Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

'Vw^C

•5*3’,V^ flî^’sWP

I *V^09ttlU^3^ «paa ^vQjAjttiMi’V j 4t^ «t);^»»gt;««î5^’|AUî»’î’ .» nbsp;nbsp;nbsp;wpj* j(^«n

Vit.

«îU/-T*îv^

V’^’4lt;«|.

A?AM’ ’£

j^tttl» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tu

WW -

Germam'æ exhortatio grauiH; ut -deferti's et abi'edli's peftilentiff: hafrefium infanijs,in gre-nn'ûCatholicçet Apo-

ftolicæ Chnfti Ec- çx lt;nbsp;clefiæ redeant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Cum gratia amp;nbsp;priuilegio Csf. Maieft, jyilinga apud Scbaldum Mayer, ___ fwnj^til^sChrifiopinn Sefnek^ -

REVERENDIS. IN CHRISTO PA-TRI, AMPLISS: .PRINCIPI AC Domino,D. OfhonijS.Romanx Eccîefiæ, Tituli S- Sabinx pref byteroCardinaii, Epifcopo Augiiffano, Præpofito

Chrif^o pater, afnphJp'Pritt-ceps ac IPotnine clemcfttiß^ Etfi ifi^ geftuè fcttcor,iridigfiufn eße, utmea rudi oratione ßripta eloipientilJ: l^iri Qpictatem eins fanélita-tem iam omitto deformeiittirtta-men cum neceßarid de editionisra-tiotte praßindwnßt aliijuid, malui i in

inaîiorwn rcpcrhoifîone incurve ' rCyCjiùm de hoc nun^antca-, nîic uc-roprimum tnuhorutngrau^ uirorÜ inter^ cospotijj’, P.cucrcndipatris eruditîotie z^pietatc cxcdlctis BarthoJomcei Kkindinll S^-Tbeo^ logice Dodlorù, Qrdinis S. JDo' ininicij t^cadetnice UilingeÇis Sa Crarum Uterarü proßjjoris-pritna' rij ac praceptoris niei [ùnitna ob ' feruantia coïendi conßlioj adito fcriptoßcrupuli ueî dubitdtionis ali^ (piidrchncjucrc Bedlorij cuimboc tetnpore fine dubio uftis frudlu^ inaior erit, (juâtn iJlo ipjô, tjuo ab(^utbore compoßtu^Eledlo^n^ iameo Vontißccy cut Cimilcm ali-(juot feculis non babuit Qrbis Chri^ ßianuSy ingensß)es cß omnium,

nm opf,Max:PIImifiißerio ac opc ra^pictatem rcligione (JathoÎL cäucl collapfantjUelJanelabeJcen^ tan rcflauraturü at^ conßrtnaturu^ modo nos ardcntib: uotis orcmiilt;Sy tit

dia gubcrnct at(p prouehat, (pia (piantum momenti aßirrcpoßit praßns fcriptü^ ledlor cpiantumuis hebctis ingenij^ ledlione ipßaßacib poteßdeprcbedcre.M^ißum eß ante hocßriptumab t^uthorc fehcß: et ccïeberr:mcmoriÆ l^rinctpib:ç^

cruditiß': cilipiot uiris in Germania ante multos annosßd (piiaßngulari (piadam infelicitate, tüCytepusuß' tationis ßlt;e agnoßerc Germania noluitßdlußuity ut minor eßet eiits 3 autbo^

authorifas a pu J cos^pii inÇania /runt corrcpù ,fana oia Cuftlia exi^ Ldobat et '^[pernebatur.lx^on cvni^ ßt tome a-uthoritatê nbsp;nbsp;gratia, apud

eoSy (pli ab f..^ithorc accepcrufity ^uibufï^ idc iti maxima erat ob erult;r ditianem, uitec^ÿ integritatië admi''/ ratione^ finguïaris intcrccdcbat

CU eo amicitiaac fi.miliaritas rum ß-uore bcncßtio exemplar pra-fens naelu-s-,nolui illud mihi tatu inferuirejcdicditionc publica com^ mune ßeri omnibu^^eoru potß^gra' tia,pii in Germania noflra ab t-Jce reticis fedudli,tales tamejunt, utno deßerandüßtß ex huiufmodijcrip'-tis et ha;reticoru impietate ac infa' TiidjCt Cathohca Religionis uerita tc acßrinitate dcprehegt;idcritit;,(piitt

aiÇaniore mente et unitateQatboli Cce Ecclefiießnt rcdituri.Jfj (juorum ttilt;igra.tM(cum noftntpaucQprce^’ ter (ilia muJta feriptutn hoc ([uoefi in Germanica lingua â me^trafßiatü efl.Cü autèa:âitio hcec in T,1^.G^ ccîeber. cademia DiJingenfißc' ret et multa lt;^UiS eiußle nomine mihi exhibebätur beneßcia,gratitudine retjuirerèt, igjè uerô unde ex mea fjra-flare Comodè poßemjno habere^ Jcirê etid maxima authoritatê huic jeripti ijuafi parente orbo,TZR.C^ nomine accejßtram, (luiccpiid id eß (juodpubliCce Bccleß^e utilitati haC mea opéra accedit^Tl R,G^ dediCa du ccnfùi:orans humilî: ut et fcripttt hoc paterno, et meßx cur te diuinï' tus[ùbiedld ouicula pafîorali pro' 4 feepia^

fç^uaittr amore, ac inter inßnios cUêtulos agnojcat. JDcum orotota fe6lore,ut unà cum Beatiißac pijfß T^atris T^H'PotißctsJalubcrrteoß.-Ifjs etßudjjSj tu^e etiâ JR.euerendiJJ: ceßitudinis ^ceclarß: conatus^u-bernet et prouehat^ut uel tandê c1ß(e CatholiCipy maximéin bac no flra miferè afßidla Gennania^pri'/ ßinailla Concordia inßdeunh tas reßituatur, V.xT.]^,Qdnchta K^Cademia Tjilingctß^

AXÎME ERAT optandum,Piinct-pes populiqj Ger« maniæjVt nos cun-di, qui ChriftianS fidem profitemur, atcß in ea vnaj^cm

noftræ falutis perpetuæ repofitam habemuSjVno ore at(^ corde cadem fentiremuSj ^dc^inprimisàDotni-no noftro lefii Chrifto nobis eft im-peratum atq? præfcriptum, cm ne s inipfolefujôc in eins pâtre fummo DeOjficutipfi inter fefe vnum funt: item nos, amp;nbsp;in illis vnum, amp;nbsp;inter nos eftemus, Qiiæ reda ôô vnica ad falutem nobis eft via, fed quoniam prauis hominum cupiditatibus omnia mifeentibus ac perturbantibus, fada eft in Chriftiano populo ma# gna dilTenfio,cuius ifthinc ortus atqj initia deriuata incæteros, maximis tameincrementisin Germania au-dafunt,nc(^folum aCbriftianæ di-fciplinae moribus,fed à vetere etiam fand» religionis inftituto varie di« A J fcelTum

difsidq aliquando finem,pn(linaccp fidem amp;nbsp;comumonem beneuolen-tia: defiderare cópellat: digniis certè fiinij cuins a vobis non fpernatur nec^ rcpudietur oratio. Præfertim ft ea qnac dixcro, plena æquitatis fummi in vos amorfs vifa fnerfnt, Arao enim vos,quod qufdem ne te-mere fine caufa faccrc vfdear, ex-ponam vobfs breiiitcr amandi ëi Germanum nomen magnffacfendf caufàs. Ego enfm (vt vetera omit-tam)quæ antiquorum monumentis nobis funt tradita, in quibus de ma-forum veftrorum fortitudine,dc vp taatc^ fadis,de rebus geftis, debo-minum multitudincati^ frequêtia, de ingenuitate morum, de feruanda fidé, fi qua à vobis data e(ïèt:d,e cae-teris rebus pefmulta fcripta funt, quæ ad eximiam laudem generis vcftri pertineant,quodtß eo tempore Romani Principes, qui orbem terræ imperio compledebantur, ve-ftræ femper amicitiæ ÔC focietatis crant appetentcs: nciÿ qucmadmo-dum

dum îpfi ex Vobis crcfcerent, fed quemadmodum vos firmosinami» citia tenerét, præcipuè laborabant,

QUI externa bella veftns tnprimis auxilijs, Sif virtute veftra conficiebantj ÔC in ciuilibusfediti' onibus, fuum potifsimum corpus veftræ committebant fidei, vt per-fpicuè appareret, quid illi iudicij de vobis facerent, tam in virtute ani-mi,^ in fidei conftantia. Vt bæc, inquam,omittam,quæ qui legerunt ÔC didicerunt, non pofliint aliquant non in admirationent de vobis ac Gcrmanicç nationis beneuolctiam adduci: C^uæ funt noftronim tem» porum atcg etiam multo fuperiorû affinia, îibcntius commemorabo. Vos enini Germani,cum primutn Chrifti nomen inter vos palâ præ-dicari cœptum eft,quod quidem fa-dumeftduobus Romanis Pontifî-cibus Gregorio ÔCZacharia,maxi-- me procurantibus, Bonifacio Epi-fcopo nominatim ad id negotium milïbjhomine ôC pietate ÔC dodrina tam

tam fnfîgniter ornato, vt ci,queciïlt;^ illc agcre auc fuadcre infifteret, èC Dciomnipotentis gratia, amp;nbsp;homi-numprompta ad obediendum vo-hintas adeffet.-cœlcfte hdci fantfla: lumen, vcritaris dodrinam pro* tinus admiftftis, viuamcß in fpem faliitis æternæ rcgenerati, Sé de in-tegro nati, quæ abilloviro fancïif-fimo atc^ Optimo, eiufq? deinde fuc-ceflbribuSjhuius Tandæ fcdis Apo-ftolicæ documenta vitæ atc^ pcepta quafi permanus vobis tradcntibus, didiceratis,ea inuiolata,at($ rata fi-delifsimè cuftodijftis. Erantqui-dem etiam ante nonnulli, qui in ve» ftris oris ÄT regionibus de Chrifto aliquidaudierât,eiu^ fidéatq? no* men fuos inter neceflar/os familia-rcß^ côfîtebant: Verum i) tum pau-ci atcp difperfi, turn nihil quicquam publice magnopere audctes, Qiiod aut nomen il lud fandifsimû,in quo vno falus nobis confiftit, necç aliud vllum in cœlo aut infra cœlum eft, in quofpê ponere pofsimus, vobis pate-

patefadnm, dccîafatum, fn cor-dibus veftns per fidem infcriptum cftihoc Romanis Pontificibus accepta referre debetis, quorum (vt in vetuftis a nnalibus legimus )cura a t-que induftria in vobis conferuan* dis fuiclîngulariSjVt fi benefitiû hoc magnum fir, quod quidem tantum cft,vteomaius nuUum,non modo ab hominibus, fed ne ab ipfo quidê omnipotente Deo pofsimus expe-dare, gratia de eo aliquain vcftris animis remaneat necciTe eft, vt fi quibufdam etiam Pontificum po-fteriorum infenfi eftis, quod iniuri-as ab eis cœpiflTe vos arbitramini, ipfum tarnen Pontificium nomen colère, huiufi^ apoftolicæ fedisau* thoritatem,grauem atejß fandam habere debeatis, è qua vcftrx perpétua: falutis initia, vitæcg diuinitus agendas documenta invosprofeda funt.

Sed vt redeâad caufas met m vos amoris, QuidgratiushoîverèChri ftiano (quaic meegoeflçetiâfifæ-pius

plus vita à profefsione difcrepct, ipfa tarnen voluntate SC fideprofi-teor) quid optatius^ videre, audi-re,legere,gentes magnitudine ani« mi inuidas,multitudine innumera-biles, moribus SCftudijs aconfue-tudinccæterorum aliénas tam fubi' to Sc tâ facile audito nomine Chri-fti,manfuefcere, ÔC quos nulla vn-quam hominum vis, nullæ minae, nullus terror, ad parendum SC obe-diendum compellere potuilîèt, eos ftatimauditpDei verbo, vniushO' munculiorationecaptos, coIla coe.-lefti iugo fupponere atq^ fobijcere. Quæ veftralaus Germani pene eft propria, Namcæterægentesacna-tiones, quæ ad fidem ÔC ad Deum conuerfæfunt,nongencratim neq; vniuerfæ, fed partibus téporibuf^ diuifiSjad veritatis notionem funt adducftæ, vosfimul atc^ intelligerc cepiftis,quid vobis proponcretur, regnumcp Dei ÔC vitx melioris præ* cepta auribus ÔC mentibus veftris t'ôcipere, non pauxillatim, fed c?.--teruatii

tentatim , Spiritu fando afHante Corda ucftrareiedisuitæ, fuperio* tis ftudijs,ad Deum ßc ad Dominu lefitm Chriftum uos contuliftis, Qiiæ ueftra bonitas 0^ facilitas,cu( quæfo Dt)minum ciindem Icfum Chriftum pio animo colenti, non amanda fit ÖC çompledendaî' Atc^ hoc ctiam magis, quod cum patefa-dum, tum fuetit quo uos præpotés Deus amore complederetur, qui uos fuos facere et fibi tantopete ftu' duit conciliate, neceffe eft, quos Deus tantopere diligat eofdem à. nobis qui Deum timemus SC coli-mus,non diligifolum, fed plurimi etiam fieri. Quan^ ilia Dei in uos bcneuolcntia, admirabilis quaeda prouidentiafuit rerum futLurarum, viditcnimille SC pröfpex:it, nominis Chriftiani,quod prlt;ecipue con* ftitucrc ipfe idl^fibi proprium ad-optare uolebat, quodcß iam turn in orbe ferè terra rum per nationes ere dum increbrefcere pafsim SC frc-quentari coeperat,uos præcipuum

quondam robur fundamentum fore, quorum fortitudinepræftan-ticp pietate, Cathoh'ca Ecclefia ÔC aduerfus hoftiles impetus tuta, amp;nbsp;à domefticis fadionibus corum qui illam conccrpere Si lacerate conarentur , incolumis eflet rctinenda. Tale ergo Germani de uobis Si tarn honorificum iudici-um fecit Deus, quod ipfe æter-no ê principio cognltum fibi ha-buit, nos deinde comprobatum ludicrfshominû perfpeximus. Nä cum imperium Romanum quod ex Oriente in Galliam fucrat tranflatum, Si Carolo magnofum-mo atc^ inuidifsimo Regi, qui tarnen è uobis originem ducebat, per Rom : Pontifices Adrianum, Leonem^ deIatum,fecundumLugt; douici tempora, qui Carolo fuc-ceflerat, imminui uehementer Si labefadari cæpifset, neep iillam certam iam haberet domiciltf fe« dem, fed regulorumin Italiacon-tentionibus hue ati^ illuc trahere-tur,

tur, Videntes poften Rom: Pontifices, nullam eiïè in ijs qui tan-ti honoris nomen fibi ufurpabant, excellentem dignitatem, imperium autem ipfï ftabili in loco atcç honorificö conftituere cupientes, ut cfTct unde aduerfis in rebus præfidium , uel Italisc Barbarorum aliqua incurfione laborant!, vel uexatæ at^ oppugnatæ fan-lt;ftæ Rom. Ecclefiæ, afferri poftet, ueftramilli potifsimum Germanf nationé, veftros Principes, veftros Duces delegerunt, quos idoneos iudicarent,quibus maximi in orbe terrarum honoris,amp; dignitas fimul fiCprocuratio comitteretur. Itacß decretum à Gregorio V Rom.Poii tifice fadum eft, quo Cæfaris Rc-giscß Romanorü creatiojfoli Germanies nationi tradita,SC ex Princi pib’ Germaniae perpetub permilîa eft. Quo quidé decreto ad hæc vfcp tempora, annosamplius feptingê-tiSjdiuina fie conftituente fapiëtia RomîPôt: àC hui^ Apoftolicç fedis

beneficio fus fummiimperq ÔC do* minatum orbis terrç nos obti'netis, Qiiod etfi confih'o optimo tum eX ^fo DeOjtum etiam ab hominibus fadiim eft, qiiandoqui'dem nos foil, propter uirtutem animi, magni-tudinemcp regionis, QC Principu ucftrorum nobtlitatem ac frcquen-tjanijCapere tantum hoc nomen, 8C JUS firmare imperrj perpctuumcp in tiobis ftabiIirepoteratis;Tamé unde hæc in uos profeda funt, unde uobis donata ÔC tradita, fandam banc Rom. ÔC Apoftolicam federn, quæ piæ matris officio erga nos funda eft, pro naturae certè ueftræ dementia amp;nbsp;bonitate habere in ho-’^orc.gratosc^ uosilli ac memores oftederedebetis, necp perferretam J quorundam ilia fadionibus apud uos tantope-re oppugnetur. Sed quoniam de his alius erit nobis conquerendl locus: redeamusadeaquæcumdc virtutibus adionibus^ ueftris, tumdemeoiure fufccpto erga uos uirtutis

ui'rtutis caufa amove conflituta mP hi ad commemorandum funt: Vidimus enim prxclarutn Dei omnipo» tends de uobis indicium: Vidimus Rom:Pondficum egregiaergauos mérita, qui 8gt;C faluds æternç ueftrç, dePn'ncipio, SC poft fummi edam inter homines honoris audores ex-titerunt. Nunc uidcamus, ecquid tantishonoribus ÓC iudictjs virtus noftrarefpóderic, ecquem nos fru-dum ex uobis utilitatemtj fenferi-mus, Atcphic, utperftringam ue' tera, quoties uidelicet à nobis bellum illatum Turcis 6C trans mare trauedum fit, quodfadumeft Vr-bano a. Primum Pont: Maxiriio procurante, annis abhinccirciter quadringentis 8C qiiadraginta, ceteris^ deinceps Pondficibus in-'ftantibusatc^ adiuuantibus, uos veftras partes in illis expeditioni-bus eximias graues fempereffe uoluifle, cumep ItaliôC Galli mag-nam quoep ipfi laudemex præltjs illis reportarent, uos non minora

Ulftutis 8^ fortitudinis in co bello Opera edidifsCjUeftros deinde Duces, ueftros Imperatores, fuo nomine feparatim ad id bellum efTe profedos, Barbaras nationes non paucas, quæuobisfinitimæ exifte-rét, armis per uos deuidlas ad Chri-ftifidem accipiêdâ fuiffè addudlas. Plurima denicp peruosgefta, quæ ÔC ad terrorem ualuerint hoftium, 8^ ad falutem confirmationemcp fo-ciorum: uthacc inquam uetera non obîiuiicamur, hoc quod recens amp;nbsp;jpoftremum accidit, quod ætate no-ftrafadlumeft, in quo nos omnes, cum adum primo de nobis ÔC de (a-iute noftra exiftimaremus, uirtute mox ueftra Germani, veftrai^ for-titudine, acinuidifsimilmperato* ris ueftri Caroli fingulari prouide« tia at£Ç confilio ex fummo timoré ad fummam hilaritatem et lacticiam fuimus traduÆ. Qiiibus tandem cxplicare uerbis,aut qua digna ku* de profequi illuftrarei^ pofsumus«’

Vcncrat hoftis fupcrbus amp;nbsp;info-lens Rex Turcarum , cuncflumc^ orientem fecum, nee non è Grae* cia, Thracia atep ïllyrio maximas manus adduxerat, trecenta milia equitumhabebat in cxercitu, toti-dem fer'e peditiim,Pannonas legibus fuis obftriëlos feruos magis fuos,quam hoftes numerabat. Vië-nam appetebat, Vrbemueftrino-minis florentemattçamplam, quo capta ea,utconfidebat, at($ oppref-fa, actanquam perfradis Italiacre» pagulis, in noftras deinde orasir-ruperetjillacp colluuione maximi excrcitus premeret uniucrfa atlt;p obrueret* Ipfe gloriabundus amp;nbsp;præferox, quoad inter fuos fuit, fuarum magnitudine copianim in-flatus omnia fibi fuperaturus ódfa* eile proftraturus elTe uidebatur* Erat fummus omnium noRrum timor, fumma expeAatio,quo nam euaderet tanti perieuli ingruentis

ccmpeftas, cSilIcad V»cnnamac-cefsitj quam antea cnam, nccquic-qïiam obfidione tentauerat. At pofteaquam cognouit Imperatorc ïbi Carolum adefle, qucm vj'rtuns Si fapienttae gloria, paciscp Si belli ^rtibus conulijf^ tnfignem, ipfe grauiter rcformidabat, magnasc^ manus Gcrmanorum conuem're, fubfidij fercdi caufa,intellcxitj per-culfugfubito Germani mentê am'» f mumcp ueflrae uirtutjs, Si t'n belli-cis rebus fom'tudinis fama, conci-di'ttotus, neq? folum veftra arma non expedandajfed ne ora quidcm üultus^ ueftros fibi infpiciendos elTeftatuit. Itacp feest fimilemfugae difcefsum: quic^ tantocum exerci-tu, tanta cum audaci'a, fuperbiacp uenifset, nullis confpedis aducrfa* riorum fignis, nulla acieuifa,tcrro« xctantum nominis veftri, meticu' lofus atqj pauens, turpiter in reg-num fuum eft reucrfus. Hoc fadö weftrum Germani, cum omnibus ' nobis ftabih'tatem SC falutem, uo-bis

bl's cum falute,prçftandfsimam ctb am gloriam conferuati Chriftiani nominis attulerit : crit credo quif-quStam auerfusaDeo, tâ inimicus amp;^patriæ amp;fuorum, qui nonfalu-tem fuâ vobis acceptam ferat^ qui non agat pro virili fua facultate gra-tias f qui virtutem veftram charif-fimo animi affetSu non profequa-turÆquidem, quod ad me attinet, cum omnium officiorum inprimis colens fim : cumcp eas mihi leges vitæ agendæ iam diu praefcripfe-nm,vt femper gratus in bene me-ritos,in eos qui virtub's laudc an-tecellunt,propenfus ad fauendSÔC diligendû fim,Quid eft tandem gra-tiæ,aut eximtj cuiufdâamoris quod vobis à me non debeaturc’Quos op time fçpe de Chriftiana Repub:mc« n'tos, in omni bellica cf ui liep vir^ tute ab antiquis vfe^ teporibus in-telligo fuiffe praeftantes. At^hæc publica gefta,atq; fada,priuati quo« que veftri mores antca coprobaue^ röt. Sic.n ex multis audio, idcß mi-

hipErfnafum lampridemeft. Germanos ante hæcturbu’enta tempo-ra,qiia£ aliquam profedó fplendon' veftræ nationi's ofFuderunt nebula, CIS inftitutos mon'bus fuifle, nihil vtillis humanius,nihil crga hofpites aduenaff^ liberaliuSjCommcmorari pofletj paccautemamp; Concordia in' ter fe, religione erga Dcum,in qua omnesvnum atc^idem fentiebant, id fcilicet quod à fanda Eccicfia Ca-tholica eis præceptû effet ÔC demon-ftratum, vfcp adeo fuiffe deuindos, vt qui peregrini ÓC couenp per Ger-maniam iter facerentjtemplS quod-dam pietatis offïcinam hoipita# ïitatiSjVbique videre fe SC experiri faterentur. Audiebam fæpenume» ro multos, qui ifthic aliquandiu inter vos commorati inpatria deinde erant reuerfi, Italos at(Ç Gallos, de veftn's moribus mira quædam me-tnorantes, quos ego libésaufculta-bam:ea enim narrabant, quæ mihi pro mea perpétua in veftrum ge» nus beneuolentia,maxime erantiu« cunda

cunda at que grata : Cum illi ita dilt;! cerent, fe ægre atep .inuitos a vobis difeefsifle. Nullam gentemeffe,in q^ua pacatius amp;nbsp;tutius viui polTet, Widern fandam apud Germanos, hofpitq ius inuiolabilehaberi,pere-grinos 6C aduenas tanta comitate excipijVt no propenfiores Germant videantur elle in fuos, fint erga externos. Furtis Ô6rapinis non efle apud eos locum.Ciues pace amp;nbsp;Concordia inter fe cótincri«t)olos,fraudes, malitias ab germanica nationc ita explodi Sf reqci^nihil vt grauius illi S)C vehementius auerfenf. Contra bonitatem, integritatCm, fidem, innocentiä,maximo apd* eos in honore Sc haberi 06 coli. Deo aut cc-clefiæ, Chriftianis cultibus ac ce-remontjs ita elfe deditos, vt in orädo obfecrädoc^ deo,feruädis cccleGç p-ceptiSjtéplis fanifœ reidiuingvile» dç amp;nbsp;audiédç gra,frcquétandis,nul-ïa gens illis, neep religionis ftudio, neœ humanitatis cultu,facile çquari pofsit.Hæc ego Germant ff pi’ eadé audi-

andfens, flagrabam non ftudio fœ IS amp;nbsp;amore erga vosTed tacito quo-dam etiâ defidcn'o aliquâdoad vos proficifcêdi, inter vos mané-di atqj degédi, quod ifthæc mihi vi-ta maxime ad natura eft, eoftÿqiliS degunt, inprimis foelices ÔC fortunatos eftè exiftimo Et nimirS,gd eft äd pofsit cogitari bcatius, qui vc' fter ille tune ftatusr'cuiufmodi vita^ quäta Sc fecura felicitast’quæ ani-morü iocunditates,quæ delittæ/An cft qm'cquS prcterea,quod amplius optari abonts SC prudetibus pofsitf Equidé nihil video. Illa mihi vide* tur efle fumma'confiliorü cogitatio!» num^ noftrarum,fifapienter beate vita traducerc velimus, vt habe-amus pacem intet noftros,laudeni apud aliènes,vt fimus cum deo fide, £^pietate coiunefti, vt aduenas hu-manitate,bonos etiä hofpftiocom* phendamus, SC nec verfutia fraudi-Duftp obtredatoru difsidia ferentiu, inaliQdipftiniufta odium adduca» mur,nccß tn eludi nos côtemniûe ß-namus.

namus.Hanc g capcre vitî excqnitç potuerûtjhimihi videntur vcre be-atatn vitara, qiioad fdlicethomini conceffa ilia cftjfuiffe plane adeptû Quæ vobis German! omnium gentium pene foils domeftica famili« aris aderat. V os enim armis femper inuidi,cumca:teris omnibus terri-biles nationibus eflctis, vbi tarnen primû arma pofita, ftatim ad ftudia clementiæ atcp humanitatis, amp;nbsp;ad Ïroborum hominû officia redibatis.

n quo erat fpedaculS mentibus ho» minS prudentiû iucundû ôôadmi-rabile,nêpeviderc homines cos,qui modo armati nihil terribile netp for midolofû extimuiflent, eofdcm armis, vel vidoria pofitis,vel pace di-mifsis, mâfuetudine domi amp;nbsp;humanitäre erga oês inprimis effe pacalt; tos. Haec fuit veftradiupeculiaris lausjhocpræftantifsimûbonûjfi tS id perenne âf proprium tenere po-tuifletis.Conttgit.n^noftra hac æta* temifera plane atcp infelici ( etenim iicuti modo de veftrislaudibus lo«

qLiê«,alacntatc animi ÔC infîgnflaî« titia quadam afFici me fentiebam,fic nuncarguméto mutato,cumdeca-lamitatibus noftrorum temporum dûenduni miln fit, graui SCintole' râdo doloreaffi'cioratcp opprimer) côtigit xnquâ proximis bis amp;nbsp;fupe-rioribusanniSjVteade vobis Ger-mani videremus, q viderefaneratf nüqelTemus, Pacatianteaô^côcor-des inter vos viuebatis, nuncnulla ’ vfquâatrociorcft,^ in vobis dil^ê* fio: Dciim amp;Diuos omnesfumma cum pietate colebatis,nunc pietate extinéia fttidia verç religionis apiidmagnam partem veftrorû ob-foleuerunt. In eis legibus continequot; bamini,q ad fobrictatê 56 abftinétr am àmorib’ noftris, fandis illis vins 56 antiqs patribus latg,oîm dein-ceps feculorû obferuantia acceptx fuerant 56comprobatæ. Nunepro-ftratis legibus, rerum dilèriminc fublato,remifsis côtinentiæ frænis, omnia vobis libera ô^foluta volui-ftis.Summam apd*exteras nationes mode-

modeftiæ Suf rcUgionis laude ob«-nebatiSjCâ ipfâ amififtis.Qiiang ego hæcqloquor, nô vntuerfé de Germants dida efle volo,fufït.n.amp;S crût in ifta fortifsima tnuilt;flifsimalt;p na-tione, quifuftincât verg rcligionis caufâj qui tueant more maiorû, qui a Deo à veritate fe abduci nô finâu Nec^ verb tualiterô præpotensamp;S boncdeus,PaterfummeomniS no» ftra.gmittas SC patiare,Sufit inquâ, multo maxima ex parte, qui Si no-bilitatc Si potentia Si magnitudinc animijamp;pietateerga fummadeup-ditij'optimâ rationemamp;foueantôC tueât, Qiios vtinâ nominate Si mc-ritislaudibuscûdosefierre licitum mihieflet.Sed quoniâid eßet infini« tûjôd eorû eximia prgftanfcß virtus, ctiâ finemeaôf cuiufquâoratione, débita gloria pofsidet : Ego ad vos GermanijVniuerfos etiam quidem, fed tarnen praecipuè ad eos ex vobis qui aberrauerunt,SC odio iracundi-acp potius vlla honefta ratione indtati, Chriftianum nomen. Si

populos Dei fideleSjtot Slt;r tagraUH bus rcferferunt feditionibus: verba mea deinceps orationemq; conuer* tam. In quo id primum exponere conabor, Si tarnen potero,quid fibi iiolentes , quo fuaconfuia refe-rentes, qui nouas opiniones in Ec' clefia Catholicainferreconati funtgt; nouiscpmoribustamin uita,quant in religione uolunt efle diftindi» minim'claborant, fi propteripfos, cunda acerbis difsidfjs , tanquani incendijs corrcpta mifceantur.Hoc enim primo aditu ad caufam pate-fado, facile deinde erit,ut arbitrer, corum didis ÔC rationibus refpon* dere. Qiii ergo à moremaiorum, à «etuftisecclefiæôsSfententn's QC ri-tibus, à feculorum confenfu, fefe abfcindunt ÔC amouent, aliqiia id ratione fufeipiant necefse eft. Porto nullacômunior, neepad fpecië ho-neftatis ratio accommodatior €11, quant dicere et pre feferre,id,quod omnes ifti præfeferunt, dicunf, fefe feripturas fandas diligentius confi-

cönfiderantes, habere in eis quaedâ ad falutcm noftram pcrtinentia lo-ca certius fibi nu ne amp;nbsp;planiiis cog-nitajinquibus maiorcs errore fue» rint decepti, hoc eft,ut eandem rem de intègre proferam^fefe melius in-telligcre fcripturas,quâtot fandif-fimi patres, viric^dodifsimi, tot Dei acceptifsimi homincs,nec^ fin-guli folum per fe,fed fæpe in unum locum, maximis conuentibus coadi 8C congregati perceperint atcß intellexerint. Cum tarnen illis antiquis diuinifcç dodoribus tot feculorum ferics, quantum uidcli« cet à Chrifto temporis annorumep dcfluxit,tanta,Ô^tam multa, tamcp acuta ingénia, quæintercurrerunt, dent ueritatis et fapientiæ folidæ pietatis teftimonium.Hos ucro no-uarumopinionum repertores, nemo facile acci piat,nifi idem fimplex quifpiam imperitus fit, aut odio allquo SiC prauis animi afFedionis bustmpeditus: nemo inquam eft, xquum modo ad cognofeendum C afFerens

afFercns antmufn,qüi plus hifcc ttb buerepofsit, quam tribuat uetcngt; busilhs,gtotab hincfæculis Chri* ftianæ fidei dogmata conftituerüf« Qiu' cum excelkrent ingenijs, fcié-tiat^præftarent, flagrarenc autem ftudio Si pietate erga fummü Detf, nonfuoi'nftindu folum/ed Spiritus fandi numine afflati, diuinas pofteris leges declarauerunt,quas tuen' SCcunodire unica noftraialus cftjQiiibus quidem tanta cum cura amp;nbsp;diligentia in labore fcribendi, quo nos redè inftituerunt, viamcp. nobis cæleftis uitæ aperirent, uer« fatis, tanquam parentibus multo potioribus, omnia pietatis officia debemus,nedum utueniat quifpi-, am öd dicat illos ignorafse de fan/ dis icripturis, quae ipfe melius cer-tiuftßhabeatexplorata 8i cognita, Etfienim cæterisin uerbis fenten-tijfcp fcripturgjlicitum eft cuiuis in-genium periclitari fuum, ÔC noui quotidie aliquid inuenire ac pro-ferre, Qiiod tarnen fit in literis fanr dis

(Sis ita pofitunij ut Chnfli primum Domini noftri au(5loritatC Si decrc«lt; to, deinde Apoftolorum fcnpds at^ fententqspoft fandorum 4)a-trum generaliumcpCôciliorum iu-dictjs aGinterpretationibus,ad fun-damenta fidei conftitutum fit, ac diffinitumjidattingere Si uiolare omnibus modis eil nefas. Quid ego btc commemorem uetera Chri-ftianæ religionis uulnera, Ârrios, NeftorioSjEuticetas, EunomioSjtc liquosé^ quam multos,^qui dû fuo plus ingenio, bene fentientiuni monitis confilîjfc^ nitunt, ad graue impietatclapfiamp; prædpitati funt. Etenimifte ipfe,quifquis eft, quife melP intellexifle diditat, veteres fandi, dodicp viri fecerint, cedo cui’ nititur confideratione Si iudi-dot’fuo netquot; At nemo in fua caufa iudex eiTe aequuspoteft: propterea quod amor fui,qua omnibus natu-raminfitusingeneratuscp eft, quod cuicp iucundum cxoptatum^ eft, idetiaucrum fadllime facit uidert,

Inquoeftfons erronim falfarum^ opim'onum omnium. An fi fuam fententiâ mulierculis hominibusiß aliquot rufticis probauerit, idcirco magnifefe facietr' permultumc^ ip« fe fibi uidebitur adeptusî* Sed quis non intelligat ab homine, fidam fpeciem grauis ÔC religiofi uiri prx-fe ficrente, non cflc magni operis, rufticos^ mulierculas ÔC fimilcs his homunculos, in fraudem indu-ci«’ Quod quidem magno illius He fcelere qui decipit, amp;nbsp;maiore etiam malo. Sed tarnen ilia decipiendi cir' cumueniendi'cp facilitas, nequa^ ingenij aut exquifitioris dodrinac eft teH is.Qiiid amentius Maniche-isf* Qiiid furiofius Donatiftispro» ferriautcommemoraripoteftr' qui cum literas facras penitus ignora-rent,peruerfè autçmôiS præpofterè omnia loquerentur, nullo ingenio, nullaconftante,atcßadeo probabi-It rationefreti: difcipulos tarnen ÔC fedatores inuencrunt.Etenim quç-dam eft apud leues homines, aut etiam

etiam fæpc malitia præditos, noui f tatis uöluptas, quæ his qui'dé quæ-fttïs fpem de inanis gloriolæ falfum honorem fiibtjdt, leuiores uerb facile tollit Se fuadet, ut commutati-onem fententiaef^ientiam maiorc putent. Sed quornim hæcf'Nempe ut intelligatur, cos qui in fuo inge-nio tam confidenter infiftunt, ut , cacterorum ingénia, præfertim do-«Sifsimorum ôiS probatifsimorum rendant, atc^ afpcrnentur:hosau? tem métis ratione orbatos, autcer-tè fuperbiæ inflatu tumidos Se arrogantes exiftere, qui etiam ita di* cant uetuftos illos fandos errare potuiiïe atep falli.quafi uero ipli na-turam nadi fint, omnis omnino cr=» rorisuacuamatcg expertem. Porrb fuperbia, cuiufmodi crimen fit, quâ inimicum,quaminfeftumaduerfus Deum, ille nos docuit qui primus in oris cœleilibus pulcherrimus nobilifsimusep creatus, hoc ipfo bono concidit.-quo omifso Deo, ad fui ipfius fuperbam admirationem

eft coftucrfiis.Etenim nos,qui Ch« fti nomine fignati ÔC falutaribus fa-cn's ab Ecclefia I'mbuti fumus: non I'nfuperbia neœ in arrogantia, fed in humih'tate fumi'fsioneéj^ animo# rum regnum cælefte obtinemus. Hæc uirtus propria eft Chriftiani nominis amp;nbsp;generis: banc qui non amplelt;ftiintur, nec adfcifcunt: ne-cefse eft ut fatcantur, fe Chriftum fruftra confeftbs efse. Non debe# mus nobis ipft ufcp co fidere, ut cæ-teros contemnamus. Ingrata funt Deo noftra omnia,quæ non ex. imi-tatione fui diledi fiîq, in nobis exi-ftunt. nie cum humilitatem SCpa-tientiam amp;nbsp;tollerantiam omnium incommodorum nos docuerit, non folum uerbis ôifpræceptis nos ad-monens , fed multo etiam magis reatc^fadis, fuocjj iplius exemple nos inftrucns,nos quanta ab humi-litate ÔC patientia eiufmodi difeedi* mus, tantum à Chrifto nos remo-uemus.Qiianto ergo fatius eft,non fibi uni omnia tribuere, non obtre-(ftare anciqs utns^ no reuocare in du

biutn,quæ fände pie conftituta flint,non fe nouarum rerum audo-rem faccre, quod maximæ fæpe fe-dit iones et pernittofa inter populäres bclla fequi folita funt. Sicuti qutdem in Germania funt fecuta, Non enim ftragem illam hominum cladcmqj iniiedam populis Germa niæ, hancunam ob rationem,quod extiterunt,qui nouare res,tam in fi-dei dodrina,quam in confuetudine bonorum morum , concupierunt, pofsumusadhucaut obliuifci, aut non grauiter dolerc* Atcçhæc pe-rindeloquor, utfiiftiipfi qui fuas intrudere dodrinas auribus atcp animis veftris Germani ftuduerSt, antiquatis atcp abrogatis omniG fu-periorû fæculorâ audoritatibus amp;nbsp;dodrinis : id tantû egerint confidë-tiaingenij,autambitione addudi, hoct^ fois fpeamp;uerint , utpcritioi^ rcs cætcris apud dos dodio’res babercntur.ln quo effet ut dixijuel amentia quaedam uel fuperbia re-prchendenda, Nort illi prorfus in

hoc genercpeccant, fciocm'mnort parum multos in co numero exiftc' re,quiamp; ingeniofi funt, amp;nbsp;bonis literis eruditi: guodep ad laudem non mediocrem Germaniæ cederet (fi reliqua modo falua falutariter conftituta eflent)non mediocri elo-quentia præditi : Quos fraterno equidem animo compledi cupio, nccç mihi quicquam foret optatius, quam ut îiceret nobis conferre ôô communicate inter nos alternas rationes cogitationestp noftrasî Ve» fum non certandi ftudio, ied animo veritati acquiefeendi. Nccg hoc quod nuncfacio, ut fidem amp;nbsp;fidei fundamenta, aut fi qua ctiam fun-damentis adiundla Ont, tutari fuftinere Conor: adullam cuiufqua uel minimam contumeliâ referri uolo* Mihi enim necefsitasimpofi-ta eft fie agendi,fi,Chrift5 rede pro» fcfllis fum, fi ab eafpe nolo derf ci, quæmihi æternæ uitæ QC falutis propofita eftr Quæ maxime turn amittitur, fi uel nos aduetfus ecclcF fiæca^

fiæ Catholicæ décréta conftitutaq; confiirgimuSjVel fiinfurgentcs altos, itlacß oppugnantcsjtçro noftra virtli parte non rcpelltmus. Conui-tia autem 2C contumeliæ, ÔC omne genus maledidi,abhorret à mea natura, alienum^ eft,ni'fi,ficubi id exprimât pertinax male fentientium iniquitas. Qiiod interdumquoc^a Domino noftro lefu Chrifto omnis clemcntiac Si manfuetudinis fonte, neccffarib legimus cffefadum, Sed vt dicere incipiebam : non ifti qui nouarc omnia amp;nbsp;permutareconcu-piuerunt, fola ambitione amp;ftudio acquire dæ laudis funt addudi, per-uerfaenim ilia eflet via Plonge in diucrfum ducens iftud ipfi ne-fciunt, fed multos illorû iracundiat plures auaritia : non paucos etiam cupido illa,excitauit quod vinculis legum ecclcfiafticarum exoluti.ob-fequi animo fuo, 6C quæcunc^ eis vcniffent inmentem iucunda 6C vo«-luptaria,ea perfequi pofle fine metu ôf curapotiricp volucrunt. At quo’-

modo hóe cognofcitiirc' Qiîomodo exfrudtbus cognofcitur arbor (vt ienptam ^)quomodoexgeßis ÔC adioni'bus homo, quomodo ex frO' dibus ôf folijs propj'nqua æftas. Hi erhcumfe ad EuangelicosefTeprae-di'cent, atque vni fefeEuangeh'o fî-dem habere efTeep addidlos profite-antur:quid tandem a gut hac fanda Euangeltj prædtcatione di'gnum«’ Qiiijprimum concordiâ vnitateme« Ecclefiæ difijccre amp;nbsp;laccrare aim funtjCum feriptum fit in Euangeh'o, precante- Domino, Pater fanAe fer-ua eos in nomine tuo, quos dedifti mihijVt fint vnum ficuti 8^ nos. Qui vult ergo nos effe vnu,Sô fimili qui-dem vnitate, atep ea quæ Deo patri fuo eû filio’eftîqiupoteft probatos eos habere,qui tantarum in Ecclefia diffenfiohum velint efie authoresf Nifi forte ifti a Deo pâtre Chrifto dati non funt: nec in numero eo-rum, qui Ghriftiana appellatione digni habeantur,repofiti.Ne(^ verb his hoc licet dicere, fefe veram ÔC

CatholicamEcclefiam cxißere nu-sifcp conucnire cacteris, vt adipfos Fe conférant,^ fibi, vt ad alios. Dl* cunteorum nonnulliiftuc qiüdem, quod Ól imptj Donatiftæ facere fo-iebant, vt fefe prædicarent veram effe Ecclefiam. Sednon tam errore tii,^ impudentia feruntur, Norunt enim,aut ccrtc facile noffe polTunt, conftitutis iam rebus, amp;nbsp;publica firmata re fiue ea Humana fit, fiue diuina, qui mifcere ÔC nouare res ftuduerunt, eos femper turbato-res pacis concordiæ fuiffe babitos. Qiiod fi in hominum rebus publicis iure ita fertur æ iu-dicatur: quanto plus Catholica in Ecclefia, quæ non humanis confi* lijs, fed diuina prouidentiaiam inde de principio cóftituta eft,eadêcp tam multis faeculis corpus fuum fyncerum folidumcß retinuit i cor-rupta membra reiecit, optimo iure dicendum amp;nbsp;fentiendum eft ( N one qui ab ea difiungût fe amp;nbsp;auel« lunt, hi viuifico illo Spiritu Chri*

ßi, quo corpus totSfußmetur funt priuauVNihil ergo eft cur Euangeli-um iadetur, fi maximum mandat« Euangeltj prætcrmittitur, quo prsc^ ceptum inprimis eft, vt omnes in charitate fimus vnum : nullo enim pado feditiofos, turbatorefip con* cordiae admittit charitas. Sed,vt di* cebam,non omnibus ambitio, ve* rum permultis eorum iracundia, nónullis auaritia animi æquitatem ÔC vim rede iudicadi eripuit. Quo-rum quidam duor«, iracundia pro-babiles interdS videtur habere cau' fas fefc ex«itandi,6C acrius oîa inflâ* matiuft^ agendi, dC fine hoc quidem fapientibus, ac multo minus Chri' ftianis eft permiffum, Charitas ein (vt feript« eft) omnia fuftert, Auaritia verb, tarn àpud eos qui deum verum nunquam agnouerunt, apud noftros, qui exdeoipfo funt regeneratiatc^ nati, quas quaefo iu-ftas aut probabiles poteft habere rationes, cur fui quçftus amp;' emolumé-ticaufeomni penitus dimilTa æqui-tate,

täte, per fadioncs QC difcordfas in aliéna inuadere licitum fibi eße ar-bitreturt’ Sed vt veniamad ea com-mcmoranda,quac occafionem dede-runt res turbare volentibus, Si tan-to incendio tanquam faces fubiedæ funt. Confiteor ego Germani atqj fufpicto, facerdotq fplendorem multorum culpa dedecoreqj polki-t5:reflt;ÿ RomanaSjè quibus omnia omnium virtutumfi^omnistempe-râtiacluminain vniuerfum orbem. Si dimanarunt c|uondam,amp; fcmper fluere dimanarecç debuerunt, nunc tâquam fuligine vetuftatis oblitas, atcp id quod natura,in omnibus fere fert rebus, fpacio temporis fencfcc* tes, dimifibcß veteris abftincntiae fanditatifcp curriculo, ad ftudium côquirendae pecuniæ aliqua ex par» te conuerfastplerißß bonorum fto-machfî iracundiam^ mouille. Quod quidem Germani praecipue veftra in natione contigit. Vos enim pro veftra animorum acrimonia,pro in-, gcnuitate naturae, pro ftudio veftr»

tucndæ libertatis, non modo veras nulla rationc iniurûs:fed ne fpeci-em quidem iniun'æ ferre facile po -teftis. Atqui vt confitear non-nulla in hac vrbe fieri, quac minus fände, minufcp temperate fiant ( non enim mihi malas res de-fendere in animo eft, neque agere idpoflum vllo pado,neque debeo: Temperenim raea natura wutrix iu-ftitfæ ÔC aequitatis fuit) vt confitear inquam nonnulla apud nos minus bono more committi, quæ honora animos non fine caufa oftendanu Idem ego tarnen affirmo,rhulto plu-ra elfe, quæ turn optimo l'ure fu-ftineri, turn commoda 8C falutaria Chriftiano orbi dcbeant exiftima-ri : quibus etfi non condonari ea quæ fecus fiunt peto : nulla enim ratio eft tollerare alicubi quæ fiant praue^quoniam in eodem loco eademcß ciuitate bene multa ge* râtur : T amen ita vniuerfe accerfere omnes atcp omnia in crimen,quod qui fe abfciderunt à cômuni ecclefia

afsidue faciunt, omnfbuf^ pafsim rebus quægerantur fcelens notam innrere: ac propterea populos cóci-tare ad fediuonem,clamarej vrgere, paree in peiorê cü(Ha inf pretarj,ma-ledtôacôgererCj nûquâ yt opinor, necç Chriftiani lioïs, neq^ vel niedi-ocrif faptêtis viri habitSeft, CiiP q-dë rei indiciö fçpius iatn vos feciftis Germani;Qui ineóuentibus publias, ^Sj córnunis Germanies rei fta-tuëde amp;nbsp;ordinâdç caufa,habere eftis foli«:SC in qb? plurimi nobilifsimi-qj Principcs,ex ordinib? itë caeteris eleëii viri cóueniuntjCü grauamina quædâjfic.n.appellatiSjinmediûj)-poneretis,qbus ab hac fanda Apo-ftolicafede vos Igdi arbitraremini: aliquoties il moderate admodS ÔC perfapienf de totius confiltj fenten-tia decreuiftiSj vt earum rerumex-poftulatio cum Rom : Pontifice fie-rct:petereturlt;ÿab eo omni cum re-uerentia ôd modeftia, vt grauamina eiufmodi aliquando toile* re, patria indulgentia fads-facerc

facerc veßris de fid er ij s vellet. Qui-bus ego grana minibus, fine adeo po ftulatis in couentu publico Augu« ftaCjannisab hinc t o.circiter editis; cum ego tune abelïèm ab bac vrbe, atx^ inEccIefiamearefiderem.-poft rcditumhûc meum, legi refponfio-nc^jfumma cum æquitate 8C fignifi^ cationebeneuolentiæ, à Clemente r.fiue eius Legêtis Su!: Procur^tori* bus datas. In quibus non pauca vo-bis conccduntur,atlt;ç in gratiam ve-ftri remittuntur, Reliqua quæ ex bono SC æquo retineri polTuntjretP netSefibi feruat Apoftolicafedesi verbis tarnen humanifsimis afïert rationes, cureafibi feruanda SC re^ tinenda eiïe ducatîequidem vti mirer,quod ad concordiam 8C confen« fîonem in poftulatis pertinet, rem adhuc nô côuenifle, necg elTe tranf-adlam. Qubd fi Pontifice Clemen* te,res ad maximam æquitatem, SC ad ftudium gratificandi vobis iam erat inclinata ateppropenfa: quanto cadem propenfior SC inclinatior fu

tara eft,Paulo 3. Pontifîccr' qui nî« hil fibi rnagis habet propofitum, ut Pontificatum gerat eo maxim'ë modo,quo uno is geri cum dtgnita-te ÔC cum luftitia poteft. Itac^ foins omnium noftræ, fuperiorift^ aetatis Pontificum , a fadlionibus Principura armiicp tradandis ab-ftinuit: Qiiod maximo qutdem in^ ditio omnibus efle potuit nihil eum cxtraordinariun neqj appctijire netp appetere, quod anteriores Pontificesiamdudu aufinon funt, Conuentum publicum totius Chri-ftianinominiSjCUmcp liberum primus edixit,in quo agi deeis rebus, quae ad fidei integritatem,ô(rad bo^ norum morum præfcrtim infaccr* dotibusreftitutionemfpcAent,au-dader ab omnibus amp;nbsp;libéré liceret» HocPontifice Germani nonfolum bono, ucrum ctiam perfapiente ô«^ graui jin uos quidc cert'e patria qua-damanimibeneuolêtia affedo oîa quaeuolctisuos obtinebitis aequi-ucem modo animi afferatis uobif-

cum, rationemtj dare aequc Si acci-perefins parad: Qiiodcuncp jjba-tflfuen't radoneatcpcoclufum, ve» fin's in eo poflulads et volutadbus Pauli Pôtifids benignitas iuftitia'qj no deeritrNec^ ego uos, fi veftram animi virtutê Si nobilitatem rede noui,aljudarbitrer efle poftulatu« ros, quam quod honeftum iuftûqj fitî Fuit cnim Temper hoc propriS generis nominifip veftri, utiniuri-am et iniquitatem odio haberctis, veritatematqj iuftitiamamore có-plederemini, ncc minus abftincrF tis abinferenda iniuria, quam ab-horreretis ab accipienda: Quid igF turobftat,quo minus, cum hæc ita fint, cum Si uos abæquitateSC eo quod redumfitin veftris poftula-tis recederenon cogiteds, Si Pau« li ?. Pontificis Max: benignitas erga uos fit propenfa, res tota con-ueniat,pacaticp Si concordes ani* mi cundorum finty nifi quo pro* pinquo in conuentu Vincédæ indido, cuius iam appetere incepit dies

dies, omnfa hæcagcndajtradanda, conficiendacp font,ut quod publi-c'e propc in concilieorbis terræ fa-dum fuerit, id plurimcnim con-feientia telle, S^^ardionbuslegum vinculis inuiolatum amp;nbsp;Itabile te-neatur. Sed quo argumento uti inftitueram, cum vos Gcrmani in veftrispubliciscôucntibus,in quîs (ut dixi) tot SC tâeximij Principes, tam frequens nobilitas, tammulti ex omnibus ordinibus viri fpedati SC graues,omnefep pene Germanise Iioneftates dignitatefep interelTe fo-lite font:confilio complurib’ diebî habito,re multum examinata atep perpenfa,adoribus auditiSjde toti-us fere Germaniæ fententia, petere Romano à Pontifice fumma cum temperantiaaemodeftia, SC quod adpoftulataueftra attinet, rogare eum atcç obfecrare ut confulere pact et trâquillitati omnium ueflrum uelit, confueueritis : cumbiemos tnoderatus at^ conllans fummifep

(ncoelS laudibusefferêdtis, dome-(licus fueritnomims Germania',u£ omnibus uideremini in rebus, non impetu animt nec cupiditate fern', fed æquitate acfapientia. Decuit ncï’fuitnereclumc' priuatos homines, quibus infigne nihil adeflet, necpadaudoritatcm, netpadpru# dentiam, folairacundia dC calorc animi pcrcitos, totum eum morcm penitus abtjcere:SC quæ uos publice omni cum modeftiaagitis,pri-uatim cade ipfos et alia multo plura grauioracß immodefte admodû 8i iialde perulanteragcre^ Qiii prima iierbisturpifsimis aduerfus fandla hanc Apoftolica federn inuehinon definunt,Deinde cû fcripti aliquid edunt,quod quidem quotidieapud iIios fit,tot infarciunt ingerStt^ ft-cerdotali ordini cotumelias, utfta« tim apparcat relt;leiudicantibus,nó eosexponendæreicaufa, qua derc adurosfe in infcriptionclibri pol-liciti funt:fed faturandæ iracundif, odij cxpromendi,2lt; maledidorum gratia

gratia coaccruandorum, cam fcrf-bendi prouinciâ aiTumpfiffe, mirabiliusctiam, ÔCabhomine no ftultifsimolon^e eft alienum, hoc ipfi turn maxime faciunt,ciim in cas commentantur literas,quK à Spin'» tu fantfto diuinitus dilt;ftate,hoc unS femper praefcribunt nobis at^ prg-cipiunt,ut alter alterius onera portantes, iniuriasobliterantes, bona pro malis referentes, unitatem ôd concordiam inter nos teneamus. Quid igitur poteft habere audorf-tatis ad docendum illiufmodi facra-rum literarum expofitiOjqug plena ftomachi amp;nbsp;intmicae uoluntatis fitf quae no ad pacem manfuetudinccg fuadendâ,fedad infringendâunita-tem ecclefiæ, populofcç iracSdia ôC feditione concitâdos, inprimis fit fufceptae Nonift’ fenoruntt' Nonne intelligût fac 'cfe repugnantiae Nó in eo ipfo,cum animo fuo com-mouêtur, tum corpore cttâ pcrhor-refcunt, fi quic^ ex fancfto codice funt interpretatiflllæ enim cçleftcs

literae, fin fêfus, ilia Dei oîpotétis oracula, admonentprofcd'ocos öf tacitècoarguunt, agere j'llos contra quam turn profiteantur. Non eni'm patientiam intolerâtcr^ neqjhumi« îitatem arroganter, neq; dementia acmifericordiam Deiatrociterefle interprctandä,necp nero cetera que infacris iiteris autpræcepta nobis, aut ex Dei benignitate oftêtatafûc atqj promifsajitaefleexponêda, ut ctiam I: linguafortafsis ad eaexpli-canda erudita, menté tarnen immi-tem, amp;nbsp;immifericordé afferas.Qiiid ad hæcrefponderi poteft;' aut quid refpondent ifti/nifi id,quod iadatS diUjSt; idetidem cômemoratSeft,fe feindignitate plurimaru rerum, SC facerdotumprauis moribus como-tos, Potificie tyrânidis(fic. n,appel lâC iugum amplius ferre no potuif-fe, Qiiippe qui uidcrent quotidie et experirentur, Apoftolicam federn, vnacum his qui in ea effent præfe-d:i,quam piam matrem antea Chri« ftiani popuIiexiftimafTét, »«c cha# xitatis priftinx oblitam, nulla filio-

tS duda ratione,qiiacftus fibi ube-rcsexcorum incommodisÓÓ con-fcientiae fufpitionibus inftitLiiflè: Qiiæ et olim leges perquam multas edidifset iubendi quidem aliquid aut veiâdicaufajôô alias nouas quo-tidieedcret, quibus populus tene-retur, non ut legibus illis falutare quippiam elFiceretur jfed ut a ni mis bominum fuperftitione implicatfs, quicunc^ legibus illis folui cupijf-fent,id fibi licere pecunia grandi re-dimerent ♦ Hæc 8C alia multa his fiî» milia poftea^ cömcmorarunt,eacß cóuicrjs referferöt et execrationib'’, tu ad fontê oîm malorum illas quas vocât indulgêtias reuertunt, qui b*’ Leonis Chrifti Pôtificatu totaGer-mania pturbata eftjQiias ego indul gentias,atcg adeo potius indulgen» tiarû illarS miniftros, ne«^ nûc de-fcndo,amp; tûccum décréta: ilia atcg publicate funt.recordor me ÔC con-tradixifTe,^ illo honore gradu in ' quo tunc eram,ô^ cum mea fernen-tia nihil profeciffèt, vehemétifsimc doluiffè,non ^d ignorarc indulge-

tfas à Rom, Pontifîce conccdi, eoTÛquæpcccatïsnoftrjs debean-tur^ fupplicïorum fpattaac tempo-rajamp;contrahi poffc ab eodem ÔC penitiis tolli: cum clauium cæU poteftas SKradminiftrauofûmopo-tifici Chn'fti Vicario, diuinitus in Apoftoïo Petro fit data: Sed quia in indulgéttjs tribuëdis is modus feruandus eft, qui nunc ab Optimo Pontifice Paulo ?. fummacS cura diligentiacç feruatur: ut indul-gentiæ gratis concedantur, nullacp in ijs fiat pecuniae mentio:Slt; ut Dei benignitas Ôl mifericordia xtc non ematur, aut fi quid tarnen interdit fit erogandum, id in pietatis ftudia erogetur, Quam ob rem uitio iam omni quo offendebantur metes ho-minucx indulgentijs, fublato atq? exempto,dcrelfquis aliquid etiam diccndumeft. Ego, ut paulo ante fumtcftatus, quæinhacvrbe mi« nus redîèfiunt, dcfenfurus ea non qiiidem non inhcior,aliqua multaelTeaueterc curriculo inno-^

centiæ Si integn’tatJS in faccrdoti-bus non mediocriter deflexa, quae corredtionis indigeant: quod cum Pontifices aliquot fæpius iam ten« tannt,euentu tarnen feuentatis fuæ funt fruftrati. Nam Si Clemens y. Viennç,Ôi Gregorius 11. Auenio-ne,SiPius i.Mantuæ, alijcp alijsin lociSjleges de facerdotum tnoribus in meliorcm cultum reftituendis, aut rcnouarunt vctcrcs,aut nouas conftituerunt.-quibus ipfis ctiâ tunc authoribus viuentibus, ccleritcr quod conftitutum fuerat, obfcruari defitum eft.Non enim facilis res eft, mores eos qui inueteraucrunt, repente veile vertere Si commutarc, vbienim multitude ad vitiaeftco-fentiens. Si difticilis femper, Si in-terdum etiam periculofa eft emendatie, Quin autem bonorum morS corruptrixauaritia, in hacalma vr-be fenfim obrepferit,refcp àb initio aliquot fandifsime ad falutem bo-minum vtilitatemtp inftitutasdon-gius aliquantum oportebatpro-D Ç gredi»

grcdiens, paulatim periiertcnt: ne-que ego tnficior,amp; res ipfa per fe fat maniteftum facit. Sed videndiim tamceftjVtrum hæc calamitas,Romani tantum nominis aut cundi etiam Saccrdotij, quemadmodûex* probrant multi atq? obijciGt^ ,Ppr*a fît:an omnesordines, oïacollegia, omnehominS genus pene iam c5f phcndcrit» Qui.n.locus in orbe ter-rarum ab hac pefte intadus relidus eft ï'quod munus, quæ procuratie, quod olFfciü,que poteftas,nó omif» fisrjs propter quac inftituta fuerar, iam ad queftum omnis intenta eft atque conuerfa/Quiporr'o hi funt, qui cum aliéna tam facile repre-hendant, fua ipfi ££ domeftica minime refpedent , ftipulam^ ex alterius oculo extrahere volen-tes, trabem non animaduertant, qua oculus eorum totus oppreflus eft^ At ènim turpior eftinfacerdo-tibus,^ in cætcn's, auaritia. Quis negatï' fed tarnen in hoe Sacerdo-tali ordinc, multi funt fandi,

graues, ÔC fpccîati vi'ri qui erîmi-nishuius omnino funt expertes. At in caeteris ordinibus item multi. Nempe, verum tamè exemplum ad vtilitatem caeterorum in Sacerdo-tibus eft illuftrius. Scd,vt his omif-fis,concludamus quodconcluden-dum eft : confitemur nofmetiplî ÔC concedimus aliqua fieri in hac vrbe,qu£e meritb reprehenden-da fint : non pauciora tarnen efle affirmamus, quæ fummè fint lau-danda: Nufquam enim charitas, nufquam amicitiæ ÔC familiari-tatis fides , nufquam in egentes mifericordia, ncque fandius coli-tutjUeque maiore ftudio curaüe ex-creetur. Ipfa verb erga Deum pietas ac religio hîc maxime fan-daÔdfemperiyncera eft.Sunt qui-dem vitia his intermixta permul-ta,quod necefsè eft^ex omnium pene gentium conuentu conflata hac ciuitate. Sed tarnen in turba ÔC colluuione vitiorum, multorû exi-miæ virtutes eluceicunt,qbus gquô profe-

profedo fuit parci ab ijs,qui omnes amp;nbsp;omnia in crimen atque in inui» diam vno nomine vocant. Etc* nim cum Deus pollicitus fuerit Abraæ,fiinSodomitis ÔC Gomor-ritis, in omni ilia natione,deceni foil boni viri extitifTent, reliqais omnibus corum cauia veniam fe da-turiim: Qiiid faciendum fuit his, ad quos cum necp attineat, ( non enimipfis data eft corredio rerum, rei^ publicaî procuratio ) neqj ipfi ßtis puri a.tc^ mundi ab omnium criminum maculis fint : totum hi tarnen, vna vituperatione,Sacerdoti' urn, caputc^ Saccrdotij Ronianam Ecclefiam, profcindere amp;nbsp;lacerate non funt veriti, cum ôf altjs in locis probi quam plurimi graueftp facer* dotes:0(f inhacpræcipuè vrbe per# multi fint, qui hocfandS Sacerdo-tij nomen, quæcp funt huic nomini apta ÔC confentanea,fumma cum in-nocentia religionecp cuftodiant, Et tarnen inhac vrbe, his quocp vrba-nis vittjsjpraefertim auaritiæ,in qua maxi-

maxime populus offcnditur,rcpn* mendis acmoderandis, ÔC ad veterem morem, caftum ilium ac mode-ftum redigcndis : accerfiti funt ab hocfapientifsimo amp;nbsp;optimo Ponti* fice ex varij s orbis terrçlocis deledi viri,ijdêcp in fummo honoris gradu pofiti ab eodem ÔÔ collocati, quo maiore præditi authoritate curam liifce rebus diligentiam adhibe-ant. Etres quidemadhuc vartjs di« fputationibus extrada, (non cnim défunt,qui diuerfas partes tutantes £lt; propugnantes, aliquid aliquan-do boni QC æqui dicere videantur) ad extremum appropinquanti iam conuentui, Sd in eo fummi Ponti-ficis eonfultifsimae, vn'a cum conci-liOjdeliberationi referuataeft. Sed vt aliquando veniam Germani ad ca,qua£ ab iftis qui fe 'a communi Ecclefia difiunxcrunt, odiumtj SC inimicitias contra Apoftolicamfedern funtprofefsi, turn nobis obie« da funt, turn etiam ab eis ipfis fiunt ac pcrpetrantur ; Vos primum, id quod

quod æquifsimumcft, fogatos VOquot; Io, vt verba mea attente audiatis» In quo verb gratia præterea ac be« neficium quoddam a vobis per me petitur, fummopere vos obteftof atcp obfecro.'Vt donee animus meus erga VOS fuen't perfpelt;flior,0£r plané vobis cognitus; quern res diefcj ip fa quotidie magis magifep declarable, aliquam de me interim vfurani bonæ opinionis fufeipere velitis, mei^amantifsimum nominis Ger-manicijftudiofum veftrç laudis,pacis QC concordiæ cupidifsimû con* ciliandæ, promptum ad ea omnia pro Vobis fentienda amp;nbsp;fuadenda, cjuac pro loco hoc, pro honore quem gero, agi 6C tradari SC per* fuaderi permepoterunt,crcdereatlt; que exiftimare. Qtix fi de me opinio VOS vnquam fallet, tum tu Deus optime max. qui omniacordium arcana nofti amp;nbsp;perfpicis, ita iubc-to agito, vt me quoque fpes ilia quam de tua erga me mife-n'eordia ÔC benignitate habeo,de« cipiat

cipiat at que fallat. Non ego is fum German!, qui alios decipcrc , vcliiri, in quo ipfo me maxime inprimifc^ decipiam. Didici cnim veren, amp;nbsp;rede cokre Dcum : à quo fe maxime diftungunt, qui alios maxime circumuenire ftudët. Equidem fum ipfe grauibus delidis pro Humana fragilitate coopertus ÔC pene oppreflus, fed tarnen in bis omnibus abcft à me malitia, QC ftudiumac voluntas qucmpiamde-cipiendi : proximo enim meo ita fum affedus fere vtmihiipfi. Ita que quanto me affici dolore putatisex his difsidijs ac diirenfionibus,quae tarn perniciofæ ÔC graues in Chri-ftiano nomine cxcitatæ funtf noftra illæ quidem nonnihil ctiam culpa: fed tarnen multo maiore eorum,qui odium acerbum 66 inexaturabilc contra nos cum cçpilTent, quo pro-iedius iracundiæ frena laxarcnc fuae, omnes ôé diuinas 8lt; humanas leges, omnes veteres mores, omnes fuperiorumattp inferiors ordt* num

num di'fti'nAtoncSjCUrationes, gra* dus mifcere ÔC con fund ere funt co* natOquantis veftris Germant detn-métis atqucdamnis,quoue Germa-niae malo, vos primi expert! eftis: nos paria nunc prope 5^ fimiliain-uedla vbique pene per hos eofdem ipfos omnium bonorum morum le-gumc^ cotemptionefentimus« Qui primum ita dicunt: Rom. Pontifici non couenire, nec^ id redum x qu3-ueeffe,vt is quicquâ accipiat emo-lumenti S)C commodiex fis,in qui-bus vcl foîuit legibus homines,cum illi fibi hoc concedi Slt; indulgeri iu-fta de caufa petunt : vel qui prius in leges commiferint,eos ad priftinam gratia integritaiéq? reftittiit, Qiiam ego quaeftionem fæpius Germani ita vidiagitari, ateg in vtramc^ partem tot argumentis difputationi-bufep defendi:vc nondum etiam plane conftitutum videam, quid iudi* candum fit. Quod fi in cam ego partem forte propenfior fum, vt in fol-uendo legibus tnaior mihi cautio ad hi-

adhibenda cfTe uidcatur : in reftttu-cndo qiiidem amp;nbsp;in integrum recon-cîliando eos, qui contra leges feccB rint, en't ne quifquam tam iniquus ipfe,qui negctcfTe acquumaliquam bismuldâ pœnæ nomine impontc’ Nâquoddedimidqs partibus fru^ Auumconqucruntur, quas incon-ferendis facerdottjs Pontifex hbi referuat, nullam in eo profedb in-telligo efTe iuftæ querelæ caulàm. Qiiid enimfûmus Pontifex qui hue locum atcç honorem ita fuftinct, ut fitcundorumcaufis prccibufcp au* diendis Ôi priuatim amp;nbsp;publiée quo-tidiecxpoîitus: a quo omnis omnibus pctitur,aut leuatio, fi quis onc-re confeientiæ fe oppreflum uideat, autconfoîatiOjCumadfpem æternç uitæ quifpiam, quam crimine fiiO amiferatjteftitui fefe per eum ipfum cupit, quem feit unum in terris hac cçlefti poteftate præditum efle, qui fauetingentjs, qui virtutes ornât* (devero amp;nbsp;probo Pontifice nunc loquor) qui circumfpicit omnia* E attenteep

attentée^ confiderat, ne qua ex pafte integritas fidei catholicæ, xn qua potjfsx'mum faliis noftra confiftit, alicuius culpa fcckrc eti'am in ah'orum perniciem ledaturtqui omnibus benefîcus,omnibus eft failli taris: Ifte inquam qui laboratafsi« duèamp;uigilat, qiib Chriftiana res in fuo honore offîcioeg contineatur, nullis ne commodis, nullis neprg-mxjs ab bis exs ipfis quos tutatur ipfe atqj confetuat, dignus eft iudx-candusc' Qiiis unquam muneriul-li publico curationiùe præpofitus eft, quis inmagiftratulocatus,cuf non de publico ftipendiafintcon» ftitutafeum nemo fuo aere milita« re cogatur, cum qui akari feruit, deeodem altari debeat uiucre,amp;[i fpiritualia feminamus , (ut uerè diuinus ille dodor gentium in« quit) numxndignumeft, ut meta* mus eà quæad vidum carnisper-«néants Quod fi de frudibus fa' cerdotiorum, in quos magna eft fômx Pont* poteftas ÔC iurisdidio, nonnulla

nônuîla tame qiiorufidaeft quere«* Ia, quid tandem iftiRo. Pontifict quo decus ille StTamplitudinem fue audoritatis retineat,clTc indulgen-dumaut concedendS putabutfAt contra ego dico,mfnus gratemulto minufcß liberaliter à popuiis agf, gcntibufcj Chriftianis erga fummS Pont.^ conueniat certfc iuftumue fit;cum appareat qd ludaîi Deo pre-cipiente tame præceptû ad nos quocç peruenit)fuo Potificitribue« re fintfoliti.Qtii primum decumas oim fuorum fruduu quos annis fin-gulis agcr cxtulifset, ad facerdotes luos amp;nbsp;Leuitas qui fuçcuiufc^ trib^ eflèntjfideliter omnino atc^ intégré deferebât. Vrgebat enim in eo prç-ceptumDei grauiter minirantis,!ï qui fraudem ullam aut dedudio-nemin decumis feciffet. TS deinde colledis coaccruatis decu-mis, ex omniea fumma, decuma rurfus pars ludeorum fummo Pontifici erat aflignata : Et praeter hoc decumarum vcdigal fane

pergrande 5Cad retfnendam Ponti-fïcatus honeftatem idoneum, vi(fïi~ mæ praetcrea, ÔCquæcunqj dona tcmploofFcrebantur, quæôifopu-lentaadmodum, ÔC qiion'diana pene erant, fummo Pont, facerdoti'-biifcjj cædebant, iit meh'ore illi ah'-quantoconditionc, inchoatæreli-gtonis atqj adumbratæ fuerintau-dlores, quam nos perfedifsimam fakibcrrimamcp adminiftremus. AthabetPontifex terrenum mul-torumpopulonimdomi'natum, ex quo viuat,ÔL vnde honeftè dignita-té tueatur fuam. Qin'd ciues qui patrimonium fuSpriuatim pofsident, cum ad recflionem Reip. funt uo-cati,num ideo minus publica mer-cedefunt honeftati lt;Ç^od quidcm optimo iurc fit. Quia enim curare aliorum res, omifsis fuis coguntur, iccirco illis præmium publice eft conftitutum, neduplici damno af-fîciantur:follicitudine animi uidelt; licet in rebus alienis, detrimçnto in fuis.Quare Pontifici quoqj max.

huius ipfius gcrcndi Pontificatus nomine, aliqiud profcdb ucl in-primis tribuendum eft ab ijsipfis, quieius iiigilantia diuinacß pote-ftate, pacem amicitiamcp cum Deo, filt;adillius gratiamaditum habitu-ros fecófidunt. Nam qubddimidiç illæpartes ad bellum inftruendum contra T ureas, decretæ olim funt, fuit quidem ilia ratio decernendi, Quod uerb minime in id bellum erogentur, fed feribis amp;nbsp;confedo-ribus diplomatum funtafsignatæ, (hoe enim aliquos audio queri) primum quia non omni tempore occafio eft bellandi, tantifper illæ pecuniæ in tuto pofitæ funt,necß jd abfq; utilitate ötf emolumento pub« lico : Deinde quoties bellum illud necefsaribfufeeptum eft, num quâ-do Romani Pontifices fumptui ÖC labori fuo pepercerunt, quo cômu-né rem' Chriftianâ eo in bello adiugt; uarentf Atcß egodeantiquioribus Potificibus nihil dico, totumiphoc adillarumrerum fcriptores reijcio:

mca quidemætate, quod ego fcïre pofTum , propt créa quod intimus fui duorum Pontificum confilqs, aureûm nummûm trecenta ampli-us milia in id bellum fcio eroga-ta fuifle, cuius quidem erogationis commodum magna ex parte Germania fenfit: quam cum bis pro-ximis annis, infinita propè cum manu Si robore maximi exerci-tus Turcarum Rex appeteret, vcftra quidem ille inprimis Gcrlt; maniui atqt virtirtc, fed magnis quocpfubmifsisabhacfandla Apo ftolica fedc auxilijs , turpiter eft repulfus: ut nemo de dimidijs illis partibus iure iam conqueri poiïît, quafi illæ alios in vfusauerfæ fint, ac non eo quo inftitutæ fuerant conuerfæ» At mali quidam Pon* tifices fuerunt, qui ÔC bis ipfis ue* dligalibus ÔC omni diuina bu-manacß poteftate deterrimè func abufi. Tu ergo, quite à commu-ni Ecclefia feparas, a Cbrifti«# an» charitatis ueritatc defcifcis,ar* gueillos

gue illos n uideatuiquot;, qui impfo-befegeflerunt, in quo noftroruni quoi^ permultoshabebis fautores, qui te collaudent fiC probent, iu-retp malos abs te reprehendi fatea-tur. Ipfum autem honorem fum-mi PontificatuSjipfam cæleftem di-uinâcK poteftatem per quam cunda certè Europa (ut de reliquisorbis terrae partibus nunc taceam) tuacp inprimis Germania, ad fpem ne-qua^ ambiguambeatæ in cœlo af-(equendae immortalitatfs olim ere-«ffci edodaep eft, iufta ueneratione profequere. Hoc enim fie agendo, amp;nbsp;virili dolore permotus,amp;Chri-ftianafimul charitate uidebere efic præditus . Propter odium autem quantumuis iuftumaduerfus quof-dam, qui male praeFedi rebus di-uinis, deterius etiam illas admini« ftrauerunt, uelle eripere Pontifi* cibus fuum honorem, eofcp in or-dinem cum cæteris epifeopis re-digere, pugnareep ut eximatur è catholica Ecclefia Principatus, E 4 quo

quo vniuerfus fidclium cætus in fide amp;nbsp;in officio erga Deum conti-nctur, nunquam Clinftiani homi-nishabitum inputo, cum tarnen, quicquid dfcant peruerfi homines éé pacis concordiæcp inimici,Petrus huius terrenæ Ecclefiæ fundamentum folus fit. Eft enim iHi pe-culiaiiterdilt;ftum,Tu es Petrus, 0lt;5 fuper hanc Petram çdificabo Eccle-fiammeam, quod etiam in græca lingua planius atcß lucidius intelli-gipoteft Non enim differt in ea, Petra à Petro, fedvtrumqj verbum eadem fignificatione petra eft,Cum lt;nbsp;ergo Dei filius Simoni commuta» uit nomen, eumq; Petrum uoluit appellari, id illi nomê tribuit,quod maxime aptum ÔC accomodatum fundamcnto eft, quo neuti^nomi» ne caeteri Apoftoli funt uocati, Petrus itaq; unus Catholicæ Ecclefiæ fundamentum eft, fuper quo tota confiftit aedificatio,neqj ea uerba in Euangelio, quifcp unquam Ponti» ficiæ poteftati obtrcdans,aliter potent inter»

tcrit intcrprçtari, fit licet illc ingc-niöfus ^it afi:utus,fit vafer(quemad-modum quidem effè multiconcupi-uerunt^niinquaminquamjitaador-nabitinterpretatiôncm fuam, vt in ca æquis ôC eruditis mcntibus fatif-faciatjfunt alia quidem locain Euâ-gelio complura, quæliocipfumco^ fitment SC corroborét,quod etiâ or-bis vniuerfus ab initio generis no» minifœ Chriftiani perpetuo côpro^s bauit.fednos oiationem,nô difpii^ tationcm teximus: ÔC vnns hic locus ad demonftrandum fatis eft,e(re Rom î Pontifices apud Chriftitm idem illud ipfum,quod apudcundc fuit Petrus.fi quidem non vnus ho» mo à Chrifto Pontifex fed in homine vno inftitutaPontificia poteftaseJd, C^iod ôC in Saule fa» dum legimuSjinquonon hominis vnius honor fed regnum ipfum de-inceps eft ludæorum nationi con-ftitutum. Qiiæ ciwn ita fint, fuit ne acquum ( vobis egoloquor, qui di« uerfa fentitis ) Romanos Pont, tot

oncrarc conuitîis,8C tam mul ta pro-'bra in cos lacerc, vocareqj Anti« chn'ftos 3 qui Chrifti ipfius cerdf' fimi Vicar ij funt/ quorum fi mores aliquorum parum vobis erant probati, debebat tarnen vel Pon-tificatus dignitasjvel veftra moderatio, vel charitas Cbriftiana, vos ab iftiufmodi infolentia reuoca-rc : cum praefcrtim in bis quæ ad veram fidem, verumcp DEI eul» turn maxime pertinêt,in quo prae-cipue falus noftra eft pofita : nun-quam Pontifex Max. impie fen« fifTe, aut aliéna ôf prapa ftatuiße »ntelligatur. Verum , cfto, con* cedatur vobis, malos maledidis êC verbonim licentia elTe conlcin-dendos. Quid probicquot; quid innocê-tes^quidreligiofkeifdcm ne conui-tijs videntur onerandi!* Qui verb nunc gerit Pontificatum fiC fuftinet, hortator pacis 8i compofitionispu-blicæ Paulus qui armis fern per abftinuit, quæ ex fuperioribus Po-tificibus nonnulli ( ne grauius quid dicam)

dicam ) fads incommode tradaue-runt, incp eo ipfo oftendit,fe nullis fadionum præmrjs contami-natum efle, nulla extraordinaria cupiditatc tranfuerfum agi , qui cdixit commune omnium gentium Chriftianarum Concilium , quod VOS maxime petere Sc flagita-re folebatis:nunc pofteaquamin-didum Sc conftitutum eft, fugere illud maxime SC declinare cona-mini, quern ad numerum vobis videtur efle aggregandusf Qitem etiam, cum caufas in medium ad-duceretis, quamobrcm ad concilium non eflexis venturi, reum vos facere veile profefsi eftis : 5C illud verbum inhumanumvSC infolcns, à quo quidem verbo maximi quondam Imperatores, SC fummi in terris Reges proferendo fem* perabhorruerunt.vos nequaquam eius authoritatis homines, inconfi;? derata quadam mentis temeritate protuliftis. Quang,quid ego difpu-tem quo animo fitis erga Pontifici-

um nomé, ciim vidcam leges de« creta,quæ à fummis Pontificibus, Siio tempore fada amp;nbsp;promul-

.intjOmniaàvobis vnoordine repudiata effe Ô6 abieda Æt qub ve-ftrorum antmorû moderatio,Eiian-geltjcp difeiplina, quam feqiii vos praedicatis,magis appareret,in con-cionegregalium veftrorum ignibus ctiam tradita, Quibus tarnen legi« busôCdecretis, multaad abftinen-tiam, milita ad friigalitatcm, pliirr ma ad feruandam integram atq; in» corruptam in Deum lîdem præcc-pta erant conftituta,per quæ nos ilia ctim euftodiflemus, nbsp;in bac vi»

ta fobri) atep cafti, ÔC ad beatorum numerum in altera poITemus efTc afferipti. At enim fobrietas ifta continentia minime vobis placuit. Aliosfaltem ne corrupifletis: mine veftro exemplo, veftra imitatione, veftris fuafionibus, pliirimi prorU' ptis fiCconculcatis Tandis legibus, ad multa intemperantiæ genera fç proripuerunt,Eft enimfaeilis vulgi indu-

('ndudfo ac dcccptio, Cum fub falfo religionis nomine,cupiditatibus It-bertas QC licentia proponitur. Quo in genere dccipi'endf accirciimueni-cndijvos nimirumafsidui amp;perdi-ligentes fuiftis. lam ifta follicitatio vcftra 6C curiofitas fallaciae plena « atcç infidiarum, quo procliuior vo-bis atcp explanatior effet, dogma il-lud inprimis, tanquâ propugnacu-lum caufæ vcßre propofuiftis:SO-LA in Deü fide homines effici iu-ftos, ad iuftitiam in nobis confia-endam bona opera nil referre, Qiia quidem voce per populos promul-gata,authoribuRp auditis; quis non inteiligat, maximos motus animo-rumjd quod faclumeft, ncceffario fuiffe concitandos Cum enim cre-dere in Deum facile fit : difficile au-tem cupiditates fuas temperate: nemo paulo mobilior at(^ imperitior cffepotuit,qui noncxiguo iilo cre-dendi negotiojibcramfuis cupidi-tatibus inferuiendi facultatem rcdi-mere fibi vellet,Quod fané a vobis vafrc

vafrè Si maliciofe faólScftï vidiftis enim fi manerec concordia in Uei Ecclefia, fi ftatus Germaniæ paca-tus effet,fi bonis ambus ad aliquam dignitatem effet accedendum ; Vos (deprimisillis authonbus feditio-num loquor ) non cum fortalTe locum que cupiffetisjhabituros. Itacp j'n nouandis rebus, in patria gen-te veftra nationcq; perturbanda, omnem prorfus opcram Si indu^ ftriam veffram pofuiftis : qu'oque frequentiores ad vos concurfus ho-minum imperitorum fîerent,folius dodïrinam Euangelif populis eilis profefsijfandîa ô fumme Deus præ-claraqj profefsione, fi tarnen vobif-metipfinôrepugnaretis, Nunc nt-hüEuangeliciïcognofcimus in vo-biSjpræteripfam vocem. Santîium Euangeliumo vnicS Dei fponfam Si Immaculata vult effè Ecclefiam, vos Si vnitatem abea amp;nbsp;pudicitiæ om-ne decus veftris multis probris Si conuitijs abftuhftis: vuk nos con« cordes in vno corde cundos. Si in anima

aftiitia vna efle, vos odfjs atque dif« fidijs omnia repleuiftis: vult Chri-ftianum genus vno Chnfn corpore totum comprehenfum eße, vos corpus iftud ipfum cruenta in frufta iam complura, mifcraép fragmenta difcidiftis.Etenim quot a vobis iam errantium fedæ,n€que bcclcGg Ca-tholicae confentientes, dC à vobis quoque ipfis alienæ, prodieruntf Quod quidem non iniuria accidit: vbienim femel ab vnitateEccIcfiæ ab vnius in ea redtoris autliorita-te difceßa eft,nó eß præfcriptacui^ nc(ç firma Sgt;^ rzta. lex vlla viuen-di. Sed vt rcdeamus ad Euange-lium veftrum : cuius vnius feda-tores VOS eße affirmatis. Fuit ne Euangelicum, tot ferere dißenfio-nes, rerum atc^ hominum ordinefe conturbarcjdarearmaplebibus ad« uerfus redores fuos,totamGerma-niam incendere, caede, tumultu, di-fcordia , direptione i Nifi forte illud vel maxime Euangelicum eft, (audite vos qui talia perpetraftis, maxima

maxima cm'm cum attentioncamp;f diligentia à vobis eft curatum) quod bona Eccltfiarum diripuiftis, pof-fefstones occupaftis : templa Deo immortal! confecrata, folo æqua* ftis, ftilicet vt Dei ipfius omnipo-tentis non veneratio folum, verum-etiam memoria in illis lotis more-retur, quo folutiore animo vos ex manubijs no holtilibus Xed diuinis, veftræ auafitiæ ôC cupiditatifuppe-ditaretis. In quo fuiftis etiam Tur-cis hoftibus crudeliorest Illienim templa vero Deo dicata fi quando vi8C armis cæperint, in alteriusea vfum religionis conuertunt : falfac illius Si mortuætquis negat s'fed tarnen etiam fi veritatem cultus amit-tunt, nomen tarnen Dei religionis retinent. Quod vos ipfum quo-que funditus fuftuliftis : nihilc^ ma-gis cupere vos oftenditis, vt memoria hominSde £3 re fadlotji vna veftro omnis extingueretur,nempc vtobliuifceretur cundi aliquando CCnefcirent,loca ilia quondam Dei facra

façrafui(regt;agros,pofrefsiones,çdf-ficia,pracdiaquæapqs ohm uereqj Chriftianis hominibus ad iiicîlum Ibidem deferuientiumDeo, amp;Sad impenfam quondiani facnfîct) af» fignata fuerant, per Euangelt'cos uiros, fciiicet ut Euangeh'o aliéna rapcre iubenti J ab ipfis obtempe-raretur, fuifle interuerfa atcp ho-rum malorum,aliorumcR complugt; rium ( ut dixi ) origo ÔCfonsinpri-mis fuit veftra egregia ilia pofitio, quam iaftare ac proponere omni-busfoktis. Fide videlicet in De-G SOL A, iuftitiam nobis,non etiâ bonis operibusacquiri. Hæc pro-pofitio aditum uobis ad commo-uendos hmpliciorum animos, hæc occafionem diripiendi patrimony Ecclefiaftici præbuit, à uobis fimu-làte ÔC fallaciteriadatajà plurimis propter imperitiam propteru'e li-centiæ folutioris cupiditatem ala-criterfufeepta. De qua quidem po-fitione nobis dicendum eft,ut qua-tum cum Dei ope poterimus, qui«

bufdam malitiæ fraudiï^ tcgumcil* tum, alijs falfac errorem opinionis aufcramus. EtG funt intet uos nó -nulli modeftiores,qui tcmpcratius agunt, atcputego intclligo, etiatn eruditius, qui bonis operibus ali-quem relinquunt locum, SC ca tarnen opera a iuftitia feiungunt. Quibus cum potifslmum agendum mihi eftj^d enim antea etruie prorfus ar pctulantcr,primis ab au-lt;Soribus huiufmodi diflenfionum, in populo profcrebatur, fidem in Deum SOL AM iuftos nos effi-cercjopcra nobis bona ad iufticiam nil prodefle, uel potius ca omnia peccatum c(ïè, id ifti cautius QC mo-deftius tradant, bonacp nobis opera neceflario fufeipienda clTe di' cunt, quo fic praecipienti Deo in illis per nos obediatur, Ea tarnen negant ad iufticiam in nobis ul-lius efle momenti, quippe cum fide SOLA iufti fadi iam fueri-mus: quam ego conclufionem, quo pado confirmari QC fuftineri pofsic

pofsit non video. Pn'mû ftaquæ- ' ro: St quis opera non bona fed malt; la effîciat, is ne fide SOLA eric in-ftificatus.^ Non accidethoc,inquit, fidem enfin ipfam bona opera con* fequuntur, Atqui iftud ipfum qug-ro: Seqiiantiir ne fidem opera bona neceflario, necne fequanturir Si neceffarfo fequuntur, quid attinuic ab ca iuftitia quæ per fidem imprimatur, opera bona feiungere/ cum ca ita complexa cognata tpfa cS fide fint, ut fimulcumea adfint, et fimul cum ea iuftifîcêt, tanquam adi rationcm fidei fubftantiam^ pcr-tinentia. Qiiod enim ftareperfc fine altero non poteft, habet il-lud certe quo fine non poteft efle, ad naturam fuam penttus adiun-dum: ftmile ergoeflTet, dicere fidem SOLAM iuftificare, utfidi-ccrct ludæus, legem Moyfis SOLAM iuftos nos efficere, Qiiod pronSciatS, plureshaberet intelli-getiaSjUel .n. fignificaret,extra legé Moyfis neminem poffe iuftum el^,

quod nos de fide Chrifti uerifsime dicere pofsumus, extra quam qui funt, tantumabfuntà nifticia, qua*« tum àueri Dei QC eins filq noti'one: velcumproferrctiegem, totamin-telligcretjtotât^ ab ea nobis iuftici-am affeueraretdari, cum videlicet non folum vnum Deum colere-mus, fantflum^ ipfius nomen ve-neraremurtfed cum parentibus pie-taté, cum proximis humanitatem, cum omnibus innocentiam, cun-ëla deniq; decalogi præcepta cu-ftodiremus. Quam nos fcntentiam eandem in fide Chrifti fequimur, Eftenim fides amplQ nomen amp;fŒ-cundûj quod in fe continet permuî-ta, quæ ôC in credendo Deo ô^in agéda noftra vita feruari nobis prç-cepta funt,quæ fi compleamus,tum mcrito iufti per fidem effîciamur, ita fide fimul, bonifij operibus iufti fum‘’,Qiiod fi ludgus ubi dixeritle-ge iuftos nos fieri, non de uniuerfa intellexerit, fedunam aliquam ex ea decerpere uoluerit partem,verbi caufa

caufa, primS decalogi praeccptumï ÔC affirmauent, fi vnS tantum DeS coluenmus, nos fore ftattm iuftos: hic ab ipfamet lege eueftigio redar-guetur, quæ extremis in exccratio-nibusjquas cœlo ôt^terræ, Deoamp;S hominibus, audoripfe legis, fine adeominiftcrMoyfes uulceflema-nifeftas, eos omnes execratur, qui non unum tantum hoe mandatum, quan^ præcipuum id maximû, ut vnum Deum colamus folum,fed qui non omnia ad vnum præccpta legis cuftodierint, Qiiæ execratiö earn vim habet: ut quifquis quan^ vnum Deum colens atcp agnofees, in alio legis mandato ofrenderit, hic non modo non iuffcus, fed legis totius uiolator eife cenfeatur« Sic iftos SOLA ex fide iufticia in nobis conftituentes, hoc eft deli» bantes ex Euangelio partem illam, quæ folum in credendo ÔC Deo jpfi confidendo fita eft, quafi in fanguine ÔÔ cruce lefu Chrifti fill) fin Domini noftri Deus nobis F 5 omnia

omnia peccata noftra ignoiierit: SC ex hac noftra in Denm credulitatc Sc fiducia iufticiam nobis,fubito agnafci affirmantes, ipfum Euan* gelium pluribus quidcm in Io-cisredarguit,qup loca a muftis quo tidie iadiata à peruulgata nos in præfétia breuitatis caaia omittim’, Vnum tantum ex Euangeft'o afFe-remus locum, in quo apcrtifsimc tnaximcc^ appareat, quantum ad vim rationemc^ iuftitiæ in bonis operibus fitum intelligatur: etenim hocarbitror effïcit in nobis iufti-cia, quæ eadem in facris literis bo-nitas amp;nbsp;innocentia, 8C erga. fum# mum Deum pictas, inproximum fides,humanitas ac mifericordia eft, lit per earn digni cœleftibus prac^ mtjs fimus. Q^uid enim aliud eft iuftificare, quam facere iuftum SC bonum, in quo fimulcum fide erga Deum fanditas morum SC omnis adioreda continetur«’ Cum ergo dominus lefus fupremum ilium in Euan-

Euangelio dcnunciatiudicij dicm, cjiioomncs omnino hommes, qui-cunlt;çfumus,fuinius, crimus, ante illud horribilc tribunal conftituc-mur: qua fé voce vfurutn, poftquä indicium feccrit, prohtetur ƒ Nonne ad bonos quidemÔ^ clclt;ftos ca, qua opera illorum mifcricorditer fada collaudans, regnutn fe illis propterea perpetuum dare prona-ciatr quia cum mevideritis efuri-cntem,inqutens, pane veftro recrc‘ aftis ôi. pauiftis:cumnudum,ucfti)-ftis:cumin vinculis pofitö, veftro admeacceflu confolationccp foui-ftis» Adimpios autem, immiferi* cordes contraria. Si ergo iuüitix in nobis efFedus , remuneratio regni eft, atep id regnum, tefti-monio lefu Chrifti opcribus bonis eftdeftinatum: quiserittam auer# fusa vero, qui opera ad iufticiam bona conduccre non putett’Quod ft opera bona non necelTario tide co n-fequuntur : €Ceafunt tarnen pro-

pter mandatum Dei fufcipienda (haec .n. erat altera diuifionis pars) occurro) ftatnn, itat^ infifto cedb hotm'nemigiturcredenteiTi qin'dem in vnum Deum SC per lefum Chri-ftuni libi ignotum piitantemjiicen« tïus hoe autem SClibcrius cupidi-ta tl bus obfequentem füis,quod nihil omnino de iufticia quam per fidem acquifierir,dctradumiri per mala fua facinora putat, Qiiod turn monftrum ftatim, quod prodigi# um mihi dederist' Qiianquam buiufmodi quidem monftra per multa iampridem conflata in ve* lira* Germania funt, Atqui hoe quod ego peto, facile fan'e'eft,idcp accidere quotidiepoteft, fi quidem non eft necefle opera bona cum fide ómnino efle coniundla. Tu verb qui iufticia in fide SOLA co? ftituisî'fi hunccum tails fit, quagt; lem ego defcripfi, fide ex S O L A reputas iuftum, nonne honorem fandi nominis quot;iniquitati ÔC intemperantig infelligis te deferred

Atcnim piurafunt elogia in facris^ litcnSjquæ hocipfumdifertè enun-cient. lufti'ciam fidei videlicet ab openbus feningi:quodprinceps file omnis Chriftiang fapientiæ Paulus fæpenumero repetit, Arbitramur, inquiens, hominem iuftificari fîdc, non operibus. Etalio Ioco:Gratia feruati eftis per fidem, idqj non ex vobis, Dei donum eft, non.ex ope-ribuô,nc quis glorietur» Item quia feribit, quod iufticia nunc Dei fine lege fada eft manifefta, ea iufticia fcilicet,quæ fine legis operibus iu-ftos nos facit. Quod magis vt confirmer, fubiungit, omnes^qui pecca-uerunt, SC indigent gloria Dei, iu-ftificantur gratis per ipfius gratiam, per earn redemptionem quac eft in Chrifto lefu, Hæc ego elogia ÔC ve -rifsima efle aflèntiorjÂ: a tâto Apo # ftolo diuinitus iudico fuiflè feripta. Noft tarnen ex éis vtconcludatur, fidem feorfum ab operibus bonis, nos SOLAM iuftificare. Ac quod opéra quidé fine fide, quæcuncp ilia

fint,nihil nobis conducantad Chri* ftianâiufticiâjÂf confiteor plané, SC pleno orepronücio. Qiiod afit ftdes SOLA,nulla omnino habita ratio-neoperSj'uftos nos effidat, id mihi videtur eidem Paulo SC (ctipta-ræ elle contrarium. Chriftus dixit: Amici vos mei tunc eritis, fi egeritis ea, quæ præcipio vobis. Et alio loco : Veniet filius hominis, SC reddet vnicuique quod fuis ^eribus quifque fucrit meritus. Et Paulus: Gloria, SC honor, SC pax Omni opérant! bonum.Etalio item loco: Nosfpiritucxfideipem iuftitiç expeftamusjvbi fides ipem créât iuftitiæ, non ftatim iufiieiam fpfam. Quanquam quid teftimo-nia in hanc operum partem colli-golt; cum cunda nos ad bona opera adhortetur icriptura, tanquam nobis nece{rariaadfalutem,cui qui-dem parti operum confulendum ctiam fuit,tum vt veritati fatiffieret, GC confcientiXjtum ne fpoliatis hoc décoré

dccorc redis adionib’ noftn’s,quafi cæ minime ad nifticiam fint vdles, illicium improbis imperitif^ dare-tur^non ex precepto SC lege,fed fuo cuiqj arbitratu viuendi, Nunc in-cunda nobis ratio concordiæ eft, illudcj} demôftrandum,alterna elo-gia ex fcriptiiris nequaquâ inter fc effe contraria* Qiiod vt perfpicuc magis pateat, ab aduerfariorum confefsione faciemus initium.Vos fideex SOLA iufticiS nobis infinua ri exponitis, ca re quidé, qubd vbi quis ad credendum hoe acceffèrit, neque ad credendum folum, vcrum ctiam adconfidendum, quod Deus omnipotens pater omnis mifericor« diac, in fanguine filij fui æ morte, quam is pro nobis vt fatisfaccret, noftracp deleret peccata, perpeftiis eft, delidis nofths veniam dedit, remifsioej in nobis peccatorum eft fada, ftatim per Chrifti meri-tum vna hac fide, quae non cre-dtilitatem nobis tantum, fed fidu« ciam

ciam etiam abfohitionis noftræ Si cum Deo tpfo reconcilati'onisaffe* rat,nosefïiciiuftos. ïn quoexvo-bis quaero, vtrum chantas cum hac fide lunda fit, SC focietate iufttfî' candi cum ca coeat:an hoc in ofRcio à fide fit feiuncfia^ vos quidemeam repeîlitiSjôC ad alia opera illam reij-citis, cum hoc abfurdum protinus eueniatjChan'tatem^ quæ mai'or fide fit in effediione iufticiç,qua nullum opus dan' poteftpræftantius, nullam partem in nobis neep vim obti-nere, Illud præterea dodio homine indignum:quod,cum iftam ipfam fidem, in qua vnahaeretis?a fpiritu fandlo nobis conçeditis dari, non videtis earn in amore SC charitate ef-fe datam. Qiiid enim aliud Spiritus fandus eft,^ amorf Qtiod etiam vt prætereatur, cumfidemefle fiducia affirmatis^qua certoconfidimus no» ftra nobis peccataaDeo per Chri-ftum fui fie ignota, fpem, quamuis imprudetes, in hac fiducia inferitis; nonenim fine fpe poteft elTe fiducia.

Qlibd fi fpem, profecló ctiâ amoré, ficenim confiditnus noftra peccata tiobfs condonan, vt non modo id fperemuSjfed ctiam amando optan-docß expctamus vt ita fit : qiioniam omnis ratio fpei atque fiduciæ,qua* cunc^ verfetur inre, a more rei illius nixa eft quam nos efle adeptos aut adepturos confiditnus Ita in fide vera fpcs , charitas fic implicita cftjVtnullum eorum pofsit ab alijs diuclli.Qiiomodo igitur opera cum fide fimul neceftario iuftificantc'cum fæpeabfi^operib’faciat SOLA fides iufticiâjVti in latrone fecit, vt in alij s multis,quos ex hiftorijs Eccle» fiafticis polTumus colligcre i Nem-pe,Quia habitus iufticie,quo ad bene operandum propenfi efficimur, fidei ipfi ab initio ftatim propter amorem 56 charitatem eft annexus, vbienim amor Dei ineftqui in vera ilia fide protinus elucet,fimul ilia fubitbadeftpropenfio animi56co* gitatio : efte in adionibus redis amori noftro inDeum, Ô6 Deo ipfi fan's-

fatisfacfendum,adtnoncnti' nos i'IH SC docenti, fi diligamiis eum, vt mandata eïiis feniemus. Htc i'nte-ftiniis iufticiæ habitus,non confla-tus ex openbus SC aClionibiis no-ftn's,fed c5 ipfa fide chari tatecp con-iSdim diuinitus nobis imprefliis, is ille ipfe eft, qui iuftos nos facit» Et fane cóueniêtius eft, vtaiufticia iufti,quam a'fidc nominemur.T am-etfi (vt dixi)omnia hæcin vnum connexa funt ÔC cohaerent. Hunc habitum præclare exprimit Paulus diuinis illis verbis, quibus ad ^hefios vtitur, fic kribens: Gratia feruati eftis per fidem idcß non ex vobis,Dei donum eft: Non ex operibus,ne quis glorietur,Dei enim ipfius fumus effedio, aedifica-ti in Chrifto lefu ad opera bona, quibus præparauit Deus, in illis vt ambularcmus. Ad Deum itaque per Chriftum accedenti, ftatim ad rede faciendum prompta facilitas quædam SC voluntas bona agna» fcitur. Porr'o ifte ipfe habitus iu-fticiac

fticfæ tunc abfolutc in nobis per-fedus eft, cum explicat fefe, amp;nbsp;eX' hibet in fandas adiones : exerci-tationemc^ continet iuftitiæ cum ipfa exercendi voluntate coniun-dam. Ipfo autem fidet initio,auc cum fpatium non eft redefaciendi, licet totam pcrfcdionem iufticiae non tencat, idem tarnen nobis po* left adfalutc quod abfoluta plenacp iufticia. Quam quidcmetiâdiftin-dioncm, alio loquendi modo fcri-ptura ipfa dénotât, vt cum loquitur de Abraâ: Qiibd credidit Aoraam Dco,8C rcputatum eft illi ad iufticû am,hoceft,perindc habita in co, ac fi iufticiam totam iam impkflèt. Quod idem Paulus, crcdcti,inquit, ineum qui iuftificat impium, nde« hateea ipfa reputatur ad iufticiam* Quibus ex omnibus patere plan'c iam arbitror opera bona cum nde ad iufticiam conftituendam in nobis ita eife neceflaria, vt nihilominus De’ ,ppf abûdantiâ bonitatis amp;nbsp;mi-fericordie fug, folo in nobis interdS iufti-

iufticiat habita, quem ipfemet in nobis eftïnxcrit, etiam nullis con-fecutis operibus contentus efle fo-leat. Hac controuerfia imminuta (mihi vt videtur) reliquas quæ fu-perfunt, quæ fane plures exiftunt $iC variæ, quoniam earum non eft huius temporis tradlatio : præfenti difputationi, fiquandocongrcdi c3 aduerfarijs dabitur, referiiabo ÖC re-Itnquam. Nunc hoc dico, hancpo-fitionem, quam vos,quibus fuit fe^ ditio, patriæ veftræ quiesiucun-dior,in media protuliftis, atcg earn pafsim inter homines iadandam di-iiulgandamcß curaftis, videlicet ex fide SOL A iufticiâ,nô etiäex operibus bonis conftitui:faccm extitiP fc tantorum incendiorum, quibus hoc tempore, inftigatoribus vobis, correpta omnis Europa eft. Qiiidf’ vosn'e forte pœnitet tantæ authores in Chriftiano nomine calamitatis fuifTeean fi quando oculos in cœlum attollitis,atqueilla régna diuinaamp;^ immortalia quæ Chriftianis homi-nibus

m'btis cundo genen' noftro, à Deo parata amp;nbsp;propofita erant,niid-tis per vos interclufa acc^ erepta co-gitati's, nulla animos veftros attinss git confideratio, nonpofsc coelum patere uobis ipfis, nifi per poeni-tentiam fueritis reftituti, quod cæ-terisperuos fit obferatumet clauz fumc'Qiiid eft quod gramus ferat pater omnium noftrumpræpotens Deus, quam elTe aftutos homines, qui fui quæftusj'üut alicuius acqui-rendæ potentiæ caufa, aut quô ira-cundiæ,aut que» intemperantiæ fuç fermant, fimpliciorum animos in» ducantinfraudem:cof(Ça praemijs celeftibus auertant, quæ præmia talibus maxime prompta2lt; propofita funt^ Lcgite Euangelium ve-ftrum, in eo Chriftus uos docebit quod difeerc certe debuiftis, quanti hoc ponderis fcclus, quanti ad iram Dei excitandam momêti cru-delitasifta fit’.fi tarnen veftrum eft Euangelium, quod uos adperuer-

ïc intcrprctandum tcgitii, ad de* cipiendum alios proponitfs, ad perrumpendum leges omnesjan« quam machinam quandam adln-beds , fadumc^ eft per vos fundamentum falutis noftræj perpetui ia multis exitrj inftrumentum. NunC plebes Germaniac, multi^item ctc illis,quos longe erat honeftius fuo-rum vfrtutem imitarimoremep mai crû,quam à priftina fui generisno-bilitate religioneq^deficere, quàm in præcipitem locum per uos funt deduefti!/ Quis iam confidat, quis fibihabcatperfuafum, efte aliquod iter uere in cœlum nos ducensf fi circumferendi fimus omni vento dodrinarum, ut Apoftolus ingt, fi nouis quotidie opinionibus ôô commutationibus rerum vetufta-rum, imbuendi animi funtf' Atep ca quæ maiores noftri fandifsimi viri, ijdemt]? dodifsimi, de vita Chriftiana,demoribus,deieiuntjs, de abftinentia ciborum,de pietate, de

âétnifeficordja, de liumiîkatéanf-ni, deuotis quitus Deo obfthngi* mur, de cæteris virtutibus diuini* tusfcripta,poftcris ^Jdideiunt, no-ui'ttjs quibufdâ audlorib’ rcpreben* dentib^ ilia,et quæ fenfibus noftris magisblâdianfjin mediG proferen-ttbus,a nobis funt repudianda«’ Ni-fi forte credibile eft , paucistruci« buSj'iracûdis, impctu magis ad omnia ratione delatis, in hoc extre* moiêporc.adcire Spirits fandS, 5 tanto feculorû numero non afFucrie totpatribus fedatis, grauibus, rerS diuinarum fcientia SC fanditate vitæ præclaris ♦ Atcnim occafio-' nem uobis omnia fie peruertendi, facerdotum corrupti mores , Romana vitia praebuerunt (fere enim femper hue reuertimini, ÔC prætcxtum facinoribus veftris ex aliorum culpa facinoribus fumitis ) Ego facerdotium non exigua ex parte his tempo* ribus contaminatum efle fateor,

Si Romana vitta non probo î fed ca tarnen ad curandum dico efle facih'ora, quam iniqui'tatcm eo-rum, qui, ut hominibus detra-hant, ipfa en'am diuina inuiolata effè non finunt. Etenim huic faccr-dotum morbo, quæ eft adhuc à uobis allata medicina lt;nbsp;qui ft re# prehenfores uos morum Si cor-redoresuitæfacerdotibus eflepro-fitebamini, debebatis fané ipfi ne vitio vllo Si fine reprehenfio* ne efte. Nunc neep nos a uobis vl-1am in partem adiuti Si fubicuati fumusjôCquæ manebantadliuc in Germaniæ populis virtutes,huma-nitas, paticntia,modeftia, quibus quidem virtutibus cum religione coniundis, vel maxime datum eft rapere ccelum SC pofsidere: hae multis per uos, aut ereptæ peni-tus, aut certe magna ex parte tur-batç Si labefadatæ funt.Qiio enim nos eramus (utuosdicitis) auario» res, hoc illorum virtus humaniter feren*

fercntuim, magfs erat admiranda. Sed fi demorumcorredlioneagendum eft, prope adeft concilij dies, cacß appetere incipit, ad quam nos interfuturi publico inconuen-tu fumus, eafcp vitac Slt; auaritiae noxas, quac nobis exprobrantur, iudicio xquo fubieduri, Quod item uos faccre oportet, ut veni« atis, veftrafcßde nobis querimo-nias coram exponatis , quoaccu-fatores veri et integri, non falfi calûniatores elTe videamini ; quod hoc commodius faccre poteriti'S, quod fumus accepturi perhumane

comiter. Non enim odio feri-mur, non iniuriarum memorcs fu-mus: donamus iftaomnia amp;nbsp;per« mittimus Deo , veftram falutem communem,concordiam,honorem Germaniæ, publicum Chriftianæ Reip.bonûexpetimus. Acquem-admodum nosfufcipimus 8C confi* temuraliqua multa elfe in bac vr-be, quæ inhis confedionibus di-

plomatum concefsionibns facer-dotiorum antiquité rcdè inftituta, paulan'm poftea detortis pafsibus ad nonnullâculpam funt prolapfa, quodferèvjtiüSC hominö têpo* rum fempercftcönHinc,eacßcuran-da amp;nbsp;refecanda,vetuftumcpad mo-rem redigenda cenfemus, cuius in^ primisfentêtiæjfummus ipfe Pontifex eft:Sic dolendum quidem nobis eiTet, fed tarnen dolorem hunc moderate ferimus,quod uos omnia pafsim noftra, ullo abfcp difcrimi-nè, inculpam crimen uocanda cxiftimatis/ cum(utanteadix{) QC virtiitcs in vrbeRoma vitijs mul-to fintpotiores, âf uos uideamus nonmagnis veftris virtutibusfre-tos,aliorum vitijs tam acriter inful-tarc. Expilariquotannis Germa-niam,Sf in hanc vrbem aurum traf» mitti, vociferamini. Quis unquam jnterdixit nationibus hoe commet' tium, ut quo quæcp gens egebar, cum aliunde id expeteret, deferrec ipfa

tpfa vicifsim qnocg aliud quiddam ad illos indigentes vnde libi fup»* peditabatc' Et tarnen nummus (uc ego prædicari audio ) fponfor efi: rerum omnium quac ad hominis vitam nccefsariac funt. Aurum ex Germania quotannis Romani? Qiiid ad cæteras Prouincias in quibus Germanica natio negoti« aturc* num ibi inueniunt gratis Germani quod iecum in patri-am mercis 5^ emolumenti reportent f quanquam non eadem nec uniufmodi omnis eft negotiatio. Etenim videtur haec querimonia pertinere uel ad dimidias partes fruduum ex facerdotijs uacantij» bus, ut paulb ante didum cft, de quibus qui queruntur, qucrun-tur iniuria,uel quod ifti clamita nt, quoniäin cofcdionibus expediti* onibulcß diplomata circûuêtiones

onera indies grauiora pctitorib’ facerdotiorumimpofita effe dicun» tur,quçcgo ignoro cuiufmodi fût,

multos ccrte de ijs audio queri, necp nuncrepugno, quinefle ali-qua pofsint: lameiu'm fafsus fum, nonnullorum auiditatem curricu-lo tcmporum longius progreiTam ah'quantuni quàm decebat, cui nunc retundendæ atqj in legiu'mos lineiscoercendæ, ÔCconfilia capi-unturàfummo Pont. 2lt; concilium indidum eft. Circumuentores ue« rb, fiqui fint, ij non publicè, fed priuatim improbifunt,et frauduïclt; ti. Quod utinam genus hominurn ex Chriftiano difpereat.Nam quod à vobis etiam prædicatum,amp;fæpc-numero palam iadlatum eft, leges omnêis pontificias, non virtutis neqj continentiæ in populis informa ndæ, fed quæftus gratia fuilTe latas. Leges illæ tjs temporibus latæfunt, quibus nulla omnino erat in Pontifîcibus auaritiac fufpi^ tio, Etenim,qui Pontificatum ita tum accipiebant, ut ilium elfe rd-rent pignus fibi certifsimum ad cruciatutn

crwciatum 5C mortetn pro Chrifto perferendam,valde illi videlicet pe-cuniam concupifcebant, quam eti-amcumhaberent, in pauperes fta-tim 9C in egenos erogare erantfoli-ti. Quorum fi beatifsimac con-ftantifsimç in teftimonium Chriftt 5)C fidei mortuorum famæ obtredla-u's, quid tandem efle poteft, quod laudandocOprobetisdegesillicon-diderunc,quæ non ipfis cmolumê-to,fed omnibus faluti elTe pofTent fœlicitati. Nonenimcœlum,vt vi-demini vos exiftimare, voluptati-bus corporis acquiritur, nccpcrli-bertatem car ni s cœlcftis vita obti-netur fed comprelTa carne, cum li» bertas fpiritus cminct ÔC reuinda eft, turn eft via nobis ad fcanden-dum in cœlûardua quidem ilia fem-per, fed tarnen facilior expeditisô^ magis parata, quamillæ viam nobis leges munieruntînecç aliud fan-difsimi illi viri fpedauerunt,qu'am vt carnalibus defiderijs, quae nos

dcprfmunt in tcrram.amputatfsSiî recifis,planius herincœlum fo* luttiis haberemus.Èas leges vos po-ftea^ ^iedftis, 5d veluncœnûpe' dibus côculcaftis, libertati ChriftP anæ vos reftitutosgloriamini. Né-pe, veruntamen ei libertati q carnis eftjStf non fpintus li'bertas,6ô ^pce-* rea ctiâminime Chnftiana.EttncS bæc molimini SC permifeetis, vos folos profitemini effe Euangelicos, Scilicet nos 4?fani, vos pipnos De3 minus reclècolctes, vos verâ illius colendi feientiam vnihabctes.-ù nO' bis feripturarum fenfus abfcôditus eft,apertus idë vobis ÔC manifeftus. Nos, qui veterum fententias 8C in-ftituta fequimur, ÔC Catholicac Ec-clefif decretis obedimus,annorQc^ mille gngentorS documenta à tot ^dodifsimis fandlifsimifcp patribus accipimuSj^modo fcilicet nobis vi* uendu fit,gd oibus in decretis fidei, fi q etiâ appédices decretorû illo* rû nntjtenendS ac fenticnd6,non id

fpin'tu fando autbore facimns, fed temeritatedudi amp;nbsp;ignorStia,quan-gt; dogdê in vos folosl^iritus fandus cffufus eft.Quod vtinâ ita c(Tet,non infolos qdem, fedlifptritSfandum in vobis habeictis, qui idê amor charitaseft, non tot ^brisprofcdo nos, nó tamgrauibus acerbifc^ma-ledidis fratrcs in Chrifto veftros quotidièinfedarcminie Qiiid cnim à charitate ódfpiritu fando eft alie-niusf Qiiapropter,cutn probrofos libellos ^tidie in vulgus fpargitis, cöinuidiofascócionesdcnobis ha-betiSjCum leges fandifsimas ea vna decaufa quod illçper Rom, Pontifices inuentæ funt,^’imulgatæ, lata?, libertati hominum inimicas voci-feramini, num id exEuangelioin-ftituti dodiœ facitise At in eo di» dum eft: (^licuncp dixcrit fratri fuo fatue,rcuseftgehennaî. Et nos tarnen omnia haec patiéter ferimus, non contra execramur,non maledi-cim’:nouim’.n.pcipuâin Chvianis

vfrtutibus cfTc, animi humilitatem» Sed vtomittamus caetera, quid fibi tfta tanta veftra cun'ofitas, quid fol» licitudo, tamcp afsiduaamp; tamacris diligêtia vultf Clamatis de loco fu' periore in omnibus populis, omnia ioca peruagamïni, fingulos aditis, appcllatiSjCorrumpitiSjComponitis fcripta complurima,atqi ea in natio-nes dilTeminanda curatis, felle illa referta, S)C. inexpiabili odio ; quod quidem legentibus ftatim fefeindi» cat,nec facit æquis Si prudentibus hominibus fidem, vulgus tâtumad iram âf odium noftri inflâmat. Cui ettam incitando Äfacrius common uendo, falfas fabellas, ô^eas lugubres, confingitis, eorum quos à nobis inique atcp iniuriofcdicatis fuif-fc damnatos; cum tarnen illi ÔC iure optimodamnati, amp;nbsp;àyeftris potif-tîmum patribus auif^ fuerint. Fuit enimiudicium illud, in Germania fie per Germanos fadum, cui vos iudicio,falfa plurima affîngitis.Sed rcfponde-

tefpondere quæfo mihi,quf vos ap-pellatis Eu^,ngencos, num talia ifta funt ex charitatct” Cur ergo (cribit Paulusî’Charitas tolerans cft,Charitas benigna eft,non inuida, non te-mercagitjUoninflatur, non quscrit quae fuafunt, non incitatur,nonac-cipit in partem malam,omnia con-tegit,omnia fuftinet. Si vos nihil omninohorum quæcharitatis funt, adhibetis aut agitis, etfi contraria omnia potiusperfcquimini,an vos cum fuftuleritis c vita charitatem, Euangelicos vos rité poteftis appel-larcrcum plus etiamin Euangclio charitati tribuatur,qiiam incoelefti-bus regionibus ipfi Soli, vt igitur,fi quis'ecœlo Solern deüceret, minime effet ipfecoeleftts, (ed coelo po-tius infeftus ÖC inimicus: Sic vos, ablata ex Euangelio charitate con-trarios Euangelio vos potius ftatui-te« Quanquam maior etiaminhis eorum eft culpa, qui fe Euangelicos codem modo pr«edicantes, maiorc quadaxn

quadarn potentia praeditf, EccIeRa« rum bona corripucrSt Jlh' enim vos fummittûtjôiT veftrominiftenOa ve-opens ad fuam obtegcndam tniquitatem,abutuntur, ncmpc in» teftino mctu perternu, qui iniqua perpetrantibus afsiduus effe comes fokt, nc fi quando paxpriftinac^ religio locum authoritatem fuam recuperare cacperit:ipfi, amif-fa præda quam male pepererunf, cogantur vitro redderefuorum ma-lefadorum rationem Jtacp permif-cent omnia Sc confundunt, iftamïp labem vitiatæ religionis,quam plu-rimos in populos contenduntpro-pagare. Sic enim ftatuunt 8£ iu' dicant,qub plures fccum fociosaf-fenforeftp habuerint, ÔC qub pkira foedera cum fimitibus fuis coicrint; Iioc altiore vallo, aduerfus minas luris atque legum, fore fe muni^ tos.Qui tarnen nihil agunt.Etcnim vos crédité mihi, qui templa Deo dicata 6C confecrata dirmitis, qui agros

agros 5l poflefsioncs Ecclefiafticas tetine«s,qui paccm Qc foladura fi-delium mortuorum ad veftras in-niftas cupidicaces trâftuiiftiSjetiairi fi ab hominibiis timcndum vobis non fit, vos Deu tainê vindi'ccm no euitaturos. lllc veftrts mcntibus, »lie veftn's antmis (crupulos cos »mmtttet, vofcpangorib’ijscurifip cxtimulabit: vtnon fitfuturus vobis, ad quieiccndutn locus. Nul-læ cnim hominum excubiæ quicq valent aducrfus Deum , nulla eft audacia, nulla animi firmitas , quæ vbi vulneribus occultis confcien-tiæ labefadata eft, no agitetur afsi-duis terronbus 6C folicitudinibus angebatur.Mala illafacinora, quac confcqsanimis occurrunt,6C feie il-lis oftendunt formidoloftSCmina-ciùtanq faces quçdâfuriarûardétcs funt,quibusexagitcturanimusgt;gra* uitercp perterreat. Etnuncqua vos exiftimatione acfamaapudcundas nationesefle exiftimatis,cû pateac omnibus

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus plané pcrfpicuum fit,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VOS non reifgtone, fed auaritia, vC

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nouas quçreretisreligiones,addua

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dos fuifle f Qued fi ilia delubra

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;facra loca ab indignis teneban-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur (foletis enim caufara banc auari'

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tix vefirx prætcndere) quae nam in

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co fuit veftra iudicatior Detulilîètis

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qucrclam ad legitimos indices : in-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftitiffetis vtcorrigercntur,quod fuit

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominum QC proborum ÔÔ nobiliS,

cum verb illorum poflefsiones vos occupaueritis, ôC Deo dicata deno-tacp bona,domum veftram auerteri-tiSjQiiis non intelligat,vos non in-dignitate poflelTorum ad expellen* dos illoSjled amore prædg compul-fos fuilTe i Qui tarnen fi expcili eij-! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cic^ debuerunt, contra fas omnino

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contracp omnes leges, non tarnen

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bona ilia ad vos,fed ad egenteis 30

paupercs fuerunt deferenda, quoru j' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inprimis caufa alendoru Ecclefiam

i! ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuitias pofsidet, quæ fi minus in-

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te/dum ftio officio fungitur, eorum

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;videlicet

videlicet culpa qui prsfunt, Mon ornamentis proprerea fuis fpolian-da, fedadidpræftandumquod de* betrequirendaeft.Sed ut(hisomif-fis)aliquando ad vos Principes pO' pulicß Germanise redcam,qui Deo melius obtempérantes eftis, qui virtuti amp;glorise maiorum veftro-rum in vera pietate amp;nbsp;religio ne pre clarerefpondetiS, doleo vehemen- , terô^mœrore quodamanimi pro meaperpétuaerga nos beneuolen* tia uexor atq? côficiortquod ifta in-uidanatio, quæ fplendore quondâ fuo cçterarum gentiû maculas elu-ebat J nunc aliquot ipfa maculis l'nufta amp;nbsp;infufcata eft, nonbono# rum quidem culpa, fedeorum qui nimis temerè nimiftç liccnter in veftris regionibus, côniuentibus bonis impunc debachati funt , duo'Op’funtpræcipuè meditati atc^ conatiiutSè religionis integritatê,

cuius diuinatn poteftatem fapf' entiam effugcre nemo poteft,requP retab vnoquoc^,tempore idoneo, fuacuiafcp uitae confilia atlt;ÿ fada. Sedes autem Apoftolica a veftn’s populan'bus tarn iiehementer exagi tata,amp; ininuidiamadduda:ad uos confugit German/, veftramcß fîdeni âf memoriam fuorum erga vos bc-ncficiorum implorât. loqui per fe pofset, hæc profcdo diccreti fcgo uos German/, cum ab /n/t/o Chr/ft/an/ nom/n/s atcp gener/s, v/r dcrcm à vero Deo auerfos,falßs ob-fequ/Drjs, Sdcultumill/s veftrunt impendere,eam'qj rem uob/s cxitio perpetuæ dânat/on/encan/mad-uerterem,max/mam cœp/ curam,ut ad veritatem ÔC ad falutem uos ipfi ree/peret/s: Qiio per De/ omn/po-tent/s grat/am,noltra afs/du/tate ct I'nduftr/a, munere perfedo, altera noftrafu/t cura, ut rationem vitæ benetraducendæ/n opt/m/s mori* bus ÔCfand/s kg/b’ teneret/s. Qu/-bus

bus dum eftfs obfecuti,ueßra inpri mis laus, SC Germania’ nominis gloria, interomnes populos 8Cna» tiones floruit; Eadem ego deinde, cum omnem meam fpem ftabilien-dae ornandæq? Chriftianac Reip-.ir» uobiset in virtute veftrarepofuif-fem,g potuit fûmus interrishaberi honor, eum vobispotifsimum habendum curaui^ Romanic^ Imperif poteftatem, QC præftantifsimâ ter« renis in rebus audoritatem, in Veftro genere locate Sgt;C conftituere non dubitaui.Qiio ex honore max» imo atcpamplifsimoplurimi deinde inter uos honores ÔC dignitatum grad^, orti SiC diftributi funt. Quid amplius potui pro uobis cffi'cere, quäm fecitquacSCaditum uobis in çœlum,et orbis terræ principatum, iargita fum, complura prteterea, proccdentibus fæculis,in uos a me beneficia, amp;nbsp;priuatim, dé publice, profeda flint, proquibus profedb non comerui, ut ha:c tarn mala gra«

tîa mihi rcferretur* Nunc fi quo-nindam extlh's quf mihi praefiie* runt, uelinfcitia gubernandi, ucl çtiam auaritia, aliquid aliquandQ incommodi perpefsi eftis,quæ mea fnitculpa^ curego proaliorum cri-minibus at(^ pcccatis rea fiibrjcior/ quac femper eodem animo afFetfla fcm,cupiensutredé ubicpôC ordi-ne omnia gerantur : att]j inprimis uobis uc Germanicunlt;?la exmeho-nefta fiC lucund^cueniant. Amore ^n. veftri iam diu fum correpta,inc^ augendis uobis quam maxime ornandis,femper claboraui. Quam uoluntatem conferuo ÖC feruatura fum, quinimo illos ipfos , qui me tamiracundeôôtam crudeliter op-pugnant, totepmihi immeritacin-gerunt contumelias : SCrefipifee-re cupio, ÔC materno compledi affedu animi fu.m parata , lllud poftremum Germani vos rogo, ô^obteftor: vt fi hominum iniuri* as a nobis propulfare negligitis, Dei

Dei faîtcm honorem, Ä veritatemv, Chriftianæ fidei, è qua vna, vtea a maioribus tradita eft,veftradepen-det faluSjftabilem öd inutolatam cu-ftodiendam curetis. Hæc inquam Germanijfifanda Sedes Apoftoli-ca vobis loqueretur, ÔC vobiicum fic agerct,nonne ea diceret, quac, fi sequi efle velletis,profedócompro-baretisî’verum ego neepdevirtute acintegritate veftra Germani dubi-tOjöd VOS fimiles maiorum veftrorS femperforeconfido. Deum tantum fu^lex oro,acdeprecor, vt qui öid diflentiSt'anobis SxL vri nois gloriæ his diflènlionibus ofFiciunt,in vnS cor nobifeum, öd in Germanitatem vnamcopulentur. Qiio cundivnà coniundi in codem pacis öd Chriftt Domini Spiritu ac pene cóflati, de-bitum Deo honorem , vnitatem CatholicæEcclefiæ, Germanico ge-neri fuam gloriam, cundis qui in Chriftiano nomine cenfentur, con»

Errata quae propter fcftinati'oncm funt comifTajhoc modo corri-gt pofTunt. Numerus prior indicat literam Äl-phabett, poften'or lincam.

A. ». linelt;t u pro reptrl)enlîonë,reprehenlîa' nem,A.3.Unea j.pro labefcentnnjabafctntettt-At j. Une411» pro fade, facile. A. 4. tjtpro fcripti,fcriplo.Litera3. j.linea 1 ». lege ue/lra» V Itima pagina B. linea 8. tu Ecclt' fiant Calbolicam» Litera C^nerfa pagina,li' nea 14. inßituerent. C, i. linea 24. na» tura, C, 3. linea ij. pro antem, lege aut, C.ft paginauerfajlinta 6,proadjaileö,C» 6.pagina uerfa,linedh a.protyßnejege^etfine, C, 7» lineaS »pro fi^icio,lege fuj^iro. Vltima C, uerfa pagina, linea-io. Legattt, vltima pagina E. linea penultima, obliuifcerenturi G. ult» ittrfa pagina,linea 2}» lege, Eccleßa»