-ocr page 1-

€nïgt;ltcÇa

Wae

1^07?

berner £ereinlgt;m SfrficFdtiZ ton er von Zoetere Sintrea $)7î«fcu(o auffö 6efftigfte angegriffeu wirl)gt;

Öampt 2(ttamp;crett fïöd’ert f wie ^€r2(namp;errtfejtctttgt;cöblAt9$u^ ' feiert j|î.

-ocr page 2-

i

€6i|ïen Xgt;tid) wttö gebcnOelt voi» öcin ctjlrw vtfprnng t Anfang viiïgt; pto«f« tifcflt;camp;trpuMtfoi)/Vno »on Pen Prettig«« 2(cttdfeln.

2îni 2(nöerett gcf^tJidbr öcc lgt;crt(J;t ö«ï lere Ttbotae próetov^ ! weIlt;J^er mtt Oer «k gemetnen /tere ourcÿaus vberetn ptni^ mer.

jftn ©n’ttcrt wtrö 5». tlliipnU gegenl«/ regefeçet »ntgt; jwar nnct? feinen e(genen Worten.

5«i Vi'erOten wtrO anff'tnMfcnlt arg»/ mente »no allerley famp;rbrtngen geantwotZ tet,

^ntv^nnfft«« iverOen etUd^e anOerefeiZ ««» 2(nbangc» 2{ig«mentlt; vno fürbttnZ gen angelegen »no notorPttgliel; wjOerUZ gei.

s

-ocr page 3-

5gt;nrf6kiKßfui (reit

^CfO^cboriKiï ! ^vrnï

J^^fggraffcrt ^tt

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5’^^nnfc^nt

^f^famerer vnV g^ur jörften/^« 0tetitt/m poincni

Saffubni vnlgt; 2Bc«l»en I groftta UI ©c^Uft^ SJ^^’^ï’^ogen/^urggraffen ^œtimbehj ! dürften 5115^u* 9fn ! ^^ïnnnn Q^ncfi^jïm •5cvmgt;

• Q5otte^ lt;|5nabe burc^ g^rp ftum^vfum vwffw •Çîc^

(«nü vnb @cliguïa^ (bcrcu.^uucn

^rfbUucJttgftcv vnb •^ocb^fborncr g^ur Süv|l ! Q5mtigfïev )( 3 „ -fe«*

-ocr page 4-

£u(as? / üa^ dncr nn^ namew ^maßd -Çîcruf^t^ Um im gonfiftorio

Çabc ! tgt;a^ man üU vCpefîH» irev i?ere ^afbni f tgt;U (te vet» gÇrtfîo fûtreten ! vnan^efW?^ tenvnD vnbefebîferet foRe Mp fen. l^nî) Çabe tgt;ar^n ï)Ufev^ faefx fûrgemenOet /t)a^ wenit lgt;iefeWe (ere ven ©ou wer^/ fe tvûrOe fie fdn ^Tïenfeb^ terMeFenfonen/ merefteaBcr ttteb^ von Q5ott i fo wûrüe fi^ fdncn be(îanï)^aben /fonbem alôbalî) entweder von fieb fel^(^ vntergeÇen vVer fünften vnter Îgt;rîl(fet merVen gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtefent

0phtcbe/melfôer Web faft tt«^ gemeine prvp^eee/ iß j ift niebt

-ocr page 5-

îîifÇt aiïem Sfpoftdtt mit Mcr (ere vo» 5yic0ïa/fenïgt;att fc viWaltvfgemkr Âirc^ni mit ^crfelBen (ere ergangen ! vnb

. îvirt) aiKß alfo 6iô an bas? eiWc lt;^vgc^en ! t)a^ fvir ba^tn fogt; «îen/üawtr vnô fold^er vnrh (^ticf)eit ntc^t ^nbefaren ^aben.

^eilKfgt;lgt;ann anc^ atôem ÔW’inger Dnb vnwtrbiger lt;« meiner (eve/bte ie^ in Âircben vnb (bcbnlen Oer SïuiJbnrgp feben gottfefiïon geternet ^a-be / ein gute jeit tgt;a§er anff^ befftigfte angetWen warben/ vnb bennoeb M gewi^ vnt) ver fiebert bin / tgt;a$ e^nicbt weine fcnVern Rottes» vntvanVelbare £ere / vnv in vnferen ^ireben vnb @eb«lnt bin vnv wilgt;er ge

X 3 ^veu

-ocr page 6-

t(î f au^ßcnciiKit Ne Sfntmomer verfeuvf^ lont) verfemtet ^aben / fo lt;4) «ucV t»f(Ï€lben aucb ften/ba^ Ne rechte war^eie/M^ für id) Nö^er ^tgleic^ ten vntgt; gelitten {labe/wiüer Pforte Nr «^ellen/tvie Nr g^riftuf? fagt/bepe^en wirb/ vntgt; bie vnwar^eit dagegen wü igrenftifftern ^«fe^anNrtWd* tgt;en.

Wirb fieb aber^*^*^ vnter anbern gnebigft inneren wifjen/ wie rnb W4(fd gefmff id) ven nbsp;nbsp;g* gt«

ÿrandfort an ber Ober erft^ wal^ für ^^^ûnff ^aren berup fen vnb beftellet/vnb bernacbtr far brei) foren abermals vnb anff^

-ocr page 7-

hcwe mit

^efc^uhung

*gt;ntgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! hi

net erfert)cvte •• ^av^u ^^Uff)wic üefcWft ^îvtfc^en inir 5^nf(uïe ein fdxifftlidxr ^trtrag t tuirinn meme (ere vidid^t vnl» 3nftî(^ntet vn t’eut Ji^ttfftigen anfccÇt^r üerfeWett ’db^ftraffe au^enunic^ ^ebre* ^ftwirb/ven auff*

5?uit Çabe i(^ igt;a^c^cnfwa^ finn^itieraufferlegt vn^be f’’^îen geîvefen tfî/ mit dettes jnabe getremlid? vnl» (TeiOÏ^/ (o Viel 5î^en((^(icb vnb mû^ïte^ ’l’/aetÇatt vit verriebtet/be^ icß p’jfb bann auffmeine ^u^^rer lt;lt;^Uîpt(i(b vnb fenberiieb vnîgt;

X 4 Jîvar

-ocr page 8-

an^ attft Uc

^nmerfuct feUft/ Otc g«u^^ fam/ wtc tcb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l afaren vnö

tefuntgt;crt Çaèen ! freti vnt’ fvip । fette(K(;bernffegt;

^ie mtr^ aüer darüber er^ gangen iÇti vnö tva^ id; in ntd'' lum ^ctvmn üienftevon 0* 2itîûrfa5gt;înfenïo vnb etïic^rrt anüern in offendidxn d;riff’ : ren vntgt; predigten bi^anÇer Ça be (eiben möffm/vnb nccÇ ÇfU^ ti^c^ tagc^ für Heb neme« inïï^/ba^ ift nnmeÇrnid?iaïquot; lein ^n jrandfuri an ber Ober lautbar vnb ftatÇrueÇtig / fbm bernaud) fo ferne fernen ƒ ba^

faft lanbrudxig ! wiewoi । meßt mir / Q5otleb/ 0enbern

-ocr page 9-

fclbft 5U fcDaté vnlgt; tcn/0ewcvtcn ift.

^cil cö tann ta^tn Qcra^ t^en gewcfctt IW iel) ven benteltcn meinen ju^enetigten ^ilgt;etfac^evn aï^ ein verfórer a«ggefc^riel}en/ vnV in geheim ^in vnV wiDer angegeben mor ben I bin ie^ babiirel) ans ^eeb* btittgenbev ^et meine befent*

1 «US effentliel) $nt§nn / vn

1 uetmeiblieb gebvnngen ivev^ ben/vnb ^abc alfe füv biefev ^eit in ben vergangenen faren feebs befentnus naeb ein anber ans^^ ôeben lajtenzats nemlid) Z13en berTîetivenbigfeit bes fernen ô^borfams. ^en ben breien ftft ' efen ober teilen ber ^-önflezl^en ber reebtfertignng zber gereebü

-ocr page 10-

Mm /tunywinu 44ao «jß ^«n340(WnW«4)4V^/ «4^|jU^j «444a«v 3n« î^m qua (ijjjnnnupq u^à^pj îrKlt;; ‘i/t4^.wa«lt;î ^n^«44q4^«4j quô «4^î^ Hôij[)4j«0j5 (iXpJÎ^4ng9^nî2 444 «a.ißjp4 a«a ^1P4 ^44j«a «j JJ 4«14I«4ßlV 4ia WJ MUt ^vq /44MÎ «4q«Uj(| 4^4404 un qua «404j ajtt^jJua upur ^uv4vq îlM^Ô 44U4jyv44j4(p4444q4U»4 ^vq /4Pç^ u^jynv4vq 4jyo§qua 4Ua ipj4Ç^ f U4J444aj (14)U6 /0UU^U44j4tp44 44q Uq(5 /«4q4î U444.ip|ug^ uto^:, / u:ij jâtnij U4^ .4404 U44n(^ qua VunßU44j4^44 44q uaö5 / ôU4qiivp ^4q jpi

-ocr page 11-

leb micÇ erfthef) attö fottberlic^^ nn bctcncfcn »nl) ^war auc^ iii(btoncvaf)tv«tgt; vermanung i^hbcvcv venmnffti^e» vnb vcü# tW)ev (eute/auffö gcltnipftUcbft ^clint)c|tc wfleret vnî) citv ^ntgt; ift Mflclbe üer^ fti'lbc« gefebe^cu/ Vas id) tuvdgt; offnUU^f kfentnus^ vnü

^l'Ocrung mnncr (c^v mt^wc* ( meütrti ^ibevfacbmi vr* I Me ôebe fieb enuë beflent

’^îl’encfé j von iÇrem fûmewen lt;^b^ufte^eu vit undgt; ^ufrlt;ctgt;^ Wtt/fo |nen bie war^eit in bie ûugen fdxineie ! o^ev tiber i fie niebt tvûrben/ befte billid)er vrfacbe Çgt;e üe wief) neterfftiglicb vntgt; Ver gebüre nae^ befdxibenUd) jnnevant^ ft'orte»

-ocr page 12-

worfen/ vnî? möc^fe me^r för vntgt; afkn fronts men g^riften entfc(gt;öïïgt;tgr fe«^»

5?«n Ça( ins? aUe^ nic{)i (fen vnü mir ^n gne fomen mó^ gen ! fonlgt;ern bin viel mefr Vnreb von meinen ^iVerfacb*' ernverfolget vnV an alienor*' ten one alle not vnV billigfeil an^ lauterm ^orn vnV muttvil^ (en befeiVet ! vnV wo icb wie^ nur ^abe fe^en laffen / ange^ fprengt vnv bofeboffen worben/ vnb ^war alfo/ Va^ fie befonbe* re Öufber wiber mich bn^en an^geben la(fen ! welche fajt nambafftig anffmicb gerichtet gewefenfein.

^rftlich bett Slïnfculuö t bo ich für ^wepen (arc eine lateini* fchen

-ocr page 13-

BedfÇt vert ge vovfani^ gegen ©ou ^ottven«« p^ghittefentnn^weife uucfen

I afsBalO ein tateinifeß ^ucf) WiOer mic^ gefefrieben W offentiief^an^geÇenlaO’enz ^lt;ïein er nne^ förnemtie^ onö w^^enmir ane^ t»ie aïgemeine oom Tïewen ge^ovfam onö ^om ©efe^e üer 'Je^en geboe nnnffen an^ÇolÇipe(e/oa^ icß nie^t wei^ ! wie nmn^ fóimpifiid^er vno grimmiger «ïac()en fonte,

. Snrm /are aber ! atö ic^ dn ^eutfcb bncbfein oom (^riftli^ ^ben ïeben berießte^ onb befent^ ttUöWeifeansfge^en iief^ ! fö^r ^e abermals wibermieb §eran^ itiit einem‘^entflt;ten ^ncbymit einem

-ocr page 14-

einem tgt;nfd^uWlt;den titel vetit g^nfHie|?en Ube« ! Min nid^t weinujev fcbimpftfic^ t^ernfafl er^er alö ^uner mit «nr vnO Ut ölgemetnen ^aiWelt / vntgt; fenften ane^ gantje faeße alfo treibet {er in itgbeineltein (meß gnrnifß^ tr^ tvcüer mit üer (erenoeßmii ï)er tßat fieß einiges? ftucfeä fe^ gßrifttießen leßentJ erHeret vn ßeweifet

^ep tem aber ßat e^noeß «ießf tvetWe» vnö bleiben inöp fenz fcnt'erne^ ift aneß feiner 0cßweger vntgt; patronettemer aiiffgepant'en vnO neben jinei* ne furße predigte mit einer lan gen vorrcoe wiOermieß/an^ge^ nomen ßa^ er meinet name ver fel;lt;^

-ocr page 15-

KVOlict / wt) fafïmïf nttaevtt zeiget f l»a^ auc^

^-ÖaurewolöcmcrcFvt

^usgc^ett Irtflen ! tgt;arm r r vlt;e( Wt^anKö^ bin^cé S^Ïarefre ^vittge t .• Vrt^cr Mtt auc^^ viel feimppic^f nainen von etitc^ett âefrigt ^at/ vie i(amp; jm 5« eÇrett ^il f^tveigen/weil es? fap auff fpiekn vnV geneFien ( ic^ tvil ^ic^t fügen auff ^e^wencffel^ ^ceeo/^nt^nfiaperev vnVVev Oleicijcn )an2?ge^et,

^ei) Vemfelben abermuö c$ ftoc()nid)twcnV^/fonVern ma« Wret mici) auch auff tgt;ie gangt; ^ei ! fpùiet vnV geuehU Va mit »wivzvnV bringet alleriep lügen v«v meiperVemmevlein^ po|fcn ^tpir ! vnv ivenn Ven ein mal

Va*^

-ocr page 16-

ïgt;a$ fpUIc ïan^c ge««^

^at / fc fïör^ec man «nfS gar berruneer ! vnö fa/ nic^f alkine eiit ma( fcnf^Y efft gefc^e^en/f amit fie )t fenfpiel fefto (enger ' wf jÇre («ft feftomel^rföfF » «lügen .• ^ott gebe fie (verf e f arüber gebeffert f f ergert / fa ift nie(}t an geleglt;^^; '^önf faô«in^no(^a((e^i’^Ç^ vnf woigetamp;an griffen / trerp^ farnmb ftraffet/fernin^ 'wefer befeffen ofer fonfï ^enffei^ fein mit t^eib f nf (egt;

^ei( fann fern a(ff gewe^ fen vnf noc^ ift / wie man b^ weifen fan ! vnf wei( ich fnre^ fo(e^ vnf fergieicbeii

fnnft»^

-ocr page 17-

fùnfie mci^erfîûcfc in jiwlid^c befc^werung (lgt;ilt; tgt;cm cn|yevitcl)cn anfe^n nac^ nid)t ^cringe fd;Vin€/ aber vcnmirvmbHKinc^ ^utengc^’ irijfenévnï» anderer kutc tro* fies auch meinet g^vijîUcb«t «amens willen gar gering vnö M f«e niebtefi» geadxct werte) geraten bin/fo Çat mid) entließ ^te ^odjtringente vnt vnner«« «Kibhcbe not ta^in ge^wnn^ gen / taö id) rnieb tennocb lei|'gt; ^ieb nad) langer getuit tnt ftil^ ïefebweigen aueb bnbe anfftaö feintlid)ena(t)ingen vntbwen^

tu anff ir tielfeltige^ febtei* en tnt febreiben eine abgetrnn* gene iettcb Sbeifttlebe unt* Wort tbnn wöiïen. 't^nt babe alfa

-ocr page 18-

affovormafóför (ben ei» wdc^e^ idgt; fumi iar ë* jum vntcrric^ angefatig^/ ^mn üruef vxvfmt^a i vnO iih^ tviffen vnö widen (dieser nemen ^beoïogen vnb fonffdï (erömpter £ente in èene^ «ƒ men au^ge^en Mffen ! vnt» S’ ö’ jUj^efe^rieBen

gefebiefet ^ef; ^aBe micf; abff gïeicbwel barin Be)ïiOen/f^^ e^nicbtlt;ideintgt;er lere gemeö/fonbern aneb^ip ^eftad were/ bas? man bennorf) üabev meineg^rifUiebe geüud/ öelimpffvnö befebeiOenbeii (pören bede : 2Óie ic^ ffe ! oaö a((e fromme niebi anber^ banen vrieidrt werbe«/

-ocr page 19-

/ Vttt» fonfïen aucè nuÇr5u(mlgt;cal^^« geachtet werff/wcïc^f^ htttvar mir ^uljcren frÇr Orb menig frâjtlid? i)î*

7?a(i^ Oem mif^ aber mein ’’fffgenenter ^iferfacber and^ ’ƒ it einem tentfcben bneb ange^ Mten vnü auffsJ aller fel)inipff iifbfie vnï) gremlicèfte anóge^

^at/fo nbsp;nbsp;mieb eben vnïgt;

Oieicböfal^ / wie vor / Vie l^oÇe JJiîflenVe not fampt anVeren vr wen/vnV fonVerlict) Vie grofle ötfajr/fomir nieVt allein von itieiner perfon fonVern aneß ’Heiner lerevnV befentnn^ we^ 9en Varanff geftanVen/ ^n erret tiing Ver war^eit vnV bewei iHng meiner vnfebulV a«|T fein % sönc^

-ocr page 20-

gttrungcn* , ‘ÖaiBit aber (f. §^, krUpïiahn^tt gcmüte vn alfo cm notorfffig vn ïic^ nae^^cticfen ^aben tn üsV’gt;i/ fo fan icb tgt;arauff ! wie foP vnan^t’^f igt inc^t faffein 7?arf) t)cin tc^ fnrin /ar fcUig crfarrn vnb tin fvercf begt; fnnvm/W man nicßtaKnit inifb angegeben tmü ^nuermt^ glimpffen vnti alfo en Wtep ^mi« tert'rncfen/fonüern auc(gt; €. Kö. von mir vnb Ver adaf^ meinen (ere Oer Slngöbnrgifcb^ en eonfefßion ! Var^n icp imc^ befenne vnVne^eft ^ptt ben gcOencfe/ ab^nwenVen für«« ^aben^ getvefen ! Çabe i(^

-ocr page 21-

öuff rmctt viifaric^e S^rifthc^ni leben gefteh «i/vno nae^inal^ |u mehrer vntevnebtuno in a(^ in* vntert^enigfeit ^n^eftaU vn werantn?“ortet / îgt;ev ürfacben klbcn/bas? Darauf

ficb^e^ gani^en Corpora doElri-^

fo Viel Vie àviicfel/Varin ie^ ^i^Öffoebt^ wart»/ belanget/ ,511* ^finnern eVer fonften ^uerfün fetten.

7?un ift vafljelbe mein febreh ’’fii «acb gnngfawer erwegnng Jpn^.g, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nicbtrtllcinc

Wv gbviftiicb nbsp;nbsp;nbsp;lïcbtfebalfen

Qfacbtet worVen / tvie fie fieb ï’ünnmit Veutlicben werten gc 9vn micb erf leret bat/Vaö alle^ barin angelegen wn 5 reeb-t

-ocr page 22-

« vntgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;were / vnf

mit S.^ 'S* fcntcn^ v»ï* vnb nïftnmi^ vbernn tc/ foiWertt

^erttac^mafó von Verfclbni e^geVrncfet wof^

Ve/^neVigfl gciviUiaef worOfrt» 0omeiöaucß

Va^ Oif finnma t'cr £erc allen pnneten nn (elben làn begriffen ntcbt meine nöw von mir erbac^t ober erfunbe«/ fbnVern ein folc^gt;e (ere ift / bilt;^.p^ ver fubffan^ je vnv alltvege für vnOfürinUr g^riftlie^en mein alfo getrieben fep / vnb musfaneb^lfoBi^^n ber enbe getrieben werben / fo fertit e^ ree^t vnb one alle verf«^ rwng juge^et

-ocr page 23-

hebert tem kfenne teß aueß öffentheß/ teb ticfcU bc nir^cttt antev^ bf v tail auÿ ^ottcg wort fûrnciulid) i out Heben tem au^ meiner lieben ^b^ceptoren fouterlicb £ntbcri tn TPbillppi leüionen OUt fctriflh* ten fintieret / gelernet ont ge* Met babe I tafnr teb meinem ^ebepjfer ont 0eligmad)er ton grunt meinet b^tlien tan* tfe/lobe out preife.

Geffen alien onangefeben hvet gt;s7ufculuB b^’^^’tio/leffet ttiter mein ^öeblein oom Sbvifilieben leben ein gegen^ febrifft/ mit tem titel oô Sb^ip lieben leben etc. welcben er mir Mipt ctlieben anteren ftûcfen tibgelibenbat/ ebenen ten $ei* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;un!

-ocr page 24-

frn/wetr (cf) in fc^effun in frcmbtgt;c tctfct getvffen/ anöge^cn/ Vap in er midb ab^ncontrafe^en für nimpt/ aber fie^ felbft ine Jr al^ mid) abinafet f vnü ^war ber^ maf[en/aliÿ fonfîen fein Syîald aulferben Jette tjnn fcnneiv vnb gejet pn naej Dein ^pritb wort ! 2(n^ bem gefan^ erftn^ net man/wa^ für ein ifi. 3m ^itel oerJeifeJet er einen berid)f vom gjriltfitjd^ (eben vnb wanbet- Siber im t Jnt er nicjts? minbers.^^* viel me Jr ba^ge^enfpiel ! alp ba^ er nicjt allein bie lere/ft’t’’’ in ba^ gjriftlieje leben bap^n g^^Jore ! vnnb man fid; barin ver Jalten folP/

-ocr page 25-

fret) paf^tvciî (a)Tc vnb

(c^c/fonücrnaucV/wa^ fonften g^riftltc^ Vauo» ver^ hülfet ift ! anfec^te vnö verfem ec/vntgt;vberMô'atUô einen fe( (bentvultvon fcbnte^envnüïe^ ftevworte» ^enfret/t»er erficb ^iHieb/wenn er einen S^viftli-* f^en blnt^tvopffen bep im ^eh te i in Oem ftanbe i t)a er in fein fttil/fcbemenfolte,

Ï5em fei; nn/wic fw wo(/ fo Ç^be icb Vof^ mit reebtfrbaffe^ tten ‘^^eologen vnü fonften an^ beren Q5elerten ^in onü ft?itgt;er febrifftlic^ vnïgt; nuinOlicb von ber fnmina Oiefer vnfer Vifpn# tatiott mif^ aufröfreifigfre be^ freiaet vnV ire ludiciit tarnnff gebeten/ wel(Çgt;e fie mir Ver nwf

fen

-ocr page 26-

fen ^n^cftaU/t^ag ic^ bafûe tnd ncm liebe« .gjerr« g^rifro fu beOanefe*

, @o^abeicbaueß nicfx v«^ terlrtOe« Oiefe^ feilte« ^albert/fvefebe^ mir in

gefc^efften abmefenbe in ftembbe 5}?ation naebgefebieffi worben / mir viden feierten geregt / fveld)e ftc^ ntc^t allein ober in/fonbern aneb baröber/ bafi?im foleber mntwiKe gefliv tet Wörbe/verwunberr bnbem SineUicben orte man a«(b baö bar^n ^efa^tj bn^ oon etlö eben bie rebe gefallen weren/ ^yïnfeninö b‘^t bisser gelt;lt; febwermet/ aber nun ift er gar rafenb onb toll worben.

^eil er aber in beanfelben ^«(b

-ocr page 27-

bribe mettte confeßion vnb meine perfon/ welche er ^ei^e^ tifc()/^e«ffhfef)/ ^)ûnbifcb/ etc. bocbmit vnebriftîicbnn Urteil an$brûcflic()ncnnec/anff^ ÇefF tißfte angrerffee I vnb bennap fen ausfebreiet/ baô er cö niebt b^ite febmeblicbcf vnb lefterii«« (ber inaeben fonnen/ wtl nnr baranff fcbtveioen feinet megeö gebûreit^^ were bann/ bas ifb ©ocres e^re onb 1ère betraten / nietnen gb^it^Hcbeu ^ib onb Tîanien in ein vncbritl lieb betreffen fîeUcn ! mem ei* gen ©ewiffen mit naeblaffun^ ber Confeßton befd)weren/ ©oc* Ces ^orn vnb firaffe aufF micb bnbanbere me^r laben wolce • bafûr mwb ©occ in cwigfeit gne*

-ocr page 28-

Behüte vnb relt;

TtUtt t|î cë nic^t cnc !

mir wo( (fin

fc^e^ fafi gering ge wefen ift/ tgt;a^icO fold? fd?enO-lieb vnlgt; fcfterOc^ nne^ g!^ri|îfic^ni viï retgt;Iicamp;e sjîan^ neâÿantmcrt werDfoke gead^^ tdj^brn / vnangcfe^cn

von etücfxn aï^ eineg von Den üffîen ^ûc^ern / àfg? cinau^^ 6nntgt;/al^ cm ^ci(igt§um ! al^ ïgt;cÿ ^ciftcö fclbfî ! ger^ûmet ift/foifîC'Ofbnntïcr fvci( aHcr^ Ic0 fûrgcfancn/ï)al»nr(^ tc^ cnO ndb^n defer antworc genötigt vntgt; faft mit gewaft gezogen Bit» fvort»en.

3famp; ac^te e^ aBcr Bafür /

-ocr page 29-

taé tdgt; bavin’eben fotveui^^tt Vici t^u/ al$ icb aUiiov icmal^z Veg icb mic^ ban« cvftlicb auff meme ^u^Ôvev alg bie befte« beugen j vnb ^itm anbev« auff meÛK gcbVUChe Confeßion-t vub ^umbntten auff mememitUv^ vjcilcvaangcne bifputatio« b« bcnbel bevuffe I Wcegabev/bagetwa ^uviel tübiefev antwort gefebc^c« ift/ ^ic icb boel) niebt boffe/fofol yw bannoeb meiner meebtig Kin/ bnb erbiete leb mieb alles / jpas alle fromme lt;St)viftcn / |ic Kin ^eelforger ober wer fie w fur gut erfennen/an june^ nicrt.

'^asaber bie fürnemefte« ^ünete i bauo« in meiner ant

wort

-ocr page 30-

wore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

üaö ^abcn fic^

ïgt;cm xt fclOft ^uerff^ftt* 3’^ font)cr§eU a6er Çak ic^ fana^Oic^^^rt, wa^fK^ni Çenücr üifp«tahon^«gf(n^‘Jf’^ ^at/an^iebcn mö|fen.0otóf^ ift Ver vrfac^en ^aWett ^frt/Vaö mem ^^ïVerfaf^erûrt erließen orten Va^ lenige Bringt ! Va^ Voeß in rerum natiirA nie alf0 ! wie a feinen Berif^^ vnV wort anfteUet/ erganß^^ ift/angefeßenVa^er ßoffeti^i^^ foteßer feiner oermeinten Bung Bev jeVermennigfieß Btrt ongfimpff anff mieß ^uBrinö^ii’ ^efeße^ Voeß enVIieß oBer /ti fefBeftfoIonß mn^Vnreß^t’f^ rtUifgeßen •• Were ßmm ver

-ocr page 31-

lgt;et alte ^ott fei« !KegimettC gant? vntgt;öav abgetreeten vnï) einem cmfceren vbergeben ^eh til welcher tgt;er biö^er gcfcbeÇe* neu l^ißoncn fein wiffenfe^afft trüge» 5« beweget tntc^ bas a«cb niebt wenig / baö er fonfien viel vngegrünvte^ tgt;in=« geg bei) anderen ^o^eö vnV ni* beigem jîanVeé perfonen von bem/ waö ic^ feit ge^anbelt Ça ben / meucÇlicÇ vnV mit vnter* febleiffung beygebracÇt viW ei« gebilbet Çat : vnb ^nbeferge« ift / MS er Vaffelbe fcÇwerlie^ Çernacbmais einjtellen I fon* bern viele meÇr fvlcl)er griffe vnb argliftigf eit ju auvfürnng feiner fachen / barin er beeb «ieÇt i^vttes/fonber« feine eÇ»^ refu*

-ocr page 32-

re fuc^et / gtbraucfxu ^emfcWen alien entweder av^ ^ule^nen cüer Çabc foldjcn beriete/t’if belanget)/ mit nidxnt ber wlt;î/^ ' beften vnterlaffenf^’i hen.

^a^td; aber meinet berfacber^ nawen offentlw weïOe vnban^tröcfe/ gefcbt^^ i beb vrfaeben falben/bu^ e^ ber btfputatlon fo welt een/ba^ e^ nu wc^t wejr bnn’ U(^/ fciWan (anbrüebttg ! an allen orten fo befanbt ifil Da^ wan wol weis?/ wer bieptr fonen |ew/tgt;te wit jnf^nn^aben - baÇer bawt aueb biefe^ eÇrenfdbweige«^/ ober 6eiwlü^ Balten^ ttic^^ wf^f

-ocr page 33-

• bct’crffct» tgt;a$ f« M cv/tnein ’ä^it'cvfacücvyfclbft ï^cn anfang Vaviïbcr gcmarût/ Jie 5$. z]., in fcinnn ^iic^ Hnî»en ift. ^ntgt; acbte Vctnnac^/ )m tn ^cm fall v«l)t ift/ ï’^t^Fannnrie ùn glncljen fall vnreclgt;c fein/ nuôgûnnet ot»€rvcvt»acl;t W€Vî»en*

UK^v ill ! fo gibt fr mir fcWjlmad^t »nü gemalt feinen «Linien äffentliel) §nfe(^en / wie aus feinem ^uel; 2t 6, JUerfe^en tjt,

^asnun alfo ^u netmen^ ï’tger antwort in tiefem ^ue^ W^imengefaffet/tas^abe ieß lt;^bermals €♦ S» 05* |um be^ ^iebt ober tiefer tifputation ! bnt^unotwenttger anleitung 21 auff

-ocr page 34-

auffdn

^u^ufc^vabcn uic^t viurr/alp« fónncn/wic id) î^ann en tie gançe ^ctt in vnO werfntgt;fr Oifpiifaüc» ( t()art Çabe ! atö einer brr fad^ ànff §., S-^ort vnO tu^efl ree^tfebalf^^ ne iheologos gefe^en vnb fi(ß berfeiben ^nab/ mtetbigun^/ ffbu^ ! viW fdrDmuï^f^^ frxe^n^enieflen ver^offft Jat

0ö fan ic^ ane^ vnange^fi^t nkjt (afjTen ! wen iel) von Oiefe m JanVcl nifb^ nig gefcJhcBen/ vnO nnc^ fep maffen / Das? ich Oa^ mertje Varan get Jan vnV fait vermil^ Vet Darüber bin worben/ erffe^

-ocr page 35-

Çicnnï äd fen* ùAni ccndtitirvu wü ^tnn vr teil 5«fc^lù(fni I vnü ^frnafb^ lUrtlö anderen £cntcn7 wvkbc ^icfacîje nic^tî^ weniger t'antt niicl} betvifft/ weil mv aile tes e^veviWkre juuevtcïamp;igm iJub vnfcrc genfefsivn iw tall ^er not vii gefuljr ^ut^un ^iöfeitt / auff ircitfbeubcfcu^ ttis jufte Ken pnü ^ubefcÇlen ge* ^encTe^ ^Oann weK ieb ïJiejfit ^iel beffer an^ulegen Çiabe / t|ï es meine gelegen^eit nidX/Ms^ ieb fo viel guter ^eitvmbeine^ '’ttbuöfertigin Willen vnnüi^* lieb ^übringen ! vnV im allzeit lt;iuff Ven Vienft warten folte* ‘öa aber ment ^Werfaeßer ïtiftbarju baf/ vnv fan )m ven 212 wegen

-ocr page 36-

Wèöntt»ernffven wert»en/ rr fic() üerfdben nad;

«en W0n«|l gcbrauffx«*

1er weil wil ici) luicf) ^ufenni galten/vort weldxit imaf«« 0pr«e^ gefage wirb / 2i)ettrt jwert Vrtterrtartber ^artcfen / M ifl Ver erftfel^weigertber ber gepevrtbber befte»

7?rtrt wirb fief) one allert ^weiffel^uerirtiterc» wiflert I icb oflternt^i^ münbliebvrtb fcßrifftlteb in rtrtbert^alb iar ^er vmb erfent^ nuö ber facbeti in aller vnte^ t^enigfeir Vrtb anffg bemöii^^ fre wit ffef^ert Vrtb bittert/ an$ biireÇ Vrtb far ^ott aiî^efucbei ^abe-

-ocr page 37-

• 'Xsiiî? weil iel) ^innit ^ffc^lieffen gct^cncFc t bitte tc^ ttocbnial^ gleicher geftalt ! wie 9tfei3t / vmb eine gamp;viftli* fbc viW orDenliff)e evfentnuç. 'ßttt» ift Mran erftlicl) '■§* fclbft ven wegen )ver felup fcit/gute^ gewiffené/vng^i’iït lic^eö namens? ! üavnacl) auc^ ï’ev Äiveljen vntgt; @e^u(en ^n ^vantffnvt an tgt;ev Ctgt;er ] viW ^eenacber lgt;ein gani^en i^aiwe ïgt;on wegen Ver reinen 2ere vntgt;

Verhüttung Veö Gottliebe« ôOrne^ ^um gelegen* 55îeinent wegen laffe iel) eS Wol gefebehen ! wenn gleich verbleibet/ weil ich eö allbereit in ein bûnVlein gefaffet ! vnV alsJ ein geVnltfföde mit mir ä ? vmbher

-ocr page 38-

ombeer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e JnV

wclfber auf^ meiner enïgt;ûc^ darüber n^^e vergeben

td) nU(^ geeroft vnö gewi^^ lief;^u 0;m verfeme vntgt; verlap

00 mere e^ ane^/mte matt mttee ! one alle befe()mer«»^ in^ meref ^nbrin^en ] wn man Oie beiOer feie^ ergan^eii^ fcf;rifiteentmeOer^n allen obei* ic ^n Oen ffirnemeflen 0fb«^ (en vnO ^irefxn Oer Slng^bue^ ^ifeben Coyifefiton^ mie in Oer fianOrifeben faebnt gefcbeamp;^^ lit ! verfcbirfeee vnnO vmb ati ^^viftli^iDVtcüanfuc^tc. jf'ünOe man Oen einen ^emeinen Confeyifiim, fo (ieljö man Oarin ^iefenten^ neben Oer execution oar*

-ocr page 39-

baróBer vermûge tgt;et gnncinm vruil ergeren-^erc «kr dn vng(n(fgt;eit ïgt;ann/|o Hiebe in€i« entweder bei; tgt;ene« i bie man für bie fürneineflen in vnfern Äirebenad^tet/ober aber Ueffe etUebe anbere furneine öni nn lanbe niberfii^en mit be-fie bie ergangene erwögen vnb bie grünb# ïicbfte vn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meinnng

lt;^iijeigten.

3m fall aber / bo bi^ alle$ «ocb weitlenfftig fein geacb* let wûrbe/fo fönte man etliche ^bcologoö im £anbe infamen forberen vnb vmb etliche be^ «aebtbarten an$ i^acbfen / ^îîagbebnrg vnb 7?ewemardP Cbrigfeit anfneben/

21 4- wie

-ocr page 40-

wte nu nn jar cöfv un anüfrcn orten

mal gefdxÇen tft: 'öenfeWignt Çf tte tnan atô Oann bciücrfeit^ an^ge^angene fcfjriffte fûr^«^ legen nut vennanung ! tgt;a^ fie fi(^ cinei$ gjriplie^en orteil^ mit Q)oft ont» guten gefri(ynt Vorüber vergleichen weite»

Vann alfo gefcljloO^rt wûrüe/tia môcf^te mann îgt;ie exe* cution naeß ergeben la(l(en»0ç^ camp;est^utmanin weltlic^enfa^ eften/ fo ifî man viel me Jr 1« löotteg faejen notwendig t Jutt fcJuWig»

^aö bitte tc^ alfo in aller vu tertjenigfeit/mejr fanicj^iw faejen nicjf t Jun * @o wei^

au#

-ocr page 41-

fcnpcn feittctt rat^ JtuÇr auc^ «icVt ïveh ^fvcm^ulaffen.

^olte aber je bie meinutt^ , ÔC haben / ba^ nu me^v gar Jufpee ïvere/ fobin tcb lt;iwd) lgt;a^ï

JU fvtcben.Dnb/weil bte fa^ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nicht meine fcnbern Q^otteö

■ / fo ftelie ich fi^ lt;^n(h Vemfel«« ^n mibcvnmb • heim / t»er ma^ f^tïneber felbft ‘Prceuvator fein ficf) vmb etliche anbere Ïeocuratoreö vmbfehen I ober Kuftcn anff anbere mege jn ab^« yelffung bev fachen gebencfen.

©enften aber bitte ich ben gUmechti^en ^ott fur

05. vnb fpreche mit ©anibe/ O5ote gib betn gerichte bem nige/vnb beine ©erechtigfeit 21 5 be^

-ocr page 42-

Q3o(cf brenne ^«r gcvcc^tigfdi/ vnObnnf dmOettrnrc.

' n wtro aucß S'* fic^ Wither ehntiff»^ ti’iffen ^cr anbcr éprücblt;J ! ni feotuö won ^in vno wtfn oon .pcnïn vul» 'dürften fd)niècn ftc^en.

‘öcut. 17. 2)n ^cfe^e fof er kfen fnn kbnifaitg/auffamp;iï^ erferno Oen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Vwnt

Q5o« fûrebem/Oa^ er b^ilfe (eOiewore biefc^ ^cfct^cë ont» Oie gereebte / Oa^ er Oarnae^

PfaE 2. Raffet eueß wetf^rt fr Könige/ vnO laftet eueO tigen fr 5’^iebter auff erOen/ i)ienet Oeni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntit

forcée I

-ocr page 43-

mie hülfet üen @on ! ïgt;afi? er .^ürue/ v»V jrvmbfoinpt

3efa49. ^ie Äont^e foHc« ®fine Pfïcgcr / vntgt; frc Sürftcii ©eu^ammcn fein.

•Öunut befehle icb

in Rb«^ vnb f(f)inn üe^ 211^ JJ^fcbhgen mit vntertbenigfter er §. é. im mc 9‘^ï’cv^arbeitfüre mib kite/ für allem vn fair behüte v« ^fkare Slmem^atum ^3it 5nnbfrg.2lmtage-Æÿ4'.

no I 6 2.

^ntctt^cni^fïar

^bdi(U Trlt;!^torttii*

-ocr page 44-

'Son notivcnbigfettbc^

ÿ^vifüi^m UbcuM (b (tc^e ge^eu^nuö

2lt;us? ,tgt;er ^nOghï @cf)ii)Tt fame» ^e^ogcu.

, 7?O^ vnt) 7?O^^3©lt;

Hftce lo^

«Sittee :|ï Vïóï^ ï VTcmltcÏj jim föP , |êrt €^ri(ït pcjcn/cSottcß wort ^crcn/ ’ bem ^CCKKVT €^n|ï0 an^cnge«/ cScißUdjc wcrtfc Öen 5«tltd)cn »»«f* cFen vnö ^cnöeln fûrjtc^en»

^ct, iç.

«s ifl n©3:3lt;S / öÄö jr cud; cMt^ ^rtkctvönöcr ^urcrcy.

Äom. IJ.

«ö ift nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men ber

brigteit ge^övl^m py { rtfd?t

-ocr page 45-

ton wegert ber fîmffc / (brtbern ancl) vmbbes ôewtfjêrts wtUert/ober wie eiiid)e'Z(Ktc lejcrt ! Selb VrttertbAii auôVÎOC.

I, lt;£0vint^^

ÎÔrtsicbbae tSiMngclmw prcbigc/ brt8 î|î nnr n0£3lt;S/ vîî wc^e mixf »»ennicbölt;i6iSwlt;trtgtltwrn nid)t pre/

2» Cortrttb. 9.

J^d;blt;tbceô for n0lt;C3(S rtrtöc/ r«^crt/Öic 25röber ^oermaoert»

' €£bre. 10,

lt;£gt;cbolt i|î corf? no €»

Vtw

i?.

jöoÖeb^ttcFfrtef^t/rtllcbiefcIcbitlb 9Abe id? btr erUffert / bieweil bo inirf^ b«te(î/QOW^Qirr» bid? bcort Md) erbormert vber betoert tllit ^««cbt/wteidf?mïdF? vber bid^ erb^r/ •wet^abe? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

-ocr page 46-

XJ.

2)46 lt;Scrilt;i)t/ bic

»rtb ben ©Unbcrt Q® ÄiC m4rt t^w»/ X)rtbjertC6 mdjtUfprt.

Äncei?»

2(U$ett @0Jt mnn beten/ vnb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

U|6 tverben.

^b^an. 15»

©o ld) ewer ^crr vnb üleißeu aid) btc plffê gewc)3;en ^nbe ! fo 6Ó41ÏC I'r nuc^ cod; vntereóMobE^ btcfiîffènc^fdjen»

2(ct, ç»

man tnX)S lt;00tt me^r ge^^fi* d^cn/b4rtn ben tnenjd;en.

I» ^^eflrtl 4»

Wetter heben Prober bitten W’tt codj/vrtb ermnnen tn bent 3^cfb/n4c^ bent jr von vns einpflt;trt^ gen ^nbt ! wte jv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wrtiV

bclrt vnb (350tt gefallen / bas jr jmmer »blh'gcr werbet»

I. 3bban.4»

^at vrts ®0tt al|0 gch'cbet/ f^ ©©ÂÂiCVî wtr vrt» and; vntcrcwgt; anber heben»

©d;olb

-ocr page 47-

S,uce IX

Wtr^Äbcitgct^an wce wir jiit^t»« “C6Vâ2)3^ waren/ vntgt; fein beno •’od;vnnÛQcÂned;te.

Kom. 8.

n?irfcine€^X»)t2gt;ien«2Ç ' bem ,^kifcf; { bas wir nadf? bem ^kifdt? wanbclcn»

Kbm. 15»

©eib rticmanbe ÖC^S'OX.Ö^®/ Alkin bAS fr cucÿ vntercinanber (iebeu

-ocr page 48-

-ocr page 49-

Dom anfanö orfpruna îgt;ûfer ^ifpntatio»/

AUS tgt;cn Adis,

ftc^ attfctt^ÏK^ vtttgt; m fte^enOer ^anOlung äctragen Çabni/^ufamc»

ÖW«*

BI nbsp;nbsp;^atcttteatife^ett*

5 Itc^cperfoit/mit nAmcrt

I 2(nïgt;rca6 tnufculus/C^e •

I obgirtc iDoctsr/profcp fov »itb pfarbcrr 5» ^rancFjitrt lïer ©bev j ein lt;Ecut)cb 25od; tntt cü Went vnjcbwlbigett titel / »vm C^rijllw dxn leben/ furm b^lbcn “^ixcl one Alle billige vt|A(^en aus lAutetm $0nt v« bitterfeit wibOef mid; aIs einen vn» tvirbw

-ocr page 50-

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^as (ËL-fte 25«lt;1;

wirMgeit rtusge^cn Uflêrt I jtd) vieler vngereimpter vitamp;c (llidjcr ^enöel ! wie ^ernrtd?i«lt;^l^ pnöcii ! vnterpel)et ► ^ii fcnber^^*'' rtber bemühet er ß'd) gar |e^r / brgt;’ meine» nm» vnöjonfïe»rt»d?(t»ï’‘^*^^ tgt;4^i» jnberebe» f nb joUe 3cb du fac^e/ nnfenger vnb ©tiffcer fei» jÖifputati^rt / fo fic^ 5»

bcr Ober för fnnff 3are» er^lt;gt;bcrt

gefcbid;t mir rtber b^trart dleirt vngntlidj/ ©onber gcrvAlt »»amp; vnredfjt ! für «Sott vnb allen men C^rifîen ! Wddjcn iclpesawd? 5» ridfjten ^iemit l^eimfîelle. mein pcrfb» aber / Pan id; bas wit gutem reinem geroifjen fur (Sott v»b jcbcrmenniglid; fagen / 2)as eg mit nidjte von mir/ Qonber von f^i» plbfî anfenglid) alleg/rvag ficfj barirt jugetragen ^at / ^erPomme»

löamit man aber barin ein red^t/ fdjaffen beridjt I rvie ßd; bie fac^c» cr^bbt»/ .vnbdnesnad^bem anbcr» erfob

-ocr page 51-

Vein nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

«tfolgct ! ^Abcit muge ! 2)ar4uamp; nun »Ort (etrtcr bejtcOttgrtrtg 5« vrtciter» »rtbbcrt ^cnbdrt fortfic« nrtcbïubett^ lt;f«rt babe / «jil id; altjic bcit rtiîfang

; »rt Procejb/ mit

Vrtb rtiunbe/iebod) rtiiffö turts^fî«/ rnb vevmclbert.

4nrto IÇ Ç g, als bic £^»r vrtb fîfrt ber ^ogsbiirgijclj^rt Cbrifcf^t^ lt;**’ 5« ^raitrffwrt am tVlein f voit '»«Sfrt etlidjer (îreitigett Kcligibrt puncten |id; jurterglcic^eii gcbgt;»t»* waren / ^at man bey p^ilippb ^dartt^bne an|udgt;«rtg barombg«^ t bas er vbtt benjelben fciit ludici-

«m fîelUrt »rtb faflêrt wbUr» @bld)e5 Jtß alebalb vbrt bem frommen »nb trew^ertjigen ^errn bne alle weiger »Urtg ! wie er ban aljeit beibc X\irc$e« »rtb Qdjulcn in fdgt;rcibcn vnb let^vcn gutwillig »nb von gebicnet/ gefdjeben ! »nb ip im fclben fdjvcv’ belt von Tier 2lrticf ein geb^nbclt wer als nemlicb/von bcrKed^tf^fti** gitng / vbii (Sitten VPcrcFen / wm 25 z :^benlgt;

-ocr page 52-

^aB(Stße25iu^

2lbcnbmal bee ^»errrt/ »en bei) 2(bM^ pt;erie ober mtttclbmgcrt» n«« w’*’’’ in bcnifelbcrt iö» Pf?«lippt f^jretbeii tincr pcrfort ncm^rtffcig ^tbAÓ)t! rveldje c^rmale Jeltc gejagt ^Abtnj

S5Ϋ^ ifl vfr^O^eit 2)lt;»5 fol ber Jclbert perjort ru'dfjt tveinig bc^ jiijwevhd) fern gewejen/wie man nadgt;rtiale alkrley baraaff’ erfa^rei^ »nbtniwxrlt;f befuiibc« ^at. Vrtblt;gt;b man wol berjclbcn pcrjoncrt gerne »et (cJ)0netc/ bae man fte nii^t naml}affgt; tig aennete / |b iß eamp; bod^ n» ntei^r ßabt »nb lanbrödfjtig/ wer er pi/vnP weit ntaa e$ fanßen nic^t waßc/ß we re ce bbd) baraue^uuernemen/ bae er bce 2). Philippi Jch'ger aa^ ia ber gre be/ »nb fonfîen aad} etlicher lebenbi* gen ber le^r 2). p^tlippt ^a^et^anen nodj in prebtgen nbcfy in ^ed^en »örgt; p);bnct / a«|f bae al(b Jein Harne bnrd) fpldje Äitterüdjc traten beße mcl?r »nb mel^rinbcr gantjen Welt beFant »nb çerumet wer ben»

2(«e bemjelbcn Cencepc aber wtU

-ocr page 53-

Vom (£K^tn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

lt;^esvom p^ih'ppo gemelkt tvdv/ b«t m«rt 5« ^raarffort/lo halbe cs «nbmmé/eme fonberlic^c Vlotel vnb ^Ovmcl bev rorbcnultcrt 2(vttcfel faffet/ber fictgt; and; bie C^ur »nb flcn ber 2(uamp;bur gijc^cn €brtfcj|ion rgt;it toeirtflnber vergltd;crt vnb verabgt; fd)gt;ebet ^aben»

Vlicbt lange nad) pjidjev i’evglcw ’bmig/ wirb vnter ben Leuten ein Qcf S«» wifft/bodj one namen vnb vjjge hrucFct ! anegefprenget / bavinn viel '’itn^tige fdjme^ung auff bie ;^randF* furtifdje Vlbtel julämen gefebn^bU waren»

5ö«rauff bin idb lt;ilöbalb' von mek Her OberBcit gefbrbert wbrben/ mein Sutburtd'en baruber Qcbrifftlid) vnb Hlönblid? anjujeigen ! weldje and/ ’obnmiv meiner einfalt nadj gefebe# ^Çrti(î»

i^tlii^c wbdjen na^ ber Zixt/wtxt ben aneb bicfelbcn febreiben É).2tnbre^ ae tHufculb julcfen }«ge|îalt/YX)eld9cf baruber fein ludidum fd;rifftlicb

Ä 5 faflèt

-ocr page 54-

lt;? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5D4fl (Rtfte

fafjét vrtb vbcr Antwortet ^At.^Sr teabcrbAnn bAS fd^me^en igt;eamp; mea^ djlidFjen fdjrctbcó frey pAfltrcn lAfp’v »nb ftd) von bAnnen Auffoen fiKtifd^en 2(b|cf;eibgewAnbt/vrtb btt«’ rinin |oquot;nber^eit bie)cPropolïrion,No' ua obcdientia neceflaria,^erVÏeW ^or|Am iß notig/ fampt ber glctcb^f^ reben / vnangefc^en bAs fie nnt (Sot^ teo Xüort vberein (Jimmcten / |gt;trt vnb «nben'n Allen (C^nfîiïel?^'^ ^^trcfjen vnb ©dFgt;»lcn gcbreijdt?li^, ivAre»t/vnb fur^^vißlid) ge^Alté ben /wieeß banand^nocfybasanfe^ ^tn mit /^ncn ^At ! angefochten vnö fein 2gt;Atinn bAbin gefettet ! bAO baß rvortlein ndttg ober VTotrvenbtÿ »ndF?n)îlicf? ober vnre^t pin te»

Von wem Aber f^i^e Älitg^ett to»n nie/ vnb au ff roen bie Äoltjen ge^ richtet gerveßn / baß lafjéicfyft^tin feinen wirben ober vnwirben berufen/ vnb î^tt plbfî vctAntrvorten !

bbdf

-ocr page 55-

Vorn fJètflen Anfang. ?

wirb es ju lèiticr Seit wbl pnbctt »nb 5u ridjtert wiflêiî.

^iô i|t bcr aller (^efte anfang bcr gatttjcn jöi(pntation ! fo ^crnac^cr «ffolget/jn ber jeit gewc|cn/Wieer Rlbfî wol iveio ober je im fall bcr no^ tocfft vbcrjeuget Ban werben.

iSo^atco aber bcr fromme tnail bey bcm jtjtbemcltcn |U)reibcn »iî etligt; •tic ncbcnrebcn nic^t wenbe laffen/ fon ifî and; barmit algcma«^ auff oieCantjcl getommen/ vnb anfeng«« «cbctlid^e rorbereitong feinem gc^' Pfand) nad) / wie ban wiflêntlidgt;/gcgt; J?‘'fbt/25ae auc^ feine mitprebiger

mit biepn wortcn bcBlagct/ iCr“ i^oe^ct etwas ! es mag barans wer* Pfn/ was es Ban.

^^nblid) er am I $. Öontag

ILrinitatis am Octobris jn o|* rmtlid)er prebigt one aller Ä.cut verfem Pfn mit bebad)t|àmen mnt vnb lang* lamen reben ^eranfgcfapen ! »nb ^ae ’Pit bicfen Worten »mb pdgt; geworp Pp: Sie jèm bes î^enffcls/ biebale*

25 4 tm/

-ocr page 56-

s* jOcs ÄcP«

rett f Noua obedientia cft neceflarfa, newge^orjöm iß it^ttgMSe iß nidj« , rcc^t ( Noua obedientia efi: necefTaria, jöaö ÎTÏUO gehöret ntd)t bârjii : 2)» ! I^S^ß/Noua obedientia eft neceflaria, fed non ad falutenb j^er VXtwi ge^Off^nt iß nötig aber m'cbt 5tirßltgtctt/ Cenffcliß l^gutalsbcr anber. S)«* ßinb alß batttab (eine wort in ofßnt^ Iigcr prcbigt geweßn/wie ntaiiw^ »icien warbaßl:tgen vnb (SUitbtt’tfï’'^ gen C^viftc bart^nn vn bejengen

©oicbc rebe fst'rtb »lefnt ÄeiiKrt ßbf t’^lcbwerlid) vnb crgcrlitJjg«»^^^ ßn. ^rt fonbcrbeit aber blt;îe Ætcent’^^ eus tndebior ^rcgerns prcbig^f?^’ ^fAnd^fiirt an ber ©ber / bb ev fragt voMbt/ bb fbli^e bcrtbel Äiiffbie Cant^el gcbbrctcn/bteßdut^ wbrt gegeben/ Wrtrlicb an mtr tß / bas fidj crjcbfo*^^''^' »rtbe gcrabc ab es »nmiigltcb ift/ ßcbbtcQbnnc ni'djt bewege/Alfbtp es aitcb. vnmnglt^ j ^(^5, id^ mid? vbcrfblcbc wbrt nicht ßUe bei»«^'’ bfprt

-ocr page 57-

Vom JCMfrtttg. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

Mîm.Wte eg aod) 2)»30^4rtm' ^tbclf ^coto ïE^eologi«e2)octon' vntgt; pro^ hOovt feltger 50 ^ertjcrt gcg^ngcn/wil jtjuttb «H leinen ort pellen» 5)46 iß t»er nnöer Anfang vnb w!» rpviing ! welcher nbsp;nbsp;nbsp;5« ^rancffurt an

ber Ober tn bielerControueifienjUge^ b^lt;^0en^at»

folgenbcrt tag aber ^at man baröber int Genat bcriDniwcrfitct gc^ •^«t^fdjlagct / X)nb finb cnblid? iit ab namen Qcotne jtj gênant / 2gt;. ^4{par Witterpat vnb tU» (Seorgius ^idjting/alle brey fnrneme perjonen/ 5» jm abgefanb worben / bao fie int »nterfagen / vnb ba^in ^anbelenfob ten ! bas er fidj |blcïjer newerung/bai» mit bic 'Oniiterfitet in Beine bej^we# ït»ng geriete ! ^crnad;mals enthielte, 2gt;cn nac^olgcrtben tag ^abcn vor* gcmelten gefanten mit jm ge^anbclt. iSraber ip anfenglidj bc'y feiner mei* nung trotjiglicb feinemgebraud; nac^ geblieben vnb nodjmals gefagt/bas bic icre de Nou? obedientiæ Ncccfliitate,

25 Ç

-ocr page 58-

I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^as ®t|îe

X?0»t bce VTewcrt ^eborptmce j»ertlgt;tgPctt ! ^cüffeUfd) were. 2)0 |i^ ,m aber btc 2(ug0burgt|^e € Ortfcfjion fórgc^altert ^«bcn / pat er geantwor^ er in bte 2(«g6bHrgt(lt;Jfjc (Cort^ feflto« n:«J)t ge(ctgt;t»orett ^etteïXV^ff fie ee aber au6 Äwt^ero beweisen tert / |o woItc er t»e:dFjcn, 2)a man pn wteöer gefagt ! bae ee m Äut^ero aud^ ^ßnbe, 2)arauff^Äter bte antwort gegeben/bas ee nid^t rjn(î»nbe/ îzt: inu|îc eoaucijjegeU** fen ^aben I ifr ^ettc Äut^crum wol fo vletfltg gelefèn ab ein anber. S)b man j in aber ben Ze!t:t 2). Änt^eri aü« ber bj|potattOrt mit tCccto gehaltert gc^eic^et: vnb fnr b:c Vïafegehalten/ ^at er auci^ barauff mit ^inbaiip tsiing (einer vorigen wortvnbjwl'ag^ geantwortet ! iSc bette in Äutb^t wort and) ntd;t gefebworen. quot;Jeb^d) haben bte (S’cfanbten bart in fit brnngen/vnb alferley 50 geinöte gctij^ ret ! 2)aranff er fïd; an^ enbheb (^l ringelafiën vnb jugefiigt haben wolw

-ocr page 59-

VöittffitfïcttSfnfrtttg. il

(td^G von wegert öer \)rtirtcrfïgt; tftent^ultert.

ïgt;tó alles ^abert bte (Scfanbtcrt wib ^crumb eingebradjt / vnb rtid;t allein tt« im fenat/ (onbent bey aiibcrrt/ba cs rtstcrt gewefert j veferiret vrtb gc^i Ranbcrt.

ïgt;ert folgcrtbert ©Otttag am k^.Ocj! t^bvis/ ba mart fidjs jum wertigfiert/ wgt;eil er fic^ ein gclafieit ^attc ! werje^

l)at er abermals ausgeriflcrt/vnb îbcrt wie juuor ge|àgt î £gt;ic Äere de no. uæobedientiæ neccffîtat£,VOrt bes VïCttgt;iâ ©e^orfamcô rtbtrecrtbigfeit were •iid)tred)t/ Öoßürtbefic audjuic^t in ber 2lug6burgifd5ert Csufcffiort^ ^«rtrt es gleid) ein ^accalaortus aus ber Schule al(0 (àgte »iib rebctc,

öas i(î bas ÎDritte mal feines begt; rlt;bnlbigetts witb anBlagens gcwefert/ Welches tgt;Srt rtiemanb als »crt jm fclbfb angefangert/ vrtb auff biebatt gebradjtifî»

Cürtblii^ ^at pc^bic Ipo^c lt;gt;bcrteit barirtrt gefe^lugcrt ) vnb jm jum teil burd^

-ocr page 60-

iÄ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3D48 fèv^le 35wcamp;

burc^bie X)mocrptct gcbütcnUflcrt/ î)(»6 er (ïc^ ßldjer îgt;i)pwMti0rt vi0 Örfjimpffierwrtg ! wie benit btc tvoc^ ba^ut geUotet I enthalten jblte» gleid^en^Ät awc^gt; bte Pntnsrfttet twy pd) (elb/i txtojrc bcrjit gct^An/”’^® ; »crm4»tctt ! verbieten vttb berglctd!?«’’ mitteU

Xücil er Aber ben ernflvermcrcFtZ ^At er fid; ! wievvol wibber fernen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

en willen / beheben / vrtb ftd^ bAiW^ Abjufle^eii vnb mit ben 2(nbern pr0gt; fcflbrctt (id) 5tmerglerdf?en ! bfferttlt'^ im ©ciiAt verfprb^en.

ÎDA6 fein Alfo bes einen j^Arcs belQewefen/wellt;i)ee idj micf? nidpt ßnberlid? mc^r aU bi'c Anberen Ange^ nommen/ weil ic^ pe nidFgt;t furncinhc^ AiiffmidF) gerid^tetjofein geAd;tet be/ Aiisgenbmmen was id) aIs ein Äcctbr bbmAls von wegen meine» Amptes ^Abe t^im / reben vnb Icn munên. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

3m fslgenben ^Ar 2(nnb çp. Ärt bcmplben is. QbntAgrtAdFgt;îLrirtttAgt; tie/

-ocr page 61-

Vorn ^nfrtog. 15

/ bo mrtn |tdgt;6 eben fo weirtig 4I5 Jouor wrmotct ! 71^ wibbcr ^rför S’^brodjert j vitb vntcr rtrtber« for ber ^inciit ! wcldpes vide nie^r in bie ^djule geborgt I 2)c«di(^ gefogtî ßona opera funt neceflaria ad falutem, Bo-

opera funt ncceflaria,non dico adfalu*

‘eni,lt;gotc WercFefèirt rt^îtigjurSe* ^igfcit/ lt;Sote XVcrcPc fei« optig / ober »idpt jur fdtgeeit / 2)«6 feiobjwo ^0(gt; f«rt cinee t»d;eö.

^gt;«6 i|î 045 Vierbte mal vrtb eio rte (wftrtg/ nbsp;nbsp;bod^ von ber vorigen

Miatfiicrt gctveprt»

Jrt folgertbcrt prebigtert ober ^4t er ^lt;^0 Oirtg rtidjt ivcioigcr for ber gcgt; •’^«rt ! bo C6 bodgt; oid)t birt gehörete/ getrtcbeo. lörtb mid? io fortberbeit for gmommert/ vrtb jivar ber maffen ab/» S^makt/ als widb mit pogcrit gejetget ! foroemlid; aber ^at ee mtdFj Aitgcfocbtert vort wegen bco fortffeeit Capitcb im Ulottbeo ! wddjcs id) b4mal5 im Collegio crpliciret/voO 0« rirt 2gt;. p^ilippiaortowtiorteogcfolget ^«te, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«6

-ocr page 62-

5D48 ætfîe

iSô pc^abcr tusfeliger baveirt geß^Ugert/ v»^^’ frtc^ccuv« rtuff einen weg lt;i:^e mlt;xrt fid^s aber vcrfc|)cn / JP wiamp;bcr ^crfur hemmen/ vnö jlt;î P tig ! wie vor / vnb frtfî viel ^eflttS^’’ gcwefen »

€i:nblid;ip bie (a^c fnr bic bcr X'nmcrficet geraten / vnb ifî allerlei fnrgefaUen / fonbcriicb ^at er mid) befcfjulbigt ! ab folt« cinvcrfiirer ber 3»gcnc fein/vnb 2trtic?el von ber Kedjtfertigwngni^*' rung cinfüren/ Weil mir aber balfelbe 5um ^od)fîelt;t befd)werlidf) geroef^’t/ ^abc icf) gebeten/jn ba^in jubaltcn/ bao er bafîêlbe 2lrtilt;f ebtveilè filrbre^ dgt;te. Öarauffi|î aljo gcfd){oflert tvOfi' ben j roeil er mic^ bee fd)nlbigtc/'bas er feine tlagc wtbber miei? wnjftlid^ eirtbringcn / vnbi^ barauff antworten / vnb nad) biefer erfîcn cinbringung ein jebcr nocfjein mal/ einer nad^ bem anbcrn bas fein« jebeewals in Vicr^e^cn tagen einbrin«» gert

-ocr page 63-

Vom 2(nfrtrtg. rj' S«rt/ vnb bey ber X)nmerßtct Kcctbre nibbcrlegcn foUc,

iÇs i|t 4bcr öArtebett bcibert tcilert ÄufF^rUgt vtfOrbert ! bas (le biejelbcrt Scripta htitem t15e«ifd)£n für erglt;»tige»î «er feiitcrttj pubUctren foltert/ Weldoe für ineirt teil £^rißlic^ vrtb rool ge bt^kcrt ! WM er gctl^Art / brto Uflc id) |t?uiib berlinert,

3rt bicfett jtjbeineltcrt lj)crtbclert ttmirvntcr artbercn fdjolb gegcbctt/ lt;^l8 foltc ic^ etlicbc 2(rtid’el voi» guten ^ercf cu iu bic feligSeit rtiertgert. Weil »rtic^ rtbcr ertt|i^ülbigt / bas ”itl)t alfo were/vrtb uiiff meiner 5ulgt;Oilt; •^tr büdjer ber«jfert ! jfi buruuff bi« -^^ßd!)tigurtg fürgeuomert ! baröws tnblicb b46 erfolget / bae es viel «rt!« ^ttö/ols er mid) etugegebeit lgt;efuub£rt i(î ► m«rt «ber irt ber foU • Strtbeu relrttiort meirte »rtfdjwlb of^rtt lid) Äugejeiget / fol er ee geleugnet 'Wb »erneirtet ^abert. îï)eôgleic^ert 't nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n«d^ ber jeit get^nn/ t»rtlt;mge*

l'^trtbflo eo irt ber VrtiwerJttet^Öudb

verjew

-ocr page 64-

jDas ærpe

»crjcid^ttct QeweÇert »rtïgt; bic nc^r(gt;rt|îcrt5ucrmncrcrtn?w(îein I'm (tudj b0mafó V0tt 2gt;» Óabirt^ ger bitraoff geantwe^rtct fey ! w”^ mir fclbfî »mc^male

' wpcrben (îd^jrer ein teil n0dfgt; crinnerert wgt;if|cm ^Sef^l Abermei«^^ gcgcnteilô gebraud? aI|0 |eirt/bÄßjf ßllee leugne »nb vorncine/ tvcrtii «u^v gleid) viel e^rlidjc Äeute ƒ ein ßer Kat^ ! vnö eine ganße (Semcift^ lgt;aamp; gegcnlpicl »veiö vnb jubejeDSc*^

■ Öamit id) «ber jvibber cufi^ P”* vnb mein |c$reibert / welche ivir beiben parten erlegen folten / totnnte/ Jo ^at er in bem erfien |lt;Jjreibé fnrncit^ lidj bie proportion / von ber Hct/ tvenbigfeit beo Heroen gc^orpWH'ö angegriffen j als fbltc )ie in ber Xxircl?^ €bnfii nid^tju leiben / fbnber genîî'* lid^ barane jnncrfîoOê» lein » ben aber barneben and? anöere ftnef^ mit cingemenget ! als ncmlicfy ! bas €f?rifî«s tîîatt^.anî ‘),ind)t rebe von

QlftCII

-ocr page 65-

quot;Vom (Eckert Anfang. igt; guten WercFen ober vom VTewen gcgt; borfam ber wibbergcbornen, 3tem tgt;«9 btö nidx rcd;t fe^ gcrebt/ î)tc gu^ teXVercFc besveife» rnb crHercn öcjt ghnben /lt;©»te Wercfc|cirt notig bor Ju/b4s ße ben ttUuben bctveijcrt vnb ertlcren,

^)«ra«ff ^abc id) meine lt;mtwore ult;ic^ «Her notnrffc get^nn ! alfo bas icbvon einem iglidjen bie ^umma meiner Icrc Confcfltomveife ge(et$c { biefelbe bcwciflt vnb befîctigct/vnb

, bA8 gegenfpicl mit gvnnbe tvibcrlcget ^abe.

3n feinem nnbern fcbrciben aber ^«ter bao îDifpunren faren Iaf|en/ vnb fid; Auffje^meben gewenbet/vnb vnter anbcrn fdjwcrt vnb blnt gebrerv et/ wie ban feine wort beutlid) lauten/ Senties etiam de noftro mucronc fangui« nem fluerc, !^gt;u foltcG am^ inncweri# bcrt/bas aus meinem poefe blut Piep fen èónne,

2gt;argcgcn aber bin te^ in meiner antwort bey ber bilpwtation geblio

C ben/

-ocr page 66-

18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£gt;öß Stifte

belt/ viib ittid) feiitcö fdjeltertff breweitö 5om weimg|leit aitsert^m^ mctt.

tîïitkr weil über vttb w jfîe^ettb^r 2gt;i(p»t4ttlt;»rt blt;tt Cf pKteit ncit gebrrtuc^ lt;tuff öcr (£ant$el bc^lt;t‘^ ter»/ vnb inttttcrb« (q'it batom vnö Ai»tKn»icb gcricbtct»

Weil ntif aber bis fciit wefeit 5» j Äblefftger bejc^jreeruitg geretcbet idf)Vittbc»teit2(b|c^etbangefwc^tvgt;^^ ’ gebeteii/bar aufficb enbtltc^ voit »er ©ber^eit ! wcld;c »eit bemeltcf J l^dfjeit mit mir 511 rebett ge^abt/gef^v^ bertbiit.

^afelbfï ^at mart aïebalb bie bei^ berley vitter ergangene fc^rei^ ben f«rgeit0mmett ! »itb fnritetitcrt Uncn/ vnb weil baraue mein vitfd;igt;lb vnb feine vitbilligSeit vermerdFettvotii’ ben ! bat man fn bauen abgewicfeit/ vnb bas bing tveiterjucifferenernfî* ! lid) verboten ; 2lud) ber i?rtiuerjitlt;t eilt cinfeben barinn befoM^^ vnb «mfîérlegt.

-ocr page 67-

1?«M{eKPen3(nf(tH3.

Wä» Aber ^errtAc^er crf0Ïget/wie «rntdx^At Abßc^en vnb Awlf^drcii toolUrt/ vitbwaótd) barj» gct^Att/ gt;»ie er gen ^ofc geB^mmen / wb was int Alb« l'c^riffcltc^ vnîgt; mnnbtlic^ ge# Antwortet / wie er tiAdfjmAlö fid) gl«'«lt; d)er gefÎAlt in prebigcn vcr^Alten/ ^JAbwAs id) beswegen bcy ber^o^eit ^berfeit gejwd^t / bis bAS enbltcb «n bffcntUdjer »ertrAg Auffgertcbtee Wbvben/bAs wil id) ttjtber jett^Al;« ^«nfÀren laf|cn/ mit erbietung bAfJeU wnAc^berlcnge imfAlber ttbturfft înberi^tcrt I vnb bie Ada vbn wbrt 5» ’’’Avtför^nlegen vnb jupubltciren»

2gt;A6 Aber fan ie^ vnAitgejeigt ntdjc wflèit ! bAs in bcm Auffgerictjten vnb *’«fßgelten vertrAg bie obgemeltc prbgt; PAßtibn vbn ber VTbtwenbigCeit bcs ^cwen Oc^brfAms AbermAl aU ber ywligen Q:d;rifFt gemefs iwfîiftcicret/ ^nb eine beutwng / welche aus meinen V^nfitlie^en »n munbtlidjenverAnt/ ^’gt;vtungcn genbmen wav ƒ ^injuge/ i«t}t Wbrben J Als nemlic^/ bAS fienb^

C 2 tig

-ocr page 68-

2» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^as 25m4,

hgtvcrcrt ju (Settee c^rc/j« bienß^ tcm ric^cfîcn / ji» bcwctlunj î*£5 Glaubens ! vitb bcn bcruff bamttg^ wt'lîè 5« m*îd;crt : Vnb wenn fîe gebrauchet würbe / |\'tc emer anberrt beyÂctb/îraffè ind^t angefixf; tert werbcrt.

Xüaspch aber baruebcrt »rtbfo'it^ lîcrt herrtrtchniab jugetrageit ! bae | laflc td; auch ber Pörtje ^albert farert. j 2)a C6 aber bte nc^t erforbert i fan id)6 Aucl) nach ber knQc mit grwrtb vnb ( warbrtt ! ber ich mid) ftete »nb Jiwar । nid^t viibillich beßilJen/ barth»« ' bejéugért»

£)is Bart ich aber audj viiuermclM ; nicht ^afpit ! bae er mitfcr weil tu rtcm Examine bie Icre vbit bett breyert yiiicBcrt ber ^uffe ober beBerimg / ße trt Examine nbsp;nbsp;nbsp;Philippi fte^et ( fwt

îLertffclijch gefdj^ltcrt ! »nb aii^2gt;' , Phiüppitm/ neben a:ield)ent er aiiih । mich armen vnb gerntgen Ulan »utf gertbmcrt/aitffô htfF^’Sfît Rh’^Pff’^ \et/ gehörtet vrtb gefchenbet hat

L

-ocr page 69-

Vein (Erteil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

öbcr bilt td) in frembben ^-Crtbcn/villeidx lt;ni6 mutwoilüger Anlt;gt; ßebung/ beruc^tiget werben/ ab feU U ic^ bic gute Wevrfe in bie fcligtcic nnmengen/ weldjes bolt;t) nie in meine ßebancFen temen war ♦ t?nb eb id} «oei nic^t befenbcrc (ubtilbcit eber ('^‘^‘■ffTinnigtcit bey mir babe/ fe bin benned; fe greb md^t / bas ic(gt; feiere widjtige pdje nii^t verliefen '’nb vrtterfdjeiben tente. 2gt;arauff ^abeiebeinc tleinc betcntnns ven ber IHben materiën aosgeben laffen ! ba^ ’^bnieb niicb alfe ertîerct/ ÏJas aile 'ftd)tfd;ajfene (tb^elegi mit mir wel gt;»fviben gewefen vnb necb fein/ fe viel itbbifs anber crfaren b^be.

23ey meinem Wibberftdjer aber ifl mir bas fe gefebv gewefen / bas er niicb wegen in net vn fabr jubrin ßen fîd) vrtterfîanben b«t ♦ U?cil es im aber nicht an^gangert/blt;tt er fid) benne^ in fdjrifpen wibber mid; bc^ weifen wellen/ vnb alfe ein 25ud) meii* nein ^«(hleinjw entgegen ausgeben

C 5 taffen

-ocr page 70-

at nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5amp;4ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35w4j

«rtcm XVifenvcrttgeftî’^ tel ! rtfô nemlid) I Vo» tgt;er ïVcrcFcit vrtb bee nevoen ïcben^iamp; ^cit.

rïebeit bc» âKch ^rtter etltcbe Propofîtiones »om 04crlt;t»w^’^^ brutfcrt laflên/voclc^e cr »0« betbé Cdcftinorü, bte pc rttbc jm »crtctbigcrt wollert/ gefc^jrtebcrt 2ftt bcn|êlbe»1 Propofitionibus iß «nbcrco/vort benen icfy jt^unb (cfjwcigcn wil ! cine geweßn von 2lrt^ betung beô Sacraincntcs/ vnb b^^bert bie wore alfo gehneet/ Adorano Sacra-menti, cum iicrbo Dci fit confcntanea,non tcmerc eftimprobanda, ^ie (tnbctUrt0 bee ©âcrAmentes ßimmet mit teamp; wore vberein ! vnb fol bcrblt;»lbcrt vtigeßraffet bkiben» t7«n bofclbß bie Ac^demiz bArinn gen/vnb etwA verbinbernng get^att/ bAô bie ^ilpiîweion feinen fortgAOS gewonnen / jebodb ben benAnten^e«* leßinio one f^Abcn ! bie bennoeb ' ceorco btje bifpiftlt;t(ibn geworben feó^

-ocr page 71-

Vdn amp;t^tn 2(flftïng, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tj

^lt;0 »Ort etlichen tncirt ludicium ^«tröber gebeten worben / t;rtbe ïdf) ^«flèlbe rtrtc^ bent Öprud) pctri niegt; tt’lt;»rtb »erfflgcn Bonnen, 0b nun »»ol mein Wiberfadjer fîd) »ber bû Academia »rtb Ötubcntert îiibefc^we;^ '^«nfür^abertß gewefên/ wie er fic^ tjKît »ernterePen Uffen/fo ifî er boc^ ! nacï? bent )nt mein ludicium jugcfînltwor;« ben ! »on lenent Abgetreten »nb niicb furjunenten gefonnen worben, ^nt al# f0 nid)t Allein mit Worten ntidj Ange^ Seben »nb Aiisgefdjrien j fonber Aiic^ Jebel »ber mi^ »berAntwortet / aIö Were ic^ ein fdldjer/ber noch »ul lefîei* fttng in ber Ö^ol »nb Äirc^cn ji» ^rancFfurt amicten bnreb gebult »nb lAnges pilfd^weigen ber ÓberBeit befler AwffwAdpfen wör^# be.

iburd; fdldjc »nb bergleic^cn Artgt; gebung gebAc^t er mi«^ in not »nb gefitbr jn bringe/wie cs Aud; wol te gefi^eben Bonnen j wenn es ber 2(h mec^dge nilt;^t gewenbet j »nb bie

€ 4 ©bew

-ocr page 72-

«4

Oberste felb|ï bas gcgcrtfptel befimbci» ^ctte. 2gt;JS ift rtl)o allein^ »Stt noegen ber anbetanQ bes ©act'lt;*'* mentee/basid? jtn baniïnntlt;J;tbey pPtd;tcn jvoIlen/gepJjc^eit. WeH b:c ptd)c ba^m/, tvic vorgcmelt/ xaun! ^abc ic^ meine betcntnws »0” bcrpIbciT matericrt ! gcfialt »«b ben Orten ! ba id) mid) notnrfft^S entf’d)ultgt;igenmijfj'en/xgt;beranttxgt;0tt^'^

iß au^ bann't/ Óbt bb/ mir g»»* befîen /vnbanberen /wiei^ }am vnterndjtßjw tgt;ev jeit gerate gepJjrieben ße^et I iSwer arbett iiid)t »ergebens fein nn ^errn.

^iamp; fein al(b bte fiirnemc(ien lt;fc ber 2)tfputattbn / jsviele bertan^ fang »nb ben prscefs bis awff fdjrciben wibber micf) belanget l^aben ftd? 3t»ar neben benr vnbf’i’^ bcinanberc^cnbel jngetragen / bte Jett j»il es bijsinal nid)t leiben» öamit aber jebermenntglidfj get^anen »crmelbung »crgeivtflet^j’ »erpdpert fein möge/ fo erbiete w mi^

-ocr page 73-

Xgt;ö sn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stnfang. i;

Mitd) 5ur lt;tu6fururtg j vnb beruffe niilt;b lt;^»fr bic lt;óernï bcr quot;Vinuerfttct/ »ttb KrttbevcrwAiitctt ju ^rancFfurt/ «uff menie jubórcr/ auff bic gAiitjc ge wtcine/ duff nieines wibbcrfddjcrô/vû tt'ctue eigene fdxifftcn / rnb jonjïcn «ucb duff etlidper dnbev ^.cutc fdjrcii« beu.

2(us biefen Aften iß nu leicbth'd) db 3uucmcrt I i^rßlid) von wem / wob^f '’ub WK biefc ÏJifputdtion erreget vnb Sdugê fe^/ 5um dnbern wdo dnfeng ueb ber Principal Vllb b^uptbuubcl in biefer ^ifputdtion gewefen fey/ vnb wdó fid; fbnßcn bdrncben juge^î

trdgen

-ocr page 74-

11. gaptfct «130« alUtt 2(rticrd«/fo i)i(l in wercnbcr ^ifpittatw« 00 0eft)0rt)en/ot)erf0«^ ftcn mttemgefanm fein,

2(u^ Diefnn,^0et^attettamp;lt;^^ rtlt;^t/ ^(te ftdF? rebcVmennigh'«^ l tgt;er erfte ßrctt in gegerttvertiger 2)«rp‘’ tÄtt^rt gcwefcrt ( letcbtU'c^? jucnnrtcr’’» i^ô |ètrt rtbcr b^rteben auc^ Püncte njtt cmgefrtlkrt ! vnb fc Urt^ ßer je me^rgcveeitcrtworben j ban pflegt rtljb audf) iit nnbcreit â)en }ugefd)e^en ! wcrtit cwer etftlilt;^ lt;t«ffjrngc t»cgc an^ebet jußerntert, jbamtt 4ber btc @umma bee tjcn fîretteô von bcitc» ! bû ber ptd^eti ncd} nid)t re^tfcfyaffen etinnext! ober fünften dike »î(t4?}ok|èrt iltdfjû wol jeit vnb wei! ^aben/ nalt;^ alUf ttOturflt irtcorponre miige wttben!

wt1

-ocr page 75-

5^0« öcn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2(tt£lt;Felii«

wflic^ ^ietnit bes corpus alter fïrcuM gett àrttcFel anjeigen vnb ned) ciit rtrtber fetjen.

(• 2)e6crßcStölt;fcvrtprSgt;i)putetw

i|î rom VIewen lt;Se^0r)ai« vnb ©«tert werd'ert» 2)enrtrt t(l von vtekrt 2(rttcFelrt gefîntten worben : jrt |ort* beriete aber von ber VlotwertbtgCa't Vttbwes bcrfelben art^crtgigijl/bes fid)bertrtoc^gt;ebert wett/ wie berneefjer 5« (ebert ifi/ erßveefet, x» 2)45 2(ttber ötöcfe t|t von ber lt;i^nßlid)en ^rcibeit/ brtrinn ben ber ftirnemepe ßveit iß von ^retbeit bes VZewen lt;5cbor|erti6 vnb ber «öiiten XVerd*c,

?• 2gt;46 Stritte vorn (Sieptje ber ben ©ebot (Sottcö/berirt wirb in fono berbeit vom gebreuef) bes (Sejetjee/ »nb ob lt;£^n|îen engebe/ bijpui« tiret vrtbge|îrtMcn»

4’ ÎD45X)icrbte vonber ^rtfjè/ob ««eb barj« ber VTcwe lt;Sebor|àrrt ge# bore.

î» ^ds^önfftevom ©ilrtiibenvrtb guten

-ocr page 76-

t« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïgt;4s (ßi-pc 25Mdb

lt;S»uCcrt WercF en/ ob rtuc^j bcr

Orte ©Ute XVerePe pm vrtb belîc^®*^ ^ónne»

6. 2gt;lt;to Öcdgt;(ïc »Ort »ertti(»rtwrt5 ber £b«|îc»/ob fte rtud^ jurtt lt;S*fpt5*^/ betnfclbcrt j« ge^or|4»i/»rttgt; ?w ïï)«rlt;f crt jiiiierirtiîrtcrt |etrt»

gt;. SJao Ötebcrtbc »Ort bert lt;£rtglt;^ len/ob 4üdgt; berfeibcrt gc^orfant geß^” (Sotrtottglcy.

g. ^46 2ld;tc »Ort cth'c^crt djett ber ^eihgcrt Öd^rtfft / t»tc btefe*^ bert jurterßcbcrt fetit j aie rtcmhlt;^/ ©Ott mn6 mar» mebr gc^orfartî feW äIs bert tncrt|cbert/2(cto.

ift notig/ b4s man ber ÓberBett ge^ borfàrt» |èv »mb bes gewißerts wjillw Âom.ij.^tem/iCfî ijl nötig/ bee uw fid? ber ^iirerey ent^nke/ âcto.iv

Oäö VTeurtbtc »Ort ber 2tug6b«t^ gtfdjert £0rtfe(fi0rt/i»rt6 »Ort berfclbcH jii^itften |èy.

lo, ift aber bariicbert nod? «rt 2irtid-'el/4l6 nemlidf) »on artbetiirtß bcô Öacramentco »on meinem Wibgt; berflt;P

-ocr page 77-

Von fen Stcei'tfgen 3(iti‘cVlt;Irt.

Mfac^cr rtuffoû b«« gebvrtd;t/alfo bas er bcn| eiben in ctltdjc Pi opofitioni-bus roin Sacrament ftirnt 3ar aue gegangen gcbilliget mb befîettgt vnb nodgt; l^entigeô îCages in feme» Prebigen alle bie jem'gen/ vveld;cin joldx anbetung nid)t willigen ober feiner meiining iùd;t bevpflid?ten wol Iftl/fonbcrn jid) berjelben injrengo ’^«Oen befdjwercn vn barwtbbcr rebcn »nb fed^ten ! bffèntlid; fnr Sacrai •nentirer vnb £aluiiu)îen anôid)rcict/ '’«bammet mb von ber îLauffc ver^ fî^lpt/ wie er ban aifo be'f einem furd)tigen/wolgcad;ten mb fiirnc;« »ttê35urger25artblb Ortlieb/bcr ftd) K mb aîwege €^ri(îlidgt; gcfjaîtcn / gt;5nb bc7 jm anfenglid) bas befîe ge# t^an/gebanbdt^at, Sgt;a^cr es ban midj Bonipt/ bas man fid; bafdbf t jn ‘ 5f4ndf«rt nid)t alleine ber meinen/ fmbern and; anberer erlidjer Äeute ( , ' gegenwertigteit vnb gebet man flt;5n(îen gerne be-y ber îlaiiffe ^ette/ «»ffern mb entfla^en mus»

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎDAS

-ocr page 78-

ißrPe ^ucïj

Îgt;lt;t6 t|î äI(0 btc ©ummo ber jciu'g^H 2(rticFel f fo vtttcr vus betbcrt «i heben ßxtOten fîreitig gci^orben.

^«6 btefem bericht nwh Icicbtl’^ juermefjen/ b«5 es mci)t geringe b««** bei fein / p) mein XViberptcber blt;tt ♦ nbsp;nbsp;(fîî0tt gebe bas es ntebt ttStv

werbe ] welcbsfebrsiibelbrgert/«»«^ cs »illei'cbt an bem tß j öas i viel binges/|0 bisher in ber lebr»erlt; borgen gewefen/ wie ban albe#

reit etlicher Äentc wort allô lollen gelautet h4# ben ! berfnr

fommett folle, 2gt;4ô

-ocr page 79-

memen^crc iniW* mclteu 2(r(icf€ln»

gapitet

^2(nnt ma» aber/wa^ vcti jtjbcmcUcrt lîrattgcrt 2(rttgt; wiôbcrvon rtUenrecbt* r^JAffctt iC^eol^geii »1 alU» X^ircJ^en QcJjukit ôer 2(«g6burgtfd^cn jugct^an ! geUret wirb/ *gt;^it weldoen td^jeviib (tllwcgc einig î*»r«n mid) beflillén »nb im wcrcFe be ^‘«ren/wißentfd^affc ^«bc ! wiles wnoterj-oröeren/ öas man a«d) b4# etwas / fo viel fic^ö anff biemal «Iben will / anjeigeanbvermelbe»

©«s II. gflpM

lt;00»

-ocr page 80-

Don nef îvenOigfeit üœ' fôc^orfani^ ont» Ocr ©nfen wcrcfe.

Dom 7?emen ©eÇorf^nn »itb guten wercFen j fo vûî bic । weuôigBeit beUnget / tvirb ( ^erru C^nfîb fèlb^ j von ulk» pieten vub 2(po({e(rt ! von rtlîert ^Ikh I rcc^tfdjrtffenen èenbenten/vo» nen preceptoren 3ô. Jtut^ero »fJÏ’ tneùnc^one jèlî'gcn j von uHen Wf ‘ ^ug6burgt|cfjcrt Confefjtbtt vergt;»lt;»'^ tcit ! vrtb neben benen von nn'r 4ww rtuffbiejè »vetp gcleret: ÏVenn mctijclgt;/ er |cy wer er tvol/vcrgebwrtS piner Qurtbc von (Sot vntb beo^^*’*^** 1 (C^ript rvtUcrt burdj ben (SUwbert bngt/vnbrtuncin Ätnb (Sotttö S^ worben ip/ bAO er «Io ban (Sott ^Orptnt ! Jetnem Hc^epen gutes}« t^un/vnb für prfj plb|îau«5lt;ÇM^ lic^ JU leben fdjulbtg vn pPicb^S gt;nbsp;»nb bas foldjee von int nottveubiS gcfdjebenfoHevnbntwfp»

-ocr page 81-

2(bt»t prceto.Ä.««# 35 . ^6 werben «udj tn berfclben ntrttc# birt vnb wicber bicfc formen/ gt;*ort vnb weife j« veben cinbeUigb^^? Sfbraudjet/ ber Hewe Oc^brram i|î ! notwertbi^’ ober »bn nbten» ^ie (Suten wercFe jein rtbtig/ Wbtwenbid) bber vbn nbten:

^-^inen newen lt;3e^br|rtm fbl vitb Wius nun (tnfrtbcn ! vnb fb viel mit 'Sbttes bölff müglid) i(l/leißen.

^wte Werefe fbl vnb mus man tl}un ( vbrmitteU (Sbttlid;er gn^bert gt;’nb^ölfp

2)lt;nnit mlt;m aber biejer Here verge# Rv ! ^rimb vnb funbamente |c# b« vnb wiffè / fb wbllen wir jtjunbc «benbaflelbc fiir bic blt;lt;nb nemen/ vnb ttwa» barwbn nad) ber lenge b^nbe# len»

i^rftlid) beruffe ilt;^ mic^ Äuff lt;55bt# tes Wbrt ! vnb (predje barauif / bnb beinclte Ä.erc jrc Fundamenta in lt;S^bt# tes wort vnwibbcrfpredjlicb l?abc / Vnb bnrin aud) nidjt nlktnegegrön# ßy ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4uff vlofTIgcft getril

Ifcn/

-ocr page 82-

î-î- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎD.Î8 3(ntgt;et JSudf,

belt/vitb wtbbcr^oRtJ^^^^ îgt;c ! clfo b^tß Peut ^itc^ tfî ber l^ctligcrt Qc^nffe |èy/ in weldoen rtW* bcr(èlbctt 1ère ! citcweber ntJt itttitg 0ber mù iêvctnpebt gcbrtdpt be. îbaô ift mit btejètt SpritdX’/ iveldgt;e mit cttcltt vcrmanmtgert / bep Iid^ett vttb gebote» vo» (Suteit cJrcnvtnbÿe^cn/^ifbeweifen, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l

tnattl;. ?. ÎL^wtrcdjtfdpajfeitefr»^ d)te ber23»fjc.

tTïrttt^. ç. Âcfpt ewer Itedjt teitfwr be» tîïe«|cfje»/ auff bcßß^ ' erore (fXute ÏVercFe fe^e» /vnb pt^i^ , fen ewreit Vater/ber im Rimmel t|f»

Uîatt^» ?»Ktd;tetrttc^t/fot»erOef i^r md)t gcn'dptet roerbe», ï^erbtttt)'* ntet ntd}t/lb werbet ,r »id?t »crbttmpï werbe».

Äuette (gt;. ©ett bttrm^ertjt'g / wie j mtdj ewer Vitter im Rimmel b(trm|gt;er tjtgi/r.

Jo^it». Ç. Qil^c b» bifî »»geîîtiib worbe» ! (»nbige it» »td?t me^r j b49 btr »i(t)t ein ee^ee^ wibberßire»

JOS'!-

-ocr page 83-

2(btgt;t'.pv(»cto.Ä«e« 55

Vrttgt; förtbtgc tttdgt;c

^om. lt;$, (Sïcbct cwrc gltebcr ju bUi* nett t»cr gercc^jttgBeic/jwr beîtiçjimg.

I. Connt^. ç. au6bcn2Ut:ett Öauvteig/tvte t^r tgt;4rt awc^? »ngcpare ! Rit

05aL vrt6 aber gutes t^urt

I 'Jnb nid)t móöe werbett. 2gt;eit 50 feiner îtit werben wir ernbten sne auff^b* ten,

n €imb. (, X)bc eine gute Kitter/ I Rb«f)t ! bemalt ben glauben vnb ein i Sttt gerotfjen / wcldgt;cs etUdje verfîbp I Rn ! »nb leiben baruber fc^iffbruc^ «nt ©lauben / Vnter weldoen fein ' ^lej;anbcr vnb ^jymcnacus { weid)« Icf? bem iCeuffcl Vbergeben ^ab»

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•• Pet» 1. ^uret einen guten wanbel

I *ntcr ben ^eibcn/auff bas fte in ^en\l

^artnn pe end) als iObclt^etern »bei nac^rcbcrt/ aus guten wercFenerfen/

! vnb lt;Sbt jur jeit ber ^einj|u/ lt;9«ng loben»

Heben benen (?er«ffc id) mid) aud)

Sgt; 2 auÿ

-ocr page 84-

3« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3Drt8 3(MöctKucIgt;.

cuff anbevc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! wdc(?e f0rt|îert

Äiiffbtefe mntcncrt gc^eo / ugt;ie ö«” bcrjclbcit vbcr ans viele pm/wter cf;en btep tu fpnberljeit iv0l 5« bebend cFcrt |etrt,

13* ^Cirt rte«) gebot gebe idj iiid)/baö i^r cwdgt; vntcretnanber bet/wie td; end; geli'ebet ^abe.

3o^» IÇ» Sbas iß mein (Slebct/bäS luvend; »«teremanber liebet/ cwdgt; geliebet ^abe,

30^ j?» So t^r end) vnter etiiaob^ü' liebet / (b wirb inait crtcnncrt/basil^f meine junger (eyb.

3ob.i4. Wer meine gebot ^elt ftc / ber liebet mid;,

2gt;a(èlb(î:^abtibr mid; licb/|ô tet meine (Sebot,

ôafelbfî. Wer mtd^ liebet/ber wifb von meinem ï?ater geliebet werbrrt/ sjnb id; wil jn and; lieben / vrtb »w mid? jm fclbß offenbarem

lîïattb, 18. Soltcß« bid; and? ne5lTîitbned;teô nidjt erbarmet

-ocr page 85-

2(bamp;f. P ecto. Ä.e«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

2(ct0. ç» tnan mos mc^v ge«« ^0r(am fein ! benn ben Vncnfdjen.

Ksm, 8, Wir |ein ©^olöencr/bits i»ir nad) bcm fleilcbc nic^t leben.

I. €^efamp;.ç,ï)as i|î ber wille (Sottes in€^ri|îo3befoineudj rtllen/basj^r Ölte »nterUfs betet/ vnb jm in allett bdocFfaget.

Korn. 6. Wir fein begraben mtc ^bififio borct» tgt;io ILaoffc in benlEobt^ J^uffbas wir im Vlewcn leben wanb«^ «n.

^afelbfl. Wißet f^r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w5

euc^ joge^orfamen begebet / bes tnecljtc fe'pt j^r etc.

bafelbß. Weil j^r von ©önben gc# ff eiet fe^e/ fo feyt j^r Änclt;^tc ber gere^ ebtigïeit geworben.

iep^cf.x. Wir feirtb fein Wcrlt;J/ge# j^^ffen in (C^rißo 3efo 50 (Soten ^errf en/ 50 wellt;^cn (Sott »ns juuor bereitet ^at/bas wir barinrtcn wanbe^ len follen.

Korn. 8. Werbet i^r nadj bem Pci^ leben ! fo werbet f^r perben.

^alo»

-ocr page 86-

5« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inas 2(iiï»er 35w4,.

lt;Bgt;4Lç, Wer ß'Ic^ee b46 reid) ©ottce ntd;t befttjcrt»

C0IOP 4» 2)cr Som (Sntteß »her tgt;ie lumber bc6 »ngc^brp’wes» iXtmo.i»2)ù b46 gute gcuvtOß« |î0fjêit / (etben fd;tffbr«d? ben / Vitter rvcldjett feilt ^yitteitrtcuö vitb 2(U|:4itbcr/ 2ÏÖc(c^e |4) ^cuffd vberantft)orfet ^abC; ï)rt ^afïit belt ^ititit Ö.prtoli »ber b« Vïetvcit léeer/ (b bie Vlottvciibigf^^ ber (Siitett WercFe vertverjfêit ! blt;iö ifï/ vbeirinvamp;culum vttbdltef^i’^^ vertvrtittert,

i^brct 15.2)»e ^örer vitb iS^ebrtf* d?cr wirb lt;Sgt;btt rid?tcit,

•’©óitbc't^ttt/bcn'fi ÄUS bent lt;Cenf|èL

ÏDrt(clb|ï j Wer pirten ^mber Micb* liebet/ber blcibt int Obe.

I. 4‘ gebot fabelt ivif »Ort int/ wer (Sott liebet / ber fol Aüd) pittcrt JÖruber lieben»

SwfTbieje ©prödE?« bcrwffeid)

mid)

-ocr page 87-

2ïbïgt;t‘. prrtetô.Âé«. 59 wtidgt; ôbermalô / »nb i]l ber Hlt;trc äui« S^nfcfjcij: ba ! bas bic algemcùte rcbc ber V7otrvgt;cntgt;igHcit bee VIcroeri ®cblt;gt;rjaiî)6 vnb ber (ôïitcit WcrcFc! ’'»te oben verniclbet/ber tc^ nitdj and) S'^braiidjt vit baji» icb nuc^gctroff vij

bcBcnne/ tn (Bottes tvbrt ge ’^tfsltd) gegrurtbet/vnb gentjltd^ bar ^”8 /tveldxni ntemanb tvibcrlprcc^e« ^^'t/ erbawet jc'f: iCs were ban/bas ^tner entnoeber (îarbhnbt ober rva^iw J»ttîtg tvere, 2gt;araos m'rt n» ntenniQ^ 3nvcr|îeben vnb jitfdjlicfprt palt; / Wie (Cbrtfîltd; ntcût Wtbcr|àlt;igt; ^anbclc in bent / bas er lagen jf/ bas ntan vorgc|àt5te rebe ober ^t^Pbßtion aits (Bottes Wort ntc^gt;c “lt;‘niic bcïvcifcn,

Vleben btepr prouocation 51t (Bottes Wort / welches ber furneineße gninb ! beritffc iefy mid) and) auff bic ^»2sburgijcJ;c €onfe||ibn fampt jrer ^pologien/vnb auffaller Cprißgleo^ ^gen ll^eologcn ! (te feien alt ober ^«we/approbierte bwdjer vnb fdfjrci^ îgt; 4 ben»

-ocr page 88-

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ègt;48 Sfrtöet 25«camp;

ben: V’nbfagc bavauff/bas bffter/ meïte (SottUdie Jtere in cHer red;tgt; fdjAffén^ îClje^îogeit fdjrifjxcrt / fo »ojt berjHbciï nirttcriert jc 5« ^«nbeln fuc^^n^men/ cntweöcr «tic vorgcmeh ten 0ber ja mit glcid;(hmmenöert wor te:» / ober au3) Ibnflcn mitwevnw^ MWitg/ vnb wdó itn grunöe vnb Qmty lilt;^ öer tneirioog iß ! mie 4nge30g^” tjttb begriffen vn jwrtr »on jnen Aujfö »Icijßgße getrieben ! verteibigetvüte ßetige wirb»

£gt;«mie aber bieße Appellation ober Prouocation etn7àamp; wcitlfußtigcr vnö beßo weniger eingejogcn fey / beruffe ic^mid) burdjawö auff alk’2(Itc\:i»0 newc /lerer ii« ber Cbrißlieljen 2xiri dgt;ert/ fb von ber 2(poßcl5citblt;f bcrt »origen »nb jtjigen ^sßorien vnö mögen jrer kr« »nb fdjrifßen ^«Ib begt; (ant fein.

3eboc^ wil id) biejc Prouocation ber geßalt getban haben/ bao id) föld;er jal abfönbere »nb ansfdjliefTw ^Krßlich 2tk):anbr»a) »nb

Hrti

-ocr page 89-

2(bïgt;t'. prcto. ^evt•

ünt fampt atîbcrtt fallcfjcn 2(p0|îcln/ bu 2(po|îeln fd;retbeti/vnb flt;?rt wlid) Paulus I » ÎLtmo. r. 5um an^s ocru ©imouem tl^agum/ VTkolaom nienanbrum / weid?« îwv jcit ber 2lpo(îel aud^ auff »itdjnfîlu^c/eigen

(Sott »ub ®efet5lb(c fret^eie Sffalieit Pirt, Sum britten btc Äetjer/ *’‘’dd)c nian Gnofîicos gettennet ^at/ ^ttter tt)eld;frt bie fomenteren gewe^s R« letu/Carpbcrates/ Äafiltbcs/Xgt;a«‘ «mtutaintg/Qrttumtnus/iSpïp^anes ^lt;lt;vpoci-rttts Öbit / von weldoen 'Jw Hfus »ob f^ptp^antus Çdymben, Sunt ^ifrbten ben Äetjer Ulanes mit |etnen

A^hæicnten » Suttt 'jttnjfccn bic Ksttengeilïenfcbc wib^ ^««euffer vnb aoflrßnfdt?en pauren, oum Qed^r^fï bü 2lltert vnb Hewen j^’ituibmer/ bie 2(lten »nb VTewen amp;.Ù bemncr/iöi'e Sitten vnb herren p^an ^lt;^ften vnb iSntfmralïe»» Sum ©te# beiiben/ bic Slltcn vnb tlerrcn iSpigt; cureer jrtnipt allen fïd^eren /voübzn/ ^»|ïcn ! rb^cn /, vie^ilè^en vnb

Ö fdfjanbt;’

-ocr page 90-

5Drt8 2(MîiCj;25«4, rd;4ttamp;tlKbmamp;ert (S^td^fert Âeifdil^’ ^ic^cr geboren and) tgt;ic wcldfjc tue befehd)e bes ^errrt ÎTÏctt^.ç^ctc nur fûrrrtt^c »nbw^ fnr lt;Öcbot gcbcutct^4bert/ger4b«lt;’‘^ fblte alba C^nfîuô nidjtcs geboten/ fpnbcr allein geraten ^aben/ ïPct wbltc ober fwntc galten / ber C6 t^unZ wer nïd?t ! ber m^d)teeamp; If^P pn. 2tl(b ^aben aueb bte parifer Ibgi fur etlidjen 3aren geleret / vnt» baben borin biefen bebel^gebraudj?^/ bas wen (6 piæcepta. wercrt/ |b werets nimis oneratiuum legis Chriftianæ, iVJe ban jbfe eigen fcbrt)fte aufßweifen*' 2)e0êlben gebencPet audgt; Äut^tti’® int X?ierbten Zlt;gt;mo am xgt;.blat» j^ifs pnb alfo bie jenigen ! bie |îefgt; Wtber vi'elgemelte Âere aufjgeworffe,'' erhoben »nb Kitter baran jnwerbui vnter|îanbert \)(dgt;enl »nb nod) 5««^ teil vnter|îebem ^ebocb fb ben v^d^cn jiim erge/ïen geraten / ben jt?igen wirb cs nicfyt viel treglicber ed geben/wo pc ntlt;bt 25unê t^v,n/ vnb

V9lt

-ocr page 91-

2(böt‘. ptrteto. Xe«.

von j^ren bofcn fiicnemcrt Abfîe^eny lgt;«5w jljncit (Sott gnabc verleid c/|^ Anbevß for fie ju bitten t|î.

ÖJnßen «ber io noamp;cre fcribcnten ijl fie ^iu »ob wiöer jube^rtbeo / tvie i)«o bic redjtfc^affcneu iC^eblbgi W0l ttgt;if|èrt. ÖO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fûr «wein'

ttil rtlbcreit jrcc^ bôcfjer /blt;tritirt fbldje i^tcmpel jujtimen gezogen/ burdj beit î)rucF rtoegc^eo lajfen/ barauff ic^ niid) ^iemit referier/ fompt bem/ wäg Merclidjer weil mit bem ÜLitcl ber cFfiirtifdjen Qtobenteu beibe îEeutjcb îonb Xateinifdj auegcgangeo ifl.

Qoldjem PAO non ein jeber ffiv feirtc perfon fclbfî oad)fod;co. ^ebbd) Jtt mehrer X’rBunt/ju ver^ûtoo gaUer^ le-y mu^e/wb jwr guten anleitung/ wilidj^icmit meine obfouation/ t»tc bjft id) c6 fampt ctlidjcn anbern 1E{?c* biogen in etli^en bédjern gefurtbcit (tuff Bôrtjcjî vermelben.

3n ber 2(ugsburgifd)ert CbnfejTi^ bn/in bicjwelff mal.

3n beç 2lpblbgie»t/ in bic ©ieben mal. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;□«»

-ocr page 92-

5Drt8 2(nöec 25ult;^'

Jm ^rancFj-urtifcf^ert 2(bfdfjteamp; 2(rttt0 IÇÇS. ctn ttcntj Capitcl.

Jit ber £^m-njr|ilid^crt ©cdFgt;fîflt;b^ €0rtfcflÎ0rt jrt bte lt;^, ntrtk

3« ber C^tirpîrfîlK^en ^rÆttb«^ bwrgjßJpctt Ätrdf?e»t brbnwng tïi bte S» mai.

3rt ber ÏOtrtembergifdFjert CoitpIF'* mai.

2(u5 Æütbcrb etlidjc vnb ^ounbert.

2(uô P^thppo.etlt^e wb ^urtbert» 2(116 2(ug«ßm0 m bic

2(u6 2(mbr0p0 m bic 2,

2(u6 €^ry|0|îom0 m bte

2(u6 bert aiîberiî 2(ltett 2Z^c0l0glt;rt W bte Se^en^

2ÎIJamp; be« attbereti VTctvett îC^cbb^ ge« vrtb ©djrtbenten ctltdjc bert.

amp;0 vtelc i^pempd ^abe id^ aufji«’* legen/ »nb mu6 bennod^ bcFenncn/ bae ici? fteiioc^ nfüfjt a lie beyema»^ berijabe /fonberbaô bergleid^en »tel mc^r vrtb »brtg viei jufinben (èy.2)argt; (tue ben abermalerfoiget/ baemetn

»»tbgt;

-ocr page 93-

3(bîgt;lt;. pwt*. 4lt;te. -fÿ ^ibcrfadjcr pd) bcô crgcrltd;ert hc^tene nidjt kidjtltdj jucntbrcdpen ^ttbjwcntj'djulbttjen wivt ^lt;»bert.

Warumb «ber vnb «ws wlt;t6 X?r(rt* ber Vîcwc ^eborfcm nottg ßefdx^crt pjlicviîmiinè/ wor?» er/wtc '’•|b rvaferk^ gc|î»tlt vnb wtc rvctt er fey/ folle vrtb mufle gcfd;e^cu/ mau fle^ and) bârtnne ver^rtUeti PHe ! «jje niau jii nom 2(rtteîel ber res« d)tferttguug abfonbcnî folle / bartmi b«bc mid) genugfîm erBkret/ *»tb notitrfttgen bertd;t getl^nn ùt met ’km Âudjktu nom C^rifllic^eu Ici» ben/vnb wirb aud) ^ernadjer ctlidjcr 2lrticVcl gebadjt werben/ èrtbe^ Ufle idgt; C6 nod) blcibcn, ï)nb ifl bôflèlbe ßlfo im norigen «ndj «jiiogcfurct ( bas fid) benno^ mein wiberfadjer b«i* ruber nidjt ^at mm^cn bór jfen/wie er banbicanberen Capita mit cinanber auflêr^alb ber VlotwcnbigCeit nnb Freiheit flehen mus laffert ! nnangefè^ ^ctt bas er bawiber jcljreibe.

^As ifl alfo bie: Summa meiner Icj« tejit

-ocr page 94-

4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?D.t8 2^ nöer

rc/|Ä amp;cr 2(!geinetiKit C^n'lîltd^crtl«*'^ öKpm ärttcFel / vnb bin bee

»»i|p/ b46 fie iit bemverftanbe/' »»•« ic^ fîc bi|6^cr bitrd^ (35ott gebr4Wgt; d}et/ verteibigt wb meinem Wiben* (rtdtjer ctlidjc mal rtbgcïvonrtcn wie anô25riejfcn »nbSlbfc^iebcnj«^ bcwci|èn/ (C^ri/ïlic^ vnb ved)tfd)aff^'f (èy. X?rtb gebend'e bcr^alben bcy b^^ fclben burc^ (Sfottes gnabe vnb ^«Ifr jnner^arren ! »nb jwar and? mcinetn geringïd^etjigcn »ermógc nadjbnrt^ lt;igt;btteô gnabc »nb ^alffe rcc^tfdjaffencn ÎL^cblogcn juuerteib’^ gen: nbsp;nbsp;nbsp;were ban bas lt;g»0tte6 wor^

»nb bie algcmcinc lere nid;gt;t mc^r fblw gelten / vnb mein Wibcr|ad;er fèii^ riewc plbgcwad;fene tîîci|îer|îôo mit tlcwcn vbcrnatörlid?cn »rtî* CSottlifben wuhberwercFcn/ wie , ban in t^ewen leren gcbiiret ! bc»vei(e^ te I bezeugte vnb beVrefjtigte, wirb pdgt; im aneFcridbt gar wol î?nb ifi$a bef^vgen eamp;/mi^d}tc letjiity mit I'm fdtf vnb ßffS

-ocr page 95-

'J Cf m'dpt bey Seiten ben ^oj© 5«rß(fe jt^cn ! (gott vmb verjci^ung öitteit / vrtb bic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^tre op

fentlicb/von wegen beo gvoflen erger ”^5 Der auôgcgangenen^ôd^er/ ''’iîgt;erruffeit wirö» èarjn jm b^n

lt;Sott gnebigltcb ‘(ï IW einbere juraten vnb

JU

'Ï^vfad^ett.

^rtvumb man fo l^avt vkrbcn wortctt ttä/^ottvent»iö/'V0« ndten / ^al(€ vnbfïrebe^

mochte aber einer al^ic

'‘'Stn ! i|î c6 b^in fo ^«rt vinb bü bre^ ter jut^un?2Sfln man bod)wol «rt ’'tc vnb gleic^bebeutenbe wort geti ®t4ucben»

2(ntwoft» Weil ec in cafu ConfeflîoJ

nia

-ocr page 96-

lt;1$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3D4s2fiiöcv25tit^

nis Vrtb DcfcnfionisuerædoArinægt;blt;î3 tft/ 5« einer offciithcbeit bctentinifö ! j »nb vcrtebigung ber vitucrfclfcb^^ gefcbtvbt/ wlt;trt blt;tr«ber5ublt;tf^ ten vnb vmb Pctnes tHenfcben wiHe«/ brtuort rtbjnweid^en/ f^nber viel nie^^ . äIö Ipnfîen btejer wort vnb form iH ' reben jngebrnwdjen fdjijibig. tVmrt i csabernu0cr^4lbbcr befetims were/ I fo were man an bas ober jenes wort m'dpt gebonben/ vnb moefjte ein jeber cncwcbcr bas ober ein anber wort femes gefallens gebrauebtrt !

bas.bic Qwmma ber 1ère vnuerfelftirt bltebc.

öes man ein Qkif^ ifrempel bey ben ^Iten in tgt;ee 25tfpiitatton »Ort bcm wort o^«.o»ff/o(j , confubftanfialis » gletdpwefentlicb ! ÏVcîdjes bei öert CÖelercen vnb ôrthodoxis tn ber ^trcb gebreiid;Iid) gcwc|èrt/aba »Ort j ben Zsctjern / bie man 2lrianer nentu^ te/auffó ^efftigße an^ef^t^ten warb» , Hun bette man wel anbere worter gegt; brawdpcrt ^pnnen/weil eamp; aber mit

-ocr page 97-

2(bamp;/rte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ält;«,

(Sottes rvortvber cirt fîimmctc/vnt» »on ber Äirdjert atigenomeit wi^v/ t)rtb non ber cafus Confeffionis tWt Ctit/ pel ! l;rtbcn bte C^cologcit mtt ntc^tcit bauort abwetfeit Ufle« / »nb bcffelben »erjci^crt wolle /fonbern tntt «Iler mae^c ber» Äetjern wibcr|t«»ix bcrt : X)nb ^at bennodj citblic^ von ©Ottes wegen befielen vnb bleiben muflen/vnangefe^cn bns etliche logi baröber angegriffen vnbverfob get fein.

2llfo ift eamp; and; 50 »nfer jcit mit beni XVort S O L A fide ergangen. B(Jnte man auc^ wol anbere wor^ ter gebrauchen ! vnb fonberÜd; nach ber «rt pauli ! burch ben (Slauben «US gnaben.Wcil aber bas wort/2tÄ.lt; burd) ben (Slaubcn an

fîum/von ctlidjen alten jeribenten ofjt •ttals gebraucht/ »nb ju crhaltung ret »er Icre wiber bie papi|ît)chen Corrup* telen einen richtigen verfîanbt gibt/ ’’nb (onßen aud; an jm (elbfî vn* techt ifl/|onber mit (Sottes wort fîùw mit/

-ocr page 98-

mct/wii bÄwon art anbeun ^vten iwi^ tlt;f 0€|^3t gt;Wamp; gelcret tt?irö/f0 man Confcfljoneweiflê txirübcr geM tcrt/vrtb ifiaui^ vor» (Sfottcsrvegcn wibcr alle vcrfurer »ttb gewalt (ïanöcrt vilt» ivol geraten.

nun l?at es mit bicfen ÏV^rtere»/ nptig t notwendig oöer v0n nt^ten/ eine viel befere gclcgen^ctt / ban mt® ben »brige» beiben Homoufios bb£f confubftantialis, VUO Sola fide, ÎDan ttg/notweubig ober von noten ! fein ber öd;i't(fc ivorter vnb ^en bahtt ausbröcflid) ! vnb Ud)c mal/ aud) itt bic/er |clbcn mat«r«gt; en/ bast ft/ in orbentlid?er ^anblurtÖ ber 1ère vort öïuten WcrcFcn / t»i« nadeer bcivei)ct wirb. ^ic anbet^f* beibc aber fielen nidjt auobnîifli^^ barinn/ f^nbedtd} in ^anblnng (clbigen 2(fti^el / baritmb fte |ïrlt;tó3 worben / fünften ^aben fie ,^re Funda' incnta barinn / bauon an anbern gc^anbelt wirb.

Scannt man aber ber (ao^en beft^ Qerrtft

-ocr page 99-

X.e«« ƒ

Stiffer fe'y f vrtb ben ncpocrt JSLcrern tgt;«6 maul snftopffén ^abe ! f0 |âge ic^ Abermals basbüjc werter / tlotweiibig 0amp;er vonVToten/ bcr tilgen ©djri^fè werter |cm/ al|lt;gt; ^Aó fie and) in öcr matenert ven Ö5ugt; ten Werd*en gebraud)tt werben ! vnb ^truffe mid) ^iemit awff biefe ©prôilt; 4)e»

Äuce lo.fâftnesifî VT0tt^»VX)û aber ^Aflèlbc junerfie^ert jcy felget halb Çernat^er.

2(ct0.1 ç. iÇe t|î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^r

lt;nc^ ber ^urere^i enthaltet*

^em 15. ifl Vlettg/ bas ber ^berCeit gebbrjam pyt»

I. Cbr* p.We^ mir/fè ilt;^gt; rtie^jt pre/ Wt/ben es ffî mir Hetig.

i5bre.io»^cb»It ifî enlt;^ HO lt;C»

€br, 9. ^abecs fur Vllt;Jtig ^•tgefe^cn ! bie Sruber jnoermanne/ bas fie 5«nbr an^êgen $u cnc^»

PH» i 3cb Hbc eamp; fûr U^^tig ait^ Sefe^en ben 25r«ber iSpap^bbitimi îbenc^jnfenben.

lt;g i Jrt

-ocr page 100-

jF»î ber J«öe: hebert/ rZrtc^öem ic^ fur^ötte eitcfy }ula}rdigt; ben von vnfer rtücr ^«1 ! bielc idjs fûe no«3 eult;^ mit Ödjrffften juerfHÄ^ ncrt.

2gt;lt;t5 ift je beuthd) genung ^erebt/ jvrtö wU man mc^r ^aben e;

erfolget n» b«o bey metnen Wtöerftf/ d}er em lauter mutrotlle put mn^J” bem/ bco er mdjt allein bie velt;i)te »«ö «'rt^clltge Here/von VTottvenbtgfett ber (Ernten ivercFc / jonbern aucib bïlt; Wörter vcrwtrffe / verbamntet ans ber Ätrc^en ab wdjhßlid^e »rtb (Sottlop jouerpoflen frdfjvnterpeb^v bafte bodjber ^eiligen ©dfjrifitS^ mc|6 vnb gemein/ vnb fünften aacl) •f’ ber Äirdjen € bnpt ^ïn vnb wtoer bey ben redjt/cJ;affencn 2I^cologert brcndjhd) ftnb»

Hun tpeo rvol tvar/bao erCcineeit^^ ne bentnng barauff madje 2lber fie^*' »gt wie ein Änbliimlcin in ber 0)4?^, en/ wie ßldjee aue folgeber anw^'i^t auch (t06 meiner Âatcinifdpen

W9^^/

-ocr page 101-

2(bör‘4e 'Pvrtctorn Äf«« ç? wort Auff fem Äatemijcl? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5u|c*

tjentjî.

Was Aber bett ©prud) Cbrrfîr tm 2gt;ucA/ti:irte6 ifl belaitget / ob Wah pool mAnd^erlev beutimg bArgt; ouffcinbrmgen vitb furj»eittgt;en tonte/ l«ïgt;olt;b «JAS bes ^oerr» €^rt|lt msii» WBng Am fclbc ort gevcefen fe^y/ bAS gc I’m bie vmbfîcnbe ber gantjen ^tjtOf» rien vnb bes î^cirts felbfî î 3ls nemi» bAS ber ^err AlbA cigentltd) rebe fon bem einigen Weref vnb ©otees^ ^‘mft ! bAS inArt m jm ^aUc/ fein ^Ort b^Jre / jm An^Ange / »nnótigc ^ing HAd) eigener AnbAc^t vnb wilb fnrlid^ erwelt ober furgenomen ren »nb »nterroegen Uflê. jDas fïim»* Biet Al{b mit »Eejet îgt;nb ^?ijîoricn »ber* ein : fnb baben cs Aujf bie weife 2llte vnb VTewcQcribenten gebeutet. Söa* Igt;e7 id) cs auc^ Ufje bleiben »nb wen ben. 3ebocb fo mus mAit bAS Aud) bc# beneVen / bAs bes ^^err Cbrijtus Alb« ttur ein bing Vlotig nAd) j teiger geJc^ Senbeit mAcbc / vnb fc^leuß benno«^, €S bAnuc

-ocr page 102-

2(nO«t bic Artbcrcrt (oaöd^n0ttt)cobtg |cm/al6rtcw“^( lt;ërhncnu5 bcr Sönbc j Kei»

^biibc /(Sebiilt im €reuW ®c^or|rtm gegen bcr ObcrPeit/ fï«r ftg (ent nt bctradjtuitg (Sattes »nb ßetee (trtrnffnitg/verntctburtg ï”^*^ iSurercy.Son|lert würben bte variStert ©prudjvon ber notwcnbigPeit fall«? fctrt ntnflèn ! vnb gar auffge^^^^^ werben : X?nb tverc aiic^ an j tw faß wunberltd; ! bas baburd) «erliefe vnb cnfjcrltdfjc wircFintge/p bent ge^or bes Suan^lq in ben gleiibigen fblgcn ntwîjèn / (ölten aas^ gefd^loßcn (ctn.jöaraits ban erfolget/ bae bicfer Spriid; nidjt weniger Oort bie anberen jor lere von (Snten Wer/ lt;fen gehöre/weil bentclte ßuife mrgt; genbö anbere ^tn ban »ntcr C^rifi/ liebe werife gejclet können werben: Wie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bcögleicben gefàgt

Vrtb bewl'cßn wirb»

2)a6 iß al(o ber grunb aitß ber betV ßc» öcbftfFc .erbrtwet î ,Wer mit bei» mc^t

-ocr page 103-

. 2(bî)t'4epi'«ctoit) Ä.cve/ jufricbctt t(l/bem ßc^ct wibcv ji» ttoc^ 50 Reffen / vrtïgt; mag ein rlt;5lc^ev verirreter tTïenl ^otc ôcjt ^Imcd)tsgctt wol vmb gn^bc viib cr^ ^«djtung bitten ! bnmit cr eue ber Drtj) tt)tî)crfirintgBetc/b«rmrt w gerat^en tjl / wibcrumb crlo|ct viib îttrredjten evfientnujô tomen möge» XVercce aber/bas einer pJnß lw(î bette 311m beridje/ wie eobieanberen ^cribeiiten 3lte tgt;nb VTcive bamit gclt;» ^Iten ^ftben / bem ßc^t auc^ 5« ften» Qo viele tdgt; vnb ctlicbc anbcrc «tben mir alt;^ton g barauffgegeben/ Pfcitt biefelben werter vbrgemelte waterien beUngenb in 2lltert vnb VIelt;’ 'Ven Scribenten fb bffee jopnben j wie Folget.

3nbercr|îert2(og6bnrgif(^ert€b»t feflion in x.ma(»

3n ber anber bber repetirten ^.maU 3nbcr 2tpblbgia4.mal.

3ni5randf«rbi|cb«n 2lb|cbtebc ctrt g«nt3 CapiteU

3n ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed^ßdfjen

Confejfion gt;»mal. 4 3«

-ocr page 104-

sa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SfnocrSnd)

ber furftlic^crt 25r4nbebwf gtfcbcrt Ivrdjenorônurtg x»

. 3n ber Wtrtembcrgticfjett (EonffP

Jn adis colloqiirj Vuormatienfîs X» 3ri Âotbero 55, 3« PbiUpp^ tîïcUnt^^ne in btlt;

2(ii.gu|lwô/^Âplio/£bfyrlt;gt;P tno/ CyrtUo/ etUdje mal.

jiî ôeiï anôcren tt^i^er jcit gen/tït bie lob. mal,

ÏOcil ba» von benen fo viclfelcîs/ vnbnod? ftcle me^r / wenn man nadgt;|ucb^n barawff wenben gebrauchet wirb / fo t|î mire ƒ nicht onrecht/vnb wil ce auch/fo le lt;Sgt;ott gnabc verleihen wirb / janipt onberen rcchtfchofi'encn Chtologc«/ onb fonfîen auch f»r mich alleine mit allen bem / wae an mirijî/beBentun vnb verteibigen. Ôfs mögen mein« wiberfacher baröber wüten onb ben/ wie fîe wollen / vnb etwae mebr thun/fo inert an bem »och nichts«»»^ get.

-ocr page 105-

2lt;bamp;t'4e prastoiï,' Äcre.

iöas jcîit «(jo bie f»nicmc|îe »rfa;lt; waritmb man tn öeit werteren/ Hpttg/ VTottvenamp;tg 0t»er von VTötert »trfx San jum verreter werbe«. CSö

Aiidj rtubcrc rrjac^en nut tin/ id) mit rtjcnig wbrtcn rtnjeigcrt ttJÜ.

^^rfîîic^ ! jein fic w jRirc^ett wb Ödjulen vnö jonpeit aoe^ nutjltdj/ Wb bitben j^rc bejonbcrc« gebraitd;» Jn |()«bcr^eit btencrt pc barjn/ bas barburd) btc jentge«/ |bnbd)in Öuiibcrt pccfcit ! ctUd;cr nrnfjen vo«n ^cit furjatj vnb lebe« «bfurc ) iöic fjjtvitdjcrt aber bepb beper jum ge# igt;or(rtitt gegen (Sott / jur hebe gegen ben tlc^cpcu/ »nb £^ripltd)er judje Wrmanc/ rettje x;ub bcw)ege/2gt;ie aber fo fortpen aitgcfangen pabcu / mit d)eu wcrmanungeit barbey crpaltc.

^urs auber/fb ip bie gefa^r babey/ Weil vidgemelte XVortcr ein fpubcrltiü ges anfc^crt »ub ein feine rid;tigBeic bey jetten ^aben / alfb bas pc ab principal wprtcr pin/ wijrbc baraus erfo^

«S Ç gen/

-ocr page 106-

fö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iDas 3Cm5lt;»:

ttcrt/ b4 tttÄtt bchert lt;ïbfKttcrt vrtö ^ii xicvwevffen tvórbc j ^0,6 bte 4rttgt;«rlt; ghtdfjmclitgc Wörter 4wdgt;wôrtgt;crt(gt;î^ gemadj 4rtgefodjtcn/vntgt;c|ï0 lic^jcr f^nten vateibiget tverben^ burdp bart ertöh'd; ber gantje 2lrti^ (fel »Ort fdprtlb »rtb pßtdjt bes ert eSe^bdams worbe aufl^e^obcn weröcrt/Wtc bart ber 2^e«|fcljurlt;’^^ ^ett ^ertbekrt wbl rat^ wei)« ! vrtö ine^r löd?er ^at/ als cs wol gwt:|^»

bteprt »rptdFjert wtl idf) eo lap |èrt wertbert / »ob adjte cs bafur/ bas । lt;tuffbie|elbctt me^r jubawert |cy/ bart Äwff alle metrtcs wiberfad;crs w/ fdgt;me^ert »rtb »erbre^ert*

3p ev aber pmer facfyeit fb 0^ wifle/ (b bewetfe er pdj al^j'c »rtb lafF feiert ! was er als du groffer (Sbliat^ wtber (Sottes »bllt;f »ermwge. Jeb0(ff bas er bett fadjcrt rtlt;^ttg »nter augert ge^e/»ji antworte realiter »rtb gerablt; 5« Orte alles »erbrebert /f£Î?irte^ert/^bgt;

wert

-ocr page 107-

3(bîgt;i‘ac pi'öctoirj fLeve ”^tgt;nbfd)enb£ii/ bce er fid^ jpnpcrt reinem fc^reiben tneiflcrlidj vnb ^“fFSwtÄjibertinifd; reiber alle £^ri(ï ‘*^e jult;^t v»î erbnre bifciplin befliffer» ^nbgebranc^ct^at»

^a^iiiL gapîtet

®te Vttt warumb tgt;a ^cwc ©v^orfamwî’^ute

^evefe nett^ fei«.

^ie aber vnigt; wanunbtier Vïewe ©c^orfum fampt ben (Suten ïrgt;crd*en vbn VTôten fè'f/ bnoon kret nißn in gemein Alfb / wote fblget,

lt;5v(lli(^ b46 pe VÎPtig ! VTbtwem big 0ber vbn X^^ten fein ab ein bing/ b«9V0rt (Sbtt geboten vnbbcfo^kn (ß/vnb «b ein lt;Spempclbc6Z\inblk «^en gc^rfams gegen bem ^simlip ^eti Xgt;ater ! baôi|t fb viele gefagt/

lOer

-ocr page 108-

éi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jD«» 35nd!j

2)er Vlcwe lt;S»e^0r|rtm i|l

»ftb mos gclcijïet wcrïJcrt voo wegert bes crofïhc^en/ vowaoamp;elbareo/ ©Pt lïc^ê befehdjes/b«s i|ï/vort bes bas CS ^stt al|o jogefefje^eo ' bef0fgt;tco vob gebstteo ^at/ barto wir bao als Äiober lt;Ss«cs/(Sgt;set als vrt^ fcrem Xfdtoi/ 5uge^sr)ameo |cfj»lbiS fem » 2)eim bas tp jc »nlcogbar voö »itwibcr)prcd)hcfgt; / bas |^ld;es v0if

bem 2llmedjttgco in vnb wi^ ber to feinem wort befohlen/ gebstert »ttb allen C^rifîcn aufl^erlegt ifî ! wtb iß baflelbe aus vielen ©prudjen jnbe^ weipn ! weldoe id) jtjt Börtje ^albert ^intgt;an i’cbbe^ mit förbe^alturtS bes/ bas (Siebes an anberen örtert jwr nstorße gefd;et)en joLÖs ißesaurb vnleogbar »nb vnwiber(pred;lir^/ weil wir vbn lt;S^btt gefd^afßn feto ! galten vnb enteret werben ! vrtb vb^ bas alles aoeb Äirtber (Sottes amp;»rd? C^rißom geworben ßin/ bas wir 1*” aud) mdjt alleine als feine Creator/ fönbernals ßine Äinbcr joge^orfaoteo

-ocr page 109-

SJbOtóe pr««tot§ Äevc, fit (èmcô wtllcrtô vttb bc|‘e(tc^?c6 julo belt l'djulbtg vrtô pPtc^tttt pw» VnO bctgt;rtr|i-’ö4|p{5g Çcùur befonamp;ercn begt; tvcifimg / lt;Çg geb« «»tjoj:!tcbcrm)cm Rb|î gewijjèrt! befrage pd? mit bem/ )b wtrô ßcbö wol prtbeii/ en vnb öußtvei)cn »

nnbercrt (crée tn^n wetter/ brts pe nôttg/riottvenbtg ober von tlo^ ten li’in f gcj^cben |olîcn vnb mnflèn/ Mtr anjetgung |ÿ;«lOtger vnb pfïtt^ct«« 0cr b«nef barfett ffir Où vncrme|ôhd;c fitb vnjeltdjen vns von ôgt;ott er5ctg# woltbaten ! ale nentltd; fitr verges bung ber Qönöen/ tntffncnwng jitr Âïnbfd;afjt vnb 3»m ctvtgen leben/ Rbendnng bco ^ctltgen (Settles/ ^ub vieler anberer vnjcligcrt/bcrlieben t)nb vnlt;titefprcd;licben (Settee glt;:lt;i ben ! brtfiîr tvir bttnrfbar 5« fein nic^t allein mit tvorten / fîJnbcrn aud) mit ber tbrtt gctvifolid) vnb tverbAfftig rd)itlbig fein» Vnb geft^iebt bafleU bc nnfenglicb tft biefem leben vnb vm uermeiblicb bureb bie ©tnefe / banon |t3unb

-ocr page 110-

25tK(, tvïrb ! amp;4W0rt flehet aifo gef^nebert.

niattb’iS’ Öoltc(tu btd) b4rt£«i* ttcs niitBncd^tcs ault;^ ntd^t erbarmet ^aben ç*

Ko 6. Wir |cirt ntit Cb^ifîo w Ouffin bcji Obt begraben/auffWö wirim VTewen leben rvanbelen.

2gt;aplb^» Weil wir von ber Switö lt;rlôfet fein/|b (ein wir ber gcredfjtigfeit fnecl)te geworben.

I, lt;C^e|6,4. ®ott vne beruffert nii^t: 5ur vnreinigtcit/fônber jwr ^eili^ S»ng.

2. Wirfînb feine werefg«^ fdjaffen in (C^rifîo 5** wercFen/jnwcIdpcn ®ott vno 5««or^ bereitet ^at/blt;to wir barinn wanbekn fóllen.

éCitum X, JÖenn {$ ifi erfUyetieit bit ^eilfame gnabe (Êfottco allen iTîtnfc^^ en/vnb5udfjtigct vns !

len verleugnen bas vngottlicbe fin /vn^ 0K Wcltlidpen Infien/

-ocr page 111-

3(böüe prctovij. Ält;w. 05 gerecht vnb leben bicfcrwdt.

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(idF)

I föf ’’^^5 gegeben / amp;ä6 er vns er^ ’lt;‘l«tc »on aller vngered^tigBett j »nb i'm felbe ein folcF jutn eigene ^bmn brts vleifpoç were jn gute werefe» h Pet. 2» C^rißne ^at filr vnege# litten ! »nb vne ein fnrbilbe getafpn/ ^Äö j^r Qplt nac^)f«?lgcn feinen f«fÎ4igt; Pffert.

Sum ibritten fo lehret man audgt; »»eiter »on benjelben Ötöcfcn/^ber lt;S»tcn weref cn/ bas Jte bem glauben/ îgt;er erlangten vbr|ünung mit bet jeligVeit vnb ber einwonung bes |gt;eiligen (Seißes folgen fallen / wie bie ^te fruepte bem guten 25aum t ber Ö(^atten bem Orper ! bas liedjt ber Sonnen /ber raud? bem ^ew’tr folget: öasp'c auc^ benfelben/bauon jtjge^ ptgt/gejeugnus follcngebem'Vnb bas peju biefem allem nid;c alleine nutj »nb btenfllidj ! fonbern aadgt; Vlót tig fein »nb furt^ömb gefäfje^c« fallen

-ocr page 112-

5Cgt;rts2(nocv25w(I, foHert vrtb muffen. 2)4ô bejeusertt»«*’ fe ©pr«d;c.

ç.Â,afpt ewer lieert (e»dy ten fur ben Äenten j bes fïe ewre (S«w ! WercFe |c^cn.

tUrtteb» 3»ter b4um trege gute frudjte,

'^Mn/ 2(u5 fruchten »»ett’^î j'br fie ernennen.

Ûîattb. ii.2)cn ^4um tennctmrtt) aus ben fritdjten»

15. îSaran wirb ni4n erBeit^ nen / bas ihr meine junger feyt/fo J^t cud) vnter einanber liebet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

I. î^tinb. 2.2)tc lt;35ott|cltgteit beweü fen fie burch cEgt;ute wercFe.

Jacobi X, Wennber (SUubeniebf werefe blt;»t/ ifî er Cobt an ber,

jbibem. Setge mir betnen gUitbert mit betnen wcrcFen ! Jb wtl id) öwlt;b j meinen (S'aubé btr jetgen mit metiicrt WerePen.

Sum Vterbten wirb auchvnterrtrt^ bereu vub neben ben vbrtgen ju jette« al|b

-ocr page 113-

3(btgt;t(»c praetott) X.evlt;» öj dfo geUrct: fïc Vïptig/ Vï^twcn^ big obsr »011 Vï^ten fèin ! gcjcfjc^ett fólUn VItö müßen »0n wegen ber ^up

5 R ober beter un g 5« (S»ott/ju welcher ber tlewe ge^orfam neben rew vnb leib vber bie Qônbe vnb neben ben Glauben un C^rifîum gehöret / nidje «Hein uls ein folgcnbe fru4gt;t / fonbern «wd^ ulô ein fîûrfc ober teil ber 25unc/ Âgt;ie mun ban aile beibe namen tjnb bcgt; Abreibung ber folgcnben frue^t vnb bes orbentlidjen teils in ber ^ir^^ einen jglii^cn nadj feiner art j ^nb weife / fs sfft man rebetvonber / gebrandet» JDansnßebetaljb Swieben.

Ulattb. 3 Äuce 5, rttc fruchte ber 25ufle» î)afelbjî.Wcldbcr bäum nidjt gute Ruebt bringet / wirb ubge^awen vnb ; ‘»î bas ^ewer gewsrffen»

V. gapitet fie 7îctia fein ete.

5 nbsp;nbsp;3«

-ocr page 114-

66 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5)48 3(nöef ^«4,

311 wîït» in

plben tnateneiï aucfy »ott ben fitttbuB/ brtó ift ! worjn fts nÂîcj (ètn Qdwt! vnbtvirbbnnn bie|è lcre^in vnbtvt'' ber l'nr rcdfjtgel^aUen vnb jnin mai gefnret:^4ö vorbcmelte amp;tnâil ncmhdgt; / ber nerv ge^or)rtni ben (S’Uten wcreFen/in gemeine JU reben / ntdfjt aUctn nwtj vnb igt;ünfi^ Itdb/lonbern and; nötig feiit/ feilen vi( mufTen gcfcl^e^en ju (Sattes e^re/betn Vlel}efiett ju bienpe j ^alff vnb rung/vnb jubervei/iing ober erHerung bee waren (5hubenö/öer erlangte »er fömmg mit (Sott/ gnabe xgt;n leligfetV vnb ber eimvonung Oes ^eiligen (îee.^fem/bas fie aac^ }on|icrt «e/ ben bem nutj vnb notig |èin etej 3« voljetbung ber Cb*’t)îhd;en^oflê »nb beo gnntjen €b«jtlidfjen lebeno/ J® vbiing ber îtebe gegen (Siott vnb tiîen |d?en / jii vntcrfUjicbung ber Vïeivge^ bornen vnb red^tfef^afj-enen (C^n'ßert von ben anberen/bie ftd? beo lt;C^rj|ïlt^ c}}(it gUubeno allein mit bem munbt

-ocr page 115-

2(bbüe ptrtetoti^ Äevlt;«

3tcttt brtö eilt jeber feine» bcgt; niffgeix)i(|s mac^e/ tgt;lt;ts ma» Den ^ew ligen (Seiß liiert betrübe / ober gantj vtib gar verfîoffe’.^^as man ein rein ge tvijfen bcblt;tlte bber je nidjt rvilligli«^ tefdjojcre; ÎDaô man etlicher gaben tJnbbelonungvon lt;Sbtt verbeiflen ge nüfle : iöaß man ber fîraffc ben vngo borjamen gcbrcroct entgebeiïJasaud^ fritbe vnb einigBcit im weltlicben fîart t»« erhalten werbe. Was aber bie an^ btrn fines rnb refpeflus, beren aweb jn Jtiten Cbrifllicb gebadjt wirb/ belang S^t/bie fdllcn biewit vnausgefcbloflen l«in/fo fern fie aus ben (Suten werd’en bber aus bem Vïewen geborfam tew neu verbienfl ©btriicber gnaben vnb bes ewigen lebens madden.

^on biefen jtjtgemcUcn Puncten vebenunb jeugen bicfe ©prneb«»

tnattb.V»^lt;î(r«tewer liecbtleuc^ te» fur bcnleuté /auff bas fie ewre gute Werde feben I »nb ewren X?atcr im iSimmcl preifen.

3{gt;b’gt;7’2gt;lt;tvirt wirb mein X)atcr ge^ z preifet/

-ocr page 116-

lt;sö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25«lt;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

pr«‘fet/tgt;a6 j^r »jelpltigc

I» pet, z, ^abet cirtc» guten »»lt;ïuöd Wcrbcrt ioeitjcrt/aulfCxts/ »»enup'’ cad) att6 cwrcrt (éutcu wercFcu betrn^ deceit/(SÎ0tt loben vnb preifcn,

h 3o^» X, Wer blt;t fuget/er Peinte C^nßum j »nb ^elt bodj feine gebet ni(^t/ ber i|l ein lugener/ vnb bie ivlt;trlt;i

tfî nid^t in jm.

tTïutt^» gt;. iiüô Jarett frwdpte» werft bet i^r pe erPennem

3ob‘gt;3‘ 2gt;urun wirb mun erPeutte/ bus j^r meine junger feyt/ fo vntcr einunber liebet»

Äucc 5» 2^^utrecbt(lt;J;uffenefruef?t ber 35uflc»

z, pet. I. ^efleiffigt end)/ bU6 i ervren beruff gewufie mucket»

i S^tmo. I» 2)ie Das gute gewtflert »crltoflen / leiben Qc^iffbrucb Aiu gluuben,

Ulutt^» to» Wer einem von ben gegt; n'nglten einen bruncF Wuff r gibt t” eines bifctpels name/ Wurltcb td? P’S*’ cuu) / ii:r wirb feine belonung «id;t verlieren»

-ocr page 117-

2(bofrte piMctofi) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^

i.PetfÇ, SJemött'gctcuc^ Vtttcrber

S«t»aUtgcft (Bottes j 4uffb«5 'f cuc^ cr^o^c rtm tage ber cbung.

©ene. 4. ^janbcllïit wol/fo wtr^» «s wibcr Briegcrt/^anbellïu aber vbel/ |0 wtrb betiie öönbe r«gc»i/ b:s ße (v/ *»4d)C,

Kom. 8. Werbet jßr bt'c vocrd'e bes oleifc^es mie bem (Beiße tobten / fo »»erbet j^r Heben/ Hebet j^r aber nadgt; ^cm ^leifcl) ! fo werbet ,^r ßerben.

3o^^.ç,Qi^e/ bu biß ge|unb gewor Wfilnbigc n« nidjt me^r/ bamit bir '»tlt;J)t ein ergere wiberfarc.

gapitcL

^Borten/^ewer

Q)eb0vfam/ vnt) Q5utc ^evcfcgt;

'Öom Tîcwctt ^e^ovfam

'’nb (Boten werlt;f en/ fo viel bic Wörter 'gt;nb bcrt eigerttlid;en naturlid^en vergt;

5 5 ßanb/

-ocr page 118-

y® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2(n^et35a4,

fîai)b/4i»dgt; bic c|cittemc bcbeutiJ»t3 ober gebraad; bcrfelbtgert m bùfer tcriciî beUttget/ lcret man »nb ber €l;rt)îlt^ aîfo/tvtc folget.

îôaô XVdrtlcirt/ Vîcroer ge^orfatn/ gehöret alletit aoff ben geborfam gleubtgen / mit (Sott »erfiinten »nb t^ewgebornen ! welchen jîe naâ) ber »ergebong ber (linben bwrd; ben gUw bert erlanget/ »n nach empfa^nng be^ belügen (Sei|îcs (Sîott im ©lanbeiiji» lci|îc fcbwlbtg fein ! vn jroar aw4gt; »o« bertjen gerne leifîen. öfs gcfd;icbf aber bicfe leijînng in bte|cnt leben nur anfenglicber voeiÇc ] barauff bod; bie »olPonjenbett int anberen leben gen?t|öltd; erfolgen i»irb.X?nb Ob wbl Jdlcbe anfengltdje leifînng iit büfe^ thjenfi^lid^en fcbwai^ett and; in beii heiligen 31» ^eitert »erbinbertt»irb/fo fol bennod; ber fnrfat3 a^eit gut fein/ »nb nine gleicbrool ber anf-ang/fb viel muglicb ift/ bfird; (Bottes gna^ be gejebeben / bas »brige/ was man iiidpt bsljcn t’an/ befehle man

-ocr page 119-

2(bamp;üc pMCtonï

Hut bitte/b40 cr ber »nr«'in‘gbcit/fH;gt; U’rtdjete vrtb wu^ltemcnbeit 4nó gita ^cn vntb bee mitkre willen ntd;t gc^ ^’uuf c, ^£“6 Jol aber bcrjèlbc geborièm» Huff(Sottes gebot / bte er felbjt tn Jèt^ Hem wort fnrgcjcbricben bat / »nb uiebt rttiff menjcbc” latjiingcn ober rtujfeigene gntbtincFen ober JclbJï er;« brtdjte wercFc gerichtet Jein. öólcber S«b(»vr‘ïHn b®iß berb«lbcrt Viz-co ( ï’rts er vort bert VTewgebornert vnb Huffeine VTewc wcije / nemlidj biirch lgt;ettbeiligcrt öeijï vnb btn (Slitubeit «u gcfcbibet I cr auch «u lt;tn|-«ng ijï bes VTewen / (Sotgefcl# l^S^rt viib cwigcrt lebens»

ïöns wórtleirt / lt;5ntc werepe [ wit nuirt albic vnb fortfïeti noch tn ber bcigt; Ilsen ©chrifjx bauort rebet / geblt;5ret Allein ber ^lenbigert wercFeJn# nerlicbe vnb eujfcrltchc ! welche Jtc nach vergebUrtg ber Qûnbcrt biirch bcrt (SUubert erlanget / iin 0la» ben îrtthttrt fchwlblS felrt / vnb

5 4

-ocr page 120-

JD4S 3(nöev 35«lt;Igt;

»iib and; gerne t^iin. d^taber ßlc^es d)im m öic(ein n«r lt;mfengttdgt;er reetfe j »rttgt; igt;tc»0lB0intnen^cjt AÏieine «t txtß ber leben» X?rtb 0b wol fold)®

ÏVtrd'ung eij0crlid^ »rtb ltdp ned? ben Sc^en (Sebottert tn pr vnj'er algemcincn fd)W4d;ert VT*»^ t\K/ rtult;^ tn ben ^eiltgen viel mal v«b »lelfelngcr tveip verbinbert t»irö/P |bl bennod^ber fórfat5 fur vnb filf 0^^ ptn/vnb gletc^tvol bas anfa^^rt /l*^ viel mngltd^ iß / börc^ gefdje^en. èas vbrigc was ntau nid)t ^eben ober roeiter bringen noc^? ben Ban/befe^le man (Sott/mit bitte/ baserbeflclben aus gnaben vmbbeö tTïitlers tvtllcn nic^t gebenefen I vns juredfjnctt/fouber vergeßen geben wolle. iCs fol aber biflelbe awlt;^ ntdFjt von felbs erbac^ten wiltß^*’* c^en ober aus eignem ©eiße vît fteiert willen/wie man f-«r 2llters gerebt vnb jtjt wiberumb algemadj an^ebtji’ mummelen/furgcnomcn wercFen ver^

-ocr page 121-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2(böt‘4c prrtetotq Äere.

pftnbcn wcvbcrt/ fsgt;nber von benen ah Icine / brtaort ut ben Se^en (Schoten

' 3^blt;*nbclt/ gekret vnb geboten wixbf I tvelclje bent tTIcnfcI^en in bet ödje/ Pffung von (Sott etngebilbet ! vnb n«d)ntlt;tl6 ben Ixinbcren 3fracl bureb ^ofen fcbttffthd; vbergeben vnb ent# licblt;'wcb vont ^oerrncCbï'tllointiSn^ offtntrtlo tviberbokt / vnb ak P bejïettgt (èin. söanebcn |ol ce lt;nidgt; «Iktn von eufjêrlicben tenten/ fonbern lt;tucb inncrltdjcn wtrcF un Sw vcvfïanben tvcrbcn,2ll|b vnb bc»w geboren (Suter furfatjZ ^ancVjagung gegen (Sott / 2inrup fwng (Sottee/ Jtob vnb pretje ®«5tlü (^(0 Hanteite / befentnue / vertetbü gwng vil öuebrettung (SottUdjer cljr j '’•tb kbr/ltiebc ju (Sott vnb bent Vle^ I befïeny Hoffnung ju (Sott/ liebe vnb JU ^ottce XVort / Kccbter ge^ braudj vnb ebrerbietung gegen bic

i Ölt;tcrumcnta/(Sottfurd)tigEcit/ ^egt; j ’ bult int Creutj/Sucht vnb Äeufebeit/ ! n«flig fein int bevuff / (Seborfum gegt; i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ó' S' S«gt;

-ocr page 122-

ÿ’f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t)(is2lnüeK^ii^

ttert ben iSItcrit »ob alkrt ©ber^^rrrt f ©rtrtcFbarhit »itb c^rerbietortS nllen ïPoltbewrrt/ gegcit bch i^e^eften { b«lß^ ƒ r bernttg bce VTebefJcrt ! vnb tu m« aUerîcy CbnfîUdFjc benjegwng®' vcgungc/t^ntert »nb mrcFungc hd)c vrt ciîflèrltcbe bcs Jlctbeô vnb Qcckrt/»»lt;c pc awdb rtctwen geo ! allem bas pe mit (Êîettcs Wlt;»'^ »berem|ltmmeit. ©^ldfje wercFe^’^^*' ^aflêtt (Sutc tt)cr(f c berb^lbcf» !

^e fur (Sottgut/igt;a$iß/lt;5ott»v^‘^ gefelltg |cm »mb wïlleu ! w aud) »su beueu/bte burd^ ben ftîr ®ott gut / gcrcdjt vub augeneif |êm/ gefdjc^crt/»nb fünften audj/b^® pcaucbjèm ber aufang bcrgleicbf^'*^^ migßcit mit (Sbttm bie|èm lebeu.

2)4s aber biefc bcfc^jretbuug rce^t »ub £b*’’|îbd^ Py ) bas Bau maujw’” teil aus beu Öpnid;eu ber ^eiligt^ ©d^rif|t/5um teil aus beu febrifl^^’^ ber redptfcblt;îfpncu î^b^blagcu betvei^

-ocr page 123-

Sfböi'dc pvÄCtovi) ÄcK.

KïX?eilee aber ait bcm t|î/ba5tc^ ’Wweitkwffttgcaiiôfururtg jtjtgcr jetc ^5’n^tig ad)te / weil |on|îctt an fm rtd;tig/Mar vnb offenbar t(î ! (b icb bamit | ntcmanbt anffb^ken/ '’’^bjur befc^wcrung tm U|èn vrjad^ Sf^en/jcbbdpmtc erbictnng baflêlbc begerct

^IL gapitcL

ten ^ovtett/î5?ot/^oti3/ ^otwenti^ I von nètmi ^oKen vnt^TOffcn,

'Öontcn antercn Portent

tïotig/ VTbtwcnbtg vnb von ^tcn/jpiien vnö mwflèn / vnb was ®'*^rclben glàc^meffîg ijï/lerct man tn S^ntcin alfo ) bas ftc in biefcr materie nichts anbevs bön @d;»lb vnb pflid?tZ

-ocr page 124-

•^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;554s Sfîitiet 25u^

ÇPidFjt ! bamit wir lt;50tt »0rt jcirtcr v»twlt;trtbclbarcrt orbnung vn S® b0ten/ »nb neben bcm von wegen |e‘^ ner vielseitigen tvolt^nt gegen vno pßid?tet fein/ bebeuten. 2(wffbie »»etK werben fie nl^ie vonrtllenred)tr‘^?^r nen 2^^cologen ver|Î4nben ! gebewtet vnb gebrandet, ©o jollen fie n»ev nlbie nidjt embers ver jînnbcn ! geben* tet vnb gebrauchet werben / es wett ban/bas einer su ntisbcuten/niis^ brauchen/ fophijticiren/ verbeven/bie Äeuce suuerwirren/jrr ju machen vnb Suuerfuren lujî hette/ wie jolches meines wiberfa^ers fchreil5en wiber mich sur vbermas subcjihbcn ift»

Q0 ^eift nun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fïetwen

big vnb pon nlt;5tcn pin/ jâmpc anbern mituerwanten terminis alhie nich«® anbers/ben bas man jolch bing fchnl* big vnb pflichtig Py / vnb bas man^ aus phulb vnb pßieht folle vnb mu^e thnn vnb leipen/von wegen bes (5ot* ligen bcfclchs ! fampt anberen vrp^ chen/bnuon in meinen Löchlein vom

-ocr page 125-

2tbtgt;fae ptöctot^ Äece.

€l)ri(th'd;en leben wcitUufftiger ge«« |)aiitgt;elti(î»

iö«5 rtber folc^cr verflnnb/beutung tttb auö’.egung vber jtjtbetncke tvor# Uv redjcfcy/vnb (inff bieje materiën Sc^Jrc/basifîaue bû|cn ©pvijc^en juuernemen.

Äuceio, iirincö ilî Vîông, 2(cto.iç.i£8 ifî nlt;gt;tig/ba8 j^r cuc^ «ntbaltct von ^urerev.

Xom. B.'iCô i|î riotig bas j'bv ber ®berfeit gcbor|am (c'jit / nidjt allein Wb ber Jîraffe willen/ (onbevn auc^ '’mb bee gewifjêne willen. Ober wie etliche îEeirte b^ben/ Qe^t vntert^e«« nigauörtot,

I. Cor: 9. 2)a6 icb bas iSnangcli^ um prebige / bas i|î vnb webe »nir/wenn id) iias ilruangelium nid;t pvebigte,

î.Cor:9. 2îd?^lt;^bce6abcrfnrnogt; ^’3 ^ttgefeben bie 25rüber tuermanen.

^bre. 10. Oebulc ifl end) not.

iöesgleid^cn bat and) einemev

•^»»g mit ©ollen vnb Ulnflên wie fold;cö

-ocr page 126-

^3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2(ii^er 25wlt;amp;

Ipld^cs 41Î0 btepi» ©prwd^ert juuerM^^

tn^ttb.iS.öoltcfï» bidgt; ban mitBrtedjtó and? md;t erbarmet

Äuce ig.2(l5cit ©ol man betert vnP m'cbc auffppreiï»

:^cto. Ç, lt;S0tt: miJ5 mait me^rst/ ^0r}ant pirt ! beun ben tîTcrtfcfjert» fóKen einer ben asib^^ ren heben»

Xom. g. Wir fein |H;ulbencr ! wir nid^t nad^ bem fleifefy wanbereit»

y rem /Smcz «tn rgt;. Wen )^r aKeö gc ^abt/wne eu^ befo^lnilî/fclpf^ d^t/tt?ir ßnb »nnutje BncdFjt/wir ^abe Set^ä/ brtö wrjrtt^nn |êtgt;«lbtgtvaré»

lt;^lcid)er weife werben pe aiid) vCt ben ^I^cofogcn gcbraodjc/wieinart baljêîbe mit »tden ^^i^empeln jwbe/ weifen ^ettc. bernffe mtc^? abet ■ nn^' meine »argcbrncFtc gejeogniiö Centß^ vnb Äateintfc()/vnb an^bie! , weldje newheJ;) mit bem Cttel ber ©t*’ benten jn ^rnncTfnrt an ber ^berj ÏTeiitfè^ vnb iLateinifcl) tjebrucFt fein.

Jtf fpnbcr^eit aber lgt;at man berief

I

-ocr page 127-

2(bör« pMetovfj Ält;telt; bcutung viel iCjtempel irt bei, fci^n' I Ren bc6 ^errn p^tltppt fcltgcn / ivel# fic Deutlid) gefetjt vrtb offttttitls tvcgei) mcincö wibcrlitcbcre vn ec

n«n tjî CÔ wbl »var/bflö vtelgetneb Wörter / Hot vnö nötig Mucp an^ We bebeutung b^bert ! wie ^criKrc^er

XJierbtcrt 25u£^ vcrmelbct wirbt Jsbod; ^‘»ben biefelben mit bicjer ma^ ^wien/bcm alctemeiné gcbvAudj ncilt;i)l

3ufcbaf|-crt» Vnb bariit bic ge* Weine regel jni^ßltcn/bns man ein jglii« wort vermöge ber mAteric/barin Bebraudjt vnb nnc^ bem gemeinen J^erßSo vernonfftiger lent/vnb fönber «cb ber jcnigé/ bic in földjcn mäterien beroert/crfarê viî bcrômct|cin/ verfiel wfotXJnb gehört alformhcrobiefe ■^egel/Talia func fubiefta, qualia 3 prædi tatis pertnittuntur:Et econtra.^AV4lJ6 bä P Wil/ ba© mein tviberfncher mie hnen misbeotwngen vn nooflndjtigc ^ementelnngen Uetnee wege© befîehen

-ocr page 128-

So

5E’48 2(nïgt;ej;25H4’*

vut) wa^ üanifbnt ven ^nt t)er ^uten warff nbsp;nbsp;nbsp;(

^n^aitcnfep.

Don tgt;er ^^ftftltd)cn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

^ctt t|ï Ïgt;t6 tgt;ie gemeine Icrc tn vnßtif Ätrdjen / bee ße furnemltd? bießrt ßncFen ! als nemlidp/ 046 tgt;i( (SlcubtQen vnîgt; rec^tfd^afjiit , ßen/burd; ben ^errn iL^eiftunf lofet (ein von ©nnbe/ Oîgt;t/îCewfiy/ vrtö 4gt;ellc» j?tent »0m Qcfet^e fo viele bte vermalebeinng beamp; gefet^^^ vnb Öen Sorn (Sgt;0tte6 beUnget/ nidx (b viele bie pßidjt (Egt;ott j famen/hiit her Seßen ^ebbt betrifp» 2)cnn ba iß niemnnb vbn erfreiet viele aber bie Äeuitifbljen (CereniC*«’^ vnb bie 23ürgcrlid;en eed}te im belanget / baiibit (ein ße gar awügenbmmen was barinn bem

-ocr page 129-

2(btgt;i‘(je prnetorq Äe«. gt Insert rcd;tc gcincfö vnc^nltc^ iß, fein fte auc^ frey von öen •/fhrd^hdxn IVrdjenpttjungcrt / ß tgt;ù notwcnamp;igMt tgt;er faltung/ mijfîc man fte notwendig galten ' ^öer aber bce IL^bes |d)tiltgt;tg |ctn/ begt; *ƒnget/rtud; b40 fje nt^t fnr Oettes folkit ge4d;e werbe».

Öommc ber Icre tgt;e» ber ^bn|îüc^cit ^rei^ett |b/ viel be» ci»crt wticPel vbn bc» gradibus bellt;t»gct/ aber berplbigc» me^r ön^engtg/ ^^sßelletdFj jt^c an jêt»cnerc/a»gegt; l'ptrt ( b«6 cs mit vn|er 2)ifput4tibil ^*lt;bt Ibnberltcf) ^iit^u» ^«t,

Vlun ^lt;it aber mci» XVibertcil et» ^«fonbcr 25ud9 lt;iW83c^cn l(tf|e» mit Citel vbn^rci^cit ber Oute» wer# ‘^e/b«rin»crb4mit vmbgcl^et / bus ftbienetwcrtbigteit bes gel^erfums/ (»«»• bie €^ri|îctt Obtt fc^ulbig fei»/ 1 5tt grunb uufj^cbe/ vnb ferne Obttlci» ' Rvuerburevrtb v»d;nßlicipe ^rei^eit »iberumb an beflclbige» (tut fètje. öuflelbc ^ud^ ^ut er bcm metnent O juge#

-ocr page 130-

6i JbAe 3(namp;Èr 35w4gt;

jugcgctt geptjt bcrmaflcn/ b4t(^ ptgc vott notwcnbtgéctt bef XVercFc/ ba j«gt er vort ^rc«b«tbef ^rttert ivcrcFe: 2)rtó ift j brt td? ^ueeïverjfejetrt brt lere^b/ brtgegcrt/ (SiJte wcrcFe fèirt tticfjt ttg lortbcrrt frcy/ bas ifï fo viel 99^0^' fie feirt einem jebern frcy rtrtd? feine*^ KVOlgcftUert 5»t^rtrt vrtb jwUOcrt.

^4 feilet rt« bie f-rtgc frtr / d^e Vjetvc freinât fèy/vn^ b4W^^ 5U^Altert |cy.

iCrfîlidj ! wertrt irtArt rtujf 0W^ ÏLeutfè^ brtuoit rebert wil/vrtb bert »ƒƒ* ftrtrtb brtrinn ^rtltert/ tveld^cn b^ffelb^ 25od) vort ^rei^ett ber (Öutcrt ivef»* JèlbJî irtitbrirtget fo tan es rtnört^ rtidjt fcirt/öcrt eine foldfgt;c vngejairtrtP^^ ^rei^cit / barirtrt ber mcrtflj von (Öi’'* ten wer epen gantj vnbgcr loaobev^^ big Vrtb etiler bing erfreiet baser fie mag frey t^im oberUlP^’ 2(rtbers weis ic() es rtilt;^t jrttcwffert /J^ ^abencsaud) anbere C^eologirtiw® Ärtbers artgertommcrt Vrtb verft^rtbert»

-ocr page 131-

Sfböfce ptaüot/j Ä«w. s?

€6 aber bas artfe^ett wfdjc 9Abc/alö t^etc td^ ^ert facben 5» viele/ fo beriiffc id) mid) aoff (ein eigen ftbreibc.2gt;a id) mein be^entnuö aoege ^cn lies j init tgt;cm ^itel vbtt Vïottveii^ ^igteit ber (Buten rverife ! ba lies er gt;»ibcr mic^ ein wibenvertigeö br«^ lt;Jen ! mit bem ÎLitcl vb« frei^eit ber ®uten wcrefe. Vïon gc^et mein bc0 f«ntrt«s ba^in/ bae lt;Sutlt; rverlt;fe nbt^ Wcttbig (ein î ©ein 25öd) aber ge^et ‘'“fFbrtö gcgcnfpiel / ab itemlidf) bas ®ute tvercfe nid[)t iibtig/fbnbern frcy Ian* Xüas ifl bas anbers ( bau «'n folc^cfrei^cit artrid)tcn/ bariiwmon ber nottvenbigBeit/bae i|i / von Rulbt vnb pflid^t ber (Böten ivcrtfc erlcbigtvnb aller bing gcfreietfey?' ^blgcnbö fetîet er anef) fbrnc ne^ ten bem eitel ben Qprud) pauli^mt ®«latern ! 25leibet befienbig in ber ^rei^eit / barjö vnß Cbrißw» erfreiet

XVas l^eijî ba VUd)U9 «nbcFs/ban eine pgt;ld)e frei^cit/ barinn tie C^rijieti vb» ber Äefd^neibwng

lt;B z vnb

-ocr page 132-

Zgt;ets 2(nt»er

»tib Ärtberer» 3iîCgt;i|c:f?cft ffebreult;^^ cWic txttî p^utue an bem ort hc^ »0« bem ftuc^e banbelt |ctn ! al|o bas fie b:c|è(bigcn Cerembrtten gar ind}tamp; fd)u!big pßjcfjtig ptn }u^alten/ fonbcn) aitd) fic mit gutem gcïvifjc vuterUfF^ vbertreteu ! vub f^rcó gefallene mit i^anbeln mlt;Jgeu» XPeil bas wort ^rctbett lu bcm ©priicb/^^*^ bcm Oei vrtb gamjeu ^ud^e weifs vub fimbamctttgcfct5tt|ï/ |bllt;be bebcutuug blt;tt ! wie ^an nt^'^ ban bcm ÎLitcl ! ber alfo bewà^i^l tierce »nb bctrcffeigec wirb/ciucut an^ bereu verßanb »ub bcutuug gebend

Vber bas alles / fb ^anbclt er itw gautjeu Äud^ föruemlidF? bascSutc wcrcFe md)c ubtig fetu.Ötrt pe md;t nötig / fb ßtn fie frey »ntgt; Burlid): ©cm pe ßey »nb tv:f^ärb^/ fb mag man fie tbun ober laßen» ifî bie gemctnclîe rcdjnung vnb rebel Pub |■lt;gt;l5et abermals baxaw baQ eb vbn deiner anber ßei^itt/ î’*’'’

-ocr page 133-

, 2(böf4e pvftetoii) Äcce. Sÿ ''’i« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t|l/»ntgt; bie alle b^(c }5ubeit

S^fn ^)etten/ verfÏAHben Pö« werbe«» Qo ^«ben ee aud; bie anberert ^bc ^logt t)«b gelertett nicbt rttibere vevi« Plt;lt;ttbctt vnb öcbcttcet : wie bart ctltdjc S'^brtteVte ^ud)ev aitßwctfcn/ »nb td) bem mit vieler îl^eblogcn brief# ^'îjubctt3ct(ciiblt;*^^’

ï)e5gki(^en ^aben aud; ctli^c fet#

eignen an^angee 4uff nnberer Icitt ®n'ngenvrtb bifpwnren jelbfî bctnnt/ °lt;'6 fetne lere vbn^rct'bettber (Soten

Jttmalcn bloe gefettet were/vnb ne finten es fôr j^re perfene nii^t ver# ^'‘^tgen.

5gt;«m4tt4ucb 4uff gut Zeutfdjre# ^en wtl/ fo vüeis man aucb wbl / was ’Svcibeitvnbfrcvrein^ciflé. Stlswenn •nan jagt/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bansn fre^ ! ober/

bing (îebet ober tß mir fre^/ was ‘P bas anbers gerebt / als wenn man

fpreebe/^dj mag es tbun ober wfien/ icb bin ni^t baran gebunben/ j^mag es gebraweben bber nicht gc^ wauihert?

lt;S 5 «Ow

/

-ocr page 134-

sa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jDrta 3(nOlt;i;25ult;^

XVibcr bicp Ärgomcrttc w)ô|le iV? iticfjt ! t»lt;î6 mem ÏVibcrfflcber ü'dfjcô furbmgeit Bonte. X?nlzWeiI id) fie ynwiigt;effpeec^Ud) 4lt;^gt;tc/Uffc id) mie aud) baratt benûgen / ee ntög bing en vnb m:t ^«Sbktterrt bcrfen ober bementeln/fo vûl ec flt;îrt »nb im jmmcr gel«|lct

Sum 2(nberen ! ïüae vbrt berplbcn ^rei^cit w bem »er(îanbc ju^altc (e'f/ bas bringen bte wbrt vnb bcuwnS plbs mit (îdf?»

^ôrôerfle in meinem Calenber (îe ben fianb ! bas tcb pe fnr vrt#i^ Itd) vnb 2(neinbmi(cJ; ndjee ► 2gt;en iß te »rtlengbor ! bne fie glt;ir Betrtcit grnnb in ber ^eilige Ödjrif^/ fonamp;errt »tel mebr bie glt;intje QdtxifP ftdb^be /»nb ycoM nid^t alletiie ƒ P »iel bie meinung berfclbigcn d^en reben belanget / fonbern A^d)' was bic mort betrifft / fo fie in Ot«f materia von iSutcn mertfen riemen geborfam gebraudfjt »»erben.

Vttb obe mol mein miberfac^er )»««

-ocr page 135-

3(bigt;((}c prceton^ Ä,cve. 8? |«ttr leß «verben / bcit grunb äU6 bcr Migen Öd^rxfftjttji^cn/fo feilt ,m bdd) bic hlnfl an allen orten / vnb W(Jcbtc veol wunfdjcn bae bier roere nod) im fafe.Öo fol jm and) ^ernadj# male barinn bic larucn/ ob (Sott veil/ 5ur noturfft rec^tfd^affen abgejogen Werben»

^^nro 2(nbcr ^alte ic^peförVTcro '’n bc'y ben C^rifîcn frembb/ feltjam/ vngebrcudjlid) vnb vnge^ort» War^ nnib bantiöaruntb ! bas tein red)ti« i’^Äffener C^eologus jme je von

frei^eit ^at trentnen laßen / viel '’’«iniger btefelbige eingefuret Wieand^hincrvntcrben IL^cologie/ Were ban vnpnnig biefelbige nod^i# *nftb einfurcn noc^billidjentvirb» . ^üro dritte ^altc id) fte für 25ketje# ! barumb bas fte von etltcbcn Äetjeren iß eingcfnrct/vnb jnr vnbib vertcibigt worben/von welchen 'n vorgebenben € apiteln namb(»fftigc »nelbung gefdgt;eben iß»

54ramp;X?ierbtc ^aUc id^ cs and) ba^

lt;S 4 för/

-ocr page 136-

83 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5Daß Äult;tgt;

frir / b,to fie bcr €^riftIilt;J;ert gar juwiöer »nö erttgcge»! fey » bas tft ie öffinbar v»ö bas bic £^n|îlid;c frci^ett btc ttfcnbigFcit bca Vïewen fxjnpt bcit (Î5utciî ttJcrcFcrt mit rtiiffpebc/fonöertt »iek mehr be|îtt'^ äöeim morju wirb ber ^eilige ^t*r Äiibcrs gegeben/benn bae er neben beren wolt^aten aueb fol»^« regwng ober bereegung ber ^^ertjeit in wirrfcc @0 folget je/baßinberiFi/ llltcbtn freibeit tcine befreinng ^uten werd'en »nb bem Hewtn borfant auffgeriebt »nb eingefwet bc. jöan )oltc man barinn auch (ein / fo wblte baraoa erfolgen /WJ man gute wcrefe tbun ober nicb^ mocbte/gcrabe wie eeban mit »orgt^ meltcn (îuifen ber freibeit/ ^’lt;****^^5i Cbrifîen einmal gefreyet »nbgent5‘“^ erlofetpnb/ein gelegcnbeit man berfelben »o» wegen ber beitniebt ein mal achten / auch ficb nicht ein mal annemen vnb an

-ocr page 137-

J 2(btgt;t‘,7C pMitovq

als bauort man nu S4nt$ tsk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3runCgt;c erfreiet i^/voic

bcfdjnciamp;img mb atti* ^'^^emtijcljcrt Ceremomcn art fold)« 2lbcrbar4«6 wbltc cm vitgejsgcrt Uben »nb wcfot crfbl^

.’^'^rs ^ôitfitc ! ^altc ic^ ft« fur m# «ohd; / fdjerttltdf? mb fdjäbltcfj bcy

C^riftat ! fönberhd) bcy bat i'^wadjot/ »itb tiebot baten bcy ftdjc ''^•V »narttgot »ub ro^cii kuteu» ÎDas ^buic^ ber^albat mb barumb/bae jKttriad) vnb ankituug gibt ju aller;« «V ficlja^cit/ frcitgt;cit/ mutwtl/ »nge# Porfam j aufru^r »nb Cbnfufîbit in '*’ort«t vnb tvercFat» ^citn fbltc bcr i^ewe ge^srfäm frcy fein/bas ifî/ |ok t«n bic leute frey fein »bu guter bijcu plirt vnb guten werden / fo wolte bar# «U6 erfolgen/ bas ein jeber feins gefal« Ims gute werde t^un ober nicijt t^un ntöd)te /»nb were alfo fr^mmigBeit ÏJHb erbar^eit ein opus fupererogationis

lt;S ober

-ocr page 138-

90 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3D(}ß2(nö£t30«t().

ober eine vbn'ge ^ofj^rc I wie jtjurtb weiter igt;ernteltgt;et iß.

fecfyfteift pc 4ud) cr^erlic^/ ntdfjt rtUem bey bcrt vn|crrt j fonberrt atfd) »tcl me^r bey vgt;t|erett »»iöcr|rtdf)^ er» Ibnberltc^ bey be» papißc/wcle^?« bamtc me^r v»6 vnwnferUf^ | julcfîcr» /jujcf^mc^ctt vn jotabcln S«* winnen/ vnb fagen / wir ^eben «ß«’’ lt;0gt;Jthd^e» vttb rveldtcbe» ge^orf^'’’

{ gebe» bc» vntert^anen blt;Jö fd^wert in bie t?lt;t»bt wiber bic (eit/ in bem wir fc^jrcyc»fey nbtig/fbnbern einem jebern frey 0ber tne»fd)e» gebnrhd^e» ge^orp'” 5« leißen/ wie b«» Ötap^ylwo »«b bere ^epßifcfye QJenbente» fi4? ben« bcrt fd)mebnngen jt5t gcerofi rvetblK^ gebrauche».

tUit bic|cn vrfaeVe» vnbarggt;^^^ ten wil iefy biemal jufriebe» few* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

|ïcn ^4b id) mid) weitleuffcige’^ ret irt mcirtem ^nd)lein »om d^c» lebe»/ barin» »ierje^e» iîlt;tc^cirt4»bcr er^elet.Sgt;(ir(iuffilt;^^l^f

-ocr page 139-

2fbÖt'4C pwctovn H.W. 91 )^t gUïcVertiMô als vor bcrwjfe vnb «■eferirc,

IX. ÇapitcE

1)0111 ©cfcljc üfvSc^fu ^el^ot

I

DöttVcm ©cfciK

®cböt lcrct man ^in vnb wiöer w ab lm Cbnßlicben Öcbnfftc« vnb prc^« bigten ! öas cs jcy cut »nwanbclbar *»tHc vtjb ntctrtttttg bcs 2llntcd;ngctt/ «Oîlcber alle tncitfdxn entweder jum S^^orfam sber aber jur ftraffe »erbirt bet. lOub bas cs bcrrvcgcrt eilte VTdtb Rf lere jcy/tvclrfjemart itt bett l\ird;eit folvitb ntus für vitb fitr treibettvitb bemalten. TOtib bas cs alba ntcJjt allciit lt;^»ff bic lt;Egt;bttlb|ctt vnb fieber fett Heute/ foubcrit aud) auff bie |îeitvitbrcd)tglcubtgcrt gehöre, éas «8 aud) mebt alleine biene wb Vlbtig Rvjuranjcigung berönnbe l’^w'isn^ t«vncbturtg vbn gelegcnbeit ber fititbc

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;5UV

-ocr page 140-

çz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^naQtntiet

5«r AniÏAQe vnb fd^rccfuitg tdrtwe^ gcrt bcr bcgangctten Öüitbe/ 5«r lt;tnUt^ tuitg auffow öoflè vn ««ffocn /ocvrit C^nfîum/ 5ur »crtxtmnus öer vnbwß^ prtigcit/Sortbcftt aiidfgt; jur vittcr«lt;^* tottg vnt» »criiuintitg îgt;cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

btc^ni Icbctt ! bamic |tc fiir »itb { irtttcrt werben/wcldje weref e (HbCt 3^^ ptllcn vtt in wcldjcrt wArt nrtd; erUnS* ter Vergebung ber ©nnbcn w^nblcn/ vnb (ein leben rtnlîellen vnb jubringe»^ foi, 3cbbc^ fowtrb tnbembervrttff^ fdfjeib furfidjtighd) vnb befdjeiben^ hd^ ge^4ltert/bA6 btc fîraffe/ber flu^v vnb btc vermalcbctung bc5 rtlletn rtuffbie vnbueferdgen ©unb^v bie vevmanun^ abev vont C^rtfllK^^ leben/^(tnbel vn tvanbcl rec$tfd?lt;t^'^ an$u^el{en auff bic ^otcfurc^nSf’^ vnb rcd^tfdjAffen (C^fiften Qcric^t^^ । werbe,

rieben bcm wirb and) bis/ welctJf^ Äue ben vorigen 2(rttcf ebt Blerltd; »•tl’ augcnfd;ctrtUd; erfolget / in ^irc^’’ î vnb Schulen gclerct / bas esnieb^^ rtllctrt

-ocr page 141-

2(böi‘(je prrtïtoirf Äc«. 93 Allem ein beiwntc jett/fonberit immer;* furion form t«e|cm leben 50 leren vn 5u treiben ley/xin nbsp;nbsp;nbsp;ben menfe^en/ fo

Unge ße fjtc lebcn/feinc regterong folle bdben/nacb öem ©proc^ pnuli/2gt;45 gefet^e ^erfdj^t trïenfdjen/ fo lange er lebet/ Kom, gt;»

Wetter lercc man and) »om^ejetje bas jm Vein menfdj in biefem leben *ölfc0mlid[gt; genug t^un ! viel »veinw ger mefn- tftun Vonne ! von wegen ber »erterbtcrt Viator ober bes 2(ltcn 21;* bams ! ber in allen menfeben / aud) in benen/fo bord) (Sottes (Seifî regirt werben ! bis ju ber letzten bmfart bleibet.

Hun i(t esnicbtobrtc/ bas wolin ben gUobigen bas anbeben gefd^ebe/ wie cs bau and) fol gcfcbebeni 2lber bie volVommcnbeit vnbbasvolbrin^ j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gar nic^t in biefcm le^

ben / fonbern gehöret in bas anber 50^ ' Bonfftige leben, ^ebodj fo wirb ben ©Icwbigen bes ?oerrn iChri|îi gehör# fam jugere^nct / bamit ihre Idjwa# ^eit/

-ocr page 142-

5048 3(nOec 25ult;^

d)eie ] vrtrcirttg^ctt vnb ©iJnbe beigt; lt;gt;£lt;ƒ€ / be(d)0nt »ttb bcf^attct werb«' ©Ott/ïcn bey vnb mit »ns getoet «4dgt; bent ©prwdgt; 2gt;. Änt^eri ! «’»« bringen es wol in amp;lt;ts fieri ober incipe' re,aber nid)t in blt;tô faAum eile Ober eon fummarijbas ift/ inamp; an^eben ober lt;trt/ fn^en / nber nic^t ba^in / als fblr« gnntj »nb gar get^an/ »erbra# vnb »ofsogen feim

i?nter anbern wirb and; vo»wS^^ ptj aljo gekret/ bas ee von (ëbttbeuf 2i!mcd;tigen anfcnglic^ in beramp;c^^P^ ^ingbemtncnic(?cn in fein fd;ricben »n eingebilbet/ »nb mals bfft wiberpolet fey/ beibe itn ten »nb Vîewen îLefîamente ! wie ber ^oifïorien €airt/£7ba^/tnb(e €^rifîi jufe^en iß^ Jn aber ifîcs bem »olcF^fraelaun berg Sinai in ber wnfien mit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

lidjer ^erlighit wiber^olet»3jlgt;i’3’^ ' djen fal ifi ^0 and^ »om nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

|îo anffm berge / jeboeb rti4?t , ' wnjîe/fpnberrt im lTitd}tbarcti

-ocr page 143-

3(böi‘öe prcetorfj Hete» m'c^t 0nc fcnamp;evltc^e ^erhgtejt ^^ber^0lct/ rtuegeUgt vnb bcffetigC

Ç. lt;$,

^^sjètn aber m btefer matcn'ert ct^ «c^e ^ifpouti^nce erreget vnb auff bane gebracht worben { bauon «twag ïwucrmelben/vnb bic war Wt barin aitjujeigê von n^tê pinwik P .^‘■Rlic^ tß bie|e ÏJifputation fnrgc

®'bot gebunben fein: Ob auc^ bas ber Se^cn lt;Scbot ben redeten ^«bwarert C^rifîcn jnge^ôrc: Ob es / bas (te fte^ barnac^ î» ri# '9ten ^aben:Ob jnen auc^bas gejetje fnrjo^altcn (c^ ober ^9^’Ob mâ jnen awc^ ans ober von **w|c etwas (agen folle ober nid^t» .varjofagtmetnwibcrfac^er (ampt an^âg lauter l^ctn f pieces jum teil aus feine of^ntlü » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;offctli«^

ifî.iSr leflêt es ’bernoc^ be-y bê nie^t bleibê/ fonbern gebraut

-ocr page 144-

gebrAud^e rtodF? brtrjo viele t\)vtnxûn^if vrtdf?ri|îlicbe ! fiedicfye/ ^vd) vnCgt; fc^anöergcrl»^?^ »vort/als nemlic^/ tîïofcs 5«m (Lcuffel/ Ulofcs tft citt ï^euffèls prebigcr/ citt

d)t/ jum iCeu^el mie bcm

ptsprcbiger |èiii SCeuffeb preöigcr«*^ laoffett a«db artbcre Çd)me^ew9r(

viiter/ wie benn netvlidj enter

tgt;ett ibfc« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ft i

Sd^elrtt/etrt jtviitger vitö önitg«*'' ÏD(ï9 fein jre reucrential vnö (CreOertö^ wort ƒ öamit fie öie Scljen lt;S^ebOt tes ! bas geptj lt;2»ottc6 ( bas (SotteQ/bie beilige©rf)rifjï/^lt;ï fclb/ï im Rimmel verebren t | beitiiocb allee ntie cirtanberbierew^ reine vrtb vnbeflecFte lere vnbgwf^’*^ Äntberifcf) beiflen»

iöagcgeit aber leren meine prlt;tec«^ ptorce viib alle anberc ber 2litgsI’^’'S^ fcf^at Confefpon verivantc (Eb^blog*/ vnbidf? neben jrtcn/cirt^àlbgKlt;tgt;/” j | |gt;alten barinne biefc iere vnb j

-ocr page 145-

pradetq Ä,evlt;, jbcrtîïcnfdjZ er fe^i wer er »rol/ t(i 4n (Sottcö gejetje ber Se^en (öebot ßebunben: 2ln baflelbe t|î 4uei; cni je^ ber redxfd;4ffcncr €^rt(î / brts iß/ «ttfeber glcubtgcr vnb newgebbrner ^^eiifd) gebunöen / a’l'o b«6 er jm ge^ ’’icfö îwkbeii vnb Jitge^orjainen pir fdjölöig vnb pflidjttgfey / wie Wwôlhgt/Fratres debitores fiimus î I Jtem/îjie Se^en gebbt ge^en vnb ge^ ; Voren lt;xu||’ ftik C^riflcn : 2(llen »ntgt; )«bcn €brîfîeit mag vnb fol man audj 5U piner jeit/nad) bem es bic gelegene ydt vnb itbturffc mit einem jeben prbert/ vom tHcfe »nb feinem gefetje / prebigen / leren / vntcrricbten , J’ib barjn vermanen / rcitjen vnb an# 1 leiten.

, ^e folget, @0 ferne ber glenbigc ^enfd) in feinem jîanbc bleibt / al|b

' ^0 er fidj an feinem Ödjepffer vnb ( ^eligmacber nic^t groblieij/ bas iß/ i '’’’Ifentlid;/ mutwillig vnb fnrfet3iglt; 6 li0

-ocr page 146-

98 JDrtß 2(nö«v 35ö4?» lic^ 0ber vütbcr (cw gcjvi'ncii »erfßrt^*^ ^zt/ ab baii k|i man eamp; alktn bey M geboten vnb jufagcn bcg «^»efetjee bW bcn/al)0 bao man jme bkfelbcn fnr^alte ! jn bannn Icrc vnb vntcrä^ d)te/ vnb »crmngcbcrjelbcrt gc^orfamen/ bem nc^c|îen gutfßJ«^ tbnn »nb fcnften fnr )elb|î C^nßlic^) leben vnb wefen jwfnr«« tgt;alte vnb vermancOfî «^ber fàcb^/ bae ein fvldtjcr 5« wett tn fnnben tvtber vnb vviber ptn geivtOin

ren were / fb leß man ee bey ben gfblt;?* ten indjt wenben/lonbern man mntP** aud^ fnr'bte brewnng vnb vcrntalf^* betnng bes gefetjes/fb bffentli'cb banrt anegebrncFt / vnb vermöge berfeibe |îra||et/ verfïudbt verbaintwef ma/ vnb (agt and) vbm fd)relt;flilt;^^ $brn lt;$gt;btte6/vbn fönffetger grctvlw er (îra^/vom ctvigé tbbe/£c»ffel Joelle/jebbd^ bas man bcnnbc^ barney ben beb iSnangelq vbn ber 25n|1é »rtb Vergebung ber jl5nbe vbn wegen be5 /jcrrn C^niît ntd^t vergeße.

-ocr page 147-

pcaetocq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

îgt;rtô ïfî rtlf0 bic (SMc^c voM'^dt/ ’»iemanauô ber ^eiligett (S^tdic^en

îobcwcifctt ^4C» Qo ifî es ^eî) bte itlgcmeiite Icrc aller rcd)t|c^a iKnen ber C^rijîltc^cn Äirdjen Qcri^ '’«nten \5t1b èoetorr» 2llten vnb Vïew^ / wie bajjelbc auc^ aus j^ren bô^ jubcïveifertifl.

XVas nun ^irin i£r|îlid) bte ^gt;cili^ ®ôttlid;e ôc^riffe belanget ! ba I*»« in fonber^eit biejc Spruce jubc# bfÄc^en.

UÎatt^» Äaflet ewer liei^t leud^* fur ben leutert / bas pe etvre gut« ^wePe feiert vrtb ewren Xgt;ater im 'jimmel preijeuOf wc^rteu/ ^«8 id; kommen bin / bas gefetje bber ^ieprsp^eteuaufï^ttlôfert» Jdjbirt «‘«bt tommen aufl5ullt;Jfert / ï^rtbcrrt 5tterfullengt;

îôafelbjî» Wer cirtes Vbrt btefett tld* tt«|îen gebbtert auffllt;Jfet »nbÄeretbi« ^ute alfo/^ev »oirbber Pleirtefî ^ciflèn ^'ninielrcidj;.jDas i(î nalt;^ amp;ut^eri

h I beutung

-ocr page 148-

100 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îDrtff JCttöet 35Mdgt;

beutùrtfj/ er wirb md^tee fem »»b vcri' worffert werben.

Kom X. iÖ46 werd’ bes gefetjes i^ ben tncrt}cî?en »i öic ^ertsen gcfd^io ben.

Kom. 5. Wteç' fjcbctt wtrbdttbiJö geptj 4uff burd; ben gUubenc' buó fein l’erne / fónbern wir ridFjten b.is gc^ fet$e anfi;

Kom. gt;, öds (Septje^crfc^jet vbeif ben ttïenfdxn/ fo Ung er lebet.

^rt|elb}ï I XPds wollen wir blt;m nu 1 ftgenr i|ï bds (Sefetje Ôiinbe? buo PV , ferne. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

jÖdfelbß ! 2gt;4s öïejctje i|Ï je ^edtd/ »nb bits gebot heilig/ red^t vnb gut.

ïöafeibfï.öcrtn wir wi||èn/amp;dsW® geptjt ©eifïlid^ iß.

^aßlbß. luß dn (Rottes lt;Sgt;e|èt5/n«dgt; bem inwenbigenUleu*

lt;?5dla. 5. S)d6 lt;£gt;ept5e vnfer meißer gewefen cuff Cbrißnm.

i.2Zim.i.2gt;rtG (öefètj iß gut/fo fetJ^^ es einer redfjt gebrmïd;ct.

pfrtli»

-ocr page 149-

2fbö t'öe pröctovt) fHeve. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi

pr«lm I. W0! ïgt;em/amp;er lojï

5^r«5e bes herren/ vnïgt; rebet »on fetlt;« ”em gejetje tag »ntgt; nrtc^t ! ber t|î ixa'c 'tn 25aum gcpfl^ntjct ati ben I^eeben ! bcr (tine frnc^t bringet ju Jep tt'r jeit/»rtb pine bktter »crwelcFen •ticbt ƒ »nb was er m(tc(gt;î j bae gcrct wol.

pprlnt 19. 2gt;46 Oefetje bco ^errn tïîonc r»anbel »nb erqnicFec bie Qcc^ le»

Pfalm 119» 3cf) l^rtbe lufî an bcinem S'Ceti^SJas (Sejetje betnee mnribes ifî •tnr lieber bann »tel (Canfent ßncFe ©olbce »rtb Silber»

So »tclaber bte (C^rißltdfje »nb rci« ^Xlt;^lt;tfFenc Äirc^cnlcrcr »nb £)octo^ fes belanget / ^Ónte man baraos »ic^ IciieySprudje anjeigen jubefietigitng vorgemelter mcinong »nb lere/td; rvil es aber bis mal jn »crmctbnng ber Wcitlc«f|wBett^inban (ieUen» tüttler t'Jcil beruft tc^ midj an ff bas Corpus boctrinac 2gt;» p^tlippt»nb|onbcrlid^ «öffleittc S.0C06 / barinn »on ber ma^ 5 tcrien

-ocr page 150-

102 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JD48

terùlt ordinanc,Vrtb âIô in fcde ordinaria ge^4tttgt;elc wirb.

2(uô £utl^er0 aber wtl idf? rtlUrt frommen Cbnßen biefeo fein vrttil »ber meinen wibcr|àd^er wol jnbebert«* cîert Ibetwge^îelt ^aben/ ab ncmlicb/^ 25er Âaçfî ^at nor |c^rclt;f en gepre/ Uat/ »nfèr falfd^S Prophet«» bringe« allein auff bao lt;Snangelinm : Vnter bie)ctt jrt^nmen iß Oec letzte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

lid) er ban ber er(le iß, Jn (Senefin nbsp;nbsp;nbsp;!

mo. 2. fol. 125. facie. 1,

lt;!gt;b nun wo! an|f ß^tbenanten bamcntcrt bie »orbcmeltc Äcre f(ß( ( penng »nb wiber alle Zeuffel i îCcnffclô genoßen gegranOet iß ! ß tan man bennodfj audj anbere »rfiet»/ en/warnmbvnfère teils lcrevnbrnet^ : ««ng ceefyt fey 130 mehrer xfcrgewiP i fong/ an^eigen vntgt; bartoon ! vnb fe«« ( barm biep »rfàchc» fifcneinlicf;}^^^^ bencFen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Säroerße ^at ber ^err felbßOaögefeticOec Se^en (Sebotfei^ . «en eigen jnngecn/ bie jm bie licb/îe«

'JSitf^

-ocr page 151-

2(bïif4e prcftovq iete, 105 amp;wb«r »nb bic redjten Örrbcit bcö et»: 9crt lebens waren /an vielen brten gc# Prebiget vnb wtber^olet, (bnbeiv 9«taber ^at man beflclbcn «h ^crlidgt; ^^|:empcl in ber langen prebtgt au^ beitt berge gehaltenUlatt^.

^örs anber wtberbblen vnb treiben «8 and) alle 2lpb(ïcl fnr vnb für in ibren tSpifïeln vnb ©dxttbenÓn ber ^*pi|ïel 5iin Kbmern ge^et pauliis eri* ßlid? anffbtc crfentnns ber Öünbcn/ ^cwvnb Ä.cib» Vîacbbem ^bmpter ßuff bie Vergebung ber fünbc von wc^ sen bes lt;oerrn burd) ben glao# ben. öamad; Bompt er auffben VTcw çe^srl'am/ barin er awc$ bas gantj 8lt;|etjeiviber^0let.

2)te cr|le taffcl/ was bie fnmma bc^« langt/wirb rviberbblct 2(cto. Ulan ntusiSbtt me^r ge^srfam jein /ben bentncrtfdjen,

söic anber taffel wirb wibcrbblet îun Kornern am 13. Capitel vnbjwar mit benfelbcn worten/ wie ße in ben Se tgt;en ©ebotert ße^en/ausgenomen bas

4. bas

-ocr page 152-

gt;0^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5Egt;lt;tö2(nï»ev25olt;J, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

vûrbtc gebot mtt «rtbent vrtb me^r ivortett ausgeflrtcbf» î(t»

2)46 Vierbte (Scb0t wirb «»tamp;er^O^ kt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiinffte

»nb 2ipoc4l. iï. 2)46 |cd;|ïe 2{cto. 34cob, 2, ^cbrae.i?. i. ÏLLxf 4* ä)lt;’^ fïebenbc x, 2)46 ad)ce tiColofö-5.^4COb.5.

Sàramp; 2)n'ttc ift vnlea^bar/ b(ï5 b46 gejetje ber Se^eit ®ebotmttö5öü ec6 civtgcr »nt»4ttbclb4rer twciôbftt i »nb wille» vbctemfîintmc ! vnb dit ; fôlc^c Kegel (èy/ bara» lt;S0te einen begt; 1 jonber» gefnllen ju ewige» jeiten ! «ngefc^c» b46 nid^ts bef^êre noeb ^it»»»cl nod) 4iiff 4£rbe» tonneer^ b4d;t werben: Wie b4» ber ^err ; |îii6 |clb)î (àgt ! b46 4ucb b46 geringe î fîc b4f4» nidpt vergeblid) fein f^lU/ mattt^ç.

^»r6 Vûrbte ! ifl ee 4wd? I^t Iclbjîgcwifle ! b46 baamp; QcÇet^e ber3«gt; bc» Oebot nidptee anbero fey bnii btfö | natörlicb« lt;Sc(etje/welcbf6 ber 2llni«i’ lt;bdgc bem tnen|d;crt inber ©cb^P^ ffwitS

-ocr page 153-

pvrtctortj Äcre? lof fprng tn bns ^crt^c ein^e^cIJett/einge^ P|Î4nt5t vrt ctngcbilöec/ vnbbaburlt;ÿ Sabots t»ei|è furgcflalt / baju bue g^ntjt nienfcbltc^e ge|c}jkd;t vcrpflt djtct vnb vcrbunben vnb bemfclben •t«d)5ukben fdgt;«(bt« fein folte. X?nb obfßtvol rtrt bcintjï/brtô ber gUntj bfflêlben nrttûrlidfjen gcfetjcô nac^ bfiri fall jè^r verbltdjcn »nb »erbiin# t|î ! Ib (ctrt bennod) cthdje fond’;«' Inn vbng geblieben / rnbfonbcrhd^ bleibt bie0bligrttibn/bic Gdjulb vnb Pßidjt (Sott juge^orfnnien ! )einem Hetjegen guteß jut^un/vnb fSrfid; felbfl ein erbar leben/ ^«nbcl vnb wan bei jnfnrcrt, ÎDavaue bann erpolget/ iwenn man glcidj bas gefetje gerne en)#i ffrlid) auffbfben rvolte / bae ce bcnlt; noc^ im ^ertjen »nb gewißen bleiben »nbfein regiernng in anHagungvnb »erbammung / in »nterrid)t»ng »nb »ernuninig/ nictit »ntcrlaßin werbe/. n«d) bem öprödjpauli/ 2)ae wcref beß gefetjee iß it) J^rc ^ertje gefd;ricf« beni^om» x.

h Ç 5wf6

-ocr page 154-

kgt;6 quot;nbsp;5Döb

^«rs tft ee vnUogb^r alle vnîgt; febe Creatoren j^rem Seb^ fervrtb befjêlbeo willen / »orten bcfeblicfgt;en/ (0 fern fte bcrfclbigert nige Offenbarung vntgt; wiOcrt)cblt;^Fr ^aben ! »erp^te^tet vntgt; »erbooM fein » jln fonberbett aber gilt bae ben Creatoren ! weldoe mir verftan^^ »nb anberen ^o^cn gaben / afe blt;» bie iCngel vob ^^enfefyen ! begrtlt;*t’^*^ pirt»

^üre amp;e(^fte ift eo bergletcbert vn^ leogbar ! bas alle (Cbriften lanbs tfrempel jofolgcn »ob beiHF ben nad) jotommen/»enwöge free b^ *■»0^6 ! r^ulbtg fein : X’nb weil er aw(9 bas (Se)ctje (Hottes ntd^t oeradiW Ibnbern bemplben »nterworffert »nb ge^orlamlidfj nacbgclebt wîl and; baraos erfolgen / bas fw Sein Cbrifi feiner }o entbred^en relt;V^ »nb niad)t ^abe /fonbern barjo ver^ pflid^tetvnb bemjclben naebj«^^'’^” for (Sott fdpölbtg vnb pßtlt;^ttg werbe»

-ocr page 155-

2t bfeirte Heve. iogt; 5ôrô Öubcnbe i(î cs ciit gcmettte ware Kegel von allen btlUdjcn SefftM« ! (Î2 fein Öottli«^ Ober tUcnâ* ! bie vns binamp;cn vnb ang«^lt;gt;(ii / bas ße jwcicrlev verpßid;tnng bringen / bie eine snmge^^r# famen/ bie anber jur fîraffe / wie man ban nailer vernunfft »nb erbarmen gci# lagt/ Omnis lex obligat ucl ad obe-dientiam uel ad pœnam.

Hetjlidgt; i|î ibas and) bebentf ens gt;»öl werb/ bas biefe 1ère von bem fci^iil bigen gct)0rfam gegen bem (Sefetj ®ottes for alters ctlid^e mal fe'p aiv S^fsebten roorben/vnb fdnberlid) von ben Ketjern Öimonc tnago/tnenan bro vnb tîïanidjeis : S« vnfer jeit aber von ben 2lntinomern/Wibcrteogt;’ ffernvnb was bes gcfdjmcifles melgt;r gejvefen ijîQcbod? |o ifi bie ve(^tc vn ^orgemelte lere als bie redete war^eit burd) (Sottes gnabe feft vnb vnuevi* njcFt geblteben ! vnb bie gegenlere ber Ketjer von ben £^ri|tlid)en S5octorn ans (Sottes wort verbammet/ vnb enbi»

-ocr page 156-

io8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^as STnamp;fc 25w£t,

tnblid) 4IÎÔ ïgt;cr 2\jrd;e« au5gcP?(0p fcn werben »

2(u5 btepin tfcncral bcbencFe» tfi Iftd^thrf) 5ucrnicf|cn/ was ven ber geflaltcn frngc ^uMten fey, Vnbtß rtife bie vergefcb^^’^^ beFcntnne vnb crPlmtngc bte red^tjeb^ffene vnb(tltje^ inctnclerc/wdcbc »me ^ete vnb nemwert bermaflen|li»mncc/b46eö wel bnbcy wiber alle pferren ber le:i beftenen/ vnb tn ber recbteit (ïenbeït btejn ber welt enbe rntd? jungßcn ^ead^c vnijmbge|îeflên bl« ben werbe,

Vinn ift es wel wnr /wie »»Ärt 5«it weiten ^ieauffvnbaesen pfleget fórjw^ wenben/ b«6 bic tbrijîcn burd; Qeltgmndjer vein gefètje tHep fretet (ein/wie bmt ttcfcbeteben iDaegeßt^e bie nnff caeu^, 3br ptb mebt niber vnterbeirt gefetje/ |bnber vntcr ber gnrtbe/Äeitt» Ó, €b‘'»ïîne i)îblt;î6enbc bee geßt}(^/ Äein. IO, jfebed; |e blt;tt ce imtber^ plben bnreb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erwerbeiten

vrtb

-ocr page 157-

Stböfdc prrtetovi) Sievt» lo^ ben gelubigen îugeeigcntcn frejy 9«t lt;îijd; jcùîc maffe j vnb wtï glcid)« ’’’ol rec^tjcfjaffên tn (Sottes fi»rd;t ^gt;ib mtt guter bcfd^eibeiibcie vu lud^t ^*^l^?/erfrccfjer/2(utinómtfd)cr mci j^n nut viwernnnfc vcrfïanbcn )etm Wie es aber bamtt et» gelegen^ctt be/bau0iit|t ^teuorn ettvas vermelbec fonfien öudfj an anberen orten jur noturfft gefagt worben.

Äenebe» «ber vnbvbcr ftjtgenieb te tJiib verridjtcte frage ifï nod; ctnc 'Hit eingefallen/»0» ben gcbreud;c» bes (Sottlidjen gef tjcs bcr Seljen lt;Seigt; bot/ als nemltd) ! w05» es in tird;c» Wene/ onb^auff was wci)cmaneamp;tn Prebigen gebraud^en tonne vnb folie,

Wïein Wicberfad;er jie^et es alleine lt;ttt|föie ©ottlojen vnb gibt pn alleine btelciSiuptcr/swingen vnb bringen/ bretven vnb fd^rccten / fdjelten vnb maffen / 2)snnern vnb bliven/ vcrgt;i banunen/vcrfludjert vnb vermalcbei^ öaber Bommen biefe fèin vnfinnü Se vnb (Sottes vergeffène wort / tïïo* fe ge#

-ocr page 158-

no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?54ß2(rtö«t25u^

fe gehort jam ^coffcl / ift ein nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

prebtger/ 25rK;lt;^arjt j 25lt;tiirrtftt^^V ^efeßprebiger ftrtb »Eeoffcls gee /Äafle mtr bteO^njîeniw'ti/»^' jufnebm. ïöc6glct4)en |«gt |êtrtlt;^ ^ang/ÏTïbfc |cy ein @;lt;îjelm/ent ger »ttb brmger» ©ottfien aber a»if btc(C^nfîett rctll cree mitnidytçd^^ geit ^abcft ! vrtb m'mpt jm alfb t**’® mtber ampt / wcldjee auff bte aiiiei^ titng}iircdFgt;t|cfjaffciten vitb gefeUtgcit roer d'en/ onb auff Ote aitp*^ bernng bce fdjitlbt'gen gc^orfantee gen gc^et »nb gehöret. Voit fer Jêttter lcre rotrb ^ernadjer tnt bnt* teiibwc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ vnbjroarmttartjet*

gtmg ort vnb Jîete/ roo fold^ee v^rt jm gejc^e^en ijî»

Âut^erns ixbeef aïs ber bte

moe rotflen jitr ©d;ul5ufôrert/w^ feriretbae (Sîeptje ber Se^en Æiebot ttte^t allem «ujfbte i^ottlofcn fortOef’’ AW(^ anff bte (C^rtßen. 2gt;ee ^at nt^ einen l^cllen ! Blaren vn vnrotbcr|prw Uc^é èe^tin bem25ktrc^enge(ang/n’^‘**

-ocr page 159-

2(böf4e pMetottj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni

»on ber» 5c^n (Scboten ^irt vnb W‘îgt;cr gefunden/ «bet vb« metne»» wi^ öfffftdjern jèubcrh'c^ »bergangen ‘'’irb/alfo baefie aoe^ bewplbett cm [«tUrtg lit j^rcrt Isirdjcit ntdjt viele 9‘tbcit vootten ^oren Inffén i 3

4i(c vue gegeben pnb/b4e funb/ ögt; tllenfc^en Äinbt/ ^-crFeinteit foU ! vnb lernen wol I wie *1’«« für (Sott leben fbl. jîm lt;tnbern ( y?'’5«fagtcr/tncn|c^ wilt» leben pgt; «slid)/ vnb bey (Sbtt bleiben cwig^ ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! leit» galten bie Se^cn gebet /bic

gebeut vnfer «Sott.

5)ergleid)cn vnb ned) Bieter Öptu^ 'be ^ctte id) gar viel »»e Äut^ero f»r^ 5«brittgc»/ igt;(x ce bie jeit vnb bie itjige Rbteiben erlciben weite / jebed) fe fei ^iemit vnUtgeben |cin. Uittler ^eik hße id) mir gcrtiigen an benen/ P in ben beiben bu^ern ber Stnbeiti* 5« ^raneffurt 5»(»mert gejegen Rin.

iSereben and) alle bie anbern ber 2(ug6b»rgifd)c» Cenfefpen verwan# ten

-ocr page 160-

i’i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏD40

tert faff vnb cuff ctcjelbc wetp/wte 4Uff j^rcn ©e^nffccit itady aller norurljt jitbewctpn iß. ÎDabey laße id) eg aud? bleiben / vn |àgc barauß/ bag tn ab len ttJblgeorbcnten vnb Cbnjîlicbert 2V'rcbert/ fb viel mir bciv«^/in Joldpcr maflê vnb vveife gelcret wirb / ivic ban ber Zei:t im €at:ed)iCm0/}a bie wore ber 5d;en (Sebot felbfî mit ßd) bdn^ çcn/vnb pn|lcn anlt;^ aller red)tl'd)aß f-cnen prcbiger offentlidje beg dpipiii prebigten angivcijcn, 3b eg and) ind)c anbeee geprebigt tvet'^ bcn ! wenn man anbcrg bem bin^^ vsd)cc^iiii ! vnb fid; nidjt aiiff bie Öi^alcPeg (eite j ^ber in ber 2lrftinb^ mcr felblager vnb (cf^antje legen ivit iöamit man aber ben banbel bcß^ beßer vernemen móge / |b (îebet b^ Qant^e Summa in bic(èn5iveien(îngt; c¥en ! wie fblget, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

i€rßltd)ge^ctvnb gebbretbagger ( fetje aujföie/lt;Sgt;beelb(èn/rbbê/fid?^’’'’/ ' vrtbwg(-ertigcn vnb alUfänblid)cmen^ ß^sn:ja and^ an(f bie ^^rißen felbß iVCflU .

-ocr page 161-

pcftttoitj Äeve« «î Wenn pc pd) gegen (Sett vcrgviffcn V«bcn. öcncit bienet eamp; barju/ ^spebuvebs gefetje )bvcr fönbe cv^ W4«ct ! befc^ulbigct /x'bervoeipt tmb enblid) entweber / je fern pe ber pecöigt bc6 ifurtngelq folgen / ven Pütinc auff bc Cbvtp« geförct/ bber Abcv/t»e pe in pdperbeit vnb »cw ‘quot;^tung (Settee / in vngläuben »nb» ^«jwciffelung vortfaren / ver pud^t/ '^^vmalebcict vn in cwigBcit ven (Sett ^fPeffen »nb verbammet werben.

gefd^idjt Allee vcn wegen bee bre / je im gefetje mit verleibet vnb ‘«corporirct ip: X?nb baflelbe gebet 5« 'quot;it praffen vnb ! f^tecPen '’ttbbrewen/ SJenncren vnb Älitjen/ '”:tPu^en/vermAlebcien vnb vcrbnni bien.

, Sum Anbern gebet bAe gefetje Aueb ’ buffbicvecbtfcbAffcnvnbju^ettbc^ i «rte Cbripen/bAe ip/ Auffbie gleubi* ' 8^ t)nb w)ibergebernen.25ey benen bic^ Jet ee bArjw / bAe pe bAburdf? bee ge# WrfAmee gegen Óett/ber lieben ge^.

3 nbsp;nbsp;nbsp;s^«

-ocr page 162-

n4 îgt;»»s

gcrt ben Vîs^efîcit ! »rtb ctnee €^riß^ lid^en wrtttbeb bcy vnb m ftdf? felb|ï fïlr lt;Sgt;ott »rtb blt;r wclcjufiïrcrt ermitert WJcrben /alfo b46 fic fidgt; v0it wegert tee (S$ttUd)en befêldje fèJFjijfóig vrtb pflid)ttQ erkennen / »nö lerrtert rtuc^örtrrtue/ welche wcrcFe vrtb tw^ j gcrtöc (Sett gefallen / vnt tvelc^en j jte (Settee wegen verpflit^M ßitt, sDaamp; ffefcfyid)t nun »en wegcif ter gebet / le im (Seßt^e j'neerpenret vnb begnffin ßitt, S^afßlbe gefeti^ ompt ge^et3» mit letett/aiislegen/ inneren/ inregen vnb vermanen, ■ 2gt;ae ßin alfb t:c beite fnrneme (iimpeer 0t)er gebreuc^e / wie mane^ nennet/ weldjc tne (Sc/etje in ber 3je^ ^en ^at/ vnt treidle auefy in ben pre^ tigen nad} gekgen^eit ber $eit ßlßif vnb mufjen eruieret vnb getrieben wer té/wie ban ßaßallent^albe gel'cfyid^t/ Wb lantber 2lng6bnrgißfy:n ^bnßefß^ en gelei t wirb.

feiten wirb nblt;^ eineb baryn ge^ fat^t/alb nemlid)/ bab eb ben rb^n/

frecil^

-ocr page 163-

bö ûie pvrtetorq g,ete, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i !ƒ

vftgejlt;^crt«rt Æei» ttH«uc^Ï)rtr5iitgt;icnc ƒ ï)lt;t5 (ïcamp;«ïgt;«rcö ^«»nèrltc^er jud;t gehalten wevöcfT, 32rd;gt;id7t von wcgcitbcrern|ï«rt ï’fcivtvort im geptje: ê^flélbc gc^ct JSttib mie krert vrtö vncerndjtcn ! m Puberbett Aber mit treiben / zwingen ^^bbrmgen /brewcn vnb fciFjrecFcr»/ ber p0littfd;ert 0bcr bürgerlichen l««ffwegen/ wenn niArt fidj tbetltch ’'”ber bÄ6 gejetje vergret jft.iötefcn kt$ gebraiid) 0ber ampt nennet man/ ^oliticum ober pædagogicum, 046 tjl/ 'Ine Öürgcrltf^e regicriing vnb ^irt# ^Jweht/barinn bie enflerltchen glteb^ ’’’4e im jwang gehalten werben/nach geboten von cuf]erlilt;hcrt tver^ ^'n. ^nb binbet biefer 23ürgerliefeer Wault;h alle menfehen biirehauo/ob p S’ddj nt(^t beiHg vnb Cbfißen Imb. ibcflclbcn aber wirb gebadet in ^beie ÏJ.pbiltppt vnb fonßen in ’’nberen Qcrtbenten»

VX)ie aber bas lt;öe|etje $« (olchen '^’’’Ptern vnb gebrenchen tontme/

3 z bae

-ocr page 164-

ba9 i|î letc^chcb jucrmcflcrt ! wcnii matt allem beöencFct t»te conîgt;ûtott/56 Icgen^eit »nb ben juflanb beö incite (Üjertfur bem fall vnb nadf? bemf-^n 2lbac ! vttb betradjtet barneben b»« natur/ ßra^t vnb etgcnicfjafl'e bce g««* |ètjC6 auff alle bcibcrley beö meuteren lienbe/gelcgen^ctt vnb conbittbu.

bem j-all war bas gejetje ««t alkmc ein vermanung juin ge^orfain gegen cöott, VTad) bem fal bleibt es nt^tsb^jîb weniger eine vcrmatiiiiig jum ge^brjam ! jo ijî cs aiid^ barneben »bn wegen ber fünb auffbi« bejcfjulbigung vnb ftraffx bes »«g«^ ^rjames geraten » Ùaefy vergO bung aber ber junbe bleibt es auef) nidjtes bcjîb inirtbercmeverniartiiiig jum ge^brjam / vnb bettelt aljb jeitic natur vnb cigenfebafft/ bic cs von aiu fang gehabt ^at/ vnb in cwigBettbe^ galten wirb: 2gt;ic bcjc/julbigung vnb vcrmalebciung aber wirb von wegen bes ^errn € bnj« bey benen / bic biijfe t^un/ vnb fid) an lt;£l?rijium mitfe?

-ocr page 165-

2(btgt;Mc pMCtetif Ä.e«. h? pcm (BUuben ^«lecit/ auffge^dbcit» 2(lpgt; Urct mrtrt »n|èr6 tetls von öcn '’ürgemeltcn fragen j fo jwffdjen nnr '’nb metnent rviöcr(ad)cr bifputtcrkc^ Sworben, ï?nïgt; Éan J^irauö cm iglü ßjer wolmcmcnbcrCtjrt'lï ntdjt allem/ »»46 recfytiß/ abnemcn/lônbern a«dgt; ber vngegrônbtcn vnb vncfyriftf W?en memeo XOiberJadjers 1ère for (èlbjï juurtetlen tviflên» 53te anber SJtfpotationpuncte f

m fernen Änc^ern mû antterui« fet «vorben / rvtl tc^ biomal pafftren ‘‘^flèn/bis C6 weiter von jm geregt vntgt; S^trieben wirb»

Äbcr in biepr materiell îuûiten aolt;^ vom vntcrfdjeib bco i^uangclq vnb bco geptjes jujagen/ ‘^Ij^bas man bie beiben fïódpe von^ «nanber fefjeibe/vnb barneben anjew S« ! wie vnb wafer gcfîalt cinco voit bemanbern abgeßnbert fey/vnbfon^ lien ane^ ßd) bes vntcr|(J^eibcô wirlt;f in leren / vnb in gewiflèn verhalte» nun barinit ber algemeinen aller 3 5 C^rü

-ocr page 166-

’’S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5048

krer l^ni vnb wiber i'if fd)affcen vntgt; prebigcn lerevttbw«gt; mtngtjî ^bcr pabc td) nudjaud}^' ntefs juucr^cltcn je vntgt; (tltvcgc beptp pn/»ntgt;5t»4r and? incincm vermögen »irtdj im wevdfe bervtefeit/ wtememe fdjri|ftc o^ntltc^? jveiprt »nb meine ju^j^rer j tm «otmjft/jiibejmgen ^cben rverM’ 5gt;4rrtu)f td) mid; bmm noturff«^ lie^ vnb foleumter bcrof|e. Was bie ©»mm4 beflèlben fey ! bes m(»0 mrtn |ic^ an pinen orten crBurtby«»/ vnb al^ie gebencFen ) bas bennod? ne mafle in fcld^er vcrantroortiirt^/ weldje alpte gefdpicpt/gepalten muff^ ttgt;crbé.2gt;a es benno^ bie metnnng^^ benfoltc/bas man mit meinen »ori^ gen crtlernngen noep nid;t gefetdS^ vnbjiifncben pin »woltc j |o fol re att meinem guten roillcn vnb an ber t^lt;Jt nid^( mangeln. 2)as pabc td? von wegen c»lidf?er tneucpelifcpe» fepmepung anjujetgen nid^t (óiineit vbergepen/ bamit etltdpcn bas maul/

-ocr page 167-

Co Viel möglid; I 3cßlt;*Pfft wiîc^yte werbe«,

ÏVtber btep 2(rticFcl »»b 4lgc/ «lewe kre ^lt;it mem wibcrpidfjcr viel feltjames vnb wunberbarkdjs bmgt; Ses rtuff bic brtit gebracht / iviel^ergt; «lt;id;m«l6 au6 bcin 2)nttc« budp jiw P^eiîijî,

X g^apifet ‘Son^îvingen vnOï^rm^* önt juNefen p^knicto jtilcfc« ^efetje vrtö von ber notwenbi'g^ «itbcö(C^f,ßk(^c„ (ebene pat lt;to^ ’«ein «Jibcrfac^cr in (einem b(fcrttkgt; febveiben vber bic mafjen viele ’’’’tJJwingcn vnb bringen ’’’«djtim mit bem jtvingen vnb bnttilt; fo viel mnbe vnbarbeit/ bne er l'btr felb(î nid;t ivete/ivo er babeim tjî y 5« brtus gehore / vveldje er bo^ »«•^eniglîen bcbór (fee.

k/’*’« b«bc id; von jwingen vnb ®‘’«3€n Aiiff bie weile / wie mein 3 4 wiber««

-ocr page 168-

5D(ts2Crtt»«25uc?) Wtbcrfädxr bauen plaubcrt /intief pr nutcrteit f fe viel mir gaf itid;te5 gcleret »ocb JuUren geba5;t. ©0 bii» t£^ and; je )è grob uidpt / bas id)ind;c rviften feite,' waevoujtvi»^ gcit vutgt; bringen ju^altcn fey. »ounbert midgt; berwegen nidjt weinig/ voie bic tv^anrviejigen leute aufjr baa »ngereimpte bing temmen.

Hun iß ee wel war ! bae ßt vrfac^ barju nemen aus ben algemcinen wer^ ten ! le in bie|cr ITïaterien gcbrau(^t werbcn/al6nemlidgt;/Neceflîtas,Ne«^’ Necellârium, Dcberc, oportere, Vïèt*3 Vletwenbig / ©eilen vnb möfpw. Sie beße^en aber bamit/ wie bie tex/ als man auffgut ©cd?ß|cb in ber Sennen j bas ße fid) billid? »erßenbigen leuten in j^x ^ertj f(b^ men feiten. 2)an wenn idj fage/ö?«^ tc wercFe fein »en VTecen ! (Sfute cfefel vnb.mus man t^un /wae^ bas mit jwingen vnb bringen jufd?^ ßen t* öfben fe wenig als wenn w Jpredb^/iSflèrt Crincten

-ocr page 169-

2(bîn'ac pMÉîoti) £«re. ui ^«nfc^cn voit nôtcti/lt;Sutrtuff|c^ert ”t» ^lt;tit6rcgnncnt i|î von noten/ bottes ^ôlff ijî vrto nrmen Vnenfdgt;eti 5u rtlkm guten von notcn/C^riflUi^er ^Uubtjt 5« rcdjter anruffung (Sotis ' gantj nötig. 3d^ wtl jtjunO Ocr^ Slcidjen (krempel fnren bffen vnb ^ittn )gUd;cn felbß jubebend'en ^etm lîeUcit.

îÇe tfî aber gletd;»»ol un bem Mid)f tveil Jîc vielgemeltc levé / von ber i ^ottvenbtgBeic bes Vïctvcn geborfni’ *’^«6 ein mol nngcfocbtlt;:tt ^^ben / vnb «un Oen angefnngcn Icrnicn mit ebren •’idjt rtuofnren tonnen / bannt pe ben# einen anfcbcnlicljen fdjein blt;»bc/ ^«burd) fie ben leutert bas maul aufp IPerren vub eirtcit geucfelgrofdjert ba# ïtnn gcbcrt / lo fallcrt pc rm auff bie ^tutung/rtls foltc burci) foldjc 1ère au# bers nidjt bartrt jtvirtgcrt vub brirtgen ‘'‘’ffstbracljt rverbcrt. jDas tortuen 1 fie nid;t leugnen / brtrtrt eamp; feirt

S«brucFte vub vrtgcbrucFte l^rcibett *lt;tblt;inbert î jeh roil itjunb ibrcr oplt; ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 ç fcntlw

-ocr page 170-

lts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;048 2(ttO«25iilt;ö

fcrttljc^gt;e« prebtgcn gefdpwctgcrt.Ob amp;4G nun tvol vnb kgt;bh4gt; ge^^nöck py ! bas lafjè einen jebern vrteileii vnb ndjten.

©onfîen aber vn/ers teile wegen feinb 2) » P^tlippi vnb ber anbereii fd?retben offentlid? verzaubert /brtriïî bae jivtngcn vnb bringen beutltcZS^^ nug ven berbffeernanten mateaen tgt;ee Neceffltet abgcjbrtbcrt ivirb / wen ninn fi'c alleine lep/vnb ficb von €^riß{(d)(

weilen laßen/vntgt; bic gebaiicF’' ills were man ber anber Äut^er ober f0nften ber fämemeßen ßulen eine/l}inban fet}en wolte.

'amp;e'^ benßlben erHerungen laffd^ eamp;au^ bleiben: vnb jage bcrtiuaw bas leZ mtc »wtitffen vnb aiiffmeines Wiber|acZers i»ci|e/»'gt; biefermateaengae nichts be. jleb0d) fo ^alte ic^ benned) maße vnb geburlieZcn vnterfd^db Nf inn,

i£:rßhd^ iß bießf vnteeßf^db ’ bebenefem j^as jiveycrley jwirtgen

-ocr page 171-

2(böt'4e pvaetottj Äcre, nj ’Mtb bhngeit (ey» 5046 «'ne geR(?tcbt ^bentkdj / bas anöcr vnsröcnth'dfj» ölt;t5 orbentüd;c gc|lt;f)ic^t mit beiw ''’Oi'tc mit Icrcn vitb ßvaffen/ ^“ib^atbcnnodj etwas vcrmmfjxvü H^unbltgÜeit ober je Peine vnnernüfft/ weiitgcr ein banmenßo«^ »nb wefcvsktter bcy j^m. lt;De|gt;ct aiv

5it/|o vnb ^eiff es vnorbentltd^ ”^lt;tr«nem redpten namcin

Sum anbern mws man auc^ ein vn»^ t^ffdjcib machen »nter vollenPomen vnuollenPomen (Cbnjien.Öo Ian;! S^wir im ßeijcfj »nb blute pecFen/fetn '®‘rnid)t »oUent’omcn: jcbod; jo jol ’’Ob mus btnnoc^ ber anfang ber vob «uPomcn^ett in biejèm leben geje^c^ W/2lbcr im anberen leben wirb bis '”gt;IlenPomen^eit vcrrid;tet vnb voljo ßfii werben,

, 2tHjf jolc^jc vrttcrjcfjeibc ijl mt ttgt;titer bis aud; jubebenrfcn. Wenn ^ir bollenPomen vnb von allen teb «tt heilig weren / wie wir erjî im

anbern

-ocr page 172-

«nbcrrt leben fern werben / |o bcb^rp te mâ fetncß jwtngcns ober bringene/ jia 4«d? femes veètnanens. Weil tt’i*' rtberûi bicpm föitöigen flet|cb vnbvsrt ölten 2(b4ni ört5ereit3t/offc »beredt »nb 5« feiten f-ortgctdebeif werben / |b bebsrifen wir wd?t ‘’Heirte ennnerens »nb »crmönens/ (onöern and) ernftes ön^öltens vnb forbernö/ vn 5« jeitcn and) wol fted^s tedbeinf nötigens »nb bringens : jebod) eamp; orbentltd)/ wie broben gepigt/ Icj^e^e.i^önesfortlïen nod? genug tf?un l^öt/wcnn ntön Qleid) vernuï net/nnforbert/ön^elt/ tdt^et/ treibet/ ndtigt »nb bringet» Vnb ffe^bten ^cr biep fpröd)e.

z, irinib»4. prcbige bös wort/^ölt an/eamp; fey rcd;tcr ^eit ober jur jett/ fteaffe/ brewe ! eemane mit aller gebult »nb lere,

Äucöe (Sie^e aaamp; aaffbie lanbd frrafjen »nb an bie ^eune »nb iwtige ftc herein }u^bmen / auff bas mciit |gt;ö«6 wol werbe»

-ocr page 173-

2(böf(te pciictot^ S.lt;v(, Ilf

2tBflr öic »jeijc gebr4wdf)cC

’ut^crue bas wort cogéré, jwûtgeit I über bringen/ (Sert. i?. fol. loç, j'm (4« WiHi'c^cn / b4 er aljô (prient » 2)ie 2\ird)e w:rîgt; vort wegen tgt;eamp; (D^ôttli«« ' tljen bcfeld;6 vnb ber infntution ber 3lteit gebrnngen ober gejwungen (cogitur) btc wercFe ber barm^crtjig*

»ben / bflo ße bù ^wngerigcn ; *nb burfîigen nerc I bic »cn'agtcn sur Verberge «uffnemc bte gefnngen fie/bte CrancFcn beiùdjc.

3tenï ! Jm fitnfften lEomb fol. 190. fprxc^c cr nlfo, 2gt;a$ tonnen wir leiben/ bns man bie wercFe bod; ^ebc bnb tretbe/alô notige f-nd^t bee gla«gt; ‘ tens ! bte ba grbflè bclonnng baben/ öitd; bee ewigen lebene / allein bas jnen bae »erbienfî bee leibene Cb^lîi md)t jngejebrieben werbe etc.

jtem/ in bcr Âird)enpo|îil/ ©om# nterteil fol. 95.2)ie lere »on guten wer# cFeni|înot}u treiben.

2)a|clb|l im 2. blat. 2)a5u blt;tt cr fein wort »nb (Seiß s^seben baburd) wir

-ocr page 174-

itö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sfts 2(rtö« 25ticf?

Wir foldjes foUcrt vbeit »nb trcibert/ brtsber alte ©aorteig / f0 rt0dfgt; »blt;r^ bleibet/aiîôgefegt »»erbe.

2)c6 gleicher» fagt auc^ ber 2l(tc le* rer Vlajtanjenns : ©»b® ber glc»* btge 2(brabani fur ein infame atigenci^ r»crtbat/»ub»»aö craudf?5utbw«0^^ nötigt ober ge^ivnngen i|î »v0rtgt;em XTie bann folies bae (g»rielt;bifcblt; wortlein HvayKa^sTs mit ß'd; bringet.

S)teîer »ntern'd^t »0n jivingen vrtb bringen jrinimct audgt; »berei'n mit bet Äercvbn ber fordjt gegen (Sett /äb rtcinlic^ bas jweierley fordjt fey/filial’’ Seferuilis, bas eine furd^ten gefd^’^ X\inbltd;er wti\e/ bas anber ^nedjti* ; fd;er»»ctje. 2)asijt berbalbert »»blJH mercFen/ benn »nterjiringen »nb fSt* ; c^ten iß ein genicmc Corrclpbnberttj/ me fie bann audp von meinen j fadjern anff bfc weife getneinlid? 3^* braudjt werben »ber ben ©prueb djariac ! Öas wir jnt bienen bite ß,rd?t I weldoes j^rer ein t«tl aiw

-ocr page 175-

2(bîgt;f4lt; pcöetoiÄere» i xy ‘'^siegen i ene jwrtng / ^nc brcitg»

3cl^ wtl i’tjurtbcs gcfcl^weitten f tgt;45 ’’’5’1 fonfîcn rtud^ ^uff bicje arc ^in ^'ïivtöcr ppegct 511 reamp;c/ ab nemb'c^/ ®ic fïowê bflèrt mttivortê 5ï»m^ 3«ï(5ott vn fetii ttjortvn tnctn «gen ge

5miigct mic^: 5Öic glenbigett ’”iîgt;rrommc£t)n|îcn laflên gerne ’’lit Lottes gefct5c 5Wingcn;£)te •Heil tt)elthd;cn bflén fic^ gerne mit Swen polttifdjen (àt5ungen5tt’mgert:

frommer »ater 5wtngct i^iclStnf« ^ff5« 5«ten mit guten/5« 5eitert mit 'fnfîcn »orten. Jd) lafje ftsunb anlt;i)/ gt;»lt;16 berglcidpcn / gerne vntgt; gut«» »iHig frtven / unb ac^tc csjbaffir/ bas «n )gUd;er für fclbfl benfelben , Ventielen notörfftiglid) nac^bcncFett i Werbe »nbf'onne»

1 örtö ifî alfb bie ridjtigflc anw wort auff bie vorgcmelte iSSifputa^ tiort voiJ^ 5wingen vnb, bringen !

jeboc^

-ocr page 176-

u8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^iJ3 2(tJöcv

jeb^cf) lol btenttt nteitirtrtb ! fo fern«ƒ ct«?46 beflêrs fórbringcrt benomen |cirt j vnO btn fur mid? mtc^ mit rtnberen einer bcflêrc« nnng ! |b jtc ftïrgebrfldjt ivtrö / nem C^nßeit wol «n|tel}ec /5u»cr2K** d)cn erbotig.

So ferne cs ober nidFjt gebeOert tvtrö fo i|î bennoc^ b^rous jiiucrneincn/t’’*^ »nriebtt'g meine Wtebcr|rtd;er/ Ocf ne fo wol als ber anber /mici^rein fc^rcten vnb feb^^iben von vnb bringen »mbge^cn I »nb viel anbers tl^un ! bann ^aamp; fte bie te / vnb jbiibcrlid^ ben gemeinen miJrt bey ber napn vmbfiircn/ neenn allein geraten woltc. XXJas aber feirt« »nb jetner faAion Icrc »nbmetniing i|w bas fol im brüten bnd^ nadj? aller tntfife angejcigt werben.

XL grtplfVt

^Ott t»fr

-ocr page 177-

2(bîgt;t,ic pmtocn

•Weinclîe 1ère / bâô jw rc^t|êlgt;affcncr/ ^eilfrttrter vnïgt; gitrttjer bnfjc ^amp;cr bcBcgt;

lt;®oît neben Kcwvnb amp;.tïb/ '’nb öem glauben/aiidp ber VTewc gc# borlàaj gc^âre / indjc allem wit. «n fruebt ober folge / fonbern Mä) »ieetitßöcf Oberteil ber €bd|tlid;en öuffe ; wie man bann alle beibc na^i

in berlMrcb^« einen jglicben nach 1‘iner art ynb vweije gebrawdjet» X)rtb *fîï»cninacb 5» recbeß?lt;*ffenet ^dlft* ’’’er tnb gantjer 20uflc ober beBerung

iioten / bas man neben Kew vnb ^'«»aben and; einen guten fnrfat$ k'»nb bcbealfo ancSottjwgcborft^ ’’’en vnb ficb J» vben in allen €b’'ifî^ '^en werePen / fo viel als in biejer Ngt;ad)en natur gefdpe^en Pan. X’on ’’efer materien i|t etwa juwor and^

gefdjeben : ©0 b^’be i^ fonn« l’en aud) vormals einen Pßrtjen vn# ^’eic^t von ben breien fiuefen ber ^affe ober bePerung ausge^cn laflen f teil id) mid) b’emit aueb bis^ ’’’«Iveferirctbaben»

ÏDage^

-ocr page 178-

jöagcgeft aber mein ïVJbcrp»^ lt;^r |cmc ei^en krc ! weldoe (»n««* rclt;^gt;t fewƒgt;! vnb fenßert terne ntc^r/ al|o axtefp oasttUe /biccrtb^cö Ieren pwem toppe nac^ / ^eitffebfcb feyn miißiif/tvie im f^lQent^ett b«c|?Jigt; ß^eniß^

‘i^cm Glauben vnD^nff» . ^n’cfcngt;

'Üom fôMuBett vnD kuiert tverePert (eret nxrtrt ! b46 ber ülkiit bnrd? ben (Btlaubett Vergebung ber Öixnbcn one alles 5Ótl)«rt vnb wif ivircFcn/ one alle ^üiff vnb vertgt;iei^ß ber xverefe entfxngc: X?nb bafjelbc ans lauter gnabc von weg^ bfs óerrn €bi^ißt t amp;0nßen aberaif^^ ßr^alb bes gnebxgen treßes/ bar auff ßd} ber (Slaube|-unbirtobtrgr»rtb^ vnbgcxvislidT? v0rleß/0ber xviefouß lt;tkd;e ber vn/ern pßegen jurebw /

-ocr page 179-

2(böült;pMetot4Ält;w* «51 ^’’’fictbnlb bee ifrttd’ele ben'uftificao-bcr glaube nimmermeer ^ne ^wte tverrfe ! tan auc^ ene fïe nice® r wenig ale bie Q^nne ene vnb ^ewer ene rand; fein tan, fel bemnadb fgKce«f Cerifï neben bem Glauben ber C^rifï^

aber ^te entgegen

fâmpt feiner gant^en gefeU lcre »rtb meinung py / ba© fin/ ®‘|î«»»îÔn'ttert25»dgt;.

T^a^xni. ÿapittt 'ÖottDa red^tfertt^utt^,

‘Cott ber vc^tfati^nnç^ eter

ecbtigBeit fur (S0tt ifï bie bic ware gb algemeine in allen red;t(cl;affert Scribenten Àercvnb meinung ! bas ^öerlanung »nb er^ltung berpU nad? gelegen^eic ber ©wnb/ 2 lic^it

-ocr page 180-

ltd;€rtn4tur mallen menfc^jcn/iwli’ d)e »on «ïcgcrt bes fâlô ber er|teiJ tern ent|tanbcn7 bas leiben vn ßerbe« bfö lt;)crrn jdtnpt anbercnfei^ nen »crbien|îcrt »on ndten gevrejdt (èy. 2î»ffbcinfêlben leiben vnb |îcrbcit bes »nic^filbtgen C^n'ßt ße^ct nun bie rcc^ttgFcic/ bie fiir (Sott gilt j baß i(î/ Vergebung ber Önnbe/ron beß wegen vnb »mb leinent willen alleiit wer»* ben wir for lt;2»bttgercdgt;t/»nb betb)rtgt; liicn tJergebung ber ©önben / bie ewige feligBeit /»ob neben benen an^ here große gaben/ bic bcnplben an|)ert ßiSfeim

Ô gehöret aber jn |olebtr ' ^ung »nferö teils wegen ein reebtfebaf । fener »nb veßer glaube / ber auff ben iSerro (Cbrißuin referirc j verla|(e , »nb »ertrcwlicfjcn gantj vn qav beg^^ bc. ©oldjcr glaube faßet »nb ergreifjt ab bann bie (Sottlidjc jujagc ven ' gebung ber ©onbe in (L^rißo ! }A bett ^errn (Cb«|î»m felbß mit alle feinent verbienjî »nb gittern. Wenn bann tut ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fblüb^*' I

-ocr page 181-

2(bî?irtc praetotq X.ete«

gUub ba ift/ vnb pdf) al(o cwjf ocu ^5crni C^ripüi» »ertrewhc^ vei-j« '^fKt / ab bann befompt ber tTïeii)t^ ^•^fSebimg pirtcr pinbc von tveg^cn bes

C^npt burd? bett (Slaubcn/ '’Hb ttJtrb al|0 gcrclt;^f fur ! etit *’'igcnemes hub lt;Siottc6 / »iib ein erbe ^23 ettjjgeii îebenbcô » Öónpen iß Slt;^r hin anber niitccl ober weg auff ^fbcrt 5iir vcrfnnnng Cöottcö ! and; iß anber bing anff erben / babufd^ «in menfdj bie gcfdje^enc »erfunnng imc applicirciü rnb fid^ ber|elbcn tetU ^ajftig maefjen Eonne.

»üöfbl aber mic bem glauben nndj tie geiegen^cit ^aben ! bas bennbdgt; ber (unben erhntnuß ! rciv vnb leib »or^erge^e. 2)cnn fbrtßen were ber glaube nidjjt redxf4?afFen/ fonber re nur ein p^arifaifetjer »nb ^ypb^ critifc^er glaube /vnb gebprt fieber ber ©pru^ / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;büße vnb gleubet

bent ièuangelib / îîïarci i.

XX?cnn aber ber tnenfeb alfo fur lt;Sbtt geredpt geworben ! als bann fol

75^ } er

-ocr page 182-

154 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^48 2(Möcr 25ud^

er rtodf) m’dfjt weiter in ©ijrtbcrt farenfettöcr ablafjèrt/»»)amp; fein Itbeit beflêrem^tt foitberbeit ift er lt;SÏ0tt beW 3(med)ttgen ^inwiber 5» öartd'eit/ J» lieben ! ju geborfemen ! «llcrlcy liebe werd’e gegen pinen VTcbcptrt tbun/»nbfnrfubAlbßn«lt;b |l(id) Üben nnjupellen vnb jcbulbig. 3eb0dj pgt;l er »ertrrtwen ptjen t fonöern rtlp fP*’^ d^en wie gefifydeben pe^et/ Xrlt;t6 »»if 5wtb«n l^nlöig waren ! bas wir getblt;irt/x,nb pin bennod; »nnötj« j^neebte t jiçb weiß mid) teinee big/vnb bin bennbebbaburebf^’^

Vbrt biepn vnb anberen puitrte« babe id) micbebrmabin jweyertbO'' ebcftt erBleret / vnb bcrufjp miebb^*^^ wbd) and) auff anbcre recbf Obttee bienen

iSitStgen ^at mein wiberteiletlifb^ fonberïitbe »nb eigenwillige meirtWrtS wie im ïöritten bwcb jnpb«»

©a^ XIHL

-ocr page 183-

i 2(btgt;t‘4« pcrtctôviÇ tLive, fjf 'Ôott vermanutt^ lgt;ev gbn'fîe«.

tgt;cn gUnbigert gÇvp

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lerct man / bas pe»ibtc|ctnkb6igt;

I9W Ulcnfid^ltdfjetî |ff;n?aclxic

i nbsp;nbsp;nbsp;ßetigcr »ermanung jwm ge^ow

'^3«g«rt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ 5«f hebe gegen bcitf

^«^efîeit vtîb 5» rtUen (C^nßh'djcn ®«e^en »»ol bebÄfltit. quot;ünb bas

»evmanung fwr »nb fur m l\irdfgt;2 ’»etbcrt foHen/wk baff bar?« bic ^lt;^35 ^-^pt(îel/în «?eld;iê »afî ettcî fold^ ^fnianung feitt/ iiad) mittagc j« p«/ 5‘3«n in vnfern Âirdb«’» verbrbnct I««.

^as aber même ÏVtberfàd^er leretf **»bjîc^ juuorteibigen vnterße^ett/ Wn fol it» 2gt;ntten25wdgt; ge^anbete ‘’’erben.

•öa^x/^.^apitcU 'Co» Der €ttge( ge^or^ famgt;

^'Æott Den éngeln ïeret man/

anc^ j^r Óc^rjan» gegen

-ocr page 184-

RW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sfnöct

Vlong ! VTottvcnötg ober won tloten (cy j ö49 tft/bnó ße aud? (Sott wtHigk'd) »nb vitgcjnjungcit 5»gc^ori^ (àmcit )clgt;ûlbtg viîb pfltdjttg (êtrt /ö(»r JU fie banst ab (Soctes gefd;epff wb lt;Lvzatml vitb (onfîcst awc^ von »veget» |tgt;rcn 2(mpts vitb vieler ^erlid;cr tvbl t^atverp|iid;tetpin. 10011 biefer fen^ tentj vnb iTscinung ^at man CSpetnpel ist best Öd^rifftctt lippi feligern vitb 2)» Pauli i£beri.

j^iö alles gilt bcy uKiuem Wiber«^ facher gar nidjt / vitb wirb alfo notweubigßcit bes ge^orfames ber ^«gelit gegen (Sottjugronbauffg«;’* ^oben/tvie i:it brittest bud? weitlculpi*' ger astgejogen vnb ausgcfilret tvirb»

lîott @prü(^e« üer 6ei(r3fnegt;(^nfft

1^0» î»nn ^prncß

jîel/(Sott mus »trttt me^r ge^orp’?’

-ocr page 185-

I 2(btgt;t‘ae prcctotq Jtcw, 15^ bättrt bcit tTïenfUxrt/ Icvct man/

I ^46 bcrjèlbc antyalle tîlenjcfjen geblt;J# vrtb bas alle tnenpijen bcm jitfoli*

1 5^nvnb ficb lt;*lp* 5»jlt;^icFen fcbi’lbig kw. 2(«if bic weifc wirb er and; in ber 2logamp;biirgijcbc'i lt;^bnfefp0rt im id» 2lrticPel ausgelegt/ vnb jwar aljo bas ff auch aaffbie Cbrifîen referiret wÿr*’ be.

ï’ijn be Sprui^ panli/ 2)er ©ber^ pl man gcbbr)am fein vmb bes

Sewißens willen / ifï bas bic gemeine , ^^ri|iltd;c Icrc ! bas cr fnrnemlid) ^iuffcincs jebern gewijpn für fidgt; feibs ) vrtb fbUc alfb ein jglid^er vmb 1«« fclbß gewißen willen ! bamit cv ï*4(|èlbe nidjt vernnrcinigc/bc|cljwerc Vrtbvsn 00« abreiße/ ber Óberfeit S«^lt;gt;rfamlcijïert»

X?0rt bem gebote / bas man '’Onbcr ^nrcrcy entbake/ lerec mart 4« allen CbtO^lt^n orten / bas cs ©Ottes »nwanbclbarer wille jey/ vnb Rbemnad; bev IHenfd; barjunicijt

-ocr page 186-

1)8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?0lt;ta

. öKeni ein iettlang fonber jmmerbdf wrpfl!idgt;tet vnb verbwrtbeit» !

lt;^ientQeQen »ww wiberplt;*^ g4r eigne vnbjwrtrfcdjamc beutw»^ bao0n itn brieten bud; mclbung rt«ï9 »bt«rfp:gefc()e^enßgt;h

‘Sc» Ccr gcnfefftctt* Sc» Ccr

€brtfe|p0n ^cle mrtn ^in vnb»»«w »nb 5«gt;4r nid[gt;t vnbillidfj ! b4ff burd; nu6 C^rifïlid, vnb »»blge|Ï«W fey: Vnbbrts matmae^ lt;sgt;0teb4föf 5u bonrf en/ vnb baruber mie ernfl galten |ct)wlbig |èy» ©(JIdje vnb brf gleichen g^eugnus gibt j^r ÎD» Äntp«* rus pligcr nn vielen brtern j in fonbc^ heit rtber in einer (Spißel an nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

furter nm tîïein/vnb Cbmb ?”♦ fbt

X)ort meinen tviberfnchern nber ! P i viele ber fein/bie meines feinbeb 25«ch vertebigen/ »virb jie

-ocr page 187-

«bgcrid^tct ! brts wä« Pd!?)^vcr me^r ^ufdjemen ale jur^û«* Wien ^at/wie bauen fctnc eigne wert bernadjmale tm brüte budj julefcfein»

'Öott lgt;cv anUtuug in fjanö^ lutt^ fceé l^od)tvntig€n ©aevamenfe^.

aber tgt;te anbetung I fo

In ^anblnng bce ^eebreirbigen ««mentce bee 2lltare 5o|gt;aUcn iß/bc;» Ungct/bartiert ifi bie bie Qumniö ber redjtert 1ère /fe barinn ven allen redjt# fdjaffcrtîEbeelegert gcbaltcn wirb»

Qe efft man bae ^jecbwirbige Öftcrament banbclt/tfl ee billicb vnb iwar aueb nett« / bae barinn bae be^ ten nt(bt vntcrwflcn/ fenbern mit gre^^ Ifer anbadjt vn reuerentj gehalten wer be / vnb fei fellt;^e6 nicht alleine nen bem biencr eber ^^bminißranten/ fen^ bernani^venben anbevn/ fe gegen^“ wettig fein ! pe nemen ce felbp/ eber ntmen ce nid)t / gcfd?ebcn / wie bann an^ barjn tpitlc Cb’^iplidj« gebew

-ocr page 188-

i4o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2(ntgt;ev

gcbetlctrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vitb f0ttbedtcf)e

ver0rbttce |èw. (bl aber biei't^be^ mdte anbetiïrtg lït ^anbïurtg bes cranicnts |ïracFs aoff ben óf»'*'” (tl;gt;rifïun» Ic^cn vnb gcn'dfjtct fèitt» 2)c« fbl inait aiba mtt ^crtjeit v»ö miinbcanruffèn vnb anbeten : jw bem (bl man bas ^cet}/ fin »nb gcbaiicFe” netten ? auff ben fbl aller culf»s/ reue^ rent?/ vnb e^rerbietung j fo alba in 0ffc cnncltcr ^anblnng ^iÇd)ià)tl gefeit vnb ^crtd;tet |èin. XVie er brtn” fclbfî (agt/fbldjes t^ne 50 meinemge^ bcdjtnus/ Dnb «?ic Paulus fa^t! be” tobt bes ósrru |blc f t)ir babey verhW bigcit. Öb weis man aud; vo^\i cs mit ben gebetlem/bie barju verbibgt; net pjrt/em QcleQcn^eit ^abe/als nenttgt; lief? / bas fic ntd}t aaff bas ©aera«* mente Ibnbern auff (L^nftum Qcrid)^ tet fein. iSs |bl aber barneben au^ eine eufjetlic^e reucrentj »nb el;rcrb:e^ tung in ffanbcluiiQ bes ©acramentes tje^alten »»erben ! alfb baamp; man nid}( lic^e ! als gicnge einem bie fa^e nid}^

anl i

-ocr page 189-

:(btif«epr(tetovqÄ.ew. 14-1

■ Äii/fonbern ^alte t^rin cm fctrtc i licbs 25ifciplm ! reucrcntj ! juc^c vntgt; ! «^rerbtctimg / wie nurt bcsgletc^crt 1 tbut in vcrleßmg bee ffutrngclq vnb ( biHid) jut^un fdjfilötg ift»

' Was aber bte anbetung bes ©a/ «dinentö / wie man vbr alters bauen 5'tebet vrtb )Q»nb wtberumb ^erfur 5ubred)en an^ebt ! belangt / bes pat *ttart gar Bein befeldj in (Sottes wort/ ’ibd) in ber ein jatjung bes öaeramem te$ nod) an anberen örtern / )b ferne ^*11 bie wort C^rißlid) vnb in ber Nvebt (Sottes one abgottcrey vti aber S^^ubê werfîebeuQo l?at mâ aud) Bein J^’fdge baruber/ weit man bas ©acra# ^mt/wie etUdje bauon reben anbetet man alsbann folle erhöret vnb bitte geweret werben. 5ii bem blt;tt ‘’’«n ao^ barnber gar Bein CS^cm# Pfl in (Sottes wort / wie man bann ’’gt;d)t liefet / bas es bie 2(pofîcl in ber 'men einfetjung angebetet / ober audgt; Pernad;er |olten angebetet ^dben.^d) l'jwnb gcfd;weigen / bas ee m vnfci;

-ocr page 190-

If 2 Ibas 2(itöee rnfcrcrt S^irdFjcn j tgt;ie öer 2(wgßt’ö*’0*, fc^tt Cortfefp^rt joga^an b«c m«« fâr rem vnC* vqui ©4ortcig»oW0mlid^ abgelonöcft vrj b ad}tet/glt;îr tew gebrawd) i^/ wt4it bas Ôdcr^ment iïnbetc/P*”” , ld) benêlben geß^en vnb be,Warumb n’oUen wir bann ^it bic befc()werwig auff vne neni^^^ fllö |b(eert wir cwert cultiwt ! d)er mit ber Artoh trien vnb mit äi' perftitionen VWbgc^et/ b4^er C6 b4rt*^ and) artolatria vbtt ben »rtprert net wirb ! ^ne befehd) vnb bm 2(po|îel e;rempe( cnffgcrtc^tet bber gd | ( leiftet ^aben/ fbnberlii^ weil gefei^dt^ ben fte^et/J^e foHet 5« mewem md)tc6 5ut)iw: ?ootct euc^ |vr 2ibgbtf teref Î Öte c)rert mic^ vergebl«^)»^^^ t1îenfd)en|àt5twg ? Jeeben btm iß auefy nid)t eine geringe gefa^r ^irirtft» 2)eit |dl man bas Qacrament fittbd ten/fb wirb bamte bie anbetitng beraojfbas i£Iement/basiß/25^ vitb weilt/weld)e alba w ibrw fi4ii0

-ocr page 191-

U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Â.«K. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^5

tCUment ! brto

ft «7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sacrament«

’“iporc vnb fctrtc fiiblîantj bber na^ ‘Wlicf) wefèrt verliere / vnb nu nidfjtee ^nbers ban ein lauter (Sottlicfj rvefen/ ifî/ ®ott I clbfî fey. 2llfo wbrbe cs

^blit^ enttveber auff bicArtolatn'am, i|l/ auff bie anbctung bes brbtes/ aber auffbie papißifc^e Tranffub

Vitiation, bas ip ! auffbie wepntlidx ’?'gt;^Ägt;anblun« bca Brotes vnb ÏVeins

'^Pti^/tvic ben bie 2lbglt;gt;ttifd?en pa/ P'litn batten lefïcrlic^ vnb fdjrecFlicÇj 8«tebt ^aben/ geraten» 2)afûr behüte betvure (ßettalle fromme C^ri/ P«n/vn mic^ neben jnen/als einen ber n^bbarinn deines tveges nic^t jufclji/ «tu net^ 5u begeben tveis,

Vlun i(î es rvol war / wie ctlti^jc fo/ ßm ! 5öen ^errn C^rifînm fei man an ^len lt;Jrten { rve er i(î / anbeten • »«wen ig nu hin ^tfputatibn/ vnb

-ocr page 192-

Hl 5Dss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

»nb tfï vrt5/lt;5ott lob/rtid?t 4lletrt wuft/ fonbern wirb von vnö tnt tvercr one v^itm 51t rcben/be»vie|cn.2(ber ^et|tnod;nid}t/ bitôSacrArttentjd man anbetcn » Sgt;Ann es t|î nod) dtt [ gro)]êr vtt faß gret|fltd;er vntcrfcbd^, vnter bcr per|bn lt;Ù)rifti vnb bent crrtment/iven nt5 etn jgltdjes nae^) ner eignen art vtî beiîijreibitngen lt;tnp ' ^et vnb vcr|îcî?et, iCe were blt;»nrt | tin Qncramcrttc nu md)t ntc^e br^t vnb wein / Jonbcrn nllcm bnrc^ ans vnb nllent^etlben (dn Öoltc es aber bic memoitg ntnn von wegen ber gegenwerttgffl^ beo ^errn €^n|tt / oöcr feineó 1«^’® vnb blutes bus Sncrantent baring brot vnb wem ver^nnben anbctert (d^ ti/ jb woUc nndj vnwiber(pred?!td? folgen/b4ô ntnn lt;tudgt;bte^e:Itg«ntn bie(cnt vnb tnt nnberen leben ! in ' dyen (Sctt wnrbnffctg wonet »nb j trcffttglic^ wircfet / anbctcn , 2)43 tun id) n0d) jurjeitnidptjnl^/ inen bringen Ober reimen»

-ocr page 193-

2(böt'4c pvactouï ^ete,

daneben i|î brts 4uc^) wj0l war/wte wtdje jagen/ Nihil eftpcriculi,fiomniâ hcioineiusmcmoriam,tnanjbll aUcs ^ott jun e^ren tljnn. jöauon tjî auc^ «in jîreit: ober îbifputation ! jb ferne csredxïnge^et, tllan mueftc^ aber

I ^«nn redjt vnb rool furjel^cn f bas ’ nian barinn nic^t mc^r als ma»î

’vermöge bes (Sdetlid^en Wortes x»nb «nfetjung bes öaeramentes fnr

®ott vcrantroortcrt f antX’nb bas ma

bas nic^t t^»/ bas ma för lt;5btt «i^tverantroortefan: vnbbas man

lTïenfd;lid;c dcuotion ntC^t vbcc ®bttc6 wort vnb befelc^ fetje. ^tetn ^lt;»5 ntan and) nidfjt einen culcum one AHen (Sotlic^en befeld^ anriebte/ober «'ne Adoration fîiflîe Vil fumeme / ber nian binen offentlidjen vnb bcutlü djfft bcfcldf) 3tem bas cs vns niebe gebe mit folcbcn worten / wie «sben papijîen gebet mitberanrnp ' fimg ber beiligen/ welche and) fagen/ ÏVas Ban es jebaben ! bas man es

' ®Otce 5« ebf®^

Ä man

-ocr page 194-

«4lt;s

mit nid)t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;memorie,deijo»'

on,fupcrftiuon Vttb Idolacriam,W?lC Artolatria Cllt Vedute Idolatria *1^ m4cfgt;c. Jätern amp;45 öer lt;)crr md)t »0tt»rt6|4^e/vergeblMgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

fie mid? mit menfcl)enCat}unget^gt;^^‘^^^ hdr?tgt;46 eg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

»vie «cfdfjriebert fte^ec j p'e liefp’i t‘d^ l^rtbtc (îc nid)ti U?eid;ct v0n •t”'’' bcmi id) faîne e«lt;^ nid)tf VTebert bdH ifi^ae 4«d? wgljubebeucfcrt/bt^J^’^ bemdce Kegel gelten f^lte/ al^netn^ lidf?/ Nj'hil eft periciiÜ, fi omnia hcio i« memoriam cius, esjey teilte gef^^t bey /ß man alleg tl^u / waamp; eitn ni»f trenmen ober in pim Bommen mug/ jur gebcdjtnng €hrißi 0iiee lt;StO«5» c^ren/fo Bonten »nbmodf?ten3tjl«^5^ bamtt aller Reiben/ îZôrcPcn viib (fynften ab^lt;îttifd?e/ Zeufelifc^evf^^ X)crP«d;ee ÄeU^i^n vnb (Ëlotteglep«* rung cnrpJtjólbigt werben.

wirb audf? 5U jeiten bUg

pci »on nnbetung beg Zeitigen (5eiß(^ in ber Qeftait ber Cauben vnb beu

-ocr page 195-

2(bîgt;i(je pr«tot«î Äew«

3t)e(u m ber Ân'ppcrt rtn^ 54»«t. (Çs ijî aber bamit viel ein aty bittg rtlô mit ber anbetung bes A^lt;t ffftmentes. jamp;cnn wenn man vw lt;t» ^ctang bes beiligeii (Scifîee in ber geji Mt ber iCaoben (àgt ! fo tvirb

î ^«mit nid;t bie Ôube vnb ber 9eilige©ci(î ^ugleid^ gemeinct

bie pcrfbn bee ^eiligen (Steißes ^‘fb «Kein ^ne «Kc ber Ouben «np^ M^nb mitfnflûng verflanbcn. iSben biefclbige gelcgenbeit hautes and) mit bem Binblein 3c(u in ber Ârippen/blt;t# Knrtnicbt bicÄrippe vnbb«sÄinbi# Ktn^ugleie^/f^nbcr Cbr’fîw® bne «lie «nfebent ber Ârippen «ngebo let wirb. XVenn m«n «ber von «nbc#

beô Qccramcnteô rebet j ioirb b«bnrc^ nidjt «Hein ber ^err C^rijîus ober fein leib vnb blut / fon* bern entroeber b«6 lt;£lcment / b«6 ift/ Âvotvnb XVein/ ïvelcfje «Ib« vn^e^ ttâtlbelt bleiben / neben Ober feirtcm leib vnb blut ! ober «ber bie ^«nblung felb|î / von wegen bca fi. z XVort*

-ocr page 196-

H8 JDcsSfnöce 25«4, tt50rtl«‘nô Sacrament / wclf^e^ auff öic n?ei(e m ben ^trd^en »nb gebrandet wtrb/gemcinct vnb verfran ben j veie man wol weio vnb (eïd^tfub jnuerfïe^cn bat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

bebelÓ^n pd) aber mente

(àd)er 5« 5îitcn and; mit bem (Sic:enipcl ber anbetung tm 2tlten iLcßamciUi fnr ber artf en.ïVas bat aber bae nbsp;nbsp;nbsp;|

empel mit btc|cr |àd;en jntb«»« 7*** 2tltcn Zeßainence bat man fnr ' arePe ç^ebetet Iwt'e fie bann aud) C'ar5W ■ vcrorbnetgewepn: öaö man aber Oi^ 2tr(fen plb|t Jolte angebetet ^abtn! bae iveiô id^ tnd)c/w0 es |oltc ben ße^emXVetl man bann alba ind)^ bie 2(ed'e felbß. / baötß I »nb anbere matenalia, Jbnbernptrb^*' ar (fen ^bti anQcbetc( \^atl wie ban nu barans erfblgen/bas man Sacrament fol anbetene“ Sgt;aamp;wd$ id; for mein perlbne mc^t 5urcimeK; tvec es Pan j ber mag peb baran bci»a pn. t7ebcn bcm tß baamp; and) bebett^ cFens werb / bas bie arcFe }n plcb^’«

-ocr page 197-

pMetocii Ä-cre.

«nsbrucF Uc^ »erorbnet gewc^ niAtt (S0tt artjoruffeit We. Wb fielet C0 «ber gcfd^nc^cn/ ®^5ni«r{b«0 @^«cr«ttïcn(: «»d? ö«5U I S^bMöd^c« fbllec ^iïr ment entfalt ‘»«e td; Fetttc «usbrneFltc^c Zcpt bar 5jgt;/ jebodt) wtl tc^ mid; «ente »utcrrt# tevtîbvretfetîlaflèit.

von ben «nberett meines gegentctis bicfelbe nlt;gt;dgt; mdjt WttKk'c^ fnfgcbrac^t (ein / t»il

faQen* ©oltccg^ber k Oie nteinung ^«ben/bae fie mit j^rcr •f^'PtßitcJ^Gn 1ère weiter berfttr bre^ vnb ße mit fîreic^cn }unertcibigt; »nterfie^cn wblten/ fb wirb ein Koer lelbfî nbsp;nbsp;nbsp;tvi|]ên ! was jme bariiî

’“Cbtiit feilt wirb,

, bann bem «Ifo ifî / fo moeite «l^ie fragen/wic man pcfgt; bait ba

gt;« pile »erhalten. ^aranO^fagen wir teils alf0,ièr|îlid;gebiîret fiche J^ßlttan in beradminiftrationbaeSCe^ hlt;»dbele ! wie cs ber ^err ’^vnftns fe|t,ij ge^^ïrtbelt voie

amp;. 5

-ocr page 198-

ifo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8548 2(«ï»lt;c

te b«r 2(pö|iel paulue i, iigt; bef^reibet/alamp; nemltd^/ tgt;lt;t6 t»ie gc|pr0dfjert wcröctt »nP cwstetlurtS ge|cfgt;e^c ! »nö ^uce pc^ Part« lt;tlUf gtrlidjcr VTcwcruitg in Cercmpn^f’/ Pcrplt;^ npc^ C^nßus npdjï»K2(p^^ (lel gebrnndjct ^aben.Sum fliibcrit/ P »ld Pic ju^prer belanget / Pa geburet eamp; ftc:f7/amp;lt;ï6 pt in Per gantjé ^anblu^S Pes 3Zc|ïamcntc6 allerUy jttdF)t»nP teueren^ cufiêrhd^ vnbi^^ nedic^ bewetpn. iSufjêrhd; foneit fjctlpg »nP 5«c^tt'g)ètnjnju^lt;^f«'’A'’ 5ofc^en/tn Per entfa^ung vnP »»aa g(etc(;en iß. ^fnncdic^ (ollen ße anb^^ djeig feilt »nP in fenber^eie Pcö betert^ nicf)twrgefßii. (bl aber Pas S^bet ttuff£^rt(î«m oPer anff Pte gant}« It'ge 2?rcifaltigBeit gerid)tet*(etrt J 2)^^ pper Piefbl mä alPa anfprecfyê/ anr«ir »nP anbeten ! »nP fönten fiel? anPercr anbetong / (îe (cy and) iXgt;i^ r njolle/gcln/îen lafßtt/ viel tvctnig«»’jjî’ »»erePe beweifen.^is alleößitntnetalp »berei'n mit Per erßen einfet}un^^^^

-ocr page 199-

2(bî)i'(»epv4rt6tlt;ïÂcclt;, iji writ C^hßt'/ r»« AUS ber ^tjïdrtcrt quot;“a^nfc^eirtln^ jufc^en iß. ©o pabci» ® ‘’«cb bie ^poßetn brrit^cber ottc

Jweiffcl alfo gcbalteit.^rt fönber* P«t aber rebet aiiff btc weiß bauoit ynh'ge2(p0ßcl paoloe in ber crßcti Cbrintb. lt;tm i£tf|xen € apttcl.VT« bem wirb 60 4wd;lt;tlf0 in ber Witte y'Wc^ett vnb attbereit rvblgc^rbcrt^

^^ireben gefältelt,

,^aa ift al| 0 bie ©umma ber C^riß quot;‘bcit vnb iit vitprcit Kirchen algentet

Ure »011 jtjtbemcltctt 2(rti(Telii { p‘5bc icb «110 in »nßrs teil© »nb Ke«« cL'’” vnb Äircbcrt gekrec p^be ! babey id) j (S^tt lob / fricblid)

«ufF tTïwfcnli «l«rm »nb trnm^ ’’’«ttfebUgen geblieben / »nb btrn«:^

Md) mit èbttcG bnlfß beßenbig ‘*^JUtterb«rrert/c6 gel^c^c mit fricbe werCrcittj/mit gutem ober b^fem/ SebencFc.

Was aber fonßeitwolvon ber an/ yrtung weiter jufagen were / bae wil ‘«9 bismal binban ßellen : X)nb

JI bernße

-ocr page 200-

jft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5043 2fnamp;cv 25wcamp;

beroffc mtd; bAn'rttt 4«|f biefurrtciwf^ |îcîî Âtrdçen vnb ©djiilen ! »ilamp; fortberbett anff We crHcrung Ws «jirbigciï vttïgt; bodFjgelartcit öoctoris pönU iCben/Wc irifciiïcin bwcbv^m ^eiligen mentget^an^itt,

XX?45 aber ^iegegcft memes ïütamp;ff'' pdfgt;crs lere vnb memung fey/öawSt) iß v^emalß etKcber maf^ii melbunS gcfcbel^crt / bas »bngc fbh'mfslg^ beu 25ud; angejcigct »nb ausg^P*’’’^ «verben »

©a£5 x/x grtpifft.

^ie t|t a(fo tie «IjemeW 2terc vort ben jtjbcmcltert vnb purtcten/rvtc bausn b^ »» m Isifd^cn vnb ©cbukn ber 2(ug0^ burgtfcbcn CbnlxITto« ! vwc ber rörrtemc|ïeo Cbcslvgcrt Vrtb budf^cr rtusrveipn/geleret v^k^i

-ocr page 201-

2(böi’öe pröetotq üeve, if; midf? nc^efï (Sott beruffc/ , brt$ ic^ mid? rtudj

tub vntfrrid^tnng »ntcrwerffcf

«rbietutig ’! bas ïdgt; mid? ai»d? vn* tcv benen ! bic ntan dociles nennet / gerne wil . pnben lap

pn.

-ocr page 202-

95ud^.

‘Son , I Slnbrcac 57îufc«(i l^tBfWdtenfntcFctt v«amp;

Sfrticfeln.

ïDa^ /.^apted. ^SYÏSt^ «Utt

|t5CbemeI(ett ftucfett v«b 2(fW^ (feiert metrteö Wtberfacberg lere v^y memurtg fey/îxtô wollert wtr ; rtrtc^ etrtrtrtber bepd^cigert. 2)«rtîttlt;® rtber ntc^t ^ufórtg/ rtudj beft0 wertJg«'^ i irt »erbrtdx gejogert werbe / |b wiv feme eigen wort «wö femert «0^’* Ä»^errtÄ(ttemijcfjert»rt îLeutfebw ftrtb ber Jett bes gcgeoroertigcrt rtusgegangcrt/aTs rtemlti^ ! »on ^ete ber gucert »»erd'c »rtb »bm bd^en lebert/getre»»ltdgt; 5«f»mert fblF** vnbwberteinartberfetjert»

-ocr page 203-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3B, Jünfcuh Äe«. iff

ttottvenbigfnt tgt;c^5?ew€n

9f Jorfawö vnlgt; lgt;f v Q5u * ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ten ^ercfe.

'Som nbsp;nbsp;wf n gc^ovfain vnt»

^uteit ttjcrtfcn/ fo viel notwcnbigBctt

I fiiïb biß fetrt eigen wort

5gt;ie Icrc von notwenöigBeit bee ^«wen gc^orfnmô vnbber guten wer j i|l (Bowcelefîcrifd; / (Öottlofe / i J^ncbrifilidj/|c^enbUc^/£rgcrlid;/gcgt;«

N^Hid) j ^inbcrlijïtg / fcfjeolid) ! vn«« ’^‘djtig/ ber fd^rifft 5U wiber / bem ver#

bc6 lt;^ren lt;t^ri|ii ju wiber ! ein ^üb^enef erc7 ber «cwiflen / ein grop l'ï C^ripoff ber nlîe @dgt;cld'c vbertr« 8«»t mu6. €. 4. X 2gt;. gt;► 0.

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4. im Ä,4teini)d)trt.

j èic werd'« fein nic^t notig / weber

•^stione confequentix rtOd^ ratione immu-'abilitatis. ©, CeUtfd^Clt»

' ï)er Vïcwe ge^orfum vnb lt;Sutc »Verde fein rtid;t n^^tig fonbcrn frcy,

^eutfd^en vn Äatctnifd^cn burdgt;i

«W9» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iCtlii«

-ocr page 204-

if(5 iias ^Küte^ud)

|èv ttptig von wegen ber 0rbnmtg/lgt;öG camp; ©ott von önf^ng fo mit tgt;em Uîen j3;é ^abe gefîiji’lr”'^ 046 er 4ls rati'onalis crcaruia bem ebenbilbe ô^ottes joKebenm^^’^ ligPci't vnb gercc^tfgfctt.

nemtet tnufcufuô ptjiUlop^ijcfjt/P*^^ l4gi4m(lt;i;c vn ^trSerne

Icrcr »nb ©enbenten, 2gt;. gt;, lt;tV i. i' ûn iCeutCd^fcn,

iSdtc^e fageit /bCG (îe nötig Propter rmmiitabilitatcm uoluntatis Dcb amp;nbsp;propter ordi'nem Diuinum, b4ô î^tt p^:lo|opt)i)(J?en îl^eoîogcn bcprtt«^ bn.p gt;, im ^eat(cl)en^

©ein bie werife n^ttg propter immu tabilitarem voluntatis Dei, Vttb propKf ordincm diuinum, |o fèin fie »Olt weg^H bc5 gc|ct}cô nötig, ©etn fie »on wegen beo gejètjee / (b Çcin fie gejwnn/ gcn.Æt Ó, im ÎIetjt|c^en.

2gt;te|è tTiagißiiino|îrt! btefe Vlewe rcformatorcô »nb Huge gei|îer forbei ren gute wercFe l gc^offim »nb

-ocr page 205-

Tb, îniifctilt Äcte.

fîltcb^febcjt V0IÎ ber rationabacrcatura (ilsiiótig. p, z,^^, tm ^eut|c{)eiî,

2(i(c gute wercFe bcr lt;Cbn|Σiî ! tgt;lt;gt; f« anbers gute (ein vuö bciÓèiJ ! foHen rt«(f belt grujjb vnb funbanjent öer (Yetbeit gcbrtvvft vnb gcgrunbct (ein/ »nb nicbt anff j'rgenb ein (Sebbt ober

quot;J, (. iCt’»t(ebcn.

Wait fol nod; geletj nbd;gt; nötigfeit Äufföic nevoen Wibemcbontcit fetjeii bbcr treiben .(!gt;, 5. int Oiit(B^cn.

2(lleö was öiis erforberung jrgent nnes geboten geß^id^t /bas iß fein gut wercF/lonber ein lt;5e(et5 weref/ein ttnotiget vnb gejrvungen rcercF j vnb t^aruitib audgt; nid;t ^btt gcfcllig. quot;J, '•int lt;Çcut(U)ert.

^ûr bent iSrbfal i(î and) 2(bae gc# ^orftin nidjt nötig gewefen ! vnb ÎWar and) nidjt'necellirate confequentie, «ber nad) bent fall iß er nötig, p.i. x»

t. im iEentfd)^:’^’

Wan fbl fic^ ntc^r fnr gnteit als fûrbbfen vvercFei: ^oten.^n (einen pre ^igcrt/2lnnbiçlt;^o»

XVenn

-ocr page 206-

ifS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jDrrtte 25«4?«

VÜenn man gute tverife wegert îgt;eô gebote/ fo |em |îe (Ttn^cji^ jetuert preöigteri 2(nn0iç^2^

^^apM nbsp;nbsp;nbsp;I

vntgt; warumb fic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I,

fiin (tc

^ic er aber t)ie notw^nï’^^ । fertgrtruuffbebct /alfb t^ut er mit lt;m bereu ßucFe/ fo ber uotüvertbiÿ^ (eit an^engiQ fèiii/ale nemltd;/ wi« W4rumb ber newe ge^orfam wtiS X’ub |ciu bte feine wort bariutt.

(£amp; ift vnrecfyt vub blt;je/ vuricb“5( »ubeoth'ö^ »ub vubefcl^cÿ)crt ^efa^ij weuu mau ^nd^t î (àuteïVerefeK’'* uottg/ufö ein igt;ing i »ou (S0tt fo^îeu ift : ab ein ba$ utcu »ou wegeu ber gep^e^ueu vetgebu^d t ouubeu fcfjölbig t/î:ab ein battef^ fr. 'g ober betveißttjQ berfelben ; eil .rempel bee ge^or/ams eines b' gcgeubeuVatenafseiubiug/t’i’® ba fblffcn fbl/tvie gute fnid^te ben

-ocr page 207-

ïgt;. tüttfcult Ute» ry?

j p'^Hgt;cr Qortiicn öc^attcrt ^em Ä» 4» i«i Utetmfdpert.

^6 ig vnrecfx^ vnb bofs/ vnndjtig

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnb vnbcfdtjetbc» gefügt/

’*5ttnm4n )prid;t/ Óote wcrcFc fern ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^l9 fród;te bce glaubens vrtö

I . wie Ö5ute werefe fsUen luc^t auff

I a^bst gebawet wb gegrunbet fein»

I J’ gt;• im ÎLcutfcf;cn»

' ‘öa^/m.gapircL

^or^u ftc nötig (cm CtG

^e^gktc^en t^ut er auc^

•’’it bem ßuePe! was bie fines belaget/

^Winn man beric^jtet/ wsrju fie notig l'i”/ gefdjeben foUert »nb müflert.X)rtb Uutenjeinewort alfb»

i5s ifî vnreebt vnb bofs ! vrtgt; ' b^btig ! Ditbcutlidj vnb vnbcfdxibeit ' atf^gt I wenn man fprid^t / ®utc werefe

-ocr page 208-

wercfc pût n^tis \tKSottc$e^TC nbsp;nbsp;nbsp;I

prbentrtg bes ^e^e|îcrt { 5« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rung vnb bejeugwng öcs lt;25U«bcD5 »nb bcr fclig^eît. jtein 5» mengelt bcr bwf|c vnb öes iC^rtfîG’i^c’l lebens / îuvbungber (lebe/juviU^*quot;^ jc^étbnng ber rcdjtglenbigc vnb rcd;tglc«btgcrt ! ben berwff gevtfiflè?«* madjcrt j brts man ben ^eiligen (5t»|£ rtid^c betrübe ober ver/îo(p/ b^s in*’’’ ber von (Sott vcr^ejfpnen belonwnS getttefle/ bas tnanberfîraffebenvrt^ ge^orlÀmen gebrewet entgehe / rtôd) friebe vnb cmtglîett m xveftheb^’^’ fîanbe »rtb tvèfctt erhalten rverbc»Ä,4» ç,imâ.attnifcbem

f

îôû jtjtbcmeltcfines ober j pin berl^alben »nredf?t/bas baraus er/ 1 folget/als | ölte ber î^eroe geborp^ jur lèltggcie vonnöten feinté»2» îCeut(è^cn.

iizs iß belJêr/bas mart bie caufas fins 1 Icsoperum, worju btc jvcrcFe bteitci^/ | rtiel^t wifT^/ Ober je ßelfe/al$ wäß

-ocr page 209-

5D. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;löi

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîc ttidjt/alô brtô m4» pe rviffe.Â.

îgt;igt;nlateintfc^crt»

ifî vnridjtig / vnbcutltdf? 0blt;p ^Hbe|H)cit'cn gejagt/ (Sutc wcrrfc fèiit •’o'ngjuberoeijurtg beo (Slaubcns »nb lêligteit.tîl» im S.At€ini[â)au

gapUvL

'Ôottbctt beit^ett wertem/Tïc^* Wer ge^orfam ent» ^ufc

2Berefe,

tie biejfe Wörter be«^ ; ^Ngct/ Vlcmhd^ / ber VTcwc gc^ori* llt;'*nvnblt;Stwtc wexât/ bic gebraust «ud) ntc^t 4uff einerlei weife / for»s« i j^eit jïveierlcy gebrand;. 5w jeiten , ^«virct er (tean^ btc gknbtgen vnb , ^ewgebbrnen Iwit. fie ban and; nad;

' lt;t^eQl0gifd;ert art ba^inn gc^ói^

, Snjeiten aber referircterfjeanff ^ie ©ottlbjen »nb »nglenbigen ! a’e •Jcinlid;/ ba er fprid^t / ben (Sbtdbfm

-ocr page 210-

£gt;48 ÎOtûte 25wlt;6

|bl mM voft (Siitc» WcrcFert («gcrt ' ï)rttgt; i|ï (oR-^c reöe »nt» mcwiing (ïO »telen orten tn «Hen beyOen bndpen) jufinben»

VI. gapifft ‘Sou 5)fti ^Borfnïu/ tig/5ÏoüveniDig vn£gt; vo» ^tcU’n ere t^oÉ fr a«(f; mtt btefen w^vtzxm /

VÏotvwenbjg »nïgt; von Vloten, 2ln et(w c^en orten tnâUênpc jnt fo viel als jivang vnö brang: 2ln anberen or^ ten |b viel als verbienp: 2lber mal lt;îgt;’ anberen fo viel als Vlottvenbtg jurfe^' Itg^eit. 25abcy Upêt er es nod; inà}t bleiben/ fonbern tljtit noc^ bas barjit/ baserftean orten gantjwö gar vecïver|fét,X?nb lauten barinn fdrt eigen ivort alfb,

iOtc gerecljte’ï Sötc tverefe OiK alle not vnb 5wang, it, b ttn Äateiiti^

-ocr page 211-

£gt;. 217ufcttlt‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lö?

îôû gerechten (gîutc

|ù gcjwiirtgfn ober mû ndttgen ' ‘'uffS'^'^igelt wcröen» iS, 2, im Ärtteii« nifd;crt,

^»tev bem wortkin VTotig ifî ber 'Jerbienjï voit wegen jèincr natur »nb «geitfdxfft mit eingej'd)lof}crt / wenn *”«05 auci; gleidj woltc mit beutung j lt;^«6ic^!ifc’(^n, lt;S. gt;, im Ä.ateinifcben, i

«tt t^otig |ctn.3m ^.ateinifebf f’ bu^ lt;^•1 vielen orten/ vntgt; jonbcrlid?

Hotigober Neceflariurn in feiner ck R^ntlid^cn beutung ^ei|t gcjwungen bent willen (Sottes ober and) t)t9 \ ^cnfd;cn jiiwibcr vnb entgegen, O, Î’wt (!Ze»t{lt;vcn,

5)46 wortlein Ncceflitas, VTot ober ^otwenbigBeit/i^ in biefer ^anblung ©Uten werefen in ber ©c^irffc Slt;îr nid}t leiblid; ) ber C^rißlic^ett p«b«t gar ju wiber / vnb ein vrtgelt;lt; wjieVtes / vngebrcudjlicbes / vnb vn«“ , Mfmlic^es wbrtlein,©. 1,3.1, im lt;Eeut# ' l^cn.

^46 Wbrt Neceffitaris, Ncceflarij 8ic, m X

-ocr page 212-

îDw'ue Jöud) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

îE^eokgï(£lgt; pitberitvit^ j ■ recfyt/vnf0rtnliâ)/vtieid)tig/vnbviU bcutltd^ i @0 aiic^ fem gebrrt»^ rtidjt redje wb C^n'fïhd? / vnb )(gt;i billtcb öcr ÏC^i’Ologi gcrtt^^t^ ßßflfc’tt vnb vcrnoKfcn werben» 2?» S' ^,(S. 4» im Uteünfdfjen»

2gt;rtÓ wortleift j Neccflltas obce Neceflanum VTot Vttb Vïpttg ! tfï ^Cf ^cüiQcn Öc^riffc ntd;t gcrjiefè/fôiV bern^u wtber vnb entgegen» XS»tf« Ceutfdjcn»

£gt;46 wprtlctJt VTotig gehöret »itwr | bdô 2(ltc éCefîament vnb hiit tlt;» | încwenteirt rnnm vnb frnt» I îCeutfd;crt»

löte Necefïi'tas confequcndægtltÂlJeb nt'd;tc0 ! alfb bas fie pk ein Nccellitct befielen tonte / »nö fol aüd)ßnid)t i genant werben ! es were bann/bas man niefjt cigentltd; reben wolte»6'ï' im Ä.atcinifd)®'^*

tîîan lol noch (Seßt^e feit attff bie Vlcwen wiöcrgcbornen f’tjen ober trciben.cD». gt;» im ^eueßbett-

V. îDe»

-ocr page 213-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 5ö, tHufciiU Jtcve. lôÿ

fol nîlt;în mit ber not

® ^otjgBctt vitucrwörrcnUflért.io, ^‘i«»€eotfdjcm

Capita.

'ÖOtt frei^cit t»cv Q5«t€tt ^ercfe»

'T'Cn fvci^eit t)cé 7?cwen y^ïfftiiiG »nb ber guten werct’e rebct er ^‘’fFbicfe öocijc»

I 2lUe ®ute werefc bcr Cl^rifïcrt / bo j «nbers gut |etn rnb Reißen / foUett j'uft’öcu grunb vn funbument ber frcw beitgebawet vnb gegrönbet fctn/»n uuffjrgcrtt ein gebot ober notO» •’ûttî^cutfdjcrt»

S)er neroe ge^orfum vnb gute wer d“efeirt nie^t n^tig fonbcrn l’rey^^m ^ftteirtif^cn vnb îLcutfd^cn ^in »nb toibcr,

2gt;ie C^rißlt^e frc^eit wil feine j NecefTitct obcr hOt leiben» gt;» int

Ceutfdjeit,

m 5 «bett

-ocr page 214-

Kïö ^as^tüte 25nd)

iizben 4u|f’ btcfèlbe wcfjc ’ «itcrjur jeit 2),-tutten gcrebtütk^ 1 nett 2(rttd’elti nitc btefèn wortcn: p ® , £ K1? S l;at bie €{?n)thcbe I inrfjt vcrfïanbeiï ! ba cr @phJ;tA tam facicntes uocadonem ueftram. 2^**^ ^eißjebie Qipcßcln ffec^ret / netwb gefdpenbft vnö 5« vniwlïf’’^ bigc iSfcl gcfnad;t / btc njd;t gcw’ïfï Ijabnt ! wae fie gcfdfjnebert ^cmfclbcn gepKeit aber ^at l'ws bomaîô cirtc» eigenen naincft gt’S^ bcrt/alfo bas cr jn 2riJtirtom»ni gciun^ j net^at. X)itb bas fol Uî. ^o^rtituc^ 2(grKola ^Qebius/ «?ic inan Ô4uort rebet/ gc«5cjèrt fetir 2gt;ic)c6^a»bc(5 aber tvirb gebadjt in h îLbmb nÂatinofol. ^o^,etc,

ëapM

l?oin ^fe^e t^n-

,Q3cDot

3» ber inafcncn vent

tj6 ber Sedert (Sebbt madf^ee cr in foUi^

ber/

-ocr page 215-

ï)« inufculf Jie«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r67

' gar grob fc^ftttjwcrcF/vn brin 5^t m'djt rtlkïrtc bic 4lte 2(ntH)0incy '^tber ^erfijr/ jonbern t|ï vùl vngetjrtl i / vftb mfldpt ee lt;ïuf|^ rtller vrigc^ TOltffenfïc ! ÖÄ6 ntd;t viel vrigeb^ï^ Mter fein Bonte. Vnb Unten feine eiffett Wort n«d) bcr lengc nljo.

^te€^ri|îen fol metn mit bei« (Se^ vnnenvorren Uflen, Ä.i.tin lt;Ccntgt; fëcn.

ÎÔÙ Cbrtfîcrt follen 4ud) ntdjt im gc fingften mit bent ®efct5e genötigt wer I. int lt;Eentfd)en.

Ulan fol nod) (öefetje nod; nottgi« «ÙauffOle nerven ivtöergcbornen fetj tu ober treiben. Ö.5. im (Eentfeben.

öiis (Sefetje ^(tt ittic ben fro* ttten rttc^teo jnt^nn/ vnb bleibet allein ^luffben vngered^te.Ä.x.in» lEentfc^??.

Wann ber tnenfd) eine nerve Crca«« tur geworben ift / fo mus (Sefetj vnb ®cbot anff^^Jren j vnb ben geredeten ï’nb newgebornen $nfrieben Uffen. p. igt;imZintfä)en,

2)er geredete bebarff Bein öjcfetj/ ‘(Î !•« aneJj jBeirteo gegeben fron»

tn 4 nbsp;nbsp;nbsp;5«gt;

-ocr page 216-

iCS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IDrÜteJamp;udf

jiifcirt / bïe vrtb ïgt;46 $ut^un, nw ^eut|H;ert»

Wi'r bcö0r|^rt Seines seßt^es nte^^ (S,z,intZeutfd^eiK

2gt;cr gerechte t^uc vsn jm felber mc^r als bas gefetje vw jm foebenf Böit. i, im éLeutf^eij,

2)45 iß bes geptjes »werd’ vrtb 4mpc/ïgt;46 es bte Öwnbc wnb vnfti' vfgt; «ermugett wetp : 2)46 C6 4bcr et»»4ö »b« »05 fdrberert (o(tc I b46 P’’gt; ampt nid}(/ b4t 4ucb Seine ntad;t ïgt;4r 3», iC.2» »'m Ânteinijc^en.

rZebciJ bem rebet er 4»cb alfs vSitt gcpf5e/4(6 ßlte pirt»4t«rhd? 4Hipü alkirt b4rtn ße^en/öas ee bic leute 4»^ Bl4ge/ bcmutigc / tóbte / »ub }ue ^elU f«rc: Vrtb vbiï bcniplbigeit uinptpgt er b4felb/î ! b46 es nue an ^eitlang rc, î£gt;»i. ù» lateini}'d)ent VTuu ßitn^ met b46 mit nickten ^itßtmen, 2)4rt i)î c6 bes geßet^es eigendid^e 0ber n4gt; turügc ampt/ noie t4»» es b4Urt «wr du 5eû(4rtg »verert Weret es nur cm ^eit^ lang I wie San es bunn fein eigent^

-ocr page 217-

50. tl7ufcnlt £cte. 109 werd' wb 4mpt

Äfeutcrt prebtgert rtber ^at viel er doctor m^wPel vber mo# bett getrevoert biencr

pber bas ©oth'c^e gefetje felbjî vid be Kwerlidpe vnb crgcrlictgt;e ! idgt; wil I vrtdjrifïlidjc vnb (Sottes# *M«did;e/wort ansgejprengt/ bariitv iiî fonber^eit biefe gewefen fein;

j^bfes ge^lt;gt;ret jum îLcuffd j i|l ci»» ^^»ffdsprebiger f ciit Äacc^ant ! ein ^lt;^urntited)t/eirt jwingcr ein briugcr: Jtetn (5e|etjprebigcr feiij ^euffdspre# biger.

jweifftl idtj nid^t/ bas er foî# reiften» gebrauch nad? j wie er 5« vnb 5U Berlin oflt get|)fl/ ^Ifo bas es and) mtme^r Qtabt vnb ^lt;5nbtritdjtidgt;vort jni ifî/verneinen '’ttb Verleugne»» wirb: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;berujfé

^id) Aber auff alle be|îenbige Ctjri#

.^ÏAnd'pnrt ! vnb erbiete ntic^ ^ud; ein teil mit etlid;er leute ^rtnbt# p^rifftei» jubeweipm

m Ç 2)ic#

-ocr page 218-

tgt;o sDae 25it4;

öte|c vrtb bci-gletdjeit woi't wert wit ctlid)en ïgt;eó2tltcrt 2lntiii0i^t/ wie in Huc^evns getcoffet ^«t/2(rt‘« lert vberew. 2)eHrt ber ^rtt 5U bet jêit brtc alle ItJjaw rtlfo fagc» bprffert:£*4ó (Sefetje tjïrtidjt werb / baeeóö5btt^^ WW genaiK werbe. 2)as ftel)£tiit pd'' WO ILowo Ärtt^ert latirtO foho Q^nße ^at er and; biefe ww Qefiket' DËCALOGVS gebart incfy( anffbeit pt’et^igßueL Jtetn/ 2(11« bie wit tîlo|è vwbge^ert/ mûfjcif $itin Zdtffel farert j 2(rt (Halgcti nut mofc..

2((fo f0l and; rtcwlid^ einer »0« bert j^rcrt in einer prebiQt von U7o)’e bet ffeßalt^eretgt;eti}lt;iben/alö were erein (3d;elm / ein ^win^er mb bringet. 2)a6 alfo v^n frenibben Stenten! wcldpe barirtrt gewejètt ! gehort wot/ bcrt/weldje pdp bariiber nid^c allein Qcerffert / ßnbern and) entfettet / vnb bey artbercrt (L^rißen ^odp be^Ligt ^abert.

Vnatfseß^en aber betsalle eSott^ fnrd;«gt;

-ocr page 219-

30. Äcue.

rurcbttge/lt;£^rt|ïk'c^c/»itb e^rnltebcu^ öe^ertjcrtfitr figt;ld)en viiObergleic^;»! ®ottesvergeßcnctt / vndxt|lUdFgt;en ! Lottes »ttö gcfct}k|îerhcJ;en rcOeit/ •Hit b^rtjltdbem jtttent »itb beben /nut fiigfîhdjcn vnb Ic^mcrt^îidjcn betrüb pw6 ircr gcrviflèn erfc^recfcn / i)î bodgt; to)thd(j5iji,ji-inutc/ïgt;46 btejer fd;«)«;* 'opit/tbomhrnen rnb »errvegencn cU tti«nten ein teil (id) l)win rtuff oes iSb*quot; ''’irbigen ^crrrtS). Äutberi Ödjfiffc wort vern)efpntlid;cr vnb trbt?ü 8«r weife berwffcn werben/ wie (îe bßn ^'bereit foldjc Thconcam, wiervbl nuc vsgt;bcßer vnbilligBeit / »idfcltig prrt^gt; ^ticteret b«bcn. ^un i(î camp; wol w^r/ l^rtsein teil bcr »arigen ©pri5d;e ait ^tlicben orten im Äutbeto jufihbeit Kin /roeldjcö r»ir one alle jbi'cv erinne^ auch wbl wiflcn. ©ie |ein aber ”id;t alle barin ,©b viel fbrcr aber ba^ dnn fein / bamit viel ein anbcr S^legenbcit/ als fie förgcbcn/ vn.b bcn ^««tcn ctnjnbtlben väterltcbcn / wie

-ocr page 220-

igt;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ae îbiMc 2o»cp

voie Çgt;ld}eô eitt jebev/bev bes ÏD^ ctortô Ulrtrt»«' (ehgerti preamp;jgten vnb bisd^er mit ßcis gelcfèit ^«t/ juh ff Jbß juenttnern wciô. Xgt;rtb ifî irtfôrtôe«’*' f?ctt bis jiibebciicFcrt ! bâs jw jetten ter tcïvrc man JLut^ctuô et»?4 ctltt^eï fblcOer fcrmcit 511 rebeu nicfyt in ge^ meif» blt;ît)ni viib an atten orten/(otu bern alkm un 2(rttcFel vbn ber gerecO^ tjgFeit bee (SUubens vnb vbni ^etl(lt;t^ men trofî ber blobcn riib geengf«^ ten getxJiflcrt gebraud^et , ^a eriit ber fnmma baubn jitrebcn / ßlfb leret/ bas bîc (BibtffórdFjtigcn vnb

tigert ^ertjen ber from men C^rt fiert trt jt^tbenantem falle »nb gelegenbett wf^ fetrtem gefctjc nod; bcbrewung erft^ ger verbainnus /banon ße einmal ertbltd^burc^ jbten Cërlófer gcfreiet fcirt/follcrt geplagt/ gemartert vnb ge«’ Icbrccft ! Ibnberrt ju jb^ent

vnb fur laut bes tSnange^ Iq gcrviefcn werben / »nb fid; ferner lein in aller anfed;tung / betrubniß/ wiberwertigFeit / gefabr / attgfî/’^’^^

-ocr page 221-

5ö« Mlufcult Äete.

vnb jwrtr nwdF) w t0îgt;cô n^ten RQlïc^trlt;5|îcri/îgt;em Ätt ßd; 5U eb S^ft ergeben/ von beme ftdF) Betn gejetje ^lgt;er l^recFcrt nod; bie geßrenge gc* •^ec^tigèctt 0ber b«0 ersjßc gendre Lottes nic^t abßl^recFcn l^ßcn. 'Vnb ^tcfe bee Äut^erj ineinnug vnb wort fetn gantj Cbrißh'c^ / vnö ùt Pctncin ’*ege jutabeln» 2)45 er aber 2(rtf ^‘l'd^cr/jttbertjnifd;er vnb iSutßujWi^ pjd)crweijc/wù metne Wiöer)4d;cr prgcben/vnb b4ßüt fie pin bciî^aine 'ere jujic^en gêbencfen j folte gcinei^! Het ^4ben/ï)4rtrtn gcfd)ic^t jtn gcwalc ’)gt;tb vnrec^t/ »nb tvnrbe er Jcineni lt;'wpt vnb gebr4»ctgt; ! b4 er nodgt; ïebte/ vrtbejrtict nidjt laßen. Qotfï es 4«dgt; fonßen aus feinen 25ud;crrt «uc^ niic bem gcringpen bijd;pabcn ober mit einigcnt (djein unbcr erßnbi« lid? noc^ auô'fûrltd? ntd?t ju ervücifen/ vnb ba es auc^ gfciel? an bem wzv/ bas etwa fold^e rebe Äut^cri mit vUz^ tcrlieffen/ bauen td) and; bcp?eib »vei|5/fewerec6 bennedf? biUid?vnb gt;nbsp;5war

-ocr page 222-

1^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jDrt'tU

n^tcrt ! b«s mlt;ïit b45 grtntj« Corpus doftnnæ .^tuCf^Cft AlUrttb^lb^rt befid;tigfc »nb betntdjtctc/ aljb öas tnait i«d;t einen ©prudp ober jn’^V ^tc vnö bort ^erfluejwad’te /fonOtf»^ einen mit bem nnbercn fn}]ete ! vnb rtli* fo einen neben bem nnbern letzte/blt;î^ mit man b:e coUntton bc|îo (cicbter barmiff t^nn ëante, 2(16 bann ivurbe pe^3 in ber war^cit viele anbero/bamt »on bicfe n lenten gemcinet rvirb/ be|in ben^3n Summa «ber faffeid}iï0d}^ mala/ wenn er glcidj ctlidgt;er foWf ».»Ort etiva fjcbrandjt t)at/ bao ereo bennod; beincs weges !^imn0}inj'd)cr/ Äibertinifdjcr »nb lt;i:nt^nfia|it)^er iveife gemeinct |)at. Warnmbc^enn er bat |old;e lt;3?e|èt5|înrmcr »nb tïïofes^ f^enöeir /wie alle t»dt ivcl wets/Op f'entltd) anQef0d)teii »nb eiitgetdeben/ »ci'bammct vnb tn ber iLl^rifilic^en gc mein ind^c leibett woUcih

iöartjmb wirb biejie entfcfyûlbiSittiS bo f je ft dp i^arauff wenben ivbUen/ Leonti 2(n«nomer fort^clffen nbcff

jnitt

-ocr page 223-

5D. tnwfcHft' Hete, 511111 beften fommeii / f^nberlic^) bieigt; y '’ielgebrtcbter Äut^erne f^rer cv woelc^ê er (SncFcl »ennetc/bic Ca» w ober fonfïen (Hottes wort ^uljanb/’ «y wenn er ftd^ gkid; als busfxrtig iWleii würbe 15« ewigen jetten verbo;« blt;it/wie befplben feine eigene ^anb Wjnjfc nod) »cr^anben ifî ! weldjer bcf£lid)4uc$ von beni/öer von 3ïgt;.Â.iîigt; ^b(ïo barjn berufnen gewefen / exequi« f«ifî. Were fallen ber(falben jugött;« neu / ßc blieben mit bes ^errn Äut^erj ^ebvifften »nb awtoritet in biefer con -trouerfien vnOCrwOWCn»

gapUH.

^ou zwingen viW Vvnv

^0» vnt» Mitigc« madgt;t er viel wefens in beiben btic^ern vnbfonbcrlich im îCentfdjen» nun treibt er bas bing nid;t allein blt;«3

-ocr page 224-

»^lt;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5D(J8 fritte

fcv Cerner vormals örtuoit gebtfpuw^t

/«uc^ rtod; ntdFjt önruinb bcCwiï’^ mert ïfï / lonbent rctgt;et 4«d;

jumaleit »nj\gt;rmlidb »nïgt; viibefe^«^ bert/ eben voit bent jèlbeit jivtitgert bringen / voie an vielen wen feinem Zeutfd)en ^ud)ee vnb lt;t«o ctltcb^’^ Altaic vorge^enben ©pr«d;en 3«be^ïi^ ben iß,

X. g^apitci ïgt;a’

^ort tgt;er rcï^er wïgt; lerct tr alfo I bits er bavinn ben VTervert ge^orfànt bines voegee wi( letbei)/ vnb fprtd)t öffentlich/beobie^«|fe voICotncn fcy / wenn QleicJ^ ber VTeiv gehorjant ober bic (Sutervercfertidfjt b^rsn Contett» Ä» ç, un JLateinifeJjen, Jd) Wil |t5t Sefd)weiQcn / bits cr ^esiyalben ein ntal in einem Examine

/ Vos Philippiani, brtô

ftifde

-ocr page 225-

lb. tTJufcnlt Äer«, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i»

RlScfc ber Äuflc ober Äefcrung j« ®6tt)èyiî/îgt;lt;t6 eud^ber îLeuffeï 8«lcret ! fo fe^pt j^r «Ke mte ewcnbcr/ ®iib werbet mit ber Ure jwm SSeuffcI rdreit.

X/. gapiïd.

*530111 Q5Iaube« vnü Q5Mte»

'^onbctt 6etamp;ni fcfxeiBctrr feinem Änteinifc^cn «ïlfo/ ber ®Uubejfî feilt Ólnube/wo er m'dfjt lt;’Hcitt ifî/vnb 5W4r ßlfo/bne imd^ bas S^nngfîc werrfe itidFjt babey fcy,€,g,

S^apita.

^ort bev

*001112(rticfel t»or 5'^ccamp;tfovgt; JJSnng Wil er bcit nnmeii fabelt / als Ky er fampt bett |eitteit gar reiit »nb ffcbtlèi^ajlcrt barin/alfo oas er fampt n bne^*

-ocr page 226-

5Drt3ï)cftfe35«4gt; benÇçlben allein ved)t öciio« (ere /»«ï’ ft deiner me^e,Sgt;a^er ßw ju J««'’ f0llt;^e wort o^ertthdF? Qefttlleir/^ô (èiU vbcr Orey otjcr »ûre nid/c/bie bat 2(rti cFef ber rec^tfemgunQ vcrftel^cit, ritbec nber ^(tben ftc^ viek ftomittci^ ^^riftett entfettet vnb nid^t iveiittff be^ ': flagt/well borane vider leute vetytvet^ j ffeluug vttb verbamnuè erftflseii luuf fte/v0n bc0 wegcit bae fte nid;t wuft^ : bb fte Aitcfy vuter ft^tbenauter }al j ren. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

VJun tft C0* 4ber bageg^ett vitlatgi' , bav ! b46 er iit fte^euber jrruugSlrtrtO I ççp» bief c wort o/jriitlicti ge furet ^ifttt ein ^ur vnb gleubcft/ft biftff j Itg, amp;0ld)eô ^4t bie ZMrc^e ju ^ruuii’ j furt nicbt alleiite gehort /ftnbetue^ ftat aud) bafftlbe ^ernad}Hi(tlamp; viel( febens vnter allé red^tlc^a^euen lt;Lbd I ften erreget, Jn fcnberbeit tft ntantiige cb^licbe vnb ^itd^tige iTfatrcn vbel ! bUttîit 5« fricOert ffeweftu, H«« iß inufcuhtamp; ber dzrfte md)t / bet alß i reb^t/

-ocr page 227-

inufcuit

teilet / f^rtberrt bicfclbe kre ï|î 4udgt; 5«r

2). Äut^ert von Ul » Johanne 2(gncoU 3jjcbi‘0 bomab ber 2(nt:i« •lomieit öttffter gcförct / wie bAim fee eigene ^rtiefel ausweipn» iSr i|i «bev von Änt^cro fcligern rcbgt; lief) «usgemoßevt worben ! vnb fein ba«on etli^e 2gt;i|p«wtiones 5» Wies’ temberg gehalten/welchejàmptbett 2tntinoini(cb«rt 2trticFelrt jw pnbett i feint iSr^crtîIontOamp;ut^eri ÄÄtigt; ' no vmb bAo Vierl^imberftc blat etc,

rieben bem |o i|î blt;t6 lt;titdgt; ein PücP ber Äerc tnufeli »Ort bee recfjtfevtigung gewejert î 5» (Sott fol m«tt tommert ! lt;tfó ^ette mart fein iebeUng Ceirt Qwnbc getarnt: ^er 5it ®ott fnmpt ab ein VTew^ Seborner / ber fol ben ^intntcl mit Sewnlt'jCinnemen ♦ Wclc^eo beibes '’on jm 2lrtrto i ç lt;lt;nbsp;o» gelcrct wor# ^en / barnnffer bann and) jurfclbcrt kit »Ort etlicbert brtrnmb üfprocl?ert

I ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n X 2)lt;t

-ocr page 228-

i8o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎJvittc 35nct),

frlt;»3c tdfj nbsp;nbsp;nbsp;aile fromme €^rt

fier» I ob b«ô ^eiflc ben 2(r«'lt;fel ber re** c^tfertigung reine one verbund’elurtS vnb niiôucr(l4nôt (eren vnb treiben/ »nb 5»»ar j bao j^r fonßen »ber brey ober vier nidf?t pin/bic jn ber i«‘î( fen reine ! red)tfd;affen vnb vnaei^ fclfdjt in i^ren ^ertjen ^aben / vnb grônblid; verfîc^em

‘Öott vmiianung t)er ftnt

85îit Wefett vnb ber^kûf^nt/ i|îerenblidgt;|ô rveit gcBommert/blt;’^ er and) etlle notige vermunort« ber cnjnfed^ten nid)t vnterwhen ^At / rvie bann bicp rvort oflt von liw gc^^rt pin î S,lt;ifjê mir bir (C|)rip‘^’’ mit vermanen ju frieben 2)4^5 etUd;e «onwge tcpi(tei/barm vip/y Iid;e veröwnung 50 guten rverdf’’

-ocr page 229-

JD. mufcult' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igi

fcw/j« prebigert farcit Uflên/ »iibfonficttanberc matcnctt furgcito^ •nett babert. Xüanimb fic abervitb t)nb voit rvee wegen (le foldjs getb«/ b(»5 werbcit fte wol wifpit ! vnb 5« jeü ten von ibrem etgen gewißen blt;gt;ren/ fjib etn mal ttttt jbrer vitgekgcnbcit für cSotc verantworten ittûflên/wo fictiicbtbcyjeiten bwfle tbitit vnb fïc^ 5ttlt;5ott behren.

3« feinem ^Lcittfcfjcrt 25ucb aber kbmbtcr bauort alfot îDic frommen ^^°tfi'cnfcine6,wicr(fprcbtgcr6 vnb (ob teurtucb mit allem beiflen vnb forbe;^ ten nitbt befebweret werben,25.i.2?.i.

^öaöX/m.gapitct kontier ^eilige« (fuget ^ci^erfam.

‘X^er (fuget ge^ovfaiu fol '*ncb feiner îCbcologia aueb^t*’^*^ tig feilt ober beiflen» ^enn aljo f^reibt tf banon wiber ben ^errn pb(l*PPtt”t n 5 vnb

-ocr page 230-

«Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

paulmn iSbcrujn/ wie

^cüi^c» totwcrt 4wc(gt; nic^t fur bûfeit Philo) op^ifd;cu logen »rtungel^odjtcn bleiben / mü/jen pd) f^cer VlotigBeit viU técweeffen/ wie pe bait vnuerfchlt;*’’!Pj rlt;tQen/ vnb in f^ren Köchern von Schreiben / bas aud; ber iCngcI ptm notig py etc, jefy gemcinet ! brto ein tljenfc^ fo »nb frcwclidF? von ben lieben kn bürffie reben / gefd^weigt oflxntlid; von pdf? f^teiben, '• i Zeiitfc^en,

XK §apM ^tlic^cn ^pM)cn amp;ctii(^cn ^orrr^e

Doter ant’f ni mac^t ßlt^amvnb ffefebthdbe beutung’^^^^ tclid^c ©prüd^e bee (Si^?ttlidb^ffi^^'^' tee, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

Sgt;enamp;ptu^ petti in ben

-ocr page 231-

5D. tHofcuIi ^ete, ig? tcnbcv 2(plt;gt;frel rtm Junfftcrt Cnpitcl/ ®ott mue tîtÂrt me^v Oe^orlam fan blt;mn ïgt;ert tncnfc^eu / jeuc^t er ab tóne Auff öie / f0 vuter bent gefetjc tva

t Ïtuffbie rtubcrn aber/fo voter ber gnabeo jèto/jbl er otd)t ge^^Jreo. J, 6, lm Irttciuifc^eo.

' 3m Öïprud; juo Komcro am f?» ^'56t|to^ttg/bae man ber Oberteît Sfl?0rfam fe^ vmb bee gcroi^oe rriU lm/ ober / Öeib ber (DberBeit aue ooc tJntcrtbao vmb bee gemflcoe wtlleo/ 5eudjt er bae tvert gewiflèo auff fremt^ ï’cr leute gemfjcrt oic^t aulfbeeiem'* ßen /ber votert^an îfî vob fern fblÓ. ii» lateinife^eo»

ï)ae gebot ber ^pofïel tm lt;£r(ïert Synobo 5u ^otcrufalem voo »ermew tgt;uug ber ^urcrey/rechnet er voter bic burbeo/ bic nor cio jcitlaog vbo oótcn fein vttb getragen werben Ibllert. ç» imÄateinifc^cn.

2(ue folieert bcutuogen v»con fïc tte^tfeirt vnb cr(ï in bic leute gcrat^cn

-ocr page 232-

’84- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jDrftte 25wdb

foltert / wijrbc fur war ctu amp;9tt vrtb gcfctjlofo/ »rtgejogé/ro^e/ j£)ic^i|cb ! vnerbar ! vnd^dfüid) »f*'’ gartt^ fe^recFh'd^ lebeu »rtb wefêrter«^ folgert/ ba bod? (Sott guebigüci? fein« hebe 2^ird;e fur behüte»

3rt fonber^ett aber würbe aus bciu ©prudje paulBUrt Kotneru am 15» bao erfolgert rtiufprt /bao^aurvuï’ 25urger vrtb artbere vnteet^anen nur allem »mb ber anbertt leute wtlh'’/p^ mit bte »Ort lauert ntd)t geergert bert ! i^rer ^o^ert »ub auöerrt »s« (Sott »erorbertteit ©berFcie }U ^orfamert |d?ulbig wereu» Soup’’ fur )^re perj^rt »ub »mb j^reo Çtnamp; Wîllert /votttn pe »ogclftcy *’’’ Ferner OberFete »utertbau ober fam ju fern |cbulbtg : »ub moeb^^’^ , fo / fo ferrte ee ber VTebeße rtad;bai' |emer ergernus m'cbtju wtfleu fn0w mit ber ©berFett gefîlleus farcrt ► 2)aö fetu je ferne furfeb^S »ttb gut furtbamertte ju erb^^lwug r frtebUcl?crt ge^orfamo: ^a foh l«^!quot;

-ocr page 233-

SJ.ÏUufcuh' Ä.CIC.

fctnwolgcovbét regimentlcm in Buvtj ‘''’fFtffolgen/ t»ic co fuv ctlidjcn jorcit t»eita«ffv«rifc^enpaurcrt vnucrfc 92116 angegangen / barauff ein bpfev ^'’fsong erfolget ifï»

gapitcL

'Sou ï)€r 2îuâ8lHîrgifd;crt gonfcfFiou.

röott tgt;ev Stu^öbutgïfc^cit ’^onfefliiort fdjrctbt er in feineni S.atei^ 9ifdjcn ^udj ! bao fie auff temporip^ *^11115 *gt;«0 fonflert auc^ nilt;^t mit gegt; ’’nslhmcn bcbac^t gejïellet vnb g« •nac^t (èv. amp;, 5. im iatcinifdjen.

2W|0 fol ai fein 3nebiua ftuegangco beffelbigen 2lngóburgii» f^en Keic^otago bo bic C^rißlidjc ^^nfcffion Äcy|er ^arln vberant«« 1 ^ort war [ etwa beim tifc^trnneVlein I 1*4) bfft mit x^ppifd;cn »nb jertUd^en ’Worten auff bicfe meinung ^aben ^Oi# ’‘«nUffein p^ilippleirt ^at bao gc^

n Ç fd?«tv

-ocr page 234-

i8lt;S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^48 5Egt;«'tte 25«d; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

, fcbiftV brtwtt gemcltc

^en vnb fortgcfprcngtwcröcrt 5« (cf)Wrtdgt; gcUbcrt .00 fctrt fïen noc^ etliche nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

»erlauben/tvcl^c newheO 5» furt^m niem btefewort van 1*^ ,{, befdgt;wcrung gehort t^nben: cucumber Sog6borgt|cben etliche grabe jrt^mc raeipn: Wtf ben 5» ber jeit m'd?t verjïcnbert ! Pf)ihppö6 bAtVtc int

! aber bie jcit l^at ee An WÖ

• J. rt

2)aô l^eifl je bie 2(ugôbuï'Sgt;Pv^quot; Canfcffian gee^ret vnb junt bcjien farberu Qal ee bann nu eine faW »ncirtung mitvnfcr religjan»rtblt;C^7 felfian^Abcn /|a ^nben wir vnapj^^ war ber|elben weinig 5U r^óntert. CGAberbAmit beyvnevnb vnfernrtAi’ tfjCaminert /ja nud^ gegen vnfernn’i^ bcrfÄd^ern gut werben / fa wil id) Auef) mit laben.^d) befarge mid) abef Iciber cinee anberen/ ala nemlid; Hiel’ terey/Abfal vnb graflêr weinigW wele)^

-ocr page 235-

5ö. tHufcHlt' ÄeM. r87 ''’«lebe Orte rtlkrt jvceiffcl cr^Olgcrt wiîr;« ïquot;«« / wo man folcben gejelkrt ibrcu •rtutïiptlkn ge|Î4tert vrtO vngeßraffee McibcttUflcit wkO»

éa^XA'i/.gapiUt artbc tuug ff éacva*

mentfö»

^öu ï)ev anbetuttg f F^oeß wirbigett èïâcrrtmcrttee b^t ev furm |ÄV rti^t eilte geringe befcfjweritttge 51» ^fÄrtcFfurtartbevObcr geßifftet vnO eiitgefört von wegen ctli^er propofiti^ on, bie er alOa briicPert Ufiei» / »nb 5« 2)ifpitttvcrt wilkne gewefert I wiewol es it^dj b«rlt;^ (Sottes gitab '’rtb guter kitt ßetfö »erbinbert geivorgt; bett. 2)rthrtrt jein nun bis feine wort: iöie Anbetung bee ©Acrnmentee i(î (Sottes wort gemes vrtb fol berbalben rnangefodjten bleiben»

3cb Wil jtjt Albie gefcbwiegcrt/wAs et »Ort ber 2lbgöttifcbcrt Tran« fubftantiation , »rtb »Ort bet Algc^« meirtert wArbAfftige« Cbripliebe«

Äegel

-ocr page 236-

i88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5Dtt'tk

Kcgcl/2)2(A:

2( Xgt;©©lt;^K^2(i» «□ns2(iL 5xgt;nlt;5 jDcem xxon (ÊftDîcz v(£^ r€^5 .Vï)K ce^n q2((Cï^3 miifnï: x\2(n ooisj ©©.i (SÜz2ilt;£^Ziï:Z

^abe vcrincrcPen UflfM. fbnöcr^ett wil id) gcfcJjwetgert ! er far ergernus von wegen einer v»rtÇ^ tigen vnö jnr vrptd^e niidtj txtmit trt beJcljwerijngc jnbringeii fnrgertOrti^ menen »erenberong ct'id;er (fereittOf* nien im 2(benbttwl bee /^crrn in Wf €^ri|îlidjen gemeine jn ^rnnd'fnJ'f erreget ^nt/bae nidjt alleine bieart/ bere Äird;enbiencr f |bnbcrn and? gemeine nidpt ein gering ab|d^ew amp;ƒ rnber gehabt barnmb bae fie bnbnrd? in j^rem gewifjen mercFlic^ befd;»^^^ ret geworben/ baljer fie bann aud) wa bae ©acramentee weiniger bann jnuor gebrandet l?aben»

lt;4:r foil pdp aber j wie man banon glaulgt;

-ocr page 237-

4D. înttRuh' Äew. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189

gUubwirbtg fagt vntgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ct

«4?^ bes iSerrn 2gt;. Äut^cn ©pvödje beruffèn» 2lber cr tbat ftn fiir »nbfiSrber gantjcit lt;£l)vißcnt)cit geilt; W«lt »itb vnrcd?C ! tvie 5» piuer jcï't/ Wenn C5 amp;45U PomiïKij »vtrö/vpn bc# nen/i»eld)cn önrnn gekgcn i^/ ß’cöug l«mwirïgt; bctvtc|cn vnö ßueförhc«^ gci« •IH3 verteitngt wcröcin

ïft aïfo ntnnc^

P’ebeve lere vnb 5war feine eigene tvort ^’2 er in £»»iggeit nid;t wirb mit gii^i ^^ntgereißen leugnen Ponnen» Vnb ®'^ere6 gleid) |eincm fa|î gewonliï^ ^envnb vid geübten gebrand^ nac^ ^’^rfudben würbe j fb jein bennod) jnnt Jfil fetn eigene budjer vnb criidje ^anb pnfixc/ )um teil aoc^ etlidf^er enber p’’te b«nbß;riift/vnb neben bem vief SUiibwirbige it^dßen ver^anben/ bic

-ocr page 238-

bk »mb pjldf? birtg

»rtb mtc wd^cn bk xaavl^ek ö^rW gctblt;»rt »ttb bejcwgct ian werben* |)er ee bann and) enbh'c^ gommen iii/ bas fïd) (tad) em öfrb^r Katb 5ramf furt cthd^c m^I »ber ja 4«^ d;brmgertbcr not befcbwcrct^^u

XXgt;4ß ftd) öber fonfîen »on »nb Jm ^oreii vnb fe^cit Ufpn/bäö «J?» id) jt^t ^btt »nb ber jett befe^ka/^^^ mit CÔ md^t bcß anfe^crt ^abc/Ale te id) $utxgt;ek fhren j »nb me^r aIü bÄj rin id) vw j^m (ta^efbcfytea voe*“^ »on «Sotteewegen verteibigen aiöß^/ fataemen, So mag ee biemal alfb bey bleiben / jebbd; mit »ertvarnnng/ bas er nid;t plbfî me^r »rfadf?« brtrjii gebe.

Was aber bie angejogene ©turf^ fampt ihren pnncten »nb 2(rti«fin belanget j baraos ift kid)tlid) vHb gUr one tieff nadtjpnnc ober weitlenii tige ansfnrung jimernemen I wie wetf fidp mein Wiberjacher albereit

-ocr page 239-

JWofcttlf Äcre,

2(Igcniewert óbcr €^ri|l(tdF)e», vnïgt; ©dF)ulcnlcrc abgegeben

Wbc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gjJjg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gç

I '^r Werbe/wb bas es ba^tn nicOt , ^lt;*gt;nme/«jïc lererem teil (èlbftgcfagt

I 9wenj iÇsfolnbc^ viel binges/lb “‘tö^er in ber Äcre verbbrgen getvo

I 1^'’ / bicfer gefîalt ^erför

^p^endix.

/Elites aber Cart ilt;^ al^ic vnange^ 5^igt nielle la|prt/bas mein jviberfa^ ^Xr fampt feiner gefcl|cba|ft/vnb fottjä ^^Hicl) lampt einem sffentlidjen ^n^« ^^ußalien vnb öd;rvencFfelbi|ten/ ‘'«ebmit bem Pater vn|er feltjatner ^'’«fc 5»fpielen vnb 3« geocFclen an^e# be ! alfo bas er vnuerfd^empt lagen/ ^nbleßern barff: î6as Pater vn|er jubeten fey nic^t nbtig: bic Sieben geü« bet im Pater vnfer |«n titulifamofi, bas i|i/attr»c^jtigc titcL 3*^ wil )t3üb was me^r bawbn gefagt iß/gefdjtveü

S«»/

-ocr page 240-

5048 Quitte

gcrt, 2)40 vdtt bcii ver^ïXietffcb ten vnb bppn lewtett {icfy wtl sen v0n î^nben ! viele gUubivirbtÖ^ lente mit grofjem rdjrcrfert vrtb entpf^ gel?5ret : Vrtö baflelbc ittcb^ allem em malfottbcrn offcmalgefcb«^ ^ert vrtb jwar in confiftorijs, m ten ! m gaflungett vrtb an aitberefî ten » 045 ^eiß je lt;£^rißlicfy belt / vrtb ßgt;I bctmvd? nidjc vrtre«^^ fcm/jonbern fern vri vngc|îraffc palpren, U?as |àgt aber (Ll)(ißaö 5« / tvc^ benen I ba crgcnmö eómpt. ^l|o tvirt et audFgt; an ßnentta^ ge fasen / wc^ c«df) bie j^e gehöret ! gelitten vnb Qeßatet ^(ibett baj^r C5 b0c()»vol l^ettet weren nen ! vnb ab €^tißen vnb fbnßeif and^ van amptewegcn 511 wehren fdfjnlbig wäret» 2)a mngen ße örtrt»^ fe^en! wie ße beße^en werben / tvb fic^ nicfyt in bet jeit ber gnaben be(e)' ren /vnb was nid^t geß^t^tn iß/n0lt;^ yjt^un an^eben / vnb |a viel mögll«^ Zß/WS werd’bringen.

-ocr page 241-

-bild).

2(u(worf

WaUe^

bringen tn feinem‘^eut^ fe^en^Öite^»

gapitet

Tîaef) tem l^ann nn Vör^ itii anamp;ern bud^ bfc grurtbfcfîe nadjmab m brittcit bud^ meince wibcrfadFjcre »ndfjn'ßlt# Icre vcrmclbung v» anjctgong gc i|î/fo »Oll Aud) »Oll rtötc» pin/ ^lt;*9mAnjèmcf«nbAmcrttc f »nbnoAs bAvnebctt furbriitgt / bc(cb® ! '’’îî* baoott jo^Alteit fcy / vntcrrtcbte» l |o öoil td^ 66 auffbaö allere “witjeß/itlö mir mugltd^ i|î/»nb bciti* î’^'b 5BV notnrfFc »nb 5» ««»Sptwe« Mt/fitfleit,

O iÖAd

-ocr page 242-

2gt;48 Zffitte

2(tt«r0rta»ff’5gt;ïufc«ft |i5rhirt

0en tviïgt;er ï^/e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

gf^orfanïCi^ ! j runU’raud; vtck ümgc^ , l^cr ï^as (öefn^e tgt;er

Bot/vnOvon^tvOïgen ' vtïO t^nngcn»

^iBt er fâr / Bas?

lem Neccflan'um, b46 ift/

tvenamp;jg / Ober »Ort Vïlt;!^ten in tgt;ei^

gc» ©djriffc in bee 1ère »ort öjmw’’ werePert rttc^tgebr4wdfjt/j4 aud) nieb^ fan V0n j^r gebwlbct werben/ b4ô ni ber mateviê gebrnudpet werbe, ** 2(ntwort. -Warumb

et^tiftns/Vzinee i|î XTi O Z/Jincaeilt;gt;gt; ! ïl?»îr«rttb fdbreibcrt brtitrt tgt;ie 2tpr^ i ’ ini ©yrtobo ju lt;5ieru(4lem7 t|t ' Ji^ end^

-ocr page 243-

2(itin,, öuffinwr.fótb.wt'amp;.öt'c Wot 19^ Meet 2(ct0.1 ç. W^rumb |àgc plt;î»lt;f W ©ebnlc i)î eodf) ièbrae. 1 o: ^6 tjl Vl9tt3/t»ae j^r ber (Dberteit ge Wrfam (èyt Kom» i?» i|î mir ^3/ b«6 ici) bas Üzaan^eltum prebigc» '* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;6 f»‘’ nôttg

8^(«b«î ! ÖK Brdber îoermanen,

9' Jcb ^lt;^be e$ fur Vîati'g «nge^î CÇpapbf^bitwm ju coc^

^'’’Pbgt;(.x?XV«r«mb jagt ai»df? ber ^Pojîcl 3uba5 m feiner lt;Spijîcl/ Wtcô fiir VT(Jttg citdF) mit fdjf ^wermanenr îDa jfebet je baß wprtkm •••bemelter 1ère gantje ad^t mal / ngt;er nidjt jîarblinb ijl an letbe vnb ^eeîe.

Ö0I es aber alba »bit (Hüten wergt; niefjt »erjîanben werben f fb fbk Sft »nwiberj|)redf;lid? baraus / bas ^•«fclbcrt wercFe j als nemlid^ 5» €^rigt; filt;b b^Itcrt/fein wbrt bbren /fnt ^•’bangen/^nrcreymeiben/'iHebnltig w/ ber ©berhitgc^brfam jèin j^Uf^itgelium prebigen ! bic 25rip w crmanen etc VToc^ tHnpnli 0 X Àere

-ocr page 244-

Vferöte 25«dSgt;

Here in bert (L^rificn Mite (S^nW ! lt;ƒ c fein/ and} nid}t a!f0 genennet: tnuf:^ cen »»erben. 3d^ inetiîc p / bas »»«fî’^ ja ^eifjcrt red}t vbn©««« »»erde« ' (eret/ vnb btc frct^cttmetlierliJ^^Wu I ben pUtj gefaret t (5(gt;te behüte vit^ ( andern. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

C^riftas gebrandet bös lein VTbt ober ^otig alleine »o» 5« feinen fnfjen / fein wlt;?re »nb prebiÿ ^t^ren/mit bem ^ercjen berö« »nb glenben (S. i, 2(nt»»ort: 2gt;ö6 ^eiß ßd} je felbß «îgt; i h’d?öuf|^ möuJ gefd}lagenvnbinigt;ie j böcFe»'red^tjH^rtffcn ge^ö»»cn. SJe«« i tvtrb es ölbö gebröue^ct »Oft ber j cFeix enteilt / fb «nrb es je offentlitb »Olt (Sotcft »»erd’cit ^ebrönd;ef : t»erc böftit bö6 3«it f^nljeit (L^rißi ß tjcrt / put wore »ftb prebtge ntc^tlt;Éotct»crd’e»»ereri/i»tec6 faß ' titicjbf^v Icre ein ßldjeineinung^at/ bös fie f0 vigt;n (Sintert tverefett rebein 2Jlt;f5

-ocr page 245-

ttlur« famp;v «ot. i9gt; ^46 matt ÎTïufculwô [even »nb verent toorten: jd^ wil vnfdpnlbig berê fein. ÏOarumb er eher gleid;wol citfïêri« Itdje werefc f els nemlid; / jun fnflèi» ^«5 ^errn jïtjen/ fein wort vnb prebicj bwen ! vnb beo Innerliche ] els nemgt; j lid) mit gleuben beren hengen/ in ber I ftuslegmig biefer wort jujemen fefï/ vnb bennoch roiber innerliche noch «’ITerlidx (öutc werdF wil nötig fein ^tren/meg er felbjî bebcncFen vnb bc^ ftd^en.^nr mein pcrjbn weis id) mid) »nbiefe Vïewe Chtblogte nicht 5wfchw cfen.

!

VX?e5 vn|er ©celen h«l vnb (eligtcit tclengct / be ijî nur ein Necefiarium, (5.1.

3tcm belb hffrted^cr (egt er : quot;Jn Seitlichen fechen bie gewißen vnb fegt; liSBeit^ belengcnb mus ni^ts mehr 4!s rt^tig von einem

t’urch ben glenben fchon from i(l/vnb Alles het wee er hnben fol/elo bes eint © 5 ge no

-ocr page 246-

»98 ÎD4S Sîtjcb

Qe «otige/brtuort reigt;et/^iiflt;^lt;^ । Ocrtwcrbcrt. (5.2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

2(»Jtw0rt. ÏVù reimet fid} j famen 2ïgt;n jcud;t et îgt;(if ©prod? «»ly fie ©ehgtcttuïn artî”^^ rett 40ff Pie werePe igt;€r£^i'ißeiina^ cotfaogcocr pUgPdt ©0I Cgt;4rtrt «*gt; (cltgPejt »ob rtferlt;fcrt4d;crUogKrP ! ïigPctt/ fehg rverbeo vob Jch'g (è«gt;/ biog ßin^ )baô fan id} }wat tu nteitter^ Cbocbrbantip nit^treimen/faaif^ ni^tein mol verfiele«/i|î b^e tv4r/|0 Port te baraos gcfdjîoOèrt rret^ bcrt/brte ÎTÏrtrt^a bomaU nod} fey pli'g / b46 / Orte »ergeboog ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

bertgexoefcrt, Jß tgt;a$ anber tvétr/ß folget of^rtt(ïd)/b45 rtiÄrt bett lt;£^dß/ itdjert werefert rtddp erUrtgter brtOVOOrtletrt Neceflarium

crttjie^crt. ÏVrtô roll baort ber ÎTÏcrt|t^)e viel plnobere« /w4(e1^ciiyf’^ reformierert/brt erboc^? Pelb|î eigerte wort Pcio ad)tnnQ gibt;'

-ocr page 247-

Jfrttw.rtttfFtttuf. fScb.wfö.amp;t'c VToh Î99 iSlrtrcdfjter warer (C^n|ïmw»t»rtb

Rgt;1 mc^t mit cmcr n0t gctgt;rimgcrt wcrjgt; teit.(S.2»

2(rtti»0rt : 5)lt;ï6 pm furrtcme|ï«r Srurtb / ïxtrauff cr jum meijïcrt tro^f wtc aodj ^ernadpm^b jnp^cn tft» 2lber cr i|ï ju mök» vbel brtwit verwa rct.

^rßlid^ reimet es fiîrwrtr vber bieittrtflènfeirtvnb ift Qaeeiiiefd)lt;^ne fonfequentia: tHlW fçl bù C^nßen Wit •tot mc^t bringen/ barnwb i(î ce nudj wtd)t nötig bas óe gntee t^nn. 2gt;(iö Uutet eben aie lagtcftu. 2gt;ie prebiger föllcr» bie lente jn ^uten werd’en nic^t nötigen j Ergo i(î ee and) nic^t nötig / bde bie lente gntee »ngenötige tljnn* e ^eifï je ben 5weef ^inber ber fdjii« 'Isntanrc^inberfid) ') getroffen.

Sum anbern lägt er ƒ bae Kein C^rifî •nit einer not fol gebrnngen werben/ifî b«eöoar/fo ^at (C^riflue fdjon vnlt; •^«djt/ ba er fpridjt/tSinee ifi Vl O iE. îgt;ce gleichen l^aben and) panlne vnb nnberc iäPOffel vnrcc^t / bie ßdj

O 4. andgt;

-ocr page 248-

tod 5D4ö 25ud?» attd) bc« «)ortcó/weld[gt;cmbci' wtrbtgc Ö.ÜÏufcolos fo (pinnen feinb ilï/vnter(ïebert bórffcn»

mndfjtc ßber (àgcn ƒ bes erwart bnngcn/jwtngenvnö martern rebe/ i bae bette wol eine metnung / wenn | beutiteb / be(cbetbenthcb vnb »nter;^ fcbtebltcb gerebt wnrbe, tnitjmaber bates mit ntdfjtcn bic mctnnng» 2gt;eiirt er bebet alle notwenbigÊctt ju grurtb« aoff/vrtbjwaralfo/bas er aucbbte rZotwenbtg^eit ber folge »nb ber ß;«Igt;vort wegen bcôôîottitcbenbo fclcbes anfeebtet / (cbmebet vnb (ïra^ ' ffet/wtebrobengcfagtvnb bernacljer weiter 5u|èben i(i»

lt;5irt rechter warer €brißmuö»rtb fol rttebt mit lt;Sgt;e(ct5 vnb cSeboten ged jwnngcn werben»

21ntwort: ÎJas i(î auch eines von (einen beßen 2lrgumcnten / aber (0 (0 j grnnblofö »nb leppifch/ wie bas I gc.

(£r(îgt;

-ocr page 249-

Î17«f. flit wtO.Ofe «ob loi reimet eô ftd^ cuc^ vbct «Un fol ötc C^rifîciiî mitgefetj vnb ä'^^tntdjtjwmgcn : öarwmb ifies nötig / bao fic goteo t^im / bem

*”^0 geboten (Sotteo ge^or^ ^^n. (Sleidt) als obeöb4rnmbnid;t ’’j’dg Were ß-om ju fein ! ob m«n 8'«d)ntc^t mit brewungvnb^nrten

1 îWng ber (ßcfetje ba$u gebrungen tviirbc»

I nbsp;nbsp;nbsp;5«v6 2(rtbcr J Wenn bao al jo wer

' W wie er bauon rebet ! jo t^ot €^ri^ ftUövnredjt/brtö er pinen

(Sicfetje wtber^Olet / »nb fonßen S^botc jurrfdbreihet tîïrttuç.d.^.^ol?. B.i4.iç,etc2)esgleic^en t^un lt;tnd? btc 2lpoße(n »nreebt 2lctuç.Xgt;nb in ßlkn l^r«nlt;^pißeln. i

er Aber ftgtrt würbe ! er rebe *0n jwingen / fo beroffe teb mtcl) auff bas / wrts id) im vorge^enbenàrgu# j gumente gegen jold)e wcitgefud)te »n I Pöm jann abgebrod^ne entjd)wlbw

Sefetjet^abe,

O Ç jDic

-ocr page 250-

tol ^gt;43 VR’tbte 36«d5gt;*

F/.

ïötc (ÔI itirtit allciitc freurtb lid;crmrtnctt.^.2,

2(nt»»0rt. ^tc Ici^ledfjt cr (ïlt;^J abcnnol |Hbfï Auffs maul, 25lt;»rtrt btó i)ï vonnaló fcinc gctnctnc rebe wefcii / bte cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit prebigttrt

|)rtt auföCjtefjen bQrjfeu f la|ó nnr bt« C^n'llen mit »cnnancn 50 fnebeit Jß ee aber nu war / bce man bie f^lle frcmtblK^ vcrmanen /Ç0 fblgd barauô ! bas fie ber frcirntlidjc« maimtig 5« leben fo «50I fc^iilbig aIô ob |te ^art genötigt »nb angcM^ ten »»erben.Wae ift baamp; anber»/blt;iittf bic VTotwcrtbigBctt billigen vnb btß^^ tigenr

VII.

öte €^rt|îen fbllcn williglicl^ j»ercFet^nn,lt;Sgt;.x.

2tnt»»brt/ ÎJae ifi aai^ »»ibet plbfî. öann fbllen pc ce »»tlltglw tl^ort/pgt; pin fie es fc^ûlbig. ©ein fit fd^ulbt^/lb ift icbierîbu»enbtg^‘* ba.

-ocr page 251-

tHuf. fôtb. Woh

Qo feilet 66 nuit ittetnent ïütamp;crft^ djertn öiejent vnb ber glcicî;en 2(r^* menten nirgenbun/ ulô buô ermaßt Derfte^et ober nid)t vevftc^en t»i( bien» feKegel: 557a» fol gUtCi? t^»»/ »nü fol eg aufl) willig c^unz »uD iftalfo beiVeg ^luljunvo» noten.

nil.

îDie redeten waren (Einrißen fein lt;xlgt; fo erleuchtet/ »nb von ^btt von bbcit l)erab begnubet / buö fie frey/freybig/ Willig ! mit lujî vnb liebe ulke gutes t^un. ©.i»

3tcm fie bebbrffen hineenbtigers Vttb treiber6.^.i.

2lrttworf.2gt;amit i|î nod) fchfllb vnb pflidjt/ buubrt ntun in bcr leve -tgt;brt ber rtbtwenbigBcit rebet / nicht ‘'wffgehbbcn. XX)urumb'? bann bie leu^tung mb begnubung von (Sott/ brtvju bie Willigkeit gutes juthun hebet ^Sotteo wovt vnb was bavin begviß'en mit

-ocr page 252-

lo^ ^48 Dtcvötê

©o ^cbet fiß

Ïgt;té fcfjub vnö Pflicht öer hebe g€0^ lt;Egt;0tt vntgt; bcrt i^e^eften nicfyt^ ^^fi' fonber gibt viel me^rjwwcrlîc^crt/ bie rechten vnö ware« (C^n|îert / ßealfo begnabet pin vnb »villiSf 5”^^^ I jvercFe t^on ! Iblcbcs 5wt^«» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Vrtb pflilt;^tiQ/0îgt;ee rZotwenbig verpflichtet jèirt. 2gt;c6 hlt;*t»wartlt;iww gleich« ièi^empcl in anbeven l0ntgt;erb'd} im gehorptm ber Pinbetg«** Qcn bie iSltcrn. (^in fr0mmcß verße^et von lt;B»btte6tvcge»/b^5^ ben iSltcrtt5»gehbr|fàmcrt fd}itltgt;ig: f('f vnb thwt eamp; 4«ch tvillig ! fo viel lieh : börlt;ï«6 aber n0d^nicb(/ bas bie (chulbt vnb pßieht Peßdbetf gehbr|àm0anffgehbbenpy. 2gt;e5gk‘^ ^en iß and) in anbeen i£f:enip(gt;^ ber liebe vn bes ge^brlàme 5obe|irtîgt;^' ©o bis an^ h^ïin jubebenef t»^/ bas ob wol bie (waren C^rißen tgt;cr^ malfen begnabet vnb edencfycet ßi^f bennochmos jm peebigampt vnbiif ber €^rißli(fyen le^r för vn!^

-ocr page 253-

3(ntngt;.(îuffîTÎMf.fôi: tvi'ö.M'c net. 2oj tfiebctt «Jcramp;ctt bic vcthïrtbigurtg^ bcö ffnßcrt vnb vrttvAnbelbrtrrt wtlUtt ®ott£5 / baiton ben ent C^rtfl ni btc^ vnbfreyvï’tUtgenlwfï iiadF) ®ottf6 gebotert guts ntdfjc foitbcni fôi’îfarerî »nb vvv ^cr Ses î^ciijycb vnb bte)cô verbcrbtcn P^’fcbfs anfedjtwng bc|îeiibig m bcri^ Nbigcn lùbe vnb ln|t verharre« (bl/ '”îb brte btefer fletfô vnb bie crn|îltd) ^ùrinn/wte angejcigt/ 5'’cb ^Pdjlîcit npttg lèy ! woUe man ‘’rtbers ntd;t bie empfangene giiab '’’tbbrtô angejunbte hcd;ttm '’^fft^jötten vnb vcrlefdjjen Uflèn.

guten (enger /tnci(îcr/^anb/ ''’«refer vnbX\nedt)tc t^nn vngenptigc •quot;«^r/db vvenn fie gen^gt;tigc werben.

2(ntwort.5)amit tft nod; bie fdjnib ^quot;b PflicJ^t gutes jatl^nn anfge^* boben / eben fo weinig ! als im verge;« 9enbcn argumente.

-ocr page 254-

icë nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vittate

5« bcm gehöret bte !^rSU!^ ment auffworöenfic^c ndttQung/aló weim man ein Qutwülig pfertgt;t vbeej treibt» XDiîô lt;îber brts mû bûpt I ^en 5igt;(öFgt;«f|èn? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ÆlJt^cruspïgt/ Quicquid ßc k^eiU' bente ÔC mandante, eß peccatum, 2(11^^ wcß 406 crfbrbcruttg beaiS^efctJ^g«^ Çâ)id)t I ift amp;ûnîgt;e, lt;ö.2»

2(«tn?ort : ibcr ©prodF? Äot^en'S^ |gt;(gt;ret mebt coffbû gkobigc bb^r »îwn ' bte red)ten »nb wrtreo (C^etften, firnßen Rettert bie 2(po|îclrt vn gleobigctt nuibcr (5ott gefoobigû/ fb ofjt ftc lt;Sgt;0tt nad) ictocm gefetje ge^ ^brfômgelct'lîct^rtbeo. X?nb ©prod? 5» OlcjfjC ttJOr/Peccat“'” eßanom]a/gt;Ss l|{4((e6 b46 |onÖc/^’*’® moer gejetj ift, Sgt;eamp;Qlei^^^ ^ette 4od; (L^eiftuQ (bmpe ^p0fteln vnred)t: getî^mt I b46 fte ^c|ct}e }b 0ffi: vob viel rvibcrbbl^^/ vnbbertj^reo bemfclbm

-ocr page 255-

3(ntögt;.ai)ff iîïuf.furb.wtô.Où Vleit

evrtßlic^ befohlen vntgt; eirtgebilbct fabelt.

rebet aber Äutbef»ß ^lba v0rt ^97pocritc» vnö

'’Ott )br«n (5cfct.wercFcrt ! wcldfjc ßc One »nb außerhalb bcö gUubens tbuH. X)egt;rt foldjcn t|i cs rc(tgt;t gejagt/ »AS Alfo gefd;id;t onc gîrtubeii aus befeld) bes (Sefetjes j bas ijï Qunbe» X^nbfbldjes gefc^tebt beii^albeu/bas ï’te perfon bes |cuigcu lvct\lt;i)Z'c ben ge^ borfam kiffet / nnt (Sott nidjt veiju^ Met nod) (Sott gefeUtg tjî / »nb jtn feins ^e^orlams mangel j gebredjen Mnb vnvokommen^cit mit bes Doerrn ’^^btißi gcred;tigVett nic^t jugebccFc M0(^ vbcrfd;attet wirb»

.■ XI,

vnb willig gan nilt;^t ein biitg fein j wenn ber 25aur aus not in ^ttvm ßeiget I t^ut er nidjt willig vnbgerne.(5.$»

2lntwort. Warumbfagetbannbie Veilige ö^rifft/fSines iff VÏóïig/gc^ bulc

-ocr page 256-

108 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5Egt;rtß Vt’etamp;tc 25«cîj

balt rt(^ttg/ gc^orptm gegcrt bit bcrtcit t|î rtpttg ! »ermeibuag bff rercy 2)4 wirb ntd^t clknt »Ort blofjcr Vlbttveubt^Bcit pnbcr es wirb 4ud? barantcr genici^ rtet/b45 pe wtlh'glid; geß;e^ea 1 Itn.

t£ö woltcbcrtrt Uîafcwlosaaôp^ lier plb|î gewadFjfcnca DialeftfcaCbt’’’’ »0rt ber rtrtberert ^elt er gar nià)tc^l wie ex and) von ber Grammatica 'nid}( l}eU ) 4l|b folgern vnb fcl;ltef|ert / nc5 t|î notig / alo nemlid^ wort Igoren j wie er es (èlbfî aaeltSv barumb tan ntemanbt willig »«b 5^^ ne bem ^errn €^rx|îo $a^lt;Jrcn» ans aber wörbe auc^enblid? bao fofgen/bao ITïaria Äajari Qd)«ie^^ Qixnt^ »ngern vnb »nwilltg 5» î*® ^errn fuffen gefeflen wer»

2)eogleid)ert fagt lt;Z^vißüamp; î13iifîe nid^t €^n)îue alfbldbett/b^ ße^et bao mijfjèn/ »n wilhgCeitjugangen» _

I

-ocr page 257-

1 2(nttt)4t»fftïîwr.fôvb«'nw(ï».îgt;t'enot»

Sîcrfdbcn fein |c^r riel inbcr^cilû

gen nn allen 0vtert.

iSs feilet öbev meinem XViberptdjer nirgent an / bann bas er bie wortev

, nidxrecVtverfîebct/vrtbgarbaraiiff

I ’îcrjîiKtjt iß/ale mûflè notig nidgt;t angt;

1 ^tvs ben gezwungen beiflen/ wie bann ‘‘«5 bem bewerifeben Üzvcmpel vom Rauten vnb anberen juuernemen iß» ^«bodj bae wordtin vielerlei beben ^witgb^t/vnb an einem iglicbenort

feiner art juuerßeben iß / banon ®dbbernacber gefagt wirb» ÎDaraue ^ûge and) entlid) erfolgen / wie gei# i^St/2)ae ee and) in ben angtjogenen ^Ptttdjêvom jwang juoerßeben WC

Weld^ee boeb feiner / er fe'y ß grob

, nbsp;nbsp;nbsp;er woUe/fan jnlaßen vnb na%ge^î

; ocn.

XI J.

^lt;^6 Wardein NeccflariumjNecefiiitas,

1 viib Vlotigfeit in blt;»rtblnng guten Cbrißltcbcrt wereïen fan *quot;tbt gebraudjt werben one verunrei^ ; ’’'Sung bevHereberKccbtfertigung/

P one

-ocr page 258-

ene vc(tviÇd)ttnQ Öcs (Steftt^eâ vttb (i:uaitffeUi / öce (Sllaifbenamp; vnb bee tverefe,

2((ttir0rt: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wjaromb

l)r4»dFgt;t camp; bann bie betüffe Schafft baf inn / ivte Orte £gt;ie v^r^e^enbe empe!$inn vbefflu/i befvcijcitf

Sum 2inb£fn / öjc al^emeine bef feereen 2(ug5b»rgjß;eft amp;ttnbe/ baf$ttid) mid) aud) bd:enne / vnïgt; bef id) micfy fe »nïgt; «(wege vnO «odgt; vnljrtkc / lerct in funnna fe / ^aamp; ber tnenj'd) alUin buffb Glauben vrnb bee i^effneLbfiß^^^^^ len vefßcbun^ ber fltnbe enpfa^e/^f’^ eil/b fur lt;Sgt;cgt;tt gefed)t werbe vnbblei^ be, 2iber nad) jblcfyer erlansteu bef ©««£gt;e Vergebung v»b gerecb^f^^ ift Cf wiberumb ©ott }ugebbff^f^^^'2 fèinen nebefîen }u lieben / vnb fârfî'V f'elbß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^n kbcn/febûlbig vub

pflid)t:ig/vn }ivaf nbctvenbig verpfl^ d)üel:, hafagenivirnun/baffbeibe^ nâ'tig fef/vnb bed) mitvnccrfdjcib' 2lfb nemlid)/beib {»« gnefb/

-ocr page 259-

2(ntw.ötjff iüuf.finbïjn ö?tïgt;,btc not. tu

vnb fèligfeit nitt gUubei) 4ngen0^ •ttiucn ! entpfhngert vnb ba^rtlten wef ïbe/ vjitgt; JU gkidj bte veriKVüiung ge* fdjebc juni ewigen leben / bnVtn bns rtrtgefangen wcramp;cn inue / b«n0n ber Pv0pl)et jagt ! Dabo legem meam in Çordaeorum, ^cl? tVll mein ^efetJC l'tt *^re bertjen geben . Wie tonte man beutltdjer tgt;nb vntcrfcbiblid;er brtwbrt rebenïquot;

Vlocb brtrff ber tnenfef? bffenth'd^ ’ïnb vnuerfebempt fdjrciben / bas ba* îiurd) eine Verunreinigung ber Äcre ^Oii ber reebtfertigung »nb vermife^* «ng bes (Selctjes vit iSuangclq/eSUu* bens vnb ber tverifc gcfd)ebe/ba bocb gegenfpiel baruus erfolget/ ja

Vnb Clar fur augen ifî»

XIII.

^as rv^rtlein/Neceflàrium 8i Necef-Gtas,nótig vnb notivcnbigteit / ijî in banblung ber guten Cbrifiliefecn WerePe ber bciligen Qc^rifft jutviber, ^«6 ig aus bieiên ©prüd^cn juertun* b»S«n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p z pfal.

-ocr page 260-

^aa Vfetöt« 25««^

PIäL IIO, ÎDcirt X?0llt;f wirb birrvt^ h'glid) opffercn,64»

pfal. 119. Äaflc btr gefallctt bds iwtl Kg« opfF^r meines munbes. ^0.4.

i.örint^. 9, 2^^ujdf)6 gernc/fo wirb mir gclonct/ tbii idjsaber»«^ gerne/ |o tjî mir bes dmpt b9c^ bejv^ kn etc, 3.5,

X, Cor. 8. ©9 einer willig iß ! fo er Ärtgeneme etc, 3.8.

X, Cor. 9. iSin jglicbernnd^fèirteiw wiltor nid;t mit vnwillen ober äu® jwmtg/ bnii einen frdlid^en geber ©Ott lieb. Ä.

Philemon. One beinen willen w^lt^ id)amp; nicht th«n ! miff bas bein gut^^ nicht were genötigt (bnbern freiwillig*

I, pet, Ç. Xï?eibce bic ^cvbc lt;£pfiß^/ fo end; befohlen ifî/»nb fehet W0l ?•’ ! nicht gejwongen./ jonbern willigli^?' m. I.

2lntwort : 2)is (ein meines Wibet^ fachers griinbtfe|îe »nb amp;priic^e((iJ^ ber heiligen Öchrifftgenomen/blt;»niii

erge^

-ocr page 261-

îttHw.dH fftnuf.fôvbriH.wfö. nbsp;nbsp;nbsp;not. ii|

evgcbcntfctbû VïotwcnbigBctt/bas 1(1 ! @d)ulb vnb pßtc^t bee ge^or^ fams gegen (öott vnb «lier d)fii wercFe anff^n^ebcn.

Sbenfclben Aber jetje ii^CSrfîlicb 5» Stgen meine vorangejogcne ©prndjc »»eldjc biefem ^anbcl viele nc^cr / vnb ntcJx von ferne ^crju / wie bie feinen f Sefiiretfein» Su bem geboren cud) ^ic# ^er viele nnbcrc ©pródjc ! barinbic Si’tê wer(f e geboten vnb befohlen wer ïgt;ert/welche brtroben jom vberßue rtn^ S^jogcn pin»

5iim 2lnbcrn rebcn bie jtjtAugejo# S^ne meines Wiberfncfjere ©prnc^e '’Ott ber willigtcie ber wercFe. jöa^ •'lit Aber ifî nodgt; bie jcl^ulb vnb pßtƒ ^X/bAuon tttnn in gegen wertiger not# ^enbigFeit ^nnbclt/ nidx Auffgc^o#

wie bAuon mit mebr Worten gc/ l«3etifî.

tÖAö Aber in bem einen ©prnd; an Pl?»lemonem bAs wort genötigt gc# ^’’«»c^et wirb/bAmit iß bic i^ctwcn^ v’gteit ! bAUOn in ber Algemeinen lere

P 5 gcrebt

-ocr page 262-

gercamp;t wtrb/ aud; in‘d;t

©ann m bcnKltcn Öpru^v ^eiß einen wiöer feinen willen jwjing^’l »nö etwas abbringen! wie ban ex col-lationciftorum exemplorum JlJlieriietnd^ ifitVnb gehört nid^t mit ben» aen^S^ fîen bodjfîaben auff bie pßidjt ber niatcrien/bauon man al^i^ banbelt. î)ara»s erfolget angett^ id;einlid) bas mein Wiber|ad?er mit groben vnb greiffïidgt;en Öopb^^t^^ cn »mbgeljet ! in bei« / bas er bicF ©prud; ans ber ifpi/îcl an nei« anff feine bifpntation ju jiel?^« bencFet /bci bodgt; ber 2(poitèl panu’i’ banon mit nidjten banbelt / foaö^tn bas i|î feine meinnng vit bas fdgt;reiwt er aueb ! bas er nid)t babe wolim Onepnut« pbi'^lt;:^’tonis Änedpt pi** nem ^ocrrn pbilemoni fnrba!teat”^j piné/bcs pbilomenis/ willen/vvie»^’^‘ er jii gerne bey jb”^^ bebalten bette ! et hab aber pbileinonein nidjtjwmgei» foUen nod; wollen bas er jme pmm j^edbc4gt;ne|tintm liefle/ btetveilere»

-ocr page 263-

3(rttö},(»ufflïïur. fuvbvtn wi'amp;.öfi’HOt. tijquot; nic^t frci'wtUtg p^uïo bctmge|ïenet ^«txjgcrnidx Dettlsncdjc bebaken ni0d;tc/brt6 i(ï bte rcd)t!cb«ffcne vnïgt; «3cntlicb|ïe beó 2lpo|tcl6 panli meigt; nimg.

' ^?ie Iebe nu ju lieber Icjcr/ wie ßlicb mein vwieberfad^cr öamit panbe^ l«/wb wenn man bic warbew lagen M/fb ifï es fdfjanbe/ bas er bleien bcgt; / ber mit bem wentgftcn ind^t re* ïgt;etwnbcr pßidjt /bannt wir ftbnl* feinb lt;5ott jageborfamen laut lei* jier gebot/ fonbern left pbilemoin frey feinen l\ncd)t fme c ben 2lpofïcl) ba es Jniegefellicbïufd^encfen / ober wiber lt;^nbeim 5u forbern ! biebet benet vnb Jerret ! ba bodj von bem gebanbclt 'tt’trb/was (Sott vermuge feines bc* feldjs von vus gcleifîet haben wil/ 'gt;nb wir bekennen mnfjèn / bas wir ju t^wn fcbulbig fein follen vnb mnOem

XIIII.

I. Corintb» gt;• Wenn einer fm vefï fur nimpt / weil er vngejwungen

p 4 vnb

-ocr page 264-

iiamp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“Oietbte 25m4,

vitb ßinen pcjc« mlleiî ^at I vitbBe/ |H;{eu|t folc^e^ in feinem ^eet^en/ feine ÿitn^feaw al/â biabeit ^alaffen/ c^atwol. S^iefee (^peucfy (fienet aiid^ 5» wtbberkgung ber Neceflket 0amp;er | VXlt;gt;ti^ieit, ^.6^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

2(nt«3brt: p^ufasrebet rtIbavO’” । f»r)àt5 ber 2Ju»grr4rv(c^lt;tfft/ïV46 b46 rtber mic ben ^ebotencit ivereFeiî 3«tb»nr2)ie Junfff-rawfcfyafJî 3» ten ift ein 2ligt;Mp^0e0n / blt;tô i|î/ f*’’ fêey vnb vngebbcen bing ! berrregert nuc^ nid^t n^ti^ , ©o nun igt;iefee amp;peud) aud) f^l auffpie ôjoten rrergt; [ rfe vrtb ben Vïewen Qe^orfMt ' ren/f0 muflen fie ein Qibtappceon feitf' îDaeauamp; ronrbe fd;lie)6lic^ erfoig«” ! bcô tîïnpnfb ^ein vneecfye gefd?e^en were/vnb nodj nid)t Qefdje^e mnn jm 5ngemc|îên ! er lcre/ blt;tö ^ote ttjerefe :^bi4p^br(t fein,

ÎDaô er nber etltdjc nueîegnng 3t^rtnnßb / €bry|0|tbînb ! vfgt;b j t^erb aiBcugt ! bnintt wirb im wei'' ■; niSffebioKt, S)itnn igt;ie laffenee^e^ j

-ocr page 265-

stiff iHuf.fiiv wt'öcr tgt;fc noh ti^r P^ult mcinung »01t ber quot;Jnn^^rAvof ’^lt;c bkibet? ! vnCgt; jte^ert es ^'^’fFgcbotcne wcrcFe/madjen

notïg/ fonbern UO’cn es em 2lbt^ ^Pboron ! bafdr mr «nbcrn es auc^) •^^Xetî vtîb ^altern

!• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4, 'Von ber 35r«bcrltd;cit

^^be aber t|î ntd;t not ead) jufdjretbé/ ^lt;^»1) fr fefbt plbfî »bit ©Ott gcleret vntcrcmanber 5« lieben / vnb bae Wfr aucljetc. 25k. 8.

2(ntn?ort. 2)urdgt; bcn ©prudj roirb ’’öd) bte VlotrvertbtgBett/ bas Çd)^ vnb pflidpt gute$ jnt^un nfd;t ‘^'’fFgd^obert, 2gt;4nn iwann id; gleidj 5wgt;n C^nfîcrt fagc/iSö ifî in'd)t notig/ bas idgt; bid; ermanc ©ott jnge^or*’ hiinê/ bu bifl felbfl Ung gnug/buraue erfolget no^ nid;t/ blt;iamp; er von f cljnlo '’»b pßid)t/ba5 i^/ von ber Hotiven bigfeit gcfreiet jey.

Wenn man aber bcn ©prud; mit eed;tcn augen anfi^ct / fo ift er met)* P f nein

-ocr page 266-

jamp;4»Vt'crtgt;k 25«^

nem ivibeefadjec ^crabe ^uentgegeit^ sùeiw ee fielet alöa/ïxis fie ven (Sett gelcrct 1«« ßcf? ju lieben I ift bas wAe/ ,0 |cm ft'e je îxîrju vcrpfîîd^tet »0U ive^ geu bcô aefeor)àines'/Oeu ßg berleri |d)ulöig fèiu.

xn.

iXiino. K 2)ctn geïed)ten ift^etttge fet$ gegeben/ f^nberu öeu vngere^tcii vnb vnQe^0efametKtî3.‘j.,

2lntwbrt: i^cßlid) rebet paubs Ab brt von bem eeßen gebrauch beö (Se^ fettes/ als ncinlid^/baö bein gerelt;^teit teilt (B’efetj gegeben |èy junt AnflAffeA/ fcfycecFen vnb verbainnten/ tvù aus bein 2Lcpt felbft juuerncnien iftgt; anbern gebritudj/alö neinfid; ven bcf leee / vermnnung / ainveifan^ vnb tung jur hebe (Sottes vnb bes ßen rwrb alba nid)te$ ge^unbclt.2)c» l'o ferne ift bas amp;efet}e and} ben d)(en gec^eben/ vnb wur naffbie Qlbame'in fein bcrtjfur beinfAlJcg^^ |d;nd

-ocr page 267-

fcbrùben / »nîgt; wirtgt; aod) al|0 fetn im ewiger» leben.

Sun» 2lnöern ! pfleget man benpb ben ©priîd; and) vom cafu luftißcario« nis,von bem ^anbel ber redjtfertigung îuucrfîe^en / rtb ncmltd? bne man Lottes gnÄb vnb QcligBeit brtburd) *iid)t5iiuerbienen ober 3«crl»;ngen be,

ÜÖiö |etii nid)t meine/fonber «Iler re^ ^Xf^b^ffen ÜLfgt;eologcrt «nelegnnge/ '»iem«n b«uon / b« ce juberveticn to^ *’’fn folte ! mit vielen ificem pelen vnb S^jeugnnfltr» b«r tl)nn tonte.

3n fonbertjeit «ber i|î eo «usÄiv ^9«0 junernemen / rveldjer «Ifo fprid^t

ber TOorrebe vber b«6 VIetve 9ient.5)«^er tompt cs «ndj b«6 einem 5'fubigen gej,| (geletje gegeben j b«#

er geredet werbe |«r lt;Sott wie ^•P«ulus f«gt i.îLimo. I.:

, Jtem in Oen ^t«tcinifd;crt sOifput«^’ wiber bie 2lntinomtr in ber

^»nfften söifp«t«£ion fpvid)t er «Ifo: ^ottfureVtiS^n if£ b«ö iSefetje

‘ 622«=*

-ocr page 268-

no 3D(»s Di'ctötc 25»4, gegeben / fo ferne fie n^â) ntebf fîorben fein / (bnbern in bicfem leben»

ytem im Skonto Äaceinifcb ilt;$gt;, ©0 viel ben :^{ten 2(bam beU«^

fein bte newgebornen «web vrt«! ! öem (cepter bes jwmgere »nb bebb^r fen tgt;eö (Sîcfètjcs lere/ verniÄrtwng vnb । |îrnf|ê»

Weil nil bent alfb j was btlfft baitti ber Spruch tneinem Wiberfteb^*’’ Wer nu ntdjt wie »nbtlltd? er bcö (eiben vn «Ifo ber beiltgen (ebrlfft brrtuebet b^Jt'rOb bas einen guten lt;i«5 gang tvirb blt;tben/ bae w?il niitart^ (eben»

Xl^IL

Öen 2iinbcrn (Sgt;otte6 gebet ^lleG von (nnen btrlt;î»ô ! tvas fie tb»«« 2»

2(nttt)ort : ©olcbe wbrt rverbert and; 3115eitcn von etlidpen iSntbuft^ aften Qebraud^t rviberbie lere von bem boten beo (Sottlidjen \xlt;}tteamp;l vnbfi/

«er

-ocr page 269-

2(ntogt;.(»«fF ttlwßfÄtb.wtoev t»t'e net. ati hcr Braffe vnb wtrcFijiig. Jd) fiiibc hber vftc man miff btep 0bcr Jn«)cult incirtung fold^ewort jic^ert Ban/mait wolle jr bann mutwilltg mtp brfludpen.

xniL

i (Segen benen/bie noeb nid)t wibev^ geborn jcm/fol man bas wprtlein Vid tig gebrau(^cn.^.5»

Antwort: Warnmb gebraucht c$ bann ber ^err Cbrt|înô gegen ber IBrtrtba vnb jrvar von bem bas tïïa^ rtlt;t tbete Warnmb tbnt cs Paulus »itb ber Q^nobus 5« ^crujalem j «n'c barsben gewetfet / gegen jrc jnlpprer^

XIX.

2)cn gerechten fol man mit ber not lt;nbsp;i5hb VlbtigBeit vuucrwbvren laffen»

2lnt«)brt: Warumb fagt ban paiv Ins von ßdj felbjî/ncceffitas mihi incum bit^ n?arumb jagt er ben Kornern / Neceffe eft obedircjDebitores fumus, blC,

er

-ocr page 270-

tit 55.î8X5ilt;tî)te3Ôu(amp;

er bod) m vorge^enbcn €cpitd vort ber rec^tfirtigiing »nb tvtberg^bwf^ beiJtUd) genug vnterndjtet brtf unter one allen jweiffel viel rccbt)cVlt;*^ (feuer (C^njîen geivefcn fctU'rWarnnib jagen bie 2(po|îe{ von ftc^ plb|î/! muö man me^r gel)or|4«» pin brtrtrt ben rnenfd^en?

2)to rvortlein Vlottg gehört vitW bas2llte Ce(îamcnt vno pattinned rven Pein raun» vnb (tabt»

Antwort. £)as i|î je tgt;ie lauter vnb offéutlicf)c vntvar^eit. Warumbge*' braucht e$ bai»n (L^aßus ! paulno/ vnbbte 2lpoPel iniQynobbJu^ero/ ƒ alem

XXL

jvortlctrt Hot vnb , in btejer ^anbelung von guten werden iß igt;er (L^hßlid^en (i-etpeit }U wiber»

. I

2(iKw^r(t Jß bas war / fo

barartö !

-ocr page 271-

2(ntw.öuff tnufffnb. wtöct ïgt;tc not. lij baraus bae pauîwô vnb anbcrc 2(pogt; |ïel möer Oie (C^nfllidje freibeit ge«« ^anbclt^abcn /tn ben ©prud^n btc juiior «ngejogen fettt. 2)e6gïeid;cn fob ^ct «udj brtfrtiis baö gute werefe frey l'eût/rnb mogen uljo eiicirebei' gcfp,tit ! ober vntcrlAj^i» werben von voegen ber (£brjjllidgt;’n freibett. ©«« fte nnff bte ïoeijc fre^ j fo fein voir bauon erfret^« tt/wie wir von ÎEobt vnb «Leuffel/ t)On ber vcrbAJnnuö bes (Bejetjeo vnb «nberen ^iibifdjen gebreudjen ! vnb »on ben Ulcnfd;en Ihtjnngen gefreiet fein: ©ein wir von eBoten werePen fo erfreiet jo mag ninn fte entweber gnr tndgt;t tb»n ! bber je nad) ei^nee wilïnr vnb b^ftjen Utp Up fcrt/wiccô eint jebé gefeUet. 2(rtber6 ta niait nic^t bnrano fdjliefjen.tnod) wil er côhinen namen blt;îbcn/ba6 er alfo/ bas ip/a«ff gut 2lntinomifd; von b«r freibeit beo Viewen ge^orfautö leve

XXII.

I ^»iefelbcn Wortlein fein in bicfev ^Anbgt;

-ocr page 272-

Vt'ertne

^anblntig vngcbrcuc^ltdF?. quot;J- (» nbsp;nbsp;nbsp;.

2(rttWJ0rt:^4 tvol vngebrcoc^Iw/ were brtrttî ! brte nbsp;nbsp;nbsp;ilzvempel / P

»or attgejogcrt / ind^teti ffdten foltw wie eó ban» faß battit ^lt;?ineii ifi/ matt anöerc leute verad)tet/vntgt; aifff pd) alleine wil gcjè^eit ^abctt.

Waß aber bte jeniffe leute belangtt/ weld?c bic Óiebm bitte im ^eïli^ert X?ater vnpr/Seprem famofos dtuIosiieH nen/ bcy betten glcnbcic^eß wolblt;iö ee »itgcbrcurf)ï:d^ iß /wie w0lßees bennad^ »Ormafß |è{b/îgebraitd!?t^4gt; bett / vtîb Codßcn aitc^ ^eineô tvese^ »ber^obeit |èin f^nnen»

2(lleffute wercFe ber (Cfitißeu ßllen auffben grttttb vitb funbament bet fretl}eic gebawet vubaegrünbctlein/ xgt;nbnid)t ßQeitbt auffein gebot bbet Hoc. 'J, I,

2ltitworc i Wb ßel^et baa in bet ^ibel gefd^rieben e‘ Wenn bas wat ,

iß ^i( alte iîjijncberey von bet felbß^ ƒ

-ocr page 273-

■Jfntw.öuff Uïufffitb. tt’tO.Oi'c not.

fflb|ï erwdtcit wercPcit aud) war,-'vnïgt; x ntd^t aUeme bie ! (onbern aurf? bie (ïii# ber vort bent prtptiltjc^en freùit tvtb l«gt;r. ib«6 ^eifï je rebltdp tvibcrutttb btc

m 2ïegypteiï ober jur25âbù gt;^i«fd;eit gefertgnitó gefiïrct»

öoïtert Jïe Aujf lt;Egt;ottc6 Wbrt ••icbt fïe^en /Wdruntb ge^cn bann C^nfîuô vnb bic 2(pb|ïeln mw Qebo^ tni^irt vtib ïvtbcr vmb /al|b basfie b«6 ®cf«t5« wibcrbblcn^ Wb tonnen B«te wercFc getvifler auff |ïet?cn/bartrt ^ufföcn (Eîotth'djetî gebotene Sollen petud)t barauff flemen J fo werben ftc 2lbwp^0ra ! bas tfï j freie vnb von ®bttvngebotcne binge werben» ©o MI man fie aitc^ von wegen beo (ßott^ quot;Sm gebote© nilt;^t fd;ûlbig/vnb ^cttc ®ott bie jcit wol anbere «nlegcn ntn^ Sm !alô ba© er folc^e gebot ber 25iir^ ’vmgegeben ^ate C^riftu© ^ette wol 'tma© «nber© t^itn ntugeny ba er jag^^

i^in VZew gebot gebe id^ cudjj/ba© iPt eudj vitter einanber liebet» ^a© ifî ’’’tin gebot / ba© )^r endj vntereinan# (h ber lie/

-ocr page 274-

til 5gt;Äs Vt'cvöU

ber bebet ©b fèjrt 4«d^ biefè rcbc «Ife »ergebbd) j ïvaiîbeît tn meinen geb^^ ten : ©b jr mtdgt; bcbcc / (b göltet mei/ ne gebot» Wer eines vsn tgt;iefen bleine^ ßert geboten c bcö (S^efet}e6)aaffllt;^fei »nb lerct bie lente 4l|ö /ber trtiO fleinefte betflên îhî ^ifHnielretdb» man tn guten tverefen nid}t auff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

teo bepb^'’ftb gebot fe^en / tvas tvjrö bann vnter(c1gt;etb maiden i Quten mb bofen werd'en 'i tiJit wcï)è modFjt ein freymilliQervnge}Wi}tf Qenet 2)teb|Î4l Û7u|lt;:«lo etn gut wrà werbê/wans nat V0n einem gefd)e^e/ ber ftd^ bes lt;£^rißli(^en slanbens in ber fieyl^ctt rômete.

Sne fsld^ee fcfyteff licier lete (S0tt mtd; vrtb aile fromme €briß^i^/ fbnberbdf) weil (C^riftus ßlbß ber wirb ber Hleineft Reißen int^f'^^ melteid) / bas iß/er wirb nid^ts banif ßin / ober viel me^r bnrano verïV^rf^ ! fen iverbem

XXIIlt

-ocr page 275-

Stntw.flufftnwr.fftvb.wfö.öü

Opera gratiæ. ^cv gnaben wexâi ! fo «Hein von ben rechten »nb waren C^rtfîett gefdjc^crt/ bas fein ' fre'f vnb Iwjhgc wercf / »mb fbnfî gct^an »nb onealle forest ber fîraff/auegonfî/ lufl »nb Uebe jum gutert.^a»

2tntwbrt : î)ara«5 fbiget n^cfy nicht ! bas metn ÏOibcrfad;er lochet/ «Is ttcmlidj/bas fie nicht »btig ! nicht 1 fcbwlb/ ober pßi(^t fein fbltc/nicht fol«* ten ober m«|îcn gef^ehen ! wie be6gt; / Speichen brbben angejeigt ijî»

Îgt;ô8 ïl0(5rtktn Vîotig Bbdjt in ein* nnber bie frevhtit »nb Änechtjehaffe; J-Z,

2(ntwort : Warnmb gebrauchen es ^nnn Chrißue ! Paulus »nb anbere ^Pb(îel.3d; gefchweige ftjt ber 2(ugö

1 ^ntSifdjeu Confeffibu »nb »ielcr an* ®ercr £^vi|ilid)en Öchrifitenc* 2) as nlgt;cr »0it öfr Äncd;tfchaf|t al^ie ge«’ tebt wirb ! bas gehet ba^in ( als fbltc ^'tfelbe gar auffgeh^ben »nb wiber

lt;Ds z bie

-ocr page 276-

ti.3 ^ae Vtetbte Äwcf, tgt;û ©d^n'ffc fetn, XVcnimb fagt Paulus Kom: ó, t7u frey jiyt von ber Ôwnbc/ ftyt fc tgt;er cyered}^ tigtcit tned^te geworben nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

ber Qfmbe frey vnb .(Sottes worben pyt /^abt jr ewre ftudyt fr ^eifig werbet : 25egcbee ewer gliebet 5« btenen ( Scru/re ) ber gei:ed)tigfei(gt; 3tem/Kom:x Vont 03efet5e bes bee fein wir erlÓfèt worben/ beo »»J*’ J naw^eit bc6 (Setßeo btenen follette

2)40 wortlcitt VTÔtigcintp4«foi» Connut: 2») gehöret nuffbienict^^ natios ober Zaglónifd^e prebtgett Jgt;

2(rttwort: 2)40 5unt4K fclt^aitf j gerebt/ benn b4r4U6 wnrbe erfbfgw b40 4ucO p4«lü0 / weil er alba wort von im ßlbß gebr4ucbet / enf tnercen4rt«6/ ein tïjitling vrtb elf । OgloKi'Icber preöiger fein muße.^^^ iß je ein $eid)en einer Itijentbligenfquot;^ fd;4nbb4ren mifsbentung vnb nnß^

-ocr page 277-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fßthwt'amp;.öfeVZot« 129

jitad)c$ bcG |)elkn vntgt; H^trcn ©prögt; lt;bsplt;wU.

Plt;tulu5 vnb bic anbcreit 2(poftc(ft/ '’fvnurtcn nur freunbtlid)/ lotfen vitb f'itjcn/jü (»ncm gutc/»itb gebrlt;ti)d)cii wort/tc^ crmcnc ctc.Ä.i.

Jtcm/ 2(nc 2tpbfïelit ßclktt jrc rcbc ^“■ßcbttglic^ Alt / bcG ftc j(t md)t mit viib (Scbbtctt |id; ciiiUflcrt/ m'c^tö gebieten. îs. 1. vnb x» Jtcm/2(lle 2(po}îel ju gleich m rtUeit lè^rilften vberal vnb allen tbialbeit ƒ nidiiettnur frcunblid?/vn gebieten ’’‘ynbnicbô m. 1.

. ^(ijtirort:Wrtrumb |7igt brttm p^i» Z*® ! ) V wißet ! weldje lt;S»ebbt id) end) S'Sebê ^abc bureb Doerrn 3blt;^ßim ’ ^cs: 4» VTcbcn bcm gebraoebet ƒ ftueb ber wert j jr feib fcbwlbner j jr '.Vttnccbtc ber gcrecbtigéeit gewbri« ^!:6i(lVî0ttg/ba6irbcr ©ber^ S'b^rfam fc^t/ gebult leißet. Qb

•’St prtuluôÿprebige boô Wbtt/

-ocr page 278-

^altM /ee fèy }« redster vgt;t$eit/ßc(tffe/ ör^tve »nö crmanc mi« aîler geöult »nb krc/X’itb nJcw) gkic^ nor bbOc vermanung wvnn! fb weeeit wir bennod? ber »emionung ^(tlbcn fd)ölbener vnb bcnplben 4lö j lt;S»b«c6 wbrt 5ogc^0rf(imcrt nbtweii/ ; big veepflid}tet,

xxniL

2)cr ^err nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ge^et not fei'iun

Gdyefflein freonbltd? »mb

2(ntwbrt: 2gt;4n«'t iß bie (ifyulb vnbpßid}t: md^t ooffgç^obcn bconer logt felbß/Jd) bin nilt;^i Sommen ba$ ®^ept5 oolfjo^eben. @o weis matt and) tvoi/ W06 Mlott^: ç.^^.xgcfd^ne be lîe^t. Vnb forwor bte oHcrfreoiib^« lid}ßen (C^rißi veemanun^e fein ber nioflên gcß;ofprt / bos manfnema^ ge^brlàmcn fcôôlbig »nb nbtwenbig »erp|îïd)tet fey.

QoUenber ÎÎTolcoli meinanQwar pin/|b wiîrbc borooeerfblgé b06 ee vi» ßennb^

-ocr page 279-

^rttw.auffttluf. futb.wtamp;.ötc Wot* t;i gc^Ärtbclt ober gcprcbigt wann man ctrten/(5ott$i» cbrcit jnt jum befîcn feiner pfltdjt

'’nb t»«8 imc barrtuff ßönbe ober ba^ •'lt;^’1 Sekten rocrc ! iß / bcr VTow '^enbigteit aus bcm lt;Sótïtlt;^)cn wort wtnncrte.^46 mag er (agen »nb leren/ '’«b W0l jufc^crt / wie er cs vivante »orte,

XXIX.

(Sute werifc müßen aus einem gleu Hgen/fre-ywilligen l^crtjen bommen/ ttittlußwrtb liebe gelTJjeben.Ä.^.

2lntwort : Garnit tß abermal bie fdjulb nolt;^ nic^t auffge^oben»

-Xl

löer gercdjtc fol im geringßcn mit bem öefetje nidjt genotigt^werben» l*» !♦

2(nti»ort: X?er(îe^et er bas VT^tis^ gcnvonjwingcn /fo ^at esfeinmas» X)erße^et er cs aber »on anforbercn/ vermanen vnb an^altcn fo i|î es xtn^

lt;Ei 4 rcc^t.

-ocr page 280-

iU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vietbte

vcd)t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|on,ftcti ^cttctt Awd)

fn»s vnb bic 2(plt;gt;fïe()t vnrec^t brtó ßc »ichitfllß bic C^nfîcn aaff ©■c)ct5e vveipii vnb furcn.

U?ic itic^trtbt tft bembaom^wS^ bieten / bae et frudjt trage / aff^tp and) bem glcubigcit ^cm gebot bcir. Ä, 2.

2(f)tttîôrt: Wammb fagt ban ßuamp; 5« feinen 2)t|cipeln/ lt;^tn Vlci» b0t gebe id) eitc^ / bas ift mein ^ebct^ etcç’ Warijinb prcbigct er fnen {0 o|ft von lt;£()tiftlid)en tverd’en f XVarumb tvibcr^oletcr I0 ^ffebey jnett bie gebot bes lt;^efèt$eamp;,

X)bcr bas aUea / »vieivol btc gfei'd;« nn5voni25anm billtd? }a bicfenmrt;^ tenen gebraudjtivtrb/fo iftbenn^d) etn vntcirfc^eib in etlicfyeit |înefcrt.2{iro batff man bem 25anm nid)t fa^en/ bann et verfielet e6nid)t, 2)em gkugt; bigen mag mans wo» fagem 2gt;enn ber verßebetes.

e^la i

-ocr page 281-

tlTuG f5tb. wib.’bic tïot. t?ï Sokc aber tl5ij|coït mcmungwar ( |b muette man bas gantjc mini-fierium uerbi, vitb bic gatitjc krc bes Cbnßlidjeit glaubens ren ben rcc^t* l’^(ïfrenen Cb‘iftcn ^inweg nemen vit SentjUd) anff^eben.Sïaô mnfîe jb ein Kin wefen vnb regiment werben»

XXXII'.

gleabigcn t^nn es fonfîcn gut tt’illigXi.

2lntwort:©ie t^un es ja gutwillig» Wrtrumb aberï' Æben barumb bas ftc f‘^?ó ?utbun jc^ulbig vnb pPi^tig er# bennen wnb bekennen»

3ebbc^ fo iß gleidjwbl bas auc^) barneben jubcbcncFen/ bas ße ju jeiten «ttcb vbercileit vnb bfft ver^inbere '»erben, ^ann fie fein wbl wiberge# bbru / aber ber alte :2ibam leußt noc^ »nitvntcr, Sie fein wbl VTewetnen# fd)en/abcr nbd; nid;t vbUenBbmmen» ^nb besbalben mus man fie leiten/ lerc/»nterrid)tcn/vnb vermanen. 2gt;ai« ïgt;er tbmpt cs and; ! bas fie (Sbttes (D; ç wbrt

-ocr page 282-

wort jmincrbâr juborentJiibp^vort bcm regieren snbfîèn fcbôlbig |etit

£)lt;t cô aber an bcm were j bas ben alten 2(bàm nicht mehr tm bufcn’ trögen ! »nb vno aller xjnuoWotnmciV heit ober f nnbltchcn natur gantj »nb crlcbigt wûjîett/|b

ein mcinung/wie er von vielen binS^*^ rebet»

XXXIII.

Uletn ÏXJtberlacher miflêt mir mit Vttwarbeit ju bao ich lt;tlle vermanurtg auffb^bc/ vnb nicht leiben wolle/bnö man bie €^rißai freunbtltch vermrtH^ S,.gt;.

2UMw0vt t YXgt;cr nicht leiben bie algemetn rebc ( bie 5u €1?^ manung gehören / was thwt ber bers/ als bas er bami't bas €hrt)î^^^ vermanen aujfh^l’«^. ©o fan ers mit warhcit nicht leugnen C wiei»^’ imbas leugnen phr gebreuchlilt;h *P bas er öffentlich von ber €artt3cl liehe mal/ welches neben mir viel rr^r*

-ocr page 283-

! WfjWjje Äcute ge^lt;gt;ret / gclitgt

I ^^6 mir bic C^nßeii mit »crmancrt j» Û nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I® »ermcncrt

J^Oeben/ mrtn anöerö ïLeutl^ '’«rfîe^et.

î^ebcit bcm fîiîttbc cs 4«cf) «'m 2)b* '^^’^^^cblogwe Ic^rwbl er

C^«fîltdgt;cm »nb mdx rtlkth von i‘'füitbtüd^cm »ermanert rcbetc» ^4nrt 'nölte bilhdf) wiljêrt j btc (C^rifï^ “MJ^cfmaiiongert/ bb pc glcid^ mit S^*^nèin entfî vnb ^drtcr för^altung ^^kes gcfîrcngeit befehle gefdjc^c/ ’^noc^ nic^t »nreefjt ober wfreimbi« tttebtert b4b‘rt ae^ ^'bt fein ! bas btc blieben gctvtf|cti ^'br gefcbrecFt vnb geß^civet wer*« ottt»

XXXIIII. '

^46 Vr^rtlcm Neceflarium,neceffîtas, vnb ribti^eit ferner beotung/, «genlHja^c na^/ iß ein red^t wfewsrtlcirnm.^»

2tntÄ)brt:XVar«mb wirb es baut» ini

-ocr page 284-

Vietbte 2*iud) im tTcwett Zeftamente itifdj^ebrait^ d}et/ »ttb 5tvlt;tr (E^riftlt^er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSuait

Sehld^er weiß / nfe ncinh'df?/ ^ufp (^ifii tß Kctv vntgt; Äciö ift tig / betquot; glanbc in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ißjift

ligbeie VJattg: S)aamp; tß je amp;e5 ^J:uangt;’ gehj JLete vnö ntd^t bes lt;Sgt;eßt}eö/txgt;cb ^es vbn vielen anbeeen ^enbelen/ali^ neinlid^ vbn wll^anenee vnb gunt^ bdnnenber liebe gegen (Eibte vnbbeif ne^eßen rebet,

xxxr.

nï4rt fbl nbd) lt;Sießt}e nbd) ^eie anffbie tletven tvibergebbrnen ji^ t}en 0ber treiben, (D,

2lnttx)0rt c' Warnmb t^wt eamp; bantt €^rißu0 vnb bie 2lp0ßeln / w aus 0ben ange}0genen Qprnd^en vit aut^ iV0rt $um vberflas ^uuernemen ißi iVarumb ßtge bann Âat^eruô in bet dritten ^ifputati0n tviber bie 2lntù n0mee:Sgt;ae Vater vnßr leret/bas bas lt;E(eßt}e ßyfnr/ viiter vnb naeff bem (tuangelib:;'

Wtfftt

-ocr page 285-

2(ntw,öHffXHüf. fHtb.wiö.öfe Vlot, tj?-U?cnrt mem Wtberpart vort »rtOrgt; ^enthcbert vrtb lLytMniÇd)en treiben I^Ste ! ging es ^in, Zber im rebec

One «lie vHterfdjeib/welc^ce 0ne ersî Smnie vit verwirrong beô einfeltigert M«r6 nic^t Brtrt cingenommen werben, ^ôldje benbeld;en aber fein jm / (èi;» •^frfndjcrtgclcgen^eitrtad? ! 50m bes« lt;)«emeiien,2)ertrt bmm't tart er bem ge«« •’’«lien man ein bUwen bünfî j »nb Widert nebel / mit )old;ert generali tan-l^us vnb »oeitleufftigen reben für bic öugcnmad;crt vnb jîeUcrt: Weldoes in» (’ôrtfîcn wol im vntcrfc^eiblic^crt befd)eibcntlid?ort reben feilen wnr^« lgt;f/bab«rd; er Icidptlie^ ju fa^en wexz/ ^«IdjcG jm rtidjt vnbcwuftjn feinere l’^einet.

xxxyj.

nieineWibcrfacb^r ftgen / VTotig folinircr Vlewen Grammancaj jo viel b«}fen als willig vnb frey /»ngejwwrt!* Sen »nb vngendtiget. ö. 4,

2lntwort j fîc^et bao gcjêJjric^ ben?

-ocr page 286-

^as Vt'eibte , ben^ 2)4sfe eitel erîgt;icî)tee bttig/vnb poîgt;erhdj öae er voiî amp;er nctven Gram' matïca

ÏVeiîrt er cô aber »»cis ne wtfjèn iV0he/ wte man bauoit ire0(t ß pfleget man alf0}itreîgt;eii, iV0eeee Neceflârium vnb Neceûitas/S10 tig n^twenbig vnb nottvcnbig^ Belt eine fci^ulb ^ber pflicht / nbsp;nbsp;nbsp;i^!

2)lt;»8 ein iC^hß lt;S0tt fage[}0rfamen/ vnb (Sate ivercF futhun jci)ûl0igvntf pßie^tig iß/bebeuten: Tub wirb cuOÎJ beneben ^in gefettet / bes eben bie^ i ßlbe pfli^t ßlle Qeene vnb gutwillig mit ^etjlidbcrt willen/luß vnb liebege^ I leißet werben.

xxxrii.

Xücrumb brauset man nid^t bie eigenelicfyen beutlicfyen wlt;^rdein/vnb fagt viel lieber vnb bentlidber al^lt;i/ bie (ffuten XVercfe (vllen vnge}tvtntigt; gen/ßeiwillig mit Inß vnb liebege)gt; lcl)d}en':'J.^

^ntW0rt, De AequipoIIentibus eß,

idem

-ocr page 287-

1

auffiTTuf.fuvb.wit^.öte ÎTTot.

nee debet de iIll's eflc con-‘fouerfîà. 046 rcdjt j Sie folleit gc^ HX^cti ! Waromb fol bann bie alofci» ’’’«rte vebe von ber t7btw?enbigfcie nicbt ptn ï* |ïc bbdgt; ber Summa »nb metitung Qant^ ^nbgar etïi bitig ! X?nb t|îbiecirtc|o A anber breit iß ! iSebrau^ ptt fie bodj paulue bcibc / Debitores ^®us, amp;nbsp;NecelTe eft obedire.

2tber eo ge^et aljo/ waim man evftif (tuff einen jrrciveg gereb ! vnb wil beffelben temen namen ^aben/ man allerley jur cntfcbulbigong/ Kcb(Juung vnb vertcibigungfönvem vnbfdx rtid;c voüqJ wae man ^k^bcr anfa^c»

xxxrin.

NecelTarium Obcr Hbüig 1« ßlrter CÛ 8mtlid;en beutung ^eiß gejivungcn/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bem willen ©ottee ober aud; be«

^«ufd^enju wiber vnberttgegert»(!gt;* T*

2(ntwort» 2gt;a6 iß and^cincovbn ßinert

-ocr page 288-

I

14.0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5048 Vtctö te 25ttct,

fernen furnemclîeit grurtbfe|îcrt. befleißet aber bamit/ wie mit bem 4«i* beren.

iCr|î(ic^ iß eamp; wol mar/baôbicf« Wörter Ncceflarium, jren verwanten mani^crley weife gegt; braud)et werben. îîïan mue abet barinne vnterfd^cib^alten / al)ô bae man bie gemeinefîc ! bic furneme|îe/ bic cigentlidjlîc vnb bie natur(ic^gt;iie/ von ben anberen vnter|c^eibc vnb rtbgt; fonbere.

Vîun bebeuten jtjtbemeltc worttf nad) jrem eigentUdjen ! naturlicbt’W vnb gemeineren gebrauch fo vief / ab 6 (2gt; Ä Ä Ö: n vnb m rgt; S S isn/ wie ein |lt;J;ulb vnb pßiebt gelci|î«® werben ! entweber bas cs lt;Egt;0tt al)0 befot}lcn ^at / bem ber tllcnfeb ^or|amen fdjulbig i|î j ober aber »mb anberer vr)ad)e willen/wie man baurt fe^r offt (aget iSs iß ^odf? von uott/ i^6 ifl nidjt n^tig;.

Heben bic(em furncmb|îert vub wöniid;ßcrt verßanb/werben

tat

-ocr page 289-

Stntw.öuffiTïof.ffnb wtöetOi« i^-ï alj0 brAud;5ct/ btie fie etwas bebcuten bae tnan fcl^r bebprffe I vntgt; fel^r notj vnö bicnf^hc^ t|ï ! 5« bcjoiibcrer» fhi« eben ! 2lb wenn mart fagt / juer^ab tung bes tHeiifi^licbert lebens tjîyic^ lev öing von rtôtcrt ! ber mart rtic^t mangel ^abcrt ober entraten tan. VT« i(l btefe bebeuturtg fo gartt} fcrrtc m'c^t vonber crjîert» ©emi es aucl) (ßottes i»ill xmb befell iß/bem wir juge^orfa^ men fdjrtlbig fein / be« leib mit «([en vrtbbrtrtcFctt rtotturfftiglie^ uevforgcrt. 2llfo bleibt rtod; a« bem/ b«6 bis wortleirt VI Tt 3 iS awff ,®ötriid)e orbrtrtrtg gehöre.

( nbsp;nbsp;Su jeitcrt vnb fonberlid? itt ber Phy-

1 fica ober naturBwrtfî/wcrbert bic wÔrtgt; ' lein Vlot ober Vîôtig gebraucht »o« benen binge« ! bic orbentlichcr weife

I lt;0 fein/ gehen vrtb gefebehen mufletn i X)nb fein/ gehe/v« geflt;^ehert aud) alfo \ entïiocî)«r von wegen ^ottlidjer orb# ' nung/ wcld)cr bic natur »nterwor^s ' ffên / ober vmb anberer »rfa«^ willen/ wenn bie Pbilofophi

K Qonnc

-ocr page 290-

i-fz Sgt;a8

oKc tage t^^twenbig auffvntgt;inïgt;er/inn6

ein (Slt;gt;tt feitK ^n igt;icfen bebeutunffdf 046 tv^rclctn tioc oöcr

n0d) mit deinem viwidicfen jwangj»»

25ij6tt?£t(crt Scmpt cs woi bet hmJ ems j igt;46 vtclgcHtcfte ivcrfcr f«f 5t»4ng »Ito örajtg / fnt gc^irwrigen »ntgt; gcörwugcrt gebtaucfyt tvet!)cih 3ctgt;0^ /o Qefcpid)t eamp; felten/vtib ivaü es stetig 3^Çcfyid^t/jb iß esemCarachrc fis wie eö amp;JC gekrteit nennen/vnb . benn0d^ mitber)t}igenmatcrieitin(fy j

te^}ulifyafßm îfgt;annm(tnl^anbc{tal^ I

}nd)t V0n ^win^en vnb bringen/ 1 Qbnbent bau^n bas man von (S0t^ teamp;weQen Îgt;i6 vnb fafes }itt^unfc^ub î’fS iß* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

2)rt6 fein faß bie ^cw^nlid^en / bi‘cijd)e v.’îî» bebeutungen biclct vieb / Qcbad^ecn twreer/ Onnnt td) beniKd) ( nicmanbe/ß fern er aieiHetz^/tiger ötii* / if0n fc^teiben wil/cttvas tvil beneiiicii I ^aben : jebod^ fb wil ^leid^wblveif /

I

-ocr page 291-

2(ntw auff îîTttf.fûvb.tvtô, Où nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.5

Vïotcn feiïî/bAe inAii »ijtcrjc^etb/ wïe «orgcjagt/ôni'îrt balte»

èas «ber mein Wîberfàc^cr fnr? Sîbt/ «(s foltert fît «110'7 jrer eigentlt'i« djoi beuturtg rt«dgt; etw«5 bertî iriiïeit ©Otteô 5« wîbcr vrtb entgegen bcbcis;« tttt /örts bebin-fl’t vvol berverung vnî» crtleriing» Jnr irtetn perfon trage td^ ïgt;£fièlben g«r fein i.rifprtfc^«||c i »nö Woke bar«uamp; viel vageretsnetee bin^ See erfolgen / u« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ind}t von 511«’

Iftgentjt,

Hu feket aber al^ie bïelè fi-age fnr/ Welche bie eig£nthd;,lt;te 'j natnrlK^lîe Vitbfnrnemeite her offteriwelten »»or^« ter bebcutung t|î» SJaranfpgebe td) nod) ein maljiir antruort» Wenn niait •tach bent gemeiitejeen gebraneh re''il erteilen / jo nms es bte erfie jnnorer^ jeltejeirt. 5gt;iefelbc achte tch and; für nient einfalt j jo viel td) ber Sleutjchett (pracheit fuitbidp bin wb rtad;bcrtgt; cFen attt/fur bte cigcrttltchl^^/•t^ttnr;^ lichfie »nb furnenißc»

Wie ee aber in biefer Stifpittttdoit

Vbil

-ocr page 292-

lf4 5D4« Viciöte ld?

von unfcrs Ceiló »»efjcrtgebr4udFgt;tn;2i’^ tgt;e/wtgt;wdd;e bcamp;eutwnge^icljcrrtl/ leine gehore ! tgt;Ä9 j)ï fünfien feixetnen^ tant) vnb offenbar / vtîtgt; iß »drmrtfë jum »bei-^uô vcnwetoaww^ ' ben. X’nbmnpcjnjnreineknbervoö j bîeintvît5tger îîïenp; fcm / ber nid}i verfîiinbe/ wns bns voerc / n«»n «î»’’’ fngt/bae man (Sott vnb feinen Vïel)e'' ften lùbc/bnô nran ber 0berBeicgcgt; ^brfnm leifie/bao ma» mt Creutjeƒ b«lbtg|èy/baô ma» ein QUtgewißeif bemalte etc. bae i|î ndtig/nctivéOiÿ I bber vbrt Vïoten, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Sum 2(rtbcrn ] fb rvc:« man 4udf) jvbl / bas bfftgemekc vorn lt;)crr» (C^rifto ! paub vmï* bern 2lpofteln in yimliâ^sr mas an$al gebraud;t fein/ vntgt; ^ivar^iffi biefelbi^e wetje »nb metnung nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

angejogen ifTgt; Vber bas l'einF*^^*^^ I m ber2(ug6bargtjcben lt;£onfeffi(gt;iJ 2tpotlt;»gia / tm Äut^ero vntgt; aiîô^f’’ 2(iten vnb Vïewen Öcrtbeneen.

îOa felUt nu bte frage fur/bb f

-ocr page 293-

Witf.ffitb.wtö, amp;ie

^ïttfdbert etgcntlicb vnb beittlid) ge^ tt)lt;gt;rbert fcm. VTrtcb memea ^iöcrfac^eró mcitiung ïvtrb ce $um ^cirt ger«tett.3^ 1'^0® barju/ laße ce auc^ bey bcmlelbcn blci^

quot;«tl / bie bae b4e acgenfpiel auegcfü^ f«t: öcivb ! vitAngcfc^cn bae tiictn gc;« 8«itcil JU feiner belcbotiung ben ^oernt '^^nfïo ! ben 2tpb(ïelrt vnb allen jren f«d)trdjaffrtcn2)if«pclrt bic el;rc enti« Jeuc^t ! rtle feiten (Ïc in ber materiën '»ibeutïii^ gercbt ^aben»

Sum Britten ! fo rvcie man auc^) ^«^l/bae »erbemcltc meince Wibers» {««beve miebeutimg/vom ^errn Pb^ •'Ppe vnb anberen gelcrten albcvcit för «tlidjcn jaren verwerf|xtt/ wtib finb bcr ^er efft vvibcr^elct fcy / wie bann jrcn Qd^riflten »nb 25öd?crrt an '’ùlen orten junernemert tfî»

Wem fol man nw me^r gleuben '’ttbfolgens 3d) bleibe bey ben vor* •Helten/ »nb laffen tHufcnlnm mitfei^ Her nerven lußfaren/bie fo lang bas » 5 nbsp;nbsp;«

-ocr page 294-

i-J-ö 2gt;4s Vjcvöt« 25udgt; erjxgt;tbcrpcrc/0öcr aber pm b^iiertt^

2t}î6 biefcrt allen ift ^lae vub augeiy pf^ettthd) ! trae von beiii funbamcHt/ baraoff fid? fTinfculns l(gt; ^arc vedep fit/^iil^alcenfey,

XXXIX.

^ie alten lerer pflegen w'bî vcn 311^ ten wsvcfeit al^o 5» rcben/ bodf? feiten/ Bona opera neccHan'o fequunniriuftiamp;a-tu.n, 5)ic (Eliten tverefen folgen ivenbid}:n bene/ bie geredet vnb fr^itt fètnb tv0rPeit ! tveJeb^ wb'c td^ ntcitt benlanc^ rveber fin fd^teiben ncc^ lereif ^abe an^efad^ten ober für vnred^t vnb ßreffiid} an^e^egen. Ö.d.

2{ntwort; (^rßud^ f bas iß wiber ; fn felbß, ^ann vormals bac er bk : ofßgemeke tvortcr auß$ beffdgße ' vertvorßen vnb verbammet/tlit lefjêt I crfte}n, Vormals hat er biefelbeniit ' ber materien von jtväg gebeutct,i:7un beutet er fie von her notwenbigeit

^um

-ocr page 295-

JfNtœ.cufflîîiif.futb.wiocf bte VToh i-j-y Binn rtnbcvo j fo wgt;irtgt; fidFj mein Qe^ gcntejljnerinnerc» wtHèn/ was er nue öoct^rc j^*^^annc ^iöeh ©coto jiîü S^tlJ von öer ncceffitct confequentiæ 6ielt;^

»irttericn beUngettb gcrebt ^abe»

VTini (;ctte mart ftd; vber fdfd^er '^ettert»e«ötfd?er lcid;tfcvctgPctt btb 1'd) 'üuenrniibercH. ^ber rcae jlt;)l

(agencÎJcr tncnlH; t^ut jm ind)C lt;^H‘ö£re/wie bann folcbcgejeUcn/ bte '»itlbldpen bsnbeîen vtnbgc^rn / alle •'’It etnanber ßd; |bîd;er erbarfeit vnb f’gcnbe bcpej||cn.2gt;t5 aîlee were nid)t JUgkuben/ wenn man 3« ^quot;ranef fbrt kisien ausflncbtigen vnb wettçrwcnff ^gt;fd)cî5 gebraoc^ »nd;t wnfîe/ vnb bis 5ii!n verbrtcw erfaren luette.

Sum 2)ritten/im fblgcnben blat |ïe^ b^t offentlid;/ bas bte wercFe nid;t iib '•3 letn Weber larionc confequcntif Ubd^ fstione immutabilitatis. VZbdj barfj* er f«gen er Ijabc |lt;)ld;e rebc fetn kbcnlang •••tbt aiigcfbd)tcn.

3dj meine jb/bas ^ei^ frev in ^an^

K 4 tfdi

-ocr page 296-

5C»(J3 Vtcröte 35m4,

ff«rt gcrcbt ! gebe C6 gerote / w'« CS ïvpUc »ab

XL.

quot;Ju biefte eebe c bie weircf few

tig3 ftbet vnb bentet ercucmljdE? prccï^ tsrius) bas ttJOrt(«ïl Neceflariom tig nid)t bic confequentiam obCf

(bnbern ad atfüonem amp;nbsp;cooperad' œem, auff baamp; t^un »nb müwcrcFeiï»

jtcni bie tveecfe fein nid^tn^tigey gcntiïdj bausn jurcbcit vveberrarione confequenriae nbd} ladone immutabilita-tis. 0.7'.

2(ntivsrt: iSeftlii^/Wd fielet ba^ gcfci^ricbert/ bas id^ es auffbie cooped rauonem gcbeotct ^abe. Äteber Dornine Meenet beten »nb nie^t liegen, Wdl jre aber faget/ tvsla«/ da monftrandi, 0bcr vcrbcrtcFet mid? »nb einen nit^ bcrn mc^t barumb /ba man fid) ewee vmvar^ett beklagen wirb»

XVaS bte conïèquenriæ neccflîtatenij bienbtwenbigfeitber folge belanget/ '

we I

-ocr page 297-

tîIiif.fwtb.wiOct öïc V?ot. 15

idgt; nic vcrtt50rflxn/4udgt; w:lt;^ yj^lelbert rtn feinem ^rt verstehen/wii P bann and) nlt;gt;d? nidf)t t^un j tgt;a es 1*^ gcbnret,

îgt;as aber alljie tlluPcuîne bie necc« ''tatetn confequenriæ vnb immutabiljta* '■s angreiffet ! bas l^ciß Jtut^erum ’^‘^^tfdjaft'en gemeifîevt ! vcformiercc '’nbtnômaulgcghffen.2)ertn von

liefet ge)'d)rteben »nb iß menig# «d; bevvnß/ oae er in einer ï)i|putati# ^nmit2gt;» p^ilippb gehalten bic «tut# gt;»ort gegeben ^abc t Vnj’er geredjtig# iji notig nic^t von jwangee wcf ! fonber ans nowenbigfeit ber Mge vnb ber vnwanbelbaren orb# Httng. lulbcia noftra eft neceflana,fed non necelfitate coaftionis ,fed neceflitate confe-^uentiæ feu immutabiHs amp;c.

Sum 2(nberrt / XVae ben anbern Öprud). (!gt;» gt;. belanget / ber iß bem ’JOrgc^crtbcrt argument ßracPö 5U vcÿ 1 bcrvüicfold;c3auöber collation juje#« ^eniß.

ÄebenePe bodj nur lieber €^riß ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K $• was

-ocr page 298-

ifo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vievöe 2Sucfe

b«0 fâr cm doctor pm mêfle/ tgt;cr fd^ir nid^t weiß j tvrte cr felbfï (4* 0ct.

XLt

U)cttrt ilt;^ fage bie werde |êtrt tiQ/lefJèc fid;amp; ei^entlid^ virb red^t Ccutfc^ nid)t; anbers ver|ïc^£»t/ cfe »on ïgt;cr mitïvwcFnng ! als ncmlidf?/ baebx'c werde nötig jèmm ber rc4?ti* fcr^ung jnr pligf eit. O. lt;gt;.

:^tw0rtt Wie reimet ptmcn f Tonnafe ^lt;it er gcpge igt;^ f^’rter cigentlidfjen beutwrt^ ge gejwnngen» n«nnbcr fegt er /es peif^ eiQendiefy »n auffred^t Ceiitje^ |0 viel «To mitwerden etc, ^«6 reimet fid)}u malen vbel/ »nb ift ein an^ci^ Qung einer fd)entgt;lid)en »nb fd^amlo^ fen »nbe|îenbtgbeit »nb einer miiwil^ ltgen »n)(i;nlbigcr icutc verwirrw^^l weldoe pd| m foTc^cn vnQewiffén beiigt; tungê mrgcneauffjugrnnbcn b«ben» (äc ift and) biefelbe bentimgtrtber materiën fenften nic^t red)tj »nb (an mit

-ocr page 299-

3(ntw.4«ff itJuf. fôtb. wfo.amp;i'e V?ot. it^ Wit bcr ci^cn 2), Äut^cri Ä«gcl 5»^ gruitbaufl^c^obciî werben/ Mukafunt neccfl'an'a -, quæ non funt neceflaria ad falu-tem ; £^6 i|i viel bsngee nctig ! Aber ind;t jnr |ehgfcit.

Wie weit peJ? Aber bie VTotwenbig* feitbes newen ge^orpms »nb ber gu# kn wtref e crßrecFe / bas t(î oben ver^ fidjtet worben. ©0 iß es And; fonßen nicht Alleine in meinen vorniAls aus# ScgAiigen Suchern / fonbern And; in '’itleii Anbern genng)Am cvfieret ! bAs C6 wol fd;Anbe iß/ in lbld;er hofferti;» Sw v«b trotjigen ja eCeuffelijcJ;c» ^aI Rarvicheit wiber ^ott vnb gewißen / kiiber gelimpß* »nb e^re / wibcr Aller ffomtnen vnb rcd;tfd)A|fen îL^eolo^ Sw 1ère vnb confeno jnnerhArren.

XLU.

Ulcine Wib€rfAd;cr ^Aben bie Ne-'ciTitet Auß’ben plArt gebrAd;t vnb jrcr geßriten »nb geVempffet/ wób mit fc^Anbe nid;t Abjiehen/ fonber

-ocr page 300-

jft 5dlt;îû Vt'cfCte 25«d) fid) vnb jïe ncceffitet bey c^rcrt ten,(£.gt;.

2(r»t»xgt;brt : quot;Rebet cr vOrt mtr / fb iß e$ wt’tc gclvdet. 2)lt;tnn id? blt;ïbe fic nidfjt aufföeit plan Qcbcac^t/ fcnberit VOO lt;Sgt;0tt voö bcr l\ird;eo entpfan^ geo/vob VOO bceivcgcoborwinbgc* firitten ! vnö ße bey jreo cbreo fjrtkeo gcbod^t vob verboff^t/ boó oocb ót vob mit (S^tt oebco alUo €l)tiftlid)zn krero gebeocTcA® I (cy meinen Wibetfad^etn heb Obef I icib ! quot;Vob vortogcpbeo |telt;tw4gt; barofob tboo / wie pe booo meinent falben lt;t!ks tvol t^an mä^en/waeßt • niefyt laßen èlt;gt;nnem

Äcbet er aber voo aoberen/ fb ixgt;ietgt; fetoer vbcl gewartet werben / baruoib brt6 joj otdbt alkioe ct'ntjek pcr|boert/ a«dgt; nid}t alleine bk allgemeine d)e ^^tißt/lbnbent ber ^err (C^dßo^ )èlb|î in biefem |încF ju ïViberfad?^*'^ werben, öann €^dftu$ neceflîrct bee Vîewen Qe^0rfam6 ben plan gebracht/vnbbafwr nebf^

-ocr page 301-

2(iitgt;»,ö«fftnuf^fucb.wtöcvöte Vïs’t. xj'; «llcrt recbtfd;rtflrhcrt (C^n'fïcn gelttteit '’nb gcfïnttcrt I vitb jwar bijster m gt;»irï)crt er^rtltc/wic cr tgt;e6glcictgt;cn •tacher tbun/vnb wi\gt;cr elle Ijjellcpfovj« Uit lt;tu$ßtrcrt «)trïgt;.

îbflô l}«jï jo eine ptcïje C^rifïlid) Aitge^obcit vnbgefnrct. sgt;4 tvtrö Oottes fifitfFc vntb bie Utme «uff et^ f'jlgeii mö(jcn,

XLIIt

^Stlidjc fagcrt ber tlewe gct^orlam Ry nötig »on wegen ber (Söttlid;en 0rïgt;nttng/b45 CÔ lt;Sott »on rtnfang rtb fo mit bent tllenfcben gefdj^ffen/bas tv AÏe rationalis creatura eiitc »CVItunffti^ ScCrerttnr nac^ bent ebenbilbe (öoo tes fol leben/in Weisheit ^eiligbcit vnb Stred^tigMt.©.?.

îDiefent wiberfed^tet tnnfcnlns/ »it iRfein nteinnng bas es nidjt recht (cy.

2lntwort, jfn biejen »»orten fihet ev Äujf PhilvppöW, 2gt;. il:bcr«nt tJitb viele «nöere j welche aljb gerebt b«ben/»nb noch fo reben / fo vieil ba#

non

-ocr page 302-

Iff 5048 Vù’cOte 35w(t)

uort4Uô (îjoctcô grtrtbcrt bcrt feirt/ »nb jvcrOcn eamp; îgt;t€|èlb«rt AUi^ ngt;ol wiOOer p» jmj^rtcibjgcrt

2)4$ cr aber eine fpld^e bcutung/ rcbc vnb 1ère vertvî'rfjvt vnb verbaii)^ met ! 046 iß fârwar {c^r fcfjrccFüd;?« boren / vnö iß me^r ßraßeiiö afó wi^ Oerlegens wert» / wie eô bann (Sett txgt;Ql Wirt» pnben»

XL IIIL

amp;ie nennen aui^ beri^ngctim^v mel geborlain Vïotig von wegen bie^ ßr (Hdtdicben orbnung / öao aweb al|b von tSot pnb Qefcfyaffen ! b46 fie fur (Sett gcborjàm vnî» (Sîdttlicber weiebcit vnb QcrcdytiQisit QÏeiâ)fet^ mig fein/ vnb bleiben feilen vnuer^ ( wan blief? in ewig,^eit, (^.8,

Syiefent wibcr|vd;tct niujcnlua vnb i)î (ein mcûmng I bM ce nid;t red}t i ilt;y» , I

2tntw.ort: Jn biefent werten fi^et er aber aiiffS)» pb^^Ppt”” ’^’’b nbsp;nbsp;nbsp;'

iJzbernmt quot;rnb iß barin nid)t alkme eine

-ocr page 303-

3(ntw.öuff itTuf. fiub, wiO.tnc tToh xff fWe gr^flc blïnb^eit (bnbcrn aucb cm Çï’Oflcr motwtli incmcs gcgcntcile ju^ k^eit.

VZebcrt ben betbert jfïrrtffct crnud^ babindj 2). Äut^cvum j ben» bcr fc^feibet vber brts iSrße tllofè ‘it «nbem iapücl al)^. ÏDer tSngcl Ortbriel ifï Sonbe / ift eine vn^ fd)i)(btge vnb gautj reine Creator» öcnnod) Brigt er v(*n lt;Egt;ott ein gebot ^ber bcfclc^ / bós er 2gt;aineleni von ^o^cn vnb wichtigen fadjen vntcrriV cbtcn jol/bas er bcr^imgfrawen 111«^ rien »erbinbigcrt fol etc.sSaô fein war)« ^afftiglid? gebote / bic bcr »nfc^nlbi* ^en Creator auffericgt fein etc. fol. 31» pcie X. ini Âateirtifc^en.2gt;a |îc^ct eçgt;l bem i^itttcl ein bcfe^lid; gefc^c»» ben fev» @0 iff er ja bâbord) jogc^or^ farnen verpßic^tet gereefen. Wasifî bae anbers baim bas bario jein gci* borfain von noten gcwefcn iß : Vîod) wollen fie gute alte Ä.ot^crifd)crt gci« riibniet fein»

XlOertrt

-ocr page 304-

if® JDäs Vtetötc 25»4gt;

XLK

tücDrt bic Öortrtc fren itatfirltc^jert von lt;Sgt;otc gc0rtgt;rtete» gang îgt;«6 ^etfï tnd^t nötig von wegen tes widejt vnb befell gcß^e^eit Aber fîtlk ge|îlt;tnben ober 5« rucP gingen ifî ! nbsp;nbsp;nbsp;iß aif$ VTot vnb

tigPcit gefd^e^en von wegen lt;S0tt(^ wilkn »nb befebipu.

2(ntwort Î 2)45 mag er mit bett Phyfids Vrtb Dialeftids burc^ 25t(pUit^ ren/ bie werben jm genug jufdfjaffert geben. ^ur mein perfon wolte ic^ im ratzen/bae er einer jeberBun|îÉt Ipradj vnb art 5u reben Qmtglid^licp je. 2gt;cnn ba i^ ev vielju weinig ytil bas er bie ^önße 5ur @d;ule fóirett vttb injrer fpradje rej^ormieren /»nb aitff was weip jîe reben joden ! nu erßeit nad} |b (angem gebrand^ lei^sit ßlte^ 2gt;asge^ct)m lange rtidf?t lt;tnl ebeitfb weinig als wenn er bie fodje/Jager/ ^ercFleute vnb anberc refci^ntireit wolte/was red;t 0bcr vgt;iifecf;f(in}W fpcachs were,

mit

-ocr page 305-

^nttv.önfFtTKiif. füvb.wfO.Oic tTot.

tUit loldjein fórbrtngctt «bcr gibt 'gt;’Ï»uer|Ïct7cit/ b4s cr (td; in ben tnn^ Rtii/bic erber Öprrtd^c falben 5» regt; fornürcngebcncret/ gar wenig ge«gt; lgt;ctvnb verfliegen ^nbe.

XL ri

Had) bent iSrbfall tß ber gc^ow [«inregen (Sotc nbtig/«berfórbem ’■^rbfaliß er nid;tnotiggcwe|cn.p,j. 'Jrtb i.

2lntwort : sDas iß jn malen feltjam Strebt / wenn nun bie wort ludj bem gcuKincn gebrand) anfiebetvnb ver;« jîc^et. Öenn ba worbe jcöernun gen: 3ß eamp; nxd)t notig gewefaj/ bae 4brtin (ß'ott gcborfametc/ warumb

iit bann ©ott geßraffet? 3ßc6 «ber itjunb nadj bem fal notig / wor^ ömb ßebtet man bann bawiber ! weil ttgt;ir alle in bießm ßanbe fein ! vnb bis 5um tobt ƒ fo viel ßeifd) vnb blnt bclait

1 get / bleiben ?

Ï Ob csaber wol bae anfeben

Ale rebe mein XViberfadjer alba von

Q 5win*

-ocr page 306-

S'tîs V/etötc 25i)d^ 5«?«tgcmniïgt; bringen /f0 :|î frage/ob ee jni eben 5« geßcJjc er nid)t nalt;^ gemeinen gebrand; vit^ »erfrenölid; / (bnbern nad; feinem '^P femtjcrcp gencHe ! bao tft/ |ctncm gnt^ bnnefen vnb wolgcfaSlcn nad? reöe »nb fctireie/ |bnber«d; weil fid; ein jt'/ nad) bem gemeinen gebrand^ vnö tfad^ vernonfjtiger wolbefbnnencf Äente rerpanb in (old;en ^o^en en n'dFjten vnb fc^icFen foL

XLriL

2gt;te(c IHagifîri noftn eigenen bert VTewen (£»eÇorfàm ranonaJi creannx ber vernönff'dQen (Creatnr jn. P-i»

3tem ! iöiefe VTewe reformatoren vnb Binge geißcr fdjreiben btc werefe/geborfam vnb C^nßlid) le^ ben ber veniönffdgcn Creatnr jw/vnb forbern fic von ber rationali crcatura aln notig p.4.

2lncrvore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;WiM^

facher anff 2). p^iltppunK 2). rum vnb anbere Cbeologoo / tvdd?(

(tlß

-ocr page 307-

Vlot»

«I|0 gcreamp;t |gt;4bcn vnb n0dgt; alf0 vet bett/ Creatura rationah's debet obcdicnn-amt)eo,b«8 tß/2gt;tc vernuttffcigc (CrcÆ tuee feilt Oott jwgeb^rftmen big. VïlMî bcifî creatura rationali's 41b4 niebtö «nbfirs/ bâtiit eine f^ld^e Crctt^i tur/bic nidjt erfd^affen iß allein 5» btefent rergcnglid)ent lebett / wie bic »iiucritunffcigcit t^ierc alleitt biefès »crgciiglid;en kbeits ttorimg »nb not^ twr^tige crblt;^lniitg fitdjett / bit einitf ges iti {}ie natue eingepßantyts wiße»» Ober ciitigcii verßetitb vttb gcb^ncFett »Ott ö5bt{ vnb feittem tvilkir/ fbnbent biccitîctt vrr|î«itbt Ijat ! baritt lt;Sbtc ittber Qc^epffiîJig crfcttcnitô ber Se* b«n (Sebbt gebilbet l)at j vitb benwAp f'*» ScfdjicFt iß / bnô fie ?lt;gt;nne ct^rvas «ntieitten/ verßc^cn/ttadjbcnd'cn »ttb »rtcilcrt/ tgt;rtb werben baburd? bic i^n^ gel vitb Ulenfdxn vcrßöitbctt.

^icgcgeit ntat^c Ulitfculoe ciit '»»gcreiitipt wc|èrt brtrauó/vttb bringt fin f)id;cn wnß »on werten ju(antcrt/ ^«6 CÔ nid)t vnbillid; 5« wnnberen iß.

lt;3 i rnb

-ocr page 308-

lö» amp;Ä3 Vicvöte Jîudj

Dnt» rnadEjt feme eigen bewtong t)ùcr mit Öen ^rtren jwergß vba ^ef 5» fdjlefjt ! Ab nenthefp ÖAö creatura ra-tionalis fo »tel lt;^b fleifcfy vitö bî«ï ober ber ölte 2(bAni. ©e^ec alfo ß’ft bA^t« /vote jener jagte j ber Uïenj't^ ijî n« ntdx me^r ranonalis,

Wte fïe^ Aber fold^c bcntiing ber »origen jententj »nb mewiwg fdjtcFe / bA6 t?At ein jeber / ber ewas »er jtAitbeo ^At/lctd;t!tdj jnnerneineib Vinn ße^ct es nid;t wol / bAO mA» trt beni I in ber Ätrdjen one erger«* mis Angenomen vnb gebrenlt;^hd? tjî/ Aljo tingele / jbp^tßicire vnb(pn3fun^ bere^ treibe / gerAbc aIo weren eo flv d;en / bann man Auff folt^c weife C id) veil ntd)t jÀgc »on fpitjbfibifc(jer wetj'e) 3u ^Anbelen mAd;c ^ette.

XLT^lII.

tîïein WiberfAd;er Icret in ßinetn offerttltd)cn jcJjreibcn frey vnb »rt»ergt; fc^empt ! bA6 2lbAm für bein fÄll in fole^er notwcnbigteit bee ge^orjÀtiw

(Sattes

-ocr page 309-

Sfntw.rtiiflr iHiif.fôrb, wfb.amp;t'e VTot. irfi jSottce ^«be gckbet/^tbcr b»',rrt4lt;^ «1» bberttner w^iocrt. p.d»»

2(itttt)Ort : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bericht vont

’Ï^^nfthdjcn leben ^nbc id) öujt' bic

lt;ïn 5W£ien brten ge(ïi?neben/ vnb ''^öc 4lb4 de neceffitare debiti, VOII llOt* ^«»bigïeit ber iBjulb vnb pPidb^Avk btr Cept (elbfï nw'fbrengec i Vnb nod^ b4ô eô redjt |cy / bis bas es ’’’«n Wiöer|adjff recJjt(cl;ajfén nnV ^^rkge. €5onpert aber cs mtt blop Ri* '^erwerffung vnb n«|sbcHt»ng p» Mc^er ^s^crt fadjen nid;t ausgertd)^

5» mehrer vergci»ij]êrung aber be# leb rntd? lt;»wfr 2gt;. Äut^ert ^priidje (Sene. 2. fbl. z gt;. facie 1. im quot;‘’tcinifc^cn/ lt;£s rcirb ^ic bem 2(bam ^0« bem bäum ein wert förge^alten/ p5er nad) ber 2(nimalitet ein cufjeri* jeidjen ^ettc (ggt;btt ju ebren vnb Mnen geborfam juberveipn in einem '^flcrlidbcn rvercFc etc, 2(ifb i^ cs von ’’^ten getvefen bas bertncn(d?CAni.. ’’’älis homo) aueb Ctncrt Animalem Ober 6 3 cufler*

-ocr page 310-

5048 Vi'ctötc ta^(lid)en cnkum ^cttc / baamp;urdf) tt ! nad) ban Ictb pdf? vbcte jin I gegen

Ö4|èlb|ï facie z,S.aft »rts bewegen lernen/bas eamp; bem nïcrtr4gt;cn/ber flifo । Qe|lt;fjafj^rttt5ar/»bnripten (cygewe/ fen/baamp; erbie anbeeecreatueeninfd^ nee ^anbe bette/ertennete feinen ' pf|ïr/b4rtlt;fccc im/ vnbb^te and) ei/ nen eu/JêrlK^eneulcum, vnb ein S^wi^ wercF begge^orfatnes»

XTerißnubem Jlot^ero i'it bte(èin ßncTenebeßen. ÜQcb r^iînîet er jîin feinem ^ndj for guc nft £,atbi^ rif J}/vnb n?il nnd^ forivar bafüe gce galten vnb ger^omec fein, i£amp; gebet I'm Aber ! wie es mit © ji«nbro gieug/ »nb neben bem 40lt;^ noffbic lt;»rt / wenn ,biß 254wrcn bie amp;pieffe S^ft» ‘

XLIX.

iöcm rtltcn 2(b4m nwg man prebi^ Qcn vnb fagen von ber neeeßitet ! vlt;gt;n ben n^dgen werden, liefen ßl vnb , m«ß »140 4»c{gt; mit ^efet^ vnb ^ebb^

-ocr page 311-

îtntuj.jjufftnuf. fnib. wtO, öfctTot. zdî j jum ge^or|àjiî treibe« »«îgt; ijpti^’

5««/®, 8»

2(rttôjort. Ïgt;i6 2(rgumenc iß ßtß ; »»iber jït |elbß. Öeim fols man bcm ah i ten 2(bam (âgen / (o folget barane/ I ^lt;ts ee anff* 4IU tncn|dpen btepo Ic/ tens gehore ! weil ber alte 2tbam in

, lt;tllen Jteuten bis jum tobebkibet. jc^ ^abe idj von btefem argument ttïvas ivcitlcufftiger ge^anbclt in mct^ tem beridjt vom €^rtßlid;cn leben tt» fönfften ßucFe»

^enn cs fo weit üommen ift / bas ter tnenfdgt; auffs nero geboren iß/ |o tins bas lt;Seßt5 / «Sebot/not/jwang *nb brang auff^oren/vnb ben geredji ^11 vnb neugebornen ju fricben laßen, Jtem mit foldpen ^at bicfe pbilbfo« Pbifdjc notidjeit eben, |0 wenig als tiit 3bam jotbun. p. 8,

Antwort / 'Oon ßldjcn vnb berlt;gt; glcidjen argumenten iß broben gc# ('»st vnb 5ur nottorßt ausgefuret,

L' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5)tc

-ocr page 312-

ÜA9 Vietbte 35o4}

^ie l^ciU^en iSngcI ßonitcn fur bi'o pit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(C^eclcgcit aud)

md?t wangcf^c^tett blctbeit/ vit móp ! fen plt;J? fi-er optid^ctt aud) vttteetverf^ fen/(xgt;ie ße ï)4nn vnucrft^empt; pgc» vtt in feen bitd)een »on fdfjretbci)/ bas rt«d? tgt;er iSitgeï «eborfant n^tiS fcy.cS.ç.O..».

2trttwgt;ort ^ic ftidyt ev aaffS). lippnm/^. iSbcrum v«b (titberc ologos. XX)lt;ï6 aber baiton 3u^lt;tlffrt fey I ift aas vofQe^enben cntw^rtci) jwueritcinctt,

LIL

bem iErbfall ift bec gc^jorpm 3îgt;e auci? ftilt;f?t neceflîtate confequenii« tt^tig gewefen, lt;n.r» '

2tiîttt)0rt. 046 jp eine }umalenfd^ am rcbc, 5)amt baraue mafte gen ! bee 4udgt; bie folge bes gel^orr^»** mlt;6 in 2ibam nid^t ^abe fein bórffni/ »rtbwtemait vom ^aum fagt/Jß bec ^4«m gat/ pgt; werben aacfy gut^ fräd)te berauö erfolgen innlpn / ^^nne man vbn 2ibam nid^t fag^n/ Koeft

-ocr page 313-

3(tttw.önfFmuf. fftcb. »vi'ö.öf« tiot’ löf Were 2(bäin für tgt;ein iêrbfali gut gc*’ We|ctt/ fo Ivetten auch feine werefe gut fein »n5» folgen njufleii.iOae woke eu» fdtjatiie î^^eologia weröen/wen mrttt Witfoldjciircben^erfûr tomme» fok te»

A III.

iber Vîeugcbornc» wevd’e tonne» j 6cn fo wenig ale 2tamp;ame fur bem fall Neceflaria Ober VTótig werbe» / 2ludgt; fo wenig ale man tan Neccffaiia opera nötige wercFc nennen / wcldje in bent tûn^tigen leben von ben ^ueervvek

; Welten gefdje^cn werben. (Ti, 5.

2lrttworc: Wenn man bie wort nadjbem gemeinen gcbraudgt; verfiel |)et/ wie man bann in allen materiën jutbun fc^nlbig i^l |b i|î ee mit nickte 1 rc^t gerebt/ban bae debitum obedien-, tiæergaDeumiJî uniueifale/bae ijî/ blC febulb vnb pflidjt eSbtt jitgcborfa^» Wen gehört auffa’le mcnfd;en/pe fein

1 (Web/wie fie wollen»

îïaeeabcrnadj tllufculi beutung von gcjwwngcnen werden folte veri« Q ç lînnben

-ocr page 314-

ilt;sa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt'«ötc 25wdï

werben/^ette es wof eitt ntei^ nutiff^ 2iber man tß eamp; fm mc^t btg/er tß 4»(^ ntd^t ber tljanbar^ nac^/baamp; man vmb ßtitenc willen allgemeine ^ehusdoâ:nnx verenbeec/ vnb fane matenalia in ben pfefßi^ mcnffe [ 040 iß/ feine miöbentanQe bef al^aneincn ^ircJjen leee $it wibid ßabt: gebe,

LI III.

XOir woffctt in vnfer fre'^^eit ße^eit' Vrtb bleiben/ vnb vne }u deiner ^nei^t^ (ifd^en nvt treiben lafjem (ß, ç.

Qlntwcre t Waö iß benn baamp; fur ein frey^ett Wöe ßlte es fein e' i^amp; iß ein freybdt »0rt öcr neceßitet/bas iß/vbU berßfyulb vnb pflidje }use^0rigt; firnen, S)cnn îxts iß bie JLere ber /eni^ Sen/bie er an federet/ßraffct vnö vcrii bamnet,

S)a ma ff er nu fampt ben fincn inii ne bleiben / iSbtt bel^nte vnb anbcren fijrßld; 2(ntinbmifd}e/Æibertinifd;e/ vnb (Sntf^nfiaßifdje frey^mt/viib öer fflcid;en ^enbel, ' ^ein

-ocr page 315-

ïfntw.öuffiîlur.fôib.wi'ôcv öi'c V^ot. iö?

L r.

Öeill igt;ic WcrcFc n Jttg propter im-•nutabilitatem uoluntatis Dei ^vnb pro^ Ptcrordinem diuinum, Jo jcjn |ïc je V(gt;lt »»«gert bc6 (Sefctjes nötig : Sein fie îJOiî »egen bes Óefètjcs nötig / (O |ctt» P« gejivnngcn» (Di»

2(nt»ort : 2)tc etfïc rebe i|ï nbc^) ttidjt »ollcnlfommen. 2gt;ertn ju guten toeïcPctt fein bic (C^nfïcn ntd;t aUetn

»egen bes (Scjètjes/ (oubern viel nie^r von bes wegen/ bns Cbriftus iin ^uangclio nufffie tveifet/ vnb bes fte «in fîûcF bet gantjen buflc fein f Pflidjtet.

Ï)c6gktd?en be|ïebet aüd) bü nnbc»« ït rebe ntc^jt/baruinb bas bns (fjeptje tttebt rtlUirt ein jwingcnbc bing jci/|on ïgt;«tn auc^ JU vntciTicI;tung von ben WcrcPen/bic lt;Sott gefallen/bienc/fouj^ bevlieg bcy benen j bic fein Vnb in biefem leben gutes ùrid^tes Wbl bcbóiffeo.

■Von

-ocr page 316-

tas ^A6 Vt'cv»«

Vdrt bicfcm Argumente tft b^s auch jubeöcjjcFcrtV îgt;4ô es offêiitltd) tgt;cr 2(u3(purgi(cf;ert €snfcfjl0ij 5« wi* ber ift, ^enn tgt;a ße^et 5ixgt;icr bann/ b46 ffitte wcrcFc von neten fein / foOfrt vnö müßen Qejct;e^en propter uoiuna-tem Dei,/ voi» jvcgcn Ocô lt;Sgt;ottljcl^ert tvr({en/:^rt. lt;ƒ» vnö xo»

ÎDlt;tô^cifltt»ie 2(ug)pn^i)c^e Corti* feßien gee^rct ; Vlocb fol man fî« ^ed} feiten vnt» ^«îltert/ vnb îgt;ce fdjni' tfcô tgt;cr 2(ugjpurgiîC^crt Confefjjort ffcnießcn laßen, Wohn/cSoetsvtVö tvol «n mal «nflwcd^en / fol(titC’fV5 bte IMtdje in itcatfd)lanb nod? 5cttUng gejàmkt vnîgt; et^alten ben.

Wenn bet ftsmme Ä titrer |olce blt;Jô Vïcceflrtnïim cigcntk'd; bepritrert/ fo tvurbe et fpted^en / Neccflàrium lt;»amp;ƒ Necclîîtas ^eißi Seriiitus hîed^tfdjafft/ pûtes jut^un mit vmvillcn vn eußed Itd^ front fein nus jwang bcô lt;5cfct5t® bne laß vnb lieb. ÜX gt;, •

-ocr page 317-

iTTuf.fävb.wfO.Ot*« not. its^ Qtiifivort: )öti5 fein nur bloße bnngt; nAtiottes/oiebod^furgetn bervets b«^ flehen BÓitrtcm

S^cnjclbcrt aber ptje tc^ juge«* S^n bte @pnjdgt;e Jt«te«ii|cb '’nbïciiffc^/ b4«on îuuor'gepîgc iß/ bivin cr |c'b|i aljb gerebet / vnb ntd)C (tlletrt foldjer Ure/ |bnbcr audp fold;ev wwt id; gebrâ»d;£t bau

LriL

iut^erijs vevvoirffee aud; btc Ä.crc '’OttnotwcnbmSeitber wevcVe/ »nb 5Warawd; bas Ncceflarium felbß/ ÖX gt;♦ ' '

2lntt»ort : Sgt;a fage teb «eût j«/ynb touffe mid; bariii aaff bie Öpr«d;c S-utbevi iit meinen l«teini}d;en vnb ^wtfd;en gejewgnwßen 5u|amen geso^ Sen.

1 ^«6 aber an cttid;en orten etUdje feben von nbsp;nbsp;Ä.«tb«b gebraud;t/ web

^e ben fd;cin haben als folten ße mei^ nem'COiboerfad;er bienlid; fein ! bar^ b«be id; in meiner laceinifd;en antwort awfftnafeuli lateinifch bwd; gnag«

-ocr page 318-

Vt'i’iöte

ginjgfrtnt vnb nac^ ber knge wortet/baraujf ic^ mid) nod;ntlt;îk^^ ruffe, ©o fem auc^ ctli4)c fprucbe S’' Äut^cr» vort rneiuem Wtbcrpjd?^'’ Äugejogeoc bcrniaffn gcßult/ bae |j^ bemeketn Xï?ibcr|rtd;er ftd;tiglw vnb gretffltd) jugegcu |a'rt / »»k nTlt;”’ befinden wirb/ ba man pe mit rcc^lt;^^ fd^affcrtrtc nbsp;rtugcrt rtrtp^et vnb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

triîdfjtet» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Lriii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

2(ugufîtrtus/gt;'oîcrortyrttu6/2(t^lt;»’lt;^ p»e/€^ry|ofîomus/ ^tmbropwe »d/ ïverffert rtudj bie)è ïere vOrt ber ptct/Z:), 4. gt;, s, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;. etc. _ .

Antwort: 2)4 läge id) aud) ncitt vnb beruffè mid? nuffjrc eigcrtc ©p«'^ dje irt ttieirtert l4tcirti|ci;crt éefîtrt)^’’*^ j is/ vrtb irt bcibert 25ird^errt ber , berttcrt }u ^’rartcFfurt jujamert 3«?^^ ’ S^d’

2)40 Aber meirt Wibcrf4d)d

lt;^e 0prud;e 4n5euc^t / b4 reOert p’’ rtidfjt VOrt bcr debiti neceffitate/

-ocr page 319-

aiamp;crOt«17ot. igt;i bit C^cotogt û) tgt;ie(èr materteh von gw tciîwercFcn l;)anîgt;ekrt/ fonbcriî rebeu Îttdî tbeil »Ort amp;ercolt;tctton/5U»wtb«l »On etUcI;)crt tnittelbîrtgert/t»ic jrcetgc J»ort felbß niîtbn'rtgett »rtb jeugen. 00rt5blt;^tflber brto mit biejer metrter »nb «lier nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;blt;^rtblurtg/

040 )è^ «IjO »Ort rttcîiîeo Wtber;« partes fuibrirtgert in bem (tutfe jur antwort getagt» X5ort btejcrt »»b ber# ^leidjeit b«be td; «ndj trt ber Irtteû«'# Icbcrt «rttwort aufl' fein crfîro ^udgt;/ meincô cr«d;tertô bao mcirtc get^art/ 'Jnb jur nottiirflt auegeforct.

21«5 biefert alkrt erfolget Hcritd;/ igt;Âs er lettier iiewert 1ère »ob beo «»)# feefjtens wteber bte «llgcrtieinelere al# 1er red)tfd)affertert nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temcii

grurtöt »rtb »r|adgt; babe / »iib tvil In» j xgt;0rt ndtert fem/ bas er be-y $ett »Ort fetgt; wem förneirtert abfle^e ! ftdj betere »nb (Sott bte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ c^e bas

^óttlidje »rteil ergebe i voeid^cin er niebt entUrtfj-ért rvirb t Qolte eo aber barjw

-ocr page 320-

barju / |o «jirtgt; geivj'efjd^ tgt;cr 3^cufp;l2{bt/pn0r viiö procwrator tvcróeit »

ë^pitcL 2bUfv0rt auff ^^ufcuft für* tnn^cn von Oer ^rei^eit Oer^nten îverdFe»

Çr^hf^ fa^f ^^Ïnfeufn^oa^' er feinem 25uc^ietn igt;eii titel von freil;eit Oer guten trercFe gegeben | he/xgt;on wegen ber (Ci^rifHic^en frey* I;eit allee gutee jutljjun mit luß vn^ hebe enc »nö aufjerl^afb allen 3»»4rt(f Vfib örang bee (àcfètjee» IS), ?«

2lntwQrt : nbsp;2gt;a6 ift in bein ^w4)

von ber ^rey^cit bie principahnei^ nnng nid^CQewefcn/ wie aus ber ma bee ^u^ce vnb beffeibe vrfprun^ im fall ber not jnbeweifen iflamp;b brintgt;‘ gen es aud) bie wert bee Mirels nilt;t^ mit/ weldoe ^in vnb wieber vbn allett ver/îcn/îeubigen ni^t anbers txtnit j vbrt

-ocr page 321-

3(rttw. aufy ITÏuf. fftrb. von ton bcr freyl^ctt gute© jut^un vcrftötï^ ben fein vnb noc^ werben: Wie {îe bciî iiad) form folc^cr rebc nid;£ ujol £ortgt;« 1 ncn rtiibcro etn^enbmett werben ! weil nirtiiïvol wciö/wno frc^l^eit bebcnte. Çîo bringt «nd; ber ©prndj pnult (’•»ffben Citel/ alô jn einer griinbfcjî gefet5€t/nie^t mit fid)/in wcldjcm gci^ l t}anbelt roirb nid)t von frcyl^cit et^ »aamp;mitlui'tjut^nn/fonbern von fol«« ^er frey^cit/ b« man von gcwiflèr bo fdjajcrnngc ! Ujî vntgt; burben entfrew ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3d) rvil itjunb gefcbweigen/bAS

I ben namen ber £^ri|îlid)en frei^cit \ ^’»fffoldpe benbel ju jie^en gcbencFet/ bftrinman bos^vort anbercn (îôtfen bftnbelt/voie an lt;înbcvcn orten gelercc

I toirb,

3tt meinem Ân^lcin foltc mart

1 ^Jlt;^)t allein bic erfîcn wort beo

l^nbern ben gantjen tittel an gefeiert bftben/ al6nemlid)/ba6 cofev eine er “«tnng von bcr gute wercïc ^vcy^citt

ïï: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vnb

-ocr page 322-

3amp;4S Vt'itîite 25udf I Vtib vber igt;aamp; and) bie fumina btó Jô‘iîd}le(namp; fèlbftf lb, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

2(Ȕttworf. vilennbaamp; fflctd;a(lbg( fcpid)t/f0 ift beutibd^ bannt: ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

ind)t:^ebblffen,^annba0eàngea’oy( j j lent ! (èr^lerun^ ! machet biel'ad;e inc^t heffer,

Sa öcnt bat eô aac^ mit ber (înnniif j bie gelegenbeit/ tvt« ft^t î»4iJ0ft ^erebt! abnemtid)/ ôasbte allgemeine ^ere / de neecffifacc bonoi um operum/ÿCH nbsp;nbsp;nbsp;i

lîbtivenbigSett ber guten rvercfe/bn^ I iß/vbnfd)ulbvnb Pflicht/ivteeô^eit I V0n ben tL^^blbgen in algemeincinge^ ; braud;i nidjt anbere gcmeinet: außgebbhen/ vnîgt; îgt;je freyl^eititff î ßatgeßt^et fein fblte, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

^rey^ett v0n öer Sdrtamp;c vrtb nbsp;nbsp;nbsp;j

ßt}e/nad)bc0JLntberibeiJtung/tß^^ j ne Srcybeit nur gutes ju t^u« tnit lup ^b wblleben 0n }tvang bee i^efet^e^'

2(utttgt;0rt : Itutbcruô rcîgt;etlt;î(î’*ï

-ocr page 323-

:(ntw. fluff tnHf.fTttb« VOM

^reyl^cjt von ber ©ônbe »nb lt;Sgt;eplt;* bann btc wort fèlb|î mitbrw^ i Seit. ifî aber jweterley bing/ ^rcy^ beù»on pinbeiî vnb ©ejctje/vnb frei*

1 Mtber guten wercFe. î)lt;trumb tvil rilt;b ber ©prod? Ä.ot|)cri b^ber nid}t vcimeit vnb ber neweo Ä,cre bcypPicbgt; tung letjtto,

Ilil,

Jlcute octtuet möo bte ftd? 4* w erbarmest be|1fj)|eo/ vnb für rtUe» N^Anbciî vnb viiebgt;^e

2(ntwort: S)er bemeltc VTomc ^üö rtußs’5vijjeterley wetfe gebreuebt* ! von benen bic mit bejonbo« f'rtfretbettcnbegnabet fein» 5om rtn* benj von ouffricbtigen »nb wölben«« ’^•enbeî» Itcotcn / wie folcbco noo ber 8^k»u «Ceutjeben ©prnd?c wtfpnt^

‘lï‘ 3m Äatcirt aber wirb co fîjrgt; ^'mhd? flo||^ î)ic ! )veld;e mit be}ortgt; frc'^beùen begnabet fetn/gebrn»

-ocr page 324-

tï'ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOferïtc

W^ntt CÔ öuc^ 0l«c^ 4rt bas es aiïem von benen ! bK awfP'v tig vn «50l ^anbekn/gcbraucf?^^ bc/jp were bodj btcfèr nerven hr« mit nod) nic^t gcboîjfèn, 2)tnrt csift ein grlt;5ßir vnter|c^cib vntif biefeit^'' ben/ bas ijî «'n frder menfeb/vf’^’/^** ge^orjam gegen (Sott / Ober wercFefein^ey’

2)er (Sîenbige t^ôt aUes voit iittpl^ ber frey vnb vngejjvungcn ic. lt;£• i«

2(ntivort: 2)«mit iß nod) ber amp;.atl bic int 26wd)lcin von ber b^f guten rvcrcFe angefangen/ nid)t glt;^ bolf|vrt, 2gt;annesi(î jiveierley/ ivsrde fein frey/vnb/ (Sute rvercFcgei fdje^en von ben (Sleubigen frey »tib vngejrvungen»

niatt^. IX ©0 fein bie 2^‘rtbcr ffi-Y •

I. pcC. 2» ^as ber tviHe

-ocr page 325-

^ntïv. rtnff iYiaÇ. fwib, t^ón S^ey.

)r tntt verfïopffét bü vn?

öer törichten Ü3en|Uxn/ «fe tgt;ie fretcij/wtgt; mdfjt (tbl^cttetjr

jum bccFel bcr boß^cit/ (lt;gt;rt

'gt;«!■« Als bte ined)tc «Sottes*

3lt;»^. 8. Öo cöc^ bet ©on frcy ma* “)«t/ fo fetb jv rcd^t frcy.

®al.4.©oftnött5trn»/ltebcit^rü w/ntc^t bcr tnagb h'nber fonber« preien*

•• Cor. IO. ïÜAnimb foltc tdj meine b«^eitl4f}èrt vrtetlcn/ »on eines nsv wn gcwiffcrtr

i»Cor.;. ÏVo bcr aeift bcß '(ï/tgt;Aigfrei^eit.

®aI. i. ï)a ctlidf^e fnlfd^c 25róber [ïjb en «ingefc^hdjen vonren jnucrFnnt»

»rtfer fï'ci^eit/bie wir in Cl^ri* ^aben I bas fie »ns gefangen ne^ wßic^cn wir bcn|clben nidjt eine Itunbe »ntert^an 50 fein.

lt;5aI. ç.©o liefet nn in ber freifjeit/ p^itvns Cbrijîus befreiet bnt/ »nb ‘Met e«lt;^ niebt wiberntnb in bas quot;•'edjtifbe ioch fingen.

4t 5 S)afelb|l

-ocr page 326-

*gt;8 Tone Xfietbie'Siiiii)

2)«felbß/^r fcib jur frcyb^it bernf* fcrt/ allem febetj«/ bas jr burcb öK(t' frcy^eic bem ^letfd) ra«m gc^* bee.

P|aL HO. 2)cm »olcf ttJtrb bt'r Itghd^ opß^ern tm Ijetligert frf)mult;fe, 2(i»6 biejett ©prudjcrt fieb^c m^/ bae nld;t allemc igt;ic wóvtet ^rcy »«l’ ^revbett/ fonbern ö«db freite« bcrßUtcHtvercFert m berM^ geïiödxifp gcgrónbctfey.

Antwort: 2(l(c bïc ©prüd;e tvollcH jw betn freybeit bcr gntett wercPert / bber/ gutcwjercFc ntf^t f^nberji rr^y pin/ ntd;t viel bclpcn/wic ooô ben auslegong jh p^en

Jmeefteit ©proef) tp bisbie Muog : 25ic Âmbcr bcr frey voit Soll vitb Sme. 2Up lt;C(?nPü6 alba fórneittltd; vnb Swofrci^cie/ vnb ge^et

-ocr page 327-

2(ntw. ûttff in»r. fätb» ven

^aben/mc bcr tcp^)clb|ïmttfïdgt; bringet.

3*« «nbcvcrt ©prucb iß bis bie |u»n ’’W »S tneïtiung : Ulrtit fol gutce tb»« ^’0« wegen ber ßct^cit von Cbrißo irianget vnb »ns mttgetetlet/ weldfjer Wiin mdjt jol mtobrrtodjen ! fonbcvn ftlj'o/brto wir bennocb gebencf en/ bns loir (Sottes Bncdjtc jein. 2ll|o reï^ec dbrt Petrus vou foldjer ßei^ett/ in Wcldjer bie isnei^tjc^uffc gegen (Éotc •witbegrtfFcn iß ! wie buiin bie wort felbß lautem

öer brtttc Alprui^ rebet furnem* lid; von ber freibeit von @ünbcn/ îobt vnb lt;Ecuf|xl/wie bann bie vorge ^citbcttwort miebringen»

3ni vierben €5prui^ mit allen fcü neu vorge^enben Worten wnrb gar Hiebtes von ber bcmcltcn freybeit gcgt; banbelt/ vnb fol bannoeJ) 5wnr fdjanb becVcl bienen» lt;inff gut bifd) ober Kabinißb bie b’^ilige Rbrifß citiren»

£ 4. Öcp

-ocr page 328-

ißo ïgt;48 T’ùrOtc 25nïb ■ 2)sr^onf|te rcbct forncmhdF? voit ber fret^ett in cuUêrhdjctt bntgen: i|î bas bic metnung /iSe ift effen 0tfee nief^t: allee/ was tragen mirb/»«b barw barff teb «niï tem ffewiffen vmb «nce anberen rv»^ kn madden,

pcfjlîeii rebet paufiîs pieneuf^ h'dgt; v0n ber frei^cit von ber beeFe tlîo |è/bae ift/ven auff^ebung »»b netnung bcrfclbeit bccFc / weld)e fûe bctt^ertjett ber ^öben ^tcng/ fie l/h^ftn mit vnbe^erten ^ertjett »nO bnc €^tifÎ0 Ia|èrt. Vnb i|î bas bie nnnQ/XXgt;0 ber (S»«|î bes ^jerren fein bie ^eet^en von ber bccFc tHofè fceiet/ba ift bie beefe bcrina/|ên glt;tj)0bert/ba5 man nnn bie l^rtfftb^^ âUcrt î^elîamcttte rec^gt;t|c()ajfcn/^c*‘ »rtb blat vetße^en Ban.sSùlè mciii«”? |î:rtimct mit ben vetQebenben viilt;^ nrtc^folgenben pa«ü' jrorté vbereiit/ wie ane bempiben tept effentli^

Jm fîbenbert ifi bie bie

-ocr page 329-

3(ntaj, (îtiff fntb. VOIT £rt’y. igi Plt;^uh' : i^tlïdje frtlfcfje 25rni?cir wol*

Vus verjuc^en/ ob wir «»dp vnfer pfipeit von ben tîïoj^t/d^eu CcremO;* ttu« gebrauchen wolccn/ »ub ^^•■»»egeu auff bes iLiti be(c^imigt;iftts S^brurtgeriy 45er vuip h^beu jncu nidx ^«•chen woUen/lonberu »ufer frciheit/ w «Jir tu beu biugcu ! gebrau*' 2llfo wirb (tlba füruembch voit wfreiheit ber ttlofaifcheit Ceremo#’ ’’^««gehanbelt.

3nt achten Spruche t(î bis bte (um Qr feib von ben ^ubifchen gebreu btirch tnojert etngefetjet gefretgt; ^^1 öa bleibt bey vn lafpc euch ja ttid;t JiirucFeirtbiegroflc be(^wcrung ber «remouien vit anbern gebreuchen ßV teit.2llf'orcbet alba Paulus furnemc lilt;h von ber freihett ber tnofatjBjen polttien»

X)on berfclbcn wirb auch tm ncun«^ ben Spruch ßlritcmltch oîch’^’^'b'-tc/ wie ber îtejut (èlb(î auswetjet,

ÎDcr jchenbe Spruch rebet von gu£lt;« willigteic in opfferung gegen (ßott jn? t^wnbe» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z Was

-ocr page 330-

igfc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vievbe 35i;dJ quot;*

babcrt nu fôldjc ^pett^e/bte von lolc^cn Irtdjen rcamp;eit / mtt tgt;cr JLù bertinifd}cn freibejt/brtnn't Ïgt;k notwert bigPetc öce iKwen gcborl^ines aufß gehoben wirCgt;/5«|ci^Æf|crt

j(ß Cgt;4ô n» red}t:/ îgt;4s îhtrt cl)O öet bcibgcn ©djrtfit »ntsbrrtiidxt vkîgt; üchîii benct/ fie öodj ind)t ge^ baret/brts wbltc id) ffeene njilJcn.Wol rtrt fie fein binati’/ vrsb bincirt Cotnen/fe mógen feben/ivie fie wiber^* berA»0/berunecrvnbö4MO»

T^IL

2(Kcbic/|o ba» O'efctjc nidjt rtw («lîtgcm freien bertjen beiten/(onberrt n«0 not »nb brang mit Innter »mî«|î bee bertjen/bie bienen ber önnben icgt;

2intwôre:X’on|ôIcber ntatcdaiiß ^wij'cbeti vns beiben teilte btlpuMMit nie gewefen/ vnb ge|îebe p.n Äud; bar^* in noch èetner, 2(bcr blt;t i|t bie fr^ge »Ort/ ob »Ort rvegert (blcber vnbbee^ g.’eicbe»; 2(rgumerttcrt bie ncceflkas dc-biti

-ocr page 331-

2(irt 1». öiiff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftitb. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tß;

rtltffge^obcrt/vftb blC Libertas bono »■Um operuni ïontte an bcr jelbert ge^ Rtj« werben. 2?» f^tge tdj meines tcp l«6nein,5o/Vnb bleibe bey ber Kegel/

loi gutes tbun ! vnö fol ce aud) VüilUg tjjuii/ vnbijl feines bauon frey.

rm.

5öie alles frev /

t^Wrt/bas fein bie freien finber etc. £»

2(ntwort. ïxtraus folget abermals bOC^ nicl^t/quod boni opera fint libera, bas bic guten were?e frc^ fein,

IX.

iSirt VTcugeborner bebarff feine not btebr/feinen lt;Se|ct5tretber noc^ roeref prebiger / fa ber t^wt mber ben f'^ilis» gen (Seiji / lc|îert vnb jcfjmel^et ben beiligen (5eijl/bcr einen )olcl)cn ibri«* flcn mit Ö5cfet$cn ! treiben j bringen Vnb jwingen teil etc. 2), i,

2tntwort. iöiefe wort werjîebc id)

von

-ocr page 332-

Xö ij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jDrts Vfevötc

v0rt^witiQcn vrtb briftgcnO’^ Äbcr frtgc idgt; nodj/tvte id^ in bé beibfrt »orge^crtben gefügt ^abe.

é)lt;» ce aber bafjm fbfte Qerilt;i)tct fcirt/afeborffrcmart ben ncivgcbb«'^ ncrt aud^ jur vermanung vnb vntcr^ teilet von (^ottfèliQen wercFc« nidytcs fur^altert/ vub (bltc a(jo ber anbcr gc^ braodfj bce «S^cptjce auffgcl^lt;gt;be« |ctigt;/ wï'e battrt metïtee 'COiOcrfad)iramp; ben »nb prcbtgctt |lt;gt;n(icrt ai»6vvej(£rt/ bae tvcrc nidjt ^id)t/ X?nb möfïcrt 4b pgt; beibe ^brifÏue vnb bie 2(pb^el viU rec^tgctbaii^abcrt/ bae fïc bae pcje bcy ben jren «Jiber^olet ^abc». jöcegkidpcrt mafte auc^ bae vnrcdjt i fcirt/ Orte man bte Scheit gebot alk jar ’ in ^ktrc^cn prcbtgt ! »nb bent quot;JOold in gcinem fikkelt »nb auekget.

Clber banort ift an anberen orten . mit mehren »nb auefürUdperen r»or* ten gc^anbelt worben.

I. Cor. IO. bernjfet jict» Paulne auff feine

-ocr page 333-

3(nta». rtijff fôtb. von ißf rctrtefrct^cit vnb wil jm 4wff fcttt gegt; »»inètt Bein gcfe(3 n0dgt; gebot fd^la^en Ulfen. 2gt;. j.

2lntwort. pmilns rebet an bem ore 'gt;on Bemein «Scß’tj Ober (Sgt;cbot/3n gc öenefet and^ ber|elben mit Beine wore. ^wBompt man bon barjo/btîs man pel; folc^ bing f?ie^er ju benen mc^t l^^cmct ?

XI.

Libcitas bonorum operum, ^reil^Clt ber guten werd’« ^ct|î ein geifîUd;« rrcibcit rtUcs gutes jut^un/p^ nlfent;« brtlbcn nad) feinem nebejîen ndjten/ litt bienen etc, aber one Vlot vnb nógt; J^SBeitbesiïîefetjesaus einem freien/ ! wfitgemvnb willigem lt;2gt;et|fe2), 4.

2(utwort. iCinc fold?c beutung wc^ wol gut 3u (tuswiefelen j »nb ben borne aus feinem fus in eines anberen JwlBcdcn, ^ber man Ban fm berfelben •’‘‘^tgefteben von wegen feines vori# S^n buefjes / aud? von bes wegen/bas et bie Vlot wen bidpeit vnb ben anberen lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gebraud;

-ocr page 334-

igö 9gt;A3 VûrOk 25«4, gcbrlt;ïodf) tgt;có ©cirtjee gcbertcPct/ wic jituor ctüc^e m4l vcf'' melbec iftgt;

XIL

Libertas bonorum operum/ ber guten »»eircf e ^eifji/bas fte fo PV/ tviUtg vrtb frcubig Qe(d)e^cn / fiirdjt als Binbltdjc frey^ctt fnecptltt^c wcrcfc/Vîtcbt als wcrdFe/fonberals wcrcfc ber gnabcrt xjub bes (Sgt;ci|ïc6. iö» ç.

2liïti»ort : ^as ijï bcm gar gleid)/vrtb laf]ê es bcrjvegeit^bfy gettgt;(?iKr antwbrt bletbcu,

XIII,

Libertas ^rey^ett ^eiflt ntdjt bilt; ten wetife nad^laflên ober fur arbitra-ria,indifferentia jubalteu/wte IttCtUcWl ber)àdgt;cr im'cb fdfcbli^ auh'egem

7tcm wte Êbmen beun nu bit gr^P (èn columnæEcdefîæ/^jcRabboni .»ttltb Magiftri noftri barju/bas ße fbWpe frey^ belt

-ocr page 335-

auff iHuf. füvb, von

auff^îeijlt;^ltd^e frcy^cit jte^ert zc, '’ttb baröber f^ wötenö viib rAfèrttgt; Wcrbcit» 2gt;» i^,

Strttwortcöis reamp;et er furucmlicf) »»iber bae fd;rcibett 2gt;. i£bcrù «ber b«mtt feinem »origen budj nod^ nid)tgel)olffen/ weldjeo ^in »nö wi^ ber »on allen recljtfdjafj-enen ïC^eolo^ gen balein gcamp;cutee »nb verffanben ifï worben / »nb nocf? nicht anbere »er# Rauben »nb gebeutet wirb»

xnii.

Sur jeit pauli machten pd) and; etlidje falf ehe Gruber mit jrer neceffi# tet ober notigteit bes cSefetjes/ber be# fehncibung »nb ber vrerde herfur/ leg , ten fid) tölber paulum bic libertärem o-perum/biefxeyhdtber werePe juuntcr# bröcPenetc.«Sat

2lntt»ort. 5ur jcit pauli fein jweier# (c'y falfd)e 2tpo}tel getvefen/ löic erfîcn brungen auffbas tSefetje/ bas ee ne# ben bem i^uangelib jur feligPeit notig Were, Jöie anberen »»ölten co gar

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aufp

-ocr page 336-

î83 ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vietote

Äufft^tbert/rtuc^j voas berr gegen bic ^c^en gcboc belangete» haben ftdgt; Öie2(po^cl gegen alfbcit’et Icy gefetje ! »nb jrem bbjèn fnrneniert ^eiveret. VTun i|l vnfer teil an Yemeni l |chnlïgt;ig/aber bes gegenteib mentunS tfl ber anberen otbnnng bet |\il(chen ^pbjtclcn gar chnlidf?»

Qo viele aber bic fnrgetvanbte bv (pntatibn panli belanget j ba hat es gar eine anbere gelegcnheit init.pa!J(» hanbelc alba von ber frcihettvonbert tllblaiichen ceremonten / vnb von tgt;egt; neu Plenboapoftblen/ bi'e anff folehtt cercmbnicn necefjitet brungcfh Was hat aber bte (ad^c mit btefer vnfer thnn r Sgt;ic faljchen 2(poßcl bringen anffbie nccefjitet ber tnbpn'feh^^ inonien / Sbagegen fetjet fid? pauln^ J vnb lercte bas folche ncceflitet nicht recht were. XXgt;tr aber bringen au|f bte necelptet bes nerven gehorfames vnb ber guten rverepe/ bas tfî/ ber liebeI gen (Sottvnbbcn Vïehefîcn etc 2)0^ ' gegen jetjet pch tnujtnliis vnb rvtl fte (eines

-ocr page 337-

at,ff muf. ffivb. von nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»8?

«ùieg wcgcg Icibciî 0amp;cr bulamp;ett. 3^«*” p talfcben 2(po|ïelrt |ïrittcrt wiber amp;ie pibêtt foldjer cerctnoiuen : 5gt;4gegcr» ktjct fjd) p(ju(u5 vnb tv^Ue pc vnucr* J’'’‘'ffcti b«bctï»XXgt;tr4b€r prcttcn ötc frty^ctt bcó rtcwcrt gc^^rfamcs '’«brtllcrC^nphc^en wcrcFc : 3^3^« Rtjct ficJ) tn«(culö5 vnb wil fie ’‘’nn^rworffcn ^abcn. ©age mir n«/ •^«n lieber Cbrip/wic reimen fic^ nu )ad;en jojamen : VToe^ bnrffWu* Kuius b«ô tÇ^rempcl auffpd; sù'^em

5)(16 er aber allste aud) ber Vîeccp fitet beg Oeptjes alfo gebencFet ! bar/ «us foltc fd;ter bic 2lntin0mia erflt;»l/ 8«i wb bcwctpt werben,

Qb pe^et eg and) nidjt wol/bag er ton ber necejptet ber werefe fo blog re/ l)et/weil er wol weig ober je wiflen job te/brtg wir ntdjt »on ber necepirec ber WereP in gemein/ jonbern »on ber gute [ Werde necejptet l^anbelen »nb bijpw* ' tiren,

V panlng

-ocr page 338-

tpo 5D 'S Vt'ccöte 25«4gt;

P^uhie vcrtrtt pmc Libertatem l^ctt/»nïgt; wtl 4« md)tee gebortbctt |«tn. iCr wil in €^ri(Ïo 3^e(ù von aller nlt;gt;^ ti^Pcic vnb öien|ïbarPeït aar frey feiW Was er tbist/ bas tvil cr frey vnb rfil^ Ii£5 tl)nn one jwancj ober wil es la0êrt par nadt) bleiben. ’gt;i:r wil fcin^ewi^en frcyvnb lebig tgt;aben int ióerrn |ïo von aller not vnb jwang vnbc«* fdjwerct «Sal. 2. Ö.

2(ntwort, Wenn tTTnfcnbs rebe« wie panlns/als nemtidj von ber freyƒ beit von ben tlîofàifdjen ceremoniën/ I o ^ctcc cs Beinen jîreit. 2(ber mit feiner rebe ^ates viel ein anberc gelcgen^eit/ wie bann bic wort felblr mit bringen/ ba er alfofagt/2(n nid;tes gebnnöen fein/von aller n^JtigBcit vnb bienftbar;^ Bett/ von aller not. 2gt;as Pauli meinung niefjt oewepn/tvie anberen orten feiner icpipolenjnje^ert ofî'

Wenn audj bic bifputation vOrt , . jwang vnb brang wcre/fo Ivette er g«* te fuge alfo ju reben.^Cr weis aber »»bl

-ocr page 339-

niifF tnof. ffirb von *9* ^4$ brtuon feilt fïrcit fèy/ wertit ee nuv 5urü(fc fi^ct aitfföeit er|ïcrt anfitng/ '’nb «uff c»ic ^eritad) erfolgte ^eiiïgt;el ^nöft^reiben»

XT^l

WÄif aber paub nid^ù aiïnrt '”iibbie25efdjneiöung 5« fof** ^erii vmbe gantje ©efetjc vttb vmb lt;^ne werd^c öce (Sefctjee. 8.

2intrvort.Wie man bas aus ber btgt; IputatioufQutebcwcijcit/bas i|î mir •locb verborgen. ©oi|îesauc^PauU ’’’^iuung an anOeren orten nic^t/ bas

] '’^basgantjecScfetje vrtb aile rverefc ^^6(Sc|ct3csoncaUe vnterfdjeib foire Wbfbcn, 25enrt baraus mufîc erfolgt; Srtt/bas er auct) ben geborfant gegen ï*« Se^cn gebot auff b»be. nbsp;^as i|î

‘'ber aus feinen Ürpifîolcn nicht jube^ '’‘’dfen/Qi^nlîenjubcrvcifung ber gefi Senincinung Ban man leichtlich/ba es noten i|l/Bommen.

XriL

j Plt;'wlus nennet bas gantjc ^efetje ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X) i mit ab

-ocr page 340-

19a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Îamp;48 Vfetöte

allen ptnett wercFcn iugum ferm'tutfs/ tfirt la|c Oer Äiied;t)cf?lt;tffi: (ScUt, ^efaiaö O.nennet es fccptrum exadoris. lt;S. r.

2l»itivort : pauluß rebet alb« f«rgt; nemlidj »on ben jttbiÇd)en gebrcw^ d^cii/vnb mc(?t von ben jc^en lt;5eb0^ ten. jöenn ba ift ScintTïenfdyvcncr^ fretet/ (o viele ben ge^orfani belanget.

t7un tft £6 wol tvar/bas man aud) jciten bie }e^en (Siebot iugum femitu tis/dn fcdjf ber bienßbar^eit: namet.

gejcljic^c aber in ber meinnng/ |o ferne eßaufler^alb iL^riß0 artge|elt;* l^cn vnb angefangen wirb, ©on/ten i aber in €^aß0 iß eamp; nu nid}t mc^r ein ( lafB ober bnrbe/fonbern wirb baraus «'n ^errltdfjer fpiegel vn re^el ber i[l}ri^ fiiidjen werePe/ vn Qtmd)et ben ßen jn allem guten / wie I'0ld)f3 a«^ biejcn ©pródjcrt $uueenemeniß»

P(al. I, iSr ^at laß an feinem (Se^

P(aL 119. jldf? ^abe bein ^efet)e lieb/bengantjen tag benefe i^ bar^

-ocr page 341-

öuff tnuf- ff«'b ron ^rcy.

, pfrtU «8. Ocfctjc öe© ^jcn'cii I bctcretbic Qcekn/ vnb gibt weiamp;^eit [ ben Bkirteit»

I. Cimot^. I» 5)46 (Scfètjc j|ï gut be «ctt/ bie CÔ rcd)t braud^ett.

X0464ber ^cfaiam beUngct/ber «bet 4lö4 von ber getvait bce «6/wie 4U6 bem wort @ceptcr jiiucr^ nemen ifï. tSr (nget nber ntc^t bne er benExaftorem felbß/ fonbern feine ge# «4lt/b46 ijï/feilt brewen I

I 'gt;erbflmmett / jwingcit vnb bringen/ ' niarterenwb plagen ^abc vberwiin# ben vnb vertilget. 2ll(b fgt;«t ce and) , Angelegenheit mit bcm ®c|èt5e, 5*46 Än jm (clb(î tfî nid;t 4uffge{)olt;s ben ; benn b46 i|î im parabiô angan# 8w/ vnb bkibt fur vnb fur in bicfent kbcrt / wirb 4ijd) im anberen Icbcnb •lifbtauff^oren. 2lbcr fine gewalt/ bit C6 von wegen vnf r funbtlidjen na# fur^4t/4l6 nemlid) ! brewen/ anHa* Sjn/verbammen ctc.ift 4uff gehoben. Jn fnmma bie (Sebot fein nidjt 4uj-p S«hbben/fonbern bie brcwwng if auff

X) 5 gcl;ogt;

-ocr page 342-

3048 Vt’cvOU 35hcI;

gc^dbcn benen ! Wc fid; «n Can'll»»’ ^rtltcrt»

2)46 ifî Wc öKgcntcine (ere/wie bail btcfè Kegel mitbnngcrt/Chriftiani func liberi àlegecondemnancefed non à mandante , 3 lege cogente fed non à docente, m onen te uel mandante : Item, Chrifuani funtliberi à comminationibus legis, fed non à præceptis. ^ie Chi’gt; vom (Sîe{ctje/|o ferne cs vcrbrtintneù I ober jwinget/nber nidjt/fo ferne cs lef rct/»errtî4net »nb befehlet. jtem/S)ie , €bri|îcn fein frey von ber brervnugZ j «ber nid;t von ben (ô'eboten.

2(uff bicfelbe nteinung rebet aueb Äntberus vom ©prud; jcfniac / îCo» , 4» Ä.(ttino ^bl. id?quot;. ©0 viel ben ttlteo j ^bam belanget / (ein and; Wc ner»gt; gebornen vnter bem feepter bes gers / vnb i|î jnen and) bes (5efet5esle^ re/ vermannng vnb fîraffvsnusten.

Xl^IIL

Wit bebwrffen



tcirtcs (Sefetjee

2lrttgt;


-ocr page 343-

t». öHff ffitb. von

Slntwoovt. 3ur vevbamniô/ju vnor^ ®«nlic^crt jöoingcn vn bringen bcbóip pn vciv |cm ntc^t/Aber jum vnterndjt/

I «fevnb vermanung von ihrijïUdjctt (SottwolgefeUigc wcrcFcn bcöovp hrt wir fein alle tagc/wic es bann audgt; (^He tage neben anberen (IncFcn bes Catec'Qifnii bctrad;tet »nb vriberl^okt ^ivbirt l\ird)en »nb ©djulen/ vnb l^ttjîen and; in C^rißlidjen ^àusregi:^ •Identen, Öoldjes folte er je wiffen als ^in Qecl|brger vnb ^awsuater / ba er ' önbers feinen ©djeff lein »n Äinbcrtt ber lere bcs €atec^i|nii trcwlidgt;/

Wb w«l fnr|te^en moltc. lt;^5 Icjî Ijd) aber fajt anbero anjc^en/ als «ent lit^basntan bic je^en (Sebbt weber 5« prcbigen nocb bcn Äinbern i«n ^aw R^tufBnfagen wirbig adjtc»

XIX.

iöie rechten ƒ guten/€l}ri|ilid)e wer^ ïîe^abe idj weber in fdjjrciben rtbdgt; kren opera libéra genennet. 8.

2lntwbrt. Wer ba fagt ! baô eine X» 4 frey^

1

-ocr page 344-

ïpö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎD48 Vfctîstc

fvc'(!^«t|cy tgt;cr guten vcaâe/ amp;«r Garnit juuerße^eu ! One gute tverefe frey |èm. SÖne emc pgt; breit / âIô anber Ungifî, ©0 gibt and) ôtegartgt; tje bi|putrttiort/bie er for ^lt;tt/Petne lt;t«lt;' bere metrtuug/wcnn er gletei; ber wert prnceip ntd;)t alfo gebr«od;t l?ctte,

^cbbd^ l4f|é id) crtbcre ^elertert bauou rtodjmclô vrtctlcu ! vnangeje«* 1 beu/ bÂ5 ic^ etUd)e erÊlerong alîbercit j furkgen ^^ntc,

25ie Cbrt|ieu fétu vnb □ob'^’^brumbfolten burnt foWj/f freier leute werefe / t^uu »ub rvejcit 4od) rttebt ff cy {^«nèi». nbsp;nbsp;gt;.

Antwort : 2)Uô wil noeb |cbhef|èn. lt;£0 fuu ettter frey (èiu j 2(bef buruus erfolget nicbt I «fHe fein*! wcrcFe uucb pey jem/ulfo bus er t^u” mug/wusjmltcbet »ub gelüftet ber uber ttudf) meines WiberpurtfS gt;nbsp;meinung f tio.^ er ulles t^it ! wm fteJ? I |bld;er frey^eit blt;ttben geburc/vnb tvte

-ocr page 345-

2(ntw. rtnff M7ijf. fótb. vo« 5«^.

04?$ gcbórc. 'Onb aljb mjt ben» 2(rguinente ber fachen nbd? wenig gc« boltfcn.

Was aber bic eefte rebe belanget/ ifï bennbc^ ein »nterjc^eib bann Ju^alten. 2?te C^rißen fein )O frey/ ober bie frcv^cit ^at glcicbwol jre maf Te.^aiiort ifî oben nad? aller notbrffc S4'«gt worben.

2)a6 cr fidj aber anff ben ©prud^ jo^anme beruffet/ bas ptmmec mit ^eRv materiën nud) nidje vberem» ©eintim^o^anncwirb von anberen llt;*cbert gcljanbclt/wie ^ieuorn verineli« iß,

XXL

3« îcitltdjen btngcn/wenn einer in Riner perfon gefrciet vnb prmtlcgi'rct W foiß vnb beiß rtllcs mit ,m ßey/ ‘’’‘»serbatetc,

2lrtt»vort : iSrßlicb ! bie guter blt;ît «e ivol frey/aber ben geborjam gegen feiner ÓbrigCcit/ vnb btc wer cf c blt;»t er nidjt frey/ eben ß wenig als cr von

Xgt; Ç ber

-ocr page 346-

^98 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Viitite ^ucb

ber hebe ffegett (Seit feitjeif ficttfeeytft.

Sum anbereu iß tTïu^uïas nntßd} ßlbßntc^t eint^, Statut male ^at er ßd} ff eßalt/ ah reöe er ab laue ven f0lc^er ßey^ett ! bie w ße'f^ rvtllid^eit ßttnbet ^ie aber rebet aud) V0U fbldjer frey^eit/bte ba ße^^'t^ ' in erfieiuuff vbtt etk^ett genieinc auff^ laffen/bte anbere ä.eate }u r^un vtib^if uerrtd)[eu verpflidjter vnb verbunbeit ßi'n/vnb rebec es ^tvar argumentwe»^ ßf iS^rtö ß^etnec auc^ / aie Oeete es was in 1 eceflu/ jfcöodp «Jil jc^ cö au ß{ ! nett bre ßelleit vnb attberett bebens cfett befel^len,

XXIL

Xüd ^bmpc battu Ult bieße tterre (Etrammatica berfur/bas ein (reyerfo* beißen ein bbftr j rober ! ficberer vtfb fieißcblid^er tt3enicb/vub freye vvereP« mutwifhge v«tgt; ßb^^nbCd^affciffewci^^ cFcc-^^S.

2luctvbeci 2(uff wen bis ffcrebt »»«J bi!

-ocr page 347-

2(iin». «uff illttf. futb. von

tnc^t wifjen. ÎDitnn cmc (ob ^5 *’^r‘^rctbiing t)4b2 idgt; in meineit buckeren auff bie weife nidjt gcfèt5ct/ 9«bc fie rtud; in ben enberen/ fo ßdj

1 J*’it*erbiefi,ibertinifd)e fveyi^eit einge; wflè«/niebtobferuiret.

îgt;«5 aber meines Wiberpavtes Icre gebe vnb cnblidj gcrcicben Bbni« ^1 b(ts ijî wol verwarnet worben/vß ^|ÎAWd;jwar vnleugbar»

XXIIL

2,utber»5bat»on follt;^eii Herent/ ‘^lfe meine ÏVibcrfacbcr fein/propbc^

etc. 5ö. !♦

2lrttwort : 2). Hutberi propbcceygt;= ^’’g von ben hingen geboren auff bic/ P vitredjt von guten werefen nad^ P^^Pi^ifeber weil e leren» 2tbcr bie alU , g^ttteine 1ère / wie fie in meinen

tviberbolet ijî/ b^t mit ber papi^ Hifcbe« gar nidxeo/ vnb jwar im ge# ^ngejïen nicht jufebaffen: 3« i|i aui^ *•1 Beinern wege vnreebt» ©ottfîen mu^ |îe (Sottes wort / bie

contcffiort

-ocr page 348-

500 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ïgt;ö8

COrtfcfjlört ! j4 âlut^eruô felbfl/ welchen al)P gekrct wirö/ ben.

Xüertit man «ber nndf) 2), prop^ecctcrt vrteilc wolte/fo folte m4ii bù önberen rin teil öudfj ^erfórbrirt^ gcu. bArttt wórbe man wol «Jb jrer c(rt teil bletbcn tviirbett/ bi« 2lugfpurgt|c(?e confcOibit vcn»evffcrt/ »nb rtU6 bcrt pebert 25tttcrt bce b«‘^ gen Xgt;lt;ttcr vnfèrs famofos üculos/ |c]^mad;titel itindjcit»

XXIIII.

3»tt Äutljcrb wirb bffe ber (C^rtp ltd?crtfrctb«tgeb(t(tgt;t/ vrtb «ue/mbtclcrc von freibeic ber giiwrt wercFc vielfcltig beweifcr» etc,ii:, etc.

Ointwwti SJiefummn ber 1ère Xut^ert vort ber lt;£,^rißUd)cn freibeit fïe^et ill biejèn (ïucFcn. Ürrfïlteb bdö eilt frey py »on ©óitben/lt;Coö/ ïCcufl^I vnb ^clle, Sum antgt;etttl 049 erfrcyfeyvon bes lt;Sefet}€ß ber jebert

lt;Ëgt;ebot

-ocr page 349-

(luff ITïof. finb. von ;oi (Scbot brcweit / fc^rccf ett/ 4nBI«gc«/ »crbammctt f öniigcn »nb ywin^wf tticrtercrt vnl» plagen/ vrttgt; neben öcm »OR ben Rrtberen tnofatfc^cn (Sefetj# cu/bi£ ba rcöen von iciwtf(lt;^£n iVri« fl)eRgebrcndjcn »nb 3ob»fdgt;ert go ) fidïtöorönimgen/ansgenomen o-ae I barurtter bem natnvltcben lt;Sefecj gc* i »(Î. Sum bruten j er frey fey '’OR ROtwcRbiger obpruatton ober l^al tRng bcr mcnfdjlicbcrt fhtjwngen/bflr# von l\ivd;£n gebrcuc^en ge^anbclt

Su .«wen tompt er au^ «uff bic n«»i(ligtctt in guten wercFen» 5gt;«$er«bcrvon frcit)cit ber guten ^«tcFcn JU auff ^ebung ber notrven^ ®'3^dt n«(^ niufculi fur^uben foltc S^wetbuben/bao were ju »ici «uff eù Wm/ »nb mfîfîe enblid) b«r«u6 '''r’?’‘3CR/ b«ô 5). Jlutberuô in ber ma^ 'neninitfi^fclbfim^t einig gewe*» »nb «Ifo nidjt wie ein re(^tfd)nf* lJ^«rîLbcoIogu3bie C^rifilicbo

Soltret bettc/fintem«l er nid)t

* vie notwenbigteit ber guten wercFc

mit

-ocr page 350-

?ot 5amp;4ö VietBte

mit leren trcibet/|onbcrn «ueb wort/bie von ber netwenbigfeit rebé/ 3nm offtermal gebrandet ! bce id) micfy anff bie Zeßimbnia^/ fb bisb^ bee^olben gebruefet fein Zfiteinil'i^ vnb tLentßfy f bernffe.

5)er alte Äcrer

wir €^rißen »0fw (JjefètJ fein/iS. g.

Qlntwcrt: X?0rt btefcm »nb ö^f 0‘^’^ ebett argumenten/ i|î im (Cnpitel gnngfam benefjtet vnt» wertet W0rîgt;en,

öfralmns rebee lt;tijdf? afl0 vbrt frei^eit »her bic (Spißeln jw») ^lt;***!'^ cern/ba er allo )prtd;t/pautuß beix)i(^ pt î)4ô bte €l;nlî(jd;c fret^eit |cy nW; ein inad;t 50 fnnbigen/pnbc»'»^ freiwillige verrid^tnng ber ïX’e«'«^/ ber lt;Bi0ttfnrc^)tigteit ! welche von wegen bes gebietenben (S^efd?^^/ ßnberttvpn wegen ber liebe/b^P’^

-ocr page 351-

2fntw. «ufF iïïuf. vb« von Slt;^eyt ï”? tbcsanjagt/ gela‘|ïct werben. i.

2lnttt5ort. XÜie B^mpt man nujum ^'^rafmo/bem flt;gt;n|ïen |rcr ein teil mc^c S'fne Uflàrt etwas gut ptn-?

XVas aber |èinc öeutun^ belanget/ 1 ^Ausn wil id; jtît nicht bi)putircn. 2gt;a ! gt;|ltgt;ie frage von / ob ßd) (bld;c bcui« tuiigauchauff meines Wiberfad;ers ^udjvnb wort reime, öas éan ich ' ’’idjtbcjinbcn/vnb bepnben es anbcrc ‘'»d;nidx/(önberlichwciler auff bic ’^cifc bauon bifputirct/bas er and) bie ’^tcelptatem / bauon bic iScclefia

grunbe auj^uheben aebencFet.

^«6 fe'^ alfo von biefen 2lrgumcn^ vnb anberen furbringen meines S'SmteiU notorfftiger verantwort#

Stfogt. quot;Vub ad)tc cs bafur/bas ''«ieber/ber nur ein wenig vcrfïanb ’’’»b ri^tigbdt be^ fm aus biefen» pd) werbe juberidjten h^ben / was «vvonfurgewanten vnbberglcw djen anbringen heilten folle/ vnb mit gutem gewip fen tonne.

4. Capw

-ocr page 352-

jof ÎDrtfl Vtetötc 25m4gt; ///Z

SfiUfwt a«|f5y?uf(uftv«fV4r ^(it vntgt; ct[tcf)c aiWnt

5?cBettt)orgenKlrfn

ßölt;^en/fein ßnßen edt^e cPel/ wclcfjc antwort »nö crtUrwnS tgt;0rffen. 3’e£gt;odf) wil td^ eamp; ^uetf ntlt;f^ d)£ii/ »n£gt; von Oen fiienemßeit

■ de fimplid vnîgt; plano auffs

^anMen»

ilzeßltc^/Qe^et er tgt;amjt »mb/ brfJ er öen antang tiefer bilpataticit aufi nwd) bringe/»rtbmidj? aller »rfadf?«« j fdjulötg mad^e, quot;Jd) aber berufft nwd; aulf meinen »origen bcridfjt/o’K intanfangittfe^en iß» Vnb wennes gleicf? an 0cm voere/bAamp; atifenslid) »Ort mir were ^ertomert ! fo ^ette ic^ es get^an ju verteibigutiQ ber allge^ meirtcrt Icre/ »nb ^ette e$ Qet^att als ein üerer »on lt;g»ott vnb meiner Obrtg teit barjw berwfjèn» Wer fonte mi(b

dann

-ocr page 353-

2(ntwovt «uff tnufcnU' vnwrtc. ttc. 30$ bann vcrbcnd’eit î* ©Ortberltc^ Sefclxtcbe« ße^et/^utet cwd) ßtt*

faljcbc« Pv0p^etöK Wenn »cb lt;*bcr ben Wolffvnter meine Qdjafe tomen ^‘lt;e ! fo were ilt;b «t4?t

benefen/ fonbern Aweb viel mehr 5» Pvrtffen,

IT.

^«m anbercrt / fcbreibct er in ber ’ ^^orrebc ! Oao fefnent b«lben biefer ' b«:tbd in ber Ödjnlcn wol blieben wc i wenn icb 1« »iebt publiciret bette»

2lrtti»ort. Worumb b^t er fn bann ! Wbev (Cantjel ntebt allein erfiltcb cw

'^^Set / fonbern and? blt;tolt;tlt;^?er anfl^ ^efftigfïefcbir in allen prebigten gc* tïiebciiî'^aamp;ïoeiô bie gantje Äircbc

^raneffurt ( vcelcbe audj »»ol go î'ttgnus banon geben würbe/ wenn e®

1 ibr geforbert würbe.

2)ö5 id) aber ein 25«cb^em b^be I ^“egeben laßen/bas iß fa^ im brio ten jar nad) bem erßen anfang feine® ^’’fedjtens gcfcbcbcn / wb iß vmb

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X nbsp;nbsp;nbsp;fvembbev

-ocr page 354-

_ joö ^(t6 Vt'ctöU 25«4gt; frembber Hcut m'Kett gejclje^eft/ idf)lgt;4uorttt?«tlcnf|t{gcr ut Oer ntjc^cn pr(te|-4«0jj gcmelbct lïl.

5um amp;rictcn/(c^r«bt cr b4|èlb/Ï |gt;crn4d;fnafö tn leinem ^od) ölt;»0 w geworben |èi f«r ben ' bc5 Concïlij fbldfje vnfriebW;« nid)t weiter auamp;^ubringeiî/ (bnoern i^ ber ©d)ul vnb vnter ben vnfern blei^ ben }alaffèn,'Welcbe$ id^ art^ei|ci?tg P’ geworben fein.

Qintwort : äörto ge^et allee nwff ver Vrtglimp^ng/nber wiber ^ott vnv |èin «gen gewiffcn. 2(lib aber ipes gangen. Ö?eil tîTnfcnfo® meine rtlß vnredjt lïrafl^ee/welcbeo id; ww befdywerete/warbjm »on bcn ber 'bnwerfïtet cnflxrlcgt/bao er feim anila^e in fcnptis wjber mtd) cinbrin* gen/vrtb tdgt; baranff antworten foltr. 2)aielb|l warb and) barneben betbert Porten an^rlcgct bic(e(bcrt ftripW fnr crhntniö berfocben vnb bemerk gongr^

-ocr page 355-

2(ntWôrt Äuff iîliir. rttWdrbtrt* l^ngenen vrtctl nidjt 5« publta'rfii. ®«5t)4bcicb tricot rtUdnc angdobt/ Pnbern «uc^ mtt gittcm teinen gcwtp I^ScMtcrt/ auegcn^mett twe tdjcs wObn'gBeitjugcßrtlt ^abc. ÏOtc cr

lt;^b£r ge^rtltcrt/ wil tc^ nid;t fagcti ï Jcb weie flber wol/ Wrts mtbcr Ä,ewte ^lt;^«0» gcrcbt ^aben. ©ortfïen aber j|ï «in «n^eifc^iïg gefdfjc^ê/vn were mtr »«bencFh'd) geweien von wegen meigt; tterbeBentnte vnO feiner gcfe^rhd;ctt ^frUgcrt in offentlid^cn prebtgcn. wtn bcruffetc^midj «n^ Ine 3cta '’«t» bie ^^crrn ber XJninerfitet/ wcld)2 ^'f^iemitnidjtee weniger ab mir vn^ t^ut/als leiten fic von mir juv be Riwerung meiner £erc wb perfon ein ‘»n^eifdpunggeforbcrt ^oben»

IIII,

Slim vicrbcrt! beklaget er pel) / als ^ke id) mein fententj vnb mctniing bmber feinen bewiiß pwbltctret vnb in bei» bnicP ausge^cn laffen blt;tb£n,2(. ç» Sliitwortirpaoer bamit im finne

36 i lgt;ibe

-ocr page 356-

3o8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï)lt;î« f i'ccötc

^abe ian idy nid)t ttJiHcit. amp;0ii{ïctf btrt id) an jii bee fais »n'c ^cbunöcrt Qcwefcn : ©o adx^ pie / bae er bnrtnmem rict,tcr nidjf ^ab ftirt ii^nnen ! roeil er mei« WiOf*'' parc/ja mein erQeßec Verfolger / id) bic }cit nteincô lebcnbee ^z\)(^btl male allbcreic war ! vnb jnimerbi? . brau crbettcte f wie er mid) »mb

Itmpff»rtb c^r/ goc vnb blut brmgc’J mêd)te. iöae wetpn bic^citbeliw aue/»nb bm idj es aiidF) fünften june gewbrbein

5um f«rt ffcert/gtbc er mir |d)iilb i |èkc id) etïid)e Äewte mit bitt vnb (iidgt;ert bar)« crBauflt ^abcn/bße wibcr in fc^deben/ »nb nennet pe ein^ erbettelten anb^ng/X ó, 3.

2(ntwort. èaeidfjmie ctlidfjerttxî^ I «on mit Worten »nb in rd)nffcen coi^^ I fcrivct/bae bin icfy nic^t: in abrcbe. nbsp;nbsp;nbsp;(

balte ee bafiir/bae tcb redjt baran eblt;trt b^be/weil ee (öoitee wort bck«*

-ocr page 357-

Äntwott ftijfftttiif. vn»4vblt;rt.

S^t/vtt einer amp;en nnberen in tgt;cr Cbn'lî* Hcijen gemeine fol borc» vnb leren» ^«9 aber von crtanflfîing vntgt; erbet* gejagt wirb/ bae ad^te :d) Bctncr antwort »on wegen ber »nbcfdjetbc* nenwort wtrbig. jjeboclj jage tdgt;/ baser ba«nntcf;t allein mir fonbern vielen frommen Äcoten für «Sott gc# waltvnbvnrccbttbw»

?«m fecbfîcn f fefpreibt er bas ber preit anfenglid) nidjt fey gewefen / ob gnte wercFc gefdpebc foHen ober nid;t/ jonbern wie vnb wajèrle^ weife jte jbl» im getban werben» 21. gt;.

älntwort. Wenn es mit ber trans# Ution ftatus / mit ausbrebimg ansju# n'd)tcn were/ fouette es wol ein mew «ung/Öonpert aber wirb es vnausge furet bleibcrt.'Vnb lajfe id) es nod^ bey bem/wasim anfang gcfdjricben ijl/ bcruben.XJon jmaber ijî es mir vnb anberen gros wunber / weil er in fei# iiem gewijfen/ ba er anbers eines

X 5 ebaa

-ocr page 358-

(bas )tn bod; von wegen tîTofe ntebû wol gelegen were ) one allen jweiuel wets Ober jc 5« vberjengen tfî/ was er fnrnentltdf) anff ber Cantjel getrteben »nb in feinem geheimen vnb offéntlii^ â)enÇd)riffKn^d)iü fdfgt;reftgt;cn »«tevlt; Panben ^at.

Sum pebenben ! fagt er / bas ber Preit anf’englidj gewefèn fey von biei* Jen beibcn wortlein Neceflitas vttb Li-benas ! VTongPeit vnb ^rei^cit ! XVeb d;c6 von gneen werePen vnter biele^ betten etc redx ober vnred^t gctvefî Jcy. 21» 8»

2lntwort. 2)aslefpc pdFgt;wolfagert Aber nimmermeer bewetfen. 2)te an^ fenglidje btfpntatton ip gewepn de ne' ceflitate/von ber rtOtwenbtgPett/vnb jwar aufpr^alb ber rec^tfêrttgitn^ wie fbldjcs mein erpes Äatctrttfd? Äuglein von berplbcn materiën wetpt. ©Olpes awd^ aus ptnen bigten vnb ber fdpnjp wiber

-ocr page 359-

Antwort ÄufF Itluß vttwrttbct'h ?i’ jubeo?etfcrt,amp;ü Jttbertct aber tjî ^cbmab crflcrt barju P«»men/ bo |em ausgieng 2tnnb i ç 6 2. ba er lonjlcnbieneccflttct art}ufcd?tcrt ait/ Sffftngen ^«tc/^itno 1 ç ç 8»

r/J/.

Sum ac^ten/gtbt er fur/alö foltc in ®’«rcr banblunot mit|îreitig geworben Kùibieprçpojition/ (Î5iite werefe fein (èltgïcit notig/ vnb bao idj biejelbc nI haben iu|îif;ciret onb redx bleiben ‘‘‘flèrt mit etlichen jofet^en vnb anhe«^ Sen. ». I.

2tntivort, Wenn ilt;^ biefc bejit^tv* SnngmitjremiCawffîiamenjunennen *n(îhettc/|bltce6mirart wortennidjt ’’’angdcrt. tÜid) wimbert aber febr/

I ^as man fic^ nt^t fdjewet vnb fd^«^ jnct fur lt;Sott »nb -teuten ! fonberlic^ ' Ht ber Äird) vnb ■Vmucrfïtet ju ^ran ^fntt/welche bas gcgcnfpicl beten* nen müßen/ wenn fie gerabe ju vnnb nad)jren(Chrifilid)cn gewiflen fagen '»bllcn, Qo fein aud; nod) meine aus* 3Ê 4 gegart

-ocr page 360-

ÿt ïgt;48 Vj'lt;rt»te Âudj geganttene bud;er fur^rt»it)crt/amp;tc ner vrt)d;«ltgt;7»ntgt; meines ers vn«?4r^4f|tigcr bejic^ttgung nie geben.

£j«5 er aber »on ben jnfètjcn anbengen )agt/bic Pein bann mein XViberfadjer aUcùt gefî’'*’’ fcc/ brtrrtuffidgt; jm 4»c^ in meiner teinifdjen rc|ponfton geantwortet

Cb er niitt wol mir gewalt weldoes idj bodj wenig »on wege'^ meiner »nfdjiilb ae^te / fo |^aöet er bod; jm plbfl »iel mehr/ weil er wiöer ^ottvnb jein gewißen »nb anOerer ieute wilJenfd^affc ^anbelt »nb fd/ei bet.

IX,

Snm VTeunben/febreibt cc[^m wegen ber itjtbemelten propofid’’? fîreitig »nter »ns geworben jey biefe ^ropofttion/ (Sute wercFc fein wti^' 2intw0ft. ^46 i|î audtjnicbtolfo ergänz

-ocr page 361-

2(titt»ort nnff JTïiif. vnwavbct'f. ?i ï Wieftd^srtbcr nacbetimiv lgt;tr5»getrageitblt;ïbe/ bas tfï forn ttn lt;»n(4ngenad)b£r kngc crjekt. quot;Vrtb fnmct |ïd; furwar »bel jitfamen ! weil ber Jîrcit »on ber »origen propoßtio»» ^«ter vn6 nie gewefen / wie bte ^cta »nb»nferer betber feripta nuoweijen/ brts bennodj aus ber)clbenbcrrtnbcr pveit i'olte erfolget fein*

5um jc^cnbcrt/fol ber jîrci't »on ber ^^otnoenbigteit ber gitten werepe vn«« ter »itö baller »crur|ad)t fein worben/ b«$idj in meinem 25itdjlcin »tel fines ober vrfac^en gcfetjet/woriimb bk gn ten wcrcPe notig jettt» Ä. 1’.

2lntwort. îûaô tß ben »origen be#

1 Jicbtigiin^ntn ber »nwar^ew gleici) »nb cinig^cr ßreit »on berjelbcn progt; Poptiort t|î ânno çSf/bo er bie propo#’ ptionnnjufedxen nn^ub/crßmalö an 0lt;tngem Wie San eo biinn »on wegen ttieines Ändjleine/ weldjeo 21nno di»

1 Btbrwd* t tß/ gej^c^ctt fei« ? @0 |ttn' *

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3Ê Ç met

-ocr page 362-

514 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^4« Vktötc

met nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bicfc rebe niefyt »bcrwit niilt;

bctii amp;asernncttfcng fetnes

fettet I rtfó ncmlidf? / baamp; ber fteeitvcf brey jfaren py an^egaiiffen/babct^ mchî 25»df?km öomafe/oo erfoldjx« nc(ti;neb£n/t;4«mcin jar ale gewep»

Sum cifflteu / f^I audgt; bie fra^tAVS bcm ftreit erfolget fein I ob bie aered)^ ten/fronten vub waren €^r:|fc»twi{ bem lt;5efet$e 3« nottgen/ 3u bring«« »»b 3113wmgen pub3u guten weref«« Ober md;t. à. 2.

2(utwbrt 2gt;ae er^elt fid) ait^ mdFjt allb/wie er baubu rcbet:2?cr ^cit aber nad) ift eamp; alfb ergaug««* tTJein XVibcr|acber bat je vnb allw^Sf j voin ®fe}'et3c ergerh'dFjer »nb d)er weife gcrebet j vub in fonberbeä: I ben einen gebrauch bes ge|èt3C6/^lt;’® [ ee ben C^n'peit 3ur le^re / vnterridjt i »nb vermauuug »on (Cbtiftl(lt;p^^ ©bttwblgefelligeu wcrefen bienc/

-ocr page 363-

^(ntwovt «uff îtT»r. »ttJVrttbet'f. nbsp;nbsp;V?

, ^drffctt/vttb pttt biG ptjic eigene wort gcöjeprt ; jl4S niir bic Cl^rißcrt ’’’ttmolè jiifriebcit/ tTKofe gc^prct Ï^ei,f|cl ! 3fï ein '^lt;id)ane etc. tfï ticlcn ergerltd^ genjc(èrt »11 b

•(i rtuc^ »nter »ns bauon bifputirct Worben,

^«ßer aber öll^xc von îtvtngenvn Wingen fc^reibt/ barnn ifî öer jvArlt;« 9^'*: S^fdjonet: vntgt; gefdjic^t one jrveif« *’flbarumb/b«5 er ein verbackt vnb

5 ^’’3'lünpff »ber micb jnerregen gc* ^ncFet/beo id) mid) bod)/ »»eil eamp; bcti »W;/bo es jur probe Bomen |oUc / galten vvnrbe/ivcntg anneme»

X/7.

. ^«mjrvelfften/gibtcrvtts fi^ulb/ j »»ir jn rttd^t freonbltdj/ bi» er getr«gt;

•^wbette/ermonet^oben. 4.

2lnti»ort. ï?Ort meinent wegen ifî genug jum tert burd) vorgemcl

J^Ubvifitc »ntcr vns ergangen/jum burd) vnterbenbeUr verwarnet

'*^ïb«n. Qo tji er aud; von ben ^errn bcc

-ocr page 364-

3D48 VicvOte

Der VrttitcrßtcC mit bcß;i(f«rt^

Ucfyer »tttcrfagimg vnb verbictwng«»’'' ; mditct worbcrt. Jd) wU jt^unb !

»Ort bcr^otgt;crtObriaBeit gefcfyepen

gcfc^jwcigcrt. ©o fo aad) bic^vibit )ii auff^e^an^eiie ^odjer m'd^tcö lt;»t»^ bero/brtrt (Cl^dßlicfye »rttcrrtcbwuö^/ ivieisjol er ße (cmem bcbonifert nad} för rd}njal;e(lt;in:tffT fd^efóet.

Weil er aber fid; brr rtid;t

«crt »ermcrtWrtg f0 ^(trt beH«get/t»ƒƒ «mb nbsp;nbsp;nbsp;er mit mir rt«db

bcrtprocefo rtrtd; mcirtcm crjîrtMl 0^* brrtcFtcrt btîc^îci'rt geackert C rtber mit mir bornais ge^anbek 1 »er^fagcrt »rtb cßintlid^en fd^dffi^^ Î bas i)t nu nte^e bey vtdcrt/îaWV'’^ ! l(intgt;ntd)tig»

5rtr metrt per|ort fait ic^ amp;45 »»arlgt;ctt (àgert/x'^rtb mit jrocteit fcbcd^ gert ieitten bejeitgcrt/ bas id) bont^tk/ bo ßtn dLateintld) ^ocb wiber ini^ i ffefd^deben erßUcfy ^erfär ^am/ ! biir jmey Qelcftc Äeote bcfct?icFct !?•’ be/vnbßaQenlaßen/0b€rßd)}fl^^'^ j

-ocr page 365-

2(nta?ott fluff

; fclbenbuc^beBerttc vnb Ictbcn Bôrttc/

I bflô idj barcuff «ntw^rten m^cîjtc» 1 mir aber bic trotjîgfîcn w^rt/ ' »cld)e mclx C^okrifc^ ab ^beobü Stfcbvnb jwar fajî iaiibeBncc^tift^ S'wcfcn fêm/jucntbbten. 2gt;a6 iveb er 10/ Wb er anöcro bic mcmbric «tcfjc S'^rwerbrenbat/ ober fonfîei» m fcigt; nem nnnwiUtgcn verleugnen nidjt Slt;ï»it5 vnb gör verfbffen iß» tlbcî? tvil ben namen b'^ben/ab feyerntdje bttwarnct vnb vermanet worben»

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X/7Z

j 5um breijebenbcn/bcBlagt er ßd)/ j ^**8 er an allen orten ßir ein 2lrtttrtOgt; ' ’^er ! Ä.ibertiner / 2lbtapbovtßcn ect» , ‘^i’öSefcbriert werbe» 2gt;»

1 2tiutt5ort. XOas icb bee fab fur i •petnperfon in meinen fcfjrifftcn vnb 'bttßcn getban moebt bßben/ beo blt;^^ îd) nicht vnbillicbc vrfacb gebebt/ ' ^d’^e ich 5u jeber jcit barjutbun ®otig bin, Wao aber von anberen lenlt; an anberen orten barin gefebeben/ bas

-ocr page 366-

^lt;8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt'êïöU 35«lt;tgt;

b46 wtïb cjtt jcber tt?ol vüifpit j Worten, quot;Jd) abee ad)te ce

pin plbp 25ud^ ! welcf?eG von berip j ben Jleuten »np^rtctßjer wxip ifï/vrfrtdgt;c brtrju gegeben

xnii.

3«ttt vierjc^enben / er 4itci) rtuff ben ^crrn ptjitopum (W’'” von wegen ber propojitton ! Creatura radonalis debet obedientiam Deo, Ang^quot; lorum obedientia eft neceflaria, Noua obc dientia eft neceflaria propter ordinem num, 2gt;îc vernnnfjtigen Crectureti ^ott jngc^orptmen fc^nlbtg/2)er geï ge^orpim tp n^tiQ/ S)cr nei»e 9^^ borjnnt tfï nötig »on wegen ber lid)cn orbnung. iSJenn (ôldje prop4’ ti'oneo ^4t ber fromc »nb woloerbitn^ ter ^err offte »nb »lelmals tn berf«^ ben materten gebrlt;tnd)t, îTïein pleger aber nennet jtt »on beowege« nen Qtroern »nb pHbfop^t^ îLt;coïogcn/ Jlcrcr »nb Öertbente» p , X iH, h 2(l}ö ^4t er jn furm pt

-ocr page 367-

2(ttt»drt «tjfF lTï«r.»nwctblt;!ft» î'9 pÄtrwrc^cit «Her Äetjer genert* Jî^t/wtc ^cnîrtlt;^«r wcitlcwfftiger ge^ wirb,

iß jm «ber 2gt;, p^iltppua viel $« 1 90cb von (Sott gefctjet worben / vnb •^irb feine 1ère für jm fnmpt «Ke feinem ‘^’ibang / wenn ficlangbabin / vnb/ ^bße nicht buffe thun/jum î^euffel Hin/ von ©ott wol verteibigt werben/ ^ie bioanber wiber viele fcljmcbcr gc^ wbrn iß, nbsp;3ch ’*’*1 ßjunb ber wob

i^«/bievon2gt;. pbilippo ßer ein teil ^•berftren fein ! gcfdjweigen, jöo er 1 «bte/gaben ftc fm bie beßen wort vnb i i^S'nbao ^utUm für jm «bc mit groß I Hrreuerentj vnb fcfjricben bic bemü^* ^iSße brieffen / wie td? b«nn ber «re i *ioch einen brieff eben biefeo tïîufculi ber jeit/ bo er «udf? ein ß«rtcF f«ß fÖrjwentjig )«ren ju ^r«ncFfurt «n# richtete / an 2). Philippum gefchrie* ben/von guten Leuten gutwillich JU;* geßalt habe, ^tjt h«nbelcn ßc mit jm wie vergebene Heute/ vnb wie bie ^oo# würfen mit bem ^ectorc hlt;»nbcltcn/ boif.

-ocr page 368-

no jDrts Vù'vou

ÖO er tob war/bie pdfjfonfîertMtt^^ ' em mal fur j tn fe^en bwr jfcen

5i»mlct5tcrt/rttmpterlt;todgt; be« 2)» ^octorem paulum ifberom ^'û'c! vC” wegen einer rc(ponjîon/bte er form ƒƒƒ in ber promotion/bo crburomb'^P fentlic^ rtnge|od^t worben ! »on mdtertc get^an ^«t/ttÎ4dgt;t jn Itdgt; 4US ; ^ciß jn einen purteifcb«’’ »erbcc^tigen îl^eologum 400 Wittenbcrgile^cn ferine / nennet pj* 3iibiciom grobe vnb grci(flid;t‘igt;^ gen/vnwArpeit/ cnlomniaf »nbß’t^^ p^miterey i red)itet jti and) vnter bit Qcroern »nb p^ilofop^if^en logen/Äcrer vnb Scribenten etc» 2IJ

Ó, I. Ç.

VTun bebnrff ber gute pome meiner verteibigung nidjt : weil es jum teil von meinent w^tngt fc^e^cn tfl/Sprec^e ic^ burnolf/ b*»^ er jm gcwnlt vnb vnrec()t tbo» C6 i|î Jein fclpreibert bermnOên gejt«w j

-ocr page 369-

2fntwovt (tuff tOuf. vnwrtita't.

^6 es vielen fromeit Cl^rifîcn ntc^gt;t41* lein wolgefallcrt ! fonöertt and? fe^r ^^litb jur »rtterrid^tong geweien ip* ^rtben cs rt«c^ «lie red^tfdjaffeit«

^beologi fur Ueb angenomen vnb «P* pvobicvet vnb 5w«r «ljb/b«ô hirier b4 •^^ber nid)t mit bcm gerirtgpcrt bud)* fî^ben ctvo«6 furgenomeu/ gerebt/ gc^ ib^n vnb gcldxiebcn ^eetc/«Ueiu was Ulufculus ab pave getban

3« IbuberVcit aber rcfcrire idtj mie^ ' «Ibie auff tUufculi eigene wort / ba ec \ fid) bcm iudicioThologorum vntcr* I '»erfft/ vub nod) bar)» erbeut b«vK Wtbavûbcrju leiben/wie bann fei« 1 eigene wort mitbrengco : 3c^ tan lei* l ben/bas id) von ben gercc^ten/from* i ! ttien vnb (Sottfürd)ttgcn in barmber* \ tjigEeit geju^tiget werbe/vnb nidje ; alleine bas/fonbern bas id) gefd)olte» i Ägt;erbe:2)aö fol mir ein toplij olc fein/ vnb fol mir meinen topffni^t $ubrc* d)en iÇ. I. in feinem fi.ateinifd)cn bud)* Was bas nu für leute fein/ bie fid) aVl fo bev anberen iubicio vnterwevffett/gt;

-ocr page 370-

iiz 5D48 Vt'nötc

»ttb bcrtit0d; ! f0 brtlb man littet i'rea | pefrtlkrts pfàffct/pd^fcmbhc^ «nkp fcrt / j4 nodj Cgt;ar5» mit Icßcrlidjen I fd)mci^Ud)in vn c^retirurigcit »»lt;gt;r«rt »mb fidf) tverjfen/ b4 bod? pK» pJjmc^C wort/fbnbcrtt eine realis fentcn tia ein grôrtbiid? »rteil gegeben »nbS^ jprodjen ift/bas jielle icJ) ^iemit ^citrt «Ken fromen €bri|îen/»nb bfle von veteilen/ridjten/ reben/ »nb dpen.

30ey bieprt pimeten pnb »er Ant»»^*’ tung Wil id} eamp; biomal nod^ beri»^« »rttgt; bleiben Ul|cn/mit bitte/b4O bis »nb was fonfîcn mochte »erl?lt;t^ bett pirt/in allem befîen/ »n mit fachen ^ertjen einneme »nb betrae^Jt^*

gaptrcL Sfnttvortaufftiiefffmf* bewert

Vlebcrt »nb vber alle »orbertielf^ pnncten »nb furbringen / we\d)t jncn felbfî »nrid;ti'g gnug

-ocr page 371-

îfrttwott Äiiff llliifcuk ©4’iiKl)e P'brtwc^ meut XX?iCgt;cr|àc^cr auff ‘■«nrôhge (Hpanb vrtCgt; fdgt;mel;evvôvt: fctob berfclbcn m feinem offtgc^ Weltctt 25»d; jb viele/ (0 tjr0b vnb vu# '^fcbctbeii/brtóidf? berglctdjcrt m higt; ^bcologt bud; bie jcitineiueele/’ tcnbs nie ge|êl;ert/ geUjcn 0ber g£^0rt b^tbe. 2(d)tc C6 rtud; bnßir/ bcô feiner fobabe fontcn werbe/ ber pd; (bidder bùtcrteit vutcijte^crt vnb bey C^rifîe ’’crnenien werbe Irtflên. X?nb Icflèt fid;

anfe^en ! «I0 |blten fie auo vielen ^wd?£rn îufamen fein g^bgen ! XVie bftnnetlidjewolrvifjêrt/bb einer ’*bllcn wiber eine« ânberen |lt;Jjreibcn/ cr rt«£^ einem cnberen fd^me^e# Scfrugt/bne jwciffH buflêlbcju iwitiren. man and) i)evnad)mals lt;ine form 3»fd;me^crt/ vnb einen lufîii 5«rten vicier fcljnbbcr lcl;mc^ewbrt bcy cinanber wblte ^uben 1^ |b barff •Ban nidfjt vont ge^en/jln biefem bud; ‘(î ein gemeine recept fur (bldgt;e lt;Sgt;cfeU Icn.

Vîwn fblte idgt; wbl uuff blt;ta (cbel*« X Z ttn/

-ocr page 372-

ten/fd)enben viïtgt; fcfyme^ett /vnbfi^ff^ tgt;«rhd? aiiff öjc füntcm|ïen fcl^inc^^ ïvort/lt;»l0 040 er mit Äetjcrti / pimente«/ ^onamp;cit ! eeifjênben Ww fett/ Seinbett be© crcut5e0 (£l?Fiß^/ 2Ôaudgt;îgt;icttcrrt/ S(^iflt;^ett litgenerit I (SbtteëverQefJên / vnlgt; öca vn^ißt^ »iele me^r/»mb fid^ werflvt/ nad) ienge antworten / aogep^ert / fafi Qrob gefpunnen tß/ vit eine jet^ertf un Icirtcm (C^n|îlidgt;cn ttumcn tß/ wie bimn îgt;ie alte Kegel Icwtct/ i Crudelis eft, qui ncgligit famam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

beöcmfc idf) ^tein alîede'f» iStßhd) /fgt; wci0 man jum teil I wa0 mein Icrc wnb leben / ^(tnbd j wanbch|ï/»nö (ein meine cvnfeßi^^ । ncô neben meinen anberen aii0ge3‘’'’^ I (tenen Ändfjern vertan ben / baraiJö ßd) tin ßber €hriß metnee ieee 5^ erfunbigen ^at. tlcben bem weia aacfy fvnßcn fur mein perfon td) ein (L^riß bin/ tvdd^em in fcld^e^ binnen im fall ber offentlidjS »nfcb»ib 5« je^r jueifferc md^c allzeit; gleid^tvd

-ocr page 373-

2lt;ntt»ort fluff tUnf.

8^lgt;örct. ©o wcis m4tt Aud)/ wjts tgt;er C^nßuö öuff (olc^ Iconen vntgt;

(potten «m ßam beo Creutjes gclt;gt; *9««/»nb gc{^t ^4t/^lt;SKK vergib ^S|nen/amp;4nn (te tvtfjên nidjt/ waamp;fts ^bun : weldjent ejuempel alle €^rt|ïeii ’’^.^ïwfoïgen fcjjjulöig (ein. S« bent ^tlptitiren noir vntercin^nber Mtd;e ^ótivnjèrcrtperfoitett biefelbeit ju Mcitviib juft^eubeu / tveld^ee Jlbtter^ oiiben vnb ^ol^’plcrcu befler äußeret

ït^eologcrt vnb jtvar allen Ci^rii« ßcH/jonbern von «'nem furnemen ^u# ^eberCprtßlidfjenlere vnb jrvar be« S^tntjen Cbrtfîlidjen Icbcnbco / ju eri» ^rtcrung bcflêlbcn/noas barinne rcd;t 9bcr vnrcdjt ifï- 3dt) rvtl jtjunb fdjwetgen/ bae nicbt «lUtn von na turen bauon cin abfdjcr» l?abe / vnb uïdjt alleine midj beflêlbcn in mexnci» Rbrifftcn enthalten ! fonbern auc^ ttiicb lt;»lô einen €bri|îert ju gut baju ftebte/baoieb ntkb| fokker bol^ipk* Vcylolte vrtternemen.

^icfevnbbergleicben vrfacbcnba*

X 5 bcrt bey

-ocr page 374-

itö jOrts V/crötc55od)

bciï bcy mtr allerky nrtc^oencFeit crrc^ , get/öaöurc^ tc^ 4»c^ ertïjhc^ bctfo^ | gen b»»/vnö fiîrs beßc geachtet rtitff mcinee XX)tber(4cl)cre (cbambfc |cl?i«e^eiV0rt/ps fein 4«c^ wie ße fd'f/ n»tt hinein worte jw anew^rteu. t)rt£gt; jwetffcl örtimoc^ nic^t/ ein jeber rec^t Jè^Aljvner €^n)î werbe felbjtauô wiet^ nein vnb (einem fc^reiben böö vrteil 5« ■ fellci» wincn/vrtb mic^ in ben bit. er mein ïöiberjaci^er wiber niic^ furet ! gerne f»r »nfc^ulbig an »»b Äuffnemen»

ÜPeil «ber mein gegenteil (in’ Pquot;* perlen fenbcrlic^e lu|î jn ^enen »»b ju fc^me^en ^t/mag er fic^ berfelbe« j reblic^ »nb wbl gebrauchen. i2:r lt;6 auch nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncmiiep/ ,

»bn wegen ber JLibertinifeh«« heit/in welcher biß »nb bcßgleich^’’ frey/ vn von wegen ber gebot teinen C^riften/ wie er bann |e»b(t fbich bing furgibt/aufferlcgt i^l macht »nb gewalt juthun vnb j« wl jèn/wciî»/ Wb vrtb fb bjfc er

-ocr page 375-

Rittern SdbevtMiÇc^en wiUen gch5|îct ’’ttb gefdlct» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i|l auch Rm erRcff

î’ic^c/fonbcrrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ce anbcrcn

Leuten «uc^ gct^att/wte t^crnac^cr folgt; S«t‘ tTian trtrt rtbcr ^Ö4rlt;ï«6 Ipóren/ ce fur ein lt;S»ci|î Rm mufle/ Ixr )ï» ^«bct/ungcfe^c«/ bttô folcbc fruchte ^eih'gcu ^etfïe ujc^t éommcu*

X)rtb0b wolber^ciUgc (SeiR uuc^ W’itflrAflfcu vinbgc^ct/iwie gcfc^rto ®«tt fle^ct/lt;5r wirb bic Welt von wo S^tt irer (uube flraffen / fo gebet er J”gt;c^mit^ouett/fc^ertbcrt vfl «tt nic^t »mb : »nb ifî cuc^ tein fc^enber t fc^meber »nb boïb’P^’ ‘^f/rottberu ber Ceuffel iR eiu fokker/ ’’«b bat nicht allein lufl baran ! fon* regieret fein ^^bfgrflttbc auch ak R/brte fle fich folchee hlt;^ttbwerd'eö be Rriflèn »nb jwar auch befleiflién mup Rtt» 2llfo gehet ce mit bicfem menfcheit ‘^ttchju:beraue wol ju mcrcFcn ®ber vorn Ijgt;cilt^n ^cifle gercgirct/ ^btr vorn ^euffel getrieben werbe.

Wil jtjunb nicht fagen / was von

X 4 anbelt;i

-ocr page 376-

Jig 5D4S Vtcrötc 25mlt;|, anderen (6*ottfurd;tjgcrt lcof«»t fc^mc^ewort ^«Iben gercamp;t fey tfen/txgt;ie eamp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;warltd? fc^r ergerlt^l

»fjö îgt;ert Äird^en / bann fotd^eß g«t |d;icbc vn^chttcn wirb/vbcr ÖJc nw| jcrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t|î. XVae aat^ tgt;ie vn^

jêrcrt nalt;^ et(td;en jaren fnnpt naefy^omen/tgt;aman fbld^cG ^^reitvrt lefen wtrb/wicwol es nic^e tarnad) ßin/baamp; man fte lieber in bli0tecfen als an anbcrcn geheimen 0f ten ^aben fbltc / »an bon vrteilen/^alten vit reben werben wirb ß'df) ( ob ®0tt «Jil/ wbl »rtb bne allen 5wcif|cl vber bem ; fier anamp;ge^en/ bas er fampt ben fei'^^'^ ; bnramp;ber ^nblagen vnb ^ufd^reientri^^ ^ben»

SapitcL

0ampt vmnelbinig andern feim t^iMicpcn

Mf» vnD föninnnb

-ocr page 377-

VernielCiuitft ftlidxv rt«O.

Waf' ftcb aber neben biefèit jcf)nffcjlt; lieden fcbmel^eworten )bn(ïeit and; fur «nbcre bcrgleicbeu ^eitöck jucjctragcri ^rtbc/ïgt;auou tft vortnalö vcrnielbmig Sefdje^eu. ^cöoc^ ju mehrer wter# nd)tuitg vrtö Verwarnung tfï btefee

babey jubebcncFen / Damit man bcnnoc^ |c^e/ x^vas noc^ in rcccfTu/oaó «Il/Drt^tnamp;cn ßccFc vuD nad)’«lt;*iö 5»^ befahren py»

^urm iar ^at er mit einer fumemen P«rfon cine Difputation ju 25erlin ge«« babt/ vnD Da jm cervae aus 2gt;. Philip po feiner mcinung jugegen furgepak ten warD/^at er Darauff Die|c k|ïerhgt;

antwort gegeben : Philippus were ein Patiiarcha omnium haercticorft. XVao im aber wiDer Daranff geantwortet fy/öas wirb er vickid;e rtodgt;nid;t '’trgeffén ^aben.

5a|tvmbDicjelbcjeit i(î er mit eÿ ttem ju 5randfi:rt in ein gcfprec^ von ’^nfèr bciDen Difputation geraten ! vnD bajinDcrfelbe Der Wittemberger fèn*» ttntj furge^alten/ ^at cr etwas géant««

S WDVtet/

-ocr page 378-

25.13 Vt'ecbte

wortct / bes cr in Wittember^e tb^ W0ltc/ trcldjcs :cb mteb 5» t»ibcr^^^ fdjeme. sSa |ïdF? aber ber fefbe auffltcipïtg vttb 3ctt(t berofF«« / er geanta)ortct/3dj frage «acb jtg iitd)t/was adjte icfy yena':‘jeb0(v ^rtC er fid) ber »dtt Ko|t0cb met/als f ölten (le ferner 1ère. an^cfi^'a ptn/rviewol fm bamals bas gegert(P‘ gcant«5ortet iß,

ÎDee^leid^en bat er bis jac etrtt neme perfon ber 'Onmerfttet berge in dffentUdjer prcbigte/ 0*”^^ ttjolanbers jntburt bette »rtö fur fdjulöi3«5cre/mit fdjanbbaren ten genennet vnb »on ber (Cantjel unter geßoflen/babennoeb nic^^ nig leute »ber geergert fetn.

Oabev Icflet er es noch nteb^ bletb^quot; fonbern fc^ret aueb mit bre»» ivortt*^ fort/ »nb brervet einem ^ie/ bem anbC'' ren ba bis vnb jenes »nglncPe ! wie 5« ^rancFfort »vol vnb talî jw frer febrvernng tviflenQn fortberbettlt;*^^' ïvas er mir einmal gebreivct

-ocr page 379-

Vamcbititg etltibi't »tnö» Î5f ' b^be ld) mid) barobcit beBUgct ! Vitb i Uiiteitjcift eigene wort mit (èùKV cige^ «en b«nb Utcimjc^ az[d)wbt.n/ int ^«utfd()enalfo/25« |ol(î e64ud)jnrtc »Verben ƒ b46 «ne meinem pod* bine fließen éônne, babey «ber mus e$ nod) nic^t blciî« ^w/fonbcrnergibtrtnd) vrtfd)nlbigc ^«ute l)ic vnb bort an/ bamit er fie jn lÂtnnier viî not ! »nglucFe »nb gefaxt ^nngeitmddbi^^» 2)aô b^tef biô Jac •ttit einer nambafftigen perfonen bc^ »viefen.2)e6gkid)Crt and) fnrm iar mit hinein prebiger 511 Spanbaw I ben er S^ïne in ber gefengnuo gcfd)cn pette: pö i|î )m aber bic Obrigkeit/ (Sott *^b/jii C^rißlid) »nbjunerltenbig ba gervejen/ bao fie feinem bloßen an# gtgleubet jolte ^aben: X)nb ba 5u verlor geBomen war ! ifî er ber vnwar^cit baranff bcfnnbeit »Vbrben.

»^en gebet er vmb/barans wol jucr^ ^^?ten iß/was jn für ein (Seiß teeibe»

XVÙ

«

-ocr page 380-

ÏVie aber bcr ^eift ift / fb tß and? ^a»ôlgt;altung î X?nïgt; wie btc tung iß/(b ïvirb aod^ bcra«ö3lt;»’’3 |cm»

ïösr©

Sintwortauffethc^ea»* ocre fûrfc^/cge»

Z gapitcL 2(nf wort a«ff etli(f)c faner wanten 6cfd;tUOig«ngc viW aronmente, nu meinem prineip^i^ »»iber|«d)cr6 kre »nb methortn P?/ »tjb tvaô er barm fur fuubanienw vu grunbfc|îc ^abc j bat mau a«3 beu uegfîvorgebeubeu hud)ertt allef \ pits jinteruemeu, 2)erplbeii gebraw^ । cbct ftlt;b and; btc gautjc gefeîfcbafp/ (b viel jrer |èw/ïvieivbl je iveuig ' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fei«/

-ocr page 381-

3(ntw, «nff «tWd? cno. Argumenta. 335

b46 mrtit pe btUtd) eine Äotte quot;^nte nennen. 3etgt;ocb fo blt;»tgt;en' edid)c ^ter jnen eigene Bnnfîlîncf e tgt;ie ße für hlt;b felblî/wenn ßc nuff bie fet^tfcfjnl fomen/gebrauchen vnb barin ir meigt; u«f|îûci'e beweifen. ÎDauon mus man •'•tberc Ä.cute auch ven»arncn ! auff ^««ftefich r»f reichen meißerßreich* «ttju^öten wifjen.

J.

îSrfîlich geben mir jrer ein teil Rbttlb ! als fslte ich ©efetj vnb ^««ngelium vntcrcinanber vcrmifchgt;’

in einen hlt;*nf|en werffen vnb ein Wngbaraus machen.

Antwort. 23a6 lefî fîlt;^ wol fagen/ ftber bamtt ifî es noch nidjt bcwtejen* ^enn fie cs aber ausfuren Penten / fb ivere jnen bie fache wolgcratcn ƒ »nb «lies nach all jrcs hertjen lu(î ergan# S«n»

I Qonfîen aber meines teils wegen/ ifî es óffcntlid) am tage/was idj vom ’ontcrfchcib bes (Sejetjes vnb tSuan^ S«l«î

-ocr page 382-

354- 5D.ÎS 5ôijffte 25wc^

WK td) bie ur(îtkFcn »0« cmanbcr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

1^4bc/)4mpt(tnbcrcrt vmbjîfuben/b*^ . b«rju geboren. 2gt;e5 blt;»t man nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

meinen öffentlichen Biinbi'gcn/ Wer benen nicht gî«w^y hlt;ttc6 gute macht julaffen : XX?« pfanbc vnö burgen hlt;tamp;cft ! fb ”^*^3 “ pch fèlbfî barumb bewerben,

Öle möchten aber furgebett/b^*^ ich bennod? ben newen geborlain S^' gen lt;Egt;ott notwenbig mad;te,îgt;lt;lt;tlt;’‘'^ «ber Wil noeJ) lange nicht erfoIS^”' bas id) b(î$ (Sefètje vnb ifiuongcliö’’’ in einen h^uj^n (loflcn foltc. 2)ait« bas folgen foltc/ fo mufîe man erpW i vom ^errnCfjri^oanf’ah^f^’/'”^'”^’^ ' jm auffbie 2(pofîel Fommen/vnb »ö'* bannen auffalle €^nft[id)e Äcrer î)iencr bes lt;Söttlid;en wertes »0« nem jum anberen gehen / wnb fit fchulbig baran mad;cn / weil fit bicnotwcnbigFcitbes newen gthbu? H’ts gegen (Sott gclerct vnb btfîtttg'^

a^x

-ocr page 383-

Älttöjo« öuff ßiiö, rtrgwwettt.

jbafie aber «oi'bcromb förwettbert »0ltcn ! bas beitrt^d) ibaburd) ben C^nfîcn nic^c allem bas iSuangclium fünberrt awd) bas (Sefetje förge^alteit Wörbe/ jtjaraujfgebe id) wit^eritmb ^iefèarttrosrt: bae öara« Bem vtwd)t S^fdje^e. ^aim rm'e folc man barj» tonten/ bas man ben lt;Li)vißcn mc^e 'l’mfotvolbastEfefetje als bas lt;'igelmnt prebtgen folte r Wo (îcl^eC

S^febneben/ bas man ben ^‘'sCiruangclmm allem prebtgen/ »nb °lt;lt;3 ©efetj gantj »nb gar bmban fe tj* folle c-jbaooitttjcre tool allste viele ^“^fputirenOeb bernffe mid) aber ^“rr bie vorigen erBlernngcn / bie id) ^o^ftlben im anberen vnb brieten

S^fblt;»n b«be.

c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ivv I(c Vie

p Jicrven geporlam pinfetsen eh boiltgm 25arfóf|êr tîîun «icbt wnfîen/wo pe jren ten’binptjen tvob ©ober Bumpt fold) bi|p»firen/ ob ',bic

-ocr page 384-

5je nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siinffte ^ud)

We nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ere v0in anfhng (gt;(amp;

ncvven lt;©0ttgcfclhgert gc^orjàmô py einiSuanQelifc^e oöcr (^efet}pre!gt;ig(' 2)4rlt;:uff lagen wtr vrtjcrô teile/î’lt;’^ er|îltd) öantt ein vrtter|^«îgt; 5« tnad}^ en fey /vneee Wm volkn^amcrt viiO «ewen ge^orfàm. JÔarnad) t^wn ivcttcrert bendjt vnb fpeecfyen al(0i 2»^ preWgt vorn volBomcn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

joki'lïeti ifî tnfrcfyauamp; eine redite (et)pre!gt;i3e/nad) îgt;cm amp;pi:ad; tgt;e5 |èt5c6/2gt;« lofe (Sott heben vcnganti^ cm ^eriien/ »on Qant^er Çeelen vif vlt;gt;i^ I allen Sceffeen, 2(ber bic prcbigt netven gc^or|àm/ fo »lel öae gehot ,m|eîb|î belanget / iß ein (£nait^l^^ fd^eprebtgt/nae^ bem Q^pcueb Jannis / ^^ut b«||e ! »nb t^gt;«£ f^affene ßad^te ber bn||e» aber bie /încFe »nb wcrcFe Pe$ ge^orfamee belanget/bafnadX i^uangeluim (ein neweamp; (Siefet^e/ fvif bern t»eipt bie €l^rißen au ffquot; bae feße berje^en (Sebot/ bairnad^ ^’v’/ 5«nd;ten »nb barane ^u leinen

-ocr page 385-

'öuff cth'Æe onö.örg«» »«lebe wer(fc lt;S0tt gefrtllcti/vnb vdrt »«leben er wJtl/öae fie in tgt;ie(em kbcttlgt; follcit angefört^crt werben, 2)rtb«gt;e fe»mptc0«ucb Cbeifïoö bic ^pofïcln voit ben frwt^ten ber 25itflê Peeötgcn/^ebocb P weifen pe gleiei;^ »ol brtrneben «neb î«ben lt;5e* wiber im newen fïam^nt wibcrbblcc werben, ^^jie^er Sjbo'rcn 4ud) bic gemeine Kegel: ÎDce ’'lt;U4ngeli«m iff eine lere vnb prebigt '’egt;nber^ufjc/2gt;46 iSnnngclium ift iine ETrjEiKea eine milterung bber linbo’ ’■»«g bes (ßcptjeö,

IL

5«m 4ttbercrt/febf«Krt per ei« t^eä '’w mieb lt;^»fr Cnntjelrt »nb beim gw«lt; kn biere/ak feite icb nlleinc »on trün^ ^« »nb Bummel juubrjebenben Ieren/ ^nb bes glaubene/ben man allein prw ^9«« roltc/bagcgcn gantj »nb gar ykgeffen/ ober aber nidjt mit ernßc treiben.

Slntwbrt, Wb ße^et bas in meine« 2 bu(b#

-ocr page 386-

3?8

gcp^n'ebé/ bae td^ V0rt Bâiti md vrtb mmtjc 5o«0r5cbertbert gclert ^abeß ? 2gt;lt;t6 id^ nolt;^gt; gerne p^cn »nb tvtflcrt / tv«! tttd)C wziö/ b(t8 tdgt; cewAó jm 0bcr tranm fblte gcfâbncben ^aben.

3df) ^abe al(b gelcret/ cm tncrtfcl^/cr wer er wolle ! wehrt soergebung jemer (urtbe boref? bert bett »Ort wegert bes ^errrt eiff^ pfangcrt ^at/baamp; er als bartrt Óo«?’’ gc^orfamert/femem rte^fîcrt gutes ju t^»rt/»nb for peb reltgt;|î Icbert fdjolOig i|î. brts iß metrt let® »rtb rtllwege gewefert/ »o trot5 cmertV ber es «rtbers aus allcrt mcirtcrt (ebttrt tert/bte jemals berför Sortiert weife ►

^ciflèt bas rt« »ort 'Äörtirtiel vrtb tTïirttje juuerjc^rtbcrt gclcret / P mein Heger rcc^t: ^eifi aber n(d)t alfo/fobcbertcfcmart bodb/wosb*’^ for Cbrtßcrt ßi'rt/bie war^eit »ob fold^cr fdjentliebet^’^; terrebortg vrtbverHagurtgrticbt^ mcrt'»

-ocr page 387-

2(ntwdtt (»uff ctlid?« m. ôvguwênb 559 X)rtb ifî furt»«r ^ôcbh'ct) jucrbrtr^ ’’’wtii 5«bcCla0crt/bA6 fie n0dgt; nit^e ’“’iffn/wÄs tUorcs (èin/»nb nbsp;nbsp;nbsp;€0

ftnibnien fein; quot;Ja nid)t rtlleiti ^ubeHa^

fonbern gudj 50 ^raffen I ftc foldxm »n«cr|îanb |bldf?ert ’'’’tlknvbcn burffèiî.

cr mir aber banicbcn »dm ®l«ttbcn îumiffèt/ barait gc|(i)id)c ’’’k mc^t allein »ngötlicb/fbnöcrn gc^ Mt »nb »nreebu öenn idb ! (Sott lob/tt50| weis/wae xdf) »om ©(anbem ber kre vnb in meinen gewiflen bab folle/ »nb babe es aoeb ! noch M (Bott lob/ im werd' bcwicfcn »nb '’tfunben.

^«8 bezeugen jum teil meine

»n l^reiben/ jnm teile and? »«lt;»» 94nbel vnb wanbel» Wicwol es war *|t/ba6 meine Wiberfaebtr nalt;b ei^ ^ttn fo wenig als nach bem anberen Hlt;^3^n/ba mir bann bie lengc jrentbal blt;tt aoeb nicht »ielc an gelegen **’«nn icb nwr (Sott 311 freunbe ! »nb

S 2 mein

-ocr page 388-

meiit gcwiflcit pmpt pwwf« C^npertj» jcugcrt ^lt;tbe.

2gt;aö er aber vom gUnbcn (Itgt ! (tfe foltc man öe« aUcm preOtgcn ! b4ö nii^d}teid^ffertte rvi'Oert/ wo Oao gc^ fd^deben fîijnbc. 2Foàlt;^iî«cô ber «Ceup fer fol lt;tult;^ JO e») guter prcbiger weftn )cm/rtber brto cr bc» ghiiben rtb Idit (oUc geprebigt ^aben/ brto ivil ('«r war a»6 feinen prebigten nlt;gt;d) ntcbi 5»bcvvejpit put. yn f0nber^eii,fe^e nîaiî C^fifti prebigten an/ ba tvirb tvarm^tallcji» vorn glaube« gepre/ bigt/ lofiberu von alFcit fluchen bes iÇuaugelq/vub m'c^t allem vom Äugelto / (bnberu and) vom (gfcfetj« ber Se^eu gebot. Wae tbut paulitôùî belt bctbcn furncmejteu (£pifteleif ^nit K^mcro vnb $nn (Halatern vub l}er^ nad)er in ben anberen Wae t^im b« mtbereit 2lpo|îelu in fPen i^piftcfH' Worumb |agt bemt 2?obamtee m ner itpiftel / Sgt;ae ift fein (Sebat/ blt;tff wir an (L^tißum ^leuben vub vne vngt; tereinanbtt hebe« ». Jo^. tnei^ ntß

-ocr page 389-

Entwert (j»fFeth'ä) antgt;. argument. î^i gt;îe )0/c»rt6 ^ctß aUetn vom (BUubeit ge pfebtgt/wenn man es anbers gelcfeu/

mit rcdjtcit Augen euflcrltdb Piiierltd) rtngc|cbcrt ^At.

5gt;A5 fey bcinfclbcrt memertt wegen S^Aittwortct. ^^At er Aber ciiiert Aiiöe;« ^en gcnicxnet/|o AC^teidj es bod) bAgt; r«r/bA5 es fA|î Auff btcjelbe Antwort gt;^«rbc Ausge^en.

n/.

îwnbrîttcrt/geben fîe mir fc^nlb/ bas ic^) tgt;A5 facere / bAS t^Urt Vllb mAgt; «^en ! kre vrtb treibe / vnb bAs fol ein gt;’ncbn|îlidgt; bing fein. Ï)a mAdjen fie 'i’bcr bie mAßen viele wefens vnb fdjrei ms vber ! vnb lAutcn jrc wort Alfo»

î)A6 facere wollen wir Beines weges ^Aben ober leiben.

2gt;ä6 facere ge^lt;5ret in bAs Alte Vrtb nidjt in bAs newe îLefÎAment,

3m Alten CefÎAment jAgten jte/ Audiamus 5e faciamus, t3ewen fbk kn wir fo nid^t fngen/ fonbern Allein/ audiamus amp;nbsp;credamus one glk faciamus,

3 5 3o^Angt;

-ocr page 390-

5^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5ô«fFteÂucamp;

^o^ÂHiicô/petrus vnö powlw^p** bett örtö fÄCere nicb^ Qdctet^

25Û €^ttwffêl nbsp;nbsp;nbsp;ee ftn ntlt;^(! P

gehöret rtueb rticbtjort €^riftc : 3bff bieÄlt;t(sMfpl teilte )ttt.

Icrctt ift eben fo vicl/ab Icrct ttîrttt for ttlarcolfiim vob iSaleitlpieSff^ ii:ineö iß n^tiff/alö tteinltdgt; bos foccrc ^oc öcr Slcofl-cl erba(bt/ vnb alle biß es leten/ fein beß Zeiifß‘^^ 2(ttt«’0rt. 2)08 f)ci/î 10 ted)tf(b^r fen vnb grob geoog gef^rvermet/W'^ lt;6 nid^c viel Qe^bee t0nte geiwo^Jf werben. VTbd? wbllctt fîc b^cb gros gcboltßtt fein/ ab wenn fetgt;n ■ recä^tctt ^irt^enfenlen/wel^e mit oogett b06 beße bey ber IKire^en fiit^itn müßen.

2)06 fiß mir ober |SÇ)oIb gebe« / lere ilt;b b08 ftcere/bojo bekenne'ilt;v tnid^ wißentlid^/fferne/settbß »rtoerjogt: »nb fpncfye baeneben/blt;f^ feb rclt;^É vttb (C^rißlid^ baran t^^’ Watumbbannf Jßbaenbcb^ ßtttb werb? ^oc eb

-ocr page 391-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cUt'4gt;ö«ö. övgMwcnh 545

^et^oti : ©0 cs audfj 30^«« •»^ô bev Ceuffcr get^ati; 5u bcm l^abcii 'ƒ««(ƒ) bic 2(p0(îel vttb (»lie Pr0p^c;î

Set^rtn : ri(»d^ benen ^aben ea alle C^rtfilte^c Ä.crer }e »nb (tlU

•’“’«Se get^an/vnb t^un es n0lt;^ ^cutt* 8«8 tages.

X)0n €^n|î0 abit! bas ber (bld^es get^drt ^(»be/ weifen (amp; biefè Qprôcf)e(»tts»

ITïatt^. zlt;?, ricmct ^in/ efjet vnb tftrtdet/ bas €^X?îC ju meinem gc^ ^«djtnus,

îBatt^. ?►. YVas jr W0llec bas eud^ tie 4e«tc t^nn f0llen / bas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jr

inert awc^.

Äuceio, (Se^e ^in vnb ZhV bes , ßlcicben»

tnattb. X?. Was pc cm^ fagen/ bas

öafclbp/ ^cn'cbt ! barmbevtjig^ feit vnb glauben mus man IL^VVI»

ttlattb»s'.ïgt;eif es ÎL^XÎÎC vnb leret/ bev fbl gv08 im bimel b^iflen»

S 4' Äuce

-ocr page 392-

25ud;

ÄU« Icacfy feeunbt V0n bem vnrelt;tgt;ten t17ammon. , ITïdtt^.xiSó wgt;erï)ett ntct)t allc/ï”' 3« mtr faQen ! bite |)imefrcid^ ^fimert / amp;0ntgt;ern ben wtUen ïL^X^Vï meines ï^dtere i«?

amp;WCC li» iÇirt 2\rted)t ber fcittee ^crrn willen weie ! vnb Z^':gt;X)Z «« nid)t/^ee wirb gcjcJfjUgcn»

X?bm7oamp;dnnc bent Zeafftr iß es lt;tU6 bie|cn ©prndxn fuft^en» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Z^ViL QiKe frnd^e blt;r '(

bwIJc.

incej.ïL^VïC m'emdrtb« gcwclt bber vnrcdfjt,

^en ben 2lpblïelrt vnb prbp^etcrt weijcn es btep ©próc^e ans,

I. CbMo, 2tllcô Wite je t^at/bAS eSsttes e^ren.

i. ILbelPj» Wir ^sffen/öas fr aWes! tt?lt;te wir gebieten/ iC^VZ vnb t^urt . werbet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}

3lt;fc0btz,2ilßgt;re^et vnb

3^^’

-ocr page 393-

2fiitwoct (jrifTctliÆ «Mï». argument,

1,3ob. 2. sDer ben willen Ïgt;c6 ^:gt;cvi« ïen ber bleibt ewiglidj.

2tpocal,i. buflê vnb t^» bic ï^Orige wereVe.

I. pet. ?. Wer bas leben lieb ^at/ ber gutes.

Ppil. 5gt;. -^bflc auff ben ^ocrrii vnb gutes.

'JefA» lt;;;6, bas (Seridjte/ ^b bic geredjtigBeit.

ôa ^afîu bas wort VVT an jm felbg:î.4ô i|i je bewtW; gn«3’»Was »iltu me^r ^abcn *?

riicfetes befls wertiger tan man es wit vielen anberert bergleidjen ©priV d?crt aus ber ^^eiligen fcVgt;^ifFt bewei«« fen. \)nb geboren ^ie^cr alle befelid;)S »nb vcrmarturtgsöprwcbc j wcldjcr überaus viele fein in allen 25wd^ern bes rtewen iLeßamcrttes |0 wbl als bes alten/als nemlidtj/Äiebet (Sbtt : Äiebe bcirtcrt VXe^eßen : VZemet mein jsc^ aaffeud): Qeio barm^ertjig: Wadjet vnb betet. îgt;a ^a(îu abermal bas t^un vnbma^cn.X?rtb fsldjerifibic gan^

2 Ç tîe ^ew

-ocr page 394-

^^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25»lt;amp;

cje ^eUiQe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vbritj v^ll !

lente wifjén/ bie w ber ^eiltgert betv4nbercvnb bemant pm» ïVas aber bje artberert JLever ber

(S0tte6 betnffc bte mat^ett baetn ^em mxxnQ/ fbrtberrt folgen bei« (S)t:empd bes ^crrn (C^eißi/ ber ßel vrtb Propheten, éco t^nte nin^ epempel bic fwlle anjeigen ! wenn P gar n^t(Q wcrc/vnb Csnften in gemärt bcy viele« im jtveiffel |to«bc. weile beruhe idb mich lt;*Mß^ bu ausge^ QMQene gc3cogrtiö/ba«o« etlteh® brobcrtgefigtip, 2)töipal|oba6 fanbament mei'nef «vort v«b lere/ ba bas «« f^lte vnrecbt fetn/fbbirticfyaudf 5» fncbem es aber recfyt ftin/ fb rii^te ma« etnert igliche« nad) feinem verbienß» 2)as aber meine ïViberJach^r gen/ße wbllen bas ^acere nid)t: Idbé/ bar iß wenig angelegen : hoch «vol mehr fagen, Wo ße^d(^ aber gefcbrieben/bas man eben an , fblte vnb mäße gebunben ßin f

-ocr page 395-

2(ntwôtt öuff «th'dj «nö, AvQttnttnt, ï4gt; 3«fpvcc^cn ße/ blt;»6 facerc ge^^rc wbas rtlte (Ccfiamcnt / »nb ntcbt w ^lt;lt;0 Vlcwe. ÏÓ0 (ïcbet bae gcfcb»’*«’^ ïgt;«n ? Warumb gebraud^eti ce brtnii

1 J^vifîus ! »ttb 3o^annc6 fampt bcn i 2lpe0ciit C^rtfît ?

I pe über bae ^prc« allcirt rtottg •'iftcbcn tgt;nb bae faccre gantj vnb gar lt;'»6rcb'ic{p«t/ba6 Uwtet rtlfo/^le wel*» J«lt;Sottbas blofjè Juroren allein

One alle letßung beflclben ! wae *”5 alfo v0it(S0tt ^^ret,YXgt;orub ^oret JttAnanbere bae wort/nie bAomait 1 «wie wie man ftc^ gegecS^tt verhalte pl ! vn bae mans auc^ im werePe bc^ ^‘[«/fo viele anfange weife in bicfer Wwadjen natur menft^licb »nb mug iöae iß «Sottce mcinüg nicijt/ 040 wire alleine ^éren vnb nicht me^f t^un |bllen/wic er bann ßlbß in

Parabeln bieÄeutc/welche ce ah *^,tth^ren vnb one alle beflerung ba* ^’*»S«hc»/5imlid)h4rt ßraffet. 2gt;agt; , 8*3'» aber fagt er von ben rccht|chaß ßnenChrißen/baoßcee nicht alleine hören/

-ocr page 396-

;4-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sàtifftt 25«dFgt;

boren ! |bn5gt;cr»t cud^ ^tngc^crt fntc^t bringen» Wenn eamp; rtilem AH rcn/Iernen vnb wiflên gelegen »nb nog wer/fb ^ettc jicÇ) ber ©4wn aif^ jnfrcwen/irctlcree cud^ jtvar nnc6 «««« glnuben/bas i^l grofje wiïîênfd^rtffî von lt;Sott ben öcm milïe ic^ and? nidx/1»45 ben nien(c(?ert viel forbercn »nb fen folte/tvcnn er gleid; viel ^prcte vrtb lcrncte/vnb t^etc bod) nicfyt fortbern blicbe ein ji0^lt;tnneamp; in ein vnfrud^tbaree bannt ! ein blocF/cin vnflat/ «'n fauler »nb tiger ©dbefW’Qb ift ee 0ne baamp; natuf lieb vrtb an jm felbß wifféntlid} I b^t® ^óren vir t^un in ben ^neSen/bA mtfrt mit befe^Ucfyeu vn verntanungentw^’ gef,et/notwenbig infamen Qe^^ten/ »nb von cinanber/tvcnn es anberff rcdbtjwge^et/nidjtfollcn nodf) mnp fen sefenbett vnb gcfdjeiben rverbeif» • amp;0nften gebet es nad^ ber tlag p4»^ i li/iDas viele JLeute bas i£uangeli»»t» ! ^lt;^ren/abet nicfyt alle ge^stt^en/ Ko» 10, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V0if

-ocr page 397-

2(ntw. «nfFcthd; «»o. argumettU»

X)ort anberctt |ircrt’vppt0tert ja Rb'^ubtïcfîcrlici^etî tvortcn j bic juuor

|êin/tvere and) wol viel 3« Jd) ad;tc co rtber befór ! Pas )3Hd;er fijr ftc^ |clb(l blt;ts vrtctl ju pitbeuwwb wiflên. Qoubcrltc^ weil '’On |old;cn ^enbelcu vormab gejagt ift.

3nfonber^eifcabev wil id) gebeten wben/bas man bod) bebcncFcn wol^ l«/wao brts fur wort fein/ ÏÖer (Ecuffel batbas facerc crbacbt/2(nc bie bas fnccre leren / bie fein beo lEeuffelô/tiro ‘jîein lTïarcoljifd)cr »nb tCulenfpicg^« bfeber Aanbel etc. ÎDas beiß fo Cbrijto '’nb ben Tlpoßcln bao vrteil rcd)tfd)a I ff*”' gcfprodjen. S^as fol vnb muo al* fovon jiienfvr lieb genomen »nb ge# litten werben/bao mue jnen aud) ge# ftntet werben/vnb nod) nid)t cinmaV '’nrcd)t fein. Wolan/ eSott wirb jein Jeit wol firtben ( ITÏebv wil icb nid)t bavju ftgen.

ini.

5um

-ocr page 398-

3fo 3D48 ^wnffte 25«dfj

3om »uramp;crt/gcbcn pe mir f3F)tift{ tgt;4ôidfgt;amp;«5m0rt »rtb belt mtmcrt öcr gutcttwcrcFc md)t: allemnuffbiccup (crljd^c/f0rttgt;«rtt4wdf?awff bic jnncrli/ cl^ wcrcFejic^e.

2gt;agcgert fasen fte/bas eamp; all«'« 4ufft»iccuflcrli5)cwcrd’e g^e^orc-

2)côgletc^e« fagen fte aud; I ^aegt; bie werde bee anbern €affcl alletttc gute wcrife ftn/ aber bi'c werd’e ber erpciî ÎCa jfcl cale (îîott furdjten vnb lieben/ betert »rtb bekennen I (Bfottes W0rt Id ren / b^ren vrtb artocmcrt; fewegute wercFe fètn^

2lrtttt)0rt. n?a5 ic^ bes fab fuf mem teil getrau »itb geleret ^abc /1gt;4 ^abe icb rei^t an gct^ait.^ae beweife icb alfb : 2lllee was aiie bem glauben Sepbicbt/baö t|î gut : nbsp;nbsp;2(llc wtrbtge

friîdfjtc ber bufje fein gut i VXiebt nteb^ pmbigerti|îgat» VTurt beareiffen biefe finde nicht alleine bie enfferlichr/ bernanch bie innerliche tverife, Wae wil er mir bauit viele ait ^abertfS^ iveie mart aud[) rvbl / bae eff ntd}i^ mein

-ocr page 399-

2(ntw, rtuff «nö,

wefn t^urt ober Icrc ï|ï I fonberrt bdö «Me rcd)tfcblt;»ff€»te fe »«b ab «wege aljo geleret ^aben. X)brt bette« b«betdgt; CÔ gclcmet / auff bïe beruffe mi^/be'p bene« wil ic^auc^rto bleiben,

, Wäg aber jre gegcnlcre bctrifft/bic 'ß fo grob/ bae man es ault;^ mit fern ß^’^SfeiffenFan/ vnb feiner fonbcrli^ ^«nßtbttl^eitbarj« beborffet, 5)an« ’’’«rnt bas war fein folte/ wie fie baito« '^fben ! fo vooltc barans viel vngerei«« *'teteö binges erfolgen ! als nemlid;/ ^ftô^ottfôrcbtcn vnb lieben / (Sott ^wuffenvnbbefennen/Lottes wort wen/^ören/lernen vnb annemen/be«

I Seiertag beiligen/f eine gute werde in CbriP«« weren.ïöas mögen fic Icf» f«n/®Ottbeböte vnoanberem

V.

5ttm fönfttcrt/beflagert|tcmid)/ Wamp;folte id; bas principinm ben artf» i*ng ber guten werde nie^t rcc^t we!^ vergeben nod; leren»

2(ntwovt»

-ocr page 400-

îgt;4s ^üiiffre^ud’.

Wäö fîe mit )«»« piomemen/ brtshtn ber je^cnOe »Ort jrtcrt rtidfjtjrtwtfJért ^rtgcrt. 2)öö î|t btc frnc^t jrcr C^eologtein Wlt;îô bae anbeve/baim ein amp;piel »nb gtw* rfdwcrcF 4rt6 ber ^^eologw

X7er(îe^ctt pc rturt bert ^cîltgc fo t^rtrt pe mir vurcc^c» é^im bite bc id} je vrtb aUcwegc gelerct/ bits rtcgute wcrcFe gefiebert Éortitert/^ö möjjê erfîlid; ber billige (0»e:|î b« P*”/ ber mus bic bertjcrt barjw en»e(f£rt/ bcwegert/kttert/regterert/ tretbert Wb forberert. Wertrt ber mcbt bit t|£ / »»b bas niepe t^ut/ wie jt^t ge|lt;tgc fo wirb rtimmermcbr ein gut weref bur^ ai»5 ƒ vrtb furt aud) bafur weber fur lt;E»ott rtoeb fur ber 2\ird;ert be|îebcm

Ver/îebert pe aber bitô wort (Jettes ,0 tburt pe mir abcrmalo »rtred)t.2)lt;tn içb je vnb ullwege auffbrts Itdpcwortirt rtllert werrfcrt gewiefeit/ »rtb aljo gelcret/bas (bottes trt|înJgt; mertt feyZ babureber pm willert geop fcrtbaret ^ac/ vrtb baburd; er ««(b hefftig^

-ocr page 401-

2rnh». cuff(tUà) c«tgt;, acÿüment. 553 wircFet/ vnîgt; one tvelc^ed frnïc^tcô tintin ben (lôcFen/ bi'ejuni ‘^Urtngelto geboren,

X^erßeben fie aber bi« frtnerltdbe bei* ft’egnng bes menfeben ober ben genetg ten »nb vom bridge» (fîetjî erreg«« tt’illen gutes jutbun/ )b werben fie eg ‘’udj nicht »ber mid) bringen vnb aus •furen/bas icb bas foltc verworffen blt;s ^£n : 3ebocb mit befdgt;ctbe/bas td^ igt;emfc(bcn feinen panb »nb ort/bauou nian an anbern orten bifputiret/gege* benbabe.

Uieinen aber etwas anbets / (ö tniigcn fie |îd; crBleren : ©0 weis man gt;»46 bauon jubalwn ift.lt;3onjîcn fper;* ïen fie ben Heuten tgt;a6 maul auff / fi*# ren pe bry ber napn vmb ƒ vnb weis hiner nicht/ob cs ^udjs ober iSafe i|î, ^5as ich aber al|b/wie gefagt / gele,* ïct babe vnb nod; Icrc/ bes mag man plt;b aus meinen 25ßcl?eren / als aus meinen beflen gejeugen/erfünbigen.

2(a Zum

-ocr page 402-

^ae SànWte 25u(^

S»m fêdgt;|ïcrt/gcbcrt pe mir fdb»Itgt;/ tgt;«6 ld? Wc îieute öer guten mercFc ^4i beu artfprcdf?c vnb vermdue» 2)ögcgcn fagen fic/ ber ^et|î es t^un J Öblc^ btng fbmpt cUcs bem lt;B»ei)lc/vttb mus mid? vlt;gt;m (Sid^ fie getrieben wetben,

âutwbrt» W(îô (îe mir |U?uIb blt;»rtrt geben/ ba |àgc id^ nit^t Hein }n / bertt bcPeimc ee frey vnb bf|ê»tlid7» fàgcabcr bas aucb barju/bae it^ red?t barau tf^u/ »iî beruft-c mid? auff beu ^errn lt;£l}rifium/auffj0bawetn ben lt;Leuf|èr/auffanc2(pb|îcl/a«fflt;iI^ le propj^etcniïÛas (jaben btc get^atte' ^abc (te ntdf?t nbsp;nbsp;S.ente bev gaten wet

eVe falben angcfprod?S vn vetntancri ïücr fan bas mit (Sbtt »nb e^ten veri leugnen ^3/î es benen nn red;t getvcf» (en/ fo fan mirö f0 nit^t vnredjt fein/ Xgt;rtb (bl mir audF? nid?t/»vcber»0rt biefèr nôc(? »on anber leute vergelt/ i»cnn CO nud^ Q^tid^ clamanten oWr gcucFclmcnlcin meren / »nrcd;t pm.

îDao fie aber vbm (Efeift fagen/ »nb wollen

-ocr page 403-

cuffetUd; rtitö. argumene» S ïgt;en ni«nfdpc»i / oamp;cr/ »«5 »Ort voegen bee tnenfdjcrt tarj» gcb«rct/rtrto)cijlïef|êrt/brtc i|t bïc Uu# ter jïerev/öü äUc iTlrtntc^c# ïev»rtamp;tgt;icrtcï»c Wibcrtcwffcrcy »rtïgt; QdjvvcrtcVfctbcvcv* sOflrtrt bte babcii ßud) jmirter brt/^eijï/ (Seiß/ sefi^fÿ tiî/»rtb t^rtii c6 rtOdj jtjtser ïcit/fo »icl irer mû ben» fcJ^vcarni bejèffért |«rt.sö4 ^er ijï c6 crtblid; Moniert / bete fie bte icute a»ff fortbevhc^c Aiïflwdrtimg bes ^eiltgert Ö5et|ïc6 »nb femcv crlcudgt; tungvrtb Meeting geföret ^aben» ÎTïû bem ge^ert bielcécjèllcrt aiic^ fd)v»Art*' 5«v/vöüb4rtrt)rcv citi teil Albereû ge»« lagt ^aben/Qc^vocrtcFfeU ^ettc fo gar Wedjt rtic^t/wic mart v»ol vonjm fe^riebe»

^flr »ttjer tcü aber leren wir aîfo bet öoti/bei6Wlir bic(ê beibe/ erb nemlidj ben betUgcit (Seiß »nb ben tnenfeben inbicfer materiën »nb »crridjtung ber Sttten werdPc jufamen faflên» XJnb gc# ben borirt bem ^eiligen (Seift ben an# f^ng/beiövoeifert/lerert/ evwccFcn/ bei*

21« i wegen/

-ocr page 404-

ïve^cit / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ fitren v«jb rcgwrtf

igt;cin trïcnp:^e« aber bcô ^^ren/ krgt; iKn/gcl?orc^în/fo(gert/t^mt »nö vct^ ndjtcn. Jetgt;0d^ fb ge^cJret aucfy igt;ar^ 5'4 bAô (©pttltd^c wort rtîô ein wercP^ 3e«g vftö ntfîrumcrtt bes ^eiliseii fles ^cgen vnb tn ben iTfenfcfyeti ! burd) er ben tHenfd^en crwecFet/ itrtd; welchem pd^ ber tïïenl^ i« crrid;tung ber guten werefe »nb erhalten |o(. ÜDauon wirb an aiU beren orten me^r gcbi|putirct/ gderet vnb ge(ä;nebert/ b4r5u iefy baß meint and) ^et^atï ^abe vnbniïc^ me^r?*’ tl^un erbiete.

ö^raus erfolget nun/ bas wie erfl^ hd) lt;5ott feine e^rc geben vnb lalteit loUen/ab von bein |o(d;c wetefe rtllctrt ^erFomen : »nb bennodf? nudf? bte ce vermanen follcn/ bae fie es 4rt and} nid}e mangeln laßen/ fentrent bee Ijeiltgen ^eiße$ noirefange gc^orgt; d}en vnb folgen / »nb vermöge ticrfd^ ben brtß jentge/W46. sut^un ift/in^ weref bringen vn^ verrid)ten/

nid/

-ocr page 405-

îfntwott mtfFetlfdb ömö. örgwm^nt. îj?gt; Nid)t «uff gut €Çrtt^ufî«fîi(cf) bcbtr» pUffcn/fc^uarcFcn vub «uffiouoer/ quot;^e offenbarurtttc vr»îgt; 5te^ôngcw»w t«u.

^«s tfî rcclgt;t (C^nfîUdF? gcrcamp;t/»ntgt; ''’•fô îgt;«nu tgt;tc inittelfîraflê gc^ckcr» î'^’iRbeu beu tnantcb«’’« *”’0 pcU^ 8gt;«nertt / weldje bctbe ;amp;ctjercy ntcbe ^eutg »nglucFc btejer mntenen balte« Hf alters ««gencbtct b«be«. 3t5‘S«'’

t^uu CS bie Wtamp;crtenffêr/€5d;wcrt ‘^Rlbtjîert/(Çntbufîapc/2(nttUbmer/ Libertiner »nb papifîen : vnter web ^en bic paptfîert ben pdagianern/ bie «nbern abee )cmpth'c^ vnb fônber^ ^i’b ben tnantcbeern/Rgt; viel bis fîncFe belanget / burd^aus einig vnb glcie^? Rin»

riL

5um ftcbenbcrt / bcfd;ulbigcn fît Web aud) baruber/ bas id; bas bete« ttótig madje.

5)agegen fagen fie / bas audfjbas betcni^tn^tig/nbtwcnbig bber vo«

21 a 5 QU

-ocr page 406-

ÿ3 Sbw^ÄitfftcÄwd!»

amp;ie ßtgen nuc^ nbe^ bat$a/ blt;*? ntc^?t py ein ivertf bes tnenßd;e^l^^^^ been |ey cm lt;Seiß/ bce aa$geg^(r'^‘ß vber bos ^aoe 2)a«ib» •

2{ntw»artOcb bekenne mi^ )•gt; jn/bdô i(fy V0ni beten al/o feiert tjdvii bciamp; eö n^tig aber van näten ßi/ iß/baamp; einfebee €^eiß (S^tt fóe

lgt;tg py» ^abc td; nuit îtardtt g«tt?4it/ fa vergebe mirs ^affe eö nber nt^t i ©anbcrKt^ td} bert i^errn C^rißum vnb alle 2(pa|ïcl 5«itt iSi-cmpel/i'a ^errn vnb ^cubtleiite ^abe. iDeifit ^nett ftd)et gefd^cieben j b(tgt;Q l'rcn }ubeten vûlniaîô vttb lt;tufß ftgfte vermanct vnb jivcr befähle« bert.5it bem ^4bett ße rtod? fattberlt^ farmcit 5obetetï gclcret vnb fwrgefc^«^ ben» 3d;j tvtï jt}unb gc|d;»v«gert/«»lt;»^ pc fclbß int beten get^an ^abtn^ ic^ bann Auff (0 veßen vnb fhn^Amenttn ßc^e/ tver wiI

-ocr page 407-

rtuff Étlt'd; rtttb. ötguiwnt’. 3^9 Weiner vnb Icrc »erbertifert »rtb RAffett/ï)rtb b4 C0 je fo ^rtrt V0n tett were/ ßgt; foltc ee mir an me^r bc*» *»«(«ngmit (Settee ^wlff mdjt S«en.

2gt;Äö aber meitte XViberfacber brta Ö^Sciijpicl ^altcit/ vnb tit bi« Äcotc ju/ treiben gebend*en/ bns ^cijï je ! meine t^/ben ^errn (C^rißnm fnmpt feinen 2jpo(icln redtjtfdjnjfen gcrefjrmirct fnb ins maul gegriflxn. ènfsltemnn ^ol viel von f^reiben/ aùr es ifî 4rt jw felber grob »nb greifflidfgt; gnng/ '’nijîmc^rprnffcnô «Is wibenegens »derb»

.2gt;Äsfte weiter fngcn/b4s beten jey ein weref bes menfdjen/bns ünlt;« tet jn malen lt;£ntbnfîajîi|cj) ! Ulani^ ^eifcb '’nb ÏViberteufferifdj» Ulit fbU ^en Qdjwcrmercn ^at and) 2lngu/ Rinus »nb bie anbcren patres jntbnn 8rblt;ibt2)a^er bann biefe jrc ©prndje “binen t Oratio cft opus noftium, quia nosoramus,8iopus Spiritus fancli,quia •iocetnosorare. jöae beten ijl jwgleid)

2ta 4

-ocr page 408-

Jöo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25wcfgt;

bcß (Seiften vnö »n(er «jercF.^eö |îce ift eamp; ! örtrtrt öer lercc »na beten/ »n)cr werd’ ift ea/öcnn wir t^un bna gebet, niein »nb bcin glaub iß | tea gab/»rtb bcnnoe$ mein vii glaub auc^, Óa^er fein biefe amp;priicbi Sgt;ein glaub ^at bir ge^^lfßn ; !£gt;et^ glaub graa: XPenn jr einen glauben l^ettct wie ein Olenff^^rnleim 2gt;a fiia jren glauben fa^e/fagte er, 2(1)0 ge^ct es mit ben anbern bea ^eiligen lt;ffei|îea wirtfungen in ben lt;C^riß(gt;f audj 5u/bauan wirb an anberen ar«fgt; weitleuffttger ge^anbelt ! als nemlilt;V * ba man leret »an ben vrfac^en bef geißlii^en rvircfungen,

S)aa ße aber nae$ barju lagen/ beten ßy ein (Seiß/ber außgegclß^ y »ber bae ^aue îgt;autb/baa iß ni^t^^ teinfelt^amfcnbern ergerliefy/ gefeb^^ Itd^ »nb faß lt;Satteale(îert)c6 |gt;etltgert ^eiß gerebt, Siann fblte beten ber ^eilige (Seiß fein/fb^nr^^ entwcber baa beten ein (Sbtt fein/b^^ aber ber ^eilige ^eißmöße ein turfeirt,

-ocr page 409-

2(ntw. Äuff ctitd? önö, argument,

Wer nu mit fc^cnöen augen blinö fein wil/bem weis id) weöer jurat^cit n0d) $u^elffen, lt;5ut were es aber/baa man bem »ngluif e bcy jeiten vortex me/ c^e ber ÏLcuffel auff biep funba/ mente ein gebca'leinfetjte/Tpnbnad)^ mals eines nad; bem anberen bavait îubawen anpnge,

yilL

Sum achten fdjr^ien fie vber mtlt;b/ ^lt;^8 id) in ber vermanung ju guten mercFen vnb jum £^rijîlid)cn lebenbe bie fi.cute auff«Sottes wort/ vnb fortgt; ^«lid) auff Qie ^c^en (Sebot wci|c xjnb iUre.

^lt;»ScSm fagen fie/wenn man wil «ïen cbrltd) lebe/ fo folte man es nid5)t

C^rißo vit ben 2(po(îeln jonbern ^riflotelc vnb Cicerone fuc^cn» wiltu eufferlic^ wol leben/fo im Feinen befferen lever als Ciceronent

2trttwort.Was id) hierin geler et vit ^abe/vnb fie »wv bes fais al^ie 3a ç $ut»ep

-ocr page 410-

jomcflèrt/tx» (4gc t(Jgt; «fc^t rt«'rt j»/ lafféinic^ öbernirtls bebijrtd’ert/ö'^® id) and) nid)t vneed)t barait Órtgt b0clf? lt;S0t( bcr Vater plb|ï/2)i^ fen pit fr ^lt;Jrcm 2)esglejct?ert aud; am anberen ort

Vïadb memcn gcbbtcn fblt fr ïvaiibe^ lcn: 3tcm5«m (Scfit^e vnbjumge^^’’/ gnos» 211)0 r^wmet (ïc^) aud; ber pp‘^ mjjï plbfï bes ©ctthdxrt rforteö / ba er aljb fprtdjt/ 2)cm wort ijïmtr P gut alô cm latente ju memeit Wbromb foltc id) bait bte amp;eute »«lt;^2^ ba^m weifen vnb furent' ©o wil ilt;^ aud; ^ernad)mal6/ fo viel 'att mtr J)î/ ob (öott wil/ m'd^t vntcrlaflért/ »rtb jwar mit grolpr baftcPbar^eit/ blt;»5 ^0tt bem arme« »nb elciibeit niert|c(l’' Itdjeîî gefdgt;led?t )0 gitebtg Qewefett^ bas er ftd) bemfelben geoffenbaret/w» bwre^?/ in/ vit mit feinem wbrt er^lcr^^ ^at/waamp; er von »ne get^an ^abeif wil/»nb »ne wtberumb mittetlen vnb fd)en(fen W0lk,

2)ae aber meine Wiberfadf)er

eamp;

-ocr page 411-

«wfF ctkcV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rtvguitJÉiit. stf?

«6 »erwerffèit vttb rtttbcp bntg bA^c^ Sen f«vbnngen/b4ô i(t f0 fdjimpff Üd; *nb (o ^ottslefïerifd) gcrebt/ brtó es 5«werfpctert / jwflrnffen vnb itt cwigtcit suuerfluc^cit als junerantji Wdrten voerb ifï. Qolte bas cntwcPcr ^icObngedtobcr ^0tt vngeßraffet l^flcn/ bas môfîc mir bic jeit meines Ubcrtbes vnb ^ernad^r iit cwig^eit Jwm ^o^ejïcrt jnncrwunbcren fein/ Ion berlid^weilaud^fitr bie(cr ^cit etlidjc nnbcre cale nemlidgt; etlidje ©op^ijii*! febc lUnndje ! bic ba furgabcn / bas *nftrt bie l\irc^c (Sbtteo aus ben Ethi-eis Ariftoteiis jur notturfit vntcrmei|eit t^ntc) barijbev ju fdjanben gcroorbctt ^n ernßlidj von (Sbtt gelîraffct (ein,

IX.

amp;etjli(^ f^lte id) ault;^ wol jrcrt »p# Ptd)ten vrtb jartlii^cn f^mc^e werten I^Sen/ftlg, Pc f^cj'i^c betentnifle/ba hnic^ mid) bec^ auff bic 2lug6burlt;« BM^e cenfeßieu referire / eine llt;cb« I tnineritifefje / 2trißetclifd)c/ vnb

-ocr page 412-

S5(ts Sfinffie ISaäf Drtamp;'ctibltd) 4itlt;^ Ccoffelt|cf?e leve rtert^ nert/vnö bae fïe mid; ^ffcnthcb itöm^cflttd? voit tgt;cft lt;C4iKjclrt »»ö fonfïert awefdpretcn. 2)46 mu6 id) Äwd^ lt;E»ote befehlen »nb 5« ^simfteUen. 3lï ee ïxtrttt rc^t gc^lt;»rt^ belt/^Wolcrt (o bm ii^ e$ wol jw fne^ bent. ïüfe ßl man |ï« artbeve tl^wiVn ob wol paticntta gebult ntk^t tu kliert g4rtcttwcd?(ct/fo b^betd? mtdgt; n0d) baenad) bemübet/b46 td; ct»»«5 brtuon tu meinem gurten b^ben mod) te. ^cbocb ntd)t von ber puttenttW bu jrcr etrt teil »ott ptgcn / »nb tburt benrtod)/wu6 fie trollen, iöubey ulfo btemul wenben lufle.

II. ^apiter. f eitcßen aiwent rat förfef^fegm.

Tîebctt vorbemelfctt fïöffeit pin etltcbe generul für jcblege / ber ftd) bie Vleutrulert »nb fnetgerKügltrtS gcbr4Wgt;

-ocr page 413-

5(ntw. fluff ctifd? «ttö, fltgHmlt;«tfl. jtfy S^brfludjct ^abctt j mit eingefallen/ wie es bann ^in»nb voiber in (olc^ett feilen vrtb^enbeUn gebreud;lidgt; ifî»

L

5urö erfîc ) fein meine öffentliche Wiberjadjer vnb etliche Vlentralen neben jnen bamic vmbgangen ! barin fie fid; bann jum höbefïen befliffèr» ^flben/baemir bas haiibwcrcf möd)gt; te gelegct Werben/bae iß/ bae mir bic lection Locörum Communium 50, Phi^ lippi fampt anberen l;cológifchen le# ction möchte verboten rverbeit

rinn iß mir baßelbe crßmalo nidjt Wenig wnnber geweten ! weil ich bar# «uff aber allerley erfaren babe ! pat tnichö beßo weniger wunber genom# tticn, Öo ßin and; jonßen nod; anbe# re stente verhanben/ benen es von we# Sen tnufcnli nicht new iß/ vnb beren# halben ßch beßo weniger barnber ver wunberen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ïöann ob wol mein Wibcrj^chcr m«jcwlu6 ßir ctlithen jaecn ! bo er noch

-ocr page 414-

5amp;rtöJ^ftttfftc25ud;lt;

bie |«d;tç / bie S,0C0S C0Hïgt;n«rtceè» P^thppi felbfi Qelejeii/ »rttgt; ger^ûmct bat/ab cincô »en öen besten S^nebern ben fein/wte eamp; ban auch dnbere ift I fe iß ee bedF) noniafe / int f*quot; gcfwnbcn hat/bahin ffcfatat/ bas jm faß Pew ßn'ptinn gut gnug iß. ßnbcrbeit abtr inul^ ßrt bü »nfcbulbigcii Äeci bas betrübt haben f »nb in bent ant'eh^i^^ fein ! bas ßc and) nid)t rverbt barjgt;* fein/bas man ße 3« (eßn geßatc.

©élevés mag er nu ßme gebra«rîgt; nad) leugnen j r»tc er wil ! ß benned; r»ar/»nb fein ned) ^ente vec banben I bie felt3am tubteta aaff bt^ Äbces »en ,m geljort haben. |t5unb geßhw’dgen/ was er (id) ef)t^^ mals gegen mir auch vber vielffenfe^ te Äoces^at »ernemen laßen/baraoff ilt;h fnt bornais geantwortet I tîîan müße g(etd)wol ein corpus dodn'næ in ) Academrjs habctt / baraus bic bic ßimma ber €htißUd)en lerc aufß einfelttgße3ufaflcrt h^tte» Was

-ocr page 415-

rtaff etMK «nO. avgw. -^6^^ 'Wcs.Q |iî nu }u fofd)cr Verfolgung -tfeibe/öae mug er ivtffénf ^ebod) f«n ^lt;»nr«|l(ovtcTbcpnûcn/tgt;46 jm ölt;t* ®»rcÏ3 fetnc grob« art ju reben vnb ji» 5^’’ ge ^wbcrt tvirb: Xgt;nb bAO tft betrt ^^ri)/ urtb Ibnberh'd; jbldfjcn» ^jerreji ivol gelegen, folte wol al^ic lei'n em wiberwillen gegcit ber per;* vijb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iÇpeinpcl cthdjer

”'’«r/bcnc nntn jum teil nc^ejffertƒ fufen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5gt;i6Uï«l babey be*

b, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptr mein perfon ^4*

fei» / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä.0C06 gele*

•UeA*^-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2(1*

ben'c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gcwor*

hjókk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onbcren |bldgt;cr

tbat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;welche (Sott m beïn

bec llt;gt;ubcrltd; en bcm 25uc^

Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cdlb^fttïg ge*

^utÉHs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rtnbers bann alles

‘tb h/.k Juftgen vozie/ fo gcbencP ’^®9cß ben ©ymbolto ni«« vnb nzwznl

-ocr page 416-

3lt;S8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5»rtfFte

newcn/ tgt;4r«rttcr td) bic 2(a5ót’W‘'Ö'^ fc^e Cbnfcflibn nidjt vobillK^ / grciffc/mtt (S0t(eamp; ^«Iffc/}U bUibw biö |b Unge bas einer f «mpf/ aujföie art bcfjèr mad;^

©0i»ciöid; mic^ aud^ beô teercFce barin auff |old^c blo|ï« fdjlcgenbd? m'd^t jubegeben/ang^l^' ^en bae iefy txtrauff anfengltdf? 0^” ^rancFlïirt bcftellec ! vnb barju mit crnciverung bcr bcfîctigt vnb ctltd) mal beamp;l^albtn tgt;’ Ibldfjcrt lachen ! ba id) viel lieber bans geblieben were / mid) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^^

brandjen laßen müßen. VTeben ad)(e ilt;^ eamp; and) bafur/baeicb^^ (Sott lob/in ber profejeibn noeb al|b verbicnet vnb angcrid)tct baemanmicb baoon ab5Mweifert/'^^ fad) bette. X?nb wenn ee glcid; gefeb^ ben were/fo foltc man mid) vbrtt*^ »nreebten Icre ! bcr rniti) bennod) ncrvberjeogctbat/fbnbern viel mebr bae gegcn)piel von febermenniglid) gerne geßanben wirb/vnb nid)t vo«

Ocf

-ocr page 417-

2(ntwort öufFctUd? «nt». «tgumcnt. ^69

profefôiort rtbwct|€rt. S0 ce jtj i”)b4ad; nitt bcmclcer facultet bic gclc S«»^£it/bas man btlltc^ bie amp;.c\mc/ ^’eld;c anberen bavin bicncn Bonne«/ '^«ivju nötigen mb fbrbercn/»icl me^r ‘'ïs bas man fie bavin btnbcven vnb ^»geben (bite, î5« bcm fîc^ct es and) lb nidjt tn menfdxn bcnben/bas ma«

(ebevn nadgt; eignem gebüncFc« ’’’’b wolgcfallen föv('d;v«l’Cfï wolte/ W’as ev ^btren Obev md)t (îobivcn (bl

Weil ld) abev ein nbsp;nbsp;nbsp;i(î bin/ (b ^etlt;=

^^id) mi(^ besfals audgt; tool jnent»« !?^^^bigen : jclj veil es aber btsmal l^mpt anbeven/ was tdj fnvjubvingen ^inban (etjen vnb a« (einen ovt

Iteilen,

5ÖVS anbev/^aben jïdgt; ctlii^e verfgt; ptticn laflcn/basie^billid; ^ette foil«

*Ueincn Wibev(acbevn etwas tn bev Wen« idj ved^t ^ette t^«« rn ^a«# w^llc«/ïvcid;?« rnb «acijgebe«, ^avauffabcv ^abc icij (c vnb alwc^ S£(agt/vnb (age no^/ we« cs mein 25 b t^un

-ocr page 418-

25«lt;amp;

t^urt vnb Irtdjc voivi/ fof0ltcc0f»fgt; ï»ar bar^n nitnab genwngelc [gt;Abtnl wie. men bantt tv^i ivttö ! ïxte id^ nteif । nem Wtber)adf)cr (tlbereic alk per|^(t ( ha cthdje mal »erjseben

aber lt;Sottc5 fad^e ift/ baean aad; alk €tgt;n)îci) jrc mtereOê i}lt;fbeit/ fö wtl wir mdjtgeburettbaû germg/icbaranjii^ bcgcbcrt.Tü weit es gki^ gc|H?eb®/(0 were ee bamit ned) nicfyt: verrietet.

3cbocb f0 mwö tdgt; audFgt; für tncirt per|0tt bcPeimcn/öae id^ ciit folcfy 2)0^ num von (Sott nici)t ^abe, jd) wiifir aud; in'dgt;t ob co gut vub (L^iißlid) fern wuröe/vub mit (Sott vub guww ^ewißßn gejebr^en ^ônte/jonbeèiidjiif loldjtm amptc/ale mir vou ber (Sbtt^ teit befohlen gewc)en/al6 uemhd) Ödß

3« JraiicPpirt m ber Vumerfîtet ne beu meiner profejoion folce adjtiîng baraujfgebcu/bae teine ßtbnnte eiit^ Qefaret ober getrieben wörbcu. ‘Vul’ wenn ici) aac^ glcicb fei« auöbrucHt^ eften bel^b^ vou bcrÓbngfc’ett barüber gehabt ^ette/ fo were ic^ bauuoc^ ak

-ocr page 419-

2(ntwett rtöffeth'd) rtnïgt;. övgtnncttt.

«tt Profe(|lt;gt;r fc^ulbj'g gcwcpn I £gt;ic warrelt ju kren »«b jrt^unie ju fîrap r«i/»Ub bic fuugc 3ugcnt baför juucr WÄrne«, Vnb ba ce auc^ gktc^bas incçt getvcfen wcrc/lo bin tc^ banoc^ «n (C^nß ! vnb l^abc neben anbcrcii €t}rifî€n einen ernften befebl vont fen (Settee (èîbfî ! ba er fpncl^t ! ^utec (Heb f»v faîjcbcn prepbeté/Wer niiclb bekennet/ben ïviUcb wiber befennen» So babe icb auch »i ber (Eauffbem _€euffelentfagt/vnnncb j« (Sotte riï lcincm roortc an ctbeejîat oerp^ieptet: Wekbee icb aucb wit ctncni c^rperlt#» eb(rt etbe nacbmale/ba man mteb ak bù 5« Wittemberg jum îTïagtftcrto îHgelaflèn/gkicbe'fale getban/mit óp pntltcber verpßicbtang auffbie alîgc «icinc lere/ïvie pe tn biefen ikircben vit Sebukn gcbrcucbiicb tp/bie bennoe^ «uffiSottee wort gcgrunbet tji I rnb rtiit ben rccbtfcbaffncn S'^mbolio bereinfttmmet/vnbin ber 2iugebur^ Sifeben confefeton funnnartfebo^ bcgvieffen ijt,5» bem weie man

^b X bas'

-ocr page 420-

ïgt;ao nn'c^ felber 5« tgt;er làc^cit mit nickte ffebruit^en ^abe/fbnbern ici^ bey ben ^aren vo« ntctïiein Wibet pieker beju gejbgeit bût. ^ee^lcic^dt weis tuait aoe^/bae i'c^ miel) ber bcithc^eit ntittcf barût vergalten l)(ibc/ «lpgt; bas ic^ itiic^ beewegcit bey ber ce benh'cbeii ÔbngBeit bo^nt viib mbegt; eeti beHagt/vitb vntb ^itlffan^elïtc^t babe ; Wie teb mteb battit i)affclbentit ntctïtcitt fc^iiffclic^en filagcit/ »«b it»t cntfititgeiter |cbrtfltltcber aittwort barauff jubetveijèit erbiece, Wcrivelfi twieb battit verbeitcFeit/ bas ici) nieiit gewiffèii bartit »erwarct babe c Sagt boeb paiiluG (èlbfî / bas wir eiitc gute eiteerje^afft vbett/ bcit glaubeit vit eiit Qitt Qewiffen bebaken (bUeit/©egt;ii|îei) werbeit wir Ic^iffbvucl) attt glaube» leibcn/vitb |blcbe Âeute babe er t» be» ban getban vttb beiti îCenffel ergebe».

Sître beitte/birt tcb voit etlichen bet iiiafjeit aitgegebctt wbrbeit ! ale ^ette icbwblFbitttettßillc barj« fkjcit »»b fc^weü

-ocr page 421-

3(ntw. fltiff ctftdi fint», ftrtttttnciif. R^weigctt/nrtc^ bem fpruc^ pauk' ait où ÎL^efJàbnic^er/ Qetö fîiUe vnö kpaffet bas cïücrc»

Öolc^e vrttgt; ber gleichen »crmai» Mung fem nur/eSotcbb/uictxöllem betäubt/fouberu auc^ ^ertjkcl^ lieb S«gt;»d£»t. 3cb ^lt;ïbc jntdgt; auc^ bcrfcU beu/(b viele mtr möglich gewepu ift/ ^er^alteu. 2gt;aü fb lauge tcb 5U ^ranc? rwvtgeive|èubm/böbctc^ bas meme «tit ^et^e gefd^affét/alfb bas icb mei# Her lection getvartcevnb neben benei» •ttetnanbs verunrugiget/niemanbe ge# fchabet/fonbern viele mehr jebermen# •ugltcb Seme vi» gctrewltcb gebienct/ fo viel icb vermocht vnb fürCbtM^’^ beb geachtet habe. “Jn meinen lectio# Hibus b«bc ich bas getrieben/ was icb '’Ou meinen preceptoribus vnb von al btt reebtfebaffenen ©eelforgern aus Lottes wort gelernet batte» ^a auch evßlicb bie algemcinc Icrc von notwei» bigteit eines newen geborfames vnb inanbern 2lrtitfeln votttTïufculoan Stfbebten warb/blt;^bc icb midj befiel# 25 b 5 ben

-ocr page 422-

5D«s5ûiiffte

belt vittb fncbetto nnlkît nidjt nls d'n cuber citjenomeit. 2)c nt»»« berittclô ittic^ cb etneit Âccwrcnt Jto^ coruntcbinmunnint/öcrtit folcije b« begriffen ifî/ntit citff ben plat) gefor** bert ^at/cdô «iten bent men ktdjth^Ö er ben be ö. p^ihpplt;gt; (èlbfî ebbred;c tonte/t)ebc id} meine ejepîicatiaiw ä» incmem ort bernber t^an nniffcn : bbd) ber geftek / bes tc^ lerereff® »nb en pinen orten »nb ficlkn ! be bie meterxc dffntltdj mitgebree^t/ one ^oncn vnb fdjenben/ one elle e^f^ ne jnnottgnng/ one elle bbol?ctt getV^ |)ebc/«jic mir meine ju^órer gerne belt;* 5cngcn werben/Weldpen tcineo wegeö ^onen vnb Idjcnben en fîet ber lection ^ettc gefellen werben.Vïedj bem eiic^ enbere Äeute en enberen orten mit ned; meinem €lgt;ripltd;cn nemen gt^ tre^tet/wie fie beogleidjen mit anoe^ ten vnb fonbcrlic^ mit fren eigenen pt« ccptoribn6gcttgt;en/^ebe ic^ bernber «ine twrtîe betentnns vnb crtlerunS meiner Ure in ber meterie ewff Äeten*

-ocr page 423-

3(ntwott rtufT önamp;. tegument« ’’’Rb brucFcit Icflcrt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id) and)

’’‘^cbêf mit offcrttlicb^tt S^senfd^vifP v0ntn«jcold bârôber cngegriffén icb anfvngli«^ ntdjceö mcbr ^*lt;ïnn blofle beCentnuó metuer Uvc one ^lewiberkgungbes/ was von meine ^iamp;cr|adbcr juv »nbilligfcit wiber wiid) auffgebradjt war/ ausgeben lap fm, Weil eamp; aber aud) ju meiner niebt Saugen befdjwcrüg öaröber geraten b^beid) baflclbc als ein crcutj gerne gutwillicb auffmid) genommen/ '«b mit grofler gebult/|till vnb friebgt;î Tarn One alle verunrugigung/ ber midgt; ^«rtcr mit warbeit jeiben Ban/eiu jim^ ««be weil getragen.

3n biefen jtjbcmelten (îult;fen bclt;« •^uffe icb midj jum teil auffbaserfîc ^«pitcl/ weldjes forn im anfang ge^ fetjetip/barausmanpeb meiner viV ubttlb juerfunbigen wirb babcn/5um teil auch auff anberc2tcw/biebarin l'îitlcr weil ergangen fein.

Weil bann bem alfo / wer wil vnb mid; bann meiner notturfitigen 25 b 4 veri«

-ocr page 424-

^gt;•6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5D43 ^fnifyrc 25ult;ft

»crcntwortung/ bù ju lt;3jgt;Ott^ô rcvrtb krc/ 5u ed^itltung gcwtflcrtô / »r)b 5« crrcttiirtg C^nßltc^ert hontene amp;c|x»pOrtvvc!û gct(-)Âti/ intt lt;5otc vnîgt; c^rcn vcf!gt;cn^ cFcnç' X?nî) wert es rcc^t jugcl^ert were es bilUd)/îgt;4ô m^Jii mid) lem rttefît »ertgt;ec^)tc/f0iit»crrt »tel gute »nîgt; f^rberung bentt ce. îDas mue id) nu bem 2tllmcctgt;d3v ber rtud; cm Âidtjter i|l ] ^ctmßelUit »nb befehlen»

UIL

Snxs »icrbc/mus ce be^ jtjtbcineb ten rtbd^ mdjtbktben/Ibnbern kl; fo* »rt mus auc^ etltctjen neutralen nod? md;t gebultig genug gewefen fein.

éas mus t^ fie allbfagenlafprt^ 2(ber (bnfîcn weiô eamp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wol / »)lt;t5

»df? barm get^an ^abe/»nb jwar al*o bas td^ l^ir barrtber crtrrtd'et »n£gt; »neergangen bm» VTun leflêe es ftlt;Ö wol alfb ntc^t fortbcrlid; anje^en : 2)« man aber bie ^tßbrtam bey etnanber feiert / Ufert bber ^órert jbUe/ trage tc^ barart

-ocr page 425-

2(ntwovt fluffctitd? «nï». Argument. 5» barart gar Beinert jiveiffel/cs würbe bcttrtbd) mandjee {ronimes ^ertje ein C^rißlid) initkiben mit mir tragen.

So lange iefj j« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gci«

wefert/^abeidjmid) reblid} in leinen

I predigten ! bie er me^r mit mir bann Wit teren $ngebrad)t ^at / leiben mitp ftn. Vlad; bem aber (eine newe fdjwer inerc5i von b£amp; nervenget}0r)amcG Sw (Sott vnnbtigBeit vnb freil;eit ins felbmit aiîffgericijten ^’enkin Bbmen *|î/^abe id; mid; an anbercit orten '’Wb feinent willen entl;a!tcn/ vnb 5« îtiten irt ber jrre vmbl;cr jie^en map

I kn, iöie mein abwclen von ^tand’;* l'urt von baue vnb bblf/won Weib vn

I iMitb/ von 2tmpt vnb itection/ von al le bem meinem fa|t irt bie fieben^ ^krteil jar gerveret/ vnb nod; Bein Wbe barin jufe^en. Was mir au^ bar jjber an meinem 3rtgcnio ! an leiboge# lnnb^eit/an meinen lîubq'ô/an meinen

I nnbeven ^enbelen wiberfarett / bes bin ’^cin jcitlang rvol/ lt;Sgt;btt fev es ge^ vnb bcimgeftellet / jnnc gewor«»

»b Ç a«

-ocr page 426-

3gt;8 tgt;as 25olt;^

2)4 Uflê icfy mm crcutj »rtb 9« bult jebermertmghdj vrteiku/ ivcrb^ wil/tvte id} baii öurtu ebcu (o welivilt; iri anbevcn (udjert flt;ïrt ndjtcr kibtu. ©en|ï«i w«6 wel etliche/ bkfiJ) JU )èld;er gebult vntudjtig geud;tetï Xgt;itb mus id) aitc^ fur mein teil beßert^ «eu ! tgt;46 niutt wicb billtebe»’ ignauum Vttb infenfacum/ Ufg Vttb fiul ! aIö bultfg jufcbçltcu ^zttz/ Äugefe^eu Öde td) ju tnclcrt bmge« vuö viel me^e/ die fidpwelirtbcrgcbulc geburet Ctxgt;eld}e bauueeb aad) jre inus fei vuö inue ben ! bunnt es eine erbculicbe gcbwlt

Scfd)wieQen b^bc. 3|t4ber je ct* ner/öer ned; tncbr puticutj weite seigt; leiftet^aben/ bem^u« tebe wel góiï^ «eu/buô er es aud) aljb/ xn'e teb tbuu mu||êtt/vcr(ticbc/»ttb ba ere bep fer tnad)et/rvil id) gerne fein Oifcipcl werbcrt »ub etwus »eu p« ftubireii/ brîrju id) mid) bann dffendid) erbiete»

^ure fänffee/ bue »e« etlicbeu be^ ^lagcwirb/babfolc^ bing one ergert

niiamp;

-ocr page 427-

2(»tw. öwffk’th'djc 4ntgt;.

Muó vnb (trtbcrcrt jc^abcn nu^t Abgc»« ^et/ïgt;A6 tfl kibcr alljiwitr/rnö xfï bar «uff allbereit bcr augenfdjciit ju ^’ran^ (ffurt xgt;nb ill ber ttabcbe »ertjanben/ Welches mir and; »eben anberen (C^ri flennidjcreenigj« ^ertjen get)et/bc^ weget Wb betrübet. Ulan wets aber WM/baetnfdd^eit feilen benen allein bie fcjjnlb ju geben fc^ / von tveld^cn fbleb ergernno vnb fd;abe berfomet/ iw ban ber felb(tfagt/Web beni / ba ergernus von tompt. Vïun man joldjes benen/weldjc bic \zxtf bie mit vnb feinem robrt •^«t/leren vnb verteibigen/ mit nid;te ^“’^^Ifm/eben fb wenig als man 5nr^

Wb ?oerrn,^ bic jre lanb vnb leut '’«tteibigen/bber anberc ^tenten/bie )r P^ir^löion verteibigen/verbencFc Ban/ pö Were bann/bas man mit einem ak tb banbelcn wblte/wie ber Wblff mit bem Qdjafc im igfopb l;gt;anbelt/ bo er

I im (prid;t/S)u ^a^ mir bas waOer \ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^an id) vngerbd)cn nidjt

2lberbie)em'gcn/welcbemit newer

-ocr page 428-

î5o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25wdgt;

newis ïerc ^crfnrbrcd^cn »«b rtlp jw lermcrt (£l^b|)crt/ fern bic rcdFjteiî gep*’' Icrt/bte 4rt folc^em crgernws vnb bciï fd^ulb ^aben/ vn eben benjen^ |bl matt alles/ was bcsfals Qefe^idjt/ jurcdjttcft/ tvte matt bcsglcicbc» mit bcttett/wcldje aitberc leotc jrer rugltd^eit pofpfstoit juettt^ebett »ttttö Îterjèlbciî tt)ctlid? juberaitbett cFen vnb fitrt^abeit»

Wer mt vott »tts bciocit ber algeiii^' nett €^n|thcl;cii lere verfedjter anfeebtrr tjr/öas i|î itumc^r tunb vnö , offettbar/vnb tm mangel öelfelbert pin meine vnö meines WibcrfaelX''^ fd^riffeen ver^anben ! baraus fc^cirtlidje nad;ricbt*^ttS junemen tp 2)a mag man als bann nad) eines i5^ liefen verbtenß p^ulb »nb vnfc^nib ausecilen : »nb bas barober ergebe« laflen/wasbarj« von (Sottes geböret îTïe^r weis ic^ von biefer v» bergleic^en facf?en nidgt;t jofagen» rz

Samp;rb pd^pe/ geben and) etliche fSr/ !

Otts

-ocr page 429-

2(ntw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rtnf. aigumcnt«. 58t

tgt;A6 id) viî meirt Wiberfac^cr jugUid) red^c fetten { »nb weren vn|èr beiöer , meirtunge lcid)tlid) ju c^ncorbiren » I einer in fonber^eit gefagc: iCs rcere nur l)0^muc »nb fîokj/buô einer ben unbern nid)t »erflehen weite»

Qe fpielet vnb geucFelt man mit ©Ottes fad)en. quot;Jd) medpte aber ger# ne febenvnb beren/wie fie es ein xmb «usfüren weiten/ bas lt;öett »nb ber ^euffd/C^rißne vnb orthodo XUS vinb hæicticusXntbcruô vnb 2lnti^ , noittus/ 2logöbnrgifd)c Cenfeflien '’nb »erwerffung berfelben ! War^eit vgt;nb lugen/ redjt vnb »nred)t / ja vnb nein/ein bing fein feiten t vnb bas bar^ Unter bas eine fe wel ab bas anber ftd)t vnb war were» 2)e6gleid)en rne* id) gerne €l)vi|tlid)e vnb richtige fürfd)lege ven jncn leeren ! feld)e weit 1 bon einanber gefenberte materien/wie i^5t bauen gefagt/ mit einanber 3« cen ’^brbiren vnb 3uuer gleichen. baben '6tt5eletlid)efurm|ar verfid)èt/abet p^feinbaruberentwebevim flid)blic^ ben/

1

f

-ocr page 430-

38i £gt;rtß

bett/0bet (jrtbcrt fóii|ïert mit fp0t f(J)anöen abjtc^ert muffen; Vnb «on ftrt jimhdjc melamp;uitg »nb triber'* Icgimg m meinen JTcutjcijen V0m ù}rtfèlid)ctt leben geßf

tSß ift aber aaff gut

»nb (ônfîen lt;mcf) C^rifthd; Mitbi» rebcn bce aller beße/ bas tnau iu d}sn fad^en (S0tt »nb btc getvißeti (angcnbc rid^tig wb gerabc vnb (age/was redgt;t vit veriverfß/ was vnredjt iß/ bne alle viiiilt;gt;tigeytrlt;^ gleid^ungcn/wb bne alle anßel)£n ßr vnb ßucr per(bnen/nactgt; empe! ober be(vfgt;ltd) f'elbfr iviegeflt;^£i^ bcn ße^et/(S^stt ftebet tnd^t au bie ßu: 2(ud)nad) (einen eignem bcfc^v bu (bit l^eine pcrjbrt an(ebcrt/awcl; gäbe nemen, Æs ^at bcuubdj geuttg juthunbe/wenn man gletof? ben (acf)^” rid^tig vnter btc äugen gebet / ba^ e® »nangcf^cbtcrt bleibe/ vnbeinenbc^ (îanbt (ampt einem guten ausganS gewinne,

^aamp;^eißvubißaud) recbt

lbgifc9

-ocr page 431-

ftrgumertt,

S*Dt Auc^ ^ott pirtcit fcgeit »ob bene^ j ’^UDgbcrjii/bAseöenöh'c^ jö ftittert ' 'yfeit/ vnb 5» vider Ä.eute tjeil vrtïgt; p*

‘•Steit gereiche.

in. gapfecL

v0rt ctlirfjen crtbereij ftßd’en ptmpc belli ^e|cbïw5»

tlebert vorgeincltcrt 2(rticPe!rt vnb ^cfcbulï)igjjnger| ^ctte ic^ niid; fonfïé JJOeb von wegen etlicher nnberer be«lt; Rbwernngen vber meines Wiberfn^

I ^evo anb^ng jubeHngen: als nemlidj ' ^«5 von ben feinen mir vnb ben mew Nen iiitd) leib vnb leben/nedj gut vnb Wwt i nad) glimpff vnb ebr/ welches lebalköjumteil mit jeagen jam teil Niit fd)ri|ften ja bewcijen getrad ^tet »ft: 2gt;lt;taon wol viel vnbmit ivarbeit jafd;reiben were/wenn camp; nod '»ibjeitig were»

^ejfelben vnb ber gleid^ien bette idj wol jam bodjfren vber fie ja be*

Hagen vnb jabefe^weren. 3lt;b «s «ber bionirtl alfo einpellen/ vnb baged

S«’t

-ocr page 432-

iiefd)lu8.

Qcn/^ott hem aümci^tiQctt feineô gefallens jnt^u« befehle»» ^jcintt wtl idp rtlfo in »ntgt; mit befdFjltcfptt/vnb jm als bem ptindp^^^, leit b:e gttntîc fàc^e «tls |êtii€ cj^eiK ter juoorteibigc vnb aoejitfuren omb ^eitti^îel(eiî/nttt ernfter »«b lid^er bitte / er tv^He fit^ vmb riantciiô »itb c^rc «jtllert vnb ' wcQeit bcö iSerrit C^rißi feiner lùbtiî ^ird^en lt;ttt beit 0rten / blt;t ßc V0n ge/t öer 2(ntm0nicr/ JLibertiner »nb ii:nt^ufiafie:t tu be|(:(?tverwrtg t£ii/»eterltctgt; erbfltmcit/ vnb ein bermafjen mibernmb auff^elffen/^ fic im weQe öer war^ett wtb i^tißh^ (^cm frieö vnb einigfeit rvànbelen mit ge ! vttb citbltd) bes etvtgeii (cbe»bö pfi^iQ vitb tetl^nfjitg iverbe, 2)lt;?5 verletze vnb gebe ber l£t»i0«

vnb 2(lliTted^tige ^ott I

2tmcn vnb 2tintn»

I