsp;in Antiochia fcde, ne uenenum Symonis inficeret Romanos,Petrus eum fez quitur,Româ^ etiam ÔC ueri prædicandi, ÔC falfi conuellendi gratia adit. Vtez batur uero pro omni genere ciborum, pane cum oliuis, amp;nbsp;quandoqueholeriz bus,aquæ potu,indumentis palliolo ÔC tunica. Hate erant apoftolorum prino* pis impedimenta : hae pompac, triumphi,currus. At fub ea tenuftatepoteftas Cz rat J quæ etiam naturae imperaret ♦ Praeftigrjs uero ita Romæ lufit homines Syz mon Samaritanus,ut illi ftatuam poncrent, Symoni Deo iando inicripta,quae etiam iuxta Tyberim diutius fuit. Inter confiidus autem Romac cum Symone habitos (nam multi uarij^fuere) duos celebriores tantum in mediu adferam. Quonia omnes eius technas cludebant apoftoli,et quibus apud curiofißimö r er urn nouarum auidilsimumonftrum Neronemmultu ualebatartibus,uan^ oftendebant,amp; hominibus periculofas, atlt;Ç inutiles, ideo in magnafrequentia populi inter Petrum amp;nbsp;Symonem padum eft, ut qui mortuum non poAêt fuz fcitare,occiderctur. Cômodùm obtjt paulo ante quidam iuuenis. Primùm Syz mon accedit, incantationes admurmurattuidetur mouere caput exanime cada uer.unde furiofa plebs iam in fandos apoftolos ruebat, ä mago incitata, donee uix impetrato filentio hçc dixit PetrustSi uiuit mortuus,iurgat,ambulet,loqua tur. ft id non poftit, feiatis efle malorum dacmonum praeftigias. abfiftat à ledo Symontuidebitis nil plane moueri. Abfcedente ergo Symone,mortuocf quicz fcente,accefsit Petrus,et ita dixit:Iuuenis in nomine lefu Chrifti Nazareni cru cifixi furgejôd ambula.Et ftatim iurgens ambulauit,locutus eft,0C poftea diutif-fimè uixit,teftimoniumcp apoftolis praebuit. Alter conflidus fuit SymonispOj' ftremus, ÔC eius uitæ cataftrophe. Nam fe offenfum à Galilaeis ( ita noftros ob inuidiam uocabat) dicens, Neroni aftirmauit,fe uelle rclinquere urbem,quam tutandam fufeeperat î diemcp dicit qua ad Capitolium cocat multitudo.Futugt; rum enim, ut ex eo in cœlum euolaret. Dida die adeft populus, adeft impcz rator, adfunt apoftoli. Symon laurea corona ut uidor tempora cing^^ ’ pitolium conftendit, atque inde in aera fiiblimis opera dacmonum ft*’*'* cæpftj donee orantibus Petro 6^ Paulo deftitutus à dæmonibus, caditin terram femia nimis,atque inde à fuis Aritiam ob dedecus delatus,infequenti die animamin-felicem dæmoni refignat, Is eft finis uitæ Symonis, qui cauft mortis apoftoloz rum fuit. Nam inde captata in eos occafione Nero non defijt, quoad fupplicijs (unt deftinati. Finit itaque Paulus uitam, gladio ceruice abicifh: Petrus cruce more præceptoris, led inuerfo ad terram capite dies claufit. Is eft finis eoru*^ qui uera docuerc, innocentilsime^ uixere. Hoc eft præfentiæ lefii Chrifti, a diuinitatis eius, mortis® S6 rclurredionis fignum, quum in eius nomine tarn infigniafiuntmiracula.Hæc ÔC fequentiaex Luca,Clemente,Lino,Cleto» EgefippOjT ertuliano,Lcone primo,Ianuenfi,Gennadio,6lt;c.

Solet lecundo loco poft Petrum poni Paulus, ut quo nullus apoftolorum laz bores magis alsiduos,aut maiores lubiuerit. Sed ratione cogn ationis æ fraterz , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitatis

Äkatis Petri, Andreatn fecundo in loco ponere dccteui.Miflus à facro conucn ^u,ut Scythis euangelizarct, (non Aiîaticisjed Europaeis) quum uerbum non ^copcrent,petens Gicci'e partes,in Epirutn QC Peloponnefon deuenft.Multos Watp in Achaiæ finibus lucrifecit Chrifto. His uero miraculis daruit.Quö quix iuuenis fe tlli adiunxiflet,eius mater furore dæmonis percita,concubiturn appétit, cui dum non obiequitur fill us, eundem acculât attentatæ matemac piidicitig.citatur iuuenis,coram iudice fiftitur,patronum accerlêns Andreamgt; Index audita fœminç caufa,quum puer pudore obmutefceret,addicit eum mor fij Andrea ueró carceri. Nam ad caufic grauitatê hoc addebat infelix foemina, l^oc elle conatu filium, à quo fe Andreae iunxerat. Poft iniquam iudicis fenten increpata mulierem,trulus in carcere Andreas,quri pro liberatione fu* 'Jenis oraret,coelitus fulmen, à terra iifmus, una oboriendo milcram foeminam äblumpfere, proftrauereep eos qui aderant, 8C tanto terrore omnes affecere,ut orarint apoftolu ne perirent. In Nicaea Afiæ, iuuene à canibus occifum fufeita JJltjô^ fanitatircftituit.Sufcitatus ad Chriftum accelsit,ut ante iudex fœmine familia, Accedebant ad cum nauigio 40 uirffidei amp;nbsp;baptifini caufa.Quos frada naue merfit,occidit^ dærnonjnullo luperftite.Eiedîorum ad littus cadaz-ucrum miferabilem cafum audiens, inuocato Chrifti nomine omnes ad uitam •■euocauitÖC fa cris formauit inftitutis.Demum multis al q s miraculis, uitç inno centia Sc doeftrina clarifsimus, cruci in decuflem porredla,ab Acgea procofule Achaiæ affigitur:quam ardeiitilsimo uoto ut Chriftum fequerctur,ampleifti ui fiiseft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p A V L V s,

Verum maiora ob uitae integiitatem,indefeflbs labores,miraculacp Paulo de tgt;eamus, a n ob faiidilsima fcripta, uix poteft iudicari, Certe maior frudlus ex foiptis diuinum illud pcSîus fpirantibus.indies Ecclefiae accedit, quam ex mi^ ïaculisjqiiibus noui noftri Chriftiani fide abrogant. Ex Adlibus apoftolicis co fiat,eiusimprecationeBariehum'magum pfeudoprophetam percuftum finflc caecitate. hoc fatftpm eft in Papho Cypri urbe, Lyftrisin Afia minori claudus fanatus eft, Philippis ueró dæmoncm à puella, à qua domini oftentando maz gnum quæftum faciebant, expulit, In Troade iuuenem laplu à tetfti feneftris, dum ipfe prædicaret,occifum,uitae reddidit.Ephefi impetrauit,ut fpecie uifibilî fpiritus fandus in duodecim uiros illaberetur. Sed quid eius uocarione 8C muz tatione miraculofius In Sicilia eiedus naufragio, lcruarisep Dei gratia, qui in confortio erant,hominibus,nil eft à mordente uipera læfus. Oratione à dyfcn--teria infirma liberauit, quotquotadfuere ex tota infula infirmi,fanati funt.Iam fiquis cogitet,quàm innumera Corinthi, Athenisep ubi tamdiu egit,edidit,nc.-îno credat,omnia morborum genera curauit, mortuos ad uitam ibi rcuocauit, tcfteDionyfio eius difcipuIo,quemGrçci magnum obinfignem eruditionem, Ariopagitem obmunusuocant,nos fecundo uocabulo tantum, Agensuerô Romae,quot;ôC cum Petro frequenter conferens,auxilio ad Symonis præftigias de^ tcgendasfuit.b' domo uerô imperatoria iuuenem Neroni familiarilsimnProgt; dum nomine, ad uitam reuocauit, SC Chrifto adduxit. T andern capite pletfîix tnriuflu Neronis,ÔC cum eo SC Petro innumera turba martyrum,

Tarn obfamiliaritatê c5 Chrifto,quàm propter infigne diuinai-Srcrû cogni^ tionêloannes inter primos fibilocSuêdicat Eius ein carnenil mûdius,eius anlt; JEo prêter Deu nil diuinius,eius feriptis nilftiblimius, Apud Domitianû de reli gionc

DE ORBIS CONCORDIA gione accufatuSjincp feruentis oki cacabu coic(îlus,poft^ illgfiis inde cuafit^c« legatur in Pathmon iniulam unam ex Cycladibusî ubi egit ad morte ufque Do mitiani,cuius adlis à fenatu récifis,repetit Ephefum loannes. Ibi Drufianam fu fcitauit. Cratonisphiloföphi detritas oftentationis gratia gemmas cóminutas rcfecitjiàxa QC uirgulta in aurum àSgemmas ucrtit. luuenem nuper uxoratum à mortuis fufcitauit j oratione Dianac ftatuam comminuit, uenenum illæfus ab Ariftodemo oblatum bibit* Eius ueftis attaflu, mortui ab Ariftodemo funt ftt* fcitati.Demum miraculis darißimusj^p uitæ anno, ad diem conftitutam in pulchrum defcendensjluce tedus coeleAi diiparuitmec quicquam in eius fepui chro praeter manna repertum eA, nbsp;nbsp;nbsp;matthaevs,

Matthæusin Aethiopia prædicationes cofirmauit miraculis quàmplurimîsî ex quibus infignia funt iAa, QuumZarocsÔC Arphaxad magi kducerentpolt;' pulumjô^ praeAigtjs luderent, eorum artes ita aperiebat,utpudorefuffunderet» Solo Agno crucis SC ChriAi nomine inuocato dracones opprefsibamp;^ abeginFiquot; lium regis Aethiopiac uitac reddidit, Ignem uero à furioib principe in domum facram, uirginibusep dicatam, immiAum oratione ita extinxit,ut inde diuini* tus in régi am irreperetzunde uix iôlus princeps cuafit incolumis, Tranfuerbe*' ratus autem gladio uitam clauAt* r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PHILIPP VS* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Philippus Scytbas illos qui ad A Aâ pertinêt, ChriAo adduxit» labcfatHatosç fœdo ferpentis ex facello Martis prodeuntis anhelitu iânauit, ièrpenteprofliga to:trcscp primarios homines,qui etiam apoAolû ad mortem raptabant,a ferpen te necatos uitæ reddidit, Cr ucifigitur demum fcnex,præièntibus duabus filia^ busjinHierapoli Phrygiæ,Ex acAibus patet, quomodoeumipiritusrapuent ad baptifinum cunuchi Candacis, cui poAea Matthæus domi confirmauitucrx ba Saluatoris.Fuit Philippus primus miniAer eius religionis, quam etiam ho die feruant in Aethiopica India, Aib eo principe quem uocamus Prefioianiiou Ita etiam illireferunthodie, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Thomas.

Thomas in India prædicans, quotquot erantmorbis correptiin earegione» in qua conAitit,iu(sitin unum locum ampli6imumdeduci,autdeferri:pra^ ièntecp populi innumera turbagt; oratione fufà,cœlitus accedenteluminCjOnv-nes fanauit in nomine lefu ChriAi. Synticæ Ibeminæ primariæ lumen oculo^ rum pridem amiAum reddidit. Demum quum CariAusregionispnnlt;^^ps^ anteidola procumberc cogeret, eo genua HeiAente, oranteep, idolum ab inha^ bitante dæmonecomminutum eA. Quamobrem à fummo felforum facrorum antiAite diuerberatus enie,uitam claußt, Dli etiamnum in India ciua Gängern Amt poAta tepla Paleacheti,0d TarnaAeri,iuxta NarAngam, Vlteriori India Bróofo- uerbum Dei Bartholomæus prædicans,conßrmauit Agnis plurimisEuango Wi«««. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y enrpla omnia cuertit,Aatuas difsipauit,mortuos luAitauir,Iangvidos(p

quam plurimos iânauit, Excoriatus autem, ÔC capite poAea abfeiio obi)t.Eiez lt;Aum ab ethnicis in mare corpus, cum plumbea libitina littoribus Sidliæ diuu nitus appulit, iefeep reuelatione manifeAauit. Fuitcp,quoad MuAulmani di-* riperent Liparam urbem ÔC infulam,antenoningentos annos in EcclefiaLipa ritana.atque inde Beneuentum Amt, etiam reuelatione felecla, delata eiusófla ante à Mauris dilperfa, Quis omnia perfequat c* Sunt qui ad ducenta öf pliira miracula edidere,Quid DionyAo mortuo mirabiliusc' qui abfcißüm caput duo paAuum millia tulitt’TeAis fuit tota Lutetia, teAis Feiceniuus tyrannus»^^ fui*

füi.fdcm Luciano Bdluacenfî contigit. Muhamedici etiarh probant hiftori-fcptcm dormientiS.Ea eftadducenda. Noneftobmittenda Antiochenà gcfta ab apollolis,de qua fupra dixi. Septem iam annos in fcpulchro agê* ttni kenatum fufcitauitMauritius,atcp pofteumepifcopen Andiumdiutif finie Cdnetiifnncq}rexit. Quanta uerô eitent omnes Chrifti fet^atores coiiti* ’^cntia,uitæ®innocentia)nemoexplicareualeat. Oblataimmenfaauripodc ’’îtanquam uercora omnes funtarbitrât!.Omnibus caftitas,hùmilitas,chari tas,patientia,ieiunium,nuditas,SCcæteræuirtutes peculiares fuere:quæcnqj fiinima ducit mundus,ea ne afpicere quidem funtdignati.Hæceftlefu Chr» facrofanda/ertaqj.Erant hi homines humanam facultatent fiipergreiFi.Potuere homines ineruditi, inopes,imbecilles in toto orbe utrâ* que lut is euertere potêtiam. Nam qui religionem mouet, etiam ftatô ciuildrti commoueat oportet. Refpub. enim nunquam patitur deorum facraeuerti, quin futnma ui,diuinaaut humana,potentia ciuilis cogatur in rqceptam relu gionem. Atqui quum inermes eiFent Chrifti feeftatores, SC ditiflîmas orbis perfuafiones aggrederentur conuellere, Folocp uerbocrucis'uefigno omnia tempE, aras, 2^ ftatuas deorum falForum euerterent, quid turbae non excita^ bantinnumera facrificum ôi pontifteum multitudo, quæ habenas imperio^ tum fe habere iatftabat f Principes quamuis optimi,obFequi cogebantur illis peftib.impoftortjs, nepopulos addefetftionem folicitarent. Idcoinnumera’ LiiFe teftium ueritatis leFu Chrifti milia, nilmirum, Sed quodmagismirere, quo magis affligebanturr, eo maior ad præfèntem mortem accedebat multitudo: quod cum natura aliorum hominupugnat. Fuit ergo Deus, eft,eritcp, in cuius nomine illa ftebant. Nuncex oppofitô accedere debent iceleribuÿ darÜFimi illi Chaliphæ, qui auaritiæ,faftus,ambitionis,libidinis gratia tot ho tninum miliaoppteflere , iècpmutuo confecerunt: ut nil plane naturæ magis ininiicum unquam fit natum .Surttetiam refutanda,àindæmonem referenda ea miraeuîa, quæ inter Mufl'ulmanos fiunt. Nam amp;nbsp;inter idololatras authoredæmonefieri plurima iolita eraiit : quum tarnen uerum Deum nuF lus eorutn noiFet, autcoleret.Immittebat morbos dæmo,ut curare uideretur, dum-idolum colebatur. Quod ipfum ftrigeSjÔ^ prçftigioFi,faFcinatôrescp etF am nunc faciunt,eodem authore. Diuinationes uero,quæ funt in facris(nift à Deo tibireuelari per fandum uirum petas ) prohibit«,crebras ih falfis per-fuafionibus fuiiîè indicandum. Nam ideo non tantum Apollini SC Mercurio impoftoribusdiuis, fed SC Fingulis dijs atep deabus erant uatés, quæ aut fomnia ambigua,aut uera impulfo dæmonis quotidie referebât. Non tarnen ob id erant bonæ illæ leges, fed longe falfiffîmæ. A' qUibufdam exemplis fût refutanda falfamiracula 8C diuinationes i Vnumuerôautaltérum uerbi gra^ tiaadferam, quæuulgo recitantur in ditione TurcharUm.Quum confpiraf-fetaliquando natio perditorum illorum homtnû ( qüos religiofos 8Cfandos uocant)in necem principis, ÔCfacinusdeprçhenfum eluere uelletapud eun-dem primarius eius fadionis, diluere tarnen non poftet obieda, fefàdurum probitatis periculum in medio igné efte paratum,nifi princeps illi credat, di-xit.Incenditur rogus:in eo diutius agit illæfus(ut aiunt)8C oftentant quidam parentes eius foleas ab igné non tadas,ut fidem rei faciant. Sunt nugæ : pau-cos parentes id noflè, quod iudicio principis media in urbe effet fâdum, SC monumentis publicis tam célébré facinus non tradif Nonneerat iuftiffima caufaprincipi de capite folIicitOjanimaduertere in eos homines,qui frequen

nfil'me in cum fnfurguntc'Dæmonis funt iftæ technæ,ad illudendos ftuîtorS populorum animos excogitatæ.Quid de præftigrjs Gochuel mirGni celebcr-n'mi, ÔCapud cosqui'quippiam amifcre fa net inimi, dicamflta ludunturillic hominum OculijUt cêties per locum unum tranfeuntes non nidcât,quod ftagt; tiiti (nuncupàto comedendi uotocum peregn'nis illis,dequibusfupràdïxi) lt;è omnium oculis offert. Si aliquid fanói indicant, non tamdiu torqucnt,nec uendunt fuas operas comedendi caufa. Non fafeinant oculos. Præterea reb. fluxis ôi. caducisjfunt parum parati fantffi: nifi deuita aut falute hominis 3gi' tur,uix unquâ et rariffîme adfunt uocati. Nepheiôugli,id eff incubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Jüi

fint: nam fama tantum elle accepi ) funt exibilandi,ôic ueluti dæmonum partus putandi. Ita collifione ueri 2lt; falfi fine ulla inuidia fe ueritas aperiet,fuadc bit^.Ex bénéfices ergo à Deo homini collatis. Si natura ipfa hominum cor» ruptâ,excellentia^ tam Cbriftjquàm fedîatorum ueroi demonffrato, ad diui» nitatiseiusprobationemeft pergendum,fuperiora frequenter repetendo. Non poffeeffè hominem tantQ,qüi miracula proprio nomine,noninuocato Deo ediderit: fummum prophetarum mendacium dicere non potuiffetCbri ftum ie multis in locis dixifle Deum,in quo uerbo impoflîbile illi fuitmétiri. Tcrtiô,eum qui fua fpontenullo pro eo orante furrexit,Deû humariitatiiiuv dumneceflariôcircumtulifle. Quarto, tantum Deieffèiudicium.Ettamcn fatentur etiam illi gt;nbsp;Chriftum futurum iudicem omnium, aequiffimo iudicio. unde Deum ilium et omnia cognoicentem eos credere oportet. Quinto, qui ex fpiritu fàndîo ßt conccptUS,rton poffe perdere feminis originemtatq^^*™ ipiritüs fandîus fit Deus,neceflè eff fateri Deum Chriftum. Quamuisenint non fit ex fpiritu iândo ueluti ex traduce, fèd ueluti ducftu,tamcn fieri nô po teft qüin diuinitatem fèmper fecum habuerit. Sexto, à probitate apoftolo» rum à iàndîorum, Nam fi maluere mort eius difcipuli, quàm ucl idolo pr(gt; flerni, Si màgriis donari hortoribüs, longèmagis credendum eft exhorruific mendacium.Atinomrtib. locis ChriftumDeûdixerunt. Eftergo Deus-^-ptimô, eumin cuius nomine miracula omnia fada funt non poffe non effe Deum. At inuocato nomine Chrifti, omnia miraculorS genera funt ab apo» ftolis Si fandis cdita,edStur^. Odauô, immutatio fuorum,SC cû mundanii diffîmilitudo, arguit eius authorem fuifle Deum. lam fi admittant omnino euartgelium, quof argumenta diuinitatis fe offerent, amp;nbsp;quæ à propbeta non poflîntfierifTeftimonium ab euangeliftishabet, quôd ab æterno îit.Docuit uox coelitus,quum intingerctunmiflà à pâtre,hic eft filius meus dilcdus.con firmauittransfiguratio, mortis SC refurrcdionisprædidio,afcenfio,Spiritui fandi miflïo;quac omnianullius creaturae clfepolfunt.

Pro colophoncerit addendus ( ad id quod ex Suneh fatentur futurs iudt-cem uniuerforum Chriftum ) etiam articulus fidei illorum, quem defumpft exTezehere elimam, ubi ita habent. Quod in iudicio extrahet à fuis locis Gog Si Magog Chriftus, Si morientur,tum fùperfteserit Chriftus SC ueri deles; neccoletur in terra nifi' Deus, SC peregrinabitur,ÔC peregrinabuntur cS eo confortes fœlicitatistSC illi ftxntdiftipuli eius.Hæc traditio maxime((juum tarnen fit falfa)confirmabitnoftra, quoniam unS ouile SC unus paftor à Deo tantum SC Chrifto fieripoteft. Ponituerô felicitatem paradifi in terra cuin Nicolaitis, SCalfjs hareticis. A' faifouerô fumere teftimonium, quamdiufi-des illi adhibetur, non fecuslicet,atqueextorqu€regladiumabhofte,quoil* lum conficias,

GVL. P O S T E L L,I L 1 B. I, INSTANTIA AB O R D I N E rerunttZ^hominis ojpcio.

DOcendi poft Dei ödhominis cognirionem cint,dc rerum ordine,SChö-minis offïdo. Quomodo uniuerfum conftet ftipercozlefti, coeleftijSC Z' kmentari mole : quæ ue res Slt;f creaturæ in ilhs fint. Senfibus nobis patent Siwatnorrerum generain inferioribus. Nam quædamfunt,uiuût,(èntiunt,in ‘clligunt,ut homo.'bruta funt intelledu deftituta : plantis abeft fenfus: lapidi metallis,amp; elementis,uita. QuemadmodQ ergo trib.primis,fcilicet eilen-*iæ)Uitaî,fenfui,ad fummam perfecfîionem accedit intelle(ftus,dans omnibus fonipletnentum: ita etiam ad fummam hominis perfetfiionem, quæ iam ter-*1300 conftabatjCorporejanimajfiC intellecftUjOpus fuit accedere diuinitatem, fummæ primæintelligentiæiungi primam creaturam. Quemadmodum cnimhomoquartus ab infimiseft, ita SC Deus quartus ab angeliseftrpoffibi-’itaseius rei in Deo eft, Deiuoluntas omnia optima uolentis eft, ad iàlutê ho niiniseft neceflarium. Igitur Chriftus fuit, eft, eritcpin æternum Deus. Vide primi libri rationes. Homo in hac uita trium rerö catifa natus eft : caufa Dei, uteumcolat,agnofcat,amet, operum bonorüobfequio, merabeneuolenti^ ^umilitati at(ç fidei permixta captet.Secundo,eft caufa fui, ut fe pâtre digniÇ finiutn, puritate innoccntiacp maxime illi probare fatagat. Tertio, quod ab ütroque procedit,ut beneficio,SC quacuncp arte poterit, erga fratrem alterum hominem oftendat, non frufträ Tein hac uitanatum. In eumfcopum(quum Omnibus fitpropofitus)tamen ob naturam deprauatam collimat nemo.ldeo Opus fuit medico emendätore huius üite,qüi homines ita affecftos curarct, 6^uitæ priftinæredderet. Infpiratione fimplici Deus hoc non facit » angelus mftaurarenon potuit,mu!to minus homo. Opus ergo fuit homine Deo und compofito,quinaturam emendaret : qualemin ueris Chrifti iètfîatoribus uigt; lt;lituniuerfus orbis. Nam illiomnia in fcopum diuinihonoris,proprix inno centiæ,2lt;charitatis retulere:quod nemini à Chrifto alieno contigic.Hæc ÔC fi milia diuinitatem in Chrifto fan's aperucre, Inde uero eft paulatim ueniendü in nefariae legis improbationem.

Vuumfiimmaueritas, amp;fapientia, ödcætcrac animidotes Sduirtutcs yJJ^finta Deo,quum^ nunquä fit mali author,non poteft falfitas, ignora Oajaut ullum uitiu eife in eo, aut ab eo. At in Alcorano funt nouem milia mê 'laciorum öd falfitatum. unde à diabolo eflè patet. Quæ lex iubet in naturam atmari, quam Deus conferuatam cupit, illa non eft à Deo. Taie eft Alcora* num.Hucreferendafunt,quactoto fecSdolibro contradiuinam bonitatem, ’'aturam,artem,pacemcp publicam pugnare uifa fiint. 8d interim dum iblui-luruinculum uetus,illud inorefempercfthabendum,utprincipibus obedia fur. Nam abrogatalege uetcri, öd noua introducfta, uidendum ne quidobo-riatur feditionis.Sunt armati patt'entia Chriftiani, donee omnino rebus com pofitiSjödmagiftratu Chriftianointroduóo, liceatiuridice iusfuSperfequi. ^äin hoc maxime probamur,fi patienter fufferimus.Inftauratio origin! fimi •iseffe debet. Adferenda funt Chrifti öd fuorü exempla:de rerö fortuitarö in-fertitudine fermo frequens efle debef.pari ufu,origine,cataftrophe effe principes öd plebeios : inhocuno pofte dinerre, quod prandio.uel ccena abfumQt-.

principes, quæ innumeris mediocribus fatfs eiïènt, akrentinfînitos tenues. ferico,purpura,byfrotegâturmagnates:uixtdafuperfîtpauperi.omn!umcf' feapud Deuin feliciffimum qui pauciorahabeat, eo quod pauciora debeat. Plura loca funt ex Alcorano in banc fentêtiam iam perfuafa • Verum ca quia bona funt, crunt in Euangclium traduccnda : ut luculcntcr appareat, fi qui« boni inea lege uideatur,eire longe tnclius S)C mclien ordine in ueteri nouo Teftamento traditum: ut dum relinquunt falfæ perfuafionis feminari^, nullam (èiacluram facerc fentiant. Verum nofiris perfuafis,2lt;alienisdinua fis, maxima diffîcultas ex uario ceremoniarum ritu oboritur. NuIIo rnaioji odio flagrat in nos gens Muhamedica,quàm ob ufum imaginum Jtacpau i^ pus eflent tolkndæ iànlt;5lorum imaginesgt;autillis fuatemplapermittendagt;^® gè melius fane abolendæ uiderentur, quàm ut uario cuku neophyti àC catCj chumeni ofFendicuIum accipiant. Calendario feruatae liturgia: poifent æque abfentc imagine,que nil poteft,feruari,indiescpceIebrari.Suumucrôculti^ fi nollent ftatim deponere, tolerandi quam tollcndi effent potius,quo3d aiiilt; duitatc cuangelizandi ad fynceritatem doôrinæ amp;nbsp;cultus peruenirent. plures duxerint uxores,ut illis mortuis,autrepudiaris, unam tantum habcrc liceret Quaeoues in paicha macffantur, fiquis ftatim eum ritum omittcrcuo' lit, inuocato Chrifti nomine cum paupcribus edi. Si nolint omnibus omni« um ûcramentorum ôd orationumculubusadftringi,urgendi puncipionon funt.Ita necàfuis inuitoanimodepellidebent, nifi quæmanifeftcinChn peccant.Grauiora fcelera,quibus ea gens urgetur, QC quibus lex nefanatec« uiam,aff'enfum^ pracbuit,funtdin'simprccationibusagitanda,amp;J Icgep’’® fcribenda Ita fiet,ut affîduitate pracdicationis amp;nbsp;conuerfationis finetumultu ullo quiuis princeps trahat populum ad uerâ pictatem. Quod utfi'atfacuius, abolere omnia priuilegia falfae legi fauêtia debet, editftoqj promulgat^’^^ uis pnuatim aut publiéeagitare libéréillam poffît,philofophiæopmmnesi praeferre liceat; nbsp;nbsp;interim,ut quicuncpuolet,euangelium légat,habcantom'

nés Alphachi amp;nbsp;Imami. Ita bona pars fponte ab ineptisblaiphcmijst^fi“^ * Is eft cum Muffiilmanis agendi modus,

COmmunibus præceptis ( ut tertio libro funt tradita ) funt idololattæ SC quibufuis falfis de Deo opinionibus imbuti, adoriendi. n® præftantiusjilit omnia deberi.Concederealiquid oportet infirmitatf^o^“^ tim refragandûeft eorû falfis de Deo opinionibus, fed cóniuentia quarunda quoad attentus fit populus, eft utendum,his^ fuadendum indutfimnibus. Hominem effe tanto excellentiorem, quanto maiori eft obnoxius amp;nbsp;ris. Et fi inferiora u/deantur aliquid h abere uirtutis,omnia tamé fubeiie Ueo fummo, et patri omnium. Si credatur fol Deus effe,demonftrandumelt eum effe feruum,obedire Deoneceffario. quia non habet uoluntatem,nec po-teftquiefceretquum cogitur, non habet arbitrium. quod no habet libcrtate, feruit : quod feruit, deus elfe non poteft. nam deos longe liberrimos,relief 4 fimos.intelligentescp effe oportet. Inde fequetur,ftatuas,pari’'iu’^î^'^'^^®’^ caftera omnia in dqshabenda non effe. Demonftranda erit fimilismateria uulgaribus,in qua non eft fandlitas. Cæterum ut res poffit cum rcligionis ar bitris tranfigi, erunt admonendi; ut finolint abolereptima fronteuetuftu

G V L. P o s T E L L 1 L I B. I I I h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^41

^ltum, feruatis opibus, oblationibus, facri'sqjndbus, fenfim omnia Deo fummo deorum adfcnbant. luftum Dei indicium eftob/sculos ponen* . Non infcriorêquandam potcnriam fecifle uniuerfum,fcd Deumjfum

*^5 : apud qucm lit homini ratio de totius uitæ aóione reddcnda. Non enim poteft efle Deus nifi luftus. Dum cofuluntinfirmitati populi, fi alitera prin-cipio fieri non poteft.potentianuminiscrediti eft ad certas rerum conditio* ^«ardanda : cætera omnia fummo Deotribuenda,quietiam ea poftit, quç ’nferiorcm pofte credunt. Ira introducfto fummo Deo, ftatim idoli quæcun* ^uefpedes cxplodetur. Quod utfacilius fiat, funtde fuis ritibus dijs inter •■ogandi.Slt;^exeorum uerbisrefutatio introducenda. Fieri enim non poteft, Windigna Deo non fint,quædeinferiori quauis potentia creduntur,fiC dic5 ^u^Quum enim quicquid fummum SC Deus creditur,debeatneceifario po* ^•^ntiftimumjfapientiifimum, beneficentilsimum,per lebeaturnjOullicpcor* •■uptioni aut iniuriæ obnoxium efse : fieri non poteft,ut quicquam illi conuc* *iiat. Inferiora itaq? feipfa prodent, quum coferentur cum ea potentia. Ab e* •lunieratione beneficiorum Dei, Sordine quodam, dumeuangeliftaincipi ft dicere,acquiefcet facile plebs. Rationibus uero princepsSC primaria pote-ftas funt perfuadendi,qua arteretineatur illis animi populan'û, admiifa uera perfuafionefidecp.Suntpopulis in memoriamreuocanda beneficia à fifto re* fepta, iuftitiæ fcilicet inftitutio amp;nbsp;conferuatio, prouinciæ defenfto, uiarum •nftauratio,urbium conditio, augmentu,conieruatio, ordines iuridici,facri, hiilitares, utæquo femper animo principib.acquiefcereuelint: polliceri futu tumjUtpoftquam uerum Deum coluerint, Slt; fecundum eius praefcriptauo* luerintuiuerejfintfeliciftimi. Adferendæluhthiftoriærerum Chriftianarû, Utah his falfis opinionibusad uerasalliciantur.Nam ita fiet, utdumfalfaopi nione ducuntur,c|uos non trahit per le ueritas,tandem acquiefeendo fint bo* nisfimilimi.Paulienimconfilium eftin principes fuadendiimitandum. Ait enim,D3modô fine per occcafionê, fiue perueritatem Chriftus annucietur: óóin hocgaudcOjlèd £C gaudebo.Quamuis enim uerus Chriftiani fcopus fit nihil pendere terrena,fplendores,famam,gloriam:tamen diccndû,quod fint ilia maxima i^ter eos, ÔC tanta copia, ut nullus non fan's habeat,illis^ abun* detzid uero non répugnât uoto.PIures fpes felicitatis temporariæ(cuius fen* fu maximo omnes homines tenentur ) ad ueri perfuafionem trahere poterit, quipoftea fantfto confortio falfum amp;nbsp;inane uotum cótemnere cum bonis in* npient.Recepta de fummo Deo fide,Slt; confirmata, etiam Trinitatis fides ne «fsario fubfequetur.Nam nemo creatorem intelligere poterit,quin potentif finium,fapientilsimum,et beneuolcntiisimum intelligat.Erit ergo potentia, f3pientia,uoluntas in Deo admittenda.demum cæteris argumentis ablbluê* dademonftrano, ut ftatim ad lefu Chrifti generationem utramep ^æternâ amp;temporariam ueniat euangelifta. In his omnibus fanc'iifsima cuangelq prafcepta,óóquantam pacem adferantobferuantibus,eft docendum,utinter tieros Chriftianosuideaturadefseparadifus. Quibus fuafiseuangelicæhi* ftoriæerunt externa teftimoniaadferenda,quib. Chriftum fuilfe Dcö cóftat»

QVamuis hominibusa Deo infpiratis,etuerum ftatim ampledïcntibus, nilmaiori fide poftet dari, quam euangelium,in quo animus fibi bene fonkius quietem Qc felicitatem repcrit: tamê quia funt longè plures nequam

amp; perfidi, quam boni 06 fideles, qui tametfi uidentur deplorati, tarnen ttegîi' gendi non (untfideo Ô6 ueritati euangelicæ,qua nil maius, dum adduntur ex ternoruin ôé à nobis diuerforum authorum teftimonia, folent quidam ad fc redire, Ô6 quam ex euangelio fidem non recipiunt, illam ex literarum humaquot; narum authoribus petunt : atcp inde non raro in fc defcendentes,errorem a* gnofcunt,uerum^ ex ipfis fontibus condpiunt. Signa itatp externis cognita funt adfacrorumfidem adducenda.Nil prius celebrius'ue feoffert uifitatioquot; ne ilia Magorû,qui à partibus oriêtis, fl ludæam refpicias(nam omnis partis mundi politio dicitur ad aliquid)ex occidua uero parte Perfidis,contenderSt Hierofolymam, ut inurbe totius regionis primaria fcifcitarenturdepucro, ad quern adorandum uenerant. Tres fuere,ut ab ipfis euangelfjs difdmus» Primariaauthoritatefapientes,quoduox Magus fonat. Quiconfpeóaineo* rum regione ftella,no tœlo,ut cæteræ, afFixa,fcd in aeris regione terra uerfus oberrante,dum attentms in earn uertunt oeulos, S6quid fibi uelit,ut erat gés in cO21iftibus obfcruarldis attentiflima, difpiciunt, inea apparet,utipfi retU' Iere,06 per manus fideliter eft traditum, forma pueri,igneo toto corpore : qui aitadeos,efîèin ludæanatumpuerum,quiludarisSC orbi imperitarct.dcquot; bere illos eo proficifci, Ô6ilium adorare.Fidem adhibent dicftis, citifternifibi camelos 26 dromades iubent,et per defèrtæ Arabiæ atcp Madianitarum fines tranfeuntes, ij die Hierufalem intrant, 26à fapicnttbus de puero recens nato quærunt.Quod noftri interprètes dicût.uiam fuilFe miraculofam i j. diebus, dum ab oriente in ludçamuenirêt,falluntur. Nam inuocabulo Orientis bal lucinantur,dum unam fimplicem eius uocabuli fignificationem putant,quæ multiplex eft. Oriens cnim dicif ad aliquid. nec eft ulla orientis pofitio, quin eadem diuerfiscôparationibusfitâ6 mendies, 26 occidens. In omni cnim cœ-li puncfto fol agens,orientem,meridiem,26 occidentê ièmpcr facit.Maleergo tntelligunt ab oriente,id eftàdiftantia 90 graduû 26 quadrantiscoeli.Qp®'^^' am dromadescameli7 quamuis poffint die naturali ôo.M.pafîuû pcrreptarcj tarnen non paucioribus,quàm nonaginta diebus ueniflent ab oriente ludeæ Hierofolymam. Venerunt ergo à regione Magorum, quæ Perfidi Chaldeæ 26 mari Perfico contigua eftjdiftatqj à media Syria Phœnicû i j.gradibuslon gitudinis,eadem plane latitudine. In ea uero latitudine 3 o. 26 unius gradus, aut circitcr.longitudinisgradus habent$ y.milia paftiiu, quod iter plane qua drat cum mediocri curfu dromadum . celcrrimus enim diurnus curfus Clt 6 O.milium paftu5,utdixi.minimus45.mcdiocris 5-4. Si eftènt gradus æquato risjdie quolibet illis «jo.M.paftiuûfuiftèntperagenda.Totû enimiterhabuif fot 690.M. pafsuum. tredecim uerodiebus,permittentesaliquidcuræcorpo ris yif.M. pafTuum mediocri curfouenere.Tranfeundum uerô illis fuit perte gionê MadianitarS, utprophetiæimplerentur. Ait enim Efaias cap. «So.Mul titudo camelorû operiet te,dromades Madian et Epha : omnes de Saba uent ' ent,aurû et thus deferêtes, 26 laudê Domino annûciantes.Hçc rem acuattin gunt. Nam Madianeft Arabiadefertæpars orientaliSjEphanotâteandem in felici Arabia partem: Saba regio notât Arabias omnes,26præcipue felice. Adfinumitacp Perfi'cum pertinebat horumditio. Carerum reges eos uocat Dauidjdicens de Deo,Tibioffèrent reges munera:PfaImo^8.Etitem72,Rc ges maris 26 infula muneraofïerent, reges Arabum 26 Saba donaadferent. Érantuero reges infularum 26 maris Perfici, 26 reuera foli nomine tam fan^ tfto digni : quorum ideo imperium ueluti legitimü foIum,Chriftus approba^

üoInitæ'rSt cnim,quales fdicifïîmæ refp. fenfcrc, quales Plato optauit fuæ reip.quam tûcreuera futurâ beatatn fcripfit : aut quû phnccps philofophabi tur,aucrex erit philofbphus. Cetensemm foletnon minus orbis labefaélari, quàm régi. Fuilîè uerô Alagos Perfarurn infîgni fapienria, teftantur omnes oninium gentium literæ.Hos fuiflê reges,Sé rerum fummæ prgfuifTe, ita eft li tei is traditum. Ea regio quæ à Magis regcbatur, deligebat primarios fàpien* tia uiros numero duodecim,qui rerum fummæ præeflènt. Hli fuifragqs exeo numero tres in fingulos annos regni habenas tradaturos feligebant, qui ôi. de cœlo (èruarent,gx: fi quid oboriretur urgens, id obire ftatim pofTent. T res hieledîierant eo anno fummi philolbphi,ôd ueri regeSjOóminecp digniisimi, Illi ex tam longinqua regione accedentesjubi à principibus ludçorum locurrt nati pueri quçfiuere, eum falutât in ciuitate Dauidjoftèrunt^ infantulo fum ma omnium rerum nuditatc obièffbjmunera imperatoribus digna. Quibus peracfîis abiere ad magiftratus fui complendam adminiilrationem. Felicescp amp;nbsp;Chriftianiin eadêobiere.unde corpora joo.poftea annis Helena Conftan tiniimperatoris matetjdum fancftam crucem quæreret, curauit ad fe adferri, amp;nbsp;Conftàntinopolim funt delata.Inde per diuum Euftorgium Mediolanen femepifcopum,funtad eius epifcopen translatadndecp ab Heinricho impt' tatore Coloniâ delata,ubiuis miraculis clara. Nunc ad penitiorem hiftoriâi Qiiû Herodes rex alienigcna occifis omnib. regtj fanguinishominibus,im* périj fcelere dominorû morte ( nam fuerat feruus Alacchabæorum princi-pûjparti retinendicupidiffimuSjde rege ludæorû à Magis audiuit,tuncfimU lata beneuolentia rogauit illos,ut fibi de puero referrent. Quod ubi non fecif feillosjfed abrjffèaudiuit,ne elaberetur puer, omnes à bimatuin finib, ciuita tisDauid(quç Bethlehem dicitur)tolliè medio,necaricpiuffit.Quod facinus non tantû in ludeæ finibus anguftis eft cognitû, fed ftatim ad Auguftum Cç farem Romam perlatû eft. Teftis nobis locuples huius tei erit Alacrobiusjho mo à nobis omnino alienus.Ita enim in iocis Augufti icribit: Qpû Auguftus audiftetinter pueros, quos in Syria Herodes rex ludæorû intra bimatû iuftïl interfici,filium quocp eius occifum, ait : Melius eft Herodis porcuefte filiû, Hæc Macrobius,homo alioqui impius. Audite imptj,maiorem humanitatis authorib.fidem euangelio habentes.Subfcribit euâgeliftæ Macrobius.Co ftat fatftû fuiftè. Quæ uerô tanta amentia corripere hominem alioqui fplêdo*

glorie cupidilRinû potuiffet,uteam fumeret tam immanis fcelerislabê, notâcpin ièreciperet.^Qiiidin eum innocentiffimaætas peccare adeô potuit, ntcum altfs etiam filiû perimeretfCertè à Magis acceperat,natû regem ludæo mm, mundi imperatorem. alioqui nunquam id fceleris comififlet. Vna ne-gnandi SC tyrannidê occupandi libido fola poteft pattern armare in filiostiu-raomniaôt^diuinaSChumana ibluitôipefsûdatiplêdorimpertj.Oportebat dusoccafionisgratia eôrabiei hominem uenifse,utin propria conuerteret uifceraferrum.lofephusfubicribit,quû ait: Quotquotnoueratregij fangui ’^isjau t ex quib.ad regni fpê aliquis peruenire pofset,eos omnes occidi iuisit* Totû fenatum, uno qui ipfi prænûciaueratimperiû feruato, fuftulit, neca-nit.Tanta fuit in eâ parte hominis fæuitiesmt occiforû numerus innumerabi lisfituifus.Suffragâtur euâgelio hiftoriæRomanorû. Erat perfuafifsimû lu* datiSjUt ait Suetonius,tuneimperatorê orbis inter eos nafeiturum. quod uit^ 3deo erat euulgatum apud exteras nationes,ut Romanis tune teporis efset lu datorû potentiaformidabilisjdeoeam prouinciam tot bellis fregerût,fuis^

34-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E O' R‘B I S C O N lt;nbsp;O R P I A

homfni'bus datopræfideRomano regendosob {èditionestradiderunt. Rtï' mor die non fuit fal fus .Nam tunc die natos eft, qui in propria ucnitjamp;lui euninon reccpcrunt, Plurimamonumenta literarum faciuncmtraculorunt quæ eo anno contigcrunt fidem.Tres foies uift diutius,demum in unum cO' ierunt;quodalias facftum non legitur. Nam tsx^hKioi, crcbro contingentes, et uelutt duos aut tres foies repræfèntâtes, nunquam coeuntjfedimprefsionea nubecuanefcentedifparêt. Argumêtocertèfuercdiuinitatishominespfopi us inuilentisjunumcp ÔC trinum Deum figniftcantis.Nefciunt Romani tem* plum recens conditum auguftiflimum,ob diuturnam paccm,qua fob Augu Iio utebantur conditum, ideo de ccclo tacftum fuifle, quod uirgo perpcrerat. Nam eo anno qui fuit4 2 Augufti,Pacis templum quod æternum amp;nbsp;opimo* ne credebatur, fiCtttulo dicebatur,fu!mineta(ftum eft. Conditoucro illotem plo Romani non minus egentes quàm cupidi diuturnaî pacis,confuluereogt; raculum Apollinis,quantneftettam prarclarum templum Paci dicatum dura tururnrrcfponfum eftà dæmone, duraturum quoad uirgo pariat. llliætcrnS opus fore arbirran,ticulum proforibusinfcripfere, Templum pacis æternu. -Tandern i z.ab eo tempore anno quum Cliriftus nafccretur,funditus corruit i'mmenfa moles • Quod poftquam audiuere multis poftea annisChriftiani RomaîdegenteSjpofucreibidiuæ uirgini templum, quod nunc Sant^æ^^^ riæ nouæ dicunt. Qyî poterat fieri, ut opus tam rccens, tam integrum, tam magnum itacorruereqnullotcrræmotu VrbemdiuexanterCertèaliapax^ humana in orbem uenerat: author pacis Deus inter homines fefe demiferan utquam nulla arte in hac uita confèqui pacem fineillo ualemus,dlam omnibus orbis habitatoribus in eum credentibus conferret.Nam paxnoefta bel-ïo requies tantum. Animis pacatis opus eft(quod optimi philofophi fuafere) antequamfitullainhominc quics.Noneftinarte pofitum humana,utalfi quis dlam fine fapientiæ Dei cognitione confequatur. Qiiid dicam de bafi' lica Auguftana, quæpoftea nomen praetorium ad facra deduxitf Ccrtefinc confpetftu miraculi princeps à religione uera alienus non fecifset facrum lo* cum, Sd bafilicam medtjs in aedibus. Eft tarnen dicatus locus uirgini in aurco coelo, quod^hodieextattemplum conftrucftum. Orofiusnon indiligcnshfi fton'ographus ait, fereno ccelohora tertia iridem aureo colore folem ambientem,Auguftum uidifle:cuius rei admirationequum tenereturjfonni-litSibyllam,quid libi hoe figni uellet. lila ait, propediem nafciturum qui àb eo SC toto orbe colenduseflet. Dcbere itat^ fummopere cauere ne diuinosho nores illia populo Romanooblatosredperet, fed coleret ill urn quinafcitu-rus erat.Quamobrcm locum in quo fpeciem illam uiderat ignotonumini fa crumuoluit,quoada noftris Deum uerum cognofcentibus dicatum uirgini puerperac templum eft, amp;nbsp;incoelo aureodidum. Ad imitationem eius multis in locisltaliæcodemtituloconftrucftaefuntbafîlicæ.Quid de fonte dicamj ex quo Rgmæ die integra olei fcaturigo ebuliuit, quum eft natus Chrifiusfln numera miracula adferréex noftris authoribus: fed noftris apoftatis fidênon facerent. Ethnicis ethnïca dotftrinaopus eft.Malunt Luciano qua'm euange-liftæ credere. Si ad ea figna quæ humanitate Chrifti morientecótigcre,uenia' mus,quanta copia teftium externorû noftris fuff’ragabitur Euangeliftist'Edi pfis illa mirabilis, quae ad tres boras durauit, quæm in archiuis Romanorum eft diutifsime feruata, Perfarum diarqs notata, à Phlegronte fci ipta, aDio-nyfio Areopagita ôd Apollophane obferuata, quum contra naturam fuerit, amp;temlt;

tempon's fpado,S^ fiderum oppofiuone, non potm'tnon fignificare, Ilium auchorem etiam corpore deliquium pan. Quod autem contra natura fuen't, docctoppoGtio. Erat enim 14. dies lunæ, in cjua ipfa lumi'ne foils, interpofi-tae diametro terra,deftitui poteft, fol minime, nam in fynodo tantum potefl neii foils deliquium. Duratio ueroetiam contra naturam fuittrium horarS, (juum naturaiis modus dimidiarum durationu nunquam cum hora dextaiv tes foleat excedere. Oportuit rcrn authorem fecundS humanitatê pati,quum præclanfsimæ cœli partes in eius morte defecerint. Quis nefcit fupra omnia licerarum memoriam terraemotum fuifle uniuerfumf' Nam ÔC in Alia Ôi. Ro-tna:ea uehementia notata eft.-quum alioqui terremotus alq nunquam fintu-ttiuerfales, imo uix patent ad horizontemin terra uifilem,fou ad ducenta mi I'apaiTuum.Quod fi excedunt,regiones tantû,aut prouincias diuexât.Opor tec enim quum naturaliter fihftatas amp;nbsp;fixas efle cætcras terræ partes,atcp obfi ftere,quum una concutitur. Nam finerenitentia ÔCfixo pundo no poteft fie* ti motus,etiam in animalibus: quato minus in tarn uafta terræ molæf'Plinius hûcnotauittemporib, Tiberi] contigifte.Eiufdê principis temporibus,quid fibi uoluiflentilli dæmonû eiulatus, tarn celer eiufdem rei nöciusf'eadem dæ-monum agitatio etiäinorbis finibus^Moriente certe quantumuis magno ho mine,autpropheta,nil quicquâfîmilecotigitunquam. Äeftimetur fandîiffî* morum hominüexceflus, perpendanturclariftimorü hominum exitus. Pro* dcatin media Ofyns,Cambyfes, Xerxes, Afoxâder, Auguftuscquidillisma •US orbis inter homines uidit.^ Quib .maiores fautores adulatores fuere, ut etiâcxmureelephâtem faceretfAtillisdecedentib.e uita, nil planefimilispro digij côtigit.Nifi id côtigiflètmoriente Chrifto,quî fieri potuiftèt,ut apoftoli ôieuangeliftæhominSgenustenuiisimum, humanodeftitutS prefidio, au* fi fuiflènt oculatiftimo mûdo,SC rerum omnium celebrium diligentiflimo ob fouatori iftaptoponerer Si uel minima mendactj fufpicio in eos cecidifset, nunquàm habuifsetlocum euangelium .Noftra font à Porphyrio, Ceifo, ôd Iuliano agitata. Hi omnes hæc aberrantis ôd laborantis naturæ facinora pro* barût. quod nifi probatifsima fuifsentomnium gentium monumentis,non fuifsent prçtermifsuri,quû etiâ apiculos(Sd fi quid minutius)in noftris,côtra dicêdi animo uellicarint.No adfero lofephi fenrentiâ de Icfo Chrifto, ôd eius •îiirabilib.operibus.Mitto Abagari epiftolam.Pilati de eo ad Tiberiû fcripta Uonrepeto.Philonis iudiciûde noftris Therapeutis praetermitto. Norûtom nés ex epiftolis Plinij Secundi,noftroru innocëtiam, Sd quo cul tu Chrifto fa* erafaciebât.Epiftola Marei Aurelij de aquis à milite Chriftiano diuinitus im petratis extat. Ob id noftros maleficos uocauit Suetonius,quod finiftrè fàcer-dotes idolorû miraculain Chrifti nomine fatftainterpret^rentur.lneadêeul* pa eft Cornelius Tacitus. In code uitio fût Iudçi,qui in fuis Thalmudicis tra* ditionibus, nun^ non agitant Chriftû. Altj magû Sd maleficû: alij in nomine

è têpli facro lapide defomptû, ôd per ianitores leones mille annos natos occultatû,miracula edidilse aiût. Omnes in eo conueniût,quôd fit humanâ fa cultatê fupergrcftus. Côfirmat uero eius diuinitas ex prçdidîione uerfionis re tù ludaicarû. Nâ, ut uidimus ex ludaicis, propter oedfom Chriftû fexagefies cètenahominû milia duab. Romanorûexpeditionib.caefa font:à morte lefo Chrifti ubiuis terrarum ludei feruitute opprefti, libertateep omnino deftitutî feruiût. Maxima uero côfirmationê diuinitatis Chrifti Iulianus imperator a* poftata à ueritate prgbuit Hierofolymis, Quû em in Gallilgorû (ita nos odiofè

fcommate pcrfln'ngcre ôô fubfannare erat folitus) inuidiam probriim gcn tem ludæorû fupphccm,amp;munerib. interpellantcm impi'û hominem,fedu* cem HjerofoIymisuelletfacere,coegiteorQingentcmnumerû:quiantequam aliundccætcri accederentjtemptum quo in loco ter fuerat conflructû fum,inftaurarent.MirQ diÔu,fa(fîu admirabile, contigit etioffisakius funda mentis,cû fundamenta operis eflent iatfiuri cum artificib .eorû magnates^eni peruntè terræuiiceribus globiflammarum, quibus ièmel etiteru nonpauûS abfumptis ab incœpto opéré deftitere, etiam cœlefti igné contaôitut autema Chrifti uoluntate ifta eiïe fcirêt, in omnium ludæorum ueftibus fignS apparuit. Verûcp efle uerbum ueritatis cognouerût. Dixerat enim ChruW^ Eccerelinqueturuobis domus ueftra deièrta.Etitem : Amen dicouobis,n® relinquetur in templo lapis fuper lapidera, quin euertatur. Dédit autem ne* farius iraperatot perfidiæpœnas. Nara dura caftra haberet iuxta Ctefipbo ® temurberain Alfyriæôô Mediaefînibusü'tara, diuinitus uibratotelo irtno* minis pe(fîus,uitara finit, emittêshancuocemin Chriftum, ViolfiGalIilce» Jta obièiTura à dæmone animu illi refignauit.Factum confiât,prophani funt authores. Quaefioriuerôeius Libanio àreligione tuncakeno,quiq5gt;nlke* ris ilium formauerat,nocfieeiusmorti proxiraa uiius fuit MercuriusM^f miles Chrifiianus in lulianura telum contorquere,atqp Iraperatorem connör rc.Quod quura inièquenti die uerura cognouifiet, fidera adhibehs fonlt;nlt;^ relicfiaquæfturaad D.Bafiliura propcrat, ëC Chriftum baptifmo promena', eo ardentius,quoniâ quura coficeretur apoftata, itidera Bafilio atlt;p Libanio in ibmno contigerat. Nec tan tu uiolati Chrifti, eiusqj ncgletfiæ Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re

ligionispœnas dédit lulianustirapietatispcenas dédit Arrius, effufis inland nas uifceribus.Herodes unus ob infètfiatara Chrifti infantiâ, ÔCnecatoscrU' deliflîraè innocentes:aker,ob äppetitos Chrifto débites honores, morbopc' diculari abfurapti funt. Eadera lues Luciura Hieronyraianum in Cappodo* cia, faeuifliraura Chriftianorum infetfiatorera Si perièquutorcm abfinnp“^» Non abfiraili fine Galerius Si Maxirainus, orani crudelitatis genetemartyres Chrifti coficientes, infelicera uitara claulèrunt.Honorifico Vandalorum régi in confirraatam religionera infurgenti, idem contigit. Dédit pares nas Arnulphus iraperater,ob fpoliata Chriftiterapla,amp; facros ordinesaini-«fios.Côftantinus cognorainatus àoTïrç£ôi'i/;z©- «xoi/omksvJ ob perfidie lepræuc dit corporis uerraiculofi rcltquias. Aegeas Peloponefi proconful,^®^*^® plicîjs Andrea apoftolo, repente in furorera à dæmone acfius expirauit.Va-Icnti imperatori orientali ob afflidos etiam ordines facros, Si facris addiifios homines ad militiam coa(fios,prenunciato à Paphnutio fine,miferâuitâ clan fit,igné palearumab hoftib.Gothis Si Vandalisexcodîus potius quamexuj ftus.Sibi partim manus intulit, partim à fuis eft confolTus Nero Domitianu domefticus feruus iugulauit, Commodus omnib. incommodus, in noftros etiam fæuiens, ftrangulatus cft.Qualem meruerat exitiû Macrinus, habuit. Heliogobalus digno fineclaufîtdies, quôd non fatis habuifietimpotentiffî-mè uittjs omnibusiaborafle, SC alios in fcelus traxilTemifiSC cum multis mar-tyribus Calyxtûpontificem uita fpoliaflet. Maximinusàmilitib.côfoflusdi uinaultioneinterqt,ob mortes innumeras SCftrages Chriftianorû: alioquin militi, à quo uirignobilis diefius eratimperator,grauiftimus. Non multofeli cius obqtDecius.Valerianus occifus eft MedioIani.Aureliano uitara feruus ademit,Vtomnespercurram, nullus imperato.rum Romanorum, autaliorS

^uorumcuncp principum Chnftianos perfequcntium, no efl: uiolenta mor*-fçabfumptusjprætcr Dioclerianum:qui neidem ilh'jquod omnib. ferme an* ilium conngeratjaccideret, depofio'simperq infignib.pn'uatus confenui'r, óf^deccfsit. Quamuis autem à corpons morte non fitomnino uitae conditio ^ftimanda, Deo æterna impîjs fupplicia fèruante: tarnen quum uitae u* fntndederitDeus, non ut uiolenter finiatur, ledutquietis fenfibus animo pärato fubeatur mors, argumentum quoddam eft futuræ perditionis, quum ita perire Deus hominem finit,ut omni fcelerû lerna infe(ftus,ne cogitare qui de prima cauß, nifi ad condemnationem pofîït. Vult Deus etiam his ex emplis impios terrere,ut quamuis nil futuros animos poft funera iudicent, fa *nen turpifsimæôd infeliciffîmæ mortis exemplo terreantur: qui eô omnia re fetunt,ut longiisimam honeftiflîmam^ fui memoriâ poft fe relinquant.Re-Uoluâtur diligentiftimè omniûgentium hiftoriac, ôô à Chrifto nato res geftæ perpendantur : ubi non fuit receptus Chriftus,uix decimus quiftp princeps ficca morte generumCererisadijt. Apud Chriftianos uix decimus infaufta •horte perijt.Excipio quofdam regulos ôd principes Romani,utaiunt,pe(fto fis,qui Chriftum blaiphemando ftmper in ore habent, Deum uerô uocabu* ßm tantum putant.Nam quamuis agant fub Chriftiimperio,nil praeclarius putant,quàm hominem occidere.Quibus fi talio frequenter refertur,nil mi-tiim, At Machianellus impiorû parés dieet, homines ChriftianoSj ad feruitu •cm natos,nil liber tatis noflè,principes ideo non pofse tollere:qùaeuis quan. tumuis iniufta imperia æquo animo fufcipere,ideo non eftè mirum nullos in Ur ipfbs principes confici. Si uires naturae perpendiflet, amp;nbsp;quae nunc ÔCà mil leanilis gefta à Chriftianis funt, proculdubio nunquam animum bene fibi confaum uires corporibus imminuifle aflèruifset ; quum ediuerfo conicius tfepidatione omnia oppletahabeat.Neceftquôd nobis Romanos opponat» Si enim hodiereuiuifeerent Romani, non illis eftet tam procliuis atque olim attritis aut inermibus regionibus,deomnib. populis uieftoria. N5 deperdita, aut opprefsa àChriftolibertas incaufaeft,quôdiniquiprincipes ferantur, fed prudentia SC pax publica. Præftat enim rebus bene fub tyranno compo* fias, eius imperia quamuis iniqua ferre cum difpendio, quàm dum per fedi* tionem tollitur,quotuicinos etmagnates tot tyrannos experiri.Princeps ini* quus fortunas inuadit, corporib. parcit. In rerum uero mutatione necelTe eft altercationibus SC fadionibus omnes fpoliart : multos etiam,fi' fe opponant, necari. Omnia militi principem deligenti, ÔC quum uult tollend, liceant ne* cefseeftiquoniam nunquam dat poenas,quiedamimperatori imperat.Qua* ta fuit infelicitaspopuli Romani à lulioCæfarcad Conftantinum impera* toremtotis ferme quadringentis annisfCertc qui inter illosimperatores fuit praeftantiftimus felicitate, non eftconfcrenduscum mediocribus Chriftia* his.Nulla itaep rerum præftantior condido ( quamuisinter Chriftianos non tlcfunt fannæ SC peftes, fummaep uafricies ) quàm ubi Chriftus auditur. V» fciuisgentium funt perdid domines:uerum ideo inter Chriftianos magis no tantur,8C quôd nequior fit qui fub opdmalege fitmaluSjôC quad inter bonos thultosnequida le magis prodat,oppofids fefemutüo indicantibus.His fua* ^lonibus funt ad ueri cognidonem ienfim attrahendi ethnici : utdum terrorc poînarum malis inflidaruttt » neidem illis cOntingat, refipifeunt, etiam fpe* pelioris fortunæ 8C condidonis reip.ad bonâ inuitentur.Fient enim tandem »onorum exemplo, etiam ob ipfum bonum fummum, ueri fèdatores. Hac «dlicieiv

.t)E ORBIS CONCORDIA alliciendiadfdidoretn fortunam arte Mofes crgapopuluci pefuicacetfi eft ufos, quaniuis finis ultimuseins rdigioniseffetuicaæterna,ficut ÔC Chri* ftianæ.Dum uerô pollicetur terram lacte SC mellemanantemjdum iongæui-gt; tatem,dû bona terrena, nt nocat, promittit,popn!û fub lege cogif,donec ïpfa ueniret neritas felidtatisjqnâ bona Domini non terrena,led in terra uiuentiS . U9catDauid,qnumait,Credomeuifnrnmbona Domini in terra niuentiri» ! Et alibi:Satiabor,ait,qunmapparueritgloriatna. Siathis addendauaticinia Sibyllarum,oracnlornm refponlà,ÔC qnçcunc^ Chrifto teftimonium fertint, Sibyllæjfœminarnm genusdiuinitusinfpiratum,mnkisante Chriftuni an* nis eadem de Chrilto SCeius dininitate, admirâdiscpopcribns fcripta relique re,quæôCcuangelicaueritate probamus,6CafFirmamus. Quid diuiniusillis carminibus,quæ ante mille trecentis annis qnam Chriftus nafceretur,protu-lit Erythræa,in quoru capitibus (ne de alio intelligi pofle crederetiir) nomen . lefn Chrifti literis notaretur his nerbis r ifta-ovs^^isàs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o-toT«f. Sunttoti^

dê uerfus,quot literæ. Ne antem ifta confiefîa putarentur à Chriftianis, Romanis ipßs ex eornmarchinis et iibris Sibyllinisadducebantur, 8C omnium manibus circumferebantur. Quomodo nerd authoritate deftitutum homi' numgenusj.quales fueread 500 annosChriftiani,aufumfuifleteaeireim^ pudenda, ut fenatui imperatoribus'que ifta proponeret, SC ex libris Sybille nisefseaffirmaret, nifi ftatim prolatocodice iftafe propalaftentf Extant hi Græci uerfus yv ‘SgT Kóyw ßaa-tÄiKM apudEulèbium,îdferutur à Lod. Vine in Commêtattjs in Auguftinû de Ciuitatelib.is.ca.zj.nbi eos uerfus latine uep tit Auguftinus. Agunt de futuro iudicio,SC lècundo Chrifti aduentu, rerûcg immutatione. Chriftumautemfateri coaduseftdæmon internploApoHf nis,quum confuleretur,quis homo fuerit. Erat,inquitoraculum,mortalis k' cundumearnem, lapiens uero SC admirabilibus operib. clarustuerûà Chah dæisiudicibuscomprehenlusjflagellis cæfus, crudeli morteobtjt.Legaturdi ligenter Latfianttus, luftinus martyr, SC Auguftinus de Ciuitate Dei, ûro-fijephiftoria. Innumera teftimonia de Chrifto in illis habentur, ex ethnie cis contra ethnicos,quæ ÔC idolorum cultum euertunt,8C ueram religio-nem confirmant. Sed praxi,quomodofint hodierni cultus aggtediendi, uidendum.

PRæter Muhamedicum Mofaicumqj cultum,eft dæmonis amptaretigio. Nam ubicucp lemures colunt, il lie tetra dæmonis effigies fe crebrô reprae fentat,hominum que mentes deludit. Palàm uerô SCex profeffocoliturfe-rè in tota India, ÔC orbe nouo,cuminfulis. Sol àmultis Tartarorumcolitur, Vtriquepolofubietftæ regiones nondum nobis innotuere : ideoquocultu fint,no pofsumus dicere. Quofdam Lapponibus proximos colererubri pan ni quadratum fragments, tradidit Olaus Gotthus.Omnescertè poterimus, ut luprà notaui, ex eorum diÆs refutando,falfitatem uincere. Nam in rebus omnibus, fed pôtifsimû in diuinis, SC à lênlîi femotis,potius 5C facilius argui tur falfum, quàm uerum attingitur. Facitaque tibi offerri dæmoncm teter-rimum falfi cultus authorem ( nam fub eo omnes fpecies idololatriæfouen* tur ) eum'que haberi deum , ut apud Indos Cilgangenfes , fi Deumugt; num lummum faténtur(quod ferè omnes faciunt) quS fitlonge præftantius dare

dare nomen in cxcrcitu principi, quam magiftro militn, ÔC huic quam chiliar^ chæj chiliarchæ quam centurioni, ÔC fic in caeteris, qui fit, ut ßnt ita confier^ nato animo, quum Deum agnofcant cœli terrae^ conditorem, (üb quo etiam tremit fatanas, ut more mancipq uelint negleda principis perfona, in inferior ris tantum, amp;nbsp;perditi clientela agere c’ Quis ita inianus miles ( fàc efle bonum ßtanam ) ut non fe probare contendat principi potius, quam inferiorum ordigt; num dudori t' Nonne eo tendunt omnia, ut gratiam benefadi à fummo duce recipiamus,eum^ agnolcamus,qui fummus eft c' Si nobis illata iniuria eft, un^ deuis nos uindicans, nifi à lumma potentia proficifcitur t' A' quo poenas male^ fadijbeneficij præmium, auttimemus autlpcramus i omnia certè in fummum tendunt,inde procedunt,eô redeunt.Proponenda fiint multa exempla ab arti^ bus,dignitatibus,amp; cæteriseiufmodi,quæfamiliaria nbsp;nbsp;notafuntillispopulis,

apud quos agctur, ut familiari indudione periuafi fiant attentiores» Erit fe^ cödo loco infiftendum, de honore, amp;nbsp;uiolata maieftatc, tradando indudioni^ bus, his fie eiufînodi inftanttjs. Si quis ftipendia iùb quouis duce à potefiate fumma dependente ageret,poteftatemcpillam primariam noflêt,ô^haberet obuiam, negleda uerô ilia tantum eolendum amp;nbsp;obferuandum fibi putaret cum, in cuius phalange eft conferiptus, nonne fùmma ilia authoritas ( fac efle unius, paucorum, aut omnium, fed in unum caput coaluilîè ) meritô iuccen^^ fens eum militem non tantum exauthoraret, (êd etiam utmaieftatis reum, fie feditionis authorem condemnaret i Nam quis ordo in Republica ulquam hagt; beri nbsp;nbsp;feruari poflèt,nifî primariac potentiæ omnescollafubdiderint f Non

agnofeere enim ducem pro duce, perinde eft atque fi te pro duce haberi uelis» Reus itaque maieftatis ftatim habetur, qui non omnia defert primariac poten-tiæ « Vos ergo o Indi, ÔC omnes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rei erga Deum maieftatis,inep er-

rore fiC perditione fepulti agitis» Quod autem uos colere hanctetram poten-dam,ne noceat,aflêritis, nbsp;nbsp;requiem Dco fummo praeftare uultis» ne uobis

condemnandis ÔC dirigendis fit intentusjamp;laboribusoccupatus,quidaliud quàmuobis ipfis contradicendo,eumeflë ncgatis,qucm fateminîDeum fSi Deus eft, ut reuera eft, SC uos affïrmatis, omnipotens fit necelfe eft» Si omni-potens, femper omnipotens, nec laboribus ullis orbem adminiftrando urge-tur,ut putatis,fèd omnia luftrat penetratep» Itaque amp;nbsp;uefter daemon,quem eius iuftitiæ executorem ideo colitis, ne quum uobis erunt pœnac dandac iniquita-tis, fæuiat,nonne fi poflêt aliquid contra Dei praeicriptum ÔC permilsioncmi fibqpfi primum confuleret, fententia fummi iudicis cancellata , minus pœnac cjuàm fit fibi inflidum à Deo, in fe reciperct i Qui poterit fieri, ut Ic-wius quam uelit Deus, uos puniat, qui ftatim d creato orbe damnatus, à coelo

beato conlbrtio exulat f Falfô ifta creditis,ô Indi » Qui fibi deeftimpotentia, tacteros iuuare non poterit» Ad hacc, quum omnis lex 0(5 religio in ipemme-•iorem fidad fœlicitatem traducere hominesdebeat,foleatcp,quîfit ut factotum multitudine,hominum fanguine, ferpentum inuiolatorum innumeris biurijs, fummo uitac difpendio, uclitis infernum amp;nbsp;pœnas'diaboli fubire, quum religionc non fit opus, ut infernum adeatiscQuoquis eft nequior,eô «ft ueftræ foelicitati filt;5 fini propior : fiC per tot labores diferimina hæc uobis patata uultis. Negatis Deum ô Indi, negatisDeum,quum arbitrium eius fen-ttntiæmoderandac permilTum diabolo putatis» Nil iuris habet in pcenisinfli-gendis, aut moderandis diabolus. Rerum ueftrarum ftatus eftperinde atque

fi ducs unius Rcipublicæ, eo quôd poflen't quandoquc peccando fupplidüBj mereri(ut nullus non poteft) amp;capitalem fubirc fententiam,nullum alium quàm tortorcm in tota Rcpublica colerent, demererentur, captarent obfclt; quijs, negledis interim iudicibus, amp;nbsp;iuris dicendi condemnandiqûe arbitrfs, Quis princeps ferret in fuo imperio tam imprudentes ciues ( Immô quis prix uatus ferret Hlium, uernum, feruum, fi aliunde quàm ab pâtre aut domino a--gnofcere ucllet imperium i Quaî domus integra effe diutius potcft, niÜ ad unius fummi arbitrium, laudem, ôf gloriam omnia referantur c' Summum imx peratorem totius orbisjqui infœlici dæmoni imperat, agnofcatis oportet: aliox qui æterno ardebitis iupplicio, nec uobis erit ulla moderatio fententiæ diuinæ* ümnes ad banc diem perijftis. Refipifeite miferi j fi uos non monentuitx æternæ calamitates, pracfentïs uitæ ueftra uos inciter conditio « Perpenditc, quantum miferiafum uobis hatfienus infanda attulit fuafitep periuafio* Quod animalmagis naturæ humanæ exhorrendum, damnofum inimicumtulit naturaierpentibus C’A! illi fuiiùuobis facrofartdi,ut nelaedere illos, autipfis imprécart audeatis Quid in rebus externis charius dedir Deus homini ipx fis liberis Cquot; At mors illorum fœlicifsima putatur, fi à ferpentibus deuoranx tur,aut necantur» Quæ maior cura data eft à natura homini, quàm uirarpro^ priæ fèruandæ At diabolus fuafit illam fponte crudeliisima flammarum morte claudere.Quæ maior peßis poteft homini etiam ualido, amp;nbsp;mentis comx poti terrorem incutere» quàm dæn.onis tetra effigies cquot; At quum extremutn aguntueftri homines fpiritum,fidefittetri fpetflriforma,docuitmedicos,fax crificesjamp;hierophantas ea figura laruis ut teterrimepofluntconfîdîa, ægios animam agentes inuifere,Certè in America cuilibet, autobeuntfautgrauif fîmomorbolaboranti fine uicaria opera, tetra daemonis effigies adeft, etiam multo eiufdem generis fatellitio ftipata, Hi funt ueftrae religionis frudîus Indi, Serpens uobis eft hominc faneftior,liberisueftrischarior,uitapropriainferx huspreciofior, diabolus uitæ humanæ pernicics Dco fummo omnium rerun! autlioreprior. His amp;nbsp;fimilibus à falfisreligionibus defiimptis,diftuadcndafalx. fa religio,offerendauera.Nullus enimferè eft,quin amp;nbsp;fi non ftatim fateatur Deumunum fummum (quodCifgangetani Tranfgangetani faciunt)tax menuariacftèdæmonum genera agnofeat ♦ Inter uaria autem amp;nbsp;diucriâncx ceflario dariunum iummum, quo non poisit darimaius, concèdent oinncs* Nam ôcipfi inlularum occidentalium Cubæ,Pariæ, amp;totiuscontinentisinx colæ,quofdam dæmones eflè alijs præftantiores,omnes fatentur.Eftuero opus Euangeliftæ, ut contra has peftesfumma fide,ÔC ut ait lefus Chriftus, orationc amp;nbsp;ieiunio armetur. Erit certa in cruce uitftoria. Quod futurum fperare certo certius debemus. Nec enim euanuit fumma lefti Chrifti uirtus, utputantnox ftriimpq,Non minus audit hodie ftiosChriftus,aut diua uirgo,eius(pdiui, quàm olim : modo inter illos potiftimum, qui de eo nunquam audiucre,agax tur.Quod uel his argumentis patet ♦ Hieronymus Pragenfis poft exadîam ui-tam folitariam, uiginti annis tempore fatftionis Huisitarum, eft à Polonia in Lituoniamuarijs falfiscp cultibusdeditam regionemmiflûs.Eum cumliteris comendatiefjs dimifèrat Vladislaus rex Poloniæ ad Vitoldum Lituaniæ prin* cipem,ut falfà fuperftitione expulfa, ueram reh'gionem fubftitueret ♦ Colebant ferpentes domcfticos alq, altj ignem facrum amp;nbsp;perpetuum, alîj malleum cum foie, fÿluas longé maxima pars» Statim explofit tres primas fuperftitioncs.It\

quarum prima id mirabilc contigit : quod quum ferpentes domi ex dclicatiisi^ mis epulis in molli ftrato nutririiblitos, in medijs foris exurendos dctuliflent, unusinufitata magnitudine ita à fuo principedæmoneferuabâtur, utillaéfus in igné maximo cæteris exuftis permanièrit:nec nifi ligno crucis,amp; Chrifti no mine inuocato,potuit abfumi, comminuente ilium multitudine. Quum üéró lÿluas innumeris leculis intatSas lacrofanóias^ niultitudini,amp;inquibus (fi quis ante uiolauiflet) ftatim detrimentum accipiebantà dæmone, ipiè Hiefox nymus acceptafecuri abfcindere inciperet,tunc multitudoinfequutauirum, ■luccidere innumeras arbores cœpit : donee uentum eft ad quercum annolam ' infolitae cralsitudinisjôi^ rcligione celeberrima Quam quum omnes attingere • uererentur, unus audacior cæteris itftum primumlibrando, fibitibiamfecu-ti abfciditjSC ingenti eiulatu editOjConcidit.Plebs acculare Hieronymum,fàn-lt;îîilsimumlucumjdeorum domum uiolatam deplorare,terreri,fcditionem con «tare * Impetrato filentio Hieronymus, efle in^'qui dæmonis illufionesjhomix ncm nil mali paftum efle oftendit, illumcp præhendens erexit fanum ♦ Qua re omnes attoniti,in religione facram quercum iniurgunt, totumcp lucum fuceix ■ dunt»Tam præfens adeft Chriftus, ubi de eius gloria agitur. Sunt h æc ueræ fix deiuires. Hæchiftoria latius ab AeneaSyluio in Europa eius tratftatur* Sed longé celebrius ÔC recentius miraculum eft ob oculos ponendum,ut diuæ Virx ginis matris lefu Chrifti præfentiam etiam luisadefle cultoribus oftendamus* ' Scribit illam Petrus MartyfjUir minime fuperftitiofus,cæterum lingulari in no Ui orbis delcriptione tradenda fide. Scio rifuros SC irriluros hancmeam narrax tionem quoldam , quod fim tanta limplicitate ,utifta eredam : uerum 6e: ifta, ôf longe maiorâ de diua uirgine habeoperfuala. Sedaudiantjôi: perpendahf, limiracula omnia fint authore dæmonefaefta. Quum quidam nautaaduéfla correptus ualctudine inEubæ littoribüs à focijs fuiflet expofitus, quærendo fialiquem haberet obuium,in cuius ædibus refîcï poflet,inciditinregulüm quendam, qui eius mifertuSjdomi ad receptam ulquc ualetudinem ilium fouit* Cuiusrei memor,curare res eius principis diligenter cœpitjita ut exercitui eius præficcretur. Conflixituerô eius nomine fæpifsimejfœlicilsimecp* Nam lêmx per reportauit uieftoriam. Linguæ autem illius regionis peritia concepta, regux lusrogauit,quonumineautpotentia ita femperelTetfœlixc'nauta (utlîmplix dores,quod ad facra, elfe folent plebetj ) Mariam diuam uirgincm, quam quotidie colebat, ôi. fimulachro appenfam collo geftabat, eas illi largiri üiifîox fias : Zemes, id eft eos quos falfo crederent deos, eflèdæmones pcrniciofifsfx mos, qui hic homines à ueri Dei cognitione diftraherent, ÔC tandem in interix tum ôe: uoraginem mergerent, 6e: perderent. Si illâ uirginem eiusep filium uelx letlufeipere, atqucbaptifari in nomine lelu, futurum plané, utnullushoftisilli Unquam noceat* Statim Cacicus, id eft regulus credit: conftruitaram uirgini datanautæ imagine.illi profert Aue Maria, lequuntur fubditi: amp;: quas Zemix busceremonias inftitutas habebant, ealdem imagini uirginis infublimiercx ôæaddicunt*Suntuerô in ambitu fimulachri Uariæ ollæ, oppletæcarnibus, Cum ualîs aqua plenis ,atque uartjs monilibus, quibus capi uti luos Zemes, Id eftlemures pcrfuafum habent. Deturbantur itaqueloca Zemibus ^cra: pcx fltep regulUs, ut baptifmum liceat confequi.A ccerfito facerdote ex Hilpaniola, Chriftum profitetur, ComendatortpuocatUT) co quod équités quidam in Hi*

fpaniota fta «ocabantur ♦ Illis rcligionc formatis ÔC inftitutis, nauta cum fuis ad Hifpaniolam profidfdtur, nil aliud illis relinquens inftitutionis, quàm ut proferrent Aue Maria:amp; in pcriculis his uerbis erumperent uoce Hiipana, Santa Maria auida nos.Hacc ôi. fequentia miracula narrauit regulus Andfo praetor i, in Cubenfia littoradefignato,amp; innumeris teftibus confirmauittrctulit Anciftjs Petro Martyri.Quum tarn fœlix effet uicflorijscommendatorjcœpit uidnis efleforrnidabilis.Itaque attriti bellis padfeuntur, utliceatfinefanguine cxperirijqui'nam Zemes cfletprçftantioriille (ita uocabant Virgincm) quem nuperfufceperatcommendator, anpatrq*Conueniunt,utex aduerfartjsco-ptjsfinguli iuuenes arlt;fliisimis uinculis uindanturj ót^quifolueturprimuSjil-IiusZcmi facra aduerfarq fadent * Ligatis iuuenibus,fuia utrinque orationc, ftatim uocanti dicenti, Sanda Maria adiuua me : adeft uirgo omnium ocu-lis patens,uirgam manu geftans, qua tetrum dæmonem ctiam Ipedro ( quod eft illis familiare ) pracfentem fugans,attigit iuuenis baptifati uincula.Quatftatim ante omnium oculos alium ftringunt«Itafit,ut non tantum isfolutus fit, fed ut aduerfarius duplkinexu obftringatur. V olcbant herbam porrigereui-di fecundum pada : fed fenes quidam, id non præftantia aduerfi numinis, fed humanis præftigîjs fadumdicentes,negarunt,nifi præfentibus illis id fieret, fe uelle padis ftare.Deledis ergo odo prudentiff ut apud eos licet, pada St^fi-da eadem,atque prius fiunuV ocantibus his uirgo,illis teterrimus dæmon,qua formauulgo pingitur, ante omnium obueriatur oculos. Virgo uirgaabado nefuum folueret, dæmone,utprius attingens commendatorianiuincula,ilia in aduerfum transfcrt,Quo uifo omnes amp;nbsp;fenes amp;nbsp;iuuenes,facram religioncm profiieri contendunt.Ideo quum Ancifus adijffet earn regionem,ab eopetiuc-

' re iacerdotes J qui illos initiarent. Sunt ueroex hoftibuscommendatorisuna, die baptifati centum amp;nbsp;triginça, qui non tantum fe ilia duo miracula uidifle rc-tulerantjfed quodes conflixerant cum commendatore,a quo Chriftianus crar, uiderant eandem uirginem ante aciem ffeptrum tenentem, SCminaciuultU illos terrentem . Qua re compulfi ad religionem ueram tranfiuerant,ma^is quàm poftcrioribus indudi miraculis» Ita uoluitDeus angelumpracirefiln* Ifrael forma uifibili J ita angelus lofues ante lerichunta adfuittitaScnacherk bus eft confoiïùs,fugatuscn,Non eft manus Domini abbreuiata, utnonpoftit (aluare. QuumduceGotnofrido GalliadliberandamaMuhamcdicistcrram fandam pergerent, ÔC in Afia minori nondum coadis copijs longo itincrede-fefsis,etiam imperatore Conftantinopolitano proditionem in noftrosmolien-te fadus eft obuius Solimanus Turcharum dux, cum tercentis hominum millibus, quosftiis in regionibustrigintaChriftianorum millia profligarunt,nc-caruntjfugarunt- Id uero maxime admirabile illic contigit, quod quum uix cedendo ad diem unam itincris hoftem noftri iniequuti fuiflent,ftrages tarnen ingens fada eft ad trium dierum ipaciumîà quibus uero,nunquam eft aliter co gnitum, nifi quod quidam T urchæ captiui r etui ere, fuifle illam ftragem à tribus equitibus albis armis SC equis fadam, Dixere quidam uiri Graeca religio* ne,æ infigni fanditatis opinione,fuifle Sandum Georgium, Theodorum,^ Demetrium. Quicunque illi fuerint, non fuifle homines conftat. Scribitifta uirquidamnobilis nbsp;nbsp;primarius fuppreftonomine, quifemperBalduinocomes eius expeditionis’ fuit, nbsp;nbsp;totam illam hiftoriam icripftt î quamuis ita lati-

G V U P O S T E L H L I B, 11 fl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^3

nè, ut ncc latine, nec gallicé, nec congrue, tarnen ca fide,ut ne Thucydidi qui-dem maiorem fim fidem habiturus ♦ In fîmplicitate enim ueritas, in doquentia amplifîcandi libertas» falfa multa ueris admifcens cft ipecSanda ♦ His ex emplis, apoftolorum martyrumcp facinoribus, Euangelifta in ipem ereôuSjfide ar^ »natus, innocentia fretus, cliaritatc ardens, amore diuino flagrans, ieiunîjs orationibus attentus, humilitate tremens, nil fibi à Deo non debet poUiceri, Eft illi femper adfuturus, ôCfuos conatus confirmaturus. Nam fi non tantum optimis apoftolis QC martyribus adfuit, fedÔCmiliti parum iufto mifit ange^ lum: fi in nomine Chrifti etiam mali, ÔC ab eo alieni edidere miracula : ß uirgo Marianautac ÔC fcmipaganisinuocantibus,adreligionisfilq confirmationem fiiitpræfensîfiquotidicin locis innumeris claret miraculisjprecibusuiri boni, amp;nbsp;ex animo SC fide inuocanti, certè non eft defutura» Scio nullum ita iuftum «flèjut ob fuas iuftitias, quac funt ut pannus menftruatae, fi diuinae bonitati corn parentur^poftit demercri fauorem diuinum*BenefîciumhocDeieft, impe^ traremiracula nemo poteft. Atquia nemo iuftus adDeum comparatuseflè potcftjHon eft ideo more quorundam male Euangelq libertate abutentium,pe gt;nè dixi more Epicureorumjuiuendumtieiunandum eft,amp; orandum ftatis die^ bus SC horis.Eft aliquid prodire tenus, fi non datur ultra ♦ At quid in gen ere de his attinet diceret'Optimi illorum nun quam bibunt, nifi fitianünon edunt, nififameincitantetnon fiiccenfent, nifi inféras iniuriam: Venereis non utun tur,nifi arrigant, Nonne eft hoc fecundum Euangelium uiuere t' Gerte quain^ tiisabimpijs haccEuangelij praxis non differt, eflet tarnen idtolerabile,nifi genti in uentrem propenfiftimac lex Chrifti ita lata expofitionibus fadla fuiflet» ut inter Euangeliftas illos fit certilsimum,nil eflè certi. No eft quidem certè,no eft Euangeliftg uiuendum more Epicureo,quamuis fidem habcat liberrimam, Sedredeo ad inftitutum. Refellentur, ut fiiprà diximus, Indi fatentes amp;nbsp;agno-feentes fummumDeum,quibus dixi,rationibus,Hi quiapræfentiadæmo^ Hum iàf pilsime fruuntur,erunt admonendi etiam infoelicitatis, quam ab ea pc^ ftc experiuntur»Demum fi le opponant illæ peftes, fi^no crucis inuocato Chri ßo,eiuscp fandiSjCrunt profligandæ*Facilius longe hi tranfeunt inueritatis præfcriptum,quàm ludgus aut Muhamedicus.Iam ferè tota Hifpania noua ad ueritatem tranfijt ♦ Innumera enim multitude quotidic ad Chriftum accedunt* In Narfingac regno non pauci etiam lubentißime de Chrifto audiunt. De cæ^ teris fuperftitionibus nil quiequam dico, quoniam feipfas confodient. Quum bi homines in ueram cognitionem Dei tranfierint, lunt moderate ritibus one.-tandi.Suafionibus quidem ad ueritatem cuItus,ÖC inftituta läntfta iunt inuitan-di,non cogendi♦ Siprilcas ceremoniäs falfi cultusuelintleruare,uanitasiila eftfenfim explodenda,nifi habeat in le peccatum. Permittendum, ut cultus ille quiidolofiebat,fi polsit finenaturæ dilpendioferri, Chriftoadferibatur,quo ad eo lade infantiac educati, amp;nbsp;in uera religione confirmati, folidiep cibi capx-ccsjDcumècœlopetant, atque optimis fimiles fiant ♦ Ita paucis diebus adole--Ucrit religio. Contra nefaria eorum facrificia, qui proprios liberos Zemibus, aut quibufeunque idolis lacrificant, eft à naturae dignitate, SC fceleris immant-tate incipiendum,luadendumcp primo,ne in fuos ifta committant.liberos, parentes, amicos,domefticos,demum omnes homines elle a nefarijs lacrifictjs «ximendos, V erum Hilpanicæ nauigationis beneficie ferè omnes receperunt

154 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E o R B I S' G o N c o R D ï Ä

Chriftum^cœlf^ dé terræ conditorem agmofcunt.Mxrtwn eft totam cam nation nem efle recutitamgt; quum tarnen nulla non fit idolorum lemurum cultui dedita,Quantum pofsitfatanasjuel cx hoe uno poflumus iudicare,quód m tox to orbe terrarum fiiaferit hominem pro homme, amp;nbsp;fæpius pro hbidme amp;nbsp;opp nioneuanifsimafacn'ficare » Nullaenim gens toto in orbe terrarum fuitjquin aliquando hominem idolis maóiauerit ♦ Omnium confiât hifiorijs » Nos ilium rituiTijlege à Claudio Cariare lataprimum in Galltjs explofimus. Nephariam rcligionem perditus ille Hercules ad nos,ad Britannosiad Hiipanos, adMaux ros ex Aegypto attuIerat.Futurum facile efijUt etiam ex illis regionibus explox datur» Nulla magna indufiria ad nefarium ilium cultum eliminandu eft opus* Itaque ad res ludaicas me confero»

rum genereinfiruefios homines, ceruicofa ifihæc gens frufira occupauitgt; tarn multa in eius perfidiam funtfcripta, ut etiam ego eloquentia infantilsimus amp;nbsp;balbutiensjfcientia ignarus, methodo confufiis, ÔC ut uno uerbo abfoluam, uix ulla re commendabilis,me operam lufurum putemjqui qua in re fapientifi fiminil profecerunt,eam me quicquam aflequuturum iperem. Non puto fano» non putounquam futurum J ut ulla quamuis ab omni parte abfoluta arte pof' fintfiiaderiludaeij amp;nbsp;adueritatem adduci, quoniam à ipiritu fanóo perprox phetaSiÄ: à lefu Chrifio homine amp;nbsp;Deo benedido praedidum eft,genus lira«-lis à captiuitatc, in qua nunc eft, non icniurum liberationê uniuerfalem, pnuf-quam ad iudicandum toti orbi terribilis ueniat fecundo aduentu lefus ipfc* Quamuis autem prsftantiisimi uiri uix quicquam contra geruis obduratæ per . uicaciam fcriptis perfccerint, non tarnen ideo mihi ab hac prouincia defifteux dum efleiudico»Contigitenimiacpiisimc,ut quæ urbs arteamp;:induftriaduos praeftantiisimi,licet facpius impetita, capta tarnen non fiierit, ea gregartj militis ; , opera tandem deuincatur ♦ Non raro tyro ipecimen de fe praebuit, quod uetcx ranus admirari potius quamimitaripotuit. Ante Chrifti tcrribilem aduentum ? gens tota non colligetur.Caeterum quae de ipfius diiperfione dida funt,ncc ue-ritatis priuationem inducunt,nec arbitrium falutis tollunt, fed rerum ftatum ÔC adminiftrationem adimunt, quod iam ä mille quadringentis fexaginta annis . experiuntur.Quamuis enim ea gens eft ad falutem amp;nbsp;libertate tutandam anix matifsima,amp; cuiuis prophetiæ autducis Ifiaëliticinomineparêdiparatifsima, tarnen à quo egit in crucem Chriftum fuum feruatorem, femper miferè in om-nibus conatibus fuit oppreffà,amp; quod eft mirabilius, fidei lefti Chrifti maior confirmatiOjdeteriori ludacus eft conditione inter ethnicos,amp; à noftra religion ne omnino alienos,quam ubi agunt Chrifti fedatores ♦ Nec tarnen ufquam ab afflidionibus,ieiunqs,orationibus,iabbathiimis, 8C cæteris ritibus uacant. Vn de peccatum grauius ipfis idololatris commififle, amp;nbsp;in Deum totius naturæ pa rentem incredibiliter deliquifle, palam fit,Illi enim certo feiunt fe facra Deo ox nbsp;nbsp;'

mnipotenti facere, eodemcp plane cuItUjatque quum præièns omnibus uotis if lis adfuit Deus, ilium uenerantur:0£^ tarnen non permittit,utilli tarn grata olim , (àcrificiajieiunia tam accepta,preces tam gratae, populus tam pius, ulla liberfax te amp;nbsp;rerum adminifiratione fe tutetur, quum ipfi imprj idololatrae^ pace fefta, impe

impciijs ampKfsimisamp;Spopuliludaici dominationefruantur, cum^grauißi-mis tributïs ÔC diuexationibus corporum torqueant, ut m'x de tam infigni QC j Deo l'nftituto cultu cogitare ud facerdotibus liccat*

Non agam uobffcum fcn'ptun's in principio ludæi, quoniam earum inters pretatione, à uero quidem ÔC authorum fenfu aliéna, fed tarnen ueftrorum ragt; binorum authon'tate probata,omnia cluditis gt;nbsp;quae in rem ueftram amp;nbsp;ueri conx firmationem adducuntur ♦ Ratio nobis ÔC uobis ÔC caetcris hominibus comx munisadfercturin medium,utfiquac illiiunt confentaneanegare audebitis, faltem totius orbis confenfus ueftræ perfidiæ fit teftis.Nec enim puto futurum, ut illifubfcribatisjitaperfidia 0^peruicaciainuobis demagnitudine certant, ut etiam confeflis ueris fi non uerbis, faltem fact is aut infelt;9is refragemini. Inx cipiemusergo primuma principesöfT finibus huius mundi partium,ut inde dudis demonftrationibus tandem conficiamus eos iyllogifrnos, quiàueritax tealieninon fint * Admittitis cum philoibphis Deum uniuerfum hoc naturae templum caufa hominis, hominem uero caufa Dei, ob ifta beneficia colendi, honorandi, öC fuper omnia diligendi condidifie, In Dei cognitione uosnon hallucinari puto. N am illud quiequid eft fummum,arternum,infinitum3incont prsehenfibilejfupra omnemmateriam ÄS formam, Deum à uobis, uta confertx fufapientum omnium uocari arbitror. Omnia igitur Dei caufa fada eile mex diatè confiât, immediate hominis gratia ♦ Quemadmodum autem Deus atfius purus.femper eft attentus circa tres mundi partes fummam,mediam,infimam: ita amp;nbsp;homo cuius caufa funt illæ, certum icopum debet habere, Nam homix nemDei cognitionis, laudis gratia falt;ftum,non oportet effc ociofum. Hox mo ergo ad imaginem Dei creatus, ideftrationequæ affînis diuinitati eft poix knsjliberocp arbitrio pracditus,etiam circa tria femper attentus efle debet,ut Ox mnia fcilicetquaîcunqueagir in gloriam Dei, innocentiam fui,ÖC utilitatem proximtreferat, quæcuncç uult agere,ea diligcntiflimeperpcndat, ut fi quid peccet in utrumuis horuin trium omnino illud fugiat; fi uero in quoduis horum tendereintellexerit, non dubitettribus effe conducibile. Præcipua tarnen cux ra efle debet, ut fratrem alterum hominem iuuando fe probare Deo maxime fatagat. Nam amp;nbsp;facra dC prophana tune ncgligenda funt,quum de hominis ufx la conferuanda agitur * Itaque fälfo prætexitür nomen religionis, quum firatris inopia, cui poteft fuccurri, negligitur. Haec ratio iuuandi hominis ab homine eftlonge probatiflima philoibphis, quum ueftri amp;nbsp;peruicaciac ueftræ caufa Mo ks Dei prçcepto,non ftatim omnes homines,ied amicos uobis in fiatrum loco habendes fcripferit.Ita uos ccruicofos ßCrefratftarios nouerat, ut uix femüufta praîcepta uobis daret,quod multis in locis iàcræ feripturg h'quet, Nam ea præce ptafuntlatius amp;humanius poftea explicata,amp;^ frequens peruicacie ueftrç men tio fatfta eft, Nonne fatis patet etia ipfo Mofe uiuete iam ill a peruicacia uos ufos fuifie,amp;: circumcifione abufosc'Nam Deuteronomq lo.ita feriptS eftiCircQcidl le igitur præputium cordis ueftri,amp; ceruicem ueftra neinduretis amplius, quia Deus,amp;c. Sedquum ueftracduræceruicis fintmulta admodum teftimonia, ex fatfiis fatis patet. Quum Mofes uobis uellet efle uindex, ilium profligaftis,' poftuifamiracula in Aegypto ad mare rubrum murmuraftis,maridiu(nitus RilTo impotentemuos indeferto alendiDeumiudicaftis.Siuelim omniafax

era pcrcurrerc,nil fere frcquentius,quam ueftrainDeum pcrfidiafeoffercf» Quod uero ea praecepta qua: uobis Deus prima facie dedit,fint ueftrae infirma-ti ÔC nequitiac accommodata, non abfoluta » his maxime patet, qua: de dilc^ élione proximi funt uobis multis in locis tradita ♦ Nam primo in loco aitMox fes, Diliges amicum tuum ficut teipfum ♦ Ita fe uobis accommodabat DeuSjUt non maius præceptum uobis daret, quam quo genres ÔC lege carentes utebanx tur, N am nullus eft homo tarn impius, quin aliquem amicum habeat, quem ax met uehementer ♦ Imomulta animantia rationedeftituta,fenfumamp; confor^ tium amicitiae habent. quare ergo tarn exile pracceptum datur r' Id in caufa eft ô ïudæi, quoniam deterrimi mortalium (quamuis legis Abrahami aliquamme^ moriam ceremonias^feruabatis) eratis ctiamamicis infènft» Verbo 6^ linx gua diligebatis,more aulicoîcæterum amicis ueftram fidem fequentibus, impo fturis ÔC perfidia ita abutebamini,ut nulla plane inter uoseflet fides, eflètisç (uobis dequibufdam ceremontjs placendo) longe etiam multis brutis,cactex rum omnibus diffimulatoribusnequiores.Namalioqui ft non peccabaturin cam partem, non fuiffet uobis ea danda lex, quam in legibus ciuilibusreperix re non licet ucluti fuperfluam*Nam nemo Iponte non amat amicum. Contrax riam huic legem elicere inde licet. Nam ut uos animaret Deus ad eospopux loSjUeluti ex profeflb hoftesjqui in terra fanda ante uos egerant, necandos, SC ne eorum labes in uos lerperet ( quod poftea farftum ample eft ) omninoexter minandosjideo uos in illos odio armarc uoluitjtanquam dixiflet: Diliges amix cum tu3. Sc odio habebis inimicum tuum. Nam uos noftis melius, fere omnia / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcepta induccre contrarium.Eadem ratione fe ueftræ infirmitati eodem uer

lt;u Mofes uoluit acGommodare,quum ait: Non ulcifceris, nec ftimes de ciuibus tuis uindidlam. Nam amp;nbsp;in omnibus ethnicorum ciuitatibus eadem lex locum habebat.Ea lege crant ubiuis leges uiuac indices ipfijqui omnium nominepoex nas fumebantdenefarijs hominibus. A' contrariofenfu uosanimates inbo^ ftes uerae religionis uoluitjnon æternis odijs in naturam laeuirc. Nam in cantv co fuo,quç ueluti cataftrophe legis totius eft,uindi(ftam dicit Dei efte,utaliquS do funditus uos perderet, ob iniquitates fub fandla lege à uobis admitti folitas. V oluit ergo uos eaten us uindiefta uti, quoad rempub. inftituifletis, proflig^ tis indignis habitatoribus, non autem in quoftiis homines prætextu religionis in pofterum armari. V indicfla enim proprie eft eius, qui grauitatem delidîi no-uit, ÔC quo animo res fiant perpendcrit:quod priuato homini,aut affeflo, aut agnorantia prefto, contingere non poteftjdeo uera uindida Dei folius eft, ax lioqui ad iudice remittêda, ne quos homines et uicinos infenfos habemus,cos ftatim iniuriae praetextu perimamus ♦ Nâ nifi frenaret noftralibido legibus,nul lus eft quin in ipfb afferftu uelit uitâ fratri pro minima iniuria adimere. Quod( indiespatet,quumob minimam lacfionem corporis aut famacaut obuaniffix mam opinionem trucidari hominem uidemus, amp;imprudentes,autinfidiatox res dare pœnas. De amicitia uero fratris,id eft alterius hominis,quid poft Mox fem fenferint prophetac, quum multis locis pateat,tum uno Micheæ loco. cap. 6 . liquide apparet. Quid, ait, dignum offeram DominoCuruabo genu Deo exceliôç'Nônne offeram eiholocauftomata, SC uitulos anniculos C Nunz quid deletftatur dominus multis arietum milibus f aut multis fluminibus Ox leit’None dabo primogenitum meumprofceleremeot'frudlum uentrismei pro peccato animae meat Indicabo tibi ô homo gt;nbsp;quid fit bonum, SC quid Dox minus

minus requirat abs tc » Vtique facere iudicium, diligcre miferkordiam, hiL-militer cum Deo incedere ♦ fs eft fcopus hominis in hominc : iufte cum eo ucr^ farij quæcunque fcilket ab eo tibi fieri uis, ea illi facere, peccantis miCereri : melicum faturare, Quodquamuisnon dixerit de omnibus hominibus Mo^ fes, tarnen fatis in quo futura eßet legis perfetflio oftendit, quum fcriptum re,-liquit îfi occurreris boui inimici tui,aut afino erranti, reduc ad cum, Si uideris alinum odientis te iacere fub onerc, non pertranfibis quin cum ad fubleuan^ dutn adiuues, Ifta officia oftendunt etiam eftè inimicos diligendos, aut falteni officio ueluti amkos promerendos, Nec enim poteft fieri, fi locus fit fimulta,-tibus amp;odijs fouendis, utufquam fit Felix refpub ♦ Neuero tantum offîcfj ratio inter fuos putaretur fer uanda,addidit Mofes:Peregrtno moleftus non eris, N o ftis enim aduenarum conditionem, quoniam aduenac fuiftis in terra Aegyptu Nullam uult etiam caufa falfae religionis, iniuriam ulli infen-i,aut ullum eo no, mine ( nifi uim inferat ) pro hofte habcri. unde patet,quamuis fc accommoda-uerit naturæ populi cui præerat Mofes, tarnen nullum efle inter hoftes habendum, quum omncs officio promerendos fenferit, amp;nbsp;cenfuerit, Hacc ideo bene fuafa amp;nbsp;perfuafaludæis uelim, quoniam uerum hominis fcopum euertere fuse legis præfcriptis fatagunt. Eft certe, eft homo alterius hominis caufa natus, Si erga omnes ( neceffarijs Si ueræ perfuafionis hominibus primo in loco pofi-tis) ex aequo debet effe affeeftus: ut quemadmodum unum Deum, unam natu-ram, unam nafeendi uiuendi Si moriendi conditionem communem fbrtiun-tur, Si habent omnes, itamutuisoffieijs ueluti fratresfe iuucnt.Eftcerte homo tanto perfe(ftior,quantoDeofimilior. AtquiDeus æque in omnes eftbe-neficustquocp magis beneficium communicat, eo magis digna Deo facit, Fouet ueroperinde hoftesutamicos, Sinonraro clementius,utbenefi'cqsonu-fti datorem agnofcant, aut merito ingratitudine infames perpetuis fupplicfjs non agnitorum tantorum beneficiorum caufa pœnas luant.Si itaque mihi con ceditisludæi.effè ilium hominem longe præftantiflîmum, qui fit Deo fimili--inus,qui benefîcio in omnes collato,fè probare patri Deo fatagat,qui innocen-tia fumma feipfum feruet,ut Dei filium,qui in patris Dei ( ueritatis fcilket)con templatione,eiuscp creaturæ, propter caufam admiratione fummû bonum po-natjiam inter nos conuenit. Si uero id negare audetis, ad facrofantftam maie-ftatis diuinæ rationem præfentc totius orbis confènfu referam, ut poftquam eô impudentiæ ueniftis, ut, rationem exuere quàmuero fubfcribcrc malitis, ueftram perfidiam,quæ nec lege dirigi,ncc ratione fe patitur uinci,merito pertinaciæSi damnationis legibusobftringat,aeterniscp iupplicijsuosuolcn-tes uidentesep adiudicet. Sed uos acquicfccre puto tam claris Si omnibus nogt; tis principes, Nam fi obfifteretis, hoc uno argumente uobis cognito uin-ceremini.Fatcmini enim,mundum uifibilem Si fcnfîbilem caufà hominis, id eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratia faótum : Si ipfum mundum paruum Si magnum,

uifibilem Si inuifibilem efîc caufa Dei, Si ergo omnia inferiora caufa homû uis funt,quum homo fit in mundo inferiori,hominis etiam caufa eflènecef-ft eft. Si caufa hominis, igitur fui Si alterius, ergo qui caufa finali Dei gratia faituserat, eft Si fui Si alterius hominis ergo, Vnde patet afliimptumue-ï^um, N on fine caufa infifto, ut huic fententiac fubfcribatis, Facit enim maxi, tue ad confequentium traiïationem.Pergamus. Deus ergo quum ad fc omnia ucliitiin finem fuprcmumrcferri ucllet, Si hominem omnium rerum nomine

ne fill cam uniuerfi glonam, quam ob res creatas mcretur,reprefentaturum co ftituiflet,ne ullam ignorationem in rebusjquae ad eum (copum pertinent, præ^ texerc poflet, ad imaginem ÔC fimilitudinem fuam, id eftrationis du (Hu ornagt; tum,uoluit create, ut quoties iui excmplaris formam in mcmoriam reuocarct, illi fimilimus ( quatenus per fragilitatem noftram licet) effi'ei iâtageret» undeagt;-xioma iam ante aflumptuin liquet,Effc fcilicet eo praeftantiores homines, quo funtDeo fimiliores ♦ Vtautemuideamusgt;diligentiusœ ipetHemus, quidfifin ' boniuiri officio pofitum, qualis fit Deus,quomodo a quidagat uidendum;

Quia cum ceruicofa gente mihi res eft, uolo ea quæ in primolibro, Deum efle trinum amp;nbsp;unum demonftrarunt, compendio quodam hucreferre. Deum efle fimpliciffîmû» infinitum, iuftiffimum,potentiflimum, fapientiffimumjbencuo Jentiffimum, 0^ caeteris omnibus titulis bonitatis ôC ufrtutis multo ornatiffimß» aut ( fi poffîm aliquid de illo digne exprimere ) praeditifflmum abfolutiflîmum ùe, fatentur nobiftum Iudæi»Quum autem ab cffetHibus eas illi qualitates (qua rum tarnen ut qualitatum eft expers ) adferibamus gt;nbsp;quas ueluti creator habeat , proprietatesjfinequibusintelligi créa tor ncquit, eft diligentiffime attendent dum. Quamuis fit potentiffimus, nifi in fc rerum omnium creandarum amp;nbsp;ià^ pientiam abfolutam etiam particularium partium cognitionem habuiflet, atqucbeneuolentia Ä^amore motus fuiftèttut quae potcratôC feiebatcrearet, nunquamquicquam crearepotuiflet.Nam potentiaquaeuis nififtiatquid fit fa(Hura,nil agit:amp; fi iciat,amp; nolit,itidemtcrgo Deus eft trinus Sc unus. Nam ut potens pater QC author eft, à qua potentia generatur in acternum fapientia quae hlius eft, amp;nbsp;ab utroque procedit agendi amor, id eft ipiritus fantftus: omnipo^ tens eft potentia, omnipotens fapientia, omnipotens amor. nec tarnen tres mnipotentcsjfed unus eft omnipotcnstnectamcipiritus iantftus eft pater autfi' Iius,nec filius pater aut fpiritus fan(Hus:fed perfonae funt fibi coæquales, diftin^ lt;Hæ proprietatibus, quum fint una tantum diuinitas.Exemplo familiariæno^ bis quotidiano eft, iftud quatenus h'cet cocipiendum. Quum cogito quicquam agendum, uerbi gratia caftrum ædificandum ,gt;n mente ÔC cognitione omnp no habeam oportet,antcquam ulla de eo firma notio conftettnil tarnen ago nigt; fi uoce,aut picHuraquam animo concept formam aperiam:necetiam quio quam proficio.nifi amp;nbsp;conceptio 6C diagramma,explicatio, uel defcriptio ad o^ pus ueniat » Itaque totum caftrum fuit inmente,totumin diagrammate, to-turn inopere. Nec tarnenfunt tria caftra,fed unum caftrum eftjta nec cagt; ftrum in opere, eft caftrum in diagrammate, uoce uel fcripto : fic nec caftrum in uoce,eftcaftrumin mente autin opere:fedcertis proprietatibus differunt adinuicem, quum tarnen res una fit, ea^ ut in fiiogenere fimpliciffima. Non poflet fieri ut in rebus in natura exiftentibus eflet aliquid in quo omnescon-uenirent, nifi à communi principio in quo eflèt illud perfeeftiffimum, profici-fecretur * Nulla res eft quin ad fiiæ cflêntiæ complementum, quamuis fit fimpliciffima, egeat ternario numero ♦ V erbi gratia,quoduis granum feminis, nifi à quo tempore accepit complementum ( quoad definat efle ) habeat foecundi-tatem,ieu agendi potentiam,progrefffim SC agendi amorê feu uoluntatê,cx eo nil produci poteft» Capiamus glandem,quum in terram defofla fuerit, nifi fœ-cunditate amp;nbsp;potentia producendi ex fe arborem fit,non producet.fi defit illi ab ea potentia progrelTus, nil agecfi non alere fuam arborem,amp; in tali folo amp;nbsp;forma amauerit, arbor nunquam producetur,iubfiftetur ♦ tota tarnen arbos,amp; iê-men

mén cfl potcntia,ólt;^ item proceflïis, Si. amor aut naturalis delcdlatio ï ÓC tarnen nonfunt tres arbores, fed una arbos.itaintota natura eft. ergo Deus qui caufa omnium eft, eft maxime trinus ÓC unus.Quu Deus fit maxime unus,eft tarnen' in tota natura ante numerum un.itas,ante diffèrentiam et ingqualitatem rerum «tcriia æqualitas, ante fcparationcm nexus,unitas pater cft,æqualitas filius,neä» Xus fpiritus fantflust 8)C tarnen non tres dij, fed unus eft Deus. In animo qui nus £C Dei imago eft,ratiocinatio potens apprehendendo,omnia cóprehenfio nifeuperfedæ cognitioni SiC difcretionitradensi memoriae ita mandat,ut remi nifccntia repeti poffït,totusintene(ftuscomprehendit,totus cognofcit, torus tcmtni{citur:nec tarnen iunt tres intcllectus, fed unus. Brutorum animæ fanta fiam,cogitationem,memoriam habent» Senfusineflenria uitafcnfucon^ fiat. omnia materia,forma, compofito ab utroque procedente furgunt. Artili-cioia cogitatione,explicatione3artetars artifice, inftrumento, materia, amp;c. ut funt primo libro tradita» N ec tantum Deus fimplex trinus et unus eft, ièd etiarn eius acftio femper triplicem mundum refpicit, fummum medium infimum^ Quidquid autcm agit,ufus et finis gratia agitlunde author boni ex æquo omni bus eflè uult,mali nemini. Nam authorem mali credere nefarium cft.Si omni^ bus proponit fua in medium, uult etiam fumma iuftitia diftribui. Quæcunquc itac^ polfunt ad tutandam hanc tenuem mortalitatem excogitari,amp; longe plu^ ta,quàm quiuis ulquam animo comprchenderepoftît,facere ingratiam homix-nisuoluit, ut qui omnium pater ÔC author habetur, etiam dignilfima tanto pa^ he in medium proponeret.undephilofophi prodfjt fententia : Bonum quo niunius,eo diuinius.quod ipfum non tantu uoluit Deus gentem ludaicam aux titiæ addicftiftîmam ex naturali rerum ufu difcere,fed quadraginta annis in de--ferto ita confirmauit,utnil magis perfuafum ea gens deberet habere. Quum e-nimmanillisplueret longe maiori copia, quàm pro tanto excrcitu alendoia-tis efiet,tarnen qui inobediens diuinis præceptis ^^»ivikss aut amplius unius per fonæ gratia collegifièt,nifi pridie fabbathi, præterquam quod nil amplius cartes rishabebat,etiam quod in terræfupcrficieincorruptum durabat, domi uermcs et putredinê generabat. qua in re irritos mortaliû in opibus fupra neceflariû u-fum cumulâdis conatus arguere uoluit Deus, Nec enim uidere licet, quid aliud quàrn proprias ærûnas in côgerendis undicß liberorö neccflariorû propinquo-ïûûeaut etiâluxus gratia fentiataut acquirat, qui totus habêdi ardet defiderio» Socordiam certe,ignauiâ, fuperbiam, luxû, uoluptatûtp omnium inftrumcnt» pauci illis quos fuis opibus audios cupiunt,iblent relinqueretuirtutê nemo Phauit opibus. Qiiae uirtutis pars diuitiarum adminiculis iblct exerceri, nemo uiîio eft qui illis deftitutus,eam non exerccat î qui ucro adminicula opum ha betjpoteft eflè in grauiflîma culpa, eaœ duplici. Nam fi nô dct quantum debet, ^iamreddendac ration! obnoxius, fi gloriam earum rerum quas largitur,fibi 'luærit adicribit,nil dediflè prçftiterit.Creator itaq; quum omnia in medium Pofuitjita demum ab his qui plura funt confequuti,uoluit diftribui,ut prxter ne ’^clfaria nil fibi feruarent. eft enim diuitibus crédita difpenfatio . Ad hominem ’ïoftrum nûc eft ueniendum.Eft Deo fimilimus,qui femper tripartito fcopo eft ^ttentiflimus,qui ad honorem Dei, innocentiam amp;nbsp;cultum fui,id eft animi, ad Ptoximi charitatem 6d ufum omnia refert, qui nemini unquam iniuriam face-^h,qui mori mallet quàm contra redîum animi indicium agcre : qui quaecuncp co iunt pofita,illa omnia fratribus,id eft cçteris hominibus parata cupit ha bet

bet,qui nullam gloria à fois faci'noribus quæn't ♦ N am gloria 8i honor Dei funt pecularia munera.eft ergo eo quis melior amp;nbsp;naturae utilior,quo magis ad hanc accedit conditionem.Sunt ÔC pracfcripta eo fandliora, quo magis ifta iubêt, fua dent de docêt.ergo Mole Chriftus melior,iuftior,iànôior,naturac utilior, Deo in carne fimilior » Euangelium praeflantius lege ueteri, Chriftiani ludæis funt longe praeftantiores ♦ Vnde falutemô^ falutisueram uiamin noftra religione clïc certum eft, Aut prima funt uobis ncganda,aut ultima cocedendaî nam nul lus in hoc argumento eft fubterfugiendi locus.Euangelicû prçceptum eR, Deo amp;nbsp;naturæ on^nino confentaneum»Q,uaccuncp uolueritis ut faciant uobis homi nés, eadem 6C uos illis faciatis. Longe ifta latius patêt quàm quum ita fcribiiu^ Non facias alqs quae tibi fieri non uis. Nam hoc poftremum eft at(^ fi dicas défi ne à malo : primum eft ut fi addas etiâ, dC (ac bonum. ut cnim nemo fibi infertl iniuriam uult,ita nemini debet inferrc.at ut fis Deo fimilimus,quæcûcç tibi fieri ab alijs uelles, eadem illisfacere debes^Vcrû obîjciet mihi quidam RabfCIui fti legem non uideri bonam,quoniam fuftulerit ceremoniarum ueteris Tefta^ menti maximam partem, quum de lege unus apex obmitti non debeat.Satisfa cio.Probant ludatiprophetas dC hagiographatquamuis quod in Dauidc dC Da nielefuntgrauiora de urgentiora teftimonia,ideó neoterici Thalmudiftæ intei' hagiographa,utminori authoritate uidcrentur,reiecerunt. Audite lefaiæftn-tentiâ,quid de externo cultu fèxcentis ante annis icripièrit :nec aceufetis Chrp ftum uiolati cultus. Audite, inquit,uerbum Domini principes Sodomor0,per-cipitc auribus legem Dei noftri populus Gomorrac, Quo mihi multitudinem uidîimarum ueftrarö, dicitDominusc'Satiatus lùm,holocaufta arietum,ô^ adi^ pem pinguium, de fanguinem uitulorum, agnorum amp;nbsp;hircorum nolo. Quu ue nitis ante me facrificaturi in atrqs meis, quis petit ifta de manibus ueftris î' Ne offeratis ultra facrificiumfruftra, thus eft mihi abhominatio ♦ Neomeniam de fabbathum de feftiuitates alias nonfcram,iniquæ funtfynagogac ueftrat. Calen das ueftras de folennitates ueftras odit anima mea.aegre ifta fero, Quum exten deritis manus ueftras, auertam oculos meos à uobis: de quum orationem multi plicaueritis,non exaudiam.manus enim ueftrae plenæ fiint fanguine.Lauami--ni, mundi eftote,auferte malum cogitationum ueftrarum ab oculis meis.D^quot; nite peruerfè ager e, difeite benefacere. Quacrite indicium, iubuenite oppr^l^» iudicate pupille, defendite uiduam,amp; uenite de difceptemus,ÔCc • Si fanÂos fegt;' ciflèt cultus Iegis,amp;illefacrificiorum et ceremoniarum numerus,fuiflèntcçfem per ilia duratura,quî fit ut fandîiflimus propheta, illis reprobatis omnino adpie tatem cof dis, de interiorem bonitatem religionem totam référât f Nonne fatis habuiflèt, autuitiaillaredarguiflè, quacpractextufacrorum comittebantur,aut uirtutem comendaflc,non fuggillatis fàcris: quae quum à Mofe eflènt infiituta, eflè uitij caufa non poterant certè omnino feiebant prophetæ futurum ut abo lerentur,quôd non tantum Iefaias,fed leremias etiam eft eas eleuareaufus.Cax pite fexto ita ait: Nolite confîdere in uerbis Domini, dicentes T emplû domini templum domini eft ♦ quoniam fi bene direxeritis uias ueftras, de ftudia ueftra, fi feceritis indicium, ôfc.Nône templum iàntftiisimum Solomonis erat in eau là cômiflôrumt'minimè. de tarnen improbatur, eo quôd eftèt ipelnnca latronS» Etideo uetat propheta orare pro populo, quoniânô exaudiet Dominus, quod fànè de captiuitate Babylonien intelligi nequit,quoniâ ex ea reduces, de exaudi ti fuiftis.Sed adhuc funt addêda teftimonia in eandem rem ♦ Amos quinto: V x defidc-

GVL. P O S T E LL I LI B, M II, defiderantibus diem Domini, ad quid earn uobisCDies domini ißa tcnebfç,ÔC no lux.C^omodo fi fugiat aliquis a facie leonis occurrat ei urftis,ct ingrediatur domû,amp;^ innitatur manu (ua fuper paric£em,0^ mordcat eum (crpês. N unquid no tencbræ dies domini amp;nbsp;non lux,caligo ÔC no Iplcndor in eaf Odi amp;nbsp;proicci kftiuiiates ueftras, amp;nô capiam odorem coetuum ueftroru, quod fi obtuleritis mihi holocauftomata ÔC muncra ueftra.non fuicipiam,uota pacificoru non rcx cipiam,aufer âme multitudinem cantiIenarû,ô^c.Hæc non tantum abrogatio-nem facroi u cultuum in aduentu Chr ifti prædicunt, fed eum aduentS diei Domini uobis in ruinam tenebras et caliginem futurum aflèrunt.Erant omnia tol lenda ueniente luce euangelif. Sed audire etiam lubet Dauidis de hac abroga-tione fententiam.Cantico jo.ita fcribit: Audi populus meus loquarjfr aël,et confirmabo tibi quod Deus tuus ego firn,Non de facrificijs tuis arguam te,nec de holocauftis tuis, quae font in conlpedîu meo Icmper, N on accipiam de domo tua uituIoSj de gregibus tuis hircos, amp;c. immola Deo laudem. Nonne ifta euertuntfacrificia,ÔC conuertuntin pium cultum • Nifi fuiflent aliquando ceflaturajquare prophetac uiri fandfi agitauiflentc' Ceiïàre debebant externa o-mnia, etiâipfa circumcifio, aduetu lefo Chrifti. Mofes ipfo Deuterono. jo.aitî Si ad cardines cœli fueris diflipatus Ilraefonde te trahet dominus Deus tuus.SiS aflumet atc^ reducet in terra» quam poflederunt patres tui, amp;nbsp;obtinebis eamjôi benedicens tibi maioris num eri eflè te facict,quàm fucrint patres tui. Cir cunei detdominus Deus tuus cor tuü gt;nbsp;ut diligas dominS Deum tuum ex toto corde tuojôc ex tota anima tuagt;ut pofli's uiuerejamp;Tc.Itidem ante lo. cap. adduximus^ Icremias idem habet cap.4.Circumcidimini Domino, auferte præputia cor dium ueftrorum uiri Iudagt;SC lerufalem, His patet,nó tantum ceremonias fuiQ fe ueniente Chrifto auferendaSjled dCcircumcifio præputij in cordis circumci-fionem mutari debebat. V erum interim ficco pede (quod aiunt) non eft Mofis fententia praetermittendaiexcutienda diligenter eft, quoniam ludæi fibi ex ea patrocinâtur,futurs putantes ut Deus duce Meflïa ill os reduces faciat,amp;f in fera ram fantîîam iterum collocet. Quod non intelligatur ea redudio de Babylone, lâtispatet: quoniam circumcifio poftea adhuc fermé quingentis annis durauit* oportet ergo intelligi de reduâione temporis Meflîæ, à quo erat circScifio tol-lenda. Quum dé terra loquitur in qua reduces erunt,non poteft intelligi de Palç ftinaJudæaue.Nam maiores opes autpopulum illic elfe pofte» quàm florenti-busfob Solomone rebus, eft omnino impoftîbile. Nec enim poterat ferre cam multitudinem hominS ea regio.Dicit terra patrû, more Dauidis, qui quû eftet ditiflîmus ÔC fœliciflîmus,amp; ab omni partebeatus princeps, tamêbona Domi nife uifuru in terra uiuentium dixit. Nam in hac uita fumas omnino, quamuis fœliciflîmi, in terra morientiû. Ita dum uobis polliccri uidetur unû, intelligit al rnrû.quemadmodû quum uobis polliceretur Palacftinam ( prgtcr paucas uallcs fertiles) omnino fterilcm regionem,ut uos inlpem ÔC rerû cœleftium argumen turn traheretjdicebatterram Iade ÔC melle manantem fe uobis daturSNunqua enim fontes mellis aut ladis illic uifi font. At fi Chriftus uenit, dieSt, quomodo non fuit rex Iftaël i quomodo non rcduxit ludæos, ex toto orbe colledos in a* liquam regionem,quam colerent longe quàm antéfœliciores fquî fieri potuit, utnullos àtellites,nullam potentiam,fommam inopiam contemptumep habue fibquem dicitisChriftumç'Multa font hic propofita, omnibus fingillatim eft fâ

I nbsp;nbsp;dsfaciendum.Ccrte circa tempora aduentus Chrifti, ludaei ex toto orbe terra-

rum ferme m Tudaeam conflux ere. erat em'm à prophetis pracdidlu tempuspi »^ cifum, quo effet uenturus Mcflîas ♦ At quia non erat tyrannus Chn'ftus, quia erat (ut dixijamp;f ex uita eïus patct)Deo en'am fccundum carnem fimilÛT)us,quia nullam fibi arrogauif potentiamjomnia in afflicflorum ÔCmiferorum folauum jmpendmhonores mundi calcauit, uitia nefarïorum magiftratuum amp;facriiîcâ pala'm arguitjnon tantum eum ducem non funtfequuti, fed amp;nbsp;morte mulfarut principes*Quod uero ex toto orbe confluxiflcnt ludaei in Syn'am, in fpem fan guinarij cuiufdam Mefliac, qui cæteros homines orbem cuertendo conficeret, dommiumcprerum amplumilh'scôpararet, arguit eamultitudohominumin-credïbilis, quæfubTi'toôif Hadriano perîjt. Nampauloante fubMachabeis qui proximé antecefferc Herodem ah'em'genâjfub quo Chn'ftus uenitiuix ma-ximæ ludaïcç uires ad lo.hominû milia poterant per uenire, attritis frequenter rebus,utquotidie erantinmotu. intra 6o, annum ad tantam multitudinem eo çonuenerant, ut lerofolymi's undecies centena milia concluderenturTitoob-« fidente.Cacterum refer ente Egefippo ludaici generis homine,in eo belle in u* niuerfum defiderata funtjuiccfîes centena hominum milia,quinquagefîmo autem poftea anno fub fecundo Barchoziba,funt,refercntibus ueftris autliort-bus,quadragefies centena hominum miliajBetora euerfa occila.ÄdduntjinÄ^ nibus Alexandriæyo.myriadasabeodemoccifas,quidamdicunt quaterniil-' le myriades in Bitteragt;aut circà fuifîè confeôas.unde tantus impetus fanguinis 9 ftrage ilia defluentis fuit, ut faxa immania à fanguineis torrentibus raptaren^ tur hinc uerfus mare,inde uerfus ftagnum Gencfareticum. Fitprimi Barchox zibae mentio à Rabi Mofe Aegyptio, quem Ben mannon uocant.in fentcntiis regum, ubi de rabi Alziba Bareozibarum fautore Thalmudico authorc dix cit.Amplius in libre «zvnt/'fwtZjquem Sanedem dicuntjincap.HeleCjamp;^inEcha rabati, id eft commentarrjslamentationum Iercmiæ,ubidicitur,Falt;ftifuntho fies eius in capite^ amp;^c. Verum in libre Megila copiofe de his. De fecfîdo autem Barcozba multisinlocis, fed potiflîmum in BereflîtRaba.Legaturibi Kabi ïohânes fuper uerfum ilium : Vex quidem uox lacobi eft,manus autem Â^c.Item in libre Echa rabatijâC in Mafchet haghittim,cap.hammazichin. Sed intérim non eft illud obmittendum, quod ipfi de fuo Barchozba fecundo tra^ dunt. Nam maxime confirmât ea quæ antè attuli, tantam traduntunditp^^*^”' fluxiflêadipemfutur!Mefliæmultitudinem inludæam,utquatercentenaho minum deuotorum milia abfeiib uno digitorum,amp; auullà cedro pro tyrocinio, feilliiunxcrint.qua multitudinefretus inhæc uerbaprorupit : Dominemundf ne fulcias, aut iuues nos,ncque facias nobis animos, Nonne tu es,quirepulifii' nosCNon egrediaris in exercitibus noftris.Quum autem, poftquam tres meiv fes obfediffet ciuitatem Hadrianus,illamcp cœpiffet, miles ucro quidam abfcF fum caputBarcozbac attuliffetimperatori, illimandatuttruncum corpus adfc adferri curet. Redit eueftigio miles,inuenit^ trunco ferpentem inufitata ma* gnitudine obuolutum.quod quum audiuiffet Hadrianus, ait. Reuera nifi hue Deus eius occidilTet.nemo mortalium ilium fupcrare poterat. Hatein Echarax bati,amp; Bereflît raba Coatfti certe fuerant ex tote orbe ludæi, non ut regnarêt, aut fanguinarfis Meflîjs parèrent, fed ut uere tota gens admifli in lefum Chrix ftum fceleris daretpoenas,amp;reliquiæ cum dira eius catdis memoria perpetuam apud omnes gentes duramcp feruitutem feruirêt.Oportebat in uobis, ô ludaci, pfophetias impleri.

PRtmo in loco ponam ea loca quibus Ifraëliticæ gentis rcprobatio patet cundo foluam eorum obiediones, demS qualem Meflîam Si. qualem fub co rerum conditionem erûthabituri, poftremo ex prophetis colligam cuange-Iicamprophetiam:utpateat antalis fitnofter Chriftus -, qualem dixereprophe^ tæ» Non congreganda totam gentem,fed tantumreliquias,his locis patetjo faias lo.poftquam de Aflur dixit, etiam de poena fecunda fubfcribit. Et erit lu^ men Ifrael in ignem. Si iancflus eius in flammam, Si iuccendetur Si deuorabi-tur fpina eius, Si uepres in die una. Paulo póft: Et reliquig ligni faltus eius prac paucitate numerabuntur,ut puer (criberet easjfta de falfo quodam principe Si deinternecione dicftaefle oportet* Nam à captiuitate Babylonica multami--lia captiuorum luperfuerunt.Dicfta itaquc font non de captiuitate,fed de inter--necionc perditorum hominum fob perdito principe, quem luccm putabant, ut fuit uterque Bachoziba ♦ Nam qui foperfoere à clade lerofolymitana SC Be^ therenfi, potuiflent à puero fcribi.Sequitur, SC erit in die ilia, non adrjciet refi-* duum Ifrael, Si hi qui fogerint de domo Iacob inniti foper eo, qui percutit eos, fed niteturfoper Dominum fantftum Iftaëlinueritate, Hæc omnia confenta--hea font,Nam ante faëîiones fob Tito Si Hadriano obortas, innitebantur foper Romanos,qui percuffèrunt eos, quoufque poft occifionem falt;ftam in Be-tora multi font ad fidem Chrifti conucrfi, Reliquiæ, inquit, propheta conuer-tentur, reliquiae inquam lacob ad Deum fortem ♦ Si enim fuerit populus tuus Ifrael,quafi harena maris, reliquiç couertentur ex eo,amp;c,Non dicit totam mul titudinem, fod eius reliquias faluandas, ialuandi enim pauci, Apoftoli ÔC di-fopuli Chrifti Si magnus numerus, in primitiua noftra ecclefia. Longe itaque maior pars erat caede peritura,minor faluanda, caetera in obftinationc ad perpe tuum ludibrium omnium gentium ieruanda. Verum tarn paruas foturas reliquias relpecftutotius, dixit fpiritusper leremiamtut nil foperfit. Ait,cap,it,Pro ptereahaec dixit dominus Deus cxercituum, ( quod fcilicet Chriftum repule-• rant, Si occider ant ) Ecce ego uifitabo foper eos,iuuencs morientur in gladio, filg eorum SC fil/ae eorum morientur in fame,0i' reliquiae non erunt ex eis.quâ-uis enim leremias loquitur de Anathoth, tarnen fob eius nomine, de toto genere Ifraël dicit ♦ N ulla uero fuit diuturna obfidio ab Aflÿrqs, unde fame tunc in Hierufalemnon eftlaboratum,quare ad euerfiones focundaseft referen-dum,Ezechielis nono, nunquid dare liquet eos qui non erant fignati figno T» id eft fandlg crucis,efle tollendos omnino SC exterminandosc'Nonne quum ue niret Titus in Icrufalem ad obfidionem, uox eft audita in cœlo, fopius hoc re-petenSjMigremus hinc, migremus hinc Si itafoere obcaecati ludaci, ut nullus CxirepotuerittChriftiani uero omnes exierunt, qui figno Tau erant notati, ita ait propheta:Et clamauit in auribus meis,uoce magna dicens, Acceflêrunt prae fedi uifitationi urbis, Si unufquif^ pracditus erat inftrumento in manu fua, Si ccce fex uiri ueniebat de uia portæ foperioris,quae refpicit ad aquilonem, quif-que inftrumenta perditionis in manu habens.ôf pauló poft :Et dixit Dominus ad uirum indutum ueftibus albis ( nam Chriftus inftrumento Romanoru pœ-ftas de uobis fompfit ) quicp in medio aliorum erat:Tranfi, Si figna thau foper frontes uirorum,quibus abhominationes difplicent. Et dixit illis : Tranfite per ciuitatcm,fequentes eum A percutite, N on parcat oculus uefter,necç miferea-

mini.Sencm, adolefcentulum, Qi. uirginemjpaniulum', 8C mulicres fnteffidtc ad internedonem. Otnnem autem fuper quem uidcritis ThaUjUe ocddatiSjôÊ à fanduario meo indpite.Coeperunt ergo à uiris fenioribusgt; S)Cc,SiC paulo poftî Iniquitas domus Ifraël magna eft,ut maior no poffît efle, ÔC rcpleta eft terra fan guinibuSjSC ciuitas repleta eft auerfione.dixerunt enim, Dereliquit Dominus tcrramjCt Dominus nô uidet,igitur amp;nbsp;meus nô pareet oculus,necg mifercbor, uiam eorum fuper caput eorum reddam.ccce uir qui erat indutus lincis, qui habebat atramentarium in lumbis fuis, reipondit uerbum dices : Feci ficutprac cepifti mihi ♦ Ifta omnia uobis oftendam ad literam plane quadrare excidioni T itinæ.Prçfedus uifitationi urbis fuit V efpafianus, Quincp uiri cum eo,qui amp;nbsp;xtus efitfunt, Titus filius eius, amp;nbsp;cü eo quatuor duces, dux Arabiæ,dux Phce^ nicisjdux Alexandriæ, dux Palçftinæ ô^aditur in Echa rabeti.) V eniunt à uia aquilonari.nam terreftri itinere per Aftam minorem, amp;nbsp;Seleuciam quac eft ad feptentriones ,fecit uiam,duxitép exercitu V cipafianus,Tito cogente in Aegy pto copias.qui in medio eorum erat,erat Chriftusî ad quem uindicâdum, dum imperq res uidentur procurare ( ftc uolente prouidentia ) uenerant ♦ Nam qui caufa eft cuiuldam coepti, quoad fiat in medio eorum qui exequuntur,eflê telligiturjdum res cius fit nomine.Suos fîgnauit figno Thau, id eft fandac cru-* cis, quos à iccleratoru turba ex emit, A' fanduario incceptum eftjquoniam pti» cipesfacerdotum amp;nbsp;facerdotes, fuerant potiflîmum caufa mortis leftiChrifti, alioqui non erant cæteris nocentiores ♦ Cauûfuitnon^dololatria, fed interfe* (ftio iuftorum. ait enim defenioribus propheta. Contaminate domum,impl^^ te atria interfe(ftis3egredimini:quod dicitur de morte lefii Chrifti,ô6 lacobiiugt; fit, Nam in templo grauiflîme uulnerarunt lacobum, acdemum Ananuspon^ tifex repugnâte (ÿnagoga lapidandum in atrio populo tradidit, cum alqs Chrp ftifedîatoribus.quaipobremputat Iofephus,cladem lerofôlymitanam conti^ gifle. N am erat fantftiflîmus lacobus, amp;nbsp;eius fàndîitas fiierat perfjîedîior, quod à Chrifto primum moderâdam Icrofolymis ecclefiam fiiicepiflèt, Cæteruni ne reliquijs quidem pepercit V elpafianus in lerufalem, effiidit furorem fuper uos tune temporis Deus, DixcrantIud£i,nonuidetDeus,quuminnoccntiflîinuffl fratrem Chriftum uendiderant: quamobrem amp;nbsp;eos qui erant in Bitter,amp; de^ cem uiros primarios fynagogae occidit Hadrianus, ut uos ieiunio annuo tefta-mini. Ideo non miferebitur ueftri, id eft uniueriàe gentis Deus, Peratfta cædc Hierolôlymitana dixit Chriftus patri ,Feci ficut præcepifti mihi. Non funt ifta detorta,nonefthtc GabrielSC uanaChimahi interpretatio,de BabylonrjsôC Aflyrqs. Nil illius comment! plané conuenit. Nam propter idololatriam ilia contigit î at ifta propter effufum fanguinem, Itaque uerbum de uerbo quadrat hiftoriac prophetia, quat ne una quidem, uel minima coniedîura cum ca^tiuilt; täte Babylonica conuenit,Ex hoc uno loco à ueftris Rabinis detorto paterelip pis amp;nbsp;tonfôribus poteft, illos abîjfle ÔC uos traxifle in reprobum fenfum, quod etiam futurum prçdix erant prophetæ. At uidendum primo eft, quales reliquiaî conferuandæ ex Ifraè'l futuræ erant. Ait, Tzephanias cap. 3, poftquam dixit de ultimo aduentutin ilia die, poft aduentum Chrifti fcilicet, non conftinderis fugt;' per cuntftis adinuentionibus tuis, quibus pracuaricata es in me, quia tune au^ feram de medio tuiexultantem fuperbiam, SC non adqcies exaltari ampliùs in monte fando meo nbsp;nbsp;derelinquam in medio tuipopulum pauperem 8Cege^

num, amp;nbsp;ijaerabunt in nomine Domini. Reliquiae Iftael non facient iniquita^

tem J neeïoquentur mendadum, 8C non inuenietun'n ore eonim lingua do.» Iofa,quontam ipfi pafcentur fiC accubabunt,amp; non erft qui exterreat.Lauda lia Zion,iubilaIfraél,lætareamp;S exulta in omni corde nlia lerufalem. Abftu-lit Dominus iudidum tuum,auertitinimicos tuos ,rex IfracI Dominus in me^ dio tuijamp;S non timebis malum ultra, Verx reliquiae lirael iunt, futuri^ funt pau peresjiumilesjueritatis amatores, oibres mcndacq qui, quod cor nulli rei hu--manæ habeant addicfium,nil plane timent, quoniam in medio illorum paupcx rum habitat rex eorumChriftus Deus, cum fuis agens ultp ad confummatiox nem faccultEft uerum regnum, amp;nbsp;uera requies, ubi nullarcgnat cupiditas,nul lum uitium dominatur, adimit omnem pracdonibus amp;nbsp;tyrannis iniuriae occa-fionem,quumnilpoflidet quodponatinuitus.Illefemperfecurus, omnia in a--liorum utilitatem non fecus atque in fuam facit,nil cumulat,femper pauper eft, ièmper abundans î ea eft rerum præftantiflîmarum conditio,ô ludaci ♦ N am

iuftitiæ ÔC foclicitatis humanac cataftrophe in hoc confiftit, ut fit aliquis Deo figt; milimusjid eft omnia in hominum gratiam faciat ♦ Si mihi obîjciatur uita nef«^ ria. ÔC ambitiofiflîma, auariflîma^, ÔC ab omni parte pene deplorata, qua multi fub Chrifti lege uiuunttuitia ifta iunt hominii 0^ tempon's,non ordinis, Nam quod ante Chriftum plufquam odingentis annis, erat tanta auaritia in facer-dotibus principibus ueftris, ut nulla poftet elfe maior, non tarnen ideo mala lex Mofis erat, Nam prohibendifemper officio fungebatur, ne talia fièrent: in uitio erant homines, qui non audirent,ita StT nos fumus,quoad Deus nos ui-fitetjutiampridem fæpiusinecdefq's orientisfecit.Diuturnitate ôiSabufti aurum quoduis uertitur in fcoriam, pauci boni fiint, Poftûntmultæ prædariC-fimæ demonftrationes ex hoc loco prophetac uobis depromi, ô filq Iftaël, Pri^ mo, quod lehouah habitabit in medio timentium feamp;ucrarum rdiquiarum Ifrad,eritcp pro rege perpetuo inter bonos, Cæterum qui reuera illam pau-pertatem ÔC uitæ regulam profi'tebuntur,illis Deus fuftulit iudicium, quoniam ita ab eo feruantur ut peccare ad mortem non poftint, Quandiu enim aliquis eft tarn magno animOjUt ifta inferiora propter Deum omnia delpiciat,procul-dubio raro eueniet ut ex animo unquam peccare uelit, Meum ( inquit illc ) 6^, tuum,feminarium iniquitatis inter mortales attulcre,Corporis amp;nbsp;uoluptatis cu rahominem fuijpfius mancipiumfeccrunt.Itaquc qui nil corruptibilecurat, non timebit malum ultra, Nam qui fummum principem familiärem habet ,nul lum inferiorum timere debet,Scd quum diuina prouidentia, cui praefentiape-rinde atque futura cognita funt, paucos admodum ex uobis amplexuroshanc tenuitatem nouiftet, ideo inipirauit prophetas, ut qua conditione maior gen-fis ludaicae pars effet futura, apen'rent ♦ lefaias 6. ait;Et audiui uocem Domini dicentis, quern mittam, amp;nbsp;quisibit nobis t'ÔCdixijEcce ego,mitte me Domine . fie dixit, Vade, fie dices populo huic, Audite audientes Se nolite intel-ligere,ôe uidete uifionem Se nolite cognofcere.Impigua cor populi huius,

aures eius aggraua, ÔC oculos eius claude, ne forte uideat oculis iuis, fie au-nbus fuis audiat, fie corde fuo intelligat,fie conuertatur fie fancm cum,ôe dixi, ^^que quo Domine ç’âS dixit, Donee defolentur ciuitates abfque habitatorc, 01^ domus fine homine,fie terra rclinquetur deferta. ÔC longe faciet Deus homi ’^es,ôe iterum reparabit dies,fie augebit quæ fuerant dcrelióa in medio terrac, fupererit adhuc décima, fie couertetur,fed depafeetur ueluti tilia fie quercus, quarum folia funtdeculfa fiefupereft truncus:fic fernen Ifraëlfandumuelu-^ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hh 5 ti

ti truncus eft. Hane obdurattonem Si contradïói'onem duratufam didt,quo/' ufque fiat euerfio fub Tito amp;nbsp;Hadnano ♦ nil enim faeftum eft uniuerlalis euer* fionis f donee illi ludaeam adierint. Nam in captiuitate Babel, multi fuperfuc^ re in tetra fanefta Si autem de captiuitate Babylonica intelligatis gt;nbsp;ilia décima pars, ad quam legem eft conuerfa Cette lex Mofa durauit adhuc a conftruz tftaiccunda domo,ferme500»annos.necadullam aliam legem potuitconz uerti décima pars, quum una tantum lex eflet : fupereft ut lege Chrifti data,ca euerfio returnfutura eflet♦ undequumaudierint ÔCuiderint Chriftum,amp;de eo cogitauerint,noluerunt illi acquiefeere, fed eum occiderunt, uf futurum praedixerunt prophetac : atcß inde fecuta ultione, fuperfuit 10, pars, quae quia conuetiaeft adChriftumjcft more martyrum Si rebus Si coipore multata* Quanta uero ftrages ueftrorum fit faefla, paulo poft Chriftum Si circa eius mor tern,nullaullisulquam litcrarummonumentis Ieda eft, Namfiuobisjquiob facta omnes indiario habebatis, credatur,defidcrata fiint tarn in Cyrenaica regione, quam Aegypto, Syria, Cypro Si Meibpotamiagt; fexies decies centez na odingenta Si fexaginta^ hominum milia : quam cedem quum ipfi impez ratores uiderentreferentibus cthnicis Si ludaicis hiftortjs, dicebant fc non ef-fc in caufa tantac ftragis gt;nbsp;fed Deum illam expetere, tanta uero fuitjUt ad feptenz nium Si fupra,ex riuis fanguinis longifltmeprofluentibus, Siputrefadisftc’quot;'^ corarentur agri Si uites uicinæ. Décima pars eius multitudinis erant 686ooogt;.. hominum paulo plures,quam qui ex Aegypto exiuerant, Nec fan's habuit inifera ueftragens occidifle Chriftum,dediffe tarn acerbas pœnaSjelcgifleB^rz cozbas duos, fed fub Theodofio, Alexandria nuda pulfa eft magno nume^ to,quod fadionem concitaret, Secuta eft Muhamedem pieudopropbetam, amentem Si fcnticumnefariumcp hominem,illicp uires comparauit, demum in praémium ad centena hominum ludæorum milia funt ab eo Si fuis confcz da.Falfo Mofi in Crcla dederefidem, qui quum tranfitum maris illis pollieez fur,mergit innumeros.Obuiolatamlefu Chrifti imaginem,Conflanrinopoz licæfifunt.Ob affèdam probris fàcramiefu Chrifti hoftiam,Parifijsfuntpm‘* fi.Ob nefatiafce]era,6c nephandas crudelitates in Chrifti dcdecus,Bfi^^”^ nia, Hiipania Si Galltjs exulant. Pulfi nuper ftint ab Archiepifeope nienfî,quôd omnes fingulisdiebus iummomancChriftorcdemptorij«^*l? matriamp;^Tito imprecentur. unde maxime patet didumprophctæjfl^®“^®'’ rum obduratio fit quafi æterna. Sentiunt Si agnofeunt tantam Chrift^P®^^,^ fiam,ut à quo in eum peccauerunt ,nunquam potuerint aliud quicqua”’ quam feruircrôi: tarnen illi quotidie imprecari non definunt.Quis tam delirus^ mente captus,fiab arbitrio cuiufdam principisaut tyranni pendetet eiusliz bertas gt;nbsp;ut non potius captare ilium muneribus » Si omni officiorum genere ftuderet,quàm laceflèrec'Vltorem Si ita potentem putant lefumjUtfuperaz ri non poflît, amp;nbsp;tarnen irritate pergunt. Quid hoc eft nifi in reprobum abz ire fenfumc'contra animi fententiam ita pugnarec'Hocdebetis ueftrisR^f' nis, Si eorum faftui Si auaritiæ. Quod enim illos Dominus libère conceperunt tantum in eum odium,ut quum uiderent ob fanditatem iHius ci fuorum eum iam haberi Deum apud omnes fere nation es, auli iunt fcriptura* rum interpretationes uobis inuertere, à uetuftis dodoribus defcifcere,amp; neil paru eflêt, paflîm in eum odiofè debacchari.Hoc uobis faftinauit oculosjafcb natep, quod eorumfentenrijs Si interpretationibus fubfcribitis,pouusquam

G V L» P O S t’B L LI L ru. t n» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^7

ulli ratiöfti Si textui apertjTsimo.îta habentes dauern fcxentfç,ut diciinfjftcc m-trantjiicc alios intrare permittunt, Sed ad ueflram reproban'onem redeo. Pec-catum Iuda(inquit Anathotites propheta ) fcnptum cftfblo ferreo in ungue adamantino,cxaratum fupcr latitudinem cordis eorum,amp;: incornibusara-rum eorum.ôf paulo pôft: Et relinqueris fola abhaereditate tua quam dcdi tibi, amp;nbsp;(eruire te faciam inimicis tuis, in terra quam ignoras, quoniam ignem (uc^ cendifti in furore meo,ufque in æternum ardebit. Non poteftifta comminatio adBabylonicam captiuitatemrefcrri,quôomnia contorquetis. Nam çœna ilia non fuit æterna, utquod eft in adamantc incifum» Adhaecdilperfioillain terras quas ignoras,non eft falt;fta,fed in Perfide, Babylonia, Afsyria, ÔC ptogt; quoniam illas noueratis regionestfequitur ergo, ut de captiuitate in qua nunc eftis intclligatur quæ non tantum durabit in hac uita, fed QC in futura in inferno ♦ Hocincendium Chriftûlefum occidendo incitaftis, in uos ardebit in acternum» Vfqueadeo eftis à Deo alienati,poftquam confidere potius in ho-mine rabino quam in Deo maluiftis,ut præter æternam captiuitatem, à lege ueftra alienationemnil experiamini.Ä uobis eftc circunciGone,nullus negate poteft:atprofligati ludaci ad extremas ufqueterras, illam tantum feruantes, SC, uaria idolorum genera colentes, facrificant proprios filios dæmonibus SC affà-tim humano fanguine litat, quod ipfi feciftis in T ophet. V nde alioqui nefarius illeritus inter populos innocentilsimos perueniftèt4'Steunde circuncifionê ha-buiflêntt’utrunc^ritum uobis debcnt.O Ifraclitæ,utinamfapcrctis SC intellige-rctis,ó^ nouifsima prouideretis. Certê Deus mifereretur ueftri, non omnium» nam antediem iudidj nun^ fiet,ut ueftrorü rabinoru peruicacia cedat ueritati. Cogantur furore domini 8C aduentu fecödo Chrifti, qui cos cógregabit ad poe nâ, oportetiuerus aût Iftaël cogregabitur Domino. Nam ludei foli reieefti funt extra hæreditatê,quaî illis erat parata, iblidæ prouinciæ gentiû acceflère domino lefu Chrifto:quum tamê infidi ludçi noluerint eum recipere,præter paucu« * lasreliquias femicoacftas. Prædixerathoc Holla prophètes. Nó ignoratis pont înprincipio libri eius parabola de Deo SC populo eius • Nam populû Ifraël uo-eari fornicariâ feu fornicatricê mulierê,quæ fit fornicata in adinuentionib. eius cû lapide Sc ligno,id eft multis locis probatifsimS. Dicit ergo propheta tres îibe ros ftliû amp;nbsp;filiâ SC filiû ex fornicatione natos.prima côditio eft nomine ßlij pri-mi de fcelerib. quae caufa euerfionis SC captiuitatis Babylonicæ, cS ipfa captiuitate fuere,cuius mifertus eft Deus. altera conditio nomine filiæ pofita, excidio Titi Sc Hadriani abfumptos fignificat:amp;ideo uocatur finemifericordia.tertitis filiusuocatur non populus meus , quopræièns ludæorum conditio fignifica-tur.Gomer filia Deblain icortum quoddam cclebre infameep crat co tempore, tneo iudicio, quod in typum nefarij populi aflumpfit. atque fi quis Romanos obfcelera aliquis Floram uocaftet, Athenienfes Laida aut Phrynen. ait uero: Vade fume tibi uxorem fornicationum, amp;nbsp;fac tibi filios fornicationis, quia for nicatur alsiduè terra à Domino aliéna. SC abtjtamp; accepit Gomer filiam Debe-laim, Sc cócepit SC peperit ei filiû,ôiS dixit dominus ad eum ( prophetam ) uoca nomen eius fernen Dei,feu lezrahcl, quoniam adhuc modicum 8C uifitabo fan guinemlezrahel fuper domum Ichu,amp; quiefeere faciam regnum domus IC ïaêl.Et in ilia die conteram arcum Ifraël in ualle lezrahel.Et concepit adhuc,0(: peperit filiam,SCuocauit, SC dixit eituoca nomen eius Sine milericordia,quia non addam ultra mifereri domui Ifraël,fed obliuionc obliuifear eorum, Et do-

mui luda mifèrebor, faluabo eos in domino Deo fuo. S£ non fäfiiabo eos in arcu ÖC gladio, amp;nbsp;in bello, QC in equis, QC in equitibus • Et ablaóauit earn quae erat abfque miiericordia ♦ Et concepit 8C peperit filium, QC dixitî Voca nomen eius Non populus meus.quia uos non populus meus,é^ ego non ero uefter.ôi crit numerus filiorum Ifraè'l, quafi arena maris quae fine menfura eft, 6^ innu^ merabilis erit.ôC erit in loco ubi dicebatur eis, N on populus meus uos, dicctur ’ eis filij Dei uiuentis. Et congregabuntur filij luda, amp;nbsp;filîj lira cl, ÔC ponent fibi caput unum, amp;nbsp;afeendent de terra, quia magnus eft dies feminis Dei. Attendis te fingulis ludæi gt;nbsp;attendite obfecro per mifericordiam Dei, quoniam de falutc ueftra agitur.Excutienda diligenter iîint fingula,ô^ apparebitprophetamuelu ti hiftoriam futurorum contcxuiflê.Fomicaria iynagoga nomine Gomarçlagt; tis patet. Nâquum omnia bonafèceritilli Deus, Si. expedîauit ut faceretuuas, produxitillilabrufcas.coluitutuineam, produxitfiruôum utagreftis. earn hagt; buit loco foeminç,uix habuit Deum pattern loco adulteri ÔC riualislfilium uero cius, quem bos amp;nbsp;afinus in præiepe cognouerant,populus eius non cognouit, fed tanquam hoftem crudeliisimè necauit. Quod primus uocatur ferne Dei, id in cauia eft,quod erant adhuc multi boni ante captiuitatem,Ô£: Chriftû A qu^d (emê leiù Chrifti feruatum erat in illis, ut ait lefaias : Nifi Dominus exercituS reliquiflet nobis iemen,id eft futurum Mefsiam,quafi Sodoma amp;nbsp;Gomorra ef fern us. Et propterea non exterminauit,iêd fècit Dominus quieicerc regnum lu da 70 annis in Aisyriorum poteftate quod paulo pôft contigit,SC ffaôç funtui tes Ifraêl in ualle lefrahel.Nâ ob oftêfas opes domus Domini,rcgi aliène uenit pœna, ÔC accelerata eft, incoepitep à Domini primis feruis.Filia uocatur ex ors mifericordiac, quia interfedo lefu Chrifto ita ad internecionem «efi funt onK nes, cuiufiiis actatis iexus, amp;nbsp;dignitat^ ordinis ûe, ut nulla plané mifericordia motus fit Deüs in gèntem fceleftam, quum alioqui etiam barbaris mitigarefu-' rorem ibleat,ne in innocentes iæuiant.Ita DominusTito ôd Traianoattp Hax driano acucre bilem uoluit,ut datent ludæi interfeÔi filtj fui,uenditi iufti tris, pœnas. Dominus uero quum iri gentes à Deo aliénas permittit bella im^ mitti,aliqua mifericordia utitur,quum in feruitutê feruari, aut tenellæ æt^ti pat ci curat.fednilfimile in lerofolymitanaamp;Bitterenfi euetfione contigit} ad igt; num interiere in pafcha,numerata6C inicriptafexagefies centenahominumigt; lia, quotuix Deus apud fceleratas idolis deditas gentes multisfeculis necait permifit ♦ Peccatum certé peccauit lerufalem tam magnum, ut totus orbis ma/» ius cômittete non potuilamp;t: idco conuetfa eft retrorfum. Itàque non addet uF' tra mifereri ueftri, fed obliuioneacterna fepdiet uos. Sequitur ; Domuiautem luda miferebor, ÔC faluabo eos in Domino Deo fuo. amp;nbsp;nô faluabo eos in areu, et gladio,amp;c.Dominus hic loquitur,Dominus inquâ pater amp;nbsp;Deus cœli Si ter ræ.Et tarnen faluabit uerum luda in domino Deoiuo,ideftinChriftolefa Melsia,qui homo QC Deus eft.Itaqp apparetludam hic uocari Chriftianos coriz fitentes reueraDeum, qui in magnamuenerepotentiam,Âfuntlàluatifiric bello, fine areu, fine gladio, fine equis ÔC equitibus: fed pcrfommampagt; tientiam, innocentiam,pietatem, charitatém, humilitatem, per mortes ôftorz mènta uenerunt ad fummam gloriam, ôi terum omnium maieftatem. Vidit IfraëlDeum,fed uidittantum’.Iuda uidit, ÖC confelîus eft. Nonibjum autêhoc in loco Ifraêl pro reprobatione ludæorum ponitur, icd Si Iefaiæ42 eademfrrt'^ tentia eft.aiuEt nunc hæc dixit Dominus,formans me ex utero lèruum fibi,ut-reducatn

GVL« P O S T E L L I LIB, I I 11* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jdp

tcducam lacob àd eutnjöó Ifraël non congregabitur« amp;nbsp;glorificatus fiim in ocu lis dominij fiCDcus meus fadlus eft fortitudo mea, Loquitur in hoc loco Meftias iecundum humanitatem fuam de pane, qui ilium glorificauit, SiC cius fuit fortitudo, 2C pofuit eum in falutem luda, Qc omnium gentium, ÔC tarnen Ifraël non congregabituneft enim mutatiofententiac antecedentis, Nam dix erat Deus: Ser uus meus es tu Ifraël, quia in te glorificabor.amp;T ego, ait Meß-fias,in uacuum laboraui,fine caufa amp;nbsp;uane fortitudincm meam confumpfi, ergo indicium meum cu Domino, dC opus meum cû Deo meo « In propria ehim uenit Chriftus, ÔC fui eum no recepcrunt, SC non tantum uane inter illos labo-rauit, tantum enim abfuit ut in ilium crederet Ifraël, ut etiam occiderct crude-lifrima morte.unde dicit indicium fuum,ôë opus frjum in Ifraël cum Deo,id eft ante indicium Dei patris,quo omnes iudicabit, non habiturum indicium amp;nbsp;o-pus in Ifraël. Itaqueuelutiretradanspropheta, quod eum feruum dixiflet,qui non erat futurus,dixit quod Ifrael non cogregabitur, quod autem in Ticcun fo phrin,id eft Icribarum correëlionibus, aut corruptionibus deprauationibusqp icribitur,core catib,catib efle Io per uau,ôë catib efteper aleph, fenfui prophetac contrauenit.Nam ante uocaueratferuum, SC fecundo loco mutare uoluit fen-tentiam,ob id inquit, ÔC. nunc. perinde atque ft diceret, tunc quidem quum te primum uocaui, feruus mens eras : at nunc poftquam inter te amp;nbsp;tuos laborauit Mefriasjin uanum ccrtc dico Ifrael non congregabitur, quum tarnen reliquias quafdam ôë feces paupcrum ex illis uocaucrit Chriftus, amp;nbsp;beatifrimos fecerit, inhoctpDeofimiles, quod nullis egerêt,prodelîènt omnibus.Seduideamusfi legatur ^^5 pro 'i,'?, quis fenftis rcfultabit f erit iànè Icgcndum, amp;nbsp;Ifraël fibi congregabitur, V ide quae fententia ex deprauata fcriptura redundet.Si fibi congre gabitur,quot;ergo non congregabitur Melsiæ, Nam quifibi,id eft in rem friam quic quam facit, non facit duci autprincfpi, Itaqucicripturarum deprauatores inci-duntin Scyllam,cupientes euitare Charybdim.Nam nil plané differt an ita di-casjueniente tali principe ille populus ab ipfo non congregabitur:an dicas fibi, non illi congregabitur,erit enim Temper aliéna ab eo eius populi fribieëîio.Di-cftiouerolo chinui dicitur de tertia perfona,at hoc in locoChriftusloquitur pro fe : ita fuilTet dicendum li. id eft mihi, ut fenfus ita quadraflet, at Ifrael mihi congregabitur.Certe fi fuiflet quandoque fcriptum Io per uau, ut uolunt, feciC-fent aliud core catib,ôë ex IK’? lo fcciflent li, quoniam loge maior eft affinitas iod amp;nbsp;uau,quam aleph fië uau,quæ nil habent in figura commune,Quam me-rito de perditis fcribis dixit leremiastQiiomodo dicitis,fapientes nos furaus,0^ lex domini nobiicum eft c* Vere mendacium operatus eft ftilus mendax icribarum. Nam illi Sophrim,qui poftlefum Chriftum fuere, quæcunque illos ma irifeftè conuincere,ôë pofte inter tranftribendum deprauari uidebantur, ea om ï'ia inuertere conati funt, ex multis locis uero ifte unus cft.Eft amp;nbsp;alter, clarifri-»nc aftum ôë nequitiâ feribarS prodens Pfalmo 22, ubi habetur de Chrifto,quac ita conueniunt eius affixioni pedum ôë manuum,ut fi pracfens propheta uidiC let, clarius defcribere no potuiftct.Ita uero genuine habet locus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’'V

earu iadai ucragIai,ideftFoderuntmanus meas Ô6 pedes meos . Fecerunt fcribac ex nbsp;nbsp;nbsp;’»'^K^ïid eft ex foderunt,ficutIeo.Sed iuuat locum penitius intue-

ri, quid præcedat, aut fequatur perpendere, Ita loquitur propheta de Chri-®o, Quum eflet à nefaria gente in crucem aëlus : Sicut aqua effufus fum, amp;nbsp;di-Qgt;eramp; funt omnia oflà mea î Fadum eft cor metim tanquam cera liquefeens in medio

medio mei ♦ Aruit tan^ tefta uirtus mca, ÓC lingua mea adhæfit faucibus mcis, amp;nbsp;in puluerem mortis deduxifti me;' Quoniam circundederunt me canes,con filium maiignantium obfedit me.Foderunt manus meas pedes meos, dinu^ merarem omnia ofla mea ♦ ipfi uero confiderantes inipcxerunt me, diuiièrunt fibiueftimêtameajamp;ftiper ueftemmeammiferöt ibrtê» Quam quadretuerbS de uerbo haccprophetiamorti ÔC tormentislelu Chrifti benedidti,nunc no db coifuo loco patebit. Inter utroftp conftat(quóuis detorqueantöf deprauent) di ci pfalmu de perfona in magna afflidïionc pofita, ÓC quac uno tenore de fuis^ fiicflionibus conqueratur,Iudicetergo uel ludacorum ceruicofifeimus, quam aptè ita diceretur de afflidionibus omnibus cumulato homine,ficut leo manus meas 6C pedes meos:autreôo caiui,quac afflnitas,leoni ferociisimo cum manix bus Scpedibus hominisjuftpadeó plagis SC tormentis attriti,ut poisint ofla eius compagibus feparata numerari, quae ferocia animofitas, aut quiduis aliud leogt; ninum poteft cum flmilibus manibus quadrare C Indicate cacci, indicate anifta pofsint cóftare. amp;nbsp;tandem ueftrorn rabinorum nequitiam pcrofi,refipifcite. At eft confirmandæ fcribarum nequitiac gratia, adhuc unus aut alter locus adfcrix bendus»Quum eflent in facris offerendis nequiisimi,tarnen ne irritate uideren tur Deum,locum quo arguebantur à propheta, deprauaucrunt. Vbi enim erat Malachiaeprimo,Et uos polluiftis illud, in co quod dicitis Menia domini coiv taminata eft,8C uile ad manducand5,quod illi fuperporutur.Et dixifliSjad quid iftelaborc^SC diuexaflis,feuleuem putaftis me,aut exuflauiftis me. ita olim erat fcriptumtquo loco quia male tra (flati, ctiani florentibus rebus facrifictj,amp; derifi Dei arguebantur,pofuerunt fcribae pro «»r «, id eft illud pro me, quafi fi effet uau loco iod in fcripturis, nulla amplius in Deum iniuria effet. Hoc notatur à R,Salomonc,dicïtc]^ efle unam ex 15 di(flionibus,a fcribis corretffis 8Cmuta^ tis. Nunc uero non funt quindecim, fed quingentae: quas fi aufi fuilfentinlite* ra,ut in margine,notare,iampridem nil integrum in Biblijs effet, amp;nbsp;item Ofeat quarto, quod ad reprobationem ueftram facit : Succiius eft populus meus, eo quod non habuitfcientiam:quia tu feientiam repulifti,repellam te,ne facerdox tio fungaris mihi:6lt;f oblita es legis Dei tui,obliuiicar filiorum tuorum ego,ic cundum multitudinem corum fie peccauerunt mihi, gloriam meam in ignomi niam conuertam, Practerquam quod eft mihi notandus locusdeprauatus,id non eft obmittendum,quod illifuere eonequiores quo plures.nam id dicit,Selt; cundum multitudinem corum peccauerunt mihi. Patuit uero fub Barcoziba, N am in toto orbe terrarum in tarn angufto loco, atque eft ludaea ante quadra^ ginta annbs excifa, nunquam quadragefies centena hominum milia funt uifa, multo minus occifa. Paulo ante earn nequitiam temporibus Traiani in Cyrcx nenfes excrcuerant Iudaei,ut 220 milia peremifle no fan's habuerint,fed perem ptorum inteftinis cingebantur, cute tegebant caput, etiam corda Ôé' carnes pro libidine comedebant, donee eatfi funt ad 260 milia, repulerat iam Deus faccTx dotium,Sed locus deprauatus ita habet ♦ ubi olim erat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;td eft gloria mea,

illic iff gloriam corum repoftierunnut mutarent de fcripto Dei fenten tiam,quam de fatfto fentiunt,Nam illic Cabod, pro populo Ifraëlitarum poirix tur,ut in multis locis. aflerebat itaque futurum propheta, ut fiiam gloriam mU* taretjid eft alium populum ad fuam gloriam deligerct eo relicfio, quod nc faccx ret Deus,cancellato cius decreto fe raccrc pofle putarunt. O fenfu deftitutos ho mines, qui etiam Deo fe facer e pofle fucum arbitranturjn candem fententiam lt;nbsp;f - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutaucx

G V U P o s *f E L L ï LIB. 11 f 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jyî

»nutaucruntlcremiç fee undo, ca nd cm dicflionê codem aólu. Similiter lechez'-chelis S.ita deprauaucruntiCerte uidifti fill hominis. Nunquid leue eft hoc do InuiIuda,utfacerent abominaüones iftas,quas fecerunt hie, quiareplentes lerram iniquitatc, conuerfi funt ad irritandum me QC ecce applicant feetorem ad nares fuas ç* ( erat olim fcriptum,ut notât Bereisitraba, ad nares meas) ergo ego faciam in furore, non pareet oculus meus, nec miferebor, ÔC quum cla-tnauerint ad aures meas uoce magna,non exaudiam eos.Locus deprauatus pa let. Nam naribus dominireuera iœtorem omnium uitiorum applicabant fed Verbo demum fe tollere pofte putauerunt, ÔC applicauerunt fuis naribus foeto-tem .Side peccatis dicitur ille foetor, ut reuera dicitur, non poteft fieri quin ad nares Domini ( fi haberet membra ) id eft ante ÔC contra eius maieftatem infiir gat.unde idem plané iènfus,uelitis nolitis,manet ô fcribæ.Nam quicunep quo-eunep modo peccat,ut minimumjin fe ôf Deum grauiter committit. Si fratrem Içditjamp;f Deo probrum,amp; fibi nequitiam,amp; homini facit iniuriam.Si diccbatur de fœtore,qui poftet elTc gratus homini, ôf ingratus Deo,aut unique, cur tanta pœna eft ob id uobis infliefîa c à temporibus Symonis iufti ÔC iàndi non habue titisiàcerdotem, àMachabeis regem, à Chrifti tempore prophetiam, amp;nbsp;tarnen nunquam ccflàftis ad dominum clamare,femper orarc,ieiunare, nunquam af-fligi, totis iam mille quingentis annis f certè Deus eft uerax. Promifit uobis no exauditurum preces ueftras, praedixere prophetæ prçfentem rerum ueftrarum conditionem.ôf interea miferc uos latftando,omnia captiuitatS genera ad Ba--hyloniäréférât Rabini, no aduertentes, quod ab eoloco uos exaudiuitDeus, 0!^ reduces fccit, Sed tarnen eft omnino côplendû uerbû Dei,quo prçdixit pene innumeris locis,quandoq5 nó audituru uos.nó congregaturn,rcpulfurü etiam, necpreccs audituru. Verbö eius manet in aeternü.uerax cft.Si eius uerbis credi tisjuera eftcciedatis oportet.Iifaëlitç erant depellcndi ad exti emö uiep ludieiü, tune enim illi cü fingulis gen tib, colligent, ut iudicent. Nam uefter Meisias,no erat permifturus,ut illas calamitates pateremini in çtcrnumjin hac uita.oportet ergo fub eo régnante apud alias rtationes,ut mala ilia quç uerax Deus de uobis præditfta uoluit,patiamini. Nâfunt duo tempora uobis promiftà,tempus legis, amp;nbsp;têpus Mcfsiæ gloriofi. fub lege impofsibile eratita uos à Deo rcpelli, ut nûi^ Uos audirct Deus.Nâ alioqui lex ueftra eflêt malajÔf à malo authore,fi eftèt uo biscaufamalorS.muIto minus debebatis patifublege Mcfsiae,illi credêtesiquia erat futura lex Chrifti longe maiori perfecftione,quàm Mofaica.alioqui fuiftet fuperflua.Âtuoslegê,utdicitis,feruatis:et nondû lex Meisiç uobis eft cognita, tamê à Deo derelinquendi eftis.unde reftat,ut ea mala patiamini propter oC eifum lefum Chriftû, amp;nbsp;ncgletftâ eius legê, in quam uefter Nizahon, amp;nbsp;quidS alij uirulentâ lingua exercere aufi funt,quibus .ppter obftinationc potius quàm ucritatem fubfcribitis,quia uitqs ueftris applaudût. N ullu alium Mefsiâ ô ludçi eftishabituri, quàm Antichriftû : quiè diamen o pugnabit, ut petitis, côti a lefu Chriftilegê.Ifta ueftra captiuitas iam durât ab occifo Chrifto.ut dixi:unde ueftra calamitas ortum duxit,ante dicm iudicij nô finienda, nifi paucis ante diem ilium annis,quibus ad filium perditionis uos iungatis. Nifi uobis fuiftet infen-fifsimus Deus,ad cas omnes miferias, quæ in uos undique procubuere, nô ac-cefsiflet tam célébré eius irac argumentum fub Iuliano apoftata. Quum enim perditum amp;nbsp;nefarium hominem,magicis fi'gmentis attentum,noftræreligion nis ex profeflb hc4lem bC infetftatorem acerrimum, ueftri maiores, quibus odio

odio nöftrf placcrc uokbat, adtjflenttfedt iUis inftaurädi tcmpU lerofolymitani copiamjUt uefträ gentê reficerenr»cementis temperatis, faxts cóueóis, maten? omnfno parata, fofsis etiam adiacienda fundamenta excauaas, repente pnoi? qiiam primus lapis poni deberet,tantus eft obortus terræmotus,ui non tanmffl rempli locum,fed Heliae partem longé maximä euerterct,ô^ præcipue porticus omnes,in quibus innumera ludcorûgens undccunt^ profedla perijt.Dieaute infequenti ex artificû cafa globus igneus cxqt interdiu,qui fçpius perenans tam urbêjamp;S fubinde locu rcpetens,quotquot ludços habuit obuios f nbsp;nbsp;nbsp;n ƒ

rem fuga multi quæfiere; tantac cladis nûcîjtquibus utappareret uolêtetnn , amp;nbsp;nô cafu ilia fa(Qa»ueftes omnes figno crucis ita funt im preflâc, ut nulla arte u ïuerint aboleri.quac omnia quû côfpicerent, funt fadi Chriftiani fere erant in tota Syria ludæi.Hoc eft feriptum nô tantum in noftris, fed in ethiitiers hiftorqs, Hæc uobis noUent aperire ueftri rabini, ne refipifeatis.Redeoadhuc paulifper ad quædam ticun.Quid nô aufi fuiflènt inuertere fcribæt^ Rabiot-' ba lumen Ifraël, ut putatis, maximus decem ueftrorum maiorum, qui ab driano uarijs fupplicîjs fùnt affedîi, amp;nbsp;in quorum memoriam quotannis dccp mo die tifri ieiunium propitiationis celebratis, inuertens feripturas, ita in fauorem,Barcozibarum,quod Numeroruni 24 feriptum eft, Orietuntc a ex ïacobtqu/ locus de Mefeiac aduentu eft. Maleferiptum elfe aflêrebat)^^ erat cochab,dicebat debere reponi cor ab, id eft loco ftellaemcndaciuu’-*^^’^ ptum habetis in libro Taamith,in capitc quod in cipit tria capita, in bati.IlleMelsias ueftra infoelicitate dignus crat,amp;: re amp;nbsp;nomine,quia faHumuc ro femper practuliftis ♦ Sed minus miror feribas amp;nbsp;doeftores fibi id permiunem lege Dei,quumillud ipfum feruis licere uoluerint. Scriptum eft in Talmud 1 • iebamoth,cap. haeret. dixifte Rabbi lobanam nomine Rabbi Symeonisino num eft ut auferas litera unam de lege, amp;nbsp;fandlificetur nomen coeli in publico^ id eft bonum eft euertere legem Dei,0d fenfum eius, ut placeas hominibus • »

, Hofa 9«ubi eratferiptum,Et caro mea ex eis:fcripfere,6d quum receflem fiCc.innumera feint deprauata amp;nbsp;immutata, ne uerum agnofeatpofteritas-redeo ad expofitionê primi capitis Holà, unde ad ticun fophrin era Notauimus iam duo loca,ubi Ifeael non côgregabitur«Sequcbatur,Et abJa uit earn quae eft abfeç mifericordia. Quæ eft ifthçc ablaóatiodnterncuo* à naturae beneficio,amp;Dei muncre pracftantifsimo,qui uita eft, funtfpob2ta,u dixi,intra 140.3 Chrifti natiuitate annû, fexies decies centena Sdcoco. nomi^ num Iudæorû,amp;uix decimapars fuit falua, quaeuitafandafubChiiftdcg^y« amplexa,de cuius feneftitate uidere apud Philonê ueftratê hominê licet, Filius tertio loco genitus à fornicaria gcte ludaica uocatus eft, nô populusmcus,quta nec ludaei qui ab excidiorû tepore nati fuerut,ncc funt populus Dei, ncc Deus çft Deus illorum,quamuis femper fe afîîciant ieiunijs, ÔC ceremonijs. Deus no eft amplius Deus illorum, quàm gentilium ôd idololatrarS, quia iam quaindiu lex lefu Chrifti durauit,mille fcilicet amp;nbsp;quingentis annis,funt à Dec aben^f habent Remp.miraculû, aut prophetam. Illis proferiptis nunc uerû Ifr aci amp;nbsp;fô fubftitutum ponit propheta, qui funt Chriftiani toto in orbe innumerabiles, qui ubi ante non erat popuIusDei.id eft extra terram fand! am, illic populus Dei didli feint,uerumcp feint fernen Abrahç,feiperantes arenamman'sxumqui busindieiudicqiungenturetiamexludaeis amp;nbsp;omnibus gentibus omnes dîi,amp; afeendent duce Chrifto in coelô,fiet^ unû ouile, æ unus paftor.eft«’’^

«lledi'esmagnusfeminis dei.Vidiftisueftrçinfelicitatis tragcediaadunguem rerutn ad fincm ufcp mundi.Falfus Ifrael ad finem nbsp;nbsp;nbsp;m«

di erit à Deo alienus,uerus Ifrael amp;nbsp;fequens Chriftu, 8C cius præcepta feruâs, uiuct in ætcrnum,fincuUa rerum humanarum cura,nifi quatenus ad Dci glo dam, fui innocentiam, öi fratris charitatem faciüt. Ult in curribus, Qc alq in quis : nos autem in nomine Domini magnificabimur .Mefsias à uobis expelt; ftatus ft Mofe maior erat,ut erat certe ^alioqui tamdiu à Deopromifsu fuüTe, nifi meliorem,uanum fuiffet)ita longe perfediorem ftatum, quam unquam ante habueritis,erat uobis daturus. Atcoeli foli'uebenignitateopum aftluen da amp;nbsp;omni parte felicitatis corporeæ nulla unquam gens fuit fortunatior, fuiftis fub iudicibus Dauideet Solomone.Namin libris Rcgum dicitur,fuif fc tantam copiam auri amp;nbsp;argenti atcp gemmarum, quanta pulueris aut lapi* dum.Si hoc uobis iummumbonumeft, certe Solomon uobis fuit Mefsias, quia eo rege, eiuscp regno nil unquam fuitflorentius aut abundantius. Ta-tnen ille idem tarn diues qui opes à toto orbe in orbem Syrum conuehi cura^ uerat,uobis opere dicato teftatum uoluit, in copia opum auri amp;nbsp;argenti,pro' tiinciarum, ditionis, öihuiufmodi, prçterufum neceflarium, nil aliud quam uanitatem ÔC afflidîionem fpiritus ineffe.T orqueri fruftra mortales momen* taneos,utcœleftia negligant.Quum ergo uanaifta fint,hominemc^ beatum, öi qui ab omni parte nbi fatisfaciat, facere non pofsint,fupereft ut in illisbea* titudo à Deo promifla effe no poffit.Nam quum fit fumma prudentia, in re-uanifsima non poneret fummum bonum : quare fequitur, quæ félicitas fub Mefsiauenturapromittebatur,eam non fuiflc huicfortunæ dC rerum corru* pübilium uanitati obnoxiam.Solidam miandam debet dare fummus dator. Ergo quac fumma in toto orbe felidtas eft, huiufmodi eft, rerum omniû con* tcmptus amoreDei, nil admirari earum rerum quasmundus fummaspu* tatuanquam omnia habere, nil poffidcre: alqs,non fibi natum elTetuoluptati imperarCjUitia profligate,öd quaccuncp contra hominis fcopS pugnant euita rcjfequi quae eo tendüt. Ät ifta omnia nos docuit Chriftus Deus nofter. Vn^ de patet,eum eiuscp praefcripta eflc fummum bonum in hac uita, 8d uiam ad futurä. Acceptatc ergo profligatü à uobis tarn fatis ô Ifrael,acceptate Chriftu, non fuccenfet particularibus : gcntem fid rcmp. perditam uult, non hominê: tius fpirituuiuitis,quamuis fine religioneeius fuiftis. Vidores eritis,nó fan* guinartj 2d naturae euerfores,Deocp difstmilimi: fèdper omnia quantu poteft homo cum Dei bénéficie confequi,fimiles, Alia nunc lexeft quam quum ter tarn fandîam intraftis. gladiofuituiaaperienda religioni : nunccontemptu terum omnium(præterquam Dei Öd fratris)opus eft^am eft longe perfedH* or qui cohibet à rebus appetentiam,quàm qui uotis omnibus,Ôd non rare in* ’ntibusferturinconcupifeentias, quænil praeter tormenta ôdmiferias homi* ftirelinquut.Felidor rufticus eft folo pane neceffitatis legib. obuenies,qudm ptinceps,aut quiuis gurges,aut helluo,qui fe ct innumeros feruos occupâtes ^abctunius gulæ gratia : quum nafeendi utendi öd moriendi conditione fint pïaeter illud pares,quod plura longe dilapider qui plura habet, quam qui pau «.Omnia habet qui Deum patrem, qui feipfum nil appetentcm,qui quemli fietfratremhabet. Non polTetegere, ôdqui paucaabfumit,ôdqui nullum hominem in fratris loco non ponit. Sed uolo adhuc immorari in reprobatie* Jc ueftra, ut falfam fpem uenturi Mefsiæ, in qua uosfalfo retinentueftri *^abbini,omnino deponatis, ôdad lefijmChnftum antequam ueriiat dies

Domfni magnils QC terribilis rccurratis curanicp uanam ma/orum opuifl Si regnorum dcponatis,necunquain uobis pofsidendam ludæam putetis.Ma fora enim rcgnadonac Deus. Sciebat futurum Mofes.ut multi ucHrorü uc niente Chriftoillicontradicerent, ultionecp dniina,nonhumanaabfume-rentur.Deuter.is.Eritcp, inquit,quicûqj non audiucrit uerba prophctæ(eius quern Deus authorem legisMoficp fimilem milTurws erat)ultor cxiftam, di-cit Dominus.Pars minima crediditjmaxima renuit. Efaiæ ^.poftä depnn cipatu lefu Chrifti dixit,amp; de peruicacia ludæorum in Samaria,aiuÉtdiiper det Dominus ab lirael caput èi. caudam, fruticem Si iuncum tn die una. Se-nex uenerandus ipie eft caput, propheta mendax cauda eft. Sunt ifta tempo^ ra Barcozbac. Paulopôft:Super adolefcêtulis eius Ifrael no lanabitur nus,ôd uiduarum non miferebitur,quia fuccenfa eftquafi ignis impietas.Eft à tempore aduentus Meftiæifta comminatio.Hæc eadcm futura prædixerat Mofes Deuter.28 lefaias zj,Propterea non miferebitur eius qui fecit euIftac' lem,amp;quiformauiteumnon parcetei. Non deBabylone dicit,quia poft 70* annu pcpercitiHis:undedehaccaptiuitateeftintelIigend5, Et item idem cap. dj.Quareinduraftinos netimcrcmus te.^SCfadîifumus tanquam nunquam efles dominatus noftri.^hoc eft etiam de ifta diuturna reie(ftione,quæ certe eft longioripibtempore legis. Etinterimuarrjs expetftandi temporibus uobij Rabbiniimponut. AtobrjcietIudæus,Si indurat Deus,quid faciamusr'no pofliimusrefiftere.Nunquam tollitliberum arbjrrium,aut Humana prendra» fed gratiam negat,ut uideat homo per fe, fe nil pofte.Quotidie audiris,at ob-ftinati permanetis, ut uix præièntibus fub Mofe miraculis Deo credebatis. b ta Ce uobis infenfum Deus uult monftrare, cap. lerem. 1$.ut necMofis ncc ba muelis intcrpellationem pro uobis auditurum dicat:Quoniam anima Domi ni non eftamplius ad populum iftS,erjci uult,amp;egrcdi.Si ergo eqci S^egredi uult, 8Cproillisetiam fandîiflîmorumintercefTioncs non auditurus, quum poftfeptuagintaannisà Babylone redierint, fequiturut de hac ultima a- ie^ tftionedicat.Nil non eftrefertum de ueftra difperfione,in prophet’s. Non ne teftes copiofifltmi calamitatis Hierofolymitanac eftis, quæ ipfa à lercrnia cap. 14. amp;nbsp;i7.traditur,ueluti præfènsfuüTet.-ôd interim Deus non uult orari pro po pulo illo in bonû .De ueftra etiam peruicacia Si induratione mcminit pluris mis in locis fcriptura, fed potifsimum idem leremias ca. y.ubietiam ætern^ defolationemHierufalem futuram prçdicat,quodaudirenoluerintucra Ho fa cap.9.in perfbna Dei : Propter malitiam eorû expellam cos de domo mea, necpergam diligere eos. Eratis ergo futuri fub tempore alterutrius legis, iP ne diletftione Dei.non fub uetcri ,ut dixi, quam ita ad unguem feruatistfed fub lege Meftiæ,à uobis reprobati. Paulo poft ibidem : FrueftS nequaquam facient. quod Si ft genuerint, interficiam amantifsima uteri eorum. Abqciet cos Deus meus (Deus hoc de Chrifto dicit)quod non audiuerunt eum amp;nbsp;e* runt uagi in nationibus. Auditis ludæi, uos eflTe, fuiftc^ iam nbsp;nbsp;nbsp;annos ua-

gos,propterea quod non audiuiftis Deum ueftrS Meffiam.Ea eft una ueftrat diuturnæ uagationis caufa.Nullibi ab co tempore potuiftis ius acquired! hagt; here. Nec magiftratum uobis, nccrebufpub. in quibus agitis,gerere unqua amorte Chrifti licuit. Vbiuisgêtium feruitis,feruietiscp nifi refipifeatis.Rur-fusHamos y.cap.Auditeuerbumiftud,quoniamIcuofuper uosplantftödo mus Ifrael. Cecidit,fiC non adtjcict utrefurgat uirgo Ifrael, proieóa eft in twra fuam,0^non eft qui fuIcitetcam.Hoc tollit fpem imperq 0^ fanguinari) McI

fiæ.Traditionibus ueftris in Sedcn hohm conftatfcx libro Icbamot,cap.fra-tnariim)bis efle ingreflbs filios Ifrael terrain fancHanijSC pofledifle fed tertio redire eô non licere. Verum qua efset opus totam facram fcripturS, præcipuè propheticâ excuterc,fi quis omnia reprobationis loca uellet feligcre,ad caufas tanti mali fæpius declaratas eft ueniendum, Eiaias Cap. . Propterea quod uocaui nonreipondiftis J locutus fum Sinon audiftis.Ôi faciebatis malum in oculis meis,Si quæ noluielegiftis:proptereahæcdicit Dominus Deus, ec-ceferuimeicomedentamp;^uos efurietis, ferai mei bibent ôiuos fitietis, ferui tnei lætabuntur,uos confundemini i ecce feruimei laudabunt præ exultation ne cordiSjSi uosclamabitis præ dolore cordis, Si ob affïitftionem fpiritus ulu-labitisjôi dimittetis nomen ueftrum inexecrationem eletftis meis,ôiinterficin rt uos Dominus Deus,Si feruos fuos uocabit nomine alio,quicuncp in ea ter rafibibenedicet,inDeouerofibibenedicet,2ic. Hæcomnia de fecundauo* cationequæàIefuChriftofaâaeft,di(ftafunt.Namfi de eaquaMofes,aut Eîctæ uocauerunt,nullus fub ea lege alius populus Dei fuit,quam Ilfaeh

qua;nuis afflixit uarqsdadibusetcaptiuitatibus populum fuum De* Us,tamen nunquam loco eius fufeepit aliam gentem, donee feriba öi dux de fcemoredefec{t.Itacprelinquitur,utneceftariointelligatur deeo quod Chri* ftum non audiuerint.Nam qui confenferunt necieius, dederunt pœnas acer bifsimas.qui nonaudiuerunt, funt difperfi. Et tune nomen Chriftianorum magnum ôi gloriofumob infignem innocentiam charitatem öi pietatem fa* tîîumeft.Probrofumueronomenludaicumaut Ifraeliticum ufqueadeo,ut uix fine ftomacho etiam ethnici,öi à noftrareligione alieni, audire ludæi uo-cabulurp fuftineant etiam hodie. Chriftiani uero omni copia rerû abundant non propter opes,fed propter ibbrietatem amp;nbsp;charitatem(nolo mihiobtjci ui tarn multorum,quoniam lex in caula non eft)fi abundent,Deo abundant : fl egentjDeo egent.Totus enim fcopus Chrifti eft,ut fit nobis omnia Deus,fit homo neceftarqscontcntus, nil iepofsidereputet, fed in fummum bonum Dcum ipfum tendens,ueluti ad fignum diredla acte collimet. ludæi cum fuo fjeftiaambiuntimperia,multorum hominum necem, præclaras uidorias, opes ampliftimasdionores fummos,0i cetera uana in quibus ludit cum mun dopræfentifatanas.lllis fuus Mefsias deus ue no eft fatis futurus « Sed hocin loco diligenter uos notare oportet, nos uocari uerum Ifrael mutato nomine Chriftianos,ucftro uocabulo explofo.Scio ego qua fitisconditione inter Mu hamedicos*certe in maiori æftimationc eft pene canis quam ludæus. omniiï nero prædæ patet.Ita eft nome ueftrum cxecrabile amp;nbsp;odtofum. Ita Deus iam fefquimille annis uos docet eius uerbum elfe ueri fsimum, quod ueritatem in mendaciû mutaueritis:Chriftum uerûDeum hominem non tantum non 3udteritis,fed occideritis,amp; Bareozibas duos mendactj filios elegeritis, Meß fiascpfeceritis.Caufa alia eft,quod putabant iolum Mefltam futurum ludæo tum, ÔCab illis aufpicari falutem.ideo obijciunt,fi ueniffetMefttas, Ifrael fuif fetcongregatus. Vident totum orbemeredentem præter fe,amp; tarnen acquie* feere nôlunt.Venit primum inter illos,fed ibi ueri ante impios expofiti dédit pcenas, ubi recipi debebat. Morte Chrifti fuiffe in caüfla defolationis, illâ præceffifrc,author eft per fpiritû fanâum Daniel, quem inter prophetas po-nit cap.Megila nicret,in lib.Megilach,cap.9.Scitoergo,inquit, QC diligenter con{idera,ab edido ,ut ædificetur Hierufalem,ufque ad Chriftum ducê heb-lt;iomades fepteth ÔC hebdomades fexaginta dw» eruntjSi rurfum ædificabi-

tur pfatca,amp;^mun in angufh'a fern porn : amp;poft hebdomadesfèxagintâdiîîS occidetur Chnftus,Slt; non fibijid eft nó fua culpa,fed noftra, nee pro illo,fed pro nobis. Et ciuitatem Qi. fandïuan'um diïïïpabit populus ducis uenturi, ói nnis eius uaftitas,SC poft finem belli ftatuta, feu perpétua delblatio. Confirm mabitautemmultis paiftumuna hebdomada, à in dimidioeiushebdoma' ’ disdeficiethoftia QC (acrificium, et ob ftimmas abominationes admirabitur unufquifque,amp; ufque ad confummationem ÔC ftnem durabit defolatio. Nil hisuérbisclarius poteftadferri,quodoccifum Meftïam ante defolatïonem monftret.A' præceptoôdedidloreædificanonis rempli,quodpublicatS fuit JO anno regni Artaxerxis Longimani,ad Chrifti mortem funt hebdomades «2,Et à morte Chrifti ad euerfionem rempli fecundi funt7.hebdomades,et dimidia.autut alq fupputant,a 20 anno Longimaniad Alexandrumfunt 131 anni.Indead Chriftû 322.quib. ft addas jo.uitæ Chrifti furgent484anni, 69» hebdomades.Septuagefimæ dimidiomortuus eft Chriftus,tûc^uerahofria ueniête pertjtuetufta.Vt ut res habeat 70 hebdomades annoriS funt anni 490 durationis fecundardomus,amp;atemporibus captiuitatis.Itaquequum Chrf ftus uenit,multi fperabant fo.cireiter annis ante,ft cum uidere pofte. Fuit ue* ro incognitus omnibus,quoniam ml appetiuit rerrenum, nil poflidere uolu-it,nullum alium quam animorû felicium principatum eft amplexus. Wco de--fpctfîus fuit omnibus,quod terrena non faperet. Maluntucrôiinptj ÔÔ perfi* di rabini uocare hie in Daniele quofdam alios Mcftïas,quàm ucrum agnofee re. Quum tarnen de rcrum fumma propter iftum oeeiium agatur,amp;:fitætcrgt; na deiblatio rerum ludaicarumtquod effe non debebat, nifi maxima, 8C qua maior no fiqoffenfione in Deum commifta.Si traditio capitis Helecell uera, de ftx milibus annorS, quorum duo fine lege,duo fub lege, ÔC duo fubMef-ftaïquî fit ut iam mille quingenti anni ipfi Mcffiæ pericrint.^ad hancrationem uix illi fuperelTent quingenti annitquo quid abfurdius pPereunteuero Ham Syriaco.lex Mofis pertjt. Vt uclintcxponant,certe occidendusabeisMcffias ante difperfionê,quodin euangelica prophetia patebit. Vno eodcmqp tempo re rex alienigena occifis omnib. regq fanguinis hominibus,iublatisqpomin-bus facerdotibus,præter paucosqui ilium fenftrantrcgnarurum,oftendit co* pletum eftequoddixerat de futuro Meftia,Iacob in bencdiiftionibus : Venif ft ftilicet eum qui mittendus erat.ftu ut exponit Chimhi,filiû eius,id eil uirgt nis,quum defecilTet fteptrS er legislator. Nam captiuitate Babylonicaquatl' quam regnum ablatum eft,ramen femper Mehochechim,id eftlegislatorcset fapientes legisinterpresnu^defuere, paritcr neeprophetæ. Nameodudlus eft cum multis ah'js leremias amp;nbsp;Daniel. Adhæcquâuis feeptri potentiain 70. annos eft fublata, non ramen ad internccionem cæfa eft regia ptogenies, ut fub Herode.Defijreo têpore fieri benediclio in populum nomine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sy-

mcone, qui ipfum lefum Mefsiâ receperat ad purificationem, facerdotiû ad* miniftrâte,adhucin dextrâ parte ferebatur.Eo mortuo,defqt pterna flatnma, amp;49 annis ante rempli euerfionem eratlanguida.Prædixit etiâ Symconmor tem fuam, eo quod omnibus diebus ingrediebatur cum eo in templo homo ueftibus albisindutusjilli iblum uifibilis. at quo anno eft mortuus, nigra ue* fte indutusftciusintrabatcûeo. Haec funtinThalmud in lib.Iomajincap.

GVL. P OS T E L L I L I B» I I I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P7

Hicn uefpertinum fuit ardens, erantcp portæ templt apcrientcs lèipfaSidonèc fasinnepauit Rabanlohanan filius 2Laccai,2lt;dixit:Templum templutn fur deftruis teipfumt’Scio cnim de te,quod finis tuuscrit deftruCtio.Nam de teprophetauit Zacharias n. cap.dices: AperiLibaneportas tuas,amp; deuoret •gnis cedros tuos.Hæcex Thalmud Hieroiolymitano. Clariflima eft prophe da Zachariæ. Nâ portæ templi erât ex cedris Libani coftrult;ftæ,amp; eos cedros ignis à Vefpafiani 2lt;:Titi mil ite immiftus 40 annis à morte lefu Chrifti deuo tauit,amp; cæteras templi materies eodem ligno compofitas. In locis innumeris utinßerefsitrabanotatumeft, quadraginta annis fuifleconfilium 71 iudicS extra Gazit,antequam deftrueretur tern plum. Vnde indices depulficonftp eruntcilicium fuper carnêjôC euellebantbarbam amp;nbsp;pilum dicetes, Ve nobis, Ania feeptrum de ludarcceftita nobis,amp;nódum uenitMcflias filius Dauid. bxpulfi itacp illi indices de Gazith, ubi capitalia traôabant, 40 annis federöt inHamith alio loco,ubi nunquam poftea criminalia iudicarunt.Legatur Ba babathra cap.Haffutaphin.lIlic de fublata utracp potentia Sd iudiciaria 6lt; re^ gia repcrientur leeftu digna. quomodo nccatis omnibus regq fanguinis capt tibusjfolam Mariamenin uxorem feruauit, uthæres diceretur regiæ domus blafmonaijid eft Machabeorum,qui et Rafle galliot,id eft capita captJuitatis dicebantur. Quum autem Mariame coditionem ierui afpernata, iuiTu mariti fcprçcipitafTetjillam domi y.annos aromatis conditam ôd delibutam retineti dæhæreditatis regiæ caufaieruari curauif.Iudicibusuero omnibus quos Ra banamhonorisuocabulodicuntjè medio fublatis,unum tantum feruauit, quemTalmud Baba Ben bota nuncupat.Ioftphus qui in his referendis con uenit, uocat Babam tantû. cui quamuis illi regnum fuerat pridem augura* tusjoculos tarnencruit,retentiseiusincarcéré liberis .Non potuitunus Babas ex tanto fenatu fuperftes deligere fibi fbcios iudices, quum legitime ele* äinoneftentnifi à quinque exconfortiouiris. Cæterum alios irr fenatum legit HcrodeSjà ft que pendere uoluit,fublatis etiam ften's Itbris. Pontificem alicnigenam Ananelum inftituit, amp;nbsp;facra 0^ profana mutauit, ne ulla uetu-ftæ conditionis rerum ueftigia fupereiTent. In Babylonico Talmud. cap.Si* beat lamim.id eft fcpem dies, Icgitur 40, annis ante templi fecQdi euerfione, dece miracula in templo fieri folita defuilTe.ibi poffunt legi. Additur ad id di* âum Dauidis, Signa noftra nóuidimus,neceft ultra propheta.Exponit Ra bi Mofts Hadarfan illudlefaiæ ultimo : Antequam parturiat pariet, amp;nbsp;ante* quam ueniat ei partus enixa eft maftulum. quis audiuit ficut hoc, quis uidit ucutiftaf Hoc modo: Antequam generaretur fubiugans Ifrael in feruitutem ultimam, natus eft redemptor. V idetis quam omnia coueniuntf Antequam Titus nafeeretur, natus eft Meift'as. Lcgite de Arabe qui Mefliam prophet! ce uocans Menahem filium Chiztriæ, id eft confolatorem filium uirtutis E)ei,dixit,natum in Bethlehem îudæ.Hæc traditio eft in Berefcitraba,amp; ft ab alieno ditfta, tarnen uero confona. Fit eius mentio in Eca rabeti. Si uero tionuenit Chriftus, nunquam eft uenturus, quum elTet nafeiturus in Bethlehem,quç omnino diruta eft.Faciat faltem uobis fidem Suetonius ethnicus author, à uobis æquê ut à nobis alienus, ita fcribens : Percrebruerat, inquit, oriente toto uetus ÔC conftans opinio,eire in fatis,uteo tempore à ludæa pro-^flt;^j,rcrQ fumma protirentur.Certa ÔC conftans erat opinio eo tempore.De tempore nobifeum conuenit, SC cum ueftr is. Cæterum utitur interpretationc Infanaludgorurnjinhiscorruptibilib.morepecudumfelicitate £lt;fummum Ï1 J bó'gt;

bonum poncnriutn, qui de fuo ingenio æftimantes filium Dct in totius or* bisruinam, utunagens delictjs potiretur öi impeho, eflè nafciturum, ciu» fummam humilitacemamp;inomnesbeneficium ^nofccre nunquam potuegt; re 5 aut uoluere, tarn que tenuem qui a^nouiflent recipere. Et tarnen ut à principio docui, ctiam fi homo tantum lefus Chriftus fuifTet, exoperi-buseiusDeofimilimus uifusfuiiTet.Nilplane poiïîdens,omnia largieba* tur quæ ineo crant pofita . Nam ut notaui in primo libro , de expulfis à templo mcrcatoribus, had opes cogendasucniffet, tantum imperij acqui* rere potcratjquantum peragrare: imo finemutatione,poterat momcntounigt; uerfiorbisartjitereiTe, uterit iècundôaduentuterribilis omnibus,illis qui contempiërunt eum . Quum enim eum crcderent præftantiffîmum mor* talium ( fi nolunt credere Deum ) potentia non uni aut alteri tyrannoor-bis'ueuaftatori fimilem iudicare debebant, led omnibus fuperiorem .Quid ergo ad eius dignitatem ifta fex orbis habet, in quo homo Deo non inferior occupetur r Vos perdidit auaritia, ludæi, nos perdidit peruicacia, uos pcrdidit ueri odium , uos perdidit rabinorum uafricies . Vnum hoc au* dco dicere , fi uellet Deus, pofièt quidem uno ueluti nitflu totum orbem fub unum adducere imperium. Cæterum nonpofiet adhoramilludretine* re, durante libertatearbitrtj. Nam quum hominis cor pronum fit ad malum ab adolefcentia, nullis iuris legibus poteft ita, etiam præfentcprinci* pe, pœna retineri, ut per omnia iufiis obtemperet. Cuius rei nullum poteft, quam inuobis,clarius dari documentum. Quum enim prafentia Dei cerneretis fulgura , fulgetra , caliginem , miracula, uoces audiretis, ducis radiantem uultum ferre non pofletis, tarnen uitulum etiam fummodi* Ipendio auri ueftri comparatum aufi eftis Dco præferrc. Quidrefcram fedi-tionem Core,Datani ÔC AbiramifTerrahiatusetiamnum eft uindicatifcelc ris argumento. Nec fuit hocuitq in malis tantum. Peccauit Maria,Iæpra' que perculTaeft: peccarunt leuitæ. Nifiuobis Deus ueluti faxis abftuhfletarbi-trium,non potuiftetuos artftioriimperio, quamquumpræfens cumMofe crat,ligare.Quid cenfetis ft ad centena milia pafliium abfuifletis ab co loco,Slt;^ defuiflet diuinus illemannac cibus,quid non commififletis f Exempla terne* ritatishumanæfuntfrequentia. Hannibal totuiuensamifit,quotquæfiuic. At Africæ Hirpanias,Italiam,ôd Galliarum partem iunxerat. Alexander Ma cedo ab Indo prudentiflimo fignis temeritatis amp;nbsp;humanæ pcruicaciæ fuit admonitus, allata ante eum pellebubula ficca, quam quum extremauna partepremeret,confurgebantcgteræ:quum in medio premeretur,omnes ex-tremæpartes attollebantur, docebant'quefignis, eaquæ proximafunt po* tentiæ,amp;illiproportionerefpondentia,efie tantum reuera fubietfta, estera inmotu. Etquamuis à principe magnates nonftatim defeifeunt, tarnenita expilationibusobteruntfubditos , ut qui motus à capitenon uenit,àmeni* brisexpilatis fufeitetur.

Quid dicam de ferreo illo Scytha, qui pauds antenoftra fæculaannis præclarifsimas Afiæ partes, ferocifsimas que, Scythiam, Iberiam, Armeni* as, Perfi'da, Mediam,Syrias , Afiam minorem , paucis admodum annis fubegit f'Eteundem impertj ÔCuitæ finem eft fortitus f Videamus totius orbis potentiam celeberrimam, Romanos . Vbi ftatim funt maximas longe' que lèmotas prouincias conièquuti, fua mole laborare cœperunt, in* cendium'quc ôi externum ÔC domefticum alere, parta que ægrè admo-duni

GVL. P OS TEL LI LIB. I I I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9

dum tiiêrij indies deperderc. At Medîæ imperium eft æ ter num, QC rcgni eius non eric finis. Quod quum fituerifsimum , ödtotusorbisilli fubmitti debeat, necefsario fequitur corporeum imperium eius non pofTe intelli* gi J fed animarum ÔC pietatis ius toto in orbe illi deberi. Alioqui fuiflet in-fcliofsimus , qui uanis huius uitæ curis immerfus, fummam felicitatem habuiffet, quametiam multi ambitiofiisimi principes infelicitatem iudi-carunt. Ex ditifsimo rege faduseft rufticus Attains . Diocletianus alt* oqui nequifsimus, prætulituitam priuatam imperio. Dicere de diadema* te foiebat, fi bene memini, Tiberius, quotiesimperij ornamentarecipe* ret, O inlelicem magis quam felicem tyaram, quæ tantum curarum una cir cumfers. Quum effe debeat ab omni parte beatus Mefsias, orbi que uni* uerfo in æternum imperare, quoad tradat regnum Deo patri, ea beati* tudine quæ infelicitatemin fehabet maximam, non debuit effe felix. At ni!hi obtjcietis probra in lefum à uobis admiisa : quibus uobis fatisfaciam, poftquam ueram caufam ueltrac præfentis reprobationisattulero, amp;nbsp;pra:* cedencibus iunxero.

Hamos fecundo ita habet : HaecdicitDominus.Super tribus fccîeribus Ifrael conuertam, fic fuper quarto non conuertam, pro eo quod uendide * nc pro argentoiufium, Ôi. pauperem pro calceamentis. Caufa uenditio* nis Chriftilefueft. Veftrirabinirecentiores,ut omnia peruertunt, expo-nunt de acceptione perfonarum , fauoribus iudicum in iudicqs, tan* quam fit maximum orbis crimen, alq de uenditione lofephi à fratribus: quæ piacula fimul iuncffa,non efsent tarnendignaæterna profcriptione, amp;nbsp;reprobatione, quum fcelus uenditi lofephi fit expiatum afflidionibus in Aegypto receptis, ut ueftri interprétés faniores conueniunt. Corrupte-læ ucro in iudieijs quamuis maximum fcelus funt, tarnen multagrauio* ra committi polfunt. Ideo homicidia grauius longé ubiuis gentium pu* niuntur , quàm furta : furta quum prætextum habere uidentur , ut in magnatibus, quamuis funt maiora, tarnen ideo non putantur maximum fcelus , quod in rem peccetur . Certe in toto terrarum orbe, etiam äpud prudentes,morbus ille obcæcat indices , nec tarnen perpetuis pcenis ubi hæefiant, fient'que afsiduèquamdiu durabitmundus,ifta adiudicat De* us. Nouit Deus, rerum fluxarutn fplendorem inefcarc magnates, ut fplen* dore atque titulis Ce fuos que ornent : iacfîuram ( quamuis fit iniquifsimus qui adimit ) aliquando utiliter fieri, ut ad fe redeant quos amor habendi occupauerat : nouit ex illis quae detrimenta nuncupate folemus, fum * ma non raro dare compendia , quoniam icopus hominis in rebus exter-nis non eft, neceftàriàufuô^princepsamp;S rufticus, autinopsfibi fatisfacc-re poteft ♦ Fuit longé grauius illud peccatum ]ftael,ut æternum exilium mereretur. Sed eritnobis interpresHadrianus imperator,qui hoc,dialo* go cum decern uiris magnis (ut uocatis)habito explicauit. Quuminter* feâo Barcoziba in Bittera decern uiros magnæ authoritatisin Ifrael con-clufiffet in carcere, ita ait Cæfar ad illos : Indicate indicium iuftum in iufti * tia - Si quis reperiaturqui furatus fuerit animamà fratre fuo qui eft de fi* Irjs Ifrael, amp;nbsp;prodideriteam atque uendiderit, quideritfRelponderuntdi^ centes, Morietur fur ille. Subiunxit Cæfar, amp;nbsp;ait t Et ubi funt patres ueftri, qui fratrem fuum uendiderunt f Et uos ergo recipite indicium cœli fuper 11 nbsp;nbsp;4 uo»#

uos.Si autem i pf ï uiucrent,duccrem eorum iudicnim coram uobis» Vos igi-turiniqüitatem patrum ueftrorum portabfns. Viuos itaque ah'osexcoria* uit,aljosferreis pecfiinibus lacerauit •, igne aut altjs uarqs fuppliotjs cæteros abfumi Jufsit.Hæchiftoria uobis cft noriflima. Nam eftis tam probijUtin me moriam perdirifsimorum hominum,qui fauebantimpio Barcozibæ,ieiu* mum annuum cclebretïs. Et quum illi confenfiflent ini quis impijs tyran* nïôdpfeudoprophetac facinoribus, qui nolebatfibi præireDeum, uosta* men inter diuos referreaudetis.Ocæcamgentem.Quomodo potuifletimpc rator.à religioneueftraalienus, propter lofephum qui ante isoo ferme annis ducîusin Aegyptû fuerat, cuiusuenditiodiuinonumine fadîafummæetiâ laluti fratribus fuit, tarn inaudita tormenta uobis inferre C Non eft uerifinii-le, quod uix peccatum, id'que muftis ante fæculis expfatum dicebant ueftd fapienteSjtam crudeliter ut nouum uindicare uoluiflet. Quis ita Gbi perfua* deatjfapientemamp;cordatum hominem ftelus iam æterna pencmem^oria ft* pultum, uoluifle in innocêtiflîmis ab co crimine, amp;nbsp;magna authoritate bomi nibus ulcifti C Recens erat quod ulciftcbatur facinus.quod reuera commift* rant patres iftorû.nam iftt erant fenes,8C 90 ante annis ab eorum patribus fu* erat uendita Chriftiuita,0d proditorie tradita. corpus loftphi uiuum ucndi* turn fuit, utuiuerçt in Aegypto:at Chriftus Iefus,utin crucemoreretur. Hoc habet commune hiftoria,quod utricpa fratribus tradi contigit. Aflentieban* tur morti ÓÓ uenditioni lefu Chrifti hi decern uiri, qui perftquutionibus cru* deliflîmisChriftianosperftquendOjfaftoprophetæ ôdin gentis ruinamna-tp ferebantfuppetitias, fuppeditabant confilia. Quamuis non erat Chriftia* nus Aelius Hadrianus, erat tarnen à Chrifto non alienus, cuius in larario cum Abrahamo muftis aftjs imaginem uenerabatur. Certe nih tanta fuift fetfacerdotumidolorum fatftio, fuiflët palam baptifmo profcflus Chriftia* nam fidem* Isigiturfuitgenuinus intcrpres loci in Hamos fcripti. Nam quamuis pcccabantfilq Ifrael uendendo loftphum fratrem, tarnen lege non* dum teneri poterant, quae poft ducentos annos uix data fuit. Atcjuiantea* cftafceleralex nullanifiaquoeft promulgata,admifta punit.Nonne ex his amp;nbsp;ante didîis uos abfjfle in reprobum fenfum iudicatis C Ita quatuor aut quinque nefariorum nebulonum neotericorum ftntentiæ mauultis ftarc, amp;nbsp;uetuftos ucftros interprétés negligere,quàm uerum ampleói.Eegitemift* ri legite prophetas,appendendo quç in Chriftum cómififtis.pcrpcndite cap* y.Ezcchielis. Propter peruerium in Chriftum indicium ifta patimini, ut ait ibi prophetainec pareet uobis. Sed fan's multis fum hoe reprobationis a^ gu* mentum proftquutus.In eo enimubiuisperfîftam,quumnunquamn5tiàt deea menrio.

QVidprimumhocin locoaggrediar ,quibus’ue primum obieiSationi* bus occurram,quum recentiores interprétés, nil aliud in ft quam foli* da errata,amp; fcripturæfacræ inuerfionescotineant,ncfcio.Primum itaque ca quæ huictam diuturnæcaptiuitatiôôreprobationi uidentur occurerere,ex-cipiam,2lt;explodam.Vtautem omnia liqueant,iuntquibufdamfummisca* pitibusresde quib. agiturcogendæ, ut uideatur unde hallucinario in Ifrael contigit, Sunt ab orbe creato ad finem ufque eius tres condinones rerum per-pendeîidæ:

dcndae: fcx naturah'sjlexinftauratoria,lex gratiæ.Naturalis eft omnibus data,fed in Adamo SC poftcritate ita corrupta,utomnes quide fe maleagereiu-dirent, emendarefine Deipnuilcgio infalutemnonpoftint. Sccundadata Mofi,ut Ifraelitis explicaret. Tertia Chrifto Deo authore ita dari debebat,ut in ca omnib.hominib.naturae deprauatacremedia propofita eflent.Sunt ilia tempora coniundîa,ut prarteritum prüfens futurum.Prima SC ultima quum fint omnium, nullis locis erant adftridar. Judaica tâtum locum habuit:quem poftquam omnino perdidit, etiam uim habere defijt. Nam quamdiu Deus dllamuoluitfouere,illi afsiduemifit prophetas, deditdodJores,rexitiudici-bus, regibus, ducibus : nec mißt illi ullam calamitatem,quin prænunciauerit earn cum exitu.quod in captiuitate Babylonica patuit. Sequitur ergo, quum pnnceps, facerdos, propheta, regio,locus,miracula, tern plum, fint illi gen-ti fine ulla libertationis fpe aut pracnunciatione deperdita, etiam illam legem finem fiiæ uirtufis accepilPc. Nameftimpofsibile earn habere fuam uim,6C tarnen funditus omnia eiusadminicula concidifle,SC iam mille quingen-•tosannosmundumfinelegefuifle.

Quum uero non fit inter illas leges interuallum, fequitur, legem Mel^ C'æ fuiife in Mofaicæ loco inftitutam , quando ilia pertjt : SC continuam fiiifle inludæa Dei SC ueri Ifraelis legem, cum Mofaica, quod innuit Hie-remias, quum ait trigefimotertio : Non abfeindetur Dauidi uirfedensfu-per thronum domusIfiael,SCiacerdotibusleuiticis non abfeindeturuircogt; rammeeleuans holocauftum, 6C adolens 6C fuffumigans cuncîis diebus. Confiât ex hoc loco , aut prophetam fuifle mentitum ( quod cogitare ne -phas ) aut nos efleuerum Ifrael. Nam iam mille quingentis annis à nobis facrificatur. Iliicque Simhoni, qui fuit bonorum ultimus, fuccefsit poten* tia Chriftus, licetnullis ceremonijs. Nam illas fublaturusuenerat. Illi fuc* ceffit lacobus iuilus, SC cæteri ex ordine : qui, quamuis nobis illic iunt res affliélæj’^'bilominus habent potentiam. Nam in hoc differtnofter Ifrael 4 ueftro, quodnec locis necrebusterrenis fumus addiCli. Veftræ autem le-gis præmia erant rerum omnium corruptibilium copia, à terra Ifrael de-pendentia,

Exhac confideratione patet, Chriftianos cam feruafle potentiam* quamperdididiftis.Thronus autemDauid eftccdefiaDei, SCconfortium fidelium : quod propheta Nathan, poftquam quieuiflet IDauidabinimi-cis fuis, ipfi aperuerat, fecundo Regum feptimo : Et ftabilis erit domus tua, amp;nbsp;regnum tuum ufque in æternum ante faciemtuam, SCthronus tuus erit firmusiugiter. Nam ad literam de regno corruptibilibhs rebus fulto, intel* ligi non poteft. unde defidelium fidem Dauid ftquentium poteftate ditflum •ntelligendum eft. Vnde Dauid inPfalmis ait, Thronustuus Deus in fac-culum fæcuIijSCc.

Eft SC alia populi fub legeagcntis conditio. Nam captiuitatibus trium gc herum debebat premi. Paruulis, utfub iudicibus : feptuaginta annorum,in Babyloneitertia xterna, quum fcilicct gratia legis in gratiam Euangeltj per-»nutanda foret .itaepea omnia pro quibus Deus per prophetas dixit, fenon remifrurum,ad hanc captiuitatem ultimam,a qua nifi fiant Chriftiani non li-berabStur,funt referenda. Suntetiâtres acceptiones Ifraelis fub legeMofi's* fub euangelio(quod ex Icfaia uidimus) fub reprobatione ÔC ira Dei, Sunt SC tres

tres congrcgationcs, una à capô'mtate Babel, altera paucorum fub Chriftô^ tertia 5gt;C Ifrael amp;C omnium in dieiudicij.Promifcuè de illis loquuntur prophe* tæ.Sed omnes in præfentem captiuitatem trahunt nefartj interprètes, tanquâ fit aduenturus quidam tyrannus à Deo miflus,qui illos liberet, ôi. corporalia Içgis diuinæ præmia iterum illis ftatuat. Quod autem fecunda cogregationc ualdepauciefientcongregandi, patetexIibroSanedrin in cap.Helec. Vbi itahabetur ; Dicit rabbi Samai, Dictum eftapud leremiam cap. 3.Etaflumâ uos unûdeciuitate,Slt; duos dccognatione,etintroducam uosin Tzion.Co* parat egreffus eorum ex AegyptOjingrefTuieorum in terra, ficut introïtus eo rum fuit in terram fantfîam duorum ex (èxcentis milibus.Quem locum expo nit rabi Selomon hoc modo : Reliqui inquit mortui funt. Et item Rabba in* terpreSjEt fie erit in diebus Meffiæ ficutditfîum eft Hofeæ i. cap. Etrefpon* debit ibi ficut in diebus iuucntutis tuæ,quando ipfa aicendit de terra Acgy* pti.Idem oftendit quod iuperius.Neceueeft autem de cogregatione ad Mef fiam prima intelligi. Nam congre^atioex Babylone fuit omnium,aut faltein pauciueniamferunt. Vltimaucrocolligentur omneshomines adiudicium Dei.Confirmanturhæcper Gemarainlibro Sand. cap. Dine Mamonoth.

traditio filq rabbi Hia, quum aliquando fédèrent in conuiuio coram Rabinis, nil uolebantde facristradîare, quæ ueà pâtre didicerâtexplica re.itacp ait rabbi pincernæ, Adauge illis uinum,loquêtur.Quod quum feciC lèt,unus eorum dixit: Non ueniet filius Dauid,donec defecerint duæ domus patrum de Ifrael,quæ funt caput captiuitatis quæ erat in Babylone, ôi donee deficiat princeps qui eft in terra Ifrael,ficut ait Efaias cap. 3. Et erit ad fandifi* cationem 8C ad lapidem offenfionis,ô6 ad petram fcandali duabus domibus, fi^adlaqueumôi adruinam habitatoribusHierufalem. amp;ofFendent ex eis multi, à ruent ,6lt; adftringcntur,Ô6irretientur SC capientur. Liga teftimoni* um Sôfigilla legem indifeipulis meis, 8C expetfîabo Deum abfcondentem faciès fuasà domo Iacob,præftolabor eum.Hæc traditio.Vt autem pateat locus lefaiæ latius,aItioriprincipioeftrepetêdum.Dominum exercituum ip* fum fandifîcatCjipfe eft pauor uefter, QC i^tz terror uefter,S^ erit uobis in fan dîificationem in lapidem offenfi'onis amp;nbsp;petram fcandali. Hoc notât maxime dici de aduentu Mefiîæ,in quo longe maxima pars pertjt, funtep faluati pau* cifsimidifcipuli2lt;apoftolilefu Chrifti.quoexloco SCMeffiam ueniflêue-ftris rebus euerfis,ÔC nos in ueftrum locum fuccefliiffè,palàmfit.D^ Meflîa uero funt nobis notandi duo aduentus. Primus,qui ftatim euerfisueftris regt; bus fucceflîtjCt reliquias paruas ueftri collegit. Secûdus, qui uos omnes cum cæteris hominibus adiudicium colliget, poftquam Antimefsiam multi ex uobis fêquuti fuerint. Hoc non egere probatione puto.Sed interim aduertê* dum diligenter, quum de congregationib. dicat uniuerfaliter, aut de ultimo âduentu dici,aut de uocatione Chriftianorum ex toto orbe, ut eos homines colligatab hac fecead felicitatem æternam. Neceft obcæcatorum Rabbino-rum interpretatio, quæ uos falfis temporum periodis ladîat, amp;nbsp;ex ultimo ad* uentu primum facit,fufcipienda. Omnium longifsimüs terminus fuitnuga-toris amp;nbsp;feripturarum deprauatoris, rabbi Selomonis, qui ait, legem nouatn incepturam à deuaftato templo, fed non eflè publicandam ufque ad 1^37 an* nos,6lt; beatus erit quiexpecîabitufcp ad i3po.Hæcnugator,utperuertat feri* pta Danielis,qui occidendum Chfiftum,et legem abrogâdam dixerat, ante* quamcuertçretur templum^Sedheus tuineptiffîme nugator?hoc tempus^ui

iegf aflci ibeturjMofîs aut Mcflîgr'Vifum'ne unquâ fuit, à Deo aiït attefat^â leni fuifle, ut eflet ijjs- annis inutilisé Sc fatis réfutât. Et tarnen iam ilia perio* dus e^icefs/tante ducentos Sgt;i. fcxannos, Si. nondumuenit ille tamdiü fom.«’ Jïolentus Meflîas. Quidâ Zaadias dixerat anno ab euerfione ixoo uéturum. Rabi Moiès Aegyptius maxima integritate( utludæûdamnatu licuit ) dixit (ertô,anno mundi 4474 Meflîâ uenturû. at ille terminus iam à mille annis,ôi fuprà tranfijt.Mofes Gerundenfis 5/i. Leui ben gerfon prarfixerc annum mQgt; di yns.Et tarnen ante quadringêtos annos terminus ille praetcrqt. Videtc m£gt; feri ludæi quid infelicitatis exderelido fonte aquæ uiuæ, dC defolfis ciftcrnis aquâ non ualentib. continere,habeatis. Traditio Heliæ prophetac quâuis cft apocrypha, tamê debebat præferri nugis horu nebulonij,uerû euertentiû. Ai ilia iam ante dixerat,mudi 4000 anno uenturû Meflîâ. Venir ucro jp^j.quod paru abeft à numero. lefaias quû fcripfit r',:i’n,^'?)id eil ad multiplicâdû impc' fiûMeflîæjfcripfitMem Setuma inter ceteras rationes,utfexccntis pofteaan Pis oflenderet peritis uenturû Mefljam,ôi ira côtigir.Dixcrat Daniel poft 70 hebdomadcsamp;uenturû Chriftû, ctruiturûincendio templum.ldipfum fine ullo errore 4^0 pôft annis contigit. Dixit lefaias uenturû Mcifiam ante® na ftereturTituSjitanotantinterpretes.Vidiftis Chriftû ueniflequandodefecit fceptrum 2lt;^legislaror delfrael.Nam quadraginta ante annis ceiTaucrût rempli miracula,quadraginta ante annis lingua ignis in dextram partem ferri degt; fijr,quadraginta annis fuit fenatus extra Hagazith : SCquemadmodû Moiès in deièrto quadraginta annisexpetftauitrefipiicétiam populijfi uelletcogno-fcereuiasDomini, ua ab occifo lefuChrifto quadraginta duosannos uolu* ituos Deus ad pœnitentiâexpctftare. Non ne ifta omnia funt fide digniorat quàmmiferiillirabini,quiuos perdunt.^Sed adhuc unarerum conditio fu-pereft notanda ante obierftiones. Tripartita fuit multitudo populi, ucniente Meflia.Nam fuit Ifrael minimus fàluatus per Meflîam, Ifrael mediocris pcr-dendus per uindilt;ftam,SCtertius maximusreprobandus in gentium opprobrium.De tribus illis uidimus.Suntcô referendæ multæprophctiar,quas im pcriti ueftri neoterici euertcre interpretationibus moliuntur. Sunt illi ho* mines delufores, ÔC dominatorcs populi, qui percuffêrunt fœdus cum mor* te, de quib.prophetauit lefaias is.cap.propter quorum impietatem SCucrfu-tiam ifta oinnia extrema patimini. Vos cnim rident, et ferio illis creditis, quû incaptiuitatetam diuturna fitis,SC perdideritis prophctas yfacerdotes, iudi-cesjrcges, Si miracula.Legis uirtus uobis pertjt. Nec ludæi polTunt efle aliud à mille quingentis annis , quàm impq ÔCperfidi. Sed de uaria parritionc populipoft occifum Meiîîam eftaudiendus Ezechiel cap. y. Horrct animus certé fllf) Ifrael reprobi, horret animus referrequæ de uobis fcripfit. Dicam tarnen: Et tu fili hominis fume tibigladium,nouaculam tonforis, SC afTumes eum,SC duces per caput tuum, 8C per barbam tuam, SC alTumes tibi ftateram ponderiSjSCdiuideseos.Tcrtiam partemignicombures in mediociuitatis, iuxta completionem dierum obfidionistSC aflùmes tertiam partem, SC conci-des ingladio incircuitueius. Tertiam uerô aliam difperges in uentum, SC gladium nudabo poft eos,Et fumes indeparuû numerum, et ligabis in fum-mitate palltj tui:SCexeisrurfumtolles,SCproiicieseosinmedioignis, SCcom bures cos igni, SCex eo egredietur ignis in omnem domum Ifrael. Hæe dicit Dominus Deus.ifta eft Hierufalem,in medio gentium pofui eam,SC in circuitu eius terras,SC contcmpfit iudicia mea, ut plus elTet impia quàm gen«

tesjamp;fpræccptamca magis quàmterræquæ incircuitueius funtcontcmne-' ret. ludicia enim mea proieceröt, 6ë in prçceptis meis non ambulauerntldeo hæc didt Dominus : Quia fuperaßis genres quæ in drcuitu ueftro funtjamp;^iti praeceptis meis non ambulaftis, Si iudicia mea non feciftis Si iuxta iudicia gentium quæ in drcuitu ueftro funt,non eftis operati. Ideo hæc dicit Domi* nus Deus : Ecce ego ad te, Si ipfe ego fadam in medio tui in oculis gentium iudicia, et fadam in te quæ non feci, et quibus fimilia ultra non faciam,id^ propter abominationes tuas.Ideo patres comedent ftlios in medio tui, etfil^ comedent patres üios,Si fadam in te iudicia,amp;uentilabouniuerfasreliquias tuas in omnelatus. Ideo uiuo ego,dicit Dominus Deus. Nifipro eo quod fantftum meum uiolafti, in omnib, contaminationibus tuis, et in cundis ab ominationibus tuis, eo quoque confringam, Si non pareet oculus meus, 6d non miferebor,etc, Antequa agam in Nizahon, uolo quædam in hunc lo' cum propbetænotarc,utaduertatis diligentius.Mitto quod in principiouo» coparat pilis,id eft rccremento corporis inutilifsimo,et quod folS nullum ani mantium alat,prçter uefpertilionem,ièd abrafum ftatim peritu'ta inter homi nes quia Deopendent, eratis maximitenebriones,0C nilaliud quamtene* bras fub prætextu legis Dei circumferentes. Combufta pars fuit fub Tito, nam conflagrauit Hierufalem,in quabello, fame, pefte Si igneperierunt un dedes centenamiliahominum,centum fere milia funtferuituti et fpedaculis referuata.Cæterum in toto bello uicefies centena milia hominum funt defidc rata, ft earn multitudinem reipiciatis, quæ eft deduda ab Aegypto, tripla ôd amplius cæfâ eft. Et tarnen una tertia pars eft tantum. nam quadragefies een tena(duo altj trientes icilicet)in Bitter, ut minimum,funtconfelt;fta * Nolohic adferrequæloiêphus,homo Iudpus,magnaauthoritate inter ucftros,retulit. Ille author extat.Credetis illi,ubi de Chrifto non loquitur. T ertia pars confegt; fla gladio, tertia item profuga toti orbi eft in præfèntem diem ludibrium.Ex tota illa multitudinc pauci funt fèruati et ligati in patio,id eft faóèi Chriftiani, 6d tarnennó omnesboni. Nam Symon Samaritanus baptifatuseü,Si uoluit fpiritu (antfto abuti ad magica:demum impius Si perfidus fadus, multos in errorem traxit:acdemum Romæ dum in cœlum fe pofte uolare falfo dæmo^ nibus credit,condditorationibus Petri ôd Pauli, eftep in infernum delatus, xi. anno Neronis,ôd eo mortuo ftatim eft decretum excidium, ôd Tito corn ' miflum bellum, unde ignis intotam domumlftael. Quæuerocauiacftf quia magis impiafuit, quàm gentes, Hierufalem. Nam genres ftatim at* que audiuerunt de Chrifto, Qi eius dotftrina, funtconuerfæ, in Samaria, inDamafcOjin Antiochia, inurbibusuicinis iam dicebamur Chriftiani, quumadhuc omnibus fupplicijsHieruIâlemnoftros affïceret. Vobis an* tequamueniretMe/sias, nil erat commune gentibus. Neceratinquoabib iis fumere exemplumdeberetis fubMofe,imô fuiflèt damnabile . Nam c* rant idololatræ ,amp; perinde moribus mali ut uos. Itaque fugiendum erat uo* bis gentium exemplum in omnibus. Nam fuiftis in captiuitatem dudi pro* ptei imitationcm gentium. Nunc uero dicit Deus extrema omnia exempla in uos conftituere uelle,quôd non fequamini gentes. Oportebat igitur genres habuiifealiquid â Deo commune uobis Si cæteris nationibus, quod* que gentes priusquam uosrecepiflent. At nil tale eft præter Euangelium lefu Chrifti, (eminis Abrahami, in quo erant (àluandæ omnes genres» Nam parum erat,ut ait lefa(as,ut effet Meflîashomo Deus in falutem Ifraeli, idso

GVL. P OS T ELLI LIB. I I I I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igy

ideocum pofacratDcus in falutem gentium Scdimplcri oportcbat (criptu* fas:utuocarctpopulumj non populum Deus, SC non dileclam,diledîam. Idco dicebant pifcatores hominum :Oportebat primum uobis loqui uerbuni Dei, fed quia uos indignos feciftis, ecce conuertiinur ad genres. Si fuifTetis ic* cun du tn indicia gentium opera«, tunc temporis proculdubio J fra cl iaiuus fuiffet. Aft quia euangelium refpuiftis, SCilludblafphemareaufieftis, Si Chri ftum lefum Meffiam interficere, quern innocentiftimum credidit Pilatus (licet auaritia,8C ludgorum peruicacia dudtus, dederit crucifigendum) Si abfoluen-dum fæpius iudicauit,antequam ueftris cæderet clamoribus : ideo tarn crudcle exemplum de uobis Deus conftituit in confpedugentium, ut nec ante ftmilc, Bec poftea fit futurum.Ita fault duci ethnico in uos feuienti, ut in medio ueftri excrcituSjTitus obfidens urbem^à nullo lædi unquam poterit. Vbi non eft ma gna copia materiæ,triduo urbem muro latiflimo SC alto,longo^ undequadra-ginta ftadqs,urbem ueftram cinxerit:ubi fuerunt inclufa undecies centena bo niinummilia,nullus prodirein legiumum congrefliim aufus fuerit.ubi matres proprios liberos coxerunt,SC comedcrunt: ubi fimus SC ftercus fuit in cibo gra tiflîmo,ÔC in preciotubi opplete funt domus cadaucribus,ôi fame moriêtibus:^ ubi tanta fueritmoriênum turba,ut terra urbis ad fepulturam defuerit. ubi cor^ pora ob foetorem mûris præcipitatajOppleuerintfolTas,tanta multitudine,ut ad ccelum oculos uertes, dumeacerneret Titus, dixerit:teftorDeü, quia in caufa buius miièriæ non fum.ubi demum nec pater filium complelt;fti,amare,aut mor tuum flere potuerit.ubi etiam( quum alioqui haberet obediétiftimum militent Titus ) non 'potuit prohibendo facere, quin incédio templum perdiderit,at(qp pofuerit leruialem in aceruum lapidum . Et tarnen fuperftites non agnouere Ci)riftum,iediterumaduerfusfan(ftumSC iuftumex toto terrarum orbe funt collecfti in Bitter: in qua quanta miferia fuerit, ex hac licet conijeere. Fuerunt in urbelongemaximo mûris ambitu cindla, quadruple fere quam leroiblymis numero,SC trimeftrem obfidionem tulere: in qua quid paffi lint ludæi, ex hi-ftoria leroiblymitana relinquo cogitandum. Nam nullus hiftoriographus hu^ ius excidq calamitates copiofe defcripfit. Legantur ab orbe condito hifto^ - riæ omnium gennum, nulla unquam clades huic fimilis reperietur, unde SC peccatum tarn immane ludæos commifilTe fatendum, ut nullum unquam ab orbe codito fuerit,futurum'ue fit maius. Ab hoc folo facinore certc lefu Óhrifti diuinitatem æftimare licet. Nam pro fancfiilTimo mundi propheta occifo, nun^ quàm tam acerbas ÔCinauditas pœnas fumpfiffèt Deus : quum homo fanCîior , Ifaia dari,aut Zacharia filio loiadæ non poflit, SC tarnen Deus SC ifta,6C idolo^ latriam poft ièptuaginta annos remifit, SC fouit adhuc populum fuum ferme quingentis annis, qui iam alienatus ab eo mille quingentis annis exulat. Ideo Uobis non parcit,necunquam parcet,nifi in fîliû eius Mefftam leium à ueftris «naioribus uiolatum SC occifum,credideritis. Nam ille plus eft,uosqî ad milèrigt; cordiam expeeftat: licet uos ieiunijs maceretis,preces fundatis, uos inter uos fo' ueatisjceremoniasexequarnini,uobis iperandumnon eft ut unquam audiat, quiuosdiiperfos,tonorbi exofos,ÔCin opprobrium ludibrium^ gentium natos, clamantes mille quingentisannisnonaudiuit. lam prodeat cataphra lt;^us Nfeahon,cogrediamur.Quamuis leui armatura uix pilo SC parmula fum inftruClus, tarnen duce fide lefu Chrifti facile futur urn fpero, ut quo fum nugt; diotjamp;à facra fuppelledili imparatior,eo mihi uires maiores fuppeditet,ut agita tionc,faltu,5C animo huncGoliatem tâtaopinionumturba fultum cóficcre poffim.Primo obijciet nos no elfe populû Dei,quod legis fignaculû circûcifio K K nem

ncm no {êrucmus, qim tamê Chriftus ipfe lilâ (cnîauerit.Nos cHe popnîS âeij iâ. docin',quod ftanïn abfcifa kge Mofis, ôi ehis prj'uilegnSjCercmontjs^gnts, magifiratu Caceidotio,prophena,gt;iTipcho ceffancibtîs,fucvc(nmus:qjnofimus circôc!fi,Kj doccr perfcdionc.Nâ Mofcs in Dcuc.ô^ propherp,ut iâ docuîjprç-tukrût Cordts cncûcîfionccarnis ciïcûcifioni.Ioca j’âatcuh'. Quareîgu Ctfrifttts eft ciïcûcilusr’tit faceret utraqjunu, ut Judeosgêtibus côiungercc, iiîmediator duo extrema in fcreciperebbaptifmûS^circûalionêJegem utafedatamappro baret futflcbonâjUtfêuertræ infîrmitari accômodarer,ut omni hurnthratedeus

homo ofcêdeirct nobis eiTe recepfis Icgibiis,quç côtra Deu no pugnât, paren dum.atnûcquû difceffiqfi drcûcidamur^Chnilus nobis ni! prodelfet. Præci-pua ratio fuit logis approband», ad eius ufqj die, amp;nbsp;ut extrema conecQevet, ut tjuëadmodûduabus naturis diuina Humana côhabat,îta lege premij corpo-jalis,ôtfpiritaIêcôiungerct,SëutraqiunôfaccrcG übqciûcidololarriâludpijÇp imagines colainus landiorfc SC Chri ih.No adorantes,aut in iliis aliquid diuini taris credinniSjfed in memoriâ lefu Cht ißi 5C fandorfi, quu pauci noftra neglî gêtialiterasfaeraslc!ât,feruamus,àqua nôfuituetuftalex exors. Nâdiuinitate ferpeti æneo inelFc putarût. Inftiruerat 1H3 Moles, fufiulit Etseebias propter po pularcabufum.ercât in têplo duo Chérubin,qui loge minus corporea figura^ homo fancfîus polTunt,debet uefîngi.nec rame populus, qui ea figna uidebat । in têplo,colebac.ita ncc noltn adorât fanêîorS uirorû imagines,lêd inmemona corû quos reprcfentâr,afpiciûc, St^quas run dut preccs ante eas ut precibusdeu copcllant pro nobis,eas à Deo incipiQqSd per Chriftû Deû hniût.Rationabilc uet ô eft, fanêtos qui quü in corpore niortali elTcnt, exaudiebeâtur pro populo a dno,n5cquûilliiun(fh funt facilecôfequi,quenoitris mifertjs copatiêtcsflagi'' râtremedia.quod quûmuîtisalijslocis, tûcxcolocoprophctf patct,ubiait:Si fteterintante me P4ofes amp;nbsp;Samuel,ut orêt pro populo hoc, nôexaudia. quolo CO pacetjô^ polTefanêîos orare, amp;nbsp;nullos etiâ fanôilîimos à Deo quic^ nellro xiomineobtinere pofle, donee credatis inlefum crucifixû à uobis.Vtinâ potins quàmuUi effent caufaofFcnGonis,auterroris, illas imagines tâtifpcrtoHeretcc-defia, donee Muhametani, 2C ludæi lefum Chriftû ex animo ampleêterenrur» Si per iilud ftaretjpolfecis fieri Chriftiani,le in hoc uobis accômodaret cedefiat aut feqrfim têpla,ubi ueftro arbitrio lefum Chriftû colereris.nos negligeredclc cftû ciborû,8Clcgêprçuaricaridicitis.Si illpobferuatiôesfuifïentadialutënccef fraiîe,nuni^tâ libéré Spiritus fanêlus per os Dauidis,Iefaiç,amp; epterorö propHc tarûeleuareuoluift'et. itaepuna lex omnia ilia ad duritiâcordis, vf ad tempus, (donee uobis illuccfccret fol iuftitiæ Chriftus) cocefftt autprobibuit ,uîir.emo riâDei frequêtius haberetis, côceffaaut uctita uidendo. Nil ucrô in illiseffe ma li poteft,quoniâquod Deuscreauir, quû bonûfit, malû £Cpcccatûin hominc, Dei cultore,Sé cordis fummapuritate generate nö poteft.nâpcccatSn6fit,nifi àuolûtate.Quod fuitinillis peccatû^diu lex Mofisdurauit, idcratnôquiares mala erat,fed quia legêinfringerc malû fuilfet.lilas ceremoias qutbus in Aegy pto eratis imbuti, ut fe uobis accomodaret, permifit, ôë quia ni! arbitrariû in le ge ponitjiuirit.Ideo no peccamus,iliis utêdo,que per fe mala no funt, amp;nbsp;d pro gt;nbsp;phetis agitata. Nâ loge grauius fuiffet diurnû facrificiû têpii, duorû fciîicetarie iûobmittere,^porcinâcomediftè.ôé tarnen prophete ad tempora Mcfiiærc/ fpiciêtes dixcre,Quis hec requifiuit de manibus uefiriscErgo lex itéra eratfacc re rnifericordiâ Sé iudiciû,fubuenire oppreflb Ôl uidute,ôé elfe bcneficio in oês DeofimilÜmû. SiChriftusfuitDcus,aitNizahon,Ô:omniafciês,curdifeipu lis gnorare fe dixit diemrefurretftionisf Qyod non expedit hominibus fcire,id fikntio

^lctio Sdobfcuritate tedû uoluit Deus.Na pen'odos rcru Ccire eft lolius dei, qui ' wrare nó poteft:hominis ücro cui femper mors immiriet, femper ludiciS dei in-

tarnen à malo nó abftinetjno eft fuS Hnê nofle. Nâ fi cQ eft in timore mor ïis 2lt; iudicrj Dei pofttüs homo,tantS (celeru c5rnittit,'quid nó faceret, fi fciret fi' bi certas inducias éftè datasfergo (è accóitiodare uoluit deus di{cipulis,amp; auditó fio adhuc male firmo.ErSt illi multi arniciftimi, precipuè inter difcipulos.eranc

matris eius parentes,quibus fi quid fe fcire arduu eftet fafTuSjimportunè infti nflènt ut aperuiffet. quod fi facere renuiftet, çgre tuliflent, fiC illorS probitati ilkt nófatisfidei habere iudicaflent.Nâtenelliseorû in fide ætatibuseû feaccómo-darcoportuit,quûetiâ poft tot uifa miracula,eo mortuo pauci de eius refurretftio

fæpius prædida ab eo crederêt. Ät mihi dieet Iudæusgt;Si fciuit,ô(J cótra animi ^enfum negauitjcft mêtitüs,quod eft à propheta alienü.amp;^ fciuit,ôd dicêdo fe ne-feite,nóeft mêtitus.Nâ ut homo nullus mortaliü lciuit,ut deus uero omnia no^ ^erat.Quû enim effet homo deuscp,duas naturas extremas in fe habes, fummâÉ fupremarûjô^ fummâ inferiors, duas etiâ fcietias,amp;^ duas uolGtates habuit. Cre' do Ô ludæi cordatiores, id uos mihi nó negaturos,quod Meffia fore excellcntio rêhominê.qui unquâ in mudo effepoffer,exiftimetis. At fi homo tantû fuiffet,' poterat alter à deo maior fieri, qui unà amp;nbsp;Deus ôd homoeffet.ltàqj oportebat eu effe Deû,duabus naturis prçditû,duabus etiâuolûtatibus amp;nbsp;fcienti)s,5Canimg qualitatibus,quæ in Deo amp;nbsp;in animo diuerfæ uidentur. At i^norauiftè aliquid (dicetis)etiâ uulgare, patet. Nâ quû ueniffet ad ficû fterilc,iuflit difcipulos refpix cere an in ea effet ficus. Heus tu bone ludee,nóuides deû etiâ te ignorâtê facere, quûeafdê ueluti ignorâtias faffus effrQiTare dixit deus Adamo,ubiesf an igno rabatfan reperire nó poteratr'Si reperire poterat,quare ubi effetqugrebatr'ô^ itet Defcêdâ, inquit Deus,amp; uidebo an operc cópleuerint. num ignorabat an cófti tucrêt turrimfopus ne eft illi motu local!rig norat nealiquidfde Sodomitaruui* fitatióe idë iudicandû. Sunt phra fes loquendi in facris familiäres, fe nobis acco' m odat deus,amp; effediue tâtû,nô animi affeeftionibus more rioftro agit. Pœnitê riauidetur duci quod hominerri fecerit,an ergo ab æterno ignorauerat peccatu-rSrifta funtfenfibus noftris accômodata,quoniâ alioqui nó caperemus. Chri'-lius nil aliud uoluit,nifi dû omnes attentos ad ficû habet,amp; potentia diuini mira culi terreat,0i ad bona opera inciter. Quod autem feientiâ futurorS haberet, id fan's docuit,quod prædLxit certo fixoep tempore fuâ refurreeftionem, prædixit Spiritus fanrfti mifftonem,fuorû mortes amp;nbsp;miracula, praedixit dadem lerofbly mitanâjprædixitomniû refurrerftionem, amp;: futurûiudiciû,materiç^per ignem decoCîionem.Sedquarenôaddiditpræciià tempora,utprgcauiffentrhicinter' tumpâ,amp; nifi mihilîmilë quæftionê par pari referêdo foluatis,nófum fatiffaefîu rus.Prophetæ oês reuelatióe diuina utëtes,ÔC fpiritu fahefto aiïlati,futurapræn3 ciare,6^ uera prçcifo in têpore prædicere potucre,üel nó.'' potuiffe nó negabitis, quiayo.anni captiuitatisprçcifè funt nûciati,nûciata eftamp; têpli ruinapoft hebdo madas.7O.Quaré ergo nó præcifè oês calamitates futuras tradiderût,ut fibi prg cauerêthomines,quorûtêporibuscôtingcre debebât.'’Dicetisfuiffeincôueniês» nâ nulla fuiffent fpei amp;nbsp;fidei mérita: impi] libéré ad periodû ufqj male egiffent,« morineâufcphorâ fuiffèt fublatus. Arbitrio credendi defuiffetlocus. quod eff: nieritû,religionisfons,Slt;; bafi's.Fuiffetueftcr SC totius orbis Meffîas infantulus adhucexiftës oppreffus. Nâ fi ftata fixaep die nafciturû fciuiffetis, ex toto orbè cocôfluxiffetis,potêtiamcpuicinisprincipibusSCrebufpub.formidabilè,faôio . nesep deeo fublimâdo fine dubio excitaffetis, uosep ipfos amp;nbsp;illû ante^ euâgelio locus fyiffec oppreffiffetis,Quod maximèpatecquia quâùis obfcurilfimè naici

«oluit,tamê no potuit fieri,quin Herodes totâ luuenilcà bimatuinfainXquod de illoà Magts audijfTetjin finibus Bethlehê, Qi. in Kama fuflulerit. de qua rc ß . nó recipitis noftra pladta,audite fupra à me addutflü MacrobiQ ita de iocis Au-gufti icribentê;Qunm audiflêtjinquit, Auguftus, Herodem inter illos pueros, ajuosinfrabimatuinterimereinfinibus BethlchemiticisiulTeraqeiusquocpfiliS intertelt;fîû,dixitCæfar, Mallem eflèHerodis poreus filius.EftautonlleauO' bis amp;nbsp;à nobis alienus, amp;nbsp;plane im pius, tâtum abeft ut à nobis inftruóü dieaf's. Co flat facinus.Nó fatis habuit Herodes uobis abftulüTe rcgnu,facerdotiü,iudi ciü,regiam^ proie,nili etialefum in innocentibus proièqueretur.Quidcratfu-turu,ficüapparatu ueniflètf'eâobrem prophetæ noluerût diem menfem ueat* tingere,ne tile qui erat (Tar Halo,id eft princeps pacis, (iatim 4 cunis bellu adfer-ret. Quæ turba ST orbis cofufio adfuiUet uero McHîæ, quû poft necata in ludea uicefies cetena hominu milia,2lt; euerfis prgeipuis urbibus,tn ad falfum Bareori bâ quadragefies cêtena.ucl utaltj uolût,quatuormilia myriadû côfluxerintrReli gio nô folet prçciià têpora ediccre,ut liberças nobis acquiefcêdi ucro,aut no ac-» ,quiefcêdirelinquat.lnhacreuoluiteflefimilisprophetislefus Chriftus^utfuos ad fide animaret, amp;nbsp;in fpe futurorS attolleret. Prædixit quidê 5C de miffîôe fpiri tusfancfîi,ncctamê præeifè:Sed no poft multos hos dies,dixit.dieuerôquinqua gefimaà rcfurre(ftione,dedma ab aftenfionemifit paracletû, cuius uocabulûirn poftor fexcêtis pôft annis ueftris fauoribus amp;nbsp;fuppettjs uoluit occupare Muha* medes.Nil ergo deignorâtïa Chriftiadfertis,alioqui ôd Deus parer, amp;(■ prophete Ipiritus fantfti dudîu ignari fuiflentrquod eft impiâ,ut amp;nbsp;de Chrifto,eredere« Quod nos uocemur ucrus Iftaél ,expulfoalio,idiàtisfupràpatuit, ô^uidimua Chriftu in carne. Quod uerô obtjdt nobis Nizaho, nos nô debere did Ifra'el ob interpretation?,quafi uideamus Deû: ergo eadêratione fallb funt uocati Hc brei,qui nunquiderût.Diuinitatêfcimusnô pofte oculiscerni.Slt;I aflerimusnoa nûc uidere deû ueluti per fpeculû in çnigmate,quoad corporis uinculis abiblud uideamus animo libero fade ad facie. Sed fè offert locus in quo exultât,ôd ferio triuphat Nizahô, tan^ uitftor: Si Meflîas aut lefus Deus eft,cur ingreflus eft ire mullere,quû fitmulier uas immundû, à quo triduo Deus Ifraelitas uoluit abfti-nere,anteq lege acciperetfArdua quatftio. Fac etiâ(ô peftifer homo) fuiflediuS uirginêmulierc,quâoreblafphemoetiâfœdioriuocabulo fœdare te poftepu-tas. An jjpterea deus in fe labê côcipere pot, qgt; quotidie feediftima hominû pec C3ta,quibus nil foedius,uidet 8C tolerate' Num in eius mûdo,in quo uerfatur edS ad inferos uftp,omniinfamia infamiores,penetrâs,ut inquit Dauid,poteftcóci perelabêfquod!^ tâ infamia alat,uideat,perferat fcorta.^Si potuiflet fcelerelabe fadarbiâpridênôfuiflèt Deus, None ergo fine macula poteratintrare(facDe!3 eirecorpus)tn corpus fcemineu.'uide^impotêtêfacias,^ fole inferiore, nâcloa casjlacus putridûs,ferpêtes,qcquid eft ueneni putridi Si foetidi, cótingut in fua femp integritatemanêtes eiusradq.Atfi incorruptibilia 6C fumalabêabinferio rib.côcipereattingêdopofsêtu'âpridênullus eflet lbl,foedieftetradtj, perniciêqj adferrêt,nó falutê. Vide quo impotêtig deû reducas, quóue redderis,dû tu dus potêtiâuictjincapacêcofershominijcuiusoêsiuftitiçfunt pânus mêftruate ,ß ad deû côferant.eû aût fua creatura ôf câdela igné ue domeftico inferiore cÔfti* tuis.Nâ poneinlatrinis(honosfitauribus)câdelâ diuuolueris, pone/tiâirt quibufuis tenebris,ubiexemeris,nil plane lux ipfa uitq refcrt.amp; tu perditiftîme bomo,maieftatê Dei ilia inferiore impotêtiorêcp afferere nô dubitasfPoftetetiS uilifsimû fine labe feortû intrare fantfîa eius maieftas,Slt;^ purgare,dignû^ deo fa cere: quod quotidie per grauâ fadt,dû couertitpeccatrices,Nâ nec plus corporis habet

Gru P os T EL LI LIB, IT II» habet deus dû gratis g dû potentiâ exhibée. Verû facrofaôa mater dni noftri le-fu ChriHi no fuit (cortû,ut audes aflcrere,amp;referre exhorreo : nee fuit mulier.û que uirû nouerit, fed çterna uirgo. Opus fuit digniffimû lefu Chriffojquêadmo dû duas naturas in ic habebat, ita duas creationes in Ce üiaue carne rccipere. Vt cni prima hominê deus ex luto fine femine Si uafe ad generâdû apto formauit, cçteros uero ab illo p naturç inftrumenta naici uoluit:fic dei filius iàpiêtia patris Icfus Chriifus, utrücßmodûin fua natiuitatc côprehêdere uoluit, Quêadmodû cnimdcus potêtiffimus per fapientiâ, uerbû, aut filium eius,in fpiritu fàncfio ab utroep procedéte,omnia creauit,fîc naturâ humanâ à deo creatore proaeatâ uo luicinuno diuinitatis Si humanitatis fubietfio ab utroep participate uniri,ôdgc nerationê talc in humanis fbrtiri,ut in fehaberet duas prçcedêtes,ô^ ab illis pro-ccderet.Sût duo in gencratioe côfiderâda,fcmê,ôô uas fèmini rccipicdo Si fouê do aptû.Garnit utro«^ primus homo, utrûc^ habet egteri homines,tertius homo altera tantû.Nâ dudu fpiritus fandi fine ullo femine ccepit in uaie uirgineo au-gmêtû. O' mileri Si perfidi Iudgi,uos ueftri fake miièreat,fàtfit Rabbinorû ue-ftrorû perfidia innumeros homines dânatos à if oo.annis ex uobis fuilTe : uidete tnagnitudine gloriofi Melfiaciquomodo omnia in eo fibi cofentiant, quomodo nullus polTet maior dari aut cogitari homo,^ qui homo una amp;nbsp;deus en: quomo do dignius $ à fandiffima uirgine nafei no potuit, quo melius?* humiliter Qi obfeure mundû ingredi primo non uoluit: quo fimilior efle Deo no potuit,^ de otnnib. benemcrêdo, Ù innumera probra in fe pro ucro aflèrêdOjrecipiendor qui tâti fecit hominê,ut eins nomine quû eilet perlblucdi impôtês,patri fatisfece nt. Si omnia furnma de eo credetis, certè quxcuncp de illo credimus, funt uobis probâda. Cçterû nectâtûmyfteriûfîiêtio trâfiere prophetæ. Ait Elàias : Audite ergo domus Dauid, Nunquid paru eft uobis eile moleftos hominibus, nifi fitis molelll amp;deo meor’proptcr hoc dabit dominus ipfè uobis fignû.Ecce uirgoprg gnâs pariet filiû,ô^ uocabit nomê eius Emmanuel : butyrû Si mel comedes, Iciet reprobare malû, Si eligere bonû.Haec font darillîma : nec egerêt intcrpretatiôe, nifi ea effent aufi deprauare Rabbini, ut uobis nebulas ob oculos effunderent. Quia perditus ille,8c populo perfido dignus Achaz,à Deo alienus Si. dillidens, nolueratcÔfuleredominûin belli periculo.ideo prophetaea à fpiritus fandi ora culo dixit. Atep fi diccret,O' domus Dauid,amp;: rex Ifracl Âchaz,qui no uis expc riri an deus lêruet populû foû,nec fignu ab eo uis petcrc, tâ^ nos delèruerit,n5 fatis habes hommes landos Si prophetas uilipcdere,nifi edâ deû irrites f T ame côtênas licet,n6 fades quin deus fignû loge maxima fîtin foo populo editurus, Virgo cm prçgnâs pariet filiu,amp; uocabit nomê eius no hominê, fed deû qui no bifcûeft.Quû uerô puer cducabit more patrio melle Si cremore, feiet reprobare uialos Si inobedictes populos,Si eligere bonos Si fideles. Sequêtia font data de feprobatioe Ifraêl, Si terra rclinquêda.uos uerô oês fatemini Symeonê iuftû fuif fejfoeliciû facerdotû ultima. Si lingua ignis in dextrâ ferri defqlTc in morte ciusgt; fi^feqaêtesno benedixille populo cû nomine arba othioth, amp;nbsp;caetera miracula fenfim euanuiflc.unde ueftra reprobatio fuit manifefta, anteg puer lefus Ema-’'uel abladaret.eo cnim anno quo Chriftû in ulnis habuit,in Mariæ purificatio mortuus eftSymeo iuftus. Omnia funt colêntanea.Quis uerô impietatc,8d idferip taras deprauâdas ftudiû ueftrorû rabbinorû no admiref Si exhorrefcatc* Immanuel folû nomê Mellîac coucnit.nâ tûc erat futurus cû hominibus deus,eu ius generationê nemo poffet enarrare. Volût illud didum de filia prophetæ,auC quauis alia ut (oniât,hominê^ elle patrê Immanuelis. At quod tâ magnû fignu 'ft, fimulier uulgari modo codpit Slt; paritffigna font rara Si fuper naturâ, at fœ

mina coopère cxuiro,quid habet miraculirnone pariente fih'a Achaz, autpro-phetæ.perdidiftis terra,uenitruinafO' reprobi homines: ôô uosifta deliramê ta feôari non pudet ô miferi, Ad hæc qui's poffit dicere uirginê grauidâ fine imph'catiôe falG,fi de uulgari coo'piendi ufu intelligat C Si ex ui'ro côcepit,uirgo npn eft. l'tacp quum di'cat uirginê Si. grauidâ, maximû dicit fignû, Sgt;^ miraculu. Ne uerô eflêt ambiguitas ulla,ufus eft nomine harah,id eft prpgnans : quod (ut dixi)fi de uirginê deflorata intelligat,implicat cotradiólionem. De fola itaçp uir* gine Maria,quæ fine uirococepit,ô^ uirgo pcrmâfit,intelligit:ex ea enim afiiim pta carne proceflit lefus Chriftus : quemadmodû trâfiens per medium illorum quieûuolebâtcapere,ibat: quSqjeuanuitinmotc ex quoillum precipitareuo* lebât. Fuit Maria mater Chrifti uirgo in partu, ôd poft partû. nô eft ergo macu* latus Deusin facrâuirginem defcêdens. Templum pacis Roraæcorruit,quunî uirgo peperit.nouûopus putabantgternum Romani, quum ccelo tatfia moles ceciditjdâs locum uero pacis principi. Ara in templolfidisin Aegypto uirgini pariturp pofita ante eranpariterin Gallia tpeDruidarû Carnuti, quæ poftea dû cata fuit puerperæ. Manauit fonte oleum Romæ die integra,fequente Domini nat iuitatê.lris aurea ea dieuifa eft, ftella Magosdeduxit, tres foies in unum co-l'erût.Sûtiftaomniaannalib.uariarum gentiumnotata, £lt;propheiicis feriptis confona.Eiufdemmiraculialqsuerbis meminitlerc. ji. cap. Vfqucquôtehuc

illuc uertesjfiliarebellis leruialêcCertè creauit Dnsnouû fuper terra. Fœmigt; na,'circûdabituirû,hoceft nouûquod facit Dnstfeemina circûdat uirum fineul-la uirili opera. Nâ quid alioqui nouû eflèt,fi more cæterarû côciperet.^Ideo paulo pôft de ueteri lege abrogâda loquitur,2«! de noua eius uiri que feemina circunda bit recipienda,quiqp in matris aluo dieftus eft uir ob diuinitatem perpetuô comi tem,amp;in utero, amp;nbsp;extra. Ob id dicit lefaias,ubi demorte eius agit cap.yj’Gcne* ration? eius quisenarrabit.^quaridicat,nemo,nifireuclâteDeo.Abæterno eni fapiêtia,2C uerbû,amp;^ filius Dei genita durât, fern perqj eft apud patrem,filius fine matre,per quem munduseft in amore 3d fpiritu iàntfto creatus.Ita fecûdagene* ra tione illi fuit mater abftp pâtre, ex qua fumpta carnem uenit redêpturus, ôd in uiam ueritatis, quoniâ creauerat hominem,reduclurus. Sed ad Nizuah redeo» ait: In ueftroloanniseuangclio feriptumeft quod Chriftusdixerit fehabuiftea pâtre ôdDeo quæcuncphabuit,ergo non eratDeus. Argumêtum hocidem eft, atep fi dicas,ego fed hoc impulfu animi, ergo ego fum animo inferior, eft lefus minor pâtre fecûdum humanitatê,iècûdum diuinitatê æqualis.nam fuperius ut fum fuit, æqualêeflererum omniû in uerboexplicationem,utamp;dinmente,Sdin opere.Itafapientia patris totaeft in pâtre,ôd totain filio,uthomoenimChriftus, formam iêrui accipit.aliôqui diuinitatê par,quum fit in pâtre,filio,5d fpiritu fan lt;fto una deitas,ôdæq(ualis, pibnis diftincfîis. Alia obiedîio . No elegit Chriftia nos Deus in populûjquoniâ feriptû eft; Non fecit talitcr omni nationi, ôd iudû cia fuanômanifeftauiteis. De lege id intelligitur.nâ alibi dicit; Omnes genres plaudite manib iubilate deo in uoce exultatiôis,quoniam fundatur Zion in ex* ultationeuniuerfeterræ, ôdc. omnesenimgêteserant uenturæ ôdadoraturætc Dominum. Quum uerô æternus Ifracl fit in lerufalê, fequit(utnos tenemus)Ic rufalemfuifte,efte^ecclefiam Dei,quam folifubMofehabuiftis.ièdà voo.an nis eft toti orbi aperta,ôduerum Ifraël patuitcfle populû eius ecclefiæ. Sedloge maxima quaîftio ôd dura fe offert. Si fuit, ait Nizuah, lefus Deus, cur fufpengt; fus fuit,ôd in ie fuftinuit omnia afflicfîionum genera C ucrdamauit fe derelF dum àDeo, Ôdc.Satisfaciamprimoratione,ôddemum autorirate, A’eapite repetamus. lam fæpius ditftumeft, elle hominem tanto perfeâiorem, quanto

flrttilior fit Dco,amp; cdiucrfo. Omnibus dat Deus, amp;nbsp;nil accipir, hofies perindc blafphematores ut amkos fuis bonis donat, omnia propter hominem facit, maximam charitatem in omnes exercet,ucritatem in rebus perpetuam facie, per continuationem fpecierum in materia, unde inordinata,ôi; mala falfaœ, reprobat. Mefsiasquum deberet elfe homo pcrfedîiffimus, amp;^quo no poten darf maior,debuit per omnia fieri illifimilis in operationibus. ergo pauperrim us, 0^ nil poflidês,Slt;^ quecQcp in eo erât pofita élargies,à nemine autê accipiês, AmauiC oês homines ex cquo,quû pro crucifigctibus feexorauit : omnia etiâ pro falute hominis fecit.Nâ homo finedeo,ad deperditâab Adamo innocêtiâ redire non potuinquod probatu eft primo libro ampliflîmè.Si habere maxima erga oêscha ntatê eft deo fimillimû,nemo mai orc habere poteft,^ quu falutis plurimorQ can fa uitam ponit, lubes moritur: quod Chriftus diuinitate uoluit,corpore certê horruit ad fudorêufcp fanguinis.Qpicunqjautêmaximâcharitatêuultftatri ex hibcre,primâcurâdefàluteeius animæhabeatnecefleefttquianimorûcurâfu* fcipitjUerû aflerêdû fumit:qui uerûaflerêdû fumit, magnatibusdifpliceac nece^C feeft.Nâ fouet in rebuipub obfiuas utilitatcs2Copinionesuitia:quecûagitant, perfonæ uitiofç taxare uidenf.unde prouerbiS, ueritas odiû parit. odiû ftatfin ueri alTertori malQ parat. At fi eft homo Deo fimillimus, fietfii no debet, potius mori debet ueri difpêdiü pati.Nâ quod facitDeus in perpetuiratefpcciei,itidê 5^ ueri fatelies de uera aftertione facere debet, ôf uidere tâ diligcn ter ne uitiû faP fl irrepat in animu, quam Deus fcruat ne neuus aut moi bus à natura in corpus ferpat. Qiiifquis tails eft,mortem fubeat oportet. Verum ifta profhetar laiius aperiut,quod patebit in euangelio prophetico. Vno loco erocontentus, nunc uelutidigitoindicafte.lefaiæ fj.Pofuit Dominus in eoiniquitarcs omnium no* ftrûm,ô^: eius liuore fanati fumus. Vulneratus eft propter iniquitates noftras,at tritus propterfcelcra noftra De Mefsiah ilia inrelf gi neccfreeft,quicqtiid depra uentRabbmi.Itacpfifuturus eratuefter Meffias præftantifsimusjôgè debebac animi bonitate excellcre,filt;^ femper ueru profitcri,necaulicâ id eft apparenté ha here iuftitiâ,quam habere oportet ilium quifquis rerum fplendori ftudet. Longé eft animus corpore pi æftâtior,ergo SC uirtutes eius uirtutibus corporis.Prç-ftantia ergo mehori erat fuiurus Melfias. Nâ qui copia rerû Séimperio floret,no poteft elfe bonus,SC deo fimillimus. Quum enim in toto orbe fint femper futu-ri paupcrcs ÔC egeni,fi contemnûtur ab eo qui aliquid poftidct,no eft perfetfius, quia feruatad fplêdorem SCuanâ opinionê, Séilli nô habent ad necelfirarem: moriûtur famefratres,ôô unus deuorat omnia.Si dat omnibus exæquo, ftatim critfimilisamp; pauper. Si dat,ôf fèmper abundat, aliosfpoliat, ut alios ueftiat, ôiî fitiniquusprædo, qui alienum fanguinem largiatur. At Meflias noneratin fe habiturus pcccatum:undenecefrefuitpauperê, humilê,abiclt;fîum,odiofum,ma lis, Sépaucis bonis probatum fuifle.qualis fuit lefus Chriftus. Verum pergo ad fummam uitæ lefu Chrifti, ut Judæi uideant non unû aut alterû locû detortum •Ilicôucnire;fcd totam hiftoriâ in prophetis,non fccus attain euangeliishaberi. quod nifidceo omnia dicîa fui fient, fieri nô pollet ut ira per omnia côucnirêt. «ta fiet,utquails effet futurus,agnofcât. In fine ceterasobiedioes percurrâ.Sépau cisfqluâ, quoniâludæicôtraaduentûeiusobqciût. Sunrcnim adeoftupidi, SC fuisRabbinis addi(fti,utquiaduo funt Chrifti aduêtus,duos Mcflîas expetfiêc,

CRedimus lefum Chriftû filiQ,ucrbû amp;nbsp;fapiêtiâ dei pris abçterno genirG,a-pud patrê ante fecula eadediuinitatediuerfa perfona agêrê,rcrû diftintftio îic creationê unà cû pâtre QC fpuitu faniftoin têpore fcciffc, demû promifium ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KK 4 fuilfc

fuîfïe à Mofe ^phctisreuelâtc fpS fanóo, g antecudê Abrahamo 8C lacobo aperuerat.Sccûdauerônatiuitatenatûin Bethlehêludg ex uirgtne,utquê pater g eû homtnê formaucrat,eûdê omino deprauatû ad uiâ luftitJf reducer«. Cacte rû ftatim ubi in mûdo nafci uoluit,paupertatê ipfis facHis amplexû fui (re,at(j tiî res Ifraéliticas alterauiflc, amp;nbsp;in fètrâftuliflc.Natû n.die àregib.Magorû adora* tû fuiflêjôC demû in Aegyptu^fugifTe.ini loannê baptiftâ ueluti Eliâ prærjflë, Ôdin deferto ad pœnitênâ nomine illius inuitafle.dein ubi adoleuiflèt,Â uir per feôus fac^îus fuiffet,uocaflc apoftolos ut plurimum pifcatoresgt;ut eos faccretpi-featoreshominû, quibus legê qug effet toti orbi utilis amp;nbsp;ûlutaris exponcre cœ* pit,atcp ut omnino pietatê in animo feruarêt. Sûmis uerô amp;nbsp;inaudicis miraculis côHrmata quç doccret, uoluit.ob quç miracula cocepta inuidia inaedibilüneS principes Iudçorû,occafionê quçrebât utillû perderêt.tûlerufalê ingreffuseft,il li clamâte populo Ofanna,quS tnequitaretpauperrimus afellû.Egit uerôregé, quû mercatû facrûaufus eft deturbatis menfis trapezitarS à facro loco ^jpcllere. Paulopoft unius fuorS dolo jo.nûmis eft uêditus, didaep eft hora,ô^ locus,quo illuinmanusdaret.nolt;ftuoccafionênalt;ftus,duxitcohortcsadmôtêoliuar0,ublt; captus eftffuicpdifperfi.Eô addult;ftocôueniût principes ÔC pharifei de eiusmor tc.Fiûtob euamici Herodes SC Pilatus, refert preciû poenitêtia duôus ludas ç prindpesnoIuerutincorbanâmittCTe,ftd inemptionêagrifiguli ad iepulfura peregrinoru dcftinati.omni apud eos qui eûfouere debebât probro,c5tumeltjs, SCuerbCTibus affelt;ftus:tandêfalfis teftib. falfà de eo affeuerâtib. eft morriinter duoslatroesadiudicatus:effoflîscp manib.SC pedibus,clauis eft «uci affixus,to ta côpage corporis tormêtis SC laniatione foluta, faciecpobfputaSCûnguinêa capitedeftuentê tâ deformi,ut ueluti leprofus defpe(ftus,SC abiediflîmus homi* nû uideret. SC ne ullS crudelitatis genus no fentiret,fitiêti in cruce obtulercacetS de fpôgiâ. Interim u«ô milites cû uellêt eius ueftes fibi diuidere,tandê forte trâC-egerût,cuiuseffeftt. Demu aperto eius latere,eû nocôfregerut. Solis autê SC lun£ defedio co tpe decimaquarta luna impoffibilis,tres horas durauit. Sepultus eft, furrexit,cû fuis cft uerfatus,afcëdit in ccelû, mifit fpiritû fanôû Apoftolis Sidi-fcipulis,à quib.omniûgêtiû linguis loquëtib.Icx fanda noui teftamêti eft publj cata,feruaturcpânobis,dônecfècûdo aduêtu redeattcrribilis omnib. eius l^e cotênêtib. tûc ubi iudicauerit uiuos SC mortuos,tradctrcgnû abolira corruptioe, Deo^amp; patri.Hæc Tant quædâ capita ,in quibus fuma rerû eft. Si uerô iûffra^ bunt his omnibus prôphetæ,non eft poffibile ut de alio intelligant, $

EVANGELIVM CAENOPALAEVM, SEV PROPHETICVM, QVamuis inftitui potiffîmû autoritatib. ueteris Teftamêti ea quç fide tenc* mus adferre,tn negligercrationêno côftitui, quoties luffragari autoritari poterit.Fatebuntmihioêsphilofophi pariterôCludçi, in quibus cftratio, DeS unû cffecreatorêcceli SC t«rç,uifîbiliu SC inuifibiliu.Nô poterût negate, effeim poftîbile quic^ à deo «cariquin àlumma potêtia,per fuma (âpiêtiâ,inuoluntate alicuius finis gratia fit fadû.Nâ fruftra effet potês,g neicirct qua in arte aut quo modo res effent agêdç:SC firuftra utrunep adeflèt, nifi uolütas amor cuiufdâ finis ad id induceret.Tota ergo rerû creatio eft in deo omnipOtete, tota itê eft in ft piêtiflîmOjOmnipotêtecpfilio uel ucrbo,SC totain omnipOteteuolûtate, amore, aut ipiritu fanCîo abutroep proccdêtctSC tarnen nontres omnipotêtcs,ièd unus omnipotês. Nil nos pofteagercin imaginedei,animo in nobis pofitofcilicetcer nimus,nifi totâ rêagendâinmêtehabuerimus,totâin explicati5e,ôf totâinope re amp;nbsp;in cogitatione: nunquam potefteffeuoluntas, quin cam prarccdantpotcri* cia 6C fdentia, Mofes prophetarum antefigtianus tria ifta in duabus

i^enodis Genefèos pofuit.In pnndpto,mquitjdeus crcam't cœlû ô^tcrram, terra aSterat inanis Si uacua,SC fpös dni ferebat fug aquas. like deS principiu Si fpiritflÉ uidcns.In prindpiOjid eft in filio deus creauit omnia, qug effe(ftu fpiritusfâcfti ut ^igito deGeffè materialeacceperût.Dauid uerô didt. pfal. 32. Verbo dni cœli fir* »uati funt,amp; fpiritu oris eius omnis uirtus eorû. lllic etiâ deû ucrbû, Si fpiritû ad* fert.Necemquicq^fineiHis trib.middot,id eftproprietacib.potinefle dedud.ôC itê: Mittet uerbû fuû Si liquefadct nbsp;nbsp;flabit fpûs dus Si fluêt aquæ. Mittit deua

in omnibus rebus naturalibus,ut dent illis formç,uerbû,Si fpiritû fandîum.fine quibus nil fit.Eft tamê una res,una acflio,unus deus,omnia in omnibus Fadens, Ô^are aût mens ilia eterna uocet filiû uerbû, fuprà crebrô docui,potiffîmû in re* futatione Muhamedica. Nullû nomê habet deus, quo poftit donari, aut quod eius natura omnino ad obielt;ftûanimi trahere queat;quia tü nofter animus cffèc caufe prime par,aut fuperior,ft abfolutâ de ea notionê cóprehêderet, In hoe eni noftrü animü müdo fenfibili maiorêcognofcimus, qgt; illo immêia cœli molê co-plecftimur. Deus ergo miferatus noftrâ ad cû qui ftopus nofter eft coteplâdû imt bccillitatê,reuelauit fanc^is hominibus uocabula illis familiaria, quorû fignifiex iiôc Si fimilitudinein coieôurâ tâtç maieftatis ueniremus:uerbo uero adexplicS dâ fecûdâin diuinis pcrronâ,nil potuit noftris lènfibus dari familiarius. Vt ein d quocogitauimus,nil priushabemus ^utuerbo aperiamuscoceptû mêtis:ficdi Uina prouidêtia çternû de hacmolecreâda cogitâs,ô(:inea antematen'âcreatâo* ninia côfpiciês,ftatim diftinxit per uerbû Si fapiêtiâeâdê molê,Ô(.' in eflè quû uf fumeftdeduxitldeo filiû uocauit uerbû,quâuocêphiIofophiGrçcorûfuntmii tuati, Aoysj/cp dixere. Nofter euâgelifta loannes ab çternagencratiôe uerbi lefi» Chrifti texês eius uitâ in terris,dixit : In prindpio erat uerbû,ÔCuerbûerat apud deû. Si deus erat uerbû.omnia per ipfum fada funt,SCc. De hoc uerbo muitis in locis diçcmus,pro occafiôe. De fapiêùa uero de^qui lefusChriftus eft,ita ait So lomOjDns fapiêtia fundauit terrâ,firmauitcoelos intelligêria.amp; Dauid, Omnia in iàpiêoa fecifti, His fatis patetbenedidç trinitatis imago, Si creationis myfte* riû.Nûcpoftca quçuoluitdeus deillafœlici iâpiêtia dicere, ad reuelatiôes^phc tiras eftueniêdûjUt inde qualis eflet fururus Meiîias diligëtius difpiciamus.Pro »pi fi t Deus Abrahamo reftitutç pietatis anteftgnano, ut illi nafeeret filius,in cuius Femine benedicêdç erât oês gêtes, idqj nô in uno tâtû loco,fed in muitis. Ad didit uero deus, fe daturû eâ terra femini eius ufcp in fempiternû. Cofirmauit aûc deus eas promiflîôes,dâs fenib. Abrahamo Si Sarç proie,cû eftêt naturali curfu rerû impoftibile,aut illi gnare,aut huiccocipere.id côtigit,quia crediderût deoef feomnia polTibilia.Sût uerô diligêter ifta ppêdêda,quia bafis rei facrç ftint.Mef fias in Abrâ femine promittit,ergo futurus erat homo,ô^ in codé oês gêtes erat benedicêdç.i.faluâdgjSCad ueritatê adducêdç. Atiftud perhominêfierieftim* pofiîbile.pariter Si toti orbi imperare,quû Deus hominis arbitrio durâte,ntreti nèdç terrene poteftati impar.futurfl tarnen erat, quia id Deus uerax dixit.Ergo MelTias prorniftus,amp;: homo Si Deus erat futurus :homo,quia reuera de femine Abrahâ: Deus,quia oês gêtes faluare debebac.nâ homo no pot id facere. Deus uerôetiâ in rebus fluxis totiorbi,ut fuprà docui,imperarenô pot. Imperabit ta* inê Si imperattunde fequit, imperiû Mcflîç Si eius legê efte fpiritalem,qm alio-qui nô duraret ufepin fempiternû,qfn mûdus ifte no eft çternus.fed têporarius, Ât rcgnare debet ferne Dauidis 5^ Abrahami in domo Iacob in etcrnû,Slt;regni eius no debet efte finis. Ergo mefttas ,pmiftiis deus Si homo debebat efle,2lt; eius «rnperiOfpiritaletantû,ô(^ terra fideliû eius fantfte ccclefiæ côfortiû. Si uosinue* fttisgemaris mijltislocis tenetistâ fcelicemÔimagnâ legemMefliæ,ôt^ ipfum

- Ïÿ4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ D E O R B I S C O N C O R D IA

Meflîâ futurs,Ut Icx Mofis,amp; ipfe Mofes nil penè coparationc eîus fit.Atnilm?: lus hommeDco dari poteft,iseft Iefus,lex fpiritalis eft kxeius. In ufu rerum na turalium,àquo leuiter côfiderantibusuidetur religio diffcrre, indies idem fieri doeetDeuSjfingulos homines ergaliberös eodê modo informâdo. Vt ein uirtu . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rerû ubi nafcunt cxpetêdarûcaufa,fed prgcipuè in uirtuteatcp pietatts ope

rafuadêda,puerosrer3ômniûob£tatêimpérit0s,adprçclaraincitêt parères,illos quibus rebus maxime tcneri uidêt,donât,5lt; pollicitationibus rerû fimiliû indies adfuturarûjiî pergâtin incœptis demulcêt, uelUti ièmperita illis fit futurûnritè» rim^filêtio tegût,quOd aliquâdofitfuturûjUtaliaçtatefuccedête,nôiarricrüftu la,mUnüfcula ueinuirtutis præmiûpetêt,fèdfamâ;ôè dcmûh pergêt effeboni, uidêdo etiâ famâ fluxâj amp;nbsp;tot labóribus indignû præmiû, ad laudè crèatoris fo' lius ita referêr,ut nil fibi præmtj petât, omnia eius arbitriocomittêtes qui illos hic pofuit.Qùum enim iuftiffîmû purent SC certô credant,no pofiunt no iuftiffîma cofequi ab eo:(capio hominêfub uera religio ne trtftitutû)patres illi qui unouo* cabulo crüftulâuocitabSt,omnia uirtutisprçmiaôèmunufculajôôgloria opinio nemcB,SCuitæeternæfpê,none mêtiebant,Ô£;falfôdetnduitriaa(rercbât,^mini-mè.NâutfcaccômodêrpueriSjaliasresneccapiêtibus, nec ambiêtibus,quibus càpi tSc norût,ea offerûtpollicêturcp.Simili modo pollicitus eft Deus fuccefibrt bus Abrah â,pra omni prf mio terrâfertilê, quçcûq; illâ ad felicitate comitâu fi prçcepta fua feuarenr.CruftuIis illis ftint deliniti amp;nbsp;ufi filq Abrahâ circa annos,reipaftoriciæattêti,magiftratudeftituti,ambitiôerara.Tan^exephebis exeûtes lufepit Mofes,fub quo cofiftentê cû adnexisætatê,fumo in rerû fpîêdo re,in rep.in regno,inariftocratiaeô ulcpegerûr,quoadtempusuanaiftaprgmia cognofcêdi,amp; in deû omnia rcfercdi fuit.Duas quidëpartes bene egere,ô^ cum fummo dei fauore,at ubi à cataftrophe errorê admilêrût, QC pueritiæ iuuérutiscp premia etiâ fenio apta iudicarût,délirâtes in rcprObû fènfum abiere. QuêadmO dû autê in hominis ætatibus nil certius mutatioe,fed uero puncfto alteratioism! incertius, q? ad præfinitS têpusattinet(certu eft enimexfnfanrcpuer3,expuero iuuenem,ex iuuene uirû,ex uiro fenê fieri:at quû fit, nifi poft^ iâ facflû eft, uix ullinouerût)fic in lege,quû ad maiorêfortunâ trâfi're debebât,tamêMofem prtgt; te(ftorêquadragfeâannisexularecoëgerurit,ægrè quotidianis miraculis totis quadraginta annis illi nomine Dei fubfcripferc. Floruerut uero fub DaUide,Si Soîomone,quS autê ueniflet iHe qui ad perfecftu uirtutis præmiûex fluxo ua» no trahere debebat,poft^ ferme quadraginta annis inter eos egit( numerus in» fra decade, ad eâ pertinet) crudeliffîmè eu necarût, quadragintaqppôft annis ad internecionê interiere.donec eo iterû collclt;fti,paulopôft 40. annositerucocide-re;Ôè tamê,fi dijs placet,hi iuuêtutê QC terrena præmia adhuc funt habituri,8d ex peclâqnec fe peftêin fi'nu fouere fentiût,quû tamê diutius fine Deo fint q dura-uerit eorû iuuëtus, amp;nbsp;fortis ætas.Sed bæc parerga,propter loci iriterpretationê. In quo lèmine Abrahami(ut dixerâ)erât benedicendae omncs gêtes, neceffàrio crat futurus Deus Si homounà,tenuiflîmus, lege fpiritali, pofkflîoecordiûSd animorû,norerû,totiusorbisrex» QuumIacob benediceret filqsdiuinitusin-^ fpiratus,dixit:No auferet fccptrû deluda,necreformator de femoreeiusdonec ueniat Siloh,qui eritexpecftatio gentiû,ligâs ad uineâ fuû pulIû,ÔC ad uitem o fill mi afinâ fuâ.lauabitin uino ftolâ fuâ,amp; in ianguineuuæ palliû fuû.Sûc SCifta perpêdenda. De Melsia iftadici no eft dubiû. nâ quû abfblutè dicit,erit expeëîa tio gëtiû: nullus alius $ Meflîas id potefte(re,quiq5 fit homo Äf deus. Nain nul 13 afiu oês populi debent,^ in De3 fperare:quia nullus omnes faluos faciëdieft potens,praeter Deunt, Àt Meflîas futurus erat homo,ergo Si Deus, Homo,ut corpore

corpore pro liominibus omnibus lueret ; Deus, ut faluâdi oês potes effet. SeJ magnâ larct iny fteitû in dij'tione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uetulb' interprètes uifi funt

prolieth, nô pro he.amp; idco uerterût, qui mittêdus eft.aiit de indulfria uolcn tes tegere apud gêtilcs faiKfî5myfteriû,ica ucrterûc.SigniHcatuerô ca dieffio, R' liuseius Expofitioj inquitDauid Chimhieff '^j^ftliuseius, innuic Da»id,aut Meflîâ.Quod de Dauid nô intclligaturjid docet quod feeptrû reuera fub co incepit, no defecit. Prçterea tâ diucs fuit Dauid rex, à paupertatee* quitâdialînialienus.utnuüusunquârexCpreterhliû ciusSo!omonê)promodo regionis ditior fucric.Sed admyfteriû.RclatiuQ iliud he,uttanqî Jefu Chriffi gc nerationc côprehcdit.Nâ fcribuur SClegiiurcûhe, SCintclligteur cSuau.ob id de nomine luriuf:^ parêtis racet .cû legit he,eil generis foeminini, SC notat filiü eius,id eft Mariç uirginis.quâ incel!igitur cû uau, cius eft mafeubni generis, SC Çternâà pâtre progreiîionc SCgencrationê ftgniÊcat ,dc qua primû intclligitur quû de codiciiur.qucadmodûquûdehominedicimus ,priusderacionequàin de corpore intclIigimus.Quëadmodüenim eft cogitariocognitioncprior,ani. tnus corpore,generatî'o çterna tëporaria,ÔL tamc nil intciligimus,nifi à pofterio ri,ita propheta uoluitfubtjcerefenfuiquod uidinius, non icripfttquod neceffa rio prius cogiramus.expreffit per hc,humanitatië ; diuinitatê, in uau fubticuit. heceft 111 i aliud in tota feriptura ftmile,ucnuilus hoininûeft Meftîç in natiuita-tefimilis. Vtprçftâtiiîimacôditionedifterrein infinitû debebat, etiâ à peifetftif firnohomine, fieôfnafcêdimodo. Nîli extrauafanaturæline feminc corpo-rcusnatus fuiftet,Deo pâtre SC fpiritu famfto operâtc,habuiftetcomitem Ada-nium.Simore noftro,cæteroshomines.ltaq5nil cômune habere nifi partim de huit,utab utriiqt différés,utrofqjtamêiungerct. Pater illi fuit fine matre, mater illifuitfinepatre,ideoutrancpgencrationc Mofesinuna fyllabauoluit côpre-hcnderciquâ Deusuteâinfpiraueraqcôfcruauitetiâabimpia deprauatiôe feri barû. Verûnôfatishabuitbonusfcnex dixiftc MclTiâ uenturû percute regno SC iênatu,facerdotibuscpexautoratis, nifî SC qualitatcsduas præftânftimas in Aîeffîanotaftetjpaupertatë ôô pafïïonê.Dumipfcidëligatfuûafinûad uitisfti pitêjpenurialocbquü nôhabcrct ubi caputfuûrecIinarct.JnfignchiimiIitarcni 8C paupcrtatëlibenter fe uoluiffèampkéfi, notât. Alioquiqui fufeitauerattot liomincs,centurionibus.archifynagogisjhominibuscp infummis autoritati-buscoftitutis,ditifinnisq3 fucrat in fummo rcrûdifcrimine opitulatus,quidd!ué tiarû nô poterat cofequi,fi o peras uêderc uoluilïet f Nullus nÓ hbeter hominc hçredë à dominû agnoicerct.qui uitâ reddidiftèt.Fuit, fuit ex profeffb pauper timus îefus Chriftu.s,noluitclîe ditior tj; crat.lngreffurus Ierufalë,afeliô paupc ruin uftbus picrate ciuiii accômodarû,fibià ftipite folui curauit: cû eo rex man-fuetus.paupercpingreffuseftlerufalëjingratiffimâurbcm, quçob benefteia 5^ humilitatêregêcôfecitfuujftcrnùmiufti negleclï datura pœnas.Aliâqualitate üicit dû ait : lauabitin uinoftolâ fuâ,£é in fanguineuuepailiû iuû.Noratenim tormcntorûciusmagnitudinêjô^cructâàtoto corpore fanguinis cfrufionem. t}uod innuere uolës Spiritus fandus per os lefaiæ dj 1 ta ait: Quis eft ifte qui ne nitdcrubriscincîis ueftibus,2lt;cJvefpôdetMcffîas: Ego qui loquoriuftitiarn, ô^reduco captiuum Jfrael ad falutem. Qiiare rubrum eftindumentû tuum, SC Ueftimenta tua ficut calcâtium in torcuhri.^ K,T orcular ego caicaui folus,ôi ex Oinnibusgentibus non eft uir mecum,ôéc.Ifta eft intineftio ueftium in cius fan guine.111?de Melfta dici,non poteftis negate: quoniäille eft qui loquirur iufti-Hâ,5équi folus capduûlfrael poteft faluarc.Atpoftquâ de fuo fanguine dixit, ftanm de ueftro fubiûgit;cuius, ut fcitis, fuit tâta cftufio, ut eius flumina h 1 ne in ortum

in ortSjfthinc in occafum in mare ufcp fluerêt,ôf tarnen no fapitis.AIioqm uos rogo, quid códuceret ueftes in uino lauare 5C intingercc' Nam ncc purgari uino polFuntjOec ullus odor aut inftrumentû luxuriç(quô trahttisomnia)cx ueftc in uino merfa procedit i fed labes potius.Itatp de fanguine lefu Chrifti intclligiez intinâiodebetjUtlatiusdepaflîonedicetur.Adeasreuelationes, quasdeMcC fia Mofeshabuit,2lt;: protulit,uenio.In multis lods,imô ferè ubicp funtfigurgad Chriftum fpedantes. VtrepulfioMofîsàpopuIo fuo, couenitcum Chiiftore proba to,amp;^ occifo : lofephi uenditio, cum huius uenditione: tranfitus man's rubri,2lt; fanguinis aiperfio, cum baptifmo:agni pafchalis efus,cum cius corporis in falutem omnium oblatione: ferpentis eretfîio, quem afpicientes fanabantur, ut Cbrifto crucifixo,filt; in fublimeererflofidentes ialuantur: Ifaaci ad morte du dîio,qiium effet innofens,Slt;^c.Verum,quum etiamipfisexpreffislocisuixcre-datis,nolo apud uos illis agcre:manifeftiffima proponere ftatui. Deuteron. 13. ait Deus Mofi: Prophetam fufcitabo ei.s de medio fratrum fuorum fimilem tui, amp;nbsp;ponam uerba mea in ore eius, loquetur^ ad eos omnia quæ præcepero illi* Qui autem uerba mea quæ loquetur in nomine meo,audire noluerit,ego .ultor exiflam. V t autem cognoiceretur propheta uerus à falfo,addit Deus: Si euene n't quod illeprædixerit, uerus eftpropheta, alioqui falfus eft. Sunt SCiftaexcu* tienda. Nam non ægrè ideo refracftarios Rabbinosadmiffurosifta de Meffia puto,quod uideantur contra ea quæ de lefu Chrifto credimus,facere.Prophcgt; tarn dicit, inquient, ergo non eft Deus. Opus erat hominem perfetftiftîmum Meftîam futurum,fatentur.Sed nulla in hominequalitas maior prophetiadari poteftrergo illam habuiffe ita excellêter oportebat,ut etiam maximi iuxta eutn pofiti,niIeffent.Quatuor maiores,duodecim minores: Dauid, Selomoh, Na^ than, Semuel, Elias, Eliiëus,ô^ plurimi alq, ut diftipuli Hillet,amp;ui^ad Simho nem iuftum fueruntinnumeri fantftifltmi, SC tarnen ifteper antonomafiâpro.» pheta dicitur,tanquam illi nihil fint. Etiam diuinitatem in eoconcedere necefi fe eft,ex his quæ Mo fes ftripfit. Nam dum ait,'Quicuncp uerba eius no audiuc rit:neminem à lege illius excipit. Si omnes comprehendit, utcertecomprchen* dit,omnes ergo earn legem feruantes, faluari per earn legem docet. Atlcgeuna corporum,feu ciuili oftendimus,non poffe etiam deo orbi uniuerfo imperare, Ideo loquebatur Deum futurum ex his uerbis, alioqui toti orbi lege falutarem dare non poterat,8C animorûius tantS toto in orbe habere debebat:an/'morum ueromotum fequuntur bona corpora, feu homines. At dices : Si erat futurus propheta SCDeus,quarenon dixere prophetæ f Si femel in prophetæ perfona Deum habitare poffe putaffctis, nullus plane prophetanon fuiffet uobts Mef fias SC Deus.nam deos uobis tarn propinquos quærebatis, ut malletis uitulum unum,quam Dcum(cuiusob oculosignis tâ magnus ueriabatur, ut ferrenon poffetis)populariconfenfueligere. Quicuncp uobis uel minimum prophetiæ oftcndilfet, ftatimhabitusfuiffetDeus:quumferpens ob damna ièrpentutn ereótus in fignum,Deo cceli, cuius præiènsuis in fànÆoretemplo erat,à uo^ bis impie preferretur. Signa autem ueri prophetæ cxcellentiftima habuit Chri ftus.Namtämultapredixit,utuixnumerari poffint.Euerfionêueftræurbiscu lachrymis prædixit,ueftram captiuitatem dixit breui futuram,futuras in ludea fceminas fcelices quæ non genuerant. futuram fuam refurretftionem prædixit, Sc fatfto præftitir,afcêfionem pariter,Spirituscp fandli miflionem, fuorum mor tes,miracula in eius nomine futura,SCc, innumerabilia, quæ nil aliud nefariæ genti quam exacerbatione adferebant:omnesgenres in eum credidcrät,quum uix pauci accefftflent ludæi ad ueritatem, eft reniera Chriftus,fummus homo, fummus

G V U P O S T E L L I L I B» I I I I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;597

fiimmus prophcta,fummus Deus,per omnia bonæ mentis argumenta Deo tî^ tnillimusjfecunda carné patri per omnia obediens,diuinitatcpar,Sed fatis no-bis aper uerût patriarchac,qualis effet futurus Meisias.Eft ad eius natiuitatis tra-lt;îîationem accedend3»Rationib,muItis,ôir utuobis illas inculcarê crebro repe-titiSjChriftû debuiffe nafci excellenti quodâ modo à cgteris hominib.diisimili, iâ docui Adâ fuit facSus extra fœminâ, ^pagatio eius in foemina,Chriftus ex uirgine nafci uoluit SC debuitjâ attuli loca,quibus prophetæ prædixerant futu rum, ut uirgo in utero haberet et pareret:aut ut uirû, iam in utero ita didû,cir-cundaret fœmina,quç maxima figna funt,nec uulgarigenerandi ufui accomo* ffa.Primû locû fatis explicatS credo» Rationibus uero fuprà firmaui cotra ido-lolatras,nil elfe inter homines uirginitate purius, nil Deo fuiffe dignius,ut carné noftrac fimilé, (ummus prophetarû homo Deus caper et» Quâuis enim nulla Ubé ex ullius fœminae eledione potuiffet cocipere, fuit tamé Deo dignifsimû, S|iiod diuinitati eft proximû.quod prophetæ innuere uolétes,Synagogâ Ifraé-b'ticâ ueluti Dei iponfam,quâdiu illiDeus affuit,uirginé fèmper crebro nun tuparûttut è diuerfb, quoties idololatriâ et fcelcra illi ob oculos ponere uoluere, «leretrici SC fornicatrici côparauerunt » V erum ut appareat lucidius leremiam 5»»cap»de Chrifto loqui, examinanda funt quac praccedant iequantur ilia uer ba,Fœmina circundabit uirum» Poft$ de r eduÂ'one à captiuitate Babylonica proximè futura,multa dixit,SC à fletu abflinendû docuit,quod icilicctcôuerte-tur Deus modo audiant:at quia pertinaces erant,6!^ obftinati, Dominû hocfa-lt;?lurum noui iuper terrain: fubiunxit, Vt fœmina circundetuiru»ô^ utreduca^ tur captiuitas in fuas ciuitates,credant uel non»Sed paulo pôft ie explicans, ait: Ecce dies uenient, dicit Dominus, quâdo icilicet poft reductionem fœmina cir cundabit uirû,amp; feriam domui Iffaël 8C domui luda fœdus nouû, non iècundS paélum quod pepigi cum patribus ueftris, quum eos eduxi de terra Acgypti, quod pacftûirritum fecerunt,quamuis dominarer illis: fed hoc eritpaélû, quod feriam cum domo Ifraél.poft dies iUos,dicit Dominus,dabo legem meam in ui fceribus corum,amp; in cordibus eorü icribam eam,SC ero eis inDeum,SCc, Hacc cft illa lex quam docere debebat ille uir, quem circundabat fœmina uirgo Mafia» Non eft fecundu legem quam dederat Mofes, quia multa admodü habebat quae in corde, id eft in æquitatis iudi cio naturaliter lit er is infaibi non poffunt: ut tantus cumulus ceremoniaru di. cultuum, ut multis annis ne fuffi'cere quidé homo laboriofiisimus illis cdifcendis poftet,quod ueftru Talmud docecSacro* fanéla lex lefu Chrifti habet unicum uerium pro lege:Diliges Deum fuper om nia. Sc proximum ficut teipfum» Et quæcuncç uolueritis ut faciant uobis homines , eadcm di uos facite illis. Finis uero Euangelq hoc uocabulo ueftra lingua tribus fyllabis compofito comprehendi poteft,tii6lt;nKV'^ elatah:Deus, tu, frater», hoc eft meltheha, id eft facrofanélum hominis probi armarium, ut Deum co-latjfeipfum innocentem feruet,fratrem charitate foueat,amp; utfeipfum amet. Se-ipfum ergo ut filium Dei, Deum utpatrcm, hominem ut fratrem colere oportet »Hacc eft lex à qua nullus debet excufàtionem pctere:ideoomncsfciunt earn â minimo ufque ad maximum:SC à lefu Chrifto, ut illam imp!eant,iuuan-tur»Nam eft tanto fœcundior fadîis, quanto breuior præceptis. De eadem lo-quitur Sc alibi idemProph»cap»24»Dehacintelligilexcadebet,quam datums erat propheta à Deo fufcitatus,Mofi in legis datione dC humanitate, non in gratia aut prophetia fimilis»Cui qui no parebit,ultor erit Deus:qui,nifi effet in-

tellcôu fa nil's etiam puens èa lex,uiderctur iniquus,qui ad impoßibili’a aßrin^ ■gerct homines,Idco ô Iudaci,nó debeti's in nos infurgere qùod cercmonias ue-' liras no feruemus. Qua die côceptus à utrgine lefus mortem obtjt,eadem ceré^ rnoniarum fru(ƒîus perrjt,eodem tempore coepitinitium lefus amp;nbsp;lex eins, quod innuit fpiritus per os lelaiac, quum ait : Antequam puer fnretVeprobare malui amp;nbsp;elicerc bonum,derelinquetur terra quam tu deteftaris ♦ Nato cnim Chrifto, fententia de euertenda lerufalem lata eftjquum fciret Deus futurS,ut cum mor te afficerent fin' dues, 8C lex noua tieteri fucceßit, Virtus tarnen eius poftmorgt;-tem patuit,quando ligna ueftra non uidiftis. Circa natiuitatem uero eius fubla ta eft poteftas iudiciorum, à rege Herode, qui tyrannidem occifo regio fangui ne occupauerat.Locus natiuitatis eft attingendus.Micheas capite$,Nunciun gcris exercitubexercitu perdenda ciuitas, obfidionem pofueruntftiper nos, in uirga percutient maxillam iudicis Ifrael ♦ Et tu Bethlehem Ephrata paruulus ea in millib.Iuda.ex temihi egredietur,qui fit dominator inIfraël,6C egrelTus eius ab initio à diebus æternitatis,Propter hoc dabit eos ufqp ad tempus,in quo par^ turiens parturiet,amp; reliquiae fratrum eius conuertentur ad filios Ifrael, 06 ( pau lo póft ) magnificabitur ulque ad extremum terræ. Et eritifte pax,6Cc. Ifta font clarifsime dicfta de Meftiha, fiClocum natiuitatis, amp;nbsp;diuinitatem, amp;nbsp;officiöno^ tanuQuû eflèt deftruenda ciuitas paulo póft occifum Mefsiham,inccepit à con minatione pœnarum,quae effent obuêturæ fuper Iftaël in lerufalem ♦ Inde lub--iungit,Bethlehem non carerefua magnitudine, quoniam ex ea dux Ifracliué-to amp;nbsp;poft alterum deftrudium fuperftiti nafceretur, cuius origo non effet ut ho minumjled ab aeterno à pâtre Deo prqcederet.Quod uero ifta de Mefsia inteU ïigantur,fuffragatur Thargum.dicit enim, Meftiam hune futurum ♦ ergo Meß’ fias eft Deus homo ♦ amp;nbsp;quia cft Deus acternus, illos dabit ad tempus in fuum arbitrium, doneeparturiensparturiat, id eft ueniatTitus adruinam. Namita intelligi debere ex loco lefaia: ultimo capite uidimus* Quod enim de Meftia in telligatur,ita dicunt interprctes,Ântequam parturiat pariet, SC antequam ueni-ret dolor partus pcperitmafculum.id eft,antequamnafcereturTitus,natuserat MefsiasfiliusDei, quod propheta diuinitus intelligensôf refragaturosChri--fto,quod fe lîh'um Dei diceret cognofcens,fubiunxit:Quis audiuit unquam taie quis uidit ftmile Miraculum fit hoc magnum oportet, SCcerte ad litegt; ram poteft intelligi de partu uirginis, quæ fine dolore peperitmalculi^*^ ‘ niam de Mefsia ÔC eius aduentu in carnem,dilt;fta uidentur fequentia, quod fcp licet Deus omnisgenerationis author etiam ab aeterno generat filium.Sedma-lo referendo omnia ad partum ilium dolorum cS ludçis conuenire.Ergo Deus deditjà quo natus eft in lerufalem gt;nbsp;feptuagintatres annos : quadraginta autem induciarumamortefua,utapoftolis fid uero Ifraelilungerenturreliquiæillæ, quas faluandas dixerat lefaias,0d ut ueluti ad cçdem ex toto orbe Icrofolymam cacteri conuolarent.Caeterum ufqueadeó pauit fuos in fortitudine,ut nee ignis, nec ferrum,nec leones, nec ulla in audita tormeta potucrint eos uincere.In fub* limitatc enim nominis Dei fui lefii Chrifti poterant omnia- oportebat enim mi lites effë ducifimiles,animo infratfto, fid poft beneficia etiam mala ab omnibus recipere fid tolerare parato. Certe ut nullus fuit homo lefti Chrifto humilior,co ditione maior,m3ior propheta, uirtute potêtior,omni perfeflione infirudlior, ita etiam fatellites fuos ijfdcm armis inftrutftos, ad extremum ufque terrae opor tuit ilium magnificare, quoniam ilk eft pax,reuera pax, non tantum pacificuç,

G V U P o s T E L L I L I B, in I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;599

■fed ipGIs tma pax» Ideo eum principem pads (cribit lefàxas, ut ftatim uidebitur* • Qiium ergo ó Iudgt,Meßias nafci deberet ex Bethlehem Iudac,xmpofsibile eft fllumnon uenifle.Nam alioquinunquam uem'ret.quoniam funditus eft euer-ft Bethlehem ab ex erdtu Romano anteannos 1450.unde ex eanafti non po-quot;teftjquiim non fit ampfius. Non poffum hoc in loco de impudentia Rabi Salo tnonisjSt: fedatorum, no uehemcnter ftomachari, dC dicere:Populc meus, qui ’ tebeatum dicunt,ipfi te decipiunt,amp;: uiam greftiium tuorum dilsipant, Impo-fiores illi uobis tamdiu uelum ob oculos ponunt,ut de ueftro fanguine uiuant, ■Ô populäres ludæi.quoniam quum fint perditi hominesjUon poflcnt nifi ex ue ftro fucco uiuere » Si fieretis Chriftiani,périrent,Is faftinator hoc in loco dicit» quot;de Dauide ifta intelligi. A t quare prophetç dicuntur prophetæ i Si hiftoriam te •Xuntjôi: nil prardicut,prophet3e non funt. Quid diuini eft anteatfta referrefnô-tie hoc quiuis poteft, lam pridem obierat Dauidtferipfit temporibus loatham, 'AchaXjEzechiac^ regu Iuda,Micha,Ita detorquent peruertuntep omnia pro-■pfietarum di(fta,ut uideantur de præteritis dici,Quid uero hoc eft, nifi in repro bum fenfum uos trahere î'Miferi amp;nbsp;infoelices, qui non fatis ab omnibus genti-bus affligi habetis,nifi Sgt;C ueftri uobis imponant,fucum^ tamdiu faciant. V erS 'qiialitates noftri lefij audiamus, 600 annis antequam nafeeretur prædicîas.le-ftias cap.p.in principio ait:Populus qui ambulabat in tenebris,uidit lucem ma ^nâ.habitantibus in regione umbræ mortis,lux orta eft eis. amp;nbsp;pauló poft:Puer tiatus eft nobis, filius datus eft nobis, amp;nbsp;faeftus eft principals iuper humeru quot;eiuSjöC uocabitur nomen eius Admirabilis cófiliarius,Deus fortis,pater in per petuum,princeps pacis:dum multiplicabitur eius imperium,pacis no erit finis» Super folium Dauid,amp; fiiper regnum eius iedebit,ut confirmer illud^ôC corroborer in iudido, iuftitia inde ufque in fempiternum. zelus Domini exercituu ftciet hoc.Omnino ifta Deo foli competût.ôd interim nofter impius Salomoh mon ueretur amp;hiftoricum facere diuiniisimum prophetam, attribuere nu-inina Dei mortali homini, impij parentis filio,igne^ à patre luftrato Ezechiæ: quum tame Targum de Mdsia intelligat ifta omnia * Ait uero lonathamDixit propheta domui Dauid, quoniam puer Dominus ûe natus eft nobis, filius ^enitus eft nobis, amp;nbsp;accipiet imperium fuper humeru fuum, amp;nbsp;uocabatur iam ^ntènomen dus admirabilis confilio,Deus,potens,fubfiftens in æterna,Met. fias pacis, multiplicetur fuper nos in diebus eius.ualde audit eft feruis eius imperium , 5)C fperantibus in cum pacis non eft finis. Super iblium ipfius Dauid, ^c, N onne ifta Ezechiæ conuenir e poflunt r* PrincipG h uius mundi pendent imperia à cofeniu populariumtat iftius minime,quia nil terr enum quærit.ideo fuo arbitrio in animos fœlix regnS exercer, et fuper humeros toUit ueri poenas, crucem uidelicet,qua poteftatemfatanæfiregit,mundû redemit, paradiium ere dehtibus aperuit, in cuius figno infinita miracula fada funt, fiutep quotidie,0(i fient. Explicauit ea nomina quæ fequuntur interpres. Quis enim uocari Deus lorrispræteripfumDeumpoteftt'Ouïs princeps pacisïCuius itamultiplicari imperium poteft,ut pacis eius non fit finis i Nó eft autem obmittendum, quod propheta in didione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftadmultiplicandum,pofuitmemfetumah,

contra fcribendi ordinem,duabus rationibus.Prima,utprincipiu imperq MeC-fiat ofterideret fecundum elementoru numerumfexcentefimo póft anno futu-him:altcra,ut integritatem matris eius uirginis fignificaret. quod fuit primum diuinidus imperq argumentum » Quis uero poteft federe in fempiternum fu-

gt;''“5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• LL i per

per thfonutrt Dauid, nifi Dciis höfnö lefus Chriftus i lam ante docui ex uartjs : loci's, thronumDauid ætcrnunijefle cogregationem fidek'umjin qua rcgnauit fub Mofe, ÖC nunc fub Euangelio regnat lefus in acternum, hacc omnia merico eum dici Emmanuel notantjid eftnobifcum Deus.nam in eo fuit compléta re^ demptio.Ei at cnim, ut inquit Icfaias, goel malcjid eft abfolutus redêptor et pk nus. Natum autem fuifle ad redim endos omnes homines indepatet, quod eft redemptor pcrfcdtus,quod in eo benedicantur omnes genres, Nam omnes ab Adamo funt peccato infeói, nec poterant reduci, nifi per eum qui formauerat primumjUt primo libro docui, Sed etiam uno loco id uolo confirm arc, quod iac pius attulfimiffiim efle Chriftum omnibus gentibus Parum eft ( inquit Icfaias capitequadragefimonono) óMefsia, ut fis mihi fctuus ad fufcitandas tribus Iacob j Sc ad feces Ifrael congregandas. Dedi tc in luccm gentium, ut fis falus meaufquead extremum terrae. Sed ad reliqua ineiusnatiuitatenotandauclt; nio.Quum effet in Bethlehem paruaurbe admodum, magna hofpitiorum pe» nuria, QC magna multitudo ad nominum profeßioncm praefide Cyrino in Sy^ ria eo conueniffet, Maria cum lofepho, qui dcfamilia Dauid, quamuis tenuif' fimierant(nam uos fcitis publice feruari lolita fuifle diaria omnium tribuum generationum,donecmulta ablumpfit Herodes) eo uencrc,coaóiadimpe

rium uenire,5C diem prçfcriptâ.Illic quum agerent in quodam undique aperto ftabulo,Maria peperit Iefum,ab ängelo ita uocatum,antequam conciperetur i ulrgine.Primis itacp incunabulis,uitae quam amplexurus erat, dcdit argumentum, Nulla enim unquam maior paupertas fuit, quam ubi natus eft mundi fal-uator : dC tarnen ea humilitas ineitauit à partibus orientis, ex finibus Perfidis,a dominio Magorum tres reges,qui eo loci decimotertio die à natiuitate ucnere, amp;nbsp;rogare coeperöt à lapientibus SC fcribisjubi effet natus rex ludxorum. quod ubi acccpiflent in Bethlehem, uilunt duce ftella pauperrimum regem, ornât^ '' muneribusjutimplereturditflum à propheta: Reges Tharfis SCinfular munera

efferent, reges Arabum 6C Saba dona adducent,amp;adorabunt cum omnes reges,omnes genres feruient ci.Regio ea eft ad orientem diebus trcdccim à lu dæa diftans,cft maritima habens in terra 6C mari dominium, pariter 6C in infu-lis maris Perfici, fiintterrac Magorum in finibus Arabum amp;nbsp;Saba, id eftAra-biædefertaeamp;fœlicis. Illic utuntur principes dromadibus camelis, eftiterab co loco per fines Madian amp;nbsp;Epha, quae lunt in occidua parte Arabiæ delcrtac, ita etiam ad unguem quadrat alia prophetia Elàiae do, Surge,ait,inumineris IC rael.quia uenit lumen tuum,Ô!f gloria Domini fuper te orra eft. Quia ccce tene brae op crient terram,amp;^ caligo populos, luper te autê orietur Dominus, ôf gloria eius in te uidebitur, SC ambulabunt genres in lumine tuo, SC reges in fplcn-doreortustui.SópaulopóftlCopiacamelorum operierte,dromadcs Madiam 8C Epha,omnes de Sabauenient, aurum thus dcfcrentes» SClaudem Domino annunciantes.Ifta ut de nullo alio quam de Melsia homine Deo poflunt in-telligijita nafeenti faluatori lelu contigerunt, Lumencnim adferredebebat Mefsias fuo populo: lefus tâtam dédit fuis lucem, ut minimus apoftolorS eius, omnium principum ora in le,quamuis abie(ftilsimum,conucrteret,animi ma-gnitudine totum orbe ftiperare poffet, Gloria Domini reuera orra efi in IlraëJ Icfu nato, amp;nbsp;tunc tencbrac ÔC caligo populos omnes operuerunt, no propter Ju cem, led propter côparationem, Nam qfdem ante natu lelum Chriftu crant in tcnebris:fed quumagnû lumen no adeffet, uidebantur effe luminofg tenebrar, quaa.

G V U P O S T E L L I L I B» I U h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4ot

^as magnû lumen fuftulit,ut fol ftellas»Ortus cft Dominus tunc fupcr ludam, id eft fideles ÔC côfitentes, Namiftanô poflunt aliter intelligi quàm de Deo na to QC incarnato.Ideo uocat interpres hoc in loco fapicntiâ Dei,ubi fcriptum eft Dominus»Sapientia uero Dei eft lefus Chriftus^Reges in Iplendore ortus eius ambulauerunt^Nam in Perfidis ÔC Chaldææfinibus apparuit illis ftella,præter naturâ in iaferiori regione a cris, eu uoce dicente,ut fo in ludæam côferrent, ôC adorarent regem ludæorum recens natum « Splendor illc tuus ô Meßia addu^ xit ad te reges, fompercp eft comitatus, quoad curiofitate primariæ urbis uiièn^ dae, SC primores de quo quærebant interrogandijillam reliquerant, quae egreC-fis lerofolyma ftatim denuô illis fulfît,ÔC in Bethlehem ufque ad locum ubi erat puer,duxit,ÔC diiparuit. Tune ingrefsi nil cuntftantes pauperrimum infantem regem adorant reges,muneribusep donant, auro,thure,ôiS myrrha, quibus co^ rum regio featebat» Aurum fuit pro uiatico, dum tenuißimi parentes fuger ent in Aegyptum, ut impij iniquilsimicp tyranni Herodis deuitarent furorcm ♦. Nam quum ab his Magorum regibus, qui magna admodum caterua ( ut par eft) camelorum fatellitq inftrudi uenerant, ut eorum ingrefius (etiam li non adijflènt qua de re uenerant lerofolymam ) latere non potuiflctjHerodes certior fadus fuiflet,de natiuitatepueri regis Melsiæ nati,ÔC fceleftum in re^ gium fanguinem ( ut iam docuerat ) animum palàm illis aperire nollet, dimifit quidem,cæterum rogatos ut ad fo redirent,poftquam eum reperiflent,ut amp;nbsp;ip-fe adorarettquod non animo adorandi,fed occidendi dixit. Paucis pôft menfi^ bus ubi fe à magis delufum, qui fo de puero comperta relaturos erant polliciti, fonfit, (namadoratione fadla uetuerat angelus,ne ad Herod em redirent) ne cffiigere mortem ifte puer natus in finibus Bethlehemiticis poftèt, à biennio na tos omnes curat interfici,etiam unum ex fois,ne forte elfot Melsias,quia erat in Bethlehem,Tanta fuit rabies hominis,tanta ferocitas, ut quicquid elle regt) fan guinis audiret, ftatim morte multaret.unde non tantum regium fanguinem o-* mnino perimere, fod fonatores ad unum interim cre uoluit, amp;nbsp;iàcerdotum uni * pepercit. Nota eft hiftoria impiae crudelitatis Herodis, in Romanorum an^ nalibus, Macrobius ethnicus, ut iam bis attuli,refort Auguftum, quum de eo facinpre audiflet,quod à bimatu interfici pueros omnes, SC unumintereos ex fois iußilfot, dixiflè : Mallem efle Herodis poreus,quàm fîlius,Nam quifi'--lium occiderat,porcinae uitae parcebat, Eius audelitatis meminit propheta le-remias capite ♦ ubi derepulfione reuocationeep foi populi Deus loquitur,in^ tercp cætera dicittVox in Rama audita eftlamentationis,lu(ftus ÔC fletus, Ra^ chel plorantis filios foos, amp;nbsp;nolentis admittere confolationem, quia non font. Fill) Rachel ideo dicuntur,quod ipià mater totius generis fuifleuidetur, quôd peperit Iofoph,ex quo tota fœlicitas ludaica proceßit.Ramam quidem urbem, alij locum editû qualis eft, ubi fi'ta eft Bethlehem, in tribu Beniamin in Gabao nitarum finibus elfe feribunt. Mortuo autem Herode ex Aegypto r edrj t lefus, locum natiuitatis matris fuærepetiuit.Quod etiam à propheta ditftumeft, dum ait, Ex Aegypto uocaui filium meum, Si nô creditis hæc de lefo diôîa,in terrogate etiam hodie Mauros ÔC Muhametanos, locum indicabunt ubi degit cumpuerobeatauirgo,ô6in reimiraculum oftendunt imaginemuirginis infantis, quo in loco aliquando balfamum eft colligi folitum, ab eo tempore lo-* CO rigato ex aqua, ex qua ad foas pueri lefo neeeßitates uirgo Maria uteba-LL 5 tur.

tur.Durauft ucro olim magno ÔC i'ngenti iiecSïgali hoe beneficium,donee nefa ria quædam ludæa, ni ergere fórdidas filij fafcias in earn, aquam aufa eft Hóe in Maurorum annalibus eft fcriptum, in rei memoriâm,Chriüi laudem Qc glo-riam,ueftrxcpgentis fcelus,quod etiam ipfa exhorrent elementa.Eos dehacre confulite, ói. quaerite quare lïtingrefius loei pi ohibitus ludæis capitis poena, fi lex olim lata adhuc feruatur ♦ Sed ad præcurforem lefu Chhfti eft ueniendum» Qualis fuerit uir loannes baptifta, neminem Iudæum,nifi uolçntemjignorarc puto.Nam apud hominem Iudæum,à nobis alienumjcius rnentio fit.fententia huiufeemodi: Quibufdam uero ludæonim ( inquitlofephus ) uidebatufjideo perijfle Herodis exercitum, quia loannem baptiftam occidit, llle uir ualdebox nus, ludaeis præcipiebat uirtuti operam dare, iuftitiam Äf pietatem colerCjbx-ptifmo in unum coire » turn demum enim futurum falutiferum baptifmum, quum maxima animi innocentia ièruaretur, quibus ditftis quum multos habe^ ret fetftatores, eius ueritus probitatem, ne fcelera fua patefaceret Herodes,in Macherunta trufit in carcerem- fufpicione itaque fola uirum optimum occidit. AdditEuangeliöjin caufa fuifle Herodiadem, quam illegitimis nuptijs fibi co^ pulauerat,quum eflet fratris uxor,eo quod libéré eum de tam nefario fcclerc ar guiftèt» Herodias enim, cui Herodis tetrarchac magis placebant,quam priuati Herodis nuptiæj uerita ne fratrimaritipropheta difluaderet, quodfaóum cigt; piebat, fecit ftatimredeunte Roma Herode, cuius ambibat nuptias, ÔC de illis iam ante pepigerat, ut è medio tolleretur propheta ♦ earn hiftoriam latius lofe^ phus periequitur capite praccedente, Præcurfor ille fuit lefu Chrifti, in^ eum retulit etiam fui baptifmigratiam. debuifle uero præcedere quendam prophe-* tam,Meisiac indicem,prçdixerant prophetac,Malachias capite tertio ita habet: Ecce ego mitto nuncium meum, amp;nbsp;expurgabituiam antefaciem meam^Etfta tim ueniet ad templum fuum dominator,quem uos quæritis, amp;nbsp;angelus foedex ris,quem uos uultis.Ecce uenit dicit Dominus, amp;nbsp;quis cogitare fcire ue poterit

t diem aduentus eius C amp;nbsp;quis ftabit quum apparuerit f Ipfe enim erit quafi ignis Conflans, amp;nbsp;quafi borith ( herba ) fullonum ♦ amp;nbsp;iedebit conflans ÔC emundant argentum,6C purgabit filios Leui,amp;^ conflabit cos quafi aurum,0£: quafi argentum. Si erunt Domino offerentes munus in iuftitia, ôcf placebit, amp;^c,fit hæc pro-phetia Malachiae, aut Ezre,nil motor authorem, ambigant amp;nbsp;altcrcentur Ra-bini,conftat efle diumitus inipiratam fcripturam « Certe de Meisia loquitut, quoniam fblus ille eft dominator quern quacrebant ludaei,Nam ante Deum p* trem nouerant, fed ad complcmentum eius legis quam feruabant, accedere ö-portebat legem filij Dei Meftiæ benediefti« Ergo ante iêmifitangelum,id eft nuncium loannem baptiftam, qui baptiftno amp;nbsp;poenitentia præparauit, purga-uit^ uiam ante illum.und e quia etiam ab co miflus eft loannes, etiam Deus fit necefTe cft:nam folus Deus mittit prophetas.Non eft autem mifliis multo ante, fed ftatim eum eft fecutus ille, cui parabat uiam, uenitep ad templu fuum fexto menfe à quo erat conceptus loannes, 6C intrauit in uirginis puriisimac uterum, quod primum fuithomini Deo templum. Secûdo uero, omnium bonorfi eius feita amplecftentiû, fatftisep exequentiû animos pro templo habere uoluit ♦ Nä quod templu poflet eflè dignius Deo ipfis animis,coelû 8C terra côpræhcndenx tibusc'quod nâ templu ædificari lapidib.poirct tanta maieftate dignû,quæ coelu amp;nbsp;terram implet,amp;: in infinitu ftjperatfdignifsimum ÔC maximum totius muBx

G V y; postel L I ' L r'ß* .1 ï I n df tcmpîum debcbatur Meffîæ» At nullum matusjauguftius,autdïgnfus iplb animo hominum fanôîorum dari poteft ucnturus ergo erat in fuum tempi um anirnumjSC eins eccleliamjdominator ille quem uos quæritis, ôcnundusTe--ftamenti, quem uos expedatis ♦ Quum uero duo elîênt aduentus Meflïæ,pro^ phetauniim confunditcum alio,quodinmultis Iods fit de aducntuöCde alijs rebus. Nam quum animus nofter fit diuinarum rerum Sgt;i. fignificatiogt; num comprehenfioni impar,5C occupatus hac mole corporis non tarn libéré quam quum eft feparatus iudicet, impulfum diuinum non poteft tarn diftin-tfterecipere, ferre amp;nbsp;proferre, quin antequam ad corporis organa perueniat, multum à fumma illa notionc abfit, ideo 1'umma eft in prophetqs omnibus ob-fcuritas, öC uaria interpofitio ctiam crebro non intellecfta ad plenum ab eo qui profert. quod à diuina prouidentia fitiut fub aftiduo timoré Dei, quæcun-que pia fantfta ÔC iufta nouerimus, in illis diuinæ bonitatis præfcriptis fubfcri-bendopacem habeamus,amp;imptj atquenequam homines ucncnum inde hau-riant,quodquidem eft faluberrimum» Duos uerquna propheta Mefflac aduentus (ut dicebamus)inuno comprehendit,Primaitaqucinordinepen'o-dus eft, de ultimo aduentu. Nullus enim moftalium ferre poterit diem ad' ucntus fecundi lefu Chrifti»tam terribilis enim erit » ut ncmopoftit ftibfifte-te quum aparucrit. Sequens autem ad utrunque pertinet* eft enim,inquit, quafi ignis conflans, SC quafi herba fullonum, 6C fedebit conflans Sgt;C emun-dans argentum * quum dicitur efte ficut herba borith, qua fullones mundant, addeniantpannum crudum,ut ufiii aptum reddant, tune referri hoc ad pri-mum aduentum debet, in quo fenfim homines purgat, amp;nbsp;ufui diuinæ uolun-tatis aptos, quum uideatur hominuminfimus,reddit, exeius enimabiedîio-nisuirtute,tantauis in fordidos peccatis homines,amp; mundanis curis dedi-tos manat, ut lönge panno fit melior,fine quo nullus bonus ufus eftèt. Nil uero refert, quid borith in hoc loco figjrificet: feu fit fapo, feu herba iaponaria, feu quiduis aliud ad tergendum aptum.eft enim afpetftu ipio (quicquid id eft) pannoinferiusÎquemadmodum Icfiis Chriftusfuit etiam quouishomi-ne Si humiiior,6c abietftior in primo aduentu, fine quotamen nullus uelma-ximus princeps mundi,unquam gratus Deo patri fuit,erit'ue. Quum ignis conflans dicitur,de fecundo Si tremendo eius aduentu cenfendum eft : de quo Dauid dixit,Ignis ante ipfum praccedet, inflammabit in circuitu inimicos eius, Alluxerunt fulgura eiusorbi terræ,uiditamp;commota eft terra, Sic, quae autem iequuntur,Et fedebit conflans Si emundans, Äfc. ad utrunque pertinent# Nam hiepurgat hominem illi credentem, illic nullus erit amplius purgatio-ni particulari locus, fed uniueriali, ut quum totus grex illius coatftus unitus^ erit, malos pœnisaîternis fèparatosSideftinatos ignidet,bonosgaudijsper-l^etuis.fflcminit uero potiflimum filiorumLeui,â quoi um exemple pendet populus. Quum enim debeant efl^ fanóiflimi, Si altjs faôis Si uerbis fandîif-fimis præire, eorum uirtus aut uitium in inferiores ferpit, Si tanto fit dete-rius uitium quod ab eorum exemple proficifeitur, quanto maiorcm cæteris habent dignitatem. Ideo dicit Exechiël p. quum de magna ultione agit, à fan-(ftuario meo incipite. Hic certe iunt primi emendandi,Ô£: in iudicio primi damnandi. Vbi uero fuit purgatus ordo, fuerunt iuftiflîmi, qui Chriftum funt fequuti, quoad opibus Si fuperbia ordinem macularunt. Certe Icfus Chri-

ft us nunquam eft afpernaturus facrifida eius nomine inftituta ♦ Nec cnim otgt; doincaufa peccatieft. Ad aliud de loanne praccurforc teftimonium prophe* ticum uenio ♦ AitIeiaias4O * cap ♦ Confolamini coniblamini populum meum, dicit Deus uefter ♦ Loquimini blande ad lerufalem, amp;nbsp;aduocate eamtquo^ niam completum eft tempus eius, dimifla eft iniquitas illius ♦ Sufcepit de magt;-nu Domini duplicia, pro omnibus peccatis iuis. uox clamantis in deferto, exgt; purgate uiam Domini, redas facite in folitudine femitas Dei noftri ♦ Hie proü* pheta mifqetetiam præmiapœnis:namquando completum eft tempus eius, id eft quum Mefli'as ueait, attulit omnibus credentibus remiflionem peccato* rum jfedeademoperafupplicia impijs infidelibuscp etiam duplicata ftgnifica* uit ♦ Nam Sc ftrages tanta eft édita ludæorum, in eorum diuone ut nunquam maior fuerit, aut fit futura, amp;nbsp;captiuitas inter omnes gentes tarn diuturna, ut nulla memorabilior » Verum ne Cliriftum lefum fe non potuifle agnofccre dicerent, uenit ante eum uox clamantis in deierto,ut purgarent uias animo* rum fiiorum uenienti gratiac Dei, SC retftas facerent femitas Dei fui ♦ loanncs baptifta in deferto pracdicauit poenitentiam in nomine lefu Chrifti,illis^quf ad eum ueniebantoftendit,dicens:hiccft agnusDeijhic eft file qui ante me fadus eft, cuius non fumdignus,ut foluarn corrigiam calccam enti, quern Ox portet crefeere» me autem minui ♦ In quafdam etiam nugas impoftor R ♦ Selogt; moh prorumpit, hæc ad captiuitatem referens, ut ftudio uera euertendi ilia peftis infigniter flagrauerit : omniacp facra à principio eft, ut euerterct uerum fenfum,aggredi aufus, eo quod in Gallia prçclariflîmorum ingeniorum,quum coluntur,altrice,inquaegit,à Chriftianis impetebatur,necpoteratargument's , quæ ex prophetis adfcrebantur,refponderc, Ideo ut eflet omnibus ludæis ueluti Thefeus, aut Achilles,omnia prophetarum oraculaad praeteritumre* tulit, feci^ut füllt crcdantludafi ( quod maxime faciunt) nullus plane in toto ueteri Teftamento propheta fit, Nam prophet« funtdidi U

feu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod longe ante res pr«uiderint,pracdixcrintcp. Si allegoricis tan

tum , aut anagogicis funtprophetac, etiam hiftoriæ ludicum, Regum, Genc-feos,erunt prophetiæ»Athocnondicit:uerboquidem nondicit,fedipfisfä-tftis probat ♦ trahere enim literalem prophet« fenfum omnino ad litcram, qui^I aliud rogo eft,quam hiftoriographum conftituerec'Vocatus eftetiam Joannes baptifta Elias,eoquod primum aduentumiefupræcefîerit,quemadmO-dum fecundum pr«cedet reuera Hanoch, ÔC Elias, Malachias de utroque e-tiamaduentumixtimloquens incapiteultimo, ita uocauitinterprété loci Ic-fuChriftojSC uocabulumEIiæ loanni baptift« dante,Mutuari uero nomt-nainlacrisf«pe folent*nam Mcfliasuocabulismultorum,quiantceumfuc-re, dieftus eft« Seruauit in primo loco etiam homo in corpore nomen leho-uah, ut ab «terno habuit ♦ Quod Icrcmias 25 ♦ cap» oftendit: Ecce dies, inquif* uenient,dicit Deus, amp;nbsp;fufeitabo Dauidi germen iuftum, ÔC regnabit Rex, SC intelligetôCfacietiudiciumi8Ciuftitiaminterra»In diebus eius faluabitur lu-da,0C Jfrael habita bit confidenter, SC hoc eft nomen eius quod uocabimt cums ^2^’Ay nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J id eft Dominus Deusiuftitia noftra. H«cdeChrifto dici, fi qui

ambigant,Thargum lonathan confirmât ♦ SC ftatuam Dauidi germen iuftum* Seipfum confirmât Jeremias cap,33,Ecce dies ucnient,dicit Dominus,SCc.pat* lo pôft:Et hic eft, qui uocabit eam( id eft fynagogam, feu ecclefiam) Dominus ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus

GVL. P O S T E L L I L IB» I HK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«f

Dfeus fufti'tia noftra. lonathan intclligit de Mefli'a. Ita etiam mtèrprctaturra-biDauid Ghtmcht Sed ait ita uocan debere gt;nbsp;quod eius tempohbus Deus fkidcäturus fit Ifraêh V/queadeo in reprobum fenfiim abieröt,ut quod eft in Ic^ lu ChriftojMefiîæ præftantiflîmum detracflum uelint neiUi ulla in re cum fuo conueniatlquodillos tantopere uererinon oportebat» Nam eorumMeflîas «rit antichriftus illi è diametro contrarius, Jongiflîme à diuinitate diftans, Altf locum euertunt,2lt;:inuerterelclt;flionem conantur, Altj utnoftris Hebraicelin^ gux ignaris faciant fucum, dicunt Mofem, Ifraelem, lerulaJem uocari Deum, nec propterea eflc. Atmentiuntur impune » Nunquam enim in facris often^ dentnomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;attribuialtj cuiquä,quam Mefflç ÔC Deo.undcpatetDeum

cfle lefum, Sed filcntio non poflum regere impietatem nefariorum Rabino^ rum,ÖC non oftendere eorum ftudium infacris deprauandis. Vt oftendant non ideo Deum futurum Meiriam,quod de eo dicatur lehouah, deprauant uo cemultimam prophetiac Icchezcheiisgt; ut etiam facrum nomen urbiattribue^ reconentur:Ô^ubilegitur3Etuocabiturciuitas,abeadie d O m i N v s ibi.uo lunt legi,Dominus nomen eius,ex mutato punólo ÔC litcra audîa, Nam ubi eft MirpUdeftibi,legitimefcriptum:ponunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideftnomeneius.ItaR.Da^-

nid Cbimchi, rabi Selomoh, fequentes authorem deprauationis lonatam, quiinlibro ßauabathra, Cap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j ucndens nauem,cenfet elfe

ita legendum. quod etiam fi obtineat, quum cœleftcm lerufalcm propheta in co captte dcfcribat,nil prohiber de ea diet lehouah, quoniam tune Deus erit o-mnia in omnibus, fecundum praefentiam amp;nbsp;lubftantiam,quum ininferioribus corruptibilibusqj fit per potentiam amp;nbsp;feientiam tantum. Si quis taliain lacriS' committcret, merito infetftari deberent. at quia nunc adulteri,à ueróque alien» funt,ideoin matrem faeuheillis licet, lefaiæ 28,3»capitibusidem nomen Mef fiæ datur,aficnticnte Thargum » in aliquibus locis lefiis Meflias eft dieftus Da-' uidjUtleremiæjo. aftentienteThargum. etiâ Hofaj. dicitur etiam Selomoh. Paralip.17.dicitur lapis,ctpetra,amp;innumeris nominibus ob proprietäres re bus affines. Vbi uoce præconis Ioannis eft manifeftatus Chriftus, tunc feces ÔC reliquias Iftael colligcreincipiens, prattermiffa mundi fuperbia amp;nbsp;faftu, in con Ibrtium pifeatores aflumpfit,ita affatus: Venite faciamuospifeatoreshomû num. Eius conditionis perfonas non reticuerat multis ante annis, fpiritus fan--âus.péroscnimleremiædixittPropterea ecce dies ueniunt, dicitDominus, amp;non dicetur ultra uiuit DominUs, qui eduxitfiliosifraêl de terra Aegypti, fed uiuit Dominus qui eduxit filios Ifrael de terra aquilonis, di de uniuer^ fis terris ad quas eieci eos, ôi reducam cos in terram fuam, quam dedi patrix bus corum.Ecceegomittam piicatorcsmultos,dicit Dominus,amp; pifcabim-'-tur COS.amp; pofthæc,fiCc.Hæc funt de aduentu Mcffiæ, 6C congregatione lfracgt;gt; lis. At multis iamlocis ôifargumentis uidimus,omnibus gentibus daturum falutemChriftum. Itaque quum de cortgregando Ifraèleagit, intelligit deo-mnibus fidelibus âfgentibus SC populistfed de aquiloni fubie(ftis,ideftpox tentiaedaemonis obnoxrjs ♦ Nam ab aquilone procedit omne malum, In libro cnim Zohar,feribit Rabi Eleazar,partem feptcntrionis in mundo imper-feefiam à Deo faeftam : ut quifquis fuerit Deus, aut fé Deum uocaucrit, uentaC amp;illamabfoluat, tunclcient ilium elleDeum. dicituero rabiRacanat,in. eum locum qui fumptus eft ex Ezechiele 8. cap. fapientiam Dci, quæ uoca-tur Attah, dominatui amangelo mortis, id eft diabolo. Didio autem attah,.

eft ßpi'entfa Dei, ergo Mefli'as deuilt;flo diabolo malt authorea feptefttriortïJ incepit reftituere lira el id eft eccleßam fidelium ♦ Id uero non regum, aut ma** gnatum operajnon inftrueftis aciebus,non cohortibus ÔC phalange, fed piftato ribus Apoftolis in totum orbem miffis.Piicati iunt illi eccleßam» V enatores, içj eft Romani milites, etiam in die uißtationis uos à cauernistraxere adftippli, cium»DemS tranßere genres relidlis idolis ad Chriftum* hæc eft capitis Hiere* miac ftimma, ÔC fenfus.Eorundem pifeatorum,in umbratili dcfcriprione uirtiW tis euangeltjjSC baptifini defcriptione meminit Ezechiel cap» 47«Omnia cnim animantia habitui a uitam ex ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, eft impoiTibile : led ex baptiimo origi*

nem,a lefu Chrifto capiente omne genus hominum, ßneulla perfonarum ac* ceptione uitam fumit : fit cnim illi fons aquae ducentis in uitam acternam » Cla« rius uero iadicans,quta potentiam legis à templo procedentemin euangeliutn traduxit,exprelßus etiam originem uigoris huius aquae demonftrat» Ex Galt? kaenim orientait' adlacum Genezareth fita,exituras aquas dixit, quæiâna?; rent cacteras » A' Galilca enim procefltt Chriftus amp;nbsp;ex eius finibus orientait* busdefumpfit præcipuos apoftolorum,Petrum, Andream,PhilippumSCa*lt; Iios, qui primi pifeatores fuerc » Quam uero fagenam dederit Chriftus fuis pi-? £catoribus,eft opereprecium audire ab lefaia cap » 2 » Et erit » inquit gt;nbsp;in nouifttfl mis diebus præparatus mons domus Domini, in uerticemontium,amp;eleua* bitur fuper colles,amp; fluent ad eum omnes gentes, ÔC ibunt populi multi, Qi. di*i cent: V enite ôi. afeendamus ad montem Domini,5C ad domum Dei lacob, docebit nos uias iuas,amp;^ ambulabimus in femitis eius, quia de Sion exibitlex» ÔC uerbum Domini deleruialem, amp;tudicabit gentes, ft^arguet populos mul* tos,6C conflabunt gladios fuos in ligones, ÔC lanceas fuas in fakes. Nonleua*, bit gens contra gentem gladium gt;nbsp;ncc exercebuntur ultra ad praelium » Domus Iacob uenite, ôf ambulemus in lumtne Domini. proiecifti enim populuin tuum, 6Cc» De aduentu Mefltae hacc ideo ludaei non negabunt dida,quod: contra Chriftum lefum uideantur facerc,0(f eorum Meflîæ futuro fauere.Poft* quam ergo inter nos conucnit, funt fingula excutienda» Erit in nouiflimis diej busîludæi dicuntin nouiflimis diebus mundt,atnos dicimusin nouiflimis; diebus legis Moiâicac. uidendum uter melius dicat, rationibus ultro dtióquc. addutftts» Vox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ahrith, id eft nouiflimum » feu poftremum,non omnino;

extremum fi'gnificat cuiufdam rei.namIoel2»dictt,Eius extremum ad ma*, reulque nouilfimum.pariter Ezechiel zö » dicit,Dum collocauero in terra nogt; uifïïma folitudines. At quum terræ ÔC aquae fit unus globus rotundus, illic firn* plicitcr nihil eft extremum » Nam in quouis puncto rotundi, eft dabileprin* cipium 0£^finis.ergo nouiflimum illic ad aliquid dicitur neceflâriô.Itaamp;a*; pud lefaiam, nouiflimum dicitur legis Moiâicac » Nam in nouiflîma mundi conftitutione erit finis atftionis amp;nbsp;corruptionis. Nec erit opus lege, quum tempus ßftetur » Nam lex non foletdari, nifi ad diuturnam obferuationem » Fru* ftra ergo poneretur lex tarn fanlt;fta,nifi diutiifimæ oblêruationis gratia.ergo duobus annorum milibus ante finem mundi iâltem debet dari, quum di* dum Eliac uideatis iamin duabus partibus naturae amp;nbsp;legis contigiflè» Nam fermé utraque, bis mille annis dur auit: ergo lex gratiacmulto duabus præce-dentibus praeftantior, deberet potius plus quam minus durare » Nouilßmi igi* tur dies fimt in hoc loco, finis legis Moßs. fuere nouilßmi dies,quando äbla*' lum eft feeptrum deluda,ut praedixerat Iacob« Quum uenit lefuSjperijt uq*.

bis fcqjtrumde lüda,ôiffuerc nouîHîmi dies.Mons uero intelJigitur ea po^ tentia fublimis, cæten's potentrjs fublimior quae efTet omnibus altjs præponen^ daiftatils Rilicet rcligionis ÔC ecdefiælefu Chrifti. Nam is eft mons,quiin tnagnam creuit altitudinem , quum fit lapis abfcifus de monte , fine manû busjquique omnes alios luperauitjUt ait Daniel. Ad eumergo (feu Chngt; Hum, feu ecclefiam abeo dependentem intelligamus, nil refert) crantgen^ tes omnes confluxuraf,0lt; nomine lacobaut Jftael uocandæramp;adfummam ideo potentiam, qua non eft maior,confluebant, quoniam uerbum Dei, id eft cuangcltum lefu Chrifti, ex Tzion cxiuit, id eft à progenie Judaica natus Chri ftus, docuit in Judæa amp;nbsp;Hierofolymis uerbum, unde in totum orbem fer-pfit.Iudicat ideo gentes,quoniamjomnibus data eftea lex, nccde cius diffi— cultate poteftqueri,uel paruuli poflunt (quodad falutem attinet) fieri per., fecftiflimi in eius cognitione. Sed hie mirum eft, quam obftrepat gens cæca. QuomodopoteftuenilfeChriftus,utdicitis, quumbella nondum ceflauerintf quando ex enfibus ligones funt fadi i Leuatur gens contra gentem, ardent omnia bellis etiam inter Chriftianos. Audite, Nonne lex à Mofedatacrat,à Deo Scuerat'erat. Atquando repertifunt in ea fontes laôcôC mcllemananx tes Ærgo aut Falla dicebat, aut intelligendum eft quod bene uiuenti fub ea le.-§e , omnia tarn fœliciter fuccedere debebant, ut non fecus eflet abundans, quamfi fontes latftisSC mellisdomi haberet.Promiffîones ergo fiunt obfer^ uatoribuspræcepti,nonillis omnibus qui dedere nomina circuincifioni, aut baptifmo. Nam quot fuere ludaîi, impij ÔCnefarij i at fub fantfta lege erant, ÔC circumcifi. Sacerdotes qui inter cæteros erant ceremoniarum obferuantif-fimi, quid Icelerisnon commiferunt f Contra nullos fere alios plures commi-.' nationes dabantur . Nil auaritiæ intentatum reliquerunt, pcpulum ad ofia. wfque corroferuntjingluuie ÔC uoluptatc impotentiflrmelaborarunt.ab illis ultiones incœpere.Ergo lex Mofis mala f non fequitur, Nam hominesfunt liberi arbitrij,crunt^ adfinem ufquemundi. Quum uero nil fit libertateprægt; darius fecundum animum homini,a Deo datum,licebit Temper agerc Iibegt; j-e,uelnonagere.nam qui agit bene inuitus,iiic necliberjnecuir bonus eft» Qiium autem fint homines liberi ad fincm ulque mundi futuri, 6C cor homi^ nis fit pronum ad malum ab adole{centia,fitcp tarn fraudulentum ôCperucr-Turnfuperomnia,utnemoilludcognofcat, ad finemufque mundifunt futuri plures improbi longe quam boni. Nam alioqui fruftra leges client, fi omnes autboni autmali eflent.Iuftis cnimlege non opus eft,mali nulla tenentur. Erant ergo etiam pauci fub lege Meffiae ialuandifortaffistutdc lolue ÔC Caleb. At qui reuera 6C ex animo profitentur, Chriftum inter eos bellum nullum eft, nullus gladius, nulla lancea. Cui enim ufui fit lancea aut gladius, illi qui ex animo omnes homines amat î'Contra quern moucat bellum, qui nee poflîdet .quicquam,nec aliéna appétit f Si qui poflîdet, fit ucluti qui nil poflîdet, contra quem ob fluxa ifta fortunæ bona inlurget f Qui omnes homines in fratris loco habet,quî poteft illis male uelle^Hacclunt fancfliflîmac rcligionis præfcripta,elL fe per omnia fimilimum Deo.Illius more de omnibus benemereri, nil inde re-penfionis expetftare. Nam gloria eftillius folius, SC nildat qui repetit. Altjs hominibus non fibi natum elle,id in hac uita fiimmum iudicarunt fummi Phi-lofophi.Prçftitit nemo nifi Chriftianus,à ftio duce inftru(ftus,et adiutus.Quod autem uellct fntelligi propheta hoc modo,id arguit quod eft indefinite locutust quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam

N am fi omncs qui nomina Chrifto crantdaturi,præfciuiflêt ufuros hoc uino præfo'iptOjdixiflêtomnes conflabuntgladios iuos, ÔCc. Sed quumiciret hominem deprauatum,ad diem ufipiudicij perperam, ut plurimum,adurum, dixit Conflabunt,06c ♦ Scilicet qui reuera erunt ex animo Chriftiani, nil quic^ quam litis aut odij inuicem funt unquam habituri,fefta ÔC aeterna pace fruentur éc in hac infutura uita«Si enim omnes cariturifuntgladijsjinagnus illeMeP Cas à uobis expecfiatus, quîfiet ut fine gladio ÔC laceis QC bello uos reducatÆcr te erratis Hebræi, Nunquâ carebit mundus fua pefte,nunquam eft defuturum in hac uita uitium uirtuti contrarium • Nulla lex fanflior aut maior in hac uira poteft dari, quam quae a Chrifto data eft : quia hominem eius praeceptis quatc^ nus poteft parente, Deo fimilimum reddit» Hane legem à ludæa originem du-centem Apoftoh' toto in orbe iparferunt, fadisep iandiflimis docuerunt, inter uere bonos impoflîbile eflè beUû nalci.Patuit in A egypto ubi aliquâdo 4oo,an nis ad pahoniinu miliajnulla plané diftinlt;ftionefortunç,cibiûe autpotus unà feré cÔtinuis fiicceflîonibus uixere, quales etiam hodie multi reperiuntur ♦ Sed non unà congrcgati,ut erant.Ncc iudici necmiliti locus erat inter eos,facer ma giftratus non ob opes,aut ueftes,fèd ordinis cauia colebatur. De miraculis non eft mihi admodum laborandum, quoniam etiam ludaei nobis aflèntiuntur in d lis»fed adhibito nomine lehouah fada fuiffè dicunt, non intelligentes quàm uc ta dicant.In nomine enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quodpatri amp;nbsp;filio 8C ipiritui iàndo commune

cftjlefus filius Dei miracula omnia edidit.De illis uero meminit Micha prophe ta cap»7»Pafce,inquit, populum tuum in uirga tua,gregem hacreditatis tuae, ut in fylua æque poflînt quiefcere,at«p in medio aruorum,ut ipfi pafeantur in Ba» fan ÔC Galaad,iuxta dies antiquos» Secundû diem egreflîonis tuae de terra Ae* gypti,oftendam ei mirabilia.Videbunt genres ÔC confundentur fuper omni for ' titudine lua.Deus hoc in loco ore prophetico alloquitur ah'quem,quem ex ope ribus iniundis neceflè eft elle Deo fimilem» N am eft folius Dei omnia uiden^ tis,ÔCmoderantis,pofte acquèin lylua quauis,aut lignorum autimpiorum,l«os (èruare, ati^ in medijs aruis ♦ quod fecundum Deum leius iôlus potuit ♦ Ex hoe uero latentia cognofcere fe docuit,quod multorö cogitationes aperuit.De Mef fia ergo quum ifta fint,cui Deus uti nomini imperet,etiam tjfdem uerbis docuit regius prophetatEgo conftitui, (inquit Dauid ex ore Dei) regem metim (congt; tra quem inlurrexerant principes mundi) iuperZionmontem iandum men* Et moXjDabo genres hacreditatem tuam, 8é poflèflïonem tuam terminos ter-ræ.quæ omnia de Meftîa intelligi,oftenditperiodus,Ad terminos ufque terrar* N am nullus homo poteft ita imperare,nec etiam Deus ipfe in corpora liberi ar bitrij.Sed mirabilia fecundu diem exitus de Aegypto funt fada à Chrifto, tan-to maiora quanto Deus homine maior erat » Recdîît mare iuftîi Mofis pote^ tia Deitfed aquae folidae, ut terra tulere Chriftum, in eius nomine tulere amp;nbsp;Pc^ trum»Sol fumma creaturarumfenfiliumjeftfiiifadorishumanitatimoricnti compaftusjdeliquio contra naturam»T aceo innumera miracula, quae in fingu-lislocis edidit. At etiam hoc in loco ogganiunt ludaei dicentes,Mofcs,Iofue, E-sechias,Elias,Elifeus miracula ediderunt.uerum eft,fed in nomine Dei iaepius^ inuocatOjdiutiuscp fufisprecibus. AtChriftusproprioimperio caecis uilùm, furdis audit0,mutis loquelam, energumenis amp;nbsp;obfeftis à dacmone liberationê, paralyticis fanitatem,mortuis uitâ,turbato mari quietem reddidit.de qua rene dubitarc licereti eius Apoftoli nomine illius, aut folius eius crucis figno tâta edi ;

GVL. POSTELLl L I 5. I I I L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40»

dcrCjUt nullus numeiareualeat.Qiiod uidentcsethnici,amp;homfnesomni tor mentorûgencreinfuperabilescerncntcsjconfundebanturinfortitudmefuaj quam omnibus nocendi artibos inftruóam contra illud genus hominum nil proficcre ccrnebant.innumetæ puellæ puerietiam infra decennium torto^ fes torqucndo feffos reddidere,unde à fumma potentia illos fuiffe cofirmaros conftat) ÔC a Deo dependere, quum præcipuè alqs hominibus tormenta ad^ hibita ca eliciantquæ mortem adferant. HæcuidentesethnicirclitHisidolis, ad Deum ucrum per Chriftum acceflere: quorum exemplum fequi nûquam Uoluiftis, quum tarnen eflet uobis mifla (àlus, ôi fuiftis gentibus détériorés, quasfubMoièfugere,fubChriftofequidebcbatis. Atquianonfeciftis,ideo in uobis exemplum exemplocarens, fèmpercpcariturum demonftrauit De# Us,ut iam fæpius eft à me notatum. T am innumera multitude beneficiorum uobis collata, tantam fuperbia QC faftu diuitum amp;nbsp;principum facer dotöcon.« flauit lefu Chrifto inuidiam, ut in crucem innocentiflîmum hominem agen dûduxcrint:quod uos mftèri,heuuos miïeri ludæi, in gloria ponitis,amp; talnijid eft fufpenfum uocare lefum contumeliofe foletis, cuius crucc falua* tus eft orbis. lam præuiderant hçc omnia prophetæ, quæ per fingula kuiter attingam, quoniam facinus horrenduin agnofeitis. Sed triumphus amp;nbsp;pom pa Jefu Chrifti quû primariam urbem fuam regio nomine ingrederetur, eft uidenduSjUt à propbeta fexcentis ante annis eft defcriptus.Exulta ualde (in-quit Zacharias 9) hlia Zion,lactarefiliaHierufakm. Ecce rex tuus uenit tibi iuftus,amp; faluator, ipfe abieeftus 2lt; pauper fedens fuperafinum,filt;fuper puk lum afînæ. Et difperdam quadrigam ex Ephraim,amp; eqüum de Hieruiâlem, amp;nbsp;diisipabitur arcus belli, ôd loqüetur pacem gentibus. amp;nbsp;poteftas eius à ma' ri ufq? ad mare,5«f à fluminibus ufcp ad fines terræ.Tu.quoquein fanguinete ftamenti tui,cmift uintftosdelacuin quo non eft aqua,etc;Coaôus efthocin loco fateri R. Selomo-, harc deMefsiaintelligi.Fateri etiam uoluit R. Aben Ezra, efle de alterutro Meflîaf nam duos, ut dixi,expclt;ftant:quoniam unius funtduoaduentus)autfilio Dauid,autfilio lofeph.De Nehemia ueroquen-dam R. Mofte facerdotem intelkxiftèait. fed reprobant opinionem cæteri, fuffragatur Targum. In quocuncp ergo omnia ifta contigerun t,fuit Meftïas. lamexintcrpretationedifpiciamusomnia. Valdeexultare debebat filia Ziz on, quoniam ml maius tanto principe poteratconfequi ecckfia.Rex, iuftus, ôi faluator ; funt très qüalitates Dei. nam rexregum eft. At Meftîas fummus regum omnium efle debebat. ergo Deus. Cæterum non iuftificabitur in co' fpecftu Dei ullus uiuens. Septies in die cadit iuftus, noftræ iuftitiæ funt pan*' nus menftruatac : non eft, ne unus quidêqui faciat bonum. Ergo Deus erat Meffias. Saluatoris uerbum Deo foli competit. eratergo Deus Meflîas.func ilUfummæ qüalitates Meflîaî.Nomen Hufc^'^nquamuisetiâattribuiturcrea turis,tarnen peculiareefTe Dei nomen Commentarq fidem faeiuntpû^t\ fan âum beneditftum ipfum Deum femper uocantes. Humilis abieeftus amp;nbsp;pauper qui poteft dici rexf'Si eft mundanis regibus maior,ubi fateilires,ubi 'ngt;$vÀœxÆ',ubififcus,uhi ordines,ubi fàtrapar,ubiexcrcitüseiusÆrgo regnS lam magnum non eft de hoc mundo. Nam fi ex hoc mundo fuiisetregnum cius,miniftri illius,ut dixit, decertalsentut non traderetur ludæis. Regnum ergoin animos felices Sóquos fecit liberosexercet. Nam alioqui regnum 2C paupertas, non pofsent conuenireinuno . Sed prodeatcurrujtriumphalis. Sedensjinquit, uelequitâsfuper afinum : nec afinum fan's aptumlabori,fed M M àdhué

419 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE o R B I s C o N C o R D I A

adhuc pullum, dorfo nondum onera acdptcntem. Hæc funt Mefsfae ornJ* menta, hçpôpae.Tâta fuit lefu Cliriftitenuitas,utneafellum quidêualidunr poffederit, cuius minimum miraculum compcnfare totius mundi aurum no Cotuiflet.Hocexemplo magis quam arcta neceffitatefecifle confiât, ut fupcr iam,faftum, opes, gloriam,^ opinioncm quibus labefatfiatur mundus,ca| careGutfatfiaciusnon fecus quam uerba loquerentur. Crcpat interim dumil la uidet fynagoga fatanæ. Pueri amp;nbsp;innocentes(patribus prohibere no ualen^ ribus) clamant io triumphe, hofiiana baramoth , id eft falua nos in excels, Exoreinfantium amp;nbsp;latfientium laus à fuperbia mundi negata proficifcitur, frendente interim inuidia fuperciliofæ fynagogae magiftratu. Ob idfubiun* git propheta,quid ob earn fummam nequitiam fit futurum: Vi fcilicetin decern tribubus llrael,quiacrantcopiofioresquadrigaequibus abundabant,0^ in Hierufalem equi perirent. Futurum enim erat,ut qui fpreta ueritate ÔÔ ne-gleóo Deoeiusep præfcriptis fperabant in mukitudine amp;nbsp;aceruo diuitiarum iuarum,funditus exciderentur ob neglecfiam falurem. Alq ucro fideles,ut di ximus,nil belli fufcitarenqquod nil appeterêtpræter neceffaria,quæ facilime à natura fuppeditari poffunt. Loquetur pacem gentibus, qui erateftep pax, princeps pacis,pacem fuafit, fomenta bellorum fuftulit,cupiditatesomnesre iecare uoluit fuis iècfiatoribus.Nifi enim fublata omni dominandi amp;nbsp;habendi cupiditatum libidine, elfe Felix SC quieto animo nullus mortalium poteft. 8C quamuis id fciant dicantep multi, nullus tarnen unquam præftitit,nifi que Chriftus iuuit ÔCinftituit. Maxime uero patet eius poteftas in eo quod dicit, dominaturumtotoinorbe.Namhoefolius,utdixi,Dei eft. Sedquomodo fiet illud imperium pauperis in toto orbefAperit propheta ; Etiä in fanguine padh tui cmifi,ait Deus, uintfios tuos de lacu in quo non eft aqua. In fangui ne patfii eius paratur hoe imperium. Nee tâtum ad futuros fpccfiat,fed SC eos qui erantuindi in lacu in quo non eft aquatid eft in inferis SC limbis iam ab Adamo rctincbâtur,iam ab Adamo redemit. Sanguis em lefu Chrifti falute toti orbi comparauit, SCpraeteritis SC futuris. Ergo Mefiias erat occidendus. Scianguiseiusfundendus, in quohocTefiamentSconderet.Idetiamnota-uitDaniel : Etoccidetur, abftindeturep Chriftus necfibi,ieu fuicaula.ncm-pe in eo non erat dolus: fed pro omnium falute,SC inuidiaî minifterio.SubiS-git poenam :Ocdfo Chrifto,ciuitatem diflipabit populus ducis uêturi. Idern facit hoc in loco Zaccharias:Conuertimini,inquit ( poftquam occifus fuerit iuftus)ad munitionem dcuindi expedatione(altcrius Melfiat,iupple)hodie quoque annucians duplicia reddam tibi. Quæ fint ilia duplicia,iam duobus in locis expofui.Excidia duo,et prüfens exilium.ldem repetit lefaiasna poftquam 4o.cap.id dixeratdc Chrifto.idem repetit itcrum cap.iji. de Chrifto eti am loqucns,admixtis benedidionibus fidelium dicit de pœnis perfidorum : Pro confufione ueftra duplicia recipietis,inquit, SC pro ignominia laudaböt in agris fuis, propter hoc in terra fua duplicia polfidebunt,lætitiam lèmpiter nam dédit eis. Prim a pars fententiæfpedat ad pcrfidos,duplici pcenapunié-dos in corpore,8C dupliciin animo Nam, ut dixi, pcenâ ruinæ SC captiuitatis in corpore lèntiunt,ÔC pcenam angoris SC dubq in hac uita,8C in futura dam-nationem aeternamexperienturin animis. Alij ucro duplicia etiam,lêd in ani mo recipient quietem ÔC tranquillitatem in hac uita,æternum gaudium in futura. Hanc nephariægentisin fuum lëruatorem iniuriam, plurimis in locis

G V Li P o s T B t L I L I B, ! î I T.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;411

àperuerât propbeta: ô ludeijne forfan puteris deali'aMcffîaquant de lefu ifta intcHigi. Vosuidiftis ad unguem, Gneulla detorfione,dïci cotextum fen'ptu-farûdehisquæà lefuamp;^in lefu gcfta funt : quod per omnj'aquadrare effetim poffibtlc,mn elîètidem qui Si Meffias.Sed ne uos credulitate langufda occu* patos relinquâ, addo quædâ prophetaru oracula ad conHrtnationem pracdî-ctorû.Nunquam foreaudituram de humili Chrifto fynagogam prædixit le-faiasrPropter Zion, inquit» non tacebo,ôô propter Hierufalem non quiefcâ, donee egredia tur ut fplendor iuftttia eius, et (alus eius ut lampas accendatur. lubebat fceleftiffima fynagoga tacere prophetas, quum palàm humilïtatem Chn'fti efferrcnt.De iuftjtia Melsiæ intell!gi,totum caput déclarât. Vocabu-lo ueroindicatDeum effeMefsiam,quûecclefîâeius uocandâafsen'ttVoIurt tas mea in eis. Si infràtPopulus fàncfîus,redempti à Domino.SC itê:Quæfita ciuitas,et non dereh'da.cap.y^.idem:Quiscrediditaudituinoftro,Slt;brachiS Domini cui reuelatum eftf et afeendit ficut uirgultum coram eOjôd fient radix de terra fiticnti,no eft fpecies ei,necp decor,amp;c.Hæc de humilitate,manfuetu dine amp;nbsp;cacten'sMefsiæ uirtutibus dicuntur, ut patebitin pafsione.Etnon pu det nefarios interprétés deperditifsimo pôpulo, qui ob fcelera ccelo ôô terræ horrenda duc^us eft in captiuitatem, ifta interpretari. V erum in eos fuo loco agam.Subeaaût humilitatefqualidus,pannofus,abie(ftus, aufuscft facinus aggredi infignc,amp;^ plufquâregium:quoniâ de gloria Dei agebaturdHiclè ui-rumoftendit. FeceratauaramyftarumturbadomûDeifpeluncâ latrOnum^ ne ulli offerendi deefset occafio.ne quis prætexeret fè ideonÔ poftè offerte, quod emenda uenalia no reperiffet, aut permutatû aurû non haberet,in tem-plum ufçp forum traduxerant, inexplebilis auaritiaf qua laborabant argumê-tG:flagelio,quo egeratafel!um,homines animalia, iàcriloci cofinio abegit* tnenfas uero colybiftarû fparfis euertit pecunijs,proférés uerbaleremiæ ante facerdotes et pharifœos: INûquid fpelunca latronu faefta eft domus ifta? in qua inuocatum eft nomen meS c Ob ilium uero negleélum ôd uitia ïaeerdotûex-tidiumminatur,ettemplicuerfibné,utcôtigitin Siloob uitia OphniSCPhin has. Vtaût primarioueftrarum opum authori in aliquarc eßet affînis lefus» ueftrorûmagiftrorum i'niquitas fcelusin eum eft aufpicata àuêditione.Qua-uis genus ab Äbrahamo ducitis,ô Hebræi,tarnen ôi potentiam SC opes bene ficio lolèphijqui à fratrib.fuerat uenditus,prima collegiftis. Nâ ante eû eratis lt;îo animæ tantum,Séex Aegypto exiuiftis ad 600milia hominû arma ferre ua lentiumrquib.fîngulis faltem duo accedebât domeftici,triplo^ numerus ma tor fiebat. Couenit Chriftus cum lofèpho in uenditione à fuis,in innocentia, in repenfione boni loco mali, in uirginitate amp;nbsp;caftitate. conueniunt à prin -cipio tâtum,quia temporariâloièphus,perpétua Chriftus feruauit.àdomefti CO hofte(qua pefte nil capitalius) luda proditore,fcribis ôô pharilâîis concilia de eo capiendo fine tumultu popular! agitantibus, eft triginta argenteis uêdi tusjcautione dehomine noéîu tradendo exhibita. Ea fummaad noflrâ pecu nia eftimatajfortaftîs faceret unâ amp;nbsp;zolibras Turonenfes.Nâargéteus erat 14 foIidispar.mancipiuuilißimumSCdebileuenifsetquadruplo.Sedita ftatutu erat à pâtre Deo. Mentionê facit eius uenditionis Zacharias cap. n.ubi eft lo cutus de portis templi, quac fe fpontc aperiebât, 40 annis ante ruina ueftrâ,u£ ante notaui, Si nefaria iacerdotû fcelera attigit, Si de reprob atioe fœderis Mo fisjdeplorationecp infelicis gentismyftarum egit,inquit;Et dixi ad eos (Deus adfacerdotes)fi bonumeftinoculis«eftris,afferternercedemmeamlt;Sin au

tcm,qufefcitc.Etappenderunt mercedem mcam tn'gtnta argcntcos. Etdixr Dominusadme : Prorjce illud adtiguium decorü precium, quo appreciates futn ab cis.Ettuli tn'ginta argenteos,ód proieci illos in domo Domini ad figu lum.Hæcomninohabentcontextumreigeftp.Namæterna deliberationedi uina prouidentia confi:ituerat,filium fuum unigcnitu dare in redemptionem mundi,amp; quaecunque circa eum geila funt fieri.-quoniam peruerfitatem gen tis nouerat. Ne autem ullus poflet dicere, Dcum cogere hunc aut alrerum ad majum,dixit:Si ita uidetur. Sin autem,quicfcete. nam nulla uis libero arbi-nio infertur per prædellinationem. Dederunt iacerdotes trigintaargenteos ludæjquieumillis tradidit. Demum quum inauditis tormentis ilium affici cerneret,feraducfluspcenitêtia, numinosludasretulitfacerdotibus.qui quS nollent cos recipere,fcd dicerêt illi, Tu uideris,proiecit cos ante ipfos,amp; abigt; ens mifer,Iaquco fibigulam fregit.llli adhuccxiilentes inipfo templo, college runt earn pecuniam,dixerutcp,quiaeflet prccium fanguinis,nondeberecutn facris oblationibus, quac Curban dicûtur, rcponi,ièd in ufum peregrinorum conuerti.Itacpnouapietateimpietatemdiluere fatagentcs,agellum afigulo non longè ab urbe mercati funtin iêpulturam peregrinorû,uocaruntqî hacaÏ dema, ideftagrûfanguinis.quiinpræfentem diemmanctueftræperbdiæte ftis.Hæccfthiftoria. Cæterumneputetis tantum hoc ueftræ ruinæS^rcccgt; dentis à uobis Dei arguments l'n hoc capite habcri, eft amp;nbsp;aliud longé grauif-fimu,paulo anté:Et fuccidi tres paftores in uno menfe. Paulo anté triplex pa ftor et poteftas qua quâuis rêp .régi neccflè eft,fublata uobis ab Herodc fuit» Nam paucis diebus, regiam,Leuiticam,Slt;^ iudiciariam poteftatem ad unum peremit,nouoscphomines in templo, tribunal! amp;nbsp;regia conftituit: amp;nbsp;tarnen, fi Dijs placet, tunc fceptrum de luda non defecit. Vfqueadeo ueftra uos ca-pit amp;nbsp;afficit infelicitas, ut illam ne agnofcere quidem uelitis. Quid dicam de rempli ualuis f Demum quod eft etiam per quadraginta annos probatum,ic quitur uenditionem iufti. Nam facerdotium eft à poteftatc Romana inftitu/ turn,Sc magisgratiofo datum, aut ditiori uenditumzadhaec annuumfaâum eft,quo magiftratu fungentes, quia fuo anno quifcpcorradere omnia uole-'bant,non tantum tenues (ut ubiuis moris eft) fed diuites etiam necabantex' pilatio'nibus, quod ma gis regiæ SC nouæpoteftati conuenit. Nam nil priuagt; ’tæfacukatistutumfuitàregnoHerodis ufcßadTitum.Sequensuero caput pergit infelicitatem ueftram proiequi, amp;nbsp;ex uobis quofdâ relipiftentes dono fpiritus fantftiagnituros Chriftum à fe confixum, SC occifum dicit. ij caput fontemgratiæDeiperlefum Chriftum datæaperit. Et ab eo tempore fuerc omnes falfi prophetæ ueftri Rabini,qui uarijs temporum periodis aduêtum Meflîæ augurantes,uos in perditionem totis ifooannis retinuere.iequuta eft demum ueftra infelicitas,captiuitatibus cumulata,ut uideatur ad uerbum te-xerefuturihiftoriam. Nolo eflelongiorinreliquistradendis.uoloeflefimigt; lis in fcribcdo Pharifaeis,in exequendo mortis lefu Chrifticodemnationem. Quum in liberis ciuitatibus,ubi ius locum habet, etiam de capite ftrui SC ab-iedîiffîmi hominis agitur, folcat caufa inter bonos in multos dies ponderari: lex tantum lucis horas habuit lefus Chriftus,a quo captus eft,ad crucem.Vi deant uniuerfimortales quanta potuilTet efleeiusiudicqmaturitas, etiam ft de nephario homine agi debuilTet. Ea ipfa die couenerunt principes in unS, aduerfus Dominum SC aduerfus Chriftum eius. Nam Pilato nomine Roma ni fenatus ludear præfidi, reconciliatus eft Herodes rex alter eius nominis, quod

GVL. P O St e1LI LIB. IIlî. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;415

quod caufæ lefu cognttionem,quam inuidia Phan'f^orum 8^ fcrib^rum fufci tatam fnebat, cipcrmififrct,conuenit contrainnoccntiscaputtota faccrdogt; lt;um Pharifæorum dC fcribarS cohors. aduerfus Dominü amp;nbsp;aduerfum Chn'* ftum eius fih'um. At quia ürget cos is pfalmus.dicêt refra0arij,i'ntelligi de Da Uide.SedaudiantrOgô, quomodofingulacouenire Dauidi pofTmt.Dequo cunquedicatur, habcatcaufarncommunem cum Deo necefTeeft. Nam dip rumpamus uincula eorum,amp;c. ofténditlegem amp;iugum communehomtnP bus imponendum. At boe non habuit Dauid.nec enim author legis fint. At que aha uincula poterantomnes reges terræ rctincre,quàm lex aliquafnulla. Lex Mohs unum tantum populum habere debtiit. Lex Melîiæ ad omnes pertinet. Sequi tur ttacp,e(re de eo ÔÔ eius legefcriptumjQui habitat in coelis: propter imperiokim reguli Dauidis nonirrifiifet omnes principes, quia ad eos ea lex fub qua erat, no pertinebat. Furore in eos moueri no debebat.qui non peccabant non recipiendo uincula Mohs.Erat Meflias quern conhituit regem fuum Deus fuper montem Sion,ut narraret præceptum amp;nbsp;legem no-uam.Semeluerumfuit dicerede Dauide,hodiegenuite.atTemper de Chri* fto Sc eius generatione uerum eft. Quemadmodum enim ignis actio Temper à potentia proccdit,qu3diu eft ignistita ab æterno à potêtia Dei proheiieitur eius fapientia Adhæc fi de Dauide dicitur ,quando pofledit terrar terminosf Dei ibliuseft.régiteosarclis animorum legibuSjferroSCadamainte duriori-buSjSCcôfringitquum uult, eftenim Deus.ab eius exemplo 6C legependere oportetreges mundi.Opus eft omnes eum hlium Dei oTculari,nequandoi-rafeatur Domin us, SCc. itaquum nilplanèaut parum conueniatDaùidi,iêgt; quitur utdeMeffîa filio dei intelligatur. Ita deprauantSCinuertunt iènTuso-mncspfalmorum, Ted fecundum iftum inuertunt potiftimum 109. quia ùe.-hementiftimè eo urgentur agnoTcere Chrifti diuinitatem .Sedad aliatran.' feo. De leTu Chrifti tormentis quanta Tunt fcriptajTuperfluum iudico Tcribe' re,quum iblida capita de hac re in prophetis habeantur.Satis habebo impie* tatem refütarc iccicratorum rabinorum,ubi deprauantTuis Tomnrjs cap.5^? le faiæ.Ita habetiQuis credidit auditui nohrojSCbrachium Dominicui reuela-tum eftcHæc non polfunt intelligi de facinore corporali.aut uulgari ut bcllu. Nam fan's habere debcbantperfuafum quid in eo polTet Deus, leuaffligcn* do, feu lêruando.Déclarâtergo prophetaquis ht ifteauditustammirabi* lis.ut uix ht credibilis:Et afeendit ficut uirgultum coram eo,id eft Deo pâtre. Diuites,magnates, mundanis rebus fulti, impqcpexaltahtur heut cedrusLi-bani : atiftequieft brachium 5C potentia Dei,exoriturh'cut uirgultum, ut nil fit humilias amp;nbsp;abietfîius aut minus credibile,^ quod eft fummû ,ut Deus, fit itahumile utinferius infimis uidearur. Et ficut frutexex artdo foloteô quô fu perius tendit. Necenim unquamres populi Hebraicifueretam accifæ, utno aliquid Tplendoris ièruauerint.Taceo quàmimpudentcrexuiro populum faciant.Nonefteifpecies,neqp decor,ait:6Cnonerat forma,cuius caufa défi* deraremus e4m,Tpretus cft.reietfiamentû hominum,uir afflitftiftimus.SCquf oftendit längerem.SCueluti qui auertat à fè hominum afpeclus, defpetftus, ÔC quem non reputauimus .Si hoc dicitur de populo iudaico ,quis hoc de eo dicitfNonhoftes quiaffligunt, non Deus qui punitionemimmittit, ergo nemo.Nam de Te in tertia perfona nemoloquitur. Sunt ifta omnia de affli^ cfione lefu Chrifti,ÔCeius abiecfiione.Nam eftufqucadeôfputis,luto,ÔC pro prio Tanguinelabefatftatus, ut leprofoabietftioruideretur.reuera eum non re MM 3 pU'

putauit gens {niqua. Vere langores noftros ipfe tulit, nbsp;nbsp;dolores noftrosipiîl

portauîtjCt nos reputauimus eû lepra percufsû à Deoet humiliatû.lfta fàtis fc explicât,necin ullarecôueniunt populo,nechodierno,nec{ncapnuitateBa bylom'ca. Quâuis cm languent aliqui made, tamê ml fîmile lepræ. Et fi efiTet firmle, nullus popul us poteft dû punitur ferre dolores altcrius. Ad hæc quod tantû fie tam inauditû miraculum eflètmt nemo effet crediturus,uiderc(quod nû^ferè no uides)homines bellis detritos et afflicfiosfCertè Chrifius pro no bispaffuseft,iuftusproin{uftis.Nec efh poteft ullus homo,uthomo,ferrelâ' gores fie dolores alterius. Sequit : Ipftaûtuulneratuscft propter iniquitates noftras,attritus eft propter ftelera noftra,e£ correfiîio fuper eû,ut nos pace ha beremus, fie liuoreeius fanati fumus. Qiiid mirabtlius iftor'ex unius innocc tis,iufti,pauperis,abie(fti,omnib.tormentisliuoribusetdolorefanari toutm mundum f Deu unà fie hominem hæc infirmitatis figna geftarec' Omnes nos quafi oues errauimus,fie pofuitDominus in eo iniquitates omniû noftrûm. Quid hoc ad populû.^Si de populo dicitur, aut nô fuit captiuitas Babylonica, authæcpræiêns nôeft. Atutraep qiiüfueritiftquitur nulla expiatione pro uo bisomnib.unquâ eflefafiîû. Definite delirare impij homines,miferûq^popu: lû {cducere. Omnes homines peccatoresfuercpræter Chriftû fie Mariâ.Chri ftus pro omniû peccatis mortuus eft, qui folus ob diuinitatê, frufitû fuæ mortis qua pro peccatis noftris perfoluit,in omnes homines iHi crcdêtes trâfmittc reuoiuit,potuitcp.nâ homo purus id nô pofièt. Liuor uero oftêdit fanguinis effufionêu'n quo pafilûcredêtib.inftituit. deinde: Dû opprinnt fie alfligit no aperuit os fuû. Sicut ouis ad occifionê ducit, fiequafi' agnus coram tondenre (èobmutefc{t,fie non aperitos fuû.Quis ifta credatf Innocentiftîmû ne uoce quidc em{ttere,ueluti agnû duci ad fuppliciOt'O lefu Chrifte quâta eft tuabo nitas. Perpêditeifta blafphemi, ucftri miferebit, uos expefiîatad miftricordi am,De anguftia 9d de iudicio fublatus eft. At populus ille,fi Dtjs placet, no obîjt,nec adoccifionêeft duclus, fed ad fèruitutê feruatus.Generattonêcius quis enarrabitfSequit ex hoc loco, nil habere cómune cû cçteris hominibus, quod ad natiuitatcattinet.Sed omnes fciunt unde fie quomodo populus dia boli ludaicus fit natus,et quomodo generatus.cft generatio Chrifti gterna,u-na:têporariaaltcra. et tamê abfcifus eft de terra uiuentiû.Propter feelus popu li mei pereufsi eû.Hoc eftquod feribit Daniel, Etoccidet Chn'ftus, nonfibû ideft nô fui,fed falutis omniû illi credentiû cauia.Cû malis homimb.f^^fi^ eft fèpultura eiusndeft mors.Diuitcs in morteeius fucre.Eo quod iniquitatê no fccit, nec dolus fuit in ore eius. Et Dominus uoluit contercreeum ininfirmi-täte. Quum pofuerit pro peccatoanimam fuam, uidebit fernen longæuum. Videanthocinlocoludæideliramenta fua. Si dehomineauthominib.agit propheta,quomodo poteft uidere (èmê longæuum quû mortuus fit.^Non'ne homo mortuus uidet longæuû ferne C nugæ. Deus cccc Deus de Deo,fil{us pâtre,æternus ab æterno. Voluntas Domini per manum eius dirigetur.Pro eo quod laborauit anima eius in morte, uidebit SC faturabitur In fcientia fua iuftificabit ipfe iuftus iêruus meus plurimos,et iniquitates eorû ipfe por tabit. Nemo prçter Deûiuftifîcarepoteft. Ergo de Deo loquit, cûdê feruû dicir» ergo etiâ homoeft, alioquimon' no potuiftèt. Meftîasergo benediflus Deus paffus eft pro nobis, iuftus pro iniuftis, uteiusiuftitiain gratia rediremuscu Deo.Ideo magna multitudinê dabo ci pro fpolrjs, et fortes erûtei pro præda* Omnia partim iam ci ceflèrunt,partim cedent hominû genera , quiatradidit in mortem anima,id eft uitam fuam;et cum fceleratis reputatus eft,Inter duos quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;latïo*

G V t. POSTELLI LÎB» t I I t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4’^

htrones eftcrucifixus, ut quo probro ipfecarebatjexconfôrrioacdpcfcuide* retunEtipfèpeccatamukorum tulit, n5omniû,nifiineûcredfdennt:ô^ pro tranfgrefforibus orauit. QuûelTet in crucê ac?îus,morri proximus, orauit pro impijs ludæis dicensrPater parce illïs » quia nefciStquid faciunt. O dementi-am diuinam. A gente tua flagellis es cgfus,fputis confpurcatus,uerberibus at tritusjfpinis coronatus:alîjs cruxferebatur, tuam baïulafti, ÔC dignan's pro ea gente quæ in te ilta commifit.orare. Sequent! capite uocat eudem Deû orbis terrae, Ùominûexercituum,redemptorem Ifrael. Nonfuntiftadariusin euâ-gelijs deferipta, feripOt lefaias. Qualitatê aûtmortis aperuit Zacharias i;. cap.poftquâ de falfis prophetis dixit,hoc de uero et Mefîîa dicit : Etdicetur ei (Melîiç,de quo paulo ante dixerat)Qi.nd fibi uolunt plagæ iftae in medio ma nuû tuarûfEt dieet. His plagis caefus ium in domo eorû qui ddigebât me, à iu dicib.Hierufalem.ad quâ faluandâ uencrâ, ita fum affeôùs. Quod de Meflîa dicatur, oftendit quû Deus dicit: Heus gladius infurge in paftorê meû:perçu te paftorê, ÔC difpergent oues. Et conuertâ manu meâ ad paruulos, amp;' crût in Omni terra,dicit.Dominus partes duæ in ea fuccident etdefi'ciêt,ettertia pars rdinqueturinea.Etducâtertiâ partem per igné, Slt;cóHaboeos ficutcoflatur argents, et probabo eos ficut probatur auriï.Ipfe uocabit nomen meû, 2C ego exaudiameû.Dicâ populus meus es,etipiedicèt Dominus Deus meus.Que ab eo loco ad Hnem funt, de Meftia intelligêda funt. Nullus enim mortaliû in fupplicijsantèlegiteffoftismanib.à plagis obqftè.Qiiieûdiligercdebebant, ' hoc ei fecerût,quos nihilominus pro amicis femper habuit. Gladio fufeitato fuper ChriftûjCt ueniente perfequutione,omnes difeipuli eius præter paucos à loge ièquentes funt difperiî mortis timoré.Nec enim fucrûtin eû firmi,quo ad Ipiritus fanêîus in eos defcêdit, ôê ad morte animauit. Cçterû Dominus in terimquûaffligeret lefus,rctinuit inamoreeius difcipulos,quoadreftirgeret, Demû ex ludça duç partes fût affliêîç in occifionê ôf difperfionê,tertia apofto lorû ôô Chriftianorû remâfit, fed excoquendaet purgâdaigne.Populus uero illemartyrio ôi miraculis ad joo.annos amp;nbsp;fuprà ubiuis gentiû darus,populus Dei reuera diêîuseft.Pcrfoiriôis manuû meminit Dauid pfaI.xi.Foderût ma nus meas ÔC pedes meos,dinumerauerût omnia ofta meaaperit in crucc difte tû fuiiTe,cuius ob pódus corporis copages oftîû feparabâtur. Totus ille pfal-mus de corporis Chriftiaffliâionibus.ôê natura Humana,qua quidêuehemc ter torquebatur,cft conferiptus : habetep quomodo irriferintleum tranfeûtes, quod multo.s faluosfeciflet, feipfum faluarenopoffet,«aiebât. Mouebanc itaqj caput fannæ,nafi,nebulonescp,ridendo afflicftum. Paulo pôft meminit illorû qui uefteseius uolebât diuidere,quas demû forte funt parti«, omnia fa do conueniufit. Nil turpius cruce à ludæis in Chriftû excogitari potuit erat eius,utquemadmodû’omniafûmainfehabebat,etiiprofalutenoftra fum-mâ fubire infamiâ. Nâ quia in morte eius erat totius orbis fru(ftus,preciû Ôd redemptio.omni(quodadimpiorûopinionêattinet)infamiæ titulo cumula-tam morte illû fubire oportuit.Quàm crudelis aût fuerit,aîftimandû relinquo uulgarirerum çftimationi.Qiiû nemo uel fortilfimus poftitabrepto in fubli-meabambabus manibus dauo,uel ad paucos temporis articulos librare cor pus: quid potuit tres totas horasuiuus in cruce appendens, no arrepto clauo hçrens, fed trâsfoftîs manib.et pedibus,pati Chriftus Deus nofter,totâ^ cor poris molem à fixione dauorû pendulû habensf O anima eius fanguine pur gata.hæc prote paftum cogita. Crucem uero etiam diuinâ relatione(ut credo) Aegyptq muftis antè paftionem lefu Chrifti annis in notis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro

fymbolouftæ æternafferuabant. Sitkntiuerofiimmoinhumanitahs gene* rc,non obtulere aut aquarn,aüt rem quæ poflTet bibi,fed uinum felle mixtutn in fpongia mifcentes, obtulerunt ei de arundine, Quod etiam Dauid pro-pheta prædixit pfalmo «ïg.Dederunt in efcam meam fel, amp;nbsp;in fiti mea potauc* funtmcaccto. Fuit uero illud non minus admirandum quam memorabilc, quam diu in anguftqs mortis fuitàfextafeumeridiana horaufèquein nona, id eft tertiam promeridianam, tenebræ fatfîæ funt, foie deliquium patiente in toto orbe, quodannalibus etlinicorum eftnotarum. Spontepatuittem* plum ludaicurh,mortui multi uifi Hint fiirrexiffe.Terræmotus uero tarn ma-gnus fuit, ut nullus unqua m maior toto in orbe ulla literarum hominum uc memoria fituifus. Eo duodecim urbes eahora in Bithynia funt dirutac. Scdlauo laterem, qui uobis externateftimonia probatum iri fperem,quQuc ftris non credatis. Earn eclipftm ad uerbum Amos propheta g.eap.prædixit : Eterit in die ilia ( patiente Chriftoftilicet)occidet fol inmeridie,amp;obtcne* brabo terram in dieluminis. Dies enim luminis mundi fuit dies mortis Chri ftùquoniam ad earn diem etiam (antftiffimf patres fuerant in lacu fine aqua, unde illos extraxit.Eo die defecit fol,quo tempore eft alFixus Chriftus cruci, quum tarnendectmaquarta luna eftet,qua impoifibile eft pati deliquium naturale Iblcmipfum .Hoc habet commune cum ultimo aduentu primus, quodiblIuminedebeatdeftitui.Verûultimo fietadimmutationê.namamp;lu na et ftellç funt tûc defuturçcû foie.Refurrexit tertio die à mortuis,quodno* tauit DauiddicendotEgo dorminiet foporatus fum,SC exurrexi,quia Domi nus fuicepitme. EtitemiQuoniam noderelinqucs anima meamin inferno, needabisfäntftumtuumuidere corruptionem, Afeendens uero in altum, captiuam duxtt captiuitatem,deditdona hominibus, id eft patres Si patriar* chasueteris teftamenti redemptos àlymbis duxit fecum in cœlum : fiC dédit dona hominibus,data fua gratia Si remiflîone peccatorum, aedemum miflb fpiritu iântfto in fideles lo ab afeenfionedie. Miflîonis fpiritus fantfti memi* neruntin multis locisprophetar, quareea adducerefuperfedeo. Namfatis aperuere gratiam lefu Chrifti ci us apoftoli,qui præter^ quod acceperant for mauifibili linguarum ignearum, impofitionemanuum omnibus credenti* bus dabantjita ut nullus non loqueretur uartjs linguis,quas non didiciflênt, 6^feripturarum iàcraruminfignicognitione.Deiècundo Chriftiaduentu funtplurimain prophecis ,quaeadomnesexacquofpelt;fîant. Vos perpendi* te. Habetis ludæieuangelq contextum ex prophetis, Si libris uobis appro-laatistradum, quoquæcuncpdicideMeifia poftent,uobis fan's apertafunt de lefu dici.Quare unus Si idem fit Meftîas feu Chriftus,in lege Si prophetis uobis promiiTus, Si lefus pro Chriffo à nobis receptus oportetrad quem firc dire uolueritis,Deus eft pius Si mifcricors. Nunc obietftionibus contra eius aduentum fieri à uobis folitis, fatisfaciam,ne qua in re uobis defuüïe uidear.

SEquarhocin loco Petri Galatini maximi Francifeanorum ornamcn* ti ordinem. Nemo enim doeftius unquam, quod legüfe contigerit, aut Thalmudicas exculTit uanitates, aut ex illis quat ad perfidiam ludæorû reuin cendam faciunt collegit: in quo fi quantum authoritatibus,tantum rationib. ualui fset,aut cgiiset,erat omnis pofteritatis labor futurus fuperfluus.V erum quia*

G V L. P o s t E L L I L I B* ï I I I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417

cjüia ratione ubi pofliim ago, 8C opus ut fn linguam Hebraicam uer tatur fai bojpauds brem'bus^ capitibus colligo, quæcætcri magnis authoritatum cu* muiis fcripfererquibus Q meaindufiiia. aliqm'd lucis acceflen'f, id uero poften tau' æftimandum relinquo. Duodecim poufftmü argumcnus nituntur pro bare ludæi nondû ueniftèMeftîam,amp;ideo lefum Meftiam ftO efte. Pn'mo, quôd in fine dierum uenturus erat. Sed quum nonduiti fit finis, nondum eti ain uenit. Hanc ineptiam pouus quàm rationem exibïlaui in fuperioribus, quum excuterem lècundum caput Iefaiæ,hac rauone. Nullus non concedir, cftè pgt;erfe(ftionem imperfecfîlonemeliorem. Non ncgant ludæi Mefsiam de-bere efte omnium hominû præftanulsimû: fimilitereius legcm tam perfetftâ efte debere,ut nulla maior aut fancftior dari polsi't. Quod quû ita fit, et diuina prouidentia res meliori modo quo efte pofsuntfaciatjex uero omnïs ad reti-nendos in officio homines ponaturdampridê ueniftè Mefsiam oportuit.Nâ alioqui Deus more ftulti feciftet, quoddeterius eft magis durabile bono.Tra ditione enim Eliæjamp;numero lèxalephin inprincipio Gcncfeos ô^ordinere rum naturalium recipiendû eftjfex M.annorum duraturu mundü, quod ipfi habentperfuafifsimS. Fuit bis mille annis lex naturæ £C rhohu,ad AbramS ufqp.debebattamdiudurarefaltêlex Mofis, SCtâdiu lex Mcftîæ. AtquifîMef fias nondû uenit,tria milia quingêtoscpannosdurauitMofis lex,pene duplo quàm par fit. Fac cum neotericis ludæisannos 260 ab annalib.perrjftê.nâ to* tidem detrahût,utliberius Ipê prccio fuis côtribulib. uendant,amp;; Chrifto con tradicâr.Tamêearatione7ooannis(liceateorûtraditionemlcqui,dejperiodis enim temporis nô eft fei io diuinandum) abefscmus à fine mundi. Quû itacp Deus mundum hunclcgibus(utearû funtcapaces homines)præftantiftîmis f egat, SC regere debeat,aut im peritiæ aut inuidiæ arguat neceffè eft,qui quod eftadmoderandos homines fummum non offèrat, SC interim deterioribus nos pafti permittat, ut maxime filiqua SCfurfuribus faturiSjpræftantilTimas epulaspro bèllarqsftatimeuanidasapponat. IddeDeocogitareimpiûeftr Itacp iècundum Eliæ traditionem, ueritatem Hebraicam fequendo,bis mille anni funtab Adamo ad Abramum,abeoadChriftum totidem,paucisand cipatis.SCiam ab eo funt 15-41 anni:quae SC rerum ueritati,quac fex diuerfis na turis confiant, SC facris eloquqs, quæ quietem in feptimo ponunt, 8C tradi/ tioni Eliæ, SC Cabaliftarû fententtjs refpondent.Qitare fequitur, efte in crrô re SC reprobo fenfu Iudæos,iam à mille SC quingentis annis.Si enim eflètue-rû quod aftèrunt, quare innumeris falfi's rabinorum periodis efsent ad hanc diem delufi,quum nondum uenerit finis mundif-Docui fuprà, quomodo in telligantur in pleriique locis prophetarum, nouifsimi dies. Nam quum de primo aduentu dicuntur, intelliguntur nouiftîmi dies legis Mofaicæ, cuius Cultus eratfub Mefsia emendandus. Quum de fecundo,intelligunturreue--ra de fine mundi.Verum tunc non ueniet daturus legem, fed æterna de ne* glecfiorib us legis fumpturus fupplicia,Iefus Chrifius, quern ludæi eo ufque obftinati ,'iudicem 0Cuindicem,non mediatoremientient. Paucisante fe* cundumaduentum annis ludentur ab Antichrifto,perditionisfilio, qui la* xis in omnia genera uoluptatum habenis, præftigtjs'que SC bello clagt; fus, pronus rùet cum fuis, adueniente Chrifto, in exitium . Erit enim iF lis defideratus, qui omnia uoluptatum genera religioni iungere fataget. Quod uel facile probes, eo quod nunquam ulli uiro iamfio humili SC pio ftib fcripferint: multos uero nefarios, SC ultimo Antichriftofimiles probauerint:

Barchozi'bas duos, Symonem Samaritanum, Äcgyptium qusndam ( cuius mcminit lolcphus, ut ÔC mukovum aliorumjJulianû apofiatam,falfum Mo' fem, qui innumeros aquisin Creta lufit ÔCmerfit. demumorib. Äntichrißo proximû Muhamedem. Si enim fceleribus QC crudelitati iunxifict preftigias, ipfiiïîmusukimuscp fuißet. Occidit uero praeterquam fub Juliano innumcra multitude ludæorum,opera eorum MefRarum.

Alteri etiatn ibidem obietfîo fatisfeeijin quo aiuntmontem Zion fore zb aduentu Meffiæ celfîorem cæteris motibus mûdi, Superpofito enim illi mote Sinai ÔC monte Carmelo, futurum urhabcat tres leucas feu miliaria altitudi-nis,ad cuius uerticem afeendit uolando ut nubes, ut dixit lefaias. quae quam fintridicula,6C dici cogitariep indigna,non dico. Seipfa produnt.explodutur (fta comenta ab alqs.fed quia qui authoritatefine ratione utuntur, cuiuis ut funt affeói fubfcribût: ideo obmilTisaltercationib.ad rationes ucnio.Si mos file terreftris eft ita fublimis futurus,ut nullo Gt inferior,magnæ cuiufdâ ÔC in auditæutilitatis SCuoluptatis gratia id fit,autacceflus adccelum, autad aerem meliorem,aut ad maiorem profpe(ftum,SC elegantiorem. Si pro acceflu propiori ad ccelum, quid funtj.miliaria ad zf^.quo Ipacio lunaecœlum à terra di' ftareautumatcum Pofft'donio Plinius f Cœlum uerolunæ quantum à fum-mo ccelo diftatcFruftra uero hoc Geret haccaufa.Caufa aeris pun'oris fieri no poteft.ad 24 enim ftadia quicquideft feds nubibus colligitur.eft enim mediae regionis principiû»Quumftacpn6utilitas,feddifpendiumhabeaturexeare, , male fieret. Profpedîus caufa non fit. nam quo es fublimior,quamuis longius pateat profpedîus, tarnen eo minus diftinguis,quod uifus officiû eft ut certas notiones repræfèntet. Facetiam undiep patere cam p3, et latiffima foli æquo* ra circumcirca adeffè,ultra centum milia pafluum actes Humana communiter non penetrat.Do etiam ut fit foie fublimior, ut uefter Meflras uno obtutu ni' deremundum poflît:tâtum uidebit dimidium globi terreni ÔC aquei. Omnf bus ergo modis uanus efletfile attollendi motislabor,eftergo(utin facris frequenter) ob proprietatesrebus affines Chriftus monsuocatus,ecclefiaetia amp;nbsp;eius membra fandi, amp;nbsp;pleracp alia, diftingant dodi theologi quae quibus inlocis Si rationibus.

Eo quod omnes gentes ad lefum non confluxerint, argutantur no effe Ie fum Mefliâ.Superius fan's docui,nullû hominem, imó ne Deû quidem poffe (nifi in articulo temporis tantû)libero arbitrio in homine materiei corruptibi li obnoxio durante, toti orbi imperitare. cuius rei fidem ipfi faciût,qui nec fer reualueruntDeum ob terrorem ,neceiobcdireob poten tiam. At præftan-tiflîmus iniquorum imperio rctinendorum modus,eftterror. Meflïasigt-tur qui debet eflquot;e homo, nunquam poterit totiorbi lècundum corpora impe rarc.Imperabit tamen,ergo lècundum animos.Omnes ctiam gentes cogrega bit fuo imperio, omnes illi credentes ex quacunqj gente.Nam fi no eflentfu-turi mali fub eo etiâ ex tjs qui legê eius receperint,fruftra daret legem. Nec era (èruiffi non peccatur. Vim arbitrio non facit Deus, multo minus Chriftus. At fi Deus nunquam potuit libéré uni genti imperare, quin femper in ea fue tint plures mali quàmboni, non ne in toto orbe erit Meflîas maior Deo t* Nil adfertiftud contra Chriftum. Ex toto orbe terrarum habuit, habet -que (èdatores lefus Chriftus, Moiès unam gentem à Deo deledam habuit, eamcp peruicaciflîmam : Chriftus fine deledu omnes uocatad falutem, ino' . mnibuseftpofîtumut fequanturi Sinolint, uitiumobidinlege,autleg’sla*

6 VL, fOÎTïLlt LIB. I I I I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;419,

tore non eft* Paudadmodumquæbona funtfequantur,multfquæuanaô^ inutih'a. Totusorbis cogeturuelitnolit fub impen’oChriftun fecundocius terrtbth aduentu cotre, QC fleói ad iudicium,matcria-cppcruicacia tunc no no cebit bean's, ujuentq}hberrimi,nec tarnen peccarepoterunt.Impij uero noce tes amp;inhumani æternas dabunt pcenas refipifcenriapn'uari. A pn'moitacp aduentu Chrifti omnes gentes, id eft qui ex omnib. gentibus uolent in cum crcderc,accedent:ad refurredionem uero ÔC iudiaum,etiam répugnantes illi parebunt.

Dicunt poftca: Gentes nondShocdicunt. Venitc,afccndamus ad mStetn Domini,amp;c.Ergo nondum uenit Chriftus.Falfiflimûeft.Namin toto orbe funt amp;nbsp;fuere à Chrifto nato quidam, fed pauci admodu y Chriftiani ucri, qui nunquam aliud in ore habent, quamfacrimontis (quern etiam fupracxpo* fui ) laudes, fiC praedicationes eius, ut ad eum inuitentomnes gentes, Nara fupra uifum eft,omnes gentes,pro omnium gentium eledis,in primo aduen tucapi. Omnes autem pro uniuerfis, in fecundo. Satis uero aperit propheta, de quo mote debeat intelligi, dum tfta dicit. Nam fi de monte quoda locali et terrene intelligitur, centies milefimam partem hominum in toto orbe nato* rum non capiet,etiam fi terræ hemifphçrium excedat.ltaiç de Chrifto ÖCeius ccclefîaintclligatur oportet,quoniâ fummus eft motium, quocpnil maius or bis totus habet. utetiam nil maius futurum Meftîa fperant. Itacpquum omnia lefuhlio Deiô6Mariæuirginiscôueniant,quæ Meffîæ adfcribuntur, ne ceftàrio uti Melfias à ludæis agnofeendus eft.

Obrjciunt quinto, nondum ueniftê Meftîam,quia inftrumcnta bellica no funt conuerfa in agricultoria,quod ab aduentu eius contingere debet. Huie ctiâ argumente iam refpondi.Quia homines poteruntpeccare,quorûad diS ufcp iudicrj corerit pronum ad malum ab adolefcêtia :.idco rexMeffîas dabit præftantiftîmâlegem.Namfinô peccarcturjlegetamfandanoneflet opus, imo nulla ualeret. Fruftra enim res funt,quarum nullus finis et ufus eft.Qud fit futura lex,erit et pcccat5,uirtuscp et uitium.Ergo erunt etiam puniendi ma Ij homines,amp; ceteris iniurij,erunt amp;nbsp;urbes ièditioiàf,erunt et prouinciac amp;rc gnainiquamortalib.fub^enda. ErgofalfumdixitprophetafMinimeuero, Omnes igiturquotquot Chriftû ex animo profi'tentur,potius extrema pati5* tur,qua''m utuel digito proximû hominem alterS ( nifi caufainiuriaîDei,aui fratris in nefariosinfurgât)latderc uelint.fpolicntur,lçdantur,contemnâtur : film mas iniurias in bonis ponût,ut Chrifto quâdocpfruiliceat,fadead faciê, Huius uitæ documenta innumera uifa fiintinprimæuac Ecclefiattêporibus. Hac patientia contra totiusorbis conienfumauipicium fecit EccIefiaChri-ftijili ergo mutant reuera enfes amp;nbsp;lanceas in falces amp;nbsp;ligones, qui ne pugni» quidem aut uerbis ulciieuntur. Sunt fuereep amp;nbsp;erunt taies ex omnibus genti* bus uf(^ ad fecundum aduentum, in quo non erit lex:quoniam peccatû non commiteturamplius.Eademfolutioeftdepaceætcrna. Nam ex animo Chrf fiianus æternam paeem circumfert,ut iam dixi,nec ab ulla re externa pendet, Deus illi omniumloco eft. Nec unquam fieri poteft, ut qui cupiditates om* nes(nifi neceflîtati iuntftas ) aboleucrit,in pace dcgat.Sub lege Meftîæ crune n»ali,alioqui ilia non feruirct. Sed propheta fcripfit,Non eft paximpijs,dicit Dominus. Ergo pax eft fine fine eleeftis à Chrifto omnibus, fed non imptjs. Et poft fecundum aduentum toti orbi crit, exulante pcccato.De habitationc ferarum fine mutua Iacfione,idem iuris atep fupra dixi, eft.Erut enim fer» ingt;

'4^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E O RB‘I S’ CONCORDIA '

ter homines,tyranni,prædoncs feekni, di. quibufuis fceleribus efFerati',aî(Ç ueluti in bclluas couerfijCum prjs amp;nbsp;bonis uiris focq jfratres, amici, foctj,poft' quam collaiugo Chn'fti leuiflimo fubmiferint. Erunt muncrum officiorS difFcrentiæ, perfonæfepares agnofeent,ôôquibusolimnocumentoeflefogt; lebantjcos in fratrum locodepofita perfona ponent. Alioqui tarn fandîalex quare ligabit animantia ratione omnino deftituta,quæ peccare non pofTunt^ quare definentid facerc ferae quod duóu naturæ, non lædendi animo faeißt amp;’ in quo non peccant cVidete gens cæca quo recidiftis,brutahominibuj pariafaciris, utueftra fomnia fecfîemini. Nam fi poterunt peccarc, rationcm babituraffunt.Quarecrgo,dicetrecutims,prophetaifa uocauit,dumaliudin •telligeretcDicam.Incauiaerat iuperbusmagiftratus,ôôglonæinhians,apud quem fi palam dixiflet propheta,nobilem ignobilem pares futuros, regem éC fubditoSjfacerdotèm ÔC populum, ê medio fuftuliffentueluti ordinum pu blicorum euerforem. Quamuis enim palàm id nondixerit, dédit tarnen ne* fàrio principi affirma tæ liberius ueritatis poenas .Dum enim miraculofæ fe e-ximit Icfaias Ç apud quem ifta funt (cripta)à conlpedu Ichu, 8C nil in locis uigt; cinis effet ubi pofletdelitéfcere(euanueratenim, ut tradit, atep eratingreflus redri truncum corporediuinitus fancio cedentc homini^ièrra truncum iubec diuidi. attp ita iêcffus eft propheta medio capite. Ita de eo legitur in hiftorijs Hebræorum.Multa miracula res dariffîmas texere deinduftriaprophetas anteauditores peru:caciffimos,ut datent diuinis reuelationibus locum.IdèO hic mutauit nomina Icfaias.Effèrati homines a primo aduêtu,fi ex animo fugt; feipiant uen'tatem, manfuetilîîmi SC omnib. partibus abicgt;lutiflîmi,infimis * que pares fient, Ä fecundo uero nullis amplius legibus aut ordinibus erit logt; cus.înibitcum omnibus anteacffaeuitærationem Chriftus.

Quid de infelici Iffaelitarum adulterinorum fpe dicam C Nondum ucnif Mcfiîas, quia nondum terram fandîam fumus ingreflt. Nos enimredu* xilTétjfi ueniffet.ut omnia hçcgens talpa cçGurientior,ad uoluptates corporis SC ad terrenas delicias refert.Dicas mihi Hebræe,non ne quadraginta faltem locis prophetarum,tibfinnotuit reprobandum Ifraclem effeC Si diffiteris,re-Icgequæ de reprobatione ueftrigeneriscollegi fuperius.Credes uelis nolis-fi faten'Sj ergo à lege utraq^ eran's futuri alieni. Alioqui adhuc fub legeMofis e-» ftis.Sumus,mquies.CrcdisefleDcumf'Credo.Mifericordem,pium,iuftum, fantfîum, optimum fateri etiam uis,ut opinor.Volo.SitaliseftquimiHequin gentis annis populum fub fua lege agentem, preces ex animo illi fingulis fegt; rè momentis fundentem, ieiuntjs femacerantem,eleemofynis fratres fouert* t€m,ut nullus fit egens inter Iuda?os:opus eft faólum elfe quendam nefarium SC impium Deum,qui hæc non afpiciat tamdiu, quû quo tempore erat uobi» propicius, fere ad nutum uobis effet paratus : aut, quod ueriffîmum eft, uos à lege illiuSjà quo uos non audit, excidilfe.Nam fi in uobis probater fuam le* gern,uos faltem poft aliquothominum ætates audiuiflet. Verum fuprà often di,quod nam effet peccatum ueftrum quo in æternam Dei indignationcm in cidiftis.Oportet ergo uos non else amplius populum Dei.Non igit eftis con gregandi amplius,nifi qui ad Chriftumeonuertentur, aut qui Antichriftuöl' fequentur. Nam oportetautnullum uobiselfe Deû,quifit iniquus, SC fuos; nôaudienstautludæos non elfe populum eius,que tamdiurepulit.Sedagft^ uideamus ueftræ terraî conditionem.Iam confefsi cftis,futurum effe fub Mcf lia, «tomnes genres ad raontem Dei conueniant. Terram autemueftratn

: ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocatis

GVL* P O S T E L L I UB* I I U» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;411

uocatis Syriam,quàin maiorcs ueftri colucrezin cuius medio fermé eft Hierofo lyma.Qjji fieri poterit ut Meflias ille, omnium hominum corpora toto in orbe diiperfa cogat,ad iacra fufcipienda in paruulo quodâ loco,qui uix quadringen-tefimam totius globi partem capiatc* impoffibile fané eft, Attamen conuenient, ut icriptum eft,Non loco ergo, fed animorum amp;nbsp;mutuac beneuolentiac concor dia.Fruftra igitur expelt;ftatis,quod nunquam uobis continget.Iam à 154z, an^ nis terra ueftra poflidetur à gentibus.fides enim ea eft in uerum Meffiam,cuius occifi à patribus ueftris,petit a uobis pœnas Deus. Nam dum in crucem nollet Pilatus agerc,quód innocens eftèt ( tanta erat maior acquitas in ethnicis,quam in uobis ) dixere, Sanguis eius fuper nos SC fuper filios noftros * Scelera ab illis commifla luitiSjhoc uos à Deo feparauit. Ne Iperetis igitur terram iftam gene-rationi dC corruptioni obnoxiam uobis effe promiflam, cuius munere fœliciflî mus infoclix eft,dignu eflè uirtutis iummac pracmium, V t nil mai us in operibus hominis eft quam uirtus: ita pro pracmio nil aliud habere poteft, quàm DeS. u^ biuis ille eft,ubiuis eft terra fan(fta,ubi fides in lefum ChriftG eft. Quid ad ue ftras incptias dicam:' qua cogimini, dicitis natu quidem efle Mefliam’.nam ex-ciib tempio natus eft,ut ex ulumo cap.Iiàiæ patet : Antequâ parturiret, amp;c.fed nondum uenifle,Perpendite ut uos retinet ludit^ Satanas, amp;nbsp;inftrumento Ra binorum à uero auertit.Neceflarius erat aduêtus Mefliæ, an nonc'necefiârium meo iudicio dicetis : quoniam Deus SC natura, nil faciunt fruftra ♦ Si autem nil fitfruftra,ubitandiudelitefcitMefliasille,afflilt;ftis ô^ubiuis gentium enecatis eius populisc'Quisunquam natus uitam ij^oo.annis inutilem egit,quum pracci pue tarn neceflaria fit eius operaCmitto ipacium uitæ inauditumiô^ feré Adami uitæ duplum, Vbi gentium ita in defertis natus eft, quin faltem pater amp;nbsp;mater eius de eo refciuerintC amp;nbsp;fi non dixerunt, quis feit efle natum Sunt fomnia amp;nbsp;deliramêta, ludificationesep impoftorum,cachinnis digniores quàm refponfio ne. Sequens argumentum eft, de tertio quodâ tempio à neotericis Rabinis ex.« cogitato. N am quia de gloria ecclefiae, ÔC concordia animorum loquitur Za«* chariasjfexto'capite, ubi ait, Et acdificabit templSDebilli Meffiam putat quod dam templum ex materia fatfturum, 0^ reaedificaturum 1erufalem. at nondum hoc fadum eft, ergo Meflias nondum uenit. Meflias à uobis expedatunper.« fedior amp;nbsp;maior cacteris mortalibus* Ergo faciet Deo templum, ex materia to^ tius mundi nobiliflima* At in tota natura nil eft animo hominis nbsp;nbsp;angelica na

tura fecundum Deum nobilius, fumet ergo animorum materiam gt;nbsp;ad eius fa.« bricam, QC ex illis faciet fibi templum iplb mundo corruptibiîi maius, animos enimpofciti utilli corpora impellant inopusDei.Conftruda erit ilia domus tertia exuiuis lapidibus, qualis iam eft à morte IciuChrifti, dignitatem lapi-dum uobis apcrirem,ideft miracula apoftolorum amp;nbsp;martyrum, quibustota mundi charta oppleri poflet, cuius guftum in huius libri principio tradidi : fed perinde ut Chrifti,rideretis, Quod attinet ad obiedum, defalute Ifrael, quod non fint adhuc faluati ludaei, 0(f ideo non uenerit Meflias, iam illi in fuperiori.« bus fatisfeci. Nam quum Meflias miflus effet, non minus in falutem gentium uenit quàm Iudæorum,SC ab eo tempore nulla fuit faluandi, fiue ludaei, fiue e«. thnici differentia. Nam quicunque accedit ad baptifmum, cófequitur falutem, non fuis meritisjfed mera lefu Chrifti gratia, nifi enim ab eius beneficio pende • ret noftra falus, fruftra ueniffet. Operç aut leges præcedentcs nil faciunt(fortaC. fis aliquid addifpofitionem) fideineum amp;nbsp;eius paffionis meritum eft opus,

PB ORBIS CONCORDIA demum operibüsfidem confirmantibus, SxL cxteris hominibus ofiendcntfbus, quod Sc nos fumus filij Dei, ut ea ratione nos patri probemus, qui redder uni^ cuic^fecundum opera fua.Putatis 6 ludæi uos efle, quod auditis confitentes SC laudantes Dcum.excidiftis à gratia Deijà quo uos no exaudit Deus,nec ullam maiorem nunc acceiïîonem habetis ad Deû,quàm quiuis ethnicus. Vos tarnen etiâ cum cæterisjad pœnitentiam expedat lefus, quâuis a ueftris Rabinis, ut » tnaioribus femel,crucifigitur indies, Pro profequutoribus orauit* uobis hoe eft profuturn nó fecus atcp gentibus ♦ Miror uero quomodo uobis ita reduóionê, tempi urn, et aftèrtionem in terra fandlam polliceri audetis,quQ in lib. Sandrin, cap. Helec fit fcriptum lo. tribus nun^ eflè intraturas terram fanc^îamjô^ nó ha here parte in fæculo futuro. Nemo uero ueftrum poflet dicere,ex qua tribu fit, nifi per opinionem, Pertinet ad aduentum futurum tantû Gog SC Magog eins occifio,eritcpueftermeßias ôludgfiquûrefidui ex uobis feilliconiungent aduerfus Chriftianos SC populum Dei.Qiiâuis enim omnes pertes contra euan gelium infurgentes,amp; uim multitudine inferentes dicantur Gog ÔC Magog,ta men unus erit homo SC filius perditioniSjtex impudês fade, qui luxu SC prodi^ gijs atteret orbê,iupplicqs inauditis bonos abfumetjquê adueniens lefus Chri^ ftus ipiritu oris iui conficiet,at(5 pœnis deftinabit atternis,ftatimcp finem mun^ do imponet. Quod uero non ut proprium nomen,fed allegoria,patet quod in cap. Helec in libro Sandrin dicif Sennacherib, Gog SC Magog, eo quod cotra populum Dei furrexerat fub Ezechia.Intdligi uero de die iudictj, arguit locus paulo ante finem capitis : Et erit in die ilia, in die aduentus Gog Riper terram IRael, ait Dominus Deus, afeendet indignatio mea in furore meo. Et in zelo meo ,inigne irac meaclocutus fum : quia in die ilia erit commotio magna fuper terram IfraëLSC commouebuntur à facie mea pifees maris, SC uolucres coeli, SC bertiæagrijamp;Iômne reptile quod moueturfuper humum, cunertiep homines qui Rint fuper faciem terræ, SC fubuertentur montes,0£^ cadent aedificia, Sc mnis murus corruetin terram,0Cc,His clarilfime liquet deiudicio extreme in-telligi : adhæc terram IRael totum orbem fignificare, in quo conculcabitur ab impietate pietas,donee adueniat Dominus : terribilis omnibus impijs,impoll-turus mortalis uitac miferqs finem.

Super eft unicum argumentum, quod nó reliquerit leRis fernen poft fe,idep non fuit Meflîas. Nam lefaiæ jj.de Mefli'aita dicitur: Videbit fernen longçuu, Mertîas fupple: SC uoluntas Dei in manu eius profperabitur. lam huic fatisfeef dum illud caput exponerem, omnia funt connetrtenda.Et Dominus uoluit có-terere eum in infirmitate, fi' pofuerit pro peccato animam Riam, uidebit fernen iongæuum,SCc, Videte nefariorû hominum,ô(5 mente corruptoru impietatem, quum totum caput refertur ad ChriftQ,cui ueluti fatrti hiftoria côuenit, tune de populi affliertione dicunt erte fcriptum. Nunc ubi fe unum uocabulum contor^ quere in eum putant, illi adfcribunt, illim attribuât iëmen. Meflîas occiditur ut uideat lemen longæuum.at poftquam eft mortuusigenerare non poteft, aut in terris inter fuos agere. ergo de femine Ipiritali ifta debent intelligi. N am repu.-gnat,percuti à Deo,poncre animam fuam propter feelus populi, SC fupcrftitem agere inter homines.diuturna enim uita fint oportet,qui uidetlongaeuû fernen corporeum.at ita fcriptum eft.fcriptum eft etiam numerorum 3. Hæ funt gene rationes Mofis SC Aron,quum tarnen de filfjs Aron tantum loquatur litera. SC Rabi Atziba exponit hue Ecclefîaftis locum, Mane lèmina fernen tuum, ad, uefpe*

G V U P O S T E L L I LIE» 11 I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41gt;

uefperum non cefTet manus tua: de dodrinaô^ eruditionej a præceptorcin difcipulum transfufa, à qua non eft defiftendum.unde fernen de dodrina duo« bus lods did patet.Sed malo agereratione^Rex Meffîas debebat eflè ab omni parte beatuSjDeoc]^ fimflimuSjUt credftis. atnuUamaforfn homme fîmilitudo cum Deo efTe poteft,quàm quumpeccato caret.Sf Meffîas eratprolem habitu-rusjcrat etiam habiturus peccatum.nam nemo fine peccato, quamuis non ma^ gno, generare poteft:quum Dauid dicat, amp;nbsp;in peccatis concaluit de me ïn con ceptione mater mea* At eft impium Meffîe afcribere generationis operationê, quum ei'us gcneratio fît fpiritualis,ut fam docuimusæeccatum enim non fecit, nec eft inuentus in ore eius doïus ♦ Præterea qui eft iuftitia,amp; falus ÔC liberatio» Deus fît necefle eft.at talis fuit lefusjqualis defcriptus eft Meffi'as.ergo Deus QC iuftitia noftrajin quam peccati fufpido cadere non poteft»

Vummultauaria^tamprefîe,utpaudoribusnopoffînttradi,antèfcri V 2._pferimus,ægrecp in Epilogum dud poffi'nt,quS fînt ueluti peroratie, dC compendium tarnen quo fadlius poffînt à uobis in memoria haben' feruariep, rerum capita perftringam, Captiuitate mille quingentorum annorum iam uos efle reprobatosjfi fcripturis innumeris fidem no habetisjfenfu ipfb edotfti fateri cogemini.uos uero efle extra legem Dei,amp;gratiam eiusjpatetjquod Deum iu ftum,bonS,mifericordemjet pium, tarn diutumis predbus QC ieiuntjs atep culti bus fledere non potueritis: quu interim omnes periodi aduentus Meffîæ gt;nbsp;tam quae à fàcris certo prædidæjquâm quæ ab impoftoribus Rabinis fômniatç falfo funtjiampridem tranfi erint. Caufam uero fuifle ueftrac praefentis calamitatisi 8C reprobationisjoccifionem Mefli'g lefu filtj Dei ÔC Mariae,his argumentis patet* Reuelatione Eliae,quater millefimo anno uenire debebat Chriftus:uenit,amp; oc cidiftis.Sexcêtefîmo anno à lefaiç prophetia, ubi eft fecretum in Mem fetumaî uenit,Slt;: occidiftis*49o circiter anno à conftrudione domus fecundæ uenit,amp;r eft occifuSjUt praedixeratDaniel.jo^ante anno ab Hillellis diicipulis,qui fe uifti ros eum fperabant,didus eft prope futurus, ut in T almud habenstucnit eo tem pore elapfô,et eftoccifus»Venit,quo tempore dixit A egyptius,natum efloMef fiam in Bethlehem ludae.Erat uenturus quando deficeret feeptrS deIuda,fiC le^ gislatoris ueftri: uenit temporibus Herodis, qui tres ordines Reip » fuftulit, re^ giam poteftatenijfacramjö^ iudiciariam conficiendo,amp;: alios magiftratus infti^ tuendoÆrat uenturus quado deficeret prophetia gt;nbsp;ÖC miracula templi:uenit,öd eft coplexus à Simone iufto,qui fuit ueftrorû fandorum ultimus,fub quo defift flamma facra in dextrü ferri.Miracula à templo defecere 40« annis ante templi euerfionemjeft 4o.antè annis à uobis crucifixuslefus.4o.anteannis miracula io.euanuer0t,tunc occifus eft à uobis Meffîas» 40. ante annis fe fponte aperuit templum,quod in Chrifti morte fponte apertu eft feiflb eius uelo.erat uenturus Meffîas,antec^ nafeeretur Titus : quadraginta ante eius aduentu occifus eft in cruce Chriftus. Sieüt quadraginta annis Mofes expedauit, ut populi ceruicofi animus mitigareturttotidê annis fuit uobis Deus propitius in deferto,expedäs ad pœnitêtiam, ut Niniuitis par numerus dierS in ieiunio flctuamp;T plandu im^ penfus placauit iram Dei.ut Mofes quadraginta diebus ieiunando uobis ueniä implorauittfic Deus occifo eius filio lefu Chrifto,uobis quadraginta annos par cere uoluit,fi forte refîpifceretis*Vendidiftis iuftû pro pecunia, amp;nbsp;fuiftis gentil bus détériorés,qui illû iam in uiefnis urbibus recepcrant»In fumma, nullum fîg

nû futaW McffîævGuc in tempore,fiuc in perfona,fiue in loco à lefu abfiiit, Ab * eo tcpore e?:ulatis,caretis prophcta,caretis miraculis, car et is mifericordia Dei» Omnibus gentibus,naturae dult;ftu, eftis odiofiores cane,ut ipG naturæ parenti infenfi» Antelefum nullum pro Meflîa recepiftis,falfos plurimos ab eins morte ubiuis gentiû prçter Barcozbas habuiftis.fuitperfe(fîiiïîmus,etDeo fimilimus, idco uobis fuit exofus.Nonrepeto euangeliûpropheticû,in quo uerbudeuer-_bo prophetæ cû euangelio conueniunt.Ierufalem lerufalem conuertere ad Do minum Deum tuâ,afpice in eum quem confixifti. dole iuper eum, ut in morte unigeniti.Si quædam in noflris traditionibus tibi di{pUcent,non afiringeris cugt; mnibuSjDeum cundem colimus. Mofis librospræter praccepta ceremonialia, quçerant abolenda,feruamus.Nontraheris adidololatriamjfacrofanôus tuus Meffîas fe ofFerttqui reuera, fi non cflcttuus,ô(f in lege promiflus, tarnen eft o--mntbus hominibus fuperior,ÔC Deo per omnia inhumano corpore fimilis. NS utundeincœpiteô redeatoratio, inimicos perinde utamicoshabuitjhomines per omnia iuuare fategit, nemini un^ nocuit, toti profuit prodcficp orbi : nil in fumma illi,quod in Dec indicate pofti's magnSjdefuit, quare ÔC homo ôf Deus eftfilius Dei,fapicttapatris,ciï co SCipiritu töo uiuensinfçculaficculorû:amé*

J V D AE O R V M IN C H R I S T V M ET EIVS EVANG E-hum ûnpiaobieâttfCreorum dilution

QV oniam fugaflc profligaflëcp hofiê, relióis illi quibus tc folitus eft itnpc tere tclis,nó eft uicfioriâ de eo reportare,fed laccftere amp;nbsp;irritare:ne impc rata unquâ,quâ diu ipes ulla tergiuerfandi erit, faciat: ideo ea etiam tela quibus nos adoriuntur Iudaci,euangeliumcp peruertere nitötur,uolo ab eorû manibus êxcutere,abfolutaq5 traôatione,quç ad eorûrefutationem faciunt exequhquo niam hoc operis nô ad oftentationem ingcntj, autgloriolæ côfequendæ gratia fufcepijfcd ut Hebraicae quandocp uerfum, ad ludaeorû ubiuis habitantium pri mores perueniat, Hoc uero potiflîmû paratos noftros homines reddet, qui de repente quandocp obietfiionibus ludæorû non poflunt fatisfaccre.Itatp fi mihi port uerfionê Arabica primi,fecund i,ÔC principe huius,licebit etiâ hunctranC» ferre,feriô eongrediar.Quod fi mors, aut quacdam prohibucrit infœlicitas hoc cxequi,per facrofànéîû lefu Chrifti nomê oro,ÔC obteftor profeflôres,linguæ^ Hebraicæ perifos,ut fi hoc operis probabunt,uertant in earn h'nguam,uel appo fito,uel detratfto meo nomine» Quû ira® uirû facile principe in huius linguae feien tia,F. Vatablum,longe etiâ praeftâtifhmis ludar orû fuperiorem (cui in eagt;. dem inftituti funt,fingulari eruditione nepotes) Lutetia habeat,Paulû CanoC-fam,Alanum Caliginû, plufquam proaetateinea ad familiare ufcp colloquium excellcntem, profeflbres régies omnestalios uero qui ab corn feholis profeói funtinnumerostin Germania uero fint quàm plurimffedceleberrimiôC facile primi, Vuidmeftadius, Mafius, Vuelteficius, Phagius, eos omnes rogatos ue^ îimgt;ut fi dignû hoc fua uerfione iudicabunt,ne ludçis pereuntibus opéras dene gent,à Chriftolaboris huius præmiaamplareportaturi. Quæludæorum obie». lt;fta adnexuit Munfterus editioni euangelij Mathari,uifum eft per omnia fequiî quamuis illud exemplum euangeltj non putem efleuetuftû, ut quod uidi muL tis in locis CôftantinopolfôC tranferiptn attuli cum ijfdê obiedîionibus, Venc^ tfisepreliqui in manibus chariflîmi amici, jMarci Antonfi luftinianiuiripatrie ttj,^ dotrtrina ôC uirtute ornatilftà quo quicquid ab amico in amicum cenferri poteft.

potcftjduunaapudTurcas effèmusrecepti. Sedincipioita omniapercurrere, ut fecundum ca. quæ iam faipfi agam/Nam ea attingam tantu,qug^non fe ante obtulerc obitetjcætera repetendo.Nolo quæ pro fua impietate,in Cliriftû,Ma-r riam,et lofephum probra adferunt refutarCjquS totus orbis contra ea reclamed uituperari uero ab impijs,nô minus fit laudabilcjquam ab optimis laudan'.Pn'^ mo capite aiuntjfruftra defcn'ptS gcnealogiam Chriftijper lineam lofephi, quu ipfe non fit pater Chrifiijfed ad Maiiam debuifle deduci. Itaque non elTe Clin'^ ftum filiu Dauidis, quoniam fih'us lofephi non eft, Duabus rationibus id fatftû eft,ab euangeliftis,primo per fcripturæ ufum, iecundo propter legem Hebræis pofitâ : de qua ftatim dicä, poft excellentiam Meffîæ repetitam, Quälern MeC lîam ludæi etiamnû expecftant,debere efle omnium hominû prgftantiflimû,amp; Deo quâtum fieri poteftfimilem,inter eos conuenit, Excellentius ergo cæteris hominibus,et quantü poteft fieri diffèrêdo debuit côcipi,nafci,uiuere,regnare» amp;nbsp;mori.Nâ alioqui fi cæteris hominibus erat per omnia fimilis, futuros multos fuæ uirtutis amp;nbsp;excellentiç comités eflêt habiturus,unde quû uiïtutis apex inter mortales haben' nô poffit ci cui multi funt pares, poteft dari fuperior. Sit ergo ta lis,ut cui coparatus Mofes,cius lex amp;nbsp;fœlicitas nil in comparatione fit,digniflî^ mus,fcilicet qui promiflus fit Abrahamo ut in perpetuû regnet, que Iacob,Mo^ fes,Dauid,Iefaias,Ieremias,amp;r cçteri prophetç meritô,ut quo nullû maiorê ucn turu infalutê omniu gentiû prædixerint. Debuitergo cocipi ôd nafcimore cæteris diffimili.Nô ergo de femine cçteris cômuni, nec de muliere corrupta, igit diuina infpiratione feminari, SC ex uirgine, quibus nil maius dari poteft,naici, Prçdixere hoc prophetç locis à me notatis.Dabit Deus fignû quû fcilicet uirgo côcipiet,faciet Dominus nouû fuper terrâ,fœmina uirum circundabit, Ad rem igitur.ex uirgine nafci debebat Meflîas,fed fœminarû genealogiæ texi in là cris non folent,nifi ad patrê ufcp Js eft facræ fcripture ufus,ita fe uoluit accômodare Ipiritus iàn(ftus,per euangeliftâ ufui fcripturæ ueteris » ne texeret infolito more genealogiâ. Ad hæc quû diuinitus infpiratæ literæ,nil fuperfluû habere debeât, fatis habuere mariti adferre genealogiâ.Quæ clarior fœmina quâ Sara, ex qua genus ducitisc'ne patris quidë eius nomen eft proditS. Cuiàs erat Ruth, ex qua genus regiûc'01da,Deboragt;Ô^ innuméræ aliæ clariflimæi nun$ funt à genealo gtjs celebratæ.Fac fuifte quafdâ pro infigni facinore,fatis indicat fcriptura tribu fœminæ ex tribu mariti.Quod aût dicunt ludæi nobis relpondendo, quôd no fiierint fintùe adftricfti ut ducant ex fuis tribubus uxores, fi ut hodie quû à Deo rece(rere,nec amplius ex qua fint tribu per captiuitates amp;nbsp;afflidîiones oftende^ re poftuntjid fané facile concedâ:negabo,fi ut olim fub lege.Seruabant enim le gern Deijuel no,Si non feruabant, nefartj:fi feruabanr,mentiuntur,quû dicunt lenô fuiflè adftritftos.Scriptum eft enim numerorû ultimo: Nubât quibus uolt; lunt,tantum ut fuæ tribus hominibus,ne comifceatur pofleftio filiorû Ilraël, de tribu in tribum. Omnes enim uiri ducent uxores de tribu ÔC cognatione fua,amp; cundæ fœminæ de eadem tribu maritos accipient, ut hæreditas permaneat in familfi's.Hgc fcripta funt feruanda, uel nôc' Quauis nefarij interprétés peruerte tint ifta,principes magnates contra fecerint,ueftra nunc calamitas idnô pro bet, tarnen lex diuina feruandacp erat, Nam per inconueniens non debet lex .aboleri.Itacç quû effent iuftiffîmi Maria,amp; Iofeph,uoluere etiam legi fiibfcribe re,quâuis umbratile fuit matrimonium. Ne probro uirgini uerteretur côceptio diuina,nupfit Maria uiro neceffîtatibus fubuenturo.Quod eleuât Adami delix

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NN 5 lt;ftum.

(^ümjCxtenuantcp hominûpeccata,ut liccat copiofé in fpem copi'ofac mifericor die Del peccarCjUt uideatur non fui’fle opus mediatore:ad eluendam maculam in natura admiflàm,quû longe plures opinionis contran'ç doóores habeant,id nolo nifi argômento natural! conuellere.Secum enim pugnat,St^ mutuo lugu^ lant uarijs authoritabus.Quu omnia creauit DeusjUaldc bona, quibus perfc Óiora dan non poflent, erant. Nam illud cum Mofe philofophiaffirmât.Deus enim mali author non eft. Ab Adamo uero nati funt omnes homines: ft paru« fuit eius peccatum, ut dicit Nizahon, qui fieri poteft ut cor hominis ex feminc Adami procedentisjfit ab adolefcentia pronum ad malum ( fint omnes iuftitiae noftræ ut pannusmenftruataec'nullum elTe quifaciat bonumf nullum in cóljpe^ lt;ftu Dei iuftificaric'cur pœm'tetDeû fecifle hominemC Omnes funt peccatores, in peccato omnes côueniunüueluti cómuni amp;nbsp;omnibus innato à primo paren te principio,quod no tantum facris literis eft traditum: fed ÔC authoribushuma nitatis eft probatum. Omnes enim ita funt affecfti, ut nullus non fuis deleóetur miferqsjappetunt omnes bonum, no exequuntur, fieri itacß non poteft,ui hoc coueniat in omnibus nifi à prima fcaturigine procedat. Nullus ab Adamo créa tus eft eo perfedior. eft uero peccatum tanto grauiusjquanto maior qui peccat habetur. N ullus itaep eo unquam grauius peccauit,quoniâ nullus nobilior fuit, Itac^ cius peccatum totam mafïâm infecit. Nec poterat hoc in omnes homines transfufum dilpendium farciri,nifi ab authore naturae,qui earn mafiam in ferc* ceptam reform aret. Ita cplefus Meflîas faluatpopulumfuum,id eft qui illi crede re uultjà peccatis eorû. Alioqui fi pro uno delitfto uideretur iniquus Deus, qui in æternûfæuiret pœnam inferendo, uideant quomodo uolunt eadem rations diabolum,qui unum cogitationis reatum admifit,à Deo faluari,ôc iniuftè puni ri.Nam diabolos elfe ÔCmalos fpiritus perpetuis pœnis aftriôos, ex feripturis confiât. Merito fane Deus in æternum infenfus eft teti æ illi naturae, quia tanto grauius peccauit, quum eflet homine longepraeftantior quanto maior :ideo faefta eft in inferiori mundo deturbata omnium peftium nocentiflîma. Nullum hicnonmouetlapidem,neredeatad prim am fœlicitatem homo, Ad obieóio^ nem de uirgine 6? dieftionerfttVs? nil aliud dico, nifi quod dixit ipfiflîmus pro phetajcfTe fignum amp;nbsp;miraculum quod uirgo concipiet.nec eftèt miraculum, ft effet uulgare.Præterea oportuithominum fummum,uterat Deusamp;: homo (nam alioquieomaior cflê poffet) itaex uirginecaftitate cum angelisconv* mum' nafci,

Vod de Bethlehemitico duce obqcitur, eum non effe Meflïam, quod Ifraël tantum faluet,nil contra nos facit. Nam quotquot erant daturi no mina Chrifto ex quacunep tribu,gente uel regione, erant futuri Ifraël,id eft re.-uera in homine Deum, alioqui in eflêntiainuifibilem,uifuri. Nam Meftias in ïcternum SC in toto orbe, et fuper Ifraël Dei regnare debebat.Hoc uero non po teft ab hominefieri.fequit ut ab homine Deo.Obieëïio illa, quodDeus in uirgine tredecim annorumfeceritmiraculum,non efleita magnum, utfi in trima aut quadrim a oftendifletfuam potentiam : quid aliud quam meram ealumni-andi mentem aperitc'Poftet fa cere quotidie ut formac rerum mutarentur. Deus qui fecit ut ex nihilo effent: ergo facere debet, ut credant recutiti f Deus mira-cula facitjfed non abfurda .poterat maiorem oftendere diuinitatis uim Deus, ft . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quum

quum concederet HdifeOjUt eius precibus fufcitaretur mfans,no corpus quod obieratjfed quamuts altatn matertam cœpifïèt, utrunque Deo fuiflêt pofsibde; ergo debuïtfacerec’

Magiam didiciflfè Cbriftum in Äegypto, quum quatuor infantiæ annosibj lt;gen't,quis credat^Quis eft puer ea ætate,ulh'us difcipling capaxtne dicam fum mx dîius,ÔC quæ omnium (cientiarum apicem ÔC orbem in fe continetf Nugæ (unt. ad triceiimum ufque xtatis annum Chriftus nil aliud quàm fabrilem cum patre lofepho artê exercuit,quod probro illi dabatur ♦ Mirabâtur enim omnes, dicentesrunde hie literas feit, quum non didicerit î' ÔCj nonne hic eft faber filius fabric'amp;^)Unde huiefapientia QC uirtutesc'Debuitpe*' omnia fibi fimilis eflè Chrf ftus Jn humilitate natus omnium eratDominus.nuIlis difciplinis autliteris in=» ftitutus, omnium eratgnarus.In humillima códitione agens oftenditjquum ui fum eft, quantus effet, cui mare, uenti, dæmones,totacp natura pareb^t. Nil eft autem preftantius aut rarius,quàm quum quod abie(ftum,ignarum,humilepu tatur, praeter omnium expeélationem apparet fublimê, fapientifltmum, fum^ tnum. Is eft uitæ Chrifti tenor*

De baptifmo à Clirifto inftituto,etparuulis ctiâncceffariô intingendis,n5 eft quod quic^ horüimprobare poftint» Vt eratfuturus excellentiisimus mortalium Mefsias,amp; excellentia nullt cômunt,nô debuit fuos fibi afcilcere,ó(r regere ullo modo cæteris hominibus,aut prophetis præcedentib, cômuni.Itacp nee uano principum mundi ftrepttu, faftu, pompa, minis, cæde tie nobilis effe debuit,fed exercere ftium ius in nobililsima homtnum poffefstonê. At nulla a^ nimo maior,ergo in animos fua imperia debuit exercere* Qutim uero effet fu^ turus rex pacisjnô belli, amp;nbsp;more exterorS principum, nomina eorû qui in cius uerba effent iuraturi recipere, hoc facere etiâ debebat figno amp;nbsp;facramento à ex teris diftimili. N ouam itacp leg? amp;nbsp;facramenta etiâ erat inftituturus, non fecun dum earn legê quæ data eft in Aegypto,fed omnino noua amp;nbsp;diuerfam, ea uero figna,quæ pro ndci facramento datums erat Meßias,erant futura effetftibus jnilia. Quemadmodum ergo animos ui mortis amp;nbsp;carnis affiimptæ erat ablutu* rusjita in proximum fignum uoluit aqua corpora perfiindi in nomine Dei pa-tris,SC filr),amp; fpirituffancftitqui ut ante uidimus,unus Deus eft,cuius unam in fe perfonam habtturus erat Mefsias. Nam nifi homo Deus effet,poffet eo maior dari. Quum itacp etiam puelli fint ftatim à cocepta anima, pcccato Adami ob-noxtj,lunt etiam abluendi, ut per parentum fidem in uerba ducis lurent î non (ecus atep circuncifio data odlauo diepueris, eratillis caufa ialutis. Quod uero fit circuncifus Chriftus,id nomine duplici fa élum eft ♦ utlegem probaret aDeo effe,f uiffeep bona: fieret^ per omnia fubditus ei legfquam dederat potius cor-poribus quàm animts: demû ut qui effet futurus homo Deus, etiam in uno ho-mine utriufque legis facramenta fufeiperet, quemadmodum legem fuam omnino fpiritualem coniungebat corporali,nouumcp T eftamentum ueteri. Nolo hie adferre quomodo in baptiimi rudimentis uoluit Deus ludæos agere, dum crebrisablutionibus luftrari labefatftatos uoluit, N ullum eft el ementum pur-gationi aptius ipia aqua, nee in quo plura miraculaDeus often derit, amp;nbsp;in rerCi -cteatione oftendat: quod uidere primo libro licet, Itaque fummum illud in ab-luen^o inftr umentum, uoluit fummx animorum ablutionis effe fignum MeC-Has nouam legem daturus*

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NN 4 In

Vàffl uére dicfîum eft^homine imperito nil quicquam iniuftius efîe pox, V JL teft.Iudæicalumnianlt;3ilibidine,eleuarefidemieiunîj Chrifti, quam in Mofe ôiS Qia probantjnon uerentur ♦ Si ieiunauit quadraginta dies, quare po--flea efurîjtc'aiunt, Nó cnimpotuittantûieiunarc uthomo:fupereft crgo,utab«*. ftinuerit quatenus Deus. ô capita cerebro uacua. fuit ergo Mofes quadraginta otfîo diebus deus,fuit totidê Elias,fuit Daniel uno ßC uiginti diebus.uidete quo recidant.Eiurire uoluit Chriftus, amp;nbsp;quaecuncp font noftri corporis imperfeóiio nes, praeter peccatum, in fo experiri.No eß de potentia uerbi Dei ambigendü^., Poterat fane Chriflus dæmoni oflendere diuinitatem (quod expifcabatur) uelt; rum noluit.Nam quod ludæi aiunt,fequenti obiedione daemonem poliere in-telligentia,amp; potuifle agnofcere Chrifiuma'd conßanter negandum.Nam nul la eflfobflantia fcparata,feu bona, feumala, quac cognofcere eße Dei, £gt;C com--prehendere,ficuti eß, poisit ♦ eßet enim Deus finitus, fi à finita potentia poßet comprehendi. Itacp dæmon non poterat noße in Chrißo diuinitatem, nifi ipfo, permittente, noluit uero illi indicium ullum foi facere, nec ad miracula procc-dere,quum eßlocus ordini naturæ.Poterat aliunde habcripanis,quàm à mua-culo:amp;^ materia in panem conuertcndaj aliunde quam a diabolo.Propterea ua na eflobieôio. Quamuis autem doôè reiponderitMunßerus quaeßioni, qua quæruntludaei, cur Deus inlege nonreuelauitfilium foum, fi filium habet:tax men eiusreiponfioni eß quicquam addendum. Ita reipondet Munßcrus.Ideo manifeßo noluit Deus reuelarefilijs Ifoaël, quod eßcntprocliues ad idololatri-am, fibi eße filiutp.Nam idololatriac dederunt exemplum in adorando uitulo, amp;nbsp;poßea Baal pbehor.Itaque dixißent duo foiße,eßecp principia,legemcp per-uertißentjmodo patri » modo filio adfcribendo fingula praecepta pro fua libidine. V erum non ample ißa fatisfaciunt quaeßioni. nec enim illis eß fatendum in lege de filio Dei nil eße fcriptum, quum in lege multis in locis Deus Deum at-loquatur, fiat mentio de fapientia Dei,amp; pofeit parère qui facit,ut animalia om nia pariant. Vcrû in hoc nodus eß, quare ita obfcurè amp;nbsp;latenter fcriptum efl de co,ut non manifeßißime expofîta fit res, quæ ad omnês pertinebat, Quod efl in homine prçflantifsimum,efl ufus animi,liberum fcilicet arbitriumjquo fob-latofruflra mundus eßet creatus,nec eßet Deus. Itaque fancßa religio,utfidem bonorum exerceret,malos non acquiefoentes bonis SC iußis rebus condemnax ret,nó plane manifcße aperit quas res promittit.Si itacp fpiritus fanóus per pro phetas liquide aperire,omnes qualitates amp;nbsp;tempora Mefsig uoluißet,foblatum credendi meritum fuißet, quum tarn patens ßatim à natiuitate fuißet, ut nullus nifi amens refragaripotuißet. Et fi palam fine têpore amp;nbsp;deferiptiope dixißent, Deum Dei filium inter homines, in humana forma aóurS, proculdubio quiC-quis minimum diuinitatis in prophetis,aut magis,miraculicp argumentum uix dißet, ßatim totMeisias quod hominesrarismiraculis daros fufcepißent.uox luit itaque amp;nbsp;fpei,amp; fidei, peruicaciæ populi caufa leuibus indicés, de foo fix lio Deus orbi aperire,ut ante eius aduentum pijs côiedîuris delinearetur: poflx quam autem aduenerit,manifeße de eo omnia feripta apparerent.

IVIirum quid tarn eruditum,amp; in omni genere difciplinarum uerfatum hemi nem Munßerum ufqueadeo perplex um reddiderit, ut nil habeat quod ludæis refpondeat,quum nobis cultum fantßorum obfjciunt,6C contra noßrum etiam Euangeliu nos facere dicunt.In eo enim fcriptum cfl,Dominü tuum adorabis.

G V L. P O S T E L L I L I B, I I Ik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42^

amp; illi foil ferules ♦ An Ita arduum erat homlnl primaria facrarum rcrum crud!--tioncjetiam In arcfîiore Euangeltj profefslone educate, relpondcre ludalcæ obletfîlonl: memorlas quldê Martyrum amp;nbsp;plorum hominum, in honoré élus qui fua Illis dona contullt,ecdeflam celebrarcjcos uero nec colere as 'n nec adorare^Fulflc uero hoc inftituti iam à temporlbus apoflolorum,!] ignorât MunfteruSjCralfa Illa fupinacp ignorantia eft,Quotquot enlm intra treccntefigt; mum à Chrifto nato annum fcriplercjid fuifle moris in Ecclefla fcribunt. Si pro xlml Chrifto homines non intellexere fcripturas,0lt;in uniuerfum omnes erra-uere,nullaun$ fuit ecclefla Chrifti.Quod fanefti homines preclb.potlus quam qui ulul funtjpofsint impetrare à Deo quic^,dlclt SC innuit Ipiritus Entftus per prophets,quum ait:Si fteterint ante me Mofes SC Samuel,SCc.oftendlt enlm 11-los plus quam cæteros mortales apud Deu potuifle. Pofte uero nomine lanfftl, per leftim ChrlftQ qui Ills beault,ad neeeßitates appellari,eiuscp nomine fanlta tes etiâ ex reliquijs,aut fola memoria operari,quid miruf quum innum era mira cula ita faefta lint,amp; fudarlola Pauli etiâ fanltates operarêturc' Ad hacc ft laudan dus eft Deus cS crebra beneficiorS memoria, quid poteft ill! maius aut gratius proponi ÔC repeti,quam quç fiimma in homine,quo nil maius eft,fecit;lta in o-mnibus faneftorS comemorationib. omnia Ecclefia in ChrlftS amp;nbsp;Deum refert, ab eo incipiens,in eS defines. Velle fane pofitS fuifle mods imaginib.no teme^ re KTnkixnts multorS efle faóïas, nulla comenticia miracula legi. Verum quid fa cias;'Nil tarn bonS,quin eo homines abutanf.relinquendu cum zizania triticS ad mefsê uftp. Nil, imo ne Deus quidc no fit perniciofis homlnib.ucnenS. Ve rum res ideo malç no funt,quod illis quida abutant.Sunt certe ulri ptj,ut res to^ tlus orbls corruptibilis maior, in primis feeSdum Deum in memoria habendi. Deus in illis laudandus,per eius in eos beneficia obfccrandusîquâuis ludçis ÖC Muhamedicis in fallà nunc religione agentib.ex çquo difpliceat.Lcges in re la pride obferuata,no debentnobis ponere. Slperillud unS ftarct, quominusue rum lufciperent,ad têpus tolli imagines,^ intermitti cultus poftent.uerS ifta co tradicendl,nô difeendi animo proponût. Quare homo peritiisimus traditions TalmudicarS,cû multis altis,nó obiecitieiuniûio impiorn dotftorS, qui apofta tx Bareozibae fauerantcQiiid memoria prophetar5,Mofis,Dauidis,SC Macha beorum fibl uult,nlfi fit cômemoratio eorS,ut quibus Deus fuitpropitius c' No poft'um hoc in loco aliud iudicare, nifi quod maleMunfterS habeat, quod quibus uiucntib.Chriftus dcdit,ut in nomine fuo omnia miraculorSgenera,et ma iora quam Ille ederêt, eadê(ut fiat certa fides illorS, beatitudinis ÔC uitæ æternac Deitp miferantis) poft morte fieri. Sapiunt ifta dormitionê,ex qua noftrl Impq mortalitate animorS elicuere.Fit certe maior diuinae in nos pietatis fignS,dum poft morte manifeftS ÖC neceftariS miraculS fit,quam quum in uita praefenti du biacp fieret.Itacp quauis multi fint fancfti,qui non funt in diariS fandorS relati, nunquam tarnen nifi Martyres, aut daros poft mortem miraculls in conipeeftu multorum fatftis, fanefta cogregatio Inter diuos retulit.Fac ambltlofe quofdam irrepfiffe in opinionem faneftitatis, num funt omnes cætcrifimilesr’Noneft fanêiorum hominum ludaeis permittendus cultus, quum pracfente ÔC terrentc Deo ultulum ei prætulerint, nulla idola inter crebra Dei miracula non colue-'rint,etlam madatisliberis. De ingrefTu paradifi ante morte amp;nbsp;redemptionem Mefsiæ,bene refpondit Munfterus,quod nemo debebat intrare paradifiim an^ teaduentumMefsiac.Namquumfitin confeflb Adamum perpeccatumabu-trotp exulafle, quS nuUSfit maius gaudium,a«tfœlicitas,cuius pofsitparticeps homo

homo fieri,quam Dei ÔC caufe primæ contemplatio:relinquitur,utfiimmus homo Meflias illû fuisapcruerit,id^chariiate,autmodoneminifimili,mortie fcilicetieruant enim homines uita,Chriftus morte. Si enim aliquis homo præ^ ter ilium tarn magna hatreditatem fuis fubditis coparare potuiflet, illu fiiperiore aut fociû habuiflènquod eft tanti hominis maieftati incôuemens.T extus Euan gelicus parabola eft,no eft res gefta.Erât pij ante Chriftu in quodâ loco morta^ libus incognito,in lacu in quo no eft aqua,ut ait Zacharias. Nâ ille in fanguinc paefti fui eduxit uineftos de lacu in quo no eft aqua,id eft de loco quodam extra paradifiim.Quod uero nefarrj deprauatores comentarijs ifta referunt in egref. (um de Aegypto, nuUu languinem à legislatore illic fufum lego. Pratterea pro-milsio eft adferês gaudiS proximû ob regem uenturû.dicit enimÆcce rex tuus uenit,ièu ueniens eft, nbsp;nbsp;nbsp;Aiût uero etiâ in traditionib.Cabalac, Abrahamu cS

fer uo Eliezero,amp; animis iuftorS efle fub folio maieftatis: quod cotrauenit nefa riacThalmudi fententiac dicenti, Abrahamum ius inferni ÔCparadifihabere» Quod Chriftus noluerit innotefeere miraculisjô^ Euangelio,ante tricefimn æ-tads annum,id in eo pofitum fuit,quum uoluit.Matura ea eft çtasjquam uoluit miraculis ornare.Praeterea ut qui iam multo tempore ex er cuerat, ut dixit,fabri lem artem, nec ante in literis aut difciplinis uerfatus erat,ftatim latentis diuini-tatis opera depromeret, quum infimus crederetur mortalium ♦ lam ante dixi,fi cum potentia Si gloria humana,amp;^ omnibus notus aduenifletjproculdubio lub peruicace natione non uixiflet triennium, quin feditionibus ilium efferendo bellum toti orbi indixiirent,quum ille futurus eflet princeps pacis»

I Am abunde fatisfeci obietftioni huius capitis, quum auferendas à lege Mo-fis ceremonias,ut legt Melsiæ ifîgeretur, docui ex prophetis. Prçterea Mun fterus eadê ferme récitât. Videantur loca de abrogandis ceremonqs Si circun-cifione in Deuter.Iefaia,Dauide, leremia, Ezechiele, Äfc.In fextum nil adfert Munfterus,cuius ideo exemplum fequor, quod obiediones illæ polsint quof-dam offendere.Nam alioqui non eft opus ifta,nifi dum obtjeiuntur, fcirc,refo-tare,6C ludgis fatisfacere.Capitis feptimi obieeftioes nullæ funt.Sed no caret er rore,quod attulit exemplum Munfterus ex Hebracis, quum dénatura mali di-fceptat.Quomodo fcilicet fimus mali,an corpore, an anima,an utroc^.Maleaf feéîâ totâ naturâ ex hoc loco capio ab ipfis adueriarqs. Parabola eft eiufinodi* Si, inquiut, earo fine Ipiritu peccat,cur Ijjiritus affligiturc'Quum itaqp is peccet, alter puniatur,fequitur ut una peccent.exemplo hoc patet.Rex quidaortu con ftruxeratjin quo erant frutftus excellentilEomniSgeneru, no tame potuit ullos illi cuftodes praeficere,qum firudus furtim decerperent. itacp inito cocilio cæciS iinum qui uidere no poflet,amp; claudû qui afcêdere nequiret in ipiäs arbores, eu ftodiæ hortijdeftinauiduerumetiâ illi unà fraude cômifere.nam cçcus iuftinens humeris claudû eum ad frudus ufcp protendebat, ut comune ambobus furtum fieret. Ita uolunt innuere, in utraep natura efle mali principiû,quod ternere no cft aflêrendû.Diftinguêdg itaep funt animç,amp; animi partes. Nam in carne eflè uitiS, eft in côfeflb. uitalê uero anima, animale Si fenfitiuâ habeüquæ très una res funtjunâ refultans amp;nbsp;dépendons à corporis natura Si temperamêto. Si itaq; dicant eum ipiritû ludaei efle cS corpore deprauatum,nô diffxtemur. Si uero de fumma ilia mente,quç cœlitus aduenit in corpus humanû,quam philofophorS princeps tertia parte lib.de Anima, uocat intellçdâ abftradS SC immortalê,in telliganij

G V'Li 'P O'S T E L LI L 1 ». I n h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43*

fdh'gant, pcricuïum habet ilia aflertio. Nam fi malS proueniret ctiarfi abïnffïc ÔU abllraifïojproculdubio omnino pernct in homine liberum arbitriu. Nam fi duae illa: uolütatcs, quibus agimur in diuerfa, eflent ambædeprauatae;,certe nul la eflet cofcienriç accufatio malo repugnansjtacp quum quod nolumus,malü, hoe faciamus eóftat diuerfa fentirc rationem ab corporeo fpiritu, Qpum itaeç intellecfius ille tâ uiuax in corpore fc patitur uinci,amp; ad uoluptates animae corgt; poreæ trahijmerito quidc puniturînô ueluti author, fed ut focius,amp;^ qui eft ob^ fecutus. mala igitur eft fimilitudo cæci amp;nbsp;manci,ft de animo immortali^ parte corporeintelligitur. In cap.S.ita obijeiunttCurleproium mundatum mifit ad facerdotê poftmundationê^ Chriftus fccitutraqp unum,operascpfuæ diuini tatis obier uationi legis ideo iunxit, ut oftêderet eius praecepta fan (fia fuifle.nec cnim erat neceftè propter fanitatê, fed propter probationê inter lepra amp;nbsp;lepra» Legem enim ipfe nun^ uiolauit, nifi neeeßitate cogcte : ueluti quum probauit defricationem fpicarü in fabbato,lànauit in eodem, ablutiones traditionum ne glexit.cætcra indigna refponfîone ftint.Sequitur: Quum lefus feipfüm multis in locis dicat filium hominis, inde indicatur nobis ne colamus filium hominis, quod dixit Balaam. Non eft Deus homo ut mentiatur, ueluti homo mutet. Nolitelperare in munifi cos, in filios hominum,in quibus fton eftfalus, aitDa^ uid.SC adhucamplius:Maledi(ftus qui confiditin homine, amp;nbsp;ponit carncm bra chium fuum, Seipfum uocat frequeter filium hominis Chriftus. fatemur. Ergo no eft inillolperandum.negamus.SiMelsiasfuillet parus hbmOjColendus no erat. At c|uialummus omnium hominu, id eft homo Dcus,colcndus erat,Nee eft mala in earn Iperare.Nam Icriptura dicit, in eum genres fperabut, quum de Mefsia agit, ergo etiâ fi tantS fuiflet homo,erat in eo fperandS : quod fecere pa.-tres ueftri,Nâ quum côfidatis in homine Iudæi,amp; experftetis carnificê, Deo^ difsimillimû tyrannû pro Mefsia, eftis omnes maledirfti-uofipfos jugulatis reçu titi. Nos fummû hominû Deum QC hominê unà ample(ftendo,ucrô fequimur» uefter carnifex Melsias,aut potius Antimelsias,erit orbis labes ruina.quûcp Deus fit naturaî conferuandç ftudiofus,uefter Meisias uoluptatis aliquot homi num gratia orbem eft euerfurus,

VEIIem lanê mihi no oblatâ fuifle occafionê huius perplexitatis’.quoniâ no fatis noui anludeorû fententiam, an interpretis refutem.magis itaq^ quu IgdatMunfterusreceptâ de bonis operib.fidê,quàm Iudçi,utrilt;^perftringcndi funt.Improbant ludgi noftra ieiünia,quod interdiu comedamus,illi nô foleant ante uefperâ cibu fumere,quod prifta iblebat Ecclefi a facerc.Preterea quod nÔ bene incipiamus diê ieiuntj, quod node antecedente diê iciunq uefeamur car-nibus, Vcrû nô rem,led agendimodû eleuât. incipit illis dies â uefpcre in uelpe ram,nobis à melbnyÆo in mefony(ftion,ahjs ab ortu in ortû,quibufdâ à meri-die in meridiê.Qjronia aût priuatio eft rebus,prior uidetur arterna nox lucê an tccelsilTe,uerû fi noeftem pro habita capimus,dignitate dies prçcedit, Vcrû hçc nil ad rem.Parû cnim refert quo principio incipias bene agerc, modo agas bene. Quod aût addûtironicè,fexto die nos immerito ieiunarc,ob palsionis Chia fti memoriâ, quum potius ob noftrâ liberationê deberemus hilares elfe : rcs eft refponfione indigna. Nâ ob eius dolores,ôô noftrâ miferiâ,quæ illû ludæorum tortorû opéra crucifixir,flendn et iciunandS cft,quû quotidie,tum ea potilsima 41e: ob cçrtam Ipem falutis gaudendum eft : quod unà pqs fanâis facerc

eft poßibile.femper cnim flendum uero Chrtfliano,6C femper gaudendum eft» Cognitione mtferiæ depn'mitur caro ÔC uetus homo, mon'turep, Ijje ûlutis cer«» ta adiuge mm'taturgaudxumJtacpueramDeum fpeshumxlkatefui prx'mo ni^ txtur. Cætcrum mxror uehem enter, qux uenerxt xn mentem MunfterOjhomxiii alioqux prudent! QC cordato, ut xcxunx'um efle bonum opus nos ÔC ludacos falfo credxdxfte affxrmaret. Sx xexunx'um non eft bonum opus,Munfterc, xmprudens Ct xnaius Deus, qux' id iuftit probauit^ in locxs xnnumerxs,Certe nulla maior de bonis operibus impietas proferri poterat. At practexit, femper deberi ieiunare: quaft uero apoftoli flC eorûfucceflôres, qui certos dies maiori abftinentiac praclt; nxere,non intellexiffentin hocfæculo eflciôbriè,iuftê, ôi pièuiuendum.Chri* ftus uero qui ait,Quum iexunatxs,6Cc,non intelligens femper acquè ieiunandi^ non intell exit eo modo Euangelium»eft quidem,certè eft fobriê femper uiueiv dum, ÔC quibufdam diebus plus quàm fobrxè, ut uix etiam necelsitatis legibus fubuenias. N olo ieiunrj praeconia hic referre, ÔS quoties auerterit Dominus ira ob ieiuniû, quomodo uincantur co datmones,feræ,amp;c, effet enim alterûopus» Male itaep feribunt ludaci, quumiciunium diei Veneris agitanutu uero impie, quod nil prçfcriptum hominibus cupis,prçter eorum libidinem.fi enim melius fine præfcripto,quàm cû prçicripto ageretur,ftultus effet Deus, qui leges homi nibus dedxflet.Certê fatftio hodierna tibi plaufibilior uita apoftolica uidet,mcn dacem^ Chriftû quàm quemuis aliû tui fimilêmauis appellate» In reiponfîo ne fèquentis obieeftionis rem acu tetigit, contra ludacos affirmantes, quicquid miraculorum edidit Chriftus,fuiffè ab antiquis édita. In hoc enim difFert,quod unus Chriftus fecit, quod làncfti omnes: fuo nomine ifte,illiinuocatoDeo* Quamuis lunt ab eo édita multa, ante eum non fatfta: Transfiguratio, refurro lt;ftio,conuerfatio poft refurrelt;ftionem,mifsio fpirituflanxfti, concefsio fimiliutn miraculorum fedatoribus ueris, in qua re uidetur potifsimum eius diuinitas* lam ante refpondi obiedioni, de pace inter ueros Chriftianos acterna, cui cti5 probe fatisfacit Munfterus in cap. lo annotationibus.fieri non poteft,ut durait te humano arbitrio unquam in mundo mali define, quorum occafione bellutn indies oboritur.Si enimnuUi effent fiiturimali fubMefsia,fruftra legem daret. at quum effet legem daturusgt;cam^ longe perfediftimam,opus eft fore fiib ipfâ malos amp;nbsp;improbos,quibus præfaibat. itaep pax ea intelligitur non corporuxn, (ed animorum, eacp tantum inter bonos. Itacp Euangelium non pugnatcum Ic ge,dum ait fe miffurum gladium in mundfi Chrxftus. Quotquot enim funtba* ni, quo funt meliores, eo magis ab impijs affli^tur î ÔC quo magis uexannir,co maiori pace erga omnes homines utuntur. uirtus enim, quo magis exercetur, quum tarnen tjuietis caufe fufeipiatur, co minus fcopo fruitur. Nam fi uclletixt hac uita quiete frui,dcfinerct effé uirtus. Vita enim praefens in adione boni,fii tura in praemij perceptione confiftit. Quis impudentem calumniam ludaco rum in caput iz.ubi de fabbato agitur,non uidet i Aiunt enim quod dicatur in noftra expofitione de fabbato, quod potifsimum à peccatis fit ceffandum: fua^ deamus uero caeteris diebus cffe peccato infiftendum. Quis ita xmpius, ut un$ uel hoc cogitarite'Semper quidem à peccatis omnx'bus plufquam à morte cauen dumeft Chriftiano,fed attentifsime die fefto aut dominica,ita utamp;Tadmifla cæterxs diebus delida lachrymis,confeftione,bonis operibus, amp;nbsp;quouis expiaz tionumgenere diluere anteDeumfatagamus. Non poteft effëuitachumanaî comunis tenor, ÔC eodem ordinc. nectatnen unquam male agendum eft uxrp

GVL» P OS T ELLI LIB. I I I I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^5

böno.ïtaqj quS toto ui'tg curfu ftudeat bonis opertb.tamê quibuCdâ diebus pre-fcriptis attentiisime debet aut pcccatis obniti,aut bonis operib* infiftcre. Ad obiecla eorû cótra Chriftireiponium ad phariiços, quod foieant periflitantib» uitatâ hominib.quàm brutis îabbato fuccurrere, nil aliud eft adlerendû, quàiii fî acftio corporalis uiolat fabbacû, ergo maxime ab eius côfcruatorib Leuicicis, qui ea die maxime operâtur manib, unde relinquitur, ut uiolatio iabbati no fit in neceflàrio opéré,fed in præcepti negledu: Nâ alioqui nô habufiîet odio fab bata ueftra Deus,ô recutiti,fi in illis omnia miièricordiæ opera, quolibet corpo ris ofFiciofuiffètis exequuti. Quod adfertMûfterus hiftoriâ de Saxone ludceo, quâuis ea uideatur^innuere mores omni5,quod in latrinis die fabbati cû domi^ nicaegerit,tamêijdêmores obièruationis fabbatinôfuntin Africa, nbsp;in Afia

potilsimû inter CarainoSjqui traditiones ÔC Talmud improbant. Semper og ganniendo id in ore habent, quod nos nô obieruemus legê, quum Chi iflus ad eâ implendâ uenerit,ÔC dixerir unS apicê de ea nô periturû,donec omnia fiant* lam abûde fatisfatftu eft huic parti.Nec ein erat futura lex noua fimilis uetuftæ, nifi in illis quac ad mores pertinent, VerS difficilis quaeftio fequif. Si eft Deus (aiût)quare occultauit feipfum in carneffiC quare no uenit cû audacia ad eden* dum legê fuâ,amp;r ad earn exponendâ in publico,ut nô feducerêtur homines eius aetatis,nec in eum offenderent mortalesfdebebat facere opera fua in aperto,no tis ÔC ignotis,ut oês crederentin eum,Maior ein eft ia(ftura,quæ perijt ob dilsi.-mulationê iftâ,quàm redêptioiquoniâin eum occultû cunêîantur, ne credant. Sût ifta ad uerbû uerfa,ut intelligant. Illis aût iam multis in locis à me fatisfaêîû. répéta tamê etiâ paucis.Omnib.in rebus uult arbitriû noftrû exercere Deus,ut quemadinodû ab eo miracula omnia, quibus excitamur ad obedientiâ amp;nbsp;uirtu tê facit, ita amp;nbsp;nobis res exequendi facultatê amp;nbsp;arbitriû permittit,utmanifeftenx tur qui probati probi^ funt.Quum ein poflêt Deus fub Mofe nô diffîcilius uos oês in niêlu oculi ex Aegypto, côfoisis Cananeis trâsferre fine ulla illifidendi diligentia in terra fan(ftâ,quàm miracula ante Pharaonê,in mari, in deferto,in flumine,in fole,in Philifteis,in Senacheribo, in Abacuc, in Daniele, amp;nbsp;pueris uirtutê fuper naturâ oftendit, tamê uoluit ut fideles exploraret labore humano eô perueniri.ita quû uenit Melsias,cuiuslex erat excellêtiisima, utrelinqueret credendi arbitriû,noluit naturae côferuator more tyrannorS fuâ cum fanguine iungere potentiâ, ne ilia cogeret oês uel inuitos in eius uerba iurare. fuiffèt em Deo di(simillimus,fi ita egiflèt. Omnib.fatfta eft per libertatê fidei credendi po teftas,quae iublata cû meritô fuiflêt,fi manifeftior in initio fuiiîèt. Adhçc, fi à na tiuitate ftatim innotuiflet Chriftus, ftatim etiâ in bella amp;nbsp;orbis ruina uel inuitû adegiflêtis.Certè fi uenturus cû poteftate corporeafuiflêtjaut cladê uniuerfo or bi,ad quê faluandû uenerat,attuliiret,aut pares multos habuiffet Nino,g qndegt; cies hoîum millia in bellû egit,innumera côfecit:Semiramidi,quç decies oêîies centena:Xerxi,qui deciestpar effe uix potuiflètiditior aut Iplendidior Salomo ne eflè nô poterat, itaep non eft in caufa quod multi perierint amp;nbsp;offenderint, ut nec aqua quod multi fiti pereant nolentes ad fontê accedere, Quod plures fint perditi faluati,nil mirû.pauci enim boni iunt:amp; ut habetis in Talmud, quod erit in aduentu Meisiæ, ficut in ingreftii terrae iànêlæ. duo em ex decies quin-quies faltê cêtenis hominû milib.ingrelsi iunt terra fantftâ.Iofue amp;nbsp;Calcbjquod nô ftetit per Deû,ncc per Mofem,nec per terra fanêîâ, ita ueniête Chrifto pau-ciisimi erant faluandi,ut côtigit. Erat milEis ad falutê lif aëlis in toto orbcjita ta 00 men.

mêjUtarbi'tnu credendi fine ulla ui ubiuis gentiû rcIinqueret.Fadt ctfî id rem quod exemplû dedit,ne nos ipfos ob diuma beneficia uenditcmus. In cap.i^* agitant parabolas Chrifti ex limilitudinc ui'rgæ Aaron, quam aptamus uirgini matri,tan^ omne flmile per omnia c6 altero flmili cóueniat:quod nun^ ctiam propham' authores cocedunt.Illos rogauerim,fl per omnia parabolæ fintfimill bus aptandç,quum Ozeas uxorêfornicariâ côparet fynagogæ,oportet ut om/ nes totius orbis deos coIuifTet fynagoga, quemadmodü fcortu omncs homines adinittit. Oportet radi pilorû more,SC implantari corpori,quoniâ fudei ab Eze chiele cöparantur pilis : ÔC fexcenta eiufinodi.Omnia ein fiint plena parabolis« in prophetis tarne nulla eft,quæ eóparatione per omnia quadret, Futilitatem ludæorû de igné inferni nô redargue, quum feipfam refutet.aiunt em corpora impiorû abfumenda ab igné ueluti paleâgt;ne ulla fuperflt memoria nominis eo^ rum,Sed ad quid futura eft refurretfiio,fl corruptio refurgentiû fieripoteritc'ad quid omnino peribunt, quoru ad uituperiû nomê Sc corpus æternû durarc de^ bet ut atfiio diuinæ iuftitiæ innotefeat C N ulla erit in futuro fàcculo corporû ab--iumptio,Materia corporis humanifola poterit pati,nô corrumpi, uinculo æter no ipfa corpora côtinente:ut quemadmodü obflinata peccandi libidine Deum nullû e(re,aut non curare res humanas,iuftitiâ fie habere putarunt, ita in perpe tuum elfe uindicê (èntiant,quê nullû credebât, Falfa eftobiedîio ludaeorum, quû ideo dicunt habuifle ChriftS fratres amp;nbsp;forores, quodfui têporis ludati dixe rint,nônc hic eft faber filius fabricNônemater eius uocat Maria,SCfratres eins Iacobus,amp; lofeph, Simon,amp; ludahfPartim em uera dicunt, quod eflet faber fa bri filius creditusj Maria natuslcæterû quod reuera patrê, autfiatreslôrores fie habuerît,id falfiim dicebant. Nec em in Euâgelio id fcribitur,uti ueiS fit' proba turn,fed ut obietftû.Sed faceos ex animo dixi(re:cft ille mos fcripturse,ut cogna tus in loco fratris ipfo nomine ponaf. Id etiâ amicitiç gratia ex tra cognationem in omnib.linguis dici de côiuncftifsimis folet,effe fratres huiufeemodi. Quod fî ita uim rebus ex uerbis faciêt,fi' credunt neoterici prifeis Iudçis,ignotû ante m» racuJaChriftûuix cognofeentib. multomagis crederentipfi Chrifto,dicctiina trem fuâ flbi efle fratrê fororêcpifîC nô tantu illâ,fed quofquot faciunt uoluntatê patrisjitafibi affines afleruit.Fatftus eft omnib.bonis omnia Chriftus,utoêslii/ crifaceret: ideo omni affinitatis généré felices animas flbi obnoxias affirmauit» duplici itacpjiomine fratres hos uocauit, fiC ration e cognationiSjfiC ratione bo/ nitatis. Vocat uero fratres fuos difcipulos,et paupercs,nô ratione carnis,ad quâ miferi ludæi oia referût. funt itacp earn ob rê in peruerfum fenfum aôi, ^d uim uerborû ad literâ etiâ in prophetis dctorqueant,quod ucrû euertit. Quâuis aût iam de Mefsiæ excellêtia fit à me diefîS, tamê huius obieôionis gratia funt etiâ referenda paucis, ÔC locupletâda quæ dida funt, Diximus in principio fumma oîa,fit^ nulli nifi humano corpore cômunia debere Mefsiar. ea uero oîa Chrifto lefu côtigerunt.ut ein fuit Deus, Ô6 hô quo nil maius dari poteft, ita etiâ côcipi ÔC nafci,fiC cognation? habere differêter à cçteris totius mûdi hominib.debuit* Nil feiuncftius eft hoîe 6C Deo, utrûcp habet in fe uno. Nil differentius femine fie illius priuatione,in eius côceptione utrûcp fuit. Virgo amp;nbsp;mater in natura nô cft,fupra naturâ Maria uirgo perpetua,amp; mater eft. N upflt, amp;nbsp;nô nupfit,ut cû uili côftitutioni fatisfaceret,tam magnûcp tegeret ad praefinitS ufcp lêpus myfte rium.lofephusdicftus eft eius maritus,fie Chrifti pater,cæterûnec pater neema ritus uncp fuit.Cæteri hoîes fratres habere folent ôe poftuntjno debuit ulla in re cûiUis côuenire Chriftusp'taqp perpétua fuit uirgo,quæ mater eius eft.Eftfignû admi-

GV U P O S T E L L I L I B, I I I !♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

admif andu quod dedit Deus, quado uirgo cocepit.Eft nouu quod fccit Deus fti per terra, quia fœmina circSdedit infblito modo uirû.Eft porta oriêtalis têpli my ftici(quod natura Humana eft) ab Ezechiele deftxipta, quae nô aperi et, nee intra bit per eâ ullus mortaliû,fed folus Deus,qui pot cotra corpora dimenfiones tran fire per loca ciaufa,nô fecus $ per apert a. Si ein Deus illic intelligitur in fua natu ra,fine corpore, quid opus eft illi apertione portae Si corpus habet,amp; per porta claufam,quæ nun^ aperiet,intrat, porta ilia qua prima inter hoies uenit redem^ ptor, eftotiêtaliSjÖCprincepsuirgoMaria.Nâalioq^phetaeffet mêtitus,quod nephas eft dicere,fi de alia porta,uel primi uel fccudi têpliintellexiffèt* Nulla ein fuit quin fit aperta, Tertiû uero templu materiale nullu eft* Têpli ita^ huius hu^ manitatis porta oriêtalis eft,Maria uirgo QC mater Dei una, ÔC hois filia 0^ ibror, genitrix dC genita, ab omni labe immunis * Si ergo ^d habere debebat Meisias praeftantifsimS,Iefus habuit,nó eft dubiS quin fit ipfe in lege ^miffus,quonia eo maior dari nequit*Nullos igitur fratres, nullû patrê habuit fecundû carné Chrix ftus.Mitto infanâ opinionê de dacmonib.amp; traditiones: ôê te paucis amice côue nio Muftere*T e per faneftû lefu Chrifti nome obteftor,putas' ne ullûmortaliû ad hâc diê intellexiflè facras literas, amp;nbsp;quis uerus eorû effet fenftis feriptû reliquiflêî’ Si nullQ dicis,tecâ no agotfi quofdâ, ubi oês côuenere, certû eft amp;nbsp;prgfcripti eu5 gelici ÔC ptj inftituti habuiffe rationê.Deledus ciborû igitur à te agitatus cap.ij» quâ fuit introduêius (fuit aût ftatim à têpore apoftoloru) none ita intellexere pa tres,ut quici^ mali in cibis elfe putarentc'ut effènt,ueluti ludaci in fuilla fanguine 8C fuffocatOjcfle uitiS inficiês animos credêtes i Abfituthocdeillorû pietate uel fufpicemur, Nô eft igitur deledus ^batus ab ecclefia, certisep diebus prçfcriptus ea ratione qua Iudgis,Sed ne lafciuiens caro côftietis cibis uti folita,obfifteret Q)i ritui. N on cocidunt ergo loco illo Matthei,PopuIus ifte,6^c.facra inftituta. Age pie ne eft introduefta dominica diesfat ubi eâ in fa cris habes C None cred es Ioan nem baptiftaj^ apoftolos difcipuloscp Chrifti baptifatos at in iàcris hoc nô eft* Quàm multa uariaep funt pro fanêîiisimis habenda ÔC tenenda,quç traditionib* coftant^Qua: eft ifta dementia amp;nbsp;puerilis de fua fapientia affèrtio, ftiû iudiciû to to orbi præferreCNô ruunt ergo facra ftatuta ab Euâgelij obfèruatorib.introdu^ ôa.Sintfubipfishypocritgtgd adrêc'elTentetiâ, fi nullac effent traditiones. Statu ta pia quae fandis adferût pfe(ftionê,in caufa nô funt. Alioqui EuangeliS,^d prç poftera interpretatione genuit tot Epicureos et impios,quot habet ferme feeftato res,malû effèt.Bonu eft euâgeli5,mala ôê impia quorundâ interpretatio, peßimi imptj in uentrê,penê,SC gloria illud côtorquêtes. Satis habere debebas, obiedio nés Iudæoru,quibus uideris fgpe affinis,in mediû attuliflè. Nû^ nouç opinioni amp;nbsp;£piA«wTlt;(x Chriftû amp;nbsp;eius ecclefiaiam 1540 annis in his côfîrmatâ poftpofiiiffë debueras.De reprobatione ludaeorû, amp;nbsp;quod fint ueri Ifraël quotquot in Chri^ ftum creduntjfatis fuprà fcripfi. Nô itaep fecitut peccarent Sé offenderêt in eum Chriftqs,qui illû crucifix erunt reprobarunt,fed eorû mens perfida, quæ uero à fe cognito nô acquieuit» reliquit enim hominê Deus in manu côcilij fui.Ita de cretû erat à Deo,ut quidâ dû elTent authores mortis cius,fibfipfis mortê, alijs ui.-tæ fortuitâ cauiam adferrent.Ita in morte leiu erât omnia dißimilia cæterorû ho minû mortibus.Homines benefîci recipiunfa fuis, ille côfeêïus eft. Morte eorû detrimentû accedit Reip.falus ab eius morte pendet. Generatio mortuorum eft omnino excifa, quia lefus pofuit anima fiiâ pro fratribus luis, uidet fernen Ion-gæuû.Qui uirû bonû necat, amp;nbsp;fibi Sé cæteris damnû dat.Qui Chriftû fuftulcre, ubi tantû nocucre, cæteris caufa accidentari^ falutß fiiere* Vellicant locû ca-O O Z pitis

pitis id. de copafatione IonaCjamp; rcfurredionis Chrifti, quod no per omnfa qua drent,quum Ionas fuen't in uentre pifcis tribus dicbus 0^ tribus noóibus,Chrix üusautem in corde terræ tantum tribus diebus ô^duabusnoôibus.Certe uno loco omnino monftrauit Mûfterus, falfo illos ifta calumniari, quum fint fimilia multa, quae ferme nil conueniunt cum coparato* Vt quum dixit DeuSjFaciamus hominem ad imaginemfiCfimilitudinemnoftram. Nil plane prater inuifibilem fpiritum cum Deo fimilc habet homo, nifi fint ludæi anthropomorphitæ, ôé. ita omnino quadrare parabolam putent. Scripturar funt fimilibus plenae.triduû re^ furredionis Chrifti, durans folida die ÔC duarum parte cû duabus noôibus, fup putatur in modum febrium tertianarS, quas nulla lingua non uocattertias,quac fcilicet à flaua bile in uenis accenfa fiunt.fatis enim eft ut integra diem intermit« tant,ab accefsione celfante in proximS paroxyftnum, uttertia die recurrere dix cantur.Quod aût ad ueritatem literx attinet, qua dicitur futurum in corde terrac Chriftum tribus diebus et tribus nolt;ftibus,intelligendû uenit per anticipationê, ftatim fcilicet à decretomortiseiusfacfto à fcnbisô^pharilàeis, ante^ caperctur in die cœnæ.Ita enim uulgô dicitur,Mortuus eftille, à quo temporein eum lata eft fententia. quâuis enim Pilatus decretum edidit, tamê inftruxerantad morte calumnias die louis, itac^ nox louis,nox Veneris, nox fabbati fuit mortuus,aut ueluti mortuus,et uulgari mortis appellationc mortuus.De diebus nô eft côtrox uerfia.nam nec integri dies nec notftcs requiruntur, fed certae horar ipfarum.Si aût dixerint ludçi efle inufitatû hoegenus feribendi in facris,ut aliquod Ipacium têporis per anticipationem dicatur, adferâ locû un um ubi eft maior longe præx occupatio. Scribitur Exodi u.Habitatio autem filiorum Ifraëfiqua mâlèruntin AcgyptOjfuit quadringentorum trfginta annorum.ôd tarnen dare liquet per pa trum ætates fuiflein terra Aegypti llfaëlitas tantum ducentis triginta annis: un de neceftario funt duccti anni in tempora uftp Abrahami i eferendi, ut numerus conftet.Capiemusitac^ Aegyptum in eo loco pro regione ÔC affliâione.Nam â quo tempore eft eletftus Abrahamus, amp;nbsp;omnes facultates propter Deûreliquit, fuit certè afflióus ben mezarim inter anguftias,nô in Aegypto. Ea enim uox.fi dem as puncfta,utruncp fignificabit ex æquo. unû enim dicitur mezzarim, aliud mizraim.Caftigatuero oëm filiü Deus quem diligit.Refpeëïu reliëîæ felicitatis Abrahamusnun^ fuitita diues,quin fueritin angufttjs,in Aegypto c5 Pharao-ne,in Geraris cü Abimelech,cücpferuis fratris Loth.tota enim uita iufti eflë coH tinua afflióio, aut uoluntaria, aut in patientia debet, ut fempcr meminerit Dei» cuius res fecundæ obliuionem inducunt. Sunt itaep ab exitu Ifrael ad generatiox nem I{àac4oo anni.jo autem ab eo ad uocationem Abrahami. Quodautëdcx beat intelligipro affliëïioncpiorum ftatim à uocatione Abrahami,fignificauitil lud Stephanus protomartyr in Aeftis apoft.cap 7. ita enim refertLucas condox nem eius:Locutus eft autem ipfi Abrahamo Deus, quia eritfemen eius inquilix num in terra aliéna, amp;nbsp;feruituti eos fubijeient. amp;nbsp;affligent annis quadringentis, SCc, credo id erroris in interpretando ucnifle,il quo Cunefta la cris acceflrere,paux lo póft Ezram.itaque eft praeoccupatio à uirtutc SC effeëïu mortis Chrifti, ucluti bic à uocatione Abraham,Eiuftnodi numéros multos colligit in hocloco R, Ax ben Ezra,nc dicant ludæi hoc meum efle commentum fine ratione.

Non poflum ficco pede tranfire infaniä, ne dicü impietatë interpretis noßri, Quis ein calumnias tarn infignes diisimuletfQuafi uero in facris conftitutionib» uic^ ecclefia ( earn cm homines uocat ) fualerit lege amp;nbsp;opera fine fide amp;nbsp;Chrifto jpdefle.Profer unS feriptorê qualë uolueris, in quo ilia habeatur impietas,cædî,

GVL. P O S T E L L I LI B. I I I !♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4}^

Nouit ccdefia nos nil fine fide, fine Chrifto,(pe, QC charitate pofle boni agere* Vcrû ita,tani ob beneficia recepta, quàm ob peccata cômiffà,obligatiï Deo ho mine nouit, ut nil plane operS bonorS no debeat cotinuo no agcre,tota^ uita pœnitere » Qui uero fint illi,qui uendere alrjs fua bona opera, quibus abundat, (blent î* nullus planê.Certè id eft iam à temporibus apoftoloru receptij,ut fancfti alicuius oratio profit,ut ecclefiac mutuis fe precibus iuuent, ut quod non poteft unus,poflint plure:salioqui nifi mutuo iuuari precib.Iicet,quid prodeft coetus? Sint quids tenuiffimi quales erant apoftoli,nône magnS eft,fi pro cômunib.ôi fibi Sc alqs precibus amp;nbsp;operibus bonis carnalia metant f Sût ubiuis improbi, SC paru fuo ordine digni:an ideo omnes perindc habendi fintc* Si hgc ratio locum habet,fiint omnes «äw» cacneuangeliftae. Maxima enim eoru pars ftib Euangc* licæ libertatis practextu,Epicuru SC Lucretiu prçtulit Chrifto» No dcbebas infa marc uniuerfiim ordine,quod quids improbi uidcanf.magna ilia libertas eftjtc unum bonS tuos^ pracdicare,quS cgteros omnes uis deprimere, Nulli fimt am plius pharilàîi.res ludaicac pride funt accifç.Zizania SC loliu cum iegete crefcat oportet.eliget Deus ex fagena,quos pifces ipie eft probaturus.unde iftud Riper cdiumCut in rebus qug potius in bona quàm in mala parte interpretari poflunt, tu unus Deo iudiciS ueluti Ariftarchus pracripias f Quid aliéna iudicas feruû^ dno Rio ftat aut cadit.Si dilplicuit tibi tua cuculla, coelibatus,ieiunia,Sc pia ope ra quae nobis præparauit Deus,ut in illis ambulcmus,uRçadeô ut omnibus illis ualefcceris.ne iniuriS merito Chrifti faceres: no omnes funt code ingenio.SC ft nil dignS Deo fe pofle credut, SC fi funt ferui inutilesChriftiani,tamê fe probare Deo in ijs quae pofluntjftudêt, Sibi fimilis eft in interpretatioe clauiiï. Nil aliud cftè ligare amp;nbsp;foluerc dicit, quàm credere uel no credere remifsionê peccatorS. Quomodo eft abufiis hac poteftate Petrus, qui HananiS ÔC Saphiram bene ere dêtes ligauitc'quomodoPauIus, qui Corinthiû fidele iàtanac tradiditC'Caeterum quû fint oês Chriftiani authoritate pares per Munfteru, quis in côfi Iff s erit præx (èsfad que de rebus dubijs quotidie oborientib.inter duo côcilia referetur^Qui (ünt pari authoritate,no debêt fibi mutuô cedere. Sentiendû ergo erit ut lubet» CO em tendût ifta. Sub interpretatione EuSgelij arbitraria, uiue ut uelis. omnia libera funt. Ad ludços redeo.AiStin expofitioneloci Geneleos in hûc modû* Saiptü eft,Ecce Adâfadus eftficut unus noftrn,6Cc.ut uiuatin ætemS.Sicin* terrogabis hçreticu, None curat Deus,fi uiuat homo in atternuCNonne côiue-tum eft, ut uelit quilibet author rem à fe édita maxime durarefVerü quia utde^ bat Deus futurü,ut leRis ieduceret orbê, SC diceret Ie effè Deû,iànxit ut melius, quod homines moriant, 8C leRis ftiifjendatur in ligno uno, ut nó comedat de 1( gno uitae.unde patetomnib.quodno eftDeus. Hgcimpij ludari:egregtjtheogt;‘ logi, qui adferibuntDeo fiio timoré. ideo morte induCÎâ efle omnibus, 8C ipfi Chrifto,ne uiuant in gternS.Iam erat irrogata mors à cómiflb deli(fto,fed expu lit Deus ne perfifterent male agere.Mors itacp à Deo nó €ft,fcd à peccato- fedu kiffè uero orbê ipfum Iefum,nullo uerbo iniquo poffunt probate. CapiSt quic* quid eft in Euâgelio præceptorû aut exemplorû.fi quid erit quod iuftifsimû no fit,herbâ porrigemus.Fecit certè errate multos Chriftus, non utferibunt ludçi, fed more legis pofitæ: ante lege enim pcccatû nô eft.Itacp anteChtiftû incorpo ratum nô errabat,qui in eum ignotû non crederet: poft^ aducnit,quotquot de eo audiere,SC non crediderunt,funt in errore, SC in longé maximo infidelitatis peccato.’prgcipué Iudaîi,ad quos miffus erat.Credantlefum ludei qualê uolêt,

428. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E -O R B I 5 , C O.N.C O R D I A

omnes ccf tc quaïttatcs pcrfecïïilsimo hominu Melsiæ débitas, à prophctis at tnbutas habuit. N ec qm'c^ in eum probri fuis cóuiójs intentate pofîiint.Côtf git iudæis in lefu, quod nyóblopibus.cófpecfïo maximo lumine. quod cm alîjs itäferuit,utfine eo nil uideat,alioslunu'ncpri'uat. Nô eft opusfàtisfacfîiôequû obi] ciûtDeû uideri nô poHèjÂf ideo nos falfô dicere Chrifiû Deu uidifie*NuU lus Chriftïanus un^ aflèruit fe diuinitatê uidifie, aut Chrïfti aut Del. eft em uC-qucadeô inuifibilis, ut etiâglorifieati admirari potius quàm côprehendere ilia valeât.Quatcnus poteft eius Ipecftrum côcïpi, ui'di't eum Mofes,Ie(ài'a,Mïcha. uerû nullus Deum ui'dit, âS uiuet. Diuinitas animo tantû quæri,uix cocipi nift à peifelt;ftifsimis,etiâtenuiimaginepoteft. Quod obijciuntiantftos no tranftu lifte montestno funt Chriftiani circulatores,funâbuli,aut petauriftæ, qui mira^ culis ora omniû in fe,nifi agatur de hominû falute,côuertant,Innumeri mortui funt ab eis fufcitati in nomine Iefu,quod quidem maius eft quam montem mo^ uere loco. Opus eft fidem effè maxima,Ô£^ ex corde innocêtilsimo amp;nbsp;defecatif* fimo procedere. Suas uero imperfccftiones apoftoli uiuente Chrifto habuere.

Pudec certè ludæum in multisopinionibus Munfterum dicere,quum rcs ip-fa cogat. Quû uita monaftica amp;nbsp;lieremitica fit, fueritép femper ïam à temporû bus apoftolorum,fan(ftilsimuminftitutum,unde maxima mundiluminapro^ dierint,uiri amp;nbsp;mulieres iàntftitate præcipua,tamen ueluti omnes fint fceleratif« limijö^ nil fœditatis non admittant, omnes uno uerbo taxantur à ludæis, fuffra gante Munftcro.Deflendum certè erat,quod indigniisimi prole amp;nbsp;opibus pa» rentes non pauci,adigantiuuenes ad id genus uitæiufcipiendum, antequam periculum uanitatis ( unde certa conftantia oriri folet) fecerint,ut incolume ier uetur patrimonium.ueniunt tarnen non pauci ex illis principes coaóis ad fru» gem, Nam amp;nbsp;Chriftus à uia compellit accedere ad eius conuiuium iam para» turn cuncftantes.Nulla uitç forma fuis caret peftibus,amp; eo grauioribus,quo ma iorem uel animo uel corpore profi'tentur dignitatem. Verum longe iânè plus boni quàm mali in illis, monachorum ordinibus orbis habuit, alioqui nonibla Germania (enfum hums mali haberct. Templarij docuere Chriftianos fuper» ftitionibus nô tenerfiquoties plus ab uno ordine damni^ eópendij Relp.acci-pit.Itidem in cactcris faccret, fi res eftênt ut Iudati,uolui dicere cacneuangeliftac pgganniunt.Scimus omnes caftitatem eife donum Dei.at quia Deo eft ilia gra tiisima,uerofimile eft earn ipfum non paucis concedere, quum poftitinnobà omnia. Mos eft nefariorumhominum,a uirijs hominum, ordinum agitatie» nem incipere,5C ita fuadere rudi plcbeculat, ut infurgat in facros ordines. Si rcs diligentius expendatur,uix uigefimus quftep indignus ordine uidebitur.Si im probitas quorundam totum gregem inncit, funt omnes angeli perfidi, à quo» rum confortio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpiritus decidere:nefaria fuit lex Iudçorum,fub qua

tot mali homines ob fcelera fua perierint : fiint dicendi nequam apoftoli, inter quos unus perfidus Domini proditor erat: funt imptj Chriftiani, qui multos im pios inter fuos habeant.Qiiæ ad boni uiri offîciû pertinent, amp;nbsp;non ad uetuftos ritus,ea omnia diligêtius feruant Chriftiani quàm ludçi: nee eft quod nobis ne gleôûcircûcifionis opponant,quû ad legê uiç^ nouâ locû habuerit,cum cçteris cultib, externis.Cap.xi.aiût Meftil noftrû, fi Deus eft, nô debuiftè côfcendcrc afinû,quoniâ immundû animal eft. Omnia mudare poterat.prçdix crat ^ph eta futur û, ut qui rex effet futurus, afinS equitaret ob humilitatê, qua nemo illi par cfte poteft.Iâ fuprà fàtisfeci in euâgelio prophetico.De têplis etiâ quod nulls fil tertium.

GVL, P O S T E L L t L I B, II I I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»

tertlu, iam fuprà oftcndi ♦ poft pn'mS enim fccundS, nullum Iegittif,prxter^ lt;juod fcribit Iofephus,templö pukhcrrimü,u£populi ludaid fauorcm captaret) Herodem Afcalonitam côftruxiflê : fed non durauit nifi ad exddiö ufcp à Tito facftum.Quod aut tertiam domum acternam à Deo conftituta incorruptibilem addSt, id uen'us eft quam dicant» Nä animus Si ecdefia fideliû eft uere æterna domusjin qua habitat Deusjfuperioriscp imago eft, in qua macula Si ruga non eric, N on erit in monte nec in agrOjnecAbrahami,nec liaaci,fed omnium uere Ifraelitarum. Verum quia æterna futura eft,nulla eritlegeopus, itaque nec eric amplius differentia nationum.Id enim erit poft re(urrcdionem«Ezechiel uidit infpiritutypumeiusjamp;rfcripfittfcripfit etiam loannes EuangeliftainApoca-lypfijn hacautem corruptionenil unquam eritæternumgt; Argumentum de feme Chriftiiam eft à meiblutum.Ita enim habuit utrancp naturam lefusjdiuiquot; nam uidelicet ÔC humanâ,ut quamuis in illo unum copoiitum fcdflet,6C unum fubiedu,tarnen unaquæcp natura foam aptitudinê fine alterius impedimento, quum uellet,haberet.Nô impediebat diuinitas imperfeóiones corporis,ut nec iftæ diuinitatê.Ieiunauit quadraginta dies, medio illo côpofito fuffragante cor pori diuinitate : demum corpus ueluti ad propria munera ieorfim rediens elu* rqt. Non adfuit illi externe gloria Dei, quæ illû roboraret,ueluti Mod Dei ipe» lt;ftrum,Heliæ angelicum: quorum uirtute quum (eptimus inediæ dies fit homi ni mortifer,quadraginta dies ieiunauit utercp* Qui ergo fecerat foapotentia,Ut utercß ieiunaret in fe,docuit Si fe dedifle earn poteftatem quam per fc exercuit. Si humanitatem in fe ita oftendit, ut eius neccisitatibus alt;ftus faceret utriufquc naturæ fidem, ne fi non egeret,fpe(ftrum,non homo crederetur.Deficu quam inuifam maledido perftrinxit,quod efletfterilis,poterat idem abfens facerema eius accefsio non fuit maiorconfideratio»utDei ad Adamumpoftpeccatum acceffus Si uocatio,defcenfus ad turrim Babel, uifitatio Sodomæ Si Hamorrç, Si innumera alia, non font figna ignorationis Deia'ta nec hie Chrifti. ut Deus in illis fe noftri intelledus imbecillitati accommodât, ita Chriftus in hoc fado difcipulis confolebat, ut oftenderet Si foam omnipotentiam, Si ftcrilia omnia fada,aut infeda hominum exterminâda, pœnisep æternis uindicanda. Quod egerit contra diledionis præceptum, foccenfendo infenfibili arbori, quis tarn demes ut credatt'Diledio Si odium, iracp ab hominc in hominê tendit.Cætera enim quæ Si arbitrio Si iudicio carent.nec odium, nec inuidiâ aut iram meren tur. Alia obiedio. Aiunt Chriftiani,nos ludæos eflêin captiuitate ob morte, feu occifionê Chrifti,fod ante eum foimus in captiuitate.Reipondeo: Ante le-fomnullacaptiuitasuobis rerûdominiü àSyriaabftulit,præter Babylonicââ prophetis,antec^ accideret,prædidâ Si limitatâ. in ea uero nô defoere mehoo cecim feu legislatores.Fuit em uobifcû leremias,Daniel, Si plurimi altj uiri lân difsimi,qui uos certifsimos faciebant poft 70 annos,utliberaremini. in hac cS fumma cultus obferuationCjUt iam dixi’.iâ 1500 annis agitis,magis exofi ethni« ds quàm Chriftianis uidi rerû ueftraru conditionê in Africa,in Afia, Si celeber rimis Europæ urbib. Quare nÔ exeritis caputt'eur tantopere foa præfentia uos fraudatuefter MefsiasC’quamobrêài^oo annis natus dormit t'QuOduero uos uultis ironicè Chrifti oratioe in cruce pro uobis ada tutari, certc Chriftus filius î^cijDeus deDeo,(àpientiapatrisferiô patrêpro uobis orauit,ô^ pro bonis ob tinuit. Vers quicquid fit diuinarû precationû,nifi perliberS arbitrifî acquiefrat homo, no faluat.Deus ein uimno ihfert arbitrio noffro. per hominê ftat, quo V • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;004 minus

minus (aluctur.Weo ait Chriftust Quotics uolui tc cogrcgare ficutgallina con*-gl egat pullos fuos,et noIuiftiÆius eft uellcjcuius eft nolle. Vocat deus omncs ft. «entes ad aquas, uJtro inuitat : ÔC quô omncs mortales fîtiant, tarnen pauciC-ftmi falui fiunt. populû edudum ex Aegypto uolebat Deus incolumê in terra fancftâintroducere : et quia non acquieuitDeo,ex innumeris milib. duo tantü feruati lunt, Coacftus fêruus nô eft malo melior.quâuis bene agere uidcaf. idea quod Deus dédit hominifummu, uult in eius potcftate efle,necp uim inferrefo let. Quod ridêdo conccdunt in cap.ii.ferio ampletftor ÔCprobo,quod fit filiua Dco,ipfa fcilicet eius fapiçtia ÔÇ uerbS, cui dixit DeuSjUti domino luo ÔC æqua Ji,fede à dcxtris mcis, Quæ aSt fequunf, hæc diôa elfe,ppter ludços qui effent iilium odiofe necaturi,id uerS nô eft,licet nulla gens unquâ fuit Deo infcnfior., Ilia dicendi phrafis à ^phcta expreffà eft diuinç natufç explicatio,amp;côditio,ut probetur perfonarû æqualitas, fimilis deltas loco non indiga: quæ licet,ut in principio oftendi, fit tota in filio,amp; tota in pâtre,ôf totain fpin'tu fanlt;fto,ut tOW res in cogitatione,tota inuerbo,tota in cffctftuuamcn nec confundi,nec fepara ri debet, nec igitur dextram patris reliquit filius quum uenit in carne, eft etiam totius orbis arbiter: nec fuit inobediens et rebellis patri,cuius uoluntatem fecit, quû fine eius mortenô poffèt homo redimi, N ô poteft diiftum illud,Sede à dex tris meisjintelligi de Dauide amp;nbsp;Abrahamo: quoniam Dauid non habet in lua poceftate regnum cœlorum,ut det Abrahamo,qui erat lecundum ueftras tradi tiones in porta infcri repugnans Deo, amp;nbsp;prohibons ne m ali ludæi quos Deus mittebat in gehennâ,in cam intrarent. Saniores interpretationes eius loci funt adferendæ, de quibus certe habenda gratia Munftero eft. Ita uertitparaphra.* ftes lonathan Vzielis filius:Dixit lehoua domino fuo,icde à dextris meis.In U bro Kibuzin lcriptû eft:Venturus eft Deus Opt. Max. côftituens regem Meflî am ad dextrâ fuam. Quoniâ ditftû eft,Dixit dominus domino meo, fede à dex tris meis.Rabi Ifaac fuper Genefim ita fenbit: Ante folis creationê erat uigês et fubfiftês nomen Meffîç noftri, et fedebat ad dextrâ Dei. ÔC hoc eft quod ait pro pheta,Sede à dextris meis.ita folet exponi locus ille,ita intellexere prifei doÔQ res. lam in primis IudæorSrefutationib.docui,quomodo dixeritChriftus Iç ignorare die iudicij.Dixit ein, quod filius nô nouit. certc qualê uidebât Iclum» reuera nefeiebat de die ilia, quia nulli mortaliû expedit de futuris cognolcere* Vult nos Deus ftib timoré in offîcio rctinerc. Quid oblatrct ludçi de imgiè--óione naturç quç fuit inChrifto,in matris uifcerib.natiuitate5Cinfantia,nÔ eft curâdum.Quod efnfine uitio agêtis aut patientis fit,nil mali habet.Quod uerp male aptari uerfum pfal.ip lt;nbsp;in quo feribitur, In foie pofuit tabernaculum fient fponfus,etc.ipfi Chrifto contendunt,tanquam parum conueniat:nulli fanèma gis conuenire poteft. Sitfadum,fordidum, aut quouismodomaCulatum quod Deus contingit,ilIudmundatfiCfan(ftificat,nunquam labem attingens,utlu.mê omnia tenebrofa illuftrat, nullas concipit tenebras .Tabernaculum fuit Meffiç coelum,amp;^totôiftudnaturætemplum,poftquam creatus eft mundus.Quum uo luit homo fieri,fuit tabernaculum uirgo,funtnunc fideles animi.Itaque ludæi, quum Chriftum uos putatis fœdarc uerbis a' neceffîtate naturç comparais, uos ipfos in cœnum inmergitis:non fecus quàm qui offîcere luminibus contendit, fibi quidem lumen adimcrc,lucis naturâ inficere non poteft. N on aufim ampM us immifeere Munfterum ludaicis impietatibus, nifi tam impie arbitrium ho^ mini adimeret,ut infra cætera animantia habendum iudicet.tanquam enim n^ arbitrij

arbîtri] habcat homo, omnia bona QC mala opera ex praedeflinationc facit ne-» cefTario, ergo iniquus eft Deusa'gitur nullus, qui iubet quod infedîum uult. O blaphemiam. V nû affirmarc no dubitabo, fœdius in hoc labi quofdam qua tn Atrium,quàmEunomium,quàm Neftorem,amp; quotquot unquam impq haerc tici fuere. N egat enim efte Deum, quifquis homini præcipue facris lefu Chrifti initiato, negat libertatem arbitrq inenè,amp;: opera bona nil ad falutê facere.Non mirum eft ti ad impietatem quotidie tranfeant ita formati, quoniam nil ad cos pcrtinet quales fint futuri, Itacp illud habent in ore impq,Non poflum aliter a-gere,cogit me Deus*

Locus à ludæis adduci folitus ex Deutero, cap.13. quam fit uiolenter contor tus in Chriftu, nullus non uidet.ita habet: Si te incitauerit frater tuus,filius ma^ tris tux,autfiliustuus uelfiliatua,autuxor quaeintuoamplexueft, autfocius tuus uelut anima charus,in occulto dices,camus ÔC feruiamus dijs alienis, quos nec tu nofti,nec patres tui,fiCc.infine fentêtiæ. Non acquiefces illi,interficietur manus tua erit ad eum occidendû prima. Is eft uerfus. Duas uero diëîiones tantum capicntes aiunt,dc Chrifto intelligi.amp;f exponunt fiJium matris tuae, id eft,qui fine femine patris dicatur natus : quum tota periodus nil aliud indicate uolucrit,quam etiam proximisnon efteparcendum in tali fcelete.Cæterum, nunquam clam de Deo docuit Ghriftus,nec de Deo alieno, fed de creatoi e uni uerfi quern coluere patres ueftri,ô ludxi» Miferet certe me huius tarn inauditac cxcitatis, autperuicacis obftinationis dicam nefcio. Nil enim minus conuenit quàm eiufcemodi,Chrifto lefu.Pari impudentia affirmant Chriftu ncfciffe fufl proditorem,que tame toties in hoc efte deftinatû dixit. rurfum: fi Deus erat, quare fe uinciri permifitr^interrogent Efaiam^ «quis ille eft in quo poiuit Deus iniquitates omnium noftrumc' qui ficut ouis ad occifionem ducetur,amp; quafi a^ gnus corâ tondente fc obmutefcetôC no aperiet os fun Ç Nonne illigrata mors eftfeft certe. Horrebat morte et refugiebat fuo more humanitas, adpetebat non ultrojfed perfidorum inftrumento diuinitas,ea morte in falutem orbis litari. Et male ergo fecit ludas prodendo,amp;: ludaei pcrdendo,quoniam non ialutis orbis gratia,fed is auaritia amp;nbsp;inuidia,illi inuidia fiC ira alt;Si hoc perpetrarunt. Si fe ma nifeftius orbi aperuiffet.ut certe potcrat Chriftus, nunqua potuiflet redemptio, quae per uiolentiftimâ morte fieri debebat,confummari. Quâuis enim fuifle ne cefle,ut coficcretur homo Deus, dixiffet omnibus, alioqui nunquam futuru ut rcdirct in gratia homo cS Deo:nullus certe tarn prj 06 fanefti hominis tortor eflê uoluiffet. Dubtj certe erant etiâ quidâ eius apoftoli de eius diuinitate,quoadre furrexit,amp; dedit illis fpiritum fandum.De agno pafchali aiunt, quemadmodS erant plures agni offerêdi,ita oporteret fi innuebant Chriftu, eum fçpius gene^ rari amp;nbsp;fuipcndi,ut figuræ figuratum reij5ondcret.Dixi ab exordio Melfiam ita cxcellentem futuru,ut omnes hominum excellentias excederet,et cum neminc in fuis conftituêdis conueniret.erat enim futura lex eius noua, non fecundum cam quam Deus deditin Aegypto,aut Mofi,fed quæ in corde fcribcretur.Itacp ut per externû multorû animalium innocentiS fanguinem fiebât in lege expia tiones,ita omnifl credentifl peccata uirtute fanguinis unius femel occifi agni di mittuntur.ôf agnus crat, SC femel offerebatur pro omnibus,faciebat fui cor--poris partes, quum daret difeipulis : quam rem non ita agitant ludaci, ut noftri cçneuangeliftac.quoniam impotentem Chriftum iudicant,fuum ubiuisterraru diftribuendi corpus, tantumcp fide fumi affirmant: quum tarnen uidcamus

in natura res ctiam corporcas innumeras, quae uno eodem^ temporis articulo poHiint efle totæ in uno loco, QC totac in alijs, atcp tantß una in toto ♦ Quis nefcit in qualibet arbore ad traniplantandü, ex palo uel furculo apta,efle tantum unä naturam corpore ÔC animafFiât quot uolueris taleæ, ÔC plantç falicisjfîngulg tantundem habet quantum prima* Àdferain ne de rebus ipiritalibus exempIôC rei unius imago tota eftinomniSoculis ininnumeris ipeculis, in omnicp uifiK potentia.odores toti omnium ex æquo nares feriunt, lux par eft in parua amp;nbsp;ma gna quantitatCjquod ad rei naturam ipedat * Natura corporis Chriftiglorifica ti,ubiqj non iecus atiç diuinitas efle poteft.erat in fuis manibus,nô lecus quàih fi falix loqui pofletjamp; ramum ramo ampletflensdiceret, hoc eft corpus meum* Impietas ceneuangeliftarû ifta non capitjquod creatorê impotentiorem creatu ra credat.C^tam nô audet Latine impictatem euomereMunfteruSjillam docet Iudacos,nil aliud efle facrament5,quàm mortis Chrifti memoria, Illa icribit He braicè*Quafi uero eu prgfentia corporis Ieftr,neget eeelefîa memoria paffionis. Fallum eft obiedîû de hora oceißonis agni,quû dicunt ludaei agnum ad ueipe-ram edi folitum, ChriftS uero manecrucifixn. donee ederetur agnusjnullus uir tutera pafehg recipiebata'ta quâuis admeridiem fit crucifixus lefusmon expira uit tarnen ante nonâ,qua: eft tertia uefpertina. Ita qua die agnus figuratus à lu-daeis edi Iblebat ad uefpcram,eadem feiplum Chriftus dédit, eo enim emittente ipiritum, falus eft orbi uniuerib reddita.Ideo uolucrat die louis contra côfuctu dinemludæorû typicum agnumcomedere,illicp fàcrolànlt;ftum corpus fuum fubftitueratjquod qui indigne fumpfèrit ( neputemus tantum fide,non re ca pi) iudicium lîbi manducat amp;bibit.Ob id multi in primæua ecclefia morieban tur,alij grauiflîmè ægrotabant,quod non drjudicarent corpus Domini, id eft â caeteris differre cibis nô crederent * De modo difFerenti occifionis lefujôC agni, quid attinet dicerec'non enim idem homo eft amp;nbsp;agnus.In innocentia côuenirc fan's eft* nbsp;nbsp;nbsp;Vt quid, ait recutitus Nizahon,erat anima eius triftis uftp ad morgt;t

temc'Si dices quod loquitur fecundû carnem,quac timet, ÔCnónnedicit: Triftis eft anima meac'in omni loco hoc dicis fecundum carnem,quû nemo nefeiat car ' nem nec loqui,nec cogn öftere,uel uti laxû*Vide perfide Iudge,quô te abducat tua obftinatio,6C in Chriftum blalphemandi uotumCQuodpotes concedere,ct quotidie uides in omnibus hominibus,tu illud uni Chrifto detratftum cupis.làl tem erat homo Chriftus:at nemo homo eft,quin in re eadem poflit una 0^ uelle S)C noil e, amp;nbsp;triftari amp;nbsp;gaudere*Quid facit ut neus,fiftulas, carcinomata,calculos, fanitatis coparandæ gratia medico duriffimis ferri remedqs curâdos quiuis per mittat^Nonne aliud cenfet ratio,aliud uultnaturæ fenfusc'ratio ducit ad carnifi cinamlibentiflimè,corporis natura refugit,non fanitatem,ftd tarn magno cmgt;-ptS.uult itaq^ ftindi, amp;nbsp;no feindi, idem homo.interim implorât medicn, quern icit no parciturumîamp;S fi parcere uellet,ratio nollet, Ita multi uolêtes in mortem ruunt,quS natura non eft tormentis par*eodem animo patriae gratia, aut copen dij ergô,duxmi!escp periculalubeunt, uolentes per torm enta quietem compa-rare.ita uirtus laboriofe cotra anima corpoream ,id eft uitalem, naturalem ,ani‘ malem partem obnititur.Luxum enim ÔC uoluptatem ifta petit,illa ratione du*-ce diftrimina fumma appetit.nec funt Chriftiani tarn inepti, ut carné inanima* tarn fentirc,aut pro ft loqui putêt. poterat igitur Chriftus etiam fi fuiflet homo purus,anima corpori adnexa,ÔC morti obnoxia obnitti animo amp;nbsp;rationi.difte*-runt enim ilia latiflime ♦ At quantomagis quû in eo eflet cum ratione nobis c5* muni

G V U POST E L L I L I B* 1 111» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44j

muni diuinitasjmortem omnium falutis gratia toto uoto appctcrc,SC toto uoto refugcre poteratî'Noluit per diuinitatis cum humanitäre côiun(flionem,unam labefatQatæ naturae imperfeóionem corpoream adimere, ne poenas am plas iili débitas minueret.Triftis igitur erat eius anima ufcß ad mortein,cuius accrbita-tem diuinitas illi ob oculos iam ante pofuerat. Veru ardor ille hominis faluandi uicit.eodem itaq; pcrtinct oratio ad patrem fatfla. Nam homo diuinitatem ftia fragilitate implorat,quäuis ratio corpori parcinolit:nó fecus atq?fecandus, aut urendus,rogat SxL obteftatur medicß,fi poteft aliter fieri, nbsp;nbsp;tarnen non iuam uo

Iuntatem,fed medici fiC rationis fieri cupit. Nec propterea lunt inaequales duae rationes, patientis fcilicet,amp;;^aj»f)'8»Vterqj enim decreuit fe(fîionem,aut caute riumJtaq; quod impius ille ludaeus ait,non elTe Chriftü Deum,nec habere uo luntatê cum Deo patre parem, falfum eft.Nam 8C patris potentia,ö^filij fapien tia,amp; amor fpiritus fanÄ',quae eft unica diuinitas ante conditü orbem, id reme dq homini fua iponte perdito conftftuerat,ut corpus diuinitati conncxum lue-ret labefacftatæ humanac naturæ pcenas.fada itaque illa uoluntas eft, ipia fragili natura hominis refugiente, 0^ ad fanguinis uic^ fudore triftitia atfta.Docui co-piofe humanis rationibus libro primo,naturam nullo alio modo potuifte repa^ rari, quam morte hominis iuncfti Deo. Caetera omnia obietfta à ti iumphatore noftro funt praeditftis confofla rationibus.Quod additjCarnem nö potuiiTe 40, diebus ieiunare,nifi cum gratia fpiritus fancftiicertum eft non efle in carne earn facultatem.qua tandiuieiunapermaneaüfed quamMofigt;ut dixi,diuinitatisfpe lt;ftrum,amp;^ Eliæ angelica confortatio dédit, itidem quandiu uoluit diuinitas con tulit Chrifto Iefu,plenitudinem eius in fe habend,Ät fi diuinitas id in eo opera ta eft,quare non fecit ut non paueretc'RefpondeOjUtnil plané imperfetftionâ paftîonum illarum (præter peccatum ) quæ in omnium natura pofitae funt, de^ effetcarni pro omnibuspœnasdanti.PoteratfaneChriftusfuæ carni fenium affetftiones ante mortem adimere,mortecp imaginaria mori, uerû SC reuera pad,et reuera dare omnium paflîonû indicia uoluit.Fuiffèt enim atftus peribna tus Sgt;C illo indignus,fi quS ad patiendû ueniffet, imaginariè fuiflet paflîis.Perfidi, perditiludxi, quîfieri potuit,nifi fuiffet Chriftus DeUs dans fuamgratiam cui uultjUt infinita milia faneftorum eius nomine fint inter diuos repofiti, quod uos nobis obijcitisCHomo certe homini faneftitatem, amp;nbsp;miraculorû gratiam da re no poteft.Oblatus eft ergo Iefus,quia uoluit.Concidit ijfdem rationibus ob^ iedum ludæorum de tribus pucris, qui non leguntur triftitia fuiffeuexati, ob fornacem ignis quam fubibant, Sunt innumeri edam Martyres ( ut plura lu-dæis quàm uelint concedam) qui no moefti,fed alacres in omnia tormentorum inauditorum genera ruebant.VerumjUt iam dixi,alia fuit in Chrifto paffuro ra do.Nam confortati à Deo, per angelum eius,tres puerifuerunt ad tormenta a^ nimati:Slt;^ quod natura corporis non ferebat,dabat diuina confolatio, ut pœnac minuerentur in ill is tormentis, quibus ferendis natura fragilis impar eft. At in Chrifto quicquid fimpliciter poteft fine ullo fupernaturali auxilio trifte ôf mo leftum contingcre, ideo contigit quod omnium in fe delida eluebat.Minus ue ro id feciffet, fi eodem priuilegio atep cacteri animatus fuiffet.Vt uero etiam figt;« des diuinitads in eo, nbsp;nbsp;eins amicidae cum Deo fieret, accepit natura hum ana

ab angelo conlbladonem uerbo.fieri enim non potuiffet, ut ita derelida in fua paffibili conditione duralTet natura, quam fua infinita perfedione diuinitas ante mortem leuare non uolebat, nifi quadam reipiradone adiuta fuiffet. Mi--niftri

niftri itaque potius tnmiftcno,quam diuinitati's admmiculo confolari uoluit fi=* lium fuum Deusine diuinitatis,quae mortem infiituerat in co acerbiffimam fu* turam, folatio pœnæ minuercntur ♦ Mors Meffiac ut omnium hominum cauià comparata cratjita ab uiu communi moriendi remota cflc debebat. Vt cnim ui dimusomncsqualitates cius excellentiflimasfuiffe, itaamp;mortea cacteriscum differre iuftiffi'mum fuit. Virorum optimorum præftantifîîmus tulit uirtutis acerbifltmum praemium mortem in corpore calamitatum omnium genercue^ xato, fine ullo priuilegio moderatæ penac, quod uel in crucifixione eius patet» Nam,utfuprà docuijUiuü corpus fixuris manuS ad tres boras fuiflè appenium, fuperat quiequid poteft tormentoru cxcogitari» V erum hic ludaei ogganniunt, quS tarnen Chriftum cotumeliae caufa talui,id eft (uipenfum,amp; eius crucem rc äum et tranfuerium lignü uocent.aiunt uero no fuifle crucifixû,fèd fimpliciter occifumiquod effet inufitatû apud ludços iUud pœnæ genus. Solebat enim ium mus fenatus lapidare,coburercjcædere, ftrangulare. Quaff uero tûctêporisrcs iufticiariæ eflTent ex prifea conffitutione ( fac eos uera obqccre ) apud ilIos,quS iam ante fexaginta,aut circiter, annos effet ab Herode fiiblatus Senatus Syne.-. drin:occidiffetcp,ut prius docui,tres paftores in menfe uno,iacrum icilicet,pro* phanS mixtum ordinem côficiendo,amp;pro arbitrio leges coftitutiones magi ftratusep inffituendo. Vobis ideo non licebat interficcre quanquâ,ô ludæi,qua captus eft Chriftus,quod certe licebat iub Ducibus regibus ÔC capitibus captiui tatis,quu eflTetis liberi.Crux crat redemptionis myfteriû,ÔC uitæ æternç in notis Hieroglyphicis ffgnû.In ea didueftis ad amplexu brachqs occidit, qui omncs in cum credere uolentes amplexurus erat. V eru nunc fe offert conuiciorum 5C ca lumniarum cumulus.Ex uerfione7Z.interpretû, QC latina ex ea deduda, uolSt inferrCjCtiâ peccatorem fuiffe Iefum,quod pfalmo xz.ita clamauerit:Eli eli lama azabfeni,rahoc mifuathi dibre hatatiffd eft,Deus mi,Deus mi, ut quid rcliqui-* fti me,longe à falute mea uerba delidorS meorû.ita habent græca, fed Hebræa habent dibre faagati,id eft uerba rugitus mei. Malunt fua peruertere fcripta, ut couicientur ueritati,quam ueru ftifcipiendo ÔC tutando illam ampledi. Verum ne uideamur noftra refugere uerffonem,quS pfalmus illedcMeflia dicatur,ad' mitto etiam illic legi hatati,id eft peccatu meum, ÔC Chriftu habuiffe peccatum* Sed uidendS quomodo habuerit.habemus enim,et noftrû dicimus,autpropriS noftrn:ut corpus,animS,fundum,delidu.co modo nun^ habuit Chriftus peo catS.aut dicimus noftrSjfidei noftrç cômiflùm,alieno nomine receptûîita Chri ftus non habuit unS peccatu,fed totius mundi peccata in potentia in fe recepit. Illud eft quod dixit propheta, Propter fcelus populi mei percufff eum. amp;nbsp;alibi, Pofuit in co Dominus iniquitates omniii noftrum, , Vulneratus eft ^pter ini quitates noftras,attritus ^ptcr fcelera noftra. ÔC, Si poffierit pro peccato anima iuam,uidebit fernen longæuû. 6C,In feientia iuftificabit ipie feruus meus iuftus quam plurimos,8C iniquitates eoru ipfe portabit. Hçc dici de fummo quodâ hd mine,cui iunda fit diuinitas, non poteftis negate. Nam homo iuftificarehomi nes no poteft. Eo ergo modo habuit peccata omnium, per eum in DeS creden tiû: amp;nbsp;ueftra etiâ,ô Iudçigt;ff uelitis credere in inu,amp; de ueflris blaiphemifs pœni tere. Nam uult omnes homines faluos fieri, 6^ ad agnitionem ueritatis ucnirc» Quod affuuntfuo more blalphcmias in aceruSjdicendo,non fuiffe iuftu,quern Deus relitftum uoluit,quS dicat,non Salomoh ecclefiaftes,ut male citât,led Da «id jó.nonuidi iuftum dereli6«,0Cc, Caufam fiiperius attuli, cur ab ea triftiti^

G V t. P O S T E L L 1 L I B» ï I l h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44j

non fît cxcinptusjqu/a ÔC r^tio diuinitas repugnabant humanç petitioni:uc lurirauofecandi auturendiægroticum chirurgo appetitui fenfiduo dolorem fugiend refragaturdicet eius fîdem implorer,ut fi poteft aliter fieri per ualetudû nem licear.In làlutem itacp ipfa lefu Chrifti humanitas,non tantopere fui cauia clamabat,qu3m quodam uoto ueludiam diuinitadobfcquentiomnium falutis gratia rogabat.Nam quâ antedida uerbaprotulit, erat morti proximus lefus» Quod tam crebro triumpliator nofter apella inculcat,Si fuit Deus,âS fua uolun täte SC amore uoluit pati,cur triftis orabat f lam rcipondi plus fads,ut oftêderet humanam naturam quamuis eflct iuncfîa diuinitati,tarnen nec fitfîè nec imagi-jiiriè patiîfed fine ullo præfidio à natura diuina accedête. Nam ut dixi,fine pœ na poterat omnia ludacorum tormenta eludcre.fi uoluiffct, quod non femel an te eius pafiîoncm oftendit,quu uellent ilium prædpitare ÔC apprehendcre. San na demum amp;nbsp;pefiis ridet iâcra myftcria de interpretationem.Âiunt,inquit,ha^ mimin,id eft hæretici Chriftiani,quod qufi dixit Deus, faciamus hominem ad imaginem nofiramihoc dicebat pater filio,luua me ad faciendum hominem,et noluit obedirefilius,fecit^ folus pater Adamum.demû dixit filio, noluiftimo--do me iuuare,aliquando te non iuuabo quû me rogabis,ôtf ideo noluifle exau--direfiliû in morte, Sunt anilia deliramêta, Diuinabonitas ^nitiffîma in trinita ' te,ut ante diximus,nô poteft habere repugnantiâ in uoluntate,nec poteft quio quam fieri,quin potentia,fapientia amp;nbsp;amor unà concurrant. Pereant male pe-ft es huiufmodftam craftî dC fupini homincs,ut diuinarS rerum nil côcipere pof fint.Qtds ucro feratimpia uerba,quibus omnia facra euertûtrSifuit,aiunt,uni-tus ipirirus cum corpore,de edâ diuinitas unira in unû ergo obqt diuinitas. Nô nbsp;nbsp;♦

tepudet bellua^ etiâ fi purus homo Chriftus fuiflet, nonne illius animus fuper* fuifletc'ad quid leges Se iura, pietasamp;uirtus,fi animus cum corpore peritr Si eft animus morti fiiperftcs ( ut certe eft ) quomodo audet infoelix apella diuinitate illi poftponere,ö^ mortale dicereC Pereat miier, Impugnare edâ nituntur diui nitatê lefu Chrifti, ex eo quod feriptu eftMatthei ultimo,Data eft mihi omnis poteftas in cœlo âf in terra.Quid hocfibi uult,ait Nizahonrquis dedit illi,fi eft fihus Dei f quid opus fuit donof Nonne totus mundus illius eftfSi dices,quod pater eius dedit illi, amp;nbsp;quod ipfe de pater funt duo, dC nonne utritç eft pars unaf Non eft alter altero maior,ncc dominatione,nec uirtute,nec intelligenda. Au direcudtc,nonneàfingularipotentiaDeifcmper procedit fapientiagt;SC abu--triûp amorffi fapienda,quç filius per fimilitudine inferiorfli dicitur,dicat,omnia habeo a patre mco.’nonne uerû dicet,quû potentia de fapientia unum fint f mnia itaGp,ait Chriftus,mihi funt tradita à patre meo.Si tradita,fi comunis pote ftas utric^ cft,quid ergo datS eft poteftatis,ait Molaicusf Non idem eft efle Dcu per fe, de De um naturg humanç iuntftuf Itacp poft deuieftâ mortem per glorio-îam refurre(ftioncm,quûfitnouum côpofitum Chriftus,utraep natura côftans, dat ilh'pater quam ab æterno in diuinitatepoteftatehabebat.Mutata enim con ditione aftèrere denuo hçreditatem oportuit.Data eftitai^ hominidco poteftas in coelo de in terrai ut eo trahat quos redemit,quü ante eum in ccelo nil haberêt. Nil adnaenias nebulonis refjîondeojquibus ait, Chriftû futurû cum fuis adfînë uftp facculi,fed non futurû in feculo futuro. fentiunt ad hanc diem efle in cœlo» quoniam ubiubi agat ludæus femotiflîmè à Chriftiano imperio, facit Chriftus nt fit in duriffîma feruitute,amp; faite aut eft Deus aut poteft obftare Dco Ifi aël ne poffit aut uelittous iam mille quingentis annis exaudtre ludjos omni cultus de afflidlio-

afflitSi'onS gencre ilium adorantes.Prçdufit eis Deus aures fuas. Nil adfero dc-coparatione perdiciSjquoniam arbitraria calumnia eft»Quod nullu luorS relia quat lefusjiatis patet ex cataftrophe uitæ martyrum.nam no eß in homine polî‘ tum ut tot tantacp tormenta no tanta ferai, fed ultro appetat:adhæc ut pofl inor ' tem miraculis reliquiæ fulgeant. Quod nos de paudtate iudicent errare,oa^ rent iudtdo,Nam fi paudtas fadt legem nullam, ergo Mofes falfam legem delt; , ditjquia ex decies faltem ÖC quinquies centenis milibus hominum duo tantum leguntur uenifle ad id,ad quod uocaucrat Deus.Ohm totum occupauit orbem Chriflianilmus, nunc noflro federe minutus eß. Quid autem adimit Chrißo, , quod ludaciilium nonfateanturefle Dcumi'QuidadferuntMuhametanosin -i idem teßimonium,quum fexcentis pofl mortem Chrißi annis exorta illa fit pe ftis,ex ludæorum inflitutionefAn ideo quod rarum eß, bonum no eß quod fit rarüc' Rara funt pulchra, honeßa,bona ♦teßamur quidê nos legem Mofis fuifle bonam,amp;: omnino feruandam ante Chrißfi. nunc abrogatä dicimus,nifi quod ad mores attinet.Duo itacß falfi teßes non funt tefles,ÖC praedpue contra uerita

tem,quam in mendado retinent.Hec habui quæ noßris hominibus re.-ru ludaicarum imperitis proponeremgt;ut ludaeos adorientes conîSciantjôCillis refpondeant»

C A Pl T V H AC R E R V H Q_V AE IN SIN6VLIS Gul. Poflelli de Orbit concordia traUdntur libris,Jndex.

V'EræreligioniSfid eß chrifiian^ probafio, exphilofophiadefitmptit Päg. i

DeinundocrDeo

Df Dei qualitatihut

Deftnäit trittttate,crtrino Dw denunflrätionet di uerße nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i6. inde

Teßinwrnumer authoritdtphilofophorum detrini täte

Probatio ex ueleri Teßamento, c Cabäla, CT That mud

l^uhamedicorMÜ pladta de Oei natura

De creatione mwidi,Gr an mundut ßt ab atemo.is, Quod Deut (uret etiam particularia.^i (er inde T)e{tibßatijsfeparati(,ßuediemotubui, Genijsie. 7 De zJ(emö«JMW CT angelortvm natura,^ de magii O“

prophetif,eoru/mqidiffereMilt;t

Dehominisnatura

Dehominiißopo in hac uita, nbsp;nbsp;quantum ab officij

rations dißet

De neceßitatepraflantiie Dei incorporati inter homines

De morte lefu Chrißi filij Dei er tiarilt;e externa te flimonia

Quid Chrißui homo Oeui humanitate noßraDeo iunda paßuf ßt,er quam neeeßario

De probatione er tonfirmatione diuinitatis Chrißi,

De excellentia myßeriorum à lefu Chrißo mßituto-rum,quibus etiamaxime patet eiut diuinitat. 10»

iJeminemeßeconfequutUjpoßeuecofiqui felicitate, nififeruatoEuangelifpraferipto. to9'

Derefurredione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iip

De immutatione materite necefjàriofutura »»» Religionis Chrißiante placita eße priecedentibut de-

monßrationÄusconßmilia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4

Pritfatio, eradhortatio ad uerè pios homines,utfe ad congrediendum Uteris er rationibus cumfada Muhamedicorü coUuuie parent, principum^ oc-cupationibusfuccurrant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne

MuhamediciCperfuaßonisexpoßtiocrrefutatio.Vi taMuhamedislegislatorisArabum ist '

Q^ihus parentibuf ortutßt Kuhamedes ead, „ DeMechie habitatoribus,cr quas occaßonesfadio-^ nishabueritMuhamedes

DeadolefcentMMuhamedis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ead.„

j 0(pr fmxmcSûi efil/^Pivtoagt;ad1a^ c^leftîhrf ' I ^lt;!amp;îr-po*^ urtcc^i/’^eQca rjtflt;^TOcSgt;»rfl^*îi^ ’'i«M” ponMc (^/S).

’^œlj^qyfptttwôilnr^îf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

ttiaoraewmr jnr^^tJnajtwucii^^hc^aôî^e^ng^

|^rlt;,jt»rMetwriu^£l^4çjjJ^ IttU ^^aWL. ^^hjututanri/J^/i^dnrth jÄf lt;jfi3^îp^’‘«

tufl^9tbf ItMÄr^lwpw^tTTfWClllJ*^ , nbsp;nbsp;.,

ttrvefearat^

«eîgt;iciMamp;^-io’’i}»ppr“««-tt«î)it^4^iîÂ «I^

. T y W» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B«B4| nbsp;nbsp;M«. *lt;ci*ll IVMM-

^le^^abiUniiuiftiteaft^ita^

gt;lgt; atacefmefon^iri^^PtutiaMti

IF '■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f'..- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;___,*4*

--‘p-l^OMa^CtpjMBSRJotd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ j . ' ^î^'tîuâpiptniâKHit«

ttS'-tuei^nacuaJIa w^aba/^^^a^ii^mutvj^ abeay^i^^ aulaS abtuxMi^pttiiattaefiAl'fi^ mlt;Æ-pa«U» «ÿfv^mjlra^îiôci

tûi''

tutiS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^eû^â^*Pgt;w-r

f lt;ÿ)V* tiuh^^CAC*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;1^

Kl[.|gt;quot;2gt;0iit^al?iu(h'ni(p^'^

fâà wœÂJj 4/0111W nbsp;nbsp;CxgÂ'i

ulôbt^UJ*^^/^ quot;nbsp;j| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V‘^îitaibriffjiiSif^

baeSiievt)^^ 4: •Jl^ttWÓii.'iStuttC'^'^^eiiïeugof* attccafif nbsp;nbsp;i»p»ol/®îgt;»jÇ«ftp 4matiipeaaSi{‘ eft~ '

ÄijMd nbsp;nbsp;nbsp;Ruiter lnQgt;S!u.ct!ifit(gt;algt;lgt;S! böState^ '

■xtcita^'^mafati^tcemic-aÿbe^tea^tiaCitiPTtM quot;K :(gt;n(^H4 aj3gt;n‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

câ’ ^i^àtiitfhieüài tarvua • fti.e3ei: il in \u iiL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V-

0 nû ißrfttiuuic

4atA. 't'Xï*gt;^»ugt;^/y’

Au'ini 4»-r y

ZK4^tÜ(tr^tuihtMfgt;