Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

PARS SECVNDA, lt;^ONT1KENS EN^lt;l(^i^JTIONES 'aEIQJ^OT LIElt;^O. rum Teßamenti heteriij nomulU alia opufcula, quit Catalogus mdicabitfquifequitur.

iLLVSTRISS IMO PRINCIPI AC DOMINO, DOMINO AVGVSTO, DVCI SA^ XONIÆ ELECTORI, SACRl ROMANI IMPERII A R C H I.

INTJE:?? PRAËCEPTji VITAE POLIT JCAE, QV AE V E». , tuflds ^ra,ui autoritate tradidit, hoc quo^ fcepè repetitum eïtj TSLon temerè mutanda^ ejjè '})eteres le^es, Muka extant in hanc fententiamfa^ienter diEîa nbsp;nbsp;pr^ece^tagrautter. Célébra^

turn est mult or um fcriptis Ijetus illud^-m Kaitop îu K£r/jamp;(zo/j ju-ihti“ m'n.oii,cui Ijerßculus T'hocylidis COn^ruit:}Ln mvamp;p Kap.aprva/J,CICK.1'= vKr©-* a/Lilvup. ^t Menandro efi-^wiLQ\z m7i^ îy^wpio/ç W(9S k«’

IDemofihenes in Oratione contra Ttmocratem legem^ qtM fuit apud Loer os.kkfi quis nouam le^em laturus ejfetjfuaderet earn publice collo in laqueum infertOj'Ytß non placuijjet leXjciues moxflrangularent autorem^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omni tempore

omnesfaftentes^ubernatoresj quanto potueruntßudto, cauerunt non necejjarias muta» tiones Legum ^rumpub. ac iubent aliqua parua incommoda condonari confue» tudiniy ne mot a ^pub. '})t (eÿ'o corpore, maiora mala accidant, cumL^latone, l)t deliri patrkßc deßpientk patriae mores tolerandos ejß monent, quia experientia do^ cet lierè diElumeßfa Xenopbonte,siMM{LiTa.Qo'\m')P'Kiramp;7^,p 0oa/aTH$0fo;, ideîl,omnes rumpub. mutationes adferunt caedes, tanto^ magis, quanto maiora accendunt dißidia publica,in quibus fer è profert nbsp;nbsp;ejfert fefe petulantia nbsp;nbsp;improbit as leuium et malor um

in^eniorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etiarâ Optimo conßlio inßitutd,

multum^ acfapienter deliberatce,lt;(spprouidè cauté^fufceptoe, deni^ cum mantfeßa l)tili= täte publica coniunbîae, confenfuq^ publico receptae at^ approbatoe mutationes, periculofæ Junt,lt;(sr inter dunt detrimenta afferrefolent,quie lon^o Yix temporefarciri acfanaripof Junt.

Hac fapientia politica multi preeßantes liiri initio mutationis, quaedLutbero fa» Elaefi, decepti, quod nunc alibißi, emendattonem omnem liehementer improba» runt lisT diffuaferunt, moti non fuperßitione, aut ambitione aut auaricia,ßcutpromifeu» um prophanum liulgus facrificulorum, qui reduci in Eccleftam genus doEirinae fuis commodis oßeEturum, ocium interturbari fuum, ac labefaElari dignitatemgrauiter ferebant, fed magnitudinepericulorum at^ incommodorum,quae fequutura inde proßh ßiebant. Impietatem enim craßforum ac manifeßorum abußuum,quiplane inueterarant, doElt'inam atlt;^ inuocationem Filif 3Dei aboleuerant, excufare nonpoterant.

Fericula ergo exaggerabant illijquoe prae foribus erant, quaeq, baec mutatio ejßt cu» niulatura cumpernicie Ißgipub.Cbrißian^e, pacem laudabant atq concordiamffeditio» nes hituperabant, Eccleßae ^manoe autoritate antiquitate amplißcata .• vzors^ta-ixTä contra,qui introduceretur, priuata paucorum audacia condemnato, tanquamface difcor» diarum, quibus effet conflagraturus orbis terrarum. Cardinalis Campegius cum oßendif fet longa Oratione, hanc mutationem diffociaturam ffèatq diuulfuram orbem Cbrifiia»

num,quem autoritär ^mame EccleßcC reltßonis eiußem yitnculo v 'ttuum conformï^ täte hue eonfocîajjèt,f(^ idcircopatefaElurdm ejje hoßibus Chrißtani nominis aditum ad Europanij quem coniunEtio confenjuslt;^ ^e^um potentißtmorum haBenus pr^eclußßi fetjcuiusßieritneruus^lißo ^mana.Hiec er^o cum Vehementer exa^era/ßetstände erupit in h^ec VerbadHon eîi bonumßSLon eîb bonum, labefa^lari autoritatem dtßßolui harmoniam pulcerrimie Monarebd^y quæßolafuit haElenus eußos O' ?uTa^lt;aç in Eccleßa et Eacts publica in Imperio. Etßmilta auditafunt ex alßquafi prafaßa malorum,qua inde exoritura ejßnt.h^t enim reuera maior Vis eîl reli^ionum, quam rerum caterarumj qua omni tempore animos hominum nonprorfus feros Vehementer commouerunt,o ad. Jefe totos conuerterunt deltbutos aliquo /en/u metuq, numinis diuinijßc earundem quam aliarum le^um mutatio dißteilior eß acpericulofior^ tantoq, magis, quo alttus concepta àprimis annis atq, atate conßrmata opiniones in animis infederunt atq^ inueterdruntj praßrtim ß nafcatur ex ea mutatione laxatio aliqua dißiplina o licentiaj ajßerens mo* rum deprauationem.

Etß Vero hac de di^nitate Veter um conßitutionum, de pace, de tranquiüitate, de Concordia orbis Chrißianißuo loco reElè dicuntur, quot;ELe^ fuit ex noßris quifquam aut tarn ßolide incoßtans o rudis, aut tarn ab omni humanitate alienus, Vt Vel non intellexerit^ Velnon curdrit, quantum difftcultatum O periculorum hac emendatio allatura eßßtjnon debuit tarnen hac Ehilofophia transferri ad obruendamßoriam IDei, SDodrina errores O Idolatria dißimulari nequaquam debent, Velß fra^ius illabatur orhis^ Sicut Chrb ßus inquiti St quis ne^auerit me corsim heminibus^hunc neq^abo coram Eatre meo^ qui in cœlis eß^

Quare cum dotlrina 'Eontificum eßet impia, O le^esßabilirent opiniones impias O Idola, neeeßefuit anteferri mandatum E)ei, Oportet IDeo maßs obedire quam homi=gt; nibus, Itemßi quis altud Euan^elium docet^anathemafit. Item^Ela^hemia non remits tetur ne^ in hoc mundo, neq^ in futurfeculo. Erimum praceptum, TSlon habebis IDeos alienosfon^e anteferendumfitit omnibus rebus humanisßeßbus hominum, imperqs, or= dinar ia poteßatijpaci, patria,concordia.His nominibus etfi nihil eß augußius,debet ta^ men maior ejjè^rauiorq^ autoritas mandait diuinipracipienti5,Vt fußtamus Idola^

Sedhacipfa necefifaria emendatio, qua fiußulitrecentiaEonttficum dogmata ac décréta, non inuextt in Ecclefiam nouum oVetufiati ignotum dodrinagenus, fed re= uocautt ac refiituit puritatem prima antiquitatis Eropheticis o^poßoluis fcriptis analogon, ficut collatto Ecclefiarum inde vf^ à temporibus Apoßolorum teßatur. Ec=gt; cleßa E^mana difieeßtt d doElrina O Veßigijs Apoßolorum, condidit dogmata ritus fundamento contraries, qua noßra Ecclefia cum ex fontibus ficriptorum Apoßo=gt; licoYum Cz* pur tore antiquitate euidenter refutafßnt, reEîè reprehenderunt répudiât’ runt,non expeElata autoritäre eorum,qui erant in ordinaria fucceßione,cum hoßes eßent, (srpios Veritatem ampleEientes crudelitate manifeßa infidqs oppugnarent.,

TSLec terruit piosVel conßeEiuspericulorum, qua indeemerßirai^innosredun* datura eße, Vel tetraßecies fcandalorum, quorum caußam aduerfarios in hanc mutatio^ nem coUaturos eße a^iparebat. Sed conßrmdrunt antmos omnium contra pericula (sr fcandala cextitudo ((jr antiquitas doElrina, Veritatis euidentia, con/en/us cum fcriptis Eropheticis Cr Apoßolicis, ac teßimonys Ecclefia omnium temporum, qua fundamen»

tum retinuerunt^exempla ^poßolorum ac c^terorum^cjui ab Ulis doEirinam accel)eruntf deni^fèuerita4'ï)oci5 diuinieyf)ronunciantii blajphemiam ejje^ fi quis aniitce lyeritati contradicat aut aduerfetur. Senfimus faElcC mutationis incommoda, quot;Hon tarnenpro^ pter circumfufa l)ndiq^ pericula profeßionem lt;(^7* confeßionem doElrimej quam eramus amplexi deferutmus. Et ne nunc quidem malorum finem proßtcimus: Sed anteferimus mandatum Tiety lt;ts’ auxilio Spiritus fancti pr^eparamus animos ad excipiendos acper^ ferendos omnes caßus, Illis ipßsljeropericulispublicis lt;i^fcandaltSj qme non à nobis, fed hofiibus Ijeritatis Euan^ehcte extiterunt, opponimus yocem Cbrißi, qui fe profte-tur afferre doEirinte^enus tanquam hnem, quißt accenfurus intentes dtfcordias. TSle^: ceße eit enim exißere certamma de cultu IDei, quia IDiabolus ardet horribtli odio 3)ei, Ci? quantum poteEt delerel^erbumlDeiconatur, incitat impios aduerßus Eccleßam, ac trahit ßecum florentßima régna. Sed cum hi^ hoßibus fcimus belUgerari Filium î)ei, tueri ac protegere cœtus ipßum reElè agnofcentes inuocantes,ßcut dixit, TSIemo rapiet Oues meas ex manibus meis. FLec Utentur impij ßucceßtbus in hac l)ita, neq^ ex euentuum dßimilitudine iudiciumßat de Itéra doEîrina Eccleßa, quam in hac Ettta crucißubieEiam efßeßctmus. Manent impiosßult;epœnlt;e etiam in hac l^ita, poß hanc ydtam ieternorum ßuppliciorum horribtles cruciatus^

Q^madmodum autem initio, cùm nouitas repurgatæ doElrina oßendijßtpoten^ tum antmos,extiteruntßapientuli quidam èßatellitio Fontificum, qui Itt augerent et con^ firmarent odta doElrinoi in antmis Fotentum, omnem dißcordiarum malorum publia corum caußam contulerunt in fußceptam ex Iterbo Fgt;E1 emendationem doEîrinæ Hÿ)) £7ro«zop^wlt;r/p, ßc nunc poßquam F)ei beneficia perrupit lux Iteritatis, mendacia Fontificum penè eiißt at^ obtriuit, aliud nouum prodit Gnathonumgenus, qui cùm non reperiantj quod ItiElrici Iteritati obtendant, Ecclefio/S nofircbs nouo calumniarumgenere déformant, fidem autoritatem certte. lt;is' immot^e doEîrinæ 'derogaturi exaggeration ne dißidiorum)quie à IDiaboli furoribus hominum malicia ortaßunt»

Sed his calumnqs, quæ ßalßb tribuuntur doElrbiie, opponimus Itocem Chrifii, qui prædixit Ittrumq., fub extremam delirantis mundt ßeneEiam , isr maiores dogmatum conßußones in Eccleßa futur as effi, tarnen manfuram effi aliquam Ecclefiam Fdeunt reElè agnofcentium inuocantium. Oportet, inquit, 'ïtenireßcandala, intelligenspr^eci» pue ßcandala doElrin^e impieetisrßalßorumcultuum. Sedltæ autoribus. Cau/asergo diß fidiorum ißt Gnathones tribuant non Itérée doElrin^e, fedßuae maltcilt;e acperuicaciee, 0* SDiabolo autori hlt;ereßum,'^fi)^ aKarasao-iaç, quicùm oderitgloriam F)ei,fuperba Itenet nata mgenia incitât armat, l)tßargantßalfa dogmata, qutbus aßergatur aut obrua» turgloria F)ei^ Omni tempore, Itt in Fgtumpubßc multo magis in rehgionum muta» tionibus commouent ßeß mala ingenia,alids alqs caufis impulfa,qult;eßententias reEle tra^ ditos lieteratoriè lacérant '(sr conuellunt, cuius rei exempla 'Vidit ^tos dpofiolorum, Sed an propterea Eccleßa nulla efi, aut nullum ell certum doElrina: genus I Si quis ita nunc ita ratiocinaretur,'ï)t olim clamdruntaliqui,F)oElrinam Chrifit (sr Apofiolorum peflem eße generis humani, quod fit fax feditionum(srlernah^erefium,equa infinitum chaos mirabilium errorum pulluldrit,is quomodo qult;eßo exciperetur I • Qua ergo reßui tatione dignaeft maliciofaimpudentia (srEgt;irulenta maledicentiaillorum, qui doElrinte nofirarum Ecclefiarum, qute ell ipfa Itox Chrifii, Frophetarum (sr Apofiolorum, tribut.

wit falfa commenta^ tribunitia confilidj iniußa^ criminationes fedttioßs molitiones malorum)(juaß inde 'i)irus fuum haußrint ? ergo Iohannis Euangehßie fcripta refu^ tant blaßfhema deliria Ebionis Cherbithijac c^eterorum^ qui ea reîexuerunt ßc cùmßt duratura, Eccleßa ad finem mündig excußbunt Eccleßas noßras fcripta no* ßrorum contra has ßmiles alias criminationesj ßr refutabunt 'i)eritati obieEa men^ dacia.Intuemur has dißrabliones cum magno dolore^fedprohibere aut tollere nequimus^ Extant tarnen fapè repetita in ßcriptis noßrorum refutationes blaßhemia Seruetij Campani) Conj/^jThammeri) Stancari iijr ßmilium contra Trinitatem isr Ftlium T)ei^ Extant teßimonia eorundem contra AnabaptißarumjStenckfeldy ßmilium ßiroreS) contra Antinomorum lietera recentia deliriatcontra Eontißciorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncuvà ngüj

âpXaî'a’ deniq^ Contra multos alios nouarum deprauationum ArchiteEloSjdepracipuis om^ mibus 'ysera doblrina partibus^ Ebec dubito altquibus exprimis fufcepta emendationts autoribus ideo 'ïiitam in longius tempusprorogatamjtsr Ttresßtßebia^fuißß diutiuS) ^t Jiipereßßnt altqui,qui doblrinaniyß quid hareret autpetulanter conuelleretur) copio^ ßus declararent^ lis* ab Eccleßa adhuc tenera nouarum opinionum impetus ati^conßi» Ttus depelierent) ij)-de motis controuerjqspoßeritati certa explicata ac firma tefiimo^ nia traderent. Quotiefcun^ enim noult;s: Utes Eccleßqs noßris motxßunt) toties ex illa ipßaceu agitdtione contraridrum opinionum äcljentilatione plus'})eritatilucis)plus do=‘ blrina certitudinis acceßtße res docetj adeo 'i)t non modo non labeßibidrit fundamenta Ifllus hoßium quorumcunq^ impetuS)'})t contrartorum refutatio ea firmius communierit. Si tantopereplacet aduer/aryspratextus dißidiorum) oßendant)non quid quißq. malU ciofè culpet (ir reprebendat inßcriptis eorum qui reßitutam ex l^erbo T)ei doErinam contra aduerßarios defenderunt)ßd l)bi illa ipfa doblrina à Ijoce Chrßi Apoßolorum dijßntiat, Sed extant) '})t dixi) luculentoi refutationes '})eterum recentium depra=‘ uationum m ßriptis noßrorum) qu^e ad omnem poßeritatem teßabuntur de Eccleßta bo^ rum temporum (zy harum regionum)qualisfuerit)qualeßtprofejfagenus doErmce) quas habuerit caufas dtßcedendi a ^mana Eccleßa j deni^ qualia ediderit lt;(^reliquerit teßimonia.

Hocconßliorecudimusfcripta'Ißhilippi Hel juithonis, quiproximus a Luthero rebus yniuerßs adfuit ßaßuit) '}}t poßeritatem doceant) decauJiS) initijS) progrejfujmomentis mutationum)deq certaminibus etpericuliS) qu^efußinuerunt Zm Ec=gt; cleji^) nbsp;nbsp;nbsp;redarguant accufationes falßaS)quibus inde nbsp;nbsp;nbsp;ab initioemendationispartim

ab hoßibusjpartim ab apoßatis impetiufunt, TSbon autem recudimus uniuerfa. Ham qu^e ante tricefimum annumJcripfit)ipfe fupprimi atq^ abolert l)oluit) quod iuuenilia effent inelaborata)lt;(^ in ys, qu^epoß annum tricefimum exinterualloßpe repetiuit) deleblum adbiberi '})olutt)non quod aliqua ineßßetpoßertoribus dißimilitudo rerumjcùm 'lpbi^ recitet eandem doblrinam 'iyerbispenè yfdem) fed quod aha alys maturiora ejfe iu^-dicaret . Solebat enim materias ealdem Cr- argumenta eadem ßepe repetereqnon eo tan^ tum) quod dies diem doceret) cum cetate ex certaminibus aßiduis atq^ exercitß quo* tidianis fidei)inuocationis)lt;tsr doPlrmee crefceret iudicium)fedl)t res ilUefßnt in mani* bus iuniorum)qutb.priecipuè feruire cupiebat^its^ 'Yt à multis ac frequenter relegerentur^ Hore autem Socratico de yfdem eadeni) 6^ maximopereßudebat dicere nbsp;nbsp;dicebat fem^

pet) mß promter deprauationeS) mutilationeS) detorßones Sophißicas aduerfariorum cogeretur 'igt;elformulas nouas quot;i^el explic at tones illußriores queerere^yiel ordtnem inßttu* ere alium

ire alium is* concinnioremj'Yel ex^lere^ft quid Jfideretur deejjefiniflrè iudicantibusjn= îerâum fèminanouorum errorum^qtu Jpar^ebantur^a^errebanteil)eloccaftonem'y)el quot;neceßitatem mte^ra, doblrin^ capita retexendij'Vt cum Seruetus bellum in/irret Filib Tei. Oßander inuaderet in capita doplrince de luflificattone hominii coram Teo. Item dim nouum exur^eret Antinomorum ^enusj qui nouam obedienttam in renatis non eße neceßariam contenderent. Item dim noui quidam in Eccleßjs noflris fefe oflentarent Hj/pocriUy qui repr ehender ent confilia^ quce dißmxißnt inter res neceßarias is* non neceßarid^ßilicet inter puritatem dodrind neceßaria is non neceßarios ritus Item qui homines in lapides conuerterunt Enthufiaßica metamorphoft, aliter qudm Teucalion isFj/rrha^quos lapides in homines commutaße Foëtce fabulantur. Item qui cum Le^e Euan^elium confunderentj non internofcentes pœnitenti^e concionem^ quam tradit Euanveliumjab eaquoiproprièLe^is^ooce denunciaturiCuiuselt interpres Euanl ^eliu m. Flccc certaminaj cum mot a eßntj multa copioßusj mult a clarius, is quaß noua forma orationis explicare cogebatur in poßerioribusj quot;})t illorum recentium errorum fontes ac refit ationum fundamenta planius demonflrar et Fie ^erb Itel enarrationum Itel commentâtlonum Itarietas is multitudo molefla eßet ledorij^nelpricberet etiam occafio^^^ nemmaliciofls decerpendiiscxaßtandialiquid calumniofèj trademuspofleritati^ quod isipfe fleri'^joluitjfolapoflrema fcripta ma^na exparte^qucematurrimafunt isabfd lutißimaj dexteritate explicationumjperßicuitate acflmplicitate orationis^ certitudme teflimoniorunijeuidentia refutationunij integritate dodrince. Si quid tarnen in prioribus inuenerimusjquod deflt poflremiSfne illud quo^ Ecclefla deflderet^prceflabimus,

Flunc alteram partem fcriptorum eius in lucem emittimusj compledentem enarra« tiones aliquot Itbrorum Teteris Teflamentij quotquot extantj is quccdam opufeula alia.. Inter enarrationes Teteris Teflamenti etfl eximiafunt plera^^tamen maximè infl^nis efl explicatio Ffalmorum is Frouerbiorumj qu^e fcripta flnt opera duorumpraflant 'ßi^ morum is ßapientißimoruml^sum in genere humano Tauidis Fatris isSalomonU Filtj. In FJalmis non tantùm ßda is fententias interpretatur, fld is Igt;ßm oflendit in quottdiana Itita, in inuocationcj in confolationej is exemplo fummi ^gis inuitat le’‘ dorem ad ardensfludium precandijad patientiam in cruce is affidiontbusyad qu^ereiu das confolationes is auxilia non apud hominesjfed infolo '})erbo Tei. In Frouerbtjs ex^ primit imaginem 'ßegisfandt-, quales fuerunt ’ßeges CyrusjTarius^^is Salomon ipfe ac pluresaltji non tantùm ornâti is inflrudi'})irtutibuspoliticis ishumanafapientiaj flcut AlexanderAuliusjAuguflusjAntoninus ) Sedqui flunt domicilium Teij quorum mentes illuminât is fegit Æterna fapientia^ quee eft Filius TEI x^y^ßmul Spiritufam do accendens is confirmans corda eorunij acprßians faccejßis atq^ euentus fècundos in gubernatione. Teniq^ oflendit qualia debeant eße in tota Itit^e externae confuetudine '})e^ ra membra Eccleflce.

Hanceditionem Illudrißime Frinceps EledorjTomine Clementißime TucC Cel* fltudini oßero is commendo, cum propter exempla fummorum F^gum Tauidis is Sa* lomonisjtùm propter autorem, erga quernfeimus omnes fuiße clementiam is beneuolen* tiam Celf Tuai eximianij is propter Ecclefla^ Cel. Tuce^ quas nullo potuißet Teus be* neßeio aßicere is ornare maiore^ quam quod in his dodrinam repurgari fiiam ac reflU tuifndé^ propagari l^oluitflJt huiusfummi beneficq Eccleflæ Cß.,autores eßet ceteris

Quoi beneficium^ etfifunt) quißpojjentycuperent cum ipfa doUrime luce obliuioneper^ petua obruere ac fepelire, plurtmt tarnen ^mta mente agnofcunt ac celebrant. Et'})iuet memoria rei tant^, donee fiipererit Ecclejia in ^enere humano, H^ec Ijero monumenta quails fuerit quam conftans atq^ confientiens in his terris'})ox dolirinæ indelif^ab emendationey quam ^rauiter Bieter es ((sr recentes prafti^ias refutdrity quanta perßieui^ täte controuerfias illußrdritypoßeritati referent atq, confirmabunt.

Commendo autem C. T. Academiamyht quemadmodum hallenus Tprœcipua earn cura ((sr a^eliione dementer complexa eft acfouity fic porro earn fibi curæ eße pa^' tiatur. Toßremo oro ardentibus lt;(sr l)eris^emitibus Filium f)et IDominum noßrum lefum Chrißumy ^.óyoij t/Kova o^i/iop 'n!) a.ï/lis■Ko.r^oqßdentem ad dextram Tatrisylt;(^ dan^ tem dona hominibusy l)t in bis re^ionibus colUgat ßbi aternam Eccleßam 'ï^oce (squot; mini» ßerio Euan^elioylt;((rfanElificet earn Spiritufuo fandoy lt;(:r 'ï’t colligipoßity leniat æruma nas ac cälamitatespublicasy concédât cœtui docentium ac difeentium tranquilla hoßi» tia. Seruetetiamre^atacprotegatC. T.lgt;t illußriaornamenta'leerxßncerieq^ pietatisy ar dentis ßudferga reli^ionemyanimilt;(sringenij heroiciyfapientiæ lt;(sr'}gt;irtutumtanto Trincipe di^narum ((tr autoritatisyquibus excellit C. T.profit adßortamSIei^adfa» lutem multorum, T)at(elAJ/^iteber^lt;tIdibusAugußi)Anno T). LXIf

L\SS. 'E.'^?'L\CÄrQ^\^ VTaViirkTlS COELESTIS PATRONO IN primi's ftrcnuo, opt, difciph'narum amp;nbsp;ardum cum i'nftauratori, tiim confèruai: ton : Qui omnem dodrinam quafi uagam èC diflipatam colkgit, èC ad certam radonem reuocauit:Viro pietate,ftudio puræ religionis, iapientiajuirtute, hu* manitate,benignitate erga omnes præftand,féliciter èc ianólè mor* tuo ij.CtMarjjCum uixiflèt annos 65.M.2,D.2, H,I, in Academia Vuiteber. cui ille tods Annis 42, operam nauaflèt, H.M, P,C,

ISle reßjondekifiulto fecundum ßulticiam fuam Idle/cit homo an amore Jielod'to di^nus fit S)eus reliquit hominem in manu confilÿ fui Conflabuntgladios in '})omeres f^ocabitur nomen eins Emmanuel ^oem in decore fiuo y/idebunt

SciolDomine non edthomink quot;Via eins, nec l)iri dirigere grejjus fuos (240. 14 269. 55 541.

Quis dixit ex ore altißimi nee bona nee mala Ijeniunt 2:çj^ 41 Lapis abfcijfiis de monte fine manibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;425. ly

Mifiericordiam'})olonon/acrificium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;564; 16

Hon edt malum in ciuitate quod non fecitßO OMIHJ^S (32 Iufiusfidefuay)iuet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ygi, n

Scrutabor lerufialem lucernis, 'ï’ifitabo fiuper 'ïtiros defixos in fe^ cibus fuiSf qui dicunt in cor dibusfuis, non faciet bené Dominus, jjy nonfaciet malé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^9, i

Adhucfiemel lt;(sr commouebo coelum terram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^0. ig

E'eritatem pacem diligite nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gi

(22, $'3S- 2$ A Solis ortu ufiq^ ad occafium magnum eU nomen meum ingentibus, in omni loco incenfium ofifiertur nomini meo oblatio munda ilt;^6^ fn* 547- 43

Ibi: nbsp;nbsp;nbsp;Si quis de der it potum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itni ex minimis habebit mercedem

Eleliifecundum propofitum Dei, qui facit omnia ficundum confiUn. urn Ijoluntatis fu^e

Firmam facite '\gt;ocationemyeßram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^5' ^3*

Superbia fons l'nuidentiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;914.3^

Suchot locus ultra lordancm ad torrentem laboc 4(7

Supcrlntiones foluuntuota nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liz, G

Syinbola panis amp;; uini Chriftiis cur diftinóla elTe uolueric nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188. 7

Synecdoche eft in ditftis de fratftione panis 187.12/

Synodi piæ audiendæ lit Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;la/jquot;. 13

SynodusNicenapontifici Romano occidentali-urn Ecclefi'arum permifit curam, orientalium alijsafl'ignauit Epifeopis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67. 47

Synodus Neocæfarienfis uetant ne Sacerdoces accédant ad conuiuia fecundarum nuptiarum laóquot;. 7

Synodus Nicena contra Anium 5^ Catharos liC.

Synodus Nicena decreuit ut Alexandrinus Epi-fcopuspræefletEcclcfijsorientis I2.C. 17

Synodus Mileuitana egit de diuortrjs 12,8. 2,4

Synodus Ephefina damnauit Neftorium 12,6'. 33

Synodus Antiochena ante Nicenam conuocata contra Samofatenum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127. ló’

Synodus Ancyrana memorabilem habet confti-tutionem de coniugio facerdotum 12.7.2.2.

Synodus Carthagi; V. prohibuit facerdotum cö-iugium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^7. 39

Synodus Carthag; noluit prouocationem Epifco porum fieri ab alijs ad Romanum ixs. 4

Synodus Chalcedonenfis damnauit Eutychen

(IXt). 4/

Syricius Romanus primus aufus fuit diuellere có-iugia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;172,. 2/1

Syriæ Reges nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;487« 39

Syria à Romanis occupata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;491« 3

Taulerusantenoftram aetatem reprehendit erro-res in Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;711. 8

Temperantia quid fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,79. 4I

Templis dedicatis pij uti poftunt fi ea teneant fine furtoautalioruminiuria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;437» I

Templumlerofclyrais profanatumab Epiphane collocatoibiidolo louis Olympfj nbsp;470. 19

Tcmplurn recuperatum SMacabæis anno 14S.

poft Alexandri mortem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;470.31

Templi fub Nabugdonofor deftruftio fada eft

47. Olympiade nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4(70. 18

Templum 4C). annis ædificatum efle cur dicatur inlohanne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;463. 9

Templum fub luliano cœptum inftaurari 46’9.4

Templum ab Onia luniore in Aegypto condi-tum Heliopoli contra expreflum mandatum

Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;496^. 19

TemplumDaniel curuocetfortitudinem feu ar-cem ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;707. 12.

TenebræufitataphrafiEbræa fignificant afflicfti-ones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;766^. Iff

T entationi de indignitate opponenda eft parti cu= la gratis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff3I. 38

Tentationestrespræcipuæamp;: confolationes contra eas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7?)G.

Tertulliani didum, Redum eiTe quodcunt^ pri-mumeft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119. 12

Tertulliani uerafunt teftimonia contra Marei one, Praxeam amp;nbsp;alios nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XJi. 13

Tertium præcepnim concionatur de conferuatio-ne externiamp; public! minifterij 2,74. 28

Tertium præceptum partim eft morale, partim uero ceremoniale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,77. 7

Tertium præceptum decalogi quo ad genus eft naturale, fed quo ad Ipeciem eft ceremoniale 36Z. 34

Theocrinis, Callimachus,Apollonius apud Phi-ladelphum uixenint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;492-. I£

Theologiæ difeendæ ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37. ï

Thomas inter Scholafticos fæpiftîme inter fe pu-gnantia dicit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77. 31

Tiberij uexillaintemploercfta fuerunt 471. 2 Tiberius Gracchus (Jarthaginê inftaurauit 728. (4r

Tiberi) fecüdi Imperatorisliberalitas erga paupes res nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;792.30:

TimereDeum in feripturis fîgnificat feruire Deo feu colere Deum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘2/7. 878. 42

Deum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;900. 27^

Timor Dei quid fît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378. 47 379 7

Toletanà Synodus fub Honorio de doftrina litilf ter multa côftiruit,dc ceremontjs non i te 127.

Traditiones non æquentur fundamento, fed di-cantur res adiaphoræ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;874. 2,3

Traditiones humana autoritäre faeftæ intelligendg fine opinione cultus amp;nbsp;necelîîtatis 3ff7. 9

Tradirionum uiolatio extra cafum feand.?!! non eft peccatum mortale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;só’ff. 4f

Traditiones humanas ualde confirmauit Hieronymus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137- 38

Traditiones humanas feruare pro cultu Dei iiripi» etaseft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4- 3'y

Traditiones aliquf citra peccatum feniari pofliint 4. 39. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(4. 42/

■i.Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{9\G. 8

Traian! uox alloquentis magiftrum equitum deTransfubftantiatione decretû faftû anno 1217.

Trepidationes QC circumeurfationes oriuntur ex diffidentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S44. 29

?'E RELIGIONE SEV EVANGELIO, SEM« per uanè ludi'catum eft^ ut teftatur Paulus, cùm que* T rieur ludæi's efle fcaudalo, Græcis uideri ftuldciam, t Deinde in his, qui religionein amplecti uidentur, «ƒ««»» de re« I; funt qui uentris cominodis ducuntur* Nam bona j pars Epifeoporum ac Principum patrocinatur Pon* 'i tifici, priuaci commodi cauia, multos ex plebs uide* 3 mus Luthero fauere tanquam libertatis autori, pertp« 1 fos morum ueterum, Profeflorcs quofdam ambicio, aut fpes quæftus inuirat ad docendum nouæ doôtrinç genus, quo le ad uulgus uenditent, paucos incitât ad docrrinam operum tuendam hy pocrilîs. Longé pauciHimi metu diuini ludicii, tùm cognofeere religionis dogmata, tùni lègt; quiftudent in inftituenda uita* PorrOjCiîm nullopeccato perinde oftai-daturChriftus, atqpEuangelqcontumelia, cauendum eft ne quid in negocio Lutherano ( ut uocant ) ftatuatis,quod officiât Euangelq gloriæ. Notum effi quid intermineturChriftus blalphemis, cuminquit. Qui ceciderit fùper la* pidem hune, confringetur, Riper quem uerô ceciderit is, conteretur. Debet autem in talibus negoerjs feriptura conluli, quemadmodum præceptum eft Elàiçquarto,Âd legem SC ad teffimonium. Ferê deprauatos mores maiorum, male intelleda patrum fcripta,Slt; fallax rationis iudicium,ad hanc controuer* fîamiudicandam afferunt, Paulus uerô ad Icripturam nos rsuocat, cùm ait El ipturam diuinitus effe inlpiratam,ut doceat, arguat amp;nbsp;erudiat nos rjs de re* bus,quæad pietatem pertinent » Et Petrus iubet lèqui feripturam tanquam prælucentem nobis in his tenebris*

Duo funt loci de quibus hoc tempore potiffimum difeeptatun Prior eft dko cdpiu qua in re fit Chriftiana iufticia » Pofterior, quid fit de humanis traditionibus P^ lentiendum» Sunt autem pcrmulti qui iudicant, nondere,feddeuerbiscon* trouerfiam effe, amp;nbsp;præter neceflîtatem feri contentiones à ftultis, aut ctiam ambitiofis hominibus,Verùm expofita caula,apparebit fuifte magnas amp;nbsp;gra* ues caufas, amp;nbsp;neceflarias renouandæ Ecclefiafticæ dodtrinæ* Dicam itaep de prioreloco, qua in re Chriftianam iufticiam, feu ueram pietatem efte fentiam*

in fine Euangelrj Lucæ præcipitChriftus prædicari omnibus gentibus pœnitentiam ôd remilîîonem peccatorum.Vnde colligi poreft,quid Euange* liurn fit,quæ lue fit ea iufticia,quæ Chrifti amp;nbsp;Apoftolorum minifterio,orbi in* nocuit. Eft itaq? Euangelium prædicatio pcenitentiæ remiftîonis peccato* rum, Iufticia uerè Chriftiana eft, cùm confufaconfcientia,perfideminChri* ftum erigitur, amp;nbsp;fentit le accipere remiftîonem peccatorum propter Chri* ftum Jd non fit fimulatione pcenitentiæ aut fiduciæ,imô cum Euangelium ue* ritatem doceat,hypocrifin ôd fimulationem tùm in pcenitentia, tùm in fiducia damnat» Sed Spiritus làncftus in humanis cordibus retegit peccatum,amp; per* terretac confundit conftientias, amp;nbsp;incitât ad confidendum Chrifti promifîis, qui lâtisfecit pronoftris peccatis, amp;nbsp;pollicetur gratis remiffîonem pecca* torum»

cntia fùmiturj nifî Spiritus (àruflus corda moueat, Quemadmodum teilstur Chriftus Ioannis Ièxto,Nemo ueni't ad me,ni(î qucm Pater traxerir.Et Efaias* Non alcendit in cor homi'm's ÔCc, Et Paulus^ Homo naturalis non percipit ea quæ funt Ipin'tus Dei. Quanquam enim audias diuinas comminationeSj aut promiflîonesjtamen peiflus non afTentiturjUt utfimules^ H non accciïerit Spilt;lt; n'tus làndus » In rebus fecundi's lomniamus leniorem elTe Deum^ quàm qui grauitcr nobi's iralcipoflît. In rebus aduerfis crudeliorem effc iudi'camus, quàm qui nos relpiciat,quantumuis implorantes à Ce auxilium, Deniqj ne un# quam quiderh lèriô ac uerè fcntimus nos E)eo curæ eiîe, ut illi dicunt Ezecb, fèptimo.Non uidet Dominus noSjdeferuit Dominus tcrram. Proin de Spiri# tus lanólus oftenib peccatOjamp;!^ iudicioDeiincutitterrorem conlcicnrris per prædicationem pœnitcntiæ Etfubleuat rurfum perEuangdiumjd eft, per annunciationem remiflîonis peccaiorum,

Porrô ubi uim turn iræ Dei, turn mifericordiæcor agnouerit, ibi dcinn ueram de Deo opinionem concipit, qua iè credit et fperat, reijcit (e in eum iii rebus aduerfis, metuit eum. Denicp agnolcit uerè eum reCpiccrc nos iu# dicare SC lèruare. In hune modum Spiritus iândus parit in cordibus fidem, tb morem Dei, deiedionem noftri, caîbtatem, modeîbam Ôè fimiles fruâus,quf recenfenturad Galatas Fitcpidquodprædiâum eftin Hieremia^utinfcri# batur Lex non tabulis faxcis,fed cordi digito Dei. Eft hæc fummatim iufticia Euangclica lèu Chrifbana, confuia confeientia, fubleuari nos per fidem in Chriftum, perquem agnoicimus uim mifericordiæ Dei. Siedefiniuit uitam æternam Chrifius Ioannis 17. Hæc eft uita æterna, ut cognolcant te folum Deum, ôè quem mififti lefiim Chriftum ♦

viu^ferM Porro uita æterna eft ilia iplà iufbdsi, quam prædicat Euangelium, eß iuflicia Eu quam ponit Chrifius fimpliciter in cognitione patris,amp;^ lui. Neq? uerô id efi ^iiieUca. nolfe Deum, quod hypocrifis amp;nbsp;humana ratio fimulat cùm nominat Deum.

Ncque item id eft nolle Deum, ut iiulgô docent, præcepta dus nofiè, aut cunque fimulare.Norant enim ludæi nomen Dei,norant Icgem, imitabantur ut fimiæ. Et tarnen Chriftus negat cos nofiè Deum, cùm inquit Ioannis oeîa# uo.Eft pater meus, qui me glorificat, quem uos dicitis, quôd Deus nofier eft, nec nouiftis eum, Qtiiuerè norunr, cùm reformidant uerè indicium eius, tùm eriguntur in rebus aduerfis,ucab ipfo opem fecuri expeètent. Parit enim fides tranquillitatem in corde amp;nbsp;lècuritatem, quam certé liberiarbitrfj uires, nullo modo præftare pofiùnt. Ettamen hic uerifiîmus Deicultus eft, iuxtaPfab mum quadragefimum nonum.Inuoca me in die rribularionis,amp;^ eripiam te, Sé honorificabis me* Non uocat cultum Dei, mifias aut alias ceremoniolas, aut opera. Sed inuocare Deum in rebus aduerfis. Afin rebus aduerfis ratio fen# tic plané fc negligi,nec relpici à Deo,Fides autem cor incitât,ut de Deo benè fentiat.ut fentiat fe Deo curæ efiè*

Adumbraui utcunque qua in re fit Chriftiana fèu Euangclica iufticia* SÜo autem partim hæcobfcura, partim ridicula uideri. Sed quid facias, Euan^ gelium ftandalo elFe ludæis, uideri ftulriciam gentibus, multô antè prædP xit Paulus. Verùm hi qui hæc rident, feiant Chriftum iudicaturum eflè,amp; de blalphemis fupplicium fumturum.Et cùm declarauerit antea in euerfis Hiero# foly mis quantum irafeatur blafphemis, non conniuebit ad noftram impieta# tem.

Vide autem quantum fit folatq mifèris confcientfjs in hac prædicatio» Juflidu chri* nCjCÙm inteUigunc ipfiflïmam jufticiam efle, credere quódperChriftumre*^^^^^^^^.^quot;* mittantur peccata,fine noftra fatisfadtione, fine noftns rneritis* Noui, qui an# new fjcccato* te cognitionem huius docElnnac, cum larisfaëtionibus ac commentitqs operi# rumperchri* bus, non poflèt erigi conicientia, plane ipem omnem fiiæ iàUtis abieccrant^fi'^^’ Hi poftquam Euangelium illuxit orbi clarius aliquantö, rurfiis ingenti ani# mo concepere ipem laIutis,Nec ipem modo concepere,fed uires etiam,ieu ro# bur aduerfus peccata.Tantum retuleritreclè cognoicere Euangelium «OfFen# duntur pleriq? cùm audiunt fidei tantum tribui,malunt^ opera exigi. At nos non de ea fide lóquimur,quam fimulat ratio,quæ publice eft omnium» Sed de uera cognitione Dei,quæ,parit timorcm amp;nbsp;cæteros bonos frudus» Præterea requirimus pcenitentiam, quæ certè à malis operibus, fi modó non fimulatur, reuocatnos,Hanciufticiam,quam defcripfi,requirit Chriftus.Ceremonias Sc fimilia non requirit,cum ait, Regnum Dei intra uos eft. Quare nee Moyfi ce# remonias exigit,amp;l liberum nobis fecit,uti ceremonianoftra,uidelicet Eucha# riftia, cùm uolumus.

jP Aulus ait non omnium eiTe fidem ♦ Quare Chriftiana iufticia non eft publicè omnium, ièd paucorum, quos Deus uelut è mundo euocat Quid

igitur facias, dices, de eis,qui non habent iufticiam Chriftianam ç' An pecca# bunt amp;nbsp;audebunt omnia impunè, donee Deus eos immutetC” Nequaquàm, Paulus enimdocet legem eiTe iniuftis pofitam,

Eft itaep præter Chriftianam iufticiam,iufticia humana,qua coërCeri im# lußida huiM» pijdebent, Hane ego iufticiam foleo pædagogiam uocare,iècutus Paulum, qui ad Galatas tertio ait,legem pædagogum eflé in Chriftum,Sc puerum tan# ti fper fub lege debere,tanquam fub tutoribus efle,dum grandeicat in Chrifto, Hæc pædagogia politica quædam iufticia eft, quæ mores format, amp;nbsp;ritus ÔC Humana ac ciuilia officia continet,pueros affuefacit ad cultum Dei, docendo, exercendo, ftolidum uulgus à uiefis cohibet,ficut ôd Salomon præcipit pro* uerbiorum uigefimo fexto, Flagellum equo, charnus afino,amp; uirga in dorfo ftulti. Et Prouerbiorum uigefimo tertio. Ne fubtrahas à puero difeiplinam: fi enim pereufferis uirga non morietur, Hucpertinetetiamiusgladrj,qui,uc Paulus ait,debet eiTe timori malis,honori bonis.Hæc politica iufticia prüden* ter eft à religione feu Euangelica iufticia difeernenda. At plerique hodie ita prædicant Euangelicam, ut noua impietas naftatur. Nam imprj quidam homines fimulant fidem,amp; de Chrifti nomine gloriantur,amp; fècuritatem quan* dam carnalem concipiunt,à qua in magna uicia præcipitantur, ncc coerceri fè debere arbitrantur.Ncgligitur amp;nbsp;pucrorum inftitutio, amp;nbsp;hoc genus alia, cùm tarnen fubiecerit Deus huic pædagogiæ omnes, qui uelnon funt in Chrifto, uel imbecillesfunt, iuxta illam Pauliiententiam ad Galatas tertio quarto, In Lege præceptum fuit, ut ædium ueftibulis inferiberetur Decalogus. Item ueftium fimbrqs, Talia officia quid aliud quàm pædagogia erant,qua coerce* rentur 8d frenarentur pueri, amp;nbsp;reliqui fimiles pueris C* Ad hune modum eti* amnum erudienda, rependa, amp;nbsp;coercenda erat multitudo lepibus SC certis of* fictjs, Et opinor olim hoc confilio condita efte Monafteria, ubi pueri iuxta

anc pædagogiam inftituerencur» Sed taïis pædagogfa quanquam (Jiuinitus præcepta fit, tarnen non i'uftificat coram Deo, Sed, ut Paulus ait, funt egena clementa mundi,hoceft,ordinationes,quænecefîîcati humanæ feruiunr, nec merenairgratiam aut remiflîonem peccatorum,aut ut contingat Spiritus Ian* clus. Sic enim Paulus dicit ad Ephefios iecundo. Gratis iaiuaci eftis per fidem

ubi acceflerit opinio,quöd ea fitiufticia Chriftiana,peccarur,quemad* modum in Monafterqs pædagogiam uidemus uerfam efle in impium öc com* menticium culcum Dei,

r_JA(flcnus meam fententiam expofui, Reliquiim eft,ut indicem,ubi diflèn* Di/critffè The -^riacur ab Ariftocclicis theologis, faciam autem boc breuiflîmè » Docent »lo^i£Chriflh n^creri nos noftris uiribus amp;nbsp;noftro conatu gratiam, peccata remit« propter ütisfadiones noftras, quibus dogmatibus plane obicuratur iâtisfàdio Chri* drin.« de iußü fti.Quid autem conicientia folatq aut ipei habeat, fi ex noftris meritis, non ex ficationlt;t, gratia per Chriftum, pendet iaius Ferè item nec in pcrnitcntia,nec in iuftifi* cationerequiruntSpiritumiânélum,(èdrationisconatucontenti funt. Qm . tarnen nihil aliud nifimera hypocrifis eft, ficut teftatur Paulus cùmait,Non afeenditin cor hominis amp;:c.Item,Omnes uacui funt gloria Dei.

Poteft hinc cognofei, in uerbis tantum, an re controuerfia fit; Euangcli* um pr jpter Chriftum gratuita remüTione peccatorum erigit confeienrias, Ariltotelici dodrina meritorum adigunt ad defperationcm,Euangelium do* cer per Spiritum fandum purgari corda Öd renouari, ut agnofeant Deum, fi* dant Deo,8d «meant Deum, Ariftotelici rationis hypocrifi hæc perfici poifc putant. Eft autem obfturum diicrimen, propterea quöd oculis carnis cernf non poteft,

QVanquâ fiiperior locus obicurior fîcdifputatione de humanis tradition!* bus,tarnen neicio qui fiat, uthæc diiputatio maiores motus in orbe exci* tet ♦ Et cum Lutherus magis urgeat ilia quæ fuprà dixi de pœnitentia,de gra«’ tuita remiifione peccatorum, de fide ôd ipe, ôdmoneat ibi lummameft’c rdi* gionis, tarnen non parum multi funt, qui exiftimant nihil docereLutherura nifi humanarum traditionum contemtum. Atqp hi fe ualdè pios effe putant, ubi in fàcerdotes fortiter debacchati fiint, aut contra morem carnes ederunt. Ego meam fèntentiam breuiter receniebo,

jmpiefateü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dominus apud Eiàiam inquit,Fruftra fè coli mandans hominum, 8dre*

irlt;«ton« hu petiuit hanc fententiam Chriftus apud Matthæum. Qtiare impietas eft,tra* fd«re ditionem ullam humanam inftituere, aut fèruare pro cultu Dei, feu utea ob*

cfc/twDei. l^ruationc iuftificeris.Satis clara eft Chrifti fentenria, fruftra fe coli mandatis hominum ♦ nbsp;nbsp;nbsp;•

Sunt autem quædam traditiones,quæ citra peccatum fèruari pofTunt, ut Libertdtchrh quæ de ueftitu ucl cibis, aut fimilibus nugis conftitutæfunt. De his fàtis eft fèntire, quôd non iuftincent fèruatæ, neque obfint negïe* impijs. lt;ftç,iuxta Pauli fêntentiâ. Ne decretis ueximini.Et tarnen pacis ftudio retulerit , nbsp;nbsp;nbsp;fèruari ciuiliter, iuxta regulam,Si quis adegerit te ad mille paffus, eas una duo

millia. Item, Qui in circumeifione uocatus eft, non accerfac præputium, qui in praî*

in præputio non accerßit circumcifionem. Simt ali'æ quæ «'era peccatum ferî« uari ne poflunt qui dem. Cuiufmodi eft impurus ille ccclibacus, qui crudeliter amp;nbsp;impie exigitur à Papa» At Chriftus negat omnibus efte datum. Et Paulus fcripfic, melius efte nubere quàm uri. Proinde nihil morentur hanc tradition nem hi quorum uires non fuppetunt coelibatui, Neq? enim ulla traditio hu^ mana contra uerbum Dei conftituere poteft, Non elt omnibus datum. Nec uotaualent his in rebus, quæ fine peccato præftari non poflhnt. Quid enim fi uoueris cædem tefacdurum efte. At in eorum uotis, qui coclibatum præfta^^ re non polTunt, qui ue per obleruationem illam Monafticen fe iuftificari iudi^ canqpeccacum'eft. Quare refeindenda funt, præfertim cum Paulus aperte di* cat,Spiritusmendaces efTe qui prohibent matrimonium. At horum ipiritu^ um,principes, qui tuentur Papæ legem,lidores amp;nbsp;latellites funt. Et quemad«» modum ait Michas, Princeps poftulat, amp;nbsp;iudex obièquitur. O miferandam confpirationem, O infelix feedus, cùm uideant principes Papam cum Deo palam bellum oerere, cùm in propatulo fit fimpliciter religionem ab illo con«» temni,non commouentur tarnen ut ftiæ làluti potius confulant quàm feruiant illius furori. Saxea peótora nimirum illis funt, qui Dei uoluntatem ufqp adeo nihil morantur.

Supereft res Miflaria de qua hic non attinet difputare cùm négociation neminMiflîs Sc eorum mores, qui rem miflariam prophanant, ne Papiftæ quidem ipfi probate poflint. Et tarnen neque hanc corrigi patiuntur ♦

Habes quid ftntiam de renouaca Ecclefiaftica dodrina ♦ Neq^ fum uen'tus ne grauiter ferres hæc ad te feribi, cùm de religione deceat ■ cuiuft uis iudicium cognofeere, amp;nbsp;tu iuiferas ut ad te perfcriberem,peccaret 'he,qui Euchariftia non uteretur ♦ Non potuit autem de ceremoniarumufu commo* dè dicfdecp libertate ilia quæ nobis ius facit utendi ceremonqs, aut non uten* di,nifi totam caufàm complecfterer, iam amp;nbsp;offi'crj mei efî'e putaui, monere quæ amp;nbsp;cuæ falutis referre uidebantur, amp;nbsp;publicæ tranquillitatis. Horatius iubet acpicere,etiam fi ccecus iter monftrare uelit. Quare te quoc^ ï'ogo, ne fit mon leftum hæc cognofeere qualiacuncp, quæ certè pio ftudio ad te perlcripfi, Vi* des quàm periculoià diftenfione conflicletur orbis terrarum. Et certatur ferê de cérémonies taiitùm,8ô de traditionibus humanis, Vbi fi palummodo làna conGlia admitterent Principes, farciri pax poifet. Mulcitudo nonnunquam utrincp irritatur,à feditiofis concionatoribus. Nam amp;nbsp;qui Papæ patrocinan* ‘ tur impijs concionibus amp;nbsp;hbellis,tantùm exacerbant animos hominum . Et quidam pfeudolutherani propham's ÔCieditiofis clamoribus dumgratifican* tur multitudini alioqui cupidæ nouarum return, paflîm ièditiones excitant, Neep enim fieri poteft unquam, quin priuatis cupiditatibus nomen Euangelq prætexatur. Vidi qui décimas qui alia negabant præftari debere Magiftra* tibus,aut hi s quibus Magiftratus adfignauere, T aies interea utrinq^ concio* natores'nafcuntur,dum ceflant Principes honeftis confilrjs opem adftrre Rein pub. Nam qui fimpliciter opprimere Euangelium conantur, nihil promo* uebunt. Sic eft Euangelium, non poteft humana ui opprimi, Ruriùs hi qui nimium multitudinfuel metu,uel ftulticia permittunt, non prouehuntEuan* gelium,fed alunt furorem multitudinis in publicam pernicicm. Et cùm abu* titur multicudo uerbo Dei, plus lædit Euangelrj gloriam quàm qui adueriàn*

tur* Proinde Principes oportuit amp;nbsp;facere copi'am docendi Euangelrj (quod cum rede traditur, pacem amp;nbsp;tranqui'llitatem docet, non excitât feditiones) coercere furorem multitudinis^ quæimpio prætextu Euangelq tumultuatur, ac in aliorum fortunas impetum ie minatur Eiduram* Nam in hoc gerunt ar^ ma Principes, ut fint timori malo open, Vtar enim Pauli uerbis. Dei do* num pax eft, amp;nbsp;eximium quidem, necpoterit conieruari,fi in opprimendo Euangelio Principes D E V M. à fe alienarint, Sacræ hiftoriæ regem lolà^ phat prædicant, quôd conftituerit Leuitas, qui religionem docerent ♦ Eîuius exemplo debebant Principes curare moderatos 8d bonos uiros, qui iacra do* ccrenr,nec ptieri negligendi erant, quôd ea ætas rerum publicarum uelutiiè* minarium lit* Erantcp artesillæomnes conferuandæ iummacura,quas uel religio,uel puerilis inftitutio requirit ♦ Defiderabant hæc longiorem oratio* nem, fed ego breuior fui, ciîm arbiträrer te commonendum tantùm eflè, corn* mendo itaque religionis caufam conftientiæ tuæ, cuius fi rationem habue* ris, mauoles loiàphat imitari, quàin Pharaonem. Qpto autem ut Chriftus

Spiritum tibi fuppeditet, 8d uoluntatem optimè confuïendi, amp;nbsp;tuæôC publicæ faluti, ne uel Euangelq curium moreris, neue iæ;«

. uias in eos, quos neceflîtas Sc confcientia co* git alicubi à Pontificqs legibus

■J . , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diftedere»

CLV odam docto et pio rhapsodo, phi. UPPI MELANTHONI5 F A M I L I A R I, CONGEST A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

VIA H7f.C NOSTRA PRZÈSENS dispvtatio, tvm dialelt; ctices, tùm eci'am Rhetorices uerum ufum indicabit, omnisc]^ ex illarum artium, quibus dicendi ratio à prüdenrib. uiris tra* dira eft prçceptis proficifeitur^ ftint nobis principio illarum ar/ rium generaliora uocabula,quibus fæpius nobis utendum erit, explicanda, ne imperitus ledor in re perinde dilîîcili ftatim in Jpfo ueliibulo impingat. Quemadmodum enim ad ciuitatcm aliquem iterfa* duro multum proderit^ [i earum, per quas iter faciendum eft^ uillarum pa«« gorum teneat nomina:fic infeliciter in his artibus ueriàbitur,qui qug iplàrum fint nomina,ignorabit.Et quemadmodum, priufquam faber domum ædifica^ re difeat, inftrumentorum tùm nomina, tùm ufum inquirit : fie principio dililt; genter uidendum, quid in his artibus exordium, quid propofitionem dodi homines adpellannu

Dixerunt exordium (ut indcaufpicemur^ingrefTum quendam ad rem Exordium, de qua didurus fis, cùm ceu uia ad earn rem quam tradaturi fumus, flcrnitur, Vt fi in Euangelio de nuptijs in Cana,fic prçfationem inftituas: Videtis quam Exordijexein« uariè Satan, ne in hunc ordinem nos conqciamus, impediar. Vtitur primo plum. Ipecie iufticiæ amp;nbsp;fanditatis, quod Monachi Sacerdotes, qui fuam fanditai“ tem omnibus probatam uolunt,ceu peftem matrimonium abominentUr.No«* ftram carnem quoep amp;nbsp;fenfum fi'c malignus fpiritus exagitat, ut malint homb nes cùm magna ualetudinis, rei domefticæ, amp;nbsp;famæ iadura, incertam li bi^ dinem,quam coniugium fèqui» Cùm ergo commendatiorem nobis eum ordi* nem hoc Chrifti exemplo euangelifta elfe uoluerit, diligenter obferuanda hb ftoria hæc eft,ut nos contra cam uarias Satanæ technas, carnisep noftre libidigt; nem defendere,fandumc^ matrimonium fequi pofli'mus, Huiufmodi præla* tiones, quibus paramus nobis aditum ad rem, Exordia Rhetores dixerunt, Quibus in facris concionibus utuntur, eaferefemperartentionislocoabfob uunturzDocilitatem amp;nbsp;beneuolentiam, qui reliqui exordiorum loci funt, ferè neoliount.Dicitur autem is attention! s locus, cùm nos de mapnis, necelTarns, 00, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;'

notis,acignotis,itemde utilibus dicturos pollicemur 00c, His enim fit, uc at;* tendus nos audiant homines.

Narrationem uocant,cùm fimpliciter res aliqua,ut uel geffa,uel gerenda Vfärrätio, eft, exponitur, Vt fi narres hoc Euangelion fimpliciter, ficut ab Euangehfta defcriptum eft,

Propofitionem,dixerunc earn ftntentiam, quæ potiftîmum tradatur, amp;nbsp;pyopoßtto. ad quam confirmandam adhibentur rationes. Qin ante hoc tempus docue* runt, hac ferè ftint ufi ratione, priufquam Euangelium recitarent: generalem aliquam fententiam propofuerunt, quam bono nomine thema appellabant, Earn fententiam deinde per totum fermonem tradabant,quse propriè propo«»

T fitio eft, Et uix commodius uertas Græcum nomen thema, quäm propofitioi« __ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß iifj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem.

nem. Propofitio erit in eo, quo fupràufi fumus exemple, ampledeiK^um efle matrimonium Chriftianis^

Argumm». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftaummens circumfpkit Bums fentendæ rationes. Quarc eft fcf

quendum matrimonium ç' Docentautem facræ literæ,ideô iêquendum effe, quia creauerit Deus mafculum èC foeminam, propter creationem Dei, ne* ceflîtatem. Atq^ hæc potiflîma eft ratio^quèd fie conditi à Deo fimus.Ratio* nés igitur^quæ fie ad probandum adhibentur, argumenta dicuntur. To turn autem locum,confirmationem uocarunt.

Cciifirniitio. Sunt autem aliæ quoqj rationes, quæ quanquam remotiores iunt, non tarnen parum adperfuadendum faciunt. Dignitas fcilicethuius ordinis,quôd à Deo fit inftitutus» lam hoc addas, Monachos iùos ordines, propter eos qui primi autores fuerunt, iàndè coluifle, ÔC fecifle maximos» Matrimonium au* tem non Francilcum, non Dominicum, fed ipfum Deum habuiffe autorem» orjMnifnta.pj-æflaj-g igjturlongè omnibus ordinibus. Hinc ornamenta amplifîcatio* adhibendg funt fententiæ è ûcris B'teris,quæaddigni* tatem matrimonrj faciunt.

Cmfuatio. lam fi illorum qui matrimonium improbant, refellas iêntentiam 8Ó ra* tiones, earn partem confutationem dixerunt. Hoc autem obièruandum eil, fingulos locos,tùm exordium, tùm confirmationem, tùm ipfâ argumenta amp;Cc» fiugulas habere propofitiones. Nomine cnim propofitionis dupliciter utun* Propoptio h- tur.Aliàs propofitionem uocanceamfententiam,ad quam omnia argumenta tefuftsa, referuntur,quæq5 per totum fermonem tradatur ôô exponitur. Alias genera* liter omnem fententiam propofitionem uocant, cui rationes fubficiuntur» Habent autem fuas rationes exordia, habentfuas rationes fihgula argumen* ta: ea igitur fententia,ad quam iliac referuntur, propofitio uocatur, quód fcili* cet quemadmodum quæ propriè propofitio dicitur, per totum orationis tra* (ftatur corpus,ira hæc fuum peruagatur locum, amp;nbsp;ficut ilia in tota orationcjfic hæc in fua parte dominetun

ipilcgui. Epilogum dixeruntjCum iam ad finem feftinat oratio,amp;^ aut breuiter rc* petuntur totius argument!,quod tradlalfi capita, aut excitantur animi homi* num,uel uehcmcntiore,uel mitiore aliqua oratione. Simpliciter, Epilogus eft conclufib habitæ orationis. Quemadmodum autem fingulæ orationis partes, fuas habent propofitiones,fic etiam fuos epilogos habent. Is autem qui uniuer*

Expofuimus haeftenus nomina,quibus paulo póft fæpius in exemplis lit* mus ufiiri. lam iplam rem traâandarum facrarum concionum, quantum pa* cuplicid Tbe’^^fir^tur noftri ingenrj uires, aperiemus. Libet autem principio fic omnes con* mw, clones diftinguere, quod aut fimplex nomen aliquod explicent, ut fi de iufti* cia,dereligione,de fide,deoperibus caricatis,doceas : Aut integram aliquam orationem,quamDialelt;ftici compofitam quæftionem adpellant. Vtfido* ceas, iufticia eft ex fide.lufticia non eft ex operibus. Religio eft donû Dei fum* mum, non paratur noftris uiribus. Sacramenta fiint ad confirmandam fi* dem, non tantùm funt ceu notæ, quibus diftinguantur Chriftiani à non Chri* ftianis.

cegencribia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem compofita themata duplicia, quædam enim fimpliciterdo*

concionum,db cent,qualiailia funt quæ fuprà propolui. Quædam uel adhortantur uel de* (Ult;f/Ko cr de- hortantur,ut fi dicas,llteras elle difcendas,efle ampledendum matrimonium, Meratiuo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c

caritah’s opera non eflè intermittcnda 8^c»Tradantur autem huiusmodi con* Clones longé alia rationcjquàm ilia quae docent tantum^ficut uidebitnus,

lam fingulorum exempla proponemus,ut habeas quod in ßmihrracftar done poflis imitari. Quanquam autem omniaè Dialeddcorum præceptis pe* dta fînt,et poffît exerdtatus aliquis illis contentus cfle,quia tarnen nulla ilnnc exempla ad huncufumpropofita funt, Ijjeroforc, utaliquid ex hac tarnen no* ftra traditionc frudtus capias ♦ Ac primo quidem de fimplicibus themau's agemus.

^Vm igitur una aliqua uox explicanda eft, primo omnium^de dcfinitionc '^erit conftituendum.Deinde quærendæ caulTæjpôft partes, ultimo officia^ feuufus. Quemadmodum autem fpeculum bene politum, certiflîmè reddit formam :ita non poteft ccrrius uideri quid res fit,nifi eam definicione circum* fcripferis. Si quis tibi magnificc prædicaret ingentem aliquem thefaurum, tu autem necp quid aurü,necp quid argentum eftet, noftes^ uana nimirum, quan* tumuis magnifica^elTet prædicatio. Ica is dernum rediflîmè docebit, qui pri* mo quid res ftt, deinde uium rei explicarit ♦

Si igitur inftitutus elTet fermo de fide, primo omnium quærendà erit de^« finitio,quid fit fides,Nifi enim definitionem præmilèris,quæ ceu uiam rehquæ defînitionifternat,nihilintelligêf âuditores. Nonpofliintautem hictradicers ta defînitionum præcepta ♦ Nam aut ea ex Dialcdica pctenda funt, aut fi qui rudiores funt,integras definitiones ex Philippi locis,item ex Coloi.petenc,ubi certasôc abiblutas omnium Chriftianæ religionis capicum defcripciones in« uenicnt. Fides igitur eft aftecftus, qui certô alfenticur promiflîonibus Dei, comminationibus ♦

laâum iam eft aliqua ex parte fundamentum* Pergamus,iam Sc caufas quocp uideamus,nam hoc iècundo loco eft agendum, Porto cùm cauiàs quæ^ rimuSjferèquærimusunderes aliqua ducat principium,auc ficut Dialedtici dicunt, quam habeat caulàm effîcientem : ut fi quæram de caulâ caloris, di* cam uel folem, uel igncmciTe. Materiam enimpropriè accidentianonha^^“'^^”'^* bent : amp;nbsp;caufa finalis fub poftrema quæftionc, ubi de officio quæhtur trada« tur. Formam quocp in accidentibus non curamus, qucdipfa accidentia fintfonna. formæ. Fidei iam caufa eftSpiritus iancftus, qui primo mentes cognitione peccad, amp;nbsp;iudicio Dei terret* Poftea affedum in nobis créât, ut credamus: ôd quôd uera fint quæ promittit Deus, amp;nbsp;quôd ea ad nos pertineant. Poftulac Dauid à Deo mundum cor, ergo clarê patet noftras uires fidem efficere non poffie,

Sictùm defi'nitiones,tûm caufe petendæexfacris literis funt. Solçenim illæ docent,quid fides,quid religio fit,habentcp exempla fidei. Omnes omni« um gentilium libri nihil hac de re tradunt; amp;nbsp;quôd noftra ratio,fi in lacris uer* iètur rebus,in tenebris Cquod aiunt) faltat,necp quicquam harum rerum in* telIigit.Qui igitur facrarum literarum diligens leÀor fuerit,tùm ex collationc multarum ièntentiarum, turn exemplis iàndorum facile amp;nbsp;quid fides fit, amp;nbsp;quæ eius cauiæ, perfpiciet*

In talibus diiputationibus impropriè materiæ nomine utuntur, cùm di« cunt materiam non ex qua aliquid fit, fed circa quam rem uerlctur, item in quo hæreat fubiedo.Sic medicinæ materiam dicunt morbos, quod fcilicet cir

ca morbos medicina uerfetur,eos^ curet,non quod ficuc ex lapidibus domus, ita ex morbis medicina confict. Videbimus aüt nbsp;nbsp;nos materiam quocp fidei,

quæexdefinitionecolligitur ♦ Cùm enim ftatuimus fidemefle aflèntiri pro# miflionibus ÔC comminationibus diuinis, ièquitur fidem uerfari circa illas du# as res,enè^ externum hoc uerbum materiam fidei, in qua fe fic exercear, ut in curandis morbis medicus, Subiectum autem, uel in quo hsereat fides,eft ani# mus feu menS,non manus aut oculi amp;c,Videmus autem hic quàm longé fides diftet ab operibus,cùm hæc in intimo corde fit repofita,ina in externis corpo# ris partibus hæreanr, manibus,pedibus, lingua ôdc,

Vbi cauiàs tradaueris, uidendum quocp eft, quas ea es habeat partes, una ne fit,an plura contineat, Eft autem tàm neceifaria hæc pars,quàm defi^ nitioîncq^ enim fieri poteft,ut redê is doceat,qui non diuidit commode^ Nam fi de religione ( quam confiât effe cultum Dei ) infiituta cflèt difpu* tatio, neep earn in fuas partes, fidem ftilicet amp;nbsp;timorem,diuideres, fed altenim omitteres ; mala nimirum ea eifet tradatio, Debet autem hic tertius locus eô quoqp nobis elfe commendatior, quôd ex eo petantur plerunt^ definitiones, is definict religionem, qui dicit effe cultum Dei, qui fît in timoré amp;nbsp;fiducia in Deum pofîtus. Et intelligi pOtefi quid fît corpus humanum, fî di# cas elfe quod confier ex capice,collo,pedore,uentre,manibus,amp; pedibus ôifc# Verùm no omnia nomina fîc diuiduntur : pleraçp enim unam tantum amp;nbsp;plicem rem fignificant,quæ nullas partes ieu fpecies habet. Sic fidei nomen fîmplex efi,necp in plura diuiditur, fed fîmpliciter uerbis Dei aifentiri fîgnifî# cat, Nam quôd fidem in ueram amp;nbsp;falfam diuidunt, non puto neceife ; neep enim efi fides,que fit falià. Nam quôd Monachi ôé iulticiarfi in fua opera con# fidunt,ea non efi fides : natura enim fidei in uerbo hæret,non in operibus, fî# eut efi in defînitione, Poflhnt tarnen ifia quoep adhiberi amplifîcandiamp; do# cendi gratia ♦ Si enim longius in una re commoreris, altius infigitur ea animis hominum ♦ Et hoc faciendum efi rjs qui docent, ut iùbinde inculcent animis illos abufus qui in Ecclefîa fuerunt : adfert enim eares lucem rationi, amp;nbsp;facit quoep commendatiorem ueram dodrinam, V erùm ea de re inffà in exemplo copiofîus agemus »

ojjicium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pofiremus locus fîmplicium themarum tradandorum,hic efi, uidere of#

ficium feuufum rei, uocarunt Dialedici effedum, Item,finalem caufam QBo ein nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnü gut fev. Aedium ufus hic efi, defendere nos ab ini#

quitate aeris,item ut amp;nbsp;nos amp;nbsp;nofira in illis tutö effe poflîmus. Sic fidei quoçp aliquis erit ufiis : neep enim res aliqua efi, cuius non fît certus ufiis amp;nbsp;finis : ue# rùm ÔC hæc pars non aliunde quàm ex lacris literis eft petenda,Cùm enim ra# tio fidem prorfùs ignorât, de ufu quoep ipfîus nihil certi ftaruere poteft, Vc# rùm fidei officium fîc defcripfît Abacuc 2.Iuftus ex fide uiuet.Item arbitramur hominem iuftificari ex fide in Chriftum amp;c. Hoc enim proprium fidei ofîîci# um eft,purificare cor,ut Petrus dicit in Acfi. nosep iuftos facere ea iufticia, qua Deus probat:atcp hic primus frudus eft,quem alius fequitur, ut habeamus uitam æternam,ut pofiîmus confîftere Deo iudicante, ut Satanæ pofiîmus in# fîdias præuidere, fuperare, amp;nbsp;contemnere,

Poflùnt ad hune locum annumerari etiam caritatis opera, quæ tàm cer# tè fidem fequuntur, quàm lux folem : Atep hic uidesad quos promifiîones omnes pertineant,nempe ad eos tantùm qui credunt, Quanquam enim exter# na ope#

na opera æternæ uitæ promi'flîones habeanc, non ramen eæ func accipiendæ, nifî de qsquæex fide proficifcuntur îfblaenim fides promiffîonem uitæ ha«» betjCiuilis operum iufticia promiflîones temporales tantum habet, ficut (cri* ptum eft : Qui fecerit hæc,uiuet in eis Sic, Hoc quidem modo fimplices quæ* ftiones omnes cxplicandæ illi erunt,qui certi aliquid ita docerc uult, ut intelli^ gi ab auditoribus poffît, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;

Cæfà autemiameft maten'a,è qua domum extruemus, ligna, lapides, Amplification omnia deniq^ pro rei ufu funt comportata : nihil deeft amplius, quàm ut turn nes. poliantur, tùm apte compingantur, Neep enim fi hæc ita communiter pro concione dicas,intelligent auditores,amp; ceu rudis,amp; nondum elaborata mate* ria,afperiora erunt hæc ; qucàm quæ animis hominum adhæreiccte poflînt: inlt; ftrumentis iam opus erit, quibus materies poliatur. Adferendum ad hæc eft iam dicendi genus populariusac copiofius, amp;nbsp;quemadmodum impulia uela uentiSjOauem fine negocio ferunt, fie ad hæc commode proponenda tale ora* tionis genus requiritur,quo ceu uento aliquo in'fpiratg res, fine negocio ullo in auditorum animos ferantur.Sunt tenues illæ rerum ceu notæ aptis fimilitudi* nibus exornandæ, contrarrjs fententrjs augendæ, difiinguendæ exemplorum copia, neq^ illorum quicquamjquæ ad orationem augendam ornandamep ui* dentur conferre, prætermittendum eft diligenti doctori. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;

Parabitur autemtalis dicendi facultas, fic,fi ad magnum dicendi ulum diligentem Ethnicorum ftriptorum adhibueris ledionem. Qiieinadmodum enim fieri impoflibile eft,uel mediocriter pingere ex iolis prçceptis,fi non ha* beas rnagiftrum, qui manum in ducendis lineis primo dirigar, deinde nifi ex* empla propofita fequaris : fic cüm nulla alia eloquentiæ exempla, nullos alios magiftros,quàm ut ueteres illos habemus, nifi ad illorum exemplum nos com* parauerimus,eandem^ quaipfi in dicendo fecuti fuerimus rationem,nil pro* mouebimus. Quia aut longé felicius is,qui in docendi officio eft,promtum di* cendi continuum ufum, dilpofitionem orationis alicuius in Vergilio, aut alio fcriptore intelligetjquam qui fine illo dicendi ufu, earn quantumuis diligenter legit : neutiquam committere debet, qui publice facras res docent, ut non ali* quando ad illos ibloseloquentiæ magiftros recurrant,cum hocetiam confir* mare aufim,cùmaddocendum uocati fint, debere illos ex officio hæcftudia fequfquæ rationem bené reéfè dicendi tradunt. Verùm quoniam rudiori* bus rationem quandam traétandarum iacrarum concionum tradere ingreftï fumus : iam integram fubfjciemus declamationem, feu concionem de fide. Sic enim fiet,ut melius fuperior ratio intelligatur,8é poterit quoep ului eflè in alfis exemplis traéfandis : nam rationem amplificandfide qua luprà nihil traditum eft,iam in ipia quoep traeftatione addemus.

Arius utimur in hoegenere declamationum exordqs. Sic enim fimpIicitcrExorÆ««.

^proponi lolet, prædicare nobis hoc Euangelium fidem. Nos igitur fidem fam traftabimus, aup hæc eft propofitio, fcilicet ca fententia, quæ per totum fèrmonem unica tradatur, feu cùm quid diduri fimus, proponimus. Verùm ne quidhicdefîderetur,ceuiniufta declamatione,addemus quo^ corpori ca*

hiftoriam : uidens aucem nihil in his duobus.tùm in Ieprofo,tinn in centurione,quam fidcm prædicari. Merito igi^ tnr Slt; nos, quid amp;nbsp;qualis fides fir, traótauerimus Neq? aucem uanum hoe Chrifti præconium putabitis;nam cum amp;nbsp;Dei fit filius, amp;præceptum diu^ nitus habeamus,Hunc audite : Non ofcitanter accipienda eft hæc prædicatio, ^ff plifieatio à ß. J fummo ftudio ac diligentia æftinianda ac ponderanda. Facit nobis iæpê fidem eruditi S)C ampli alicuius uiri prædicatio,amp; nonnunquam fic,ut quæ am tea contemfimus, mutata fententia admirari, ac laudibus uehere incipiamus, poftqucàm commendatio prudentis hominis acceflerit: quantô æquius eft mi* rari nos ca, qua? à Chrifto prædicantur Quia aucem minus hæc fidei prædi* catio animos noftros commouet,uidemus nimirum quàm altè nobis doârina operum fit infixa ♦ Si enim hoc auc illud opus, quod oculis cerni,aut manibus tangi poterat,commendafret,citius ea ferirent noftros animos Jam cum fidem prædicec, quæ in corde ièpulta, fenftis noftros eiFugit, nemo admiratur, nemo comple(ftitur,cùm tarnen ideô Chriftus earn prædicauerit,ut excitaret animos noftros, amp;nbsp;abifta operum ipecie reuocatos, in ilium nos porcum duceret, in quo tuti ab omnibus tiîm mundi, turn faranæ impulfibus tutô confiftere poft Id uiienium femus. Vt igitur nos incipiamus admirari ifta,amp; certius quid fides fit difta* potero planiflimè,quid amp;nbsp;qualis ilia fit ;quoduel hoc turad 'wgredi nomine cautius ac diligentius eft faciendum,quQd prioribus iêculisabimprjs endu 'm dijpu’^ dodloribus prctdicata fint opera, ut uik è mentibus hominû opinio ifta rcueb pmiTof^ore operibus non tribuendam iufticiam . Et noftros animos etiam num dijjcntut. inuitos ad iè rapiunt opera,adeô difficile eft cercô ftatuere folam fidem iuftifî^ care.Spero autem ex ilia traéiatione omnia fore dat a amp;nbsp;aperça*

PnwiM /ocM-î At primo quidem longé fallûnturilli, qui putanc fidem. eiïèopinionem lt;]uid fit afiin^ quandam temerè conceptam, auc quarn citra uei bum Dei homo fibi confin* xic. Vt ejiim ipfa inter fe nomina longiflïmè difTita funr, Cic quoq^ longè di^ uerfiftîmæ res iunt opinio fides. Eft enim fides cercus quidam aiiénfus cori^ dis, quo aftèntimur tùm Dei promiftionibus, turn etiam comminationibus» Quàm igitur certi oculi funr, fi iàni fint, de colore quem uident, ram certô fentit cor Deum adefife, Deum curare nos ac gubernare, nobis benè uelle, re* mittere peccaca, atep ignofeere: re uera autem odiffe peccatum,necp impuni* tamfore impiecatem, Quia autem ràm promifliones quàm comminationes credendæ funr, crigimur promiffîonibus, cùm fentimus iram ac iudicium Dci, cùm Satan nos tentât, cùm noftra nos conftientia arouit amp;nbsp;acculat, Et contrà non tentati comminationibus cohibemur, nediflbluti oeiofiepuiua* mus, neuel gloria uel ambitionepræcipitemur; ficutrinqiretinemurinuer* boper fidem,ne uel delperatione uel præfumtione uincamur.

Diligenter autem notandum eft, quôd omnia hæc ram certô ftatuatamp; credat animus,quàm admotum ignem lèntimus calefacere amp;nbsp;adurere, Neep eft fides exiftimanda ea,quæ non totum pedus occupauit radices iam egit, ut quemadmodum antiquaquercus aduerfus uentorum impetusconfiftitin* Sentent^ ^u£ concuftà : ita fidcs tentara,nihil de miièricordia Dei dubiret * Arcp hune cer* funt ceu tcfii‘tum aftcnfiim explicauit Chriftus Matthæi de domo extruefta ftiper pe* ^ntur^ex t^am. Et autor Epiftolæ ad Hebr: fie définir, fidem efle elenchum rerum non crts Itterii. apparencium.Tàm enim certô adefTein tribulatione auxilium diuinum fèntit fides,quàm certô noftra concludit ratio,Bis duo eftè quatuor,Elenchum enim uocgC

uocat cerram demonftrationem^qua conuiólus animus anendncogitur îficuc cogitur animus confèncire denarium numerum maiorem efle quaternario. Non aucem longius nobis exemplum eft petendum, Videmus in hoc Centn* rione, quam fît firmus amp;nbsp;certus aflenfus fides : fic Efaias, fic Ezechias, contra quam uiderent oculi, quam audirent aurcs, quam mens colligeret, in ipia de* fperatione auxilium diuinum, ceu longé uenienrem imbrem uider, qui reftin* guat AiTyrtj ardorem libidinem , Poftiimus autem nos quoq^ fidei noftræ pcriculum facere, tùm cum aduerfa aliqua fortuna iac’iamur : necp enim fiert poteft, ut qui adfpirat adChriftum^non fuos patiatur, ficutilleaitj manes. Quod fî fuccufnbimus tentati uel hac uel illa calamicate^ uidemus qucàm longé ab illofirmoaflenfuabfîmus,Precabimur igitur Deum cum difcipulis:Domi* ne adauge nobis fidem,

Sed obrjciat aliquis : Eft quoq^ fides in iufticiarfjs, certè enim He illi Cen^ tiuntjDeo placere iplorum opera : quia autem certo fic credunt,igitur placent nute:, ea Opera reuera Deo^fic enim ftriptum eft : Sicut credis,ita fiat tibi, Refpon* rw/wcaufa. deOjNoftra Opera non fîint fundamentumjquoinnitatur fides, led uerbum circlt;t Dei.Non igitur fides illa dicenda eft, fed opinio, Neq^ enim fixa eft in

certo fundamento Noftra opera,amp; opera carnis,peritura funt. Verbum opera,fed ««■. autein Dei perpetuum eft, necç fallere nos poteft ♦ Videas etiam hoc noftro ï’«’« dci- uer, tempore fub Papa multos, qui fandiflîmam agantuitam, neep malignus anis;

mus eft,faciunt omnia ea mente, quod putant le Deo gratificaturos. Non au* tem ille animus,lèu,ut uocant, intentio bona, eos excufabit ; nam illa ipla bo* na intentio arena eft, 80 quicquid fuperftruitur, corruet, neep confiftere pore* rit. V erbum autem unicum Chriftum proponit nobis propiciatorem. In eum igitur fides dirigitur, amp;nbsp;in illo promifliones omnes inueniuntur, quæ turn ad fpiritualem,tùm corporalem uitam pertinent.Fidem igitur formant non ope* ra noftra,non nofter animus, fed uerbum illud quod legitur, quod auditur, II* lud enim folum uoluntatem Dei nobis explicat, ficut dicit Joannes, Qiii in fî* nu Patris eft, is enarrauit nobis : amp;nbsp;nobis, non quod ratio, non quod nofter nobis animus fuaferit,n6 quod mundus magnificat amp;nbsp;prçdicat,fequenda funt, fed unicum hoc uerbum : omnia enim aliafallunt, amp;nbsp;funt incerta,hoc uerbum fallere non poteft,

Eft autem magna quæftio, num fit in homine liberum arbitrium, quo le caufefidei. comparer ad gratiam. Verum nos fic lentieinus,fidem non noftris uiribus pa* rari,fed elfe fummum amp;nbsp;maximum Spiritus lancfti opus amp;nbsp;donum, neep pofte ira omnibus Dei uerbis aflentiri cor, nifi diuina ui excitetur. Sic Dauid orat: créa in me Deus cor mundum ; Spiritus fanefti hoc opus eft, noftra corda infi* delitate amp;nbsp;impietate opprelfa, euoluere, fic^ parare, ut certô aflentiri uerbis Dei pofTint.

Videmus igitur qucàm longe errent ifti, qui le ad gratiam parare uolunt, cùm hoc totum Spiritus fanefti fît opus, Quemadmodum igitur nunquàm nifî artificis manus accedat,è cæfa materia domus fit : fie quoep nifî cor prius à Spi* ritu làncfto,ceu rudis materia lolet, formetur amp;nbsp;innouetur, non poteft credere Deo, Et ne quisle hic fallat, ratio illa naturalia dona quæ habet, non poteft Pofîithîcpiu» exuere,oculi uident,aures audiunt animus copitac,afiè(ftus impellunr,amp;^ fî que iLintaliæactiones m corpore humano,i]iæeximi non omnes pollunt, lam m morteuiaß^e^ des hoc agit,ut contra quàm oculi uident, contra quàm aures audiunt, contra randa crerez C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quàm ra*

i4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coKcioK rs rs.

fecatoretU quàm ratio colligit,ah’quid ftatuat.In exemplo hoe erit clarius, Videt Ezechi^* nf«(J4 inßici4. inoentemÄHyrq exercitum iam ferè ipfis porcis infiftere,audit blaiphemias ab impio Rapface, legic liceras:ipfe fuam infirmicatem, quód neutiquani tantes coprjs par efle poflitjcolligiu Contra tarnen illa omnia fie fenrit : Nemo eft qui te oppugnat^hoe quod uides non eft exereitus armatorunijfed feint eub mi agrorum,eonuieia ifta Rapfaeis funt fabulæ emencitæ de ifs qug in alio co^ gitantur mundo ; amp;nbsp;iànè fi hæe fine uerbo ftatueret Ezeehias^ iniànus meritô uideri queat.Et apparet mundum nihil aliud iudieare fîdem, quàm infaniam furorem ex uino eoneeptum. Habet autem Ezechias uerbum^ illi innititur contra bmnem rationem amp;nbsp;fenfum, adeoprorfus immutatur amp;nbsp;nouatur cor,

Neq^ eft quôd putemus noftris uiribusfidemefiichcùmeaomnesno.lt; liras uireSjôd excellentiftima in homine dona uincat ac mutet. Spiritus làncftus primo cognitione peccati terret animos :pôftcum delperatione lucfiantibus uerbum aliquod offert, quod ita animis imprimit, ut ceu in lapides impreffæ notæ,eueni denuô non poflît, Illud uerbum fie eft in corde cffîeax, ut Satan, peccatum,mortem,amp; quicquid malorum eft, uincat, id quod paulô pôft com^ modiore loco traftabimus,

Tenetis iam aliqua ex parte quid fit fides, quôd feilicet fit firmus, amp;: cer^ tus aftenfus,quo cor credit Deo,tùm promittenti,tùm comminanti,quemSpi ritus iàntftusdonat largitur:neq? ergo ex noftris operibusiperandaiuftft cia eft. 'Et fi qui funt qui in operibus iufticiam ponunc,illi non minus quàm Lucifer diuinitatem affedant : hoc enim tribuunt ftiis operibus,quod Spirit tus fantfti opus amp;nbsp;donum eft. Atque hue faciunt gratiarum aciiones fancio* Tales funt in rum.Nam cum Deo iufticiam acceptam referunt,teftantur earn non fuis ope;»

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratia Dei Ce confecutos: neep enim pro merito gratias agv

’ mus, amp;: qui fe ab alio accepiffefatetur, nullas proprias iadat opes. Diximus autem imitari prorfus,amp; quafi refingi fenfus omnes poft conceptam animo fi* dem,uerùm aliud opera non poffunt.

Altera pars nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed eft aliqua quoque nota,qua certo diftinguitur fi'des ab operibus, qug

in quanquam ftiperius nonnihil à nobis oftenla fit, commodius tarnen hie repe^ ^raa^t,^^fides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam qui operibus iufticiam tribuunt, aut lentiunt quôd opera fequatur

feilicet in anU fides, illi hoc non indent, quôd fides tantum in animo hæreat,opera autem in »MO, operrt du. corporis adionibus externis:necp enim ire,palpare,uidere,dare,accipere, con b^,pe^quot;^c firniare,negare,fidei,fed corporis adiones funt. Fides autem in animo confia ergo. ’ ' ftit,amp; moderator adiones corporis prolibito : fic lequuntur opera fidem, amp;nbsp;non econtrà.Id quod Chriftus quoep teftatur.’Non quod intrat in os amp;c. Ani^ mus inquit,fi fit malus,malas quoq^ parit adiones, amp;nbsp;impellitad peccandum; quemadmodum enim ueneni uis, quæ in oculis Bafilifci eft, corrurnpit amp;nbsp;ne^^ ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cat ea, ad quæ fuerit delata : fic prauus animus luo obtutu, fiue manus,fiue

des fuerint,inficit,ita ut non poffmt non peccare.Econtrà autem cor per fidem purgatum amp;nbsp;mundificatum,fic regit 8c gubernat adiones humanas omnes,ne quid délinquant. Quantum igitur anima à corpore, tantum fides ab operibus diftat : nbsp;nbsp;quanto maior eft dignitasanimi quàm corporis, tantô minus cum

ficiapdei,quid fide conferenda funt opera, ƒ(/« prlt;eßet^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Porrö quemadmodum diuerlæ cauiæ funt operum amp;nbsp;fidei ( opera enim

animus, fidem Spiritus fandus parit ) amp;nbsp;quemadmodum in diuerfis fubie^ oßßimi tra= dis,ut fic dicam,hærent : fic quoque eftedus longé diuerfiflimi funt. Fides igi^* tur hoc

tur hocefFicitjUt nos iuftificet,ficut in Romanis eft : Arbitramur hominem nbsp;nbsp;ilnndui proe

difican exfide.Item Abacuc 2.Iuftus ex fide uiuic.Item,Quicuncpin me credit derit^noguftabit mortem in æternumdtem,Qui credideric amp;nbsp;baptizgrus fue# 4ig„iMemquot;o-riCjialuiis eritdn fide propofita nobis eft perpétua uita. Quanta autem hæc fitj vMgnitudinem uerbis dici non poteft.Sed tarnen fi cum æterna morte ac pccna incredulitatis earn conféras, uidebis aliquanto propius, quid fit ♦ Hie uerborum adhibenda ^vcîm Mi«n eft maior copia, item collatio æternæuitæ cum hac corporali uita, item uolu* wets wo jw ptatum ac bonorum corporalium cum futuris ac ipiritualibus In his elo«î /’quot;fƒ cutio potifli'mum dominatur^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Opponunt autem ft uitæ,mors,peccatum amp;nbsp;Satan ♦ Satan nos ad peci» candum allicit, peccatum nos damnat, mors totos abripit » Confiftit autem contra hæc fides, quæ uerbo credit, promittit fore ut uiuamus in ftmpiter* num ♦

Hie fi enumeres tentationum uaria genera, quibus fi'dem oppugnat Sa# tan, item quibus ad peccandum irritet, uides quantum ft dicendi aperiat pe# lagus» Fides oppugnatur deiperatione amp;nbsp;peccatis.Peccata quibus tentamur, nirfw. etiam uaria funt» Bum qui in officio uerbi eft, fblicitat ambitioamp;C gloria, {e^ nes auaritia,iuuenes libido ftimulatdam alfj paupertate,alij morbis, alq fame, alij alio tentationis genere uexamun In his omnibus uincit fides, nulla alia re quam quod uerbo per Spiritum fanftum confirmata,firmiter innititur ÔC hæ^ refeit,

Tertius frudus fidei eft oratio, in quam ceu in copiæ cornu omnes diuft tiæ funtconclufæ:fides enim fola orat,oratio autem impetrat* Quicquid petie/ riris Patrem in nomine meo,dicit Chriftus, certo accipietis, Ioan J4, Sd ló» In nomine Chrifti orare eft credere promiflionibus, quæ propter Chriftum à Deo patre nobis funt fadæ*

Quod igitur tantum malum efftpoftit,quodopprimerepoftitcreden# Amplißcatio. tern Nonfames,non tribulatio,non anguftia,non nuditas, Quemadmodum igitur uim à ft armis miles depellit,fic fides oratione,mala omnia uincit, hac pugnant Chriftiani * Quia autem promifta uidoria uerbo Dei eft, longé cerlt;lt; tius uincunt quam mundus. Hue exempla ex lacris literis affierenda, ficut in Hebræis: Vicerunt fide patres régna. Nobile eft ,qualis eft uidoria Ezechiæ, Efa.jS.Sd fimiles: Gedeonis,Samfonis 2c. Hie quoc^ immenfus campus ft ape# rir,quo expacieris.

Quartus fidei frudus ftint omnis generis bona operaîea ftint Rhetorica enumeratione recenftnda * Sunt autem hue quoep adducendæ promifliones, quæ funt de operibus,qualis ilia :Remitte nobis débita noftra,ficut Sfc. Item, Quicquid feceritis minimo ex meis.Item, V os ægrotos non uifitaftis SCc.Non dediftis panem efurienti.Sic etiam operibus fadæ promifliones,in fidem reci# dunt : Hæc omnia fides in credentibus gignit. Opera autem iufticiariorum tantum abeft, ut idem efficiarit, ut etiam ferè diuerfa pariant ♦ Nam cum fint opera fine fide peccata, mortem pro uita fbrtiuntur.

Secundô,confcientiam magis inquietam redduntjnec^ enim certo flatus’ ere animus potefl, fi uerbum Dei in tentatione non habeat, hoc uel illud opus Deo placet. Tertiô,inflant opera,amp; faciunt magis ftiperbos: non ergo orant proremifli'onepeccatorum. Quarto,iufliciariorum opera non ftint caritatis c^pitarepet officia,ftd confiftunt in quibuftiam externis ritibus,0C moribus, fie nihil fimi# tuntur.

leeft* Aeftimare lam quifque poteft,quam fintpernidofi eiuftnodi dodo^f res^qui «i fide quæ fola promiflîones in Chn'fto conftquitur,ad opera amp;nbsp;ad no^gt; ftra mérita animos auertunt*

Sola enim fides iuftos facit.Eam autem non noftra opera ,non noftræ ui«« res/ed Spiritus iandus in animis effi'cit, Et nititur fides non ratione noftra, led uerbo, Verbum autem unicum Chriftum ialuatorem nobis proponittin illo, ficut uidemus, abfeonditos habent fideles omnes diuinitatis theiauros, æternam uitamjpræfidium contra omnia mala, certain uidoriam in omnibus periculis,amp;S quiequid tandem ubicç eft boni. Nos,quorum adhuc infirmior des eft,Eremus ut Deus aliquando noftri miièrtus, in animos noftros fuum Ipiritum infundat, ut amp;nbsp;tam opulentis promiftionibus credere, amp;nbsp;dignè Deo obedire polfimus,Amen,

Tradaui iam perfiios locos, fimplicius forte amp;nbsp;rudius, quæftionem plicem:in ilia autem pofteriore parte longior efte noïui,lêd latis duxi ccu digi* to indicate locum, è quo eruere turn rerum, tùm uerborum ingentem copiant poffîs*lam breuiter unum autalterum exemplum eiufdem generis fubqdam, poft ad compofita themata accedemus*

UEci' fijpra duo genera thematum compofitorum: alia enim docent, alia uer* fantur in locis fuaforijs, cüm adhortamur aut dehortamur, commendamus aut uituperamus aliquid: Neq^ enim neceftarium fore duxi, quamuis peculia* ris amp;nbsp;ab alrjs diuerfa tradatio fit, eiufdem generis exemplum proponere, ubi sitnplextr/* fimpliciter tradatur ftriptum : cüm enim nihil eo genere uulgarius fit, nihil ßahoffxtiw. quoep facilius eft * Dico autem id, cùm tradatur textus eo ordine fimpliciter, quo icriptus eft de uerbo ad uerbu* Quia aut etiam in ea tradatione nonnuni* quamuel fimplex aliquod thema, uel locus communis explicatur, poteft ea tradatio ex his, quæ nos trac'lauimus, exemplis peti, neep ideo neceife eftpe* « j culiaria eius rei præcepta tradere: hoe tarnen admonendum eft, ut etiam in ib GrdO CCTtUAi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 • » o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f*' » TL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 *

la fimphci tradatione,quantum hen potelt, omnia in certum ordinem cogan* tur, ut ceu membra membris fubieda, inter iè omnia conièntiant, amp;nbsp;ut poftït certi aliquid inde difci.Eius rei optima exempla funt paftimin lcrmonibusà Luthero Icriptis.Videbis autem in illis quàm diligenter omnes rerum, perfo* narum,locorum,temporum circumftantias rimetur,prglêrtim in hiftorijs tra* dandis, amp;nbsp;quomodo fingula pene uerba ponderet, id quod mirabilem rebus lucem affert,amp; ad copiam orationis plurimum facit.Hæcigitur iam de eo ge* nere fulFiciant : nos ad ea quæ maiore artificio conftant, amp;nbsp;quæ difficiliora in* exercitatis uidentur, accedemus,

Tl-’frtMtt cow nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non difficile eft diftinguere ea,quæ docent,ab ijs quæ hortantur aut de#

pofi» dupli* hortantur:ea enim quæ docent,pleruncp ftint aut de fide,aut iuftificatione,aut de lege,aut de remiflione peccatorum, ac fimilibus: Ideó enim hæc tradancur, ut inftituantur animi hominum in uera fide, Nos hanc fententiam pro exem# plo tradabimus,ad Rom,5.Statuimus autem hominem iuftificari ex fide in Ie# lum Chriftum,fine operibus.In his atqpfimilibus exemplis principiö omnium diligenter explicandi ftint illi termini, ex quibus potiftimum fêntentia con# part« expli^ ftat, quales hic funt,iuftificari, amp;nbsp;fides. Neep enim unquam rede fêntentia ali# «„(U. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua explicabitur, nifi prius partes, ex quibus conftat, diligenter expofueris*

Non autcm neceHe eft tam copiofè oipnia perfequi, ut fuprà l'n ratione fini!# plicium thematum oftendimus:fèd complet breuiterceu unofafce compilé catam {èntenti'am debemus,eam^ proponere* Explicatis igi tur ïam principal lionbus thematjs partibus, (èntentia quàm fimpIiciHîmè poteft, ponenda eft. Fides ilia nos iuftos facit coram Deo,non noftra opera.

Eft autem hæc interpretatio fententie longius trahenda,propterea quôd fïrmius ea adhæreicant animis^quæ pluribus uerbis dicuntur, Vbi autem feois ra tentiam fie explicaris, colligendæ funtex facris literis aliæièntentiæ, quibus mtionesfeu ceu rationibus èC argumentis expofitionem tuamcomprobes, Quôdfiquæ obfcuriores fijnt, ille quo(^ indicandæ tradandg funt,Debet autem fiimmè caueriab fjs qui facra docent, ne multam fententiarum congeriem connûmes rent. Hoc faciendum eft, ut paucæ atep illæ aptiftïmæ amp;nbsp;conuenientiftîmæ amp;nbsp;quoq^ apertiflîmæ producantutjin quibus explicandis ièmper oratio ad infti^ tutam ièntentiam eft dirigenda : iàtius eftenim unum nbsp;nbsp;alterum darum te*

ftimonium SC firmum produxifle, quâm multas, quæ ad inftitutum non ita multum faciebant,{èntentias allegaflè ♦ Nam præter qucàm quôd incertis amp;nbsp;male detortis (cripturis non confirmantur animi hominum: obfturatur etiam res magis ac magis ilia ièntentiarum copia, Indicium igitur aliquod requiri* tur, ut uideas quæ nam maxime ad inftitutam propofitionem tuam faciant: non ut quæq^ ftfe prima obtulerit (èntentia proferenda eft, ièd ut quæq? plu* rimum lucis attulerit, plurimum^ ualuerit,Videmus autem hoc quoçp in do* dorutn hominum diiputationibusÔdfcriptis, li pleruncp unam aut alteram fententiam habent apertam amp;nbsp;grauem, quam adueriàriorum infînitis ratio* nibus amp;nbsp;icripturis opponunt,id quod nobis quolt;^,cùmimperitam plebecu* lam docemus,faciendum eft ; facilimè enim ea intelligent, quæ minimum ob* feuritatis habent,et fi non obruantur animi numero ièntentiarum, fîrmius eas retinebunt.

Cùm igitur noftram inftitutam propofitionem confîrmamus, illæ ièn* tentiæ quibus utimur, certæ efte Sfapertæ debent : quemadmodum enim in iudicrjs illi teftes quorum fuipeda fides eft, reqciuntur : fic'quoc^ in oratione non nifi ilia adhibenda iùnt, quæ funt apertiflîma, amp;nbsp;minimum ambiguitatis habent,

Proximus locus iunt exempla, quç quamuis non tantum probent quan* ExewfU turn fententiæ, tarnen adprobandum nonnihil faciunr,amp; maxime orationi afferunt lumen: præcipuè autem in fuaibrijs fermonibus dominantur,Quem* admodum autem in colligendis fentêtqs præcepi, fie amp;nbsp;hic moneo, ut ea tan* tùm exemplaafteramus,quæfint apertiftima, Prætcreahoc quoque monen* dum eft, in narrandis hiftorfis magnam circumftantiarum curam efte debere, ut omnia quàm commodiftîmè reierantur, Nam cùm illis oratio multum au* geatur,ad perfpicuitatem quoc^ plurimum conducunt, Non autem fidei tan* tùm, fed incredulitatis quocß exempla funt producenda, amp;nbsp;non tàm Abrahæ fides prædicanda eft, quàm etiam Cain amp;nbsp;ludæ incredulitas ac etiam deipera* tio damnanda,

Poftremus locus funt contrariæ ièntentiæ, ièu confutatio eorum quæ cowfwwp«« opponi poftiint: qualia iùnt,Caritas operit delida. Exemplum Cornelq,ièn* tenria Iacobi,amp; fimilia. Sunt autem ièmper obfcuriora per clariora exponen* da,‘quôd fiquæomnino diflèntiant,ea funtinterpretationealiquamitigan*

da : uerùm infra agemus de contrarrjs iententijs. Ad hunc ferè modum The* matum alrerum genus tralt;ftatur,quód uocatur Dialedicon. Debet aucem no* bis hæc ratio ideo eiïe commendatior, quód ferè in omni ièrmone ea utamur, apud ueteres^qui rediffîmè locuti funt,ad hunc modum grauiffîmas res ex* plicarunt.Ciceroni autem præ reliquis in ufu fuit hæc ratio. Principio propo* iîtionem ponit, illi plerunq^ rationem fubijcit, nonnunquam etiam illius ra* tionis aliam affert rationem^tandem exempla addit amp;c.

Quia autem nobis fie loquendum eft,cùm uulgô iàcras res tradamus, ut quâm plurimum nos intelligant: amp;nbsp;dicendi ratio apud illos folos, qui olim Liters htimA= Icfipièrunt in Latina lingua extet: impium eft fie contemnere humaniorum li* mow. terarum ftudia, ut plericp nunc faciunt: quin potius Deo agendæ erànt gratie pro ilia commoditate, quod etiam gentilium ftriptorum ledio, aduerbum Dei felicius Sgt;C clarius docendum conducat ♦

N TOn puto opus efle, quemadmodum in fuperiore exempio fecimus, fic etft am nunc inftitutum locum copiofius tradare * Nam fi rerum copia adfit, vfui copidm habeas in animo meditatum quid dicas, facile fe uerba quibus dicas, offe* rent ; præiertim autem magnus ulus latis uerborum pariet.Et ut maxime om* nia annumeraremus uerba,quæ fortalTe in mentem non peffime diduro ueni* orHo. re poterant,tamen nihil inde quam res difei poterunt: Vanifli'mum enim illo* rum ftudium eft,amp; fimul turn laboriofiflimum,qui prælcripra uerba ediftunt: rem nobis bené meditatam oportet, præterea ordinem quo tradare fingula uolumus. Et turn ficut corpus umbra fequitur, ita ipla fc ultro offerent uerba, iuxta uerficulum Horatij in arte poëtica,

Dixi fiiprà in concionibus lacris rarius nos exordrjs uti,auc fi utamur, ea plerumcp adhiberi,ut animi hominum magnitudine rei,de qua didurus es,ex* citati fiant attentiores: fi igituromninopræfatione etiam hoc in loco utiuo* les, fic poteris ordiri.

de. Nullum ill lacris articulum efle,qui oblcurior fit, quam hie de iuftificati* fitwhonw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addes deinde rationes. Primo,Neep enim eft alia res æquè ration! no*

ftræ ignora atque hæc :cùm enim diuinæ literæ ftatuant iuftifîcari nos fide, non poteft ratio humana rebus non apparentibus inniti. Secundo, accedunt jijKationu. humanæ traditiones ôd dodrinæ, quæ alioqui procliues animos fortius impellunt,amp; docent iufticiam operum.Si longior elle uelis, potes addere ex* empla : hinc natas omnes hærefes iufticiariorum, hinc Monachorum uiram, bine omnis generis fuperftitionem manafte amp;fc, Addes tandem conclufio* nem.Cùm nullus fit oblcurior in làcris literis humanæ ration! locus quàm hic, amp;nbsp;tarnen non fine diferimine amp;nbsp;periculo falutis ac animg errare hic polfimus: apparet non olcitanter hanc Chriftianæ religionis grauiflîmam lèntentiam elîè tradandam amp;c. Sic abfoluifti exordium, iam ad rem accedere potes in hunc modum ♦ Sententia Pauli hæc eft*

Expofttio'pdr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Statuimus autem hominem iuftificar! ex fide in lelùm Chriftum fine o»

tium fenten. peribus Legis, Priulquam autem earn trad:are incipiam, uobis ifta duo fpc* danda funr,qu!d iuftifîcarijquid fides fit : quæ uocabula fi redè intelligantur, planio*

TtE sâC(î^is concioKii^rs. 19 planiorem nobis {èntentiam reddent» luftificari tùm dicimur^cSm non impu^ tat Deus peccacum,8c nos iuftos reputat, ficut Pfalm:32.fcriptum: Beatus uir cui non imputât Dominus peccatum amp;fc» Hoe fi doceas, aliquanto pluribus uerbis utendum eft : nos enim non iufti aut beetti fumus, ctim hoe uel illud fa* cimus,fed cùm Deus nobis non imputât peccatum, ciim fauet nobis ferunt enim inter lè, iuftum efle coram Deo: nbsp;nbsp;iuftum efle per externa opera

inter homines,Fides autem (cui Paulus hoc tribuit,quôd nos iuftos faciat) eft, cùm ùmpliciter uerbo Dei innitimur, amp;nbsp;fentimus Deum tùm promittentem, tùm minantem ueracem effe» Quia autem promittit Deus remiftîonem pecca* torum, gubernationem, fauorem fuumac gratiam, his promiflîonibus fides aftentitur, utcunqj externa facies rerum diifentiat. Et quia comminatur im* pîjs mortem, infelices exitus, iram SCc, ideô fides cauet, ne quid committac

lam igitur cùm amp;nbsp;quid iuftificationem,amp; quid fidem Paulus uocet, fcia* ^xpoßtiofcn:gt; mus,ipfam fententiam Pauli facile intelligemus : fie enim fandus Paulus pro’^^”^'”®’ nunciat,iufticiam quàm Deus probat amp;nbsp;exigir,eam non contingere per aliam tcni quàm perfidem.Si credas Deo,fiilli tùm promittenti, tùm comminanti, fidem habeas, iuftum te efle non humana quadam iufticia, quæ non in animo, fed in externis adionibus fita eft, fed diuina : eft enim longe aliud Dei iudici* um, quàm hominum fitiudiciumgt; Nam cùm nos non pronunciare poifumus, nifi de fjs quæ ad animum per externos ièniùs delata fijnt,de externis adioni* bus quas oculi uident,aures audiunt,manus palpant 8Cc. Deus, ficut Prophe* ta inquit, corda amp;nbsp;renes ftrutatur, Sd non, quod manusamp; pedes agant, fed quod cor fentiat inquirit*

Eft igitur humana iufticia ceu ibrdes argent/, iî cum uera amp;nbsp;diuina iufti* Tcflinwnu cia conféras*Hæret in manibus,pedibus, lingua, hæc in intimo cordis fepub ta, Deo fuum honorem tribuit :ientit enim uerèremififle peccata gubernare nos ÔCc.Sic Propheca Abacuc quoep fidem prædicat, cùm inquic: luftus ex fi* de fua uiLiet.C^æ ièntentia plane cum hoc Pauli dido conuenit,nifi quod uer* borum mutatus eft ordo : Sic enim intelligendus Propheta eft ♦ Sola fides ui* tam confert amp;nbsp;uiuificat,impi) morce æterna puniuntur, Vita autem folis pro* micricur iuftis* Apertum igitur iam eft, quod cùm fidei tribuit uim iuftifican* di,tribuat fimul iyfticiam* Dixi autem iam fuprà quid fides fit, lcilicet aiTentiri diuino uerbo.

Sic Dauid î Beati, quibus remifla eft tranigreflio, 8d quibus non impu* tat Dominus peccatum ♦ Eft generalis ièntentia, quodomnes homines fine peccatores,amp;f damnati. Omnes homines habent peccatum, inquit : Beati au* tern illi funt, quibus peccatum non imputât Deus, Qiii funt ergo idi 7 Illi ni* mirum,qui credunt Deo promittenti,quod uelitipforum miiereri ac ignofee* re:toile fidem,omnes æquè erunt peccatores. Etaddit clarius: In cuius fpiritu non eft dolus, quafi dicat : Dico de beatitudine, aut iufticia, quæ non hæret in exterioribus corporis membris,fed quæ in intimis uiiceribus latet,6ó quæ tàm certô aflentitur Deo promittenti, quàm afTentiuntur oculi, cùm ali* quid admotum propius, clarius cernere poiTunt : In ipiritu eius non eft do* lus amp;c.

Hue innumeræ aliæ ièntentiæ pertinent,PfàIm.2,Beati qui confidunt in CO* Tribuit beatitudinem non alij reiquàm fidei* Porrô beatum efle,uitam

20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COKCIOK rsrs,

habere:idem funt,funt efFecflus iufticiæ.lufticiæ autem efFe(Hus eftfïdes» Me« ritö igitur illa fidei tribuitur, tanquam propriæ, quarnuis remotiori caufæ, fie rüdes quàm pulcrê Pauli fèntentia cû alrjs,qui mulds leculis ante ipfiim lcri« pferunt fandis Prophetis coniènriat* Sentiamus igicur amp;nbsp;nos fi'c,non contins gere uitam, non contingere lufticiam^ quam probet amp;nbsp;requirat Deus,nifi per . fidem in Chriftum Iefum,quem propofuit nobis Deus propiciatorium

Habemus aucem huius fententiæinnumera, tùm in ueteri, tùm in nouo teftamentoexemplajubiDeus promittit remiflîonem peccatorum, gratiam, uitam,non hoc aut illud facientibus,fed fimpliciter credentibus uerboific Abrahamum prædicauit icriptura,ôlt;: eius exemplo Paulus quoep utitur ♦ Sed pleniflîma confolationis funt exempla in nouo teftamento, quibus plerumq^ ceuEpiphonema additur: fides tua te faluum fecit : Quia credidifti, ideô relt;« mifia funt tibi peccata tua,amp; fimilia»

Porrô in exemplis quoc^ ea deligenda iunt^ficut antè admonui,que funt maxime conuenientia.Sed opponuntur ièntentijs ièntentiæ, quæ uidentur contrariæ èC exemplis contraria in ipeciem exempla, SicCornelij prædicantur opera, priuiquam baptizatus effet, amp;nbsp;in Chriftum credidiftet» Item hæc ièntentia:Hoc fac,amp;: uiues,in Euangelio. Item, Caritas operit deli« lt;fta, Et paflim multæ funt ièntentiæ,quæ,quod nos fidei tribuimus, tribuunt externis operibus. Ad Cornelq Exemplum fie refpondendum eft : Non com« mendatur tantum propter opera, fed quia timuerit Deum , Nec^ dici poteft, nullam habuiife fidem,cùm Lucas feribateum oraflè.Eft autem oratio tantùm * fidei opus. Argumenté) autem eft,quôd fine hæfitatione,ut Pauli uerbo utar, orauerir,quôd exaudita oratio fuerit,

Principium igitur iuftificationis, ceu fundamentum diuinitus iaeftum habuitjinde bona opera, ficut naturaliter fit,fecura iunt, Cognitio autem non^ dum fuit perfeda, id quod Sc ipfe iènfit : neçp enim nifi id fenfi'ifet, à Deo pie« niorem religionis cognifioncm poftulaifet, Porrô, per prædicationem de Chrifto cognitio illa abfoluirur, fides confirmata perficitur amp;nbsp;confummatur. Sicredè ad hoc exemplum refponderis, quôd habuerit fidem Cornelius, fed earn tarnen adhuc imperfedam. Quemadmodum autem granum iynapi ex« crefeit, fic illa fides non potuit non per uerbum creicere, 00 maior firmiorqj fi« eri.Sententia Salom.Delida operitcaritas :intelligitur de alienis peccatis, ea caritas tegit,non de noftris, Sententia Chrifti: Fac ea,amp;: uiues,eft de totaLe« ge,fpiritualiter fcilicet impleta : funt enim in decalogo quoep præcepta timo« ris Sc fidei,quæ qui præftitent,is uitam habet : fic uides ubiep fidei tribui iufti« ficationem, neque elfe aliam rem qua Deo fuum cultumpræftarepoflîmus, quàm fidem»

perordtio Si igitur, Deo pIacere,Deum colere, iuftè 8c fände uiuere, uitam deniep redit ad fenten etemam ingredi uis,non hoc aut illud tibi opus faciendum eft,fed credendum ^‘*‘”*^'^'‘quot;^‘‘'amp;ièntiendum,quôdDeus omnia quæ promifit, largiri nobis per Chriftuni uelit, quod uelit noftri miiereri,remittere peccata, ignofeere, gubernare, de« fendere nos à peccatis, morte, SC inferno : pro nobis rogare Patrem, in tenta« tionibus calamitatibus nos coniolari,amp; erigere per fuum ipiritumrquæ om« Amplificatio. immenfa bona diuinæ miièricordiæ funt, Vult autem ea nobis dare non pro magnis operibus, non pro noftra iufticia:funt enim multi inopes,qui cmere non poffentjSc maxima pars hominum incautior immergitur ÔC obrui« tur pec«

ÜJ Zi û A L ô C OISL Cl OH I [B K à, tur pcccatiSjCÙm illis adiim eflet.fi auc opibus, aut noftra lufticia uenalia tarirf ta bona eflcnt ♦ Hoc optïmus pater exigitjquôd fi jpfè faueat,omnes præftarc poflumus, UC fendamus uera efle, quæ promitdc. Cordis noftri alîcnium uulc, amp;nbsp;banc fiduciam jit omm'a bona in ipfo fblo fita nobis eiïe perfuadeamus^eacp cxpedemus» Et qucmadmodum hune fenfum in pueris tiidemus, quôd fènd^ ant fibi præfidium contra omnia mala in parentibus efle fitum : fie nos quoep uult nulla inrealia^ in nullis alfis opibus hærere,quàm in ièipfo, qui omnia præfiare,quorum ufus indiget, poflît uelit.

Hic uidemus quàm longé illi errent, qui docent,uitam aut lufticiam con f^ntitheßs,ciuÄ tingere per opera, amp;nbsp;quandam ciuilitatem ex religione faciunt. Habent qui# dem opera externa fuas promififiones,fed temporales tantùm.Deus dat iuliis coram mundo, pacem, opes, famam bonam, ficut quocpiniuflis funt fiia’ pcc# docent cr næjfuribus crux, homicidis mors,amp;^c. Quemadmodum autem fur Sc homici# da,fi credit,faluatur : fic illa ciuilis iufticia non prodefè ad uitam æternam, nifi ad earn accedat fides.Fidei alia funt propofita pra’mia, quàm funt illae fluxiles amp;nbsp;perituræ commoditates : æterna uica,æterniim gaudium,bona confeientia, tutus in omnibus aduerfitatibus receptus,cerrum auxilium, illa funt fidci prg* mia,quæciuili iuftieia nemo impetrabit, Quemadmodum enim ubi argentcis numifmatis res ueneunt, nullus cupreorum nummorum, fi quis eos importer, ufus eft; fic longè inferior ciuilis iuftieia eft, quàm quæ tanta bona confequi poflît aut mereatur,

Nulla eft maior irapudentia amp;nbsp;impictas, quàm, cùm uidemus noftram tantam elfe infîrmitatem,ut neminimo affedu moderari poflîmus, tarnen tan tùm noftris tribuere uiribus,quôd poflint fumma illa dona mereri : hæc eft ib laLuciferi ambitio, qui iedem Dei afFeeftauit, Quin nos agnofeamus pecca* tores, amp;nbsp;fendamus non ad benèoperandum,iêd tantum ad peccandum uim in nobis c(re,amp; rogem us à Deo gratiam Sc mifericordiam, ut in nobis peccati dominium tollat,Sé fidem per iuum Spiritum inièrat, qua tantorum bonorum participes fieri poifimus: fiquidem fola eft, qua iuftificamur tali iuftieia, quam. Deus probat Sé commendat. Amen,

Videreeft inhocexemplo,quód commode tradtari non poiïÏnt com* pofita themata,nifi antea bene cognitis pardbus,ex quibus confiant, fubiedto fcilicet Séprædicato,

Quemadmodum igitur monui antea,priu(quam tradfadonem inftituas, diligenter uocabula, quæconftituunt fentendam, confiderabis, camper illos locos,quosfupràinfimplicibus thematibusoftendi,duces:Sic enimfiet, ut ' certius ipia intelligere,Sé folidi aliquid docere queas : id quod omni modo fa* ciendum eft. Quia enim falus hic agitur animæ, Sé res eft cum perfedliftimo Rhetore, cum noftra fcilicet confeienda, funt deïigenda certiifima, quibus cùm ucl peccatum,uel confeientia nos tentât, refiftere Satanæ poflîmus. In fi* dei igitur caufis Iblo lcripturæ uti polTumus teftimonio, neep poffunt aliquæ à nobis excpgitatæ rationes alFerri,quôd animalis homo non fentiat quæ Dei lùnt. Si autem de æternis rebus diiputes,de ceremonfjs Sé fimilibus,pol* fimus quoep argumends à nobis inuentis uti : quamuis quoque illæ ferè uel ex hiftorijs lacrarum literarum, uel ex fententiis fintpetitæ, fidiligentiusea confideres, Sic exempli gracia propoficum thema, non omnes ceremonias abolendas.

ORincipiô quid ceremoniæ fine, diligenter uidebis, quidam fcilicec exter# ni ritus inftituti proinfirmis, 8d quos Paulus dicit^lade ali» Deinde quoque prædicatum uidendum eft^non funr abolendæ Hic ftatim in men* tem tibi uenit, quod ilia tantum abolenda fint, quorum aut nullus uiüs eft,auc quæ funt contra mandatum Dei, Conferendum igitur iam prædicatum cum fubiecflo eftjUidendum^an nullus ceremoniarum ufus fit, aut contra Deum fint.Quód fi deprehenderis aut inutiles aut impias efle, conftitues abolendas» Sin autem qUarundam ufus quidam necelTarió exiguntur, diuerium con ftitues,

Quia autem ceremoniæ generale nomen eft, muleis fpeciebus commu* ne, amp;nbsp;propofitio particularis: funt colligendæillæ ipecies, amp;nbsp;uidendum quæ fint impiæ,quæ nam inutiles amp;c Jam igitur ad tradationem accedemus,fiqui* dem particulas propofitionis aliquo modo expendimus » Dixi autem primo fententiam fimpliciifimè referendam, elfe quafdam ceremonias, quæ non fint abolendæ»Requiritur autem ftatim hic ratio,quare non fint abolendæ,uerùm cam ante oftendimus, quod ftilicet quidam illarum ufus fit,amp; quædam ne^ ceffariæ fint.

Non poftunt omnes ceremonie tolli, quia Baptifmus amp;nbsp;Euchariftiafunt â Chrifto inftitutæ ceremoniæ, ièu extern! ritus» Hæc eft prima ratio, quæ eft certa SC neceflaria, Sed quid dicimus de ceremonies ab hominibus inftitutis Quales funt certi dies,quibus uerbum docetur,quidam in Ecclefia rituSj quód canuntur Piàlmi,quôd eft quædam forma communicandi amp;c Jllæ quoep funt neceflariæ : debet enim certum tempus efle, quo conueniant homines ad augt; diendum uerbum» Et Paulus præcepit, omnia facienda in Ecclefia ’suerxK/*^«?.

Sed præter has aliæ multg funt,quibus in noftris Ecclefîjs hodie utimur» quæ non fiint tàm neceflariæ, quàm illæ fuperiores » Sunt 'ne illæ quoep tôle* randæ çquot; Reipondeo, iî non fint impiæ, quales illæ funt quæ inftitutæ funt ad iuftifîcationem à Papis,amp; fi fit earum quidam ufùs,quôd aut religioncm corn* mendent uulgo,aut pueros,quorum maxime gratia inftitute funr,retineant in uerbo,ÔC doceant,non funt abolendæ : uidemus enim in quibufdam Ecclefrjs, ubi nullæ amplius,præter facramenta, ceremoniæ funt, nun^ fuiffe contemti* orem religionem,qutàm nunc: eft enim opus quadam externa fpecie,quç corn* mendet ÔC auguftiorem uulgo religioncm faciat, quôd rei magnitudinem dignitatem per Ce uidere nequeant,Et non debet nos eius profeftus pœnitere, quem pueri dum in templis Pfalmos canunt,dum Biblia legunt,faciunr»

Impium quo(^ eft fèntire, omnes ceremonias inftitutas effe ab impijs Pontificibus » Fuerunt nonnulli prudentes amp;nbsp;fânfti uiri, qui fènferunt uuigi ita fupinos 8^ demifTos animos, ut nunquam fint dignitatem amplis tudinem religionis atiimaduerfuri,nifi aliqua externa amp;nbsp;oculis expofita fpecie remorati amp;nbsp;detenti animi, fènfim magis ac magis attollerentur, amp;nbsp;admirari cam difeerent» Hæ ferè funt rationes, quibus colligitur, non pofTc nec debere omnes ceremonias tolli, propterea quôd quædam funt mandatæ necelfa* riæ, quædam quamuis mandatæ non fint, nihil tarnen impietatis habcant, ÔC multum profînt infirmioribusanimis»

Ternus locus lam lunt exempla, Habes autcm præclarum locum dece«^ remom'arum ufujofue 22. Ne ueftri pueri dkant noftris : Non efbs participes Domini ôdc,Pro pueris amp;nbsp;infirmis ifbufmodi funt inftituti ritus. Et Ezechias tùm ferpentem abiecit, cum in fuperftitionem èc impietatem ucrgere res ueb letj antè non,

Quartus, lèntentiæ, uel contraria exempla diluenda^ quale Ezechiæ eft, qui ferpentem eft demolitus. Facilis autem folutio eft/uilTe abolendum, quia in impietatem res ceflerit, Nos autcm eas tantàm ceremonias aiFerimus, quæ amp;piæ funt profunt in fide, quæ funt infiitutæ ad docendum rude uulgus

VItimô lubrjcitur epilogus, cuius formam ê fuperiore exemple petere licet : fie in his thematibus quæ docent, ille ordo conferuandus eft, ut primo ipfa uocabula explices. Secundo explices fimpliciter fententiam. Tertio quæ* ras rationes,Quarto exemplis illuftres.Qtunto confutes contraria.

Aliam rationem traduntDialetftici : Habentenim illi quoldam locos, è quibus peti argumenta liceat,8c deinde formas proponendorum argumento* rum amp;nbsp;conneftendorum præfcribunt, Verùm ego hancideô fequimalui, quôd fit planior ôd fimplicior, præièrtim in fis, qui non magnum ufum Diale* clicorum præceptorum habent. Secundo, quôd uideam eloquentiflîmos ui* ros in grauiflîmis caufis, hac ratione effe ufos : amp;nbsp;quôd non ita longé quoque à Dialcôticorum præceptis diftet. Nam amp;nbsp;hic caufas rerum quærimus, amp;nbsp;ar* gumentamur ab exemplis, quos locos illi quoque propofuerunt, Eft ferè ea* dem ratio tradita ab Erafmo in 2.1ib.Copiæ de expolitione,ea commode cum his coiiferri poteft ♦

Via in hoc genere fæpê contrariæ fententiæ explicandæ iunt,operæpre:s '^cium faôturum me exiftimaui, fi illarum traftandarum qualemcunqj for* mulam præfcriberem. Vulgaris eft régula, fed bona, ôéapprime ad hune lo* cum utilis,monftrationem procedere à notioribus ad ignota. Item ignota per notioraexplicantur. Hoc igiturfaciendum eft in contrarfis fententfis,uc fern* per earn quæ obfcurior eft, conferamus cum aliqua apertiore amp;nbsp;clariore,cam* que ex ilia explicemus. Exempli gratia,clara amp;nbsp;apertiftîma hæc eft:Statuimus hominem iuftificari ex fide ablq^ operibus legis, ltem,fi' ex gratia, ergo non ex operibus, Sin ex operibus, iam euacuata eft gratia amp;c.

Hæ fententiæ funt apertiflîmæ, neqj eft quôd aliquis in illis hæfitet. Si igitur incidant quædam fententiæ, quæ operibus id tribuant, quod Paulus o* peribus adimit, illæ funt fecundum Pauli fententias explicandæ, amp;nbsp;interpre* tatio addenda eft,qua mitigatur nonnihil. Hoc omnino non faciendum eft, uc ex oblcurioribus clariores interpreten's : quemadmodum enim numéros ac rationes obfturiores arithmetici docent, ex notis numeris explicate : ita hie faciendum eft, notiores fententiæ interpretationem ac fententiam ad ignotio* res afferre debent, amp;nbsp;non econtna,

Quôd fi expofitione aliqua mitigari non poftint,ficut ilia lacobi: V idetis quôd ex operibus iuftificatur homo, amp;nbsp;non ex fide folùm : iftiufmodi fim* pliciternon funt recipiendæ, uerùm iftarum non funt multæ, Inueniesfem* perplu*

per plures fencencias, quæ ucram fententiam probenr, quàm quæ improbent, ÔC ferê femper fierijUt quæ contrarie prima facie efle appareanc^eæ^fi ordinem S^ièriem textus diligentius infpicias, non difcordent^fedaut per antecedent tia a.ut: fequentia fint explicata. Atcp banc rationem componendarum contrat riarum fententiarum tradunt Rhetores»

Verùm Theologi etiam quandam addiderunt, banc fcib'cet,quôd per pofterius uerbum fit corrigendum fècundum prius ♦ Sic legimus in libro Regum,Samuelem mortuum collocutum cum Saule : quia autem præceflît, uerè mortuum Samueb eft concludendum Phantafina Diabolicum, non Sat muelém Sauli efle uifum» Sicßalamo primo interdicitur, ne aicendatad Ret gem^ deinde permittitur illi ut aicendat^ amp;nbsp;tarnen pccnam admiflî peccati pendit,Hinc colligendum^quod primum uerum uerbum fuerit, alterum non, fed tentatio quædam, qua ideô tentatus eft, quia priore uerbo non contentus fuerat.Sic Abraham habuit promiflîoncm de filio liaac, quem cûm immolate iubetur^tentatur eius fides^neq? uult Deus,ut eum occidat, Sic in fimilibus lot cis cogitandum,

De generede. \ Lterum compofitorum thematum genus eft, quod ad perfuadendum^ adt liberatiuo. •^~^hortandum,dehorrandum,laudandum,uifuperandum^ adhibeturTeiufmot di omnia ilia flint, quibus ad bona opera, ad pacem, ad coniugium, ad ueram pietatem adhortamur, quibus dehortamur à uicrjs, ab impietate, auaritia, lut xuria,ebrietate,fèditionibus,rixis,amp;: fimilia. Eft autem facilior horum tradat tio,ideô quod fuperiorum cognitio tota è facris literis petenda eft. De his aut tern noftra ratio indicium fuum diuinitus formatum amp;nbsp;fimul natum,quod aut honefta.aut turpia, bona aut mala fint, afiert, Si igitur contra ebrietatem dfl (fturus fis,omnia quæ dici pofrunt,exceptis fententqs facris,quæDei iram mi* nantur, à quouis gentili dici potuerunt : Sunt enim efifeclus ebrietatis damna amp;nbsp;incommoda,item magna turpitudinis pars ration! ac oculis fubieda, Det me igitur fententias facras,amp; tarn bené contra ebrietatem Cicero declamabif, quàm Chriftianus quidam, Duplex ergo eft ad hgc traeftanda adferendum int ftrumentum: Sacræ fèntentiæ quæ bonis operibus promittunt præmia,Ôd uit erjs minanfur iram Dei. Item noftræ rationis indicium, amp;nbsp;experientia, quæ cum de externis rebus indicate debet, tanquam in fno regno ftatuere aliquid certi poteft, Neep in his,ficutin fliperioribus fallitur : fnnt enim expofiti ocut lis efFeétus. Sicut igitur certó de colore indicate oculi pofliint, fie etiam ebriet tatis damna amp;nbsp;turpitudinem perfpiciunt, Quæ fi dicendo exaggeres, Sé ceu uno fafee conuoluta latius auditorum oculis fpeclandaeuoluas Sé explices, apta ea ad dehortandum, aut perfiiadendum erit ratio.

Locifudforij. Loci per qnos huiufmodi themata tracîantur, ferè bi à Rhetoribus præt feripti fùnr,honeftum,utile,facile, neceflarium. Qiii igitur diligenter fimplicit um thematum locos didicerit,is faciliorem ad hçc qnoep aditum habebit.’nam ferè ex illis nati funr,ficut commode indicabimus.

Honeftum uocarunt, cum aliquid ant Deo ptobatnr, aut cum noftra rat tione Séiudicio confentit. Sic inhoneftum homicidium dicitur, quôd prohif buerit id Deus,ôé noftra nos confeientia poft admiffam cædem damnet SéacA eufet,

S)E SACHIS concioni^T^s. • 25 cufèt, fîcut in homicidis uidemus* Sic honefta dicitur religio, quod Deus earn probet Sd exigat,amp; noftra ratio ftatuat Deum colendum

Nos quia fæpius in docendo ad hunc locum recurrimus, pro excmplo Exemplum, tradabimus hanc fententiam t Bona opera efle præftanda, Tracflaturus Jgi^ tur hanc fententiam primo omnium explicabit definitione lubietflum : hoc enim in omni difputatione, cuiufeunq; tandem generis fit, faciendum eft, ut hæ uoces quæ potiffimum tradantur, definitione circumlcribantur, ut ceu in certo loco confiftere auditor poftït, neqj hue illuc ue incertus animus de prin«« cipali termino, ut fic uocem,uoluatur»

Statim autem poftquàm admonuifti quid bona fint opera,nempe ea,que proximo,non nobis, aut Deo qui fjs non eget,bona fint : aduertendus animus amp;nbsp;cogitatio ad honefti locum eft, Dixi autem honeftum dicfquod turn Deus præceperit,tùm etiam noftra ratio probet, Congerenda igitur una aut altera fententiaeft apertaamp;S propria, qua Deus opera à nobis exigit: deinde ratio quoep noftra quid fentiat confulenda : ex illa enim omnes fententiæ, quæ paG firn apud Gentiles de mohbus extant, natæ funt, Faciunt autem illæ, fi mo* dice amp;fuo loco alperganturjCommendatiorem amp;nbsp;elegantiorem orationem,

Aperta ièntentia,quæ bona opera exigit,illa eft in Lege, quam Chriftus quoc^ repetit; Quod tibi non uis fieri,altcri ne feceris, Item innumeræ aliæ. Faciendum autem eft, ut pauciflîmis, ficut iam fæpè monui, rjs^ grauiftîmis utamur, Et deledus quidam adhibendus eft,ne ex tantis opibus ea, quæ uilift fîrnafunt,amp;: minimi preci'i,ftultè delegilfe uideamur,

Suprà in fimplicibus thematis de definitione, amp;nbsp;caufà efficiente præce# pimus:ex rjsduobus locis nafcicurferè locus honefti, fi diligentius confide* res, Notabis autem quôd argumenti tantum nomen honeftum fit, neq^ di* âuro publicè hoc nomine utendum eft. Opera iunt honefta. Sicut quoep ne* mo fanus cùm docet,iam propofitionis, iam confutationis nomine utitur, Sed illa nomina ideô funt reperta, ut commonefacerenr, quid in dicendo ièquen* dum, aut quo nofter animus referendus elTet ♦

Stulcum igitur effet declamantem dicere: Opera ftint honefta,ergo præ* ftanda, Quin fie potius propones : Bona opera nullo modo Chriftianis omit* tenda funt,quia ea exigit Deus,amp; quoep noftra ratio nos commonet, ne quem lædamus.Hæcerit huius loci ab honefto propofitio, Habent enim finguli loci fîias partes, ficut in principio huius operis indicaui, Confîrmationis deinde uice fubrjciendæ funt fententiæ,in quibus Deus precepit bona operafillæ funt exponendæ,illuftrandæ amplificationibus amp;nbsp;exemplis aggerandæ Deimt de conclufio fubiicienda,ergo non funt omittenda opera, In hancfunt fimilia conferenda, item omnia genera amplificationum, ficut infra fortaffe often* dam,

Dixi quid fit honeftum Jam igitur amp;nbsp;quid utile uocarunt,explicandum, Quamuis autem ipfum nomen fatis apertum fit, quia tarnen omnia craffiffi* mè tradere decreui, amp;nbsp;illud explicate non grauabor,nequidimperitiorha* rum artium requirat,Suprà in fimplicibus thematis,poftremus locus erat offi'* cium feu effedus, Inter locum igitur utilitatis 80 effeduum nihil aliud inter* eft, quam quôd hoc nomine Dialedici,ilIoRhetores utantur,cum ufum rei confideramus, quid conferat, cùm quid hoc aut illud feciffe profit, quid obfit neglexifle SCc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Sunt amp;nbsp;in hoc loco^ ut eö grauior fiat oratio^ fàcræ fêntentiX quæ pfæ^ mia bonis operibus promitcunt, conquirendæ* Habent autem uahas promifi» fiones bona opera^Ôd ad plura profunt.Primô igitur loco illi cfFeôtus funt po^ nendi,qui fiint grauiiîîmi. I« Pet;2»C5fiïmate fidem uefiram per bona opera» Itcmjte in ignem æternum,qui me non pauiftis.non uifitaftis. Hic æterna ui^ ta bonis operibus promiffa eft. Item corporalis promiffîo : Quicunqp fecerit hæCjUiuet in eis,Item,Qua menfura menfi fueritis SCc Sic confirmant opera fidem noftram^promiflionem uitæ æternæ habent,habenr promiffîonem om^ nium bonorum corporalium, ficut Piâlmus dicir : Nunquam uidi fernen iufti panem quærere,impius autem 8d opulencus périt.

Hi affedus funt amplificandi collationibus, item alrjs ornamentis. Item circumftantiæ tradandæ.Quicuncp fecerit hæc minimo ex meis, mihi fecerit. Non homo, fed Chriftus^cui ilia omnia fiunt, relpiciendus. Eft circumftantia perfonæ, quam licet amplificare bono ornamento, quo læpè Lutherus utitur, Si Chriftus adhuc effet uiuus,omnes ad ilium curreremus amp;c, Propior autem iam eft,cum fè in omnes illos,qui noftra opus habent ope, conclufit, Sc apertè dicat fibi fieri, quicquid minimo ex fuis fiat.

Hi duo loci copiofiftîmè femper ac ferè fbli tradantur. Eft autem plane contrariorum eadem difciplina : quemadmodum enim honefta, Deo uolente amp;nbsp;mandante,item approbante noftra confeientia fianr,ita turpia amp;nbsp;inhonefta Deus prohibuit,amp; noftra ratio damnat. Similiter quemadmoduilla profunt, fie hæc obfunt : ÔC ut bonis operibus promittit Deus uitam æternam, fie uicia punit æterna morte 5ô ira. fua. Præterea fint quæ uiciorum incommoda, illa non eft huius locfaut inftituti recenfère:funt enim quibufùis nota. Hoc tarnen obferuandum eft, quôd amp;nbsp;illa nonnun^ facræ literæ référant, addant tariien aliquid maius,quàm humanæ literæ aut ratio, fcilicet indicium Deiamp; iram Del, Sic Salomon tribuit ebrietatfquôd pariat tumultus,addit tarnen hoc fa cere quoc^ fûbfannatores,qui Deum magis ac magis Iacefrant,ruere è peccato in peccatum, Illa diligenter funt uidenda, fuis^ illuftranda coloribus ,

Reliqui funt duo loci, facilitas amp;neceftitas,fjplerun(^adhibenturloco ' amplificationum, Vt fi dicas de bonis operibus : Tanta commoda promittit Deus bona facientibus,qucàm autem paruo nobis illa conftabuntCNon exigit, ut opes tuas profundas temerè,uult te dominum effe tuorum fontium, riuulos tantum uult te foras deducere,prohibet illam turpem auaritiam.Si re non po^^ tes,iuua confilris,labore,opera tua amp;c.SimiIiter amp;nbsp;neceffitatis locum tradant. Hæc quidem facientibus,bona opera funt promiftà,qug nifi fpontè fecerimus, cogemur cum noftro malo. Habet Magiftratus ius,homicidas,adultères,fu«’ res,necandi, Quôd fi confultô ab his uicqs abftinere non uoles, fer tuam pcc^ nam.Recidunt ferè hæc in honefti locum, quôd Deus præcepit, cui fit parent dum, amp;nbsp;in locum utilitatis, ficut uides,

Ampïifieâtio i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc poftremô monendum,nunum amplificationum genus nec^ facilius

contrario, neep uberius efle, quam fi contraria feu Antithefes fubqcias, ut fi dicas de præî» mfis,quæpropofita fîint bonis operibus,fubf)cias pœnas malis operibus pro^ pofitas.Hæc Deus nobis propofuit amp;nbsp;promifit.Quôd fi nihil tantis promiftî^ onibus commouemur, at horribiles pœnæ nos à peccando retrahant : æterna enim morte puniet peccata,ficut dicit.Preterea ira fua uiuos etiamnum ac ma«* la confeientia torquebit amp;nbsp;premet,omnia illius erût aduerfà, Obijcietur ipfos' rûm

rum uita uarrjs pen'culis^ morbis, inopia, ignominia prementur amp;c ♦ Nomen impiorurn ad pofteros radicitus euertetur amp;nbsp;peribit ♦

Ex his Antithefibus tantùmlucis accedic orationi, præterea quoc^ tan^ turn ad perfuadendum faciunt, quantum nullum aliud genus amplification num.Faciendû igicur eft,ut iemper ad contrarias fentêtias nos referamus» Sic ubi uituperafti ebrietatem, fubijcienda laus eft fobrietatis amp;c ♦ Quiaautem hoc poftremû genus plurimum ornametorum recipit, diligenter uenanda non bis funt ea tùm ex Oratoribus,tùm ex Poëtis Latinis,apud quos omnis dicenn di ratio fepulta eft, Neminem igitur Theologum pudeat nonnunquam uel orationem aliquam Ciceronis,uel Virgilfi poema manibus circumferre»Nam qui diligenter dicere uolet, ille ftatim deprehendet, maiorem omnino illarum ïiterarum efle ufum, quàm uulgus Theologorum noftri feculi intelligauSubn ijcio iam amp;nbsp;huius poftremi generis exemplum, fîcut ïuperiorum quoep,

AÆOnetS.PauIusTimotheum,utmoneat,urgeat,increpet,inftet,omnem^i^xordium À ^•^denicß lapidem moueat,ne ocioac defidia fraefiæ mentes minus digne

Chrifto uiuant. Quoniam autem iam paflîm tantus religionis eft qontemtus, amp;nbsp;pauciflîfni fiint qui id operibus,quôd ore profitentur,præfl:ent: committen* dum mihi non fuit,quinad bonorum operum curam aliquandouos excita«' co«twûfc«lt; rem, præfertim cum ultrôad nos id déférât is, in quo nunc ueriâmur, locus, tezitù. Dixit ChriftuSjPoftremis temporibus refrigefeet caritas multorum. At uerin us dicaSjUeminem fui proximi agere curam, G (ut nunc mores hominum funt) rem reâè æftimes : adeô omnes paribus ftudijs, in fiiam rem ac quæftum omn nia faciunt. At fie Chriftianos uiuere conueniebar, ut alter alterius onera porn

- tarer,inopia aliorum re fubleuanda,non fraudandi amp;nbsp;fpoliandi homines,alFen di animo confolandi, peccata tegenda, amp;nbsp;fimilia caritatis olîîcia præftanda proximo erant:fic enim àChrifto,cuius religionem et nomen profitemur,edon diiùmus. Ne igitur amp;nbsp;nos ea in parte negligentiores eflemus, inftituendam cohortationcm ad bona opera ftatui,

Verum ne quis erret, bona opera ea appello, quæ ex fide in Chriftum profeda proximo noftro profunt,quibus is qui noftra opera aut re opus han bet,iuuatur, Illa non funt bona opera, extruere templum,celebrate Miflam, orare tot Pialmos ; neep enim ex his aliqua ad homines manat utilitas ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;honejî».

Sunt autem idco præftanda bona opera, quia Deus ea præcepit ♦ Chrin ftus ehim ex lege hoc repetit:Quôd tibi non uis fieri,alteri ne feceris. Sunt in^ numeræ aliæ fententiæ, quibus bona opera à nobis exiguntur : illæ ièntentiæ f^mpUfiedtio À explicandæ funt copiofius. Deinde adqciendg amplificationes ab illius perfo«« perfonA mAnlt; na qui mandat.Regi edicenti aliquid non obtemperare,capitale eft:hic maior omnibus Regibus eft, neutiquam igitur ipfius contemnenda iufla 8Cc,

Atq? aliqua excuiatio ualeret,fi impoftibilia aut magna exigeret Jam aun Alid ämplißa tem cùm non plus poftulet,quàm quod quifi^ fine ftiæ rei maiore iadura præ# flare poflit,nulla ualebit excuiatio. In multis hominibus tanta ambitio eft,ut quacunep re pofli'nt,captent beneuolentiam potentiorum,nonnûquam etiam uitæ amp;nbsp;pofleflîonum omnium diicrimen fubeunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur ilia dementia!*

ne an impietas eft,cu tarn parua officia à nobis Deus,qui omnia largiri poteft, exigar,non illi gratificari præièrtim cum longé maiora nobis propofita fint præmia,quàm fi in familiaritatem alicuius Principis aut Regis afeifearis,

Quæenim eftcollatioæternæ uitsc cum operibus miindiÇ’Atqui æterna uitapropofica eft benè operantibusjuxta illud Chrifti: Ite in ignem æternum. Item,Fac hæc, uiues llla præmiaquia promifîa funt bonis operibus, tùm demum coni€quimur,ubi proximum iuuerimus, ÔC firmiter crediderimus prç^ ftaturum Deum ca quæ promifit* Vita igitur æterna operibus datur, non ex merito,fed ex promiflb» Promiflîones autem tantum fide accipiuntur, ne quis hic quippiam calumnictur»

Hic ingens aperitur dicenti campus, in quem cxpacietur coIJatione bonorum huius ieculi cum æterna uita, que darior erit,fi pcenam negledorum ofEciorum,caritatis,mortem afleras. Comparas aliquot aureos,quibus proxi^ mum iuuare poteras, cume^ negligis : poena igiturte manet, æternus ignis. Confer igituriam lucrum quod fecifti, cum iaduraamp;damno quod patieris, Eft exemplum diuitis in Euangelioamp;c. Qui ficinftituit orationem illinullo modo uerba deefte poflunv.Eft autem frequentiflimum amplificationum gc* nus collatio fimilium 8iC diflimilium : mihi fuffi'eit ifta extremo digito tantum notare, alias in immenfum crefterec argumentum.

Bona opera præterea nos, quoties de fide noftra tentamur, confolantur, teftimonium contra Satanam dicunt,ficut Petrus inquit: Confirmate uoca^ tionem ueftram. Item Chriftus : Bona arbor bonos parit frueftus : Hint enim bona opera ceu Sacramenta qugdam, quæ nos confirmant efte in Ecdefia,De* Bow corpo^ urn nos curare,noftri mifereri fiCc. Sicut Chriftus quoq^ docet : Remittitc, 8C remittetur uobis. Nelt;^ fane parua hæc bonorum operum utilitas eft î quoties cnim accidit, cum propter peccataindelperationem coniedi homines, mor*gt; tern fibi con(cifcant:aut ex dcfperatione,in omne flagitiorum genus ft confjci* antç’Diuerfum bona opera faciunt,8c infirmam conlcientiam, ceu teftes iufti« ciæ coniblantur, amp;nbsp;certos nos de noftra uocatione amp;nbsp;eledione quoc^ faciunt. Confer hue omnes mundi thefturos, Sc non poterunt infirmam conlcientiam conlolari : opera autem bona poiTunt, ftint igitur præftanda, öd omnibus uiri* bus annitendum eft, ut noftra fides per iplà confirmetur, reddatur^ certior.

Magna autem ÔC hæc funt,quanquam nullo modo cum fuperioribus con Rmplificdtio ferenda,quod rerum corporalium quoep promiftîonê uberrimam bonaope* per enumerd^ ra habent,Vis ditefcere,benèfac proximo:uis habere fanum corpus, bene fac fionew bono. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* uis prudentiam, ftpientiam, bene fac proximo: uis gloriam amp;: bolt;lt;

’ism famam, benè fac proximo : uis bonam uxorem,ac obftquentes liberos, bene fac proximo: uis in omnibus rebus fucceflum,benè fac proximo,

Habent enim omnium corporalium bonorum promiflîonem bona ope^ ra,ßcut dicit Moyfts:Qui fecerit hæc,uiuet in eis.Porrô uiuere Hebraica con^ ftietudine, eft bene amp;nbsp;commode uiuere : non autem commode uiuitur fine pe* cunia,uidu, bona ualetudine,prudentia amp;c.

Poterant hie fingulorum produci promiftiones : extant enim in ftcris-literis.De bona fama dicit Salomon:Bencdicetur liberal! in populo. De coni’« modo uidu,Dauid:Nunquam uidi fernen iufti quærere panem, Sæpius om^ nia ceu uno fafte colligata promittuntur, Pfal. 2 J. Anima eius in bonis demo« rabitur, amp;nbsp;ftmen eius poftidebit terram. Compleditur hie opes, pacem, pru« dentiam,iapientiam,copiofam fobolem,8d infinita bona. Similiter Pfalm.34« Timete Dominum fandi eius : nihil cnim décrit timentibus cum ♦

redigentur ad inopiam,amp; efurient,fed quærenribus Doininiimjnon décrit ub lum bonum.

An non igitur tantis promiffi's aliqiiando ecu â ueterno excitati, bona operabimur C Srultum dicas, fi quis ad duitatem aliquam iiiæ ignarus, iter fà^ dat, neq? tarnen commonftrand redam amp;nbsp;compendiariam fcmitam obcem=lt; perec,fed in deuia coniulco erret. Quantö autem nos non folùm ftultiores, fed cdam ingratioresfumus,quicùmdite{cere,cùmcommodè uiuerc optemus, non tarnen ea uia infiftimusjquæ maxime compendiaria cft. Sed hæc eft ratio, quôd non pofTumus Deo promittenti fidem habere, amp;nbsp;immeniàm illambo* nitatem non poteft capere cor noftrum» Nos fie cogitamus, turn ditefces, cùm plurrmum comparferis,cùmfedulô incubueris faciendo operi, amp;nbsp;redè fané, Neep iubet prodigere Deus, amp;: uult quoc^, ut laboremus, fed hoc addit, com# parcendum alrjs,alrjs laborandum, non nobis, amp;nbsp;tum nos coniècuturos omnia bona. Hane rationem nos non capimus, ôd tarnen uerum eft, ficut quoep Ger* ' manicum prouerbium monet:

Imo eft certiftima ratio diteiccndi,fi quàm plurimum,turn re, turn confi* Iio, proximum adiuueris*

Eft in fabulisjhabuiife quoidam uafa,quæ nunquam exhaurirentur, ficut Awplificauo 4 dicunt de Othmari uaftulo. Item habuifle quofdam diuinas uirgulas : de ijs E ‘ cùm audit uulgus maximas ea. fuifle putat opes. At mihi crede, largiri libera* liter pauperibus, iuuare, confclari inopes : hæc funt uirgulæ illæ diuinæ hæc func uafa, quæ nunquam tota exhauriuntur, in his copiæ cornu eft, ficut poe* tæ finxerunt,ôô qui non credit, is Deum mendacij arguit.

Si igitur cupis aliquando efle in montibus illis, qui toti aurei ftint, ut di* cunt de Indicis hs,quos cuftodiunt Gryphes, crede Deo, amp;:iuua proximum quacunep rationc poteris,amp; certo omnia quibus opus habes, adrjeientur tibi. Hoc tarnen faciendum eft,ne tempus amp;nbsp;modum,quo id fiat,Deo ftatuas : nam ilia efiet auaricia, non fides : fides expedat 8^ iperat, amp;nbsp;fert moram patienter.

Si quis ergo eft, qui tantis præmrjs, tantis opibus non allicitur ad bene* faciendum, is merito omni genere malorum punitur : quid enim optatius ui* taæternaC’ quid receptututo in tentationibus noftræ fidei fuauius f quid bo* nis corporis fplendidius Çquot; ilia omnia promittit Deus.Credamus igitur illi, amp;nbsp;iuuemus noftrum proximum ;nifi enim id fecerimus,omnia diuer* la patiemur,mors gterna nos uorabic,8lt; mala conftien*

CRIPTORES INITIA ARTIVM EX ARTIFICVM OFFICIIS' ducuntjpoftea uiam quærunr ac rationem^qua officia ilia pergt; ficiantun Qui enim de Principis inffi'cutione fcribuhtunitiô partiuntur officia Principis, uc pacem domi legib. ac iudicrjs/ in bello armis defendat.Medici priufquam precepca dediçta, aut morborumremediistradunt, officiacommemorant,fani*

ratem conferuarc,amp; morbos curare. Quare nos ctiam tradituri quædam prg* cepta concionatoribus,Primùm,quæ (înt officia oftendemus. Præcipuum eft rcckfiaftæ docere,quæ fit uis Sô natura religionis, Alterum effihortarfitùm ad fidem, tùm mores ;fruftra enim adhortatio fuicipiturapudeos, quibus ignota eft uis amp;nbsp;natura religionis» Atcp hæc offi'ciorum genera efte nominanda duxi# mus,quæ fortaîTe aliquis in multas ipecies fecare pofTit, Nam adhortatio oblt; ‘ iurgationem complediturjôd illi contrariam conlblationem, ièd indicium ad* hibendum eft in enumerandis ijîeciebus : non modo, ne multitudo perturber diicentem, ièd etiam, ne quam Ipecicm ex Rhetoricis hue transferamus, alie* nam à concionatoris inftituto.

GEKEQ(ISrS CoNCIOn^M, px offices concionatoris facile, quot fint genera concionum, colligi poteft: ^Sunt enim hæc tria,Didadlicum,Epitrepticum,quod ad credendum: Pare* neticum^quod ad mores hortatur. Bona pars concionatorum iblùm hoc po* ftremum genus trac'lat, quôd qui fine fidei cognitione profequuntur, tantum philoibphantur, non tradunt Chrifti dodtrinam ; neqp ego prætermitti uolo, fed duo genera priora multô fæpiustraâandafunt. Nam cùm Euangelium multa fupra captum rationis pofita præcipiat, non poteft intelligi,qui fit uerê Dei cultus, nifi quid doceat Euangelium, teneamus.

Vides autem nos ex Rhctorica,quoniam ratio concionandi illius artis quædam uel pars, uel imago eft, quædam concionum genera mutuatos efte. Quare mirari poflît aliquis, cur non omnia caufarum genera inde, quod alij quidam fecerunt,ad concionatores etiam tranftulerim, præièrtim cùm Iaudalt;«

tionz crebrô uti cogantur,cùm interdum etiam litigent,Ego uerô demonftra^« tiuum genus plané repudiandum efte duxi, Quanquam enim in fuaforrjs coiv cionibus aliquando obiter inter argumentandum laudatione utendum fit, ta^« men nunquam concionis principale genus laudatio efte debet.Nunquam lau* dabit perfonam ullam concionator oratorum more : prorfus enim exploden* dæ funt exEcclelqs orationes illæ,in quibus Chriftus ita predicatur,tanquani in declamatione Camillus aliquis aut Themiftocles, quo genere concionum nunc in Italia deledantur, amp;nbsp;ineptiflîmo eo ufi funt, qui beatam Mariam, aut alios landlos ornare conati funt. Videmus Nazianzenum ac Chryibftomum nonnunquam utin ludo declamare,amp;Chriftum laudare,camoportuit non de Chrifti fadlo, ièd deconfilio dicere,amp; quid credere,quid Iperare nos uolue* rit Chriftus, oftendere.

Quod uerô prætermifimus iudiciale genus, hoc in cauia eft: quia com^lt; mode uidebam contentiones concionum Didadticum genus poife comple* dti,ma^

di, maxime cùm non uratur concionarorlocis DicaniciSj fed magis autorita«» te fcripturæ pugnet^ad quam locos Didadicos adhiberi, ut infra oftendemus, oportebir. Et alio quodam litigare modo concionatorem decet, quàm oraco# ' rem in foro ♦ Hanc habet curam præcipuam, ut plané amp;nbsp;præcipuê doceat, ut' confcientias diligentiffimè muniat ; id non poceft effîci, nifi certifïïmis plalt;*v niffimis fcripturæ teftimonijs^nec ualent hic conieduræ aut ftrophæ, quæ fægt; pè plurimum oratori in ciuilibus caufis profùnt.

NTEmo potefl: rite docercj nifî Dialedicæ peritus Gc, Ea enfin ars cfi: perfpb eue docendfnecp ob aliam caufam inuenta eft ullam, nifî ut uiam amp;nbsp;ratio*«

nem res obfcuras explicandi teneremus. Hæc uerfatur uefcirca fimplices, ut fi dit de fide dicendum fit : uel circa coniundas, ut fi difputandum fit, utrum fîdes iuftificet an opera. Quæautem fint inftrumenta utriqp parti, Dialedica con*« fulenda eft.

Sedquoniam genus hoc concionum præcipuum elTe diximus, partes Gf/ifrâ diWlt;lt;« etiam quærendæ funt,ut quàm latè pateatjinteUigi melius poflît.Nam hic mas ximè utilis erit Ecclefiæ,qui hoc genus rediffimè tradare poterie : quod pluri«* mi automnino non attingunt, contend fnculcare præcepta de moribus,fum* mam dodrinæ Chriftianæ nufquam tradunt, aut extremis tantùm digitis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

uiter perftdngunt. Porrô duæ fpecies funt huius generis, interpretatio amp;nbsp;methodusinam in alijs artibus ratione quæruntur artium initia caufæ,in fàs cris literis fieri id non debet. Totaenim dodrina Chriftiana diuinitus tras dita eft, Sé mandata literis à Prophetis amp;nbsp;Apoftolis, id feriptum fequendum eft»

Qyare non magnus labor eft concionatori,inuenire quid dicat: prudens tia adhibenda eft, ut deligat ex tanta copia, quæ maxime uidentur profutura. . nbsp;nbsp;nbsp;,

Qua in re primum eft,ut redè intelligat ea que tradanda fufcipit.Nemo enim deeare, quam ipfepenitusnon habet cognitam, docere alios perfpicuc pos teft. Notus eft Horatfi uerficulus.

Neque uerô ftudio tantùm confèquetur, ut intelligat fàcras Iiteras,fedi„yîrK»:en« opus eft, ut dodore Spiritu fandoexperiatur uim earum in uarqs uite cafibus. inier^rea.namp; Proximum eft, ut uiam quandam amp;nbsp;rationem interpretandi feiat, quæ tradis turinrjs literis, quibus prima puericia adeloquentiam inftituitur*

Oportet nofTe fèrmonis genus interpretem : eft enim fua quædam phras fis fàcrarum literarum, quam intelligere hi, qui non funt redè à puericia inftis tuti,non queant.Nec fàtis eft linguas utcunqp callere,fed ut redè iudicare poft fit,magnum habeat etiam Dialedice ac Rhetoricæ ufum.

Hæc inftrumenta qui ad enarrationem attuleric,cùm integrum aliqucm librum in manus accipiet, initiô conftituer, qui fit ftatus feripti rdeprehenfo ftatUjfèriem propofitionum atqp argumentorum obferuet,ubi autor expacie« tur in aliquam Parecbafin,ubi caufam agat.

Hanc imaginem totius corporis animo fuo prius includendam putet, utquomodo conlentiant omnia, norit, quàm ad populum efferre cccperir. Idem facietjfi non integrum librum uolet enarrare, fed locû aliquem, feu par#

32 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o FFICIO

tem^uel Pauli,uel Prophetæ cuiufpiamjUel,ut fie in noftris Ecclefijs, Euangel^ cæ hiftoriæ*

Cùm ad hune modum Ce præparauerit interpres, poftea populum fimili confilio docebit, Dabic operam ut imaginem icripri populi oculis fubficiat: qua in re non tanta fubtilitate opus eft,quanta uel domi, uel in feholis uti folelt;î mus. Sed maxime fiigienda eft nimia fubtilitas : quia fæpê tenebras oftundit populo,amp; fine fine Logomachias gignit* Propofitionem igitur proprijs uerlt;lt; bis amp;nbsp;fignificantibus populo recitabit : banc iæpè repetet, fæpê inculcabit, ut quid agatur teneanr, amp;nbsp;iciant quid expeeftare in toto icripto debeant*

Defînitio. Cætera ad E)iale(fticum,feu Rhetorem pertinent : fortafle propofitio definitionem aut diuifionem requiret,id uidere prudentia quædam eft* Poftquàm definitioneacdiuifioneobicuræ uoces explicatæ ftint, argumenta enarrentur : fed hic delecftus adhibendus cft,ut populo,cùm meminifle omnia non poteft,una aliqua ièntentia,unum aliquod teftimonium,ièu argumentum illuftrius commendetur,quod ftudeant meminüTe in omni uita. Hoc enarran* di genere Lutherus in Galatis uftis eft, ac paflîm alias : ueteres nunquam, quôd fciam,iàtis féliciter tradlarunt. Origenes in Euangeirjs deledatur aile# gorijSjdiicedens à germana lèntentia textus, quod eft uiciofiflîmum interpre# tandi genus. In Epiftola ad Romanos plané nullam habuit curam coniungen# di membra diiputarionis*

Loci ßtnplicb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sæpè accidit,ut de una uoce proponatur, ut de fide,de pœnitentia,de pa#

W« tbcwwfM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Je iàcerdorio, de coniugio. Quod cùm fit, ièquendæ ftint quæftiones

quid fit,quæ cauiæ, quæ partes, qui effèduSjquæ fint cognata, quæ fint pu# gnantia.

Alicubi narrantur exempla amp;nbsp;hiftoriæ,ubi interpres obferuabit, ad quos locos comuncs transferre exemplum conueniat. Nam in præceptis alia# rum artiurn exempla traduntur,ut præcepta fiant illuftriora* Ita in facris lite# ris traduntur exempla,quç uel fidem erigantjUel timorem incutiant,ôd de cer# tis offîcrjs nos doceant * Sed uidere,qui loci maxime congruant, nemo poteft, nifi teneat iùmmam doélrinæ Chriftianæ, ieu methodum, quæ ex Epiftola ad Romanos reeftiftîmè cognoici poteft.

Quidam in hiftorijs omnes minutiflîmas particulas excutiunt : id fortai# fè in fcholis,aut in paucis quibuidam locis fieri utiliter poteft. Cæterùm non ubicp decet, ac uanam quandam ingenrj oftentationem habet. Loci præcipui animaduertendi iùnt,quos in exemplo uidetur uoluifle pingere Spiritus iàn# lt;ftus,nec procul accerfenda funt aliéna à propofito,nec allegoria comminifeen da eft fine necelTitate.

Quàm inepte traétatus eft à nonnullis locus: Tu es iàcerdos in eternum, fècundum ordinem Melchiièdech. Siquis propriamac fimplicem definitio# nem facerdotij quærat, plana res erit : eft enim iàcerdos propriè, qui placat iram Dei. Sacerdos iècundum ordinemLeui eft, qui Legem docet: iàcer# dos iècundum ordinem Melchiièdech eft, qui benedicit nobis, ficut Abrahæ benedicebat Melchifedech.Hæc autem propriè competunt in Chriftum, pla# care iram Dei,amp; benedicere nobis,Sè polliceri Dei fauorem auxilium. Fri# gebit prorfus interpretatio, fi omiifa fencentia, quam ipià parit litera,utuo# cant,adfingas neicio quæ ibmnia. Habes enim grauiflïmos locos,quôd fit iâ# cerdotium Chrifti remittere peccata* Item, quomodo conièquamur remiftîo# nem

nem pcccatoruin, (èu luflificacioncm, utrum plaçante Chfifto, an placantibus nobis iram Dci.Sedhæc nemo féliciter tradtabit, ut antea dixfnifi probe tes neat methodum, feu fummam dodrinæ Chriftianæ, ad quam utinam Hieros nymus in Prophetis ßrpius reipexiflct

WNaeflamp;iîmpicx icripturæ fententia,quam adfertGrammatica cnarras ’ tio » Hæc una cum fit certa^maxime docere amp;nbsp;confirmare confcientias pos tefi.’fi quid præter banc fingicur,quoniam incertum eft, no poteft ia cis munire confdentias. Sequamur igicur ftmper iuxta Grammaticæ ièu Rheroricæ prgs cepta,propriam amp;nbsp;natiuam fententiam*

Docuerunt trifariam unamq'uancp iententiam peruertere, fed huiufmo« di metamorphofes nullo modo ferenda? funt. Interdum allegoria uti conceft fum eft,fi id uerecunde amp;nbsp;ratione quadam fiat, amp;: in talibus locisj quos conftac ideo traditos efle,ut rcólè aliquid fignificarent,uc fi quis propiciatorium cam interpreretur. Et tarnen allegoriam tradantibus, id quod iæpè iam dixi, fummam Chriftianæ dodrinæ tenere opus eft, alioqui non poteft fieri, quin reda uia deerrent. Sicut uidemus hallucinatos efle, qui per Aharpnem figni#î ficariRomanum Pontificem icripferunr,qui, quia rex facrificans à Deo punis tur, nefcio quid de ordinibus comminifcuntur, cum exemplum oftenfumfitj ne cultum Dei fine mandato diuino ullum inftituamus.Lex habebat ccrtas ces rcmonias diuinitus traditas, itacp humano confilio non licuic Rcgi iacrificarc, cum lex prohiberez

Videndum eft, quid fit confentaneum feripturä; î nam fi pugnet allegos ria cum apertis icripturis,explodenda erit, Habent aliquid gratie in omni lergt; mone figura?,tanquam uari} geftus,amp;: adferunc lumen in dicendo, fed fi in locc» ufurpentur. Verùm nonéft rhediocris prüdentiæintelligere, ubideceatalle* goria. Quare non uelim audire concionatores in hoc gencre : habeant magnû numerum teftimoniorum in unaquaep caufâ, certorum^, fine figura apertè comprobent inftitutum, his uti malint, quàm illis allcgoriarum deliefjs, quæ, ut in fpeciem blandiuntur nobis, ita diu placere non poifunt.

lam hoc in allcgorrjs ièruetur,utficucapertafignificatiounacft,itanort plus una fignificatione latuilfe in litera putetur, ut matftatio agni phrafis nihil fignificat nifi Chrifti mortem.

Quare nihil opus eft fenfu, quemuocaruntAnagogicumlamp;Tropolo* Siam,cùm iuxta confuetudinem Græcorum fionificet omnem fiouratum fers monem,ifti uocarunt tantùm,cùm exemplum ad mores accommodaturrquod cùm fit,non mutatur fignificatio uerborum hiftoriæ,tantùm fimile exemplum oftendicur,quôd imitari nos conueniat. Sicut in humanis literis exempla pros ponuntur, ut fi quis exemplum commemoret mulierculæ, quæ patrem, quem Triüuiri Romæfame necari iuflerant, in carcere uberibus fuis aluit. Cùm ads hortamur liberos,ut pietatem parentibus præftent,fimilitudo mouet animos, uerba hiftoriæin aliam fignificationem transferre nihil opus eft*

Cùm recitamus, Chriftum dedifte Didrachmum,amp; hortamur ut illiust exemplo Magiftratus uereamur, non mutantur hiftoriæ uerba, ièd propter fadi fîmilitudinem, accommodantur ad præièntem caufam, ut Abraham deièruiC

defer uit patriam, ita nos relinquere potius omnia debemus,quàm ofFenderc IDeum:cxuere amorem rerum preièntium debemus,^ fcqui uolunratem Dei»

In talibus locis nihil opus eft mutare hiftoriæ uerba, fed à fimili talia ar* gumenta ducuntur. Hæc duximus adfcribenda efte, quanquam olim è feholis ' ac templis omnia ilia Monachorum de quatuor fenfibus explofa fint : tamen quia nônulli plus ßitis hanc prodigiofàm uarietatem in interpretando amant, propter autoritatem ueterum, quorum aliqui allegorijs immodicè deledan* tur, uolui Ielt;ftorem monere, ut ad Metamorphofes illas indicium adhibereu

y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A Ltcra pars Didadtici generis ed methodus, Voco autem methodum cum

■^^doefirinæ fummaiuftoordinecontrahitur, Hæc quanquam eftpofterior ftiperiore ilia ipecie, quia zx feripturarum ledione colligenda eft ; tamen ufu concionatori propemodum prior eft:ficut enim architecius totius ædificrj for«» mam inclufam in animo ponit;, ita artium dodores oportet eas artes quas tra* dunt, totas animo complecfifi ut initia feriem^ omnium præccptorum often^ dere queant: Ac cæteræ artes, quoniam ratione deprehenduntur facilius cipi poftunt.AtEuangelium quia multum fupra indicium rationis pofita con tinetjdiffîculcer percipitur:hoc plus laboris fufcipereconcionatorem oportet, ut res obfcuriftimas clarè explicet : id ita faciet, fi tùm demum ad docendum accefteritjCÙm ipiè totam religionis doôlrinam animo comprehendit ♦

celeâut Ec± nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verùm nefeio qui fiat,ut cùm manuum opificium exercere nulli liceat,

cleftafix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didicerit, ad concionandum admittuntur omnes fine deletfiu. At Paulus

præcipitjUt fit Epifeopus ad docendum idoneus* Talis autem erit, qui dnten^ tiam religionis reâè tenet, in uita,doâore Spiritu iàn(fio,uim eius expercus eft,

Adhæc, qui uiam quandam docendinouitCporrôdocendiuiamnofiè nemo poteft,nifi à prima pueritia redè fit inftitutus, amp;nbsp;in illis artibus diu mul tumep uerfatus, quæ præcepta eloquentiæ continent ) is demum ex tota feri«« peura fummam dodrinæ feiet in compendium contrahere.Hic dabis operam, utamp; populus docftrinamChriftianamcomprehendatuniueriàm, Videtur hoc Ecclefiam quôdam ieruafte,ut rudibus, priuiquam ad ßaptifmum admits terentur, fumma dodrinæ traderetur, qui ob earn cauiàm appellati fiint Cate* chumeni,Nam «.aTKXamp;p non fimpliciter docere fignificat,fed propemodum prç^ legere ÔCaudire reddentes diclata ♦ Ateputinam eftet mos retentus inEccIe* fia,exigendi à fihgulis rationem doefirinæ: diligentius enim confideramus, aldus introfpicimus quac recitare cogimur, Deinde ubi creucrunt Canones,eC natæ funt diiputationes eorumqui feripferunt commentariosinLongobar* dum, propter totCanonum aceruos, amp;nbsp;infinitas rixas feriptorum, populus non potuit dodtrinam Chriftianam in exiguum compendium contrahere :ita acciditjUt quod potiflîmum docerct Euangelium,non peripicerenr.

Idem enim in hoc genere propemodum fît, quod in alijs artibus, ubi qu£ nonuident præceptorum quæ regiones, initia, ac fines, etiamfî perpetuo dilt;lt; feant,nihil adfequuntur : ôë haud fcio, an initiô Lutheri libelli ideô cum tant» fauore excepti funt, quia uidebantur oftendere præcipuos doâ:rinæ Chriftia^ næ locos amp;nbsp;quæftiones ad pietatem non inutiles,

quot;LLVD initio PRTEîTANDVM est, VT TEXTVM BI« bliorum familiärem habeas. Qua in re meum confilium eft, ut Texiwi Btblia i W manè poft quàm ftirrexïfti, ÔC uefperi cùm cubicum ire uoles,

tanquam orandi caufa unum atque alrerum caput. Ita tota Biblia ordine legenda : SC fî quis occurrit obfcurus locus, quærendus eft interpres.

Et lîmul obiter funt excerpendæ præcipuæ ièntentiæ, quæ funt in locos communes dirigendæ,qui contineantfummam doftring Chriftianæ.Nomens claturam talium locorum alicubi edidi, amp;nbsp;fumi pofliint ex meis locis,

Præterea danda opera eft, ut informes tibi methodum aliquam, in qua fit fumma docirinæ Chriftianæ.Ét ad hanc accommodanda eft Epiftola Pauli ad Romanos:hæc enim propemodum eft methodus totius ftripturæ, quia di# ordiendum i fputat de iuftifîcatione,de ulu Legis,de dilcrimine Legis amp;nbsp;Euangelrj,qui funt Noui teflamen præcipui loci doftrinæ Chriftianæ,Quanquam Si. Chriftus tradit methodum his uerbis,cùm iubet prædicare pcenitentiam Si remiftîonem peccatorum:hic enim pcenitentiam ièu timorem,lèu contritionem Si fidem compleftitur,quæ credit remitti peccata,

Sumas igitur certam aliquam tibi horâni,aut fi libet,duas, ad legendam Epiftolam ad Romanos ♦ Hic diligenter expendendæ funt omnes fententiæ, et confiderandum,quid in utraiique partem dici poflît.Et quærenda certa Pau li fententia,obferuanda fériés argumentorum Si propofitionumihac lefta,po* ftea accipienda eft in manus Epiftola ad Galatas, cùm commentario, qui Si ipfè ueluti methodus eft. Poft hanc Si ColofTenfès legendi cum commentario meo,in quo etiam uolui compledi præcipuos locos . luberem Si meos com^« munes locos legere, fed multa funt in illis adhuc rudiora, quæ decreui mutare. Facile tarnen intelligi poteft, quid mihi ibi difpliceat ex meis Coloflenfibus, ubi locos aliquot mitigaui, His diligenter leftis, habebis quafi fummam do:« drinæChriftianæ. Facile igitur intelligi iam cæteræ Epiftolæ Pauli pote^ runt, quia fubinde idem docet.

Deinde legendum Euangelium Matthæi aut Lucæ, Atq^ hic uidendum quomodo accommodanda fine omnia,et in locos illos communes includenda, ubi Chriftus loquaturde pcenitentia feu timoré, ubi de fide, ubi de oratione, ubi de caritate, ubi de rebus externis feu ciuilibus, de Magiftratibus, ubi de traditionibus humanis, ubi de Sacramentis, ubi difeernat Leoem ab Euanoe^ Iio, Euangelium à politica prudentia, ubi de cruce loquatur, ubi commendec minifterium uerbi, ubi Ecclefiam deferibat,

Poftea legendum Euangelium Ioannis, quod magna ex parte continet conciones Chrifti de fide Si iuftificatione,

Inftruendus eft Si libellus arciculorum fidei,de trinitate, de creatione, de duabus Chrifti naturis, de peccato originali, de libero arbitrio, de iufticia, de Ecclefia,de clauibus,Hic libellus penè fimilis erit locis communibus.Sed tan«s tùm breuiter debet teuere fententias,quæ probent articulos feu dogmata,ficut

Poftquam fic præparatus es in nouo teftamento, cognofeendum eft Sc uetusÆt accipiendus in manus unus aliquis hber,qui diligenter legatur.

QKoordi«e Vellem iniriô legiGenefin cum enarratione^poftea Deuteronomion deinde Piàlterium, Et in ijs diligenter uidendum eft, quo* modo amp;nbsp;hæc quadrent ad locos illos communes,qui fummam docftrinæ Chri* ftianæ continent ♦ Nam in fjs libris eadem eft de fide, de timoré, de cruce do* drina, quæ eft in Euangelio, Nec tantum excerpendæ fententiæ de moribus fed maius quiddam requirendum eft, uidelicet dodrina de priori Tabula, de timoré Dei,de fide ièu fiducia amp;nbsp;iuiiicia. erga Deum. Quærendæ promiflîo* nés ôô comminationes,

Hæc tùm demum intelligi poterunt, cùm aliquis inuifa uiusaccedit, ciim tentatio exercebit animum, amp;nbsp;orare coget ; netç'unquam tarnen défunt orandi occafiones,

Ac diligenter,in Pfalterio difeernendi ftint Piàlmi, Ali) continent pro* phetias, ali) funt deprecationes rantùm, alij continent præcepta, alij continent promiflîones.Hæc genera facile animaduertet,uel mediocriter peritus literal rum communium,ôdicietquomodo reponendi fint in locos communes, de quibusfuprâdixi. Poft Pûîterium legendi funtProphetæ cum enarrationi* bus, ut louas, Zacharias STc, hic uidebis quomodo autor illarum totam rem ad communes illos locos transférât, de quibus ftiprà dixi,

Proderit etiam conferre alios interprétés, ut uideas quàm inepti fint illb qui non norunt rem ad illos locos de fide S^c.reuocare. Deinde ledurus reli* quos Prophetas,non difîiculter intelîiget eos : feiet enim eos partim arguere peccata,feu legem docere, partim uaticinari de Chrifto, ièu Euangelium tra* dere amp;nbsp;coniblari confeientias,

Referet tarnen omnia aut ad dodrinam de pcenitentia, aut de fide ièu fî* ducia erga Deum,aut de cruce,aut de alijs locis cognatis.Nonnihil tarnen ad* iuuabitur in fis etiam à diuo Hieronymo,nonnihil à Lyrano, qui iatis diligens eft in hiftoria. Et qui feiee omnia ad locos communes referre, huic nihil opus eft quærere multos fenfus. Hoc potius agat, ut certam quandam ièntentiam conftituat, quæcercô conicientiam docere poffît de uoluntate Dci : eft enim ad ufum amp;nbsp;ad tentationes comparanda cognitio. Quare non eft contaminan* da illis ridiculis allcgorfis,qualibus deledatur Origenes,

Q«ofr««?» hi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In legendis hiftorfis iacris in primis obièruandum eft diierimen Legis

//orwyîni co=|3uangelfi^amp; tenenda noticia libertatisChrjftianæ,ne ibmniemus oportere ÿwfcendit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia illorum opera imitari, Ac diligenter difternenda fides eft ab ope*

ribus.Fidcs Dauid,Ezechiæ,amp; fimiliumimitanda eft.Opera non poifunt elfe fimilia,fed ftia funt pro uniufcuiuicp uocatione^Semper igitur animo intuendi funt principales loci, pcenitentia amp;nbsp;fides, ièu timor amp;nbsp;fides, quos nobis com* mendacChriftus, cùmiubet prædicare pœnitentiam amp;remiftioncm pecca* torum. Sunt SfT cligenda exempla politica, quæ docent,qualia Magiftratuum debeant elfe offîcia.Non eft negligenda temporum fupputatio,amp; cætera quæ Grammatici aucRhctores iubent oblèruare, intérim cùm fic uerfàris inBi* blfis,interdum legendum eft aliquid Auguftini : nam is longé præftatalfis ue* teribus, præièrtim in fis quæ icripfît contra Pelagianos de fpiritu amp;nbsp;licera.

Item contra lulianum ♦ Infpiciendusah‘quandoHieronymusamp;aIrj,ac obier** uandumquid f)s défit, aut in qua parce ualeant:multa enim continent, quæ prudens lector non alpernabitur^tametfi leuicer actigerint doclrinam de iufti^ cia fidei.

Legendi Sc ueteres canones, ut Iciamus quid decreuerit conftitueric Eccle(îa,eligendi funt,qui cum Euangelio confentient Multi lunt politici de ccgnoÇccndi ca ordinationibus Ecclefîafticorum rituum, qui quibus de caufis lacti fine, expo*« ”ones ueteres. nendumeft, ut ita accipiancur quemadmodum cæteræ humanæ leges, ne ue tribuatur illis ritibus,quôd mereanturiufticiam corain Deo»

Denicp in cota dodrina Ecclefiaftica diligenter oblèruandumeft,quæ pars ad fpiritualem uitam propriè pertineat, quæ pars doceat de duili coiv feruatione,8c de politicis rebus. Sciendum quid ad Euangelq dodorem perti* neat,amp; doflrina Euangeli] procul lèiungenda eft à politica, Net^ tarnen probandæ Hint res politicæ,Ièd ut aliæ bonæ creaturæ honore adficiendæ. Et quia fæpè accidie, ut defendenda fint dogmata Chriftiana, præpares ce ad id quoep.

Aliquid operæ collocandum eft in humanis literis,amp;^ exercendus ftylus, cognitio lite^ ut cùm opus erit, peripicuê explicate poflîmus controuerfias religionis Et prodeft aliquando fumere aliquam controuerfiam, eamtp acuendi di iudicrj gratia prælcribere, Ac lùppeditant nobis muica argumenta hgc terni* pora,Potes Anabaptiftas refellere, qui contendunt à facultatib* dilcedendum eflèjCas^ in commune conferri oporcere Jtem,non efle iuramentum præftan* dum Magiftratibus.Item iuftiçiam non contingere ex fide, fed ex noftris affii*« dionïbus,

Eft ctiamamp; ad perfedè intelligendas Icripturas 8c refutandos hæreti*» cog„,7,'o coSjCognitione linguarum opus,MuItæ enim controuerfig dijudicari poirunt,2«((rw. recflè cognita natura lêrmonis figurât um.

Nec^ tarnen de natura Ièrmonis,ec de figuris iudicare poterit quifquam, niiî legerit eloquentium hominum feripta, Ciceronis, Liuq, V ergilij, T eren;* trj.OuidijjQiuntiliani.Addendi funt Græci,Homerus,Herodotus,Demo* fthencSjLucianus.

Adhæc accedat ftylus lèu exercitium feribendi, quæ res uel in primis Exerdtium acuit iudicium.Si quid ex philofophia aut iurc uolet Theologus fumere, uidc*I^^^’ rit ne inepte commifteac dodrinam ipiritualem cum politica, amp;c,

Cæterùm Dialedica perinde opus eft,ut Gramatica amp;nbsp;Rhetorica.Nam cum ijs ita coniunda eft,ut diuelli ab eis non poftît. Ego tarnen optarim,Theaî ologos non negligerc Philolbphiam, quia nÔnulli uituperant alias artes, cùm non norint,qui fi noflTentjpluris facerent, Sed hic magnopere opus eft cauerê, ne inepte confundatur dodrina Chriftiana Philofophia,

Quare feire oportet eorum regiones amp;nbsp;interualla. Idem de lurifconfuP torum difputationibus iudico,quas aliquando inlpicere conducet.

VO MINVS, PRINCIPES MODIS OMNIBVS SVMMI, VEREAR ne me paruin æquisanimism hocaudiatisiudicio,inquoamp; uiolatæ maieftatis Sdimpiecatis^uir iuxtà pius ac eruditus, amp;nbsp;Optimus ciuis, incredibili flagitioibrum hominum audacia relt;lt; us agitur, Cùm alia in caufa funt, turn maxime fapientia boni* ___ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tas^ ueftra, ipfius rei, quæ controuerritur conditio. Vide* rer enim de fapientia moderatione^ ueftra dubitare, G uos atroci inimicorum oratione fic à rco abalienari potuifle arbiträrer, ne quam tantorum criminum cxcufationem admitterctis,quæ quo funt atrociora,eô benignius, addo etiam diligentius, audiri reum, amp;nbsp;communis naturae ftnftis amp;nbsp;fancliflîmè leges ue* ftræ cenftntjmo cùm crudclcm iftorum orationem beri cam patienter audire* tis,in ipem adducebamur, fore ut non paulouos liberaliusprofedicentireo adcommodaretis, cui tanto impenfius fauere, quàm nephario calumniatorb couenit,quanto ieruare adfliftos quàm perdere, amp;nbsp;humanius,Sd honeftius eft» Augebat ipem,quod ipfo etiam uultu palam declarabatis animos ueftros,ni^ hil iftorum Tragicis clamoribus aftatufuo dimotos,tantiipcr fuipendereiu* dicium, donee quid à nobis reiponderetur cognofteretis. Neqß uerô dubito, quin baud obfeure intellexeritis iftorum orationem, magis èmaleuolenna odioep noftri,quam ueftræ dignitatis,ac patriæ falutis ftudio natam efle,quod quàmcallidè fimulent qui inhocauG funtconcilio tarn multa impudenter, tarn multa ftulcè dicere, uos uideretis. Quid enim uel fingi poteft impudent^ us tot iftorum, tamqj infuIGs mendacqs C Quidftultiusquàmbocloco,amp; bis iudicibus,graui,ut uideri uolunt,caufæ,tam ridicula,de Sopbifticis quæftigt; onibus, indulgentes ôd Gmilibiis nugis admiicereC’ Hisorationis ftguris Gue ludiGcare uos, Gue eloquentes uideri uolucrecertèconftatpatientia ueftra ac* cufando abuibs,quibus quanto iuftiusnos piam defenGiros cauiamferctisî’ Diuum Stephanum furente Synagoga dicere etiam princeps iacerdotum for^ titer iuflît.Quantô minus uos conuenit, qui nobifeum communibus iacris in^ augurati eftis, Lutherum ne de facris dift'erat,arcere Et hacTtenus quidem im* ploramus humanitatem ueftram, ut liberaliter audiamur, Cæterùm tantum abeft, ut aliquid in iudicanda cauia miiericordiæ dari petamus, ut nihil periiv de optemus, atep ut ièueriftimè iudicetur ♦ nbsp;nbsp;lam nunc etiam uos Germanise

PrincipeSjper communia facra,per fafees ueftros,obteftor adiuro,ne uelitis in hoc negocio aliud fpe(ftare,quàm quod iubent iàndliftîmæ literæ diuinitus proditæ, adeo^ quod dignitas ueftra, quod communis omnium gentium fa* lus poftulat, Nam amp;nbsp;eiufmodi cauiæ genus eft, quod magnopere referat uos penitus cognofeere excutere, quod in cam pleracp de religione, de pietate inciderint, Certe Gniftram deftftLutherus fui{3icionem tacitus deprecati, quàm purgare malebat. Sed prauam de rebus iacris, de falutis noftræ monu* mentis opinionem niG rcfellat, proh quantum uobis, amp;nbsp;uniueriæ reipublicaî damnum dederit Exiftimationis fuæ ialt;fturam gaudebat malorum crimina* tione Geri, fed cocleftis dodrinæ, quam fanguine fuo Dominus nofter leftis Chriftus orbi terrarum confecrauit,autoritatem iftorum calumnijs minui, i^l uero

uero non mödöLutherus merico dokt, fed dolere debent quotquot Chrifli nomen profitentur, Quem utinam tàm finceris mencibus agnofcerent aduer^ farq, quàm impudenter fe pro rel/gione, pro falute patriæ, pro maieftate ue^« ftra.pro focis,pro aris^dicere mentiuntur. Vehementer enim miferet me cce^ citatis 6orum,quoties cogito quanto furore,quantis tumiiltibus dominum, 6^ illius Chriftum inuadant.Proinde quæib fapientiflimi Principes,me pro Lui^ thero dicentem non modo non grauatim, fed amp;nbsp;diligenter amp;nbsp;folicitè audite. Nam cùm pro Luthero dicimus, pro facris ueftris, pro Chrifti dodrina^qua nihil habet orbis terrarum auguftius,dicimus , Ifti fe uobis fimulata patriæ caritate, ementitis odiofis aduerfus Lutherum calumnijs infinuare conantur, Huric quatenus poftulant cauise rationes,commendatum uolo, Neque enim confilium eft hoc loco de Lutheri laudibus quidquam immodicè dicere, Sed caufam ita tradabimus,ut non dubitem probe intelleduros uos, Ifti Ine con* fultum Ecclefiæ uelint, an Lutherus, iftis ne falusChriftianorumanimorum, an Luthero curæ fit, ifti he maieftatem ueftram uiolent, an Lucherus,iftos he damnari impietatis, an Lutherum oporteat, De ie ut mali fentiant,negant referre nofter,fiquidem amp;nbsp;Paulus odor mortis erat ad mortem,perituris.CaUf« fam optât probari bonis,non alia ratione,quàm,quôd Chriftianam exiftimat, Ätque huius ièntentiæ fuæ ardetubiuis gentium rationem reddere, quanto magis hie coram uobis Z quorum auita pietas tot monumentis celebratur, Premi ft queruntur aduerfarij, Lutherani ingent)uiribus,quödincaufa fuit, cur hoc loco nobis reipondendi prouinciam illedemandarit,nolueritcpom^ nia quæ ad rem facerent, ne cauiarentur ifti fibi fraudi fuilTc compofitam Lu:lt; theri orationem,dilucidè,ac fimpliciter,plane^ pro ingenij noftro modult; lo,qui non poflumus,nifi rà «rwa, «rÛKa adpellare, exponi, nbsp;nbsp;Satis feiebat enim

elfe quandam, ut Cicero ait, ita peripicuam ueritatem, ut earn infirmare nub la res poflit, Porrö cùm nihil fit aut uerius aut fimplicius Chriftianis dogma* tis,non erat,cur illius formidaret eloquentiam, nedum non hirciifantem per* ibnati iftius Italogermani orationem, Scilicet ex una Demofthenis ÔC dua* bus Ciceronis paginis täm Lite confutam, ut continere nonpotuerim, quin cùm diceretur,exclamarem uetus illud. Quam bene compoftæ lexes C Ita* que crimina obieda, amp;nbsp;fimpliciter modefte refutabimus, necùm adueria* rfjs impudentia certare uideamur,docebimusc^ nihil alieniusà Luthero un* quam fuiife, quàm quod illorum furiolæ uoces queritantur, Lutherum per* turbare Ecclefiæ pacem, euertere imperium ueftrum, feindere inconiutilem domini tunicam, amp;nbsp;hoc genus alia, Et ut inde ordiamur, unde omnis hæc occafîo cem» Tragcedia orta eft, Anno ab hinc tertio Romanenfts indulgentiæ, quas uo* wmjkw ab itu. cant,in Saxonas acMyfbs,nefcio quorum præpoftera liberalitate,profun*‘^'*^'2^quot;^^^' debantur, Condudus erat, qui populo rei nimirum precioiæ audionem faceret, Dominicafter quidam mercis fuse, ut ne quid in demortui mancs di* cam inhumanius, præco immodicus ♦ Ibi cùm boni quidam indigne fer* rent his artibus compilari patriam, Iniquius ferens Lutherus fimplicium animis illudi, amp;nbsp;in templo Dei hos, ut Nazianzenus ait, ^^^isoKaTTHAou^ pro la* era dodrina, prodigiofa mendacia, pro CHRISTO Romanenfts Bui* las, docere, Fadurus boni paft oris officium, propofuit quædam deindul* trjs paradoxa, idep modefte, nihil ftatuens aut decernens, ftd diiputans fan* turn, pro more fcholarum, nbsp;Admonuit 8^ modefta condone uulgum Ec*

4-0 O^^TIO THOM. T)TTiIM. T ' clefiæ,nc nimium tribucretRomanenfibus-mercibus, Paulo poft para^ doxa fua,cditorefolutionum, fic eni'm infcripfit,libro, confirmauit^ quæ cûm lam pro roftn's omnibus Dominicafter ille nequicquam infcólaretur, coe^ ptum cft èi. Romanis armis bellum geri * Romam Ponrificijs literis accer^ ftturLuthcrus, quo ferè temporecomitia Âuguftæ Sueuorum habebac Ma* ximilianus Cæfar, Quo cùm amp;nbsp;Romani Epilcopi Leonis x. Legatus Tho* purpuratus Dominicafter ucniflct, Auguftam iam uocatuf n««rfC(twpe.Lutherus,redditurus fèntentiæ fuæ rationem,coramPontificioLegato. Is, ÿum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum pertinaciter imperaret palinodiam, infeda re dilceftum eft. Hie quid

peccauit Luthcrus C Romanenfibus prædonibus Germanicam Ecclefîam mendacibus dodoribus liberauit: Tuuero quàm belle uindices indulgen* tias poft bac uidero ♦ lam uolitabat per hominum ora Lutherus, probabant quædeindulgenti-is prodiderat optimi quicp,amp; in hisetiam Principes qui* dam, Epiftopi damnabant, non nifiqui uentrifuomale metuebant fratercu* li quidam. Et adum uidebatur de inducentqs, cum earn rurfus Camarinain uat cerumtn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eccius,quem hie uidetis in latere Rhadini, inflacum befterno uenas, uC

femper Iaccbo,hærere,non ille quidem,ut arbitror,fame adadus, fed ambitio* ne, ne glifcente indies Lutberani nominis gloria,triumpbiquos iam fibi pe* pererat,oblcurarentur. Erant, qui triftem Theologiæ Icbolafticæ ruinant milt’ratum,cui tot palmas debebat, lufeepifte rem affirmabant. Jam enim ea docendi ratio,unde,uelut ex fonte quicquid eft in Cbriftianifmo malorum di* manauit, labefadari cccperat, ubi poenirentiæ, quam uocant, 8^ condonatio* num formiilæ conuullæ lunr, Neeobicurè left iadabat ipfe Tbeologiæ Icho* lafticæuindicem.fedis Romanæ: EcciclîafticarumSynodorum defenlbrem, nibil dubitans ft uelut Atlantcm quendam coclum iam bumeris fuftincre. Et fauebant infanis bominisconatibus ferocientes fraterculi, Scbolaftici Tbeo* logfadeo^ examen illud perditorum bominum quod à Rbadino ftare uide* tis, air) uentris, alrj gloria? fuæ periculum profpicientes, nifi uineeret Eccius» Conuenit autem ut de fumma rerum ftbolaftico certamine decerneretur, Edi* ta Hint tbematajde libero arbitrio, de Cbriftiana gratiajde indulgentijs. Nam de bis badenus difteptatum erat * Quibus Eccius dogma de Romani Epi* ftopi Monarebia plaufibile addidit,'callido nimirumconfilio,ncmpeutRo* mani Pontificis auroritate facilius opprimeretur Lutberus, quando ilium ni* ßjj non polfe uulgo perfuaftim eft* Difputatum eft Lipfiæ My forum frequen* ti tbeatro* Sed quod fieri folet in huiufmodi cercaminibus,dum aure popula* ïi inferuitur,utrinque magis fortiter,quàm Theologicê res acla eft * Qua fide difleruerit Eccius,teftantur editi difputarionis commentarrj, Nam'ibi pri* mum amp;nbsp;infeitiam, amp;nbsp;animi fui maliciam predidit * Poft earn difputationem dentatis chartis res agi cœpit, ubi cum extra controuerfiam ftiperior elfer Lu* therus, ringi aduerfarrj ac rumpfiungere copias, famofis fcriptis uulgus abalf ' enare, corrumpere amicorum quorundam iudicia, andere quicq^iid ingeniö* fysliuor : Nam huius artes ego qui cum memorem ffuppeditabii;* Scribic Hifrowywwfn Lutherum Eccius. Scribit Emferus ille, quo fieri Rfiadinus ftifurronis uice

’ utebatur,uir,fuo iudicio cloques, noftro tamer uditus, quàm eloquens.Scribit Sd Francifeanus quidam,cuius nomen iam non tcneo,mulcis certè dignus An* ticyris,tarnen erant qui banc corniculam neftio quorum ueftiri plumis aicbat* ochfiftrduf. Scribunt pleritj aÛj luccelTu codem omnes*Dodorum interim ac bonorum omnium

omnium fufFragtjs uincitLutherus, l'mô ucro, diui'no benefîcio, uincunt {àcræ literæ, quibus ille folis fidic. Intellcxiftis, ut arbitror, quanta neceflitas hune adegent, primùm ad fufcipiendam caufam^poftea ctiamad tuendam,quôd nufquam conquiefeebant hi,qui uentri fiio^gloriçcp male metuebant. Atqp hi's quidem tantis conatibus haiflenus ini'mid fruftrati, quo cofilio^qua Ipe in hoc ueniant iudiciumjæftimare Principes non poteftis C Nam cùm nulla ucl coiv fcicntiae^uel caufæ fiducia,uel uincendi fpe hunc accufent/uit eis in confih'o cri tninâdi infontem libido quædam^ne nimis Igra contingeret uidoria Luthero, Quomodo.n.confcrj fibi iint,qui tarn multa palam mentiri audet; aut quomo«« do fidant caulajC” Cùm conuierjs, magis quam argumentis uincant» Aut uincc;# re ut fperec toties uidti 1. qui ueftra patientia ad audienda conuicia tarn innere* cundè abutuntur* Hic uobis æftimandum rclinquo^ num patriæ iàlutis ac ma* ieftatis ueftræ ftudium uerè iadent^qui eum acculant^qui patriam^Romanen* fibus fraudibus liberauit,qui ièculorum aliquot erroremjinus his temporibus aufus eft conuellere, qui Chriftianam dodrinam impfjs Pontificum conftitu* donibuSj 8d nugacibus icholarum Sophifmatis propèextindamùnlucemre« uocauic. Nam has laudes doAi tribuunt Luthero^non ego tantùm,8d uerè bui intelligetis, cùm ad acculàtionum capita refpondero, Hæc præfari libuif, nehunc tumultus huius autorem elTe putaretis^quem plané iftorum furoribus debetiSj qui iam annos plus tres nihil non agunt, nihil non mohuntur^ ut ex* tinguaturLutherus,non ut quieta fitrespublica Ecclefiæ, ièd ut ipfi in quie* tam Ecclefiam tyrannide fua libéré graflari queant, Sunt autem capita accula* clt;lt;prttrfcc«p. tionishecferé.A Luthero Philofophiam ac Theologiam fcholafticam impro*^“’“^» barhmaiorum noftrorum infticuta reprehedi, Magiftratus petulanter inceflî, Indulgentiasdtem pœnitentiæ formam damnari,negari pia elTe,quæ aduerliis T ureas bella fufcipiuntur;Romani Pontificis monarchiam labefaélari iScribi amp;nbsp;pugnantia quædam^ In quibus criminibus ut funt friuola multa^ ica lùnt quæ dilTimulare parum pium uifum eft, ac principio quidem ille graui, fi dijs Pnjtfwwcdpwt placet,oracione,uos ad conferuanda religiofa maiorum inftituta, ad uindican* dam facerdocum dignitatem inhortatus eft. Earn puto qualis qualis eft: Nam aduerfari/. id agemus poftea^ôé Luthero patrocinari. Nam quid hic aliud agit, nifi ut, quæ bené ac religioféàmaioribusconftitutafunt, nepaciamininouisimpio* rum dogmatis ac legibus antiquari. Neque enim pro pqs ueterum inftitutis, led pro ftultis tradicionibusac tyrannicis legibus, quibus recens nati Ponti* fices amp;nbsp;Theologiftæ diuina amp;nbsp;humana omnia turbarunt,dimicant aduerlarfi, ego maiorum ueftrorum infticuta uoco, quæ ab illis ad Euangelicam regulam fancita lùnt.Quôd fi in illorum monumentis numeranc inimici quæ contra di* uinas literas iam undecunq^ recepta lunt, uidete de imaginibus ueftris,de ma-iorum ueftrorum pietate, quàm Chriftiané fentiant qui maieftatis ueftræ ftudium tam*inuerecundé fimulant. Scilicet Hirce fauere Germanæ oloriæ

eft,Germaniæ nomine per fraudem abuti ad tuendas Pontificum tuorum ôô ftulcarum fcholarum traditiones* Quantô redius de maioribus ueftris lèntit, quiiubeccaueri, ne quiduis falutaribus illorum monumentis accenlèatur, ' qui cenlèt ab illis ea tantum confticuta eire,quæ à làcris dogmatis non funt ali* ena.Neqpenim negare potes Hirce multa defend! à te,quæ ignorarit uetuftas* Nam recens dodrinæ genus eft fcholafticum illud,quod tancopere prædicas* schoUfiieum Nuper leges edicæ funt de indulgentijs, de formulis pœnitentiæ, de Monar* nbsp;nbsp;nbsp;doürb

chia Romani Epifcopi, Et quia tu hoc loco de faccrdotum dignitate præci* pue uidebaris dicere, quxib te ifta ne fuit Collegiorum quæ uocanc Ecclefîa* fticorum ac facerdotum conditio quondam quæ nunc eftc Condiderunt maioreSjftudioibrum collegia, ubi Chriftianæ literæ docerentur, eac^ an* nuis prouentibus donariint, unde alerentur qui docebant ♦ Nunc uidetis / Principes, non efle collegia, quæ uocant, facerdotum, nifi ocioforum homi* num,nolo enim quicquam durius dicere, cauponas ♦ Itaque hoc Hirciens ille uos horcatur, ut religioia maiorum inftituta conieruens,ego adhortor, quæ uc à maioribus ueftris iuxtaEuanoelicam dodlrinam conlbtuta font, ea ecrma* né Chriftianis animis uindicetis. Imô uc ne permittacis,quæimpiorum Pon* tificum amp;nbsp;Theologaftrorum tyrannidi debemus, fan(fliifimis maioribus ue* ftris tribui, lam uero ficontendant inimici,omnia ea efle illis conftituta,quæ defcndunt,quæfo male de uobis meretur, quiconuellic errorem in re iacra. Certè rationem piecatis ueftræ nullam habent,qui maiorum imagines ci uobis pluris fieri cenfènc,quàm diuinas leges. An uerô parum pius dici lofias rex de* bee, qui auitum Baalis cultum è ludæa foftulit C An pij parum maiorcs iRifri, qui Ghriflianifmo Idolorum cultum, quern à patribus fuis religioiè traditum acceperant,murarunc‘r adeoiuxtaimpium eft atcpftultum,humanis autopi* nionibus, aut adfeftibus facra metiri, quæ non ad qualiacunque hominum fa* eta, fed ad literas diuinicus proditas exigenda font. Qtii in foro uerfantur ne* gant exemplis iudicandum efle, fod legibus 1 Et ut ait Demofthenes, cuje WÇ yt'yovE TToÂ^ccKtç, a;5\’ wç y'yvtfSS, quanto minus facra, hominum infti* tutis æftimemus,in quibus, fieri non poteft quin hallucinencur humana inge* nia,nifi diuinis literis,ceu filo regantur. Iraq? uidetis Principes, qu.im impia oratione agat uobifeum Hircus ifte, cum conleruari iuber, quæ défendit, non ob aliud nifi quia à maioribus ita receptafint. Interim non dccens, quibus autonbus,aut qua ratione recepra fint. Atqui ueftrum eft,indices, iliaftudio* fè inquirere. Sunt enim,uc dixi, quæ tuencur inimici, pridem reeepca, folis Pontificibus autoribus, in hoc, ut tyrannicis legibus, ceii compedibus uin* lt;fia Germania in Romani Ancichrifti poceftatc elfer, lubct Lutherus,id quod amp;nbsp;uelle uos piecas ueftra arguic, ueterum infticuta, ad Euangehcas literas cxi* gi, conftruariep quæ cum his confontiunt, quædilfentiunc,Chriftiano ipiri* tu aboleri,

Nam amp;nbsp;falli maiores ueftri potuere,amp;: fallere uoluptas fuit Romano Antichrifto,ac circuncidere Germanos,ut de eorum carne, ut Paulus ait, olo* riaretur ♦ Nolo hie cauillari, quàm ftultè maiorum ueftrorum pietatem præ* dicer, quos negatidolis diuinum numen tribuifle, cum in hac natibne tantum foperftitionis fuiffe conftet, ut humanis etiam hoftfjs litatum fit, Nolocauil* lari, quæ de titulisRomaniimperfoad Germanos translatis memorat, Nam hi utrum fauentibus an iratis fuperis Germaniæ contigerinc,alii uiderint. Mi* hi certè hoc aftu à Romanis Pontificibus hæc primum natio fub iugum mif* fa uidetur. Hoc unum ago, ut cum ille maiorum inftituta iaftec, nbsp;nbsp;patiamini

ea ad diuinas leges exigi, amp;nbsp;diligenter confideretis, quænam, qua ratione, quoconfilio conftituta fint, Alioqui cur non Idolis initiamur,quorum cultum patres noftri à maioribus ueluti per manus quondam acceperunc, ft mores potius, quàm facræ leges, fpedtandi funt, lam uerô quid adeo ue* terum inftituta caufletur aduerfarius, uideamus, non ut falua fit Ecclefiaftiea ueterum

ucterum difciplina^quam certè optarimiam olim dormitantibusEpifcopis extinctam, reftitui : non ut reuocetur in luccm docendi ratio, quæà maiorigt; bustraditaeft ♦ Seduc ne quid trifte patianrur facerdotcs . Lucherumenim inhosuideri ferrum ftrinxifte, debacchariq? in facrofanftum faeerdotum or* dinem , Et cur non ipfum audimus Hircum eleganter, ica me amentMufæ, tpayi^ovra, cùm ait, Sed tamcn hunc hominem uideo libris quibufdam editis, manu,pede, lingua, omnicp potentia conari, iacerdotalem ordinemjOmnibus quidem inuilum Si. ignominiofum facercjuos autem Principes Germanos re* gall facerdotio infenios reddere. Hæc ille, me Hercules, omnia uenuftè, fed necp uerê neq? candide, ad coq; pro calumniacoris arrificio ♦ Nam quod Lu* theriim agicare animo caularis,ut extinguatur faccrdotium, è libris eius co* gnoiccre non potuifti, hquidem nulla eft aduerfum facerdotes ab hoc conftri* pea litera, nifi, tu ad facerdotes pertinere pucas, quæ in Romanenfts tyran* nos fcripta funt * Qtiibus ego faluis, non uideo faluam iacerdotum dignica* tem efte pofte. PaLàm ergo mentiri aufus es, cùm edids libris,traduci facerdo* turn ordinem finxifti. Qiiibusnam hoc libris agit Lutherus Non ne hos fideituæerat indicate';’ Num iacerdotum maieftatem lædir,qui indulgen* tias, qui rcceptos de iacris rebus errores conuellit, qui hadenus in eos tan* turn ftylum diftrinxit,qui Chriftianam dodrinam iuis traditionibus conipur* carunt,qui ialem ilium Euangelicum impijs dogmatis infatuarunc» Necde priuato Iacerdotum luxu ufpiam uel literam fcripftt. Bellum eft Luthero LKtfjcro MS cùm praua dodrina, cùm impijs dogmatis, non cum priuatis iacerdotum ui* crjs,quæ certè non diiftmularetjftordiniparum æquus eiTet* Tantum alicubi Pontificiam auariciam taxar,nempe quam in confilio habet Roma,impia om* niaaudendi amp;nbsp;conftituendi » AucnegaEuangelium efte Luthero prædican* dum,autpermitte impiam dodrinam,amp; adueriantem CHRISTO con* uelli, Nuper errorem deLiturgia, ieudeMifta,‘quam uocant,indicauit: quæ res uulgo ad iacerdotes omnes pertinere uidetur,ubi adeô nonfuncof* fenfi, qui boni funt, ut teftati ftnt aliquot, multa feie deberc Luthero, quo au* tore tandem iandorum myfteriorum frueftum cognofcant, Si reclamant non niii qui rem facram in quæftu habent, adeoquè ij qui ictuauoce declarant male metuere uentri fuo. Nam hi funt qui fingunt Lutherum adueriari ordi* ni facerdotum. Excogitauit enim hanc calumniam, Principes, ifta impiorum Si fceleratorum fadio, qui male metuentes gulæ fuæ, huncopprimi uolunt, quocunque tandem modo : Inimici non iânè Lutheri, fed crucis CHRP STI,ut Paulus ait,quorum Deus uenter eft : nam utex animoLutherus uulc, Ecclefiafticæ difeiplinæ confultum,ita nihil tarn anxiè deprecatur, quam ne ui, ac tumultu,imô ne ullis humanis præftdijs res tentetur,fupplicationib.ac uotis deuocandum ccelo ipiritum cenftt, quo inflammentur mortalium animiad rem Ecclefiafticam inftaurandam. Sic enim ait in libro quern ad Germanos proceres fcripfit, RECITA, Adeo non eft quod hie fibi metuat ordo, tantùm formidancfamelici quidam, qui hadenus impofturis, amp;nbsp;impia do* drina rem fecere, ne iuo fibi aliquando fucco feu cochleis uiuendum fit, ut Plautini parafiti uerbis utar* Opinor intelligere uos Principes, quam falfo hie Lutherum Hircus calumniatus fit : Nunc ueftrum eft iuxta iacrofan* das leges ueftras in calumniatorem animaduertere. Porro de lacerdotio poft* hac diccmus,ubi commemorabimus, qug contra dodrinam Euangelicam con*

4-4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THOU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T

tra maiorum ueftrorum inftituta,contra Synodorum leges nouarit in Europa Romanus Antichriftus.Iam 8lt;!^ uadcinari Hircus cœpic^cùm Euangelico enic in patriæ perniciem accingi Lutherum prædicic, ruituramcp canit Gerfnania, fi audiat hunc fcripturæ fenfa fuo more explicantem. Agite hoc illud, Princi^ peSjfcelerans dolet,redire in lucem Euangelicam docT:rinam,quæ certum exb tium non patriæ, nam hoc falfô fingunt,fed fuo regno, fuæ tyrannidi minatun Quid enim felicius contingere queat patrie,quàm fi antiquatis iftorum trad^ tionibus,ad Euangelium,ad Chriftianas delicias reuoceturCO prorfus beatos, fi rurius ille nobis fol illuccfcac,Ghriftus nofter,quem impiæ hominum tradie tiones haÄenus annos fermé quadringentos obfcurarunt, Atqîôutinamô utinam non fruftretur conatu fuo Lutherus, qui plané non aliud ardcr, nifi ad ftudium Euangelrj pias mentes inuitare, ôé hos conatus cùm damnare palàm ifti non aufinr,caueri iubent,eth d fj s placet ueftra caula illacry mantes,ne fallat enarratione fcripturarum Lutherus. O homines pios patriæ amantes. Sed hos iudices fallere qui poteft C amp;nbsp;meminiiîè uos uelim, Principes, ita proditas elfe diuinas liitéras,ôé ut intelligantur: V oluit enim cognofci cccleftis ipiritus,et uC fint amuHi's uice,ad quam exigamus omnia hominum cofilia amp;nbsp;facia. Eas ipfi, Chriftiani enim eftis, cognolcite, nec ita Luthero crédité,ut non mahtisfcri* pruræ ueritatem cominus contemplari, quæ una cura quod ftudium prægt;* cipuum efte Principum debebat. Sic enim lofuæ mandat Dominus, Non recedat uolumen Legis huius ab ore tuo, ftd meditate in eo die ac nodtu. Ncc aliud uerentur inimici, ne quas ignorant amp;nbsp;contemnuntipfi, uosaliquando tradtare fcripturas incipiatis, à quibus neminem arcet Apoftolus, cùm omnes uult uaticinari.Falli ergo Lutherana interpretatione non poteftis,fi fcripturas ipfi,quod titulis ueftris ac iacris debetis, accurate cognoueritis. Salutis pericu lum minantur inimici,fi Lutherum audiatis. Imo uero de ialute ueftra aâù eft, nifi huius caulæ iudices diuinas literas fecerins,qug ut certam nobis uidtoriam promittunt, ita fi damnarint, indicium enim apud uos efto, retradlabit fua candide Lutherus,ôé Icgum ueftrarum iram experiri nihil contabimur.Modo ne muliebribus minis, ne fupcrftitiôe ahqua,à uero alienati,ièd fortiter, quôd Germanos,(àpienter, quôd Chriftianos decet, indicate. Nolo quidquam trF bui priuatis adfedribus,ut faueat nationi Germanicæ Lutherus, quern non du^ bito patriæ quod debet, perfoluere, nihil puto referre, fed ut uero, ut Euangei« Iio faueat. De caufa facrarum literarum Principes iudicabitis, non de priuato ullius in uos Itudio. At uidetequam argute, quam callidè doceathuncinimft Refjjofifîo de co in patriam animo efte, nempe quod iacra tua FRIDERICE pientiflilt;‘ Princeps,Nam in prouincia tua publice Chriftianas literas docet,uiolarit;

p lt;5uod indulgentiarum autoritärem eleuarir,que Pontificum IiberahtateSaxogt; cm fui prtnch niæ tuæ donatg funt.ld uerô,quis no uidet, quam feftiuum,quam elegans mentum fit, amp;nbsp;te nonparum multi animaduerrerunt heri llluftriftimePrin* ceps iùbridentem,cû hoc ille tarn lepidum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circum*

ferens oculos,ac circumfpedtans ilium gregem fuum, gratulantem tibi tarn ele gans inuentum,ipfe fibi fic adplaudens, utardentem Hammam facilins uiderea retur in ore retenturus fuift’e,quam hoc tarn bonum ( ut ueteri uerbo utar) dft dium.Scilicet iàpientiæ acpietatis tuærarionem prudenterhabuit,qui te Pon tificiumindulgentias, amp;^ impias Saulis hecatombasdiuinis legibus præferre uoluit.Quas certè,quæ eft pie tas tua, nunquam paflus fuifles prophanari, nifi

Euangclq autontate ui'dus, intellexifles meras fceleratorum Pontifïcum i'm# pofturas efle^indulgennarum nundinationes* Made animo (àpientiffîme hegt; ros, quando hoe exemplo declarafti, quand facræ dodn'næ aucon'eatem faci^ as,fordter illam in hoc iudicio adfere ac tuere ♦ Impietatis accuiatur Luthe* rus,qui falucem tuafn uods,que pro te fiebant in audionc indulgendarum des haudaritjqua is calumnia libcrari «à re non dubicat, cirm fdas pieces hac emtas artc,neutiquam falutares efle, Amat enim Dominus,ucEfaias air,iudicium, auerfatur in holocaufto rapinam ♦ Porrô, quomodo uerifimile eft Luthes rum indulgentias,aut malignitate animi damnafle,cùm id coegeric Euangelq autoritas aut re conniuente damnare potuifte, fi uel fufpeda fuiftet eius uos luntas* Er quid ego ridiculus cauillum excufo tàm ineptum,ràm friuolum, fas ris enim puto innumeris argumetis doceri pofte, quàm pio fit in parriam anis mo, Gerte boni ac pq ciuis officium nondum in eo defiderafti F RID E R Is CE,00hand fcio,anhocte infiilfo fcommate perftringiuoluerint ifti, C^iid enim non audet liuonT quod non multo ante Lutherum aut in crucem fuftules ris,aut ini micis prodideris pro libidine cruciandum.Hadenus quia ad confus faneam inimicorum orationem refjaondemus, multa nos etiam confudimus, funt Sd quæ diftulimus pofthac tradanda. Nunc cum fyeophantias quafdam, qui bus animos ifti ueftros folicitabant, refutauerimus, Ipfa rerum capita ags grediemur ♦ Audiftis in caufa pietatis non debere maiorum inftituta ualere, nifi quatenus régula Euangelica permittit, Audiftis uanas amp;nbsp;cmentitas efte ca lumnias,quibus ab hocinimici lacerdotes, quibus Illuftr.PrincipemjSenatus huius Neftorem abalienare conabantur.Nunc quæfb de grauioribus criminis bus,dicentem me fauore ftudio^ ueftro adiuuate,Eft,n,diffi'ciIe mihi cum ram maligno genere hoftium certamen, qui utrum indodiores fint, an impudentis ores,conftituere non pofTum, Primùm, n, Theologiæ fcholafticæ uindicandæ ncgocium tale datum eft, qui nifi uerfifex efter, no crederCtur unquam uel à lis mine falutaft'e litcras, T antiim abeft,ut Philofophicarum aut Theologicarum rerum peritum putetis, Nam cum male confutis uerficulis apud Sophiftas clos quentiælaudem mcrueric,defumfitfibi infedandi Lutheri prouinciam expes dito fànèad calumniandum ingenio« Ctctcrùm ad caufædefenfionem nihil afferens præter impudentiam, ut plane uideam uerum efiTc, quod lt;à Thucydis de,graui imprimis hiftorico didum eft, dw ’a/xae/a/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;.7r6^yà^£(ôS, hic enim ut

indodiftimus, ita impudentifti’mus omnium eft mortalium quos uiderifn. De fyllabarum numeris, de arfi,de thefi, de ecthlipfi, de cæfuris,difj3utare des bcbasjiion de Theologicis ac Philofophicis rebus quæ ignoras, nbsp;nbsp;T uæ pars

tes erant docere, unde fit elegis, undc phalæcrjs nomen, non quæ literæ Chris ftianifinumforment. Non quôdteà facrisarceam,qui perchantes fanios remtibi mentem optarim, fèd quôd intelligam te de fjs difputare, id^anis mo parum pio,que nunquam ûult;yî axpu «PaitTvAw, ut Græci dicunc,attigifti. Et ut dePhilofbphia primùm difTeram, de Thcologia ftholaftica poftea, Inuitus meherculè de thematis tàm friuolis dico,fèd aduerfario obfèquendum eft, cui, fi uobis uidebitur prolixior æquo oratio mea, imputabitis gt;nbsp;Non dams nat Lutherus earn Philofophiæ partem, quæ Mathemata, quæ gemmarum, plantarum amp;nbsp;animautium naturas defcripfit. Nam horum cognitios nem fateturad facra necefTariam efte, foletquèin loco uffiquoties res pos ftulat, probat inquam pinguem illam rerum deferiprionem, cuius autos resha^

habemus, apudLatinos Plinium,apud Græcos Athenæum, Addo, G ui's, tlxro phtlofox Ariftotelem,Theophrafi:um, Diofcoriden, ut Poè'tas intérim taceam. Breuv fhia, ter colIaudatLutherus, quæ de rerum natura ferè funt à medicis confcripta. Damnat autem,fi ignorasjcam philofophiæ partem, quæ de rerum principrjs, uentorum ac pluuiarum caufis prodigiofàs nugas comminifcicur,adeocp quic« quid id eft,quod Ariftoteles uocat phyfica ’aK.poa/xaTa,ró tk /xsTatputr/n«. nbsp;nbsp;Dann*

nat quicquid de moribusàPhilofophis proditum eft. Cuius fententiæra* tionem quando poftulant inimici, breuiter exponam ♦ Atque hie rnihi noliin ueterum calculos ftifFragari, quorum alij legibus, alij conicriptis orationibus, alrj poematis philolbphiam damnarunt, homines ingeniofi quantum intel* ligo, uidebant enim hoc iapiendi genus inutile rebulpublicis efle, uide* bantanxiaamp;curioladifceptationemalcula iuuentutis ingenia eneruari, ui* debant perpetuis digladiationibus uerum obfcurari magis, quàm explica* ri, Proinde eiecerunturbePhilolbphos Romani,item meflani Laconesne admiiere quidem unquam, Jnclytus rex Antiochus ièueriflîmo decreto animaduerti iuftit amp;nbsp;in adolefcentes qui philofbphabantur, amp;nbsp;in patres, qui id permittebanc liberis. Ec cur non ipfius decreti uerba iubqcio* avn'ox©^ ^ou/ia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'n^oTiS^op, ottwç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« lt;2/

fix. TrojaBceiió/xï^« ouk. ityoj., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îcuç V£»ç Àu^A.a)V£iwSj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p^nS^p 7r^oƒkkevcW

4a(WSxz, 7r6fii T^Twp uç^p oyp^-dSHi^aiM iTri^oTiitv o^aura^op nnpy'ypf-'X-'^oiHa'atS^oTrwçoi/Xipi^'Xoo'atpof Ty(hiTi.q ic-:^a;i^^aoJùgt;VToU £K, tottw/j kJV, r?(v Siviavio'Kupoa'oiiixp aXit/KwvToiZ '7!^oçt'stvilt;^ yivo^jSvof /iQri K.pEAi.KC-«vrûa, Kod û/7raT£f£ç ccutci/j cùr'ûUç la-ovrOJ- reät^ (XiyisMq, Audiftis ièueraiH clariftîmi Regis legem, cuius fi in Chriftianifino exemplum aliquod habuifie* mus, non dubiurn eft, quin amp;: faci a doflrina fincerior hoc tempore eflet, cum dodrinam mores imitentur, adhuc eflet reliqua Ecclefiæ nonnulla difei* plina, quæ iam ita cum dodrina Chriftiana, nouis Theologorum dogmatis, quæè Philofophia natafunt, amp;nbsp;impijs Pontificum conftitutionibus extinfla eft, ut ne nomen quidem Ecclefiæ mereatur horum temporum confufio. Nolo inquam mihi ueterum calculos fuftragari, qui uideri fortafle poflunt philofo* phiam temerè,non iudicio damnaftè. Autorem enim habet iententiæ iuæLu* therus grauem,cui non eft fas refragari, diuum Paulum, Is caueri iubet,ne quis nos per philofophiam deprçdetur, Neq? uerô hune uerifimile eft à litera* rum genere, uoluiflè nos auocare,quodutileeratadformandasChriftianas mentes. Quare uideamus quale nam idartiumgenusfit,quodàtanto,tam* que graui Apoftolo improbatum eft,amp; primùm quidem non puto, ne ab ini* micis quidem magnifieri, partem, quæ de rerum principes, de uentis, de ua* cuo,de infinite difputat. Nam in cota ’an}oia-amp; phyfica,quid audias aliud,quâm uerborum portenta, hyle, materia, forma,idea, priuatio, infinitum, amp;: hoc gc* nus innumera,queloquacibus hominibus garriendi materiem fubminiftranc, amp;nbsp;ingénia iuuenilia contentione, Ô6 eneruant, Qiiantô iàtius enim

J fuerit rerum naturalium caufas, ac rationes à medicis, fi qui pinguiflîmè rem agunt,petere C Nam cùm in hocdilcendum fit, ut ne dubitemusde rjs quæ difeere cccpimus, in hoc ifti difcunt,ut dubitent. Explicanda eft ftudio huma* na mens,ex opinionum ambagibus, Ac iiîi hoc unum ftudenc, ut animos im* plicentopinionibus, O lâpientes homines, amp;nbsp;dignos prorius philoibpho* rum nomine. Adeoep in tota Phyfica acroafi numen iftorum Ariftoteles, uete* rum tantum opiniones de rerum caufis recenièt, aliud præterea non agens, imô quæ à ueceribus ciuiliter dida erant,maligne interpretans,carpit amp;nbsp;arro* dit»

dit. Quis enim putet fic infanifle Platonem, ut fèrio docuerit m'anguïum efle primum rerum naturalium clementum Z at hoe dogma, quàm longa difputa* tione inièctatur Ariftoteles qui ingenfj laudem, nifi calumniando, conlequi nullam potuit. Quid attinec huius generis plura exempla producere, cum nufquam non ßt fui ßmilis Ariftoteles Neep dubitö quin de Phyficis diipu^ tationibus mecum fentiant inimici, neep enim negate polTunt öd fn'uola ftultaifthic pleraquedocerfnecdigna efle in quibus tantum perdant ocq, ac temporis Chriftianæ mentes. Vt aßni caput negant nitro lauandum elfe, ita non puto operæprecium ullum in tarn ft ult is nugis, rem precioffimam ocium perdi. lam fi dogmata conferamus,non ne innumera iunt ifthic, quæ cum di* uinis'literis pugnantÇ' Mundum æternum elfe.immutabileselfecccleftium orbium motus, animam hominis una cum corpore interire, hoc genus alia, quibus imbuti iuueniles animi, cùm ad diuinas literas accédant, nimirum ab equis ad afinos defilire fibiuidentur,uelutanteàinrjsucrfàti,quæingenium, quæ eruditionem alant,nunc uulgare amp;nbsp;idioticum fapiendi genus mediraturi, in quo experiri uim ingenrj nulquam poflint, Atqui hanc opinionem ad diuH norum oraculorum ftudium adferre quis non lüdet perniciofum eile “T nempe in quibus uelut k-n/Tro/ç feie diuiniras exprefïît. Et cum in illis nugari adiiieue* rint, fieri quomodo poteft, ne amp;nbsp;hic in iacris nugentur “T Sed quid hic moror, Defcholaßic^ quin potius de ea parte dilferamus,fine qua Theologiam mancam putauerunt

TTiçi /XET« T« 4)U(r/Kcc,amp; de moralibus.De Deo,de qs que Deo tribuuntur ab ho« et3.te ex mc»« minibus,de unitatCjde intelledu, de uoluntate, de fimplicitate, diflbruntMe« pbyßds, taphyfici, quos uocant, quam partem Theologia fcholaftica fibi totam uindi^ cauit,in qua regnare fibi uidetur. Hine natæ funt facliones illæ, Thomiftarü, Scotiftarum, Occaniftarum, uelut ex Chao demorgoponeo. Hic Theolopo^« rum uulgus ftudia in contraria fcinditur,dum hic rem ratiocinabilem,illæ rea^ litates, breuirer dum fuum quifi^ dogma acllcrit. Quod fapiendi genus, quàm nihil fit ad Chriftianas mentes forrnandasaccommodatum, audite, Primùm n.coftatirreligiofum elfe de diuina maieft:ate,dec}; rjs,quæ Deo propriè tribut untur,adeô iuuenilitcr digladiari, Sé haud lcio,an humanæ curioficati tribuen* dumfic,quôdabfcondirailla amp;nbsp;inadita creaturis myfteria quærimus, uoluit fane cognofei le Deus, ièd ut cognofeeretur delapfus eftin carnem,imôcaro fadus eft. Nam cùm immenfàilla maieftas comprehendi non poftèt, earn in* duitperfonam,quam compledimens humana utcuncp potuit : uulgaris enim patrum fententia fuit,non ui(fturos,qui Deum uidiffent, Aiq; id eft, ni fallor, quod ait Paulus, placuiffe Deo perftulticiam prædicationis faluos facere cre* dentes: quia in Dei iàpientia non cognorit mundus DE VM per fàpienti* am. Scopus nobis propofituseftChriftus,in quem oculos defigere humana mens féliciter poffet.Qiiem feopum cùm contemnimus,euolaturi ad cceleftia, fieri non poteft,quin periclitctur,quin errer uagabunda ratio, id quod accidif» fc uidemus ifti Theologorum generi, cùm adfingic Deo nouam quifque for* mam, qui cùm fit fimpliciflîmus, iftorum opinionibus ita difl’etftus eft, ut non magis uarius fit apud poëtas Proteus. Sed ut donem pium elfe incomprehen* fibiliailla myfteria ueftigare,Certè amp;nbsp;pium eft periculofum,humanis argu* tijspotius, quàmdiuinis feripturis rem tantam tentarcsquôdhanclueem natura reformidet ratio, amp;nbsp;alioqui adeô nufquam conftet fibi hominis inge* nium, ut ne chamæleon quidem fit mutabilior, An non uidemus ut Philo* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fophoruni

4-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THûK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^0

fophorum gregibus hic conatus cefTeritC' qui cùm non poiïent animo com^ plcdi maieliatem tantam, uulgo negarunt efle diuina» Palàm enim a^soi funt Stoici de quiDemocritum lecutifunt, Epicurei, ItemCyrenaici.ae£(^efl:amp; uefter îlle, Hi'rce, Ariftoteles, quo duce, O Titam'cam audaciam, cœlum op^. pugnatis» Sequebantur hi rationis humanæ methodos^quærebantqpimmens fum iUud, quod audierant, dici à maioribus, Quod cùm compi ehendere non poflent, uani fadi fùnr, ut ait Apoftolus, diieeptando ♦ Horum funt illæ ueftræ Apodeixes de infînitate,de unitate Dei, de diuina cognitione, de fato, de contingentibus,de^ alijs hoc genus quæftionibus, quibus cùm non aliud aflecuti fint iftfipifiut efle diuina prorfus negarcnt,uos extra periculum efic quomodo uerifiniilc eft,qui eandem,quàm iftfiuiam ingredi fbletis çquot; Non ac^ eufb iam theologaftrorum barbariem,non confufa ilia et impedita Sophifma^ ta, quæ nemo fànæ mentis non improbat, ièd illam ipiam fapientiam fermo^ nis,ilIaminquamacculo,quaunauobisdeChriftianis rebus benè meriti ufi demini, qua Chriftianas mentes à feripturis ad rationes reuocaftis, qua gladi* um fpiritus è manibus fimplicium extorfiftis, quo aduerlum Satanæ aftus ar^ mari iblebanr,aduerfus quem,quæfo quid humanis argutfjs profeceris C’ Non pofïùm equidem non uehementer probare, quôd «à Theologo quodam primi nominis apud Græcos didum eft ttis/ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îi/xêtç h xôyi^jnec enim capiunt

lueem tenebræ ♦ Ni fol nofter Chriftus præeat humanis tenebris, fieri plané nonpoteft,quinpalantes animi paffîm errent amp;nbsp;à ueroexcidant» Quoducc cum careat iftud Theologorum genus,quas non opiniones, quæ non porten^ ta : Imô quæ non Idolaconfingir, quum uan'as diuini numinis formas define^ ant, cùm hic eflentiam diuinam reipfàà relationibuSjillerationedifiinguit, cùm hic aliquot rcalitatummyriadasineonumerat,ine realirates inter Pla* tonicas Ideas ridet. Quæfo quorfum ifta tam putida Cquæ Paulus teftatur ad ædificandam fidem,nihil conducere.Eftm.aliaquædam fpiritus doc7rina,alia quædam luXjqua tenebræ mentium noftrarum diuinitus difcuci fblent J nunc Hirce, amp;nbsp;nega Idolatriam efTe fcholafticen dodrinam, cui tàm uarias,tàm ab^ furdas de Deo opiniones debemus. Quid quôd diuini fèrmonis dulcedinem fèntire non potelf mens humanis argutqs uiciata Ç' Non enim percipit animai lis homo, quæ funt Spiritus.lntelligere uos opinor Principes,quàm non fit ex re Chriftianorum diuina myfteria ad philofophicas rationes referre, quguteft humani ingenij ccccitas, ferè aut incertæ funt aut prorfus uanæ, Non ignoro autem effe aliquod apud Patres exemplum talium difputationum, quo le tue* ri fortafîè inimici queant. Sed amp;nbsp;illos oprarim diuina purius trad;afre, quan* quam bone Deus quanto parcius, quàm ifti philofbphantur C Et hadenus de metaphyficis,de quibus equidem plura uellem dicere liceret, Sed aliô prope* rat oratio,dicendum enim hic eft de parte Philofophiæ,quç mores format,un* de non paulô clarius intelligetis,quàm non conueniat philofophiæ, aut huma* næ rationi,cum Chriftiana dodrina, Damno enim ^i£Tacfuo»K,c§^£wpia$, quôdpe* riculi plenum arbitror,myfteria cccleftia ad noftræ rationis methodos exige# re.Ethica uerô quod plané ex diametro cum Chrifto pugnât.Id quod nolim à Ex Etiieis. me rhetoricè magis,quàm uerè dici,putetis. Optabile certc fuerit, hoc me er* rare loco,Sed heu nimium uera eft oratio mea, Neep uerô fimpliciter hic pec* catum eft,fed poftea quàm recepta funt philofophorum Ethica,alius exalio,ut folet,error fubinde natus eft,adeoc« obfcurata,ô horrendas tenebras,uniuerlà

Chrifti docii'ina ♦ Quam calamicatem Ecclefiæ cur non pij omnes perpetuis lacrymis deploramus‘;’cur non afliduis gemitibus placamus Deum, ut uel tan^ dem in uiani reuocet Ecclefiç rcliquiascln quas tot iam fecula graflanfur impij dodoresjfuis linguis,, ut ait Propheta^mendacium narrantes» Periclicantur in priore Philoibphiæ parte diipucatores tantum» Qtiod mali dederuntEthica, id in uniueriàm Ecclefiam uulgatum eft » Non hic pericwlum accufo,fed præi» fencemcalamitatem deploro, quæ ciufmodi eft, ut multö minore rerum Chris« ftianarum damno interim uel Maxentrj, uel Diocletiani, qui in Ecclefiam fer^* ro defeuiere,regnafle uideri poflint, qult;àm regnarunt doctorculi ifti, qui noua dicendi ratione reperta Euangelium obliterarunt, Chriftoe fimplicium ani=« mis reuulfoj Ariftotelem inferuere » Deploret Aegyptiacam ftruitutem, des« ploret Aflyrium iugum ludæa» At quanto ilia tolerabiliora erant noftris ma^ lis,cum in corpora tyranni regnum fuum exercèrent» Hi Satanæ angeli,pio^ rum animos fubegere»Hic Ecclefiæ Mofi zelum, Hic Heiig fpiritum optarim, qui hos pfeudoprophetas iugulet amp;nbsp;confodiat» An non tandem uidemus cur tarn folicitè caueri præcipiat hominum doclrinas Paulus, tarn grauis Apoftoa lus,certè præuidens animo miferanda noftrorum temporum fata, cum ait: Videte ne quis uos deprædetur per philoibphiam, 8d inanem deceptionem. Scilicet ad uos ifta Hirce non pertinent, qui Ariftotelem, qui hominum ibmi* nia docetis, atep ita pertinaciter tuemini, ut ne locum quidem Chrifto in fchoss lis ueftris eife uelitis» At cognoftite Principes obiter,quæ Lutherum neceflï^ tas adigat ad damnanda philofophorum Ethica » In Chriftiana dodrina loci morales,ut puto,fummi tres funt. Lex,Peccatum, Gratia, è quibus, ceu fonte, Legem, ?ec^ quæ deuicijsac uirtutibus,deSacramentis,deconicientiæ cafibusdiiputan^ tur.deriuari folent» Hos ifti locos,ut ad philofophica dogmata reuocarunt, hoc unum intradandis oiEicq partibus egerunt, utnenonconueniretfpiris««^ tufdiuinæ feripturæ autori, cum Ariftotele. Nam in legibus,libet enim de qs fiholalHd re^ primùm dicere, quàm multa nouata funt ubi bonam legum partem ueluti no neceirariam,Confilia, fie enim uocanr,interpretantur» Leges efleuoluit nés* cefi^rias Chriftus:Ne quis uel concupifeat aliena,Ne quis ftomachetur,uel ta* citus aduerfiis ffatrem: Ne quis uim ui arceat, ne iie iniuriam iniuria retaliet, iuxtà inimicos atcpamicos diligi, ne cum fratre iudicio contendat frater, ut elargiamur in quofuis egentes pecuniam, ut mutuô demus, nulla ipe recupe* randæ ibrtis,Breuiter,uc quæ nobis fieri uolumus,eadcm faciamus alqs. Qtiæ cum ifti negent neceftariô fieri debere, primum antiquata eft Chriftiana cari^ tas,antiquata funt omnia humanitatis officia, deinde iurgqs, lifibus, cædibus, feenori, amp;nbsp;quibus non malis uia fada eft c” Horum impia deuterofi, pium eft irafei,iudicio contendere,belliperari,fœnerare, negare eoenti beneficium» Neq? uerô omnia hic attingo,ièd tantum paucarum legum capita,è quibus co^ gnofeatis, quàm non Chriftiana, deinde amp;nbsp;quàm pernicioià fit iftorum tradia* tio,quæ nepharqs flagitqs,fcenori,litibus,bellis autor eft. Qtiid fi fublimia ilia, attingam, de abibluto ac uerè pio Del cultu, de iàndificando diuino nomine, de fabbato, quas leges ifti plané ad fcenicam quandam hypocrifim, amp;nbsp;ftultas ceremonias referunt, ut à ludaifmo nequeas Chriftianifinum difeernere » En uobis legis dodores, qui ex præceptis confilia feccre, id quod manifeftius eft, quàm ut negari poflït » Et ni uererer, ne uobis moleftum effet audire, impias iftorura fententias, commeraorarem intégras hac de re difputationes » Sed in

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THOM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T

promtu eft^cognofcere (êcundam Aquinatis Thomæ^qui impi'æ dodnnæ an^« tefîgnanus eft.Nolo hic mihi fanditatis nomen obfic^quod quo iure illi tribue^ rint Romani Potifices^ipfi uiderint. Atqj hunc quæfo de eleemofyna loquens» tern audite.Non omnis neceflitas obligar ad præceptum,ièd ilia fola, fine qua is, qui neceffîtatem patitur, fuftentari non poteft. In illo enim cafu locum ha* bet,quod Ambrofius dicit,PaIcefame morientem, fi nopaucris,occidifti. Sic ergo dare Eleemolynam de fiiperfluo eft inpræcepco, amp;dareeleemoiynaiîi ei qui eft in extrema necelTitate, alias dareeleemoiynas eft in confilio. Hade* nusThomas. Audiftis confiliumefte nonpræcepcum,iuuare egentemjiifi cum animam inter dentes tenet, fimilia ftribuntur de uindicrjs bc alijs hoc ge* nus. An adhuc dubitamus exclamare cum Elaia. Sacerdotes amp;nbsp;Prophetæ ne* fcierunc præ ebrietate, abforpti func uino, erraueruntin ebrietate, neicierunC uifionem,ignorauerunt iudicium,omnes meniæ repletæ funt uomitu fbrdiutn, hoc eft, fcholafticis dogmatis. Veftras leges Principes, capitale eft uiolare. Quanto minus ferendi funt,qui diuinas leges, publica, ut uideri uolunt, auto* ritate figunt ac refigunt pro libidine fua Et fieri non poteft, quin mutatis le* gibus, ÔC ritus Ecclefiaftici nouentur, quin à pietate ad ceremonias, à ceremo* nfis ad fuperfticiofum cultum eatur,qui ubi mortalium animos occuparit,iam de Ecris adum eft.Non obfture puto intelligi, quam non conueniat humanæ - ran'oni, auc philofophiæ cum legibus diuinis, Lexdiuina diligiiubetinimi* cos,ratio odiirc,quam fecutæ fcholæ legem diuinam abrogarunt. Lex diuina iubet de quibufuis bené merendum efie, Ratio negat bene faciendum, nifi ijs qui officio compenfent officium,ut Hefiodus praecipir,H9q cTó^ 'óo-ke/j , wù

otrK.£vp.Ä cTw. Sunt animi motus quidam, quibus fibi uel maxime placet ra* tio,quales funt, quibus ad gloriam, aut fallacem illam animi tranquillicatem, quam Democritus Èu^u/xta/j, altj ’avaXyHtrfa/j uocarunt,fertur. At quale cum ijs di* uinæ legi bellum eft C” quænufquam non accufat hanc humanæ naturæim* probitatem Cquot; Quid multa commemoro,com palàm damnet humanam ratio* nem diuinum oraculum. Sic enim ait, Loquerc filfjs Ifraèl, amp;nbsp;dices,ut facianC fibi fimbrias per angulos quatuor palliorum, ponentes in eis uittas hyacin* tlîinas: Quas cùm uiderint,recordentur omnium mandatorum domini, ne fe* quantur cogitationes fuas amp;nbsp;oculos,per res uarias fornicantes. lam quid quæ* Ib fuerat opus diuinis legibus, fi eadem ratio docebat Ç” Sin diuerE, cur adini* fcuiftis TheoIogieC cur falfis uera diluiftisC cur «à diuinis legibus, quas cœleftis fpiritus,amp; ueftium fimbrijs, Ôd ædium ueftibulis inlcriptas,in oculis,interc^ manus haberi uoluit, ad humanas traditiones fimplicium mentes auocaftisC Quid adhuc Principes dubitatis humanæ rationi, philofophie, fcholis theolo* gorum tribui quantû debeatç’quib.adeô nihil cû Chrifto conuenit,ut folis ma* gna ex parte horû temporum calamitatê debeamus. De pcccati uerô ratione adeô nô conuenit Euangelio eu philofophia, ut teterrimas ferè peftes optima* rum uirtutum loco numeret philofophia. Diuinæ literæ uicioEm effe cenfent ipfam hominis naturam. Philofophi Ôé horum fedatores fcholaftici negant quicquam poffe abfùrdius confingi.Diuinç literæ quofuis coricupiftentiæ ad* fedus dânant. Hi à philofophis amp;nbsp;pfeudotheologis magna ex parte in medijs rebus numerantur, hoc cft, in fjs, quæ nec uirtutis, nec uicij nomen merentur, porrô palàm ob oculos ponunt diuinæ literæ uniuerfas peccati formas,philo-fophE humanâ mcntem,ceu præftigijs quibufdam Iudificatur,ne morbos fuos deprehen*

deprehcndar.PIato^quê nos, Hirce^ceu numê quodda adoratis, ego uerô iâ eu Anrifthene a-i-mva. uoco^in Alcibiade fuo priore^cêfet philofophic fummâ con^ tineri delphica ilia fententia cr£auTO/j,ac philofophiam plané rationc cogno^ feendi fui effe^quam laudem fæpe nosipiî audiuimus ci ab Ariftotelicis dieolo^ gis tribut Quantô reélius aût in diuinis literis ceu in Ipeculo nos contempler mur,que lbl£, perlpicuo nofmet nobis ob oculos ponût. Na philofophia,quod pollicecur;,^ non præftet^conftare puto^cùm ad fœdiiîima quædam uicia con^î niueat.Non ago modo quàm pudenda flagitia probet Ariftoteles tûinEthicis fuis.twin politicisjpræfertim eo loco, ubi difputatex re ciuitatum uideri, ne fit plebeijs hominib.numerofa (oboles, fed tacita queda animorum uicia probari à rat'ione Humana, adeoepab uniuerfa philofophia queror,quæ nifi per diuinas literas,nun^ deprehendas,imô in uirtutibus etiam ponas.îd quod non dubiû eft accidüTe etiam iàndulis plerii(^,nimiû rationi humanç tribuentibus.Qiiin potius Prophetæ credimus, humani cordis nequitiam inperfcrutabilem eife. Hic uobis æftimandû Principes relinquo,quid damni dederic hæc iftorum de peccato doârina, cû non aliud docuere peccatum elfe, quod philoibphi uir cium,Penèpreterieram locum de Ariftotelica mediocritace,quê amp;nbsp;Laélantius animaduertit à Chrifto diffîdere ♦ Nâ ut in medijs numerat adfedus Ariftoter Ies,ifa fî mediocriter adficiare,uirtutem putat» Sin mediocricatis fines egreflùs fueris,uiciofiim cenlèt,cùm doceat Chriftus omnem concupifeentiæ afledum turpem eife.Contrà boni ipiritus affedum quo uehementior eft:,ac uiuacior,eô melioremefiè, Adeô nec turpes adfeélus excuiàt mediocritas,nec ornât hone*» ftos ♦ Porto hanc de mediocritate ièntentiam fie arripuere ifti,ut etiam requi;# rant earn in uirtutibus quas theologicas uocant,nimirum3ne Deum immodicè ardeamus» O homines iuxtà ftultos ac impios, qui requirunt in amando Deo mediocritatem,Ha(fienus diiferuimus de legibus, ac peccato,ut pugnent que à philofophis,quæ à theologis icholafticis prodita iunt,cum diuinis literis. Sur pereft tertius degratia,quam uocant,Iocus. In hoc multô fcedius,magno haud dubié multorum malo,erratum eft ♦ Cenfent Philofophi abfolutam uirtutem in homine adfuetudine parari, Contra diuinæ literæ docent Humana omnia polluta elfe peccato,nec purgari nifi ipiritu, quem CHRISTVS emerueric generi humano,Omnia philofbphi uiribus humani ingenq tri buere, diuinæ lir teræ omnia ademerunt,in comparanda abfoluta, amp;nbsp;germana uirtute. Hic fcholæ Theologorum philoiôphos fecutæ, uirtutem parari poffe uiribus hur manis docent ♦ Spiritum accedere, ut feie in nobis iam noftro marte purgatis obledetjiion ut iùo numine transformet, ac purget animos, Quo dogmate quis non uidet Chriftum uulgô obfcuratum eile, quem cum exhibeant diuinæ literæ autorem boni fpiritus, amp;nbsp;purifîcatorem humanarum mentium, ifti plar nè répudiant, cùm nihil non pudet eos humanis uiribus arrogare, Hinc pror digioiæ illæ de donis,de frudibus, de theologicis, de cardinalibus uirtutibus diiceptationesjubiomniatribuunturnaturæ,Chriftonihit Donorum enim quæ uocant,amp; uirtutum cardinalium plané fatentur feminaria quædam in nar turaeife^TheoIogicas uerô uirtutes, ne quid diuino fpiritui relinquant, fingut alias diuinitus in nos effundi, alias à nobis parari. Deinde, plané ocioiâs in nobis ftertere eas, quæ diuinitus inlpiratæ funt, uigere uerô,quas nos parauir mus, Quod dogma,ut ueteres taceam, nuper contra Lutherum aufus eft uino* fus Lapitha, Sophifta Eccius proponere dilputandum, in hanc fententiam,

Nobüior eft fidesmfufaq?acquifita, tarnen ut ita dicä,FIDES AC QVF SITA EST A C T1V10 R 5 hæc eni'm illiLis uerba Hint ♦ Quæfouos Pnncipes,qiiid magi's impiwm, qui’dmagis blalphemum uel excogitari un* quam aut à Marcione,aut à Pelagio potuifletlt; An non uidemus quid infufæ fidei thbuerit in Euangelio C H RIS T V S^cùm ait Petro^Beatus es Simon Barlona^quia caroamp; languis non reuelauit tibi^ lèd Parer meus qui incœlis eft * An non hic tribuit fidei confeffîonem, Spiritui Patris C aut uim fidei cui tribuit,quumaic,omnesàDeodoceri* Hoc genus lèxcenta licet reperirein iftorum commentarqsjquos pro facrofàndis habent, Porrô magis obicurant Chriftum,cùm condonationem peccati, non ram gratiæ, quàm expiationibus humanis^quas iâtisfafliones uocant^tribuunt.Pium dogma eft, placari Deum fi quis perChriftumconftanter credat,condonari peccatum,ut Paulus ait: Omnis qui creditin ilium non confundetur. Scholafticum dogma eft,huma* nis fatisfaclionibus expiari delidum Videbatur enim æqua efle debere bo* norum ac nialorum operum compenlàtio * Quælb ex hoc dogmacum genere, diuina beneficia quæ orbis terrarum per CHRISTVM accepitjquomodo cognofcemusC An non obliterata eft Chrifti gratia, quumnonillius fangui* ne,fed noftris piaculis, placari Deum tradunt^An non Chriftiani Ipiritusuis oblcurataeft, quum docent ueram ablblutam^uirtutem pofte humanisant mis contingere, citra diuini fpiricus adflarum lam amp;:nominibus gratiæ,fî^ dci, caritatis, ac ipei fie abufi lunt, ut nihil minus in diuinis literis fignificenf, quàm quod iftis, in diiputationibus fuis, Adeô non modo Chrifti doedrinami fed ÔC ièrmonem dedidicimus. Nam ubi gratia,quod Chrifto fauoris uocabu^ Jum eft, formam animi, ut ifti diiputanr,fignat aut unde funt fidei infufæ acquifitæ,formatæamp;informis appellationesnatEc; Vnde ille item caricatb ordo,quem præfcribunt Z Aut quo autore docent humanis meritis in fpem falutis erigi Chriftianas mentes Clmo unde prophanaillameritiappenatio, qua nihil impudentius aut magis impie confingi potuic C Haclenus admonut mus, Sc paucis quidem, quàm nihil conueniat, nelt;^ legibus Chriftianis,nccp pcccatfnec^ uirtutum formis,quasprælcribicEuangeliumcum philofophi' cis Iiteris,adeo^ cum Theologia ftholarum, quas uocant. Nunc reftat, ut ipft cogicetis,quàm multa in.ritibus,in formis facramentorum,nouata fint,poftealt;* quàm diuinæ literæ contemni ccepere* nbsp;nbsp;Primùm enim legibus diuinis ue^

lut exautoratis, bone Deus, quis aceruus legumfucceftît,utquemadmodum Græci dixcre,£si ttuA©^ nbsp;nbsp;nbsp;-kV'koio, yt/xEu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non abfurdê de toc

conftitutionum rapfodijs, amp;nbsp;nobis dicereliceac, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yè

fâ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum quidlibet ftatuunt,mutant,probant,reprobantcp Pontifices,

quorum tyrannidi uiam fecit theologia fcholicorum,cùm diuina dogmata aiv tiquari pafta eft. Neque enim ualituræ erant Pontificum conftitutioncs,nifi prius fublaco ftopo, quem imitandum fequendum ciuibus fuis Chriftus fi* Thcologafiro= xit^ Neque uerô Pontificqs tantum legibus onerata eft refpublica Chriftia* ruml'ententi£ J acceiferunt Theologaftrorum lèntentiæ, deconfcientiæcafibusinex* bu^confdcn- tricabiles,ubi nuiquam non ex quæftione quæftio nafeitur, Huius nifi confet entias quorundam miftrè adflidas teftes habeo,fidemfaciant uel bibliopolia, lilibw, ubi tantum fümmarum, fie enim uocant, tantum commentariorum in

tum ftntentiarum eft reperire,uteorumnomenclaturamfacerenemopofiît, Atlt;^ haec ftint Principes ilia confeientiarum cauteria,qug iam olim prudenter caucri

caueri iufRt Apoflolus.Neqj enim ulla ratione certius CHRIST V M dc^ difcas,quàm illo ipfo dodrine genere,quo folo aiunt theologaftri formari poßi fe,utar enim interim ipforum uerbis confcientias, id quod ita Gbi perfuafeö runt, ut pleriép religiofuli, non ob*aliud uideantur iniqui efflorefcentibus Eu«« angelicis literis,nifi quód uerentur, ne fcholicis difputationibus antiquatis,ÓC confcientiarum corrigendarum ratio defutura fit. Porrö, quomodo confcieno tias erudiant,qui nee diuinas leges,nec peccati formas,nee Euangelium norüt, teftimare facile poteftis,8^ non obfcurè docent exempla.lam fi libet,8lt; que uo«« cant facramenta conteplamini,in quib.ubi àbaptifmo pœnitentia, ucar enim uulgi uocabulo, feiungi cocpit, utriuscp frucfus obfcurati funt, amp;nbsp;ex baptifmo frigidæ ceremoniæ taclæ funt, ex pœnitentia non aliud nifi confcientiarum carnificina,8c ratio compilandç Chriftianæ plebis. Miffam uero quam in pro^ phano quæftu habeant,quid attinet admonereÇ’ At buius impietatis plané au* । tores funt fcholaftici Theologi, qui formam pœnitentiæ nouarunt, qui ex Mifla facrificium fecerunt, cuius frudus in quofuis difpenfari pro arbitrio fa* crificantis poffit: nee enim obfcurum eft quid bic comment! fint, óóftolidus ifte Aquinas Scotus, uir hoc nomine longe digniflïmus, 8d cum Euangelio duo tantum fiona diuinæ gratiæ tradita (int, addiderunt ifti Ordinem, ne ne* fciremus interefle inter rafos, amp;nbsp;reliquum uulgus, amp;L matrimonium, ut obno* xios fibibuius ordinis homines facerent,8d nelcio qua de caufa, Confirmatio* nem amp;nbsp;undionem ,lam ex horum dodrina,innumeræ hominum fadiones, in* numera fchifmata,Sacerdotum M,onachorum,prodiere, quorum profcflio* ni eatenus cum Chrifto, quatenus cum dodrina Euangelica conuenit.Obiter perftrinximus argumenta quidam fententiæ Lutheri,cur is SóPhilofophiam, Pbilofophoru fecem theologiam fcholafticam damnet,atcç ex fis puto non obfcurè intellioi,quod toties,tantotp animi æftu dicimus,Philofophiç ac fcho* lafticis literis deberi quicquid eft in Republica Chriftiana, publicorum ac pri* uatorum malorum. Latins enim uagatur buius peftis contagio, quàm ut earn quifquam cogitatione animi confequi,nedum oratione compledi,queat,Pro* ftituitinquam,proftituitEcclefiam Philofopbia,ut cum infandis etiamSodo* moc libidinibus certemus.Etinuexit inEcclefiam idolafua philofopbia,utSa* , mariæ fimulacra etiam fuperauerit impietas noftra.Ethanc mordicus tenent, ac tuentur, qui feEcclefiæ patronos amp;nbsp;Epifcopos Theologi religiofè nuncu* pari uolunt, quam utinam ita fit in manu nobis exterminate è Chriftianis re* bus, ut 80 hacc oratio 80 hæ lacrymæ deuouent ÔC execrantur. Quorfum enim Principes præpoftera ilia diligentia “T Quorfum uefana curiofitas, qua ne* quidignorare uiderentur ifti, omnium rnyflcriorum cceleftium exadas ratio* nes ueftigare conati funt'; Adorari credi uolut fublimia detrinitate,de pro* uidentia,deincarnationeuerbi myfteria,rationibus humanis penetrarinon. uolunt. Atcç utinam faltem Ariftotelê fun audiftent,hac parte,ubi tarn pueri* liter defipuere,ait enim ille,-ro’lt;xK.5iStç oux o^xóiwq a-n-acri toïçxôyoïç tTvi'^K-ntTtop. Quor* fumuerô bec ft.ultitia,malle ad naturæleges,quàm ad diuinas exigi,hominum mores'^^cùm falli iudicium naturae po{fit,diuinac legis non poffit. An uerô non fefellitufpiamPhilofophos ratio,quæ eis tot fedarum,tot diflenfionum autor eft. Quorfum hacc amentia, abfolutamuirtutem,humanis conatibus potius, quàm diuini fpiritus operac tribuere, cùm Sè Philofophi quidam innafci ueri* us,quàm parari uoftro fudore uirtutem docuerint';: Hicueftramfidem,ue*

ftratn pietatem implorât Ecclefia,utliadenus pliilolóphig,amp; humanarumtra^ ditionum captiuam, uel tandem ab bac tam milèra amp;nbsp;bis ßabylonica lèruitu* teadlèratis. Id quod fafcibus ueftrfs, Deo, ueftri regni feruatori debeti's* Non dubito Principes quin aliquam tanti mali partem uideatis,ied uereor nc qui minus uideant, quam uellem ego, qui non aliud æquc optarim, at(^ hanc cauflTam dignam, ut eft, uideri omnium Prophetarum lamentis. Sed quid ego tarn multa Ingeniolum pidorem Timanchem aiunt, com in tabula quadam Agamemnonis uultum,filiæ aris deftinatæ miferantis cædcm,exprimere fcitë non poftet, uelafte ♦ Qyo exemplo nos etiam fortaflc decebac filerc potiuSj quàm tam grauis caulg magnitudinein,ingenfj culpa deterere, prælèrtim cùm apud eos res agatur, quorum prudentia tali monitore non habet opus. Sed hucmeimpia aduerlarq adegit oratio, illi fi quid à nobis per imprudentiam fortafte peccatur imputabitis, Porro ut aliquando ad tuam Hirce orationem ueniam ♦ Nam hoc loco quo philofophiam uindicas,mirum eft quàm elegant ter rhetoriceris,ac primùm quidem uideri uis Lutherum alienuma philofogt; phicis uirtutibus,et eiufmodi quodam animiimpetu ferri,quem moderariphii« lolbphicæ literæ nequeant» In quo fi non erras, aut tu parce philofophatus ui^ deris, qui tàm impotenter tàm crudeliter in Lutherum, amp;nbsp;in hune totum grc* gemnoftrumdebaccharis,auc magiftra philolbphia non aliud didicifti\ niß fallere, quiritari, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nam has uirtutes præ le fert oratio tua, certiftîmus

animi index» Et philolbphatum te nonlègniter crediderim, fi philolophiain docent lyllabarq grammatici in profodqs, quarum cum tu tot iam annos pro* feflbr fis, nunc repente uelut è terra natus prodis philofophus » Ecce auceiri nobis Thaletem iftum,quàm doeîè philolbphatur, quum ex Luthero Cyni* cum facit, cui ut relpondeam Cynico lyllogifmo ♦ Quælb te Hirce Lutherum eflèais, quodes, an nonC lamquando nihil uis tibi cum illo commune elfe, non ne bipes Lutherus eftCergo tripedem aut quadrupède efle te conlêquitun Hue nobis Elenchos Ariftotelicos, hue omnem farraginem Ibphifmatum Ec* cianorum producito,ni libet efle quadrupedi,utnequid pofthac ablùrdius colligatur, Ignoftite Principes ioco,qui è Cynico dolio profeefius eft, Sed ut redeam ad rem, Philofophicas uirtutes deprecatur Luherus, ita ut ex animo malic Chriftianas, Quod fi pro ftercore ducit diuus Paulus eas uirtutes, quas diuina lege præeunte fibi Phariiæuspararat, quantô minus mirabiturLuthe* rus philofophicum illud decorum Sc philolbphicos mores, quos,fiChriftia* nus efles,aut Chriftum nofles,parcius certè laudares» Atc^^ hoc illud, hoc illud eft Principes, quod antè dixi philolôphando Euangelium obfcuratum Kara^

mp rri^iicriop Äaop. Nec minus impium eft quôd philofophiam, foc* diflîmorum flagitiorum lèminarium, expultricem uiciorum nuncupas * Neç^ cnim patiar inChriftiana caulà premimeCiceronis autoritate, quo te tueri fortafiTe poflîs, quôd eius uérbarecenlueris» Et inlànas hoc genus acicenicas philofophiæ laudes utinam ignorarent qui Chriftum profîtentur ♦ Permittit adimi fibi philofophiæ ritulos Lutherus,modô Chriftianum efle finas Jmô ue* •rô Chriftianus non eft,qui philofophi fibi titulos arrogat. Sed elegancius phi* lofophatur Hircus,ubi ex Luthero Arietem facit. Nam cum toties ac tam ua* riè transformat Lutherum,palàm fo déclarât Anaxagora magiftro ufum, quo didicit,è quouis quiduis fingere. Et ut donemus, qualicuncj^ omine,Luthero arietis nomen tribui,quem Hircum dabis qui huius uim frangatC Vaticinatur cnim

enim Propheta de hirco quodam, qui arietem ftibigat * Eum tu hircum Chri:lt; ftum efieuis çquot; Sic cnim ais^Vick hi'rcus,uicit Chriftus» At uide quàm prüden^« ter interpreceris uaticinium, quum ex Danielis hirco Chriftuin facis Nam hirci imperium canit uates uix paucorum annorum futurum. Qiiis enim ne* fcit^quàm breui tempore res Macedonis Alexandri, quem hircus ille deii^î §nat,floruerint At Chrifti imperium perpetuum eft* Ergo impia eft collatio Sycophanta dam quod hircum efle uis Romanum Poncificem^ut adièntiar ^ibi, Romanæ libidines atcp tyrannides faciunt,qug hircum ilium orbi accom* îTiodè exprimunt * Sed Sc hic metuendum tibi omen erat, ne quod æternum uultis Pontificium,cum Macedonico illo regno, quod fubitô unius principis ætate amp;nbsp;conftitutum eft amp;nbsp;cecidlt,comparares* Tibi uerô mores tui hirci no^ men fecere, quod in caufa eft,cur ita, quando arietem efle Lutherum uoluiftî mincuperis.Quo nomine fortaiTe uidoriæ omen accipis,fed nobis à te pericu^ iû nô eft. Deinde ut uincas, habes omen,infelicis amp;nbsp;no duraturæ uidorig,hoc eft,ut uincas Lutherum, nondum Chriftum,pro quo hic dimicat,uicifti* Cauft faris autem àLuthero philolbphiam inceift,eam^ Auguftini teftimonio adlê^ ris, odiolè^multa de Mathematicis difciplinis congeris,quafî uerô non aliud philofophiæ compleéiatur nomen, nifiquæ uujgô mathematauocant, autex mathematis æftimari tota poflit,quæ uetuftas quidem inter tçwt« amp;nbsp;elementa philofophiæ recenftiit,cæterùm in faftigio collocans ea artium genera, quæ ad formandos mores, ad conftituendam 7ro7lt;/Tbia/j, ad cceleftium cognitionem ac^ commoda uidebantur ♦ Atqui audiftis Principes quatenus Lutherus probet philofophiam ♦ Nam quæ naturas animantium, plantarum, gemmarum ex^ plicant,rjs ipièquoqp in tradandis fcripturis libenter utitur,Tantum abeft,ut damnet* Mathematica rudimentis puerilibus permittit* Damnat autem,amp; Chriftiano quidem fpiritu metaphylîcas illas difputationes, amp;nbsp;Ethicas philos» fophorum parænefes,quæ ut receptæ ftint à noftris, quæ non portenta Théo«» logi,quos uocant, commend funtç’Nolo hic cauillari quâm frigide philofo» phiam uindices Hirce, Nam hoc uno exemplo fatis déclaras,quàm féliciter in . philofophorum fcholis uerfatus fis» Etenim cùm dicêdum tibi efletde uniuers» fa philofophia, tu uix quafdam eius minutias hic attingis, Mathematicorum, animantium, plantarum Si. gemmarum cognitionem neceflariam eife, quali* bufcuncp argumentis doces, Id quod Si Luchero uidetur, Sed Ethicem illam tuam, adeoc^TauTlù)/riù,-noXoyylt;rolt;?ua/j, qua tandem radone adlèris nulla certë* ïam uero belle uidemus te philofophari, qui tam fcitè elenchorum Ariftoteli* corum artifîcio uteris, cùm partem cauflæ, ita probas, ut uniuerfam uidearis probare.Siccine putas nos hirce expertes tuæ philoibphiæ, ut hæc à nobis de* prehendi non polTe confidas Z Siccine audes abuti his iudicibus, ut Ipcres hac techna fapiendiTimorum Principum animos capi pofle * An ignoras quod apud Fabium eft,erudids ftultos uideri, qui ftulds eruditi uideri uolunt C nam de hoc fenatu quid fentiebas, Hirce, quum præftigijs orationis tuæ eum élu* furus eifes Quin tu memineris Si apud quos Si aduerfum quos dicas * Res eft tibi,fi nefcis,apud oculatum iudicem,non apud ccecutientcs Midas,8ô cum aduerfario,qui nec ingenio, nec eloquêtia,nec eruditione tibi ceflurus fit. Age Hitce,quibus argumentis, quibus ibphifmatis doces Ethicen, aut metaphyfi* cen, aut phyficen illam, ut ab Ariftotele conftripta eft, theologicis rebus corn* modareC Hic uerô fulfragatores tuos confule, Si imprimis macilentum ilium

5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THOK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^0

cïaudum Latoniiim, heroum ultimum, qui pridem in feliciflimo triumpho linguas duxit, AutfilibetEroftratum,namThomiftaeft amp;fecundam magb ftri fui probe tenet, Quin fi uis amp;nbsp;pinguem ilium Hirquitallum, nomen enim nunc non tenco,qui nelcio quam Thomæ partem uerbofilTimo planetp Tho^« miftico commentario illuftrauit, Hos iube,ut inueniant quod pro ijs philofogt; phiæ partibus quas acculàmus,lblidè amp;nbsp;theologicê dici poflit, Num Princi«* pes obfeurum, quo confilio auc qua fpe in hoc indicium uenerint, qui caufaiu fallendo Ôd tergiuerfando agunt C philofophiam tucri fe fingunt,cfim infimant philofophiæ partem amp;nbsp;frigide quidem defendunt, interim ne uerbo quid cm attingentes earn, de qua controuerfum faciunt^Sed hoc admonuilfe fatis efto* lam q? hie ceu parricidiu infelt;fi:atur,quôd appellari ie Danielem paffus therusjhic non debet culpam,fi qua eft, alienam præftare» Quanquàm non ub deo quid peccarit Epiftolæ autor,quum particula,uelut],adie(fta comparatioi^ nem temperauit. Et quid uetat Babylonico exilio, Ecclefi'æ Chriftianæ captb uitatem conferre, adeoep Danieli, fi quern ccelo uindicem mittat ipiritus Do^ mini.Quando in confeftb eft plané Ecclefiæ icruitutem,Babylonica ilia Qgnu ficatamà Prophetis,quade repofthac agemus* lam quod ambitioni uertis quod illam Epiftolæ chartamtolli non iuflit, quis neftit, quam hoc non fit in Lutheri manibus.O iapientem uirum,qui hinc Lutheri animum eftimas.Quis enim nonuidet,modeftius difli'mulari aliénas laudes pofte, quàm redargufi An uerô difeerpere debuit Hieronymus totlaudatorum fuorum Epiftolas î’ aut eruere debuit oculos Antonio heremitæ Didymus ille AlexandrinuS quum ab eo tantopere in os laudaretur, Videte Principes, quàm friuolas un^ decunqjconfuant ifti calumnias,ne malamcaulàm non male uideanturagtlt;lt; re. Porrô autem cùm licere uobis uelitis, alios angelicos,alios feraphicoSjalfi os,quôd uix tolerabile eft irrefragabiles,uocare, Liceat ifti quifquis fuit autot Epiftolæ,Danielis nomine non peftîmè abuti,Vtinam mihi liceat de Lutheto magnifîcè aliquid ôdut fèntio,quodordinituoHirce,egregiêdoIeat,dicere» Spiritus eft enim Domini, quem laudamus, non Lutherus,nec ille modô,qnl Danielem, ied qui Heliam excitauit aduerius iâcerdotes Baal, perindeat*^ hune uidemus aduerfus plèudotheologos inflammatum* Sed ad caulàm rc^ deo,Philolbphos inquis refpuit Lutherus,ne fi hos admittat,errores fui depregt; hendantur.Bellè uero cum Chriftiana Ecclefia agetur, fi hærefes, Nam amp;nbsp;hæ^ reticum Lutherum efte uultis, philofophorum dogmatis reuellendæ ac redar«* guendæ funt ♦ Si unus Ariftoteles erroribus Ecclefiæ refutandis iàtis eft, quin tollitis è medio diuinas literas,quin pro ChriftoAriftotelem adoramus,Quin huic ftatuas amp;nbsp;aras. Gentium ritu ponimus, ac dicamus C Ni 'puderet in tan^ tis ineptqs diutius commorarfpluribus rçfponderem.Sed ex fjs quæ de philos fbphia, deqj Theologia ftholaftica haclenus difta ftint, non dubito aliqua ex parte cognofti poire,qua fronte,quàm impudenter ifte tantùm tribuat fchola^ fticiSjUt uocant, literis, Negas tot fècula errare patres potuifte. At cùm palàm doceant diuinæ literc erratum efte,quid feculorum conlpirationem cauftàrisÇ’ nifi doceas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuiftè dodlorculos illos, non perfuadebis,quod uulgô di

ci à uobis iolet,Ecclefiam non pofte errare ♦ Qitid enim manifeftius eft, quàm homines errare pofte, De Ecclefia uerô paulo pôft in rebus Pontificqs tur.Thomam inquis Chrifti ac Pauli calculis probatum, hic uerô locus arguit authanc caufam nondefendià te (criô,adeocpipfum obliqué rideri Aquina^

tem, cuius autoricatem mendacio tàm impudenti adfèris. Nam ut de Chrifto taceam, quis ignorât quàm multis locis à Paulo difcrepet enarratio Thomæ, imô quodes in re Grammatica in illius commentarijs peccatum eft quuni autoris fermonem non adiequitur,aut plané cæcum efle te, qui iperes tam ab* furdocommcntoiudicum animos fallere. Qiiin tu huic fenatui producebas amp;nbsp;illam male Grammaticam planeq^ Romaneniem de Thomæ autoritatejn* nocentij Papæ fentcntiam, quam illius ubicp libris infcribunt Thomiftæ, fed qua; nondum ne Scotiftis quidem bené credulis hominibus periLiafic,ab* iurato magiftro fuo ad Thomam defciicere, Flagitium cenfes Thomam con* temni.parricidium uero Auguftinianos a Luthero,cùm ex Auguftini facflione fit amp;nbsp;ipfe^reqci» Aegidium,item Argentinenfem Thomam^ amp;nbsp;nefcio quos ali* oSjCarni, inquis^propriè parcendum erat, Ng tu plane ex Ariftotele iapis, qui carnem propriam anteferri iubes ueritati Euangelicæ. Neicis à Chrifto diétû, Qlu- diligit pattern aut matrem plus mejaon eft me dignus.SedAriftotelicum Ariftotclicæ fentêtie monebimus,nec enim iapitChriftus palaco Ariftotelicis argutijs infeóto, Audin tu ergo,quod eft à fophifta tuo in rapiodijs Ethicis di* Ctum,t? a;j Vuç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilva.i, «pq cPep tvri' truTH^ici Tfiç aÀKÔî'aç kûü ra. owëa îxvûUpê/j coï^cocr rft

ovraç. Quantô minus parcat fuis in re Chriftiana Lutherus, cui tot Sa* cramentis.tot initrjs addidi fumus,Non ignoro fcholicis iftis morem efiTe, uel contra animi fententiam tueri magiftri dogma contra diueriam fadionem* Sed ut Paulus aic,Chriftiani talem confuetudinem non habemus, Apage fis in ucritatis difputatione humanos afFedus amp;nbsp;fadionum ftudia, Omnes enim in Chrifto unumiumus. lam quod rhetoricaris falli pofte Lutherum, Meminit humanæ conditionis Lutherus,et errate fe poife fatetur,fed fallere non poiTunc diuinæ literæ,ad quas iftorum commentarios exigit, lam uero iatis liquet, amp;nbsp;hos ipfos tibi dodorculos ignotos ciTe, cum alienis eos præconrjs célébras. Nam quos fingulis titulos tribuifti, è loanne Pico iuffuratus es, iuuene felici* ore,fi Ingenium,id quod futurum fuilfe multa arguunt, ni mors anteuortiffet, ad facras,quam ad philofophicas literas,conferrc maluiiTet. Non agam autent quàm ineptis laudibus fingulos uehas, Solidam eruditioncm Thomæ tribuis, ciim nullius dogmata iæpius inter iè pugnent, Subtilitatem Scoto, adeônon explicanti fua,ut amp;nbsp;à tencbris nomen meruerit î nullius enim confuftor quàm huius dodrina eft. Aegidio autem exadam diiputandi rationem adeô non tri* buo,ut nihil hoc pinguius eredam fingi pofte, Francifeo ingenium fuilTc fatis conftat, indicium defuiftè déclarant difputationes de Scoticis formalitatibus, quas pertinacius, quàm par erat,uindicat. Et diipeream, fi tu huius unquam uel chartam uidifti autoris, adeô à Thomiftarum tuorum feholis alieni. De Alberto, tam barbaro tam imperito rerum facrarum,quid poteft commodius dicideeo, quod uulgô iblet : In toto non eft corpore^mica falis : atquc horum quidem comparatione, Lutheri autoritärem ceniès eleuari, quos luce meridi* ana clarius eft,bis ièdecim pedibus ab hoc4ïinci,fi de ingenij acrimonia,de elo* quentia, de humanioribus amp;nbsp;Cyclicis diieiplinis contendatur, Nunc cùm ià* crarum literarum agatur caulà, non hominum autoritate, non autorum nu* mero,fed diuinæ feripturg fententqs certandum eft.Damnantur iftorum ftho* Iæ,non quôd parum ingenioiæ fint,quôd orationis ornamentis careant, quôd obfcuræ amp;nbsp;impcditæ,ièd quôd impiæ fint,Damnantur autem non à Luthero, (èd ab ipfîs diuinæ icripturæièntentrjs, quas liberum eft cuiuiscum illorum dogmatis

dogmacis conferre, Spiricui (ando irafcere, non Luthero, fi quid hic ofFende# ris.Quantö enim ö fuperi mallet Lutherus nihil à uobis pcccatum efre,quibus cùm ipfemet aliquantifper infanijt, quum palæftram difceptationum ueftra# rum meditatus eft.Sed quàm Tragicè exagitas quod à noftro dictum efl,Cau# fam erroris dedifle Ariftotelis philofbphiam* ld uero declarauimus paulc an» tè, Theologiam adulceratam efle, poftquam admixta eft philofophia ♦ Nec^ enim ex rechriftiana fuit fublimia illa myfteria diuinitatis ad rationis method dos uocare,quæ labi,errare,falli,circumfcribi, capb uerti, reuertiq^ tam multi* fariarn folet,ut nihil incertius fit^quam quas putant certiffîmas,demonflratio# nes iliac metaphyficg,quibus ex caducis Ód fluxis rebus æterna colligunt. Quid quod in legibus, in peccati, in iuftificationis formulis toties^ut diximus^erra» ' tumeft,quiarationcm libuitpotiusjquàm præfcriptumEuangeh'um fedart Sed reuincendi funt,inquis, ratione heretici,ac gentiles philofophi,quali uero diuino fermone humana lomnia effi'caciora fint. At uerô quos tandem côfuta* ftis philolbphos,aut hæreticos Nam hoc palàm eft, quôd ex Chriftianis hæ* reticos ac philofophos, ifto dodrinæ genere feciftis. Sed ut caufe luæ fidetn faciat,perfonatos fcholicorum fuorumpianes in forum producit,qui le ipfi tu* eantur. Ancillari, inquiunt, coegimus Theologiæ philofophiam. Imô uerô, philolbphiæ Theologiam, cùm philolophando obliteraueritis Euangeliunu Humanum,inquiunr,intelledum captiuum facere conati lumus in obiequium Chrifti.Quid audio mentem Chriftus occupauit,quæ non probat, nifi quod adlèquitur humana ratio çquot; lam ita quæfiftis in pleriicp rationem,utcedere oportuerit philofophiæ Chriftum,id quod fuprà declarauimus. Scilicet obno* xiam feciftis rationem Euangelio, déliré Thoma, amp;nbsp;tu fomniator Scote, cùm ' docuiftis, citra diuini Ipiritus auxilium, pofte fingula let^lia pcccata uitarh Agnofcis Thoma placitum tuum Sic enim ais, Antequam ratio, in qua eft peccatum mortale,reparetur per gratiam iuftificantem, poteft fingula peccata mortaliauitare. Hoccine eft inChrifti obiequium uincireintelledum huma* num C Diuerfa enimdocuit ille, ut apud loannem fcriptum eft, cùm ait. Sine me nihil poteftis facere. Quæeft igitur infania docere, quôd citra Chrifti Ipiritum uirari peccatum pofiît':’ Tu uerô Occhame, deliciæ quondam noftre, quid fentiebas quum difputares. Gratia opus elTe ad iuftifîcationem, necpra* tionem, necp fcripturam,necp experientiam teftari. Agnofcis opinor dogma tuum. Num Principes difficile eft iudicare utram utri captiuam fecerint, qui in his locis uel primarqs Euangelrj à Chrifto ad Philolbphiam defecere. Quo* modo autem patrum Ecclefi'afticorum rationem habuifle uideri potefh's, qui adeô nouum 8d diftîmile illorum Theologiæ genus reperiftis Ç'Quid enim illis cum Ariftotele commune unquam fuite Sed quis non ridear,quôd alitam pacem fcholafticis literis fingitis,in qua tot lèdæ, quot feriptores funt. An ue* P^^ls litere ulle elfe poffunr,pr£ter Euangelicas quas illæ prodidic,qui unus autores diffen^ pacem orbî /xvH/xôa-ujjop fui donauit.An non uidemus in Academrjs publicorum fionum «î ftudiorum uel lolos omnium diffenfionumactumultuum autores elle Theo* logaftros e Nam ubi Euangelium non eft,efie Chriftus non poteft e ubi Chri* ftus non eft,ibi quid nifi erroremjambitionem,ôd quicquid eft uiciorum repe* riase neqj uerô pax cenlenda eft, quôd annos iam quadringentos nullg uiden* tur hærelès fuifle, nulla dogmatum bella in Ecclefia.Nam amp;nbsp;hærefes ipfi corn* muni in feholis decreto profeffi eftis^nifi hærelès uocare non licet, quæ contra Euange*

Euangeïium prodi'ta funt,amp; cùm pro Euangelio reludari Pontifïcum,amp; Priii cipum tyrannidi debuiflètiSjContra Euatagelïum à ryrannide ftcciftis, Ibi cùni libéré degrafTari in pietatem tyrannis licuerit, quicunq? tandem fuere, quoi« rumfcelere, faétum cft, ut prifca Ecclelîæ Itacuta Icgestp paulatim extindæ fint.V’os focordiam ueftram^pacis ftudium interpretamini « An nefcitis non pacem in terras, fèd gladium mifTum cfle Sed de hoe pacis genere paulo póft pluradicemus,quandoquidem amp;nbsp;nullo diierimine paccm temcrè iaétari cà uo^ bis intelligo, amp;nbsp;male audire Lutheri docîrinam quod mutari uclic, quæ citra tùmultum fortafle conuelli nequeant.Rurfum inquiunt,teftis doctrine noftrç mukitudo cft.Huius fi tu fufiragium cauflareris, Hirce,quis non rideretCnunc cùm hæc ab ipfis autoribus dicuntur,Cogitate Principes quanm cordis,quan* tûiudicq fit ijs, qui in re facra multitudinis teftimoriiû ualere uolûr,uel uetufta fententia Græci cuiufdam docet, quàm fit nulla huius teftimonij fides,qui air, ïTÀti'ûvaçitaKouçî/vûa. Mentis ne iànæputemusefle, qui ueftroexemplo ficargu/ mentetur, Plures efle impios amp;nbsp;ignorantes Chrifti, quàm Chriftianos, damlt;« nandum igitur Chriftianifmum elfe, Vtinam Principes,tam ftultè omnia ab iftis doceri credatis, quàm hæc dici uidetis Sed amp;nbsp;de multitudinis fuffragio poftea, TeftisjinquiuntRomanorumPontificumautoritas. O Atcicofidci« liorem teftem,quomodo enim dilTentiret ab ris,quos tyrannidos fuæ uindices tam ftrenuos habebat.Sed quæfo te Occhame de pontifîcum autoritate in dialt; logis tuis quid ièntis'T Autquomodo fcholafticæ doétrinæ patronum nunc Romanum Pontifîcem imploras, in quem tam atroci icripto quondam ßaua!« ro tuo Impcratore, debacchatus es. lam quod Chrifti teftimonium alkganr, dolco nomen eius impiæ doétrinæ prætexi qui fuam uocem à fuis, non Ari^ ftotelis fomnia agnoici uoluit ♦ Sed quod Chrifti teftimonium eft C Laborum, inquiunt,præmia in terris,mukiplices honorum titulos, largitus eft» Vel lu ne eft olfacere Principes,quàm nihil fapiant Chriftiani,qui in Euangelij difpura^ tione honores,gloriolam, opes caufîantur, quæ quàm non pertineant ad ueré Chriftianam mentem,intelligunt,qui crucem àChrifto prjs propofitamfck tint* Heus Paule, docftrinani tuam-è Chrifto non fuiffe, horum Theologaftro:* rum iudicio, arguent totplagæ, tot ignominiæ, denicp mors ilia infamis, qua Chriftum proximè prjs cxpreflîlTe haélenus uifus es ♦ Non fuifti inquam Pau* le Magifter nofter,amp; quod abominabilius eft,fordida manuum opera uicùum tibi quæfifti,In tali cùm Chriftum theologi ifti non agnofeant, qui feiern us un* de profeeftum fit Euangelium tuum Ç” Si Chriftianos faciunt Theologaftri, purpura,mitra, tituli ueftri.Séilla infana ftipendia,quibus iàginamini, nihil Chriftianius reperiemus Sybaritis illis, ac Milefqs hominibus, ut ferunt, pro* digiofæ luxuriæ. Et quia ab opibus,ac dehcijs ueftris æftimari doórinam uukis, quæfo Paulum audite huius iudicij ueftri Baerwo/j, cùm icribit multi am* bulant, quos iæpè dicebam uobis, Nunc autem ôé flens dico inimicos crucis Chriftfiquorum finis interitus, QVORVM DEVS VENTER Es T, amp;nbsp;gloria in confufione ipforum qui terrena iàpiunt, Paulus doler efle qui rem uentris agant, Vos autem de uoluptatibus ueftris Chriftiani, fi Drjs placet,uideri uultis ♦ Num obfcurum eft, alium Chriftum,alium Chriftianift inum docerijab iftis benè pinguibus magiftris,quàm docuit ille quondam Eu* angelus nofter Paulus.Sed ut geftiebat,ut exultabat Hircus, cùm illorum ora* lioni adplaudens, fuum adijeeret uelut t7ntfwvK/Aa, Infiirgat, inquiens, Martinus contràj

Contra,plus ne ifte folus, quàm decem milha potent Audi Hirce, unius Chri^ fti potior eft, quàm decem myriadum calculus» Non enim quod plurimis, fed quod optimis,adeocp quod Chrifto placuic, in hac caufa ualeat» Plus, inquis, uni concentiofo,quàm tot pacificis credetîs çquot; Quid ni Principes^ plus uni Lu^ thero, quàm tot mutis canibusC quam enim Hircus pacem uocat, earn aueriàtur is qui dixit. Non ueni pacem mittere,fed gladium.Plus,inquis,im* pudenti,quàm uerecundisÆtiam per gratias.Nam uerecundos tu uocas,quos Euangelrj puduit. Noluit hoc nos modo uerecundos eife Chriftus, cùm ait. Qui me erubuerit, amp;nbsp;meos fèrmones, hune filius hominis erubeftet, cùm ue# nerit in maieftate fua, amp;nbsp;patris amp;nbsp;faneftorum angelorum. An plus etiam, iiv quis,fuperbo quàm manfuetisC maxime. Nam Euangelio pic fuperbit Luther* rus,amp;: quomodo fuperbiebat Paulus,cùm Cephan, minime ignobilê Apofto^« lum palàm incefleret. lam quos tu manfueros, Paulus inflatos ac iùperbos uo^ cac,inEpiftolaadTimotheum priore, nempe eos qui non acquieicunt iànis fermonibus Domini noftri lefu Chrifti. Rurfum, plus quot;ne, inquis, præcipiti, quàm folidiftîmis At hic non uideo, cur præcipitern magis Lutherum uoces, quàm ftholafticos tuos, qui primum literarum diuinarum, deinde amp;nbsp;ijairitiia^ lium adfecftuum rudes de diuinis rebus commentari aufî funt, Et hi tibi folù diftîmi uidentur,cùm prorfumabaranearumtelis,hoceft,humanis argutijs pendeanc. Qtiod ft olfacere pofles Hirce, quàm frigide, quàm anilicer, quàm ftulcè de maximis rebus garriant,hauddubiè neophyti tibi uiderentur, quos nunc folidiftîmos cenfes.Eft ingenio minime ftupido Lutherus,amp;: ipiritu neu^ tiquam ignauo,hic cur tibi præcipitantior uideatur non uideo, nift quôd euni à focordia tua uis æftimari,quod quàm iniquum fit,quis neftic Plus uerô etft am ftulco inquis,quàm fapientiftimis C omnino.Nam quantô tutius eft credelt;^ re ftulciciæ fpiritus, quàm carnali fapientiæ. Si qua enim fuit omnino in ifto genere prudentia certè carnalis fuit, amp;nbsp;ab omni guftu ipiritus aliéna, id quod ’ palàm teftantur libri. An ignoras ftulta mundi elegiflè Deum,uc fapientiani confundat.Sed cur ftultus uidetur LutherusC’ quia fermonem crucis prædicat. Is uerô quibus nam ftulticia eft“T non ne pereuntibusEn Hirce, utomineris tibi, cùm hune arguis ftulticiæ. Sed ô fàlutarem ftulticiam multis Gentibus, uobis etiam qui de fapientia gloriaminftpertimeicendam.Sandiflimis autem potius credatur,quàm prophano ♦ Imô prophano potius,quàm angclis cock^ ftibus, Si Euangelium aliud docuerint, quàm quod diuinis literis proditum eft.Iam cùm uniuerfum iniquum fit amp;nbsp;ftultum, ab hominum autoritate, genus doclrinæ æftimare,fandtitatis titulos fruftra mihi memoras,quos,ipfi uos Sco tiftæacThomiftæridctis,quotieshoc ifti argumento, Thomæ fui dogmata uindicant.Næ tu autem egregiè fapis,qui de dotftorculorum tuorum fandita^ te tam audaéter pronuncias, in quibus adec nihil Chrifti doôtrina arguit. At Chrifti fpiritum Lutheri doefthna refert. Eft in tuis genus iapiendi animale, quod cùm à prophana mente proficifcatur,non patiar autores diuinos uocari» Sed quid hæc tecum Hirce C qui à fpiritualium rerum fenfu tam alienus es» Qiiin pergimus ad reliqua.Credi uis plus columbis,quàm ferpenti Huflîtico» Imô Hirce plus Luthero, quàm tui generis hypocriticis columbis credi iubeo, Serpenti inquis Rede, Nam ferpentum prudentiam uoluit Apoftolos imù tari Chriftus, quo exemplo libenter patiar hune a te ièrpentem uocari, cuius nos prudentia hadenus tam miferè cruciat,cùm nihil non cautè,nihil non fa*

pienter facit ac dicit, atcp ita dimicat nobiicum^ utobiccto fuo corpore, id quod ferpens folet,capitis,hoc cft^Chriftiane docflrinæ gloriam adièrat.Quod uero amp;nbsp;Huflïticum,addiSj inuidiofê quidem^ fed citracontumeliam* Quanto redius enim de pietate fènfit uir file, quàm uniuerfà icholafticorum facHio T” In fumma parum religiofum putas Hirce, à tam grauibus autoribus diflentire. Ergo amp;nbsp;extingui uis ipiritus, contra Apoftoli oraculum, fi nihil cenfcs docen«* dum,quàm quod ab illis poftericas accepic.Cur illis ipfis non præcipiebas, ne quid præterea, quæ ab Apoftolis ä làcrolàncflis patribus acceperanc, conicrii* berent ç’ At iniquum erat aliéna? induftriæ modum prælcribere, Cur igitur in Luthero uis æquum efle, quod in alijs iniquum uidebaturf Malebam, inquis, Lutberus Pythagoreum egiflèt, Egiflet ille quidem,fifcholiciifti,autnihil auc faniora docuiflènc, amp;nbsp;qs quidem, quantô utilius fuerat Pythagoricam /xuSrav imperatam^hominibus adeo inepte j adeo frigide adeo impie garrulis, Porrô, non uult Apoftolus extingui fpiritus^ fed probari, Idem nunc ego, fi nulla alia re, certè Paulinæ uocis oraculo à uobis impetrari poITe confido, ut iftorum dodorculorum amp;nbsp;Lutheri Ipiritus difcernatis, ludicetis^ non iuxta autorum nomina titulos ue, lèd iuxta Chriftianas literas^Nihil obfitLuthero, quôd tantæ multitudini iolus aduer{àtur,nihil quod contenù'oium., quod im^ pudentcm, quod fijperbum, quod ftulcum quod fèrpentem5amp; quid non c” ifti appellant, nempe,non tam Lutheri, quàm ipfius euangelicæ ueritatis inimici, Vincat fi ex Deo eius fpiritus eft, fi cum Chrifti literis confèntiunt eius dog^ mata, quem unum profîtetur, ut cum Ariftotele, cum Thomaftris, cum inlà^ nis pôtifîcum conftitutionibûs conueniant, non laborat. ïudicabitis autem eô fortius, quôd non Lutheri priuatim, led ueftra, fed Chriftiani populi res aga# tur, fi qua publice falutis uos, ut debet Só principes amp;nbsp;Chriftianos, cura tanlt;lt; gh.Haclenus contra fcholafticam docfirinam, amp;nbsp;philofophiam fatis multa XI, quædam obiter attingens conuicia, quibus Lutherum prolcidit mendaciü fimus omnium mortalium, Hircus, Cætera quia amp;nbsp;leuiora, ad cauflam non ita multum facere uidebantur,ut auribus ueftris parceremus confulto præteri:* uimus, maxime cum ita uiuat Lutherus, ut cum poenitere fui nondum debeat,

NTVnc uenio ad earn aâionis partem, de qua certiffîmam uidoriam fibi ^promittunt inimici,nempe adcaulàmpontifîciam,ubicognolcetisprints cipes,haudpaulöcertius, quàm magnæ, quàm pie rationes impulerintLu^ therum ad fulcipiendum hoc Chriftianum bellum, ut uobis, ut orbi terrarum pontifices impofuerint, ut fuis traditionibus ac legibus, fiia tyrannide Chri:* fiianifmum cxtinxerint, breuiter cognofcetis, quod fitillud abominabile An^ tichrifti regnum, de quo tam multa làcri uates , amp;ipfe Chriftus uaticinati funt. Quæfo autem in caulà pia, adeocp ueflra, ea me facilitate audiatis, quam hadenus expertus fum, Ac primùm quidem peccari à Luthero cenlèt Hir^ eus, quôd contra fas, contra leges lèdem pontifîciam,penes quam, iuxta Chngt; fti fententiam, uult rerum Chriftianarum fummam elfe, impetat, Sed quate^ nusliceat magiftratumà lubdito corripi, poftea exponam,ubidocueroqua«lt; lis hic fit magiftratus, quale regnum, quod fie pertimelcit totlèculainfelix Europa.Nam Luthero interim arbitror licere Euangelium uel reclamantibus non modo iftis fîdicrjs pontifîcibus, lèd etiam dæmonibus, prædlcare, Docelt;s G bimus

6z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THOM. TfI3:)IM. T ^0

bfmus autem id quod in hac re potiflimum eft, primo loco» Non efle deberc penes Rom.Pontificem rerum Chriftianarum fummam : deinde obiter capita malorum recenfebimus, quæhuius tyrannidi debemus^exquibus colligerc poreritis, quam nihil Chrifti référant, qui fè illius uicarios religiofè nomina« ri præcipiunt,Et quia de diuino iure dilputatio eft, mitto hominum fetitentias aut commenta,mitro uulgi opinionem dé confuetudine.Necp enim de eo corn tenditur quod fit, fed quod Reri debebar» Iuris controuerfia eft, non Humana« rum uel opinionum uel confuetudinum. QiLianquam fi' quis ex ueteribus optfi morum ac fapientiftimorum fententias,8é res geftas diligenter confideret, nR hil alienius intelliget fuifle quondam à rebus Chriftianis, hoc papiftico regno, uel ut ipfi uocant,Romano primatu.Sed quid eft hominu opinionibus in uni« uerfum ôéinconftantius, amp;nbsp;uaniusÇ' Quare operæprecium fadurus mihi uidc« or, amp;nbsp;pro Chriftiano officio, fiexillisipfi's literiscaufæ meæ argumenta pe^ tam,ad quas exigi omnia, quæin res humanas incidunt,diuinus ipiritus uolu« it» Porrô priufquam fèntentiæ noftræ rationem reddamus, cos fcripturælo^ cos explicabimus, quibus Hircus Petro primas uindicat»

Aeprimum quidem Chrifti uerba expendemus,poftea commentariorurn fententias exeufturi. Quanquam quid attinet dicere decommentarijs, fi ipfani Euangelrj hiftoriam fauerc fententiæ noftræ conftiterit C Qtiid autem minus eft accommodumad probandum Pétri primatum, quàm id quod eft apud Matthæum, Tu es Petrus, Sé fuper hanc petram ædificabo Ecclefiam meam. Tam licenter enim, tarn impie hoc loco funt abufi pontifices, ut uel hoc unum indignos arguat Chriftianorum epifcoporum nomine,quoruminprimise« rat feripturæ fenium amp;nbsp;optima fide, amp;nbsp;proprrjftîmè reddere» At hi quid egt« runt hic aliud, nifi ut n^ intelligendo nihil intelligeretur Et tu mihi Cardina« lern Turrecrematenfem allegas, hominem cumipfoCardinalis nomine fu« fpe(ftum,tum egregiè indoftum.Quin Aluaros eciam,amp; Caietanos allegabas. qui quid non tribuunt Romano Antichrifto'T Et hos calumniatores diuinæ feripturæ fern's principes;' quorum leges calumniari capitale eft, ubi res tan« turn aut corpus periclitatur, hic quantô conueniebat uos feuerius agere, ubi in diferimen animæadducuntur;Cuienimnonimpofuit,perdiuinæ fententiæ impiam expofitionem, nedum infulfam, RomaC At quâm multos,quàm egiæ« gios Euangelq locos ad tyrannidem fuam pari audacia amp;nbsp;ftulcitia detorfit.Sed quid moror, detrahamus aliquando nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cumano ifti afino, imô Roma«

nolupo,quafeiam annos circiter quadringentos impudenteruenditat orbi terrarum.Et priufquam ego de his feripturæ locis difTeramjCxhibeo uobis Lu« theri librum plané Chriftianum aduerfus Petri primatum, in quo copiofiffi« mé traéfauit, quæ de hæc caufà omnino dici poterant, Ab eo commentario re« quiretis, fi quid in hac oratione defideraueritis» Volebat hoc feripturæ lo« CO fummam Euangelif amp;nbsp;compendiariam uiam humanæ falutis indicate Chriftus , uolebat explicate illud patribus promifTum , amp;nbsp;Prophetarum oraculis fignificatum Euangelium : breuiter, uolebat nouum condere, abro« gato ueteri, teftamentum» Haeftenus mortalitas legem didicerat, amp;nbsp;legis iufticiam legis præmia» Hic Chriftus Euangelfj iufticiam, amp;nbsp;illius comi« tem uitam perpetuam reuelabat» Nam cùm Euangelium fit ilia fâlutaris de« nunciatio, qua promittitur gratia, uita, falusquc rjs qui fide cohærent cuni Chrifto: Euangelica uerô iufticia, non aliud nifi fiducia in Chriftum: Videte fanctifTimum

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LFTHEIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63

fanâiflîmum myfteriumjdcpabfconditum tot feculis, utaperiat,utexplicet. Et quia de myfterio abfcondito difputamus^ adferte principes fpiritus aures, quibus fpsritus diuini fermonem audiatis.Nam Papiftis iftis Chrifti' ignorant tibuSj non funt nifi carnis aures, qui audiences audiunc, Sd non intelligunc, ut Propliecæ uerbis utar, Qiiid enim Papæ cum Euangelio Quid Beliali cum Chrifto Quid tenebris cum luceC

Et principio duo hominum genera efle indicat hie feripturæ locus, Altc^ rum eorum, qui ut ex carne nati func, ica funt caro, quorum amp;nbsp;incertæ Só ua^î ria? funt de Chrifto opiniones, adeo^ carnales, ciim alq eum loannem Baptilt;lt; ftam elfe, alfj Heliam, ali] alium quempiam ex Prophetis arbitrentur. AIce=lt; rum eorum, qui Chriftum agnofeunt, fatenturep filium Dei uiui efte. Hi uero func noui ceftamenti populus, à quibus non aliud requirfeur, nifi Chrifti cog^ nicio, feu fides* Porrô, fidem efle fummam iufticisc noftræ:Liceat enim mihi uci in hac caufa Chriftiana Chriftianis uerbis, Chriftus ceftatur cum relpon^ dec * Beatus es Simon. Beatum enim pronunciat eum qui Chriftum agno^ fcic.Nondum auditis principes,Beatus es Papa Romane uaftator orbis cerra^^ rum. Sed beatus eft Simon, uerùm cure' quia Chriftum agnoftis. Sed lum Simonem inquies, beatum pronunciat Chriftus, quæ circumftancia doa cet eum cæceris præferriC'Nequaquam, Nam quod hune fingularicer beatum pronunciat, cum ante omnes interrogalTec, quid de fe fencirent, mihi uidecur ä fihgulis Chriftianis apertam ac peculiarem confelfionem exigere. Ideo eum qui iam refponderac beatum dicic, idem didurus quicunqp faterentur, quod Petrus confeifus erat.

Habetis principes qui fit populus noui Teftamenti,nempe qui Chriftum agnofeit. Habetis quæ fit Euangelica iufticia, nempe fiducia in Chriftum. id quod in ilia egregia ad Romanos Epiftola Paulus agit, cùm inquit : Corde creditur ad iufticiam, ore autem fit confelTio ad iàlutem» Nunc uidece un* dehæcnoui ceftamenti familia nata fit. Nam cùm ait, Caro amp;nbsp;languis non reuelauit tibi, fed pater meus qui in ccelis eft , oftendit è fpiricu none car^ ne natam efle, fiquidem quos delegit Deus eos regenerat per fpiritum fuum, amp;nbsp;Chrifto per fidem inftrit, ceu ramum arbori. Iam quia confeifus erat Chri^ ftum, Simon Petrus uocatur, hoc eft, laxum. Quæ appellatio credentium communis eft, quandoquidem amp;nbsp;fides communis eft. Qtiod addit autem,Su^ per hanc petram ædificabo Eccicfiam meam, tam non poteft pertinere ad Sis* monem, quàm abfurdum eft Ecclefiam fuper hominem extrudam efle. Si Ec^ clefia, credentium numerus eft, ut hie locus docet,adeo^ eorum quibus Chri* ftum pater cocleftis reuelauit, quælb quid ineptius, quid ftultius uel cogitari poteft,quàm Ecclefiam,quæ credentium confenfib eft,incumbere in homuncisä onem Simonem, maxime cùm in poteftate fua fidem humanus captus non halt;lt; beat, regenerencur^ à Deo, quotquot Chrifto accenfentur. Aut nega Eccles* fiam gigni Ipiritu, aut nega carni Simonis incumbere. V erbo fidei Ecclefia ceu feminario concepta eft. Idem uerbum fidei petra eft, ac rupes cui incum;* bit. Fundamentum enim Chriftum elfe Paulus fcribit ad Corinthios, Sed nihil hæc ualeant quantauis luce clariora argumenta, fi non id quod lequitur, fidem facit uel aduerfarijs, nihil in hac lententia de primatu Petri didum elfe, quam nobis ceu /xattpoTç auZoïç nunquam non intonant Papiftici canones. Nam quod ait, amp;nbsp;portæ inferorum non præualebunt aduerfus earn. Quælb te, quæ

6^. O-7(^Tro THOU. TflTilU. ^^0 ilia pctra eft,quæimmobilis aduerfum Satanæ impullus conftint, Petrus neC' athic poftea ftatimlapfuseft,itaut,negaritetiamChriftum, Papa ne'?' Scd quid ftultius quàm negate, aliquid aduerfus Papani licere SatanæC Porto fuiv damentum fides eft in Chriftum, quæpeccatiSc mottisuim folafuperat, H quod teftatut Chriftus inqiiiens, Qiii credit in filium habet uitam æternam. Suntcnim portæ inferorum, regnum peccatiac morris. Quod fi contendes ad Papam ifta pertinerc,dabis nobis, omnes qui in Papam, ut ita dicam,ædih«* cati funtjialuos fieri,

Ergohæcde EccIefiaChrifti,non Papæ,de populo nouiteftamenti, de Euangelq potentia intelligemus, polliceri Chriftum credentibus uitam,pollis ceri fuperaturos per fidem fijos regnum diaboli, id eft,peccati amp;nbsp;mortis, Hæc principesgermanaefthuius lociiententia, quaminimicorumetiamconiciciv tia. probet necelTe eft. Quid hie de primatu Romano, quid de tyrannide Ponlt; tificiaC Nemo enim tarn amens eft, nemo aut tarn impie ftolidus, aut tarn ftogt; Iide impius,qui non intelligat ad Petrum detorqueri nulla ratione poftquot;e,quod diclum eft, amp;nbsp;portæ inferi non præualebunt aduerfus earn; alioqui cur non faluantur omnes, quos fulcit Petrus-T Necefte eft igitur de fide intelligamus, quæcùm fola,ut ifti loquuntur iuftificet, iolaà peccato amp;nbsp;morte uindicaU Aut fi Petrus à peccato amp;nbsp;morte libérât, quin Chrifto longum ualeredici# mus, amp;nbsp;puppas Romanas adoramus, Atque hanc principes iëntentiam ft tueor,ut ei neque Origenis nec^ Ambroirj, neque Hieronymi, neque Chryfogt; ftomi,neque cuiufuis ueterumdiueria icribentisopinionempræfcrripatiar. Nam cumipieperfefe locus euangelicus fan's clarus fit, cur me patiar friuola expofitione humano gloflemate, à manifeftaEuangelrj fententiaauelli, Sic illi docebant, ut eflet penes iedentes, ut Pauli uerbo utar, criticos indicium, h dem ego penesuosde meafententia effeuolo,Quamubiferipturis,auteui^ dentibusargumentis intellexero confutatam,cedam per gratias, pro Chriftia* no officio ,quifquis monuerit, Sed in tarn data luce non uideo quomodoexlt;lt; torqueri mihi omnino hæc fententia queat. Hie Hirce expedi arma, ÔÔ ninm, uthuncEuangclrj locum doceas ad Romanum primatum pertinere.En enim Chryfoftomo,aut Ignatio,aut quibus uis autorum non eredam, nift quatenus permittit ftriptura, Eftu cum de diuinoiure diflereres, quid homi* num iententias producebas,quas,nifi infinis, non ignoras nihil facere ad dfi fputationem de iure diuino. Non arbitror de fententia, Tu es Petrus fuper hanc petram amp;c.longiorem à me difputationem requiri, qnandoqiih dem admonui nihil eo loco agi de primatu cuiufuis, fed de natura fidei, ex qua una pendet Ecclefia, quæ una eft iufticiæ Chriftianæ amp;nbsp;colophon amp;nbsp;funi** ma, atep ad hanc pertinere, quod didum eft, aduerfus earn non præualituras inferorum portas,alioqui omnino non intelligo quorfum referre debeat,quod de portis inferorum dicit Chriftus, Nam fatis conftat, quod à peccato ac morte neminem Papa uindicat, Quade refiquis tarnendefideratcopiofio^ rem difputationem legatea,quæ contra Romanenfèm Bullamà Luthero de haccaufaconfcriptafunt, Porrônihiloprudentius autreligiofius allegant locum, qui eft in ultimo Ioannis capite,ubi Chriftus ait Simoni, Pafee oues meas, qui quàm nihil ad rem faciat pontifîciam,ut multa præteream, pau« cis docebimus, Nam cum pafcendi uerbo docendi prouinciam Chriftus fignarit,impoiribileeft Petrum hie præfedum effe uniuerfæEccIefiæ, cinn impoffibile

impoffibile fit, uniucrRim orbem ab uno homuncione docen, feu regi, ut ins ten'm donem regendi figm'ficationem uerbo pafcendi comprehenfam* Nam quod eauillari queant , Petri uicem defungi reliquos Epifcopos , fuffrigis dumcft, quando 8d eitra Petri autoritärem tam multi à Paulo eruditi prg«« dicarunt, nifi quis ignorât Prifcillam, Aquilam, Apollon, ut plcrosque alios omittam* Satis arbitrorliquere, quam infcite detortus fit ifte Ioannis locus ad Romanam tyrannidem * Nam hoc agebat Chriftus, qualem oporteat efle Epifcopum, nempe amantem domini, non ftatuebat autem de primatu Petri» lam cum palam fit, euangelicas fententias, inepte amp;nbsp;impie ad pontificium tegnum detortas, nolim Principes obefTe mihi hominum hac de re opinion nes.- Miferam enim Rempublicam Chriftianam, fi ex. mutabilibus hominum dogmatis pendeamus. Cæcos nos, fi diuinis oraculis humana fomniaæques mus » Quid enim futurum fit in republica Chriftiana, imo quorfum Chrifrias nilmus iam fir prolapfus cogitate, per ftultam iftam perfuafionem probandi omnia,quæuelper febrimfomniarunt in fcholis SophiftasuelpertyrannP^°”^p‘^^^'”^‘‘’ dem confinxerunt fcelerati amp;nbsp;infani pontifices'T Abfit autem iir ilia faci a an*= chora doârinæ cuangelicæ eripiatur, ad quam unam in tanta humanarum os pinionum tempeftate confugerc tutô licet» Abfit ut nobis obfcuretur ilia cys nofura, ne non fit certum aliquod fignum, ad quod in tanris errorum undis inuoluti redo curfui reftituamur, Non patiar igitur premi me quorumuis fcriptorum uel opinionibus uel autoritate,quandoquidem Euangelicæ literæ in diuerfum trahunr,T antum abeft,ut aut Chryfbftomo,aut Cyrillo, aut alijs, quos citas, nouitfjs fcriptoribus cedam. Quid, quod parum bona fide illorum teftimonia citas, Sed quid miremur hominum fcriptis abuti eum, qui diuiuis literis tain fccde abutitunNulIo ,n. negocio turn Chryfbfi:omi,tum Cyrilli, tu Theophilijtum Augufting fèntentiæ ad caufam meam amp;nbsp;aptius quidem detor queriqueant,quamadtuam, Nec enim continuo primas in Ecclefiafticaads« miniftratione tribuit Petro, qui eum uel os, uel caput Apoftolorum nomi^ nat. Sed mihi nonlibet ingeniofb efle in hominum fcriptis uel dcfendendis uel excufandis , Alioqui, fi quorumuis fcriptarecipiendafunt, cur non ubin queues fine deledu omnia Hierony mi, Augiiftini,irem Græcorum recipi«lt; tis CurLuthero negatur quod uobis in putidis fcholis ueftris,8c illis Hercu* ïanis’^olt;'Tpo)ç donare nos oportet, ubi nemo ueterum eft in quo non multa dam netisC Auguftinus uobis excefïïuè, ut ueftro uerbo utar, locutus eft, Hierony* mus in plerisque eft durior ♦ Origenis omnia prudenter èé cautè legenda funt. Chriftus etiam alias confulit, alias præcipit. Confulitenim quoties non quadrat ad ueftra dogmata Euangelium, Chriftus loquitur de merito* rio, non de bono moraliter. Et in hunemodum quid non iuxta impifs ac ftul:^ tisglofTis excufatis:unus Ariftotelesnufquam peccauic,nufquam hallucina^ tuseft,huiusphilofophia ad Thomæ dogmata per omnia quadrat, Atque hæc cùm à uobis autoritäre publica in fcholis fiant,in Luthero difplicent» At quod hoc tandem flagitium eft C homunculi placitum non recipereÇ’ Sed habet etiam Lutherus fiiæ fèntentiæ patrones, neutiquam uulgares, amp;nbsp;utomittam Clementem ilium Alexandrinum hiftoriæ Ecclefiafticæ fcripto* rem, qui lacobo primas tribuit: Quid de Nicena Synodo reipondebitis,quæ Pontifici Romano occidentalium ecclefiarum permifitcuram, orientalium alias alfjs adfignauit Epifeopis*;' An potuit Sy nodus mutare , aut adime* — nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G ii) re,

mere, tJ^odperChriftum traditum eratç'Qiiod fiuulgareillud, Pafeeoues, adunum Petrum pernnec, iam pronuncio hæreticam Synodum Nicenam, quæ l'ure fuo Romanum Epifeopum fpoliat.Et ne quid cauillari poffîs Hirce, ecce hic principes ipfam uobis Græce îcriptam conftitutionem exhibeo. R E* CITA™ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;At non ipoliat, inquis, ièd uicarios fiirrogat Sed quo*

modo uicarios in eum locum iurrogat, ubinunquam quidquam licuit Rolt;’ manis Epifeopis. Deinde non debebant occidentales commendari Ro^ mano, fi totius orbis Ecclefi-js à Chrifto præfedus eft. Ergo aut NicenaSy* nodus contra Euangelium decrcuit, aut Romano Epifeopo non debentut primæ in Republica Chriftiana ♦ Præterea eadem Synodus omnibus Ec^ cleiqs Hieroiblymitanam prætulit,quodcitra iniuriam Romanæ certè fied nonpoteft, fi ilia princeps omnium eft acregina» Nam qui fieri potefi, ut reélè Hieroiblymitana præferatur Humana conftitutione, fi penes Petri des Euangelicæ literæ uolunt primas eHe^ Ecce autem uobis ipfum Synodi Nicenæ decretum♦ RECITA ff'uwHeaa nkparKKE, Qiiid enim æquius, quàm earn omnibus præferre, cuius liberalitati orbis terrarum Euangelium debet» Non fert arrogantiam Corinthiorum Paulus, quod non fit prof cd um ab ipfis in orbem terrarum Euangelium, Nos Romanam feremus Hierom folymis iftam ignobilem gentium Ecclefiam præferemus^^Habetis fapientilTv miprincipes duo fandiffimæ Synodi décréta,quorum uifum eft uos admonc^ re, nonquôd hiscaulàm noftram iâtisconfirmatam eflè uelimus,autcenfea^ mus,Ièdne nonhominumopinionibus Humana quædamopponeremus,ne non clauo clauum pclleremus, Cætertim ut nihil tribuo hominum aduerfus nos ftntentîjs, ita liberum facio inimicis de his quæ produximus hominum decretis fendre quidquidlibuerit,quæ tarnen quantô aptius citarim,quàm fua ifti, uos iudicabitis ♦ Et haftenus confutauimus, quæ de Petri primatu à te Hirce produda funt,germana fententia duorum Euangelij locorum expo»* fita docuimus,quàm nihil ad rem faciant^que citas, Hominum hac de re opin*^ ones rèiecimus.Nunc lupereft ut noftra confirmemus ac muniamus Euangdi^ cis teftimonrjs, quibus folis.ut par eft^hanc caufam tuebimur, Idê diieipuh do^ mini, quod nunc quoque homines folent, requirebant, non modo prædicam teadhuc Chrifto, ftd cum iam fignificaflèt in ultima ifta cœna fibi ex hoc mum do migrandum efle, quis ordini Apoftolico præfîceretur, quem nam fibi fut^ rogaret, hominum more, Ecclefiæ principem in hoc mundo Chriftus, Iraque ait Lucas, Fada eft autem contentio, inter eos, quis eorum uideretur elE maior ♦ Quælo te Ci Petrum principem Ecclefiæ conftituit loco, Tu es Pc»» crus, quid hiccontendebaturignorabant Apoftoli PetrumpræfedumciE turn, cùm ab omnibus exegiftet confefîîonem fidei Chriftus, cùm Petrus pa* làm faflus effet quid de domino fêntiret, An turn illi Chriftus clanculum in aurem obgannijt, quæ fequuntur, Tu es Petrus ôdfuper hanc petram, Quod fi hic de primatu dubitant, plané confèquitur,fuperioreifto loco trum nondum præfedum fuiffe, Sed ambitiofum, inquis, hoc certamen fu* it C fcilicet in tanto diferimine, foliciti de domini, de fua falute, difeeptabant, de dignitateÇ' Séria res agebatur, nempe, quem domino migrant! furrogarenC principem, Audi quid refponderit Chriftus‘T Reges gentium dominantur, amp;qui poteftatem habenc tusfysTa? uocantur, Docebatenim Chriftus nihil fuo regno cum hominum imperijs commune efte/piricus regnum elfe,non mundi

quod condcrct* Proindenon requirerentfucceflbremXdpfumfpirituregna* turum, Só in hocè mundo ad pattern proficifci, ut omnia impleret^omnia gubernaret fpiritu fuo ♦ Stultè fuccefTorem fibi quæri, qui nunc maxime relt;gt; gnâturus fitjubi è mundo profedus fuetit,Vides Hirce,quàm nihil fani dicât, qui aliud capuc,alium principem Ecclefiæ præter Chriftum requirunt.Sed ille dicis in cœlo régnât, uices hie eius in terris nemo gerate Nemo certe. Na cùni fpirituale Chrifti regnu fitdpfe per fe tarn in terra,quam in coelo regnat. Quid igitur Äpoftoli, quid Epifcopi C miniftri, occonomi, dodores Ecclefiæ, tanto minores Ecclefia^quanto maior eft is qui accumbit miniftrante, nbsp;nbsp;Neminem

hic audis, Hirce, à Chrifto præfici, amp;nbsp;Ecclefiam miniftris Epifcopis præferri» Certèfundamentum^caputjprimas Ecclefiæ non eft, qui ilia minor eft. Quid clarius,quid cercius dici pro nobis potuit,quam quod hic ifta hominumuocaî» hula, maior, minor, reqeit, docens, regnum fuum fpirituale efle, quod ipfe ge* fturus fit,Apoftolos efle Ecclefiæ miniftros, Vbi nunc ille infanæ, impiæ, fcci« leratæjtyrannicæ, Romanæ, quid enim poflum grauius dicere,conftitutiones ac difputationes, fccdiflimorum Pontificum, quibus Papam maiorem efife Concilio ftatuunt,2lt; hoc genus multa. Non audis Hirce præftare eum qui ac^ cumbit,noneum qui miniftrat. Seuoluit Chriftus regem agnofeeremus ac dominum, uetuit uocari quempiam in terris patrem,Hos uocathic miniftros,

Paulus difpenfatores myfteriorum Dei, Quid aduerfus Pontificiam ty# rannidem accommodatius uel fingi potuiffet, Quæfo, quoties inter fe de pri* matu certat Äpoftoli, circumfpice qui cafus occafionem det contentioni,quid reipondeat Chriftus, quale regnum fuum futurum doceat, InNVatthæo, cùm didrachmon perfoluiflet pro fe ac Petro, uidereturque Petrus alqs præla* tusefle,ftatim reuellitur errordifcipulorum, In Marco, cùmde morte fua dixiflec, ftatim fubiecere fuccefforis quæftionem difeipuli, quorum errorem commodumreprehendit Chriftus, quumquærit,quid initinereinterfetra* âarint, Et cùm toties primatum damnet Chriftus, cùm toties tarn uarfis figu« ris doceat alienum àfc hoc regnum efle, nondum uidemus,quoiureiftiPrv matum uindicent, quàm leriô feripturæ teftimonia iadent, quiunum auc alterum male detor turn locum decer punt in hoc ut uulgo imponant.F ortaflls etiam tolerabile fuerat, ft ueteres illi Epifcopi, qui eruditionc, curacpie pro^ uinciam gerebant, primas adfedfaifent in hoc ut prodeflent, hq qui prodeft fe fortaffe nonnihil poterant » Nunc ifti adfedlant, non ut profint, nec enim poflunt homines adeoignariChrifti,fedutdominentur,regnent, expilent, compilent, deglubant uniuerfum orbem terrarum, plané illud fuilulq agitam tes, quod is in orc dicitur frequenshabuifle,

Quin illud Chrifti cogitant, ft quis uult primus efle, is crit omnium po^ ftremus , omnium minifter ♦ Pudeat aliquando uos Hirce , primum, primatum ÔC hæc abominabiliauocabùla iaftare, quæftc inEuangelio de^» teftatur Chriftus, Num principes obfeura ratio eft, quæ illis primas eri* pit quid enim boc flgniftcantius contra infanam Vapifticæ ledis ty rannidem dici potuit, Ecclefiæ miniftros cffeEpifcopos, bC fi quisuelit primus efle, cum futurum omnium nouiffimum ♦ dtaque nihil dubitate principes , non

præftare diui’noi’ure uelPapam Epifcopis uel Epifcopos, ijs quos nunc uo^ canr Parochos ♦ Qiianquam ut reclius dicam in uniuerfum, quidquid dc E* pifcopis^presbyteriSjin iacris libris fcriptum eft,ad hos prorius non pertinerc, Epifcopos enim acpresbyterosiacræ literæ nuncupant Euangelrj miniftros, interprétés, nunc fere parochos uulgus uocat : Ad hos omnino pertinet, qui docentjfi quid de Epifeopis in iacris dictum eft. Qui nunc uocantur fiâis nominibus uel Papæ uel Epifeopi, pro Deum immortalem , quàm longe abfunt ab eo quod audiunt: Reges gentium , imo ne reges quidem , fed publicç orbis rerrarum peftes funt;,qui nunc feie iàndiiîîmis nominibus uendi tant. Atque hi tales,quo iure, qua iniuria, hbi primas Ecclefiæ arrogant. Muh ta hic principes relinquocogitationianimorum ueftrorum, partim nedefa* tigern uos nimis prolixa oratione, partim quôd apud eos mihi uideor dices' re, qui monendi magis fint, quàm docendi, Præterea Chriftianariim rerum omnium iudicium penes Ecclefiam efte uolcbat, ut de Chrifto nunc taceam , Paulus in Corinthijs,cùm ait, Prophetæ duo aut tres dicant, cæteri drjudicent. Quôd fi primas Papæ debemus, non uideoquomodo iudicium omnium quæftionum fit penes Ecclefiam* Nam quod fingere iolent Sd Papam amp;nbsp;Ecclefiam unum corpus efte, nihil ad rem facit, Cùm Paulus iti uclit penes Ecclefiam efte iudicium, ut uel refragante Epifeopo poftit de«* cernere , quod uidetur, Sic enim ièquitur. Quod H reuelacum fueritfe^ denti, prior taceat. Sedentem Paulus Epifeopo præfert, ut idem omnibusiit Ecclefia ius faciat docendi. At quod aliud eft Epiftopi munus, quàm docereC' Et audi Hirce, quod doleat, Pauli uerba . Poteftis omnes per fingulos pro# phetare,utomnes diicantamp;omnesexhortentur. Videtis principesutfit æquatum ius docendi in Ecclefia, quàm non præftentEpifcopi uulgo,quàm impudenter fingant Papiftæ, fibi primas deberi, penes fe iudicium omnh um quæftionum fidei, arbitrium omnium rerum efte. Docere nemini licet, nifi Romani Papæ accedat autoritas , fi primus eft, Quôd fi docere licet, non modô citra eius mandatum , led contra eius autoritatem , quid adhuc dubitamus, nihil præftare reliquis Romanum Epiieopum. Nunc nulü funt Epifeopi, nifi à Papa confirmati,imô ex grege Papæ ex urbe Roma em* pti. At citra Petri autoritärem paftîm multos docuifte, paulô antèmonui* imus, Locos audiftis duos, alterum è Chrifti concionibus, alterum è Paulh nis Epiftolis petitum, quibus fans teftatum uideri uolo Romanum Papam iure diuino non effe fuperiorem alijs Epiieopis. Calumniari pofrunt,qua; diximus,inimici,refutare non pofTunt. Quandoquidemqloci, quibus niti^ mur, fimpliciores fiint, quàm ut in uariasfententiaspofrintdiftrahiCapercio* res, quàm qui diifimulari queant, Cauièntur ifti feculorum coniènfum, corn fuetudinem, hominum opiniones î Nosoracula fandtifpirituscaulàbimur, quibus par eft humana omnia cedere. Efto,imperaric Romanus Epifeopus Galliarum amp;nbsp;Germaniarum Ecclefrjs. At nos de iure quærimus. Num diuino iure oporteat Romano Pontifici feruiamus, quo cùm non cogamur , quid obftat,quô minus Papæ, quod dedimusius,adimanus. Nam in hoc uindi* canda eft libertas Ecclefiaftica, ne illius legibus diutius confcientiædiuexem tur, ÔC crucientur. Parum referre putat Lutherus,quôd opes noftræ, pecunia Europæ Romam mittuntur; Hæc dolct legibus Pontificqs, amp;nbsp;regno Pa^ piftico animas hominum , non dico in diferimen adduci, fed plane perdf Pecunix

tucommendant: Vel tarnen recordamini uos amp;nbsp;Chriftianos eflcjS^ priiv cipes Chriftiani populi, amp;nbsp;ab Antichrifti tyrannide miferas Chriftianifmi reilt; liquias afferite. Fallunt enim qui uobis aduerRis facerdotes ,utipfiloquuna tur, Itcere nihil uolunt. Nam qui fpiritus animauit lehuaduerfus facerdotes

Baal,idem nunc quoquecohortatur uos prifeo illoexemplo,utextinguatis illam multotetriorem Baalisidolatria,Romanamfuperftitionem» Proindc. ut intelligatis qui fuerit dominatus pontificius iam à feculis aliquot, quàm nihil référât Chrifti, paucis percurram res Pontificias. Nam quia tot gentium, tot ætatum confpirationem inimici de regno pontificio cam fantur , retulit exponere quibus artibus fibi fecerintbonam Europa* par* tem obnoxiam, Paulô ante Nicenam Synodum urbis Romæ Epifeopus, Viedor, is,ni falloromnium primus, conatus eft Afiæ leges dicere,adeo^î que Romanam Ecclefiam autoritäre augere , de rebus Chriflianis quidlt; uis ftatuendi,imperandi omnibus uniuerfi orbis Ecclefqs, Nondicoquoid Ipiiitu, errore an ambitione acciderit , Certè humani quiddam palTum E«« pifeopum Romanum, cùm Lugdunenfîs Ecclefiæ Epifeopus Irenæus, turn res ipfa, de qua aoebatur, arguit. Agebatur enim de Pafehatos die, res plalt; hè ab Euangelio aliéna. Nam cùm in Chriftianifmo cuiusuis arbitrio per^i initti debeant ceremoniæ , Afiam Epifeopus Viéfor adigere conatus eft ad ritus Romani Pafehatis ,primum contra Euangelicam fententiam, quæ cuique fuas ceremonias permittit, deinde contra ueterem Afiæ eonfuetu* dinem , cuius autores habuerat Apoftolos, Neque uerô fimpliciter Afi^ am adoriebatur Viâor, fed nouo amp;nbsp;inaudito exemple,diris Anathc!» mate, An non uidenturbæcpræludiafuifieillius Antichrifti, qui Romanam federn paulô poft erat occupaturus An non erathoc iniquitatis myftcrium, quod etiam Pauli temporibus rem Chriftianam infeftabat‘T Agebatur de ce* remoniis, ÔC agebatur ifto Romano fulmine , deuotionibus feu execrationi* bus. Quibus peftibus paulô pôft Antiebriftus eratin orbem degraftaturus. Quidenim iam àCarolorum temporibusRomæreliquum eft, prætercere* moniasôC frigidum illudfulmenC Sed contempfit deuotionem Romanam Afia , Si temerarium aufum Vieforis reprehendit acriter Irenæus ,qui uir unuHllis temporibus mihi reliquus fuifleuidetur inoccidcntisEcelefia,qui uerè Âpoftolicofpiritu fuerit ♦ Non ago nunc qua occafione ufus V iftor, A* fiæ leges di cere conatus fit , fine quod falfô putarit penes Romanum Pon* ritinwvomU tiheem rerum fummam effe, fine autoritäre urbi fuæ fretus: certè conftar jxcitw. Afiam non agnouifte Romanum Ponti ficem, rum hoc ipfo Vidloris, turn poftea Nicenæ Synodi tempore , quum partirentur Ecclefiarum curam occidenris SC orientis Epifeopi, Et cùm caufa peccarit Viclor, quid mire* viflor Pontu mur occafione augendæ caufæ peccatum effe maxime cum bis modish'’'' Antiebrifto præluderetur, Poft uidlorem ufque ad Nicenæ Synodi

tempora nihil fuirRomanoEpifcoponegocij cum A/iancis,nondum cum ncc Galiinec Aphri agnoranr, cum fchifmatis amp;nbsp;faStionibus occafionem dcdic præreralias bærefes, Arn'ana, EtRomæ j'am fenhm glifcebat Pontificum iplendor:,hæc paulô poft ambinoni materies amp;nbsp;argumentum fuic^quum Iulius hune fecuti ulque ad Gregorij primi tempora pleriquc iam cum CrxciSj Sopntw er lam cum Aphris de pn'matu certantj fuerein hi's Softmus ac Gelaßus, Etiam Ge ajius p. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^utJaci'a unà cum opibus, quam adiuuabat calamitas illa orbis terrae

rum Gotthica, quæ oportunè meidens^ nomen Pontificum mire commendalt;gt; Grfgoriui.:^. mjjgo^Sed edicio publico frenauit audaciam Pontificum Gregorius^bo^^ nus ui'r piè eruditas^ in quo^ præter nimium ceremoni'arum iiudiuirijnû bil queas ui’tuperare» Sanxi't autem^ne iè quiCpiam oitiov/j.iviK.op PontiRcem adpellec» Atqueutïnam ualuifTec ediclum, Sediam degenerarat Eccleßa,amp; de pietate adtum erat, ïam inuaCerat Romanam federn cum fuperftitioneam^

. nbsp;nbsp;bi'tio, i'ta ut ad Carolum ufque nunquam non de primatu cum Græca Eccleßa

' contenden'u ßonifacius qui proximè fuffeóius in Gregorij locum imperrauit etiam à Phoca Imper, con tra Gregorij ediftum^ut legem ferret de Romanxfelt;‘ dis pn'matu.Huius exemplum amp;nbsp;autoritärem fecutipoiieriomnes primas Cibt arrogarunt,nequidquam refragantibus Grecis, qui idem adfe^antes regnum, caufabantur urbis Conüantinopolitanæ autoritaiem quæ effet Cæ/àrum micilium. Atque ita pueriliterinter ie difceptantac digladiantur Græciac Latini,alias alia decaulà,cùm uellencutriq^dominari, donee Aûam inuaiètc Sarraceni,quæ res ab Europa conuertir Græcos ad tuendam Afiam. lam Italia ab Exarchisj à Longobardis diripiebatur, ibi externa auxilia Francorum, qui id temporis late imperabant, implorare uiium eft.Sd ut multa prætereâjuoca«“ tus eftinJtaliam Carolus,is deuidis Longobardis,Sc compufitis kalixre^ bus , Cariaris nomen meruit, Id quod illi hue à populo Romano, hue à Pontifice Leone iij. delaturn ht, fatis conffat Græci nominis odio conügt; giftC Trahcbat iecum Germaniam , GaIIiam,amp; bonam Hilpaniæ par# tern Carolus J quæ regiones unâ fiebant obnoxiæ Romano Pontifici, quum in ei us poteftatem ueniftèt Carolus, Hæcfuere,principcs,aulpiciaregni Pontifier), quæ ego amp;nbsp;breuiter, ÔC modeftius quàm pro re recenfui. Poft Caroli tempora occupatis domi Cæfaribus noftris, ciïm in Italia omnia Pon# tificis nutu gererentur, Pontificiæ ditionisfada eft, quam Carolus uocarat Romandiolam , quod præter Pontificem nullum uideretur efle legicimum in Italia Imperium. Falfó enim comminifcuntur donatam effie, à nefcio quibus Rornano Epifcopo. Hoe illud eft Petri , quod uocant patrimoni# um. Et Romani Pontificis autoritas apud Barbaras nationes augeba# tur, Confulebatur Roma fi quis forte cafus anceps incidiftet, amp;: illi adhuc modeftè gerebant Imperium ulque ad Otthonum tempora. Hic la# era, prophana omnia mifeuere Pontifices, Hic res Ecclefiafticacontemni coepit, Negligitur iacra dodrina, ceremoniæ produptur. Ecclcfiafticæ opes, quæ donatæ fuerant pauperibus , priuaris hominibus, ceu agraria lege adfignantur, Onerantur Germaniæ , Galliæ amp;nbsp;Hilpaniæ Pontifi# cum legibus , Ne quis Epifcopus citra Pontificis autoritatem habeatun Ea res primum ægrè doluit Imperatoribus Germanicis , nihil non co* nantibus , ne feruiremus . fed fpiritu maiore , quàm fucceftu primum tentata eft, Audiftis, ut furtim occuparinc regnum illud Ecclefiafticum.

PontiRces, nunc auditc quibus artibus,quo federe tutati fint.Poft Henricum Conr^dwii. primum regnauk in Germania Conradus^cui falicam legem adfcribUnt,uk bello, ac pace clarus, is cum pro more Romam proficifccretur,adegit Pontifia cem, ut Imperatoribus permicteretdus dicendi Epifeopos Germaniæ^Sed fta=» tim ut domum redqt Conradus, quæ Pontifex donarat, reuocat,amp;in Impe«» Henriebic*« ratoremformidabile illistemporibus fulmentorquet» Eademres paulo poft (*”■« in-cz arma induit Henrichis, fed perfidia Pontificum uicit,quöd partim uanis pob ' ' licitationibus eluderentCæiàrumuim, partim excitatis feditionibus popu* larium fe tuerentur. Pró Deum immortalê quæ monftra, quSm T ragica^For* tiffimum filium,aduerfus fortiflimum patrem armatPapa,execrationibus diris abalienat ab eo ftudia Gallicæ ac Germanicæ nationis» Et cur quöd cwgonjv n. nollet Germaniam captiuam fieriac feruam peftimorum bominum, quöd dccremm. nollct Epifcopatus Romanæ auaritiæ prçdæ efte.Et banc fuifte caufam uel ip^ ium Gregori) feptimi decretum teftatur,in quobæc leguntur ucrba.Autoriia«« te omnipotentis Dei decernimusac confirrnamus ,ut qui deinceps Epifco=s patum, ud ccenobium, ud aliquod aliud Ecclefiafticum beneficium à laico ac-ceperit ,nullo modo in numero Epifcoporum,Abbatum, uel clericorum ccn^ featur, Quis non exhorrefcat ad tam horrenda portenta, ut alia diffimule*! mus, diuini nominis autoritate aufos abuti. Et in ifta rerum tam feua temlt;» peftate uicit tarnen Pontificum perfidia amp;nbsp;audacia, uiribus nequaquam huma nis, fed quod iratus EcclefiæDeus,fortunaret Antichriftoilli,de quo prædft ótumeft,fuosconatus,Poft Henricos aliquandiuquieuit Germania,led iam tutó imperitantibus Romæ pontificibus, ÖC fedente in tcraplo Dei Antichrk fto,8lt; oftendente fe pro Deo, ne non perderet, fi quid erat rdiquum, Chriftia^ niCmi.Non commcmorabo res Fridericorum: nam his caufam belli dédit non pietas, fed Italiæ Siciliæ recuperandæ libido. Sed tarnen aduerfus uim Sue.« uicam, Gallos in Italiam uocauit Papa, ut dum nos mutuis cædibus conficere^ mus, ipfe, fruens infania ftultorum regum, fecurè dominaretur. Hic ut auda fit Romana luxuria, oratione confequi non facile queamdacebat extincta pie^-tas,fucccdebat fuperftitio,antiquataerat Euangdqdoctrina,admittebantur Pontificum leges, quibus facile quiduis àfequaciuulgoextorquebatur. lam quacrebantur amp;nbsp;regno Antichrifti munimenta ac fubfidia, in quern ufum cob legiaEcclefiarum, fic enim uocantur, cum hadenus ftudioforum fuiffent con* uentus, paulatim translata funtad facrificos,ut ibi in alto ocio pafeerentur, quos uellet P apa. nbsp;nbsp;fta fimul Si occiderunt bonæ literae, Sc interfit pietas. Sa*

crificis imperatum etiam,utedibesdrent,quô facilius opescrefcerent,amp;.lb beriusuiueretur. Nonhabeo needfe dcfcribere hoclocoftatumCollegio# rum Ecclefiafticorum, in quibus quàm nihil fit Chriftiani , uel me tacente resipfa docebit. Nam in quibus luftris^in qua Bcryto plus unquam fu* it luxuriæ, ac libidinum omnis generis*^ Et ut optime uiuatur in hoc gene* re, tarnen execranda eft fuperftitio FAiftarum, quas uocant. Quotus eft e* nim in tanto numero, qui officium fuum, non dico facial, fed intelligat. At* quehacc collegia fingunt inimici à maioribus ueftris condita, à uobis feruan* da ac tuenda effe. At eoo, ut Sc feruetis hortor, reftituatis in cum ftatum. quo à maioribus ueftris condita funt. Nonuolebantilli opes fuas in Roma* nos luxus, inocioforum hominum uoluptates profundi. Partem uolebant in egenos , partem in ftudiofos infumi. NVos enim fuit in bis collegfis

Chriftianam luuentucem Chnftianis li'teris monbus formare, quod iiv ftitutum cùm uideretur utile rebus noftris, maiores ueftri fic locupletarunt Collegia , ne unquam deeflent ftudiorum iumtus. Atque utinam tam felix fuifle illorum confilium, quàm fuit utile. Sed pontifices primum piumamp; falutare inftitutumabrogarunt,ne quæelTent in Republica Chriftianalite^ ræ. Quanto mitius lulianus, qui cauit negentilibus literis Chriftiani erudp rentur. Papauerô etiam Chriftianasc medio fuftulit. Deinde collegioruni opes in iâcrifîcos, quales nunc habemus, ut ne quid afperius dicam, profude* re, Docendi prouincia ablegataeft ad Benedi(fïi, amp;nbsp;Bernardi Monadicos, fed collegioruni exemplum hi quocpfècuti, literas unà cum docendi munere defèrucre, nouam uiuendi formam comment!, quæ quàm nihil habcat Chrigt; ftianf quid attinet hic diiputarc, cùm ipfi uideatis nuiquam plus elfe mundi, quàm apud cos qui fè uelut alienos à mundo,religiofos, fiue quis mauultSadlt;lt; ducgos Hebraicè, uocarunt. lam pontifîcum erant, Epifcoporum^CoIlegio!’ rum amp;nbsp;monafteriorum opes, quæ quantæ ubicp fint quis ignorat'T Sed ne nuh læ effent Chriftianifmo fcholæ,Âcademiæ generalium ftudiorum^quas modo uniuerfitates uocant,conditæfùnc.Âtqp hoc confilio mirum efl;,quàm placc.it fibf quàm falutare putent, quo non aliud un^ repercrunt neque perniciofius, necp magis impium^ô«^ quod uideo no Pontificibus^fèd ipfi deberi SatanæjCju^ fi quo unquam^hoc certè cafu egregiê impofùit Chriftiano populo. Equidem làpientem uirum fuiffe iudico Vuiclefum Anglum^ qui omniu primus, quod ego fciam, uidit Vniuerfitates elfe Satanæ Synagogas. Et quid dici uel piun* magis uelfàpientius potuitç' Video aliquot locis Gerfoni hoc fcholariini genus difplicuiffe, quas uulgus hominum tantum non adorat. Atque utinam principes, ficæteramala remedium non admittant,fàlteminreftituendisA** cademfjs oculati elfe uelitis^ quas par erat accuratius inftaurare^quôd hinc om^ nium rerumpublicarum fàcri amp;prophani magiftratus petuntur, ex quorum iudicio comparari ciuitates uidemus. Etprimiîm quidem quàm longé abfi^ mus à Chrifto,quotquot uerfamur in hoc fcholarum genere, quæfo diligenter confiderate. Fuiffe in ludæafacræ hilforiæ teftantur, barbaricum amp;nbsp;abomù nabilem ritum luftrandi adolefcentes igni, ualli huic facrilegio dicatæ nomen inditum efl à filfjs Ennon, unde poftea Chriftus in Euangelio geennam fecin Hoc mihi fàcro prælufum uidetur Academifs noftratibus. Nempeubiconfelt;* crantur amp;nbsp;immolantur gentilibus idolis adolefcentes. Primum enim fi doi» cendi genus fpeéles^quid magis impium,quàm illæ profeffionum uices,phdo fophia, difciplina lurisconfùltorum, quæ cùm prorfus cum Chrifiiana dogt; cfrina pugnentjamen in Chriftianis fcholis cenfèntur, ita ut eruditum ncmfi nem putent, nifiqui bonamætatis partem ftultè philofophandoperdideric» Rebuspublicis nemopræficiatur, nifiquilurisconfultus fit, hoc eft, nifi qui fitSCegregiustabula, amp;fumiuendus nequaquam uulgaris. Taies enimfacit ilia iuris difciplina, Adde quod duplex eft lus, aliud Ciuile, aliud Canonfi cum. At quid eft in uniuerfum quod Canonicum uocant, nifi Romana Tyranlt; nis':’ uel hoc unoargumento declarauit Papa,quàm nihil Chrifti fpirct,quical lidiflimas, minimecp ciuiles; nedum non Chriftianas leges, de præbendis, refcriptis, de iudiciorum forma, de excommunicationibus amp;nbsp;hoc genus airjs fanxit, Mentiar, fi Bonifacij odtaui leges uir bonus probet, ex quo æftimarc reliquos poteftis.TheoIogia uero Academiarum,quid aliud,quàm ineptæ nu* oarum

garum Rapfodiæ, confutæ ex Ariftotelis philofophia, illo ftuko iure quod uocant Canonicum. Sententias uocant,quas docent Theologi innumerabili^ um opinionum fyluam. Et quàm ahludant à Chrifto ,fatis lùprà docui.Chri ftianas literas quæ uerè diuinitus proditæ funt, non modo non attingunt,fed ne dignas quidem putant,in quibus ponant operam ac ftudium. Quo faâum eft^utobfcuratumfîtinnpien^coreorum. Nam quotus quifque exLaureatis etiam cft qui uel fua intelligat C Accedit ad hæc, quod cùm omnium Chriftia# norum communis efle debebat res Theologica ,hic profeflîonmn uicibus dis ftinâis paucorum fada eft, 80 zx horum iudicio orbis terrarum pendet annos iamplus trecentos. Hiconcilijs leges præfcribunt, hi de rebus Chriftianis definiuntjftatuunt pro libidine fua. Hi pro concionibus regnum exercent in miferum uulgus non docentes nifi quaidam fatuas Ariftotelis philofbphias amp;nbsp;Pontificias leges, An non id eft, quod ait Propheta. Nodem nobis pro uifione elfe, amp;nbsp;tenebras pro diuinatione. An non dedere fpecimen ftii Vni^ uerGtates in hac ipia Lutheri caula, cùm deliræ illæ Colon, ac Louan. icholæ, non modo Chrifti Euangelium,fed plerast^ fuas opiniones damnarunt. Ade^ O quot;ne fua quidem intelligunt.Quôd fi orbis Chriftiani dodores funt,cur non te reuincunt Lutherum Chriftianis rationibus, cùm damnenKSed quid Chrifti^ ani adferant, qui nihil didicere præter fuum, Verforem,amp;Copulataburfæ montis. Et taies quidem habetis,principes, Chriftianæ Reipublicæ neruos, horum iudicio permittitis Chriftianifmum,in quibus etiam communem fen^ fum paulô faniores defîderand, Porrô mihi confideranti paulôattentius fcho^ lafticam iftam, quam uocant Theologiam,præter pueriles nugas , friuolas quæftiones, ftultas opiniones, plus errorum docere uidetur, quàm ulla un^ quam hærefis, adeocp in uniuerfum nihil aliud elfe ftholaftica dodrina, quàm impudentes blaiphemiæ aduerfus ueritatem Euangelq. Et dodrina quidem Vniuerfitaturn talis eft. Ad hanc principes, utrum putetis conniuendum, ue* ftrum efto Indicium. In manu ueftra eft, modo uelicis opem ferre uel hac parte Chriftiano populo, quem fidei ueftræ Deus Optimus Maximus comi« mendauit. Equidem hæc non fine magno animi mei dolore uel dicere uel co^ gitare polfum. nbsp;nbsp;Atque utinam falutem Academiarum hac anima mca que^

amemere. Non eram de moribuseorum quideguntin Academrjs didurus. Sed hue me rapit dolor, maxime cùm hic peccetur publicis exemph's. Quælo quid aliud Academiæ funt, quàmquædam omnium uiciorum lerna. Adole;* feentia, quæ tenerrima pars Chriftiani populi eft, luxu, libidinibus, ingluuie périt. Quid enim faciat hæc ætas, cui tarn fuauiter indulgent Magiftri, quos pafeunt. Deinde ut diligens præceptorcontingat,quid promoueat, cùm iaa era aut plané non doceat, aut parcèdoceat. At iuuenilem mentemffuftra re* gas, nifi aduerfiis carnem,aduerius exempla mundi, aduerfus infidias Dæmo* num Euangelicis literis amp;nbsp;exemplis munias.Quæfo quibus curis, qua uigilan* tia erudiebant iuuentutem quondam Heremicolæ: ut ab hominum coniuetu* tudine auocabant, ut labore carnem domabant, ut Euanoelium inculcabant, quin ab his petimus Chriftianæ inftitutionis formamC’ At Heremicola efle noloC Sed Chriftianus diceris, age,fis quod audis, amp;nbsp;nihil inferior eris Here* micola, Facilius illi degebant à conftiettidine prophana hominum abdudi» Nos in medio mundi, quibus non pericuIisexpofitifumusC Tot animarum principes interitus uos reos agit, quæ per imprudentiam lïjagis quàm per ma*

b’tiam peccant» At harum fanguincm amanibusmagiftratuumrequiretPt* us. Quid dicam de i)s,quosiam communium rerum u!us nonnihil erudqt.Hic alium ad iura difcenda rerum humanarum fplendor tyahic, difcir, unà cum ’ diiciplina, imbibitambirionemj amorem contentionis,amp; hoc genus alia. Ah’* urn ad Theologiam fames uocat. Nam ferè ad hanc fe conferunt ignobiles, Odia in nullo genere iunt acerbiora, quam in Academijs.Auaritia inexplebi«* lis ,fupercilium, tumor, amp;nbsp;faftus, quantus alius nufquam. Et talibus exempKs cogitare non poteftis quid promoueat adolefcentia,qug Academijs commit«* tur. Et huiusmodi quidem iunt icholæ, quas ne Turci quidem ferant, nos fe* ’ nbsp;nbsp;rimus, quia Papæimô Satanæinuentum iùnr. Nulla apud genres Refpublicâ

fuit,in quanonfuerit præcipua curaiuuentutis optimæinûituendæ:SoIinos qui Chrifti nome habemus, nihil perinde atque hanc unam rem in primis ne« ceffariam contemnimus. Agite Principes,cognofcite quibus minis uocetad curam regendæ iuuentutis Chriftus,cùm inquit, Qui ofFenderit unum ex pu* fdlis iftis, qui in mecredunt, illi melius fuerat mola afinaria de collo iùipenlâ, in profund um man's demcrioefle» Si parum adficiuntcætera,atmiferefcat uos innocenrisadoleicentiæ,quæalienofcelere périr. Ipfe aliquot uidi mini* mè malos iuuenes, qui nefcüTe literas malebanr, quàm tanrô emifle, qui ex A* cademrjs prætcr iàuciam conicientiam nihil retulerant. Et de Acadcmijs,adc* ocp de florentifsima parte Pontificiæ Reipublicæhadcnus, Porrô regnanri* bus iam ißis gentilibus literis paflîm in Academijs, excitauit Deus tum Dom^ nicum, tum branciicum, baud dubiè periclitantis Eccleiîæ uindices,amp; quantu uideo in hoc ipfum, ut iêiè ethnicis ftudrjs opponerent. Nec uno exemplo de* clararunt, quàm eiïent iniqui hoc genus literis. Sed hos quoque Papa fîbi de* meruit, nimirum quod oporteat Antichriftiregnum huiiifmodielfe, quôd etiam elcdis imponat. Ex feliciflîmo illorum inftituto,Pontificum confiliofe* dæ conditæ funt, nihil tale fuipicantibus Francifeo ac Dominico,ièdas, ut fo* let, odia plusquàm Vatiniana excepere.Ita ut ubiqp nunc audias illud,Eccehic cH ChriÙus.Et illud, Ego quidem Pauli,ego uerô Apollo,ego quidem Demi* nici,ego uerô Francifei. Quid quod additum profeflîonibus inftitutum men* dicandi, non ab Euangelio modo ied à lege etiam Molaica, imô à Dominici amp;nbsp;Francifei decretis alienum C At(^ ita faâum, ut cùm uentris elTet habenda ratio, defcifccrent hi quoqp ab Euangelio ad hominum commenta. Paulatim êc ambitio inuafit, qua elfedum, ut nufquam pertinacius philofophatum fit, quàm in monallcri]s,amp; horum'quidem Theologia ueluti priuata ac domeftica iada eft, ijs qui cucullati non erant, iura dilcentibus. Nemoenim Theologo* rum iam Chrirtianus dicebatur, fed aut Thomifta,aut Scotifta, aut OccaniHaî nempe aut pinguem Thomæ philoibphiam, aut impeditas Scoti quæftiones, aut argutias Occham uulgô difeebant, Cœleftem ac iîmplicem Chrifti iàpien* tiamnemo ambibat: Deinde cumin ccclefîadocendi prouinciam iamepi* feopi ParochiSjparochi frarribus delegaflent.’Fratres alq per ambitionem phi lolbphias iuas, alq uentris cauià plaufioiles fabulas docere ceperunt. Hic con* fingi diuorum hiftoriæ, uenundari preces, præfcribi fubinde nouæ ccremo* niolæ, amp;nbsp;hoc genus infinita. Breuiter, fie certatum eftmendacqs, ut minime fitobfcurum Satanæcœnam fuifte, iftorum conciones, O gratam, ô iucun* dam dæmoni comeediam : fie ridere,ludere,iubiànnare ftultum uulgus. Non. 'erac ïamcur infîdiarcturecckfi«Satan,ftd fruebaturcaptaôdfubada. Sed

quorfum rapior dolor cCHic fuit optimi Principes Reipublicac Chriftiane fta^ tus annos iam circiter trecentos, fccurè régnante Antichrifto,amp; legibus,cere«lt; monijs, fchifmatis, propbanis ftudiis, ut non dicam interim bellis ac cedibus graffante in Rempublicam Chriftianam. Atep bæc qui uolet propius contem* plari.non obfeure intclliget, quorfum pertineant,quæ de Antichrifto à Paulo dida funt. Nam quod ait fore ut fedeat in templo Dei, non poffumus nifi de Papa interpretari, ut qui fedeat, hoc eft, regnet, uideaturque legitimurn impels rium exercere,idque in templo Dei, hoc eft,adminiftrans ea quæ adpietatem propriè pertinere uidentur, Porro autem quàm non temere eundem peccati hominem uocet, intelliget qui diligenter expenderit, quæ recenfuimus ini* tiaPapatus ac monumenta, collegia turn facerdotum turn monachorum» Item Academias,8ó quæ iam inde ufque ab annis trecentis in rebus Chriftianis per* petrarit.Furtim inuafit Satan Romanam federn, fenfim occupauit animos ho* minum legibus ac ceremonqs, dum illud abominabile Antichrifti regnum co* ftitueretur.Prdudia eins quædam oftenfa funt,ante magnum Gregorium.De* hincBonifacio f IL aufpice miris artibus coaluit, donee Henricorum uis fra* da eft, qui egrè iuoum Satanæ acceperunt. Ab Henricis in hune ufcç diem partoimperio fruitur Satan»Equidem exemplo Micheæ mentiri nos mallem. Sedheu nimium ueri fumus. Non addam autem quid his annis in Gallqs, in Germania minime dignumChriftiuicarqs admiferint. Tantum hoc dicam, mirari me adeo nihil trontis elfe qs, qui feculorum confenfum caufantur, cûm tanto fpiritu hoc iuoum detredarint non Greci modo, fed ÔC Germaniæ no* ftræ,Cæfaribus Henricis, lam utlargiar uel àNicena Synodo occidentali Ec* clefiæ imperaffe Romanum Pontificem, nondum confequitur ^iurediuino dominari poffe. Quod fi ab annis probanda caufa eft, nihil peccauit Samaria quæ ftatim in ipfis regni aufpicfjs, uaccas, Bethauen adorauit, nihil peccarunt maiores noftri,quiIdolorum cultum ueluti per manus acceperunt, ab qs à qui bus prognati fuerunt ♦ Quôd fi res pietatis à confuetudine æftimandæ funt, fruftra habemus diuinas literas, r eligionis morumque formulas. At non fi* nit errare fpiritus Chrifti Ecclefiam. Primùm non liquet quatenus errari pof* fitabEcclefia. Deinde certum eft Ecclefiam non elfe ,quam tuuocas Hirce. Quidenim alienius ab EcclefiaChrifti, quàm illud Antichrifti regnum ilia Satanæ Sy nagoga C Non erit igitur nobifeum Chriftus, ufcp ad finem mundi'^ imô erit in fanéfts, ufque ad mundi finem Chriftus : fed famftos uoco, in qui* bus per fpiritum fuum régnât Chriftus, nô eum qui fe falfô fandiffimum nun* cupat. Sed no errant totEpifcopi,tot doftores Jj;ot reges':^ imô nullis infidiatur Satan pertinacius,in nullos fæuit uehementius, id quod baud fruftra omnes facræbiftoriæinculcant.Lapfus eft feedè lamftiffimus uir Nlofes,uitulum Aba Ton fabrefecit. Et ex regibus luda quàm paucos probanthiftoriæ, ex regibus Samariæ neminem. An non in facerdotes ac principes ubicp inuebuntur pro* pbetæ Z An non palàm ait Ezechiel, Lex peribit à facerdote, SC confilium à fe* nioribus. loannes an non uipereum fernen uocabatpharifæos, qui imperita* bant. EtutfiniaminEuangelicabiftoria, quàmnon probat Chriftusfacer* dotum tùm uitam, tùm doôrinam fuperftitiofam. Itaque non patiar pr emi memagnificis quorumeunque titulis, in caufa pietatis, quæ à feripturæ au* toritate, non à mutabilibus hominum opinionibus pendet. At cùm prin* cipi populilexmaledicereuetetjcur in PontificemLutherusinuehitur':; Pri*

-j6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THOU ODIODIM. T

mum Ty rannus eft Pontifex, Deinde ut iïlud omittam, efto^maior eft Luthc# ro Papa, at minor diuina uoce,quam ille prædicat, ut debet.Nam cum uocagt;« tus fit ad docendi munus in Ecclefia,cur non doceat diuinas literasC An ad Lu* therum non pertinet, quod eft à Chrifto didum ; Quem mei puduerit amp;nbsp;do* (firinæmeæjillius mequoque pudebit.Perfonam hominis, inquit Paulus in diiputatione de Euangelio, non ipedat Deus. Cur ergo Pontificem Ipedec Lutherus C Quod ß indicium de dodrina Ecclefiaftica uoluit Paulus apud dentes efle,cur non iudicet Pontificiam dodrinam Lutherus'^Et ut prophetica exempla præteream, non 'ne magiftratibus adueriàntur Apoftoli. Sed fj quid reipondent * nbsp;nbsp;Nempe oportere Deo magis obedirejqult;àm hominibus. Itac^

quia de dodrina Chriftiana agitur,intereft Chriftianorum omnium non mo* dö Lutheri, aduerlari fjs qui illam euerfunt, in Euangelio Chriftus cum manu abftindi, oculum erui iubet, qui offendat, quæfb quid aliud præcipit, quàm ut neadmittamus impiam dodrinamC' Aut quid iubet caueri pftudoprophetas, adeoque pftudocpiftopos, fi noluic eos reprehendi;’ Abfit hæc à Chriftiana li* bertate feruitus, ut non liceat Euangelium profiteri,cui tot iacramentis fumus initiati * Itaque cum diuinæ uoces, prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum exempla Euangelium docereiubeanr,quantumuis reclamante mundo, quid mihi frigid dos amp;nbsp;impios canones citas f Non maledicit magiftratui Lutherus, fed Euan* gelium exhibet, quo quod illi offenduntur fraudi efte Luthero non debet. Eft pofitus Chriftus in fignum contradidionis,faxum eft, in quod impingentim* pfi omnes. Quid autem quod non in loco citas hos canones Quid quod Nicolaum citas Pontificem, eu arbicror qui Rauennatem Epifcopum Roma* næ iedi fiibiecit, qui cùm de Ecclefiæ opibus aliquandiu, amp;nbsp;de fèdis autoritäre certaratç' Liceat itacp non Luthero modo, ièd omnibus Chriftianis mentibus de Euangelio diiputare ac iudicare, Chriftianum officium facit,quifquis fragatur impiæ dodrinæ ; quare non eft quôd Lutherum crimineris temeri* tatis,quôd hanc Camarinam mouerit,maximè cùm eô adadus fit aliorum tunt infamibuSjtum imprjs fcriptis. Ad difputationem de indulgentes uocauit De* celius, de autoritäre fèdis Romanæ, Eccius, de alqs ali) locis, qs imputa fi quid fcriptum eft à Luthero, quod difplicet. Quanquam fi fuo ipfe confilio cepiflèt caufàm Chriftianæ Reipublicæ, reprehendi non poftet, ut qui det operam fa* cræ dodrinæ reftituendæ. Hadenus de Pontificc fatis multa dixi, quæ ex re populi Chriftiani fuerit uos expendereprincipes, Proindecùm ueftræ fidei commifTa fit Europa, fi ueftra uobis, fi Chriftiani populi falus curæ eft, exper* gifcimini aliquando, amp;nbsp;ilium ab ouili Chrifti Antichriftum depellite,Chrifti* anas literas,Chriftiana inftituta reuocatcin medium, illius legibus amp;nbsp;tradioV onibus obliterara. Friuolam difputationem uocant quidam hanc, quaquæri* tur, Diuino ne iure præfit omnibus Ecclefqs Papa, amp;nbsp;nos friuolam cenfemus, nifi eô referatis eam,utfciatis licere uobis de rebus Ecclefiæ ftatuere uel contra Antichriftiiftiusuoluntatem, cùm perfuafum fit, arque ita fancitum illopu* tido iure. Nihil pofTe nouari in rebus Ecclefiæ, nifi intercédât Romani Pon* tificis autoritas. Sed uoluit Chriftus , uoluit Paulus iudicium omnium rerum non penes Epifcopos efTe, fed penes Ecclefiam,penes populum Chri* ftianum. Nunc enim non patiar Ecclefiæ uocabulum iftorum more cxponi, pro Pqntifice* Sic enim licet iftis fcripturam ad fuam tyrannidem proar* bitrio detorquere» Viden,Hirce, quàm fruftra quiriteris aduerfûsLuche*

yfJ'lTIXO LfT H E^O, tum,quôd Romam Babylonem uocarit. Quanto enim ilb quondam Babylon tokrabilior fuit ludæis exulibus, quàm nobis Romatâ miferè,tamfoedè feruk entibusC lmmodeftum,ftultum Juriofum appellas,quæ conuicia quia cum fantf dis communia habet, facile feret.Et beatos pronunciauit Chriftus quos mun^ dus propter iufticiam perfecuturus fit,

REliquum eft quod de pœnitentia deque condonationibus, quas uocant in^ dulgentias uulgo, difleruifti. Hac de re pauciora dicam, quôd in libro quem de Babylonica captiuitatc fcripfit, fententiam fuam de facramentis ex* pofueritLutherus, Atque ilium uobis exhibeo Principes relegendum antea* quam deLuthero pronuncietis,Exhibeo autem hac lege, ut ne patiamini eum iftorum furiofis clamoribus damnari,priufquam feripturæ teftimonqs refu* tarint, Nam offenfos audio inimicos omnium maxime hoc fcripto,quod ha* ctenus nemo optimorum ac dodiffimorum non egregiè probat.Sed dicemus nos de Pcenitentia 3 quam uocant^nonnihil, Duolunt omnino inEc^lefiaBdptîjmi« cr diuinæ oratiæ fiona, quæ uulgus facramenta uocat, Baptifmus amp;nbsp;Euchariftia, Ewchuri/iu Nam pœnitentianoneft aliudnifiquaedam baptifmirecordatio,utruncput fit prophanatum abominabilibus Papç inuentis,€x eo libro cognofeetis quem nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefw

exhibui. Mifla queftui habetur ,facrofandum domini corpus fœdiflïmos uengt; tres àlit.Pœnitentia qua non parte eft obnoxia Romanæ ty rannidi Primùm enim cùm non aliud fit pcenitentia, nifi uitæ innouatio, ueteris Adæ mors, ifti nobis confeffiones amp;nbsp;fatisfadiones repererunt,quæ duo,mirum eft ut ad* fiixerint confcientias,ut uideri poflit Roma non alia parte plus nocuiire,quod hic nemo non fenferit onus Romanæ ty rrannidis, Qviare cùm de indulgen* tqs difputari ceptum effet,Lutherus ad Ëuangelicam regulam cœpit exigere, quæ de pœnitentia prodita erant,Placuit bonis Lutherus, amp;nbsp;aliquot noui quo rum animos erexit Chriftiana fiducia ad fpem falutis, 8: qui fibi uelut ex infe* risreuocati uidebantur ,abillo iugo Romanæ tyrannidis 8c fcholafticarum opinionum liber ati.Quot enim bonas mentes abominabilis Antichriftus ifto triftiiugoperdidit ♦Poenitentiam docebanteffe ,fimulatum odium peccato* rum, condonari peccatumtradebant, fi fatisfeciffesrite, Hicfatisfadiones quid non fecerunt negocq adftidis confeientqs, nbsp;cùm Chriftus non aliud a*

oat, quàm ut fer enet confeientias, iftis nulla cura fuit, nifi labefadar e, cr ucia* re, adftigeve confeientias, Væ uobis pharifæi Si fcribæ, tot animarum reis, quas prophano dodrinæ genere crudeliter necaftis.LlicLutherus docuit pec* cata condonari, non fatisladionibus, non indulgentes , fed gratis aChrifto, modo credatur uoci Chrifti abioluentis, Non effe fpedandum ,quantusfit dolor, quantum fit odium admiffi delidi: nam fic ifti do cebant ,fed fidendum Chrifti promiffione, qui gratis condonarit peccatacredentibus, Inculcabat illudChrifti ,inarcnamædiftcare eum,qui fuis conatibus magis fideret cpiam diuinæ promiffionis oraculoEortaffe Principes ueftras etiam confeientias te* fteshabeo,quam felieiter confuluerit confeientiarum perturbationiLutberus, Hicilleinfanire, reelamarebæretieum dogma,RomæSyluefter ille Sandi Palatif NVagifter Martini eommentarios etiam cremauit, quibus tradidit ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vd iq iuxta

iuxta Euangelium, Paccm non contingere confcicntiæ, nifi per fidem, gratis condonari admiflum, non diluiid nel expiari noftn's laboribus.Non docctLii tberusnonefTe deploranda peccata, non efle uetuftatemcarnis noftræiugu* îandam, Sed hoc docer, unde adfliâi's confcientijs folada perenda fint. Quo* rnodo erigendi fint, quos peccad mords^ fènfiis perculit » Hos Papi'ftæ uo* cant ad fatisfaóduticulas, ad indulgendas, Lutherus ad fidenijad Euangelium uocat, id quod tcftantur pleracp eius dogmata*

Et ut fummadm conferam dogmata de pœnitenda,Fingunt fcholæ homi* ni in manu efle odifle uicia fua, quodes amp;nbsp;cum uideatur Ideo^ docent fimu* landum quendam dolorem, quem uocant attridonem, id uero eft quod Pau* lus cauterium uocat, quod humanis mendbus inurunt» Addunt ipiritum Del attridone impecraruContrà diuinæ literal docent diuino adflatu condngcre, odium peccad* Nam qui carnales funr, non poffunt non probarc peccatum, ut ad Romanos Paulus fcribit, Ethanctuetur fentendam Lutherus.Rurfum, fcholæ rraduntcondonari peccatum noftriscxpiationibus,fèu fâdsfadioni* bus, Contrà Chriftus feft uidimam exhibens pro peccato ,non exigit^ niii u£ credamus, cum ait,Qui credit in me,is uiuct ÔCc, Icac^ conftiendas diuino fpi* ritu concuftas ac territas confolatur hoc modo Luthcrus, quo folet Euange* lium. Atep hæc principes contendonis huius fumma eft, de qua cum iudicabi* tis,quæfb diligenter confiderate, quæ à Luthero tum in Babylonicam capn'ui* tatem, tum in adlèrdonê Ôdc*hac de re feripta func. Sua ifti fomnia, hic diuinas literasdocet,iftifimulata poenitentia ludificanturhominuanimos,hic ueram cxigit.IIliconfciendasaut exanimanr,autuana operum humanorum fiducia tollunt.Quid quod legibus aftrinxeruntconfeflîonem, quam maxime opor* tuit permitci cuiufuis arbitrio.Nam cum confeffionem peccati fblum expri^ mac nobis uerus dolor, quern diuini Ipiricus opera concepimus,quàm pauco^ rum confefTio pia fit, facile cd æftimare,Quippe cum pauci ex animo odio ha* beant peccatum*Sed hæc aliäs, Audiftis Principes quid de contritionc Luthe* rus fendat,quàm improbè mentiatur Hircus, cûm contridonem ait àLuthero negari.Extat eius de poenitentia fèrmo,extant qug icripfit in Babylonicam ca* ptiuicatem,amp; in Adlertiones* lam quis omnino hadenus de contritione ma* lè fentire Lutherum iudicauit,prætcr te,nimirum hoftium illius acudfïîmum» Sed hoc agcbas,non ut Lutherum reuinceres,fèd utcalumniareris.Nam quôd quædam é Lutheri feriptis citas, amp;nbsp;obfcurè amp;nbsp;improbê citas,ut qui nec locum adfcripferis unde petifti, nec integram rctuleris fèntentiam, ne fi candide cita* res,nihil ad rem facerc uideretur, quod producis* Profer igicurubi Lutherus fie argumentetur * Bapdzari non contritos, igitur amp;nbsp;abfolui non contrites; non diiputo nunc de hac fèntentia,cùm conftet,quid de contritione fentiacLu therus,8d ad hoc inftitutum non ita multum hic locus faciat.Sed quæfo audite, quomodo euertat argumentum,amp; refellat Hircus* Cûm infantium Baptifmil in dubium uocat,nempc quibus nô continuât per baptifinum cœleftis gratia, Atep hic ucinam faltem magiftrum tuum 3 homam confuluiftes Hirce, Quid fi hic uerba tua in te regeram quot;T cûm ad Ariftotelem reuocas Lutherum. An no ad Thomâ tuum reuocandus cs,adeô impie delirans* Et uos principes admo^ neo,ut iubeatis hune inire fententiæ fuæ de paruulorû baptifmo rationê.Quid enim futurum fit non uidetis,ubi deinfantiû fàlutc dubitabiturç' Ethæchacfle* DUS. Argute uerô Pauli fèntenriam ad indulgentias detorquetj ubi ille recipic in

rnEcclefiam,5lt;^ abfoluit eum cjuem propter iiiccftum ftuprum antea tradidei rat Satanæ» Quid audio^omncm ablblutionem cfTc indulgentiam papakmib km ,quod fi uerum eit, aut nemo facerdotum non difpcniat indulgentias, auc qui fine Papalibus indulgcntf)smoriuntur,damnandifunt,quando non eft aliud indulgentia, nifi abfolutio » Quid enim illa apud Paulum condona^ tio,nifi fimplex abfolutio eft.Et non uides tu,quam flultè defipias Hirce.qui in dulgentiam elfe fcis canonicarum poenarum condonationem, hoe ell, earum 4^as palsim pontifices inEcclcfrjs pro arbitrio fuo flagitiofis impcrabant, ault; des tarnen Pauli autoritäre abuti ad confirmandam Romanam mercem , eum poenas illas canonicas ignorarit Paulus. Et ut intelligatis Romanas impo^» fiuras, breuitcr exponam quid fint indulgentiæ, quando hoe à multis defide^s rari uideo. Humana autoritäre pœnæ atrocium publicorum fcelerû in Ec^ clefia conftitutæ funt ■, quæ canonicçdicuntur. Imperabatur enim dicrum alb quot ieiunium,8c alq hoe genus carnis cruciatus.Quæ pocn£,quia non nifi pu-* blicis leeleribus debebantur, manfit in quibufdam GermaniæEcclefris mos, publiée animaduertendi in homicidas,8c in publica feorta, fi quando refipiût. C'æterùm antiquatæ funt formulæ poenarum prifeæ, antiquari polfc nemo dubitat, cû è folahominum autotitate pependerit hic ritus. Quid enim dubiu eft,antiquari poflcjquæ ab hominibus conftituta funt Nunc ifti exoletis pœ* nis uendunt earum condonatione,idcp omnibus promifcuèjCÙm pœnas etiam quondam non debuerint,nifî palàm fiagitiofi. Non difputo nunc de tota cault; fa, fed paucis doceo qui fint indulgentiarum fontes.Quid fi addam, que de po teftate Papæ in purgatoriu confinxere impq amp;nbsp;impudentes homines. Sed adlt;« dit queda Apoftolis tradita cire,quç non fint feripturis comprchenfa.Verù ub de Hirce, cùm fatearis ipfe diuinis liter is, nihil de indulgentqs proditum clïe, curillâPauli fententiam ad iiidulgentias detorquebas'^Pudeat uerô Chrifria* nas mentes recipere,quod non communierc facr^literç. An nonhumanas tra« ditiones ubicp inEuâgelio in Epiftolis Paulus infedaturTHumanauerô uoeo, quç non prodidit feriptura. Nam quodtu dicis multa tradita cffe,que no funt mâdataliteris diuinis^planè impiû eft.Eateor,utIoannes ait,elfe gefta pleracp que feripta nô fint,fed dodrinâ legù et Euangeli) integra proditâ aio.ita ut de^* fiderari nihil poffît.Âlioqui fi exhominû conftitutionibus,opinionibus,8lt; eô« fuetudincpendeamus, quid erit Chriftianifmo incertiusT Apage fis mihi iftud infipidûius, 8lt; illas prophanas côftitutiones quas producis,ut probes ueteres ritus tuendes. Quid aût.quôd Uileges etiam iubent autoritati tedere ulum SC confuetudinem. Sed ego oppono unu Paulum omnibus hominum commen* tis,qui nufquam nô iubet cauerihumanas traditiones. Referre putat Paulus, feiamus, quæ à quibus didicerimus.Porrô, quæ confuetudini deberaus ea uns de, quibus autoribus accepimuslt;;^ Sed quid in meridie lucernam Planior eft res, quàm quæ pluribus uerbis tradari debeat. Quid enim cogitare putatis bonos uiros ac prudentes, cùm audiunt ueftra omnia ex bat una ratione penlt; dere,quôd multa gefta fint,quenô fintconfcripta.Non'ne ftatim fufpeda om^ niafacitis, cùm ipfi fatemini incerto autorc prodita efte quæ defenditis*;;

De Turcicis etiambellis dicendum erat, de quibus ifte tam multa,ncmpe utinuidiam apuduosLutbero conbaret, cùmLutberus non aliud dixerit,nift piume(fe,utnosipfos prius emendemus , quàm ferroinTurcas graftemur. Quod quàm non fit impie didum,quid eft quod difputem ,Porrô autem quan H iiq toCbrb

go nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' THOM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^0

Ri/^onfto de jq Chnftianiïis erat prædicatiotie Euangelij eos ad pietatem uocare, quàmJjd bellii Turcicii cogere, Imo quàm ferro nihil profeótum ßtjfatis adparec.Cùm noRris beh lis uelut excitatùs ab ultima Afiæ parte, propemodum in mediamEuropam nosfècutus fît» Nequeuerôdamno principes maiorum ueftroriim ftudium, quifuasuires experirîTurcamuoluere, fèdftultorumpontificum acculb im# pietatem, qui illos Turcis obiecere, ut ipfî interim domi dominarentur, An obicurum eft,quo confilio Henrici amp;nbsp;Friderici in Afîam ablegati fînt» An oblt;lt; icurum eft, quàm infeliciter dimicatû fît ad Varnam,cûm pium fcedus Hun^ garici régis Sc Turcæjmpiè refcindcret Cardinalis lulianus^an non làtis pœ* nariim pro perfidia dedimus'T amüTo rege Hungarico, ut cætera taceam. Ho/ rum uos monere uolutut ipfî cogitetis quàm parum pia fînt hoc genus,T urcF ca bella, quæ nos iam aliquot feculis gerimus ♦ Qiiid quod Romæ fînxerunc hadenus toties, bella minariTurcam,quoties Germaniam depredari Iibuif» Poftremô arguit inconflantiæ Lutherum Hircus, quôd cum ad concilia Ecdc fîaftica prouocet, neget tarnen quæ à concilfjs décréta funt » Audi Hirce^non modo à concilias, non modo à Romano Pontifice/ed à pueris etiam doceri uo let Lutherus, fî fcripturam doceant.Ad hominum commenta non modô non pontificis,fed ne conciliorum autoritate adigi poteritjmô anathema efl;o,quif quisdocuerit præterid quod prodidere diuinæliteræ* Quôd negas prouo^ candum à Pontifîce Romano ad Sy nodos, idcp iuxta Ephefihi Concilr) decret tum.Primum non confiât quid Ephefîna Synodus ftatuerit.Deinde piam prouocationem ad Synodos Paulus docet, cùm rerum ecclefîafticarum amp;nbsp;cau/ farum fidei indicium negatpenes Epifcopos efledebere,fèdpenes fedentes, ut ipfîus uerbo utar.Hanc ego fententiam grauiffîmi Apoftoli non patiar mi’* hicuiufuis Synodi decreto extorqueri. Superiore fèculoamp;àPio, quem fie uocabant Pontifice, amp;à luliocautumeft, nequis prouocaret ad Synodos» Quæconftitutio quàm non fit pia, hic Pauli locus arguit, qui penes fedentes efiè indicium caufàrum fidei docet. Ergo impie errant quifoli Romano pom tifici de caufîs pietatis iudicandi autoritatem tribuunt, amp;nbsp;pertinere cognition •ntm earum ad uniuerfàm ecclefiam illud in A(il,Apoftolicis exemplum etiam ' teftatur,ubi non modô Apoftolorum, fèd communi feniorum amp;nbsp;totiiis Eeelû’ fîæ confilio decretum eft,de libertate Chriftiana.Sic enim ait Lucas: Vifum eft Apoftolis,amp;fenioribuSjamp;uniuerfæEcclefîæ, Qtiid eft igitur quod dubite^ mus utrum ad uniuerfàm Ecclefiam cognitio caufarum fidei pertineat,quanclo id iubet amp;nbsp;Apoftoli Pauli fententia, amp;nbsp;primæ Synodi exemplum,tantum ab* Pennüo. eft, Ut à ftultis amp;nbsp;impfjs Pontifîcibus appellate Synodos non liceat. nbsp;nbsp;Proin*

de Principes optimi,nihiluosillorum infani Schimpf) clamores interturbent, quô minus de hac caufa ÔC fortiter, amp;nbsp;Chriftiano fpiritu iudicetis. Non hoc a* git,nc fc fèruetis Lutherus,fèd ut Euangeliû tueamini, cuius gloriam ipfè liben ter fua morte empturus eft. Nô deprecatur ignés, no formidat ulla neep homi* num, neq? dæmonù uim. Nam fi Chriftus pro nobis, quis contra nosC Veftra uerô intereft,reftituere ac tueri doc'trinâ,quà fanguine fuo dedicauit Chriftus, qua præfcripfît una ad falutem uiam.Qui diuerfum docent fuo uentri, fnæ ty* rannidi, fuægloriæ,non faluti ueftræ,non gloriæ Dei conftiltnm uolunt.Non pofTum efticaciori ratione uobis Euangelium commendare, quàm cùm ad* hortor, ut fua cuique curæ fàlus fît, quæ fi uos non habet folicitos, non iam e* go apud Chriftianos principes, fed apud Diocletianos, apud Maxentios - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dico,

dico^Qiiod fi cft in uobis Chrifti fpiritus, cogitabitis quorfum rcs Chriftiana piolapfafit,quàm fit AntichriftiRomani regnumàChrifto alienum,quàm pro diuinis legibus,pro Chrifti Euangelio impia et peftilens dodrina recepta fit3 Sc ex impia dodrina, humanis conftitutionibus, qui ritus,quàm prophani in ecclefia confidi fint, ut uideri nunc demum pofilt,O miferos nos , Chriftus datus gentibus ad illudendum» Quantillum enim intereft inter illam gentium Idolatria, ÔC hunc Ecclefiæ ftatum, gentilis dodrina, philofophia admiffa eft, adhanc omnia facra dogmata reterrifolent.Ad philoCophiam accefterunc pontificiæ lege s ,quæ præterlites quid aliud docent, quàm ftultas Scimpias ceremonias? Epifcopi,quibus eft demandata fundio Euangeli] prîcdicandi, luxu, Sc fplendore cum regibus gentium certant, ÔC baud fcio an prifeam Cæ,« farum luxuriam uincat etiam Romæ Pontificia.Ethancdifsimularemusqui:^ dem,nifi prætextunominis Chriftifibi quiduisarrogarentq,qui feChrifti uicarios, Sc iure quidem diuino, inuerecundè SxL impie uocari uolunt * F or fan in hoc excitauit Deus Lutheri fpiritum, ut ex hoc iræ tempore, ut cum Danies le loquar, aliquos per Euangelium fuum euocet» Forfan hanc fcintillam lucis Euangelicæ donat miferabilihuicfeculo, quam reftringere fit piaculû^Deum, aras S templa uiolare nefas cenfetis, quanto magis præftandum uobis eft, ne Euangelicas literas uioletis, quas tarn fandas orbi terrarum efle uoluit coele^» ftis fpiritus.Proinde principes quæfo,Euangelii maieftatem faluam uelitis, Sc ab illis pfeudochriftis dodoribus, Theologaftris, ÔC Antichrifti Romani ty^ rannide reliquias Ecclefiæ fortiter uindicetis.Nulla uos fuperftitio fimulati no minis Chrifti, Sc Apoftolorum Petri 8c Pauli, nullæ minæ, nullæ diræ, nullæ imprecationes deterreant,quô minus oiBcium Chriftianorum Principum fa^ ciatis. Hanc ueluti gratiam diuinæ mifericordiæ debetis cauere, ut ne peffum eatEuangelium,quodiliatamliberaliterorbi terrarum donauit, imô quod uelut aliquandiuintermortuum, nunc reuocauit in lucem,decet uos illius gloi» riam faluam uelle, cuius uos in terris uicem geritis. Quod fi quid prius aut an^ tiquius habetis Euanoelio, cogitate quàm ab officq ueftri rationibus alieni fh tis.Quàm gratum officium Deo fecit Ezechias,cùm ferpentem æneum M.ofi, cùm ftatuas Sc Idola aboleuit; optimi regis laudatiflimum fadum imitamini, ÔC Ecclefiæ ferpentes, fcholaftica dogmata, ÔC Idola Romana perdite.'Jofias, cùm audiftet legis codicem repertum , nihil prius habuit, reftituendo cultu diuino,templum farcit ÔC purgat,ldola deturbat, idolâtras trucidât, phafe do# mino célébrât : Quo fado mirum eft,quàm conciliarit fibi diuinum fauorem » Huius cxêplo uos quoeçuoluit animate diuinus fpiritus, ut impiam dodrina, Sc tyrannidem confeientiarû tandem è medio tolleretis.Prouehetconatus ue# ftros Chriftus, ÔC fortunabit,modô gloriç.Euangelq ex animo uelitis confultù* Nihil de Luthero dico,de quo fentiât inimici,utlibet,uos eu è dodrina eftima bitisdam .n. occalluimus ad iftas inimicorum uoces,hæreticus,blafphemus, a# mens,ÔC fimiles, que uocabula fi quis ex Hitci oratione tollat,ne dult;j^ quidê pa# ginlt;j^reliquæ fuerint^Oportuit ,n*Hircûpro officio’i«-7w'î'9P*De Euangelio ta# tum dicOjCuius autoritatê affertam cû capitis fui periculo uult Lutherus, Vos uideritis ne quid indignum ÔC Chriftianis et principibus admittatis.Expedat orbis terrarû indicium ueftrû, ÔC publico exeplo iudicabitis, quo uobis maio# re tù cura,tumfide omniafunt expendenda,quæ adReipub, Cbtiftianæ falu# tem attinêt, Atcphoc unicè opto,ut fpiritu fuo coeleftis pater uos ÔC erudiat ÔC animet

am'met, ut quid fpedandum, fequendumquc [it in hoc iudicio propriè certo^ que cognofcads Jamp;quôdfentins,fortiter ftatuerepoflitis♦ Nequeenimad* mitdt indices diuina doclrina, nifi quorum animos diuinus fpiritus illius fen«* fu imbuit ♦ Pleraque uos ab Euangelio auocabunt, rcceptæ hominum confiiez tudines, uulgi opiniones, priuatarum rerum cura, amp;nbsp;hoc genus multa,aduer* fumquæ forticer Euangelio animos obfirmabids, Etquiillis nonprætuleht dominum noftrura lefum Chriftum,efto anathema maranatha»

T H^I^ISIEKSI T H E 0 L 0 G A ST ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V PHILIPP. MELANT H. PRO

Ide Chriftianc ledor, quæ Theologorum monftra gignit Eu* ! ï'opu.Superiore anno Euangelium damnarunt Colonienfes ac Louanienfes Sophiftæ,propofitis quibufdam nudis fèntentijs, nee rationibus, nee fcriptura confirmads.Horum infàniam ui* cere nunc, non difsimili exemplo,quicuncp tandem funt,qui Parifqs Lurherum damnarunt (adduci enim non poffuni,ut

eredam rem cómunibus totius ordinis Theologie! fufFragrjs adam efte) Nam præterquam quod illic pauciora reprobata funt, quantó durius hic amp;immi* dus traeftatur Lutherus C Primùm adferipta eft Epiftola cruenta, deinde adie*

Stx funt annotationes,in fingulas Lutheri fèntentias,amp; impiæ ÔC iitroccs, ple^ raep huius etiam fîniftrè detorta funt» Et uel hinc etiam poteft colligi, qui fpi^ ritus, quæintempériesagatdecreti autores, quandofpiritus Dei nihil non facit candide » In uniuerfûm eiufmodi liber eft, qualem Lutetiæ feribi pofle nemo facile crederet, fîquidem ita uulgo perfuafum eft, in ea fchola uelut in an* cequadam,regnareChriftianasliteras.Necpnegaripoteft, indeprodrjffeo^ lim grauiffimos homines, adeoque proximo feculo Gerfbnem ilium, plenum, ut adparetjChriftiani fpiritus. K-arà rUp ■Bs-apoip.ia/J.-iss-aAa) tsot* Kcra/j aXKf/xo/^lÀHcr/of' Atep illi fî nunc reuiuifeerent hos indices, quicunque funt, degenerem poftérp tatem, putas, agnofcerentC' Nequaquam, fed deplorarent tiîm fcholæ, tùm to^ tins Reipublicf Chriftiang fortem, in qua pro Theologis Sophiftas,pro Chrh ftianis doeftoribus, calumniatores regnare uiderent, agnofeerent^ id elTe tem pus, quod apudHieremiam Ecclefîadéplorât, hisuerbis:Âbftulit omnes magnificos meos dominus de medio mei, uocauit aduerfumme tempus, ut contereret eleclos meos. Quanquam ubi rem propius confidero, uideturLu* tecianon peccare nuncprimùm,fediam olim inepdre,cùm ecclefïaftica do* (ftrina,humanis difputadonibus uiciata,philofophari cccpit.Conftatenim na* tam elle Luteciæ prophanam illam fcholafticen, quam Theologiam uocari uoïunt, quaadmiffa, nihil falui reliquum eftEcclefiæ: Euangelium obfcu*

ratum eft, filt;ies cxtincfla^recepta operum dodtrina^Só pro Chrifliano populo, ne Icgis quidem,fed moralium Ariftotelis populus fumus,ec ex Chriftjanifmo contra omnem fenfum fpiritus, fadla eft quædam philofophica uivcndi ratio» Outinam contingat uobis fpiritualibusoculiscernere,quidEcclefia;damni dederit üeftra illa, apud uos nbsp;nbsp;nata ÓC exculta fcholaftica, quam à uobis acce*

perunt,quafï per manus, reliquaEuropac gymnaßa» Oportüit enim idoïis ter«« ram repleri. Et uel articuli ueftri ccftantur, quam percinaciter inde ufep ab or»« tufcholaftkæ pbilofopbati Gtis, in quibus quàm pauci iunt qui adpietatern pertinent; Qtiorfum enim hæc; Ego cuirit, efle abfurdam orationem, amp;nbsp;in* terefle, nefcio quid inter has orationes» Cuiuslibet hominis afinus currit, èC afinuscuiuslibet hominis currit» Dignauidelicet Chriftiano gymnaGodog* mata. lam amp;nbsp;palam decretum eft,philofophicas diCciplinas elfe ad pietatem necelTarias, qui articulus à quo fpiritu profeâus fit non uidemus ; Nempe ab eo, qui Euanoelium obfcurari uoluit humanis difciplinis» Ethuicutcelferic conatus non df obfcurum. Nam quç fchola ufquam docuit pure facras literasC Parifaica uero, cùm haâenus tot annos philofophetur,his temporibus no ram philofophatur, led nugatur tantum de paruis Logicalibus» Quid eft nugatk us uerlore Tartareto, èC rcliquis huius farinæ fcriptoribus quales hoe feculo p^rifKnJif. penè innumerabiles tulit Eutetia * Vidi Ioannis b/laioris commentarios (de moribüs hominis non iudico) in fententias Longobardicas, quem nunc inter Lutetiae Theologos regnare aiunt: Bone Deus,quæ plauftra nugarum; Quot paginis diiputatTutrum ad equitandum requiratur equus ; Nurn falfum mare à Deo conditum fit ut interim praeteream, quàm multa impie feripferit de uoluntatis hbertate x nam eo loco non modo à Icriptura, led ab omnibus pari* ter [cholaftieis uariat» Et cùm tales fint Parifq. non eft c^uod mireris ledor, cur parum propicq fint Luthero. Nihilo quondam æquiores erant Gerfoni fuo, uiro per omnia magno, cùm faniores elfent Lutetiæ fchoVæ.Nunc quid fieret, cùm omnia plena funt Sophifticis fucisC Gompertum autem habco elfe ibi eti* am quibus non difplicet Lutberus Jed ita euenire folet non modo in facris,fed ciuihbus negocqs, maxime uerô in facris, ut amp;nbsp;pauciores Gnt,quiboni funt, b: plurimum pofsint, quos minime oportuit » Id quod uidit etiam Homerus, quan^ caccus,cùm ait, t« xtydovaviK.o.p.Quis nefeit enim in Capnionia caufa per quasVaruas resadafit , cùm facultas etiam dicerctur decreuilfe » Septem, ni iallor, ad fumraum bC in bis NVonachi aliquot, conuenerant, qui, ficut ipfi lo* quuntur, repr«^t'entabant facultatem.Quid fi idem hic accidit; Quanquam no relert quidecreuerint, quid decretum fit, confiderandum eft. Nec angelis Eu* angcliuvn uiciantibus cedendum elfe iubet Apoftolus i Nos infulfis iftis, ÔC benè pinguibus magiftris noftris, qui ne fua quidem paruaLogicalia relt;ftë di* dicerunt, cedemus; Apoftolum neque potcftates,necp principatus ab Euan« gelio auellunt ‘.Nos auellantbæbominumlaruae; Quid enim funt praeter lar* uas; Valeat nomen magiftrorum noftrorum , ualeat nomenParifienfium, fed in fuis fcholis,in RepublicaCbriftiana, nibil ualeat præter uocem Gbrifti, quam qui non audit ,is Gbrifti non eft,

Nibil non referebatadmodumrefpondere,quando praeter nudaspropo* fitiones nibil opponiturLutbero, qui fua fie undique feriptura communqt, in primis inbbello,qucm infcripfit Àdfertionem articulorum àLeonedecimo damnatorura, ut impia iudicari, nifi ab impqs,non poffint ♦ T amenfndicari paueis

paucis libuic unum aut alterum locum, cx quo æftimare reliqua,amp; iudicare toco decreto liberius pofïïs, Principi'o^nifï alicuius condudicq rhetoris cft Epiftola,quam præfîxerunt decreto; næ egregiè ineptijt Theologus ille, qui^* quis eft, qui fcripiîtjquæ nihil prêter muliebres quafdam furias continet.Qua* liaenim quæio funtC' iölus uult iapere,contemnit nos,Manichæus eft. Monta* nus eft, infanic, Coherceatur igni ôd flamma, quod non fciuit ita congrue di* cere* Porrôhicetiamuulguscommunem fenfum in ifta fidicia facultate défi* derabir, quôd ignipotiusperdendumait,quàm rationeuincendumelTeLu* therum.C^is non rideat hic muliebrem, ôd plané monachalem irnpotentiam. èc cum fupportatione liceat inihi monere fpedabilem dominum Decanumî Parcatis domine Decane, uos eftis iam iratus,Num ignoratis, quod.ait Poé’ta; Furor, ip^ n^entena præcipitatç’

L^L|fquam pçr gracias fie inepciçrunt, uel Colonieniès,uel Louanienfes, ut propempdum eredam non omnino temeré didum efle à quibufdam ueteri* bus, cçrebro Gallos carere ♦ Aceufant hærefeos Lutherum, non quôd à peura, fed quôd ab uniuerfîtatibus,iandis pacribus,c5ciliis diftentiat. Deinde Re/fionßo de prima principia fidei uocant, Vniuerfîcatum,iàndorum patrum,conciliorunî

Lententias. Hiç ego ueftris etiam decretis, fi res eft obfcura, uobifeum agete poflem. Quid autem manifeftius eft, quàm nec uniuerficates, nec iànc'los tre§, nec concilia pofte articulos fidei condere C quandoquidem fieri poceft, ut errent,non modô uniuerficates,ftdamp;iândi patres amp;nbsp;concilia,quôdfi miW non creditis, Occhamo iàltem ueftro crédite * Ecquidigitur principia fidei uocatis hominum opiniones'* Quis ignorât à Paulo didum efte,fundamcn* turn aliud poni non pofte, præter id quod pofitum eft, loquitur enim de do* drina. Ecquos nouos articulos fidei Magiftri noftri Parifienles addent, nifi fuos illos fortafte rancidos ÔÔ in popinis natos articulosClam cùm articuli fidei nulli fint, nifi quos præfcripferunt iacræ literæ, cur impium eft uel à concilijs uel ab uniuerfitacibus, uel à fandis patribus diftentire, modô à fcriptura non diftçntiamusç’ At non diftèntit a fcriptura Lutherus, etiam ueftro iudicio, cut igitur impietatis accufaturÇ’At diftèntit à icripturæ expofitione,quæ hadenus per patres, p.çr concilia,per fcholas recepta cft.Hæc eft,ut uideo,controuerfiæ fumma* Hic ego Magiftri noftri,interrogo,ita ne fit prodita ftriptura, ut fine conciliorum,patrum, ac fcholarum expofitioi^ç,çei-ta eius ièntentia colligi pof fit an non «T Qiiôdfi negabitis,certamper fçfe feripturæ fententiam eflèfine gloflîs, non uidco cur oportuerit edi feripturam, fi nolit ipiritus iàndus certô conftare,quid nos fendre uellct, Aut cur omnino nos ad feripturæ ftudium in* uicant Apoftoli, fi incerta eft eiusfèntentiaç Quid quôd eatenus fibi crçdi pa* tres uolunt,quatenus per teftimonia icriptvrciùa communierunt'TQuid quôd çdam uetera concilia fine fcriptura nifiil decreuerunt, amp;nbsp;hac ratione inter con* çilia uera amp;nbsp;falfa diieernimus, quôd hæc cum icriptura euidente conièntiunt, ilia à fcriptura diftèndunt. Proinde dabitis mihi certam eftè feripturæ fenten* dam ac perfpicuam, ita ut ipfà, fi quis alicubi locus eft obfcurior, fèfè exponatl præferdm in his quæ feiri, credicp uoluit Ipiritus fàndus* Voluitauteip haud dubiç legem cogjnofci,ut quam iubebat edarn .gdium ueftibulis infcribfi amp;nbsp;in* ftulpi ueftium fimbrfis, Voluit item cognol^iEuapgelium, hoc eft,rationçni iufticiæ donatæ per Chriftum. Nam cum dehçat efle pecra, uerbum Dei, cui innicatur anima, quæfo quid fentiet de eo, nifi certum fit, quæ fit fententia fpi* ritus

^HILITT. 7^ E L AKT H. APOLOGIA, 85 ritus Dei Ç' lam cùm certa fit fcripturæ fententia per feiè, debet præferri non modo icholis, aut patribus, ièd amp;nbsp;concilrjs diuerfum fencientibus, Apoftolo ad Galatas autore» Si angelus de ccelo Euangelizet,præterq? quod Euangeli^ zamus uobis. Anathema fit, Liceat igitur Luthero opponere certam lcripturc lèntentiam concilqs,patribus ÔCfcholis, Qiiidhic Sophiltc relpondebitis*;' quas hic nobis gloffasC quæ parua Logicalia*:’ quas obligationes comminifce^ miniç’Aut negate certam efle fcripturæ lèntentiam.aut permittite Luthero op ponere fcripturam quibuluis diuerfum fèntientibus.Iam nec hoc permittemus uobis □ aduerfari uel patribus,uel concilijs Lutheru. Et ut de patribus primum loquar, an non Lutheri de libero arbitrio^de gratia, fi redè rem æftimes,fèn* tentia tota Auguftini eft. Et hune per omnia fècutus eft in cômentario ad Ga^ latas Çquot; extant utriuicp commentary, quos fi conféras, uidebis conuenire inter eos de rerum fumma. Extant Auguftini libri aduerfus Pelagianos quos ille ia natu grandior fcripfit, eos fi contuleris cum Lutherianis dogmatis,uidebis de fumma rei conuenire, Fortafsis alter alicubi quiddam dixit argutius,amp; multa Lutherus diligentius (rumpite uos interim Magiftri noftri) quàm Auguftini nus.Sed hoc ad rei fummam non ita multum facit.Ecce in primario loco, ade!« oepin eo,in quo potifsimum régnât Lutherus^ habet o/xolxcpo/J Auguftinû amp;nbsp;pa* tronum minime uulgarem, habet item fuæ fententiæ teftes, quotquotin ea difputatione Auguftino fuffragantur. Sufffagatur autem Cyprianus: nam ib lius enarrationem in orationem dominicam fîdeliter citat.’Suftragantur 8d qui poft Auguftinum feripfere, autor libelli de uocatione gentium.’nam Ambro«! fy non uidetur elfe, Maxencius apud Græcos, Porrô ex Auguftini libris eos recipimus, quos ipfe potilfimum probari uoluit.A tq? hæc ideo recenfeo, non quôdmagni putem referre, quid icriptores fenfèrint, quicuncp tandem ftint, quando de fcripturæ fententia conftat,fèd ut iàtisfaciam morofis □ qui putant nouaffe omnia Lutherum, cùm is aliud non egerit, quàm ut reuocaret nos ad fcripturam, adeoep ad patres etiam, qui ad fcripturæ fènfum proximè acceffc!« runt, Vos quid agitisÇ' num aliud,quàm ut in Scoti formalicatibus, in Occha« mi connotatis grandefeant potius, quàm in Chrifto, Chriftianorum animiç’ Nec aliter exorienti Euangely luci (audite Sophiftæ non intellecfturi) aduerfà^ mini, atlt;^ Mofi’, lannes ôô Mambres: Quorum pofteritas eft Sorbonæfamb lia,nempe ex ilia Serbonitide Aegyptiaca prognata,Porrô qua fide aliquoties citaueritis aduerfus Lutherum Auguftini fententias paulô pôft monebo, lam ôd præter locum de libero arbicio ÔC gratia,ueterum eft, quôd non uult diftinlt;s gui Lutherus legem in concilia præcepta, (^.uod commentum foli fcholas« fticæTheologiæ debemus, quæ ubi coepit diuinam legem ad philofphiam A^ riftotelis exigere, pro libidine refixit, quas uoluit leges Dei, Quis enim uetc!« rum non pro neceffarÿs legibus habuit, ea quæ fancita funt de non uindicatv do,Hilarius, Exiguntjnquit, Euangelia ulcifeendæ iniuriæ difsimulationem, Auguftinus infermonibus domini in monte, præcepta uocat,quçifti concilia, atep ita difputat, ut neceffariam elfe legem de non uindicando adparcat. Et in hac fententia eft Chryfoftomus,qui tantum abeft, ut uindicari permittat, ut nonaliam legemexigatpertinacius. Extatilhus'o/xiX(a,quâfilicetuobis per parua Logicalia,M.agiftri noftri, relegite.Quôd cum Ariftotelis Philofbphia non conuenit lex, non laboramus.C^id enim ad nos quid ille impurus homo commentus fît Num Chrifto pluris Ariftotelem faciemus Sed de hac lege

infra paulô plura di'fiere mus.In plen'sqp locis airjs ide oftendi potefijconuemr^ Luchcro CÛ ueteribus.Sed cum ex fententia de libero arbicrio ÔC gratia/ere coi ligi pofii'nc, quæde contritione, amp;latisfadionefcripfit Lutherus,quidatti* net multis parrum teftimonqs agere,nifi quodêpTH^Eo-K^epi'aAuxvopaTrjRç.

Sunt autem quædam in Lutheranis, quæ in patrum icriptis non facile re' perias qualia funt quæ de ûcramentorum numero, de confeiTione, de uotis, deque fimilibus temporum noftrorum caufis prodidit ♦ Non enim illorum temporum ratio ferebac, adhuc purior Chriftianiimus, ut de paucioribus, quàm nunc dubitaretur ♦ Nondum habuerat ea ætas Pontificum tyrannicas leges,nondum habuerat Magiftros noftros Parifienies, adeoep articulos Pari' fienies, qui Euangelium adeo obicuralTent. FortaiTe meridies erat EuangelrjV nunc uefper eft, amp;nbsp;unà cum peccatis noftris, etiam cæcitas, peccatorum no* ftrorum atrocifiima poena mentes occupauit, quæ pro Euangelio humanas dodlrinas, Sorbonæ Theologiam ftiggefiic. Eampocnamhistemporibusan non ubiq? interminatur fpiritus domini in Prophétise' Et Paulus ait fore qui à fide difeedant, qui corrumpanthumanis doeftrinis Euangelium,amp; hoc genus mulca,hi, nififunt Sorbonæ TheoIogi,noninceIIigoquidueIitÄpoftolus» Vides lector conuenire magna ex parte Lutherocum Theologis ueteribus» t Quanto iuftius igitur in magiftros noftros Parifienfis retorferimus Z ineptire eos, qui Theologiam nobis præfcribunt,ne per fbmniu quidem celeberrimis Ecckfiæ Dodoribus cogitatam.Quod fi impietas eft refragari patribus,nenio eft Parifieufibus diiputatoribus, qui in principalibus Theolo^ t’ugnMt pa, giæ locis, uelut ex diametro cum patribus pugnant, Bona patrum pars, peo fnàwî. catum uocatamp;uicium, quicquidfine ipiritu Chrifto fit: Hi non modo non peccatum , led amp;nbsp;meritum congrui cenftnc eiTe moralia quædam , ficlo' quuntur, opera: Ocæciratem, Bona patrum pars negat poiTe legemfic' ri ab homineper uires humanas, Hidiftinguunt, Audi leftor, Parificn* fes blafphemias , poiTe legem fieri, quoad operum fubftantiam: non pofle, quoadpræcipientisintentionBm,quafi uerô præter fubftantiamoperis,ani^ plius aliquid requirat legislator, Vtinammihi Parifienies ifta coram uo' biicum , in ueftra ilia Sorbona,daretur commentari, ut uiderem , num uos tarn craiftjtam putidi,tam Sorbonici commend puderet edam. Ve' ftra eft ilia Magiftri noftri, non Lutheri Theologia, quæ à patribus diifen* ' tit. Ad uosTragicaifta noftra pertinent, impios eiTe , qui ab Ecclefe Doefioribus uariant. Et haeftenus quidem de Doftoribus, nunc Concilia uideamus. Quibus tandem concilqs refragatur Lutherus Videri uultisLu' theri dodrinam ueterum conciiqs damnatam, citm ex eo Montanum, Ma* nichæum, Hebionem, quid non, facitis, Hie aut rhetoricari uoluit Epi^ ftolæ autor,auc nihil eft Sorbona Parifienfi turn malignius, turn impuden* dus, Vererumhæredcorum nomina, quo confilioin Lutherum congeiTc* rint, quiseft qui non olfaciat: nempe quo odiofius Lutheri nomen fieret. Deinde id quàm maligne fadum fit, facile deprehendent etiammediocri* ter eruditi. Nam quod Montano confertur Lutherus, quis non uidet,quàm non fiat candide^ Sibi credi uolebat Montanus, amp;nbsp;fidebat fuo quodam fpirv tu :Lutherus nihil uult fibi credi, ftd euidend amp;nbsp;perfpicuæ feripturæ : Nihil de iùo fpiritu, ièd de icriptura iadat, Quantô propius ad Montanum uos ac* ceditis,qui uulds ut ipiritui hominum,conciliorum,patrum,et Vniuerfitatum credamusj

lt;PHIL1T(P, M E L AKT H. APOLOGIA 87 crcdamusjpotius qàum fcripturæ: Imö nihil niG Montani eftis, uos PariGefes Sophiftas uolo, qui hoc decretum Gne fcripturis edidiftis, iadtatisqj uos Gdere ApoGolico more, quaG conftec eundem ede Ijpiricum uobis, qui Apoftolis e^ rat, Sed de his poftea,

Quæfo te Chriftiane lelt;G;or,nunquid putes ede Chridiani fpiritus in Sor/ bonailla,quam adeö nihil pudet mentiri C Nam cùm palam GtipGmet Sorbo* nç, nihil conuenire inter 3Vlontanum,8lt; Lutherum.audet tarnen Montani no* mine optimum uirum infamare.Iam ÔC Ebionem ex eo fecit, nihilo uel candi* diuSjUel cautius, ExigebatEbionccremonias,leges,Lutherus uerö non exi* git, fed libéras ede permittit, ut quiuis pro oportunitate, ac caritatis officio, lêattemperetuel inferuiatlegi,uelnegligatcitraculpam. Namita fentiebac öó Paulus in ultimo ad Galatas capite exaequans ceremonias,rituscp : In Chri* fto lefu, necç circuncifio aliquid ualet, neep præputium ,fed noua creatura ♦ Et in prima ad Corint. 7. Circumcifus aliquis uocatus eff^non adducat præputi* um: id eft, G inter legis obferuantes uocatus es,inferui eorum confuetudini: In præputio autem aliquis uocatus eft, non circuncidatur.CircumciGo nihil eft,8ó praeputium nihil eft, fed obferuatio mandatorum Dei, amp;c, Satis,opinor, per* fpicuum eft, quid inter utramcp fententiam interGt, fatis etiam puto liquere, quam candide Lutheri fententiam ad Ebionis haereGm detorferint, Eiufmodi eft item, quod Manicheum nomen tribuunt Luthero, idem Auguftino Pela* giani tribuebant, ficut ipfe teftatur in primo libro aduerfus duasPelagiano* rum Epiftolas,in capite fecundo, Gc enim diftinxit fcriba quifpiam. Non pu* debit Lutherum eius conuicq, G quidem cum Auguftino commune habet, quo non habuit Manichea faddo uehementiorem hoftem. Pelagiani,imô Pe* lagianis impuriores funt fcholafticæTheologiæ fcriptores,quare no eft,quod miremur cur NVanicheum uocetis Lutherum, qui præter fcholaftica ,hoc eft, bisPelagiana nihil fapitis.Et Auguftinus, ut excufet Manieheum nomen, no eft obfeurum ex Apologia aduerfus Pelagianorum Epiftolas. Atep eoloco de feruitute uoluntatisaptiusdiderereuidetur,quàmubi cum Felice NVanicbeo difceptat.Patrocinabitur idem, fi recipitis, SC nobis, Qtiod G adeo cæci funt Magiftri PariGenfes,ut ferio arbitrentur nihil intereffe inter Lutheri ac M.ani* chei fententias,quid,quæfohoc hominum genere c^cius eft;'Rurfum G per ma litiam tribuunt, quç ad eft nihil pertinere intelligunt,quid malignius'^Eft ante Manichea fentetia prolixior, qua quæ hic recenferi debeat,quod toto dodlrinç genere diffentiat à Chriftianis dogmatis, G quid Auguftino illius dogmata paffim recenfenti creditur,Et,quod adhanccaufam attinet,Gc Nlanicheus ne* gabathumanæ uoluntatilibertatê,ut negaret effe fubftantiara,quæ renouare* tur,adeocplibertatis capacem.Lutherus ita negatlibertate,ut effe cenfeat fub* ftantiam ,quæ dum per fpiritum renouatur, à leruitute adferitur. Exbis facito ledfor de reliquis coniedfura.Nam qua fide hacc quæ cômemoraui adLutherft detortafunt,eadem Sc pleracp alia.Redeo nunc eo unde digreffus fum,Palam eft ueterftConcilqs non effe reprobataLutheri dolt;ftrinam,fi quidem ei ufcp a* deo nihil cfthlt;^reticis conuenit.Quancp hoc etiam loco confiderandum erat^ut maxime coueniret eft illisLutbero, quid qua ratione in fingulis fadtionibushe reticorum damnatft fit, nam que tam deplorata fuit hærefis,quæ nulla in re no peccaritS^lamhç^c omnia,ita fcribo,non quod uelim earn etia prifeis fy nodis au* toritatê effe,ut,fi opponat euidentem fcripturaLutberus cuicunep Sy nodo, de 1 i), fcriptura

x88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S T ^^ISIEN. SOEHIST.

fcriptura cedendum fit, fed ut moncam ledorem quantum tragicis illis ftrorum Parifienfium uocibus credendum fit:Lutherus damnat omnia Concis lia, fauifios patres» Montanus eft,Ebion eft , Manicheuseft, Artotyritaeftj Lutherui re^ genus alijs Fuerunt autem papiftica Concilia aliquot,intra hoc tenilt;* cenubusConci ptis regni Antichrifti Romani, his refragari fe fateturLutherus, fed præeuntc lijs rc/rlt;îg4«r fcriptura euidenti* Et cur non refragaretur Cquando in illis tarn multa impia aduerfus Euangeliû conftituta funt; Glaues Ecclefiæ efle omnibus communes negat Viennenft Concilium : Ecclefiam efte prædeftinatorum uniuerfitatem, negat Conftâticnfis Sy nodus; Eadê decreuit efte quedâ bona opera prefer gra tia»Que fententig ex diametro pugnant efi Euâgelio» Aduerfatur igitur cocilijs Lutherus,Chrifto duce,aduerius que qui decreuerut,non erât Chrifti Ecclcfia, fed Antichrifti.Nihil he peccauerut eæ iynodi,Lugdunenfis credo amp;nbsp;Vienne fis,qug Pontificu Epiftolas adprobarut’T in quibus uel cap. Ad abolendä.Item» c. Venerabilc,quis ferat;Quid eft igitur quod concilia iadatis Sorbone Theo^ logi,nihil nifi SorbaC’ Negate non poteftis,quin aduerfum fcriptura nihil liee^ at conftitui, 8^ reudli pofte,fi quid contra ilia fit decretu.Permittite igitur Lu* thero Conciliorit décréta ad Euangeliû exigere,permittite preferte Euangeli* urn, fi quid diuerfum conftitutû eft. Verbo Dei etiâ angelos cedere par eft, ce* dant amp;nbsp;portæ inferorû, cedant homunculi, quibus conftitutiones Papifticas debemus.De Vniuerfitatibus non eft quod laboremus.’ nâ omnes fcholas elfe hcreticas uel Theologia ftholaftica coarguit.Hic conclamate Ma^iftri noftrL BlaiphemauitjGymnafi'a hcreftos accufat. Re(fie,ficubi profitentur,que ah angelio diftentiunt,ut diftentit Parifioru fcholaftice,qug icâ fola in omnibus rè Europæ feholis regnat, ac Lutecie potiftimu.Proinde nihil eft,quod mireris lecftor,cur Academrjs aduerfetur Lutherus, domibus mendacrjjuc Micheas ap pellat. Sed quis credat, inquies,tot errate çquot; Errant quotquot diuerfum à fcri* ptura docent, quotquot illam impiam fcholafticen probât,Sed tam mulciCma* ximè.Nam Ôd in Samaria inter qua multos facerdotes Baal, quàm pauci étant Eleliæ$Ptopone oculis uniuerfam tu Iuda,tum Samariæ hiftoriam,in qua pre* lufum eft Eeelefiç, qua paucos Prophetas,qua multos Idololatras,8c poftremo tempore quantuZadducçorû amp;nbsp;Pharifgorum,hoc eft,facerdotu ac Monacho rum icholafticotu reperias. Num obfturu eft,quod ab Ezechiele Propheta di ctum eft: Sicut mater ira 8C filial Irnitati fumus imô uicimus omnia lynagogæ portenta, ut pre nobis etiâ ilia pia uideri poftit,ut Prophetæ fetmone utar.ln* tellsgis opinor, quantu Luthero cum patribus, ac Concilijs conueniat,cû fcho* lis religio uetat conuenire.Nunc confidera quid fapiant Sorba ifta,cùm prin* cipia fidei uocant parres,fynodos amp;nbsp;fcholas. Qiianq?,nifi nihil uideo, non hoc dolet,quôdpatribus amp;nbsp;Sy nodis contradicitur, fed quod fcholaftica parum di* gnè traclatur. Hæc ilia Helena eft,pro qua decertant Magiftri noftri. Ecquid non ita fcribebatis in ilia ueftra plane Sorbonica præfatione, Nos fumus Ma* giftri noftri,0d profitemur fcholaftica m Theologiam, nihil neep nobis cuferi* ptura,neq5 feripturæ nobifeum. Adu eft de regno noftro,nifi è Synagoga eici* cerimus,qui fcholafticen non recipiunt,omnia nobis mouenda,mifcendaquc funt,ne cadat fcholaftice,quæ nifi falua fit, nos perierimus.Efto cum fcriptura, cum ueteribus patribus, cum ueterû fynodis conueniat Luthero,pereat,nifire iedis inis,nos adoret. Principia fidei nos fumus,nó fcriptura, neqp uerô pugna dum eft ratione cum homine illo, nempe principiajhoc eft, Magifttorum no-« ftrorum

ftrorum Sorbonicorumfomnia,negante.,Vapulet,percat, qui negatprima principia. Dementia eratuocare Edei principia Synodes amp;nbsp;patres quando fundamentum aliud præter feripturam poni non poteft» At infolens furor eft, Sorbonicorum commenta fcripture anteferre.Hcreticus non fit,qui à fcriptu« ra diifencitjG hscreticus qui dilfentit à Sorbis gallicis.Sed ualeant ineptiç,quid enim atcinet in re tarn manifefta tantum uerborum perdereÇ’Quid enim mani* feftius eft quàm quod paulo ante diximus, perfpicuæ feripturæ, Synodorum ftuarumeunep,patrum fcholarum fententias debere ccdere'*

Quin cætera in ilia Sorbonica epiftola perfequimur. Is cui credetjnquiut, quiEcclefiæ Catholicæfidem habere detreftatC aut quomodo Catholicis ad^ fcribetur quiEcclefiam no audits cum ex ore ueritatis didum fit: Si Ecclefiam non audierit, fit tibi ficut Ethnicus ôd publicanus.Quæfo autem uos magiftri, quiduocetis Ecclefiam jSorbonam'neGallicâç' AteaeffeChriftiEcclefia,quiE«leru «erx poteft, quæ à Chrifti uerbo aliéna eft^T cùm uocem ille fuam teftetur ab ouibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fuis agnofci.Nos Ecclefiam uocamus,eam quae uerbo Dei condita, uerbo Del pafcitur,alitur, fouetur,regitur,breuiter,quæ omnia ex Euangelio comparât, de omnibus iuxtaEuangelium iudicat:Nam, qui ex Deo eft,uerba Dei audit: Rurfum, qui non audiunt, non funt ex Deo. Et cùm Ecclefia diuino fermonc parta fit, baud dubiè eodem alenda eft ,agnofcet uosLutherus pro Ecclefia, fi fermonem Dei docueritis, non agnofcet,fî nihil præter fatuos,2lt; ràncidos ar«« ticulos ueftros produxeritis.Audit Ecclefiam, fed earn quçuerbum Dei profit tetur,illius fe iudicio fubqcit,quæ nihil non exigit ad uerburn Dei,quæ iudicilt;i um facrarum literarû non Sorbonicorum fomniorum fequitur. Quod enim monftrum fuerit Ecclefia, fi ad cuiufuis Sorbonici fomniatoris commentum uariaturC Qviis Chamçleon,quis PolYpus,imô quis Proteus erit mutabilior':

lam cùm diceret Chr iftus: Si Ecclefiam non audierit, fit tibi ficut Ethnicus amp;nbsp;Publicanus,an non uolebat aceufari coram Ecclefia fontem^Volebat et per teftes conuinci,uolebat iudicari fecundum præfcriptum, adeoc^ Euangelium. Vos priuieg aceufaueritis Eutherum , conuiceritisep per feripturas, damna« tis. Nudi quidam articuli fine feriptura, fine rationibus proponuntur, in qui* bus iam non accufatur,fed damnatur à uobis Eutherus. Num,ut reliqua uale« antjfolaSorbona Ecclefia eft ,quôd excludit Eutherum è communione pioru':^ Aeeufare debebatis, non damnare. Scripturæ teftimonia debebatis fubnota« rc, non nudos articules proponere, acEcclefiæ iudicium permittere. Nune uos peruerfo ordine turn diuini, turn humani iuris,non accufatis,non conuin« citisjfeddamnatis tantüm.Nempe quia eftis magiftri noftri Sorbonici. Pude« at tantum Sorbonæ Galliamtam impie delirantis. Sednæ egouehementer ineptus ftim, qui tam irreuerenter Sorbonamtradfo ,nouos hoc tempore gi« gnentem Apoftolos, Aiunt enim Apoftolorum exemplum fe imitari magi« ftri noftri, cùm nudas quafdam fententias,citra feripturæ autoritärem propo« nant. Âtep utinam nobis nonbae tantum parte referrent Apoftolos. Scriptu« rarum autoritärem Cbriftus citât, Sc fibi uult fidemhaberi propter feripturæ fuffragationem.Paulus propè nihil nifi aliéna uerba,hoc eft,feripturæ uereris teftamenti fonar. Apoftolorum eoneiones quid aliud funr,nifi teftimonia de Chrifto repetita exueteri inftrumêto. Soli Sorbone fine feripturis credemusS^ Proditeuos è Sorbonieo fpeeuNVagiftri noftri inbanelucem,ut numqui oeu« li, numqua frons fit tâ ineptis bominibus uideamus. Scilicet Apoftolieu infti« y iq rutum

tutum cftjprodere dogma fine teftibus; cüm ne Chnftus quidem fine fcriptü^ ris fibi credi uoluerit, Quin conferimus Apoftolorum fadlum cum Sorbonv co.Propofita de Icgis ritibus qnçftio erat^ut in capire decimoquinto geftorum Apoftolicorum fcribitur Jbi cum narijs teftimonrjs fcripturæ manifeftis ar^ gumencis ac fignis diuinus ipiritus fi'gnifi'caflet.gentes non effe onerandas daicis ccremonijs decretum cft de libertate» Hic uosinterrogoMagiftrino* ftrfi quibus fignis, quibus fcripturæ teftimonijs adadi de Luthero pronuncia# ueritis Qiian^ ne fignis quidem temere credemus, fcripturæ tantum credit mus*DeindedeIiguntur,qui Apoftolorum mandata perferantuiua uoce,con firmentcp Ecclefiarum fidcm ♦ Vosquemmittitis adEccIefi'as, qui illis ration nem iëntentiæ ueftræ exponafT Poftremô addunt Epiftolâjn quafpiritus fan* (fti teftimonium allegant cum aiunt:Vifüm eft fpiritui iandoamp; nobis » Vos quemipiritum allegatis; Audite tandem uos furdæ afpides, Quem fpiritum orbi terrarum teflem allegatis ueftræ dodrinæ Spiritum Dei allegant Apo^ ftoli, nempe quibus certo conftabat per fcripturam de uoluntate fpiritus dl* uini.Iam amp;nbsp;Ecclefrjs coftabat de ApoHolico fpiritu^nos de fpiritu ueflro quid fentiemusC’ Qiiid fi uobis aliquis dicat^quod ille in Adl.Iefum 8d Paulum noui» uos autem quieftis'TQuid quod non ita fcribebant Apoftolfquanquam fpiri* tus teftimonium citaient, ut putarent fàtisfadum rei tantæ □ per nudam Epi** ftolam, fed addebant nuncios, qui confirmarent Ecclefias, Sermone copiolo» Hunc Ecclefig’fèrmoncm,non dogmata requiruntÆt Petrus uult Chriftianos paratos cffe,reddere rationem fidei fue.Id nunc orbis terrarum uos quocj;

giftri noftri poftulat Jam ante palam erat in fcholis quid ientiret Lutecia : Ex* tant enim ueftri commentarf), extant fcholafticæ difputationes.Nunc ratio il* lius ueftræ dodlrinæ quæritur: Nam articulos illos aduerfus Lutherum,uel û' media Germania potuilfet pueraliquis è Gabriele, aut Scotofublegere. A* deo non eft obfcurum quid fentiat Lutecia,fed obfcurum eft,cur ita fentiat.R^ . tionem ueftræ dodtrinæ pofcit Lutherus,non dogmata,nempe,quæ nifinoiRt non damnarct, Atcp utinam ad cor redeatis,cogitetiscp de maioribus rebus â Luthero agi,quàm de quibus uel Pariiàicæ fcholæ, uel Luthero citra fcripturæ teftimonium credi debeat,aut poflît.Qui Luthero fauentjdeo fauent, quia re* ïcdtis hominum commentis, uident aliud non docere, quàm quod ipfè prodi* derunt facrclitereJidem uobis credent, ficonuenire intelligent cum fcriptura, quia Chriftum requirunt turn à Luthero,turn à uobis. Arbitramini uos habere uafa cantici ficut Dauid C fie enim Propheta loquitur.Sed uobis tantum,idque intus,canitis. Lutherus canticum fuum,hoc eft, dodrinam adprobattori orbi Chriftiano per fcripturæ fuffragia. Nihil ifta ad Chriftianos,Magiftri noftri fumus,Parifienfes fumus,Sorbonici fumus, Parentes omnium diatribarumfu mus.Nam uana nomina funt, ad quæ iam penè obfurduit Germania.Proinde hortor,ut fi impietatis notam excufâreuultis, rationem ueftri de Luthero iudi* cq exponatis.Conferte cum Lutherianis, non dogmata, fed argumenta dog* matum ueftrorum, nifi Chriftiani haben' non uultis, Declarate aliquando quo fpiritu à Sorbonicis Apoflolis damnatus fit Lutherus. Id non modo nunc expedat Chriftianus orbis, fèd amp;nbsp;poftulat iure Chriftiani offietj, ut doceatisj quid, cur damnaueritis.

Et ut fîniam aliquando,in uno atep altero loco uifum eft oftendere,quæ in* fq’tia fàcrarum rerum,quæ impietas fit Sorbonæ.Nam inde facile reliqua æf’*' mari

U E L ANT H. A^OLOGI^, lt;^1 mari poterunt, Lutherus fie de libero arbitrio fcripfit : Non poiTe illud cicra gratiam aliud quàm peccarc.Nota res eft ÔC plana fi feripturam confi'deres. Sic enim aie Apoftolus Paulus:Affetftus carnis inimicicia eft aduerftis DcumXs^’ §i enim Del non eft fubditus.Neqj enim fubdi poceft : Qlu in carne funt Dco placere non poflunt.Et loan. i. Qui non ex iànguinibusjieqj ex uoluntace car nisjieq^ ex uoluntate uiri^ fed ex deo nati funt. Et lcripturam ftcutus Augu. û dem agit aduerfus Pelagianos, hoc eft, Sorbonicos Sophiftas, non uno loco, HicSorba ifta diffi'mulant feripturam, amp;nbsp;Auguftinum excuiàntSorbonico commêtojn quo folo deprehendes cœcitatem Sorbonicam. Quod fî unquam dubitatum eft inquogenere literarum autartium uerfetur Lutécia, id nunc déclarât hic locus, in quo palàm adparet,in tota ifta Sorbonica facultate nemi* nem elfe, qui Auguftinum attigerit. In ipfa feriptura quid poftînt facile mari poteft, quando ne Auguftinum quidem, uulgarem alioqui inter Theolo gos feriptorem, uiderint.O Theologos, ô Sorbonam. Auguftinus, inquiunt, CLÎm dégrada difputat, non poffe liberum arbitrium bene operari citra gratis« ain, non de gratum faciente gratia loquitur.Cçcitas cæcitatum,amp;: omnia c£cilt;« tas, De qua tandem gratia uir ille diîîeritC cùm toties in uocabulogratiæ ua«lt; riaife Pelagium fcribit,teftatur iè exigere gratiam iuftificantem, feu ipiritum fanftum dilfufum in corda iuftificatorum.Dona naturæ palàm rehcit,ij3eciale auxiliurn Sorbonicum ignorât, qui poteft igitur non de gratia iuftificante los* qui; Et ut rem ipfam æftimemus, quæib uos Sorba Sorbonica, unde gratiam gratum facientem nominaftis Çquot; an non inde, quôd fola Deo concilier C Quod cùm ira fît, cur fine gratia gratum faciente Deo aliquid acceptum elfe fingitis^ Pugnant inter fe uerba,amp; dogmata ueftra:Nomen gratum facientis gratie re«* cipitis,uim uocabuli non recipitis.Sed uideamus in quam partem ufus fît Au« guftinus nomine gratiæ«Poflem eins totum librum de ipiritu litera adftri^ bere, quando nulla pagina eft in qua non fiat gratiæ mentio.Sed hæc funt eius ucrbajin capite quarto, de fpiritu amp;nbsp;litera: Sed ubi iancfîus non adiuuat ipirft tus, infpirans pro concupifeentia mala, concupifeentiam bonam, hoc eft,cari:‘ tatem dilFundens in cordibus noftris,profecùô lex ilia,Non cocupiices,quam« uis bona, auget prohibendo defîderium malum.Hic de qua gratia loquitur cù palàm dicat, non poffe nifî peccari fine gratia'T Non ne uocat gratiam, carita« tem fpiritus fanâi diffùiàm in corda noftra Et uos Sorbonicfquid aliud uq^ cads gratiam,quàm caritatemC Sinite quæib impetrari à uobis , ut Auguftinu nondico relegads, fed inipiciatis tantum. Nam erroremueftrum nulla pagi^ na eft, quæ non coarguat.ln capite nono, de gratia loquentem inducit Apos ftolum, cùmait: lufticia Deiperfidem lefu Chrifti, inomnesqui credunt. Hæc ad gratuita dona naturæ,aut ad fpeciale auxiliurn detorqueri pbifuntcO uos rudes, amp;nbsp;uerè Sorbonici Magiftri noftri, quis deinceps credet uobis uel oculos, uel mentem, uel cerebrum eife, qui inramclara luce,tam nihil obs« (cure cæcutitisamp; hallucinamini C Ego hic pergratias nihil fie miror,atque in tota ifta Sorbonica facultate neminem fuiffe, cui Auguftini ièntentia com« pertafuerit, uel hoc argumentoeft, ab uno atque alteroSophiftaeditum libellum nomine facultatis ementito. Nec maiore fide de Ambrofij ièn« tentia indicant Gallica ifta Sorba , cùm conftet in tota diiputatione hoc agere autorem libelli, quifquis eft de uocatione gentium , peccata effe, quæ citra gratiam fiunt. Et declarans de qua gratia loquatur , inter alia

92 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T I EK. SO^HISr.

teftimonia hoc quoq^ producic quod 8d in epiftola ad Hebreos ex Hieremia citatum eft : Dabo leges meas in uifteribus corumjamp; in corde eorum fcribam eam.Quæ tantum abeft □ ut uel ad fpecials auxilium Sorbonicum, uel ad dona gratuita detorqueri poftit, ut gratiam perChriftum donaram , quam uos gratum facientem uocatis, uix alius icripturç locus accommodatius deicribaU Num adhuc obfturum eft Sc quomodo citarit Auguftinum ac Ambrohuni, Lutherus, amp;nbsp;quid Sorbona fapiat quam hie animaduercimus tâ crafte errare, ut ne crafTius unquam Louanienfes aut Colonienfts ineptierint C O infelicem GalliamjCui tales contigere ccnibres,lacrarumi^ rerum arbitri, digniores qui cloacas agant, quam qui iàcras liceras traclent, Ex hac fencentia de libero ar* bicrio, conftquuntur quæ de contritione, adeoq? in uniuerftim de poenirenna ftripht Lutherus» Et ô miièros nos qui iam à quadringentis ferè annis neminé habuimus in Ecclefia icriptorem^qui reftam ac propriam pcenitentiæ formam prodidiftet.Impohtum cft alrjs per fidicias contritiones, aliorum confeientiæ funt excarnificatæ per fatisfadiones. Nunc tandem Dei milèricordia refpexlc nos, reuelauitqp Euangelium populo fuo, amp;nbsp;erexit confeientias eorum quos uocauit.SiquærisquidcontuleritEcclefiæ Lutherus, habes hiciummam rei, ueram pcenitentiæ rationem docuit^ufum item iàcramentorum oftendit,qua in re teftes multorum confeientias habeo.Non uolo autem hic de pcenitentiæ formisautiàcramentis diiputare,quando Sorba iftadamnarunttantùmLu^ therum,non etiam uiceruntratione^uel fcriptura»Statcp ueritas Lutherangdo* drinæ inconeufla nbsp;immobilis, non modo aduerftis Sorba ifta, ièd etiam

uerfus redores tenebrarum*Vbioppugnabunt ftripturæ iententqs caquæ docuit Lutherus, nihil contabimur tueri. NamhancLutheridodrinatnde pœnitentia,nec ex meo, nec fidelium ullorum corde extorquebit ulla uis infe** rorum,nedum Sorbonica^aut Papiftica,

De lege amp;nbsp;concilqs quid attinet iterum monere^cû fuprà oftenderim plané hac parte conuenircLucherocumueteribus';’Tarnen ut uideas quàmfortiter difpenfent de lege diuina Sorbonici Sophiftcjlibuit ad eum locû ueluti poftli^ minio redirc.Lex aiuntj de non uindicando, eft nimium oneraciua legis Chrilt;* ftianæ.O impios Sophiftas, qui onus legis ab Ariftotelica Philoiophia mant» An non onus eft naturæ,lex de non concupifcendo,eft igitur abrogada fecundum Sorbonicos SophiftasC Oneri lex eft de diligendo folo Deo,elt tur abrogadaC O inianos, ô impios homines,ad uos pertinet quod did:um eftî Qui ibluerit unum de minimis mandatis, minimus erit in regno ccclorum. Et cur non idem cogitabatis cû de iàtisfadionibus prgciperetisCNü illg non funt oneri adflidæper ièlè confeientiæ;quot; fed amp;nbsp;noua onera côminifciminfamp;f eaque diuinitus impofita funt abrogatis. Sic decet uos implere propheticas feriptu* ras,Confirmare impiû,Sc contriftare cor iufti, Atqp,ut omifsis multis, breui* ter doceâ exigi ne uindicemus,non confuli: Locus eft apertus in l,ad Cor,cap. 6.Iam quidem omnino delidû eft^quôd indicia inter uos habetis, Quod fi deli dum eft repetere rem iudicio,non dubium eft quin exigat lex ne uindicemus, Hæcmonere teChriftianeledor uolui, ne à Lutherana dodrina abfterreret Sorbonæautoritas,quæ quid fapiat^ex uno atep altero loco hic cognofti. Et ex his quos annotauimus, reliqua æftimabis.Eft enim fui fimilis Sorbona. Chri* ftum inter fabros citius, quàm in ifto genere reperias. Tuum eft interim unâ mecum poftulare Luteciam, rationem lui iudicq,quam ubi ediderit, de noftris nos quoq^ copiofius diftèremus ♦ Vale.

V ST V S E S DOMINE ET RECTVM IVDICIVM tuumdPoîiquam Pap atu s repleuerat cœlum (s terram miniflr'is infini-tù idolatriarum^ (sabominationum contra fdemisbonosmoresjdein I (7^ ùr ( qui^ mer ces eß omnium idolatriarum') fornicationibus (s im-

mundittjs omnium^enerum fpecierum j ita ut ai)ud uerecundits aU’-mentes y nonliceat ea^nominare quas niddl puduit eos face^

re^maxime in ip^a.Curia SanElifstmi Tapt^ reuerendißimorum Cardmaltum, (s' lufiris Canonicorumytnmen in earnperuerfitatem cordis traditifunt ut non modo non dolerent

aut pœniterent de fuis tot (s tantis malisfed etiam riderent (s dele^iarenturßeuj ut Salomo dicit, LiCtarentur cùm malefecißentj^s ^^f^^tarentin rebus peßimts.

Memini enim ante plus minus tri^inta annos, cùm Iulius fecundus reliquif/èt Leon ni X incoatum Concilium Laterane)ije,quo iam turn tempore mos eratß mos uocaripoit tejl tam euidensfurorfacris, utpoet^ clarißimis uerbis utar^ ædibus (s altaribus prof-cere Ganjmedas, paratam tum Pullam fuißej qua caueretur-,ne Cardinali plus Heer et a-lerequam quinque Catamitos.Et exitura erat in orbem Cbrifianunijeafanllßima Pul-la ifiis pulcris fcilicetfi^uris, morum (s doHrinarum ornata, nifi, Leo decimus eum lo^t cum expunxifft. P^liquit tamen^ ne omnia expun^eretj illud fuaußimum decretum^ ßi-licetj Deinceps credendum uelfaltem docendumeßcj quod anima humana fitimmorta-lis. Hoc décréta confultum, non fibi ßd miferce Ecclefi^ Dei uolueruntJSlam neque Leo ipjè) ne^ Curia idipfum credidit^ Et adhuc hodie non credunt, Sedpro fatuis baient eos^quicredunt (s confitentur.

laliabatur enim bifloria de ipfo Leone. Quodubi eumfatietets bominum autne-^ociorum {idefl exquifitßimarum uoluptatum') odium ceperatj duos Gnatbones j feu Horiones ad ccenamßbi aßare iußerit, quos animigratia audiret de immortalitate ani-nu difputantes^alterum qui afßirmarety alterum qui impugnaret, Cum^ illißnita dßpu-tatione, quießionem referent înârEitrium Pontißcis jfanEtßimusßilicet ille (s Apo-fiolicus uir j plenusfpiritu fic controuerfiam defnita fententta diremit : Etfi tu Çinqiiit ad aßirmantem pulcras (s bonas babes rationes, tarnen e^o fententiam buius proboy Quia facit bonum uultum. Hic uidcy qui mor es y qtMfdes public è in urbe ualuerit., De quibuspoenitueruntinterimy ut cernere di^num eß y more cancroruniylußus es Dominey (sreEum indicium tuum. Nec tarnen in bis omnibus auerjus eß furor eins y fid adbnc rnanus eins extenta, ut E/aias elicit,

Ebi iam feßits or bis Chrißianus audiendo, uidendoyferendoy ißa borrenda exempU firiarum infernalium y ^emeret alto corde (sfufpiraretfaltemaliqnantulamEcclefiice reformationem uidelicet in craßioribus turpitudinibusyaEum eßper optimum Cßareni Carolum quintuniyis Principes impertjy lit Papa indiceret Concilium y alium ejiautem iam per nißnti (s* ampUus annosy Deus honey quantis bic (s quam non dicendis teebnis^ artibusy dolisy mendaeqsy Sanllißimi lt;(s*teuerendißimi uiri dißuleruntydeluferuntyimo illufiernnt

illuferunt optimi Ci^faris pium ::;eîumi O' omnium populorum expeElationem ? ISLe fcili* cct Llt;STn(iSjClt;imnïin(iSjO'Sodomâgt;scoïum impudcntij^imaâ O' tmpurißimcLs ulla Ypfoï^ mat io moueret aut tanger et.luflus es iDomineyOreBum iudtcium tuum.In omnibus bis non efi auerjus furor eins fed aàhuc manus eins extenta^

Igitur Cäifaris -^lo femper itafrußrato o trrito uerfifunt ipfi adcœlum fuum, fefe ofuisfan^ifsßanElttatibus dignßtmum,fecundumilludFfal,^, Felocespedts eorum ad effundendum fan^uinem. Innumeros enim uiros o mulieres innocentißimoSy niyferroßamma,fiuminey oomni^enere crudelitatisy occideruntjidefl, obfecjuiuFito prcßiterunty propter nullam caufam,nifiquod manifefla ueritate conuility nollent hifti re quenquam contra fua ißa port enta j qu^e iam ipfefol ^^errimè di^natur ultra uidere» Etßorum maffia pars occifaeßyOoccidituryquod coniuffuniy lùeifcilicet creationemj honor ar int. Ipß ueroy licet interfacramenta numerent (ßllis uerbis) reuera tarnen im“ munditiam apertis 'uerbis blaßphemanty dicentes: mundamini quifertis uafa UDominiß deo iußo iudicio IDei ipßfalltfunt inpamam damnati ab eis coniu^q y mundißimi rtßimiyfanlltßimi/cortatoresyadulteriy ixoaa.MtÇreliquas munditias coffttacere pudor) Hoc uoluerunt.malle noua utrtute uirtyßc itur ad orcuniy F)urate O uosmet rebusß» State nephandts. In his omnibus non eß auerßs furor eins y fed adhuc manus eius eX“ tenta .

Foß illa omnta y quot;^tbi uixerunty feceruntyocciderunty Opro omni hbidinefuafatlt;S“ nee feruierunt y addunthaneßoriofam cataßrophenuirtutum fuarum y ut libellis bbfß^* mis O' maledicisy impleant mundum, TSLon quodputentfefe bon^e cauße patrocinarif‘^ . certißtma confient ta obruti y fiant fefe affiitam ueritatem OfpiritumfanHum imp\ ^nare, o uoluntariediaboltim adorare.Qualtsefautorhuius Colonienfs librilSL.of^ fmiles. In qua re nobis Chrifianis precbent non tniucundos ludos. Ç TSlon enim funt hoini* nesy quos mtfraripoßtSyfd diaboli incarnatiyquos habitator cceli trridet Ffal, 2J torqueturyita anxiaturfeu ut EfaiasdicityContritio et infelicitas inutf eoruyUtflabtlb^ Jùa idolayquiC fabtlirt nopof['e uidentyprocedit inuitis tpfis attroray O inclarefit dies uifa illisylndefityidquod FfalmusdicityFeccatoruidebit O irafeeturydenttbusfuisfi^* mit o tabefit y defderium impiorumpertbit, lullus es Fdomine y o rellum tudicbm tuum.

Hac confolatione nos animati ita formidamus formidabtle illarum mufearum roßt^^t O' turffntißimas FullccSyUtÇquandoquidem ita uoluntßiihil ma^is optemusyqudm ut ta* les /tnt fcriptoresytales fribat librosytales defendat caufa^ytales uiuat ipfi uito/Sytales ma riantur mortes.Eant erffyuiuat erffyfaciant ergOypatiantur eiff eafemper O inaiter^ nuniy qu(e meretur eorum fanclißimafanHitasyquæ decent eorumfpientißiniamfiptm^* tiamy quee conueniunt eorum difftißiniiC diffiitati y uel Jpofolicce uel Âiiffltcat maiom' Sanguis eorum fit fuper caput eorum y nunc y o femper y o in feulafeculortim dniem Hos mundifumus à/anffume i^forumylocutiyteßatiyuoctferatiy alii opaßifitmus om* niayUt Eabßonem ißam curaremusy fed curari neque uultyneque poteft.F) er elint quamus eamy l)t habitent in ea OnocrotaliyFtlofiy Satyr iy Eicelqy Ecef F^t^eßfielqy Fabri diffiihofpites tali domoyOoperculum patella. lusluses IDominej O rellum iudicittm tuum.

O N dubito 8d inter eines Coloniæ Agrippinæ^ 8^ in Acade* mia.imö in Clero,ut uocant,multos prudences amp;nbsp;graues ui* ros efle, qui uel fcurrilitacem fermonisinlibro nuperifticad* uerfus Bucerum edito deteftentur,uel etiam res defiderent me^ liores* Ac profeclô decuit eos,qui ad tantam caufam agendam à duobus præcipuis ordinibus deledti fueruntjaon tarn fuæ pelt;«

tulantiæ morem gerere,quàm feruire amp;nbsp;caufe grauitati,amp; ordinum dignitati, praefertim cùm 8c feiant Principem honeftiflima cura adfici rede conftituen* darumEcclefiarum, amp;nbsp;Bucerum meminerint offerre fe ad explorationem Hÿîj J'ox.i/xao'iap iuxta Eccleßafticam confuetudinem* Quid opus erat petulantia, cùm moderatione certarc,8i infuper addere fpurcitiem fermonis,exccrpcis cx. Plauti comoedfis obfccenis uerbis C Quorfum attinebat tantum conuiciorum quantum non una nauis uebat, ut ille fortis uir apud Homerum inquit,dicere aduerfus dodrinamueram ,aduerfustot Eccleßas Dei,quæ certèDeum duciafilqDei inuocant, aduerfus Refpub, quæpræbentbofpitium Ecclefiis, HæcTrdîftfya.difplicere multis grauibus uiris non dubium eft» Qiiare cùm de* crcuiffem pauca commonefaciendi kdoris caufarefpondere, initio prxtan^ dum effe duxi,me tantùm litigare cum autoribus illius infulfi maledici feripti, nee uelle quidquam detradumde urbis celeberrimæ fplendore ,de dignicatc AcademiæÔC uirorum bonorum inclero ♦ Nam utde urbe de colleges Ecelefiarum nibil dicam, certè Academias omnes propter dodri# narumuarietatemueneror,8c Colonienfemi peculiariter colui ,quöd ingenq „Jicoioiiien» meiculturamquantulacunqueeft,ipb aliqua ex parte debeo* Audi ui enimfis Awdemiæ. adolefccns duosuiros præclarè eruditos, Georgium Simler, Sc Cunradum Heluetium,alumnos AcademiæColonienfis, quorum alter Latinos ÔC Græ# cos poëtas mihi primùm interpretatus eft,deduxit etiam ad pbilofopbiam pu* riorem »faepe conferens Ariftotelicam ledionem, quæ tunc erat in mambus» adGraecosfontes,alter ConradusdodifsimiScboneftifsimiuiri D. Cælarri auditor, primum nobis Heidelbergæ elementa dodrinæ de motibus ccclefti^ bustradidit: quam ob caufam Slt;13» Cæfario peculiarem gratiam uenc* i^^nnis clt;cp« rationem tanquam præeeptori, debere me probteor.Poftea cum multis eins Academiæ alumnis feedera amiciciæ fanda ÔC perpétua fuerunt, cùm BuV ebio, cumPetro NVoîellano,cum NYetzlero» Sed longura effet omnes enumelt; rare^NVagnopere igitur bonos in Academia orO;,primùm ne me exiftiment cû leriw. Academia rixari: deinde, ut ueniam mibi dent,quod non,ut multor um iniur ilt;s as,ita ôtbacc conuiciapaucorum difsimulo. Dicam uerè quod res eftî Facile e* rat contemnere cetera,memini illud Attici ciuis,qui cùm ei in in foro popu li concione quifpiâ diu conuicia multa dixiffet, Sc difeedentem omnibus pro* bris oneraffet,prorfus nibil refpondit ,fedtandë abiens,quiaiam tenebreno* dis intendebantur ,iufsitminiftrumfuum ad ilium tranbre ,eique cum face pracire domumredituro ♦ Sed autorlibri, quisquis eff, inperoratione ait, noffto

noftros dicere blaiphemias aduerfiis Spiritum S* Hanc tam diram criminati* onem præterire impietas eflet.Multa Eccius, Pygius amp;nbsp;alfi multi rabiofè feri* Rf^onfo de pftrunt Z ièd nefeio an quisquam hac uerborum atrocitate uti aufus fit.Refpon obieila. bU^ dco igitur nos uerè amp;nbsp;ex animo cupere illuftrare gloriam Dei amp;nbsp;filij eius do* pbfwM aduer ini noftri lefu Chrifti amp;nbsp;Spiritus fandi dodrinam uerè amp;nbsp;pure fonarCjCt Ec* clefîæ faluti confulere, ut uerê inuocet ætcrnum Deum patrem liberatoris no^ ftri lefti Chriftijfiducia mediatoriSjamp; petatrcgi omnes inuocantes Spirirufan (flo, Vt igitur mandate diin'no obtemperemus, ßc h«äc inuocationem in Eccles Oa pure fonemus^necelTe eft idola 8c uiciofos cultus taxari. Ec non dubitamus

Deo amp;nbsp;uere Ecclefiæ noftrum ftudium probari, Regulam etiam iequimur cet* tarn dodrinæ,icripta Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum, iymbo!a,ApoftolicLinJ, Nicenum, 8C Athanaftj, iententias fynodorum ueterum, quæ probantur Ni* cenæ, Byzantinæ, Ephefinæ, Chalcedonenfis, 8c fimilia purioris Ecclefiæ tuftæ teftimonia.Necdubitamus hoc genus dodrinæ,quod profitenturEcck^ fiæ noftræ, uerè effe confenfum Ecclefiæ Catholicæ Chrifti, quem amp;nbsp;tuemut, thol^^^^ele nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuuante femper fideliter tuebimur aduerfus omnis generis furores Ep^

ft£ chrifli. ~ cureos, ludaicos, Ethnicos, Mahometicos^ hæreticos □ amp;nbsp;quicunque idola de* fendunt » Nec ignoramus ueræ Ecclefiæ hæc certamina fubeunda effe,etiajn fi has rixas, humana indicia ualde uituperant. Sentimus enim Euangcliumn^ efle commentitium, fed ueram Dei æterni uocem. Dififentimus ab Epicureis, qui putant confidas elTe omnes religiones,ut initiô ad pacem amp;nbsp;ciuilia inuitari palabunda multitudo poftet, amp;nbsp;femper præîèntem formam qualii^ cunqùe eft, tuendam eftè, ne harmonia politici ftatus conturbetur. Relpondi quantum nunc quidem uidebatur, adconuicium omnium atrocifsimunijN«: mihi quifquam tam eft amicus toto orbe terrarum, quem non ducam elfe tandum^fî audiam hoc eumconuicio genus dodrinæquod ibnat inEcclefjs noftris damnare.Cohercere iàpientes gubernatores hanc tantam petulantiafli deberent, ne hæ uoces publicis cladibus luendæ eflent. Deinde quæ unquanî fpes efle concordiæ poterit, dum conceditur malis itadebacchari in nofttos*

Conlt;lt;fio p(lt;r= Ad hanc breuiflimam defenfionem pauca addam.Magnopere oro ledorem, f« utriusejiiio ut diligenter confideret, quid in utraque parte reuera agatur, qua de re utrin* cr Pdfi« P pugnetur^Scio multos Epicureos uel ridere, uel deteftari, utranque partS Sed ad horum ftholam hæ controuerfiæ non iùnt referendæ, Boni qui no*^

contemnunt Euangelium, confîderent 8c Ecclefiam 8c quid in utraque part^ agatur, Antequam hæc caufa mota eft magna ubique fuit caligo, Humanis ceremonijs monafteria,templa,imö familie omnes ita fuerut oppreflg, ucG^f^

fuerit Eccle= ^on ct altj multihanc carnificinam confcientiarum deplorauerint.Ethnico mo ßa i'upifiica, re inuocati ftmt mortui: ad ftatuas conciirfàtiones faeftæ funt. Doó:rina pœni* tentiæfuit obruta Ipinis difputationum inextricabilium dcconfeflïone, dc fatisfadione, de indulgentrjs.Silentium fuit de fide, qua accipienda eft remi^ fib peccatorum.Hæc ignoratio fideh etiam inuocationem corrumpebat, mo rede difeernebat legem diuinam amp;nbsp;humanas traditiones. De lege diuina quàm abfurdae fuerunt opiniones,cùm fcripferunt homines pofte legi Dei fa* tisfacere. Ccena domini magna ex parte ad mortuos translata eft multis fecu* lis amp;nbsp;horribili idolomania contaminata. De uero uiu Sacramentorum ßlcntp

um fuit * Conciones publicæ multis locis rariisimæ fuerunt, alibi conüitn^ tæ iùnt in fabulis de Georgio, Chriftophoro, Catharina, 8c fimilibus, aut in augendo

augen do qugftu monachorum.Iacebat dodrinade uerainuocanone,defidei exerdtiis in quoddiana uita,de dignitate uitæ politicæ.Si qiiis negat talcm fu» iiïe Ecciefiarum ftatum non folum teftimonf)s opdmoriim^ uirorum refutari poteftjfed edam libris monachorum,qui adhuc exrant.Et perfpicuum fignum eft* Nunquam toe fènes graues uiri in Germania fanident inittjs renaicenlt;! ds dodrinæ purioris, nifi iudicaflent Ecclefiæ opus effe emendatione» Faue^ bant autem omnes^qui non erant palam Epicurei.Quofdam mediocres dctcra fuerutpoftea exord tumultus, ut ïblet diabolus excitare fcandala, Hanc nadi occafionem homines prophani amp;nbsp;monachb metuentes fuo qucftui,inflamma^ runt principu animos ad exercenda Eeuidam.Nos qui interea magno cû

re amp;C. magno periculo in Ecclefijs dC Scholis doârinam puriorem tradimus.noyïroraw iih quid agimusC” Num opes aut potentiam quærimus'T Res ipfa nos purgat,mub explicatione ti enim dodi boni uiri, qui in ocio cum dignitate uiuere poterant, edam tæ fug hanc profefsionem antetulerunt, quales fuerunt Henricus Surphanieii!« ojficijs.

fis, Iohannes Croefus Theologiæ doflor, Adolphus qui ColoniæcrematusHcrtww sut^ eft,8d poflem nominate alios multos, Nos qui fumus fuperftices,uc nihil aliud dicam, tranquillius uiuere poteramus, fi ab hac cauE alieni eflemusjinultis e# ruditio aditum ad magnas dignitates patefeciflet. Principes noftri edam fua onera non leuia fuftinent« Sed hoc unum agimus, cupimus propter gloriam Dei propugnari et conferuari dodrinam puram et Elutarem Ecclefqs.Sumüs edam hortatores,ut omnia ciuilia officia colantur à noftris, Studia literarum quadam non uulgari fedulitate tuemur.Sicubi exoriri faliæ opiniones cccpe:# runt,fumma diligentia amp;nbsp;fide repreflæ funt, ut teftantur icripta noftra, 80 ip^« fæ Refp.quæ Dei beneficio omnium in Germania maxime tranquillæ amp;nbsp;funt amp;nbsp;luerunt. Et quod autor icripti Colonienfis nobis obijcitjaccipere nos ab Ec^ clefia ueras fententias, id plané ôé libenter fateor amp;nbsp;prædico. Nulla enim no# ua dogmata gignimus, led ueterem amp;nbsp;puram Ecclefiæ doélrinam quantum Deus concedir, illufirare ftudemus. Samfon inquit: Nifiaraifeds mea uitula, non inuenilfedSjita iemper clamamus doélricem ecclefiam inde uique ab ini# do fonantem uocem Dei, audiendam ell’e. Sed cur inquiunt, cùmmulraab Ecclefia fumenda elEe fateamini, non fumitis omnia, cur quædam conuellids':’ Refponfio uera eft, Nullum Ecclefiæ dogma conuellimus,fed recentes erro#Re^onßode res, qui in Ecclefiam contra Euangelium amp;nbsp;purioris Ecclefiæ indicia irrepfès runt,taxamus: denique ut Colonienfibus uerbis ucar,non Ecclefiæ led cleri Se# cundarr),noc elt.nothi oC degenerantis,tallas opmiones rcprehendimus.bcon tra quid in altera parte agatur, uix fufpiCari poffum, Vt enim in PEImo dici# tur: Oderunt me gratis, ira ifti emergentem Euangelrj lucem fine cauE aliqua opprimere ftudenr. Sapiences aliqui præfentem polidcæ Ecclefiafticæ forma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de

munus cauere legum mutationes. Sed fiueré uellentindicate,intelIigerentti£Ecck/i#yiù correétis uierjs, non dilacerati, Ed muniri potius Ecclefiafticam politiam, nus fortafsis eifet fplendoris, at plus uerotum ornamentorum doéirinæ, pie# tacis, autori tads, Dimicanr ergo de iplendore, luxu,uoluptatibus, non de po# lida.Suntcp ufitata hæc in Ecclefia certamina, amp;nbsp;drjudicantur diuinitns.Qiio# modo diremtum fit certamen Apoftolornm ôé ludaicorum Pontificum uide# mus. At nunc Pontifices uel maxime gloriari poterant Epolidam «à Deo conftitutâ propugnare.Nunc défendit Clerus Secundarius humanas,uicioEs,

98 ^ES^P on SI O P HI L IP P, HE LAKT H där^M defen= recentes Icges, amp;nbsp;labes politiæ Ecclefiafticæ, quæ fuie inîtiô Ecclefiæ multà dit labei polû pulcnor,quàm nunc cft cùm nondum receptæ elFent corrupcelæ cœnæ domP t(lt;£ Ecclejiit. ni\amp; alij abufus, fèd collegia ccetus eflènt omnium honeftifsimi piorum dodo rum difcipulorum» Semper enim Ecclelqs frequentioribus collegia adiun«* ôa fuerunt, Vc enim Prophetas agmina comitabantur audicorumjUt telles do ôtrinæ propheticæ, èé. propagatores eflenrutaÂpoftoli cùm conftituilTent Ecclelîas, deleda agmina habebant ftudioforum, qui eos familiarius audie* bant, letotos inquilîtioni dodrinædedebant, ut ad pofteritatem telles eP fent de uera fententia Apollolorum,amp; fuccederent in munere docendi.Sic Iogt; hannem Polycarpus,8d alfj multi audierunt. Et fuifle ante Gotthica tempora tales in Germania Ecclefiasacfcholas, mulca uetera monumenta ollendunf. Pollquam uerô barbarieggentes Europam peruallarunt,uix ferô pacata Ger^ ctudndonôud ^^niacum iam uetus dodlrinamultis fupcrftitionibus obfcurataeilet, bxc ■Ect ie/iapoU-: noua forma politiæ paulatim conllicutaell,quæ tarnen iplàiam lènelcensb* tidfit conflit cta efl Iqualidior, ut font omnium politiarum periodi,Et fortalsis dirimet

us hoc certamen de politia magnis publicis mutationibus.Intérim uoce Euani* gelij colligit Ecclelîereliquias,ranquam tabulas ex naufragio,lîcut ante Babygt;’ lonicum exilium collegitreliquias per leremiam, ante excidium lerofolyi^aî per Baptillam,Chrillum, Apollolos,ante dilacerationem Romani impedj per Apollolos eorum dilcipulos. Miro enim modo Deus Ecclefiam ftiani régit, inllaurat collapfam, 8d feruat, puniens interim impiam multitudineni uarijs cladibus, ut ordineollendit fériés hilloriæ omnium lèculorum. Ethac de re læpe Prophetæ concionantur,Quanquam igitur làpientibus obllrepunc ilia præcepta politica de defendenda præfenti forma, tarnen anteferamus uo^ ccm æterni Del,qui de Filio inquic. Hune audite. Item mandatum immutable Ie: Fugiteidola,

Relpondi de conuicijs, nunc de dilputatione pauca adijciam, non ut bfo inllituam integram harum controuerlîarum cxplicationem,fed tantum, ut de prælligijs lcripti rudern ledlorcm commonefaciam. Nam lî qui Iludioueriû^ tis has controuerfias cupiunt intégras cognolcere, extant feripta quæ uniuer^ læ dodlrinæ ccclelîallicæfummascontinent, Sdlec^lorinon calumniofèiudb canti làtisfacere polfont.Nunc cum fjs rixamur,qui cùm agnofeant ueritatem» tarnen contra animi fententiam erroribus patrocinantur, amp;nbsp;ftabiliunt idola» vi O“ frdude py^nant autem partim ui, partim fraudibus, uis eft cùm confuetudinem, coiv confiniummul ftulum magnæ multitudinis allegant, rraudes lunt, quædam ablurdioraoc* titud'nw pro* cultare,ac promere magis fpeciola, pingere quofdam abufus nouis coloribus, fateri quædam uicia,amp; promittere aliquam corredionem. Id fimulanr, ut arte obliftant principes omnium emendationum. Nam qualicuncg emendation^ tentata, uident fecuturam elTe magnam inclxnationem, Ideo metuunt, ut mo* net AriftoteleSjTO Trap« zx/ttf op.

Nec uerô intégré dilputat liber deledorum deullacontrouerlia, Ideo facilius fuit ludere præftigrjs,cùm paflim excerpant ex m aterps quædam plan* fibilia. Plurimæ pagellæ confomuntur in his locis, de confeflîone, de fatisfa* dionibus,de inuocatione mortuorum, de cœna domini, de coniugio minillro* rum EuangeIrj,

Præcipuè igitur amp;nbsp;ego de his refpondebo, in quibus cùm uiderit ledot qua fîde,quo candore caufam agant,fciat hos impoftores fugrendos elfe.

Vnlifsimum eftEcckfiæ extare doólnnamde pccnitentiapurißimam exph'carifsimam. Norunt autem omnes fuifle in Sententiarfjs infinitä cons’ fuCionem^ ÔC infinitos labyn'nthos præcipuc in hac materia, Recenferem, nifi in fentêtiàrijs èC longum e(ret,amp; libri ipfi teftimonium dicerent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuitcorruj^^

inuirauit,quàm quod requirebant puriorem dodrinam de pœnitentia.Eftquc hiclocuSjDei beneficio, piè èc dexcrè à noftris explicatus, Confefsiones falt; tisfadlionum leges erant carnificinc confcientiarum3amp; de fiduciagratuitæmi«« Lricordie prorfus filentium erat.Fuit igitur neceflarium Sgt;C patefacere doâri* namdefide,quaremifsiopeccatorum accipitur propter Chriftum mediator renj gratis, amp;nbsp;qua uera inuocatio accenditur. Et erudiendæ erant mentes, ne falfæ opiniones de enumeratione amp;nbsp;fàtisfadionibus excuterent fidem.Et quid fentiamus liquet ex noftris fcriptis.Ipli enumerationem hic neceflariam faci^ unt, quam haud dubiè nec ipfi præftant,Sed eft ufitatum hypocritis impone* re alrjs onera, ut ait Chriftus, quæ non attingunt digito,

Poftea calumniofè deprauant quæda dida Buceri, Non eflèt difcrimen inquiunt inter Ethnicorum opera amp;nbsp;Chriftianorum, fi omnia eftèiit uicioià* Quid opus eft his tragœdfjs, Diligenter docemus quomodo placeat obedient« tia in renatis propter Chriftum, cùm tarnen fit imperfedajamp; iêmper maneant in hac uira in renatis peccata, Addimus etiam difcrimen peccati morralis feu regnantis, propter quod amittitur gratia, amp;nbsp;peccati non regnantis feu ue^* nialis,utuulgôuocant,Sedprætereohar^c pagellam, quæ tantum inanem ca* ïumniam continet, quæ uel maliciam,uel infcitiam fcriptoris prodit,Si inteb ïigit dodrinam de iufticia, fcit nos redè fèntire: fi non intelligit, arrogantia eft quôd fe cenforem facit.

De fatxsfadionibus tragicê uociferatur. Has omnino tueri conatur, amp;nbsp;ait difertis uerbis fàtisfadionem expreflam effè fcripturæ fpiritu,ac mifcet Cypriani dida Sc teftimonia fcripture.Cyprianus loquitur de ritu fui tempo* ris, quo ante abfolutionem feu caftigabantur feu explorabantur hi,qui publi* ca delida admifèrant, Si de his ritibus dimicant, fciunt eos iam multis fèculis non obferuatos efle, umbra manet amp;nbsp;nomen, Habemus autem fàtis graues G^äuesfunt èc magnas caufas taxandi errores de fatisfadionib, quas definierunt eftè ope* ra indebita, amp;nbsp;finxerunt per ea compenfàri pccnas purgatorif, etiamfi fiant ab defatiifadto» ijs,qui non funt in gratia, Poftea ex hoc fonte orta funt deliramenta de indul* genttjs.An has ncnias amp;nbsp;impofturas iterum uolunt proponi populo,quia tam ftudiofè dimicant de nomine fatisfadionis, de qua tarnen Bucerus nihil con* tenderat, cùm alias res in hoc fcripto fuo egerit*

Scio in hoc confiliodeledorum adhibitos efle qtiofdam uiros fàpientes, qui interdum fignificaruntfeexpetere publicam concordiam,quæ tarnen ue* ræ dodrinæ lucem retineret, Quæ poteft autem fieri concordia unquam,dum talibus lÿcophantis concedûtfine fine licentiam renouandi certaminaÇ' Quod uerô ait : Spiritu fcripturæ difertis uerbis fàtisfadionem expreflam elfe. Quam^ Scimus tota pœnitentia amp;nbsp;bonis operibus mereri pios mitigationem pœnarum præfèntium, ütfcriptum eft: Conuertimini ad me ÔC conuertarad uos, amp;c, Sed quid hæc ad illos ritus fatisfadionum ueteres, aut ad umbram quæ adhuc reliqua eft An arbitratur fcriptor loqui Prophetas de peregrina* tionibus ad S.lacobum, autad Annæ caput in hac uicinia, Agnofcis ledor

candorem (criptoris, cùm ad umbram (atisfacti'onum detorquet diifla proph^ tica^ quæ loqiiuntur de tota pœnîtentia, de ueris culdbus Deinde operibus de^

bitis,non de illis, de quibus dicitur: Fruftra colunt me mandatis hominum, Ritus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De more qui fuit Cypriani tempore alias fatis diximus. Nihil ea res ad

prianäe^po-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;culpæ aut pccnarum purgatorij pertinebat, nemo adhuc ineptfi

re quo fine fit as iftas fomniauerat. Sed erant aliæ caufæ politicæ eins ritus. Exempli caufa proderat quafiquadam ignominianotarelapibs, defertoresfidefautadultm ros, nam hæc delicfta ethnici non puniebant.Proderat etiam explorare eorum

mentes,an feriô reiïpifcerent. Et tamê fuperftiti'one creuit eins ritus acerbi'tas, quædam funt dun'ora apud ipium Cyprianum, quàm ut probanda fînf, ut quod ai't,nonualereabfolutionem, fi non acceflerit ille ritus fatisfaâio^ num,

Manet adhuc umbra uetufti moris, in recipiendis homicidis, quimos non primum poft Apoftolos natus eft, Sed conftat amp;nbsp;apud ethnicos figna ifle reorum, quæ gerebant homicidæjUt de Orefte, de Adrafto legimus Hæc figna tantifper gerebant donee certo ritu erant expiati. Arbitror autem à pnj mis patribus banc ceremoniam inftitutam fuilTe, ut confuetudine homicidarU cæteris interdiceretur, ac difcerentrudiores nbsp;uitare iniuftas cædesj^ abomi

nari homicidas.Sed hæc exempla nee culpæ, necpœnarum remiftionem^quas quidem Deus infligit merentur, imô Deus utile ipfas pœnas nobis tanquani figna reatus €fte,ut cùm Dauid erjcitur regno^ôd ilia tanta gloria non iblùmt«^’* grj nominiSjiêd etiam fapientiæ èc uirtutis exuitur,hic deformatus à Deo,tan^ quam fignis reatus induitur, hic agnofeit iram Dei, agnofeit fe reum efle, uerè clamat,Tibi tantum fum peccator feu res rea,ut tu iuftifîceris in iêrmoni bus tuis, 8Cc, Sic ipiàs pcenas cômunes amp;nbsp;proprias, quas iùftinemus mortem, morbos amp;nbsp;citeras ærumnas intelligamus nÔ caiu accidere ,ut Epicurei iômnù antjfed teftimoniaelfe iræDeiaduerius peccata, nosquereosefleagnofea^ mus, Sié confugiamus ad filium Dei qui fadus eft propiciatio. Sed define de hoc loco iam dicere etfi nihil utilius eft quàm in Ecclefià fæpe amp;nbsp;grauiter differ rere de uniuerià pcenitentia^id^ ièdulô fieri à noftris ftio ♦ Sed ille benè natus 'monachuSj qui fcripfit librum deledtorum,facit,quod folenthypocritæ, requirit fatisfacliones quas ipfe minime præftat ♦ Non eft ociofæ fecuræ mentis de magnitudine peccatf de ira Dei, de fide accipiente remifsionem concionari, Sed hæc propria amp;nbsp;arcana fapientia eft Ecclefiæ Dei, nec difeitut nifi in uero certamine, uera luefia, amp;nbsp;inuocatione Dei, Deinde ad hanc iàpiem tiam pertinet dextrè difeernere politicos mores, amp;nbsp;iufticiam ipiritus. Erant autem Canonicæ iàtisfacfiiones de quibus Cy prianus loquitur, mos politicus» AtconuerfiddequaProphetæamp; Apoftoli concionantur compleditur mo^ tus animi,timoremDei,fidem,diledionem,obedientiam in cruce, amp;nbsp;alios

Cùm autem hæc tota caufa fæpe fideliter explicata fit, amp;nbsp;exiftimem ptjs, qui noftrorum icripta legerunt abundè iatisfatfium efle, nihil opus eft hic lom Dci«Koc4fio= gjore refutatione, Pauca igitur de inuocatione mortuorum dicam, de qua, ut neßtnäoruw. (æpg alias, opponit nobis antiquitatem,ait Theodofium ftantem adfepulcra mortuorum fuas precesdixifleSCc,

firiptome Primum igitur de feculoamp; autoritate feriptorum ueterum itarefpom terum. deo, una quædam eft Ecclefiæ Dei catholicæ,perpetua amp;Spura dodrina per Apoftolos

Apoftolos tradita,quæhabet teftimonia Ecclefîæ etiam fequentium ætatum* Sed ali] fcripvores alqs puriores funt, ut totum doârinæ corpus,!! quis dextrè iudicec ,apud Auguftinum purius eft, quàm apud Origenem. Âlilcenc amp;nbsp;Gu«' gulafecula aliquid contagp, ut hominum natura in hac imbecillitate nunqua eftfine uicqs. Et natura tauemus patrijs amp;nbsp;præfencibus moribus, ideo cùm femina fuperftitionum irrepfilTent in Ecclefiam, fandi patres quædam uel no fatisconfiderabantuel tolerabant ,tametfî non probarent.Nota eft omnibus Auguftini querela de fuperftitione fuæ ætatis,cùm ait feruitutem Ecclefiæ iamg„jH4,ide duriorem effe Mofaica*Sed ferebat hic quædam uicia,occupatus alqs diftieili* perftitione oribus certaminibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fu;elt;£ttus.

Deinde nondum adeo creuerant abufus illi de quibus nunc differimus, ut polkabarbaricis temporibus Sc cùm acceffît quçltus, creuerunt.Erat con^ fuetudo facere mentionem mortuorum in publicis precibus,Nondum accelTe* rat opinio applicandam elTe pro eis cœnam Domini, nondum erat res queftui» ofa. Fortaflis aliqui priuatim mortuos inuocabant,Nondum tarnen erant fta* , tuac, nondum diltributa erant munera intet mortuos, nondum Anna dabat opes ut luno, nondum Georgius iuuabat équités ,utCaftor 8d Pollux, denicp femina fparfa erant, quæ adhuc erant exigua, fed tarnen ueram lucem fidei obs fcurabant, Ali] igitur alijs feuerius obfiftebant. Narrat Epiphanius fua ætate mulieres in Syria ftatuam Nïariæ circumtuliife, SC ei liba, ÔÔ nefcio quas res EpipbA^ alias obtulilTe. Hunc morem inter hærefes recenfet, amp;nbsp;oppreifum eife inquitmum, diligentia autoritäre Epifcoporù,quôd imitatio elfct ethnicifuroris. Nunc magna pietas ducitur inuocare Mariam,8d donaria liberaliter cumulate*

Quare cùm nobis antiqua exempla obiicitis,hoc rcfpondemus, nos fide# liter, ut fupra diûum eft, tueri confenfum catholicæ Ecclefiæ Chrifti, adfir# mamus nos de fymbolis non diflentire à probatis fcriptoribus ueteribus,con# unti^uitutw, oruere etiam ætatem illam nobifcum exiftimamus in cætcris noftris fenten# tïjs Ci dextrè de ea iudicetur.Etfi enim ipfi fcriptores fæpe ncgligentius loquun# tur, èc quædam priuata exempla reperiri poflùnt, quæ noftris ritibus aduet# fantur, tarnen mos Ecclefiæ publicus lerè conuenit nobifcum♦ Cœna domini una communis erat, etiamfi fortaflis teperias exemplum ubi aliquis fua qua* dam fiiperftitione priuatim tanquam facrificatutus, confuetudinem publicam mutauit, Ita ÔC mortuos aliqui inuocabant. Paulatim etiam hæ fuperftitiones irrepferunt*

Necualet argumentum ueftrumBac fadla funtætatepatrum.Retinea*';““^ tur igitur mos præfens.Eft enim diflimihs,ut fi quis dicat pater tulerat filium fepius conuiuantem, ergo debebit ferre Sc graflatotem infidiantem alienæmalw JiabilU nudiciciæ Ata uos exemplis uetetum, quæ adhuc minus mali habent, pofterio#**quot;^ uiciu po(lc risætatis meta, quæ ramfimthaluntEthmcis ,ltabnirc conamim »EtiamnlSa# fihus hac uoce compellat Niatty res,w’o'-7«.^oi k.oivwvoi qijovTió'«p, ó'tHa-twq

-rai «S'uMTtüTo.Toi, non tarnen retinendus eftmoshuius ætatis,cùm omnia plena fuutftatuarum Sè ad eas alligatur uel Dei uel mortuorum inuocatio, ut o* limà Neptuno profpera nauigatio, àCerere fruges petebantur,ita nunc ua* rf| opitulatotes inuocantur, Quate cùm uetuftum morem conftet difsimilem efle poflerioribus feculis, omittite illa priuata SC pauca exempla, ac ad nor* mam uidelicetadfcriptaPtopbeticaSc Apoftolicaredite. LapisinquitBafl= lius, ad normam accommodandus eft, non norma ad lapidem infteèfenda,

102 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\fELJXTH,

Hæcde Eriptorum ueterum ætatelioc locodicfla, uolo edam ualerci'ti reliquis.Non enim prorfus line uicio ætas illa fuit, amp;nbsp;tarnen nee Hieronymus facit mendonem inuocadonisjitigans cum Vigilando de honoribus mortuo rum, nec quid fecerit Theodofius dare dicitur* Sed ut fuerit mos dicere : ora pro me Paule, ramen femina errorum, ut in herbis fuerunt,amp; his ieminibus non eft recentium temporum furor confîrmandus»

Sed clamatis,aliquid populi infirmitati,amp; publicæ tranquillitad condo# Deerroreutd nandum eflé ; quantulum mali eftdicids, etiamfi pio errore uulgus inuocat S' i^uociti‘ mortuos, petit opem ad certas ftatuas. Semper uulpus aliquid habet ineptia# one ntortuoru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• »

cr adorattone nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Huic oratiom iapientum hoc opponimus,una res eit omnium maxima,

jiatMTum, inuocatio Dei, quæ propriè difcernit Ecdefîam Dei à cæteris gentibus» Muh ti èc funt Se fuerunt ignari Dci, qui tarnen alijs ciuilibus uirtutibus omnibus præditi fuerunt, ut Ariftides,Scipio,Pomponius Atticus, Sed hæc uirtus de# inwocdh'o ue. ftn't, inuocado Dei. De hac Ecclefiam doceri necefte eft. Hæc eft arx piorum, rlt;t arx{gt;ioru. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salomone, Arx fîrmifsima, nomen Domini, Et quanquam adeo

facilis res amp;nbsp;nota ac expofita omnibus inuocatio efle putatur,ut uos magnido# dores de ea rarô concionemini: tarnen facilimè corrumpitur, facilimè excuti# tur.Norunt omnes homines naturali iudicio,eftè Deum,mentê æternam eau# fam boni in natura,ut Plato définit. Ideo omnes quoquo modo inuocant.Imô quia illam mentem cogitant non efte fo!am,uult enim agnofti amp;nbsp;confpici, ad# dunt ei familiäres aliquos. Hos quoep inuocant. Hinc turba eft deorum apu^ Ethnicos, hinc morruorum inuocatio.Quid hæc habent incommodi inquies^ plurimum.Tantùm ita uult inuocari Deus, ut iê patefecit, uult iê unum agno# ici conditorem amp;nbsp;opitulatorem, amp;placatuseftperfilium, Eluius fiduciauulc inuocari. Cæterægenres nec agnofcuntDeum æternum patrem dominino# ftri lefu Chrifti,ncc certô ftatuere poft'unt refpici accipi fuas preces. Ecclefia certa eft, nbsp;nbsp;uult Deus nos credere promifsioni, quôd propter filium nos ex#

ftdtuarum Accurrit populus ad ftatuas,recirat precadonem,non cogitât quid inuo# quanta fint Dcum ne, an anirnam mortui, nec cogitât an Deus fie uelit inuocari, Sl pfcM«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certô preces noftras recipere. Hi furores tories damnati côcionibus

Prophetarum,confirmanturàuobis,dum defenditis hune morem quocunque prætextu.Nihil ne fceleris efte putatis mifeere religiones, Ethnicam amp;nbsp;Chri# ftianam, obruere ueram Dei inuocationem, pollüere Ecclefiam Dei, fpoliare banc ærumnofam hominum naturam uero præfidio C Si fie cogitant homines, Quiri’ne depelle morbum, impietas eft ,quôd tribuunt creaturæ potentiam Dei, Sin autem cogitant, Deus depelle morbum propter preces Quirini, impietas eft alligare Dcum ad hanc ftatuam,amp; fingere has preces hic magisre Cl pi* Nec feit mens an uelit Deus fie inuocari. Et confuetudo abducit horni^ nés à uero mediatore, amp;^intelleclu mediatoris. Conditi ftimusÔC redem# ti, ut Deum agnofeamus, uerè iuuocemus, ac celebremus, non ur Philo# ibphi putabant, fua quisque opinione,iêdut ièipfe Deus uoce fuapatefe# cit. Qtiare ad hune Dcum inuifibilem , qui fe patefecit exhibito filio, amp;nbsp;fua uoce iuisit nos hune filium audire, quicum fuo Filio 8^ Spiritu fando çondidit uniueriàm naturam , direda fit oratio, amp;nbsp;fît accenfa fîdes, quæ cre#

crcdac recipi preces propter filium mediatorem, amp;nbsp;petac nos Spiritu fan^ Q«.æ cogian^ do gubernari ÔC fandificari » Sic fonant Prophetarum, Apoflolorum 0^ lie?

defiæ purioris preces. Quoties incoas precationem, cogitet mens» Te uP uum amp;nbsp;omnipotentem Deum,æternum, pattern Domini noftri lefu Chriiti, conditorcm uniuerfæ creaturæ ÔC conferuatorem cum filio tuo domino noftro lefuChrifto amp;nbsp;Spiritu fando inuoco,miferere mei propter hlium tuum domilt;« num noftrum lefum Chriftu, quern pro nobis uidimam fieri uoluifti, amp;nbsp;me^ diatoremac deprecatorem pro nobis conftituiftimirandoamp;inenarrabili con lt;^dio,uc iram tuam ueram aduerfus pcccata generis humani, amp;nbsp;immenfam mv fevicordiam erga nos declarares^amp; fandifica ac rege me Spiritu fando tuo,col lige,rege 8ó ferua tibi Ecclefiam ,rege politias, da nobis uidum,pacem, bona Só Felicia concilia negocioru, amp;c» Talis aliqua forma fit precum, que fimul dip ccrnatinuocationem noftram,abEthnica,ludaica, Mahometica, amp;nbsp;excitet fi^

dem,quæ ftatuat recipi preces propter filium,amp; placerc deo talem cultum.Hai* rum maximarum rerum dodrinam EcclefiæneceiTariam, delent amp;nbsp;extingunt illæ Edmicæ opiniones de inuocatione mortuorum, quas uos alitis nbsp;nbsp;confir*

matis. Quod idolum hadenus tollitis Adhuc pecuniam colligi audio ad pallium Annæ faciendum,in quoutinpallio Mineruæ Atticæintexetisforlt;» tafsis gigantomachiam ueftram qua bellum coelo infertis» Hæc recenfui, ut quanta de re agatur, amp;nbsp;quid,quo candore agatis,ledor eonfideret,

Allegant caufamin pagina Eiip cur mortui inuocandi fint, quia inquE untmulta requiruntur ad dignam amp;nbsp;fandam orationem , uthabet Cypria* nus, quæ citiusin fandis àco'rpore abfolutis,quàm in uiuis eft reperirc.Expen de ledor,quale fit hoc didum.Etfi orantem oportet adferre ad Deum conuer^ tionis non de« fionem,tarnen fiducia petitionis non debet niti propria dignitate, fed medialt;« nbsp;nbsp;niti pro=

toreChrifto,ficutipfe inquit: Quidquidpetieritisin nominemeodabituo^feTSXn bis» lubet in nomine fuopcti, hoc eft, nominatoipfo, rogato Patre propter ci,njto, Filiura, hac fiducia, quod propter eum uelit nos reciperc, exaudire, iuuare, ut Paulus inquit: PerhuncbabemusacceffumadDeum » Item, talem habend tes Pontificem, accedamus adDeum » Si fuam dignitatem metietur Dauid, quandoinuocabit'Timo fic accedendum eft ad Deum , cum conuerfione, confefsione indionitatis ,ut ait h^auid-.Noniuftificabitur coram te omnis uigt; uens » Item, T?bi tantum fum peccator amp;c.Daniel : Non propter iufticiam noftram peto,fed admifericordiam tuam confugio ,2lt; peto propter dominu, ideft,uenturumM.efsiam» SicnosPropheta?,ficChriftus,fic Apoftoli,ficEc^s clefiaiubet precari, Sedifti deterrent uiuos, ne innocent Deum, ac iubent in# terea quacrere mortuos, qui fint pro eis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utmeminiinqnodampago

interrogatos colonos, an feirent preces,refpondcre,fatis effe fi feiat eas paftor, qui propterea conduftus fit ,ut pro ipfis oret.

■Reliqnas nenias Sc calumnias de hoc loco praetereo * Adbortor autem piumleftorcm,neexiftimet dcreleui dimicari,cum deinuocatione diflerilt;inttoclt;itio|irie mus,fedcogitct ueram inuocationem praccipuum eftepracfidium,utitadica,(l‘^‘“”’ piac mentis intantis acrumnis uitae communis, fient in Pfalmodicitur : Illi curribus SCequis ; Nos autem in nomine Dei noftri inuocabimu.Csogi# ' tet item inuocationem ueram praccipuum mnnns effe,quod Deo praeftan# dnm eft, ScCbrifti beneficia fine boc exercitio non pofte cognofei, Deinde

104- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THILÏ^T. MELATSLTH.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæc argumenta fibi proponat.Inuocansnaturam inuifibikm tribuitei omnk

l/iuocdtio H(l= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11. ’r

tttræ ittuißbili potentiam, quia Itatuit earn uidere motus cordium in omnibus hominibus, tribuit omnU Prætcrca mens non ftatuic Deo placere cultum, non comprobatum dido db fofcHtiuw. uino.PoftremOjquoquo modo corrigitur hie ritus, tarnen abducit oculos à me diatore Chrifto, labefacit fidemjd eft, fiducia mediatoris, quæ in inuocatv one lucere debeuEt parit multiplices fuperftitiones, quas horrendæ pang co«» mitantur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Exempt san^ Haólenus de I'nuocatione dixi.Longé aliud eft loqui de prædicandis eo* lt;3orK imitativ rum uirtutibus, quæ non folùm imitationis caula proponendæ funt, fed etiam cnisMHp,cr uediicamus quomodoDeus Eccleiiam gubernet, confideremus quale fuerit ‘J”’’minifterium, agamusDeo gralt; randa funt, ti^s quodEccleiiam ftruat* Confideremus Exempla iræ èi. mifericordiæDef ut in Dauidis, in Manaisis hiftoria, quæ nos de timoré ÔC de fide docent. Ma* gnum Ôé mirandû theatrum eft bee tota rerum natura, pulcritudo Sd ordo cor* porum cocleftium, motuum leges, terræ fcecunditas, fluminum perennitasjb luftria his tot rebus ueftigia Dei impreftafunt, fed nullum pulcrius opus aur fpeclatu dignius eft aut plura de Deo teftimonia nobis cernenda exhibens, quàm homo pius,ut Abraham, Sara,lofeph,Dauid,Efaias,IeremiaSjElizaber, Paulus et alij. Multa igitur grauifsimè amp;nbsp;utilifsimè de fanclis dici poflunt,re* mota inuocatione,

Df ctxna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc de ccena domini di(fiurus,obtcftor omnes pios, non utnoftra ftri*

Dowmh. pfa legant,fed ut oculos circumferant per tot templa uniuerfæEuropæ,amp;co* fiderent quanta fit hums diuini inftituti prophanatio.Maxima turba facrificu* lorum prorfus ignorans quid agat, polluta confeientia feruit confiietudini aut fuo uentri. Præterea cùm ceremonia inftituta fit ad fidem in uiuentibus

exercendam, transfertur indigniftîmè ad mortuos.Poftremo cum facramenta fint certi generis atfiiones ifti panem circumferunt prorfus extra inftitutum u* Extra itißituz fum, ÔC extra iacramenti adionem. Cum autem Deus ad nullam creaturam Urn däionem alligandus fit fine iuo uerbo,certiisimum eft extra inftitutam acfiionem,pancni dheudlL^crd alienam eftéàfacramento. Certum eftcùm baptizatur homo,in adio* mente, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nc adeffe Spiritum fandû. lam fi' quis baptifmi aquam circuferret, quafi indu*

fus ibi Spiritus fanótus manear, ac iuberet earn adorari, omnes prj hunc erro* rem execrarentur.lta de cœna Domini Iciant pi),ceremoniam in aétione facra mentum efle, non panem ad alium uium circumlatum ♦ Si iam reuiuiicerent Ambrofius Sc Auguftinus,ut non dicam de Apoftolis, ac uenirent ad hæc fpç (ftacula, in quibus longo ordine incedunt lacrificuli, geftantes ligneas,argen* teas,marmoreas ftatuas, deinde uero fequitur Hiérophantes, geftans panem, uiderent^ circumfufam multitudinem inuocare hunc panem, expauefeerent, ac interroga rent ubi gentium eftent, amp;nbsp;quæ nouæ poft fuam ætatem Ethnico rum ceremoniæ natæ eftent ; non enim putarent fe in loca Ecclefiæ Chriftia* næuenifte.Cùm ueroaudirentccenam Domini in hunc morem, conueriâm efte,tum uero fimul dolore atque indignatione exardefeerent, ÔC magnoani* mi motu populumaduerum facramentiufumreuocarent,Ôddeuerispietatis exercitfjs monerent.

Fuit olim fimilis Perfica confiietudo, circumferebatur lacer ignis, quem adorabat populusjac præibant trecenti lexaginta quinep lacerdotes, ut nume* rus congruerec ad dies anni, amp;nbsp;gerebant certa ornamenra.

U LK 1 L L, it M LU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï05

Cum igttur tand abufus in conipedlu fint, curadeo duri eflis, utgemitus piorum amp;nbsp;querelas iuftiffîmas audire nolids. Deinde quanquam ipfi agnoici^« tis haec uiciajCamen ea populo exculacis,ne poIitiaEcclefiaftica, ut dicitis,moi« ueatunCitatisueccrum teftimonia, Canones, iÿnodos,utindoâ;is fucumfa^î ciatis Sc errores confîrmeds,

Memini meàgrauibus uiris audirejuenifle Tubingam fàcrifîculutn qui nefcioquas reliquias,ut uocanr, ofsium circumferens,hoc prgconio eas popu^ locommendabat, uidelicet,nihilàpcftilentia periculi fore toto anno his qui femel eas reliquias ofculati effent, Ebrardus princeps fapiens amp;nbsp;grauis, non ferendam fcurrilem impudentiâin concionibus iudicans,obiurgat ipfë alperè bcrgenßs ex^ lacrifïculum ilium, Is refpondet iè uera dicere, quia populus non det oiculum pojtuUtio cü reliqurjs,fed uitro. Tales funt ueftri colores quibus nunc excufatis abufus, ut extriceds uos ex piarum reprehenfionum laqueis,amp; tarnen in populo praua /Hgwtore, confuetudo 8c error confirmetur, Ambiguas Sc mutilas delcriptiones iacrh ficq excogitads,deinde pro mortuis dicids ualere fi non adplicadonem,at fuf» fragium, Fingitis cothurnos in canone, ut leniads abfurditates. Nam ibi pe^* titis ut huic hoftiæ Deus faueat. Hoc quid fibi uult fi Filium offèrtis, Deniqj præparatas elufiones in multis materijs habetis uelut ludæi,

Noftra fimplicia funt Sc explicata. Confiât enim apud ueteres annis fe^ rè quadrinsentis fuiffe unam communem coenam, fine priuads, Huic mori

•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;- ir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ttunaCommu

puoiico amp;nbsp;probato opponitis exemplum inde ulque ex Atrica allatum,de cœna, priuataMiffa,qua pulfum efi alicubi Ipedrum, Credibile efi pauladm exem^ pla eius moris,præfertim apud barbaras nationes irrepfiffe, Sed plus ualeat mos publicus amp;nbsp;probatus, Pauladm ÔC mendo mortuorum in cocna, recepta efi gt;nbsp;græcus Canon dicit offerri pro Prophetis amp;nbsp;Apofiolis, Hec erat gratiaru -aâio probanda, non fiebat adeosliberandoslt;àpccnis, Pofiea opinionata efi, de adplicadone ut mortui à pccnis liberentur, quæ tarnen naturæ facra^« menti répugnât,quod ad fidem excitandam in uiuendbus infiitutum efi.Sicut inquit Cliriftus : Facite ad mei recordationem, Præterea oratio,quæ non ha-' injlitutum v ' bet teftimonium fcripture, incerta efi,Nulquam autem in Prophetis auc Apo# exdtetfiae-ftolis extat exemplum,

V etus igitur puritas refiituatur,ut populus recte inteUigat uim oC ulum tuiu facramend,óc aflhefiat ad uera fidei exercida in ufu facramenti, non concipiat falfam fiduciamde alieno opere, non abducatur ab agnitione beneficiorum Chrifii, lciant fumentes fe fieri membra Chrifii, amp;hancfumtionemeffepi^ veriw ufinsa. gnus quod tefiatur uerè nobis exhiberi,donari,adplicari propter filium Dei, 5«“*= remifsionem peccatorum in Euangelio promiffam, Et fides excitata hoe pi^: ^ore nitatur non fiio uel minifiri opere,ièd mediatore Chrifio, cogitet de ira Dei aduerfus peccatum, de uidima, de Chrifio gubernante amp;nbsp;defendente Ec^ clefiam,agat Deo gratias, petat regi nos Spiritu fanóto, amp;nbsp;ficelât mentem ad ueram obedientiam, De his tantis rebus in ulu facramenti commonefaciendt funt homines,quarum noricia extinguitur, cùm alitur fiducia meriti amp;nbsp;appli^ cationis làcrificuli amp;nbsp;difcernituradplicatio facrificuli, à populi adplicadone, qua fua fide quiique fibi in ulu facramenti amp;nbsp;alià:s adplicat Chrifium, Suntque opiniones de adplicadone facrificuli, natæ ex ignoratione doefirinæ de iufti^« , cia fidei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Plura autem de tota caula alias diximus, nee deletfti quid uelint defend derCj ‘

dere aufi fiint intégré dicere, fed alîegant mediae amp;nbsp;ultimæ æcatis {criptotuW dida» Prouoco ÔC ipfe ad fcripta uetuftiora, amp;nbsp;magnopere optarim confèrri lcriptores, acnonfolùm numerari, fed etiam ponderari fuffragia, Scioeflè magnam diflîmilitudinem,ec recentiora fubinde funt impuriorai V Itima ctas dicit de interitu panis, amp;nbsp;quærit quid edat mus, rodens panem confecratum, ïnuitus hæc recito, cohorrefco cogitans. Quid fimile eft in ueteribus Epi* phanio,Ambrofîo,Âugufi:ino^quantô hi circumfpedius loquuntur;”

Nee tam dodlrina, quàm fide ôd attentione opus eft in hac controuerfia Säcrdtneiüti iudicanda. Omnesiani intelligunthanc fententiam uerifti'mam efle, Sacras pint aäiones' menta certi generis adiones efle extra inftitutam actionem nequaquam red^ Ct gcnerii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facramenti rationem, Quare non tarn infcitiam quàm negligentiam

prehendendam arbitror in illis qui errore aut olim hos abufos auxerunt, auf nunc ftabiliunt, Nam qui nunc admonitf tarnen propugnant,peccant magis quadam impia peruerfitate, quàm errore, pios uero adhortor ut fugiant pro^ phanationem ccene Domini, quæ fit in Mifli's priuatis ilia pompa Perficaj de qua dixi, ôd cogitent officium efîe unum omnium fummum, propter quoH præcipuè conditi amp;nbsp;redemti ftimus, redéinuocare Deum, ôd meminerint mandatumffiupite idola, Dixi multô breuius amp;nbsp;tenuius de re tàta,amp; deledos O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z*

moneo, ut caueant ne maiora certamina excitent, Jpfi dum fuo odio amp;nbsp;petu«' lantiæ morem gerunt, nouas quæftiones mouent, quarum agitatio ipfis mini^ mè profutura eft,

Aliquoties oftenduntdeledi le quoqj expetere emendationem Eccïefa?, t('lhonfio de accufant negligentiam fuperiorum à quibus hadenuseius rei confiliaim^ qu^eld O- CO pedita efle queruntur, Hæc artificiofa ironia eft o^xH/xaTroAir/Kop Zoyou, ut uocat cepionibiK Thucydides, cum honefto prætextu praua confilia teguntur, ut in republiek c/er» fccunda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Simulant ftudiû Ecclefiæ emendandæ, cùm reuera nolintab^

ufuum neruos labefaâari, nolint attingi inuocationes mortuorum, Milfani, ccclibatumjuota,imô adhuc damnat utentes integro iacramento, Mordicus retinent errores doélrinæ de poenitentia^de iufticia, Quälern igitur expetunf emendationemç’ dicam: Volunt à ftatuis in templis detergi puluerem^uolutit pifturas ueteres obfolelcentes in tcmplorum parietibus renouari,Et utfaciant aliquid ex Delphico oraculojuolunt aras cubicas duplicare,ut fint auguftiores, ferent leges de non alenda barba,de fe-rJoAoyicç precum non intelledarum, Hac funtillæmagnæres,quarumreftitutionem requirunt^quam déplorant impc^ ditarn elfe àPrincipe.Odium fuum amp;nbsp;contumaciam fignificant,aciniuftêtra^ ducunt Principem,qui tot iam annos cum uiris præcipuis iummorum ordi^ cenßliuM num,ut ipfi Deledi norunt,deliberauit quomodo uerè conlulatur populi falu^ Hfzwrfnnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imuocatio Dei reftituatur, Hæc confilia illi præcipuè impedierunt,

docln'næ puræ lucem, nee cenfuram de fuis moribus ferre póflünt» fuerih nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non uoluit Princeps proponi fucolas emendationes /ed fidei, Sd moribus pro

futuras, Videbat populi infcitiam, fuperftitiones, ftatuarum adorationem, negleffionem dilciplinæ^uidebat paftoribus indoètis commendari Ecclefias, ftipendia uero prædæefle abfentibus, Videbat multis modis prophanari coenam Domini, uidebat mores facerdotum corruptos fruftra ad canonum uincula reuocari. Ne uos quidem Delec'ii hoe pafluri eratis. Fuit igitur lonlt;* ga amp;nbsp;tarda rei tantæ deliberatio, ut quærerentur ialutaria remedia, Opto autem utinueniat congruentia ad Euangelium Dei, quod norma eft gu^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bernationis

bernati’onis Ecclcfiafticæ. Quam enim uos normam propom'n's cùm adhuc propugnetis iniuftam legem de ccelibatu,quam uos ipß (eiiis foneem efle mul torum ingentium fcelerum, quæ Deum horribih'cer offendunt^ Sc fæpe publia ciscladibus puniuncurjamp; exemplopublicis moribus nocenu

Hic maonos aceruos futilium Canonum amp;nbsp;arpumenta furiliora cumu^ lacis, quibus omnibus oppono unam hanc regulam. Prouidendum eft omni!« bus gubernatoribus, precipuè ueró Ecclefiafticis, ne legem condant, quæ im» pcdicueram inuocationem Dei. Confiât autem paucos ad ccelibatum idonci« os elfe : cæteri aut uincuntur communi imbecillitate, aut infeliciter iècum ipfi ludantur. Hi impedin' maculis confeientiæ non inuocant led fugiunt Deum» hide multi in Epicureum contemptum ruunt, aut deiperatione opprimuntur» Quare hæc lex tot iamieculisinfinita agmina animarum à Deo auulGt, amp;fin . . cxitium æternum impulit» O fefrea pedora omnium gubernacoium, fi hæc sacerdotui» tanta mala non confiderant, fi non adficiuntur intericu animarum, fi non pu# cwmonft tant magnum feelus, impedire ueram inuocationem, fi non cogitant Eccleiqs probibenduin. iitiliores eife paflores pios et dodos maritos,quàm leues amp;nbsp;indodos ccclibes, Scitis autem uos ipfi multis locis deefle pallores, icitis iam uiginti annis mub tabonaingénia, quæutiliter Euangelioicruire poterant, propteruinculum coclibatus non acceffîflè ad minifleria Ecclefiaflica»

Meminiquendam Epifeopum Ratisbonæ Contareno dicere, necefia^ voces rpifco^ riô concedendum elfeconiugium presbyteris, quia alioqui defuturi eifent ec* clcfr)s paflores, iam multas flare déferras fine miniflris. T um Contarenus po«« miratus,poire Ce mederi inquic huic rei, quia Italia monachis abundat, quos fit tifeum miflurus Pontifex ad uacuas Ecclefias» Quid agent, inquitille, cum linguam noflram nefeiant'?’ Contarenus refpondet l'acrificaturos effe de more. Epilcolt; con^daJo pusuerecundèrefpondit,necefiarium munus effe,docerc populum ÔCEuanxco/»«^« gelq cognitione pietatemeffealendam, non fufficerc fpecîacula ceremonia.^ rum,

Cùm igitur tam miiltæ magnæ caiifæ fint, quæ quidem uobis omnibus notifsimæ funt, ne prohibeatur coniugium, non dubico multos hanc uitupe* rationem coniugf) in ueflrofcripto, magno cum gemituleduroseffe.Efl qui* demita perfpicuaueriras,ut non infeitia eife polfit, fed fitimpudentiafufip bus punienda fi quis contradicat, ut cùm Academici labefadare principia ge* ometrica conabantur.Ita cùm omnes là ni norint quanta Ecclefiæ labes fit,con iugn prohibitio , impudentia non uulgaris efleam defendere. Sed Paulus hac de re atrocius loquitur, qui coniugrj prohibitionem inquit dodrinam effe dæmoniorum*

Vos uerô non tantum defenditis, fèd etiam fcurrilcm uerborum obfccci« nitatem, amp;nbsp;multas calumniasadditis. Decem millia facerdotum funt iam in Germania, qui funt coniuges amp;nbsp;habent multos liberos. Nec dubium efl pluri* mas matronas in hoc ccctu Deum uera pietate colere amp;nbsp;hæredes eflb uitæpff,-„j ætcrnæ. Has omnes Eccius in poflremo fuo feripto lupas nominat.Et quidem fè Sdierdotuiti ucfacetus uideatur, penè in fingulis paginis in ilia fua tan^ Cygnea cantione,'^*’quot;'quot;^^^ idem conuicium repetit. Etiamfi caufam non probabat Eccius,tarnen erat ho* minisfexui parcere.Quâtô uerecundius Auguflinus, qui tametfi uota folui no necuotj. nec Iebat,tame pofl uotu,coniugia cocrada rata effe uoluit,uidit uir fapiens habê=lt; nbsp;nbsp;quot;of“’«

dâ efferationê mulieris, ÔC de uoto difpenfabat, ne iniuria mulieri fieret. Nec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, coniugid lolui

?' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uetufu

log nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THILITT. MELAKTH,

uetufti Canones primas aut fecundas nuptias improbant,tantum à minifteni^ remouent eos, qui malebant in coniugio uiuere, 8d uitæ genus probant» Ecci# us fpurcifsimo ore coniugium ipfum damnat,et tot honeHas et pias matronas lupas nominat.

NecprofecEtô quenquam moderatum uirum intotaGermania,quamIi^ bet inimicLim noftræ cauiæ efle arbitror, qui non iudieet banc Eccq rabiem magiftratibus puniendam fuilTe » Vos nunc imitamini , toties uocatisinct^ Earn, item fceleratam confuetudinem, amp;nbsp;additis alias contumelioias adpella^ tiones, amp;nbsp;Plaùtina uerba, quæ non recitabo, legantur hæ deliciæ in ueftris li^ bris,non.n,obiccenitate uobifcû certabo^etß mores quorundam ex uobis fans magnâ materiam fuppeditant. Sed prudentes magiftratus oro,ut banc ueftr«* petulantiam coberceant, qui fi negligent, uos tarnen admoneo,ne contemna^ tis ingenia tot iuuenum, qui iam ex bis connubrjs nati funt,Vt quilt^ eft gen^* rofifsimus, ita maxime irritatur contumelia marris.

Non dubito autem Deo curæ eftc familias noftrorum lacerdotum, reifte amp;nbsp;fideliter docent Euangelium, 8^ magnas ærumnas propter Cb riftun* fuftinent» Et funt aliqui non obfturis teftimonrjs diuinis ornatftquos nominal re pofl'em. Seruabit igitur Deus eorum pofteritatem amp;aditum ad rempublu filijs eorum concedetjqui maii crédité, non obliuifcentur bascontumelias. ne obliuiicantur, à multis bonis uiris commonefaciendi erunt,qui eos iam op^ tima dofttrina inftruunt,ut utiliter ftruire reipub.amp; ueftram tyrannidem eutf tere pofsint. Tandem ueritas, quamuis diu reprefta, eluftabitur ex præ^ fenribus difficultatibus, ÔC ueftram bypocrifih,ueftras calumnias amp;nbsp;impoftu^ ras obruet.

ObtulitftD. Bucerus adplacidam dilputationem amp;nbsp;collatioijem (ftrinæ, nec reprehendo eius confilium. Sed quid cum rjs diiputare prodeft, qui etiam cum norunt fe malam caufam propugnare, tarnen nullum finemft“ D Cd 'tt t' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;longas refutatie

neaduerfano nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inftituere, quid enim attinet bæc futilia diluere.Nemini hodie nifi uokn

rum,ncmini ti imponitur necefsitas, quia nemo nifi uolens adit facerdotium ♦ Pfeudolun* nifiuolenti ifta decent in comoedia.

Fingire onus efle uoluntarium, num propterea lexualec fuperftitioft» maximæ multitudini impofsibilis, impediens ueram inuocationem, exitio^ la magnæ parti ccclibum'7 Nemo nifi uolens pecuniam à fccneratore mutuan* fumit, num propterea lex quæ adprobauit focnus, iufta fuit;quot; Deinde quomogt; do uolentes dicuntur, ut qui data pecunia uitam redimunt à latronibus. Itacp multos pios amp;nbsp;do(ftos deterrent à minifterio.Quare iniuftifsimum eft addine celTario ordini tarn periculofum onus.Doment,inquitcarnem,cur ipfi non do mant'T

Vtinam crederent uérè offendi Deum impuritate amp;nbsp;incendrjs animiS^ corporis in boc genere, utinam intelb'gerent que uirtus fit caftitas,quäm grata Deo. Etfi natura bominis in bacimbecillitate^prona eft ad uicia, tarne gradus funtbuius rei. Natura tenera dum creftunt corpora amp;nbsp;ante nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tab's eft, ut

nondum ei aliqua coniugali confuetudine opus fit» Ideo in ea ætate, fi mcdio^ cris diligentia öd aliqua pietatis exercitiaaccedunt, puritas reftè conftruari poteft.ld fciat iuuentus,ut maiore cura regat mores, nec diffi'cultatis opiniont remittat diligentiam.

Multos implicat diabolus uarijs uicqs, quæ natura adbuc tenera reform» midat*Has inßdias diaboli, ôlt;^ praua fodalitia cauere inuentus difcat, ac cogv tet diabolum longam telam texere ♦ Ctïm femel funt impliciti, poftea plures lapfus, amp;nbsp;graues pœnæ in omni uita fcquuntur,quia uox Del non fallit, quæ ait.Scortatores èC adulteros iudicabit Deus,

Poftcahomo uegetus in ««./xh magis experiri uires fuas poteft. Si donum babet.ut mediocri diligentia abhibitaretineatueram puritatem corporis,pr£lt;* clarc facitjß hoc donum tuetur, Sed ß mediocris diligentia non proficit, man« datüDei eft,ut coniupio utatur,ßcut diuinitus fancitum eil, SC in eo uiteoene« re pure uiuat» Eft igitur hie quoqa caftitas,confuetudo coniugalis, cum purita«* cdßittn te lila cÔiunâ:a,quia feruatur naturæ ordo^quem Deus inftituit,qui 8C coniun« gi marem Sd fceminam certalege, amp;nbsp;hos coniundos nö uagari aHcctibus,ncc alijs modis contaminari, uoluit.Et ph hacuoluntatejaiuentes in coniugioreti« nere confcientiæ puritatem, amp;nbsp;inuocare Deu poftunt. Mandatum clare extat apud Paulum. V itandæ fcortationis caufa, unufquiscç uxorem fuam habeat. Item,Ne erretis, Nec fcortatores, nec adulteri regnum Dei pofsidebunt,Hæc fulmina opponimus fuperftitioßs canonibus, qui coniugium prohibent.

Si qui uerö fpreto diuino remedio ruunt in libidines, non retinent confci enti3cmteoritatem,nec poftunt Deum inuocare.Sequitur ergo aut Epicureus contemtus Dei,aut defperatio, ac res oftendit maximam partem facrificulorû pUureuf con. ' in tali Epicureo contemtu Dei totum uite curriculum conficere.Hæc qui uerè mala eftc ducunt,legem cœlibatus execrentur.

Sed poteft, dicitis, feruari, domita carne.Confenuneum eft aliquos fœ« cundos etiam in W«,ftd occupatos magnis nbsp;nbsp;ueris curis,tantifper dum funt

occupati,retinere puritatem ,ut Auguftinus,etßiunior uixit liberius, tarnen poftea, cùm incidifCet in certamina acerrima cum hæreticis, cumcp admotus gubernationiperpetuis curis exerceretur,facilius hæc incendia,reftinxit. Et tarnen querelas multorum talium legimus.Reliqui funt alif tranquillius uiuen tes, qui etfi luâantur fecum, tarnen puritatem corporis,non retincnt,ut Ger« fon alicubi fioniftcat.Hæc non eft caftitas, fed uitæ ratio diftentiens ab ordina« tione diuina’^ Ethi motus incompofiti fæpe uulnerant confeientias, ac im« pediuntinuocationem Dei.Quare Paulus dixit : Melius eft nubere quàra uri.

Primum igiturin hac difputatione cogitet pia mens mandatum Dei, quod præcipit caftitatem, id eft, puritatem animi nbsp;corporis, Si confideret J

horribiles comminationes 80 pecnas quibus Deus iram fuam aduerfus corlt; poen« libidt. porurn contaminationem declarauit.Notæ funt hiftoriæ . Inter diluuq cau« ««gt;»»♦ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fas rccenfentur libidines, PofteaSodoma deleta, occifa uigintiquatuor milia

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferè funditus deleta,propter ftuprataEeuitæ coniugem. Dauid propter aduB

\ terium regno expulfus eft. Caufæ excidi) lerofolymæ, àleremia nominantur dutc præcipuæ, idolorum cultus, nbsp;nbsp;adulteria, propter has caufas Sc cætera

régna toto orbe terrarum uarqs tumultibus quaftata Sc mutatafunt.Troia e« uerfaeft propter raptamHelenen.Romæ reges pulft funt propter ftupratam Lueretiam. Aegyptq reges propter uarias libidines deleti funt, Denique cur Turci Aßam, Græciam , lllyricum, Pannoniam opprefterunt': Non du«

Quare cogicatione mandati diuini ôâ pœnarum nos ad caftitatem excP remus, amp;nbsp;quæ fit uera cafticas difcamus ex tettimonqsdiuinis,non ex rancidis vtramcâfli. Canonibus, Si cui donum contigit, diligentia tueatur, fi quis puritatem cor* atemdclcri= poris extra coniugium non retinet, ducat coniugem,iuxta legem Dei, ut in 'in^diuwdnôii^^ genere cafté pure uiuat, Sc ftiat hoc ordine conditam eile hominum wncidi C(i«o.naturam,ucîofyK fit mutua inutrotplèxu, amp;nbsp;mares fufcipiant curamdefen* dendi foaendi alteram partem generis humani.Deinde Iciat hoc ipfum ui* tæ genus non leuem militiam efte, quia mulieri lâbores pariendi ÔC educandi fobolcm, uiro multiplices curas domefticas adfert, in quibus uult Deus fidci amp;nbsp;dileétionis exercitia lucere* Nec tantùm domefticis curis implicatur mari* tus, led etiam ciuilibus, magis ei propter famiVam imbecillem opus eft com* muni pace, magis ftatu mediocri pofteritatis»

Harum igitur rerum cura,etfi adfici aliquos ccelibes, ut Bapciftam,Chri* Paulum ôé alios iridemus, tarnen hi Heroic! motus non folenteftein nonfunfvn uulgo coclibum, quod expedite uiuitjion ut fe curis publicis oneret^ fed utp^ uul^o coclibu. ricula Be moleftias fugiat.MtyaXK TUfawîçavJ'f? TEKvaiyyuvKjinquic Euripides, Vern eft difficilem feruitutem efle coniugium, led Deo grata eft, cum mens rede fuftinet, exercet inuocationem, meminit generationem fic à Deo inftitutam efre,qua quidem procreandi fint homines in Ecclefia æterna Deum celebratn* ri, ncc uulc cam mirando operc generationis abuti,ut ccelibes horribiliter abu tuntur. Sufcipit amp;nbsp;reliqua négocia familiæ, ciuitati, Ecclefiæ fuæ necelfaria» Nam ut hæreditatem,ita honeftum ciuitatis ftatum amp;nbsp;Ecclefig puritatem libe* ris præftare debet,

fuerunt coniuges plurimi, non folùm in populo Ifrael, fed etianï patre Epifco* Epilcopi ucteres, fcitis Nazianzenum patre Epifcopo natum eflejs cum præ* po tutus, nbsp;nbsp;dicat parentum coniugium, narrat cantam eruditionem Sé pietatem fuilfe ma*

tris, ut patris fidefua Collatione Sé difputatione fepc erexerit Sé confirmant ait Sé non folum in domeftica conluetudine earn lenfilfe curas patris,fed etiam cum autoritäre in ccetumulierum ualeret, plurimum ad publicam concordi* am grauicatê ipfius profuilTe, Tales multæ fuerunt familiæ presbyteroru im* tiójSé nunc noui tales multas,quarum exempla profunttotis ciuitatibus.

Conftituta igitur definitione caftitatis, redeo ad refutationem calumni* arum,que funt in libro deledorum.Hortatur Chriftus, inquiunt,ad continen* c«H riam,Bucerus dehortatur, Vtri aufcultaudum';' ac tales antithefes multas coa* butum idone- ceruanc, ut fticum rudibus faciant.Vera Sé firma refponfio eft.Chriftus horta* os^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur idoneos ad ccclibatum, ut donum rede tueantur.Idem Chriftus fis, qui pn*

ritatem extra coniugium non retinentpræcipit, ut pure in coniugio uiuant De his Sé ßueerus loquitur, prorfus ut Paulus, qui ait, Vitandæ fcortationis caufa,fuam quisep uxorem habeat.ltem. Melius eft nubere,quàm uri,

Ccelebs curat ea, quæ funt Domini.An de ccclibe immundo loquiPau* lum exiftimatis,qui aut ruit in libidines, aut infeliciter cum natura fcecundalu datur^Taiesccelibes cuminuocareDeum non polsint,quomodo curabunt res diuinas Ç' Ccelebs dono præditus,Sé occupatus fua militia,ut Baptifta,Pau* Hs,Athanafiïis,expeditior eft ad omnes fubicos cafus, qui inciduntin tanta non eft uulga-- mole gubernationis.Sed hic Heroicus gradus,nô eft uulgaris. Cgteri igitur foe cundi in fua mediocritate fîdeliter fèruiât.Hi etfi diftrahûtur curis domefticis, uxorisj

L U 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K M L U U i\L I t. L\ à. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lU

Uxoris, liberorum miferijs, tarnen reti'nenc caput, uidelicet bonam confcientb am,ut inuocare Dcum poflint. Hæc res ueram tranquillitatem parit» Econtrà immundi cœlibes hoc præcipuum bonum amittunt, amp;L proriiis à Deo auelluiv tur,amp; qui æftus animi,quæ perturbationes,quæ mala fequantur nocum eft.

Nos coniugium facerdotum eô defendimus, utferuireDeo bona con^: fine de» fcientia iàcerdotes poflînt. Vos cur propugnatis ccrlibacum C Adeo ne om# fendatur con» nés homines ubicp terrarum ftipites efFe iudicatis, ut caufam nemo uideat, ne# Sdcer» îno fuipicari poirit“?’ Num propugnatis, ut uica fit purior;quot; at conftat quales fint snores maximæ multitudinis. Num ut in uitæpuritate inuocatio minus fit ïmpedita Imo ut quiicp maxime intelligit inuocationem, ita maxime optât hoc onus fublatu elTe, Num ut expeditiores fint ad Ecclefias docendasC quotus quiicp docer. Vna eft uera SC iola cauia tuendi coelibatus, ut opes commodius quo.decduft adminiftrentur, amp;nbsp;fplcndor ordinis retineatur. Propter hanc caufam, quæ in de» Ecclefia minime ualere debebat, à potentibus lex impia defenditur, multi p Ph facerdotes interfedti funt. Hæc delecfti non ignorant. Et tarnen fimulant iè pietatis caufa ccclibatum, amp;nbsp;uota tueri, eacp fciunt non ueris caufis, fed iniufta ui amp;nbsp;crudelitate defendi.

Eth autemfcio nobis obijci apoIogum, quern récitât in tertio politico# Lfporw Leo» rum Ariftoteles, uidclicetut quondam lepores cum leonibusiura ^f^'éiijei'^potenid» fent, dilaniati funt, ita nos fruftra concionari potentibus, nobis tantum ac# bnsconciona/t ceriereærumnas. Non poteftis,inquiunt,cogere fummos ordines, utufi'tatam legem aboleant. Qiiid iruftra in repub, uociferaminiC Talia funt Ecclefiaftica certamina, Et quanquam humanis iudicijs non dirimuntur, tarnen non funt inutilia. Ridcbant pontifices amp;nbsp;principes leremiam, Baptiftam, Chriftum, Apoftclos,doneelerofolyma euerfa, certamen diuinitusdiremtum eft. In# terim tarnen dodores illi aliquam Ecclefiam collegerant, Ita amp;nbsp;nofter labor non plané irritus eft, Si non fieeftere poflumus potentes,at aliqui priuati mo# uentut,utfugiant,ut execrentur idola amp;nbsp;libidines. Et iieritas in Ecclefia dicen# da eft, uel filradus illabatur orbis, Qiio tempore in Sodomis amp;nbsp;uicinis oppi# dis furnma fuit morum corruptio turpitudo, duo uiri erant in uicinia Sem amp;nbsp;Abraham, qui fuis concionibus hæc tanta flagitia acerrimè taxabant, Sem pene in confpedu urbis Sodomorum in Salem domicilium habebat, quæ non plus odo iniliaribus diftabat à Sodomis,Ec uiderat hic uir mundum ante dilu uium, audierat primordia generis humani à certilsimis teftibus, Gubernaue# rat Ecclefiam poft diluuium annos iam quadringentos, antecellebat fapientia, uirtute, ætate omnibus hominibus eins temporis, Abraham ueröetiam re# eens, ingenti beneficio urbem adfecerat, cum profligato exercitu hoftium,ca# ptos ciuesrecepiL,amp; in patriam faluos reduxit. Horum tantorum uirorum au# toritate amp;nbsp;uoce nihil mouebantur urbium illarum principes, Qtn'd rniremur igitur noftras conciunculas rideri, qui iumus uerè, ut inquit Chriftus, pufillus grex.Sed tarnen hunc pufillum gregem curæ elTe Deo fcio.Nec erunt irriti no ftrilabores.Multæ funt bonæ mentcs,quæillucefcente Euangelio,ueram Dei inuocationem difeunt, amp;nbsp;idola ac commentitios cultus fupiunt, Pioet immo# rari huic difputationi, amp;nbsp;fi de dignitate cSiugij honefta eft oratio,fed eô infua# uius eft hoc certamen, quia nec aduerfarii,nec deledi in hac cauia dicunt inge# nue quod fentiunt, Prætextu pietatis defendunt ccclibatum amp;nbsp;uota,ciim fciat gt;nbsp;tantum retineri hanc formam politiæ fuæ,quiaad opum adminiftrationem,

112 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UEL AKT H.

amp;ad fpïendorem retinciidum eftcommodior, Finio i'gi'tur diTputationem» fed ita, ut eos^qui Deum uerè colere, amp;nbsp;fuæ faluti confulerc cupiunr,adhorcen ceuotii. nbsp;nbsp;ut lila uincula impia fugiant. De uotis etiam eô non eft opus longa orationc»

In monafterqs fiunttetræ prophanationes Milfarum,inuocationes mortuo^ ruiTjj amp;nbsp;excrcentur multæ fuperftitiones aliæ» Hæ fans euidentes caufæ fünf, VotHJ» non de nbsp;nbsp;nbsp;^ota foluunt, amp;nbsp;libérant addictos huic genen uitæ. Vera eft cnim régula,

Votum non debere efleuinculum iniquitatis, Certe non debet alligare homP bflj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 J idoloru cultus. Non eft igitur ad banc ætatem accommodanda lex lo^

uinianij quæ loquitur de uirginum collcgfjs, in quibus nondum erant uiciofi cultus, qui nunc defenduntur.Etraptus ealexprohibuic,quoslulianus, odio nominis Chriftiani, conceflerat.Sed uos quidquid ulquam in omnibus chat^ tis odiofifti'mum inueniftis, quod quoquo modo detorqueri aduerfus noftros poteft, in hoc fcriptum ueftrum congeisiftis, ut doftrinam ueram nbsp;nbsp;prjs utH

lem qualibufcLincp præftigijs obrueretis, amp;nbsp;ucftram tyrannidemconlirmare^ inondßcrid tis.MuItis iam feculis captiui amp;nbsp;captiuæ in monafterijs, iuftas neceflarias poUutdfunt caufas habent deftrendi monafticen contaminatam multis uiciofis cultibus, immutabile : Fugite idola.

Dicam ex animo quod res eft : Magno cum dolore legi illam uerboruni immanitatem.cùmdeleâi connubia piorumhominum nominancincefta,fa^ crilega, fcelerata, Atrox oratio eft, amp;nbsp;pertinet crimen ad omnes noftros Prinlt;* cipes amp;nbsp;Refpub. Nam fi eftecincefta confuetudo, non minus legibus punien^ da efter, quàm parricidium.Graue enim fcelus eftincefta coniuncquot;fio, amp;nbsp;fæpc cladibus publicis punitur, utThebanæ Aegyptiæ hiftoriæ indicant. Vti^ nam deledi fuos mores contcmplarentur, qui no leuiter polluunt Ecclefiam, amp;nbsp;uerecundius de prjs hominibus, de noftris ciuitatibus loquerentur.

u* Prgtulit Bucerus periculolb coclibatui pium coniugium,duxit uirginem xorBuceri. honeftam Elifabetam, quæ cum ex Euangelio didiciftet, fugienda efte idola, uolensjteliquit monafticas fuperftitiones, lugit ftatuarum adorationes, mor* tuorum inuocationes, prophanationem cœnæ domini. Nupta igitur uiroita uixit,ut eius pietas, pudicicia, Sd injomni atftione modeftia, multis bonoex* emplo eftct,fuit puerpera tredecies, fuftinuit ærumnas non leues matri obeun das, rexit ceconomiam magna fedulitate, docuit Fili as, fuit ofticiolà erga mu* lieres pauperes.Poterat cum familia fugere gralfantem Argentinæpeftilenti* am,nifimaluiiretlbcia efte periculorum mariti, quiexftatione fuadiftedere noluit. Cum igiturcontagia non poftet uitarc, opprefta morbo, decefsit, fed antea fe Deo hducia mediatoris pie commendauerat.

Nihil ne fcelcris efte iudicatis quod talibus matronis mortuis amp;nbsp;uiueii* tibus,quæ funt Chrifti membra, maledicitis'T Exaggerate Canonum autorita* tern quantum uultis, ramen hoc uniuerla Ecclefia fatebitur idola fugienda el* le.Non funt igitur incefta, non lacrilega, non fcelerata connubia, quæ delèrta impia monafteriorum ftruitute contrahuntur iuxta Euangelium,ut Deus pu* ra confcientia inuocari pofsit.

Sedreftatmaius crime,ut deledti uociferatur amp;nbsp;prorftis inexpiabile.Mor* tua priore coniuge, duxit ftcundam D. Bucerus. Hie renent irretitum laqueis canonum,uc putant, inextricabilibus, hie rorrendû efte cenfent in tauro Pha* laridis. Nihil agam aftutè.Nufquam uetufti canoncs damnant rale coniugiu, tantum à minifterio remouent eum,quiducit fecundam. In ueftro fcripto damnatur

damnatur pia focietas coniugum, Cùm autem noftro tempore paiici fint i'do# nei dodores, anteferatur illa canoni Ecclefig utilicas,Quanqiiam cur nobis to^ ties canonurn (èntentias obrjcitis, cùm magna ex parte mores ueftri publici amp;nbsp;priuati difïentiant ab uniuerfa politia canonum, qui cum iure diuino congru^ unt. Sed ufitatum eft hoc quocp hypocn'tis, colare culicem SC deuorarc carnet lum.

At Paulus iubet Epifcopum unius uxoris uirum efle, Reélè.Etqui mor^ Dedilt;!toPâuIi tua priore coniuge, ducit fecundam, unius uxoris uir eft * Et hanc eftc Pauli lententiam uetufti canones indicant. Etfiautem pofterior ætasdurius inters rw, pretata efte Paulum, tarnen certum eft noluifle eum pqs dodoribus ulla perft culofa uincula inrjcere.Norat Ecclefiæ opus elTe pfjs amp;nbsp;docftis miniftris norat cauendum efte, ne inuocatio Dei impediretur ♦ Ideo nominatim concedit elilt; gi caftos maritos*

V os cùm ad gubernacula Ecclefiæ fèdeatis^maximè iuuare amp;nbsp;ornare Eult; angelij minifterium oportebat, èC ut gloriam Dei illuftraretis, nbsp;nbsp;ut fàluti po^î

puliconfuleretis^Hoc Ccitis eftc fùmmi ordinis proprium munus.Sed quid agi tisC maxima pars eorum, quos in fummum faftigium euexit Ecclefia, non do^« cet:Defuut multis locis paftores, ftipendrjs interim fruuntur ociofi Canonici. Error« ©■ r. Deinde uagantur monachi ut doceant, qui uel ignorant Euangelium, uel ad# feclibus aliorum iêruientes confirmant idola.Religio interim in quibus rebus populo Gta fit, ipla templa ueftra oftendunt, in quibus quanta uarietas eft fta^« tuarum C Alibi colitur Anna, alibi Maria, alibi ftat Seruatius, cui pendet de collo marfupium, quia putatur ièruare rjs pecuniam à quibus colitur, deniquc taliafimulacra innwmera in his præfertim locis uidetis:Ad hæc concurrit uub gus magna frequentia, has ceremonias putat efle religionem.De uera inuoca^ tione, de Chrifto, de ueris ofRcijs pietatis, de difciplina Ecclefiæ filentium eft. Interim uos, cùm Euangeli) minifterium negligatis ipfi, depellere etiam ido* neos, falutares doótores ab hoc neceftario munere conamini prætextu ob^ foleti canonis, de eo qui mortua priore coniuge, piè nbsp;honeftè ducit aliam, amp;

Sed quid difputo,cùm nihil prorfus agatis candidè.Non de illo ueteri ca none dimicatis, led tantùm quæfitus eft à uobis prætextus, ut quoquo modo arceretisD.Bucerum.LucemEuangelrj formidatis, amp;ftabiliri uultispopuli errores amp;nbsp;fuperftitiones,ne ocium ueftrûinterturbetur, ut nihil aliud dicam.

Dixi initio me de paucis locis breuiter refponfurum cfte,uel commone« faciendi ledoris caula, uclutconftet nos huicColonienfifcriptorecIamare, Necp enim dilsimulanda erant tarn atrociaconuicia. Prætereo igituruolens magnos aceruos calumniarumjquas liber delediorum undi^ conuerrit, amp;nbsp;ab honeftis lecfioribus peto, ne de Ecclefijs noftris autdocentium uoluntatibus amp;nbsp;genere dodrinæ ex maledico ftripto Colonienfi indicium faciant, fed ex ue fis teftimonijs. Ego quid profitear in fingulis articulis dotftrinæ ecclefiafticæ in meis fcriptis ingenue,plane, amp;nbsp;fine fophifticis labyrinthis expofui. Et hanc efle cômunem dodlrinam Ecclefiarum noftrarum fcio, nec dubito hoc totum do(flrinæ genus, quod fonat in Ecclefqs noftris, uerè efte conlenfiim Ecclefiæ catholicæ Dei, inde ufcp ab initio. Terra mihi potius dehifcat amp;nbsp;obruar tota Aetna, quàm uelim defendere ullas corruptelas dodrinæ cccleftis, aut pugna# profeßio, re cum Ecclefia Dei, in qua cupio, ut in æterna fchola,poft hanc uitam etiam

uidere filium Dei,Patres,Prophetas, Apoftolos^êd eorum frui dodlrina ÔC fa* miliaritatej Hancfuturain fcholam mente intueor, quodes in noftras fcholas ingredior. Nee uelim unquam meum iudicium ab illis opdmis doctoribus fe* iungere.Cumcp audierim Bonnæ Biicerum, fum ei teftis, pure ipfum Sc fideli* ter lümmam dodrinsc Chriftianæ integram tradidifle»

Ad id fandifsimum munus cùm grauilsimo conGIio Arcbiepifcopi SC principis accerfitus fit,cumque præftet in docendo fidem, diligendam amp;nbsp;mo* derationem,dignam pio dodorejniuftè uocadonem ipfius reprehendids.N^ gari non poteft diu à uobis negledas effe Ecclefias.Quem igitur magis decuit cogitare de falute populi, quàm Epifcopum amp;nbsp;Principem,qui multorum tentias,amp; in his ueftras quoq; audire, Sgt;i. conferre uoluic, nee aliud in hac æta* te óó grauitate quærit aut fpedat, nifî ut populi laluci eonfulat. Vos ipfi fcitis non ud eum amieieia, nifi optimorum uirorum ex fummo ordine, quorupru* dentiam, uirtutem fcitis probatam efle grauifsimis Regibus ÔC Principi* bus, nee quiequam fine his amicis conftituit. Quare de eius eonfilio amp;nbsp;uolun* täte modeliius uos pronunciare Sc fcribere decuit»

Addiderunt deledi tragicum epilogum fuæ eriminationi,oratorum nio re, in quo primùm de opibus Eeelefiafticis declamitant, poftea noftras Ecclefi^ as mifeent Anabaptiftis, amp;nbsp;omnes omnium furores in nos transferunt,ac obH tifua fcelera, propter nospledi Germaniam publieis calamitadbus aiunf* Re^o»/io de l^^^Lica primum de opibus Eeelefiarum refpondeo: Seio fapientes angi de con* difeordijs, cordia,autoritate gubernatorum, politico ftatu Ecelefiæ, Hæcfi uerêuelkn*^ quatobijdnnt. iudicare,tueri non diffîculter poflènt, G hoc ipfum dodrinæ genus,quod ptO' fitemur, admitterent, Nam Euangelium concionatur de agnidone amp;nbsp;inuo* catione Dei, Sgt;C munit politicum ordinem.Sed dum idola amp;nbsp;iniufta uinculatu eri potentes conantur,diisidia lèqui necefle eftæt ex dilsidijs in utraque parte multum mali exiftere foIet^Hoc quanquam ita accidit tarnen ueritads profef fidnem omittere non polfumus»

Nec motæ funt hæ controuerfiæ propter opes, ut leges Agrariæ*De ce doefirinæ diflerimus, hanc retinere cupimus.De opibus amp;nbsp;imperijs illi deli* berent, ad quos ea res perdnec,etfi profeefiô æquifsimum eft nobisignofcb cùm dolemus fame contabefeere pios paftores, amp;nbsp;pauperes fcholafticos, his mediocrem uicfiù præberi, amp;nbsp;iuuari fludia petimus. Sint fi ita uolunt, ma* gnacollegianobiliù,quorum uirtus èc autoritas poflît elfe ufuireipub,Quis hæc reprehendit Çquot; Satis fupereft Ecclefiafticarum opum alibi, unde iuuari pa* ftores,amp; lcholaftici,amp; prouehi ftudia polfunt.Nec uos deledi ignoratis cano* nés precipere harum rerum curam gubernatoribus ecclefiarù amp;: imperiorum» Rf^on^o de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod uerô dicitis inhiare reformationem opibus cleri, hune effe Chri*

opibut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftum, cui feruiamus, modeftilsimè refpondeo, amp;nbsp;Bucero,amp; Principibus, Su

multis alrjs atrocem iniuriam fieri, nec regeram crimen.Nam utri magis de pibus dimicent, minime eft oblcurum*

Nequaquam confentaneum eft tot lâpientes Principes, totSenatores cordatifsimos ulla mercede quantumuis magna, uoluifte fibi tantum pericu* lorum ôd curarum accerlère,quantù adfert Euangelfi profeffio.QLiid nos Icho* laiîidç' qui propter amorem literarum, cùm tranqüillitatem opibus amp;nbsp;dignù tatibus antetulerimus,tarnen häc etiam amitdmus in hac militia confeftîonis, cùm in ftudrjs iucundioribus uerfari mallemus^ Sed Deus tandem iudicabit

corny CLEyu co LOK I Ens. * 115 quid utrique fpedtarint, quern oro ut petulantiæ ueftræ frenum I'nqdat*

Exulat Ehas apud uiduam Sareptanam, cum impq facrificuli in regno florerent dignitare amp;nbsp;opibus»’lca plerunque uera Ecclefia habet hofpici'a tenu^ ia^S: magnæ opes funt penes Euangelq hoftes. Quare fcimus nos inopian no/ ftram boni confulere debere,eam^ arte ferre» Sed alq erunt, qui uos ad ratio«! tia, nes retrahent. Neep tarnen deerunt nobis hofpitia,nam ÔC librum cccleftis do drinæ, ftudia alicubi conferuari oportet.

Portremônon contenti hacfeuitia maledidorum de inceftis,amp; de iacri^ ^^8’sdapides tollunt, amp;nbsp;nos iâ prorfus obruere 80 extinguere conantur. Mi“' ReJ^onfw de fcent nos Anabaptiftis^clamitant propter nos,tanep propter ’axàsopaç toti rcru naturæ Deum irafci, hinc morbos 8d Turcica bella oriri. Audis ledor ufitata præconia,quibus pij dodores ab atheis hominibus ornantur.lta ôd Paulus in^ quit, Apoftolos duci KaSap/xara mundi. Nec aliud onus pij grauiusfuftincnt, quàm hæc iniuflifsima iudicia hypocritarum . Qiiare pios toties confolatur uox diuina, ne frangantur animis propter tarn uirulenta conuicia. Toties auc teftati lumus, quid ientiamus, amp;nbsp;non ibiû fcripta noftra, fed etiam reipub, o»« ftendunt nos abhorrere ab Anabaptidicis furoribus, qui magna ex parte in ijs locis orti funt,ubi populo uocem Euangelrj non licuit audire.

Confiât noflrorum liter is clarifsimè diicerni ä politicis rebus,feu ab imlt;« perqs,regnum Chrifti confiât magis illuflratam efle dignitatem uitæ ciuilis noftris fcriptis, quàm uetcrum.Quare Ecclefi'æ noftræ luo iudicio uitant A;« nabaptiftarum deliria, amp;nbsp;ad ea reprimenda alibi noflras lucubrationes pro^ deifearbitramur » Quæ enim extant ueflra fcripta contra Anabaptifias,aut quomodo eorum hypocrifin refutare monacliipoffunt, quifimiles ineptias profitentur, pietatem eife abdicate proprium, fordido uefiitu quafi perpetuu luc'ium fimulare, abijcere æ contemnere uocem Euangelrj de iufiicia fidei, ÔÔ econtrà attollere iufiiciam operum, induere perfuafi'onem,quôd legi Deiho^« mo fatisfacere pofsic,non difcernere perfedam obedientiam quam lex requi«: rit à diiciplina,quam amp;nbsp;debent amp;nbsp;poffunt ptæfiare homines,Hec hy pocriricg uitæ fernina communia funt monachis èc Anabaptiliis.

Nec uero fieri poteft quin magnæ opinionum ÔC morum confufiones, amp;nbsp;tumulcus in difcordijs ciuilibus oriantur. Sed culpa penes eos efi, quorum in/ Kingnæconfùt iufta pertinacia caufam præbet difcordiæ.Si cederet ueritati error,commu/ ßones opinio» nibus ftudi-js pij gubernatores difciplinam regerent, aut non orirentur prauæ opiniones,aut natæ ueris amp;nbsp;legitimis iudicijs cito obruereimir.Scd quia hypo difcordi/s dui critæodio ueritatis accendunt difcordias magnæ perturbationes fequuntur» libui. Nam in difcordia ciuili, ut inquit Thucydides, nihil mali non inefi. Accedunt fimul aliæ fatales pocnæ mundi .Et in hac extrema mundi feneda,maiores con fufiones imperioruimpendent,undicp igitur premitur amp;nbsp;concutitur uera Ec* clefia,idefl, pij fonantes Euangelij uoce difperfi paffim in imperfjs mudi, quos quidem oportet intelligere amp;nbsp;quæ fit Ecclefia Dei,amp; quæ ærumnæ ferendg,^ quæ certamina fufcipienda fint,amp; ad has tantas res animum præparare,uc pu* ramEuangelq dodrinam defendant, alijs tradant, Exitus uero commen/ dent duci Ghrifto gubernanti fuum ccetum, qui etiam ilia immania conuicia tandem refutabit.

Etfi autem fortafsis aliquibus hæc mea refponfio uidebitur afperior, ta«! men fi legent Colonidife fcriptuitijmagis me lentum 8d infantem iudicabunt,

Sed uos aftutè cauctis uobis, præfcribids qualem iudicem uelitis, uidelicetuobis addiflum* Multi funt Apologi, qui rnonent iniqua iudicia uitanda efle, fed recitabo recens exemplum, longe ue^ nuftiHîmum omnium, quæ uel legi, uel audiui : Duo iunt in Gallia uiri exce^ lenrer dodi Caftellanus ÔC Bigotius. Et quia Caftellani difputationes crebrô à Rege audiuntur, hortatur quiipiam zx proceribus, ut Bigotius etiam audia^ turdnterrogat Rex in quo doc'lrinæ genere uerfctur. Cumque alij honorifico teftimonio eum ornarenc, tandem Caftellanus, quia augeri eius opinioneni nolebat,interpellans,quidinquit, tantopere prædicatis. Eft Ariftotelicus# Rex interrogaC;,qualis fit ea defcriptio.Dicamdnquit Caftellanus. Ariftotel^s î^p/soapariap adfirmat meliorem ftatum eft, quàm rcgnum. Hac uoce apud gern iciebat feomnem autoritatem Ariftoteli amp;eius ftudiofis detraxilR* Cumép rexinterrogaret,anhoc fcripferit Ariftoteles,amp;cæteri idadfîrfua^ rent^audififetcß defendere Bigotium Ariftotelicas fententias,.delirare ftotelem inquit, amp;nbsp;negauit fe defenforem harum ineptiarum auditurum eiR* Facile uicit Caftellanus tali iudice. Hcc narratio imago eft iudicq quod deled* in libro fuo conftituunt. Nec nos defugimus cognitionem, lèd maxime musiudiciouerè Ecclefiafticolatiuspropagariueritatcm Sciufto modotra*** quillitatem Ecclefiæ muniri.Sed quantulum hæc cura tangat poten tes,res ip^^ oftendit.Intereatarnen pi] iudicant,amp;regulam norunt, uidelicet doclrinau* Propheticam amp;nbsp;Apoftolicam, amp;nbsp;primæ Ecclefiæ teftimonia, ut fùpràdixf Sciunt Ecclefiam extrult;ftam elfe lupra fundamentum Prophetarum amp;nbsp;Apo^ ftolorum: Sciunthorum uocem audiendam efle, anteferendam prauæcou^ fuetudini, quamuis longi temporis.Si uerè iudicamus Deum fe patefecifleiu hoc uno genere dodrinæ^ quod tradidit Prophetis,amp; Apoftolis, hanc norru^ lèqui necelTe eft.Sed multi prophani nunc cogitant^Ecclefiafticâ politiam eiR fimilem AtticçautLaconicæjConftitutam humanis confîltjs,ac propterea fen*^ per prælèntê formam tranquillitatis caulà tuendâ elTe. Et multi fie fentienieSj harû controuerfiarû iudicrjs prgficiuntur^qui hac fafeinati perluafione^manifc^ ftifsimam ueritatê opprimere conantur.Non .n. litigamus de rebus obfcuH aut perplexis.Nec reuerenter lentiunt de coclefti doeftrina^qui exiftimant pef^ plexam Sgt;C Ambiguam elTe. Agnofei Ce. Si. inuocari Deus uoluir,amp; filium iuf* fit audiri, qui ex finu æterni patris Euangeliû proferens, certain doctrinâ Ec* clefiæ fuæ tradidit. Hune dodtorem qui audiunt^ facile has controuerfi'as diju^ dicare polTunt, Ad hos prouoco,amp; oro Deum æternum patrem domi# ni noftri lefu Chrifti, ut propter filium nos regat ipiritu

^ccer/it adfe Harpa^ifiltum adolefcentem eum^ mallatumpro’-ponit in e^ulù mandendnpatri Harpa^o, Accumbit mifèrrimuspater

______natiuifeera denttbus lacer at Poßepulas^cwnmulta comiter locu-tus ejp'et tyrannus j tandem crudelitatem fuam patefecit, iubetproferri caputj manus pedes adolefcentis. Cumque agnouijßt Harpap^usfiltj membra interro^at (Pex, fatin J'uauiter epulatusfit. Ibi illcj etfi in^entem animo dolorem acceperat^ tarnen in prdfentia, iram repreßd^ ac placidé refiondtt.lAéihi uero placet, quidquid ^Pex facit.Talern m Ec^-clejia tyrannidem multis fieculis Pontifices nbsp;nbsp;eorum fatellites^erunt^ Pofiulantj ut fine

difcriminepoptdusomnia decretajCtiam apertè impia}Omnes abufus^omnia Monachorum deliramenta comprobet lt;(sr tanquam ccelefita oracula fiujficiat.

Etfii autem non temerc autoritär ueterum labefallanda efi^ tarnen cum de uolun^ täte Deij de^^ uero cultu, necejfi fit teuere certa 'infirma teflimonia diutnituspropofia ta j nequaquam kec barbar tea fèruitus in Ecclefia toleranda efij qult;t uetat difcernt ue» ram dolirinam ab adulterina qua: nefarios abufus confirmât. Immica efi hominum na^ tuYi?. tyrannis, fed multô intmicior Ecclefiuj in qua omnespij ajsiduè excubia^ a^ere (ty* infiatione ejfie debent j ne imptjs opinionibus obruant Euan^eliunijfieuhi quipriefwit^ fieu ahj.

Porroquammulta uiciain Ecclefiamperuaferuntfirne ullis certis autoribus j qu^e quidemorta primum ab exemplis obficurisj paulatim uires acceperunt j qualtafiunt^ in^ uocatio Diuorumynulttplexprophanatio myfierq cceuie Domini^ nundinatio Mtjfiarumy inipurusceeltbatus^ity'pleray^ alia. Hiamp;c cum dormitanttbus ijs,quiprteerantfirrepforint firne décrétés Synodorunijfiine ulla vraui autoritate y nunc tarnenfiumma acerbitate fiup^ pliciorum defenduntur-, pr^etexitur crudelitatifiudium retinende Ecclefiafiicce auto^-titatis.Ac multi infiruPli doErma eloquentia, cum uideant Deo bellum in fern y cum fateantur pollui ^loriam Dei, deleripiam dolîrinam y dilacerari membra Cbnfiiy tarnen adplaudunt Tyrannis y impudentius y quam Harpa^us illey preedicant Ji« bi placere y quidquid a^unt pj Principes Pontifices TsoCXa./j.vajot ,

Deinde banc tantam turpitudinemartificiofiè excufiant y fin^untprodefife, ut con»

Jeruetur autoritär îü^îœ/xa eorum qui pr^funt^ lyranniJes feelere nbsp;nbsp;crudelitäte

tinentur tantijferfcdicet dum durant non autoritär Ecclefiaßica. Indi^nißimwn^f autem, pr(icîl)uè doEis uirdytanquamfateHites eße tj/rannorunijfi^ quideni Ïleo lelhlt;'^^^ inferentiumjac eorum conßrmare furorem-, lt;is- incendereßeuitiam, Quidcoßtari us hac feruitutepoteßlprßertim in Ulis, qui ad conßlia ^^untj qui ad Eccleß(effdtt* nacula propter eruditionem euehuntur, utßnt relißonis uerte monßratores nbsp;nbsp;£ußoi(^^

non ut iniußis dominorum cupiditatibus adulenturj SedprofeEo ita eßt^ ut m Tra^(£‘^‘^ diciturjPlaluseß minißer regij imperypudor. Qui tyrannisße adiun^untj eis^ tentiaslt;i^lin^uam addicuntj hiperßonamßiamßne impudentia tuen nonpoßßmt.

Cum autem tantisßceleribus nomen Eccleß(amp; antiquitatis pr^etexatur, cclUß ! qui^dam de Eccleßa nbsp;nbsp;uetenbus gt;^nodis ac fcrïptoribus, qu(e, ut ßeroj iuuenibuspto^

futur a funt ad iudicandum j ubt teßimonia antiquitatis ualeant. bDulce Eccleßce nowti^ omnibus pqs eßß debetj ut uer^e patrite, ‘ Et quid eß tllo uenerabili Concilio ati^ußi^^^ in quo Filtus î)eiy Dominus noßer le fus Chnßus prxfidet j nbsp;nbsp;habet adiunlium

praßantißtmorumhominumj inde uß. ab initio mündig ^d^e^ Enoef TSloha, Sem, brahee^ ifaacj Iacob, loßepf Moiß, ^'amuelis, Dauidis^ Eluj Eltfaei^ Efaiie^ E'^ebU^ Dantelisj Upoßolorum «iT* multorumpiorum quos Deus ornauit admirandaßott^ indocendo in revendis impenjs j quorum doErin(e Chrßus darum teßimotii^^^ tmpertit^Hunc ucnerahilem eoetum^ nos maximè uenerari decet^quem quidern aduerß'^^l fumma contumelia adßciunt, cüm eum alignant adßabiliendam idolatriam, adconß'^^ mandosprodißofos erroreSjud excujandaparricidia inßnitam crudelitatem^

ßebatj tarnen edendu ejfe duxißperauiq^ aujficattusproditurumeßeßCel/itudini'i^^'^ dedicaretur,quia nomen Celßtudmis Pu^epropter excellentem uirtutem^pietatem U pientiam tuam^ multts bonts lt;5? dodis hominibus in uniuerfa Germania meritb carß^^ mum eß. Hec uerb ulla res humana bono nbsp;nbsp;fapienti Principl^ratior eßßpoteß,qti^^^^

ß ueris ludicqs bonorum celebretury à bonis dili^aturßlenb ualeat Celßtudo tud^ no 1539.

1 endum fit Ecclefi'æ fentenüds, dccretis Synodorum, Script i torum didis.Etfi enim reoulam tenemus, uc uerbum Dei pledamur,tarnen cüm uideanturin Apoftoh'cis fcriptisoc* currereloci ambigui, difputant aliqui potiuseHe fentenüa® __Ecclefiæ fequendas, quam fcripta ApoEolorum*

Deinde affînguntaucoritatem Ecclefiæ anteferendam eße uerbo Dei,ac pofle Ecclefiam mutare tradita in uerbo Dei. Citant ad bas opiniones didlun^ Auguftini: Euangelio noncrederem^nibme EcclefiæCatbolicæ commouC'^ retautoritas* Ira^falfo prætextu nominis Ecclefiæ Pontifices decernuntamp;! præcipiunc mulcapro libidme contra uerbum Dei, confirmant amp;: ftabihunt impian^

impiam dodrinam impios cultus, ac plun’mos etiam nunc detcrret à liera dodrina Euangelq, quam profitemur,folum nomen Ecclefiæ. Ideo necefïè cE deauroritate Ecclefiæ reétè admoneri homines»

Rurfus etiam quædam petulantiora ingénia, cùm fingunt ex didis {cri^ ßne ptiiræ inalè detortis nouas opiniones,prorfLis alpernâtur confènfum ueræ Eci^ nereijcerc ckfiæ amp;nbsp;omnes Synodos finediicriminc, ut cùm Seruetus rixatur cù Ecclefia fonfenfutnEc» omnium temporum Sc deprauac dida de Verbo, Iohannis primo, amp;nbsp;quærit concinniorem,ut ipfe putat,interpretationem. Vc igitur talis peculantia cocr^î cearur, aliquo modo (eptis,ut ita dicam,opus ed Ecclefiæ, ficut ueteres Syno«« diôt Scripcores alleganc prima teftimoniaab Apodolis èC certis autoribus accepta»

Tertullianus contra Praxeaminquit, hanc rcgulam tenendam ede ad* j,-^um,guod uerfus omnes hærelès, Redum ede, quodcuncp primum ed, adulcerinù uerô, cuaq^primutgt;t quodcuncp poderius. Et quidem uocat primumjquod Apodoli certô tradide* reätßimHtn, runt,fie enim ipie lefe incerpretatur.

Irenæus contra Florinum allegat autoritärem fûperiorum, ac nomina* ^renttuidUH tim PolycarpijOui fuerat auditor Iohannis Apodoli.Inquitenim execraturum fuide dogmata Florini, fi ea audrjdetj amp;nbsp;uicaturum locum, in quo ilia dieda ed feue, tanquam pollutum.

Bafilius allegat nutricem fuam,cuius pietatem ait tune in primis fuifie laudatam,amp;addit earn accepidèdodrinamà GregorioNeocæfarienfi, qui audiutt illo tempore eruditione miraculis claruit, amp;nbsp;refutauit Samoiatenum,ac Gregoriü Ne« liquit breuem confcfsionem fidei,quæ continet illudre tedimonium de Trini* tate.Extat autem in libro 7. Ecclefiadicæ hidoriæ*

Origenes allegat Apodolos de Baptifmo infantum. Ait enim in cap. ^» ad Romanos,Ecclefias accepide tradirionem ab Apodolis,utbaptizcntur in* fantes.Hi recdèallegant autoritärem Ecclefiæ. Quare ordinè dicam, quid Cïc Apûjlohi, Ecclefia,amp;quæaudienda fic,ac probatis redimonrjs utcndum,amp;tamendo* efirina iudicanda ex uerbo Dei, ut maneat iùmma autoriras uerbi Dei,iuxta il* lud : Si quis aliud Euangelium docueric, anathema fit»

Primùm autem, cum nomino Ecclefiam, non intelligo Pontifices, Epi* Qu^ßtuerd feopos, amp;nbsp;cæteros, qui probant ipforum opiniones , Nam hi funt hodes ueræ Ealcßd. Ecclefiæ,partim Epicure!,partim Idolatræ manifedi,Sed uoco Ecclefiam,ccc* turn uerè credentium, qui habent Euangelium Sô Sacramenta, amp;nbsp;dndifican* turSpiricufandcficucEphef» j.defcribitur Ecclefia, ôd lohan. lO. Ouesmeæ uocem meam audiunt »

Etfi autem necelFe ed,hanc ueram Ecclefiam femper durare,quia regnuni Chridied perpetuum. Eticriptum ed : Manebo uobilcum ufep ad conlum* • mationem feculi, tarnen iciendum ed, hanc ueram Ecclefiam non dmper pari* ter florere, fed fæpè admodum exiguam ede,ac fubinde reditui diuinitus,mid fis ueris docfioribus, ut Noæ tempore fuit anguda Ecclefia amp;nbsp;paucorù ccerus»

Ita pod diIuLÙum retinuit ueram dodrinam Melchiièdech, qui fuit Sem, Ecdeßn dilu^ fiIiusNoæ,amp;cùm IdolatriaapudChaldgoscreuider, acpenèubicpextinda effet liera dodrina,Deus renouât Ecclefiam uocato Abraham» Podea familia Abrahæ, amp;nbsp;pauci eius auditores funt Ecclefia, cùm intérim Chaldæi amp;nbsp;Aegy* ptij gloriarentur fèefie poderos patrum, fe retinere parrum exempla amp;cul* turn, amp;nbsp;prædicarent fe ede populum Dei , cùm uerbum Dei non retinu*

ifTent, etiamß ceremonias retinuerant, quibus tarnen affi'nxerant peruerfas opiniones,SC addiderant idolatn'am»

Pccleftd chri.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tempöre Achaz fuit in Ifrael extindta Ecclefia^poflea per Eliam SC

Ciim nafceretur Chriftus, fuit in Iiida admodum exigua EccIefi'a,Mar’3gt; lofeph, familia Zachariæ,Simeon, Anna, Paftores, pauci alij. Interea regi* men Ecclefiafticum fuit penes Pharifeos amp;nbsp;Sadducæos, qui erant palam im^ pij* Sadducæietiam erantEpicuretamp;:tarnen arrogabant fibipræcipuètitu* lum populi Del,

Ecckßd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic amp;nbsp;tempore Prophetarum exigua fuit uera EccleiîajElâiç primo; Ni^

poreEpw. Dominus reliquiffet nobis fernen, ficutSodoma amp;nbsp;Gomorra fadlieffemus» Hæc uerbagrauiisime monent nos, ne de Ecclefia cogitemus, tanquam^^ mundana politia, ne earn fucceisione Epifeoporum, aut gradu loco Ponü* vbi crdpi/d ficnni metiamur, fedapudeoseffe ftatuamus Ecclefiam, qui retinent uerant (jiiosßt Ecclc:: doôrinam Euangelrj. In hoc cœtu elle aliquos ucrè credentes neceife eft,Naf’’ ad hune cœtum pertinent promiisiones, Jdeo Eiàias detrahit ilium auguftuin titulum fuis principibus amp;nbsp;Pontificibus, ÔC inquit exiguum ièmen reliquuifl eflè in illo ipfo populo, qui uocabatur populus Dei,

Eccleßd ton. Et lcremiæ tempore, cùm ei Reges Sacerdotes adueriàrentur, non pore iercmilt;e. j-at Ecclefia ccctus facerdotum,fed illi, qui credebantconcionibus leremiæ*^*' mosj.Sic liberabiturlhaël, utG Paftorduo crura Eeoni ex faucibuseripia^* . Deniq? fuit exigua Ecclefia præ multitudineimpiorum,cùmomnesgenr^® præterpopulum luda prorfijsamififlëntnoticiam DeÉ

reflhnonid de Prædicit amp;nbsp;fcriptura futuras pofi: Apoftolos Ecclefiæ clades, Matt. I4‘ Ecc/fyîd po= Multi Piêudoprophetæfurgent,8ôdecipient multos. Itê.’cùmuidebitisabo^ ^r^mi tempo,^ minationem defolationis ftantem in loco iàndo.Hic fignifîcat, in Ecclefia^qi’S fie dicitur, orituram eße Jdolatriam, qua obruentur uera dodrina amp;nbsp;ueri tus, nbsp;nbsp;fiet Ecclefiæ uafiitas,id eß, iblitudo lêu extindrio. Atep ita accidit.Poft**

quamabulus Mißarumamp; cultus traditionumortifunt,iècutæiunttenebr3; de ucris cultibus, de fide, de inuocatione in fide, deoffierjs uocationis. Qi’*® conlcientia intuensin propria mérita,non potefl remißionempeccatorunt intelligere, nec ueram inuocationem ôô expeôtationem auxilijdiuini ôëc.

item: Facient figna amp;nbsp;prodigia * ut, fi fieri poßet, ièducantur etiam cE’ lt;ft i, 2. Theffa, 2. V eniet defedio ôcc.Luc. l8.Putas,quôd ueniens Filius horni«’ nis inueniet fidem C Piàl. 88. Nunquid uanè eonßituißi filios hominum Efi enim querela de uenture Ecclefiæ ruina .Hæc dida tefiantur, etiamfi coH'* feruari Ecclefiam neeeße eß, tarnen præfertim poßremo tempore admodum exiguam nbsp;paucorum cœtum eße,qui fuut Ipreti amp;nbsp;abiedi in hac uita,ficutin*

fluwiu^wpcT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teßimonia eô citaui, ut primùm cogitetur,quid fit Ecclefia,Së abdii*

caturanimusà carnalibusopinionibus,quæfingunt Ecclefiameßepolitiam , Pontificum,amp;aIIiganteamad ordinariamfiiccelfionem Epißoporum, ficut Eccßßd md.imperia confißunt in ordinaria fuccefsione Principum. Sed Ecclefia aliter ft ‘ habet. Eß enim cœtus non alligatus ad ordinariam fucceßioncm,ßd ad ueP bum Dei. Ibirenafeitur Ecclefia, ubi Deus reßituit dodrinam, amp;nbsp;datSpiritU iàndum. Et höc modo régi amp;nbsp;conferuari Ecclefias,non ordinaria fuccefsione, teßatur Paulus Ephe. 4 Dédit dona hominibus, Apoßolos, Prophetas, Sfc.

Docet enim earn efle propriè Ecclefiam in qua Chriftus eft effi'cax, SC cui dat ueros doórores,

Idco cùm obqcitur nobis nomen amp;nbsp;autoricas Ecclefi'æ,primùm confide«« remus, an fiat mcnn'o ueræ Ecclefiæ, an uerô ccetus Pontificum, amp;nbsp;fucceEio«« nis illius politiæ, nec nos finamus à uerbo Dei deterreri falfo prætexcu no^ minis Ecclefiæ, j

Secundo , Poftquamdidum eft^quæfit uera Ecclefia, iam addendum Eccle/td reti» cft,hanc ueram Ecclefiam, quæ eft exigua, ac tanrùm fancflorum, retinere ue^ dodmam ram dodtrinam Euangelij, ièu articulos fidei, ficuc Paulus earn uocat ièdem ue# ritatis, Sed hæc ipia uera Ecclefia habet doôtrinâ alias magis alias minus puni Sdperfpicuam, Habet amp;mulca infirma membra, ut ApoiiolierantEcclefia, nec tarnen intelligebant ante Chrifti refurrecfiioncm, quale eflet futurum re^ gnumChrifti. Petrus etiam poft datum Spiritumfanftum adhucimaginaba^ tur cultus legis neceftarios eflè,ièd de ccelo admonitus didicit regnum Chrifti Rfg««» non eftè politiam ludaicam, fed cultus fpirituales, ac perpetuos, Ad.IO, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cbnji».

Pofteaincoata prædicatione Apoftoïorû, lucebatin ipfis dodrina pura amp;nbsp;perfpicua,amp; tarnen interea erant multi infirmi,qui,tametfi eiTent uera mem bra Ecclefie, amp;nbsp;tenerent articulos fidei, tarnen aliquid addebant erroris, ut qui obferuabant cultus legis, nec iatis intelligebant abrogacionem legis, amp;nbsp;ueros cultus, Hic error non erat kuis, amp;nbsp;aliquam caliginem offundebat articulis fi* dei. Jta Chriftus prædicit de Ecclefia poftrenii temporis, futuras magnas tene# bras,quæ etiam eleó^os impedient,quó minus puram dotftrinam habituri fint.

Manet igituraliqua uera Ecclefia, quæretinet articulos fidei,fed intern Et,ueu dum minus puros, amp;nbsp;obfcuratos aliquibus incommodisopinionibus,amp;ha* Ecclefia aliis bentibus aliquid erroris, Ac loquor adhuc de ueris Ecclefig membris,amp; Sanlt; lt;fiis, non de alr)s,qui amiffa luce uerbi, amittunc Spiritum fandum,Sc fequun# turrarionis indicium, amp;nbsp;cum purent feadmodum piatradere,dicuntaliena amp;nbsp;impia, Sicut nunc quoq^ multi func præftantes do(rtrina,bonis moribus, fpecie pietatis, qui uidentur fibi fanâifsima dicere,cum procul abfiht à uera lu ce,hoc eft, à uero intelleclu uerbi Dei, De talibus nondum loquor, uerùm adhuc tantùm fit mentio de ueris membris Ecclefiæ, quæ magna ex parte funt infirma.

Sic igitur inquit Paulus: Fundamentum aliud nemo poteft ponere,præ«« teridquod pofitum eft.Sed alius fuperædificat aurum, alius lignum, alius ftk pulas ^c. Fundamentum intelligit articulos fidei, hoc eft, fummam dotftrinæ Chriftianæ, amp;nbsp;doârinam de benefiefis Chrifti,kd ad hanc,inquit, addent alrj culi fidà, utilem doCtrinam amp;: explicationem,amp; ueros cultus ij3irituales,Hæc uocat,au^ rum.Alfi addent ftipulas, id eft, opiniones incommodas,8c aliquid erroris halt;« bentes, Sicut initiô ftatim conditæ funt ceremoniæ, quæ fecum traxerunt fab fas opiniones,

Vt Ambrofîum exiftimo effe uerum membrum Ecclefiç. Is tarnen inquit de ieiunio quadragefimæ: Cætera ieiunia funt uoluntatis, hoc necefsitatis eft, Hæc opinio eftftipulaaddita dodrinæ fidei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cf ideu

SicBafiliusaddidit monafticen, tanquam ftipulas, amp;nbsp;laudat hoc genus uitæ immodicis amp;nbsp;falfis præcontjs , cùm quidem ab Epiieopo fuo repre^ henderetur, Quôd autem non fit leue erratum, inftituere nouos cultus,fæpè monet feriptura □ et fatis fignificat hæc una fententia : Fruftra colunt me man««

datis hominum» Graue peccatum eft contra primum pra’ceptum, cultus non mandates à Deo infti'tuerc, aut approbate. Nam primum præceptum cùm prohibetalienos Deos, etiam prohibet alienos cultus»

cgt;prùntM de Cyprianus urget pcenas canonicas, quarum tunc erat ufus, confirmât qygß ßj-jj necefsariæ, Sc propter eas remittantur peccatajnterdutn inquit abfolutionem fine illis inutilem efle » Fortafle fentiebat commode quàmlocutuseft»Tarnenilli errores noniuntleues.fedadmodumdenfæfti^ pulæ, obfeurantes puram dodhnam de bénéfices Chrifti, amp;nbsp;de fide»

PorrÖ fepe Scriptores commodius fenferunt^quàm loquuntur, quiapl^* riq^ fuerunt admodum in docendo négligentes amp;nbsp;improprrj,amp; multas fenten^ Sdtiifailio formulas à uulgo mutuantur, in quibus aliquid ineit errorum, Vt no^ fiHdAuguflinümen fatisfaclionum fumic Auguftinus à uulgo, etiamfi errores de iatisfadionl bus palam reprehendif.Torquet fe in hac fententia interpretanda,Omne caturn eft uoluntarium, ubi diiputat de peccato originis, cum tarnen fenteiitd fit ciuile didlum, de externis delicfiis traditum»

mïnTiuiepn uocant ccenam Domini oblationem, populi more, ciîm non fit inRt' feâuift, tuta oblatio, fed Chriftus ipfe fuerit Sacerdos, fuum offerens iàerificium.

A ne fiebac quidem olim in eeremonia Cœnæ, oblatio corporis ôd fanguinis/^“ anteconfecrationem offerebanturpanes,amp;:aliæres, Sacerdos dicebat^^ offerte preces,gratiarum adionem,amp;^ totum cultum, qui ibi Reri iblet.Etfiig’** tut oblatio non uno modo intelleff a fuit, tarnen poftea nomen detortum ad oblationem corporis, unde iècuti funt ingentes abuius»

Dio„gt;/tt« non Dionyfîus in eo libro,qui continet ceremonias Ecclefiæ,cùm ritum Syna oWrf» xis diligenter deferibat, tarnen prorfus nullam facit mentionem de oblatio^ ne corporis dominici. Nec Canon Bafilrj continet banc oblationem. Sedpo^ flea dicam plura de cœna Domini.Hæc tantum addidi, ut oflenderem ueterts interdum mutuatos effe fermones incommodos à populo, ut fieri folet omni“* busætatibus.

Pdphnutiut Interdum uincuntur iudicrjs 8^ exemplis multitudinis,quæ non eftpJ^’ contrd. coeli^ Ut trahantur in iuperflitiones aliqua Humana imaginatione, ut in Synodo Idtum. cena, nifi unus Paphnutius obflitiffet,fuiffet approbata ièntentia illorum, uolebant decretum fieri, ut facerdotes abflinerent à fins uxoribus. Sic Cypti’* anum amp;nbsp;multos alios uicit confuetudo, ut probarent prohibitionem coniugil' clt;/»o««pœni Item,tota Synodus Nicena confinfu multitudinisaut temporis uiâa,ap^ teniix. probauit canones pœnitentiç, qui poflea pepererunt non tolerandos errores» Antonijexem- Magna exempla etiam pios iæpè fiinunt,ficuc Antonij exemplum muleis of p/«w. fuditcaliginem, Haffenus dixi de pijs^qui etiamfi funt fandti,tarnen pluriel funt infirmi. Addam nunc de lapfis,

Interdum pq prorfus labunturjamp; amittunt Spiritum iàn(ftum,ficut Ori^ lapfum,præfertim fi affîrmauit illos prodigio^ ibs errores,Quôd fuerint innumerabilcs mundi,Quôd Diaboli poflremôfint TertuUidnuf faluandi.Tertullianus etiam impie damnat fecundas nuptias, fortafsis autein dodrina,tarnen refipifiunt.EcQ^ ftidi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pifsimè fit, ut fandi uerè labantur, nec iudicent iuxta uerbum, èc fpiritualem

lucem, fed decipiantur imaginatione rationis, qui tarnen deinde refipifeune» Gdw«. Sicut Gedeon prorfus lapfus efl, humano confilio inflituens cultum.

net ardculos fidef,tamen ill a ipfa uera Ecclefia poteft habere errata,obfcuran# tiaartkulosfidei.Præterea mulei italabuntur, utapprobenc prorfus impios crrorcs,contra articulos fidei, eciamfi fortafsis aliqui refipifcunt*

Primùm igitur, cùm autoritas Ecclefîæ allegacur, quærendum eft, an ftu« j.yi^ confide» erit ueræ Eccleiîæ conftnftis,congruens cum uerbo 0ei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;randa cum de

Tertio addendum eft aliud diicrimen, in illo cccto, qui uocatur Ecclefia, eft ingens multitudo impiorum quorum pleriq? antecedunt cæceros autoris tatejpecie religionis, opinione do(ftrine,Quales fuerunt in populoIuda;temlt;= pore Hieremiæ, Pontifices facerdotes imprj, qui ipfi contra Hieremiam allegabant autoritatem fedis ac legis, amp;nbsp;promifsioncs: Non peribit Lexàfan tudoimpiorü, cerdotibus,negabant fijum coetum errare pofte, cùm tarnen prorfus errarent» amp;nbsp;diflentirent à Hieremia, Item, tempore Chrifti erant paucifsimi pi},uideli* cet, Zacharias amp;nbsp;Simeon,

Ecclefiæ multa falià impia, Talis multitudo amplexa eft applicatîonê Mif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X-

farum pro uiuis amp;nbsp;mortuis, cultus uotorum fanftorum,poftea exeniplù noffia conflituit cuit prjs.Talis multitudo etiam in Synodo confticuit,diuellenda efteconiugia Ecerdotum.Ssepeautem acciditin Ecclefia, ut impfi,excellentes ingenrjSjfus' mant impetus conftituendi religionem humana iapienria,qui cùm non moue# fUettio? antur uerbo Dei, fed ducantur rationis imaginatione, amp;nbsp;quærantconcinnas opinionesjgignunt impia dogmata, fientSamoiatenus,Arius,PeIagius, Alrj quærunt, mérita aut quærunt ipeciofum regimen, amp;nbsp;sura^iappopulfö^ his eau# fis mouenturad inftituendos cumulandos cultus, ut Monachi Gregori# us, 8c hoc tempore Pontifices, Principes,amp;' multi uiri dofti, cupientes confti# mereEcclefiam, mouentur humana fapientia,Sr omiftbuerboDei, uolunc Ecclefiam iuxta fuas imaginationes coftituere, Nee uident cife horribilem im# pietatem, difeedere à uerbo Dei,quærere Deum fine uerbo, cultus inftituere humano arbitrio, fine mandato Dei, uera dogmata mutare, amp;nbsp;opprimere pu# ritatem uerbi Dei,

Cùm igitur obrjeitur autoritas Ecclefiæ, ut de Miftarum applicatione,oWeAo d# Ecclefia non errat,Ecclefia tot feculis applicauit Miftas, Igitur mos eft feruan# dus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er ret,

Refpondendum eftadmaiorem: Ecclefia uniuerfa, quæ eft multitudo dominantium in Ecclefia, poteft errare, ficut errabant Pontifices, Sd iacerdo# tes,Ieremiæ aut Chrifti tempore. Et quanquam præterillam multitudinem funt aliqui pijgt; qui retinent articulos fidei, tarnen hi quoep moti exemplis aft fentiuntur quibufda erroribus. Ita fit,ut articulos fidei minus puros retineant, Sicut uidetur Bernhardus commodius fenfifte,quàm cæteri, etfi multis errori# bus afienfit,uc abufui Miftarum,poteftati Pontificiæ,uotis, cultui Sandorum,

Non igitur multitudinis autoritas alleganda eft contra uerbumDei,ftd^^^ redeundum ad regulam: Si quis aliud Euangelium docuerit, anathema fit.Pri tendinis non ma fit autoritas uerbi diuinitus tradin’. Deinde ilia eft Ecclefia exiftimanda, c/l quæ cum uerbo illo conftntit, ut inquit Chriftus: Oues meæ uocem meam au# diunt,8r Auguftinus: Quæftio eft, Vbi fit Ecclefia'T quid ergo faduri fumus“;' bumDei, In uerbis noftris earn quæfituri fumus, an in uerbis capitis fui, Domini noftri

lefu Cbrifti Ç' Puto quöd in illius uerbis quærere debemus, qui ueritas eft, optime nouit corpus fuum*

autorité pof* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obijcitur: Si repudiatur autoritas Ecclefiæ, conceditur deinde

ßtopponi pe* mis magna îiccnda. petulantiæingeniorum, namreiecftis Ecclefiæ iententijs, tulantibuf in* multi excogitabunt nouas nbsp;nbsp;impias interpretationes fcripturæ. Hoc pericu^

dendum eft,quatenus requirenda fit autoritas Ecclefiæ,Seruetus enim,cum nouât impium errorem Samoiateni, amp;nbsp;negac uerbum intelligiperibnamiu hoc dido : In principio erat uerbum, magnifiée prædicat autoritatem fed'* pturæj'ubet hanc anteferri Ecclefiæ decretis«Deinde callidè diiputat fermonc fimpliciter intelligendum efle,Cùm autem uerbum in communi hominum mone non fignificet perfonam, negat apud lohannem intelligendam elTe lonamjUt fi Demofthenes hoc diäum legeret; In principio erat uerbum, certc noncogitaret intelligiperlbnam aliquam,

Qiiæro igitur,an aduerius tales non profit opponere autoritatem Ecek^ Cix^ Hie reipondeo: Sicut Euangelium præcipit audiri Ecclefiam, ica femp^t ccetum t penes quem luit uerbum Dei,amp; qui dicitur Ecclefia,audk ’ endum efle, ficutiubemus quoep audiri noftros*^Paftores,Audiamus igitur Centern öd admonentem Ecclefiam, ied non proprer autoritärem Ecclefiæ cft^

dendum eftjNam Ecclefianon conditarticulosfidei, tantum docet ac admolt;* net. Verum propter uerbum Dei credendum eft, cùm uidelicet admonitiab Ecclefia,intelligimus hancfententiam uerêödfine Sophiftica,in uerbo tradicam efle.

Fortafsis Demofthenes non cogitaret de perlbna,fi legerer: In principle’ erat V erbum.Sed auditor admonitus ab Ecclefia,quöd uerbum fignificet prf^ Ibnam, ftilicet Filium Dei,adiuuaturiam ab Ecclefia, docente amp;nbsp;admonent^, öd articulum credit non propter Ecclefiæ autoritatem, fed quia uidet hancfcn^ tentiam habere firma teftimonia in ipla Icriptura,uidet de quadam perfona(b ci, quæ aflumta humana natura in mundo, conuerlàta eft cum hominibus* Hancperfonâ uidet adpellari xóyop, Colligit teftimonia apta öd firma de duai^ bus naturis in Chrifto. Seit enim de natura Dei credendum efle uoci cccleftb ac fummam impietatem efle, comminifei opiniones de natura Dei,fine ipfius teftimonio, 2. Pet.I. Er Matth. 17. Hunc audite.

pri«M Eccle. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item,ualet prima Ecclefia,ut teftis Apoftolorum. Loquor autem de do*

guiatft’us,non de humanis traditionibus, Nam dogmata uolebant eiTe firma rum, od perpétua. Ritus humanos non uolebant elFe perpetuos aut immutabiks* Nec errabant Apoftoli in dodrina. Ideo prodeft teuere, ubi allègent uetuffi^*

Vtde Trinitate citant eos Origenes, TertullianusJrenæuSj Gregorius Neocæiàrienfis, Alexander Epiicopus AIexandrinus,amp;S alq multi^qui cum tc!» ftentur docftrinam de Trinitate ab Äpoftobs acceptam efle, ualde confirmât pios.Itaqßtalia teftimonia non funt alpernanda.

Dixi autem audiendos efle Scriptores^ficut nuc quocß dicimus,audiendos efle Concionatores,quia aliqui manent in Ecclefia,qui retinent ueritatem^aliäs purius,alias impurius, Sed addendum eft, ut auditi iudicentur ex uerbo Dcb quodftmper manet Regula doclrinæ.

Augufti'nus de peccato originali acrius contendit quàm reliqui'\ Docet igitur èc monec, cum^ uideamus eum uerè ôd fine fophiftica recitare {entendît am Scripturæ,credimus Articulum non propter Auguftinum, fed propter uerbum Def èc uidemus idem fentire fuperiores,etiamfi hunc Articulum non tarn copiofè aut tam perlpicuê tradarunt»

Petrus Alexandrinus Epifcopus, contra Meletium^contendit laplbs rza pgf^ff ^^lexan dpiendos elfe, amp;nbsp;allegat ueterum autoritatem.Nam hec uerba récitât Epipha# drhtm Epifco nius, ut dolt;firina,qug ad nos ufip perucnit, tradit: Docet igitur amp;nbsp;monet Epi^» fcopus ille Alexandrinus, recipiendos eife lapfos ♦ ld credimus non propter huncEpifcopum, fed quia uidemus banc fententiam traditam elïèinuerbo Dei,amp; accedunt teftimonia ueteris Ecclefi'æ»

Idem de Sy nodis dico, Audiendas zffe Ecclefiæ Synodos, quæ, cùm de P«lt;e synodi m uerbo Dei dilputant,docent amp;nbsp;monent nosjfed iudicium accèdat,amp;S cùm uera tradunt, eredam us propter uerbum Dei, ut Nicena Synodus pièSd utiliter docuit,amp; admonuit omnem pofteritatem de Filio Dei, Sed Articulum credi# mus non propter Synodum,fed quia uidemus fic traditum eife in uerbo Dei» D«.

Cætcra, quæ lùnt extra Icripturas, non fic ampledenda funt, ut Synoïs dus Nicena condidit Canones pcenitentiæ, qui funt traditiones humanæ ex^ Cdnonespœ» tra ïcn'pturam,ÔC fuerunt femina multarum fuperftitiolàrum opinionum» nbsp;nbsp;ttüentia.

Samfonis conuiuæ non poterant interpretari ænigma in conuiuio pros* pofitum, nifi interrogata eius coniuge» Qiiare Samlbn inquit:Nifi aralfetis ui*: tula mea, non inuenilfetis meam queftionem»Sic circumfpiciendum eftjubi fit coctus, qui habet uerbum Dei, amp;nbsp;uidendum, qui ccetus patrum ac Synodorn fitpurior, hoc eft, minus habens opinionum extrauerbum Dei. Hæc Ecclefia docet,moneqteftatur.Sed uidendum eß,an ea quæ proponit,habeant firma tes ftimonia uerbiDei»

Ac profeflô pios fateri decet. Patres benè meritos elfe de pofl:eritate,qui acerrimis contentionibus propugnauerunt, amp;nbsp;retinuerunt pia dogmata ♦ Id Auguftinidb beneficium non eft leue ducendum. Hue pertinet Auguftini didumjEuange;« ilum Eudnge» Iio non crederem,nifi me Ecclefiæ moueretautoritas.Non ientit Auguftinus, maiorem elfe Ecclefiæ autoritärem,quàm uerbi diuini, aut Ecclefiam pofte a^ bolere articulos in uerbo Dei traditos, Sed ièntit Ecclefiam eife doeftrieem 8d teftem» Non crederemus Euangelio, nifi Ecclefia docerct nos, ÔC teftaretur, hanc docT:rinam ab Apoftolis traditam eftè»

Valet etiam hoe didum ad refutanda noua dogmata, quæ nunquam in Ecclefia extiterunt,Sicuc Manichæi noua deliramenta excogitauerunr» Nam dogmata neceffaria pietati, necelfe eft initiö extitilfe in prgdicatione Apofto;« lorum» Ergo noua amp;nbsp;prorfiis ignora Ecclefiæ Apoftolicæ funt rerjeienda. Sed de dido Auguftini alias difputatum eft copiofius.Certè non concedit Ecclefig autoritärem ftatuendi contra uerbum Dei, aut abolendi articulos in uerbo Dei traditos, aut condendi nouos articulos fidei»

AliquotSynodorumSó Patrumexemplacolligam,utappareat in illis cotineri difsimiles materias,ne fine difcrimine omnia omniù dida, aur omnes Veterum ritus pro neceffarijs recipiatur, Sicut inepti quidam ira admirantur M ii) antiquitatem.

anti’quitatcnijUt omnes ueteres ritus humanos ueli'nt reftituijPcrinde^ac (i nuc uelincSpartani omnes ueteres ritus fuæ Reipublkæ reftituere, cùm ritus ab hominibus excogitari, partim Gnt uicioß, partim, eriamfi func probabiles,talt; men non omnibus temporibuscongruant*

e^farknß/,de Synodus Neocæfarienfis uetatjie Sacerdotes accédant ad conuiuia Cecü^ fecundis nu^ da.rum nuptiarum, ne eas uideantur approbate.Tales ridiculæ conftitutionri mulre,bonis admixtæ funt.Quare deledus habendus eft^nec temerè omnibus di(ßis uCterum applaudendum^

tjicena syno. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anno Domini 524. Nicena Synodus à Conftantino conuocata eft, irt

dt« co«trilt; An qua praefuit Antiochenus Epiicopus Euftathius. InhaeSynodo grauifsimaî eontrouerfiæ dogmatum dqudicatæ funt,8c reôlè damnati funt et tore s Samo*

K.a0apoi po^ fàteniArf),Item Catharorum,quilapibs negabantrecipiendosefle,ac ßeayioMtidni gabant eos confequi remifsionem peccarorum,

Poii'icd Nice nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea politica quædam ordinata funt, de gubernatione Eccleßarum, ut

«;« synodi. Alexaiidrinus Epilcopus præeflet Eccleirjs Orientis,amp; Romanus Ecclefijs na tionum uicinarum. Item, utEpilcopiordinentur à uicinis Epilcopis, Haxpo* litica etfi funt utilia, tarnen non uolebant haben' pro articulis fidei»

Cdnones pœ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertio,Addiderunt qucdam ceremonialia,uidelicec Canones pocniteti*

nt[entid;,Nicec n'æ^ Ut uocabant, qui initio minus duri erant, ôd fortalTe minus habuerunt fu* B^synodi. pernitionum* Sed pofteà creuit onus ipfum, amp;nbsp;creuit fuperftitio,amp;: efi: oblcu^ rata gratuita condonatio. Quare in hac re Patres no latis cauti fuerût, Cum^ euentus poftea oftendic talibus exemplis luperftitiones creftere, non ita niurin hacre SynodumAituelimusillos Canones aut approbate, aut reftitu^ ere, Nec propterea dilTentimus à ueteri Ecclefia, retinemus articulos Synod! de dogmatibuSj quæ proprië ad Ecclefiam pertinent» Cætera, quæ funt extrî uel contra uerbum Dei non pertinent ad Eccleßam»

CötißdntMcpo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anno 5 8 j.ConftantinopoIitana Synodus à Theodofio conuocata eft,lu

ïitand Synodus præfuit Epifcopus Conftantinopolitanus, controuerfia grauis dqudicaW Spiritu lànâo, quôd fit peribna procédons à Pâtre ÔC Filio,6c fit Deiis, ' ô^’reëlë damnati fiint Eunomius etalrj,qui contrarium lênIèrant.Sunt et poli^ tica quedam ordinata,ne Epilcopi in alienis Dicecefibus aliquid adminiftrent» Anno433» Ephefina Synodus conuocata eft à iunioreTheodofio, !u F.pbefinasy^ qua præfuit Cyrillus Alexanarinus, Hæc Synodus reëlè damnauit NeftoH^ uu'^t^oriumneoabatin Chriftounitumelfeuerbumhumanænaturæ,fubftantiab unione, lèd tantùm adefle uerbum, amp;nbsp;inhabitare in humana natura,uelucho'' fpitem in domicilio,ut ibi eflet effîcax»

Hæc fuit magni momenti controuerfia. Nam in Chrifto uerè amp;nbsp;fiibftau* tialiter unitæ funt duæ naturæ, Nec uerum eft,humanam naturam folam efl^ Chriftum, ac domicilium elfe uerbi afsiftentis, Inde urièrunt prj has formai loquendi de unitate peribnæ, Deum elfe natum, paftum amp;c » Etfi autem ftorius negabat lè cum Samolàteno lèntire, tarnen fiilpicoreum re iplàideni ’ ftnfifle, lèd in ipeciem aliter propofuifle uetus delirium inuolucris teeftum»

Anno 4 ; 2. Chalcedonenfis Synodus conuocata eft à Martiano Impeta* ßssynoduf^quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnatus eft Eutyches,quinegauit etiam duasnaturas iu

ddtnnduit Chrifto, ac contenditiplàm uerbi naturâ diuinitus miftàm,editam elfe peruif lychcn. nbsp;nbsp;nbsp;ginc,nec duas elfe naturas unitas, Videtur ôd hic renouafle delirium Samofa^

Cçtcrum creucrant ia in Ecckfia humanæ traditiones.Ideo aîiquas addidic fl^Synodus üicioiàs conftitutionesjion de dogmatibus, fed de ceremonrjs Só eulcibus extra fcripturâ, 8c tarne adhuc funt uerecundiores hæ conftitutiones, quàm aliæ poftea nate. In hac Synodo primiim fada eft côftitutio,quæ probit prokibitio nu. bet nuptias Monachis amp;nbsp;uirginibus,quç nota fecerunt^et excommunicat tales fituruin,qu.in contrahentes connubia, quanquam addit mitigationcm^pofle ÔC hoc concedi priwum iudicio Epifcopi.

V erùm multa politica utiliter tunc conftituta funt,ne Epifcopi ipfi tenement adminiftrationem facultatum Ecclefiafticarum, fed ut Eccîefiæ haberent OcconomoSjNe quis plura minifteria tcneret Jtem, ne quis line minifterio or^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

dinaretur.Item, ut in fingulis prouincrjs Epifcopi, quotannis conueniant, amp;nbsp;Synodos habeant de præfentibus Eccîefiæ controuerfijs,

Hæc utilia décréta Synodorum aduerfàrq difsimulant,ac interim alia Ie* uiora proferunt, ut uideantur nobis opponere ueteris Eccîefiæ autoritatem*

Fuerunt interim SC aliæ Synodi, feu prouinciales, feu frequcntiores, in quibus conuenerunt uicinarum prouinciarum Epifcopi, Tab's fuit SynoduS 'Sgt;«‘’lt;^««^«^‘=' Antiochena ante Nicenam^conuocata aduerfus Samofatenum^ Que piè amp;nbsp;re^ c'tè damnauitSamofàteniimpietatem.Talis item fuir Synodus Gangrenfis in impictatem. Galatia,uetus ÔC pura^babet optima décréta côtra fuperftitiones de coniugio, de cibis, de monacbatu. Et apparet,banc Sy nodum conueniffe propter Mon* tanum^Marcionem, amp;nbsp;fimiles, qui illas fuperftitiones ualde auxerunt.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. I- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.r ■ r ■ r' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t- Ancbirdtiii Sy

nem memorabilem,fi diaconi in ordinanonenon promilennt le uicturos ccciu bes^retinendi funt in minifterijs,etiamfi poftea ducunt uxores, fed fi promife* iugijs dùcono rint, 8lt;: poftea tarnen duxerint uxores,remouendi funt à minifterio.Habet Sgt;C alios Canones de annis pcenitentiæ periculofbs èi. fuperftitiofos,

Laodicena redè damnat Nouatianos^ fed errat taxans digamos etiain lai uodicend sy» cos,iubet eosprius punirfquàm admittanturad communionem^prohibet cti* damnd» ani baptifmum poft duas feptimanas quadragefimæ, Cætera politica funt bo# nefta.ut cùm prohiber nuptias cum bærcticis. Hæc Synodus non longo inter* Uâllo fecuta eft Niccnam.

Sub Honorio Imperatore fuit Toletana prima Synodus, quæ continet Toîet^nasyno multa capita utilia de doftrina.Nam piè recenfet articulos de diuinitate amp;nbsp;na* dm, de doüri^ turis Cbrifti, amp;nbsp;alios quofdamToftea quædam attexit politica, amp;nbsp;ceremoni* as de chrifmatc, ÔC de uotis, Hæc Synodus prohiber Diaconos euehi ad mu* nus presbyterijfi non abftineant à legitimis uxoribus, Item,excommunicat pa rentes, qui filias uotis obligatas,fî nubanf, parentum aftedu compleètantur. Item, ipfas nuptas non admittit ad communionem,nifi difcedentes à maritis,

Carthaginenfis quinta anno 438. habita, prohiber Epifcopis, Presbyte* synodtu Cdr^ ris amp;nbsp;Diaconis confuetudinem legitimarum coniugum,Ira paulatim cumula* taeft prohibitio, Antea Diaconis conceffa erat confuetudo cum uxoribus, ut cerdotur» con teftatur Anchirana Synodus, Poftea fècuta eftprohibitio. Et hæ conftitutio* iugium, nés de cœlibatu, fubinde in omnibus Synodis repetuntur,amp; adduntur acerbi* res poenæ,ficut quædam Toletana Synodus conftituit,ut facultates mulierum uendantur,fi redeant ad uiros, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;saccüd et dr£

Porrô hæc Carthaginenfis Synodus continet amp;nbsp;alia memorabilcm con* sandorutn, de ßitutionem,dc facellis,de aris Sanèt;orum,ubi no funt corpora eorum condita.^JJ^'^^^^^^j^^* M iiq Has^wen/î.

Has aras amp;nbsp;làcella iubet Epifcopus demolirtaut fi mefuant tumultus, iubrf cos in concionibus populum dehortari, ne ad illa loca accédant, Apparet quos crefcentem fuperftitionem in cultu Sandlorum uoluifle prohibere.

Prouoedtio E= Synodus Carthaginenfis anno 4 s 7.egit de prouocatione Epifcoporum* pifcoporum Romanus Pontifex poftulauit,utconcedereturprouocatio,ubicuncg aliqu’^ denegatt RoRomanum prouocafret,Idtp ut obtineret,commifitfalfum,citauit comrneiî mono pi}co= titium decretum,quod affirmabat in earn fèntentiam editum eflè in Nie^t^^

Synodo, Poftea ex Conftann'nopoli pedtis exemplis deprehenfaeft uaniW®» Sc repudiata petido Romani Pontificis* Huic Synodo interfuic Auguftinus» Talibus ardficiis Romani Pontifices uiam fibi ad primatum ftruxerunu Ho^ exemplum monet, ne ita miremur antiquitatem, ut earn omnibus uicijs lib^^ remus*

Carthaginenfis quarta, decretum continet de precatione Sc oblation^ obMhopro pro mortuis his uerbis.* Pccnitentes, qui diligenter fèruarunt Canones poent^ moriantur ante communionem,commendetur eorum memoria nenfiiiudrta. precationibus SC oblationibus* Illaætas nondum habebat priuatas Milbs, fed tarnen paularim fuperftitio creuerat. Hic Canon non recipit mortuos, diligenter feruatis ritibus pcenitentiæ. Item addit morem de oblationibus.

Tradauit caufamgrauifsimamSynodusMileuitana,cui interfuitAU“’ mdM^dcpec- guftinus,amp; rede défendit piam dodrinam de peccato originali, de gratia cdto,degra:^ de iuftificatione.Habetamp;politica quædam,in quibus fiæcfuntmemorabife

tidcrdeiußi=\7'£ta.t: prouocationem ad transmarinos Epifcopos. Hocdecretum nuncn^ ficdtione, nbsp;nbsp;Romanus quidem Pontifex reciperet, Vetat item ab Jmperätore peti ludicts

non Epiftopos.Id illis temporibus congruebat,nunc effet durum.De diuortio etiam fanxit,ne perfbna innocens rurfus contrahat matrimonium,amp; additp^^ tendum efre,ut Imperator legem in earn fèntentiam ferat. Id quocp durius eft* Nam Romæ Fabiola contraxit aliud connubium, ut apparet ex HieronyfflO* Ea Synodus confirmât amp;nbsp;fuperftitionem de uotis,concedit uelari uirgi^ nes ante uigefimum quintum annum contra ueteres Canones* Quanquamig^ tur de dodrina tolerabiliter pronunciauit, tarnen poftea accedunt aliquaî fti^ pulæamp;fuperftitiofæconftitutiones. Quare non omnia Synodorum décréta fine dcledu probanda funt, amp;nbsp;tarnen fatendum eft, pias Synodos benè meri^ tas effe, quia aliquos dodrinæ Chriftianæ articulos conferuauerunt, ÔC de his prodefl tenere Synodorum ÔCantiquitatis teftimonium,

H[ quocp bene meriti Hint, præfèrtim quatenus iunt teftes ueteris Sc prim® tium tt ue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefiæ Apoftolorum,Confirmant enim nos iuo teftimonio. De Trinfi

tcribiiffcripto De naturis in Chrifto,Debaptifmoinfantum,DeufucccnæDominG ribui. ' nbsp;nbsp;nbsp;De ordinatione miniftrorum. De coniugio miniftrorum. De ufu indifferent

tium, Depccnitentiafapibrum.DehisarticuIis omnibus citantur memoragt; bilia exempla Apoftolorum, quæ nobis patrocinantur.

Cæterùm Scriptores all] in aiqs materijs fuerût diligcntiores,amp;,ut eft manûjfæpe inconfideratè effundût abfurdas amp;nbsp;falfas fentêtias, quas admonin baud dubiè fuerât correduri, Scpè cùm non male fentirent,tamc nofàtis per^

fpicuè dicere potuerunr, qiiod uoIebant.Sæpè propter temporum confuctudis= nein præfcntcs tradiriones dun'us defenderunt. Aliquas etilt;â falfas opiniones interdum habuerunt.Qiiare nô funt fine deledu omnia Pacru fcripta proban«» dajamp; iæpè ipfi inter fefe pugnanc,nec rarû eft diflentire aliquem à icipfo.Qiia^ re iudicium efle debet penes Apoftolicam lcripturam:Sed lubrjcio exempla,

Origenes citans Apoftoloriim Sc ueterum Ecclefiarum exempla amp;nbsp;lèn^« têti'as, eft tefiis utilis pofteritati de aliquot articulis^De Trinitate,Dc duabus naturis in Chrifio,De baptifmo infantum^De peccato originali. De ufu ccene Domini, amp;nbsp;de alqs quibufdam,

Cæterùm mifcuit fuis icriptis multas faliàs Sc abfurdas ièntentias qua^ Errorej Qri^ rum aliquasetiam ipfius ætas improbauit, Fingit ante hune mundum ifle plures mundos, Fingit Diabolorum èc darnnatorum pccnas ceflaturas efle. Hæc ipfius tetas etiam reprehendit,

In Rom, tradans banc propofitionem, Fide iuftifîcamur, non ex operi^ bus, intelligit earn Kara ctdvekJ'oxZw, fide fumus iufti, id eft, perfeda fide comple«« dente omnesuirtuteSjIdq? déclarât, dicitidem pofte dici de cæteris uirtuti* buamp;.lVIifericordia fumus iufti, fcilicet perfeda,compledente cæteras uirtutes. Hoc nihil aliud eft dicere,quàm homines propter opera amp;nbsp;propter uirtutes fuas habere remifsionem peccatorum,S^ iuftos eire,Cum^ non attendat, quid agat Paulus,quid uocet fidem, quid fibi uelit ilia exclufiua, Non ex operibus, addit enarrationes confufas amp;nbsp;perplexas,nec fibi conftat.

Interdum enim efFundit aliquod tolerabile didu, fed id poftea mox cor^^ rumpic,quale illud eft Rom.4. Initium iuftificationis à Deo eft fides,quæ ere* dit in iuftificantê,6c hæc fides, cùm iuftificafa fuerit, tanquam radix imbre fuft cepto,ha;ret in animæ folo,ut cum per legem Dei excoli ccicperit,iurganc in eo ramfiqui frudus operum ferant, Non ergo ex operibus radix iufticiæ, ièd ex radice frudus operum crefeit, ilia fcilicet radice iufticiæ, qua Deusacceptam fertiufticiam fine operibus.

In 3, capi.Vbi eft gloriatio tuaÇ' Videtur iam propriorelTe Paulinæftn* tentiæ, admittit exclufiuam,homines fola fide iuftificari, 80 alleoat Latronem incruce,amp; MuIieremapudLucam, Fides tua iàluam te fecit.Sed poftea de* clarans ilia, uidetur hoc uelle,hominem initiô confequi remifsionem peccato* rum fola fide. Poftea iuftum effe cæteris uirtutibus,fi'cuc ipfe poftea inquit : Fi* des repuratur ad iufticiam ei, qui conuertitur, fed poftea iufticia reputatur ad iufticiam,porrô mira uarietas amp;nbsp;perplexitas eft enarrationis, etiamfi largitur' hominem initio fola fide confoqui remifsionem peccatorum, tarnen poftea imaginatur conuerfos fine peccato efle propter cæteras uirtutes,diflèntità Paulo amp;nbsp;à reliquis feripturis diuinis, iuxta illud: Non iuftificabitur in confpe* du tuo omnis uiuens.ltem: Si dixerimus, quôd peccatum non habeamus amp;c.

In cap. 7. clarè dicit, Sandos repræfentare alienam perfonam, cûm fibi' tribuuntpeccatum,utapudDanielem : Nonin iuftificationibusnoftris,led in mifericordia tua exaudies nos. T aies fententias corrompit, amp;nbsp;docet fiduci* am proprie iufticie,ueldelperationem.Cap.3. inquit: Sine lege manifeftata eft iufticia Dei, id eft, fine lege natural! funt traditæ nouæ leges Euangelicæ,ut il* la: Nefciat dextra quid faciat fiuiftra, Hæc inquit, lex erat antè ignota, Item;

Ijo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLE SI A

Lex eft fpiritualis, intclligit tantum de allegoria, id eftjCeremoniæ haben t al^ legoriam amp;nbsp;iæpè incommode ipiritum intelhgit^non de Spiritus ßnäi motv bus,fed tanmm de interpretatione uel cogitatione allegorica.

Cap.S.Quod erat impofsibile legi, quia infirmabatur per carnem,Trans^ fert carnem ad legem^Caro legis erat infirma,id eft^ceremoniæ erant impofsi* biles Jnutiles At Paulus carnem intelligit natura hominis, Lex infirmaba tur per carnem id eft, non poterat fieri ab humana natura. Hi loci oftendun^ Origenem currere extra uiam,nec attendere quid agac Paulus*

Poftem multa leuia colli ger e,ut cum Petrum aitexcellere cæteris, quia ei dicitur numero plurali: Erit folutS in cœlis, Ad totiim ccetum ApoftolorU dicitur numero fingulari: Erit iblutum in cœlo,Sedhæcfutiliaomitto* rùm erudicis ÔC iudicium adhibentibus prodeft uetera fcripta legere, primùm propter hiftorica teftimonia,deinde,quia illorum collatio acuit amp;nbsp;exercer diofós Jta proderit Origenis ledio, f)s,qui antea rede inftituti funt,amp; fum* mam Chriftianæ dodrinæ tenenc.

Vnus eft Libellus Dionyfij de Ecclefiaftica Hierarchia, qui propter bilt;* o- c/urr ‘ ftoriam eft utilis.Cæteri continent ociolàsfpeculationes. Illic autem tradun^ tur ceremonie Sacramentorum,amp; ritus Ecclefîæ, amp;nbsp;apparet mediocres adhu^ RitiKMijJè fuilTe ceremonias illo tempore, Præcipue autem ritus MilEç ibi confiderandi appareat recetiores in Ecclefia Papas, procul recelsifte à ueteri forma, Pfalmi quidâ ôd lediones ex Euangelio recitabantur,dicebâtur preces profit clefia Republi.Poftea Presbyter ftans ad Aram, recitabat uerba Chrifti dt cccna Domini* Deinde diftribuebat populo Sacramentum* Seqüebaturgra^ tiarum adio.Hic fuit ritus Miflæ, unde manifeftum eft Miflam tantum fiiiflt communionem, nec fuifte ullas priuatas Miflas.Quin amp;nbsp;illud mirandum A quod nec menrio fît oblationis, ne ritum quidem receniet ofFerentis, Hatt apud Dionyfîum prgcipuè prodeftobferuare, ut antiquitatcni opponamus

Receniet baptifmum, Chrifma,communionem, ut dixi, ordinationem presbyterorum, amp;nbsp;eorum, qui uotafaciebant,amp; undionem mortuorum,ubi narrat,quales fuerint ceremoniæ funerum,cùm cadauer in templo collocatum cereiKonU fu ^ftfit, præfente populo recicabantur aliquae lediones ex iàcris literis de réfuta nerumdpud redione. Deinde iubebatur populus gratias agere in precibus, quôd hic pit nionyßum, (JecefliiTet in agnitione Euangelrj. Addebatur adhortatio,ut fîbi quiicjp preca^ recur pium exitum ex hafi uita. Hic mos fuit plenus pietatis, amp;nbsp;laude dignus, Quæ enim poflunt maiora beneficia cogitari, quàm in illo ingenti agone re«^ nere Chrifti agnitionem, adiuuari lt;à Chrifto amp;nbsp;ialuari.Hanc ceremoniam mc^ liorem recentior ætas prorfus aboleuit, retentis amp;nbsp;cumulatis deterioribus*

Addit autem Dionyfîus, poft hanc adhortationem, abfiffe presby terum, Sc perfudiiTe oleo cadauer, precatum eiTe, ut Deus ei condonaret infirniita* tem,quæ in eo reliqua fuiflet poft conuerfibnem, Poftea cadauer condebatuf in terram.Hæ tantum funerum fuerunt ceremoniæ tune quidem, nondum in Miflafîebatdefundorum mentio, Multô minus oiEerebatur corpus Domin* pro mortuis* Hanc prophanationem facramenti pofterior ætas addidit.

Haâenus deDionyGo,inquoet(î ceremoniæ aliquantô minus ukiofæ funt, tarnen funt initia Monachatus, amp;nbsp;hocgtaui reprehenGone dignum ^^3 quôdnon difcernitinter Sacramenta diuinitus inftituta, humanas traditio« ««cbittHî. nes.De Chrifmate perinde loquitur ut de Baptifmo,8lt;l aequat ^aysfya tyyoïç, ut itadicam.NIonachorum ordinationemetiam antefert ordinationi miniftro« rum, quod eft ualde uituperandum, cùm ordinatio miniftrorum pertineat ad ptacdicationem Euangelq. llla uerc Monachorum ordinatio Gt fuperftitiofa, ïantùm Hat propter culturn prohibitum iuxta illud. Fruftra colunt me man datis hominumæt tarnen ibi Nlonachatus uocatur perfeôio. Ergo ualeant eb

tertitnonia,quod ad hiftoriam attinet, ut fciamus, qui ritus tunc fuerint uG« tan J non Gant dogmata aut leges ex eius defcriptionibus»

T ertullianus reélè côfutauit Marcionê ôd reliquos eius fadionis hçreticos, TertuUwni Continet utiliaTeftimonia de Trinitate,recitans nô fuam fententiamjeduc« terem acceptam ab Apoftolis, AduerfusPraxeamextatluculentumteftimo« Mmioncw nium de uerbo^hoc eft, de Filio Dei,quôd Gt perfona, etiam antequam adfum ^rAxtAm Gthumanam naturam» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

Cæterùm ôôueteresreprehenduntquædâeius errata, uidelicet,quôdfe« EmtaTo-tKl cnndas nuptias damnat, èC ridicule argumentatur : Non licet fratris mortui Iwni. uxorem duccre,Ducens uiduam reliétam à Chriftiano, ducit fratris mortui u«

Ludit etiam de regno Sandlorum, quod Gngebât duraturum elfe mille annos in bac corporali uita, ante mundi conflagrationem amp;nbsp;ante ultimum iu« dicium.paulatim alqs citius, alqs tardius refurgentibus,Hoc ludaicum délira« mentum provfus explodendum eft ex EccleGa.

InLibello de corona militis multa dicit de ritibushumanis,amp;S durifsimê declamitat de confuetudine ,habendam earn elfe pro lcge,His didis inEccle« Gamale détords,ut Gt,confirmarenturingentes ertores omnibus ætatibus, quia nunquam tanta eft uigilantiahominum, ut non obrepant aliquæ uiciofæ confuetudincs,

Recenlét autem Tertullianus admodum pueriles mores, ne poft Bapti« fmum primis feptem diebus eatur in balneum. Item, utbaptizatis præbeatur guftandumlac mel. Ibi inquit etiam : Oblationes pro delundis, pro natali« dis, annua die facimus.ld nunc impie detorquent aduerfarq noftriad Nliftas pro mortuis. Cur natales omittunt, G tantum tribuunt autoritadT ertullia# nkSedille non loquitur de ccena Domini. Verùm in diebus natalibus 8lt; fu« nevum adferebantur in templa cibi,Sc alia munera pauperibus.Hi^c uocabant oblationes Sô’ayaTrœç, 5c mos erat ab ethnicis acceptus ,fed nonnihilcorredus* NamEthnici dabant epulas etiam in templis, in natalibus funeribus,ac pos fteaNicena Sy nodus aliæ prohibuerunt banc pompam natalium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cpulin lutai

Ergo ut de cxteris didum eft, teftimonia biftorica in T ertulliano pro« Ubi« lt;3- f«ne* funt,ubi commemorat, quid fenferit prior EccleGa : Sed eius enarrationes èC difputationesnon recipiantur tanquamdogmata,nifiquatenus confentiunt .

cypridni De Tnnitatc, de Bapti'fmo paruulorum. De ufu cœnæ Domini, de forniî uflimonia «®’e|e(^ionis Epifcoporum,quos fcribit eledlos efTe à ccetu Ecclefi'æ, SCeamclc^ ) ’ étionem comprobatamefTe adhibitisaliquibus uicinis Epifcopis» imt^Cypri^ Sed ueteres etiam taxarunt Cyprianum, quôdfentit baptizatosabhæ^ reticis rurfus baptizandos efle. Eftundit inter declamandum interdum abfur* das fententias,ciîm exaggerat immoderatis hyperboliscàufam,quam infticu* it, Vt de pœnis Canonicis admodum duriter fcribit, aitn on ualere abfol utio* nem,nifi illæpœnæfuerintperfolutæ, Hocdiôtum quantum habeat incom* modi,non eft obfcurum.

Vehementer etiam declamitat de coclibatu, etiî eum quidcm locum nii^ tigat,iubetcontrahere coniugia illos ipibs, quiuota fecerant, finon feruent promiiTum, In libello de Eleemoiyna inquit, peccata ante baptifmum com* mÜTa remitti propter Chrifti paffîonem, led poft baptifmum quærendam remiflîonem per eleemoiynas. Idem repetit de lapfis, confumtum elfe benefit cium Chrifti in ßaptifmo,poftea per eleemoiynas quærendam elfe remiffio^ nem* Hæc funtplena abfurditatis, quæ admonitusbaud dubiè correxifl^G Non igitur dida ipfius omnia pro dogmatibus habenda funt.

De Coena Domini folet uti uerbis oblationis et làcrificfj,lîcut cærerfc|Ul dicuntpromifeuè : Ofterimusorationes, Offerimus panem, uinum, mus corpus fanguinem Chrifti, Nam id quoepreperitur apud Cyprianum» Elinc aduerfarfj noftri fumunt teftimonia,ad defendendam prophanationeni Coenæ Domini in Miflà priuata amp;c.

Magna uis eft confuetudinis, amp;nbsp;hanc fequentes fepè impropriè loquum tur homines, Vt nunc Miflam dicimus, cùm nulli nota fit nominis Etymolo^ gia. Ira ueteres retinuerunt uocabula oblationis amp;nbsp;lacrifiefj, non admodum curantes Ety mologiarn,aut propriam fignificationem. Et quia uidit Augufti^ ob^Mion^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquid in his appellarionibus efle incommodi, ipfe lenijt, Sacrificium

ftcrißtio. quit dici pro memoria facrifierj, Sc' oblationem pro memoria oblationis, funt Metonymiæ, ut dicimus, Pafcha pro memoria,leu figno tranfitus. Sc“ nolo argute üel interpretari uelexculare locurionem ufitatam illius temporis»

Sic enim populus Ioquebatur,qui interdum recipitimpropriam uocem, irrnfo oHdfio Irenæus dare dicit hanc oblationem elfe gratiarum adionem.Idem ft^ eü grutiarum tiebant cæteri,ut teftatur nomen Euchariftiæ, Qiiare fenlèrunt elfe cerenionv am,qua agunturgratiæ, Id nihil habet incommodi. Accipimus enim,uta3*’ moneamur beneheij nobis donati à Chrifto,amp; fidem exufeitemus, deinde aga* mus gratias proeo beneficio,necindelequitur,id opus proalqs faciendum efle,alrjs applicandum efte amp;c. Hæc monftra ne quidem cogitarunt Patres» varidttocabu: Ergo cùm legimus nomen läcrificij Si. oblationis, intelligamus aut fignum h cbiatiotiiffi^ crificii Si oblationis, aut pratiarum adionem, non affi'npamus applicationem

Interdum uno nomine uocant oblationem, totum illud negocium, quod ibi agatur,uidelicet,orationes Si ccenam Domini. Hoc ciim fit, orationes in* telligantur efte oblationes.

CypridttM de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Leguntur etiam apudCyprianum de mortuis quædam uerba, qugrecent

mcrr«if. tjores male detorquent,Sacrificia pro eis ofterimus, led hæc dicit de Märtyrin bus. Horum enim fiebat mentio in precationibus, cùm agerentur gratig Deo, quöd illos adiuuilTet, Sicut Græcus Canon dicit: OlFerimus pro Patriarchis»

Propheris, Apoftolis, id eft, agimus gratias^ quod Eccleiiäinfi inde uii^ ab ini^ tionbielegifti,redemifti, iàndifîcafti amp;c» Hæcfuit inicio fentcntia.horum ‘ uerborum, non petebatur, ut mor tu is Deus relaxet pœnas. Poftea acceflerunt tempore malæ opiniones, Sc partim uerba priora mutaca funt, partim reteiii* ta forma ueterum uerborum aliud intellexit pofteritas, quam priores intelle^ xerant.

Ergo teftimpnia antiquitatis non patrocinantur recentioribus abufibus, quæ partim aliéna funt à præfentibus moribus, partim fi quid habent uicfj, no d'ebcnt opponi firmis teftimonqs feripturæ, quia etiam reliquæ ætates habue:* runtfuaincommoda, Hæcfimplicifsimè finefophiftica reipondeoaduerba oblationis facrificq.

In Bafilio extant utilia teftimonia, De Trinitate, amp;nbsp;de pcenitentia, coni* nbsp;nbsp;nbsp;j-efli»

traNouatum, Inconcionede humilitate tradit egregiam ièntentiam de iufti# moniddetru cia fidei,quæ nobis aperce patrocinatur.Sine ulla Sophiftica detrâhit iuftificas de tionem bonis operibus, nec loquicur de ceremonialibus, ièd de omnibus uir^ tutibus, nec tantùm loquicur de operibus ance renouacionem, ièd de uirtuti^s bus in renouatis, ac iubet fentire, quôd iola fiducia miièricordiæ propter Chri ftum promiftæ iufti fimus. Verba eius hæc ftinc,

Dicicautem Apoftolus : Qui gloriatur, in Domino gloriecur, dicens, quôd Chriftus nobis faôlus iîcfapientia à Deo,iufticia, iànâ:ificatio,amp; redem=« tio,ut iîcucfcripcum eft, gloriaturus in Domino glorietur, Hæc eft ênim per^* fecffa amp;nbsp;integra gloriatio in Deo, quando ne quidem propter iufticiamfuam aliquis effertur, Ièd agnofcit fîbi deeffe uera iufticiam, fide autem ibia in Chri^ ftum iuftifîcari, amp;nbsp;gloriatur Paulus fe defpicere fuam lufticiam^ quærere au=» tem fide per Chriftum iufticiam, quæ ex Deo eft,

Hæc uerba fatis oftendunt,Bafilium fie intelIexiiTc iufticiam fidei, quôd fentiendum fit nos propter Chriftum per miièricordiam iuftosjd eft,acceptos efle, non propter proprias uirtutes,

Cçterùm,quôd Bafilius primùm inftituit ccctus Monachorum, id exem^ Bdfiliut înfli» plumnocuic,amp;aliquidhabuituicq,etiamfi ipfeprimûm non habuiccraiTas fuperftitiones,amp; illi eqetus adhuc quædam imago erant fcholarum. Circum#! feruntur amp;nbsp;libri quidam eius nomine, qui continent Regulas Monachorum, quorumaliqui hauddubièfuntfuppofiticq,amp; longotempore poftBafilium nati. Sunt enim pleni falfarum opinionum de ccelibatu, ôô alijs culcibus exco;« gitatis fine mandato Dei, amp;nbsp;continent ridiculas nugas, ut magnum aceruum pcenarumfeuiacisfaÔionum,quas uocat iTrirî/xia, fi riièritpuella inchpro,fe« deatbiduoinueftibulo,amp; fimiles nænias, quas fi quisuelletrenouare admis» ratione antiquitatis, uerè infàniret.

Nazianzenus traftauit articulumde Trinitate^ Alia dogmata leuiter attingit Scripfît uitam Cyprianijn qua narrat, quandam puellam amatam

134- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) E EC CL E S ï A

cflc â Cypnano ante conuerfionem «Juæ inuocans Mariam uirginem^ uicerit magicas incancationes Cy priani.

Hoc exemplum citatur de inuocatione SancHorum ♦ Etfi autem uidetur cfle fîéta fabella, 80 poftea fparfa titulo Nazianzeni, tarnen edamfi uera eflet hiftoria, non eftcitandaad confîrmandam inuocationem Sandorum, Nam errores piorum non funt opponendi uerbo Dei, omnibus ætadbus etiam pfj in Eccleiîa habent fuas infirmitates.

compeUâtio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Allegant edam ex Bafilio Sgt;C Nazianzeno, quod in fine concionumà

kanilorum rf« Sandis, folent eos compellare: O Athanafi ora pro nobis.Etfîautem hg Apo^ pudßaßlium flj-ophæ ex Rhetodcis figuris excuiàri poflunt, tarnen ßeri poteft, ut morefd inuocauerint Sandos, Nam inuocatio Sandorum paulatim izj«0C4fio S4ZJ'tunc in Ecclefiam irrepfit, Et errores temporumtrahunt homines, utufitata iïcrum. nbsp;nbsp;nbsp;minus improbent,amp;: boni confulant, Sicut impetus fluminum fecum rapiena*

uigantes, Nee tarnen ideo approbanda eft inuocatio Sandorum» Ac poft(]ua moscreuit, amp;nbsp;iam retedaeftimpietas,prorfiisexEccIefiatoUidebet» Bafilius de inuocatione quiequam dicit, tantum ait celebrari memoriam Saiv c'iorumjUteorumuirtutesimitemur. Et uocat Sandos adiutores precumno^ ftrarum, non quód fint inuocandi, fed quia omnes bead in coclo orant proEû* clefia, amp;nbsp;earn Deo commendant»

Eptphdniui Epiphanius fcribit mulieres quaidam inuocantes uirginem Mariam/o^ litas circumferre illius ftatuam» Hoc totum negoeium damnat^ uocat idola«* tuorum, tricum opus.Continet enim Epiphanius refutationes ucterum hærefium,ptæ* cipuè de Trinirate, amp;:paucis airjs materijs, quern quidem hiftoricum pracd* puèlegendum efleççnièo»

ebryfoftonti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chry ibftomi ætas multos iam uicioibs mores receperat, quos ipie recen*

^trorss, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nojn reprehendit, Sicut laudat adeuntes monimenta Sandorum, facit

mendonem orationis pro mortuis » Monafticam immodicis falfis laudi^ bus ornat » In tradatu de poenitenria cum colligit multos modos confer quendæ remifsionis peccatorum, icilicet eleemolynas,lacrymas,amp; alia opera» tarnen non facit mentionem fidei,de qua oportuit dici, Ac fcriptum illud pk^ raqp falia continet, Sc confufum ac perplexum eft»

chryfoflomi Græci maximè laudaueruntcommentarios in Paulum, ubi in locisdc »« comflfntó.juq-jgcadoneamp;defide feries Paulinædifputadonisdeduciteum eô , utfæpè faitentia^äe ' tepetat hanc fentendam, Quôd fide confequamur remiisionem peccatorum flifiatione?'^propter Chriftum, non propter opera. Et difertè dicit, Fide non iolum

ligi Deum, fed uicifsim credentes fentire, quod à Deo diligantur, quanquam multis modis rei fint»

In hac ftntentia fads fignificauiefe intelligere fidem, non tantum deno^ ticia hiftoriæ, fed de fiducia, qua credimus nobis remitti peccata, amp;nbsp;quidem hanc fidem difternit ab operibus, à non furando, non occidendo amp;:c, dp cithunccultumfuperioremeffe» Quanquam autem eius enarratio fimplicior eft amp;nbsp;minus impura,quàm Origenica,tarnen ipfà quoep eft obfeura, nec ubiq? fecum ipia conientit»

In 7» Cap» longius currit extra ftpta, Ait concupifeentiam amp;nbsp;afFcftu«» nifi

nifî pariant externum opus, non eflè peccata.Sed tamen,fi qui's attenté amp;nbsp;cum iudicio leget commentan'os illos^multa inueniec teftimonia multörurn arrich^ lorum,Et quanquam tunc in Ecclefia caligo fui't,tamen apparet rérinuifle ple^ roscßhanccommunem ièntenriam, Quöd fide propter Chriftufti, non pro*» pter opera, donetur rem/fsio pcccatorum. Ideo etfi interdum miWcoramo^ de loquuntur ueteres, tarnen in alns locis, quid re ipfa uoluerint, animaduerti poteft.

De cccna Domini ex Chryfoftomo iatis patet,nullas fuifle priuatas Mif N«nlt;e ƒ««•««{ fas. Defcribit enim presbyterum ftantem ad aram, amp;nbsp;uocantem populiim, ut priaatj; Mffe accedatadcommunionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chryfoflomi

Inlibellodedignitatc iacerdotrj erudite dilcernit ciuilem amp;nbsp;Ecclefiaftii^ cam poteftatem, negat Ecclefiafticam habere ius coercendi ui corporali*

Multas caulas attingit Ambrofius, iiidelicet de Trinitace,contra Noua^^ Aw5rop/lt;/o=. tianos,deiuftificatione. Et quanquamin commentarrjs interdum diisimiles ^rinlt;ideTrU fententiæ reperiuntur, qui non tarn ab ipfo icripti, quam ab alps excerpfi effe ”ufii^tione uidentur, tarnen peripicuum eft ex eius longioribus dilputationibus ft'nfifle uera. eum de gratia amp;nbsp;de iuftificatione, quod nos docemus.

Id teftatur Epiftola ad Irenæum de Paulino ditfto: Lex iram effi'cic, Epi;« ftola 71. ubi fie inquit : Ex operibus Legis nemo iuftificatur, id eft, per legem peccatum cognofcitur, fed culpa non relaxatur. Veniens igitur Dominus le^ lus peccatum omnibus,quod nemo poterat euitare,donauit,ôé chirographum noftrum fui fanguinis effufione deleuityhoc eft, quod inquit î iSuperabunda«» ui't peccatum per legem, iuperabundauit gratia per lefum Chriftum, ficut Iolt;« hannes inquit : Ecce agnus Dei, qui tollit peccata SCc.Ideo nemo glorietur in operibus, quia nemo faclis fuis iuftificatur, fed qui iuftus eft, donatum habet, quia per Chriftum iuftificatus eft. Fides ergo eft, quæ libérât per lànguinem Chrifti, quia beatus ille, cui peccatum remittitur, amp;nbsp;uenia donatur.

Et fimiles ièntentiæ aliquot reperiuntur in alqs locis apud hunc ftripto*» rem,ut de uocatione gentiu* Item ad Demetriadem uirginem,ubi inquit: Nec ob aliud datur præceptum, nifî ut quæratur præcipientis auxilium. Cæterum eius titulo extant quædam præparationes ad Miflam, alia quædam inania, Afnirofy quæ uidentur eife fuppofîticia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loexant^^

Hieronymus in uerfîonibus utilem operam Eçclefîænauauit, quan«* Hûrongt;’mi quam enarrationes Prophetarum funt tenues, tarnen hiftoriarum explicatio ucrßonescr fumta àueteribus eftutilis. De dogmatibus pauca icripfît,Aduerfus louinia^« num ualde confirmât faliàs amp;nbsp;iùperftitiofas opiniones de traditionibus huma^ nis.Vituperat coniugium, amp;nbsp;contumelioià oratione infedatur,qug nequaqua 1. digna eft Chriftiano.Colligit male detortas ièntentias fcripturæ,quafî uitupe^ rent coniugium,ut : Si fecundum carnem uixeritis, moriemini,amp; fîmiles, amp;nbsp;exprefîedicit,nondifferreà meretricenubente poftfecundasnuptias. Item, Ipedandum eflè, non quid concédât Deus, fed quid uelit,quafî Deus non ue;«

lit coniugi'um. Poftremo cthni'co more colligit uulgaria conuicia fêxus mulic^ bris,amp; coniugfj, de quibus Chriftianus longê aliter fendre debet, qui feit eau* fam infirmitatis in utroque fexu effe naturæ corrupdonem, tarnen proptef Deum fexui tribuendum efle honorem □ cùm Deus non fruftra condiderit hunc fexum,agnofcendum efle opus Dei, amp;nbsp;ordinationem diuinam magnifa*' ciendam. Nee eft minor infirmitas animorum in uiris,in negocijs, quæuiris commifla funt, Chriftianus autem propter Deum fert amp;nbsp;midgat imbecillita* tem in focijs huius uitæ diuinitusadiundiSjÔd cohæredibus æternæ gloriæ, icit Deum uelle, ut illas curemus.tanquam partem generis humanfnon de*' fpiciamus Diabolica fuperbia» Hæc at(^ alia in hanc fententiam in Chriftiana difputadone podus dicenda erant, quàm ilia fcurrilia conuicia ièxus amp;nbsp;diui* næ ordinadonis

De diferimine ciborum laudat ritus fîne uerbo Dei inftitutos, tanquam cultus Dei, Imo tanquam perfedionem, Ridicula uox eft, quam ponit, Si uis perfedus eft,bonum eft uinum non bibere,amp; carnem non manducare,ubi ma* le detorfit didum Pauli, qui cùm inquit: Bonum eft carnem non edere,additj fi fratri noceat exemplum,Cùm autem neceiTe fit,taies iùperftitiones in Eccle^ fia reprehendi, pariunt enim alios multos errores, prudenter de illis inconfi** dératé didis iudicandum eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Hwonywuj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In dialogo contra Pelagium redè dilputat, renouationem non fieri tatt^

contratPeLigi= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiribus liberi arbitrn, lèd opus efte auxilio Spiritus fandi. Redèetiain

Jet fieri reno= negat öanctos elk fine peccato, oC pomt memorabile didum ï 1 une iulti W* uationemdui mus,quando nos peccatores eftefatemur, ódiufticia noftra non ex propi'K’ xilio spiritui merito, fed cx Dei mifericordia condngit. Sed poftea non latis dicit, peccata '' Sandorum intelligi de adualibus peccatis, ut flammis libidinum aut iracun* diæ, amp;nbsp;fimilibus, non intelligit de interiore amp;nbsp;perpétua dubitatione,Iècunca^ te, concupilcentia. Confiât igitur multos efte in fcripds Hieronymi non guos lapfus,

JDE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0,

Auguflinitét Augufiinus multas neceflarias controuerfias tradauif, refutauit Aùa^ ftimoniâ «erd nos, Manichæos 3 Donatiftas Pelagianos.Nam irreplèrantiam in Ecclefgt;* nos^Manit'^^ philolbphicg opiniones, quas Pelagius confirmauit,Euangelium transform Ofin Philolbphiam, contendebat enim nihil efte peccatum originis, homi* 'crPtlagianosnés leoi Dei làdsfacerepofte, ôè ilia externa obedientia mereri reinifsionem peccatorum, iuftos efte, meréri uitam æternam. Nihil de fide in Chriftum, nihil de auxilio Spiritus iàndi dicebat, Hæc Pelagfi dodrina non EuangcH^ ca, lèd Philolbphica erat, Sicut propemodum icholafticorum Dodorum tentia idem uult, nifi quôd hi aliquid aftuunt fuperftitionum monafiicariï, nuncrurfus multi delabuntur inopinionesPelagianas,quiafunt plaufibiles rationi,

Auguftinuire: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auguftinus igitur fuaætate dodrinam Euangeltj, de gratia

ftituit rfo(Sn=Chriftum,penéextindam refiituit amp;nbsp;rurlùs accendit.Propter hoc benefîciun’

Ecdcfia ei plurimum debet.De peccato originis multô loquitur maiori perfpi cuitate,quàm cæreri omnes, Diftindius etiam nbsp;nbsp;reditis loquitur de libero ar^

trio,quôd uiribus liberi arbitrfi homines facere poftint externa legis opera, amp;nbsp;honefia opera ciuilia, Sed fine Spiritu iando non poftint habere motus fpin^ tuales,u«

tuales,uerum timorem Dei, ueram fiduciam,ueram pacienciam, hoe eft, noui^ tatem,quam oportet in rjs exiftere,qui funt faluandi»

Tradit utile diferimen literæ fpiritus,docet de gratuitate remi(sionegt; monet, quomodo Paulus intelligendus fit, cum inquit : Ex operibus legis ne^ mo iuftificatur,quöd uidelicet non tantum detrahat iuftificationem ceremoni* is,fed etiam moralibus operibus» Hac admonitione ualde opus fuit Ecclefiæ» Nam Origenes amp;nbsp;multi eum fecutffparferant falfàrn interpretationem in Ec«« cldîa,tancûm ceremonqs detrahi iuftificationem, amp;nbsp;finxerant homines legi fatisfacere, iuftos elTe propter opéra,Ideo Auguftinus diferrè banc quæftio* ïiem tradat in libro de fpiritu amp;nbsp;litera,amp; affirmât Paulum uniuerfaliter loqui etiam de moralibus, cùm negat nos lege iuftos efle» Item, negat hommes Icgi fatisfacere, Rom» 8»

Hancadmonitionem Auguftini, Sé hune locum ipfius plurimumrefert meminifle, quia cûm ratio non fàtis perfpiciatmagnitudinem peccati origb nis, ôd naturalis corruptionis, facile delabitur ad illas opiniones ut putet le* gi fatisfieri, homines propter opera iuftos efte» Ita è regione obfcuratür amittitur iufticia fidei, ÔC uera exercitia fjpiritualia excutiuntur, fcilicct uera inuocatio, quam oportet niti fola mifèricordia, Sicut nunc deridemur ab ad=« uerfarfis,qui uolunt uideri prudentiores,ac uociferantur nos inepte exaggera«» re infîrmitatem, Sc ridicule detrahere operibus iuftificationem,cùm tarnen rao tionon aliud intelligat efle iufticiam, nifi obedientiam iuxta leoem^

Seddodrina Euangelijde peccato,item de iufticia fidei,eft arcana amp;nbsp;peculiaris fapientia ueræ Ecclefiæ, quam etiam pauci ex feriptoribus agnoue^ runt, aefaniores, alrj obfcurius, alrj clarius agnouerunt » Scotiftæ amp;nbsp;fimilés prorfus obruerunt» Id^o poftquam Deus hæc rurfus patefecit, diligenter tus« eantur illuftratam dodrinam,

Porrô cur aduerfàrq uicifsim non confiderant,qucàm fit abfurdum, dice«« re, quüd Chriftus liberauerit nos tantùrn à ceremonialibus» Item Si liberatio tantum ad ceremonialia pertinet,non prófuit Patribus ante Moifen» Necefle eft autem ftatuere, quôd liberatio à lege pertineat ad uniuerfam Ecclefiam, à principio mundi ufiç ad finem^ Hæc copiofius difputantur, ut dixi, in libello . de fpiritu 8c litera»

Denicp quid fit liberatio à lege,prorfus ignorant illfqui intelligunt earn tantùrn de ceremonijs » Vt omnes homines poft lapfum Adæ funt opprefsi peccatOjira Dei,morte, ingentibus uitæ ærumnis,æternis pcenis,ita fùnt om« nés onerati lege, quæ peccatum arguit, nos aceufat, amp;nbsp;æternis terroribus oc^ cidit, ut Paulus inquit : Ergo liberarià lege, eft ab ilia accufatione liberari, ne fimus rei ire Dei amp;nbsp;æternæ mortis,eft no tantùrn à ritibus aut externis fpeda«,,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

cylis liberari, led muko potius a lege perterreraciente, maledicenre^damnanss gç pertinetai te amp;nbsp;interficienti nos eripi^ Cùm uidelicet alia res proponitur, propter quam uniuerßm ec. iufti hronuncianiur, fcilicet, Filius Dei, fadus pro nobis uicf ima, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defiam

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;resmdgiiM

’ ?! Sic Adam, Noe, Abraham, Sc omnes eledi ante Moifen à lege liberati compkilitur. fuerunt, Accufabantur à lege, exercebantur horribilibus terroribus amp;nbsp;fenfu iræDei, amp;nbsp;maledidionis Sedinter hosterrores erigebanturagnitione mifericordiæ, propter uenturum Dominum promiflæ, amp;nbsp;ftatuebant fe iuftos pronunciari propter uenturam uidimam, non propter legem» Norant pecca^ 'i f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N ii] ta elfe

ta efle non tantum externa delicfla, fed interiorem Immunditiem, horribdcni dubitationem de Deo Jremitum amp;nbsp;indignationem aduerfus Deum in rébus aduerfis,amp; ceteros prauos impetus^Sc {ciebant non ab'qua lege tolli uelipfuni peccatum Sc naturæ infirmitatem, uel iram Dei.Sed notant fe agnitione èC ducia promifsi Saluatoris ex tantis ærnmnis eripi. Sic illi funt liberati àl^’* ge morali, uidelicet iudicante èC occidente eos, amp;nbsp;ab æterna ira^quam lex de* nunciat, Notant in ilia naturali noticia non proponi gratuitam remifsio^ nem peccatorum, ideo aliunde petebantremifsionem, Quôd fifênfiflentits fc iuftos fore, cùm fne uicio effent, fuccubuiffent in agone confcientiæ, fed nO tant ideo promiffiim effe Saluatorem, ut ftatuerent fe placere Deo, etiamficP fent indigni amp;nbsp;immundi.Sic fentiebant fe iuftos effe, non propter legem, fed propter uenturum Saluatorem.

Hastantas res compleclitur liberatio à lege , quasnon inrelliguntho^ mines fecuri, qui nefeiunt, quid fit uera pcenitentiaj inuocatio,denicp qui non exetcentur adflidionibus, amp;nbsp;aut habent animos occupâtes uoluptatibus, aut deleftantur fuis opinionibus, amp;nbsp;afpernantur uerbum Dei, aut ad fuas imag’^ natioites infledtunc ac corrumpunt.

Nonnulli aduerfarfj aftutiores, etfi uident Auguftini 8d noftram intern PauliacPropheticæamp; Apoftolicæferipturæfententia, aliegMOrige tarnen obftrepunt nobis, öd Origenis, Hieronymi, Chryfoftomi,èc nefeio Mßer/îwj/ziîquoj-Qrnautoritatem citant, nonquödillos uereex animo probent, fed tan^ MtortMem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fucum faciant imperitis, ne uideantur uidli, Non enim adferunt ad^

uerfàrqadhæc certamina bonam confeientiam amp;nbsp;ftudium quætendæ uerita^ tiSjSed odium noftri,contemtum Euangelij,curam tuendæfuæautoritatis* Quid populus de Chriftofenriat,quomodo erudiantur Ecclefiæ, nihiladP pertincre iudicant, ac partim aperte exercent fycophanticâ, ut Cochleus.VuP celius fimiles,partim funt tyranni, tyrannorum fatellitcs, qui propteriai^ pientiæ aut uirtutis opinionem gubernant Pontificum,Rcgum amp;: Pnncipuu^ confilia,cfim fint homines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui in uniuerfum arbittanturreligioncsconigt;

mentitias eft’e, ac fibi ipfimirum inmodumhoc nomine placent, quôd au^ fint 7150Ç ràç BpovT«ç,ut ille apud Comicum inquit, Et tales difturi fuut fententias in Synodis de Chrifti gloria, cuius nomen effe fabulofumcogP tant.

cwwpatres nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proinde pios letftores adhortor, primùm ut tonfiderentgeneradodm

fuutdißimtles, næ,utri fimpliciter Si. fine fophiftica fententiam feripturæ Prophétie^ 8^ Apo uidendum efl ftolicæ propouant.Deînde, cùm Patres citantur, quæ didia Patrum fint con* diuinæuoci. Eftenim magnadifsimilitudoPatrum.Poftremô, ut Paulus iubet probate fpiritus, uoluntas utriusi^ partis i pedlanda eft, amp;nbsp;fum^ ma confilq. Illud agunt aduerfarfj, non ut aliquid emendent, fed ut qualicunt^ prætextu defendant fuam tyrannidem, confirrnent ôd muniant opes. Ideo Rc‘ gesSd Pontifices aduetfanturconiugio Sacerdotum, quia uident cœlibatum ad retinendam potentiam 8d opes expeditiorem efl’e . Hoc modo ctini extent notæ impiæ uoluntatis in qüibufdam manifeftis articulis, fan'sap* paret eos non agitari bono Spiritu, Sed effe hoftes Chrifti, 8d nec in cagt; teris articulis quærere ueritatem ♦ Quare eorum iudicia cernftanter répudia

Pfàlmo 4 2» affirmât renatum non cfle iuftum propter opera, (èd fide, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic

HI L1lt;P ip. M E L ANT H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i;? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]

Sic eniminnuitt Plané time,niLiftum tedicis,Gnonhabesillam uocem exalio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Vlaai *1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,J,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«T Z^T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lultlficatla

Pfalmo : Ne intres in ludicium cum leruo tuo, Nam 0 ludicium exhibueris iv apud m^u» tic mifericordia, quö iboç’ Si iniquitates obferaaueris Domine , Domine flinum ex quisfuftinebitC Neintres in indicium cum feruo tuo, quia non iuftificabb tur in confpedu tuo omnis uiuens. Ergo fi non iuftificabitur in confpedir tuo omnis uiuens ,quia quicunc^ hic uiuit, quamlibet iuftè uiuit, uæ illi, fi cum eoiniudicium Deus intrauerit. Nam amp;nbsp;apud alium Propbetam arrogants tesamp;L fuperbos fie obiurgat : Quare mecum iudicio concenditis Çquot; Omnes de;^ reliquiftis me, dicic Dominus» Noli ergo iudicio contendere, da operam elfe iuftus, amp;nbsp;quantumcunep cum fueris , confitere te peccatorem elfe, fpera migt; fericordiam, èC in iufta humili confefsione fecurius alloquere turbantem te , Sc tumultuantem aduerfus te animam tuam , Quare triftis es anima mea, amp;nbsp;quare conturbas me, forte in te uolebas fperare, fpera in Domi* no, non inte, quid enim es in te, quid es de te Ule fit fanitas in te, qui acce* pit uulnera propter te, amp;inquit: Spera in Dominum»

Pfalm»3i.Quifuntbeati‘:’Non illi,in quibus non inueniet peccatum, ExPplr«o3i.

Nam in omnibus inuenit» Omnes enim peccauerunt, amp;nbsp;egent gloria Dei» Si ergo in omnibus peccata inueniuntur, remanet, ut non fint beati,nifi quo« ïumremifla funt peccata» Hoc ergo Apoftolus fic commendauit: Credi* dit Abraham Deo, 80 reputatum eit ei ad iufticiam» Hic recte accommo* dat dictum de fide, Sc teftatur fefidem intelligere, non tantùmhiftoviæno* titiam, fed fiduciam , qua confidimus nobis remitti peccata propter Chrb fium. NccueröqüifquampotcftalfequiPauli fententiam , nifi fic intelligat nomen fidei » Hoc uerè eft, ut dicitur in foribus errare, fidem tantùm intclli^ gerenoticiamhiftoriæ,nonfiduciam promilfæ mifericordiac propterChrP ftum. Necmirum eft,Monachos totauita deerrafle in enarrandoPaulo,quia. in hociploloco turpiter hallucinati funt» Et nunc aduerfarfis hacc caligo præ^ cipuè impedimento eft quo minus recipiant dodlrinam de fide, quia nomen fidei non reöè intelligunt » Cur non expendunt talia Auguftini diöa, quale hoc eft, quod modo ?ecuauA Hic teftatur Paulum hocuelle, Abraham pros nunciariiuftum, quia crediderit, non tantùm de pofteritate lua,fedremilsioî» nem peccatorum.

J. Talcs fententiac pafsim obuiac apud Auguftinum,fatis oftendunt eum de gratia de fide idem fentire quod nos docemus, Sicut etiam de Spiritu ÔC literainquittExlege timemusDeum,per fidem autem confugimus ad miferb cordiam,Hic difertè difeernitlegem amp;nbsp;Euangelium,

Etfi autem interdum in eius fcriptis figurac orationis occurrunt non fatis explicatac aut incommodæ, hæ temporibus condonandæ funt, quia uulgi co# dioribi« didis fuetudo quafdam figuras receperat,ut appellationem meriti,8c alias quafdam, amp;Chas explodere doifti non poter ant. Deinde nec ipfi Scriptores fatis alfuefa* ôifiierunt adaccuratas diiputationes, 8c quanta tunefuerit caligo inEecle* fia,inde æftimari poteft, quod Pelagq impia opinio tanto cum plaufu excepta fiût,ut Auguftinus Si pauci quidam alq non fine magnis certaminibus earn rurlusexEccleffis explodere potuerint»

Cæterùm de ceremonfis fi qnis aetatem Auguftini nobis opponit ,fciat, ne ipfiquidem Auguftino placuiife omnes ritus perfuafiones fui temporis, Queritur enim multas fuperftitiofas opiniones bacrereinEcclefia jantelerri

j^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) E E CC L E ó' I A

hunianas traditjones præceptis Dei, 8ó ficcumulatas elTeceremonias.utluj dæorum lèruitus tolerabilior fuerit, quam Ecclefiæ, Verba eius hæc funtad lanuarium Epiftola iiÿ, Ipfam tarnen religionem^quàm paucifsimis amp;nbsp;mani* feftifsimis celebrationum iacramentis, miiericordia Dei eiEe liberam uoluit, fèruilibtis oneribus premunt, ut tolerabilior fuerit conditio ludæorum, c[id tarnen diuinis legibus, non humanis, fubditi erant. Et primum de ritibushui* rnanis inquit: Totum hoe genus reruin,liberas habet obferuationes, Deinde difertè iubet inutiles ritus humanos præcidi , Ergo non ita probat Augu“ fbnus ceremonias lui temporis, ut Ecclcfiam ad earn normam conftitui ueht, Multa enim recepta erant, quæ ne ipfe quidem probat, imô reprehendi èC cot ripi uult,quædam more illius temporis obfèruat, ut omnes præfentibus mon“ bus multa condonamus.

sermones de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Huius ætate percrebelcerc Sermoncs de purgatorio cœperunt, quosip“

purgatorio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j-gfytat yge Confirmât, tantum narrat, inquiens, quofdam fie exiflimare

Augujiin^tem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animas piorum, poflquam dilcelTerunt à corporibus.Sedhbrocon“

pore. feffionum ÿ. petit his uerbis precationem pro mortua matre: Jnfpira Domme lèruis tuis, ut ad altare meminerint matris meæ amp;nbsp;patris, Nec petit ampb*’^» Quanquam autem hoc uerecundè dicitur apud ilium,tarnennunc fceleftède“ torquetur ad oblationem facramenti pro mortuis, qualis nondum fuit Aug**“

Qult;tfltod i Fuerunt amp;nbsp;nota ufitata eo tempore, amp;nbsp;quæflio incidit, an coniugiapoft tdo^Augufîmi uotum contracta difiblui debeant, Hac de re extatfèntentia Auguflini in de“ temporeAn cretis 2 7. q,i, c, nuptiarum , Hicetfi Auguflinus plus tribuituotis quàm ’ eamen pronunciat coniugiapoft uotumcontracta nonefledif“ • nbsp;nbsp;nbsp;° fbluenda, amp;nbsp;affirmât uerè ciîc coniugia,quia altera perfona non debet cum in“

iuria alterius redire ad uotum,Nec fit obligatio irrita inter duas perlbnas/**“ amfi altera attulic mutationem prioris propofiti, Hæc in fumma dicit in eo textu, Sedplus ualuit error de uotis,quam hæc mitigatio Auguftini, Ideo conftitutiones poftea fècutæ diftraxerunt coniugia, Vidit Auguflinus ilbm

djCtraciioncm uiciolàm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;led non latis confîderauit, quid in ipfis etiam uo“

tis uicrj fuerit, quod erat obfcurius* Vincebatur enim uulgaribus opinionibus fui feculi » lam mos receptus erat faciendi nota ♦ Magna erat admiratio mub torum in eo uitæ genere degentium, Admiratio autem iudicio officit, Non igirur difputabaüj an ualerent nota, cùm quidem multi cfîent errores implicit ti iîlis, habebantur pro culribus, pro ßngulari merito iufticiç, pro perfedione. item pleriscp erantimpofsibilia. Hæc lî prius refutalTet, melius prohiberc di“ ftradionem coniugiorum potuilfet»

Confiât igitur multos abufus ilia ærate iam hæfilfe in Ecclefa, quorum etfi aliquibus aduerfatus eft Auguftinus,ramê aliquos boni confuluit,qui poft“ quam retedi Eint, non debent defend!, Deinde etiamfi ueterum exemp^^ fuo tempore difsimulata funt, tarnen nunc ad confirmandos maiores abufus nequaquam accommodari debent, utnequaquam ualet confequentia Î Augu“ flinus iubet ad altare precationem fieri pro matre. Ergo approbandælunt Milfæpro mortuis. Aut: Augußini tempore quidam arbitrabantur elfe pun gatorium,Ergo approbandæ funt Milfæ, induJgentiæ, ÔC aliæ funda'tiones, pro mortuis excogitatæ.Nam Auguflini tempore nohdum erant hæ prodig** ofæ impietatesj etfi paulatim femina fparfa funr.

Anno$9O,inrjt Pontificatum Gregorius, cùm effent exacfti anni poft Auguftini mortem I $ 7. Interea influxerant in Italiam multæ barbaræ gentes, Gothi,Longobardi,8ôhorumfocii. Etnonfolùm ftudia literarum conticuc^ rant, 8d EccleGe negkctæ erant, fed etiam illæ ipfæ barbaræ gentes,quæ tene^ bant Italiam, fecum inuexerunt aut facile receperunt multas luperftitiofas opb niones. Ideobreui tempore ualde cumulatifuntabufus.

In ilia dilaceratione Italiæ uidebatur effe peculiaris félicitas, abeffe à occao P^pub.procul in aliqua folitudine degere, fine familia, fine liberis, non fpccta-'æquot;^ Ecdeß,’' re urbium excidia,Slt; uaftationem patriæ.Miferum eft enim dicere illud,quod Aeneas inquit: Et quorum pars magna fui, Itaq^modefti homines, qui habe#ft«t errores bant familias, gratulabantur Monachis fuam tranquillitatem.Sic crcuit admi ratio Monacborum, amp;nbsp;plures cceperune quærere ôi. amare feceffus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftnilorMu,

bent eximiæ pietatis, amp;nbsp;tanquam commercq cum Deo.Nihil mirum eft igitur tune ÔC Monachorum cœtus creuiffe, 8^ plaufibiles opiniones de illo genere operum latius uagatas effe Slt; extinâam Euangelq lucem de uera fide, ÔC ueris cultibus.

Grata etiam fuitbarbaris ueneratio Sandorum , Poftquam femel rece* ptum erat hos ethnico more ornare ftatuis amp;nbsp;peculiaribus templis^creuit mos imitatione potentum ♦ Et paulatim tantum accefsit impietatis, ut nihil differ«! ret ueneratio Sanéforum his pofterioribus feculis à manifefta Ethnicorum idolatria, Inuocabantur Anna, Gregorius, non aliter quàm luno, Mars, -aut Hercules, Currebatur ad ftatuas, Et magna autoritäre illam îiJ'w'Xop.avIap confirmabantEpifeopi ,laudabant doftores ♦ Et in talibus cultibus erat relk gionis fermma, Interim de Chrifti inuocatione, de fide erat ingens filentium.

Principiaioitur cauenda fuerunt tantæ impietatis, quæ quidem Grego* Gregorii« con rius ualde confirmauit, qui publicum ritum inuocationis Diuorunrinftituit,f™; qui oisrbus clt; pulueribus eorum tcmpla dedicari lutsit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yandoTH.

Tune etiam irrepfit opinio de oblatione corporis 8: fanguinis Chrifti facienda pro mortuis, Hæc opinio peperit horribilem prophanationem Sa* cramenti.

Etfi igitur poft Gregorq ætatem maiores tenebræ fecutæ funt, tarnen hi errores tunchæferunt in Ecclefia, nbsp;nbsp;Palfa perfuafio de monachatu, de operi*

bus fine mandato Dei excogitatis, Inuocatio fandorum, Sc oblatio corporis Chrifti pro mortuis, Hi errores magnam deinde ruinam traxerunc,ltacp Gre* gorq ætas non poreft effe norma emendandæ Ecclefiæ, quôdquô magisper* ipici pofsit,manifeftiora errata Gregorq prius recitabo, deinde pauca de ccc* naDomini difputabo. Gregoriusbbro3,Epiftolarum, inEpiftolaad Cata* Gregoriiwpro nenfem Epiftopum in Sicilia,præcipit, ne Subdiaconi aut Diaconi confuetu* bibuit coniw-dine coniugum utantur, quas ante ordinationem duxerant, cùm quidem an* y«»» Duconii tcaSiculi feruaffent Græcum morem,nec maritis interdixiffent coniugum^^ confuetudinem,Hic lapfus fatis manifeftus eft, Nemo enim pius diftraétio* nemlegitimi coniugq approbate poteft,

14.2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ID E ECCLESIA

Subdiaconi, quàm carere coniugis confuetudine.Hic quisquis fuit,fânioreiult; dicio præditus fuit, quàm illi, qui talia coniugia diftrahebant.

Äuget peccatum Gregorfi, quêd hune morem in Siculis Ecclefijs recipi uoluit, quæ ad id tempus iuxta Synodorum ueterum décréta retinuerantcon^ iugiain omnibus gradibus Ecclefiafticis,neconerabant uotis Diaconosaut alios.Cur fumit fibi Gregorius imperium in aliénas Ecclefias Z cùm quidemta tragicè declamitet fe abhorrereab uniuerfalis Epifeopi appellatione.Deinde, cur ibi diftrahit coniugia, ubi Diaconi non fuerant onerati uotisç’ Cur hic no ueretur ftiperiorum Synodorum autoritatemçHic lapfus, cùm manifeftamini pietatem amp;nbsp;tyrannidem contineat, fàtis apparet ætatem Gregorij non fuifle fine magnis erroribus.

Idem quàm iniuftus eft aduerfus eos, qui infantes in monafterijs educati '^fante^°quot; fuerant iuffu parentum, 8u poftea facT:i puberes aliud uitæ genus expeteban^ De his refpondet, nefas efle tales defèrere uitam monafticam. Hæc durities no eô tantum reprehendenda eft, quia ætati faefia eft iniuria, fèd etiam, quia ualdc confirmauit fuperftitiofàs opiniones de monafticis cultibus.

Addam tertium erratum non obfcurum. Mouetur fpe(ftris,ut compto^ comprobauit bet ofilationem Sacramenti pro mortuis. Narrat duos, qui poft mortem in oHiitioMfws«« balneis fèruierunt,quorum alter petiuit, utprofè fieret oblatio Sacrament^ monuis‘^^° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcenis liberaretur.Abhis fpeÂris fumit dogmata in Ecclefia contra

manifeftum mandatum Dei, Deur.3 8. Non quæras à mortuis ueritatem. Et Efa. 8. Vtrum populus à Deo quærit ueritatem pro uiuis,an à mortuis Ergo qualifcunqp eft animarum ftatus poft hanc uitam, tarnen àfpedris non font fumenda dogmata.Deinde quis non uidet poëticum efle,quôd dicit pios poft mortem faëlos efle balneatoresC Similis fabula eft commento de filiabus

Non inftituimus hune catalogum, ut errorum confutationes ederemuSj quæ extant alibi fan's multæ, tantùm recenfere errata uolui, ut appareatfal^^ eos, qui fie admirantur Patres,tanquam fuerint amp;vap.afTHTo», ôc nuiquam difl^^'*’ tiant à icripturis diuinis manifeftis. Etfi igitur aliquid monent interdutn ditiores Patres, tarnen de eis iudicandum eft ex uerbo Dei.

Omifsis igitur alijs confutationibus, breuiter quædam de ilia oblationt pro mortuis adrjciam. Non opus eft quæri, an fit purgatorium, nihil hæc que«* ftio ad oblationem pertinet. Etiamfi effet purgatorium,tamen impium eft,oft

ferre Sacramentum pro mortuis.Rationes multæ funt firmifsimæ. Prima,im^ pietas eft conftituere cultum in Ecclefia fine mandato Dei, Adplicatio cŒnæ Domini pro altjs,fit fine ullo mandato amp;nbsp;teftimonio diuino, Ergo fine ulla dugt; bitationehæc adplicatio eft impia.

Maiorem confirmant plurimæ fèntentiæ, Non habebis Deos alienos» In hoc mandato etiam cultus alieni prohibentur. Et hue pertinet didumîFtu^ ftracoluntme mandatis hominum. Item; Qiiidquid non eft ex fide, pecca^

tum eft. Porrô cultus fine mandato Dei non poftunt ex fide fieri. Sedmuiv dus non intelJ]git,quantum peccatum fit, fingere cultus fine mandato Debdi^* cedere à uerbo Dei. De hoc ftelere maxime concionantur Prophetæ, amp;nbsp;plorant hominum ccecitatem, qui cultus amp;nbsp;dogmata de uoluntate Dei fingut horribiliaudacia, nec retincnt uerbum Sd cultus, quibus Deus iuam uolunta^ tcm nobis propoiuit. Jpfi cceci quærunt Deum alijs modis, Conftat auttni

feftum eft ex Chrifti inftitutione, quia iubet celebrari hoc mylt^rium ad recor dationem.Nec aliud inftitutioni affingendum eft.Si quis plura affingit,fi quis transfert ad mortüos, impie contaminât inftitutionem Chrifti»

Quarta, Aperte dicit Scriptura : Beati mortui,qui in Domino moriun# Quarta ratio, tur » Rom. 8. Corpus mortuum eft propter peccatum, Spiritus uero uiuit propter iuftificationem, id eft,iuftificati Spiritu, donee hoc tempus circumfc# runt, in quo hærent reliquiæ peccati,uariè adfliguntur,ut in inuocatione ere# fcant,fides,agnitio Dei,amp;l nouitas fpiritualis.Sed mortuo corpore,peccati re# liquiæ abolentur .Et difertè addit Paulus, V iuere fpiritum propter iuftificati# onem.llla uita iuftificati fpiritus, non eft pauor aut fenfus iræ Dei,fed eft gau# dium in Spiritu fanâo, ficut Paulus inquit.Non funt igitur pœnæ purgatorq*

Chriftus inquit ad conuer lum Latr onem Hodie mecum eris in P ar adi# fo,hoc eft ,in uitatranquilla 8óbeata,non in pcenis nbsp;pauoribus,Non igitur

difeedunt iuftorum animæ adcruciatus,fed ad gaudium fpirituale, ad pace. niiC difccdwiit jnhacuitaexercentur pqhorribilibus adftilt;!lionibus,quia Deus mirabili con# nonddcrucit filio uultEcclefiam fuam fubiedtam efte cruci, deguftare adftiêtiones Chti# fti. Sic Adamjfaac, lacob,lofeph,Dauid,Efaias,Icremias,Iohannes Bapti# fta cætera lumina Ecclefiæ, fueruntin 3crumnis,quarum magnitudinem enarrarenemopoteft. IdeoPetrus inquit: Humiliamini fub potentimanu Dei. Etfi igitur tales funt pcenae piorum, dum in corpore uiuunt, tarnen poft mortem efte tales adftiftiones cur dicetur cum bæ adftiftiones fint deftinatæ ad agnofeendas peccati reliquias in carne, ad poenitentiam, At poft morte non eft locus pcenitentiae ,ficutPaulus dare adfirmat 2. Cor. S.Reportabit u# nufquiscp ea, quæ gefsit in corpore. Et Pfalmiboc docenr.Non mortui lau# dabunt te Domine. Item: Quoniam non eft in morte, qui memor fit tui.Non igitur affirmari poteft,aliquos poft mortem adhuc exerceri illis cruciatibus ,ut agant poenitentiam.

Sic dicunt aduerfarq, cruciatus illos nô eô inftigi,ut crefeat pcenitentia, fed ut Gnt fatrsfadiones, multô magis explodenda dt bæc opinio » Nam do# dïina fatisfadionum, quam fententiarq eonfinxerunt Jalfa Sc impia eft. Et^pj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

14.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® E E CC L E SI^

quidem in eas difputationes, tanquam in fèndnam, plurima mendaci'a conflux xerunt, de purgatorio, de uotis, de oblatione pro mortuis, deniq? alia mulcalt; Cum igitur purgatorium, quod uocanr, adfirmari non pofsir, impietas ftituere oblationem ad liberandos mortuos.Quanquam fi eilet purgatoriuniji

non transferri ad mortuos cœna Domini poftet»

Pwrgdforij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j quid diiputo Orta eft mentio purgatorij à ipedris, deinde confirm

cfl d fpeilris tnata propter quæftum^ amp;nbsp;nunc defenditur à Pontificibus, Cardinalibus, er co/ijiwdtdpiicopis, Canonicis, qui palam ftint Epicurei, ac fecuriisime contemnuntiu^ propterqult;e= dicium Dei,amp; quædepcenis poft mortem legunt,fieaccipiunt, ut fabulas «w. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poetarum, de Jxione, Sftypho, Tantalo, aut fimiles^ ac rident ftulticiam alio^

rum, qui afttrmant Deum propofiiiftb æternas pœnas imprjs»

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omitto igitur difputationem in præfentia. Bafileæ in Svnodocxhibue*

lojjenfibus dcc. funt Græci orationem de purgatorio, que hodie extat in Phorcenfi Bibliotne** tortMadpurlt;=ca,m qua de loco Pauli i» Cor. 3. difierunt,quem ad purgatorium detorfitætas gdtorium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

recentior, cum conftet eum locum depœnitentia Ioqui:SaIuabitur, fictamen, quafi per ignem ♦ Ergo uult lapfum pœnitentiæ corrigi Qtiare de præfcnti uita loquiturjn qua locus eft pocnitcntiæ.Profedô uerû eft quod dicitur:Sinigt; plex eft ueritatis oratio. Cum Paulus de pccnitentia loquatur, non potefthic locus detorqueri ad cruciatus poft mortem.

De loco in Machabæis eft etiam planifsima refponfîo,Veritas rcrumct roribus geftarum non uiciatur, inquit Juriftonfultus, Et Demofthenes contra Ariftocraten, reprehendens uieiofa exempla, inquit : mh J'h rÿro zt'yep“? yzyovtp, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sacrifîcia Leuitica non dclebant peccata coram Dto,

deinde nulla pro mortuis inftituta fuerunt. Ergo fuit error iâchficare pro mot tuorum peccatis, ut ludæi alios uiciofos cultus ià?pereceperunt. Natura enim hominum ad fuperftitionem propenfa eft omnibus ætatibus. Ideo cum exeniilt;

plum illud pugnet cum fcripturis,non eft citandû ad confirmandas fupcrfttio nés in Ecclefia.Hæc ferè funt præcipua,qug de purgatorio citantur.Ideo autem banc diiputationem inièrui, ut magis appareat, lapftim Gregorij, qui confira .mauit oblationem pro mortuis, aperte cumapoftolicisferipturispugnare.

Qiiod cùm ita fir,etiam Canon Mifte.ut uocatur,reprehendendus eftjn verbd Cdtio^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diciturfieri oblationê ad redimendos uiuos amp;nbsp;mortuos. Qug fuitaudada

nii impid^obld Sacramentû transferre ad mortuosÇ’cùm inftitutio tam clarè de uiuis,derecor tionemfieri datione loquatur» Gregorius feribit buneCanonem àquodam Scholaftico, vüwf^^mon, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominat compofitum eftc.Scd quisquis fuit autor, qui banc ^apfo^

tuûi, diam congefsit, illud negari non poteft, diifentire latinum Canonê ab utroep græco, quanquam nec græci Canones inter fe confentiunt.Et diffèrunt inlo^ ds infignibus,

Hatftenus de Gregorio dixi. Nec uolo fequentium feculorum fcriptorcs adijeere. Nam dotftrina magis degenerauit poftea ♦ Accefsitamp; Pontificum Gregoriui re-. tyrannis, cùm Gregorius adbuc appellationem uniuerfàlis Epifeopi repudiet ^laüonem^mi: ualde uituperet, ut teftantur aliquot Epiftolæ in libro 3.

uerfdlii Epi= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftem adqcere querelas feriptorum ueterum de Epiieoporum cupidita

tibus,amp; inftitia, quæ fi nibil aliud, tarnen boe monent, Ecclefiam nequaquani ad exemplum amp;nbsp;ideam eius tempori conftituendam efTe. Sed in Apoca^ lypfi lobannis proponuntur borribiles imagines, quæ fignificant baud dubic Ecclefiæ tempora, amp;nbsp;oftenduntgraftaturosftatim inEcclefiaimpios dodo*;

THILITT. U E L H. res ac tyrannica dominatione oppreffuros ueritatem Monftrant ÔÔ Synodorum hiftorix^quanta in Epifcopis plurimis rabies Rabies Epi« fuerit,c|ui ad tuendam impietatem mirisartibus incenderunt Principes amp;nbsp;poporaw lt;ip« uulgus,prorfus ut nunc Pontifices amp;nbsp;Epifcopi omnibus artificijs Regum ani# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

mos ad mouendum ciuile bellum mouere conantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riji.

Bafilius in fine libri de Spiritu fanóto, quàm tragica querela déplorât E^« jg £. pifcoporum fui temporis furorcm Sd impietatem,narrat feditionibus amp;nbsp;cædilt; pifcopi^fui busquæridefenfionemmalorumdoomatum . Et ad Italicos ac Gallicos Epi« temporM, fcopos ita fcribitî ^vartTpa-iffoU /jS^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T« THÇ tucrtfesiag (Toy^aTajO-iiy k.^X'^vtoü li't tutriSîiaç ^eo*

^Ob(5)lXapX.ioU Twp /XH 4)0amp;«/XEVup TOP H.'jfiop Tttï« 'Tt^OSao'îûîiÇ l7nWK(J'wCTI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TÏS -Tt^ocfavisç ’Xoi-crop

K^Àop J'uffo-sSèïiaçjK Tt^OEcTf !a -Tt^oK-öTüajWSE 0 T« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feXaclt;î!Kp.Hcra(5,tiç ETaricr^OTrop 'Ka'ÿ Tt^oTi

/xÔT£joç,oiXETcUo'£/xvÔTKç'ilt;^aTirt.H jî'ayiXtXoraatrip oiTTOipt-ÉvovTEÇ i^ztcc ewisk^hç to-otoi;xv!opt2 k.u«

Id eft, Euerfa funt ueritatis dogmata, confufæ leges pietatis ♦ Ambitio nontimentiumDeum ,rapitgubernationemEcclefiarum. Nec adituseft ad honores, nifi per impietatem, ut quifcp eft rabiofifsimus amp;nbsp;audacifsimus in la*» cerandis pfis Slt; ueris dogmatibus, ita maxime dignus Epifcopi honore iudi# catur.Perfit grauitas facerdotibus conueniens,défunt Paftores, qui erudiiionc gregem Domini pafcant,

Sicilië fui temporis Epifcoposdepingit, quorumuicqs recentiorætas addidit imperia Sctyrannides.

Cùm igitur conftet illam ætatem non fine uicqs efte,concedendum eft Ec clefiæ, ut de dodrina confulat uerbum Dei,ficut Pater cœleftis præcipit,ut Fio lium audiamus. Et Dauid inquit: Lucer na pedibus meis uerbum tuum, Hæc de ueterum fcriptorum erratis, etfi multa prætermifi abfurdè dida, non eô collegi, ut de ueris eorum laudibus aliquid detrahatur. Credo plerofcp inhisfuifle^pios nbsp;nbsp;præftantes uiros, quidam etiam optime mer iti funt, fed

ne ipG quidemuoluerunt anteferri fua dida dodrinæ Chrifti. Deinde hi, qui nunc nobis ueterum autoritärem opponunt, ualde illorum teftimonqs abutun tur, Etfnllis temporibus femina errorum fparfa funt, tarnen nondum in Ec^ clefiam peruaferunt tam tetri abufus. Erat initiô qualifcuncp mentio Sandoî» ïum.Quantum accefsit impietatis poftea*^ Non igitur citanda eft Nazianzeni declamatio,cùmilhus ætas adhuc ignorauerithancrecentemldolatriam»

Sed quid citantEcclefiæ autoritatem aduerfarfijCÙm non de dodrina,no AdMerprij ci« dereligione dimiccnt,fed de fuislibidinibus atcpopibus,Tranquillitatem fiv dutorirta am turbari nolunt.Hæe una 8lt; fola caufa eft,cur nos delete cupiant. Nam do^ gmara qnædam luce meridiana clatiora funt.Et tarnen utbæc opprimant,ma nbsp;nbsp;[««w tue.

nifefta crudelitas exercetur,interficiunt pios, dodos amp;. bonos uiros Sacerdo# (tntur. tes propter coniugium ♦ Hoc ubi ledum eft de ulla barbarie, interfici bomb nes propter honeftum coniugiumSiueterem Ecclefiam probant, cur hie nonimitantur prima tempora*;; An Ambrofium uel Auguftinum arbitrantur haue crudelitatem fuppliciorum probaturum fuifle Illi uerö execrati effent haueimmanitatem,Sc palam teftati, hosPontifices,autores crudelitatis non Ecclefix membra,fed Diaboli orgatta effe ,ac fine ulla dubitatione delenfione piorum lacerdotum, mulierum,puerorum, deinde tot gentium,qux funt coni» iundæ huiccaufæ ,fufcepiffent'.

Poftquam autem dixi quae fituera Ecelefia, Sc conftat, nos dodrinam Catholicae EcclefiacChrifti,traditam infcripturisPropheticisSc Apoftolieis

roclrirxt no= amp;nbsp;j n Sy mbolis,fîdeliter retinere ac tueri, manifeftum eft, nos uerê cum Eccle^ ^fkr'tmefco Catholica Chrifti fendre,Addo illud etiam^præcipuos feriptores. Ambro** pHpi catholi fium,Auguftinum, amp;nbsp;paucos alios idem lendre. Ci commode intelligantur,S^ cd; yccieß^ pauca quædam eis condonentur, quæ tune non uenerunt in controuerfiam.

De Liturgia nihil dubium eft, nec priuatas, nec uenales, nec funèbres rent rf™e Grc Miftas fuiffe ante Gregorium, Nec inuocado Sandorum multô ante Gregor sorium. rium celebrari ccepit.

Ccclibâtusper Eft Icx de coclibatuperpetuo admodum recens,quæ nonaliamob pffKtM recens cauiâm defenditur,nifi quia ccclibâtus eft commodior ad tuendas opes.Etma^ eft iidmodum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniuriam uerbo Dei faciunt, qui adfirmant coniugium SacerdotuW

^^oÇcnfiism do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pccnitentia de remiisione peccatorum ac iuftifîcadone, duam dic^

mtentM zy alt;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homincs proptcr Chriltum conlequi, non propter opera, de latisractio*

li]s cum ufieri nibus, de Clauibus,de traditionibus humanis, de rebus politicis, PIcraep no^ ftri difputauerunt planius, quàm ueteres, quæ tarnen adparet confentanca cG fe perpetuis iententrjs illorum, qui fuerunt eruditiores ac peritiores rerum fpi ritualium, qui quidem hanc explicadonem ac methodum fi legiftent, pro fus pietate candide probaturi fuiftent, ut audio narrafle uirum præftantem Thc^ ologum Parifienièm, Ce ex noftrorum explicatione, de iuftificationc, primùm redius Auguftini ientendam intellexifle.

Scio ex ueteribus excerpi pofte multa pugnanda cum noftris fcntentfjs* Et excerpit pro fuo adfedu quisep quod uidetur commodum,ut ex rjfdemfio* ribus apes mella legunr,aranee uenena, Sed abfint «à iudicqs Ecclefiafticis Sy^ cophantiæ.Non prouoco ad omnes Scriptores, fed ad meliorcs,Ambrofiuni, Auguftinum, amp;nbsp;quatenus alq cum his confendunt, qui cùm ipfi interdumpu^ gnandadrxerint, ueniam nobis dabunt, fi quædam reprehendemus,modô ut manifeftam amp;nbsp;certain feripturç diuinæ fententiam fequamur,nec difeedamus à Symbolis, teneamus, quod ipfi ipedarunt ac uoluerunt, interdum autcni explicate non potuerunt, Nihil enim dubium eft, hoc dodrinæ genus, quod profitcmurjUerè efteipfiim confèniùm CatholicæEcclefiæChrifti,utoften^ dunt Symbola, faniores Synodi,amp; eruditiores Patres.Hæcrefpondi modéra* , tioribus, qui autoriratem Êcclefiæ aut Patrum nobis opponunt»

Exoritur aûtquoddam nouû genus iàpientmqui cùm fint a^foGnuIIapror^ odcruntdo^ f. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• i lt;• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..i

ârinlt;ttft (juid lUS uolunt moucn de rengione certamina,iaudant pace ex concordia,execranlt; uidet-ur offe^ tur omnes^qui quocuncp modo ierunt difeordias^hos, tan^ KaSap/xara, Si dura ipforum gçneris humani tollendos efle ceniènt,Hçc eft una Philofophia Pontificu,Car dinahum,Regu,Canonicorum et plurimorû,qui perhiberi uolunt politici,qni fcilicetocium fuûinterturbari nolunt, nolunt dignitatê iuam labeta(ftari,ode^ runt doórina, quç uidetur ofFetfiura commodis ipforûjdenicp alius alia habet

caufâm, Horu omnium una uox eft in RegS conGIqs, Nullâ mutationê con«^ dendâ e(ïe,rctincndam eflc concordiâ Ikclefiç.aucoricatê ordinarie poteftatis.

Deinde habet fuos Rhetores,qui uehementifsimas conciones in eâfenté^ dam edunt^quos nominari omnes nihil opus eft.Extant ^n, mulcorum fcripta, Sedex omnibus illis centones nuperconfuit Omphalius, Initiôtan^ Solon aut Areopagita ah'quis,concionatur de Legû dignitate,uituperat ièdinonesct ïegum contemtûjCommemorac quâ dulcis harmonia fit ordinis et tura^i'ain Re pub,quâ Leges efficiunt. Deinde etfi non nominat certâ profeisionem,tamen quos .

quos præcipuèpetat, fatis oftendit,declamitataduerfusnos, qùîquafdam tyrannicas amp;nbsp;impias leges Pontificum excufsimus, Etfî autem non opinor eum hæc gratis dicere, tarnen cùmeadem dicantur âmultis fummis ÔCelos quentibus uiris non difputabo quid ifte capter.

' Totumhoc genus concionum fpedat ad confirmandos potentum anis mos, ne ulla moderata amp;nbsp;pia confilia audiantur, deinde,ut inflammati iniuftâ feuitiam exerceant. Vtautem Dauid petebat, ne ualerent conGlia Achito^ pHebfic nos precabimur Deum, ne horum Rhetorum eloquentia ueritatem ôô gloriam Chrifti opprimât. Et cum fcriptum Gt : Ex ore infantiû ÔC lacGentium perfecifti laudem, fperabimus Deumnon defuturû nobis effe in refutundis illis calumnf|s, amp;nbsp;in gloria Chrifti illuftranda.

Scio plauGbiliter dici de Legû dignitate, de pace, de tranquillitate corn«« nbsp;nbsp;nbsp;«J«

muni.Non adeo rudis fum literarû, nec adeo alienus à ciuili côfuetudine uitæ. Sentio etiam in repub. commun! tranquillitati ea onera condonanda efle,quç çuntur non Gne impietate tolerari poftunt.V aleant in eo genere hæ fententiæ,To ttaxop lù nu« funnmnsfe^ p.avop p-H niVHTÎop.Et quod Plato dixit, ut deliri patris,ita patriæ deGpientis mores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jori-quot;*

tolerandos effe.Rcdè ifta in loco dicuntur,de ciuilibus oneribus, quæ Gne im^ nbsp;nbsp;Del.

pietate tolerantur, fed hæc philofophia non transferatur ad obruendam glorE amDei.Doélrinæ errores, idolatria nequaquam difsimulari debent, Gcut Chriftus inquit: Si quis negauerit me, confundam eum.Primum Præceptùm: NonhabebisDeos alienos, longe anteferendum eft omnibus rebus humanis, legibus hominum, imperils, ordinariæ poteftati,paci, patriæ, concordiæ.His nominibus nihil eft auouftius, fed tarnen anteferendum eft nomen Dei.

Prophetæ,Apoifoli,haud dubiè patriam patriæ tranquillitatem,Gqui alq, amarunt maxime. Et tarnen reprehendere impios cultus amp;nbsp;prauas opini# ones coaCtifunt.Et quidem Chriftus profitetur fe doârinæ genus adferre tano quamignem,quiGtaccenfurusingentesdifcordias. Necefl'e eft enim exiftere certamina de cultu Dei, quia Diabolus ardet horribili odio Dei, Sd quantum poteft delete uerbum Dei conatur, SC aduerfus Deum homines impios inch tat, ac fecum trahit florentifsima imperia,cum his hoftibusbelligeratur Chrv ftus.

Quarecum neceffe Gtpqs reprehendere Scabolere impioscultus,non poffunt non effe mutationum autores Prophetæ nbsp;Apoftoli.Quanquam igb

tur politicafapientia abhorret ab ipfo mutationis nomine,Et pq, qui certè no peHcuUî omnesftolidiautfatuifuntjintelligunt, quantum difficultatum periculo# utionum Mte rumadferant mutationes, tarnen Chriftianû peélus antefert mandatum Dei, excelfo animo excipit omnes difficultates,eascp intelligitregi àChrifto,cui

omnia fubieótaiunt,ut inquit Prophe ta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

Hæc breuiter refpondeo, nontamOmphalq orationi,quàm illorum fapientum argum.entis,qui in omnibus conGlqs concionantur de uitandis mu^ tationibusjde concordia. EtGautemhomineshancrefponfionem deri# dent,tarnen pqs utile eft conGderare bæc argumenta, ne ilia fapientiæ fpecies dsterreat animos à pietate, bi à profefsione ueritatis.

Ethæcfcribo maxime admonendæ iuuentutis caufa.lmpq cùm alqs ille# cebtis ,opibus bc alqs commodis animos multorum capiunt ,tum uerô etiam irretitos tenent bis perfuaGonibus, quôd uitandæ Gut mutationes, quôd de# ceat lauere ordinariæ poteftati, tueri præfentem lormamReipqblicæ. Hæc

I48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎD £ EC CL ESU

quateniis laudanda fint, Chriftiani præmonendifunc,ne obliuifcanturhuius præccpti : Non habebis Deos alienos*

Doleo quofdam excellentibus ingcnqs præditos confpirarecum imptjs, ac faces efle ad incitandos Reges ad crudelicatem, amp;nbsp;ad ftabiliendam impie** tatem. Ilia eft uirtus digna magnis amp;nbsp;præftantibus uiris^præcipuê ad laudem Dei conferre induftriam atep aucoritacem.Hic feopus propofitus elTe debec omnibus,UCfuo quifi^loco,quantum poteft,conférât aliquidoperæadcon^ feruationem cceleftis dodrinæ, De alijs Parafitaftris paruis, qui icribuntSy** phanticos libellos, hoc loco non dicam, qui funt ex illo genere k.o’âxh.uii, quales alebat Dionyfius Siculus, qui fputum Tyranni excipiebanc, aciingebant prædicantes nedare dulcius elle.

Redeo ad fapientes inos,quorum aliqui fimulantes religionem, poftc(ua uident abfurdas fuperftitiones fiiperiorum temporum exculàri non pofle, ad* • fingunt ritibus amp;nbsp;decretis molliores interpretationes,uc tectè ftabiliât impies tatem, conferuatis ritibus ac uiciofis decretis. Ta Iis eft liber editus Coloniægt; co/itAreni titulo Reformationis, Audio Sc Contarenum Cardinalem in Italia dicereib*

’ Lutheranos facere iniuriam Romanis proceribus cùm adicribant ilbs et rata plebeiorum icriptorum,ut Legendarum,Dormi fecure,8^ fîmilium.Nun^

. quamfie fenfiiTe Romanosproceres,autineptiasillasprobafle, Itanuncàfe deriuant errata. Ac fcio ubicp gentium plurimos efle, qui hoc nouo arcifido laudem fingularis iàpientiæ aucupantur, qui primùm eô iniufti funt, quôd cH pleracp à nobis corredla ex noftris libris mutuentur, èc noftris ft pennis nenc, utfucum incautis faciant,tarnen nobisiniqua J'iJ'aæTpa reddunt,Non cnim definunt in nos exercere crudelitatem, deinde non cogitant hanqnouam Sophifticam fore extrernam perniciem ueræ religionis.

Si ingeniys petulantioribus licet comminifei gloftas fiio arbitrio,quidbi KdmE:lïlt;t idoturum cftc Maniftfta eft idolatria in cultu Sanctorum, in Miftis pro mortuis» Utru incultu pt tamen gloftæ affînguntur ad retinendosritus per fcCe uiciofos, Ita pad*^ S4«flor«w. p^ß. fortafsis Aegyptias fuperftitiones excuftbunt, Abfit ab Ecclefia hæcim** pia èc perniciofa Sophiftica, quæ eft proteftatio contraria fado, Cultus non inftitutus expreflb Dei uerbo,per ftfe uiciofus eft,etiamfi afRngas quameune^ uoles gloftam, ut inuocatio Sandorum per fetè uicioft eft, quia noneftinfti^ tuta diuinitus, deinde amp;nbsp;ob hanc cauftm per ft uiciofa eft, quia hic ipfe mos, etiamfi diuerfum cogites, tribuit Sandis honorem Deo proprium , quod omnes audiant,

Poiftm exemplamulta recitare, fed defino, ac pios adhortor, ut iftam nefariam Sophifticam execrentur, Ezechias non folüm fuperftitiofts opim^ niones de Aeneo ferpente correxit, fed ipfam ftatuam deleuit, Ita pietas eft cum imptjs opinionibus ritus ipfbs abijcere , qui non funt propriè^mores politici, Sicue ftriptura præcipit Idola deftrui, Sic ipfi ritus priuataruin Miftarum,Inuocatio Sandorum, Votorum obferuatio,Monafticus ueftft tus, Sodaliria monaftica, Vinculum coelibatus, Difcrimina ciborum,amp; les inepti ritus à fiiperftitionibus orti, tollantur amp;nbsp;aboleantur,

Sed quid diljDUto C Illi, qui hac Sophiftica pingunt uiciolbs ritus, non si rituifèrs hoc uerè agunt, ut tollant errores ex Ecclefia, ftd ut qualicunep prætextu.de^ uenturficile fendant ftiam autoritärem , amp;nbsp;arte ftabiliant impietatem. Facile enim re^ opinio pullulant prauæ opiniones, fi ritus ipfi maneant ♦ Necefle eft pios uigilan^es titf.

Nicander ait genus elfe Serpentum,quod appellat tfæmorrhoidas,lune autem exiguæbeftiolæ,uniuslongitudine pedis,fed ueneni tanta uis eft,ut ab illis ifto fudor erumpat cruentus toto corpote, ut ex ore, naribus,ueGcalarge profluatfanguis, utlanguineas lacrymas extillentoculi,utardeat incredibili inflammatione totum corpus. Huius generis beftia cum in Aegypto ne* caffet Nauclerum Helenæ, Heroica mulier pede illam concriuic,unde SC po* fteritas Hqnorrhoidum dicitur claudicare amiffa fpina.Porro euentus often* dit hanc nouam Sophifticam interpretandarum traditionum, uenenum efle non difsimile Hæmorrhoidum. Indofti etG funt nobis infefti, tarnen pertina* cia Si odio pugnant, non pugnant autoritate. Iftæ Hæmorrhoides propter doctrinæ oppugnationem -, propter Sophifmata, 8lt;,ut uocat Paulus,propter „„„jßmilw ne fpeciena fapientiæ/unt in admiratione, incitant animos potentum ad oppri* neno Honor-mendam ueritatem. Hoc ueneno accenG principes,Gammas odi) concipiunt,’^'’»“^“’quot;-Runt cruenti Si furenter crudelcs.Sed Chriftus non finet obruilucem Euange* lti,Gcut fcriptum eft : Quod eft ex Deo, non abolebitur. ProindeEcckGa, in qualucet uera doftrina,tandem illisHæmorrhoidibus fpinas exteret. Non oppriment ueritatem fophifticæ illæ interpretationes, Si aftuta Si crudelia conRlia impiorum.

Quod uero pafsim aliqui cupidi piæ concordiæ, expeftantPontiRcum Svnodos, Si fperanthasEccleGæ medicaturas eftc,aut uicia correftura,longé falluntur. Nunquam enim PontiRces, Si eorum coniuratiSatellites deRnent^“”!“^’*^’®’^ helium gerere aduerfus Chriftum,quod ut ita exiftimem,moueor non tantùm humanis coniefturis, quæmultæ Si non leues funt, Chrifti diftismoueor,lt;td«£r[i« ebri, deindeexemplis omniumætatum,NamChriftus negathlaCphemos fanari,ß“'Wi*

lt;Jui contra confcientiam oppugnant ueritatem defendunt manifeftam igt;.av!af}, ói^ piorum cruore ferefperferunt.Furorblafphemias amp;nbsp;parricidia haud dubiècomitatur, ficut hiftoriæ Cain, Pharaonis, Saul, populi ludaici teftan^ tur* Et Deus minacur cæcicatem blaiphemis,iîcut Pfalmus inqui t:Obfcuren^ tur oculi eorum.Ica^ augent quotidie fupplida, obliganc fibi principes impi^ is foederibus.Nec tantum palam graHantur, led clàm ftruunt inßdias uitepi^ orum principum.An exiftimandum eft, hos moderata aut pia confilia admifi furos eireC Et aliquoties iam experti fumus plerolcp,qui fimularunt moderat^ onem, tarnen re iplà nihil egifl’e, nifi ut nos irretitos opprimèrent, actotuni doótrinac genus delerent.Scio paucos quofdam elTe laniores in hoftium Collf^ gtis,qui déplorant potentum pertinaciam, fed.horurn fententiæexploduntut tanquam fcholafticæ, Hæc cùm ita fint, piè mentis eft, cogitantis de fua fti* lt;2tilt;trendi lute, dc gloria Chrifti, quærere quæ fit uera Ecclefia,ut huic le adiungat,ut

ccctus, amp;nbsp;gregis Chrifti pars fit, ficut inquit Chriftus: Qtii non eft mecum, dni4»lt;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra me eft» Deinde Iciat Ecclefiam nequacp effe Tyrannos Sd perfecutores

Regula certifsimam Pauli: Si quis aliud Euangelifi docuerit, anathema cùm ait, anathema fit, non exiftimemus ufumefie leuiautuulgari maledido* Cum nominat anathema, fignificat Deù ex Ecclefia eiecilTe holies uerç doctrn ng,eoscp fugiendos eflcjtan^ diras peftes,quas Deus execratur, Pollui ft horu Ibcietate ôd côlùetudinebonilciant, daturos graues pccnas amicicicamp;coo^ iundionis cum illis, Plalmus inquit de hoc genere: induit maledicTtionernfi^ cut ueftimentû, amp;nbsp;intrauit ficut aqua in interiora eius,amp; ficut oleum in ofla ew us. Huius maledidioniscontagium nocetcæteris, quilunt coniundi com illis, qui ôd ueritatem oppugnant, amp;nbsp;exercent læuitiam in pios. Non igitut ex* iftimemus parurn mornenti habere hoc mandatum; Si quis aliud Euangelium docuerit, anathema fit.Non funtEpilcopi, non funt Ecclefia? membra, led ho ftes Chrifti, qui cùm furqs agitentur, non de Ecclefiæ concordia Sd pace cogi* tant,ftd de T yrannide ftabilienda,non ftudent fanare Ecclefias,fed moliuntur bellaciuilia, uaftitatem Ecclefiarum, parricidia piorum facerdotum rum mulierum.

fugiendifunt Proinde non expedianda eft ab illis emendatio Ecclefiarum, ftd potius bojtes Eccles cogitandurn ut fententia, animo amp;: uoluntatc quifep fe ab illis feiungat, fiieuertt. corum t/^wAo^aviap, non audiat conuicia contra ueram dodtrinam,non adiuuer, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non approbet illorum confilia, non confirmet eorum potentiam.Fugite Idola*

rriam, inquit Paulus. Hæcpraxepta non funtlcuiaducenda. Vera igiturEc* clefia queratur, Iciamus in hac exaudiri preces,in hac feiamus elle Chrifti irem bra, ad hanc feiamus pertinere promifsiones Euangelij, Non pertinent pro* mifsioncs ad hoftes Euangelq, ficut nec ad ludæos, nec ad Mahometiftas per* tinent, ut læpe teftatur Deus, nbsp;nbsp;Pfal, 16, inquit Pontifex Chriftus : Non of*

feram eorum libationes, nec faciam eorum mentionem labijs meis. Quern hec tarn triftis comminatio non moueat, utfugiat ccctum aduerfantem uereEccle* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lîæç’ Deniqp plena eft in utramque partem ftripturadiuina talibus concioni*

bus,quæ iubent fugere hoftes ucræ dodlrinæ amp;nbsp;ueræ Ecclefiæ, ac ampledti uc* ram doeftrinam, amare, iuuare,ornare ueram Ecclefiam.

Neccogitemus tantùm Platonicam ciuitatem elfe Ecclefiam. Hiccoc* iccle/k. nbsp;nbsp;nbsp;tus eft uera Ecclefia,in qua lucet pura Euangelq dodtrina, in qua redlè admini*

ßrantur Sacramenta diuinitus tradita, In tali coctu neceffe eft aliqua efie uiua Ecdefîæ membra, quæ præftant Deo ueros cultus, agunc pocnitentiam, inuolt;« cantDeum uera fide,conferunt ftudium operam adEuangelq propagation ncm, oftendunt fuam confefsionem, feruiunt uocationi, deniq? præftant pia officia à Deo mandata,exerccntur periculis omnis generiSjin quibus exercent inuocationem ôd alia bona opera : Hane affirmo efte ueram Ecclefiam, cum qua oportet pios ubiep terrarum coniunftos efte fententia, uoluntate amp;nbsp;co n* fefsione. Ac tales efte fentio Dei beneficio, noftras Ecclefias, quæ profitentur puram Euangeli] doârinam,quæ eft One ulla dubitatione, confentiens fentenn tia Catholicæ Ecclefiæ Chrifti » V tinam bonæ mentes confiderent, quan turn

rcferaqnon efte in caftris boftium Ecclefiæ,fed efte ciuemueræ Ecclefiæ Chrin fti, propter quam Deus innotefeere uoluit, propter quam omnia condidit, quamFilq fanguine fandlificauit, in qua patefecit feadmirabilibusoperibus eifedué per patres, Noe, Abraham, lofeph, Moifen, Dauidem, Eliam,Elif£um, Apon Kcr* ftolos amp;nbsp;r cliqua lumina Ecclefiæ, deniep, quæ habebit uitam amp;nbsp;gloriam ætern nam,fruetur commercio Dei amp;nbsp;piorum Angelorum. f^'anta gloria amp;nbsp;beatin tudo eftjhuius ccetus focium efte,in hoc agmine confpici,quod ducit Chriftus, quod circumuolant pq angeli,in quo incedunt principes, Adam,Noe, Abran bara,Moifes ,Elias, 8ó rdiqui uiri infignibus præditi donis In hoc agmine iam cerium tenes locum, fi non adiuuas, noncomprobashoftium Ecclefi*^imn pietatem amp;nbsp;crudelitatem,fedueram dodtrinam ampledleris, confiteris,8^ pqs moribusornas . Pfalmusinquit: Rogatepacem lerufalem, Beatierunt,qui diligunteam.O fuauem amp;nbsp;dulcem fententiara, Hortatur omnes,utadiuuent omni genere officq Ecclefiam ut dodlrinç puritatem ÔC Confenfum tueaniur, ut doftoribus benefaciant, ut precibus uotis Deo communem falutem com mendenqutimpios dodtores , utTyrannos inde arceant. Opto autem ex anb mo,ut magnitudinem horum ofRciorum uiri politici confiderent, qui debent St poftunt Ecclefiam iuuare. Intueantur pöfteritatem,cui ut Rempub.conftb tutam relinquere cupiunt ,ita multo magis debent ueram Dei agnitionem,inn corruptam religionem, purum Euangclium,redl.è conftitutas Ecclefias traden re,ficutPaulus iubet Timotheum fideliter cuftodire depofitura,ut integrum be inconiaminatum ad pofteros perueniat, Hac cura prorfus nihil adfici uide* musPoniifices ,Epifcopos,Canon.icos , de opibus fuis dimicant, non de don Ctrina,Erooalqinfcholis,in gubcYnationeciuitatum,fufcipianthanccuramlt;. Hoc facrincium precipuè Deus ab omnibus poftulat,ficut Petrus inquit,uoca« tos nos efte, ut celebremus Dei beneficium. Hie præcipuus finis omnium com nbsp;nbsp;nbsp;confdio-

filiorumatcp adtionum lapientibuspropofiiuSeffedebet,ut ornentgloriamrutn omnium Chrifti.Prohoc officioingentia præmiapollicetur inhocuerficuloDeus’.Ben aflionum ati erunt,qui diligentEcclefiam. Defenfionem ,fucceffus, amp;L falutem perpetun riawToeu ° am promittithis, qui ueram Ecclefiam amant.Hac uoce pq exufeitent animos ad curam ornandæ Ecclefiæ,feep non modo aduerfus tyrannorum minas con*

fir ment,fed etiam contra Sophifti cam illorum muniant,qui falfo antiqub tatis bcEcclefiæ teftimoniadogmatum ad defenfionem impiorum citant, ad quosrelutandos nonnihil inftb

bet y ut reEiè agnofeere ttsr inuocare IDeum difcanty ita cùm in Ecekß^ fe F)euspatefecerit i:;- uelit ibißuam uocem audiriy ac uelit ßn^ulosß^ ri dues eius coetusy ad uexillum 'Domini noßri lefu Chrißi concur^ i rercy utapud Efaiamdicitur. Erit ßi^numpopulisy omnino necefßt^'^ eß ts* Ixec curay circumfßicere mentey^ in tanta confufionegeneris

rnuni/apienter queerercy quee nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit uera Ecclefiay ut in earn nos fidei focietate, iwo^

^^^^^damusy ubicunqfumus, Sparfaeß enim indiuerfaimp^tid) efl, difiingub Seä à prophana nbsp;nbsp;impia parte generis humani dißinEla eßfignis non fallentibusy ntßi*

tuY tarnen À amusuere Dei EccleEamelJe cœtum . uhiruna eE aui uocem Fuanrrehi inrnïïü*

ptanij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sacramentorum ufum retinety nee idola fiertinaciter défendit.

cùm ab his qui doErinam Fropheticam nbsp;nbsp;Apofiolicam didiceruntj non fabulof^^

ejfefentiuntynentej oculisatq^auribus iudicanpoßinty a^nofcicerte Ecclefiapotef

Et m tantis imper iorum minis y ac hominum dißipationibus y banc confolationt^i^ bonæ mentes teneanty ubi uocem uer^e do^rin^e incorruptam audiunty lt;ts' le^ttimnm cramentorum ufum cernunty^uident non defendipertinaciter idolay f^erroresp»^^ tes cum uocefihj F)ei y ibife m focietate Ecclefice eße certißimefeiant y nee dubitentti^* les catus iDei domicilia eße y ibi minißerio Euangelq adeße F)eum y ibi exaudiri cantesy ibi recic colt F)eumy ex eo cœtucolli^i teternam h^ereàitatem filio Feiy in^ xta illudy Fbicunquefunt duo aut tres con^re^atiy in nomine meoy ibi jum in viedio

Hac eonfolationefepe in dißenßonibus publicis opus eß y quamquidem eoreM quianunc quoqclamoribus quorundam nonleuiteß)erturbantur noßriC Ecclefu,f^ hanc ueram ^s'firmam confolattonem teneant y de qua fuos oculos iy fuas aures teßes faciant. Sonat eadem uox doElrinee uniuer/iCy quam in hhris noßris qui extant namus^ Ff us Sacramentorum manet idem qm fuit ante proximum bellum. Taxanturtt' roreSyi^jTidolay ut libria nobis feripti oßendunt.

calumnii Fllt;t- Quod uero clamitat Flacius lllyricus doErinam mutariy reßituieeremonidi ci] dc corrupt quafdam antea abolitas y primùm de doEirina reßondebo. Falàm réfutât hanc calumni* ta dotlrina. am UOX omnium docentium in Eccleßjs noßris ttj in fcholis. Ac ne lon^a aut obfeuraßi^ reßonßo. IDe untuerfa doElrina fentio quodferipß in eo libro qui in multorum mandnt eß titulo Eocorum Fheoloßcoruniy in quo non uoluinouum doEirince^enus conßituttt) Jedfideliter colle^i doElrinam communem harum Eccleßarumyqu.e amplexcefuntcon^

lt;P ^ÆF AT ÎO: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155

feßionem exhibitam Imperatori Anno i quam fententiam iudico eße perpétuant Ecclefu Catholicdi doormant ac uolo dextrè fine Sophifttca ^Jine calumnfi intel-lifi idfiriptum.

Et quantum mibi confiius fium, nonfiudio dijjèntiendi ab alijsj non amore nouita-tis, non (fiXovamp;nicç, aut alia ulla praua cupiditate impul/usfium j ut illam Epitomen colli-gerem.Sed tempora occafionem pra:buerunt. Cumin prima infieElione Ecclefiarum comperipfiinus admodum âfionos clamor es ejjè ineruditorum de multis rebus, Summam doclrnu quant Lutherus mdiuerfiis mterpretationum isrconcionum uoluminibus tr^diderat, tanquam in unum cornus redaEîam edtdij isquot; qußiui^enus uerborum quo ad pro^rietatentjquee ad perfiicuitatem lt;7* concordiam lotilts efij dijcentes adfiuefierent, ac fim^er omniaficrtpta iudicio Ecclefite nofirtamp; ipfius Lutheripet mifi^ de multis qu^-flionibus etiam difertè Ccifcttatusfum Lutherum, quidfienüret ac multi pageUarum il-iarum exempla adhuc habent. In eius doartn^ profefitone quant ut dixi, fcto perpetuum effe confenfum Ecclefit^e Catholics Tiomimnofiri lefu Chrifii ylt;(s'nunc Tleuni muocoj isr muante ippo banc confefitonemadMnoi Ecclefii^ confuetudmem adferam, H^c récitaf ne quis criniinetur me aliorunifidem dubitations aliqua tnea lan^uefacere^

lamderituum mutations qult;£ aîicubifaaaeflj paucareßondebo. Optarimcerte in bac prßertimkanta'nioefiicia nulla prorßis mutatione bas Ecclejias turbari, acfi quæ muutione rU faa^mt nonfuntàme oru, Sedfateor mefuaßjfie Francis ^alijs^nedejersrent^^'^m^ Fccleßas propter fieruitutem quæ ßneimpietate fiufiineripojfiet, Flam quod lllyncus UQciferaturpotiusuafiitatemfutjJefaciendam in templisj metufeditionuniterrendos^ Principes, e^o ne nunc quideni tarn triftis/ententU autor ejfie uelim, gt;dlia onera multo durwraquant lineauefiis ejlfiifimere nosfiudtorum isr Ecclefiix. caußa mantfefiuni eßj odiapotentum^contuniaciampopuli o nialeuolentiam infucatis amicisj difcordias docen-tium, inopiamßniurtasj alia multa mala qu^ etiam tranquillam^ubernationem conti-tantur. FLunc uero turhulentis temporibus multa accedunt atrociora^

Cum autem propter tales miferias non difcedendum fit àflatione-, toleretur etiam feruitusinre leuiore, qutc tarnen fine impietate efi. Mibi qu^edam ingens mcsjlictalmius temporis in tanta dijiraaione uoluntatumlt;(stquot; opinions pofcere uidetur, ut adfit^as Ec-cleftas confolemur, nbsp;nbsp;foueamus quantum pie fieri potejl ijr curemus ut rerum necefi

fariarwn omnium doèlrinn fideliter explicata ad pofieritatempropagetur lisrjcbolai conjeruentur j qut/ecufiodes fint omnium honefiaruniartium.

O^d autem narrat Flaciusj alium nefiio quern dixfie^ me dix fie, FLon difceden- Menddciuw du)n ejfe ab Ecclefqs, etiamfi omnes ueteres abujus rejiituerentur, manifefium menda^ * ä ciumejl.

jic uidete artificem ut odia accendat, C* fujfiiciones cumulet, multa profert ex familidïituî colloquys^ quce. etiam calumniofè interpretatur, alicubi perfonts alysfermo-nesfalfos attribuit^ut haberenonfiolùmtefieSy fed etiam adfiipulatores utdeaturFLe^ fenfl, neq^ dixi unquam quod ille in me falfo confert mnncnHuni efie in ÿs Ecclefÿs in (putbus reßituantur errores^iij oblatio Mfidrum , lt;1^ inwocntio SanHorum lt;^7*Jinnies impÿcultus, qui noJiris fcriptistaxatifiint Irnopalàmprofiteornecrecipiendosejjè i//osidolorumcultus,nectolerandos, Et ut difcentestn fingulis materÿs ejfentinfiru^ Etiores, maand curd ma^no labore finies controuerfiarum ex|)ofui.

154- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? ^ÆFA TJO.

'de men» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dolori meo mdulgcre uellemjpoJJèm nbsp;nbsp;de Flacio iufiè queri j qui aduerß^

dAcijs Flacij. nbsp;nbsp;nbsp;talia mendaciaJß‘i^^it} lt;^2' commemorare ex alto repetitor eau [as harum atrumnärutn

quibus nunc Eccleßa totius orbis terrarum opprejja ejl^ exponere^ quæ res armauif^ audaciam aduerfariorum contra ueritatem ets* confirmaueritpotentiam. Sed laec nulnf , ra nunc attin^ere nolo tftos libertatis uindices oro utfinant me nbsp;nbsp;alios multos tacu

Gloriaturß defenßrem fore prißini flatus : Si flatum imperia certa iS' 'De'elMjid» politids inteHißt nbsp;nbsp;rs' Èccleflam ßuis tantùm mœmbus includit, tion reEè fenùh

^iTdefa^or^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^dias Ecclefla fonans uocem Euan^ehj incorrupt am, iS

prijimifldtusd^^^^ inuocatione ueris gemitibus lacrymis ll)eum inuocans Cumque tanta ß er it familiaritOA ei mecum quantam fl^nificat, teflüs eß potefl ipfe ineorum lorum j^emituumy iÿ- aßiduitatis. Nos tmperiorum flatus publici concußionti^^ deploramus, nec quicrtmusj arces aut preepdta^ Sed in bis ipflis Ecclefljs in qud^ /umus^eandem uocem Euangelqflonamus, inuocamus IDeumin uera a^nitione (jfidt filq T)eiy^ medtocrilaborefludia literarunijinflitutionem iuuentutis irsr dißciplin/tcon^ ßeruationem adiuuamus. Sipotefl Eccleflß ille deßnßorflatus aureumJeculum reßitut* re triumpbet ut uolet.

Cur me deleter it cùm nulla in re unquam d me Ireflusfit, quern in ifla defenfione tus ut uöcat, primum opprimât, ut Marius Mnt onium, ne fei o, cùm feiat mibi/enpet ßlicuijß corruptelas dociri)Le,^d me err ores preccipuos taxatos ejß^ Nunc fer promouere, boc enim utitur uocabulo,quifuafl tie in templtsfieret folitudo, propter am ueflem,aut resflmtles.

Etiam/iqua eßet dißenfio de re tali, non obliuîficenda erant in Eccleflaprincef de dileblione, prßertimcumfciatnos inma^noluEu effl, ^rj'nec re^na, necopes rere, non erant tmitanda exempla ciuilium diffinflonum, m quibus,qui fint aniinon^^^^ impetusprouerbiofi^iificatum efl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(pay« ’ópifj/xn' ttots yEVKo-sTcw tTpocKQ/j. Jlleiierlt;gt;

mibi non tantùmfij/lum, Sed aliaminatur atrociora, Optartm nos confirre operas^»’ tius ad I III!fir and Ai res neeeßarias ,flatis enim certaminum reflat propter quteinteriio^ pacifei indueia^ nbsp;nbsp;uelutßncretißimum non modo nobü, Sed toti Eccleflee utilius efei,

neaccideretillud, quodFaulus inquit, ^AE%£T£/x«'u7rû5c2?lt;HAœ/javaAw^HT£, E^oreljionß* ones moderabor ex utilitate, acßero me atsrfcriptu meis, nbsp;nbsp;multorum boneflorum iudi*

cijs aduerfus calumniasfatis defendi, Nam alij ptj itsr doEi utri in multis refiorii» bus non leuiter dolent, bos Ecclefias condemnari.

Sed Flacium nbsp;nbsp;alios adbortor, ut coßtent quidfuturum fit. Si utrinq, aceeß

re fdmiliuri» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod totiesprofert obiter diEla in familiaribuscolloquys, imo fomnia recitati

\btii ditlis cr oflendit qua fide amicicice ets' familiaritatis iura colat, Saipein dolore familiäres querel't dißutandi caufa e^o ipfe uebementiusfententiam quam ampleliot) opprt^ao, non ludens, fed difeendi caufa, ut aliorum coßtationibus erudiar,

Foflremb natura mea multis nota efl, non adpeto laudem toruitatis, Sed meiioi Ç ris efl comitas, qua loçor inter dum etiam in dolor ibus ; Tialia diEla poflea calumnioß : ßar^ere ut ijle facit, ^a«k.ik,o/j efl, non oßieiofum ut nihil dicam aßerius, Sin

T F AT 10. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»55

vt in quadampartefùæ Epißüljeß^nißcat,mihigladios etia minaturji(:r caßusaliquts me op^reßerit j quorumcun^gladijspr^ebenda erit htiec mifera. ceruix^ commendabo meßlio hei ï)omino noßro lefu Chrißo crticißxo pro nobii nbsp;nbsp;refufcitato,qui inßeblor eß cor-quot;

dmnlt;tjfcit mefimpltcißudtoquaßuiJßueritatem,nonfaEiiones aut re^nacorß:itue» re,non laxarefrenos curioßtati uoluilß, nec fine ma^na dißicultate diligenter con/ide» rata nniuerfia antiquitate, multas intricatcts qtußiones euoluijfie, me^ iuuentuti ad dtjci^ plinam moderationem,i^ ad colenda reElißimaßudia bortatorem fuijfie.

Sed de me iam nihtl dicam,Scio in dißenfionibus auilibus omnes cafius omnibus ex^ peHandos eße,ficio rabiem animorum uarqs modis accendi.Et habere Flaciumfiuoä quafi dam faces animaduerto, Sed nbsp;nbsp;uitam meam (Deo commendo, Ecclefiam Ttei ueram

in bis regiombus lt;7 alibi, de qua rnulto magis quam de mea uita folicitus funi. Sed hac me confolatione/ußento, quod promifit (Deus /e etiamfienefcenti Ecclefilt;x. adfuturum eß fe, Et Filius S)ei inquit: Ecce ego uobifctim fiim omnibus diebus, ufq, ad confitmmath onem/eculi,Seruabit Deus aliquos coetus cußodes doEirin^e Euangelij reEle ipfum in» Hocantes,lt;ijs'utmbis (^gionibus ettamfieruet toto eum peEiore lt;(^uerts gemitibus or0,

Flanc breueni reßonfionem oppofiui clamoribus Flacij, non tarn mea cauja, quam earwn Eccleftarumcaufia ubicunq,fiunt,in quibus multoruni piorum animt fcriptis Flacÿ uulnerantur. Hiteneanthanc confolattonem,quod certumeß fundamentum in bis Ec» clepfsfideliterretineri , uidelicet incorruptam uocem Euangelij, omnes articules fideiy

ufuni Sacramentorum fine corruptelis ,Tali minißerio adeßefilium Dei, tn ta i ccetu exaudire inuocantes certißimum efi, utfiupra quoq^ dixi, Dene uale candide Ee/ Etor. Calendis OElobris, i 5 nbsp;nbsp;nbsp;9,

N ECCLBSÏ1S tîOSTRîS, DBl BENEîlClO, PR7E' DoflrWidc extat iUuftrisexplicatie doélrinæde pœnitentia^ficut locum notifsimum elfe inEccle« „^ßris E«le= compledtitur fummam Euangelp, SC monftrat pracci^ ßjj.

ptæ in paradifo doftrina de pcxnitentialltafemper eodem mo* do in Ecclefia fonarebaec uox debet ufepad refurreélionem,

Etintelligifacilimè poteritbuius doélrinæ (ummajCiprimum exemplum Excmplum aÇpiciatur, ibi primum arguitut peccatum uoce üei, SC non dubiurn eft accu* panitentiæ in £anteDeo,amp;{onanteipfotrifti£simam accufationemjiorribiliter expauefee# tebumanam natuvam, Itaprimùm extitit contritio tuncinprimisparentb Eus. Et quid fit contritio, quomodo bat, in eodem excmplo confpici poteft.

Accedit ibi confefsio peccati, quia reuera coram Deo oportet banc confeC* fionem beri ,nos reos effe ÔC iuftè puniri »

Deinde fonantc promifsione recipiuntur Ada Heua,blt;^c efl abfolutio, qua audita, accenditur bdes qua aguofeunt fe r ecipi per mifericordiâ propter fernen

quæ lam placet Deo ♦ Ita fada eft integra conuerfio. Imponuntur amp;nbsp;poena’, uidelicet mors amp;nbsp;aliæ calami'tates huius uitæ, quia Deus etfi remittitculpani, aufert mortem ærernam: ramen propter iufticiam aliquas pœnas imponic, ÔC ut l'pfîus iufticia,amp; ira aduerfus peccata conlpiciantur ; totum genus huniagt; num hornbilibus miferrjs in bac uita onerat.

In bispœnis tarnen promittitur Eccleftæ conlblatio, ut tune Deus ip^^ ueftit primos parentes pelle detrada ab ouicula , qua imagine fignificatuin eft futurum, ut nouis corporibus ueftiamur, Sgt;C quidem iumtis ab agno fto»

Ex^pluM Hanc totam hiftoriam prodeft læpifsimè cogitare, ut hoc ipfo exemplo partibus pcenitentiæ, ièu conuerlîonis commonefaciamus» cogiandufn Ut inde difcamus tunc incoatum effe minifterium Euangelrj, in quo tp, lèmper una uox fonat arguens peccata , amp;nbsp;ofFerens remifsionem propt^f fill urn ♦

Verùm non tanriïm in hacrecenti ætatc Monachorum, obfturata fuif dodrina de pcenitentia muleis labyrinthis,amp; falfis opinionibus, fed ctiamue* tuftis feculis quando Canonis fatisfadionum creuerunt hac iuperftitiofa fuafione^quod mererenrur remifsionem peccatorum tune quoq? magnæ nebræfuerunt.Sed in difputationibus recentioris æratis^plus fuit inextricable tib^^mmen. hum quæftionum, omnino filentium fuit de fide accipiente remifsionem

tK lAonacho. peccatorum, Ideo non dubium eft fuifte neceftàriam explicationem ueræ due drinæ de pœnitentia, quam in Ecclefia ièmper extare peripicuam neceffeei^» amp;nbsp;quam finguli homines quotidie in inuocatione totam cogitare .benr.Cree doaurem redê, perfpicuè explicaram elfe in noftris EcclefijSjS«: de ea fente» tia, quam in locis complexus fum,nihil muto,

Cum autê Sy nodus ßononienfis ordinè de partibus fecerir décréta, cjuo* rum alia ambigua funt, alia aperte falfa: dicam breuiter de fingulis partibus, non ut plus fit intricatarum difputationum, fed potius ut euoluta dodrinaph nius intellipatur.

OMitto rixas de caufis contritionis. Si fint ueri,8u non fimulati pauoresamp; dolores intuentes iram Dei aduerfus peccata, amp;nbsp;accedat fides, quæ facit vtY£ câufæ timoré ièruili filialem, dico eiTc ueram contritionem, amp;nbsp;aflentior bas eau* fas concurrere,uerbum Dei arguens peccatum, amp;nbsp;Deum hoc uerbo incutienté terrorem,amp; mentem cogitantemdc ira Dei,Ôd uoluntacem,SCcorferiôexe paueftens, Sé dolens quod oiïenderit Deum » Talem aliquam contritionem, dico neceflariam efle, ut fçpifsimè feriptum eft, 2. Corinth.7» contriftati cftis ad pcenitentiam.

Eiàiæ 6. Ad quem reipiciamC nifi ad humiliatum, amp;nbsp;contritum Ipiri* turn, 8d trementem fermones meos.

EtEzech. 2O.Difplicebitis uobis in conipedu ueftro, Acuariæ poifunt efle occafiones incoandi dolorem, ut aliter uocatur Vdnlt;e occdfîo'2[3ichxus, aliter Paulus, aliter ManaiTes,aliter mulicr peccatrix. Sed in omnb exiftere pauores,ÔC dolores,amp;uarqdolores mifcentur,quos fubtibtcr

Cæterùm h^c duo,neceflariô reprehendenda funt in doftrinaMonachow Duo m^gni cr ru de contritione, quod quçrunt fufficientê contritionem,Sc deinde affingunt‘^’'^®g°^“ horribile mendacium ,hanc fufficientem contritionem mereri remifsionem Monlt;tcbor«iw peccatorum,necdicunt de fide gratis accipiente remifsionem propter media= de contritione torcm. Hi errores funt magni, ÔC tetri. Quid eft enim quærere fufficientem contritionem : nulli dolores ullius creaturæ quantumuis magni, pares funt irac Dei, ut dicitur : Deus ignis confumens eft, nec poffunt compenfare pec# catum, Sc quo magis crefeit dolor fine fide,eo magis merguntur animi in mor tem,SCexitium.ldeo neceffeefthos errores taxari.

In altero errore,etiam deploranda Sc deteftanda eft caccitas, cùm dicunt contritionem mereri remifsionem peccatorum, ubi transferunt innoftrum opus honorem debitum filio Dei, 8cPaulus toties inculcat particulam gra# tis, qua excludit, ut faepe diftum eft, non contritionem 8c cætcras uirtutes, no p4rticwU cogitationem de ira DeiSc de promifsionibusSCc.fed excludit dignitatem,GriitU exclu» feuopinionem meriti. Deinde quantæ tenebræ funt, quod non iblumnihiPi^ opÄiet» de fide in doûrina pcenitentiæ dicunt : fed etiam pertinaciter ne gant opus fehac fide,credas tibi ipfi remitti propter mediatorem,8Cc. qua pr omifsionem tibi ipfi applices, Ac relinquunt mentes in perpétua dubitatione, quia inqui* unt, nefeis an contritio fuerit fufticiens, ideo femper dubites an tibi data fit reraifsio, Haec imaginatio prorfus eftLtbnica,

Noscontràbis erroribusopponimus uocem Tuangelq,SC dicimuso#£rroyibiMK\8 portere aliquaeffe contritione,id eft ,ueros pauoYes,SC dolores intuentes \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei,qui in alqs magis, inalqs minus acres funt, fed non pendet exborum nia«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gnitudine remifsio,uerùm oportet accedere ftdem,qua tibi ipfi credas remitti

gratis propter mediatorem, de hac fide dictum eft: luftificati fide, pacem halt; bemus apud Deum, amp;nbsp;fi hæc fides, Sgt;C fiducia filrj Dei non acccnditur, mens non intiietur filium Dci,no ducit propiciatorem ctTe^ Necefte eft ante teipfum agnoftere filium Dei, ôd hunc ei propriû honorem rribuere, ut tibi propicia*“ torem,amp; interceirorcm,amp; fummu facerdotem elTe ftacuas, Huhe honorem no ci tribuunt diaboli, qui etiam norunt articulum, remifsionem peccatorum ufi delicet donari alrjs, nonfibi* Itacp donee homo tantum hanc generalem fen* tentiamcredit, altjs remicti nonfibi, nondum tribuit uerumhonoremfilæ Dei, nee fîbi applicat promiisionem,

Difcrimen le- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luceat in Ecclefia diferimen legis, amp;nbsp;Euangelrj, nbsp;nbsp;feiant omnes pro

giiG- Euitn^ priam efle Euangelrj promifsionem, quæ oftendit mediatorem filium Dei gtlij tn Ecele^ promictit propter eum gratis remitti peccata, amp;nbsp;in hanc promifsionem unilt; liKtre de= uerfalem finguli nos iplos in ueris doloribus includamus, amp;nbsp;feiamus manda* tum Dei efte,ut filium Dei audiamus,amp; ei tribuamus honore m propiciatoris» amp;nbsp;promifsionem ampledamun

Cauftconcurgt; Cum igitur hoc modo fuftentamus nos cogitatione promifsionis, rentes 'mcon^ Dei: accendicur fides, ÔC caulæ concurrentes funt, uox Euangelfi ôé Spirites

’ fancT:us,amp;mens cogitans promifsionem amp;uoluntas,accornon repugnanSi fed expetens confolationem diuinam,amp;^airentiens promifsioni, cum quideni amp;àSpiritu fandoadiuuatur inter triftes gemitus erigitur confpeâufiîi| Defquem ftatuit, nonfruftra fadumefie uidimam, amp;:hac fide credisnon tantum alfis, fed tibi jpß, propter filium Dei gratis remicti,

pides fäcit ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm hçc fides accenfa eft,iâ amp;nbsp;côtritio fit timor filialis,Sô facrificiuiux»

conuerfw Jùt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sacnficium Dco gratu,fpiritus contribulatus amp;:c,Cor irafeitur peccato,

timor P la . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftenfum eflé,alios Igfos efle,dolet Ecclefi'am pollutâ efre,dolet fcâ*

dala excitata efle,dolet Spiritû faneßü in multis contriftatû eflè, dolecattraht pcenas familiæ 8^ cæterisjdolec impediri pœnis aliorû inuoeationê, amp;nbsp;aliane^ ceflariaofficia, Deniqj innumerabiles caulæ magnorum dolorum côcurrunf» Ita dolens le fubijcic Deo, amp;nbsp;fatetur elTe iuftam iram Dei, 8c petit ueniam,Sl^ cûm fide reuera incipiat acquiefeere in filio Dei, certô accipit remifsionem peccatorum, Aedifeamus hanc elfeuoluntatem Dei, ut acquieftamus inpro* milsione,6lt;: ftatuamus nos fie recipi,amp; donari remifsionem peccatorum, id^ agit minifter, in abfoluendo applicat fingulis promifsionem,

rideaccipitur Simul etiam cùm in tali contritionehomo fè fùbrjcit Deo,8d fide eumim ro^diatore: datur reuera Spiritus fanclus,S^ «jf «oLffzofcf. incoatur noua obedientia , id eft, uoluntas iam habet bonum propolîtum» dientiam. agnita milericordia Dei incipit eum dilrgere, ôô inuocare, amp;nbsp;non fugit,utfu^ giunt Cain, Saul, 8c fimiles,

Qu^muatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dixi quomodofiat conuerfio,fcilicet,concurrentibus his mutationibus.

nés concur:. Jn homine primum fit contritio, cûm cogitatione iræ Dei expauefeunt corda, dolore affi'ciuntur propter peccata.Deinde fit conlblatio, qua fide ao cipicurremifsio amp;nbsp;corda incipiunt acquielcere in Deo propter mediatorem, . 8c rurlus incoant obedientiam, ôd fpem uitæ ærernæ,Hæc ita fieri, manifefiè, piorMWMjÊC: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omniumpjorum in Ecclefia, quorum teftimonmmnon

elefiateftimo. contemnendum eft,ut Dauid expauefeitprimum,inquiens:peccaui Domino, erigitur conlblatione, credens abfolutioni : Non morieris, Dominus

Lcocontriuit omnia offameaamp;c. PofteaSc confolationem : Proiecifti poft tcrgum omnia peccaca mea, 2lt; fcripta piorum ut Auguftini ÔC Bernhardi con gruunt» Longa eft concio Bernhardi docentis, coniungi oportere contritio# nem ÔC fidtm.Dicat quifcp in pauore fuo, uadam ad portas inferorum, ut iam non nifi in fola Dei mifericordia refpiremus» Hæc eft uera fiducia quæ ad pa# uores accedit, cui mifericordia non denegatur* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

inhacipfa Epiftola coniungit mortiftcationem Öd uiuificationem, Ac ualde lt;,p«d PaMlun» prodeft moneri iuniores,hecuocabula propriè de uera conuerfione ad Deum pnt Moclt;ibui4 intelligenda efle,8c reijciendam efte interpretationem eorum, qui detorferuut Pauli difta ad Hy pocrifin, ad ritus Monachorum , ad talia puerilia exerci^ i tia,Sed Pauli fententia perfpicua eft obferuanti pondera uerborum : Eftis lt;nbsp;mortui peccatis, Sd circumcifi circumcifione non manu fafta, exuendo corpus peccatorum carnis»

Hæc de contritione dicuntur,poftea de fide qua fit confolatio.inquit: Si« mul refufcitati eftis per fidem, qua Deus eft efficax, qui uiuificat uos cu Chri« fto.Deinde utrancß fententiam rurfus illuftri figura pingitxondonans omnia peccata,delens chirographum quod per décréta contra nos eft, quod erat con trarium nobis. Tunc autem confpicitur chirographum fcriptum in cordibus aduerfari nobis, cum aonofcimus in ueris doloribus nos reos efte. Hoc diftu ad contritionem pertinet. Deinde ad fidem pertinet quod additur: delerihoc chirographum fufpenfum de cruce,fafta condonatione,

Hæc interpretatio de conuerfione, eft fimplex ,uera Sc propria, quam quidemobferuareprodeft, 8CutPauli fententia nobis obuia fit,8Cuctenea# mus teftimonium de bis duabus mutationibus in conuerfione, de mortificatb one, uiuificatione,id eft, de contritione, confolatione,quæ fit per fidem, qua tibi ipfi credis remitti peccata propter mediatorem.

RActenus recitaui, quid in dodrina de contritione retineri neceffe fit, Sc quid taxati oporteat, dixi item, doftrinam de fide fpeciali, qua tibi credis remitti, adiungendam efte ,de quafuprainrefutatione Articuli prxcipientis dubitationem, copiofe diéium eft,

Cùm autem hacc noftra fententia, fitipfa uoxEuangelq inde ufcp à prima conuerfione Adae ÔC H€uæ,fonans in ueraEcclefia, nihil fit obfcuri, aut in* tricatiinhac noftra explicatione : facile eritiudicare décréta Synodi Bononi* enfis,2lt; ne quis dicatme fugere indicium Ecclefiæ Dei, non dubito prouocare ad indicia omnium piorum, qui non funt rudes exercitiorum pccnitentiæ.

'MEceffe eft. iunioribus exponere amp;L uocabnla, Sc mores uetuftos ♦ Olim in ^Ecclefia confuetndo fuit lapfos, acreos talium fcelerum, quæ alqs nota , crant,nonrecipere,nififignamanifeftaemenàationis præcefsiffent,ldeo certi ritus erant,quorum nomen fuit publica pcenitentia, Stabat nomicida uel adnl tî Ecdeßn ter coram EpifcopOjSc narrabat deliéfumfunm,utEpifcopus modum caftiga* fwerit* tionis indiceret,quæ uocabatur fatisfaéfio, græci modeftius nominarunt WitÎ« p-nxjideft,notasfeucaft.igationes, Cùm enimalia deliéfaalqsmodispuniren«

tur,feu (ut ita dicam) notarentur, cxponi delidum opus erat, ut modus pceng indiceretur, poft earn caftigarioncm ftquebatur abfolutio»

Cduf^ rituutu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et initio hie ritus probabiles caufas habuit* Fuit enim difciplina inftitu^

‘w epitittiijs. ui; explorarentur uoluntates redeuntium ad Ecclefiam, an ièriô promit^ terent emendationem, amp;nbsp;ut his exemplis alij commonefalt;fti maiorc cura uira* rentlapRis. Nondum afftngebatur opinio, hæc ipedacula mereri remifsio^ nem peccatorum, fed poftea hanc opinionem indodi addiderunt, èC ritus fa* „ tisfadioum cumularunt*

Rxcmjuetu^ Abhac ucteri conftietudine confefsio intelligitur enumeratio delido* tantum delida alfjs nota recitarentur» Poftea uetô weratio deli: dccRcta. fada funt de omnibus delidis etiam arcanis*

De hac enumeratione fîngulorum necefle eft erudiri confcientiam ï'am de ilia uerufta diftiplina primæEcclefîæ,ôd de acrocibus deliÔtis, quæaliis nota funt dicimus.Sempcr enim inde ufcp ab initio mundi, ritus fuerLinr^rti

wunicationis excommunicationis in Ecclefia, amp;nbsp;receptionis emendatorum, Et optaren’i’® cr reeeptio:^ gg grauitatc quæ decec Ecclefiam, adminiftrari excommunicationem èC

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didum eft, retineantur in Ecclefia generalis confef'

ßa. fio,amp; petitio abfolurionis, quia minifterium priuatæ abfolutionis nequac|uani Generalis con-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indituLum eft,ut infrà copiofius dicam, amp;nbsp;ftmper fuit in Ecclefia gene^

feßio femper râlisconFersio,utdefummofcicerdoteniLe§eiiicitur:Tenear uidimaffl, fuitinEccle:. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccata populi.

Et in Nehemia diciturtFilq Ifrael conueniebant in ieiunio^S^:: confitel^ai^ tur peccatafua*

Et de auditoribus Baptiftæ dicitur : Baptifabantur in Iordane,confit^*'^ res peccata fua*

Hæc no erat fingulorum enumeratiOjfed in genere confitebantur effe, ut decet efte uocem piorum thbuentem Deo iufticiam in nobis acculan* dis gloriam iufticiæ propter miftum filium, ut Daniel clamitat : Tibi mine iufticia, nobis autem confufio facieijtem: Tua eft propiciatio,Ec fa generalis confefsio, amp;nbsp;petitio abfolutionis, teftatur in Ecclefia recipi laplo^* Tr« funt prlt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bed alia diiputatio eft de enumeratione fingulorum, multorum aut omni

eipui errores um delictorum, ac prçfertim arcanorum,hic taxandi funt tres errores.Primns» '”‘^°quot;f“^f“‘^!quot;quôdfinxerunthanc enumerationem mereri remifsionem propter pudorem. cnis ftnguloru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundus error, quod aiunt rccitationem neceiiariam elle, ut indicatif

Tertius error, quod necelfaria fit enumeratio,5L quod remifsio pendtat ex conditione enumerationis, quia dicunt diuinitus præceptam efte.

Hæ tres opiniones falfæ funt, amp;nbsp;obfeurant gloriam Hlij Dei, amp;nbsp;funtla* quel conlcientiarum, ut conftat multos ambigentes, an latis pure confefsi ef* fent,in magnis mceroribus fuiffe. Talis dubitatio fidem amp;nbsp;inuocatione impf* dit,ôô autdefperationê, autEpicureumconremtum adfert, Necefte eft igimi ueritatem conlpici in Ecclefia,amp; uulnera confoientiarum fanari,

Manifeftum eft autem in arcana confefsione, enumerationem omnium, En«mcr4tio paucorum delidorum non efte præceptam iure diuino,quia nulquam uo* ßngulorum de Chrifti, aut Prophetarum,auc Apoftolorü præcipitur.Et enumeratio fingn 'liüorumnon lorüeft impofsibilis,quia ualde mulra funt errata, amp;nbsp;delida fingulorû,quçnef ^ftprfceptd, intellipunt,nec memineruntiuxta illud:delic'ta quis intelligitddeo certum eft, confcienti'as

uino præceptam. Nam alibi de eis fatis diélum eft. Ac fciunt ipG aduerfarp fe bas praeftigias offundere oculis, 8i animis populi^non quod Gc fentiantjfed ne hunc neruum fuae potentiæ amittant.

Cæcerùm fentio generalem confefsionem retinendam eflè, cum peti^ turabfolutiOjGcuteniminNehemia fcriptumeft,conGtebanturpeccata G.ia: nerdlwrcti= ita deeet aliquam uocem efle uerè dolentium, qua fateantur fe reos, amp;nbsp;fe Deo fubticiant,8lt; ei laudem iufticiac tribuant, quod iuftè damnet peccata, Sé iuftê nospuniat, acrurfus tribuant ei laudem mifericordiæ, agant gratiasquod propter Glium receperit genus humanum prolato admirando decreto ex arlt;» canofinu.Deinde petatur abfolutio,quæ eft uox minifterqEuangelici priua* tim applicans remifsionem petenti,cü.m GliusDei dixerit’.quorumremiferitis peccata,remittentur eis, pofuerit in nobis fermonem reconeiliationis :Ego mandato Glq Dei, annuncio tibi uocem Euangelq remittentem peccata, nbsp;tft

biipG peccata remittià Deo pronuncio propter Glium Dominum noftrum lefum Chriftum,cruciGxum pro nobis, Sc refufeitatum. Ac pra?cipio tibi, ne afperneris mortem Gli) Dei,quæ pro te,Slt; reliquis credentibus fuit facriheium placansiram æternipatris i fed uerè credas promifsioni Euangelq,2lt;ftatuas te recipi à Deo,cum credis tibi ipG propter hunc mediatorem remitti.

Hatte abfolutionem fciamus non efle uocem humanac autoritatis,fed db Atfolutio uox uinac,fonantis in minifterio Euangeli), Geut Dauid ualde cumulaffet fua pee-' ejl diumx nu« cata,G non credidiflet uociNathan’.Dorninus abftulitpeccatum tuum.lta cant omnes, qui in pauoribus, Sc iit peenitentia nolunt abfolutioni credere, amp;nbsp;eam confolationem admittere nolunt, nee redeunt ad inuoeationem, nee Ie n^ deSefpeerigunt.

Hic etiam neeeïïe eft taxarihunc errorem NVonachorum,quod dixerunt Error Monet« abfolutionem irritam effe, G non fit fuffieiens eontritio.Sed feiant pif oportee« reheri conuerfionem,Gcut iusiurandum inquit : Viuo ego nolo mortem peelt; eatoris,fedut conuertatur Sc uiuat.Oportetigitur aliquam effe contritionena, ßt Çujficiens amp;nbsp;noï\ retineri popofitum peecandi,2lt; aceendatur Gdes,2)C Gt deinde bona co« contritio. fcienna,id eft,propoGtum non faciendi contra confeientiam. Haceeûmad« funt ,certifsimum eft abfolutionem ratam Si. Grmam effe, quam quidem ftde oportet aceipi, quac non poteft Gmul effe eum propoGto delinquendi, Si. Gdes intuetur Glium Dei 5 propter hune ftatuit iuxta promifsionem gratis remiffa.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V iif effe pee«

i63 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U E L H.

efle peccata,non propter contririonem, autgradus contririonis^aut confefsiogt; nem,

priudti alf6gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt autem alias fæpè dixi, nequaquam abolenda eft priuata abfoluno,

lutiononeft quia manifeftifsimum eft, promifsionem Euangelq amp;nbsp;muleis ôdiingulisap* tbolenda. pécari pofte, amp;nbsp;de fingulis manifeftè loquitur concio in capitc 18 ♦ Matthæiî Qiioties remittam ieptuagies ièpties» Qui locus uerè reeftè de miniftcrio abfolutionis intelligitur,8d dieftum, Quorum remiferitis peccata remittentuf eis, de multis amp;nbsp;fingulis redè intelligi cerfum eft.

Deinde amp;nbsp;exemplum confideretur, hic mos priuatim abfbluendi,multil conducic ad retinendum intelledum Euangelq proprium, quôd Euangehu'^ contineat promiisionem remifsionis peccatorum,Eft Si. illuftre teftimonium, quôd poft baptifmum lapficonuerti poftînt, amp;nbsp;conuerfirecipiendi fint,amp;a]’* foluendi, ac rurfus fiant hæredes uitæ æternæ, Hæc cauià ualde mouere pias mentes debet, ut ament amp;rueantur priuatim ablblutionem, ÔCfuo exemple eius conièruationem adiuuent.

Sitisfailioin jN hac diftindionepartium pœnitentiæ, nomen làtisfa(ftionis,utinhoclo* hacdißindioAco ufurpatum cft, non fignificat compenfationê Deo pro culpa latisfaci^fi^^» ne piïtium placaiitem iram Dei,quæ iatisfaôtio propriè per filium faôta eft,Nec

‘ßgnißcet fatisfaôionem forenièm, qua debitor foluic pecuniam, quam debet, autis tidurrfarijt, qui alium iniuria aft'ecit, fibi ignofci orat : Nam hæc forenfis fatisfadio/*^ opus debitumjSó pertinet ad contritionem,ac bonum propofitum: Vt rapw*^ alienæ coniugis,finon reddit mari to coniugem,manet adulter,ÔC eft finecoiv tritione, amp;fine bonopropofito, Ita debitor non uolens foluere cûm pofsitgt; manet fur, amp;nbsp;régula uera eft dextrè intelleâa: peccatum non remittitur, «ifi ablatum reftituatun

satiifdâio cd’ Sed hanc tertiam partem pcenirentiæ nominant fàtisfadionem Canonw «onicd olim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pubücum fpecftaculum, in quo ftabant certo loco agentes

^eüaculum. pcenitenriam, ièruabantieiunia aliquot dierum autmenfium ante abfoîu* tionem,ôô palàm oftendebantur populo tanquam rei, ôc^lugentes, utextaret fignumnon fimulatæ pœnitentiæ, amp;utalfihis exempliscommonefadi,lt;lil‘^ gentius regerent mores ne laberentur. Horum rituum initiô modus aliquisfu it, amp;nbsp;abfuit fuperftitio, nemo cogitabat fe mercri hoc fpetftaculo remifsionem culpæ uel pcenæ, fèd exemplum erat utile diiciplinæ, pertinens ad politiam Ecclefiafticam ♦

semper fuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non dubium eft autem, hos ritus, quibus rei atrocium delidorum uelut

«rfwonw ali notati oftendebantur populo, ortos eife à primis patribus. Semper enim fuit c^f^rnonia aliqua excommunicationis inde ufi^ à Cain, Si manièrunt ueftigia apud Ethnicos, ficut de Cain dicitur, fignum ei additum elTe»

Ica poftea rei homicidiorum, gefferunt figna reatus in ueftitu donee reçu perentur, ut ftirent alrj hos efte pollutos Si fugiendos. Nam excommunicati, erancexclufi à focietate facrorum, menfæ Si raultorum officiorum ♦ Nemo unâ cibum capiebat, donee ille homicida, uel inceftus gerebac figna reatus, amp;nbsp;erant certa uerba excommunicationis, quæ uocabantur Diræ, græcê afc“gt;Sic Oreftes uagatus eft in Græcia , abftinens ab aliorum conuidu , ac gerens figna

figna reatus j c|uæ poftea ei ademta funt, cùm in iudicio abfolueretur. Ec rnub nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

ta talia exempla recitantur, ut Ädrafti apud Herodotum, qui ad Crccfum uess nit gerens ßgna reatus,

Cùm autem huius uetufti moris ueftigia effent adhuc in populo lud ai co, gentibus non omnino barbaricis , recepta eft bæc difciplina etiam ab Ec#! dcfia ffuitcK initio modus earum ceremoniarum, fed poftea fuperftitio adfin# TZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri • -

xit remilsionem peccatorum dari propter hanc caftigationem , Hæc opinio auxithas multas adeo, ut tandem intolerabiles effent, Rurfusigitur laxatæ opimonem re=: funt, 8d bocuocabant Epifcopi indulgentias,ideft,remifsiones taliumfpe#’”')^“’”^ âaculorum, de quibus Canones præceperant, Itapaulatimiliaueterafpe# dacula ceffarunt, nomen manfit fatisfadionis non intelledum à populo.

Vt autem aliquid tribuerent multis, finxerunt non remitti poenam æternam tiifi propter compenfationem pœnarù purgatorq, uel aliarum temporalium. Dixeruntigitur fatisfadiones mereri rcmifsionem pœnarum purgatorq, uel aliarum pccnarum buius uitæ. Hic prudentiain iudicando adhibendaeft.

Primum autem neceffe eft noffe definitionem faiisfadionis Canonicacgt; quamipfi tradunt.

Satisfadio Canonica, eft facere opera non débita, id eft, non mandata lege Dei, fed opera fuperogationis iniunda ab Epifcopis,uel miniftris ut m e/^a reantur remifsionem pcenæ purgatorrj, uel aliarum pocnarum buius uitæ, nbsp;nbsp;fit.

Nunc confideretLedor,de quibus materqs in hoc loco dicendum fit,fci= licet de impletione leois,de difcrimine operum que Deus praEcepit,amp;: aliorum quaz Deus non præcepit,de remifsione poenae æternæ, de difcrimine remifsio# nis culpae ,8: remifsionis pccnarum temporalium, de caufis pocnarum tempo poralium, 8c afftidionum in Ecclefia SCc, Has materias redè 8c uerè explicari neceffe eft,Ideo bunc locum de fatisfadione repeto.

Secundo, femper iungi oportet remifsionem culpæ, pccnæ æternæ, eftcpunum amp;nbsp;idem beneficium filqDei gratuitum, tollere culpara,8lt; tollere nd æUriw/îa mortem æternam, ac tollere culpam, eft placare iram Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»««l toUuntMr

Cum igitur poena æterna fit fe ntire borrendam, Sc inenarrabilem iram^^^P'quot;^^*^’ Dei manentem , fient Iohannes inquit, Ira Dei manet fuper eum: feiamus cub pamSc pccnam æternam fimul tolli propter folum mediatorem filium Dei, non propter ullam noftram compenfationem ,ideo Dfe; 13. dicitur ,Ero mors tua à mors , 8«: peftis tua inferne.

Et Paulus, aculeus mortis peccatum eft ,potcntia peccati Lex,Deo au# tem gratia qui dat nobis uidoriam per Dominum noftrum lefum Chriftura, Ideo certifsimè ftatuendum eft fide propter filiumDei fimul remitti culpam, tolli pocnam æternam gratis, id eft, fine noftracompenfatione,

Hæcconfolatio luceat inmentibus ,nee languefieri fidem finamus cura noftrarum fatisfadionu, ae eerto ftatuamus non adferendas effe in illud area# nuiudicium Dei,(.ubi angimur de ira Dei,uel morte lt;p;crna^noftras fatisfadio nes,fedfolum facrifieium filqDei intuendum effe gt;buius fanguine eredamus deleri culpam ,8lt; tolli poenas æternas,bic fatisfecit iufticiæDei, ut loannes iar# quit ♦ Hie eft propieiatio pro peceatis noftris, nee pro noftris tantùm ,fcd pro totius mundi peceatis,

EtTriumphi defcriptioadColoffenfesin cÔipedu fit,ubi Paulusdifer* tè inquit, uidorem filium Dei,à fe ipfo domitas,amp; captas poteftates inferorû, ducere in Triumpho,Huius triumphigloriam no transferamus in noftra ope* ra, Firmifsimèigitur hæcconiblatiotenendaeft:Fide iuftificati,pacemlia* bemus apud Deû, id eft certiim eft iram Dei placatâ effe, amp;nbsp;nos liberatos efle â pœnis æternis Quare non funt confeientiæ turbandæ imaginatione Mo* nachorum de iatisfadionibus.

Tertio, manifefti errores funt in dodrina Monachorum de iatisfaâio* nibus, cûm alibi, tùm hic quocp,quod fingunt opera non mandata à Deo, eife cultus Dei, meren remifsionem culpæ ôd pœnarum , Vt certis diebus abfti* nerc à carnibus amp;c, Talia opera immediate hoc fine fada, ut per ea Deus ho* noreafficiatur,uocant cultus. Contra quam perfuafionem tenenda eft reguh uerifsima : Fruftra colunt me mandatis hominum, Hoc unum argumentum etiamiàtis firmum eft ad refutandas latisfadiones, de quibus Monachilo* quuntur, quæ quidem co maiore cura taxandæ ftint, quia perfuafio de fatisfa* dionibus, ualde auxit traditiones humanas, amp;nbsp;confirmauit opinionem,qua; fingit opera non mandata lt;à Deo, cultus Dei efte.

Eft autem cultus Dei,opus à Deo mandatum,amp; fadum in agnitione,amp; fide filfj Dei, cuius opens principalis finis eft, feu mediatus, leu immediatus, ut Deus honore afliciatur, Omitto iam quæ de impletione legis in hac mate* ria Monachi dixerunt.

Prima. eftjCÙm propter lapfum primorum parcntumtorapoften'tasrea fit amp;nbsp;immunda,fubieófa efl; morti corporis, amp;nbsp;alijs aerumnis Ecclefia DeiA“^ reliquum genus humanum.

Secunda,cum mundus intcriorem immunditiem humani cordis, dubp tadones de Deo, negleâionem Dei, amp;nbsp;multas uiciofas fiammas cupiditatu, non ducat efle res à Deodamnatas, amp;contemnat iramDei: Ecclefia magis premitur, quia uult Deus in Ecclefiaconfpici iram fuam, èc uult in nobis onv nibus pœnitentiam crefcere,i. Pet. 4.Judicium à domo Dei incipit.Item Salo^ mon:Filium quem diligit, corripit*

T ertia caufa, quia diabolus maiore odio filij Dei, Ecclefiæ arder, ideo rabiofius grafiatur in Ecclefia,conatur multos euertere,excitât hærcfes,et facit uarias difsipationes, de hac caufa dictum eft in Genefî: Serpens mordebit cal^ caneum cius,

Quarta,iæpifsimè fingulares aliquæ calamitates,pœnæfuntcertoruni delidorum, quas Deus ideo irrogat hominibus, quia amp;nbsp;iufticig Dei eft puni* re peccata, ÔC uult Deus in hac uita in aliquibus exemplis confpici iram fuam, amp;nbsp;iuftum indicium aduerfus peccata, amp;nbsp;uult reuocari lapfos ad pœnitentiam* Sic Dauid propter adulterium,amp; proditum Vriam eiedus eft ex regno. Ma* naftè abducitur in exilium,amp; de uniuerfi populi exilio, amp;nbsp;urbis lerofolymecx cidioinquit leremias cap, 22. amp;nbsp;dicent unufquiscp proximo fuo,quare fie fecit Dominus C amp;reipondebunt, eô quôd reliquerunt padum Domini Dei fui, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;èC adora*

adorauerunt Deos alienos Et Mich» 7. Iram Domini portabo^quia pcc^« cauiei. Pfalm, 88. Vifitabo in uirga iniquitates eorum.

Quinta caufa, ut adfliótiones lint teftimonia dodrinæ, utleremias,Bap^ oamt»* tifta, non propter pcculiaria delidlainterficiuntur, fed propter alias caufas,ut arumnæ teftentur eos ferio fic fentire ut docent, quia ueritatem anteferunt ui^s tæ, Sc omnibus commodiscorporum»

Deus illuftribus miraculis oftenderit fibi placere Abel, Paulum àL fimiles, 5gt;C tamen finit eos interfici, neceife eft reftare aliud indicium »

Septima,ut fiamus Gmiles imaginis filf, Dei» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;septime.

Oàaua, etiam ubi non funt externa delidla atrocia : tamen Deus uult in ofid«4.

multis interiora mala, fuperbiâ,admirationem fui, carnalem fecuritatê emem dare ut dicitur;Bonü mihi quod humiliafti me,ut difcerem iuftificationes tuas»

Nonacaufa ,ut appareat fandos uniuerfam obedientiam pracftare prim Nom» cipaliter propter oloriam Dei, non tantum propter fuas utilitates ut in Pfab mo dicitur ihscc o^nia uenerunt fuper nos, nec obliti fumus te»

Décima,ut adpareat Ecclefiam non humanis confilrjs amp;nbsp;pr^fidrjs, fed ab Deu»«*«» ipfo filio Dei capite , 80 duce Ecclefiæ diuina potentia colligi, defend! 5C * feruari, amp;nbsp;in noftra infirmitate confpiciatur præfentia filq Dei propugnam tis nos contra Diabolum» 2» Corinth» 4» Circumferimus Thefaurumhunc in uafis teftaceis,utexcellentia potentiæfit Dei,2lt; non ex nobis»

Cum igitur multæ diuer fæ caufæ fint, cur Ecclefia fubieda fit cruci, non imaginandum eft omnes calamitates certorum delidorum pcenas effe, fa# tis commode diftribuuntur afftidiones in quatuor genera, AliæiuntTi^k«fîcü,QHdt«or£lt« id eft, pccna? certorum fadorum, ut exilium Dauidis, uel fupplicium politb cumhomicidarum, quæ etiamfi funt pccnæ, non tamen merentur remifsionê culpæ,autpcenææternæ,fed funt fignairæ Deiaduerfus peccatum, uel tefti# moniaiufticiæ Dei irafcentispeccato»

Aliæfuntlt;i'owzxtt(r'io(x,ideft,exercitiautilia ad frenandos pios,confir# mandam fidem, ut ærumnæ lofeph»

Aliæ fuut fxaçTuvia, id eft.tehimonia dodrinæ,8lt; immortahtatis,ut Abel, leremiæA^auli, fimilium neces»

Alias funtxÛTça, id eft, precium pro aliorum pcccatis » Tale autem eft to# la mors unius hin Dei» Sic Matth.io.nominat fuam pafsionem ipfe filius Dei, qua uoce admonemur de re maxima, uidelicet, non fine admiranda difpu# tatione, de collatione iutticiæ mifericordiacDei ,remiffa efse generi huma# no peccata, quomodo uidelicet Deusfimul iuttus, Só mifericors effet»Eqci# amus enim exmentibus noftris ftultas opinion es humanas,qult;^fomniantDe# umutlentum patremfamilias, feu utStoicum non irafci peccato ,imô iufticia Deiuere Sc horribiliter irafcitur omnibus omnium peccatis,ut dicitur ; Deus ehimiis confumens» o

Suit igitur difputatio de collatione iufticiae bc rnifericordiae,quam nulla creatura explicare potuiffet,fed miranda deliberatione diuina, res ita dqudica ta eh,ut ira in hliu deriuar etur nbsp;nbsp;cacteris hominibus propter hliû parceretur.

Huius mirandae deliberationis caufas difcemusinuitaacterna,nuncbc# nehcium ipfum unit nos agnotcere Deus, bc uult nos utruncp cogitare,ingen# tern effe

tem elfe milèricordiam, quôd genus humanum receptum eft, fimul uerani amp;nbsp;ingentem iram aduerfus peccatum,quôd pcenam,ôd compenlationem taOtfini interuenire oportuit.

mêti,de miferi Milèricordiæ eft parcere,fed iufticia eft immutabiliter lèruare legenijrc* cordia cri«« . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;1. nbsp;nbsp;nbsp;.

Deus non folùm eft mifericors, fed etiam iuftus.Non igitur remittitfine Ö compenlàtione, ièu fatisfadione.

Refpondco.Concedo totum argumentum, non fada eft remifsioRwii* tisfadione, icilicet perfoluta perfilium Dei, fola obedientia filrj Dei eft fadio, amp;nbsp;æquale precium pro noftris peccatis,amp; iàcrificium placans iraD'^’» ficut 8c Efaias inquit, Ponet animam fuam hoftiam pro peccato. Hanc uifti* mam uult Deus afpici, iram 8c milèricordiam confiderari, nec tribuen^us efthictantushonos, uidelicetelfe Ai/rfo/j feu iàtisfadionem propeccatis, uHl hominum iufticiæ.

Necefle eft igitur taxari errores de canonicis iâtisfadionibus, fparftjs in Ecclefiam horribifi cæcirate. Manifeftè falfum eft, remitti pcenam æternaf^ propter canonicas fatisfadiones, manifeftè falfum 8c hoc eft, poteftate claui“* um tolli pcenas temporales, non impofitas arbitrio miniftrorum, (èdeommu* nés illas uagantes per totum genus humanum propter ira»n Dei uel profit confefsionem, ut morbos, bella, inopiam amp;nbsp;fimiles,quæ lunt alias alias Ti/j-upfû«. alias A«-afTUf(a.Hæc genera, nihil ad poteftatem clauium pertinentj id eft, poteftas clauium nec imponit, nec remittit.

Etfi autem uitandæ obicuritatis caufa nolo recitare omnes labyrinthos huius materiæ,tarnen quædam argumenta refutabo,quæ nunc excogitanc âH* qui aftutc, ut errores prætextu aliquo ftabiliant»

Reßionfto ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum eft hoc : Ecclefia piè facit iubens quærere mitigationem pana*

argument m q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

uerfariorum rum,cx modum oltendcns.

gationem pce- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

narumperbogt; nem pccnarum, 8c modum oftendens fcilicet traditum in Euangelio,nonex* cogitans nouos cultus. Verifsimum eft autem mitigari pcenas cota coniicf^ fione amp;nbsp;bonis operibus à Deo mandatis.CIamat Ecclefia ficut filius Dei,amp;:

ficutuox Spiritus fandi ièmper clamat: Agite pœnitentiam» Item nifi pccni* tentiam sgeticis, omnes fimiliter peribitis»

Item fi peccata ueftra fuerint ut coccinum, eritis candidi ficut nix.Sicd^ tis in triflifsimis pœnis, amp;nbsp;uelut homicidæ in fupplicio conlperfi cruore:talt; men Deus mitigabit pcenas ,deterget cruorem.

Hæc incoatio nouæ obedientiæ, meretur mitigationem pcenarum tem# poralium,ôd de his operibus à Deo mandatis intelligatur minor,non affingan tur alia opera feu cultus non mandati à Deo. Quare fi in conclufione addatiir, Ecclefiam redè facere indicentem alia quædam opera non mandata àDeo;ingt; fidiæ funt in conclufione, amp;nbsp;neganda eft conlequentia, quia plus efl in conclu* fione, quàm in pra’mifsis. Ecclefia redtè facit præcipiens totam conuerfionem, amp;nbsp;bona opera mandata à Deo,fîcut mandata funt,no redè facit fingens homilt;

nes lege iuftos effe aha noua opera facienda efTe tanquani fupererogaci'o# ni\quæ fint precium ad compenfandas peenas.

Cæterùm de crïmimbus populo non's, antca diclum eft, Ecclefiam cùm recipit lapfos, pofte exempli caufà, publice commemorare delidum peeni^ tentiam, 8^ adiungere aliquam piam obiurgarionemamp;adhortarioneni

Obijcituramp; Pauli diftum: Si nos iudicaremus ipfi,noniudicaremur, nediélo^o'E ErgofiEcclefia puniret, Deus parceret nobis,.amp; mitigaret calamitates publi# fi iudicareKni^ casamp;pnuatas» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos cfc,

Speciofum argumentum eft, ftd prudenrer difeernenda eft uera caftiga=« tioabhypocrifi'.Totum argumentum uerum eft dextreintellecftumrSi nos iu^« dicaremus,ideft,caftigaremusftu emendaremus ueraconuerfione, ideft,ft uerodolore cruciaremur quöd Deum ofiendimus, quod noftris icandalis turlt;# bauimus fpiritum iànc'lum,quôd nobis 5^ Ecclcfiæ cumulauimus miferias. In tali conuerfione,fides,fpesjinuocatio amp;nbsp;noua obedientia uerè impecrarent mÿ tigationem poenarum, ut fuprà didum eft, 8d lohel inquit : Conuertimini ad Dominum Deum ueftrum, quia bonus eft,S(f remittit pœnas.

Cùm igitur Paulus inquit: Si nos iudicaremus amp;c. ueram peenitentiam feuipfam conuerfionem ad Deum intelligit, nec de alfis operibus non debitis loquitur,de qiiibus feriptum eft: fruftra colunt me mandatis hominum,amp; fine uera conuerfione nulla opera Deo placent quia Deus requirit obedientiam cordis, id eft,uerum timorem, ueram fidem, fpem acquiefeentem in promiisii« one Dei, ueram inuocationem, iuxta ilia diêta : Vcri adoratores adorabunt patrem in Spiritu amp;nbsp;ueritate.

ltem,iàcrificium Deo fpiritus contribulatus, cor contriturn Si. humilia* turn Deus non deipicies. Ncc plus liaient coram Deo ieiunia non conuerib* rum, autaliæ pcenæ, quàm ualuerunt laccrationes corporum, quas faciebant iàcerdotes Baal, amp;nbsp;quales hodie dicuncur facere Turcici iàcerdotes, qui ritus omnes ad hanc reguîam pertinent : Fruftra colunc me mandatis hominum*

Hæc de fatisiaeftionibus hoc loco dixifle fatis fit:Nam Si alibi eadem do* ârinaiæpeexpofitaeft,fed neceffe eft totam dodrinamdepœnitenria,iæpe in Ecclefia repeti, ut omnibus notifsima fit. Si femper fit in conipectu,quia in omni inuocatione quotidie cogitanda eft ♦, Semper enim obftrepitinuocand hæctriftisconcio : Peccatores Deus non exaudit»

Huius obiedionis refutatio fumenda eft ex doéirina de pcenitentia,uide obtefiio^ licet non audiri peccatores, non agentes pcenitenti«a,fed agenti pœnitentiam mandats eft,ut credat, fe propter hliS Dei gratis recipi Si accipi,ac placere cb dit Deus, üsinuocationem : Hanc fidei luce non finamus extinguifalfisopinionibus de fatisfadione Canonica, ficut fæpe in Ecclefia ualde obfturata eft etiâ uetuftis temporibus,amp; cum extingtiitur hæc lux fidei, recipiutltur opiniones Ethnice, amp;nbsp;Turcicæ,quæ fingunt remitti culpam propter fatisfacfi:îones humanas, ficut nunc quoep docent Turcæ, remitti periuriû diuiti,fi decem pauperibus prebe* àtueftem, amp;nbsp;homines non præmoniti, facile capiuntur illaoperum ipecie, Ideo taies opiniones maiore cura refutandg funt,et fimul corda cxcitanda funt àd ueram conuerfionem, quæ fine ulla dubitatione impetrat auxilium Dei, SC mitigationem præfentium calamitatum, ut diftum eft»

lt; nbsp;nbsp;Et pro hac luce dolt;ftrinç,Deo gratias agamus,8ë gratitudine declaremus

Tater aime S)eusJ terrnei^poli^j creator, IJia manum cuius machina uajia tremit^ Omnia ijui cernisj uerij^ es amator nbsp;nbsp;t^qui^

Fallere quem non efl ulUus arte doli^ Fnicus innocuiS)ß iufius es arbiter-, umbris, Solus nbsp;nbsp;infontis fan^uinis ultor ades.

Si tua pacifies cruor intemeratus Abeli, F'oce fatigauitfidera clarapoli, Ecquid adhuc iufiam lentus nonfur vis in iraml

Et potes hiamp;c contra te fera tela patil Ecce rebellantes audaEer ut omne Tj/ranni, lus^ tuo Chriflo foâq^ pium^ ne^ant. ^fiieis infontes anima^^, trifiemq^ cruorem^ lllis pro uerbo quem damus -ecce tuo. ^Jpicis, ((^patulis^emitushos aurtbus hauris, Qt^s tibifemmeces reddimus ore pio^ J^t^ truces rar b trifiifine ctiede Tyranni,

Etficca adfiygta^ morteferuntur aquses. Sic quo^nunc méritas pendent cum fn^uine pœnas, Qws iuuat iniufia tin^ere cdde manus^

gVLTI PRINCIPES VI RI PALAM FATENTVR STendi cœlibatum, necreligione, nec ftiperftitione aliqua,R“ pj tantum quia commodioreft ad potentiamôô iplendorem

cerdotum retinendum* Satis enim confiât, concefîb coniugio» oportere ôdnumerumSlt;: pompam diminui, utGræcorumfa*

fenditur quid ---------„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

commodioreß tanta in fihgulis Ecclefijs, præterquam ubi fcholæerant, non fuit, Noluntau^ dd potentidm, i^mEpiCcopi ali] ambition facérdotes, aliquid de dignitate, aut defpltn^ racerdot^um^ detrahi» Accedit hue, quôd Regum amp;nbsp;Principum aulæ funt ornatiorcs amp;nbsp;frequentiores fàtellitio Epiieoporum amp;nbsp;Canonicorum, qui comitanturau*

las fine Regum fumtu ♦ Et hic ccetus magno ufui ed Regibus.Hinc iùmuntur p!ures cdufe Itidicum decuriæ,bine deliguntur homines expediti adLegationes, ad mulw impuri Cali= uaria Regum nepocia. Deinde Reges etiam adfedibus nobilicatis feruiut, bdtus. tjuæ efi; inimicifsima coniugio iàcerdotum, prppcerea quôd ipfi nunc paisim

ftudqs defendunt ♦ Eft etiain multitudini Canonicorum grata licentia uulgo impune fcortandi.Propter bas caufas hæret in Ecclefia ingens turpitudo, quæ dedccorat totum nomen Chriftianum* Boni agnofcunt quantum fit onus coo libatus, amp;; tolli cuperent, hi funt paucifsimi î Reliqua infinita multitudo quâm inquinatè uiuitç’Qtiàm nepharia flagitia cernuntur Romç alibi'^Qtia lis eft ipecies collegiorum, in quibus funt magna agmina fcortorum amp;nbsp;adulte# rarum«: Hæc rident Epicurei Pontifices ac Principes, ÔC nos putant effe agrc# fies acftolidos,qui has delicias arbitramur reprehendendas efle.Si iudicarenc elfe Deû, amp;nbsp;uerè irafci libidinibus, easque punire,facilius perfuaderi poffent, ut iniuftas Sc tyrannicas leges abolerent, quæ funt fontes tantorum fcelerum, quibus Ecclefia polluitur* Sed dolendum eft adeo prophanas mentes effe mul torum, ut libidines rideant, deinde defendat legem de coclibatu propter opes. Si tarnen falfô prætcxant religionem Si nomen Dei, Hane contumeliam no# minis fui profedôDeuspuniet, ut dicit: Nonerit impunitus, qui nomine Dei abufus fuerit,

Ha:c pr^fari uolui: quid enim opus eft in caufa perfpicua difputatione ub UOmnesenim honeftiSi mediocriter periti doéfrinæChriftianæSihifto# riarum,norunthanc Pontificiamlege.mde cœlibatupugnare cumiurenatu^tdtupugiwt rali Si diuino, Si ueteris Ecclefiæ confuetudine, Et paulatim plus accefsit ty# cum jure rannidisCirca tempora Gregorij qui ducebantuxores inLatinaEcclefiajtan/“^quot;^^'^^^’^ tùmàminifterfis remouebantur î Pofteaexacerbatalege , prorfusademtum ris EcclcJidC ' eft coniugium facerdotibus :Nunc interficiuntur qui ducuntuxoreSjCÙm in confHctudwie. Ecclefiaftica gubernatione inprimis lenitas adhibendafit.

Etfi autem hæc caufa adeo perfpicua eft,ut non habeat opus longa difpu# tatione, tarnen colligam teftimonia iuris diuini, quæ docent ,facerdotibus no prohibendumeffe coniugium,eamcp prohibitionem impiamSiiniuftaeffe, re«fte faccre pios facerdotes, qui ducunt uxores,ac pertinere ad officium Prin# cipum,abolere prohibitionem illam iniuftam Slt; tyrannicam»

V ocamus autem coniugium ,legitimam 8i perpetuam coniunlt;ftionem coniugiu« uniusuiri,Siuniustantum fceminædiuinitus inftitutam generationis caufa,luidpt. Si ordinatam ad uitandas libidines prohibitas, iuxta didum illud ; Erunt duo in carne una, uidelicet ,ut in ea uocatione Deo conditori morem gerant, ob# Coniugij ßnes tempèrent eius ordination!, uitent nepofluantur contra earn ordinationem, uir non defpiciat fexum feemineum, fed honore adftciat. Si feiat ftbi quifep fuâ coniugem,tanquam partem generishumani,tuendam,iuuandam, Si aman# dam effe,procréent liberos, eifep tradant ueram Dei noticiam,ut agnitio Dei propagetur,Si in terril eonferuetur» Hi funt entra præcipui fines eoniugq,de quibus faepe concionatur dodfrinaeœleftis* Accedunt Si ali) fines, eoniugia colendaeffe,utiuueraus eoraraunera focietaterahorainura,ut ciues gignaraus atep educemus ufui futuros patriæ ♦ Hi finesPhilofophis SiEeguralatorïbus notifuerunt,bed Plato etiara de priore fine loquitur,inquiétas,Ideo coniugio \ utendura effe,quia eùrahoraines e^chaefoeietateraorientes difeedant,debeat unufquffcp

unufquifqs pro fe alios Deo cultores in hoe ccctu rclinquere. Hæc uox dipnif' fima eft memoria piorum : Nam hic præcipuus finis coniugtj eile debeu Pro' pterhunc finem expetebant liberos Abraham, Ifaac, amp;nbsp;multi ueteresEpifco^ pi,ut relinquerenc fidos cuftodes doârinæ cccleftis»

Ciuod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vöd facerdotibus liceat habere coniuges, aperte teftatur Paulus ad Ti*

doubui licedt V-Xfnotheum ad Titum : Oportet Epifcopum unius uxoris maritum efle» g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ Hæc ièntentia fine ulla dubitationc teftatur, non pugnare coniugium cum or'

Teiiinioniüm dine, fed licere eligi iacerdotem maritum.Repudianda eft igitur iîlorûamen' P4«/tlt;lt;dTi. tia, qui uociferantur coniugium cum natura ordinis pugnare. TotaGræca ^cmiugium Ecclefia uftp ad hunc diem teftatur,Sacerdotes pofîè maritos eiTe.pofle habere non pizgfldre uxores,uelanteordinationem, uelpoftea du(ftas,ut infrà copiofius oftende' cumnaturd mus. Nunc illud taiitùm agimus, ut oftcndamus iäcerdotes poffe eftc mari' ordmif. quod dicimus ad refutandum errorem illorum, qui con tenderunt conin' gium cum ordine pugnare,Ncc leuis eft hic error, ac multa deliramenta coni' pleditur, fingit coniugium elTe rem immundam,hoc eft, uitæ genus uidofu®» quod autnon adprobetDeus, aut certè in aliquo piorum hominum graduno adprobet. Huiefoperftitioni necefte eftreclamare,quæquidem damnataeft etiaminSynodo Gangrenfi,inquafuntutihaamp; pia décréta contra Marcio' nis fedatn fadlaj'n quibus et hoc eft:Si quis difeernit Presbytern coniugatunij quafi propter nuptias ofFerre no debeat,ab eius oblatione ideo abftinet,ana thema fit.Etfi autem quærunt aduerfarrj cauillationes ad hoc decretum eluden dum, ramen certum eft, hanc eft’efententiam,Coniugium presbyteri nihil dif“* ferre à coniugio aliorum, id uitæ genus Deo pIacere»Cùm igitur certum Uh Sentetittlt;g ge- ex teftimonqs feripturæ èc ueteris Ecclefiæ,ordinem non pugnare cum coniu' ’oaüugiopcr- fententiæ generales didæ de omnibus uiris, ctiam ad facerdotes pertine* tinentetiam bunt» Acccdunt jgitur reliqua teftimonia,

11. Argument \ 7Itandæ feortationis caufâ y unufquiftp uxorem fuam habeat*Hæc Ièntentia tumÀ caufd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcipit omnibus uti coniugio, gui non funt ad ccclibatum idonei, acfine

pw/u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dubitatione pertiner non ad folos Laicos, fed ctiam ad Sacerdotes ♦ Eft

* Vnusquilcp uxorem habeat uirandæ icortatio' por«: caufa. Nec ulli ab hoc mandato funt excepri, prætcr illos quos Deus cxci' tttionis cduÇd pit, uidelicet, qui aut nâtura funt emafculati, aut præditi fingulari dono,ut pu' dwfc/jdiw f/Prèetiam fine coniiige uiuere pofsint: tantum hi funt exceptià régula, de cæte' ris omnibus ualet ditftum Chrifti : Non omnes capiunt hunc fermonem ♦ Na' tura enim hominum ita condita cft : ut fit fcecunda , ficut in Genefi feri' ptum eft:Mafculum amp;nbsp;foeminam creauiteos, id eft,indidit utrique fexui mutuam coniundlionis appetitionem,quæ quidem in natura integrafiiiflct fine uicio. Nunc non eft fùblata naturalis inclinatio, fed uagaturfine ordine, eo^ magis opus eft coniugio, ut coherccatur, ficut omnes dotftores feribunt, coniugio poft laplum primorum parentum non tantum procreationis caufa Mdnctndturd iitcndum elfcjièd etiam ut fit remedium errantium appetitionum. Manetin' /Mwc/widho clinatio ad ièxum,quæ eft sofyillt;îgt;ult;77oà Deoinditanaturæ hominum, fed nunc udgaturfiw fine ordine uagatur, Cùm igitur eô magis opus fit coniugio, dixit Paulus: ordme. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vitandæ

Vitandæ fcortationis caufa, unufquiscp uxorem fuam habeat. Nec leuem fen* tentiam putemus adieclam cffe ad præceptum in Gcnefi,ubi dcbenediélio# ne, de procreatione dicitur : Hic additur dodrina de remedio^ut ma gis inteb ligatur neceflarium effe coniugium ♦ Quid contra hæc dici poteftC An obfcu^ rumeft,qualis fit naturabominum, quanta infîrmitas, quàm paucipræditi fmtdono continentiæ Quàm multæ leguntur amp;nbsp;audiuntur querelæ bonoî» ïum,qui cùm conati fint pure in cœlibatuuiuere,tarnen fenferunt fe id nequa* quam afl’equi poffe. Repugnant cnim duæ res maximæ: Primum, ipfa natu^ tæ inclinatio, deinde, infirmitas quæ accefsit ♦ Sed réclamant aduerfarq, domari naturam iubent inedia, laboribus.Sd alqs uexationibus, ut extinguam tur libidinum incendia.Cür ipfi non domant Multi boni fatentur, fe infelilt;« citer hoc conatos efle. Non enim fine graui caufa dictum eft à Paulo : Melius eft nubere, quàm uri Nifi adfit fingulare donum naturæ corporum,etiamfi ine dia aut laboribus duriter uexentur, tarnen, ut ita dicam »inter dum exundant* Hacc Paulus docet uitanda efle.

Jdlrina dæmoniorum: Ergo ftabilire ac defendere earn, eft impietas. Paulus tio coniugii eniminprioread Timotbeum aperte uocat probibitionem coniugqdodrveJldoflrwKt narn dæmoniorum, Nec leue malum GgnificatPaulus, cùm nominal doârû nas dæmoniorum, Hæ fanaticæ probibitiones multa ingentia mala pariunt, JlSl ut res oftendit, Infinita multitudo contaminata libidinibus, ruit in æternum cdiu probibia exitium, propterea quia nonlicuit uti coniugio.Et ocium ac opes auxerunt lutf tionem coni«, xum, qui multa uicia compleâitur, ambitionem, ingluuiem,amp; libidines,Non ftupris, non adulterqs contenti funt Pontifices,Cardinales, nbsp;nbsp;Monaebi, fed

acceduntteterrimaflaoitia,propter quæDeus fæpe totas urbesfubitodele«« uitjUtSodoma.SybaHn, Athenas,Spartam,Tbebas,Romam, ÔCalias muP tas,Nuncprobibitio coniugq non tantum bæc uicia parit,luxum, libidines omnis generis ,fed etiam crudelifsima parricidia ♦ Nam propter banc le gem pq interficiuntur, qui ducunt uxores, F anta feges malorum cum ex una lege oriatur,latis apparet Paulum non exiguam rem fignificafle, cùm nominal do* (ftrinasdæmoniorum, Aicpbæc prohibitio ftatim poft Apoftolica tempora concutereEcclefias ccepit.Montanus Marcion ,ut fe uendiiarent fimulati* one maioris puritatis, probibuerunt ac damnarunt coniugium, Ac narrat bo* rum Epiphaniusbbrrenda ftagitia, deqs ipfo dogmatis autore Mar clone ferp BpipbAtuutn. bit,eum exceptumhofpitio à quodamDiaconoinCypro,abduxifle abhofpi«« le uxorem ipfius, dcceptam fpecie nouæ religionis.Sed cùm abduétam ftupraf fet Marcion, miferamulier aliquantö poft, ad maritum redqt, deplorans fuunq erratum, dc ueniam petiuit.Hanc mulierem ait multis poftea moniiricem fuift lehrte amplefterentur M^arcionis dogmata, cùm narraret, alias muhas mulle* resiueofodalitio,etfi fimulabant coniinentiam, tarnen promifeue obnoxias eftellbidinlfanatieorumDolt;ftorum,Hec fuerunt initia legis de cccllbatu.Po* , fteafecutifunt’^'ï'^ïö-THTai. Abhorum exemplo MonachiortifunttEtne ulde*^^^^^^^^^“’' rentur inferiores Sacerdotes Iftis, cceperunthi quoep parte fuperftltionis irai* tari. InbynodoNleena quidam uoluerunt decretum fieri ,uthi quihabebant uxores,eleöii ad raunusEeelefiafti'eum,poftea à confuetudine uxorum abftltte

rent.Quanquam aurem tune repudiata eft hec impietas, tamen ali'quantÔ pôft hæc tyrannis peruafit in Ecckfias in Occidente, ut poftea dicam. Hæc eranc Antichrifti, cuius amp;nbsp;hanc legem propria m fore prædixit ii.mumdeim= Daniel, qui ait: ilium impium Regem dominaturum in Ecclefia, nec Deuffl, piorege qui nec mulieres creaturum, fed fœdis amp;nbsp;inceftis libidinibus concaminacurunic^^ mul^éru Ecclefiam,Quid hoc aliud eft quàm digito môftrare Romanos Pontifices: ' Horum tantorum fcelerum quæfignificat Paulus amp;nbsp;Daniel, focietate conta* minantur, qui defendunt legê de coelibatu,ftabiliunt do(ftrinas dçmonioruifl. approbant regnû Antichrifti, confirmant feedas libidines,amp; multas alias ftes.Ideo pietas eft,non defendere, non adprobare ,fed prorfus illam pernioo* fam legem abolere, amp;nbsp;reddere Ecclefijs piû ufum coniugrj diuinitus inftitutu»

exemplis LJAôtenus recenfui teftimoniaexfcripturis,nunc adfjciam exempla wlt;c erp«no=-I- purioris Ecclefiæ, Nihildubium eft, Apoftolorum tempore

’ poft, in Græca amp;nbsp;Latina Ecclefia fuifle Sacerdotes maritos. Apud Eufebm*^ lib.^.Ecclefiafticæ hiftoriæ fit mentio Polycratis Epifeopi Ephefr),qui ait feot* turn ab Epifcopis,h2c enim funt uerba: Sed amp;nbsp;ego omnium ueftrum minimes Polycrares, traditionem paren turn meorum obferuo, fèptem namep ex parem tibus meis per ordinem fuerunt Epilcopi, ego o(fï:auus,qui omnes ita obfcura* 5 ncnwRo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^iem.Habuit amp;nbsp;Latina Ecclefia maritos Sacerdotes longo temp

manusprimus^^^^^ Syricq hiftoria teftatur, qui primus diuellere coniugiaSacerdotumin diifiwc/lJi«fiHilpaniaconatus eft,etfi SacerdotesHilpani parère decreto Syrier}reciifä* kre coniugia. amp;nbsp;patronum habuerunt ftiæ caufæ Epifcopum Tarraconenfem, qui

fpondens Romano Epifeopo, cirât dida Euangelq,quæ uetant diftôlui con*}'^ bia.Sed refcripfit Syricius adeo arroganter ac Itolidë, ut mirum fit tantam tuc in Ecclefia inicitiam, audaciam, impietatem, amp;nbsp;tyrannidem fuifle, Vitupet^^ honeftos maritos, amp;nbsp;contumeliofè uocat libidinum defenibresjnfulfæ detor^ quet amp;nbsp;diefium Pauli contra coniugium : Si ftcundum carnem uixeritis, wo* riemini.Si tanta erat infeitia, utarbitraretur hoc difto uituperari coniugiu’^» multô dignior fuit Syricius, qui remos in naui agitaret, qucàm qui ad gubern^* culum in Ecclefia Chrifti federet.Sed fi ftiens ira lufit, impudentia multô m2* gis fuit dignaodio, quàm iniciria. Viuereiècundum carnem, eftruerecontra ’en^tnelata Dei, non fignificat uti coniugio, cibo, potu, iuxta mandata Dei.Po*' traxit coniu= ftea Gregorius fàcerdorum coniugia. diftraxit in Sicilia,ac paulatim uetuscon* gbiSacerdo, fuetudo abolitaeft ♦ In Germania ièrô, etiam réclamante Epiftopo Augu^^^ tM i« 5jcj7m. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccelibatus noftrisSa^

cerdotibus» Deinde Moguntiæcùm decretum Hildcbrandi teterrimi mom Kildcirdndui proponeretur de ccclibatu, tanto tumultu repudiatum eft iniuftum amp;tiit qui^^amp;ego odidum, Ut penè manus inieôtæ fuerint Epiieopo Mogunrino Ôd Curienfij rius Septimus qui legatus erat Hildebrandi, etfi Moguntinus fuit a?quior,qui promifit fe 02*^ turumoperam, ut Hildebrandum deiententia deduceret. Multaaliatefti* monia extant, quæ oftendunt admodum rccentem efte hanc legem de cccliba«» tu, quæ nunc ab aduerlàrrjs pluiquam Neroniana crudelirate defenditur. Quanquam autem res nota fit, tamen hæc recenfui, ut ipià exempla common nefaciant leôtores, coniugium non pugnare cum ordine, ut aliqui fomnianr, amp;nbsp;nos

ó* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;175

NAturalia uercRintimmutabilia^nec prohiberilegibushumanispoffunt, v. Ar^umen« ut appetitio 2lt; ufus cibi ac potus * Appetitio maris ad foeminam eft iuris tKm «b mdi« naturalis: Ergo non eft humanis legibus prohibenda»

Minorem oftendunt difta in Genefi : Creauit Deus mafculum 8c fœmv ïiam. Quibus uidelicet indidit mutuam coniunftionis appetitionem, quæ,uc fuprà dixi, in natura integra etiam fuiftet, ÔC fuiflet ordinata. Nuric inclinatio üla non fublata eftded^ut dixi,uagatur fine ordine, ideo magis opus eft coniu# gio«Pugnant igitur cum natura, qui prohibent légitima coniundionem ma# ris amp;nbsp;fœminæ, ut fi prohibèrent honorem præftari parentibus, aut alia, quæ diuinitus ordinata funt in hominum natura.Necp enim excepti funt ab hoc iu# re naturæ ulli, præter eos quos Deus excepit, iuxta didum Chrifti, uidelicet, quiaut natura eunuchi funt, aut habent fingulare donum, Teftatur auterh Chriftus id donum non contingere multis, ut euentus oftendit, Etiudicarc quifep facile poteft, quid uelitPaulus inquienst Nlelius eft nubere, quàm uri, Cùm igitur ius diuinum SC naturale praccipiant uti coniugio omnibus,qui nô funt ad ccclibatum idonei, confuetudo primae Ecclefiæ teftetur, Sacerdotés fuiffe maritoSjfatis liquet,legem de coelibatu iniuftam nbsp;abolendam elfe, SC

facerdotes quiducunt uxores,relt;ftè 80'pièfacere. Sedquiahanc uerifsimam fententiam quidam ineptis cauillationibus labefaef are conantur,has breuiter diluemus.

pRaccipuacauillatio eftdeuoto, Etfi propter opes 8: fplendorem facerdo- ocuotoquoi tum defenditur ccelibatus, tarnen uotum practexitur, Multi fatentur, Sa« prÆtexitur cerdotes,fiuotonon impedirentur, poffe uxores ducere, Sed quia uotum ac#Calihlt;ttui. ce[sit,arcenteos àconiugio,Sedhacc obieCtio multis ftrmifsimis caufis réfuta« ri poteft, Ac priufquam ad refutationem accedo, hoc poftulo ab iftis, qui uo# tum alllegant: Si tantum uoto impeditur coniugium, cur non aboient Epifeo# pi morem uouendi,cùm uideant inde tantum oriri feeler um':; cùm uideantEc# clefiam adeo deformatam effe fpurcifsimis moribus plurimorum Nec dubi# um eft,fingulosEpifcopos banc uouendi confuetudinem in fua dicccefi Sc pof (e debere abrogare.Deinde,hacctota confuetudo uouendi prorfus diftentit •À natura uoti, 8c plena eft ambiguitatum, V t Hypoctifis eft ftexiloqua am« bageshabetplurimas,Primum, etiamfinouent,tarnen omnes qui accedunt ad hune gradum, mallent non nouer e, dolent uitæ genus oneratnm effe bac feïuvtute,Porrà,lgt;lon eft uotum, quod non eft uoluntarium,T empoYibusba:e reeeptafunt,bCeonftrmataexemplismultorum SCpotentum, Vfæereliqnum nulgus,ut folet fieri ,imitatur, Sed res ipfa diftentit à natura uoti .Omnes enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ob.

fam mallent ftbieoneedi coniugium .Sed uideamus ambigna.Seio dinerftsmo Ugdtionunt vn disproponiobligationem. Alqdienntbæenerba'.Promitto caftitatem ,qua««otO‘ tenus humana fragilitas permittit .Vli eertè non promittunt fe nota ufuros effe coniugio.^Aam conditio non eôeedit feortationem, Alq dieuntbeenerba;Pro«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mitto me obtemperaturum effe Canonibus.Etbæe eft forma nerborvrm inue«

tuftiorihusEcclefrjs^Videautem Lecflor, quæ hic ficambiguicas, Canones iierfi (unt, Vcteres non prorfus adimebant coniugium Paftoribus Ecclefiaru aut Diaconis,led (i quis ducebat uxorem, remouebant à minifterio, Hæc miG fiotunc bcneficijloco efTcpotcratjCiimnon erat ocium facerdonbus, quak nunc eft in collegfis, fed Paftores in acie ftabant nbsp;nbsp;nbsp;maximis periculis gubergt;

nadonis confeisionis exercebantur ♦ Poftea Canones tyrannici condiu funr, fine autodtace Synodorum, loquences de perpecuo ccclibatu ♦ Sed quo* quo modo hæc uerba accipiuntur: Promitto obedientiam Canonibus,conftat erudita amp;nbsp;uera interpretatione, tantùm lege, non uoto prohiberi coniugium, ficut lege adiguntur ad alias multas ceremonias in Canonibus traditas* notalêntentia talium promifsionum, cum pollicemur nos legibus obtempc* raturos efle.Obligamus enim nos ad pcenam fubeundam ♦ At nulli Canon« poenam capitalem irrogant : Imo crudelitas eft indignifsima Ecclefia, affîcere capitali fupplicio hominem propter coniugium.Sed omitto has tenues excufa«' tiones,quæ etiamfi ualent, tarnen confcientiæ fiagitant grauiorem amp;firmio* rem dodrinam,

Exaggerent igitur uotum quantum uolent, tarnen opponendaeft hæc iententia, quæ labefadari nullo modo poteft.Omnia impia uota^ôé fada cofl’^ tra mandata Dei, funt irrita. Votum ccelibatus eft impium, amp;nbsp;fadum contra mandatum Dei, Quare eft irritum.

Hgc ratio nulla cauillationeeludipoceft, amp;uere libérât pias mentes perftirione huius uoti. CÓftat enim uota fada contra mandata Dei,irrita eße* Non enim colitur Deus ijs fadis,quæ prohiber,ut inquit Pfalmus: Non Deus uolens impietatem tu es. Quoties clamitant Canones, in promifsis, quæ peccato præftari non poflunt, pac'la refeindenda efleC’ Pugnat autem hoc uo* rum cum mandatis diuinis, amp;nbsp;iure naturæ, ut fupràdidum eft.Deus præcipir his,qui non funtidonei ad ccelibatum,utconiugioutantur, idemlàncitius naturæ. Non poteft autem uoto tolli auc lex diuina, aut ius naturæ, ut fi quis promittat iè non affedurum honore parentes.

Eft amp;nbsp;alia cauia, cur hoc uotum fit impium, quæ eft quidem firmifsiin^. ièd rudes dodrinæ Chriftianæ non iatis eam intelligunt, Superftitiofi cultus non placent Deo, iuxra illud : Fruftra colunt me mandatis hominum. Item'. Non Deus uolens impietatem tu es. Hoc uotum eft iuperftitiofus cultus, multos errores compleditur: Ideo non placet Deo.Nam cota res ex fuperftiti* one orta eft illorû, qui non intelligebanc iufticiam fidei, nec notant hæc ccco'' nomica politica officia confecrata uerbo Dei, effe bona opera amp;nbsp;Deo ph'* centia,inquibusDeus uultnosiuxta uerbum fuum feruire, exercere fidem, amp;nbsp;diledionem, nec excogitate nouos cultus, quos ipfè nobis non propoftiiU Fingunt igitur ccclibatum effe opus excellens, propter quod Deus fiat plaça* tiorhominibus, ArcentconiugesàDeo, tanqriam immundos, hoc eft,non placences Deo, aut certê implicitos uitægeneri multo periculofiori, quod uix pofsit placere Deo, ficut conftar, multos de coniugalibus offierjs dubitafTcjan Deo placeant, Hæ fuperftitiofæ opiniones non exiguas tenebras induxerunt dodrinæ de iufticia fidei,amp; de ueris Dei cultibus, Conftat autem ex ipfis Ca*

öum Pauli ad prohibitionem coniugij, cùm longé aliud uelit Paulus : Hic lu^ dus nequaquam in Ecclelîa tolerandus eft ♦ Ac mirum eft, tot feculis homines dodos, qui Canones legerunt, tulifle has coniugh contumclias. Alius Canon, Decernimus,allegat caufam prohibiti coniugq,quia non dcceat facerdotes fer# uirecubilibus amp;nbsp;immunditqs*

Hæc impie dida reprehendi in Ecclefia necefle eft, 8d hac perfuafione fa* dauotahaud dubiè funt irrita, Coniugium enim eft munditia, hoc eft genus uiu genus uitacDeo placens,ficut teftatur Paulus,inquiens: Saluatur mulier per Hlioru Deo phcens. generationem ♦ Laudat officium coniugale. Nam ueri cultus Dei funt opera, quæ ab ipfo nobis præcepta funt, quæ hunt prælucente ipfius uerbo.Hæc do# drina in Ecclefia multis de caufis neceffaria eft.Cùm enim cultus excogitamus noftro arbitrio ,difceditur àuerbo Dei, uera noticia Dei amittitur, ac firma

Vbicçigitur damnant ProphetçîS^sT^oefKtrKtiaç.reuocant nos ad opera pre* ceptadiuinitus.lnhisluceat fides, quæ petat gubernari pericula, exitus’.ln bis exerceantur diledioamp;S cæteræuirtutes, Porrô,utmunditiesucrcfignificat banc obedientiam Deo placentem, ut dixi, ita immunda opera funt, non folù fcoïtationes, fed etiam omnes fuperftitiofi cultus non mandati à Dco, Quare coniugalia officia uerèfunt mundities, ut redè dixit Papbnutius .caftitatem cæiiu,«;.,,, efle confuetudinem coniugalem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundities ejl

Econtrà uerô ccclibatus non eô tantùm eft immundities,quia pauciffimi ez propter fineturpitudine funt cœlibes ,fed etiam ob banc caufam, quia eft fùperftitio* ^twÏwS' fus cultus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter fuper

Cur igitur laudat Paulus ad Corintbios uirginitatern'TLaudat inbis qui ftitionem. funtidonei,8lt; qui propter buncfinem iduitægenus ampleduntur ,utexpe* cttr Pduhts ditioresfintaddocendum ,ad feruiendum Ecclefqs : Non fie laudat quod id opus magis gratiam rnercri iudicet.Hunc errorem pugnantem cum iufticia fi# ' dei maxime execratur .Non negamus differre genera uitæ : Antecellit guber* nator ciuitaiis navttæ, (ed non magis meretur gratiam gubernatio ciuitatis, quàm ars nautica.Et fieri poteft ,ut nauta uerius colat Deum, quàm guberna* tor ciuitatis. Non igitur differ unt bi gr adus, quod ad uitam fpiritualem, feu quod ad gratiam attinet, etfi inter fefe collati in uita externa alqalqsantecel# lunt,uult enim Deus effe ordinem funéfionum,

Haftenus de uoto dixi, quantum in bocloco opus eft, quod ualde exag# gerant quidam ,non quod fie fentiant, fed ut qualicuncp prætextu retineant morem ipfis utilem.R.euerale2ebumana,non uoto probibetur coniugium .Et Lunwni

Ut accederet uotum, certnsrmum eft nota rrnta efte,quæ bunt contra mandata Dei, quæ fine peccato non poftunt præftari.Cur ad banc exeufationem grauif iujium. fimam Sc uerifsimam ,furdasauresbabent ifti afperi atep immites cœbbatus defenfores,cùm palàm uideant, quantum fcelerum oriatur ex bac coniugfi pro bibitione'^ SiarbitranturDeumoffendi Ubidinibus ,curnoniubentEpifco» pos abólere uotum*;; cur laqueum feientes inqciùt bis,qui ad Eedefiaftieas f un# Ctiones adbibentur*;;

Neepeto in baecaufaafiud, nifi ut iudex animumadferatæquum, eu# pientem eonfùlere eonfcientqs piorum, amantem ueritatis,abboYrentem à monftrofisbbidinibus,quepaïit eocbbatus,eogitantemuerèDeum irafei uuE gari feortationi Sc aduberqs, fient inquit textus i Seortatores Sé adnberos

rf6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COm^GlO

iudkabic Dcus.Si quis autem propter opes et fplendorem fàcerdotum decre* uit omnino defendere ccelibatum quid eum illo diiputemus, qui caufam non ueritate, fèd utilitate metitur “T Etcallidis ingenijs non difficile eft excogitarc præftigias aliquas, ad eludendam quamuis peripicuam uericatem, Sed à ivdb crjs controuerfiarumEccleiîæ,remouendaeftSophiftice, quant odiflèomnes pios èC graues uiros zk animo decet,

IN Lege abftinebant Sacerdotes à confuetudine coniugum, certo temportj dum obibant fuas fundiones, Nunc Sacerdotes lêmper efle parati ad mini^ fteria fua debent: Ergo ièmper abftinere debent ♦ Sic eft, Non defiint cauilia^ Rf^on/îo de jiones ijs, qui ueritatem non amant. Vtitur hoc argumento Papa in diftin.82* t^confuetndi!: Sed Ci uolunt exemplum Legis fequi, cur in totum prohibent coniugium'?’Lx «mcon!«glt;t=exiguo tempore confuetudinem coniugum interdixit. Quis eftautem Zfwddeertîi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpf^ négocia interdum domo abducant “T Necpropterea in totumptoW^*

tentpin. nbsp;nbsp;nbsp;bendum eft coniugium.Et Sophifticum eft quod addit Papa, Cùm làccrdot«

femper debeant efle parati ad minifteria, femper abftineant. Conceditint^^“* uaïla officium publicum 5 amp;pqfciunt, ubi confuetudo coniugah's moderan* da fit. Deinde, non funtonerandæ conicientiæ ritibus Moiàicis. Quare non eft immundities, hoc eft, res difplicens Deo, coniugale officium, ficutPaobs inquit : Omnia munda mundis, Canones quadam KaKo^HÀid inerudita in’^^ tatione Mofaicarum ceremoniarum cumulauerunt luperftitiones in Ecckfia» Eam^ KaK-o^KÀi'a/j reprehendinecefleeft, ficucamp; Paulus ad Galatas earn dufl^ tertaxat: Dilcamus fide inChriftumnos làndîificare, amp;nbsp;in bonis operibus obedientiam uerbo Dei ordinatam amp;nbsp;approbatam magnifaciamusjmemine** rimus Deum uelle nos uerbo fuo gubernari,non eligere quamuis Ipeciofaop^ ra noftro iudicio fine uerbo Dei.Nec dicam prolixius de hac obiedione. uiter enim ad Maiorem refpondendum eft, In Lege Sacerdotibus coniuginm concedi: Ergo nec noftris prohibendum eft, Interualla moderabuntur homi^ nés pi] pro negoerjs. Nec propter hanc caulàm inijciendi lùnt laquei conto^ tijs, nec prorius adimendum coniugium*

Eodem modo diluendæ funt amp;nbsp;mulræ aïiæ obiediones» Quidam aiunf, Sacramenta non contredanda efle ab immundis Jam fi' Sacerdotes eflent ma» riti, fæpe contredarent fàcramenta poft coniugalem confiietudinem^Rcfponi« deo, ut iam didum eft : Scortatio eft immundities, amp;nbsp;uerè diiplicet Deo ♦ At coniungalis coniuetudo non eft immundities , fed opus ordinatum ap^ probarum uerbo Dei, placens Deo ♦ Et tarnen pq moderari ufiim pro tem'^ pore norunt: Et négocia ipià excutiunt bonis uiris domefticas cogitatio* nés»

Diâü Efdiæ, Propheta de uera munditie hic loquitur, id eft, de uniueria obedientia, quaffl Mttnrfdmni Oeusapprobat,QuigeftantuafaDei,ideft, qui docentEuangelium,quire* Dowràt. nbsp;nbsp;nbsp;gunt Ecclefias,habeant mentes non pollutas Icortatione, Sc aJqs fceleribus,

led agant pœnitentiam, Deo obediant, ut locupletentur donis Ipiritualibus, timoré, fide, conftantia, ôô cæteris uirtutibus : Mundities enim fignificat uni* uerlàlem obedientiam, ciîm Prophetæ loquuntur de uera, non de ceremonia* li muiv

matione fœtus, in edendo partu. Hæc mira opera uoluit Deus teftimonia efi fil quæ nos commonefaciant, ut ftatuamus, nos non cafu oriri, fed Deum au«» gtKmàoeo.

torem, ÔC conferuatorem efle generis humani, idq? beneficium agnofei, præ^ dicari, celebrari uult in bac focietate, tanquam in choro. Ideo enim homines ad focietatem conditi fiint^ ut alfi alios de Deo amp;nbsp;eius uoluntate doceant, L'^ec minus lucet eius bonitasin nutritione. Lac gignitin maternis uberibuSjad alendos infantes,coniugibus fœcundat agros,amp; miro modo genus humanum alit. Addit amp;nbsp;piorum Ângelorum excubias, ut defendant parentes amp;nbsp;liberos confticfantesuarfjs ærumnis.Sunt amp;Ó pueri maxima parsEcclcfiæ,ficut inquit Chriftus;Talium eft regnum cœlorum.

Quanta laus eft coniugii.quod Paulusinquit,Imaginera cffeamoris,ç»gt;«gt;fe^^-quo Chriftus compledtitur Ecclefiam': Vt fponfushabet ueras flammas,ö^ ar^ det uero amore fponfie, lætatur eius confuetudine, complexu, incolumitate, crg4 Ecclejîa nullurn detreâat periculum, ut earn defendat amp;nbsp;propugnet : Sic Filius Dei «m. uerè ardet amore Ecclefiæ fuæ, deledlatur eius ofFiefis, eamcp uicifsim complex âitur,uult earn incolumem efl'e, ornat amplifsimis muneribus,mortem pro ea oppetit. Fuiffethæc soyv« in natura integra ardentior, fed purior ,06Deum

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intuens, prædicaffetipfius beneficia: Nunc non prorfus extindfa eft, amp;nbsp;pfi re^

I nere debet de amore Filq Dei erga Ecclefiam , nbsp;nbsp;incendere uicifsim ut ipfum

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plectitur, quoties intuetur liberos, par entes ,ueniat in mentem amoris Chritti

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ergaEcclefiam .Cùm fie affectefunt mentes,ôéDei beneficia agnofeunt ac pre«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicant, coniugalia officia fiuntbona opera,Deo grata,Sc ut Paulus inquit,ho^

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nore digna.Non enim leue præconium eft, quôd Paulus iubet coniugium ho*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;note aflici,uult agnofei ordinationem Dei,bominum procr eationem,nutriti«

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Acut magis intelligi pofsit,coniugiù effe piam 8lt;Deo placentem con*

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iunetionem,ualde prodeft diligenter confiderari Sc banc ratioirem: Deus uult

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus er adiutorium finrile ipfi. Eftigitur prumoftieium,curare alteram gene*

1 magnum aeeruumVlieron^mus contra four nranum. Sic fortaffe confueuerat \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in declamatrorribus multa fine deledtu congerere;Sed Chriftiano Dodtore bec

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oratio

178 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® E C O N IO

oratio nequaquam conueniebat.Opus Dei honore dignum eft,fexus fuam laü dem habet, qui ctiamfî fuam habet infirmitatem j propter generis humanila^ pfum, tarnen no minor imbecillitas animi amp;nbsp;confilij eft in uiris,in his negocijs quæ uiris Deus iniunxit.

Aliquantôplures funt bone matresfamilias, quàm boni parresfamilias, 8^ multæ melius educant 8c regunt paruos pueros, quàm tun Refpublkas» lam in religione quantum decus eft mulieruip, quanta fidei conftantia, quanta magnitude animi in adeundis amp;nbsp;perferendit fupplictjs, uthiftorig Martyruin teftantunHæ laudes cogitandæ funt pijs honeftis ingenfjs, opponendx feurrilibus impijs conuicqs huius fexus,amp; afluefaciendus animus, uc fexuni ueneretur,ac feiat furorem efle à Diabolo ortum ,fupcrbiam deipicientemsl* teramgtaeris humani partem,

ttoftes coniu^ Quare execrandi iunt Hypocritæ, Pontifices,Cardinales, EpifeopfMo^ cxecrandi j^g^hi, qui cùm fuis hbidinibus polluant totam rerum naturam, genus uitædv uinitus inftitutum, indignifsimis contumelrjs onerant, improbant edidis,k^ gibus tanquam tetrum facinus,affiiciunt capitali ftipplicio homines honeftos ac pios, propter honeftum coniugium,perinde ac {i ftelus atrocifsimum

fæuitia propria eft regni Äntichrifti ,quodRoniæ ortum, graftatur in omnibus regionibus Chriftiani nominis,ubicuncpin’P^ fti, leges Pontificum Romanorum dominantur. Que cùm coniugium uocantim* munditiem, meminerimus hæc uirulenta conuiciaà Diabolooriri, ficutPa“^ lus inquit, Prohibitionem coniugrj efTc doüdnam dæmoniorum. Hos igituf Canones cùm feiamusefte doótrinas dæmoniorum, deleri prorfus oportuit, prohiberi uagas libidines ,amp; reddi coniugium facerdotibus, ut cafté uiucrc pofsint, 8^ bona confeientia Deum inuocare, amp;nbsp;fungi munere omnium fin’* moamp; diffîcilimo, explicatione do(ftrinæamp; gubernationeEcclefiæ, enim Paphnutius,qui ait, coniugum confuetudinem efle caftitatem.

An 'poflordU UAtentur quidam eligi poflê maritos ad munus facerdotum, fèd ccclibes de* nAtione}nfi= dosnegantpoft ordinationem polfe ducereuxores, Scio hoc obrjcino* finfdwere°^quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;futilis ÔC inanis cauillatio. Nihil enim ex Apoftolicis literis pro*

ferri poteft ad earn confirmandam,Et refutari clarè ueterum Synodorum fen* tentîjs poteft, Diftin, 28» in cap, Diaconi,inquit Synodus AncyranajDù* conos ccelibes, fi poftea euetfti ad gradum fuperiorem ducant uxores, concc* dendum efle, nifî uotum fecerint fe non dudturos uxores,Tune enim liberum erat cuilibet, facereaut non facere uotum, Concedit ergoSynodus ordinatis ducere uxores. Et hic mos hodie manet in Græca Ecclcfia, Ducunt uxores Presby teri etiam poft ordinationem, Idcp fatetur diftum Dift.jl. ubi legicur: Orientales in iâcris ordinibus copulantur, ubi Gloflà ridiculam interpretati* onem aiïîngit, Copulantur,id eft, copulato utuntur,Sed non eft inufîtata hæc Ibphifticain illorumglofsis,

' o/î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igicur hæc perfuafio orta eft, ut poft ordinationem nolint conce*

ordinationem dere coniugium C Rotnana Tyrannis eft, quæ ut poft ordinationem diuulfit ort^. efl àKo= coniugia uetera, ica non concefsic noua : Deinde etiam pariter omnes ade* /MM Tyran= gjj. j uouendum,Scio ab adueriàrqs,qui literis luris pontifier) utcunqp imbuti

funtjCÙm hiftorias nullas norint, fæpe hoc didum ladari: Pofîè eh'gi mantos facerdotes, led non pofTe conccdi,uc elec'ti cœlibcs poft ordinationem ducanc Uxorem ♦ Sed fi quæras firmam autoricatem huius dicfti, nihil ex lacris literis profcrri poteft.Ec contraria exempla uetera 8c recentia græcæ Ecclefiæ oppo;« ni polTunuNon igitur derer reri nos à ueritate finamus inani cauillatione,quæ non aliunde nifi ex iniufto more Romanorum pontificum orta eft.

Quærunt etiam aduerfarrj de digamis, ut uocant. An fi iacerdoti coniux digämU mortuafueritjConcedamus ut ducat aliam “T concedimus, Neminienim idoffiteoncejjà. nœ prohibendum eft coniugium, ut Paulus inquit ad Corinth, de uiduis: Si non continentjContrahant coniugia.Et alibi: Volo iuniores nubere.Ab his re^ gulis non difeedendum eft. Nec uctus Ecclefia Græca prohibuit,quô minus lacerdos, mortua uxorcjaliam duceret, ftd ducentem remouit à minifterio. Id non eft neceffe fieri, fed ilia ætas quadam fuperfticione iecundis nuptijs etiam Laicorû fuit iniquior, ut ex Tertulliano in Laodicena Synodo apparet: Qria* rc non eft mirum duriorem fuifle facerdotibus in hoc cafu.Cur autem idoneu niiniftrum ab officio remoueremus propter hanc caufam,cùm fcriptura Apo* nbsp;nbsp;'

ftolica concédât eifecundas nuptias, utdiâaPauliteftantur, amp;coniugium fit genus uitæpium aclaudatumC Quod enim diciturad Timotheum amp;ad Titum : Sit unius uxoris uir, uult Paulus honeftum maritum efte contentum coniuge fua. Non prohiber, quo minus priore mortua ducat aliam. Nam Sd isi qui fecundam, priore mortua,ducit, eft unius uxoris uir, fi coniuge fua con* tentuseft. Quæeftet impietas, propter fuperftitiofam traditionem idoneos Doctores remouere à fundione, cum magna iaeftura Ecclefiarum çquot; Muleis enim omnino defuturi efiTent paftores his remotis, alicubi furrogarentur mi* nus idonei.Longè autem anteferendum eft minifterium Euangelq his traditi* onibushumanis non neceftarijs.

Auillatio eft indigna refutatione, fed tarnen recitanda. Reges poITunt de '^rebus politicis fuoiudicio décréta facere. Matrimoniu eft res politica: Er ^(gestion

Regibus licet de co décréta facere fuo iudicio. Vt Rex poteft tantùm cœli* bes ininiftros in aulam admittere, fic uidetur pofte confticuere,ut tantùm cce* rogurecon» libespræfintEcclefqs. Breuisrefponfioeft,Maiornegandaeft: Regesenim iugiutn nec de politicis rebus décréta fuo iudicio qualiacuncp concedere poftuntj’ièdquot;’quot;'^®^“”*' debent iuftas leges condere, Sd fequi indicium Dei, uidelicet, ne condant Ie* ges pugnantes cum mandatis Dei.Politica res eft forenft indicium, fed Regi* bus non licet leges condere, ut Index puniat innocentem, fine légitima cogni* tione.Habet fuas metas Regum potentia, nec fumat fibi licentia contra man* data Dei aliquid conftituendi. Pertinent ad ipibs quoep minæ cœleftes : Væ uobis qui feribitis leges iniquas.Nec exemplum de aulicis accommodandnm cft ad perpetuum coelibatum :Iniufta lex ôdhæc eftèt, fi Reges prohibèrent, quo minus aulici duccrent uxores. Quorfum eft opus dilputatione de religio* ne, de iufticia, fi hoc quod in Trageedia eft, fèqui uolunt:

Nos non de aulicis utilitatibus hic dilputamus,fed de uoluntate Dei, de emendandis

Igo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59 £ C 0 N. irGIO

cmendandis moribus Ecdefîæ, de fanandi's piorum confcientijs, ut Deiim uocare 8^reélè colere pofsint. Nam mens fibi male confcia, quæ habet propos fitum peccandi, quails efle folet in fcortarorlbus amp;nbsp;adulteris, non potcfl: IniiW care Deum, aut expedare à Deo auxilium, ut inqult loannes: Si cor noftruni noncondemnatnosjfiduciam habemus erga Deum, Item, Peccatores Dcu^ non exaudlt.Debent Igltur Principes Epilcopl tollere iniuftaS leges, funt fontes Icelerum, auellunt mentes à Deo ♦ Non exiftimenc fe leulterof«' fendere Deum,cùm inlufta uincula confclentqs inl]ciunt,ficut Chriftus inquit.' Væ nobis qui daues tenetis, nec ipfi intratis in regnum codorum Sc alios cetis.

OAulus uituperat uiduas,quæ elecfc ut feruirent Ecdefijs, ueteri ludaicomo^ de'u^u^^ap-publico alerentur, poftea appetebant nuptlas.Hunc locum petentibui co^ti accommodant ad uotum, quialbidicuntur primam fidem irritam fedfl^» iugium fidem quod interpretantur aliqul de uiolatione uoti.Non reipondebo callidêtPnn’® uoto, fed de fide in Chriftum intelligenda eft, ut aliquantôfup^ rius loquitur. Si qua fuos, 86 maxime domefticos non curat, fidem abnegaulG amp;nbsp;eft infideli deterior. Vitupérât enim Paulus mullerculas Illas,quod cum pf‘ us in egeftate fuiflent modeftæ, amp;nbsp;fideliter ierurjflent, poftea fumtu publico altsc, coEperint impudice uiuerc, amp;negligere ofticium : Propter hos malos mores , inquit, eas fidem primam irritam facere, hoc eft, excutere qua antea placebant Deo; Nam uera fides excutitur, cum confcientia poHu* itur»

Deinde ft contendent de uoto hie dici, ipfi multo grauius accufandl funt, quod obligant uoto iuuenes, non ftnes, ut hie locus ætatis mentionem facit* Adhæc fi qua fuiflent primis temporibus uota publicajfuiifent fine fuperftiti^ onejobligaifent ft mulieres illæ ad ftruiendum Ecclefiæ, At uota Sacerdotum amp;nbsp;Monachorum recentia, fiunt cum impijs periuafionibus plurimis, fentiunt Id^erdotum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cultum fingularem, quo Deus fiat placatior, quern Deus

MonrfcLr«« ’J*- ‘^^goe facrificent, Ac facrificium lllud, feu applicatio MiiTæ, eft abulus coniiifbt, fiunt idolatricus 8)6 omninofugiendus ôd abolendus* Quare uotum irrltum eft, cum impijsfiu qyod fingit, codibatum eift cultum fingularem,ut dixi, 8gt;6 fit propter idolatm perfiitionibus nbsp;nbsp;ßicrificla^Hasc eft firma ratio, quæ oftendir, fine ulla dubitatione hocuotum

irritumefle, Fugite Idolatriam, inquit Paulus, Id præceptum omniumfum*' mum eft; Quare nec uota, nec ulla uincula ualent, ut contra id præceptum fa«» ciamus. lurabant 86 Eleufihijs initiati, fc ceremonias elus foederis feruaturos efft: Sed id iusiurandum cùm contlneret idolatriam, fuifft irritum facile inteb ligi poteft.Similiter de horribili Mifle abufu 86 connexls ceremonljs iudicam dum eft : Nam adplicatio MlfTæ, non eft exigua aut leuis prophanatio cœnæ Domini, ut fuo loco dicetur. Sin autem uota fiunt uentris caufa, hæc hypocri# fis non minus deteftanda eft,

Poftremo, cùm Paulus uocet prohibitionem coniugq dodrinam Dagt; moniorum,etiam hoc uinculum uoti, quo fine diftrlmine omnibus initiandis prohibetur coniugium, eftortum à Diabolo, Quare irritum uotum ducatur, præftrtim cùm conftet tam multa uicia inelTe huic uoto. Non fitiponte,fitut fit cultus finguïaris, fitutfacrificent, aut fit uentris caufa, 86 fit ab omnibus qui

à L E 0 r K M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igi

qui l'nitiantur, fine difcrimine, Cùmigiturfic dodtrina dæmoniorum, amp;nbsp;irri* tum amp;nbsp;deceftandum cft,

Hadenus collegi ea, quæ in hac caiifà funt præcipua : Nunc obteftamur omnesgubernatores propter gloriamDci, hæc duo ut pijsanimis confide# rent,uidelicet,quod Paulus inquit,Prohibitionena coniugfj efifiedodlrinam Dæmoniorum, Item,quod Daniel fignificat propriam Antichrifti notam fos« re,coniugq contemtum. Multa autem hæ breues admonitioncs compledun# nia contra tur: Si oritur hæc fuperftitio à Diabolo,ac defenditur ÔC propagatur ab Anti* prohibition^ chrifto, necefle eft earn trahere ingentem ruinam ♦ Quanta in uniuerlum cor* lt;^oniugi], ruptela morum eft ccelibatusÇ’ Alia enim uicia ex alqs oriuntur* Maxima pars pabm inquinata eft fcortatione adulterijs:H£C efficiunt mentes prophanas amp;Epicureas,ficut Paulus ad Ephefios monet, libidines caulam efleEpicurei contemtus Dei» Quis non deteftetur,manifeftam turpitudinem morum in col legfjs Canonicorum in tota Europa^ Et tarnen hanc fuperant flagitioQ libidi* nes urbis Romæ » Quanquam autem ftmper pauci aliqui fuerunt, qui repu* gnare imbecillitati naturæ conati iunt, tarnen multorum conftientiæ grauiter iauciatæ funt, amp;nbsp;deplorarunt lapfus fuos multi boni uiri» lam hoc tempore cum Antichrifti regnum oppugnatur, accedunt parricidia, interficiuntur ho* nefti Sacerdotes, propter pium coniugium, Nec uero dubium eft, hanc (niu* ftam feuitiam à Diabolo oriri, qui eft homicida, ôd deledtatur hoc fpec'Iaculo, landorum nece, ÔC contumelrjs diuini nominis. Quid quod hæc lex de cceli* Lex de corlia batu neruus eft etiam reliquæ impictatis PontificiæÇ' Magna pars impiorum^^^“ «er««« cultuum J amp;: luxus Pontificum amp;nbsp;Collegiorum rueret, reftituto coniugio Sa* cerdotum, Ideo multa atrocia fcelera ftabiliunt Principes amp;nbsp;Pontifices, qui coclibatum defendunt, aflentiuntur Diabolo autori impiæ dodrinæ, muni* unt regnum Antichrifti, augent libidines, adiuuant parricidia, confirmant Sd reliquam idolatriam regni Antichrifti. A tantorum ftelerum focietate abhor* rereomnes, qui Deum timent, oportet, ôd legem Pontificiam improbare ac deteftari,

f I s C 0 lt;É'0 nbsp;nbsp;M, ET ^LIIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SD jiU

Theologiæ, partim anno 1540. in conuentu Smal* caldenfi,partim anno ièquenti in conuen* tu Ratisbonenfi.

ceflaria h'ti'gare, cùm de hac ceremonia reftituenda agi'mus, amp;nbsp;queruntur fruftramoueri cerraminaSd difsidia. Hilciancnos hic non de paruis rebus contendere, cùm de reftitutione huius ceremoniæ agimus,Gmul docemus Ecclefias de uero ufu Sacra* mentorum, amp;nbsp;de exercenda fide; Item, de ingentibus abufibus

. Pofiremo, illa Thefis bic continetur : An liceat hominibus mutarc, feu abolere ritum à Chrifto inftitutum. Ergores magnas bic compledimur, dicimus de ufu Sacramentorum, de borribilibus abufibus Milïæ, ÔC de poK* c«r dduerfd^ ftate Ecclefiæ, Nam hæ funt caufæ, cur aduerfarfi reftitui integrum ufum Sa* ri/ «o/rat refti cramentî noIint.Primùm, quia Pontificum amp;nbsp;Epifcoporum autoritatem am* uolunt poteftatem mutandi resinftitutasdiuinitus, con* menti. nbsp;nbsp;nbsp;dendi nouos cultus, amp;nbsp;noua dogmata, Vident item dodrinam ueram deufu

Sacramentorum pugnare cum abufibus Milfarumjhanc autem quoquo modo obruere conantunRogamus autem pios lecfiores, ut cogitent, quantum inter* fitEcclefiæ, extare explicatam doclrinam de uero ufu amp;nbsp;utilitate Sacramen* torum, de ueris cxercitrjs fidei, de poteftate Ecclefiæ.Et aflùefaciendæ lùntpie mentes, ut uerbo Dei, non humanis opinionibus régi fidem Sc opera curent, ut agentes cum Deo, nitantur certo uerbo Dei, ficut inquit Dauid : Lucerna pcdibus meis uerbum tuum.

manducare uobiicum gt;nbsp;cupiens uidelicet iam exhibere pignora fui amoris erga nos, Sd futurus uieftima pro nobis : ita nos ingenti defiderio accipiamus oblatum beneficium, amp;nbsp;huius beneficij Sacramentum, Vt autem reuerentet utamur Sacramento,uoce Chrifti obtemperemus, amp;nbsp;difcamus quomodopro* fit ptjs mentibus Sacramentum, Hæc augent ueram reuerentiam, Suntaufcn^ nota uerba Euangelq de inftitutioneæt mandatum addit Chriftus; Hocfacitc ad recordationem mei.Iubet nos idem facere quod fecit ipic, Ergo datopan^ Sc uino in cœna Domini, exhibentur corpus amp;nbsp;languis Domini.

Q^owoJo Sic autem prodeft conlcientrjs, cùm agentes pcenitentiam credunt Cbri* prodefi fium faclum eife hoftiam propeccato, amp;accepto hoc pignore, fidem exufci* canieDom- creduiit fibi propter Chriftum ignofci, credunt ad iè pertinere benefi* «tcx. cia Chriftffe conlblantur,ôlt;f agunt gratias pro immenlbbeneficio Defid^cc lebrantin confefsione5quæ quidem intota uita lucere debet: Nam omîtes adionesinuita, omnia certamina in gubernatione Reipub,amp; familiæ,dc* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bent eô referri, ut teftentur nos redè colere Deum^ôc agnoicerc ac accipércbe

neficia per filium Dei exhibita. De hoc exercitio fidei in uiù Sacramenti nihil dicunt Papiftæ, imô abufus Miffarum prorfus obruit hanc dodrinam necef* fàriam conIcientfis,Sed de fine Sacramenti didum eft in loco de Mifta.Rede* amusigiturad ipiàm ceremoniam,acoftendamus ulùm integri Sacramenti reftituendum efle.

Tejldmentumjyy tcftamentum hominis nemo mutare debeat, mulcô minus teftamen* mutandum eft, ut Paulus inquit ad Galatas ♦ Ccena Domini eft cet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proprium

185 proprium noui teftamenti Sacramentum, ut Chriftus inquit : Hic eft calix noui teftamenti : Ergo nemini licet aut licuit hanc ordinationem mutar e, auc partem abolere*

Nihil firmi contrahoc argumentum dici poteft : Confiât enim Chrifium ficinftituifle ritum,ut utantur omnes pi], Sacerdotes amp;nbsp;LaicijUtraqj parte Sa* cramenti, quia textus de calice nominatim dicit: Bibite ex boe omnes. Addi* taeftuniuerfaliSjUtfciamus nullum membrumEcclefiæ excludi.Et Paulus di* fertè dicit ï A Domino accepi, quod tradidi uobis. lufsit autem totam Eccle* Cam integro Sacramento uti, ut tota narratio teftatur: Probet feipfum homo, utficdehoc pane edat,8lt; de hocpoculobibat.Nec dubium efibunc fuifie mo* rem Græcæ 8ó Latinæ Ecclefiæ multis feculis, amp;nbsp;indicia multa funt, uix ante vfui 'mtegri quadringentos annos abolitum efle: Nee confiât, quomodo aut qua autorita* te uetus confuetudo mutata fiuEt tarnen cum fine certis autoribus, contra ex* dn preffum mandatum diuinum,amp; contra Ecclefiae ueteris morem recepta fit nolt; nos «tbolitiM ua confuetudo, defenditur mira pertinacia ói crudelitate indignifsimalenita* tcEcclefiaftica,

Cïprianusliba^Epifi. 2‘Ubi de Laicismartyribusloquitur, inquit: Quo* Teßiwon^ modo docemus aut prouocamus eos in confeflione Cbrifti, fanguinem fu*

Ga populum Domini, iure communicationis admittimus Et fimiles loci alq multifunt apud CypHanum,ut lib. 2. Epift. 3.ubi inquit: In calice Dominico fancbGcando,Slt;plebiminiftrando»

Hieronymus in Sopboniam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eucbariftiæferuiunt,

fanguinem populis eiüs diuidunt SCc.Nam caetera quæfequuntur, nibû ad banc rem pertinent»

fn T ripartita biftorialib. dicitur adT'neodofium : Quomodo cruentis manibus accipies fanlt;ftum Domini corpus Qua temeritate, ore tuo pocu* lum fanguinis preciofi percipies , cùm tantum iniufti fanguinis fuderiss;

InDecretis de confecratione, dift. 2. extat Canon Gelafq,qui probibet di* uifionem Sacramenti.Verbabæc funt:

Comperimus autem, quod quidam fumta tantummodo corporis facri por tione, à calice facrati cruoris abftineant, qui aut integra Sacramenta percipv ant,autabintegris abftineant, quia diuifio unius eiufdemmyfterpfine grandi facïilegio non poteft accidere» Hic Canon diuifionem uocat facrilegium.Elu* dunt autem bocteftimonium aduerfarq uanifsima cauillatione : Aiuntenim tantum pertinere ad coniecrantes,nonadEaicps. Quodenimbîcc cauillatio Gtcommentitia, inde intelligi poteft, quia tune durabat mos. utendi integro SacramentoÆtcumbicait: Arceantur ,loquitur àeLaicis,ut arcerentur per miniftros porrigentes»

Extat SCinquadamToletana Synodo maniteftumteftimonium, quoi oftenditjEaicostune ufos effe integro Sacramento» Vidimus ipfiinlibris Ecclefiarum Germanise ,icriptum ueterem morem porrigendiannotatum

ubi clarc affirmatur, populo datum cfle integrum Sacramentum.Audimus in Gallia teftimonia fimih'a reperiri. Et aiunt Regem Galliarum adhuc retP nere ueterem morem, hoe eft-integro Sacramento uti* Citarem Græcos autores, nifi omnes fcirent Græcas Ecclefias adhuc præbere integrum Sacra* mentum populo»

Cum igitur conftet inEuangelio fic inftitutum efle hunc ritum, ut paritet Sacerdotes èC Laici utantur integro Sacramento, cum manifeftum Gt huni^ morem diu in tota EccleGa retentumefle, fan's adpareteos qui prohibuerunt alteram partem Sacrament!, prohibitionem defendunt, non recGe faccro rcclefidw tiec Vfitata eft in ueteribus DocTtoribus fententia,Ecclefiam nec materiam nee for wÆtcrwwnec mam SacramentorS mutare pofte» At hic palam eft, materiam mutatameflr, format» slt;t^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Suprà diximus lædi teftamenti Chrifti iânâitatem. Nunc addam alteram

aVi contra mandatum diuinum aîiquidinftituunt,peccant,iuxtainuæSi quis aliud Euangelium docuerit, anathema fit»Porrô, prohibentes alee* . . ram partem Sacramenti, baud dubiè pugnantcum mandato diuinorSunt pdrfM puÿiat ^tiim uerba mandantis ÔC. difponentis: Accipite, bibitc,Item, Probet feipfo*^ cum mandato homo, amp;nbsp;fic de hoc pane edat, amp;nbsp;de hoc calice bibat»

amp; iubet annunciari mortem Domini, hoc eft,addi uult conciones de bent* ficijs Chrifti, ut recordatio, fides, amp;nbsp;gratiarum adio accédant ad ceremom* am»Hæc funt multipliciter mutata,quia populo daturtantùm pars Saewmen . ti, cùm Paulus de toto loquatur ; Quociescomedetispancm hune, nes^c^atufM poculo. Eîæceftintcgri Sacramenti deicriptio. Deindequalistft canlt;e Domi‘ (ftrina aduerlàriorum C Magna ex parte ceremonia fine ullis concionibus miniftratur, ut in Miisis phuatis» Et populo femel in anno porrigitur Sacra* mentum. Ibi quantulum doceri fubitô poteft,etiamfiquid diciturÇ’EtdodrP nam de bénéfices Chrifti, de exercenda fide, ôd de ufii Sacramentorum,rm^^* tipliciter corrumpunt adueriàrij. Cùm autem dicat Paulus, Reos elfe eorpogt; ris amp;nbsp;fanguinis Chrifti eos qui abutuntur Sacramento, non dubium eftgrî* uiter peccare autores et defenfores tot ingentium abufuum huius Sacrament*’ Prohibent partem alteram, transformant Sacramentum populo debicumm facrificium ethnicum, offèrunt pro alienis peccatis contra dodrinam de mor* te Chrifti, aboient ueram dodrinam, An hos abuius exiftimant Deum non puniturum elfe C” Etfi enim tempus non prælcribic Chriftus, tarnen hanccere^ moniam nô fruftra tradidit, uult earn in Ecclefia frequenter celebrari ab adub tis» Et cùm utimur, ièruanda eft forma inftitutaà Chrifto, Peccantigitunqu* diieedunt ab ea forma»

Didum eft de caufa, quantum opus eft qsqui anteferunt uerbum Deibu manis opinionibus, amp;nbsp;iudicantab ordinatione diuina non eftè difeedendum bumano iudicio.Sed quia cauillationes multæ obrjciuntur, ad has quex^bro uiter reipondendum eft»

Vidamfatentur^in Euangelio integrum ufùm infl.itutumefre,fatentùf '^en'am in iiéteri Ecdefia fuiHè morem quem diximus, fed aiunt mutari po* tuifle, quia fit rcs libera, uti integro Sacramento^ uel paree*

Idem, inquiünt, iuris eft de toto ÔC parte.Liberum eft prorfiis abftinere à No« licet àù Sacramento, Ergo liberum eft Si parte tantum uti*

Hie ad Minorem reijaondemus dupliciter, Primum, Etiamfi eftet liberum ptorfus à Sacramento abftinere, tarnen cum utimur, nccefiTe eft uti integro Sa^ ctamentojquia partes non funt feparabiles : Non enim licet mutareTefta^ ^tntufn diuinum, Valet autem régula forenfis,ubi partes prorfiis funt fèparâ biles*

Abrjcienda eft altera relponfio : Non eft liberum abftinere à toto Sacra« No« iiat inento,fed mandatum de ufu pertinetad adultos omnes, qui funt membra coc tusEcclefiæ* Vult Chriftus fingulos adultos hacceremonia aliquändo uti, etiamfi certum tempus non præfcribit fingulis.Oportet enim conieruari banc ccremoniam ufq^ ad finem mundi, ficut Paulus exprefle inquit: Quoties com« cdetis panem hunc, amp;ex poculo hoc bibetis, mortem Domini annunciate donee ueniet * lubet ccremoniam conferuari, addi cerèmoniæ recorda* tionem,amp; prædicationem de morte Chrifti,üfij5 ad gloriofum aduentum cius* Cur hoc didum Pauli neglexcrunt Pontifices, qui ufum mutaùerunt, qui do* c'îrinam de fide, de bénéfices Chrifti corruperunt, qui conciones omittutj

popuîum ad partem Sacramenti adigunt, nec docent de frudü C Paulus ih* quit reos corporis amp;nbsp;fànguinis Domini cfTe illos, qui abutuntur Sacramento» Quare non dubium eft otauiter peccare autores amp;nbsp;defenfbres horum abü^ luurn 4

**lt;*^v.**vim VUll^vUlL llhJCJ. LAt-VlAJ Ail V-K,l VIAJWIAI1L4A.LCI lAiUVt XV.VgAlL4AAl J—ZV.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ '

^non uenit cum obferuatione, Licet igitur Ôd in hac ceremonia hanc liberta* tem ultirpare* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pertmet^dsi

Hic homines callidi amplifîcant îibertatem, exagitant nos,tanquam lu* • daicaquadam pertinaciaacfuperftitione fimus duriores in defendenda dere* monia : iubent anteferri tranquillitatem Ecclefiæ huic externo ritui, ficut lcri* ptum eft: Magis uolo mifericordiam quàm iacrificium.Denicp multa ab aftu* tis in hanc fententiam colligi poflunt.Àd hæc omnia refpondemus breuiter*

Euangelium non concedit Iibertatem docendi contra mandata Dei, aut à* bolendi,leu prohibendi ullam partem mandati diuini,quod ad Ecclefiam per* tinet.Sed Euangelium maxime præcipit conferuari minifterium, quod coil^ fiftitin dodrinaamp;adminiftratione Sacramentorum. Si quis propterliberta* tem docereuelit,omitti pofte Baptifmum,execrandus eftèt* Ita amp;nbsp;in hoc cafii prohibitio femper eft impia, quia partem minifterq diuinitus ordinati aboletgt; Sed libertas Euangelica libérât pios à Lcuiticis ceremonijs, amp;nbsp;ab humanis tra ditionibus.Addam illud : Concedit in cafu impofsibilitatis diipeniàtionê credenti,utfiqui Martyres catechumeni interfedi funtante Baptifmum,id noneftabolere minifterium , fed adhibere difpenlationem in peculiari cafu. tnonîjs Leuiti» Vt, Machabæi non abolebant legem die Sabbaro præliantes , fed in cafu gt hutna* necefsitatis diipenfationem adhibebant* At de Sacramento extàt prohibi* tio perpétua» defenditur magna atrocitate fuppliciorum* Hoc non eft

libertatem Euangelicam tueri, fed opprimere potius, amp;nbsp;fimul delere mini* fterij partem,

otîfÆô (ic^ P Cclefia propter aliquam grauem caufam mutare poteft aliquid in ritu Sa^ in Adis di^ z^ntiian tn catur, Baptizetur unufquiftp in nomine lefu Chrifti. Multæ autem caulæ pro^ »«•wifx chrU babiles uidentur concurrere,quare profit adimere unam partem Laicis,ut ma^ ior fit reuerentia Sacramenti, Facile aliquid deftillaret ex calice in terram, Item uinum accefsit, quare pars altera uino confecrata conferuari non poffer, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item prodeft exemplum ad docendam libertatem, Ideo fic ordinet EcclcfiajUt

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extet reftimonium, quod libertas Euangelica concédât tantum una parte utb

Deniqp multæ hic rationes colliguntur, Quare uidetur Ecclefiam potuiffe propter has caufas aliquid mutare,

Negamusmaiorem,EccIefia propter nullam caufam poteft mutare man«“ data Dei,iuxtaiIlud:Si quis aliud Euangelium docebit, anathema fit. recleßd non Apoftolorum exemplorefpondeo, Textusnufquamdicit Apoftoloshacfor«* poff/f mntdre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j-^gg baptfzo te in nomine Chriftb fed fæpe repetka eft hæcfigu^

dta. Dei. nbsp;nbsp;jgqgeg^jj. baptizari in nomen Chrifti: quod de effedu intelligitur, pro eo

quod eft fieri Chrifti membrum. Vt Paulus inquit ad Rom. In Chriftum le^* lum baptizaci eftis. Sed fingamus fane Apoftolos fic efTe locutos, quid hocad prohibitionem'^Num Apoftoli alteram formam prohibuerunt C Magnum dilcrimeneft Apoftolorum amp;nbsp;Epifeoporum, ficut Propherarum amp;nbsp;Sacerdo^ tum.Elifæusfingulariuocatione, amp;nbsp;cxcellenti impetu Spiritus fàndi unxiç nouos Reges, cæteris hoc non licuit. Ita Apoftoli uocatione amp;nbsp;donis antece* dunt ; Sedramen nec Apoftolis licuit prohibere formam à Chrifto traditam« Quareetiamfi effent ufialifs uerbis incafualiguogt; tarnen id exemplum nibl patrocinaretur perpetuæ prohibitioni, qnæ eft legis diuinæ abrogatio.

' nbsp;nbsp;nbsp;- Refutata Maiore, uenio ad pericula quæ de calice recenfentur, Paulus

pèïkiûïcdli fuquit, humanas traditiones habere fpectem fàpientiæ. Nulla tàm leuisn^di* tio eft, quæ ab eloquentibus non pofsit egregfis fucis pingi. Reuerentia fum^ ma eft,non difeedere à uerbo Dci,docere Ecclefiam,nc non de uoluntate

^aliunde iudicet^ quàm ex uerbo Dei. Hæc eft pecuhans fapienda Ecck^æ» Hane reuerentiam probat Deus. Illa diligentiajie quid deftillet,eft pædago^ gia, quæ nonmultum ad rem principalem pertinet. Sacramentum quod homini in Ecclefta porngitur,non id quod rodunt mures, auc quod He* ftillat :Nam Sacramenta .unr aeftiones ip(æ,diredæadeuni finem ad quenini ftitutæ funt. Si mecuunt ne u/num acelcac, cur non metuunt ne panis fiat niult; feidus C Melius eft fubitô cùm opus eft confecrareærgo hæc fiélicia la non excufanc prohibitionem : Necilludexcuiàt^quôd negant ubiq^ uinii elTe. Cur prohibent in rjs locis,ubi uinum haberipoteftÆt Chriftusdepo^ culo,non de uino nominatim loquiturjtaqp dicuntur gentes quædam Rutl^’^^ nicæ confecraremulfum.

Værunt aduerfarrj etiam exempla libertatis uiurpatæ in hoc Sacrament In Luca dicicur de fradione panis. Item in Atftis dicityr de jApofio'' quot;lis:

Ijs : Frangcnres panem pafsim circumeunres per domos, Ha’c loca uidentur loquideccena Domin', quæ cum tantùmfaciant menrionem panis,fan's eft un una parte,

Refpondemus breuiter: In his locis non inftituicur Saeramcntum.nec facis confiât, an de Sacramento loquantur, Nahi fratftio panis Ebraica confuetudif ne Ggnifi'cargeneraliterconuHiium,ficut Icripm eft apud Efaiam: Frange efuri cnti pane tuû, id eftjimpertias eide panibus. Sed non reprehendimus comu^ conpafujnie nem perfuafionem ueterum, qui arbitrantiir Cbriftum ibi conuiuantem dedif ^nidja.

duobus illis uiris Sacramentû corporis nbsp;nbsp;fanguinis fui.Et credibile eft,

poftolos pafsim in ædibus amicoru concionatos ÔC couiuatos cftc,amp; ibi diftri^ buiffe Sacramentû pijs auditohbus, Adfentianiur igitur loqui textumde cocs« na Domini.Eft autem ufitata Synecdochc.appcnationeiradionis panis totum couiuium fignificare:Compleditur ergo etiam potum.Hæc eft fimplex uera refponGo, Cæterùm pugnent quantum uolent aduerfarij, ramen hæc teftimo* nianon excufabunt prohibitionem. Non ftquicur. Hie tantum fit mentio pas= sytwdo^* nis, Ergo licet Ecclefiæ prohibere partem Sacrament!, contra cxpreftiim ehe. mandatum quod legitur in inftitutione, Hane conlequentiam ittdicare non difficile eft.

Citant amp;nbsp;alia exempla ex hiftorijs, ubi Re mentio geftati Sacramenti in ca^ ce^eiidto lathis : Id intelligunt de folo pane, Sed Eufebius Hieronymus oftenduntJ cranietito in ntranqt partem iblitam ad ægrotos Ferri, Nam Euftbiuslib. 6. inquit. Parum Euchariftiæ puero qui ad feuenerat dedir, quod infufum iufsic leni præbcri, Hic unius partis mentione totum Sacramentum compleditur. Et Hierony? f„um. mus aliquantö clarius dicit ad Exuperium : Nihil illo ditius, qui corpus Do^» mini in caniftrouimineo,fanguinem portât in uitro. Sic intelligendi funt miles loci, ubi de geftatione fit mentio, nifi pars altera exprefte excluderetur, Hiftoriæfan’s dilucideoftendunt, Fuifte publicum amp;nbsp;communem ufum inre^ gri Sacrament!.Ideo obfeura exempla eins ætatis iuxta publicum ritum accipi j enda Funt. Et Ci qua eflent contraria exempla,tarnen prohibitionem non excu^ fant*

tNpanedaturuiuUmcorpus:Igiturfanguisfimul datur,Qiiôd cum ita fir, Ifàtis eft accipere unam partem, quia de æquiualentibus non eft controuerfia mouenda : Vt cum Apoftoli baprizantes in nomine Chrifti, uolebant ramen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dialt;gt;

nomine Filij, ludæos de patre admonere, S(^ nomine Mefsiæ, fignificarc,quôd tic concoriii-daturuseffetSpiritum fantftum.Cur de appcilationibus dimicaretur,cùm rem • ipfam fatis déclarent “T Ira in hoc Sacramento, cur de externopoculo litigatur, fi in pane corpus fanguis, exhibentur C’

Hæc obiedio Fumpta eft ex uulgari dido de concomitantia,uc uocant.Di# xi autem antea, humanas rraditioncs habere Fpeciem fapientiæ. Tot iam Fe^ edis quæfitæ Func excufationes noui moris: Ideo non mirum eft mulca uafre fxcogitata effe,

Refpondemus igitur breuiter : Propter has humanas cogitationes non ui^ olandu eft mandatum Dei,unit enim Deus minifteriuconferuari, PoteftDe^« iis fine aqua impertire Spiritum fandum, Fed tarnen uulc adhiberi externu fi^ gnu,Deus innotelcere uult per uerbum Fuum,0i^ figna äb ipFo infticuta,no uulc

nos noua figna inftituerc,ut Gentes,Papiftæ,Monachi inftitucrunc nous ligna J currebant ad certas ftatuas, ad bas alligabant Deum fua perfuafione» Hancjmpietatem fæpifsimè taxant Prophetæ, Chriftus, amp;nbsp;Apoftoli,amp; iio^ lunt nos Deum luxta uerbum Sc ligna nobis ab ipfo tradita apprehendere» Ideo minifterium Deus in Ecclelîa inftituit, uult conlèruari, nec permit* di/ün^ac^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humano arbitrio. Quare hic ita fendendam eft : Voluit Pt*

syniboU cor» US didtfidia efTc Symbola corporis amp;::iànguinis, ut fulî lan^uinis recordatio porii cr Sun» celebrecur,Ideo retineamus morem à Chrifto inftitutum,amp; Iciamus Chriftum

Nec nihil fignifîcat hæc noua prohibitio caïicis t Nam ficütprohibueriinC Pontifices dari calicem populo, ita deleuerunt dodrinam ueram de fànguine Chrilîi,abluente peccata hominum, de remifsione peccatorum, amp;nbsp;de fide,Hi debébant efle eff'edus diftributi calicis, VtautcmhiefFedus deletifuntjta Sii. ceremonia murata eft»

Multadid pofiTunt de uulgari perftiafione, de concomitantia:Nam Sacra* mentalis coniundlio habet fuummodum, polîtislymboïisadeftChriftus,amp; eft effîcax, quia minifterium fie ordinatum eft diuinitus»Nec diicedendumcft â minifterrj inftitutione propter humanas cogitationes»

VTile eft dilcrimen inter Presbyteros amp;nbsp;LaiCos oftendi» Huius cerenioHaî difsimilitudo facit dilcrimen : Ergo Ecclelîa uidetur probabili ration^ hanc dilsimilitudinem infticuifle»

O fingularem impudentiam. Scimus multos ftriptores lêriô hanc caufam , allegare in defendenda hac prohibitione:Vt amplificent dignitatem làcerdo* tum,dicunt hisrelinquendum elfe integrum Sacramentum, Laicisuerôtan^ turn partem dandam, Sedhæctcmerariaperfuafib acriterreprehendendaô^ refutandaeft» Eftaliud diferimen inter Miniftros amp;nbsp;Laicos, quodhicintc* grè explicari non poteft» Minifter porrigit Sacramentum, ièd in ufudiHè* rentia nulla fit, pariter utantur integro Sacramento Minifter amp;nbsp;Laicus, pari* ter le conlblentur accepto hoc pignore, amp;nbsp;fidem exerceant, pariter agantgra* tias.Repudientur errores de oblatione amp;nbsp;applicatione pro alijs» Sed làcrificu* li,ut confirment impios abufus de oblatione amp;C applicatione, difsimilitudineni in ufu ceremoniæ defendunt, ut pluris fiat làcerdotum opus, quàm Laicorum communicatio» Hac falla perfuafione cùm obruatur incelledus Sacramenti* necefle eft reclamare.Poftquam enim cceperunt facrificuli difeernere fuumo* pus tàLaicorum communicatione,fecutaeft horribih's idolatria priuatariin* MilTarum, quam tolli ex Ecclelîa necefle eft»

ORima Corinth» il» dicitur: Qui comedit panem hunc,aut biberit poculuni Domini indigne amp;c» Hic ufus eft Paulus dilîundiua particula : In difiun* diuis autem fatis eft alteram partem poni»Concedit igitur Paulus tantùm una parte Sacramenti uti»

Pulcerrima uirtus eft amor ueritatis,qui quidem excellere debet in his, qui Ecclefiafticas controuerfias dijudicant, ut cognita ueritate, finis aliquis , fit fophifmatum : Nam qui non amant ueritatem^ femper ad eamcluden* dam

dam allouas cauillationes reperienc, cum fbphifti'ca fit infinita Sed agamus ingenue *

Paulus ubi præcipic uri Sacramento, in his ip fis ucrbis præcepri, parcicu;« lam copulatiuam ter repetit : Prober feipfum homo, 8^ fic de hoc pane cdat, de calice bibat. Hæcfuntuerba difponentis acpræcipientis, ututraqp parte utancur.Laudo diligentiam in expendendis particulis, fed adhibeatur in iudilt;« candoingenuitas amp;nbsp;ueritas. Videatur ubi Paulus ufus fit copulatiuis aut dii^ iundiuis. In præcepto de utraqp parte fumenda, eft ufus copulatiuis: Confirm’ matigitur ufum utriuiep partis.Deinde lèmel eft ufus particula difiundtiuajo^' nbsp;nbsp;parte

^uens de poena indigné fumentium, ut comminatio eftet atrocior, feiret au^ Kfu« àkor parem reuerentiam utriep parti deberi.

Contumelia afficiuntSacramentum,qui fineemendationemorum accclt;# dunt: item facerdotes qui quæftus caufafumunt. Sed multomaior eft con«« tumelia,non afferreueram pœnitentiam,fidem,amp; dodrinam deuiuSacra!« mentorum.Eft hæc contumelia, prohibere unam partem.Hæc contumelia cum peculiariter pertineat adcalicem, difiundiua redè conuenic^quia pars una prohibetur, altera concefla.Proinde latis adparet, hac ipla difiundiua ta«« xari aduerlarios, confirmari noftram fententiam.Moueantur igitur hac gra «ifsima comminacione,amp;2 uere agnoicantft reosefle corporis Ôdlànguinis Chrifti, ac definant tandem polluere Sacramentum his abufibus quos hade^i nus magna crudelitate defenderunt.Copulatiua præcipit, ut utracp parte uta^ mur. Difiundiua deinde exaggerat comminationem, modos plures recent fens, quibus in hoc genere delinquitur. Vtram partem contumelia adfeceris, grauiter offendes Deum. Sunt autem, ut diximus, multiplices amp;nbsp;horrendi abufus huius Sacrament! apud aduerfarios.

Refutatis aduerfariorum argumentis, iatis liquido apparct, prohibition nem alterius partis impiam efife, reftituendum elfe integrum ufum, iuxta mandatum Chrifti, amp;nbsp;morem multis feculis obieruatum in rota Ecclefia uete^ ri.Excogitent, fingant, refingant quæ uolent argumenta aduerlârij,tamen pro hibitionem defendere non poterunt ♦ Si quis autem tantum hanc adfert cau# fam: Sic uolo, fic iubeo, fit pro ratione uoluntas, is in Ecclefia fibi immoderan tarn poteftatem fumit: ubi conftientiæ habent regulam, quæ docet, Deo man gis obediendum efle, quàm hominibus. Non licet Pontificibus aut Principle bus conftituere religiones proprio iudicio contra mandatum Dei, Ec tarnen proni funt animi gubernatorum ad hue lapfum, ut exempla magnorum uiro* rum omnibus fere ætatibusoftendunt. Etalrj mouenturfuperftitione,alq fpç tranquillitatis public^, ut: Jeroboam ut alienaret populi animos à regno Juda, inftituit peculiares cultus in Samaria contra mandata Dei.Ita Pontifices infti# tuerunt quæftuofos cultus, amp;nbsp;repereruntuariasceremonias utiles ad augenn dam pompam facerdotum,amp; ad fafeinandos animos populi qualicunqj fpecic tdigionis.Quare uarrjs erroribus Ecclefia polluta eft,amp; multi perierunt, mub torum confeientiæ miferabiliterfauciatæ funt.

Proindepij gubernatores non fumant fibi poteftatem, fuo iudicio contra mandata Dei aliquid conftituendi, fed Deo obtempèrent, ornent gloria Dei, confulant confeientrjs pioru.Hæc funt præcipua officia gubernantium Ecclcn fias,quibus fpretis, fi qui leges iniuftas Ècclefiæ imponent,his minatur uox db uina inquiens;Væ uqbis, qui leges iniuftas c5ditis»Tâti fecit Chriftus animas noftras.

noftras, ut Ria morte cas redemerit. Quantum l'gitur reprehcndenda eft riras amp;nbsp;dun'cies gubernantium, qui fauciunc amp;nbsp;perdunt animas fuorum iniû*' ftis legibus Çquot; Quis banc alperitatem non accufet C Quis banc triftem Eccldîæ ièruitutem non deploretC Orandus eft igitur Deus, ut miferæ Sk^ adfliôixEo clefiæ opituletur, ut abuius ac errores emendet, tollaturbuiusSacramenti abufus, corn pledenda eft etiamernen fui sucramèth t^atio totius dodrinæ, reftituenda eft uera doftrina de pcenitentia, de remilfi^ ti. onepeccatorum,defide,amp;de exercitijs fideiinufuSacramcntorum.

Hæc pio amp;nbsp;fimplici animo monemus, nec dubitamus nos cauiàm pi’am Ecclefiæ neceftàriam agere, ac precamur Deum, ut mentes Principum fleclal ad illuftrandam gloria Domini noftri lefu Cbrifti, amp;nbsp;ad falutem Ecclefiaruffl» la^ J'ica a.

V O D Mifla ftu ufus Sacrainenti non ßt (âcrifîcium,lêu tale opus quod faâum à faccrdote applicarum pro alfjs, mereatur remifli^ onem peccatorum facienti, quibus applicator uiuisamp;mo*'^ tuis èCc,

V I a NjV^^'J’^^^^^^’ficiumjnecfuitunquamquodmereaturremiisioncmptc^ ^rifcium pro catorum, quod alfjs pofsit applicari, præter unicum facrifîcium Chrifli picMfor«« femel fadû in crucc* Ergo Mifta feu opus facerdotis^non eft facrificiumj^uod Kcrs cbrifli ipfiuelalijs impetret aut adferat remilsioncm peccatorum»

Antecedens dare teftatur Epiftola ad Ebræos cap» lo, quæ inquit de facn^ fîcio Cbrifti : Vnica oblatione confummauit in perpetuum fandificatos» Item,Semel in confummationefeculorum ad abolitionem peccatorum, hoftiam fuam apparuit amp;;c» Item, Hac^uoluntate fandifîcati fumus,per oblaü^ onem corporis lefu Cbrifti femel»

Et Elaiæ J5» de làcrificio Cbrifti dicitur : Poftquam poftierit animam ftiam hoftiam pro delidis, uidebit fernen longæuum ôdc* Deniq^ tota fcripturahoc docet, quod fola mors Cbrifti fit unicum iàcrifîcium, lèu uidima pro peccatis» Nam amp;nbsp;in ueteri teftamento etfi erant quædam ^crificia,quæ uocabanturpro peccato feu pro delido, tarnen nequaquam fuerunt talia opera, quæ merereiv Sitcrificium iàcrificantibus, autalrjs remifsionem peccatorum coram Deo,lèd erant Te. ceremoniæinftitutæad hoc,ut bis piduris fignificaretur uerum facrificium fldtnento quid Cbrifti, qui futurus erat uidima pro peccatis rotius mundi» Et propter hanc fuerit. , fignificationem attribuebatur illis facrificrjs hæc appellatio,ut uocarenturpro piciatoria, feu iàcrificia pro peccato, non quôd illa opera mererentur reconfl^ liationem coram Deo,ftd quia erant imagines amp;nbsp;typi, quibus pi] admoneban^ tur de uera hoftia, quæ eifet abolitura peccatum Ôd mortem, uidelicet, de illo promifto femine Chrifto amp;c»

'r K 1 yi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191

Quod enim Leuincæ hoftiç non potuen'nt meicri rcmifsioncm peccato* rum,clarè affirmât Epiftolaad Ebræos, cum inquit: Impofsibile eft, fànguinc i^nturrewtß taurorum amp;nbsp;hircorum aufcni peccata. Quare prj ita utebantur illis ceremoniagt; fioncm pecca is, non quôd fenrirent fe propter ilia opera coniequi remifsionem peccatorum coram Deo, fed utebantur tanquam fignis, quibus Deus teftaretur ipfisfefc daturum illud promiffum fernen,qui tuturus effetuieffimapropeccatis, ÔC quôduellet recipere credences promifsioni de Chrifto,amp; remittere peccara propter illam uidtimam.Et ipfi utentes illis ceremonqs,profitebantur fè crede* re,quôd propter promiffum fernen confequerentur remißionem peccatorum» baq^perinde ufî funt illis ceremonqs, ut nos Sacramentis utimur» Ecfî intérim erat etiam alius ufus illorum rituum Leuiticorum, quod fî qui erant rei in cer* tis offenfis aut erratis contra obferuationes Mofàicas, hi utentes his ccremo* nfjs,reconciliabantur feu pronunciabantur abfoluti,amp; recipiebantur ne effent exclufi à politia populi.Hæc erat externa quædam reconciliatio fècundum iu* fticiam legis, amp;nbsp;propter hanc reconciliationem uocabantur facrificia feu expia ationes pro peccato, fed ueram reconciliationem feu remißionem coram Deo non confequebantur, nifi fide uenturæ uidimæ Chrifti, de qua admonebant pios illæ excernæ ceremoniæ*

Ex his fan's intelligi poteft, quôd opinio de oblatione amp;nbsp;applicatione operis ßcerdotis in Mina, quæ affirmât hoc opus mereri remißionem pecca# torum utenti alfjs, plané pugnet cum dodrina Euangelp de ßcrificio Chrß pUcatione sa fli: palàm enim eft, fi fbla mors Chrifti eft oblatio ôd precium, propter quod p«= remittuntur peccata, ergo opus facerdotis non meretur remifsionem peccato* f rum ♦ Quid poteft apertius fimplicius dici çquot; Eftque horribilis blafphemia, tribuere hoc operi ßcerdotis , quod eft fblius Chrifti, amp;nbsp;fingere, quôd opus fit alio facrificio in Ecclefi'a, quafi Chrifti facrificium femel fadum non ßtis fît ad tollenda peccata, amp;nbsp;impecrandam remißionem,aut fides niti debeat ope* re facerdotis.

|N nouo Teftamento nullus cultus, nulla ceremonia ualet ex opéré operato: i„ iQuare nec facienti meretur remißionem, nec poteft adplicari alfis.Nam no* wc«fo mïla uum teftamentum requirit cultus fpirituales,uidelicec, ueros motus cordis, ueram fidem , inuocationem , fîcut Chriftus inquic loan. 4, Veri adorato* resadorabuntPatreminfpirituamp;ueritate, namamp; Pater talcs requirit, qui adorent eum : Deus eft fpiritus, amp;nbsp;eos qui adorant eum, in fpiritu amp;nbsp;ue* titate oportet adorare. Et Apoftoli Petrus ac Paulus præcipiunt præftari taies cultus fpirituales, id eft, non externam operum fimulationem, ftd ueros motus cordis, fidem, timorem, inuocationem amp;nbsp;reliquos. Nec placent Deo ceremoniæfeu obferuationes quæ fiunt fine hac uera luce, amp;nbsp;fine uiuismoti* bus cordis, quæ funt uera fides, inuocatio ÔC lîmiles motus amp;c. Quare fæpe ttiamin Prophetis repudiantur talcs cultus operum, qui fînguntur elfe cul* tus ex opéré operato ♦ Hieremiæ 7. Non fum locutus patribus ueftrisin die quaeduxi eos de terra Aegypti, de holocauftis amp;nbsp;uidimis, ßd hocuerbum præcepi eis dicens : Audite uocem meam, amp;nbsp;ero uobis Deus amp;c. Similes funt lentcntiæ ÔC alibi, præfcrtim in Pßlmis. Pfalm. 39. Sacrificiumôé oblatio* nem noluifti»Itcm Pfalm, 49, Non arguam te in ßerifieqs tuis, Et : Nunquid

192 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® £ M

manducabo carnes taurorum 8gt;Cc, Inuoca me in die tribulationis, 3c eripiam te, 3c honorificabis me Hi loci dare damnant impiam opinionem de opéré operato»

ceremonu Etfi autem in ueteri teftamento propter mandatum Dei præftari opor^ ueteris tefla= tebat illos n'tus 3c ceremonias, qugerant inftitutæ in politia Mofaica propter menti non pu diieiplinam, qua Deus ilium populum uoluit coherceri 3i^ regi,tarnen necilh fide',' operadiuinitus mandataillipopulo,erant uericultus Deo placentes, niCtin his qui habebant ueram agnitionem Dei amp;nbsp;fidem, nec iuftificabant aut meto banturremifsionem peccatorum :MuItô minus ceremoniæ aut externæob^ fèruationes in nouo teftamento hint cultus ex opere operato,

Itaqp hæc ratio de cuitu noui teftamenti dare oftendit, quod Mifla non pofsit efle tale opus, quod fi t cultus,qui ex opere operato ualeat coram Deo. Quarefimplicitcrhæc impiaacreuera ethnicaperluafio,quæ fingit Miflam ualere pro alijs ex opere operato, prorfus explodenda eft ex Ecdefia.

Opinio oMrf=A^Piniooblationis applicationis Miftæ, fimpliciter pugnat cum dodn*' tionii■ cr ap^ ^^na de iufticia fidei,quædocet, quod remifsionem peccatorum confe^na^ mur nulla re nififide, quæ ftatuit Deum nobis ignofeere propter Chriftnm gratis, non propter ullum opus uel noftrum uelaliorum, Hæc fides fob uin^ cit terrores peccati amp;nbsp;mortis. Eft igicur impietas, ftntire quod propter opus facerdoris detur remiisio peccatorum.Et quidem neceife eft unumquen«^ pt® pria fide accipere remifsionem peccatorum, ièuliberarià peccato amp;nbsp;morte, ficut teftatur didum Abacuc: luftus fide fua uiuet. Ergo non prodeft alienum opus iacerdotis ad remifsionem, fed fua quist^ fide apprehendit beneficium Chrifti.Hæc ratio clarè adplicationem facerdotis réfutât, amp;nbsp;peripicue ofiem dit, fidem tantùm unico Chrifti iacrificio niti, in quo ipft iefe Patri obtulit,

pro nobis fadus eft uidima, pro nobis rogauit, ficut inquit ; Oro autem non pro eis tantum, fed pro omnibus qui credituri funt per uerbum eorum. Hæt: eft enim uox Chrifti adplicantis fuum facrificium pro nobis.

I_rAec adplicatio répugnât inftitutioni Chrifti, quia Chriftus inftituithanc -^ceremoniamjnon ut fieret pro alrjs non utentibus,ied inftituit ad ufum fin^ gulorum, uidelicet, ut quifi^ ueftens, fidem exufeitet, amp;nbsp;ft recordationebene* ficq Chrifti conibletur,quemadmodum uerbainftitutionis teftantur : Accipt* te, comedite amp;nbsp;bibite. Ergo non prodeft ceremonia ijs, qui non i hoc eft, uefeuntur corpore Dominico, amp;nbsp;bibunt eius ianguincm.

unius manducatio alteri adplicari. Eftq? plane contra naturam Sacramento* rum, ea adplicari alqs: Sicut ßaptiimi ufus non ualet pro alijs,nec poteft alten adplicari qui non ipft baptizatur. Item nemo poteft pro alio accipere abfoluti* onem.Eft autem impietas amp;nbsp;impudens audacia, Chrifti inftitutionem periien tere, amp;nbsp;fingere,quod opus facerdotis profit alijs non utentibus.

Î95 |N hac opinione eft manifefta multiplex idolatn'a, quare tab’s Mifla firn# ■*^plidter eft abominati’o, à qua omncs pij abhorrere debent^quod fic probo;

Primum, Idolatria eft inftituere cultum extra uerbum, amp;nbsp;fine uerbo AppUcatîoîtt Deij quidem talem, qui fit cultus ex opere operate. Id clarè teftatur hoc di=^ mißi efl cuU dum: Fruftra colunt me mandaris hominum.Et Prophetæ uocant idolatriam facrificia quæ fiebant extra uerbum amp;nbsp;mandatum Dei, qualia erant facrificia excelforum ÔC in lucis, cultus uitulorum in Bethauen,item cultus aenei ferpen^ ds, Sedhæc oblatio applicatio Miflæ eft talis cultus,qui non habet mandats turn Dei, nec conuenit cum inftitutione Chrifti, imô negledlo uerbo transfer«» tut cæremonia in ufum alienum ab inftitutione î Ergo talis MiiTa uerè eft ido:« btricus cultus,

Secundo, Sacramenta extra uftim à Chrifto inftitutum non funt Sacras SdcrdmeiM menta,quia talis uftis non habet uerbum,8d répugnât inftitutioni, Sicut nunc exirdufumno Circumcifio ludaica aut Turcica non eft Sacramentum, amp;nbsp;ficut aqua bapti# fmi non eflet Sacramentum fi transferetur ad alios ulus extra uerbum ac infti tutionem, ac fi circumferretur ad fpedandum, uel ad aipergendos homines, Aut ficut Epifeopi lauant 8ó tingunt nolas. Id ipedaculum,quia non feruatur inftitutio,non poteft dici Baptilmus, led eft illufio amp;nbsp;contumelia Sacramentf, Ita Mifla in qua fit oblatio,ÔCapplicatur alr}s,non feruat inftitutionem Chrifti, quæiubet non ofFerri pro alijs, fed manducari ôd bibi corpus amp;nbsp;ianguinem Domini,fed transfertur ad cultum alienum à uerbo,

Ergo hæc milTa non eft Sacramentum,quare palam eft, horribilem ido^ j„ larriam committi, cum pro Sacramento,ubi diftribuendum erat corpus amp;nbsp;ian bilis efl ido^ guis Domini, proponitur Mifla iacerdotis tanquam opus,quod mereaturre«» milfionem peccatorum,item profit etiam mortuis,ad redimendas pcenas pur^ gatorrj, Hæc funt mendacia impudenter confilt;fta ab idolarris Sd impijs iacrifi* culis ac Monachis, qui iànfliflîmam cæremoniam polluunt ac transferunt ad manifeftam idolatriam,ac ei prætexunt nomen Sacramenti,amp;: hos idolatricos cultus defendunt propter quæft urn.

Has abominationes etiam cogitare horribile eft, quare omnes pfj hanc prophanationem ton's animis execrari debenr, Nec eft dubium,quin propter tantas prophanationes Deus horribiliter iraftatur amp;nbsp;puniat mundum,

Breuiter oftendimus oblationem applicationem in Miffa pugnare cum tota doârina Euangelrj de Chrifto ÔÔ eius iacrificio, cum doeftrina de uelt; ris cultibus amp;nbsp;de fide, item aduerlari uerbo amp;nbsp;inftitutioni Chrifti î deni^ non dubiu eft idolatriam ibi committi,cum Sacramenta extra ufum,ad quern inftft tuta funt,non fint Sacramenta, fed inania fpedacula.

Cum igitur conftet manifeftam impietatem hererè in talibus Miflis,fim:^ pliciter omnes illæ Miffæ iàcerdotum tollendæ amp;nbsp;abolendæ funt, Abijcien«» abolend^efunt, dus eft Canon,quem uocant,in quo apertis uerbis fit oblatio applicatio pro alfts,amp;:additur idolatrica inuocatio iàndtorum, nbsp;nbsp;Econtrà reuocandus eft SC

reddendus Ecclefrjs uerus uiusiuxtainftitutionem,uidclicet, ut fit communis cccna, in qua diftribuitur corpus 8c iânguis Domini, ubi pq ueftentes admo* nentur,utftatuant fibi pignus dari, quod teftetur ipibs efleChrifti membra, ad ipfos uerè pertinere beneficia Chrifti, iànguine Chrifti ipibs ablutos efle,

Poftremô repudianda eft imaginatio, quæ facit dilcrimen inter opus Sac cerdotis amp;nbsp;Laici, quafî facerdotis opus fit peculiaris cultus in Ecclefi'a necefla«^

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rius,ôè Eccleflfe,

194- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s s

rjus.S^ qui pro aïqs fieri debeat : Quia Chriftus non facie diicrimen^fed uukiif fit communis ccena, ubi quifi^ (uæ fidei exercendæ cauia utatur Sacramento, cùm inquit : Accipire comedite Sfe» Etfi quod eft diferimen,tantum minifte^ ri] eftjquod Sacerdos ut minifterEcclefiæaiqs porngit, cæteri accipiunt, ipia ceremonia 8(. ufus, communis eft tori Ecclefiæ, à Chrifto inftitutus amp;nbsp;ditus.Et facerdos minifter eft,ac Ecclefiæ feruic,non ut offerat aut ueftatut alijSjfed ut porrigat omnibus qui pctunu

Çlcut in lege erant quotidiana iacnficia,quæ fiebant pro alrjs,quale erat quoiî ‘^uocabatur iuge Sacrificium amp;c, Ita in nouo Teftamento oportet efle quotidianum feu iuge iacrificium, quod offeratur ^pro Ecclefia» Hoc4^°^ De exeiKpIo tidianum facrificium eft Mifta. nbsp;nbsp;nbsp;Et hue allegatur locus Epiftolæ ad Ebtæ*

Omnis Pontifex ex hominibus aftiimtus, pro hominibus conftituiWtJ^ fianxnto. ' his quæfiint apud Dcum,ut ofFerat dona ÓÓ facrificia pro peccatis amp;c, Hinc ratiocinantur adueriarrj : Cùm in nouo Teftamento fint Pontifices amp;nbsp;Sacet^ dotes, neceffariô fequi, quod fit etiam aliquod facrificium pro peccatis,

Hac collatione,qua qugritur fimilitudo rituum in nouoT eftamento con^ gruens cum ritibus Leuiticis, decepti homines, fomniant oportere effe^uo“^* dam tale facrificium ceremoniale in nouo Teftamenco,qualia erant in legt» Ac oritur hie ratiocinatio ex ignorationc quid fit nouum Teftamentum, fint beneficia Chrifti, amp;nbsp;qui ueri cultus^

Sic igitur refpondeo primùm in genere,ad omnia talia argumenta deamp;* crificio dida ex collatione ueteris T eftamenti» V t maxime ualeret fi'militutlo« Remißio pec^ tarnen hinc non fèquitur, quod Mifla ex opere operato mereatur remiffionen^ confwjgtt exo= pcccatorum facienti amp;nbsp;alijs pro quibus applicatur, Nam ficut fuprà oftenfum pere operato eft,hæc opinio pugnat cùm uniuerfa dodrina Euangelij, quæ propriè amp;nbsp;feJßäe antu. cipyè hoc docet, quöd remiflîonem delidorum confequamur non propter 3^ liquod Opus qualecuncp,fcd propter Chriftum gratis,fidc,quia hæc folauincit errores peccati amp;mortis,cùm ftatuimus nobis ignofei per mifericordiampro^ pter Chriftum, öd donari iufticiam öd mérita Chrifti, Rom, y, luftificatifitlt pacem habemus ♦

Hæcuna refponfio diluit omnia quæ afferuntur ab aduerfàrijs de obh* tione öd applicatione operis operati, quia nulla dicFa de facrificijs hoc effiei* unt, quod ceremonia Miflæ fit opus iuftificans ex opere operato, aut apph^ candumalijsadimpetrandam remiflîonem peccatorum Öde.

Secundo ad fimilif udinem dudam ex lege, Refpondeo, In uetcriTefiï^ Ritus ueteris mentoilli externi ritus feu ceremoniæ facrificiorum, erant umbræfeutypl reflametifunt uerarumrerum exhibendarum in nouo Teftamento, ficut Paulus ad Cololf hibendarum^ nbsp;nbsp;* Quæ funt umbra futurorum,corpus autem Chrifti. Quare non ualethæe

in nouo. nbsp;nbsp;nbsp;râtiocinado: In lege fuerunt externæ ceremoniæ facrificiorum, ergo ôdin no^

uo T eftamento oportet effe fimiles ceremonias, quæ fiint fàcrificia: Non enim fimilitudo rituum quærenda eft, fed res fignificata illis typis in lege, quænunC exhibita eft in Euangelio, Ec cùm nouum Teftamentum non fit talis externa politia,

crificium ullo temporc,ulla ætate, Huius unius Pontificis hæc gloria eft,quod unica oblatione fatisfecit pro omnium peccatis, amp;nbsp;Deo reconciliauit genus humanum, Quôd autem inlege quacdamuocabantur propiciatoria,haEcnon merebantur condonationem peccatorum, necerantuerëpropiciatoria, led quiaerant typiuentursc uilt;ftimæ,fic appellabantur î Hæc fcntentiauerillima Sifemiffimaeft. Alia (acriamp;ciadifccrncnda funt ab hoc prioKjgt;^amcumdv citPfalmus ; SacriflciumDco fpiricus contribulatus,hK nccellc cltnoltra la- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

crificia à Chrifti morte difeerni, V ocantur ergo hæcEuchaEftica, quæ non merentur reconciliationem, fed fiunt à reconciliatis,ut gratiDœ honorem a* liquem praeftemus nbsp;profiteamur hune quem inuocamus, elle Deum,eue fal*

uatoremaeliberatorem. Taie facrificiumgeneraliter eftuniuerfa obedientia inbonis operibus fanélorum,quæ à Deo precepta funt,8c ficut mandata funt, êC in alfiiëlionibusJDehisfacrificqsloquitur Petrus,inquienstV os eftis facer* dotium fandum,ut offer atishoftiasfpirituales, nbsp;nbsp;Atutfeiamus easnonpla*

cere fine agnitione ÔC fiducia Chrifti^additPetrus : Acceptas per lefumChrb ftum.Non enim placent nehæc quidem ex opéré operato,

Nuncrefpondeoadea quæcitatafuntdefacrificqs exueteri Teftamen* to» Cùm aliud nullum fit propiciatorium facrificium, nifi fola Chrifti mors, certum eff, oblationem in Nlffîa aut ecenaOomini non effe facrificium, cpiod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

aut lacientr mereatur r emiffionem ,aut fit applicandum pro alijs, Cur igitur Patres uocant facrificiumlt;: Vt typiinlege eandemhabebant appellationem, ita Sc huic cer emoniæ hoc nomen tribuerunt, quia inftitutum eft,ut nos de iE lo facrificio admoneat.Sed eft'ne facrificium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dixi nulla effeExw-^'siKa SctcùjîcîdJ««

nifi opera àDeo rpandata, Sc quemadmodum prxccpta funt,quia Chriftus in* quivTruftra colunt me mandatis bominum » Nec nobis licet cultus nouos in* „xAnàatî».. ftituerefinemandatoDei, PorroccenaDominifie inftitutaeft,ut mandu* eans,fuam ibi fidem exerceat, Sc fe recor datione beneficiorum Chrifti confole* tur ,^ficagat gratias. Hxc omnia pugnant cum ratione operis operati t Er* go nee wxaçisi«,op effe poteft ex opéré operato. Quare etiamfiapplicatio detra* heretur, tarnen non effent taciendacNViffæj tanquamidopus fit gratiarum a* dtio .Non igitur Nliffse communes ordinari autinftituipoffunt,tanquam gra* tiarum aftiones ,fed feruetur inftitutum Chrifti,fitminifter porrigens, dû u* \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantur aby Sacramento, pro tua confolatione» tnhac manducatione,gratia*

Epi/lok ad E« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad fèntenu'am Epi'ftolæ ad Ebræos,Omnïs Pontifex amp;:c.relpondeo:lp^

accommodât ad unicum Pontificem Chriftu^ i^echr^o, quemadmodum uerba qua? mox fequuntur,fatis oftendunr,amp; tota Epiftolaae facerdotio unius Ponnficis Chn'fti concionatur. Si quis igitur ex hoe didoar^ gumentatur, oportere in nouo T eftamento efle Pontificem^qui ofFerat facnfi** da pro peccatis,concedendum eft argumentum de Chrifto, de quo folo loqui^^ tur Epiftola ad Ebræos,

Solet etiam dtari locus Malacbia? i. Ab ortu Soh's ufep ad occafuni,fn^*' gnum eft nomen meum in gentibus, Et,in omni loco incenfum oftertur nonii^ ni meo5amp; oblatio munda, Etfi autem bic locus uiolenter detorqueturadMift iamjamen refpondeo,Primùm: V t maxime ha?c fententia loqueretur de fa,tamen inde nequaquam fequitur, quod Mifta mereatur remiflionem torumjaut fit opus commune, fic faciendum,tanquam ceremonia fit per fe tiarum aeflio» Secundo : Verba Propheta? oftendunteum loqui de prædican^ oneEuangeli} nbsp;nbsp;ueris cultibusnoui teftamenti, cuminquit, nomen Dei magt;

gnum fore in gentibus, fignificat Euangelium ipargendum efte in genteSiP*^*^ quod innotefcat amp;nbsp;glorificetur Deus.Hæc prædicatio Euangelij de miferko’’^ dia Dei parit fidem in cordibus eorum qui accipiunt Euangeh'um,h] ueros cultus, qui funt primum ipia fides, deinde inuocatio, confefifi'o, gratiariï a(ftio,obedientia in affliflionibus amp;c* Ita glorificatur nomen Dei, funt oblatio munda,ideft,ueri cultus qui tantum præftantur ab ijs, quorum corda iam uerè agnofcunt Deum, reeftè ientiunt de Deo,uera fiducia iniiocanc amp;c, Hos cultus fignificat incenfum amp;nbsp;oblatio, non fignificat ceremoniam opere operato fine fide ôd noticia Dei, Breuiter,quæcuncp ditfia ex fcriptur^ colliguntur de facrificijs, Temper hoc meminerimus,ea nihil patrocinari tioni feu applicationi operis opcrati, qua? palam eft blaiphema amp;nbsp;idolatries»

vatresnonuo^ pX his quæ diximtis facih's eft reiponfib de didis Patrum,quiMiflàniuo* -^cantfacrificium, Primùm enim non poteftoftendi, patres hoc uoluifl^»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ quôd Miifa fit facrifîcium ex opere operato adfprens remiftîonem peccatorum

ôdapplicandum alijs.Qui fie interpretantur Patres,iniuriam illis faciunt.'Nam hæc portenta prorfus ignota fuerunt ueteriBcclefiæ, imô ne fuit quideniuilt;^ ad tempora Gregorij Mifta fineCommunione plurium, fed habebaturftatu^ tis diebus una communis cóena feu communio, ubi multi,quotquotuoIebaiU, fi rn ui fumebant corpus ôd iânguinem Domini, nbsp;nbsp;Quemadmodum ne hodie

quidemin GræcisEcclefijs fiunt priuatæ Miffæ fingulorum iàcerdotum,feu unica Mifta communis, Nec laturi erant patres iftam impietatem èC propha^ nationem iàndiftîma? ceremoniæ. Pofteainftitia ôôiuperftitione indoâo* rum Pontificum amp;nbsp;Monachorum introdudæ funt priuatæ Miftæ, qui ex ma^ i lè intelledo uocabulo iàcrificrj, finxeruut Miftâm eife taie opus,quod mereagt; । tur remiftîonem culpæôé poenæ,ôlt; attexuerunt opinionem de opereopciaco,

Hæc opinio auxit Miffas in infinitum: amp;nbsp;quia erat res ad populum uendibilis, cœpit proftitui ad quæftum,

»»I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I vCvilfC LjOi/lviil

uabatur ) uocant facrificium, ex ipforum uerbis facile potent ludicari, eos loi l'acrtficiü qui non de oblatione 80 applicatione operis,fed de gratiarum aólione feu melt; moriafacrificij feu mortis Chrifti» Sic ait Chryfoftomus in capite nono Epi# ftolæad Ebræos, cùm dixiffet nos per fingulos dies offerte femper idiplurn : Hoc quod nos facimus, in commemorationem quidem eius fit, quod femel fa# ^um eft, non aliud facrificium, fed id ipfum femper facimus, magis autem re# cordationem facrificq exercemus. Et Auguftinus lib.io. de ciuitate Dei cap.S. Quod ab bominibus appellatur facrificium, fignum eft ueri facrificq amp;:c. Ad hunc modum loquitur à Lombardus in fententqs: lllud quod offertur 8lt; con# fecratur à facerdote, uocatur facrificium 80 oblatio,quia eft memoria ÔC repr£# fcntatioueri facrificq Slt; fanftæimmolatiohis fa(ftæ,inara crucis*

AlleoaturSd Tertulliani quoddam dictum exlibrode Corona milicis, oWlt;(hon«d, ibiinquit?Etiam oblationes pro defunftis, pro natalicqs annua die facimus. nbsp;nbsp;nbsp;p?''

Hiclocusimpie detorquetur ad Mitfam pro defunöis. Nonenim dicitTer# aydiTroU W£tei tullianus opus Nlifftc cffe oblationem pro mortuis, quae redimat eos àpoenis r«»ß. ôCc. nee hic loquitur de cœna Domini, fed in diebus natalibus amp;L funerum ,fo# lebant afferri cibi ÔC alia munera, quae diftribuebantur in pauperes. Ha?c uo# cabahtur oblationes èc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De hoc more loquitur T ertullianus,qui adbuc

reliquus erat ab ctbnico ritu, qui in natalibus ÔC funeribus dabant epulas in. templis,fedbæ poftea probibitæ fuut. Ac ex ipfo Tertulliano amp;nbsp;alqs fcripto# ribus apparet,facrificia feu oblationem pro mortuis non dici ufum Nliflæ. fed prcces be gratiarum acfionem.Sic cnim inquit T ertullianus ad Scapulam.Sa# cribcamuspro falutelmperatoris,fcilicet Deo noftro Scipfius ,fed quomodo prxcipitDeus,fidepura. Sicamp;ôdemarty^ribusaitCyprianus: Sacrificiapro eis ofterimus SCc. quia in precationibus fiebat marry rum mentio, Se^eban# tur gratiæ Deo,quod eos adiuuiftet. Et Auguftinus ad quaeftiones Du citq ♦ Cùmfacribcia fine altar is, fine quarumeunep elecmofynarum probaptizans dcbinftis off er imus,gratiarum actio nes funt SCc. Sicut St de ceremonqs lune# rum fcribitDiorryfius, quod popvdus iuffus fit grattas ager e in precibus, quo qui delunffus crat,pie deceffiffet exbac uita. Elacc plane diffentiunt ab impfts commentis receutiorum de purgatorio Seoblatione fAiffarum ,adredimendas pcenas mortuorum.

WÏ^^^^^V^'afuïus impiam opinionemdeapplicatione,feddecurfiiros ad quandam fubtiliorem interpr etationem, dicent ,fe banc ce# r etinere, non ut applicent pro alqs, fed ut ibi agant Wygcatias. Difputabuntlicete uni gratias agere boefpecfaculo, ut fi unusleger etP fàlmum aliquem .P oftea addunt pr eces pro tnortuisSCalqs. Elasaiuntualere per modum fuffragq.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hae fubtilitate pin gunt abufus,2lt; magnam ingenqlaudem putant talia

198 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UlS^A

fophifmata excogitare» Clamicant ftolidos efle, qui hos fucos non admirant tur. Deinde fæuitiam aduerfus pios exercent, qui ingenue profitenrur,lcab^ horrere ab idolatria Miflarum* Te autem inuocamus Domine lefu Chriftefîlt; li Dei, qui orans pro Ecclefia dixifti : Pater fandtifica eos in ueritate,ièrmo tUf us ueritas eft, ac precamur, ut Ecclefiam libérés ab omni ibphiftica : Semper enim hæc pedis offudit tenebras ueritati.Oramus etiam,ut mentem des Prin^ cipibus Sd alrjs gubernatoribus amantem ueritatis, gîoriæ Dei ieruientem, in religione conftituenda, non alljs utilicatibus : Sæpê enim acciditjUt Princ^ Ciuib.deCM* pes infledant religioiics ad fuam utilitatcmgt; Pontifices uoluntdefenfainMib fis Pontifices fam, propter dignitatem fuam amp;nbsp;quæftum» Vulgus amat Miffas, quia putat præfens remedium aduerfus omnia mala,ficuc natura hominum pronaeft quot;nbsp;' ad idolatriam fiduciam operum, cum ueram fidem nec intelligat,nec retine^“ re ftudeat, Seruiunt autem Principes affedibus Pontificum amp;nbsp;populi, defem dunteofdem errores propter tranquillitatem» Ideo omnibus temporibusma^ gna pars Principum, Pontificum Sd populi, aduerfata eft ueritati, Sed tarnen Deus reftituens Ecclefiam,aliquos ex omnibus ordinibus uocat,qui emergen^ d ueritati patrocinentur :quo in numero utinam etiam nunc aliqui Reges efle uelint, ut gloriam Chrifti ornent, 8d fuæ Sc Ecclefiæ làluti confulant,necafln*^ uent impios,qui bellum aduerfus Chriftum gcrunt,0C idolatriam defendant.

Nunc adficiembs breuem perfpicuam refutationem illius fôphiffitæ cxcufationis Miftarumt

T-JAcc iophiftica tantum eft fimulatio, amp;nbsp;reipia manent priora uicis, app^*’’ catio amp;nbsp;opinio opens operati : Retinent enim Canonem, in quo exprelA^ uerbis fit applicatio. Item donee manet hie mos lacrificandi, non poteft non accedere opinio, quod fit opus commune ualens pro alfis, ÔC quidem ex optr*^ operato. Alioqui cur fieretC cur lacerdotes retinerent peculiarem ritum diflin^ Miy/i Pdpifti-- dum à populi communioneC Talis autem Miftà Papiftica eft baud dubiè ido*“ «^fieo'^^üen' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procul enimreceditur abinftituto Chrifti» Vcautem de ftatuisdic^

«,! eo 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non magis exaudit ad certamftatuam quam alibi, quia non eft

gandus eô,quô fc non alligauit uerbo fuo» Ita Sacramenta extra ufiim ad quem inftituta funt, non funt Sacramenta, led ociofa amp;nbsp;impia ipedacula, ut iiuncb daica aut Turcica Circumcifid, Qualis igitur fit adoratio in Mifla Papift’^» facile iudicari poteft, ubi concurrunt tàm multa aliéna ab inftituto, oblatio, applicatio,meritum ex opere operato»Hæc omnia manent,duranterituP3P*^ ftico,amp; retento Canone» Hæc funt clariflîma»

autem pofte tolliopinionem applicationis, tarnen uellent' illi confer^ fa Thedtrictt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oblationem,quæ etia non eit inlticuta in his uerbis Chrilti, Et Lnriiw;»

pugMt cunt lolus ipie ieie obtulit,non uult à nobis olïerri, Ite, Non licet inftitui cultS fin^ inftitutione. mâdato Dei. At tali Miftà reteta,maneret cultus no mâdatus,maneret.n.opns diftindu à populi comunione,quod omnes haberêt pro fingulari amp;nbsp;neceiTaid cultu in Ecclefia, Cum aut non fit inftituendus ritus fine mandaco,retineanius formam traditam in Euangelio, præfertim cum Paulus exprefti's uerbis præ^ cipwflt;

199 dpiafjUtpIurium He commumo, amp;nbsp;utamurcccna Domini tanquam Sacrà« mento ad fidem excirandam amp;nbsp;erigendam recordatione beneficiorum Chrifti, ac deinde agamus gracias Chrifto^ pro liberatione tanta, Non fingamus cere=s m o ni am ipfam ex opéré opcrato efle cultum aut facrificium, Hæc fuit confue# tudo ueteris Ecclefiæ ; Nam fere ufcp ad Gregorium nullæ fuerunt priuatæ Miffæ, Adueriàri] noftri clamitant, nunc nos difeedere ab Ecclefiæ confuetult;s dine.Sc magnifieri exempla Ecclefiæ poftulant, Sed nobis iniuriam faciunt:

ipfi à ueræ Ecclefiæ more 8c exemplo dilceflerunt, nouos cultus rccepc^ î'unt.humana temeritate excogitatosjgnotos ueteri Ecclefiæ,

Dionyfius defcribens ritum Synaxeos,ne quidem nominat oblationemj cum quidem indelcribendis ccremonqs admodum diligens tuent, btapphca^ tio prorfus ignota eft ueteribus : Nam Latinus Canon noua quædam Rapfo^ dia eft, paulatimauda, ut Gregorius teftatur, qui banc formam inquit colles« dam effe à quodam?quern uocat Scholafticum, Et differt in locis infignibus à Græcis Canonibus,funt enim duo,qui ipfi inter fe in locis infignibus difFcs« runt, llliid autem quod in latino Canone ponitur,offerri hoc facrificium,ut re^ dimantur uiui amp;!: mortui^nufquam eft in Græco Canone, Repudiandus eft igi^ tur latinus Canonjn quo traditur application contra dodrinam de facrificio ‘ ChriftijÔd de iufticia fidei: infunt alia quædam abfurda, mentio interceffio« nis iandorum. Et Sacerdos cum dicat fe offerte Filium Dei, petit ut oblatio hæc perinde placcat,ut facrificium Abel. Hæc confufè amp;nbsp;ineruditc ab indodo aliquo congefta apparet, amp;opus habere emendatione omnes eruditi intclli* gunt, Ac profedo reprehendenda eft Epilcoporum negligentia,qui tot fcciK lis,cùmuiderent manifeftoseffeMiffarum abufusplurimos,nunquam dees« naendatione ulla cogitauerunt. nbsp;nbsp;Quantum autem fcelus fit abufus huius Sa«!

cramenti5Paulus non obfcurè fignifîcat,cùm ad Corinthios inquit : Probet fes* ipfum homo : qui indigne manducauerit, reus erit corporis amp;nbsp;fanguinis Do« mini. nbsp;nbsp;Nec dubium eft,multis publicis nbsp;nbsp;priuatis calamitatibus hunc abu«! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t«wip-

fum puniri î Deus enim grauiter idolatriam punire folet, Quare toto pedore oramus Deum,ut mentem det etiam alijs, ut Ecclefiæ in hac tanta re confulere Ucm «U» incipiant,

Quanquam autem hæc ipfa caufa de Miffa prolixius difputari poffet,talt;s men hie fundamenta breuiter complex! fumus.Ritus nofter congruit cum in^ ftitutione Chrifti^cum Paulo,cum totaueteri Ecclefia.Ratio de ufu Sacrament ti ex uera dodrina,de facrificio Chrifti, amp;nbsp;de iufticia fidei fumta eft, Hæc funt certa, firma, amp;nbsp;pcrfpicua,nec euerti poffunt,etiamfi fortaffis aliqui fophifticis argumentis excufare amp;nbsp;fucare Miflas uolent, Scimus enim homines callidos folere errores fucis quibusdam pingere. Sed qui ùolent gloriæ Dei feruire, Eeelefiæ faluti confulere, ueritatem anteferant fucofis 00 fophifticis rationi«“ bus,Id decet omnes quiDeum timent, qui rede inuocare Deum,2lt; confulere Ecclefiæ cupiunt.

Valdèmirati fumus Anglicumdecretum, cum nulla emendatio abufü^ umMiffæ proponatur,tarnen fimpliciteribi ftabiliturpriuata Miffa. Mira* mur Epifeopos aftirmate Miffam neceCfariam effe, cùm circiter annos qua*

dn'ngentos fuerit ignota pnmæ Sc puriori Ecclefiæ, An iHa rcs ncceHams ignorabat In Ecclefia uerecundius pronunciandum crat : Si pn'uatæ Minæ funt neceflar^’æjtota uetus Ecclefia damnatur, Quod uerÔ addicur,populoeas MifTas ad pi'etatem prodefle, ambiguëpofi'ca eft fententi'a,ut ctfiappli'catio non nominatur,tamen error in am'mis populi confirmetur* Deinde eriamli non uoluntconfirmare applicationem, fed tantum ita prodefTe exemplum cen fent,quia populus admonetur ut cogitet de paffîone Chriftf tarnen plus nocet hocfpedaculum^quiainMiffîsPapifticis hauddubiè multiplex ineft idola* triajquare populus ibi adigitur ad idolatricam adorationem : Nam Sacrai mentum extra ufum iuftitutû,non eft Sacramentum» Hæc fententia ueriffinia eft. Ideô optamus,ut liberetur Ecclefia ab idolatria,amp;r ueri cultus reftituanturj propter gloriam Dei falutem populi\

ClVl IBI ADFVERVNT CONTRA SCH VE NKFELDI VM, SEBASTIANVM FRANCVM, et NONNVLLOS ERRONES ALlOS, MENSE

AGANTVR PASSIM ERRONES QJIDAM, C^VI ABDVCVNTPO pulum à cœtu Ecclefiarum, quæ reclè conftitutcc funt, hoceft. quæ nullos habent Idololatricosamp;impioscultusjôdubircc'iè èc pure tradicur Euangeirj dodrina,

Cùm autem Deus uolueritminifteriu Euangelij eflepu^ bli'cum, idq^ ab omnibus ornari conlèruari præceperic,non

dubiumeftgrauiter olfendi Deum contumacia omnium,qui ccctusËcckfta^« rum,quæ reiflè conftitutæ funt,dcferunt, aut alios inde abducunt, SicutChw ftus inquit:Qui uos fpernic,me fpernit,

, Difeeffimus abEcclefrjs Papæ propter manifeftamldololatrjamamp;int^ pia dogmata plurima,qui in Pape Ecclefijs regnat.Atnulla uera caufa eft,qua re minilfterium in noftris Ecclefrjs deferendura fit»

Itacp hortamur omnes pios ut difeant amareEcclefias fiias, 8Cminifteft* urn redle conftitutum non alpernentur, nec audiant Fanaticos ipiritus,qinft2^ terrent cæteros ab audiendis pijs dodoribus amp;nbsp;ufu Sacramentorum in noi ftris Ecclefijs*

ConfM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Intelligimus fpargi femina Donatiftarum, Nam Hypocritæ quidam,qd

g«i(«DoB4= Sd iufticiam fidei ignorant,amp;ciim fint homines ociofi, ueros cultus,hoc eft,oft nyîdrwfffwt= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nçcintelligunt,nec præftantjfaftidiuntcommunes honeftos

mores, amp;nbsp;fimulatione fingularis modeftiæ amp;nbsp;patientiæ, fe ad populum ucndi'i tant, uituperant miniftros Euangelfi fine iufta caula, deinde efirn ceperinthoi mines, ut fit,nouæ amp;nbsp;inufitatæ religionis admiratione, Ipargunt falia dogmai ta,negantefficax elfe minifterium Euangelq,quodiftipublice adminiftranf, cum Paulus dilèrtè dixerirde minifterio, Euangelium eft potentia Deiadfai lutem omni credent!» Item : Fides ex auditu eft, auditus autem per uerhum Dei,

humDei. Spiritus fandus eft effieax per uetbum,Necaflentiendum eftullis imaginationibus de Deo nbsp;uoluntate Dei,fine certouerboDei. Hancuetbi

Dei Sc minifterq glor iam omnes pif difeant agnofeere bC uenerari, ut uCtam be firmam dodrinam bc confolationem retineant.

^Ircumfertur be Schuenkfeldqlibellus, qui negathumanitatem Chrifti poft , conhÀ glotificationem efle Creaturam,ac uituperat omnes qui diflentiunt, eosepSci uenKfeWiw uocat Creaturifias.

Nos inEcclefqs noftris fidelitet tetinemus S’ytubola, Apoftolicura,Ni* cenum,bC Athanafq.bC damnamus omnes errores pugnantes cum his Sy mbo« lis,damnatos àCatholicaEcclefiaChrifti ,Et agnofcimushxc S-ymbola uete tradita efle in uerbo D ei conferipto per Prophetas bC Ap oftolos.

Seimusautemhaneptopofitionem,Ghtiftus eftCreatura,teiedam efle aCatholicis,ptopterea, quia Atiani earn intelligebant de utraepnatura itt Chrifio, qui negabant Filium Dei'xóvop effe'cjxo'2aiovpatri,Sed contendebanr creatumeffe ex nihfio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sd)Hèlfadiw5

Sedhoctempore nondifputat SchuenVfeldiusdeformaloquendi,Sed contendit nAtu gt;nbsp;contenditnaturambumanam inChrifto non efle creaturam,poft gloriftcati* TownM.n5 vti unera,cumqurdemfarearurantegloriftcarioncmfuifle.crearuram.

Hoc delirium improbamus, amp;nbsp;dicimus humanam naturam in Chril^ Sc elTe Sc manerc creaturam, Vt Iohannes inquit : Et uerbum caro facfum dt Itaamp;: nos dicimus cum tota Eccleha Catholica Filium Dei zoyop, coæternum patriaflumfifle humanam naturam ex Mariauirgine tempore confticutoai* uinitus, duas^ naturas unitas eiïe, fie ut una perfona fit lefus Chn'ftus filws Dei,natus ex Maria uirgine» Manet tarnen fua proprietas naturis.Diuina^ coæterna patri, humana eft creatura orra ex femine Abrahæ, ficut prominin dicitjn femine tuo benedicentur omnes genres» Si natura humana in Chrifto mutata eflet in deitatem,ut fingit Suenkfeldius^ iam non benediceremurinK^ mine Abrahæ»

Refutatur autem Suenkfeldius multis illuftribus teftimonijs* lum dicit: Natus ex Maria uirgine,amp; deinde,fedet ad dextram Dei PatrisP“^ idem natus ex uirgine fedet ad dextram Dei» Et apud Lucam, Ecce manus pedes meos^quia ego fum^contreeftate me amp;uidete,quia Spiritus carnem fa non habet.Et Rom»i» De filio fuo nato ex femine Dauid fecundum earnin’*

Etfi autem Sc nosinuocamus amp;prædicamusChriftumDeumamp;ho^’^ nem, fedentem ad dextram Patris, Sc agnofeimus humanam naturam intw* bill gloria ornatam Sc immortalem elTe, tarnen efle naturam humanam tarn ex Maria uirgine,ex femine Abrahæ afErmamus,ideocp creatam fatemtigt;^ Sc prædicamusj eo^ confblationem habemus in Chrifto» quia fratrem nbsp;nbsp;1^'*'

mus,amp; os ex oflibus eius, Sc pontificem zx hominibus afrumtum,qui utptrp^^ tuo pro nobis interpellât, ita perpetuo eft Pontifex Deus Sc homo»

Repudiamus igitur delirium Sucnkfeldq qui fi faterur Chriftum Deum Sc hominemæur negat humanam naturam effe creaturam'?' Si uocatt’'^ aturam tantfim naturam mortalem^cur nouo modo loquitur Sc conturbatE^^ clefias C Nos creaturam uocamus ufitato more res à Deo conditas ex nihiloj^ ab his ortas»

YPRIANVS EPISTOLA III. LIB. II. IN ADMINISTRATIONE ius Sacramenti,nihil aliud quàm quod Chriftus fecit facerto“^^ bemuSjFaciteinquithocinmeam commemorationem. minus autem deditpanem Sc poculum difcipulis, atep^J^J^;

Accipite, manducate,hoc eft corpus meum, Accipite abiDi* tCjHiceft fanguis meus» Quandoigiturhocmyfteriumcd^/

bin dißribua-- brandum eft, oportet conuenire difcipulos Chrifti, Sc Sacramenta ilia difti* buere,ficuc fecit Dominus»

Tempore Apoftolorum Sc poftea^circiter 400» annos in Ecclefijs bratifsimis fuit hæc confuetudo: Vna Miftacelebrabaturp'n qua cum fadætP fènt orationes S^concio^pluresfumebantSacramentum corporis ^fangu^ nis ChriftijNec fblebant fieri Miffæ fine plurium communione^fèd accedeba*: pfijSe ufii Sacrament! fuam fidem excitabant Sc conRrmahant^ Hie mos mus conuenit inftitutioni fa(ftæàChriftoipfo,cùm dicitur, Accipice,manflU* cate,Hoc facite in mei recordationem.

Hine Pautl.Cor JO, More fui teporis defcribens addic Ce à Domino accc^ piffe^quod tradidit : Difcerni't bane ccenam à profana,8^ monet hune morem non efle înuentum humanum, fed rem diuinitus inftitutam 8C ordinatam, èc darè iubet fimul fumere in publico cœru, Conuenientes ad manducandum, inquit,cxpc(flate uos mutuo. Item,Vnus panis, unum corpus multi iumus,O4 nines enim ex uno pane participamus, Ergo hoc myfterium cûm multi conucs« niunt cekbrandum eft, Nee tarnen plures panes, fed unus panis frangatur, Nam diq't omnes de uno pane participamus,non, Aliqui de hoc, Aliqui de a^ I’OjUthodiein uno coctu multæ Miflæ habentur: Multo minus uero conpruit, multjs conuenientibus ad hoc iacrum, unus tantum de hoc pane 8C poculo participet,

Hunc morem diu manhfleinEcclefijs fine ullis priuatis Miftis teftatur ctiam Dionyfius, qui multis uerbis deftribens ritum Miflæ, narrat talem fu* ilfe communionem plurium,

Clemens: Tot in altari holocaufta oflèranrur,quot populo fuffi'cient, Nicena Synodus præcipit hoc modo : Accipiant Diaconi ftcundum or^« dinem poft Presbyteros, ab Epifeopo uel à Presbytero facram cômunionem,

Hinc apparet unum fuilTe, qui cæteris Presby ten's, Diaconis, amp;nbsp;populo porrigebat,nec fuifle fingulorum presby terorum peculiares oblationes,

Chryloftomus ait: Sacerdotem ftare ad aram alios accerfentem ad coni:* munionem, alios arcentem,

Capit, Perafta, Dift. 2, Sic ait: Perada conlècrationc omnes communias cent,quinoluerint Ecclefîafticis earercluminibus, Sicenim etiam Apoftoli ftatuerunt,

Auguftinus Iib,2,Retradionum:Vthymni de altare dicerentur de PfaI morum libro, fiue ante oblationem, fiue cum diftribueretur populo quod fu^s iflèt oblatum.

Item : Omnibus tarnen Dominicis communicandum fuadeo, fi tarnen mens in affedu peccandi non fit, Item ad Paulinum : Fiunt orationes,cùm ib lud quod eft in Domini menlà benedicitur, amp;nbsp;fandificatur, amp;nbsp;ad diftribuen^lt; dum comminuitur,

Chryfoftomus in Epift, ad Ephef, Homilj, feribit: QuicunCp myfterio^ rum confors non eft, impudens amp;nbsp;improbus aftat. Et : Qui non dignus fit conimunione,cùm ait, etiam indignum efle precatione, Item: Quomodo,cuni manferis,de menfa ifta non participas;’

Item : Non ut in ueteri lege partem Sacerdos, partem populus comede^ batjSed nunc unum corpus 8ó unum poculum omnibus proponitur,

Cyprianus de lapfis: Vbi uero folennibus adimpletis,calicem offerreDb aconus præfentibus cepit, amp;nbsp;aduenientibus cæteris,locus puellæ aduenit amp;c.

Ex Concilio Toletano : Poft orationem Dominicam óóc, panis amp;nbsp;calis« cisbenedidio in populum Iequatur,amp; turn demum corporis 8ó fànguinis Do mini Sacramentum fumatur, eo uidelicet ordine,ut Sacerdos amp;nbsp;Leuita ante ab tare communicent,in choro clerus, extra chorum populus,

Inutroqp Canone Græco amp;nbsp;Latino uerba teftantur, fuilTe morem com;* municandi pluribus,ut cum dicunt: Sacramenta quæ fumfimus amp;c.

REFVTANDAS PR7ESTIGIAS SOPHISMATVM E C CI A» norum iiiprteci^uis doUrinæ Chrißtänorum capitibus.

OSTER ARTICVLV5 DE FIDE IN SVMMA HOC DIGIT, detur nobis rcmiflio peccatorum propter Chriftum, non pro^ pter proprias uirtuces,Ec quod hoc oporteat credi. Negateha^ duas propohdones eft conrumeh'a affi'cere filiuni Dei uiäb mam, eft Chriftum iterum crucifigerc,eft fimus in huius fententiæ defenfione firmi.

Concedithanc propofidonem Eccius: Grads iuftificamur, Sed non con* cedit hancî Sola fide iuftificamur, Intelligit enim iuftificari de mfufione ui^ turnjic fi dicerec, Grads donamur uirtudbus, Non autem donamur fobno^j Sen, non fola fides eft donum»

iußißcdri lt;lt;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus intelligit iuftificari pro reconciliari, ftu, confequi remiflion^’’’

pud Paulum, peccatorum Sc acceptationem coram Deo» Et cum ait G R A TI S,refert pa^ƒ ticulam ad indicium noftræconftiendæ de uoluntate Dei : Non tantum oæ putat, quod Deus gratis donet, fed addit,F IDE, lubet noftras confcituuas ftatuere,quod gratis accipiamus : lllud autem eft credere» De certitudmeno^ ftrarum confcientiarum agit,non agit de prædeftinatione»

lußificatione. I ft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod particula GRATIS quærat de caufa propter quam acap^**

1mus atfEtri/j, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Vtrum propter filium Dei, an propter noftram dignitatem item an poftea placeamus propter filium Dei p-iciTup, an uero propter pmptt^ am dignitatem Dicere G R A TIS, eft dicere,propter «r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viop'nn?^^- *quot;ƒ

hoc dicitur,uc nos fic ftntiamus,8C hac fide beneficium accipiamus. Non^bP mus, quod DEVS, nobis ignorantibus 8i non applicantibus fide Chrifti,fic conuertat nos: ut dicere poflemus,Deum grads propter Chrifti»^ dedifte pacem Aegyptijs» Sed ideo dicitur, GRATIS fide propter Chn* ftum,ut nobis applicemus,iuxta illud,Ipft eft nobis iufticia,redemtio Sic. HI. ' Paulus dicit nosimputationeefteiuftos, Ergopardculam GRA* TIS, non tantum fic intelligit,quod ante conuerfionem grads recipiamur,at poftea placeamus propter proprias uirtutes tSto îvapyésf^o/j. nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Viuo in fide filrj Dei: DefineretChriftusefle Mediator poft

tas uirtutes. Manet autem Mediator,ut propter ipftim placeamus: Quia fem* perrednendaeft hæc fentenda. Qui gloriatur, in Dominoglorietur» Item, Non iuftificabitur in confpeftu tuo omnis uiuens. Item,Si iuftificarent uirtu* tes amp;nbsp;opera poft nouitatem,etiam top J'aSiJ' iuftificaftenc cercmoniæ : nam obe* diendain his tarn neceflaria erat, quam in moralibus»

V. Imaginado adueriariorum eft tantum Philoibphica : Neganthoffli* nem efte iuftum propter uirtutes morales, Sed cogitant eftè iuftum propter uirtutes Heroicas ortas ab afflatu. De Chrifto nihil dicunt »Hæc funt Plato*

S^C^^UEKTI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20;

VK Sed omnium argumentorum^vEpyisarop k^quod oporteat addi FI^ vi. f)E:Quiatextusclarèdicicde promiisione,promifsionem oporterc accipi fide. Rcmifsio eft: promiiTa ac reuelata, non propter legem Credendum iuranti Deo: Vino nolo ego mortem amp;t,Qui non credit mendacem facit amp;cgt; VII, Quotidieinomniinuocatione cogitandum j Quomodo Deus exlt;s audiac, cum dicatur, peccatores Deus non exaudit,

Videturautem certaminis fore magis de altera parte/ÓTiH /aivorKg mereturuitam æternam.

fem, TTcevTEg H/J.a.proi}, usEpSvroót tnç Item, (Pià tSto Èk, TTiSEWç'iva jtaTK X'^P'P Item, ttSh itauXHcriç j o^ek.AeicÔ’k.

InEphef. Tjl'xapgt;?t (Ticraa'ixivoi lt;Pià ttisewç ouk v/J-iap. 0eS to (Twpop, ouK. 0^’Épywpj'iv« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kaù»

Chn'ftus meruit nobis gratiamamp;gloriam, Bonauentura; Vnde in fola fide pafsionis Chrifti remittitur omnis culpa,

Bonum argumentum quod non propter fêquentes uirtutes fit iuftus Da* uid, Quia Paulus ait etiam circumcifionem non elTe iufticiam,

Ore fitcohfefsioad falutem, Item,Beati qui perlècutionem patiuntur proü Rtfututio pteriufticiam. Merces ueftra copiofa eft in cœlis, Recipiec centuplum,ôd ieiiionumde pofthancuitam.uitamætcrnam.

Vita æterna dicitur merces. Ergo nouitas eft meritum. Valet confequen^ä tia ex natura correlatiuorum,

Nego confequentiam, Quia merces hie fignificat compenfarionem non debitam propriè propter hoc, Sed quæ propter aliud’iJ'iwg tud Kupfeg «ri'æoTea.

Operibus eft promifta uita æterna, ergo opera merentur uitam æternam j Vt fi dicerem, pugnanti eft promilfum præmium. Ergo pugna meretur præ# mium.Refpondeo,Sequeretur in æquiualentibus, Sed primum nego pro* miftam elTe operibus tanquam proprio precio feu merito: fed cum propter aliud detur fimulfit compenfatio pro illis, Vef Concedo antecedens de ope# ribus fide faeftis : His promittitur non ut proprio feu æquiualenti precio, fed quia fide iam font hæredes promittitur etiam hæc compenfatio, quæ tarnen eft gratuita,

argumentum. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Non nudum repcriri eft necelTarium ad falutem 2, Cor, $, Non nudum repcriri eft noua obedientia,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 0UTWÇ.

Refpondeo. Noua obedientia fidem fequens eft neceflaria ad tiitam æter* nam, non quod fit preciumautmeritumuitææternæ,autiufticiaquæpofsit opponiiudicio Dei, fed quod fit effeétus, feu nouitas coniundfa fidei, feu de* bitum neceflario fequens, placeat, quia perfona iam eft accepta,

Pïàïm* ludica me fecundum innocennam meam. Ergo eft innocentia amp;nbsp;propria iufticia, quæ poteft opponi iudicio DeijSd digna uita æterna»

Reij3ondeo, Concedo eftè propriam iufticiam placentem Deo poftquani fide recepri fumus, amp;nbsp;agnoftimus earn, quanquam imperfedam, placers, Ac deinde concedo efte dignam præmio. Vel (ic t ludica me Deus fecundum in* nocentiam meam: Vel perfonalemjfic nego : Velminifterrjjficconccdo.Quia rails orans intuetur promifsionem minifterio fadam.Alibi dicitur PlaIm.yS* Nememinerisiniquitarumnoftrarum propter gloriam nominis rui. Irenii Seis infipientiam meam

Propter iufticiam datur uita æterna. Ergo propter men'tum, Negoconfc* quentiam, ÔC ratio eft. Quia ilia ipfa. iufticia eft gratis acciperc imputationcnii

Relpondeo» Non allegatmeritum, fed caulam cui fada eft promiGio.i« eft, allegat fidem quæ mifericordiam quærit debiram propter promifsionen’* V el, allegat minifterium, rogat ut feruet miniftrum^ ficut Dauid orat» Cufto* di me quia fandus fum, fcilicet ianditate minifterij, ftu uocationis» Itcm,'^^^ ua me propter innocentiam meam, fcilicet, non perfonalem fed caufæ am *

do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defendendum

p^uareßtre Vt conftientiæfirmam habeant conlblationem, ftu, ut tollatut tinetidd exclu* j‘q

fiuagratis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt uera inuocatio amp;nbsp;ueri cultus præftentur, '

111L nbsp;nbsp;Vt retineatur diftrimen Legis, amp;nbsp;promiftionis, quæ eft propria Eu*

Quod fi dicat aliquis : Paulum non excludere infulas uirtutes, led tantu’” opera Legis, id eft, ea quæ docente lege fine Spiritu iàndo fiunt, atq: detrahc* re legi iuftificationem tantum in earn fententiam : Ergo iuftus erit quifqp’'^^ pter uirtutes TrvEu/xaWg : Et dicat has communi appellatione uocari fideffl»

Ex hac imaginatione tarnen (fi dicas Paulum habere remiftionem propt*^'' proprias uirtutes) Sequitur eum non habere remiisionem propter Chriftum-Id urget Paulus dari remiisionem propter Chriftum,non propter noftrasuir* tutes, fiue lege docente fadas, fiue poftea donatas» i, Corinth» I. Iple eft nobis iufticia, redemtioamp;c» 2.Cor.y»Vtinipfofiercmus iufticia» Item: contendit nos imputatione iuftos elfe. Ergo intelligit, Ibla fide, non proptcf noftras uirtutes nos iuftos elfe»

Si eft dicendum de Paulo renato ; pendet quæftio ex altera, uidelicelj in Sandis maneat peccatum»

U U ZV 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZI L L Z r M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207

Hic Thomas dicit, quôd homo mereatur propter habitum gratiæ de con^ digno,8tpropterliberumarbicrium,Ergo fierce incertitudo propter uicio^ fam naturam,

Expende didum : Meritum nihil eft, nifi præcedente gratia. Ergo prius habet remifsionem: Et tarnen non dixerunt unde habeat,

Homo femper habet opus rcmifsione,Ergoftmper fides præluceat,fem* per tentât Mediatorem,femper feiat fe placere non propter fuam dignitatem, fedpermifericordiam,iuxtailludj Bead quorum remiffæ funt iniquitates, SC quibus non imputacurpeccatum. Item, Nihil mihi confeius fum, fed in hoc noniuftificatusfum. Item, Non intres in indicium cum feruo tuo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item,

Qui gloriatur in Domino glorietur. Item, Pro hac orabit ad te omnis fanctus. Item Daniells 9, Tibi Domine iufticia,exaudi nos propter Dominum,

1, Transfert meritum Chrifti in hoc opus facerdotis, uel certè commune Applicatio du cat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phcitcrpKg,

H. Tollitdoélrinam de fide, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gelio,

III. Non eftapplicatiofacrificq,fed fi fiat diftributio, fit applicatio ut Sa* menti.Et diftributioacrecordatiofüntEflentialia, Applicatio eft per mini^ fterium uerbi, 2, Cor. 5, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;upgt;“ptop xôyop -nïç nara^i^ayH^.

Omnis cultus non inftitutus in Euangelio refjeiendus eft, iuxta illud, Fru« ftracoluntmemandatishominum.Oblatioamp;applicatio non funt inftitutæ in Euangelio. Igitur funt renciendi cultus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mtionew ; quot;

Applicatio pugnat cum Euangelio dupliciter, 1. Transfert meritum Chrifti in opus facerdotis. Contra textum,Vna oblatione coiummati fumus, 11. Tollitdodrinam de fide :fingitur quod opus facerdotis mereatur remift fionem peccatorum facienti alijs,

Tantùmconfequimur remifsionem peccatorum propria fide, quæ ftatuit propter Chriftum nobis ignofei, Ergo non confequimur propter opus leu meritum facerdotis,

Nulla eft applicatio nifi per uerbum Sacramentum, Hicnonfitexhibitiouerbiamp;S Sacramenti,

Ergo non eft applicatio, quæ eft ufusSacramenti, non eft opus meritori* urnali)s:Quiafibiquifcpapplicatfide,prodeftfingulislua cuieg fide,Nemo poteft alter! applicare, fed fibi unufquif«^ applicat fide xsq lt;î'ià ov/j.^óA'ö p-sTaXK« 41p. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

20S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C01SLT(I{^ ECCl^K

Nemo potcfl applicare alten jiiifî quidaffidem* Solus Chriftus dat dem, Ergo amp;c.

Omnia fàcrifîcia ceremonialia ceffant in nouo Tcftamento, iuxtailW, Hoftiam ÔC oblationem noluifti, Item, Offerentes Ipirituales hoftias,

Epi'ftola ad Hebræos inquit : Neq^ ut {à?pè ofFerat lemetipfum. Item, lant tion eft oblatio pro peccato,

PoGta applicatidne pro uiuis mortuis in ccena fit opus prorfus non I'n* ftitutum à Chrifto, Sacramentum extra ufum inftitutum à Chrifto definitcflc Sacramentum, ut iam ludaica circumcifio non eft Sacramentum, Ergo oWa^ tioinpriuatisMi'fsis eft Idolatrica,

Arÿimtnt^ I* Non pofTumus plus facere,quàm quod fecitapx/£p£uçnofter, Cfirifcs contra oblati-. Pontifex non obtulic panem amp;nbsp;uinum. Ergo nec nos debemus, oncm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vrgenda ratio Sacrament!, ratio Teftamenti. Sacramentirationç

accipimus, non offerimus, nec habet Saccrdos poteftatem applicandi,fedfbi quii^ fide applicat. Item,inftitutio eft communis pro Laicis amp;nbsp;Sacrificu^^* Laicusmon offert nec applicatalqs. Ergo nec Sacrificulus, Ï11, Si non eft applicabile opus, Ergo non eft opus priuatis Mifsisgt; quibus ftmper hie error eft, quod oblatio ualeat pro alijs, femper maiiet fuafio ualere oblationem pro alijs, Ï111, nbsp;nbsp;Omnia ceremonialia facrificia ceffant in nouo Teftamento.

bræos : Neep ut fæpè offerat fèmetipfum. Item, lam non eft oblatio pro cato. Item, V na oblatione confummati fumus,Præterea Papiftæ tribuunt oh^ îationi quod tribuendum eft fumtioni, Item, Cœna eft exhibitio promiffi^^ num Euangelr), Ergo non eft facrificium legale fed ceremoniale, V♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Repetenda hiftoria ueteris oblationis, Oblatio fit, uel Deo ad gratis

arum adionem, uel populo ad recordationem, Veteres offerebant pro bcde^ fia, id eftjUt diftribuerentur ilîæ res pauperibus in Ecclefia, Et qua? offercban«’ tur in gratiarum aeftionem, non redibant ad ulus offerentium, Offerimiispt^ S, Laurentio, id eft, gratias agiraus,

I, Die quod hæc tota declaratio pugnet cum Canonc : Ibi orant pro Chn^ fto,non fiftunt eum patri,amp;dicunt hoc lacrificium prælèns ualcre ad remiflio* nem,

III, Nonpoffumusaliudlàcrificiumofferte,quàm quod obtulit ChriftüS Pontifex, Chriftus Pontifex non obtulit panem amp;nbsp;uinum. Ergo nec nos, II II, Omnis offerens offert aut dona pro peccatis,aut offert rem tias, Sacerdos non offert donum feu preciü pro peccatis,nec dici offerat ipfum Chriftum gratias agentem,aut tanquam a-v^o'^op Tsg Ergo nihil offert,

Tune fit Sacramentum cöra omnes caufe concurrunt, Sc fèruatur intentfo coMrd ‘repot cius finis qui inftitutus eft, con fequendi: Vr,fi quis uceretur Bapcifino magicè ßti^nem, am promorbiaIicuiusdepulfîone,iamnoneftecBapnfmus*Cœna fit ad fumen#“ nem^^^do* dum. Ergo tune tantum Sacramentum eft,cùm accedit fumtioi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationem ptm

In Sacramentis debet eftet certitudo. In adione tantùm eft certitudo* Er* go tutiffimum eft aâione contentum efle,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IIL

Præfentia eft uoluntaria,non eft conuerfîo Pbyfiça,aut locaïis incIuEo, Er# go eft aâionis præfentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111L

Deus non eft alligandus^ubi iplè fc non alligat, Chriftus non alligauit {ë ad panem extra ufum,Quia adeft propter hominem,non propter panern gt;

Chriftus adeft hominis caufa, non propter panem» Verba recitantur nort propter panem, fed propter auditorem,

Sacramentum conftat uerbo figno, quæ in ufii non debent diuidi. Fit diuifio cùm datur panis fine recitatione uerborum, fineconcionCjErgo eft ab* ufus.

L Omne Sacrifi'cium ceremoniale eft applicandum» Hoc eft iâcrificium ceuf j^eßadtiö06« remoniale, Ergo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ieélionum dé

Refpondeo, Primum nego Maiorem, Omne Iâcrificium ceremoniale eG» obUuonét feapplicandum.id eft, meritorium remiftionis : Sed hoc eft applicandum per diftribudonem. Deinde nego Minorem, Quia oblatio non eft inftituta, qua retinetur differentia operis Laid amp;nbsp;Sacerdotis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;,

111L Gratiarum adio fempereft bohum opus, Hæc ceremonia principal!# ter eftgratiarumadio, facienda, ficut in lege madatio quotidiana» Ergo eft bonum opus ♦

210 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) JS 5) £ 0.

inftirufa,Ncc eftfecordati'oproaïqsjfèdunufquifc^ pro fe recordari debet Non eft inftituta principaliter propter recordarionem woquot;as-£p ifyofj, wfWff ■z^apa/j-û^iop, eft donum aiqs dandumadfidemexcitandam,ad confoladoneffl» Item, eft inftituta ut plures fumant i. Corinth, lo,

I, Applicatio Papiftica pugnat cum ratione Sacramenti, Quia diftributio fieri debet,

Î I. Sicut opus nihil poteft fine fide Jta applicatio nulla eft fine fide, III, Applicatio tradita in ftripturis eft ufus Sacramentorum, in quô Utens Sacramento,pcr id fibi applicat beneficium Chrifti fide,

Ï111, Opus in uel ab alio,fadum non eft applicatio pro aliotVt BaptifmiiS Petri non eft applicatio pro lohanne, Igitur milTa non poteft fic applicari,

N VERA INVOCATiONE NECE^SE EST COSIT ARE, Q^VID AUO* quaris,quid fit DeuSjSCquomodo ft patefecerit,ante,amp; cut uelit exaudire tuos gemitus, amp;nbsp;quod uelit difterni ab omnibus commenticijs numinibus,amp; ab omnibus creaturis, Quarepri^ mum omnium tenendæ funt definitiones fumtæ ex teftimo^ _______nijs diuinis,quæ nos comonefaciunt, amp;nbsp;quid fit Deus, amp;nbsp;modo uelit agnofti amp;nbsp;inuocarijamp; quo diftrimine cogitandæ fint perfonæ,^ ftiungenda fit inuocatio noftra ab Ethnica inuocatione : Sit igitur hæc dcHnw tio prima.

Deus eft clTentia ipiritualis, æterna, inrelligens,alia à creaturis omnibus« ueraxjbonajiufta,benefica,caftajmiftricors,liberrima,immenfæ iàpiennæ potentiæ,iraftens peccatis,Pater æternus,qui filium ab æternoimaginemfua genuir,amp; filius imago patris coæterna,amp; Spiritus fàncftus procédons à pâtre amp;nbsp;filio,fient patefafta eft diuinitas certo uerbo ôd teftimonrjs diuinis,quôd pa* ter æternus cum filio Sc Spiritu iàndo condiderit ccelum amp;nbsp;terram, amp;nbsp;omnes creaturasjôc adfit omnibus creaturis,quoad conftruatione, amp;nbsp;colligat fibi in genere humano Ecclefiam æternam, prop ter Filium amp;nbsp;per cum,SC fit iudex iu^ ftorum Sc iniuftorum.

Te/linwmdp4 Cùm igitur inuocamus Deü,cogitcmus ubi amp;nbsp;quibus teftimonijs CeCe Deus i^uocat^on^ p^tc£ecent,ut in Baptifmo Chrifti,amp; difternamus eum ab omnibus creaturis, cogitanäafunt SC agnoftamus qualis fit,et difternamus perfonas, ficut nobis reuelatæfunt, Q^omodofint nbsp;nbsp;nbsp;Pater cum Filio Sc Spiritu ftndo eft condicor et conftruator omnium ere*

pAttfidietYts aturarum,et uult agnofti Filium SdSpiritumfandum, Sicautem Filium no* perjotut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patefecit, quód fit is,per quem dicic decretum de Creatione SC Redemtio*

ne,amp; quod hic Filius conftitutus fit mediator,amp; initiö protuleric Euangelium ex fihu æterni patris,oftendat patrem,ÓC conftruet minifterium Euangelij, certo tempore aflumta humana natnra,fit fadus redemtor,amp; quod propter hunc

ter amp;nbsp;filius eflEundant Spiritum fantflum, qui immediate eft læticia, qua Deo copulamur, Sicut inquit Paulus: Accepiftis non Spiritum feruicutis ad timo# rem,fed Spiritum adoptionis filiorum^quo clamamus Abba pater. Item 2. ad Timotb. 1. Non dédit nobis Deus Spiritum timiditatis, fed roboris, diledi# onis ÔC caftitatis. Ita difcrimina perfonarum piè cogitemus, amp;nbsp;fuas proprieca«« tes fingulis attribuamus, nec exiftimemus ociofa uocabula elfe Filiu 80 Spiris« tuin fanctum,aç de fingularum perfonaru proprietatibus poftea plus dicetur.

Non GcinuocatXenopbon,qui etiamfi cogitât,Deum elfe unicam cffcnti# am Sc perfonam fapientem,ueracem,iuftam,beneficam,uindicem {celerum,ta^ wluiiMsüei^ men non poteft ftatuere,an SC cur exaudiatur, imè dupliciter errat, Só de efleni« tia DeijÔC de uoluntate Dei. Hac diftributione utamur docendi caula, ut me* lius cogitemus,quid Gt idola cominifci.EtG enim dicuntEtbnici Judæi ÔC M.a* fiomeUftæ,fe hoc nominate Deum,quod eft intelligens eflentia,æterna,bona, iufta,omnipotens,conditrixmundi,tamennegantbunc elfe uerû Deum, qui fe inEcclefia patefecit,qui affirmât effe unam effentiam diuinam, côditricem. Pattern, filium Spiritum fandû. Aberrant igitur à uero Deo,qui fe certis et illuftribus teftimonqs patefecit,8ô Gngût fibi aliquid effe Deù,fine patefadio^ nediuina,8c alq alios furorescomminifcuntur,utStoicicogitantDeumeffe mcntem infufam raundo,quæ non poffit aliter agere,quàm Gcut cient fuos mo* tus caufæ fecundæ,

Poftea errant Etbnici,ludti,Mabometiftç,8c alqboftesEuangelq etiam de uoluntate Dei,quia ignorant tAediatorem ÔC promiffiones,ac 4ubitant,an relt; cipiantur Si exaudiantur à Deo,8lt; quancp in rebus fccundis ocioft cogitant fe Deo cuïæ effe,tarnen poftea in iudicio,aut doloribus, fuam dubitationê tentur,uelEpicureifiunt,uelirafcunturDeo,acfremûtaduerfus iudicift eius» Hic igitur neeeffe eft teuere dodrinam fæpè repetitam àfilio Dei,(ÿn non bonoratfilium,non bonoratPatrem.ltem,Nemo uenitadPatrem nift per fi* Nonrcflè dj. lium.ltem,Hæc eft uita xterna,ut cognofcanttefolum uerumDeum,£lt; quem mififtilefumeffeCbriftum.ltem,Siquisdiligitme, fermonem meum foua* bitjSC pater meus diligeteum,Sc ad eum ueniemus, Se manftonem apud eum faciemusAtem,cùm non uoffet muudusDeum per fapieutiam ,placuit ei per ftultamprxdicatiouemfaluosfacerecredeutes.Quinovt credit in ftlium,ita Deimanetfuper eum.

Hæc bC ftmilia dida affirmant non redè aguofeiDeum fine noticia KPedi« atoris bC promiffiouum. D ifeer nuut igitur Eccleftam à exteris geutrbus, bc in ueraiuuocatioue,ftngulx perfoux iutueudx fuut, bc cogitaudum eft, qux ffut officia,bcquxftugularumffutproprietates,iuuocas ftmul Patrem xteruum, ffVium bC Spiritum faudum ,bC aguofeis eos effe uuam effentiam diuinam ,con* ditïicem r erum, bc opitulatricem,ftmul etiam credisE ilium effe miff um, ut fit propiciator, propter quem tota diuiuitas te recipit bC exaudit, bC qui eft patefadorEuangelq, bC reuera eft efficaxin corde tuo cum uoce Êuaugelq te fuftentas ,in qua cernis uoluntatemDci, bc effundit Spiritum faudum in cor tuum, bc Ixticiam bc motus Deo conoruentes accendit iuxtadidumxDe \ Spiïitufandofuo dabituobis,

\ Pïimùtn autem fint in confpedu teftitnonia ,qux affirmant unam effe \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ün nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effentiam

2J2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)E

efTentiam diuinam, ærernafn, l’mmenfæ fàpientiæ, potenti'æ, iuftidæ boni^ Teflimonu- tatis^ creatrîcem cceli ÔC terræ, angeïorum 8c hominum, aliarum rerum

fandus. Ita dicitur de unicate Eflentiæ. Deut: 6, Audi llracl, Dominus D«* us nofter. Dominus unus eft, id eft. Hic Deus qui in Ifraèl patefaftus eft fuo ucrbo, amp;nbsp;qui populum eduxit ex Aegypto,iblus eft Deus, ÔC non aliâ mentitia numina, quæab alrjs gentibus nominancur Drj. Quare in textufcH^ pcum eft, Deus nofter, id eft, parc fa eins in Ifraël, hune uerum Deum agnofö’ to, nbsp;difeernito ab omnibus alijs gentium commentitrjs numinibus nbsp;Idofe

Eft autem adoratio confefsio, quod ilia fola eflentia quam alloqueris ut fiJorätio quid Deum^uerè fit tails, ut fijprà in deftriptione Dei didum eft, Sgt;C quod exaudiat propter filium, ac propterea ab hac fola omnipotenti eftëniia, fapienti èé bo* na,mens petit auxilium,amp; huic agit gratias,id eft, fatetur quod ab ca acoopo* périt bona, fatetur item quod huic foli eflentiæ fumma obedientia UcbcatüG^ de quod uerè puniat contemtum*

ïeboM appel-, Sciant autem iuniores appcllationem propriam cfTe ueri Dei Jafiopropm xfri primis Patribus, amp;nbsp;in Ifraèl, qua initio uera Ecclefia diftinxit foam inuocä* Df» patefadi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab Ethnica, ficut nos dicimus. Deus qui te patcfecifti miftb Filin

Hue iam addantur plura teftimonia, ut Deut: 4, Vt foias quod Domri^'® eft Deus, de non eft alius præter eum. Deut: 32» Vidftc quod ego firn foIuSj^ non eft alius præter me, Efaiæ 4^, Ego fum Deus, de non eft ullus præter me non eft Deus formans Iucem,amp; creans tenebras, Item, Non eß^Ü* us Deus præter me,Deus iuftus de faluans non eft præter me,

Teßitwnia de nbsp;nbsp;nbsp;CoIIigantur de de fingulis attributis Deo, perfpicua teftimonia, ut

QHJndo uni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UOluit fecit,

tas tribuatur Monendi font de hoc iuniores, ciim opponitur Deus creaturis, fit mentio Dfo er ^»wn^unitatis, quia una eft eftentiacrcatrix,amp;fimul tres perfonæ font ilia creatris do difeernan^ effentia^ fcdperfonæ dilcernuntur,cùm diuinitas intra fefe defcribiturjamp;cui”

vfuf uocaiuli nbsp;nbsp;nbsp;Hic autem dicendum eft de uocabulo perfonæ,quod in Ecclefia aliter ufut

perfona, patLir, quàm in ueteri lingua Latina, Græci magis perljîicuè locuti funt,4^’* nominant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, fobfiftens, quafi dicat, non tantùm imagination^

cogirandum,fod re ipla fubfiftens uiuum de intelligens, obfourius eft cum di* cunt u'rrôs’op'/ç, tarnen de hoc nomine multum ula eft antiquitas, pro eo quod di* xerunt vlt;ftsó.pSjjop, Poftea Latinos Græci imitati dixerunt TTpoerwsra^Sed definitie in Ecclefia hæc traditur.Perfona eft fubfiftens uiuum,indiuiduum,intclligenS}

Perfonaquid incommunicabilc, non foftentatum ab alio. Harum particularum dedaratio ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofteafoquetur, Difoernit autem Ecclefia üuc-iap Sc uepfsa^op. Intelligit enim

ova-'ia.p communem eflentiamjæternam de omnipotentem Patris, Filij de Spin* tusfonäi,fodult;p(?apAyo( font fobfiftentesreipfa, non tantùm imaginatione di* ftin(fti,Pater,Filius amp;nbsp;Spiritus fantftus. Hoc enim uult Ecclefia docere,Pä* trem, Filium de Spiritum fandfum difeerni non tantùm uocabulis, ficut multa font uocabula Dei apud Heb: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TW fed reipfa alium fobfiftentem dîe

(De s)eo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;213

Patrenij ali'um fubfiftçntem efle Filium, ah'um fubfiftentem eîTe Spiritum fan^ âum,etiarnfi funto/xoXo'/o;,

pAteræternusefi:prnnaperfonadiuiniüatis,non nata ncc ab'unde proce** densjfcdquægenuitabæternofiliunii'maginem fuani,amp;à qua proceditpr/pio.

Spiritus fanlt;flus,amp; quæ cum Filio Spiritu fando res alias omnes creauit Sc conferuat »

VIlius ætcrnus efî: fecunda perfbna diuinitatis,quæ cft fùbftantialis integra neiPili/d^ imagoæccrniPatriSjC/xoao-wçPam, quam Paterfefèintuens ôd confiderans

ab æterno gignit, quæ nobis quidem fie manifeftatur^ quôd fit perfona, per quam Pater dicit decretum, ÔC totum ordinem creationis ÔC reparationis hoilt; minum, amp;nbsp;mittitur,ut patefaciat Euangelium,8c affumat humanam naturam,

ÇPiritusfandus eft tertia Perfona diuinitatis, procedens à Pâtre Sd Filio, amp;nbsp;. eftfubftantialisamor,amp;læticiacoæterna inter Patrem Fiîium/opioÎ!o-i@gt; ratnodrilio.ct nobisfic quidem manireftata eft, quôd mitratur in corda ptio. çredentium, ut taies motus, amorem amp;nbsp;læticiam acquieicentem in Deo in eis accendat,qualiseftipiè,ficut2.Timoth.i.expreflè icriptum eft,Non dédit nobis Spiritumtimiditatis, fed roboris,dileétionis Dei amp;nbsp;caftificationis» In bis deferiptionibus fempercogitatione compledamur fimul communia attri* buta, quæ omnibus perfonis congruunr, omnipotens, fapiens, uerax, bencf* eus, iuftus, ca.ftus, mifericorst

Sciendum amp;nbsp;hoc eft, tres efle perfonas, amp;nbsp;ncc plures nec pauciores, quia Tres ©■ w« fie fepatefecitdiuinitas, Sgt;C in confeftîone Baptifmi, liæ tres perfonæ nomina# perfo= tim commemorantur æquali honore celebrandæ, de quibus ôô alia teftimonia exferipturis mox recitabimus : Ac de fingulis dicendum eft,quas habcantap# pellationes, amp;nbsp;oftendendum eft tres eflb perfonas,quôd fine

Nomina fiirj : Filius æternus nominatur imago æterni partis Heb, i. Qui eft fulgorclaritatisamp; imago fubftantiæeius,Nominatur amp;nbsp;Verbum loh. i. zy-In principio erat uerbum. Harum duarum appellationum collatio déclarât iw^îgo utrancp, quia enim uerbum nominatur, intelligimusfiliumcogitationegi^'^^'^ gni. Nam Verbum eft aliquid cogitatione natum, amp;nbsp;cum nos homines ali# quid cogitamus, formamus imagines. Cumep noftris uocabulis ufa fit feriptu# ra, nominee filium imaginem æterni patris, intelligi poteft, V erbum fie gi* gui, quia Pater fcfe intuens integram imaginem luamgignit, ôdficfcripie# runtBafilius 80 Auguftinus: Sed hæc nominis interpretatio tantum hoc dicit, quôdnominctur xoyoç relpecftupatrisjinillaçterna generatione.Signifîcat aûc lohanteum dici^toyop amp;nbsp;refpedîu patris, in ilia æternageneratione,amp; refpe# (ftu creaturarû, quia fumit narrationem ex Gen: Dixit Deus,fiat lux,Ôd addict omnia per hune AÓyo/j faâa funt. Item relpedu prolati Eüangelq. Fdius qui eft in fin U

214 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) E T) E 0.

in Gnu patris,ipfe enarrauicnobis» Et lohan, 8, cùm interroganc Iüdæi,Tti ' qui's es,Refpondit ïefus,clwapxlt;!wo^K9^7^a7lt;5ï/p.7/j,]nitio fum hoc quodloquor iiobis: Sit igitur hæc appellatio Aôyoç nobis dulciisima.Quanquam enim uerii eft filiLimcilèintegramamp;fiibfl;antialem imaginem patris,8d efle xôyo/),quia cogitatione nafcitur, tamcn, amp;nbsp;ideo fciamus dici, quia per eum pater digt; xic decrecurù, de roco ordine creationis ÔC reparationis hominum,amp;hæc per* fona immediatemittitur, 8^ad promiisionispromulgationem, ôé ad confer* uationem minifterrj, quia Pater non cognofceretutj niiî edito promulgato uerbo.Loquitur ergo ôd hæc perfona ad patres , conièruat minifteriumjamp; uoceEuangelijdicit confolationem in fingulorum credentium cordibus,S^ monftrat eis patrem,

ScriptoresuetuftipoftApoftoIoSjfîlium iæpè etiam nominant Sapienti^ riliM Mowwd ftimta occafionc, uel ex i. capite i. Epiftolæ ad Corinthios, uel ex Prouer* turd recenth bijs Salomonis 8c Syracide, 8c uerum eft, eodem modo filium nominaripoflt oribM etiam fapientiam, quo Xoyoç nominatur, Sed iuniores monendi funt, non hoc ita ac* e ‘^sy» cipiendum elfe, quaiî Pater non fit iâpiens propria fapientia, fed ut perfonæ ucide. diicernantur, Sciamus Patrem eife peribnam intelligentem propria intelle* (fiionejamp;Filium elle perionam intelligentem propria intelledtione.Magisa^^ tem perfpicuum eft cùm nominatur Aoror, quomodo enim diceret Pater gneret AÔyop, nifi ipfeefietquiddam intelligens 8c cogitans, cùm igitur filias nominatur fapientiaPatris,intelligaturhocuocabulum de Sapientia genita feudiefta quæeftZoyoçlumen de Ipmine, PaulusïoquiturdeSapientia^i potentia patefada in colledione Ecclefiæ, antea enim dixit,Nos prædicamus Chriftumcrucifixum, quemludæi, indicant elfe cncav/a^op, Græci ftulticiaw, opponit igitur antithefin,imô non eft impoftor jNec Euangelium eft ftul^^ fabula, fêd Chriftus eft perfona per quam Deus eft efïîcax, colligit amp;nbsp;faluat Ecclefiam, refufeitat mortuos, ita Ïoquitur de potentia quæ patefit in Eccldîa, non hocuult Patrem elfe imbccillem, 8c tantum Filrj potentia potentem eflè. Sic Ïoquitur de fapientia patefaefta in Ecclefia, Chriftus eft Dei fapientia, ilt;^ eft, perfona per quam nobis Pater hanc arcanam fâpientiam patefacic,quôlt;l hoc modo uelit nos faluare. Sic apud Efaiam nominatur filiusMIft“ Ft/i(« ^pud C V S, id eft, mirabilia efFiciens, colligens 8c feruans Ecclefiam, refufeitans Epùm }wmigt; jyjQj.tyQsj CONSILIARIV S,quia Pater per eum dicit decretum de £0* cui GT conßli^ to ordine creationis oC reparationis, ix poltea hic hlius enarrat nobis hoc ar* canum confilium de reconciliatione* In Prouerbtjs capite 8, et deinceps,pla* cet mihiintelligifâpientiamipfumFilium Dei,fed ab initio eoncionantem in Ecclefia, patefacientem décréta Dei, Legem 8C Euangelium, Sicut inquit, O filft ad uos clamo. Congruent igitur appcllationes Tiôyoç ÔC fapientia de per* fona patefaciente uoluntatem Dei, 8c explicanda fùnt argumenta.

Facilis eft refponfio î Ex puris particularibus non necefTc eft feqai conclu* fîonem, quia uerum eft,aliquam potentiam Dei aliquo modo effe notam gen* ribus, fcilicet effentialem potentiam, oftenfam in creatione, cuius opus eer* nitur,

niiur» Cfiriftus eft aliapotentia jfcilicet, perfbnalis, hoc eft,eft perfbna per quamDeuspotenseftinEcclefiæfaluanone, Sic breuicer refponderi poteft ad alterum argumentum,

Rcfpondeo ex puris particularibus non necefle eft (èqui conclufïonem »Et# fi enim Lex eft fapientia Dei, tarnen non eft uniuerfa fapientia Dei. Chriftus autemperfonalis iapientia eft, per quampatefitEuangelium, quod eft alia fa^entw oei. pientia, non eft uox Lcgis, ut non fequitur, Gentes norunt aliquam iapienti# amDeijuidelicet numéros, Ergo norunt uniueriam iapientiam Dei.

^Onfideratis appellationibus, defcriptionibus trium perfbnarum, coIIp ^gantur illuftria firma teftimonia, in quibus Deus hanc dodirinam pate? fecit, neceffe eft enim de Dei eflentia amp;nbsp;uoluntate fic fentirc,ficut ft Deus pa^ tefecit, ut dicitur lohan. I. Deum nemo uidit unqua, Filius qui eft in finu Pa^« oeefjintis cr tris, ipftenarrauit nobis. Et de Filio inquit Pater, Hunc audite,inuocationem uoluntdte Dei oportet nitiilluftribusdidtis à Deo traditis per Filium, Prophetas ftolos, ideo nota fint firma teftimonia, tradita in fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apo« ftolicis.Hæcininuocationeintueamur,utuerumDeum,qui ft patefecit in his diâis alloquamur, quod uero amp;Ecclefiæ ueteris confefsiones recitamus, CÔ fit, non quôd inuocatio nitatur autoritate Synodorum, aut Scriptorum poft Apoftolos, Sed quia Deus in Ecelefia uoluit efft minifterium docendi, quo uult nos deduci ad fontes, ad Prophetica amp;nbsp;Apoftolica teftimonia, nbsp;ibi

quafi capita dodrinæ indican', ut commonefatfti agnoftamus diuina teftimo« nia. Et Fides ac Inuocatio nitantur perfpicuo uerbo Dei, ficut fcriptum eft, Nifi arafl’ecis mea uitula, non inueniftetis. Et Petro dicitur: Et tu conuerfus confirma fratres tuos, uult Deus excare aliquorum confefsioncm, quibus amp;nbsp;ipfe teftimonia tribuit,ut etiam hoc modo imbecilles confirmentur.

Acingentia certamina de hoc articuloftmper fuerunt, in quibus utile eft confiderare,qui fuerint propugnatores, amp;nbsp;qui fuerint hoftcs ueritatis, uiucn« certimi»^ Jc te adhuc Johanne Apoftolo Ebion amp;nbsp;Cerinthus contenderunt,in Mefsia taiv tiim elfthumanam naturam, amp;nbsp;Deum elft unicam perlonam, quæ nomina#^ ri«t. tur Pater, hoc certamine Iohannes Apoftolus motus,ftripfic Euangelicam hii* Ef’io« • ftoriam,ac ftatim initio refutauit Ebionis errorem, amp;nbsp;perpetuum teftimo# nium nobis reliquit. Deinde renouauic idem certamen Samofttenus, qui ne«« gauitin narratione Iohannis Aóyojj intelligi perlonam ftuvlt;P’s^lt;^z^W» Sed Eccle« fia Antiochenaeum refutauit 0dciecit,acuocatus ad earn cognitionem GrCf« gorius Ncocæfarienfis,qui tunc miraculis claruserat,reliquitteftimonium, quod notifsimum omnibus efft debet, recitatur autem libro 'g. Eufebq pag: 173* Vnus Deus pater, uiuentis Verbi, làpientiæ fubfiftentis imaginis lùæ,integer integræ genitor, pater Filij unigeniti, unus Dominus, fo^ lus ex folo, imago Patris , uerbum efb'cax, Filius ftmpiternus ex fempft terno, Vnus Spiritus Santftus ex Deo fubftantiam habeas, qui per Filium apparuit

apparuit lanólificans, per quem Deus fuper omnia amp;nbsp;in omnibus cognofci^ tur. Deinde exortus cfl Arius, qui non negauit xóyo,ueflè perlbnam, fed nega^ uit elTc natura Deum,amp; contendit T^oyop elle creaturam ex nihilo fadam^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

ovrap. Item fuiffe aliquando patremcöm nondu effet Filius, h/jttou cTt oukk/j.Etat cum non erat, no erat Pater cùm no erat Filius.Itacp poft longa certamina Sy* nodus Nicena damnauic,öd priores furores Samolàteni amp;nbsp;furores Art). Et

’ tatconfefsioNicenæSynodi in Symbolo, quod inde Symbolum Nicenum appellatur, in his difpucationibus illuftrata funt dic'ta Prophetica amp;nbsp;Apofto* lica de tribus perfonis,amp; cdicæ funt confefsiones SancT;orum, qui affirma^ I bant fe dodirinam ab Apoftolorum difcipulis accepiffe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Nota fint certamina Ecclefiæ, confideretur per quos teftes,amp;r quoinodo Symbolatraditafint, Irenæusaccepit do(ftrinam à Polycarpo, Policarpus^ lohanne Apoftolo,affirmât autem Irenæus Aoyo/jfuiffe perlonam,ante(^3f fumfit humanam naturam. Sic enim inquit capite2. libro^. oftenfo rnanift* ftè,quôd in principio Ttôyoç fuerit apud Deum, per quern Xoyo/j omnia fed® ftint, ÔC qui fem per adfuit humano generi,hunc nouifsimis temporibus fecun* dum præfînitum tempus à Patre unitum fuo plafmati, paisibilem homintnt Alexandri fe* niifi'c. Extat amp;nbsp;Alexandri Epiftola, qui antecefsit Athanafium, qui affirniat doârinam, qua ibi refutatur Arius ab Apoftolis acceptam effe.

TAmadiungamusSymbolisteßimoniaexprefla in libris Prophcticis -^poftolicis, tancp inFontibus, Iohannes delcripturus naturas in Chriftoordi** tur à diui'na« In principio erat Aoyoç^ ßc nominat Filium Dei, qui poftea aflum*’ fit humanam naturam, ut ibi inquit ; Ec uerbum caro faÄum eft, Primumau* tem de illa natura loquens, quae fuit ante incarnationem, aIRrmat Aoyop dfe ternum, quia inquit iuilTe ante creationem^ amp;nbsp;sir, omnia per ipfum fada eP fe, hunc Xoyojj nominat Deum, inqujens : Et uerbum erat Deus. Nam Græ^ eus articulus teftatur xoyop collocandum effe loco Subie(fli,amp; Deum locoPræ^

dicati. Nec ambiguitas eft hie in appellatione Dei, narratio enim inftituta eft ad deicriptionem de effentia diuina, ideo intelligatur nomen Dei non de of fichs diuinis, quae gerunt homines, ut alibi dicitur, Ego dixi Dij eftis, fed pro^ prqlsimè de æterna, omnipotente, intelligente, bona, ueraci, iufta, cafta, ef Ri/wf)» deeß conditrice, ficut amp;nbsp;poftea Iohannes affirmât, omnia per hunc 7lt;óyop eflè fentid MîfH/ù condita, amp;nbsp;tarnen dilcrimen effe inter T^óyop amp;Patremindicat,cùmaitîEt

gcnJrf.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;\óyo§ erat apud Deum. Quod autem fit perfona feu vepfs-a/xEvop clarius oftendi*

tur ex ftquentibusjut cum ait. Et Verbum caro fadlum eft,nam Pater non affumfit humanam naturam, quia læpilsimè diicernuntur Chriftus amp;nbsp;Pater, Chriftus ait, ft miffum effe à Patre. Item, Parer uft^ modo operatur, amp;nbsp;ego peror.ffit cum dicitur, Verbum caro fadum eft, non loquitur de uoce euane^ ftente,necaitfadam effeconuerfionem unius lubftantiæ in aliam,fed duas naturas effe unitas mp '^ó-yop^Sc naturam humanam affumtam, quia iæpè dicitur de Chrifto, omnia per eum condita efle, non funt autem res condita’ per na« turam humanam. Ergo xoy®^ adhuc eft etiam poftquam naturam huinanam affumfit,ideo dicit Iohannes : In mundo erac,amp;: mundus per ipfum fadus eft

Et CoIolTj^Omma per ipfum 8c inipfum condi'ta funt,8c ipfe eft anCc omnia, omnia confiftunt per ipfum, EtHebræ»!» Nouiffîmè locutuseftperFilium, quem pofuit hæredem omnium, per quem 8c fecula fecic,qui eft fulgor clarita^ nsjamp; character fubftantiae eius,ferens omnia, ftu geftans omnia uerbo potent* tiæ fuæ per ièipiùm.faciens purgationem peccacorum»

Sunt igitur duæ naturæ in Chrifto nato ex uirgine, 2.oyi^ 8c Humana na* turaaflumta» Eft igitur perfona,8c quidem alia à peribna Patris*

Alia teftimonia multa fumuntur ex proprietatibus Dei, uidelicet ex o* Tt/limonid ex ninipotenria amp;nbsp;inuocatione. lohan» Pater meus uft^ modo operatur 8c ego operor,quæ ille facit ÔC Filius fimiliter» Item, Sicut Pater exufeitat mortuos ÔC ßiij, uiuificat, fie ÔC Filius quos uult uiuificat* In hac concione exprefle affirmât Chriftus, fe una cum Patre create,luftentare creaturam,Ieruare Ecclefiam,red*' dere uitam mortuis, quæ fine ulla dubitatione funt folius naturæ omnipotenlt;î fis propria,

lohan: I o, Ego uitam æternam do eis. Item, Nemo rapiet oues meas ex manibus meis.Item,Sine me nihil poteftis facere,

ColoiT, I, Omnia per ipfiim 8c in iplum condita funt, 8c omnia per eum confiftunt. Eft ergo in Chrifto natura diuina conditrix rerum, ideo poftea in 2, capite dicitur. In iplb inhabitat omnis plenitudo diuinitatis corporaliter, quafi dicatjin alfjs iandis habitat Deus effediuè 8c leparabiliter accendens no uam lucem amp;nbsp;nouos motus.Sed in Chrifto habitat inleparabiliter,amp;fic,ut uni^ one hypoftatica unite fint naturæ, perfonalècuda diuinitatis AoyQ-'âc humana natura aflùmta. Nam ut nos nunc dicimus ufitatè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftu perlbnam: Ita

Multa teftimonia in V eteri ÔC Nouo T eftamento loquuntur de inuoca# tione, ubi firmiifime tenenda eft régula, Inuocationem qua petimus liberatio«« ne à peccatis amp;nbsp;morte, 8C donatiönem iufticiæ 8c uitææternæ,ÔC conlèruatioiJ nem naturæ foil Deo, qui eft omnipotens,tribuendam elfe, quia lôlus Deus hæc donadare poteft,8c ibius uidet corda petentium,8c dijudicat ueram inuo^î cationem à fîmulata,Ideô feriptum eft Matth,4, Dominum Deum tuum ado^ rabiSjSc illi Ibli lèruies, Olèæ, 15, Deum præter me non fcies,8c Saluator non eft præter me, Efaiæ 4 3, Sciatis amp;nbsp;credatis mihi,8c intelligetis quôd ego ipic fîm, ante me fcilicet patefatftum non eft formatus Deus, ÔC poft me non erit : Ego furn,ego fum 8c non eft præter me faluator,

Cùm igitur fit inuocatio ad Meffîam, fateri necelTe eft,quôd fit Deus o^ mnipotenSjUt Pfal: 72, Et timebunt eum donee crunt Sol amp;nbsp;Luna, Hie affirm mat regnum 8c cultum perpetuum efle,Non igitur loquitur de regno politico aut adoratione quæ eft geftus externus, quo præicntibus regibus nos lubijci^ mus, poftea inquit deprecabuntur coram eo lemper, uidelicet petent bona ælt;» ^rna ut Pfalm, 4Ç. Et concupifeet rex decorem tuum, quia ipie eft Deus tuus, adorabunt eum. Plalm: 2. Oftulamini Filium, Beati omnes qui confidunt m co.Efai. ii. In die ilia radix lelTe ftabit, ut fit fignum populis,gentes eum de^ precabuntur,Matth, II, inquit ipfe Dominus, V enite ad me omnes,qui labo^ rafis amp;nbsp;onerati eftis,

Gen. 4 8, lacob facit inuocationem ad Dcum,8c ad angelum per quern Angelm-g««. affirmât fe ereptum elTe ab omnibus malis. Hie angelus eft iple Filius Dei,

milTus ad Ecclefiam,ut femper aliquam Ecclefiam in genere humano col ligatjôi earn cuftodiat,regat ôc feruet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac

2iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© S ® 5 0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ac diligenter eft obfèruanda Leélio Hcbræa in textu^ Pn’miini aHoejui^ tyr Iacob omnes perIbnas,Deus coram quo ambularunt patres meiAbrahaw, IlàaCjftc alloquitur Deum pacefadum Pacribus, amp;nbsp;feiungitfuaminuocatio^ nem ab Ethnica* Deinde alloquitur Filium,Deus pauic me ulcp ad hune dkm» Hic eft angelus qui me liberauit ab omnibus malis* Ita demonftratiuè ponitur angelus, nec inferieur parcicula copulatiua,

Te/limonU de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'J'ajfa teftimonia fæpè multum^ conlîderemus, Sgt;C ut de dodtrina confit^

a^tioite nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si ut accendatur inuocatio, Sciamus hune cultum neceftarium efle,inlt;

tnwocrffionfw. uocareriliu,ôlt;^abcobonapcteredilcamus, etiamquomodo dirigendaiitm* uocatio ad Deum*Sicut Iacob alloquitur Deum,amp; Redemtorem a angeliim» Et Dominus inquit : Quicquid petieritis patrem in nomine meo dabit uobis* Hune efte Deum agnoicamus, hune inuocemus, qui fe patefecit miffo Fih’o, qui cum Filio amp;nbsp;Spiritu iàncTto condidit omnia,amp; petamus,ut propter Filiuin nos exaudiat, per eum nos gubernet conièruet.

Keßiai noMÙ Item in ueteri nbsp;nbsp;nouo Teftamento nominatur Meftias filius Dei,amp;

ttAturfiliui cernitur hic Filius unigenitus à filrjs adopciuis.Cùm igitur fit natura Filius/^

Ibbftantia æterni patris» Eft igitur Deus,ac tenenda funt appellationiJ’’^ doptionii, dilcrimina»

creare quid Crc^rc nominant aliud ex nihilo facere, ut Deus cœlum terrain ßgnificet. fecit* Sed Gignere eft alium de fùa fubftantia gignere»

filiusgenitui Eft igitur forma loquendi ufitata in Ecclcfia,FiIius genitus eft de fubftan^ dcejjintia pa:gt; Patris,ficut in Symbolo dicitur,Deus de Deo,Lumen de Luminejamp;ßafi^**“ us inquit, Si non effet Filius de patris elfentia genitus, effent hæ perfonæduo adelpha»

An redè died:, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam agitatur quæftio de modo loquendfan redfè dicatur: Effentia

tuïeijèntidge générât, eflcntia generatur, an uerô tantum fit fie loquendum, Pater genew^^ nerdi crgenc= Filius generatur»

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Forma loquendi magis perfpicua eft, amp;nbsp;minus parit certaminum,

Pater générât, Filius generatur, quàm dicereEffentia generat,uel effenriag^* neracur» Etlibenter retinçamus modos loquendi probates uero confenfm^'^* ditorum,fèd ramen recentiores, cùm negant hancpropofitionem,Eflenna neratur,ofFundunt imaginationem,quafi alia quædam res nafcatur,amp; eflentù addatur non nata,hæc imaginatie procul ex mentibus efjcienda eft, amp;nbsp;feiendu cùm Filius nafeitur, uerè eum de eflentia Patris nafci,amp; ita nalci effentiamque Filius eft, ficut hoc ipfum didum fonat, Deus de Deo,Lumen de Lumine»

Hac uera fêntentia confiderata, facile eft iudicium de illis quæftionibus recentiorum, ubi quærunt an in Filio différât realiter, Effentia amp;nbsp;ReIatio,S^ an Relatio generetur,fi effentia non generatur.Scias autem ueriffimum eiTe,irt Ejjèntîd qualibet perfbna, Effentiam Relationem nequaquam différre realiter,nec rehtioin qud, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Effentiam Filù Relatioiiem, Sed reuera filium effe effentiam

libctperjonA , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n''

«0« differunt genitam,non aham rem elle natam» realiter. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc liera funt, pios,qui dextrè hæc accipiunt,utih'ter erudiunt,ut ag^

noftand Filium Dei uerè effe genitam à Pâtre effentiam, non duas res,nectâ^* similitudo d Relationem natam effe» Mens humana cogitans, format imagincmrd huiNd^ cogitci£æ,fed huic imagini non communicat fuam effentiam,ac imago ipfa tan turn eft euanefeens adio,amp; non uiuit» nbsp;nbsp;At æternus Pater fefc intuens, gignit

IL) E OJ E 0^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;219

îmaginem fui fubftantialem,Slt;: uiuam,de ipfa e{rentiaPatris,que eftb/xo-so'iôçPa tri, Hæc apud Græcos aliquantô minus obfcurè traduntur.qutàm apudLatisi nos,Obijcitur autemhoc argumentum.

Rcfpondeo ad maiorem. Idem quatenus eft incommunicabile non gi* gnit fefe,fcd idem quod eft communicabile communicatur genito. Eft autem Mbil«. cffentia communicabilis,Ergo communicatur gcnito.

Addamus autem de duabus naturis in Chrifto 8C hoc teftimonium lere«« Tejiitnoniu le^ mia: 25,8c 33,Exufcitabo Dauid germen iuftum,8c regnabit rex,ÔC hoc eft no* rem. de ciwt men quo uocabunt eum nW iufticianoftra, primùm cùm nominat germen Dauidis,loquitur de humana natura. Deinde de perfona,hoc germe erit Rex, jj. 8C faciet indicium 8c iufticiam, 8C perfona hæc nominabatur, id eft, inuocabi* tur 8c agnofcetur efle îiW iufticia noftra. Hic tribuit Chrifto nomen lehoua, quodfoliDeo tribuitur,8lt; additChriftum facere indicium 8C iufticiam,id eft, punireimpios,8creddere iufticiam credentibus. Item efte iufticiam noftram, uidelicethanc perfonam quæ libérât nos à peccato 8c à morte çterna,8lt; reddit uitara æternam. Hæ proprietates nulli creaturæ conueniunt,Ergo aftirmant in Meffia natur am diuinam Si humanam efle,

Perronafeu\ilt;aisip3jjop,id eft, fubGftens,eft fubftantia indiuidua, intellh gens,iucommunicabilis, non fuftentata in alio,utPetrus eft \ilt;amp;xsàpJ))op,non cor* pusPetri,quia corpus defertum ab anima mox diftoluitur,quarc cùm uelut ge ftetur ab anima, non dicimus folum corpus efle perfonam, V t autem aliquo modo conGderetur qualisfituniohypoftaticaduarutnuaturarum inChrifto, ïepetantur hic etiam modi præfentiæDei»

Primus eft præÇentia V niuerlalis, quaPater ,Filius nbsp;nbsp;Spiritus (anftus vniwcïhlU

a3iÇuntomnibuscreaturis,ccdo,terræ,animantibus,bominibus,angelisbonis bcmahsjbc(ubftantiascon{eruant,donecuoluntcas conferuare, lùebacuni* uerb\ipic3cÇentia dicitur Verem.33, Cccluvn ÔC terram ego impleo,PtpÇaiæ 66» Ccdumftdes mea,blt;terratcabeftum peduvn meorum.Plîe autem feparabilcm bancprîctentiam maniftftum eftin deftruftionererumi ideô enim deftruun*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundus modus eft pracÇentia in bcatis, qua non tantum conftruantut Prælenfu Oei

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hxbftantiæded etiam communicatur beatis Aux.jVapientia,tufticia,\3cticiaDei, t^uib.

Si Dlt;:us uifibiliter in cis adeft,Sieur inquit PauIus,Erit Deus omnia in omnw bus, oftendit fe eis Si fimul adeft, amp;nbsp;crcat in eis nouam iapientiamjufticiam, læticiam,8c alios motus ipfi conformes, Qiianquàm autem bead non deferuix tur^tamen DeuSj8lt;^ angelus beatuSjfeu homo beatus,non fuiit unum led adeft eis focietate, prxfeiitid D« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertius modus eft præfentia^qua in hac mortali uita Deus habitat in Saif

(His,qua non folum conferuat fubftantias eorum, fed etiam iancHificat eos non uiGbiliter, Sed eft effi'eax in eis, quia uoceEuangelij Filius accendit in eis no*' , uam lucem,0d uiuificat eos. Si eftundit in eos Spiritum ian(ftum,ut nouos moi* j tusipGcongrLientcs,amp;læticiamineisexuicitcc,hancpræfentiam ièparabilcm i efle Scriptura affirmât. Si triftiffimi lapfus SancHorum oftendunc,amp;nequa^* quam eft unio hypoftatica Filq aut Spiritus ianóti cum homine conuerfofeil renato,fed nominatur tantùm habitatio Dei in homine conuerib,

Tnfoio chrißo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartus modus longé alius eft, quo hcc ibla peribna Xoy©-' affumitliunia

unio nam naturam, fùmit certam maffam exgenere humano, non folùm infepava^ etiam tali unione, utGtunum vlt;^5cîijSjjoii Siafliimta natura, Gcut hæc perfona, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æterna eft, ita poftea impoffibile Gt, hanc maffamipß

infertam non Gmul manere,Ac notiffimum Gt didium omnibustNaturamhu’“ EtG autem exemplumhuius porcf^dniitM unionis nullum eft in creaturis quod prorfus congruat, tarnen uetuftas,utaH* bominis, quo modo declaret hanc unionem oftendit hominem, Gcut anima hominis corpus funt unum'ult;Szsclt;/;5;;o/j completum, amp;nbsp;corpus diffbluitur defertumaba« nima,itaAoy©^amp;airumca natura funt unum ult;azsa(ujbo/j, Si redigeretur in ni* hilium ilia mafia ,G non Gc geftaretur à Aoyep. Hæc Gmilitudo exrat apud Atha^ naGum, Cyrillum Si luftinum.Sic igitiir deicribitur unio hypoftatica, quodft unio,qua peribna aiTumit naturam, ita ut ffjftentet earn, quæ alioqui non niG Gc fuftentaretur,

perfotu termi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtuntur Si his uerbis : perfona terminât dependentiam naturæ afiuoi^

dependent nbsp;nbsp;j-J nbsp;nbsp;nbsp;Natura affumta talem habet ordinem ad perfonam airumentem,^’*'

niG Gc aifumta effet, ConGderentur Si modi loquendi* (iuimodilo^ Redè ôduGtatè dicitur, perfona Aoy^affumGthumanam naturam, Nondid^ guendi ufttati fur. Natura diuina afliimGt humanam naturam, Neep hoc dicitur natura diui^ affumta, nec dicitur Deus affumGt hominem, tametG inrerdum uetuftas

ita locuta Gt,Et in cantico dicitur: T u fufeepturus hominem, non horruifti uir^ ginis uterum* Item Poëtica funt, Deus induit humanam naturam* Præterca uGtatè dicitur, Vnio duarum naturarum. Item Natura humana unira eft natu^ ræ diuinæ,amp; Græci Si Latini uocabulo Vnionis multum uG funt, Hæc breufi ter addidi, ut iuniores moneam, ut Gnt circumfpeëli in loquendo. Si retineant uGtatam PhraGn receptamgraui autoritäre, quia mutatio parit ambiguitaces Si rixas,

sexcdi/fa pro Caufæ etiam conGderentur huius mirandi conGlrj, ut indeconfôlationes pur re. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officia Chrifti magis inrelligamus.

aetorcin genes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

portuit effiDe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima cft, ne effet quidem genus humanum, fèd mox prorfus interrjflet

«metfcowHîc. p^q. lapfum primorum parentum, niG fadum effet decretum, ut AÔyoç affume^

** ret raaflàm. Si propter hanc affumtionem reliquum genus humanum effet fu* perftes,

Sccunda, quia homines peccauerant, congruebat hominem efTc qui pce^^ nbsp;nbsp;’

nam fuftineret, uc iufticiæ Dei fatisfieret, amp;nbsp;quia hic Redemtor fuit innocens, pana in ipfum deriuata ualct pro alqs,

Tertia,utautem effet æquiualens fèu maius precium, hic Redemtor non lt;nbsp;tantum eft homo, ftd etiam Deus*

Quarta, nulla creatura fola fuftinere hanc magnitudinem iræ Dei potu«« i h i.' iffetjideo hic Redemtor non tantùm eft homo, fed etiam Deus*

Quinta,uoluit Deus hunc Redemtorem effe V idorem mortis,amp; inftau nbsp;nbsp;nbsp;*

tatorem uit^,ftcut cxprefle dicicur in prima promiftione,Semen mulieris con^« cukabit caput Serpentis* Sunt autem hæc omnipotentis naturæ,uincere mor^s tcm, amp;nbsp;reddcre uitam amp;nbsp;iufticiam*

Sexta,hic Redemtor eft Sacerdos,ut igitur uideat corda inuocantium,amp; nbsp;nbsp;v i.

cxaudiat, amp;nbsp;uideat confilium æterni Patris, non tantùm eft homo, Sed etiam Deus,amp;: quidem hic filius ftatim initio miffus eft ad Ecclefia édita prima Pro* mifiione,iuxta didum:Filius qui eft in finu Patris,iple reuelauit nobis,amp; ficut initio Temper fuit apud Ecclefiam, Sicut Paulus inquit ad Corinthios,fuiffe elt; urn in deferto apud populum, ita deinceps Temper protegit Ecclefiam imme* diatè,iuxta diâum : Nemo rapiet oues meas ex manibus meis. Hæc quoque funt naturæ omnipotentis, Àthanafius inquit: Congruebat filium aftumere humanam naturam, ut hæc perfona quæ eft fubftantialis imago æterni patris, reftitueretimaginem Dei in nobis.

A Sfumfitautem corpus animam fine peccato,fed habentia proprie* ^tates naturales,id eft,omnes uires ÔC appetitiones naturæ humanæ propri* ß corpus cr as ordinatas,ut Famem,Sicim,Læticiam,Trifticiam,Dolores* Item eas in* firmitates quæ funt pcenæ non peccata, uidelicet naturam humanam paffibi* lem 00mortaIem,fentientem dolores amp;nbsp;alios affedus fine peccato,Sicut ad He bræos dicitur : Non habemus pontificem,qui non poffit compati infirmitati* bus noftris, Sed tentatum per omnia fecundum fimilitudinem fine peccato*

Sic igitur funt in Chrifto nato ex Virgine, duæ naturæ unitæ,ut ramen jnchrîflo u» fuas proprietäres utrac^ retineac, diuina natura non uulneratur, non moritur, Sed natura Humana uerê fenfit cruciatus, amp;nbsp;mortua eft,ac neceifaria diligentia eft cauere,ne fiat naturarum confufio,Ideö fic inquit lrenæus:Sicut enim homo erat,utrentaretur,fic8d Verbum erat ut glorificaretur, requiefcente quidem uerbo,ut poffct tentari,crucifigi amp;nbsp;mori. Vfus eft Irenens fingulari cofilio hac infignidefcriptione,quielcenteuerbo,ideft,tuncnon exerente fuam potenti* am in repellenda pafli'one amp;nbsp;morce,Sicut ad Philippenfes dicitur, Exinaniuic fefe. Non ait diuinam naturam mortuam effe,ftd quleuiffe,ut natura affumta mori poffet. Et Athanafius in libro de Incarnacione inquit,Cùm no effet pof* fibile ipfum Verbum mori,quippe immortalem Patris filiïr, corpus fibi quod mori poffet accepit,ut id corpus uerbi particeps fa(ftum,amp;^ moreretur pro om* nibus, amp;nbsp;inhabitans uerbum incorruptibile maneret* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etß

Quan^ aut naturæ difternendæ funr,amp; quælibet fuas proprietates ha* diffirunt proa bet, ut non poffe lacerari amp;nbsp;mori,proprietas eft diuinæ naturæ : Sed propri* ccas humanæ naturæ erat, poffe lacerari mori, tarnen amp;nbsp;hoc firmiflimè reti*

HZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T) E Æ) E

ncndum cft^quôdfit unaperfonafeu unum ult;g-zsa/jiSjyop,quod utcuHcpfuptà clarauimiis, Ideô hæ propofinones ufitatæ funt : Verbum eft homOj Deus eft QKæ propoß: homo^Deus eft paflus,Deus eft mortuus» Signifîcacur enim his propofinoni* tiones ußM£ bus^hanc perfonam quæ eft Deus mortuam eftcjCtiamfi tantum fecundum na* pil, s««zwn, tm-grn humanameftmortua, ôdhæcphrafis nominaturCommunicatioIdio* matum,quac eft forma loqucndi, qua proprictas conueniens uni naturæ tribui* tur pcrfonæ in concreto^ propterea quia unica eft perfona, ut dicimus. Homo numerat,etiamfi tantum mente numerat. Ac diligenter retinenda eft formalo quendi graui autoritäre rccepta:nequaquàm dicitur in ab(iralt;^o,Diuinitaseß: mortua, uelDiuina natura eft mortua, quia in abftrado fignificatur naturafe* cundum ftconfiderata, amp;: tribuitur uni naturæ hoc, quod contrarium eftbuie naturæ,ut cum diceremjSanguis numerat aut nafos»

Neftorius negabat has propofitiones, Deus eft natus ex uirgine, crucifix xus,amp; recitaturhoc eius didum:NoIi gloriari ludæejion enim De uni fed bo» minem crucifixifti,Hinc aut ipfe aut alq hoc extruebantChrifto affuifte natun^ diuinam per focietatemlt;fcu aiTiftentiam, ficut adfuit Heiiæ aut alqs Prophet tis,nec fuifle unionem hypoftaticam foil unam perfonam, Patiente loanneBa^ ptifta, quanquàm adeft ei Deus^foilicet forens auxilium^ amp;nbsp;Metaphoricè did* tur. Deus patitur: tarnen uulnus eft perfonæ quæ non eft Deus, Relatiotan* turn, id eft, contemtus ad Deum pertinet, ut cum Legatus uiolatur, relatio ad Regem pertinet,aliud eft idus in corpore,aliud cogitatio in mente. Sed Chn^ fto patiente alio modo dicitur,Deum pati,quia hæc perfona patitur amp;nbsp;crucifix gitur quæ eft Deus,etiamfi laccratio tantùm fit in corpore.

reßitMnid de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hanc formam formonis tantum difoimus ex ipfo Filio Dei ficlotjuentf,

Ptopheticis amp;: Apoftolicis fcriptis,uc Iohan.8. Amen amen dico uobis,prfo ufiMii, ' ufquam Abraham natus eft,ego fum, lohan.i. In mundo erat,amp;: munduspef iplum fadus eft,amp; mundus eum non cognouit. Zachariæ 12, Afpicientms quern confoderunt. In his SCmuItisfimilibus didis manifoftum eftdeuno^ eodem Chrifto dici,0d tarnen intelligi diforimina naturaru oportet. HicChd' ' ftus fuit ante Adam focundum naturam diuinam, ac nunc idem eft fubfifonSj feu eadem perfona,quanqutàm natura humana aftumta eft. V t igitur difcerna* tur hie Filius ab altjs Sandis, amp;nbsp;aliquo modo confpiciatur diforimen inter by* poftaticam unionem,8d focietatem feu auxilium Dei in alqs Sandis,reâè tra* dira eft dodrina de communicatione Idiomatum,amp;f redè dicitur de FilioDd« Deus eft paflus,quia hæc perfona pafla eft,quæ eft Deus. Nec fuit tantùm 5^’* yo^axiacertamen cum Neftorio, Sed de rebus maximis controuerfia fuit, an in Chrifto fic adfit diuina natura humanæ tantum per focietatem fou aflî* ftentiam, ficut adfuit Prophetis. Item, An fint duo fill] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natus ex uirgi*

Sit igitur certiflimum xoyo/j aftumfiffo humanam narure,amp; unione bypo* ftatica unitas efle naturas in Chrifto, Aoyo/j amp;nbsp;affomtam naturam, elfo unum Filium,Aóyo/j naturam aftumtam,et una adoratione inuocandum,necaliapc* ti tantùm à diuina natura,aha tantùm ab humana, Denit^ confiderandum eft rortHuleim* fo uniuerfoim,quomodo uetus Ecclefia locuta fit. Improbantur hæ formælo* f rol‘ttte. nbsp;nbsp;nbsp;quendi,Chriftus eft compofitus ex duabus naturis. Item,Chriftus eft crcatura,

quia Ariani infidiofè hanc propofitioncm mifoebantalijs,utfuum erroreni confirmarentjcum contender ent Aoyo/j focundum fefo etiam non alTumta huma*

Difcernantur autem uocabula, quæ fignificant proprietates naturarum a Difcrnend* uocabulis quæGgnificant officium,ut,proprietates naturae diuinæ funt,etcrni tas,omnipotentia,non pofte uulnerari, non pofte mori, fed naturæ numanæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ojpei»

proprietates fuut pati uulnerari,mori, Nomina uerô officrj funt,TS/lediator ,Re othw , demtor,Saluator,Rex,Sacerdos,Paftor,hæc nomina officiieompetuntperfo# næ,non tantumhumanæ naturæ, ac diffimilitudo eft inter has propofitiottes, FiliusDei eft mortuus, Sc Filius Deleft Mediator, Saluator,Rex,Sacerdos. quia mori tantum eft proprietas naturæ humanæ,Sed officiumhab(^ aaiones utricp naturæ immediate proprias: fit enim miffioFilif ab initio ad Ecclcnam,

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SC Filius perpetuôadeftEcclefiæ,2lt; nuit illam fuam obedientiam,profertbu*

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;angelium ex finuæterni patris,intercedit pro Ecclefia, feruat uiuificat

Schancipfam ob caufam nominatur xô^oç,quia pater per eum fe p^elecit,^hu angdiumnobis exfinuæterni patris per eum profertur ,nec ntilho^ obedi^ entia tollunt æqualitatem potentiæjSicut expreffè inquit Cyrillus Nec ligantur Mediator Rex,Sacerdos tantiim de natura patiente nbsp;moriente, led

de perfona plaçante, uiarice, exaudiente,exbibente promiffiones nom 1 efta^ menti,ficut de fePaftore inquitDominus,Ego pono amma meam pro ombus meis, ltem,E2ouitamæternamdoeis, EtPromiffioincimt:Semcnmnberis conculcabit caput ferpentis, Ergqbæc perfona effuiClrix,nec tantum lalu^ merito quia moritur, fed laluat efficacia,quia uincit mortem in foo corpore,ôC in nobis,2lt;ïefi.ituitiufticiam2lt;uitamæternam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

VYætereamani£eftumeft,inuocandumeffeMeffiaminquantumMedvW^^A“* ator eftjficut iple inquit: V eniteadmcomnes,quilaboratis,cgqreficiamu©s, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ik»

\tem,Quiequidpetieritis pattern in nomine meo,dabit uobis.Exaudire aut oC uider e corda inuocantium nbsp;difcernete uer am inuocationem ab Fdy pocrifi

ingtedi in SanÖLum Sanctorum, id eff,in arcanum confilium patris,8c ibi pro nobis deprecati ,bæcfontnaturæ omnipotentis.Etfemper proEcclefiapre# cams cftFilius, ficut inPfalmo 1, dicitur : Poffulaàme,2lt; dabo tibi genres bæteditatem tuam. Agnofcamus igitur nobis conffitutum effe NVediater em, E.edemtorem,baluatorem,R.egembCfommumfacerdotcmCbriffumDeum bCbominem,Élt;Deo gr arias agamus, quodFiliumunigenitum mifit, 5lt;. fit in# \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocatio ditecta non tantum ad naturambumanam, fed ad perfonam quæ eff

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DeusbCbomo'.bic docentPfalmiPfalm, 47 ,Y:t concupifeet rexDecorem tu#

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;um,quiaipie cfoDeus tuus,b(. adorabis cum.EtPfaFmo 72.Et adorabunt eum

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnesreges terræ, EtEfaiæiiAnilfo dieffabitradixFeffogt;urfitfignumpo#

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis,genres ad eamconfugient,requies eius erit oloriofa,id efi.,per mortem glo#

rificabitur Sc refurget^Sic amp;in kremia nomînatim de inuocationc dîcitUfjSu* kitabo Dauidi germen iuftum, hoc eft nomen,quod uocabunt eum noftra, l'd eft, hæc pcrfona germen Dauidi’s eft Deus, fie inuocabitur quôdfit Deus,amp;^ iuftificet inuocanteSjde remiftîonem peccatorum SC uiuificet,

Obfjciunc aucem quidam Chriftum non efle Mediacorem, aut deprec’^ torem aut Saluatorem,fecundum ucran(^ naturam,quia nemo inquiunteftM^ diator fui ipfius: Item,Nemo eft deprecator apud feiplum» At hæc plana^ peripicua relponfio eft, Nemo eft Mediator fui ipfius; Item deprecator apu^ kfe,uerum eft eodem relpedu,Sed hic plures perlonç funt, diferimen eftin^ ter mittentem diuinitacem ScFilium miftum:Filius miflus eft Mediator precator omnibus temporibus pro patribus amp;nbsp;pro nobiSjSicut Daniel in^“'^* lllo tempore ftabir pro nobis populo fuo Michael»

Item cùm dicunt. Opera trinitatis ad extra funt indiuilà» Saluatioefto^ pus ad extra,Ergo eodem modo eft Paths,Filq,amp; Spiritus fandfamp;improp’'^^ de Chrifto dicitur,Gonteret caput Serpentis, Refpondeo plané ad reguto Opera trinitatis ad extra funt indiuiiâ, fcilicet fèruata cuiuf^ perfbneprop’^^ etate.Filius affumfit humanam naturam,non aliæ perfbnæ, Filius amp;nbsp;Spjdtu® fanc'lus mittuntur, agit Filius non à fe, fed per fè,ut Auguftinus inquit^SabaC uiuificat pater, fed hoc ordine per Filium. Et l. Cor, l dicitur, Deograt*^ qui dat nobis uidforiam per Dominum noftrum lefum Chriftum, Et I, Chriftus fadius eft nobis à Deo, Sapientia,Iufticia, Redemtio, Item

nus ipfè inquIt,Nemo ueniet ad pattern nifi per me, chriflut mers nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex his fontibus fumuntur refponfi'ones ad argumenta ludaica amp;

tuies eftfecun: na,cùm Chriftus mortuus fit,quomodo confentaneum eft effe Deum^Rt^P®’’^ dumhumanà deo elfe mortuum fècundum naturam humanam, nonfecundumdiuinaniß* eut Petrus inquit, Pafl'um efk carne. Et Irenæus inquit, Chriftum crudfixuni efle requiefeente uerbo.

No« feparan^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Duæ funt naturæ in Chrifto,amp; fuas propriet ates utraqj retinef,nec

tur nature cû pterea feparatur altera ab altera. Deinde propofitio ueraeft de perfonacom* dicitur,utraq} mmn'catione Idiomatum,Chriftus mortuus eft,fcilicet fècundum naturatnhu* retmere fuat manam,

Ariani citabant hoe di(flum,Pater maior me eft,inde ratiocinahantur,F* lium non efle o/xoia-ioppatrfnonomnipotentem, Reiponfio ufitataeft, Mab*“ me eft,fcilicet quàm ego fum,fecundum naturam humanam, ita pleruntp currunt ueteres ad hanc refponfionem ftimtam ex communicatione Idionia^ turn, Sed fimplicior refponfio eft: alia dida de effentia loquuntur,alia de oni^ cio perfonæ, Manifeftum eft autem hoc didum. Pater maior meeft,lo^blt;lt officio huius perfbnæ milTæ amp;nbsp;prædicantis, amp;nbsp;obedientis in paflione, non quitur de inæqualitate efrentiæ,Cùm enim lud^i accufàrêt Chriftumj^uodtlo* ceret contra autoritärem Defneceffe fuit Chrifto allegare autoritatem,patti* à quo affirmât fè miflum eire,amp; traditam fibi doeflrinam amp;nbsp;mandatum docent di,ac pattern maiorem effe dicit,ranquam mittentem,fontem do(ftrinç,appto*‘ batorem ôd defenfbrem huius dodlrinæ amp;nbsp;Ecclefiæ fuæ, ac tune præfèrtimps^ tris autoritas,amp; potentia monftranda fuit,quia in illo minifterio nondum con fpicitur Filrj potentia, fed confpicitur paflîo infifmitas,neigitur hac infirmitatis moti, dubitarent de dodîrina, amp;nbsp;de confèruatione Ecclefiæ, afib^ mat potentia patris hoc minifterium effe efficax, amp;nbsp;patrê fua potentia glorifia lt;nbsp;eatur

caturuffljefTe FiKum amp;nbsp;feruaturum Ecckfi'am, Ita diifluna fioc de ofFicio pcr^ fonæ miflæloqui'cur. At cùm dicitur,^. Verbum erat Deus,ibi proprtjfïîmè tra ditur eflentiæ ac(cripao,qui’a hæc narratio inftituta eft, ut doceat quis fîtsAÔyoç, etiam ante^ aflumfît humanam naturam,

Sæpè locum habet 8d hæc refponfio, alia dida loquuntur de régnante regnAntc alid Chrifto^aliadehumiliato patiente, Hanc refponhonem in Prophecis neceG humiliato^ fariam eiTe manifeftum eft, ut de humiliato, pariente Meflîa dicitur, Ponec animam fuam pro peccato Jtem Danielis ^.Chriftus occidetur,alia de regnan# ut; Dixit Dominus Domino meo,fede à dexcris meis,donee ponam inimilt;* cos tuos,fcabenum pedum ruorum* Item captiuam duxit captiuitatem, quia Ptophetæ utruncp oftendunt eundem Meiïiam prædicacurum,pairurum,mo^ riturum,refurrcdurum,regnaturum, Sgt;C colledurum efle Eccleiîam, SxL ci red^ diturum efle iufticiam amp;nbsp;uitam æternam»

Ita de régnante Chrifto dicitur, Pater non iudicat quen^, fed omne iu*« dicium dédit Fih’o,quia per Filiû iudicat,amp;:per eum patefacit iudiciû,Âhbi dis« citur de tempore humiliationis non de elTentia, Deus Deus meus,quare deres« liquifti me,non hoc dicit/eparatam elTe diuinam naturam ab humana,fed pati humanam naturam amp;nbsp;nondum fendre liberationem.

jy/J^Agna uarietaseft interpretationum, fed iudicohancueram amp;nbsp;natiuam Vententiam elfe:qui cùm effet in forma Dei, id efl, cùm effet talis qualis eft h'p. cum

Deus,uidelicet omnipotens,tamen non duxit rapinam effe gerere fe xqualiter n«. Deo,ideft,nonrapuit contra mifîîonem fuam uflim omnipotentiæ in fui des: fenfionem,fed fèipfum exinaniuit, id eft, noneft ufus fùa potentiated accepit formam ferui, uidelicet non habentis defenflonem, fadlus in fîmilitudine holt; minum,id eft,fuit homo amp;nbsp;fimilis alfjs, paflîbilis nbsp;nbsp;mortalis, fèd fine peccato,

amp; habitii inuentus ut homo,id eft,fenfibus Si. affeâibus, fame,fiti, gaudio, tris fticia,mifêricordiadacrimis,ira,indignatione, humiliauit fefe, fadfus eft obedft ens uf(ç ad mortem, id eft,non repulit mortem, fed cùm feiret hanc efle uoluns« tatem æterni patris, ut fie pœna foluerctur, uoluit hanc obedientiam» Ira uelle in uocatione feruire,amp; non alia expetere fplendidiora aut grauiora extra uoca tionem nominatur humilitas.Propter quod exaltauit eum Deus, Hinc Aria^« ni fumebant argumentum,Natura Deus non poteft exaltari.Refpondent Ors* thodoxi ex régula de communicatione Idiomatum, eft exaltatus fecundum hu* manam naturam, fadtus impaffibilis immortalis, ficut in Pfalmo dicitur, de torrente in uia bibet,propterea exaltabit caput.Poteft autem breuiter refponlt; deri,aliud eft tempus humiliationis,aliud glorificationis,nec obedientia tollic æqualitatem potentiæ,

r^Eferiptionem ftiprà recitauimus. Spiritus fandus eft tertia perfbna diuis: spiritui s. ■*^nitans,procedens à Patre amp;nbsp;Filio, ÔC eft fubftantialis amor amp;nbsp;læticia coæ# ft terna inter Patrem Filium,o^o»tri(^ Patri ói. Filio, amp;nbsp;nobis fie manifeftata cft,quôd mitratur in corda credentium,ut taies motus amorem amp;nbsp;læticiam ac^î qiïiefcentem in Deo in eis accendat^qualis eftipfe,Sicut 2,Tim;i.expreffè feris* •

226 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) E 3) EO.

ptum eft. Non dedic uobis Spiritum timiditatis,ftd roboris,diledlionisamp;ca^ ftificationis ♦

Primumaiitem diligenter obièruandumeftuocabulumSpiritus,^uod vocabulû spù iri genere iîgnifîcat agitationem, aut naturam feu uim agitantem, èC obferuan^ rituiin gene, da eft uarictas in ipfisicriptis Propheticisamp; Apoftolicis,nec temere omni^ reßgnificata^ cli(fî;a miftenda funtjinquibusreperituruocabulum Spiritus, fæpêfîgnifiç^t gitiittonem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fæpè uitam hominis, iæpè motus feu impetus hominum creates, tûm

bonoSjtùm malosdiic iîgnifîcat eflentiam ipiritualem,id eft,uiuam, intelligent temj'ncorpoream, efFicacem, Deus eft Spiritus : Eft^ hoc loco nomen mune patri amp;nbsp;aJrjs perfonis. Deledus igitur adhihendus eft in teftimonijscolt Î ligendis, ac prudente!'iudicandum,ubipropric loquaturfcriptura deSpirn^ fanifto,qui eft peribna feuult;Szsa/jaizop,iàndifîcans corda audientiauocemhu^nt geh], amp;nbsp;cùm Qc fumitur uocabulum Spiritus,confîrmandum eft Spiritum hn* cfîum efle perfonam feu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam multi impij audaces homines in mi*

in/pecießgni. fidqs Ecclefîafticis contenderunt, Spiritum fanctum non efte ùlt;Szscé/4vo/J,fed tan* perßiumäil cogicarionem creatam,aut ccrtê ipfum patrem potentem, feuagirantemfine Minitatis, alia peribna, SedhuicimpioSophifmatiEccIefiaueraopponicteftimoniain fcripturis tradita,quorum primum maxime illuftre eft reuelatio diuim'tati^ fadain Baptifmo Chrifti,ubi dare difeernunturtrespcribnæ.'Paterimjn’^ irt iaptifmo Hie eft Filius meus diledus,hunc audite,Eft igitur alia perfona patris,aliafili)) dare dcicendit autem Spiritus fanftus in ipecie columbæ,Iam G Spiritus iânfluse^* uesperfonL agitatio in animis creata,non appareret peculiari fpecie corporali,autfiej* fet ipiepaterjuon diieerneret Spiritum iândum, Inquit enim,Superquemiu^ deris Spiritum iàndum deicendentem. Sic amp;nbsp;in Pentecofte apparet Spiritus fandus peculiari ipecie corporali.

Hæpatefadiones non funtfruftrafadæ,Scd teftifîcantur Spiritum fîm dum peribnam eife, ÔC mitti ad iàndifi'candam, amp;nbsp;confirmandam Ecclefeni» Adhæcteftimonia adiungaturdidum de Baptifmo, EgoBaptizotein pttßno. nomine Patris,Filri ÔC Spiritus iandfid eft, hoc Baptifmo tefîor te recipiàue# ro Deo,quefn fuper te inuoco Patrem, Filium ÔC Spiritum fandum. AfRrmo terecipi à uero Dco, qui eft pater Domini noftri lefuChrifti,amp;patefedcie miftb Filio, te propter Filium recipit uiuificat, iândifîcat amp;nbsp;confirmatt^ ad uitam æternam,donans Spiritum iandum procedentem à Patte amp;nbsp;FiliOj^'-tu uiciflim agnofcas, hunc uerum Deum, qui fe iicpatefecit.

ïnuoedtio sph Cùm autcm ad Spiritum iandum dirigatur inuocatio, iicut ad Patrem ritus s. Sc Filium, neceife eft eum efle vlt;^six/jS^op, Sc non motum ieu agitationem crealt; tarn in homine, nam motus feu agitatio creata in homine, non eft inuocanda, Iohan.14. Rogabo Patrem amp;nbsp;alium paracletum dabit uobis. Cùm ait Alium, difeernit à Patre amp;nbsp;Filio hunc paracletum. Et loan.I^. Cùm uenerit paradetus quem ego mittam uobis à patre, Spiritus ueritatis, qui à Patre procedit. Ego inquit mittam à Patre, No eft ergo hie miflus Spiritus ipfe Pater agitans,quia Filius non mittit Patrem, nec eft agitatio creata, quia hæc funt nomina period næ. Alius paradetus,qui docebit uos,amp;jquæ audietIoquctur.l,Corinth,I2,cx^ prdfe difeernit Paulus Spiritum fandum à donis creatis: omnia hæc effîcitult;* nus idem Spiritus, Et 2. Cor.j. Transformamur in eandem imaginem,tan^ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam

Quod autem Spiritus fànclus fuerit ante^ carnem induit Filius Dei,per Quad spirit fpicuè teftatur Petrus i» capite,Epiftolæ primæ,cùm inquit de Prophetis,Spi#i ritus Çhrifti prædicens in ds Cbridum paflurum efle. Hie difertè nominatur Spiritus Chrifti qui fuit in Próphetis, eodem igitur Spiritu Chrifti amp;nbsp;Patres induit, Apoftolijamp;f pi) dein ceps, hoc eft, omnes eleôi omnibus temporibus ianefti^ ficati font. Idcj^ multo illuftrius docent uerba Efàiæ jÿ. Hoc feedus meum cum eis.dicit Dominus, Spiritus meus qui eft in te, amp;nbsp;uerba mea quæ pofui in ore tuo,non recedent ab ore tuo,nec ab ore feminis tui,dicit Dominus,deinceps et in fcnipicernum*

Eundem Spiritum ait eftein Efaia,amp;intotaËccIei]ainomnemæternilt;lt; tatem,non igitur tantum poft refurredlionem Chrifti effufus eft Spiritus fan^^ dus in peflora San(rtorum,ftd ftmper eodem Spiritu ianefto omnes eledi chficati font, amp;nbsp;quidem didum Eiaiæ dulciflimam dodrinam amp;nbsp;confolatio^! hem proponit, affirmât fempermanfurarn efte Ecclefiam Dei, amp;ribimanfu^ ram,übi fonat uox Euangelq, amp;nbsp;cum ea uoce affirmât dari Spiritum fondum per Filium, heut amp;nbsp;in Plalmo dicitur, Dat dona hominibus.

Et Zachar. 7. Verba quæ mißt Dominus exercituum in Spiritu fondo,’ permanum Prophetarum, Hoc dido utrunq? affirmatur, amp;nbsp;gubernatos efle Spiritu fando Prophetas,amp; uerbum Dei non efle inanem ibnitum, Sed audi^ toEuangelio,effLindi S. S. in corda,qui mouet ea ad credendum,amp; afl'enfionë confirmât, accendituitâ,inuocationem,Iæticiam,diledionem Dei,8d alios mo^ tus tales,qualis ipfe eft, ut Rom.l. dicitur: Euangelium eft potentia Dei ad fas’ lutem omni credenti.Eti.Cor.^.uocatur Euangelium minifterium Spiritus,

Conftatigitur ex Efàiæ Zachariæ didis,quærecenfui,dodrinam de Spiritu lando in ueteri Ecclefia patrum amp;nbsp;Prophetarum notam fuiffe, Ideöelt;i tiam uetereshoedidumin Genefi I. capite intcllexerunt de Spiritu fando, . qui eft perfona diuinitatis.Et SpiritusDomini ferebatur fuper aquas:Sic enim inquit Bafilius, Siue quod uerius eft, 8^ enarratum eft ab ijs qui ante nos fue# ' runtjloquitur de Spiritu fando Dei»

Cum autem dida in nouo teftamento magis perfpicua fint,adiungantur ad dida exempla ueteris teftamenti, quod cum fiet collatio utriufq? lucem ad^ feret, nec tantum fpeculationis caufa hæc confideremus, fèd ut nos ad petenda beneficia Dei,exufeitemus» ‘

Agnofcamus immenfam bonitatem Dei,quód primum condiditnos,ita ut communicant fefe nobis,óc uoluerit nos in omni æternitatefrui fua luce, fas’ pientia,iufticia amp;nbsp;Igticia, Deinde quod Filium mifit,ut proferret Euangelium, amp;nbsp;effet Redemtor amp;nbsp;reftitutor generis humani, amp;nbsp;mittit in corda credentium Spiritum fandum.Hæc beneficia peramus,8c grati celebremus,non fïinus Pe^ lagianfnon cogitemus hominem tantum humanis uiribus regi pofte, fciamus non fine maxima caufa noftræ imbccillitati promitti Spiritum fandum, Sicut Paulusinquit: Spirâus opem fertimbecillitati noftræ,

Quanquàm autem de eflentia Dei fine certis teftimönqs nec Ängeli, nec ulli Dodores certo nos poflint docere,tamen poft^ Deus fe patcfecit,amp; uer«* hum foum Ecclefiæ tradidit, utile eft nofte, quid probati homines in prima 8^ puriore Ecclefia lenfcrint,qui dodrina ab Apoftolis acceperut,uoluit,n.Deus aliquos effe teftes de fua ueritate,uf pofteritas confirmaretur,iuxta didu: Et tu conuerfos confirma fratres tuos» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TESTb

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

symMiNice» jLluftre teftimonium eft in Symbole Niceno,Credo in Spiritum iandum niteßimoHM. Iminum uiuificantem, ubi cùm Spiritus iàndus nominatur Dominus ficator,peripicuum eftintelligi peribnam Sgt;C quidem omnipotentem, uiuifea'’ tem cum Patre 8^ Filio, qui ert perfona procedens à Patre amp;nbsp;filio immediate, motus in corde tales qualis eft ipCe, Recitaui amp;nbsp;fupra confeflîoîicni Gregori) Neocælàrienfisjquæ hic quo(Ç repetenda eft: unus Deus pater uerb uiuentis,iàpientiæ iubfiftentis, Sd imaginis fuæ integer integræ genitor, fili) unigeniti,unus Dominus,unus ex uno,imago patris. Verbum eiBcax,Fi^ us ièmpiternus ex ièmpiterno, unus Spiritus landus ex Deo iubftantiam bens, qui per Filium apparuit, iàndificans, per quem Deus fuper omnia

Mukorum uetufti'orum teftimonia collegit Bafîlius, in bis 8c Eufebtj uerba récitât, Sandum Deum lucis conditorem per iaiuatorent ftrum lefum Chriftum,cum Spiritu iando inuocandumiHæc uerba ofttnM ueteres diiêrtè tres peribnas in Inuocationecomplexesefle,amp;eaformal* quendi de Filio ufos eflCjUt animi fimul de Mediatoris intercefli'one^amp;dcP*'*’ mifli'onibus commonefierenu Bafilius inquit: Oportet nos bapuzareiî^^^^^^’’ cepimus: Credere autem ficut baptifamur, glorificare autem ficut crcdi*^“® ., . Patrem,Filium Spiritum fandum* Fugere autem palam blafphemoseos, * qui Spiritum iandum creaturam efle dicunt. Apud Epiphanium iæpè

tg funt fatis peripicug afleuerationes,contra Sabellianos, ^jVTrósocnp ö7raT«jgt;4“’^’‘ saTD/J ûîfoç, ç^iUTTosa-rop tv ayiop 7rv£Ü/xa. Item COntra 7rv6V/xaTO/xaXou$, Spiritus UCfC Deo,amp; non alienus à Patre amp;nbsp;Filio,ied o/xoia-icç Patri Filio,

Poftquàm autem didum eft tres efle peribnas diuinitatis diicrimiua diumiatis, dite confiderentur. Pater non nafcitur, Filius etiamfi coæternus eft Patt^’ men genitus eft,óó eft imago æterni Patris* Spiritus iàndus proceditàPat’^^ amp;nbsp;Filio. Hæ appellationes extant in fermonib.ChriftiiSed hic quærat ali^“*^’ quid interfit inter naici amp;nbsp;procedere* Etfi exhauriri hæc arcana non pollué’ tarnen fignificari diicrimen Filius Dei uoluit,amp; nequa^eius ièrmo mutanaus eft. Vfus autem eft uocabulis humanis,quafi' deducens nos ad aipedionenKi^* turæ hominis,ut inde fimilitudo 80 umbra fumatur. Sunt autem in anima ho* minis duæ præcipuæpotentiæ,lntelligens amp;nbsp;Volens.lntelligens formatif’^’* ginem, quoties de amico cogitât, ftatim eius imaginem in mente quafi Volentis autem potentiæ funt amor, odium 8c ali) aiFedus, amp;nbsp;cum baccopu** latum eft in homine cor, quod gignit Spiritus, uidelicet flammulas quæ incitatrices adionum,motuum amp;nbsp;aiFeduum.Sitigitur hoc diicrimen inttf^’* fci 8c procedere* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

potentia intelligente, quia Filius cogitatione naicitur gènte.^ ” imagoPatris,amp;prolatouerbonobisoftenditpatrem ô^tioluntatemeius, quod uerbum 8c ipCe noticiam in nobis accendit,

Procedere eß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;At procederc eft à uoluntate, quia Spiritus iàndus eft agitator, feu am^

4 wlunMe. fubftantialis, 8c tanquam ignis amoris,quo Pater Filium compleditur,amp; b»' us Patrem.Item quo poftea Pater 8c Filius copulantfibi Ecclefiam,amp; commua nicant ei fuam læticiam 8c amopcm» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

Tgt;E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229

P§t aiitem duplex di'fcn’menperfonarum,Ah'ud eft intenus, lit Pater gi»* ^gnens, Imagogenita,Spiritus procedens. Aliud eft externum à beneficqs tvgaEccIeiïamfumtum,utFiliusamp;: Spiritus fandus mittuncur ad Ecclefiam aliï!Squot;inté^ ftatim ab initio, Filius conftituitur Mediatorj pacefacit promiflïonem, orat ht«, tat. pro Ecclefia, eft cuftos Ecclefiæ, immediate conferuat minifterium Euangelij, loquenscum Patribus amp;nbsp;Prophetis, poftea aflumfit humanam naturam^Htre:» demtor amp;nbsp;perfona, per quam immediate protegitur Ecclefia, manifeftum iii» dicium fit immediate per ipfum*

Spiritus fandus mitticur in corda iandorum, ut in nobis accendat molt; tus congruentes cum Lege Dei amp;nbsp;læticiam ôé inuocationem, Hæc omnia di^ fcnminamensinquotidianainuocationeintueatur J ut difcernamus noftrani inuocationem ab Ethnica,Mahometica,Iudaica, 8c ab aliarum fedarum furo^ tibus,quiafcriptum eft : Dominum Deum tuumadorabis^amp;eifoliferuics* Item, Non habebis Deos alienos»

V t autem uitentur ambiguicates amp;nbsp;infidiæ in uocabulis ,fumma cura re^ tineamus appellationes amp;nbsp;phrafes traditas in fermone Prophetico amp;nbsp;Apofto^s lico, Sc uGtatas in uera Ecclefia, nee gignantur portentofæ appellationes, qua^ les finxeruntHæretici, quadrigas Aeonum amp;nbsp;prouolas SC alia portenta,Conlt; fideremus autem in fcriptisPropheticisamp;Apoftolicis,ubi propriè de genc^ rationeæternadicacur,ubidegenerationeuifibili Chrifti,ubide aduentu ad Dipernehiiti niinifteriu. loan: 8, Ego à Deo exiui 80 uenio. Hic dicitur propriè de miftîone funtdiaa dé amp;nbsp;de aduentu ad minifterium, quia obiurgatlud£os,quôd non uelint fermo^;

nê eius audire,Sicut mox fequitur,Si Veritatem dico,cur non creditis mihiCln ^ißbiUgenerd Michæacapite quinto dicitur: Et tu Bethlehem Ephrata paruulaesin milli* tiotK,de lt;idué» busluda,ideft,inpopuloluda,ex te mihi egredietur qui erit Dominator t«‘“i inIfraèl,Hicegreflîofignificatgenerationemuifibilem,quaChriftus ex uir* gine editur in Bethlehem, deinde mox fequitur : Et egreftïones eius funt ante dies mundi, Etfi autem ut in breui dido aliquid eft obfcuritatis,tamen fimpli^ ciffimum eft,hic intelligi generationemæternam,quiadidumconcionatur de utraep generatione. Siquis autem difputabit, cùm nomen egreftîonis feu proceflionis alibi tribuitur Spiritui fando, cur hic Filio tribuitur C Refpon* dendum eft:uocabulum egredi communius eftcjSed cùm de Filio dicitur, clarandum eft per uocabulum Gigni feunafci, Filius egreditur ut genitus.Itê, riyi^ Se imago,Sed Spiritus fandus procedit ut agitator nbsp;nbsp;lætificator. Item

difcernatur egreflio, altera eft à potentia cogitante, altera eft à uoluntate, Ali^ quid etiamintereft inter uerbaHsxeepSè £K.7rofm(9S- Nam 7róp©^ eft agitatie Sc motus. In Pfalmo dixit Dominus legitur, ex utero ante luciferum genui te, ixeëpez U* quodantiquitasaccommodauitadgencrationemæternam. Sed fi legitur ex utero,manèueniettibirosgenerationistuæ,turn quadrat ad generationem ex Virgine, ex quanafeitur Chriftus uelut ros cceleftiSiUidelicet Filius miftùs de coelo, fine femine uirili alTumens humanam naturam in uirgine, Hæc re^ cito, utiuniores fint circumfpedi in loquendo, amp;nbsp;difeant 8c tueantur phrafin ueræ Ecclefiæ, necludant ambiguitatibus, aut Hyperbolis, aut Acyrologqs* Ac ad commonefadionem utile eft formam precationis cenere, utcuncp reci*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantem

tantem difcrimina, amp;nbsp;ducentem nos ad patefadiones, uc cogitemus quid, quem alloquamur, ÔC cur exaudi'amur*

Z^Mnipotens æterne,uiue amp;nbsp;uere Dcus,æterne unice Pater Dominn^o* ^^ftrilefuChriftbquitepatefeciftiimmenfabonitare j èc clamafti de Fil’® tuo Domino noftroleiu Chrifto. Hunc audite, conditor amp;nbsp;confèruator

terræ, Sgt;C angelicæ Ecclefiæ amp;nbsp;humanæ, Sc opitulator,refuicicator mortuo^ rum amp;nbsp;iâliiator, unlt;à cum Filio tuo coæterno Domino noftro lefu Chnfto,amp;' Spiritu iàndo iapiens, bone, uerax, cafte, iudex iuftifll'me, mifericors,Higt;ti'«’ rime,qui dixifti, Viuo ego, nolo rnortem peccatoris, fed ut conuertatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[

uat: confiteor tibi me multipliciter peccaiFe, èC doleo quôd offendi te, doko etiam de omni immunditia mea, Oro autem toto pedore, miierere mei, mitte mihi omnia peccata mea,8d iuftifica me per amp;nbsp;propter lefum Chrift^^’ crucifixum pro nobis, refufciratum, %ôyo/j nbsp;nbsp;iiK.ôvamp; aS ’did'iof}, id eft, injaggt;®^

fempiternam tuam,quem uoluifti pro nobis uidimam,itai/ji£o'n-x/j mirabili èé inenarrabili confîlio,amp; immenià boniratc,ô^ fàndifica meSpii^i^^ tuoiàndo,cafto ueraci, ut te aanofcam,inuocem,timeam ÔC dilio-am uerum Deum omnipotentem,{apientem,caftum amp;nbsp;ueracem æternum patrem mini noftri lefu Chrifti,8c Dominum noftrum lefum Chriftum èC Spidtu'’’ fandum, qui te patefecifti miifo Filio, collige Ecclefiam inter nos, da iaîutan^ ÔC pia regimina, protege me familiam meam, oppidum noftrumamp;t, î

/*^Nlnfpotcns Domine lefu Chrifte Fili Dei Aóy£Ke«£(Kó5p’dij'z£«ïJ''» Enianud, ^^nate ex uirgine, crucifixe pro nobis Ôd refuicitate, qui es Sacerdos in ternum, fedens ad dexteram æterni Patris, amp;nbsp;es deprecator pro nobis/^pf ens, bone, uerax, cafte, iudex iuftiftime, mifericors, Iiberrime,qui dixifti^^/ nite ad meomnes,qui laboratis onerati eftis, ego reficiam uos,miferercmei, amp;nbsp;intercede pro me apud æternum Patrem tuû,ôdàndifica me Spiritufanfto tuo, collige tibi inter nos Ecclefiam, amp;nbsp;earn guberna, ficut dixifti : Ero iiobi* feum uique ad confummationem feculi, da ialuraria amp;nbsp;pia regimina, proteg^ me familiam meam, ÔC depelle à nobis Diabolos hoftes noftros, ficut dixi* di : Nemo rapier oues meas ex manibus meis.

ETfinaturalisratioinhominibus conuincitur ordine corporum mundi,amp; motuum cccleftium, conferuarione fpecierum, amp;nbsp;ipià naturali noricia legis in mentibus, utfateri cogatureiFe Deum, fapientem,bonum,ueracem,iu^ ftum, amp;nbsp;à Deo conditum efte mundum, tarnen in hac infirmitate hominuffl languida eft aiFenfio, ôd Philoibphi affinxerunt multos tetros furores, ideoin Ecclefia diuinitus patefada eft uera dodrina de Creatione, ÔC illuftris aflcuci* ratio

ratio tradicui'j quôd Dcus fit eflentia æterna, diftindra à rebus creatisjamp;f quôd hberrima uoluntate condiderit cœlum èc terrain, Angelos amp;nbsp;homines ali# tefdàâe^j’n' as creaturas ex nihilo, nec fuit alia æterna res ante creationem, nifi fola eflen^= Ecclefia tia diuinajSCexecrandifunt furores Philofophorum, qui fîngunt Deum efle quiddam,quod tantum fit in qua dam materia coæterna,amp; ncceflariô in ca fit, rimresPhilo necefTariô formet earn* Aduerfiis hæc Diabolica deliramenta ueris tefti«

monqs diuinis, muniendæ funt mentes, ac primùm de eau fa efficiente amp;nbsp;finali cogitandum eft, poftea recitanda funt teftimonia, quôd libera uolunta^ crAndi. te rcsfine conditæ. Item, quÔd res ex nihilo fint conditæ. Item, quôd cum cre^ atione fimul oporteat intelligi perpetuam conlèruationem fubftantiarum, lt;iuôd iiidelicet Deus non difcefîeht à fuo opcrcjicut faber difeedit â naüi poft fabricationem »

Ç\ Vôd Creatio fit opus commune æterni Patris,Filt) Sc Spiritus fandi raas^ creätioefto-: '^nifeftê fignifîcatum eft Gene. i. in hoc dido: Faciamus hominem adimalt; pus commune ginem ÔC fimilitudinem noftram, 8^ de Filio multa funt exprefla teftimonia in lohanne. Omnia per ipfumfada funt, amp;nbsp;fine iplb fadum eft nihil, quod f as dum eft. Item, Pater meus ulcçmodôoperatur,8d ego operor. DeSpiritu fandoGene.'i.didumeft, Spiritus Domini fercbatur fuper aquas. Et Pfab mo53.VerboDomini coeli fadi funt,amp; Spiritu oris eius omnis exercitus eorum. Hie tres perlbnæ nominatim recitantur, amp;nbsp;dilèrtè de perfona dicitur I.Corinth, 12.Omniahæceffi'eitunus ÓÓidem Spiritus. Cum igitur creatio fit commune opus trium perfonarum, tradita eft régula. Opera Trinitatis ad tiï indiuifo iCxtrafunt indiuifa, id eft, perfonæ fimul funt, nbsp;nbsp;fimul agunt, amp;nbsp;tarnen hæc re«« funt AdcxtrA.

gula fie intelligenda eft, ut fua cuiq? perfonæ proprieras tribuatur. Pater créât dicens,utfcriptum eft in Genefi. Et dixit Deus,faciamus hominem amp;c. Pater igitur créât per Filium qui eft Verbum, in quo lucct opus totius opifieij, 8c Spiritus fondus immediate fouet creaturas 8c motum impercit. Ideo dicitur;

Spiritus Domini fouebat aquas. Ac Iohannes 8c Paulus certo confilio utuns tiir hoc rnodo loquendi, ut dicant per Filium omnia creata efte, amp;nbsp;cur dicatur, quod cogitatione confiderandum eft. Hæc magis perfpicua fiunt,cfim reftitus tionemAdæôcEuæintuemur:Pater mittitFilium, qui edit promiftionem, amp;nbsp;Filius fonans promififionem fimul eft effieaxin corde, oftendens uolunta^ tern arcanam Patris, 8c per Verbum Spiritus fondus immediate lætifîcat 8c mouet corda ad inuocationem Dei, 8c accendit tales motus qualis ipfe eft.

TAE caufo fi'nali quare mundusconditus fit. Quia Deus cum fit Optimus, uo# ^luit habere creaturas quibus luam bonitatem communicet, amp;nbsp;quidem t^undm co/h rationalibus creaturis communicat ilia, quæ font in ipfo optima, fcilicet fa=* propter pientiam,iulnciam,libertaremeledionis,uitam æternam, od læticiam »io,utDeiis nam,'amp;intelledum horumiftorum bonorum, ut uiciflîmille celebretur. AQ ccmmunh fiduèautemconfîderandaeftmagnitudodiledionis Dei erga nos, Primùm in creatione transfudit in nos radios eorum bonorum, quæ in ipfo funt fomlt;î

232 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2) E C^E^TIOISLE,

* . nbsp;nbsp;ma,5d uolui't hominem cfTe domiciliu 8x^ tempïa Dci.His tanris bonis amiflis,

d^rls^DeNr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magnitudo amorfs fit illuftrior,cùm Filfo deprecante recfpimuramp; natu

gd nos in cre^ ^a humana non folùm fit domicflfum Dei, fed ctiam fit unio perfonalis Fflij atione, natiiræ afTumtæ.Huius mirandf open's caufæSc modus in tota æternitate con* fiderabitur, led hancefle princfpalem caufam impulfiuam,quôd Fflfus miHiis reflimonium eft, ufdelicet,dile(ftioncm Dei erga nos, afFirmat ipfe Filius, cum ait : Sic dik^ inprom()?iozj e Deus mundum, ut dederit Filium unigenitum. Paulus inquit dilexit nos ^^ mtjione nbsp;nbsp;nbsp;diledto.Rurfus igitur propter hunc Filium all] homines fiunt domiciliaS^

templa Dei, agnolcitur Deus in hac uita per Verbum, 8c Spiritus fandus immediate accendit motus in corde tales qualis ipfe eft, ac poft hanc uitam Chriftustradetregnum Patri,ideft, adducet Ecclefiam ad Pattern, diuinitasfe immediate oftendet amp;confpicietur, amp;erit efticax in beads aget per minifterium Euangelfi, de hoc fine loquitur Filius, cum ait : Hæt ck uita æterna, ut agnofcant te efle fblum Deum, amp;nbsp;quem mififti lefum efle CHm ftum. Item,fit diledio tuain eis qua me diligis» AfFirmat'igitur ideo condi^^^ efle genus humanum,ut Deus illam ingentem bonitatem fuam nobis com«^ municet, quæ eft maxime illuftris in copulatione diuinæ humanæ naturx in Filio, Ideo Paulus inquit, in hunc Filium omnia condita efle, id eft,aclhunc ftnem, ut confpiciatur hoc mirandum opus Dei, in quo fic communicauithu^ manæ naturæ Deus fuam bonitatem, ut etiam unione hypoftaticafito^^*' fumferit humanam naturam.

od Deus condiderit res alias omnes ex nihilo confirmât diduffl khaw ^quot;^nis I* Omnia per ipfum fada funt, Ergo non fuit materia cceliamp; terra: æterna, non fada ficut Stoici amp;nbsp;alfj quidam duo æterna finxerunt mentem materiam. Sæpè etiam Scriptura aflirmatDeodicenteres creatas effcNon igitur ex alia priore rriateria fadæ funt, ÔCufitatum eft in Ecclefiacreationtm nominari fabricationem return ex nihilo, «

nia quæcunt^ uoluit fecit, amp;nbsp;Pfàlm: 13y. Omnia quæcunc^ uoluit Deusfidc in ccelo in terra.

, TNfîrmitas humana etiamfl cogitât Deum effe conditorem, tarnen poßea ■^fingit hanc imaginationem,ut faber difcedit à naui extruda,amp; relinquitcam nantis gubernandam, ita Deum difcedere â fùo opéré, ÔC relinqui creaturam tantum propriæ gubernationi.

couferuatio,qua Deus adefttotiopi{iciofuo,amp; rerum fubftantias feruat,fu# pr^entMunû ftcntatccclum, 8: motus cccleftesjfcccundat terram, procréât fruges 't' créât uitam in uiuentibus, nominatur uGtata appellatione adio Dei generahs feupræfentiauniuerfalis. Alia nominatur adiofpecialis, quæ eft fandiftcatio, Aflioociffé» qua inhccleGa per V erbum 8C Spiritum fandum iufticia amp;nbsp;uita æterna reftft nbsp;nbsp;•

tuuntur, 8: Gmul aonofeitur 8c inuocatur Deus,8c hunt alia extraordinaria o# pera in Ecclefia, ut^onferuatio in fornace Babylonica, ac certo conGlio Deus

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ordinaria oftendunt hanc naturam non cafu conftuxiffe, fed fapientem O’'dwdru.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bxtraordinaria oftendunthunc conditorem elTc effentiam diftindam à Extrdord’nii«

mundo,8C effe liberum aoens,Só pofte aliter agere,quàm cient caufæ fecundæ, n«. SCmultamoderariinnamrafuo liberrimo conGlio, obferuandum eft igitur quæ didaloquantur de uniuerfali præfentia,quæ de Spécial!.

CVmDeus fuftentet totam naturam rerum , oriuntur quæftiones quomo# 'dofuftententur,anGtnecefteomniaferri^ Geri , ficut feruntur hunt.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£tG autemmultæ fpinofæ difputationes inhis quæftionibus motæ funt,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen, explieatio Gtnplicior effet, G hæc r efponGo femper in confpedu effet,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re quatenus ipfe fuaimmenfabonitate nbsp;fapientia agendum effe iudicat.HæC Ubenimum.

f breuisrefponGoliberatbonas mentes à multis quæftionibus, ÔC nuit Deus \ modumeffedifputationumSc conGfterenos in expreffis teftimonqs diuinis, \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuxtadidum xLucerna pedibus meis uerbum tuum.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Store! alligaruntDeum ad eaufasfecundas,id eft, ftnxeruntDeum nihil

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliter,facerepofîe,quàmutcaufæfecundæfuanaturacient ,ut cùmSaraGtfte#

\ ïilis anus, cogitantimpoffibile effe fier! earn matrem : ita omnes homines \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iïi hae

254- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® E A TIO N E,

in hac naturali caïigine intuentcs ordinem naturæ, delabuntur in bSnc I’magi* nadonem, nt exiftiment nihil aliter fieri, quàm ut hic ordo eiet, Hac imagni^^ done impediri inuocationein manifeftum eft, quid enimprodeftpetcrt^^» quæ alioqui neceflariô fiunt, Sc quid prodeft peteregubernationcm diuinam» aut mitigationem maloru, fi mutari curfus fecundarum caufarum non poteß« Hæc cùm Stoicis obiiciebantur,fatcri etiam impie audebant non nofiræ indigentiæ caufàDeum inuocandum eflè,fed tantum gratiarum aâioniscai** fa, quôd hune ordinem Phyficum conferuet. Item quid profunt confilia, amp;nbsp;diligentia regendi mores, fi nulli motus in humanis uoluntatibusmuc^ri poflunt*

T alia abfurda cùm fequantur ex Stoica neceflîtate,re(ftè docenda efifiede fia, Sunt^ hæc uera principia firmiflime tenenda,Deus eft agens liberrimu,^ adeftfuoopificio, non utStoicus Deus, lèd ut agens liberrimum« Etqua’’^ fuftentat rerum fubftantias, amp;nbsp;magna ex parte feruat ordinem corporiirUj^l^ inftituit: tarnen immenlàmilèricordia multas partes moderatur, cundas caulàs uel adiuuat uel impedit, uel prorius mutât; Hæc libertas in open extm emplis confideretur.Statim initio poft lapfumAdæ amp;nbsp;Euæ cùm ordo fanût'^^ or^îrtdcû tfx elfer. Ut exdnguerentur propter peccatum,amp; ordo iufticiæ diuinæ fit firniiot» ordo in caufis Phyficis, tarnen hic Deus le patefecit, amp;nbsp;immediate Hnc . caufis lècundislèruat hominem. Moyfidiuiditaquas maris rubri longo cio per aliquot dies. Prælianti lofuæ fiftit Solem. Ezechiæ loi regreditur.Ttts riraclitæferuanturinfornace Babylonica. Chriftus, Prophetæ amp;nbsp;refulcitant mortuos.Talia extraordinaria opera omnia funt teftimonialibtf^ tatis in Deo, amp;nbsp;oftendunt eum non alh'gatum elfe caufis lêcundis, fed propttt Ecclefiam læpè cas moderari Sd mutare.

Præterea certilfimum eft,Deum læpiftîrnè confilia amp;nbsp;uoluntates homt* num fledere quo uulc fine caufis fecundis,ut cùm mouetAlexandri ménteman Dfuffepè uoc bcllum Perfis inferendum, amp;nbsp;deinde præliantis dextram régir, lèucùm in^“* fugientibus hoftibus, ut Plàlmus inquit ;Terribili ÔC potend, cliJ* (VMuultßne aufert Spiritum Principum.

fecundis. cM^ lam addantur teftimonia ex didis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis. Pfalm'’ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II4, Omnia quæcuncp uoluic fecit. loei: 2. Scindite corda ueftra, mifericorsamp;^

milèrator eft Dominus, patiens amp;nbsp;multæ mifericordiæ, amp;nbsp;peenitet eum pot^ Sicut deNiniue retradat promulgatam fententiam. Item Zachariæl* lunMh^nDeo Conuertimird ad me, Sgt;C ego conuertar ad uos. Lucæ 21, Orate, ut poflîtisef** fugere uentura mala. Deur. 8. Non in Iblo pane uiuit homo, led in omni uct^ bo quod procedit ex ore Dei^ Matth. 2 l.Omnia quæ petetis credentes,accip’’' etis, Si dixeritis huic monti iada te in mare, fier. Pfalmo 23. Etiamfi ambuh^ uero in medio umbræ morris,non timebo malum, quia tu mccum es. Pfalmo 9, Exaltes me de portis mortis. Matt. 8. Si uis,potes me mundare, uolo,mun* dus efto. Talia dida omnia teftantur Deum elfe agens liberrimum, amp;nbsp;fæP^ tollere aut lenire pœnas,quæ iam ordine Iegis,amp;^ caularum fecundarum in nos irruunt.

Vt igitur necelfe eft in omni inuocatione promifli'ones cogitare, ut : Peti* te amp;nbsp;accipietis. Inuoca me in die tribulationis, ego eripiam re amp;nbsp;fimiles.Sic amp;nbsp;cogitandum eft, Deum adelfe creaturis, amp;nbsp;elfe liberrimum agens, amp;nbsp;polît ' tollere aut mitigate mala, etiamfi caufæ fecundæ uidentur aduerlàri, ideo to

^um eft de Abraham, Credidit contra fpem in fpcm» Et rex lofapbat inquit : Cùm nefcimus quid fit agendum,oculi noftri ad DominS tollantur. Et Ephc» 3. dicitur» Deum pofte excellenti modo,et excellentia facercjquæ petimus fu=gt; pra quàm intelligimus. Et PfaL 71, Liberauit pauperê cui non erat adiutor» PfaE ^O.Cum ipio fum in tribulationc.Ofcæ i.Saluabo eos non in arcu nee in gladiojièd in Domino Dcojd eft,Filio fuo* Et Zacha: 4. Non in exercitu,nec inrobore, ied in Spiritd meo defendam eos,dicit Dominus exercituum»

Talia di(fta mulca fint in confpedu, ut fint confolationes accendant in* uocationemSCconfirment Fidemamp;Spem,amp;ut confideretur potentia Dei, ptæfentia Si. gloriatio in Ecckfia»

Eft autem libertas in Deo pofte creaturas condere nbsp;non condere, pofte Ltamp;erf^ m

conferuare Sc deftruere,amp; iuuare mediate per creaturas,6d immediate extra Deo creaturas,amp; quanquam tantùm bona facit, tarnen pofte bona multiplicia 8c diffimilia facere. Hæc primùm icienda funt,quia libertas in Deo eft fons con* tingentiæ ÔC libertatis in creaturis,

pRimum confiderent Studiofi, quid uocabula fignifîcent*Neceftîtas,împoft fibilitas, Libertas,Contingentia,Slt;: traduntur explicationes in Dialedticis, QM^faorgr^.

Sunt autem quatuor Gradus necelTitatis^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dufneceßitutü

Primus eft propofitionum de eftentia amp;nbsp;de proprietatibus Dei, ut : De* useftfapiensjuerax,uolens iufta,cafta, Eft autem fimpliciter neceflarium, quod eft prorfu8immutabile,amp; cuius contradidorium eft fimpïiciter impoft fibilc, ita ut caufa non poftïc quidem aliter agere^hanc nominât abfolutam ne* ceflîtatem.

Secundus Gradus eft defînitionumôd demonftrationum, quæ etiam ii. prorlîis lîjnt immutabiles,

Tertius Gradus eft neceftîtas Phyfica, uidelicet ordo in creaturis, ut mo* ut tus Solis amp;nbsp;in alqs creaturis, aftionum ordo, qui non poteft mutari potentia creaturæ, fed potuiffet aliter condi, amp;nbsp;poteft à Deo mutari, amp;nbsp;Deus oftendit multa exempla, ut cùm iuftît confiftere folem aut regredi, cùm fecic anus fte* riles fcecundas,

Quartus Gradus eft mutabilium, quæ tarnen neceftîtate conièquentiæ dicuntur neceftaria, id eft, quæ funtquidem reiplà mutabilia,fed non mutan* tur, uel quia fie à Deo décréta funt, uel quia lequuntur ex caufis quæ non mult; tantur, cùm tarnen mutari potuiftèntjuel quia cùm fiunt,contradicftoriæ fimul ueræ elfe non poftùnt,ac magna diftîmilitudo eft propofitionù huius gradus, quia aliter iudicandum eft de rebus bonis quç fîunt decreto Del, Irem,uolente Scadiuuante Deo: Aliter de rebus malis,quæ fiunt fine decreto Dei,nec uo* lcnte,nec impellente,nec approbante Deo,De bac diftindione poftea copiofi* us dicctur,

NecelTaria eft refufeitatio mortuorum,quia Deus edidit de ea decretum, Paulus inquit; oportet hærelès efre,fcilicet neceftîtate c5fequentiæ,quia in mul tisingenrjsmagnaeftpetulantia,amp;incitaraàDiabolis, qui deledantur ludis nouarum opinionumjCx bis caufis ièquuntur hærefes, cùm tarnen frenari Ôd impedin'pofîcnt»’

Saul neceflariô punicur, quia caufas non mutât, cum poflet non infidia* ri Dauidiamp;non interficere Sacerdoces» Deni(^ omnia cum fiunt, ideotunc neceffariadicuntur neceflîtateconfequentiæ, quia contradicftoriæ non poP funt fimul uerac eflc, ut cum Plato feder, conrradidloria falfa eft» Plato non det, Vulc enim Deus diftinclionem efle inter ueritatem nbsp;falfitatem, ÔC uult

Hæc commonefactio de appellatione neceflicatis hie confideretur» Cont'wgciis. Contingens aucem dicitur, quod cum fit, habet caufam quæ poflet ex natura fua aliter agcre, amp;nbsp;fons contingentiæ primus eft, libertas uoluntatis in Libertas uo=gt;. Deo» Deus liberrima uoluntate créât genus humanum, ordinauic curfum fo' Deo‘^cMr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itibet folem regredi, iubet aquas in mari rubro confiftere, èéc. Hæc potuiP

cezjfwgenfw . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facere, 8gt;C aliter facere; ita diftrimen inter agens liberum 8d non

Sic autem condidit Deus angelos amp;nbsp;homines, ut effent ipfi quoep agenlt; . th libera, manet aliqua libertas etiam in hominibus poft lapfum, hæc liber^^ | etiam caufa eft contingentiæ atftionum humanarum, Paris frenare loconaon* i iiam potcrat, ne raperet Plelenam»

Nunc confideraris appellationibus teneatur in Ecclefia firmiffinië hæc uera doôrina» Primum quôd Deus non fit caufà peccati,nec uelit peccawm, necimpellat homines ad peccandum,necapprobet peccatum» Poftea ex hac ueriffîma fententia fequitur perfpicuê, quôd uoluntas in Diabolis amp;nbsp;homing bus fua libertatc auerterit fe à Deo,fèquitur amp;nbsp;deinceps,non omnia quæfiun^, neceflariô fieri : Cain non neceffariô interficit fratrem.

Qtiöd autem Deus nec fit caufa peccati, ncc uelit pecCatum, nec impdht ^«Squot;dcw„5 uoluntaces ad peccandum, nec approbet peccatum, perfpicuum eft ex mulns fit cdufa pec=firmisteftimonf)s, quorum aliqua recitabo»Gene» I» Vidic Deus omnia «11, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecerat, amp;nbsp;eranc ualdc bona, id eft, Deo placencia ordinata, congruentia

ordinem in mente diuina, amp;nbsp;ad certos ufus profuturos homini condita» 5»NonDeusuolensiniquicatemcues,ideft,Deusuere amp;nbsp;non fimulatèo^fc peccata »

lohan, 8» Qtiando mendacium loquitur Diabolus, ex proprijs loquituG quia mendax eft,amp; pater mendacq. Pater, id eft, primus fons amp;: caufa menda' crj» Difcernic aucem Dominus mendacium à fubftantia, quafi dicat fubflanU^ am quidem habet diabolus aliunde acccptam,Nam omnes Angeli funteflen^ tiæ à Deo creatæ, quorum aliqui poftea lapfi funt, habet autem propriuquid' dam Diabolus non ä Deo acceptum, uidelicet mendacium, id eft, peccatum, quod eft deftrueflio orta à libera uoluntate Diaboli auertentis fc à Deo, hæc inter fè pugnant,ut poftea rurfus dicam,Subftanciam à Deo conditanieh ie,amp; fuftentari amp;nbsp;tarnen uoluntacem Diaboli amp;nbsp;hominis caufam efle peccati, quia uoluntas abuti libertate fua potuit, amp;nbsp;feCe à Deo auertere, Zachariæ 8» Malum ne copitetis in cordibus ueftris, amp;nbsp;iuramentum mendax ne dilioatis, omnia enim hæc funt quæ odfdicit Dominus»

Cum igitur non fit fimulatum odium peccati in uoluntate diuina,ncqii3^ quam fentiendum eft,Deum uelle peccatum» Primæ lohan: fecundo» Concur pifeentia carnis non eft ex Patre^ fed ex mundo» Primæ lohan: j.Quifacit pcc^ catum ex Diabolo eft,quia ab initio Diabolus peccat, id eft,primus autorpco

T EC CAT I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;237

cati Diabolus cfl.Rom.^.Pcr hominem intrauit peccatum in mundum Jd eil, pcccatumnoneftresconditaàDeo,fedhomofualibertate fe à Deo auertic, ôi excuffîc dona Dei, amp;nbsp;illam fuam deftrudionem propagauit in fuam poße* ritatcm »

His Sc iimilibus diSlis confirmati ueram amp;nbsp;perpetuam Ecclefi'æ ièntcn^» tiam conftanter ampleólamur, SC nequaquam applaudamus Stoicis 6c Manii» chxis furoribus, qui func concumeliofi aduerfus Deum 8c perniciofi uitæ, qui fingunt homines neceflario fcelera facere/Sc redè intelligamus dicia,quæ contra ueram fententiam detorquentur ad Stoica deliramenta*

Primumjndurabo cor Pharaonis, hoc ita citatur curn fituerbum adi^ uum, utindoSti ratiocinentur inde Deum effe caufam efFicientem peccati, ad hancPhrafin 8^ fimiles 'refpondendum eft, Certiffimum eft Ebraica Phrafi Ebraica pljn ucrba adiua fæpè fignificare permiffionem non effeSlionem, Vt ne nos indu* Jîppè flgniß-. easin tentationem,id eft, nonfinas nos opprimi cum tentamur*

Repudianda eft 8C Cyclopica cauillatio quorundam uecerum 8c recent tium,qui dicuncnon ideo peccare Deum, quia impellac ad mala, quia Deo nonGtLexpofita* Hæc Cyclopica imaginatio execranda eft, quia lex Mora* lis eft ipfa fapientia æterna 8c immota in Deo, 8c uoluntas Dei eft iufta, con^» formisillifuaEfapienti3e,ideocßpatefaäaeft lex Moralis,ut feiamus qualis fit Deus, Sc difeernamus eum à malis naturis. Nec fingendæ funt in Deo con* tradiftorise uoluntates, quia Deus eft uerax non dißentiens à fua fapientia,SC àuerboquodediditôC fanxit.

Plato inquit libro 2. de Rep, Quoduero dicunt aliqui malorum caufam efte Deum, qui bonus eft, pugnandum eft omnibus modis, ne quis hæc dicat in fua ciuitate, ft uult earn bené régi, Sc ne quis hæc audiat, nec iuuenis, nec felt; nex, nec in carmine, nec extra carmen figuratè recitent, quia nec pium eft fic di cere, nec nobis utile, neq? falia dida fecum ipfa confentiunt.

Amos 3, Non eft malum in ciuitate quod non fecit Dominus, huiufmo* di dicta cumulantur ab qs qui uociferantur Deum effe caufam peccati. Hie au* tem nota fit omnibus uetus 8c neceffaria diftinclio, Differunt peccatum Bc pcena,acufttate peccatumnominatur malumculpæ,quod eft auerfio à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Sc odium Dei, quod nequaquam uult Deus 8c nequaquam efficit, Sed poenæ funt deftruftiones rerum aut corporum, ut incendia, diluuia,morbi, fames : aut in anima pauor aut dolor hor r ibiliter puniens ea, talis pcena eft opus iu# fticiacDei, et nominatur malum pœnæ, fæpè igitur fic loquuntur Prophetæ DeumbæC mala efficere,id eft, has pcenas uelle ordine iufticiæ.

Sic leremias inquit in Threnis capite 3, Quis dixit ex ore altiffimi nec bo? nanecmalaueniunt,VbiobiurgatEpicureos,qui fomnianc res fecundas tt aduerfas cafu aççidere.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Similis

239 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© fî CAV S

Si’miïis obiurgati'o eil Zophoniæ primo, Scrucabor leruiàlem lucerm's, uîCitabo Riper uiros defixos in fecibus iui's, qui dicunc in cordibus fuis,non facier benè Dominus, amp;nbsp;non faciet male, amp;nbsp;erit domus eorum deièrta

Sic èc dicRum Amos incelligatur: Thftis querela eft de concurfu multa^ rum calamiratum. Non eft malum pcenæ, quod non feceric Dominus in ciuft täte, id eft, Deus omnibus gcncribus calamitatum bello, fame, lue amp;nbsp;narijs ærumnis nos punit.

Sic amp;nbsp;apud lefa: capite 4y. Ego Deus faciens pacem amp;nbsp;creans malum, rebus iècundis amp;nbsp;pœnis intelligatur.

Er^o omnta contin^entia funt irnmutabiliajlt;is^j)er confequens necejjarti^-Dem aliter Reipondeo ad maiorem: Ex determinatione diuina, tantum neceflîws déterminât conftquentiæ fequitur, èc aliter intelligenda eft determinatio euentuum bona, aliter norum, quos uult Deus ; Aliter malorum euentuum, quos non uult,fedper^ w«/*» mittit.

Deus determinans hanc:Mortui reftirgent: uult banc refurredionem, Sc condit decretum ne fiat oppofitum. At determinans iftam : Nerointetbd^ et Paulum, non uult banc feuitiam, fed permittit amp;nbsp;déterminât metasfui^O’’ rumNeronis, ut de Sennacherib dicitur4, Rcgum 19. Ponam Chamumin labijs tuis amp;nbsp;reducam te.

Simpliciflîma expeditiffima reiponfio eft,fecundas non agere Cinepd^ Secundo nbsp;nbsp;nbsp;‘■‘^31 fuftencante, quæ tarnen liberrimè concurrit, agit quantum uult amp;nbsp;quate*

p: non agunt nus uult, Sé aliter concurrit in regendis motibus cceleftibus, in regenda dcxlt; jwe prima i^a. Dauidis præliantis, ÔC aliter in fuftentanda fubftantia Saulis, cui præb^^ fuj entante, tantùm,tantifper donee uult, cuius uolunta^ habet fuam quandam propriamadionem,nonimpellituradmalaàDeo: necefle eft enim difeerni Deum ä Creaturis, eiTentiam increatam ab eftentrjs creatis. Item diuerfos modosagendi,modumagendinaturaliterunomodo, amp;nbsp;modum agendi Ib bere»

Diüddeionii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Citantur dida uc Ephe: i. Elecli iccundum propofttum eius, qui facit

(T ftlutiribm fecundum conßlium uoluntatis fuæ, amp;nbsp;l. Gorinth. 12. Idem eft Deus ddtonitiMDei gens omnia in omnibus. Hic monendi hint iuniores,hæc dióta non loquiPhy Mî Ecclefta. ßco more, de omnibus motibus materiæ amp;nbsp;omnium animantium. Sed tan’ tùm de bonis Sd lalutaribus aclionibus in Ecclefta : Sicut hoc di(ftum,Ego fiim uitis,uos palmites,Sine me nihil poteftis facere, Icilicet fàlutare uobis amp;nbsp;Ec’ cleftæ, Sunt autem teftimonia amp;nbsp;confolationes dulciflimæ, quæ affirmant Deum ÔC Dominum noftrum lefum Chriftura uerè adeftè Eccleftæ, amp;nbsp;à opé ferre,

ferre, amp;nbsp;uelle iitpetamus SC expedfemus auxih'um diuinum, fîcut i'nc(ui£ minus: Petite Sc accipi'etis* Item, Quanto magis pater ueftcr cccleftis dabit Spintum landlum petentibus;' Sicut Ecclefi'a leruatur in diluuio, amp;nbsp;poftea in man' rubro, ficur lertiantur tres uiri in fornace Babylonica. Ita lemper Ecclefi^ am feruat Deus mirandi's operibus, etiamfî non codem modo incurrunc in culos hominum, illi qui lèruantur coguntur fateri ie liberatos eflL

Hæc igitur didla adnibneant nos de infirmitate noftra, de magnis peri^ cull's, de certaminibus auxilio Filq Dei, qui inquit : Nemo rapiet oues me^ äsexmanibus meis, Oues autem meæ uocem mcam audicnt, Sc acccndamur adcuramSóinuocationem etc. Non detorqueantur hæc diéla ad Stoica delis! ramenta quæ impediunt inuocationem,amp;^ languefaciunt in regendis moribus dilipentiam, Ö

ÇAcpècitaturamp;Ieremiædidum;ScioDomine,non eft hominis uia eius, Confeflio eft infirmitatis noftræ in regenda uia, id eft, uocatione* Sunt autemmultæcaulæimpedientes» Nam 80 mens in confilijs fæpè errat : ficut errabatloßasmouens bellum non neceflarium. Errauerunt Pericles 06 Des: mofthenes fuadentes bella non neceiTaria exicioCa patriae, amp;nbsp;omnes hiftos riæplenæfunt talium errorum, Ideo dic'iém eft, Nifi Dominus cuftodierit cii« uitatem,fruftrauigilantamp;:c* Hine uerô non ftquitur, quod non fit libera ele^ c'ho.Itera, Vanafalus hominis, Stultorum infinitus eft numerus, Ouidiust Proh Superi quid non mortalia pedora cogis amp;c.Cicero: O me nunquam ia# pientem.Nihilhominifaciliuseftquamlabi, In Hefiodo homines finguntur Epimethei. Plautus : Qiiem pcenitet non peccauit ctc,Præterea foris multa funt impedimenta confiliorum, fæpè mutantur fubitô occafiones, nec femper reljaondent euentus.MuIca accedunt inextricabilia humano confilio ut Dauid exul,humanoconfiliononpoteft reftitui, Deniep multi experiuntur errores amp;aliainipedimenta.Agnofcamus igitur infirmitatem noftram, amp;nbsp;à Deo pe? tamusauxilium,Hocmonetleremias, nec inde fequitur Deum efte caufam peccatorum,

CAIoinoninquir:Homo præparat animam. Deus gubernat linguam,in ‘^hoc dièfo utile eft monere difeentes, difeernendam elle eledtionem, quæ eft inuoluntateabeuentibusquifunt extra nos. Cumloftasbellumeligit, caelci^ uclunta dio eft uoluntatis opus, amp;nbsp;fit libéré et contingenter, fed ad euentuin concur^ teäifcerncndtt runt aliæ multæ caulæ, ncc pendet euentus à lola lofiæ uoluntate, Etfî igitur fæpèeuentus non congruuntcum uoluntate eligentis aliquid,tarnen non pro^ pterea fequitur nullam elTe libertatem uoluntatis et nullam contingentiam. Præterea in deliberatione humana, quanquam iplà eledtio feu proærefis libcü« l'a eft, tarnen læpè antecedit error, ut Pericles Ôè Demofthenes fuadent bella, amp;nbsp;libéré earn fententiam eligunt moti argumentis probabilibus, quæ tarnen non erant firma, fed collefta erant excaufis non fumeientibus, Sicut Demasi des inquit : Demofthenis confilium fuiffe ovo/j-aa-j naAo/j,ou a-urH^iop ïpyoïg,

nedidoSAlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diélumexProuerbfis Salomonis capite 16. Omnia facit Dt*

nwnif Deiu’ propter feipfum,etiam impium addiem malum. Hic Syntaxis Gram* omnia facile., matica confideretur,Slt;r particula propter ièipfum.Nequaquam enim cogitan* tiam impium. Jum eft, Deum efte caufam peccati in uoluntate impia propter lèipfum, K“ Deus punitimpium propter feipfum, ut uidelicet confpiciantur teftimoni® iudicf) amp;nbsp;iufticiæ Dei, Sit igitur hæc Syntaxis, Deus facit impium ad dient malum, id eft, ordinat impium ad pcenam, eac^ ordinatio fit propter Deum, gloriam Dei,uidelicet,ut con ipiciatur iufticiaDei.Eft igitur hoc diduaiie* ueratio de prouidentia, quôd uidelicet futurus fit aliquando finis Iiorribibum furorum in genere humano, quia Deus iuftoiudicio ordinauit impios adpûc* nam.

AÆ Ätth: IO. Non ne duo pafferes affe ueneunt, unus ex eis non cadet fu^ *-^per terram fine patre ueftro. Veftri autem capilli capitis oranes numeral ti funt. Hane dulciftimam promifti'onem de protedione diuina detorquent quidam ad Stoicam neceffi'tatem, qui fie argumentantur,

Cùm paftèrum motus fiant à Deo, fèquitur omnium rerumntotusl Deo fieri bonos amp;nbsp;malos.

Sed fimplex amp;nbsp;ueriflîma relponfio efttdidium Cfirifti eft doefirina ecalTc* ueratio de prouidentia ôd confèruatione creaturæ, amp;: de protedioneamp; confer* uationeEcclefiæ. Veriffimum eft Deum omnia præuidere,infpicere èC iudi* care, ut Pfalmo 32. dicitur de prouidentia,De ccelo refpexit,uidet omnes ßlio^ hominum,amp;^intelligit omnia opera eorum. Etfi autem præuidet omnia non tarnen uult,nec effîcit,nec adiuuat,nec approbat peccata,fèd tolérât donec pu* nit, nec præuifio cogit uoluntates creaturarum,ut faciant peccata,multômi* nus didla deconfèruatione naturæ confirmant Stoicas imaginationes,Peus uulthoc bonum conferuationem naturæ,utdicitur,inipfbuiuimus,moue* muramp;fumusamp;c,

Pfalm. 3^. Homines amp;iumcnta,fèruabisDomine :Necindefequitut Deum uelle autfacere peccata in homine, unus ex pafferibus non cadet fupet

terram fine pâtre uefl:ro,fcilicet iciente amp;nbsp;permittente. Qiiia utrumc^ uerunt eft, quôd amp;nbsp;præuidet omnia Deus, amp;nbsp;naturas feruat libcrrima uoïuntate Jo* necuultSCc,Nonigiturintereuntnifiipfodeferente eas. Deinde fallacia à non caufà ut cauià,præuidet, ergo effîcit peccatum. Item feruat naturam/f' go effîcit peccata.Hæc non redè contexuntur.Dauid feruaturjuon quia Dtu* uelitpeccatum,fèdut poftearedcatadpœnitentiam,multô minus promiffi* ones de protedione Ecclefiædetorquendæ funt ad Stoica delirarnentajOm* nés capillicapitis ueftrinumeratifunt. Item,Nemorapietoues m.as de ma* dcamp;cnt detor» nibus meis,Taîiâ dîôla promütiintbcneßciaj ÔC (antùm dc bonis adionibuJ ca^dehria^°*'‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loquuntur, quas Deus liberrima uolun ta te effîcit amp;nbsp;exhibet, ut oftendat

de leiè teffî'monia, nec ex particular! extruenda eft uniuerlàlis propofitio, 0* mnia bonaôô mala necelfariô fieri à Deo. Recitaui fontes docfirinæ de Con*

tingentia;, quos confiderare utile cR, ut dikernantur gradiis adionuni,amp; can* fîc, ÔC confîderentur opera amp;nbsp;dona Dei, quæ adiones fiant propriè à uolunlt; tadbui

tatibus Diabolorum amp;nbsp;hominum, 8c. remoueancur Stoka deliramenCaquæ funt contiimeliofa contra Deum^Só perniciola moribus,amp; impediunt inuocalt;ï tionem 8C dili'gentiam regcndi mores* De his tantis reb. i'uniores præmonen di funt,ne applaudant iftis,qui ftoicas opiniones in Ecclefiam inuehunt,amp;: qui^ dem in inuocatione necefle eft cofiderare Deum efle agens liberrimum, quód multain caufis fecundis fuabonitateleniat*

^Atratio de creatione hominis in Moiè icmper in conipcélu fît omnibus, amp;nbsp;^confîrmandæ fidei cauße, amp;nbsp;ut aliquo modo res maximas confîderemus, «juarurn dodrina ibi traditur* Cùm autem poftea depeccato dicendum fit^nei» ceflè eft prius dici quah's fît conditus homo ante peccatum* Etfî autem nec an* gelorum nec hominum iâpientia perfpicere poteft confîliû Dei, quarc 8C quo* modo res fîc condiderit, tarnen initia huius iàpientiæ cogitanda funt, fîcut pas« tefecit ea Deus, ac fuprâ dixi caufam finalem efle creationis anaelorum 8C ho;« minum,quia Deus uult habere creaturam,cui commumcet lua lumma bona et geîorum et ho feipfum,uitam,lucem ,fapientiam,iufticiam 8c læticiam æternam* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn'mum.

Eft igitur caulà impulfîua in uoluntate Dei liberrima ipfîus bonitas*Vi* ciffîm autem fequi debet in angelis 8c hominibus ceïebratio Defut Dominus inquitjLuceat lux ueftra, utglorificecur pater uefter cceleftis,

Qualis autem conditus fît docent uerba^ faciamus hominem ad imagine amp;nbsp;fimilitudinem noftram.Intelliguntautem aliquiimaginem amp;:fîmilitudinem i^otn^e, Dei naturam humanam, quam fuerat affumturus Filius, id etiamfî recipitur, tarnen in ilia natura oportet intelligi non tantùm corpus, ièd fîmul principa* liainhomine, fcilicet mentem inquauoluic Deuslucereuerasnoticias de iè^ ipfo amp;defuaLegc,uoluntatem redamjibertatem ele(ftionis,amp;flammas uirtu* turn. Simus igitur contenti ufîtata enarratione,quæ ex Paulo fumta eft,imago amp;nbsp;fîmilitudo Dei in homine funt mens 8c uerg noticiæ 8c uoluntas reda ineen faflammisuirtutum, dileâione Dei ÔCalijs uirtutibus,amp;: libertas eledionis, Sicut Paulus loquitur ad CololT.j* Induite nouum hominem,qui renouatur ad imaginem eius,qui condidit eum amp;c* Ephefî 4. Induite nouum hominem,qui fecundum Deum conditus eft in iufticia amp;nbsp;fanditate ueritatis*

Confideremus igitur bona attributa hominibus in creationc,fulgebat in bom dttrUu» mentibus lux excellens de Deo,8lt; noticia Legis, amp;nbsp;firma afîcnfîo ftu fides am* * hom’mi in pledens promifîîones 8C minas Legi additas* Deinde uniuerfî huius opifiefj mundi,motuum cceleftium humani corporis,animantiû, amp;nbsp;plantarum cogni* tio. Poftea ÔC in uoluntate amp;nbsp;in corde reditudo 8c confènfus erat congruens cû noticijs diuinitus infîtis,quæ funt radrj diuinæ lucis in nobis. Et erat omni* um uirtutum copulatio,timor Dei, uera fiducia amp;nbsp;uera diledio Dei amp;nbsp;homi* num, nulli aberrantes motus à noticia Legis, fed ardebat in corde amor iuftk eiæ,ueritatis,beneficentiæ,caftitatis,ct fîmul erat libertas eledionis non impe* dira* Achis pulcerrimis dotibus intelligebant fè ornatos elfe primi parentes, ut agnofeerent elfe eas teftimonia de Deo, ex quibus difeerent, et effe Deum, et qualis fitjCt qualem uelitefle obedientiam*Sicornatusefthomoincreatio* ne,et placuit Deo,quia textus exprefîe dicic, Vidit Deus omnia quæ fecerat, et ualdè erant bona,id eft, à Deo condita et cèrto modo ordinata,et placentia Deo* Ac magis intelligebant iè placere Deo, quia Deus prodiens ex arcana

2^3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAl^SA ^ECC^TI.

(ede alloquitur eos expreflo uerbo, Benedicic eis, iubet eos dominan cætcns rebus, addit exercitia obedientiæ de porno amp;nbsp;de lege Coniugt), Erunt duom carnem unam,id eft,unus mas amp;nbsp;una fcemina infeparabiliter iunéti. Tail's au* tem eflet homo amp;nbsp;placeret Deo,infuper Deus habitaturus eflet in eis,8^ tand* Iperin eis habitabat,donec ucrbum fide rednebant. Nam per Verbum amp;Fi* dem habitat Deus in hominibus, iuxta dictum Pauli ad Epheleos» Habitat Chriftus per Fidem in cordibus ueftris, lohan, 4, Si quis diligit me,lèrmonts meos ièruabit, pater meus diligit eum, amp;nbsp;ad eum ueniemus, Sgt;C manfionew apud eum faciemus,

QuonudoSic igitur erat homo imago Dei,non folum quia erant in homine intelk* te bpfum bo» lt;ïtus,uolunras,libertas, fed etiam quia in intellecHu fulgebat agnitio Deünuo^ corde motus erant congruentes cum Deo, iufticia,læticia,imô quiaip iè Deus per Verbum nbsp;nbsp;Spiritum S, in nobis habitafret,ÔC uiuificaifet nos,

Hac fimplici enarratione de imagine content! fimus, amp;nbsp;did um Pauli,ctt ait, Renouari imaginem Dei in nobis,intelligatur de reftitutione lucis diuinf, iufticiæ ôd læticiæ in nobis,in qua reftitutione,homines rurfus fiunt tcplaDei» Grad autem agnofcamus amp;nbsp;celebremus immeniam bonitatem Dei, amp;atnorc erga nos,amp; petamus ut Fides amp;nbsp;Gratitudo in nobis accendâtur,amp; confirmcn* tur,fic condidit nos Deus,ut earum rerum, quæ fiint in ipib optimç, fîmilesin nobis creauerit, icilicet mentem fapientiam,uoluntatem amp;iufticiam,amp;J** ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bcrtatis eledionem, præterea ut feipfum in nos infuderit, amp;nbsp;uoluerit mutuam

SSrPoftea rurfus cogitemus quanta bonitas,quantus amor fit in Fib'o m^eï^o ° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poft^ prima dona amifimus, quod fitinterceiror,amp; unit hanchumk

Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;litatem,ut aifumat humanam naturam,quanta item miiericordia eft in tota dk

uinitate, quod Filius conftituitur Mediator, amp;nbsp;propter eum recipitur humanum, ÔC rurfus homo fit templum Dei, amp;nbsp;æternus Pater, amp;nbsp;Filius eopu* lant nos ibi Spiritu fando, qui eft amor Sc lædcia fubftantialis, quæ diuinitas nos diligit,amp; uiciflim accendit læticiam amp;nbsp;omnes uirtutes in nobis. Hee reft' monia immenfi amoris quotidiè confideranda funt,amp; petendum eft, utinno* bis Fides amp;nbsp;Gratitudo crefcat,

Augufl’ujut de Auguftinus fic enarrat imaginem, ut tantùm potentias numeretjamp;actó* inwgMje Dfi. modet ad perfonas,Pater æternus eft ut mens,filius ut imago cogitationc genk ta,Spiritus iandus, ut uoluntas, fed imagines à nobis cogitatæ a motus noftri non funt vlt;^sipSjja,ui alibi copiofius dicitur. Hæc breuiter addidi,quia nunc in hac tanta caliginc, dodrina de imagine obfcurior eft, Sed erit illuftrior cùm diuinitas coràm confpicierur,amp; erit omnia in omnibus.Interea tarnen elemen ta huius dodrinæ incoanda funt, ut bonitatem amp;nbsp;miftricordiam Dei confide* r€mus,amp;: ut dodrinam de peccato originis redius intelligamus, imaginis into gritas amifla eft, ut mox dicemus, Cæterùm prodeft hie noftediftributiones potentiarum animæ, qiias petant iuniores ex ijs fcriptis,ubi ordinc recitantur,

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ Etfi

ÜTHnonpenitus perfpicitur Creatio, tarnen ctiam ratio naturalis afpiciens ^pulccrrimum ordinem corporum mundi in homine, noticias certas niimef rorum jegiSjSc alias,conuincicur,uc fateri cogatur,efle Deum iapientem,uera«» cem,beneficiim, iuftum, conditorem amp;nbsp;iudicetn ac utile eft iæpè teftimonia Phyfica confiderare^Sed dodrina de lapfii primorum parentum,amp; de peccato Dolt;5m4 de originis, SC de caufis horribilium calamitatum in genere humano ïongius po^ hpfu primorti fita eft extra conipetftum humanæ rationis* Patefada eft igitur in Ecclefia in fcriptisPropheticis Sc Apoftolicis, amp;nbsp;tantum ex patefadionibus diuinis co;gt; cr cahmhntü gnofcuntur principales caufæ malorum, Sc remedia* Cùmaipicimus patefaâdin cabmitates humanas, mortem, morbos, dolores innumerabiles, neces mub tiplices, bella, magnarum urbium excidia, gentium difl]pationes,amp; uaftatb onesjinonemur quidem,ut cogiteraus triftem aliquam SCmagnam cauiam efte tantarum miferiarum in tam præftanti natura generis humani, fed quæ fit prb ma amp;nbsp;potiflîma caufajuon ftit humana ratio fine uerbo Dei, Voluit autem De us, has tantas pœnas commonefadiones efle de fuo iudicio, deVerboamp;Sde miflb Redemtore,

Sed Philofophi utcuncp intudur propinquas cauGsjnon primamjdicunt Phîlofophîcdu mortem amp;nbsp;morbos, oriri à materia,cur autem materia hominum nunc habeat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rep^

taies uices,quales habet materia plantarum aut pecudum, non dicunt» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h quot;w

Dicunt item multa mala accerfi libera uoluntatc hominu, ftd non often# dunt caulàm, cur tanta fit imbecillitas uoluntatis,amp; unde fit diicordia redi iu# di cf) cupiditatum, horribili impetu pugnantium ciim redo iudicio, Hæc fola doftrinaEccIefiæ exprimit primam amp;nbsp;principalem caufam omnium peri culorum amp;nbsp;calamitatum, uidelicetlapfijm primorum parentum reatum ac deprauationem in pofteris propagatis ex Adam amp;nbsp;Eua,communi ordinc nas! £uræ,quia cum poft lapfiim amififlent priora dona,amp; integritate, deinde pro# pagarunt tales quales erant ipfi, ac narratio de lapfii extat in i.lib,Moy fi cap,}.

Sedrurfus uociferantur homines imprj, etiamfi primi homines difcefle# d« oUeflione runt à mandato Dei, quid hoc ad pofteritatem,cur pofteritas rea eft c’ Proprer «»* pojMtM tales cauillationes Pelagiani amp;nbsp;multi aln neoarunt aliquid efte peccatum Ori^

• • nbsp;nbsp;1- nbsp;nbsp;1J' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z- 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n i-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. o n n lt;• Idpjum prUM

ginis,aiij ualde extenuarunt:ied nos teneamus dida Prophetica amp;Apoftohca, nbsp;nbsp;parentii.

quæ aftirmant pofteritatem ream elfe, Sgt;C homines nafcentes fecum afferre in haciplanaturamultahorribilia mala pugnantiacum LegeDei, uidelicetin mente caliginem amp;dubitationesdeDeo:Inuoluntate amp;nbsp;corde auerfioncm à Deo, amorem noftri fine Deo,ÖC multiph'cem contumaciam aduerfus Legem Dei,

Romanorum $, Per unum hominem peccatum intrauit in mundum, Sd perPeccatum mors, amp;nbsp;ficin omnes homines mors peruafit,eö quöd omnes peccauerunt ♦

Item Ephef, 2, Eramus natura filq iræ, id eft,proprn damnationis, id eft, fd amp;nbsp;damnati. Et Pialm, 3 o, Ecce in iniquitatibus conceptus fum,quibus uerbis alRrmat Propheta,peccatum efte propagatum à parentibus,8d illuftris imagopropofita eft de uiatore faucio Lucæ i o, in qua uoluit Dominus confi# dcrari magnitudinenî malorum noftrorum amp;nbsp;caufam amp;nbsp;ialuatorem. Ait ho# minem, id eft, primes parentes defeendiftè ex lerofolyma, id eft, ex ftatu in

quo erat iufticia pax,ad lericho, id eft,' fragrantiam pomi, à. latroïie Dilt; abolo oppreflbs efte, ac ipoliatos ac uulneratos eflè, ipoliati funt, id eftjadi funt rdf auulftiam â Deo, deiïeruntefle domicilium Dei, amiferuntluccm noticiæ Dei/juæ antea in eis fulfcrat,uerbo in ipfis habitante,8t amiferunt di-“ ïetftionem Dei, èc congruentiam uoluntatis amp;nbsp;cordis cum Deo, quæ regeba* tur Spiritu iànlt;fto,amifèrunt 8gt;C uitamlt;Sunt èc uulnerati in mente,iam funrffi ftiflîmæ dubitationes de Deo,in uoluntate amp;nbsp;corde contumacia contra legeni Dei, S)C fremitus contra Deumconiundi cum horrendis doloribus amp;nbsp;morte. Hæc mala non iànantur per iàcerdotem èC Leuitas,id eft,per Legem,fed fanan tur per Filium Dei,qui ibi nomine Samaritani dulciflîmè pingitur, qui recipic genres Sgt;C ludæos*

Priuiquam autem defînitionem propriam peccati originis tradimuSjin** tîô nota fit definitio peccati in genere conueniens originali amp;nbsp;aâuali peceato, . quia reéîè uocabulum peccati intelligi oportet, Extat autem generalis defen* fi^tion^°pecz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï’ Epiftola loant capite 3, h ^/xapria quot;dÿp ’«vo^ia. Peccatum eft quicquid cft

cuti dpud I0« contra Legem Dei, Hæc defcriptio redè inteneda,concinna eft,quia priuati^ hMnetn, nbsp;nbsp;ones hoc modo defcribuntur collatæ ad normam quæ regit contraria.

Eft autem Lex, Sapientia immota in mente diuina, quæ eft norma iußl^ ciæ diuinæ nobis patefadtæ,8c idem eft dicere, Peccatum eft quiddam contra* rium Legi Dei, amp;nbsp;peccatum eft quiddam menti amp;nbsp;uoluntati Dei contrarium» amp;nbsp;reatus comprehenditur in nomine Legis, quia Lex exprefle damnat otnncs non habentes integram obedientiam,iuxta di(ftum,MaIediétus omnis,qui nô manet in omnibus qug funt fcripta in Lege, neep tarnen reprehendo Ci quisad* dathæc uerba,

Peccatum eft quicquid eft contra Legem Dei, propter quod amp;perfonî Tea eft iræ Dei amp;nbsp;æternæ damnationis, nifî fuerit fada remiflîo propter diatorem,

peccdti «/jttw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prorius idem dicit definitio generalis quàm antea tradidi. Peccatum eft

definitio, defedus uel inclinatio uel adio pugnans cum Lege Dei, offendens Deum commerensiram Dei,faciens perfonam ream æternæ damnationis,nififiatre* .miflîo propter Mediatorem,Sed utamur uerbis Iohannis,amp; ea dextrè intelÜ* gamus,Monachi nullam generalem definitionem tradunt,quia dicunt Legem de adualibus peccatis dicere, quod falfum amp;nbsp;uanum eft* Pelagiani etiamhac cauillatione utebantur,dicebanthanc uocem,originale,nouam efle,amp;^fingiuo* cabulum amp;nbsp;rem nouam, Sed Ecclefia diftindionem originalis Sc adualiuni rccepit,ut aduerfarios magis refutare poftet, nec res noua fingitur,ièd manife* ftis teftimonqs diuinis aftïrmaturefte malum in naftentibus ex commixtione maris amp;nbsp;fœminæ, quod Deo dilplicet, amp;nbsp;eft cauià mortis amp;nbsp;peccatorum adu* alium,

’ Paulus Periphrafi ufus eft cùm inquit, Omnes fumus natura filij iræ, , uocabulum naturæ,uicinum huic recentiori originaft, alibi nominat concupi* ftentiam in membris.

ongi^i Nuncrecitemus definitionem peccati Originalis, nec mihi dilpllcent maImdefinitio uCitata. uerba,modo dextrè intelligantur, Peccatum Originale eftcalt; rentia iufticiæ Originalis debitæ ineiCe^ Intelligatur autem carentia iufîlciæ non

, non folùm reatus, fed etiam abfentia primæ lucîs èC redlitudinis, quæ fulfil in Mmine cùm adhuc effet imago Del incorrupta,amp; tempi uni Dei ante lapfum» Ideo defîninonem aliquo modo planiorem addimus,Sicut Hugo inqiiit : Pec^â catum Originis eft ignorantia de DE O in mente, ÔCinobedientiain uoluiv rate corde»

Nos fie dicimus, Peccatum Originale eft reatus propter lapfum primo? tumparentum, «^propterdetectusôd prauasinclinationes, quælecutælunt bpi'ini in omnibus naftentibus ex commixtione maris Sc fœminæ, funt

pugnantiacumLege DEI, amp;nbsp;merentur æternam damnationem, nifî fiat RemiiTio propter Mediatorem»

fno, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-1- nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 1 n 1 r - nbsp;nbsp;nbsp;. O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GT

icctus OC prauæ inclinationes, led limul lunt in anima ex corpore, uideiicet in corpore, pocentia cognofcente,tenebræ amp;C dubitationes de Deo : In potentia appetent te amp;nbsp;corde, abfunt bonæ incîinationes,amor Del Sgt;C Timor Dei,amp; iniunt pra^« uæinclinatiûnes,iniuftus amor noftri, fuperbia, errantes appetitiones multi«» plices,ideft, tocus homo,anima amp;nbsp;corpus, poftlapfiim deffjteffe domicilium Dei) amp;nbsp;cùm non fulgeat Deus in hominibus,funtin eis renebræ, ÔC multiplex lCTa|IoL,.

Aufæ efficientes primi lapfus funt Diabolus Sf uoluntas hominis,propria ^libertaceauertensièlèàmandato Dei,amp;: affentiens Diabolo » Dicuntur autem efficientes caufæ,quæmerenturaliquid» Sic Adamamp;: Euafuntcaufæ efficientes, id eft, merentur reatum èc prauitatem pofteris,quia primis paren«» tib.donata erat integritas, ut earn toti pofreritati conlêruarent : Et in hoc ipib certaminerepræfentant Adam amp;nbsp;Euatotum genus humanum, Suntitem efficientes caulæ, quia propria libertate excutiunt Verbum Spiritum San» c'ium, ÔC ita omittunt doua conferuanda toti naturæ»

T A M dixi de formali Peccati, redtè amp;nbsp;erudite dicitur,quôd fit reatus» Fun^ •*danientum autem huius relationis eft ipfum uicium inhominibus, ibi quot^ proprium uictj formale eft defeefius» Hæc rectè inftitutis non finit oblcura»

Præterea difeerni oportet in hominibus organa appetitiones, quate«» nus à Deo conditæ funt, à dcfcôibiis,feu IcTaefa, quæ acceffît ad opera Dei, ut potentia generandi eft opus à Deo conditum amp;nbsp;ordinatum, fed îtralia Ceu or«» dinis turbatio deinde acceffît,quæ eft uulnus ièu laceratio in opéré diuino»

Dsfcernendæ funt etiam noticiæueræ, quas Deusuult effereliquasin naturahominum,ut noticiæ Legis SkC artium, quæ reuera finit opera amp;nbsp;dona Dei, 8c à dubitationibus de Deo,amp; reliqua caligine»

Fines autem funt,uniuerlà deftrudio humanæ naturæ,quia Deus iuftus pecati defîruiccreaturam iniuftam» Sequunturergo mors,amp; omnia mala corporis, Sc deinde æternus dolor naturæ abieclæ.Item omnia peccaca adlualia.ltem tri» ftiffîma feruitus, qua homo fubiedtus eft tyranno Diabolo,

24-7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TEcc^ro

Conüderata igitur naturæ deprauationc, intelligicur unde ßt quo aliter doclrina Ecclefîæ, aliter doîflrina Philolophica loqui'turjUt Philoio phia cogitat ,folam materiâ efle mortis caufam,Doctrina Ecclelîæ docet, prïf^ cipalem caufam eiïe peccatum,ut Rom. y. dicitur. Per unum hominem pecca» tum intrauic in mundum per peccatum mors.

Hic breuiflîmè de ufitata quæftione dicamus,an in renatis in hac uita^* Concupilcen» liquum fit peccatum, Monachi contendunt in infantibus baptizatis nond^ twe/linlt;tte peccatum, Sc malam concupÜcentiam^quæreliqua cft,dixerunt cantùmdi^ ïîialiim pœnæjnec eflè aliquid pugnans cum Lege Dei. Nos conftanter dici^ mus ilîa mala, quæ reliqua funt, caliginem in mente, dubitationes de DeO) in uoluntate fremitus contra Deum, ôô multiplicem auerfionem, quæ«’da omnia comprehenduntur nomine concupifcentiæ, Roma: 7, effe malapu^ gnantia cum Lege Dei, ficut Romano: nbsp;exprefle dicit. Item Rom: 8. Sen^^

carnisinimiciciaeft aduerfus Deum, nbsp;nbsp;ex definitione Iohannis perfpicua en

confirmatio, Peccatum eft quicquid eft contrarium Legi Dei.Concupifceia'’*^ eft contraria Legi Dei,ut Paulus Rom.7. dicit: Eft igitur peccatum: Et umSandorum confeflîoidem docet, ideô Iohannes inquit, Sipeccatumnon habemus,nos ipfi decipimus,amp;: ueritas non eft in nobis.

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm autem obrjcitur,quomodo dicis manere peccatum, cum in Bapti^^

fidnwriM^ tollatur, uerè reipondetur tolli reatum adlualem, fed morbum adhucma^ net, nere quanquäm fanatio incoatur, heut fuprà de iaucio uiatore diftum eft/dos uulnera obligantur: ftc Remiflione peccatorum tegitur peccatum in nobis, fed uulnera nondum prorfus ianata funt, erit autem integra fanitas in uitaæ«’ terna.

Haec explicatio ucra cft,8«f recfte inftituti intelligunt in uocabulo Relativ HO peccati diicernendum effe reatum à fundamento. Limes eft lapis,ecßnpn ampliusdiftinguitagrum, ita concupiicentia eft malum pugnans cumLcgo Dei, etiam cùm reatus aäualis tollitur, amp;nbsp;propter Mediatorem nonimpo“' tatur amplius malum ad damnationem, Sicut Pfalmus inquit : Beatus dtcui imputauit Dominus peccatum. Nee eft XoyoMaX'« inter nos Papiftas,a^ certamen eft:ipfi furenter contendunt malam concupiicentiam nondEma Pä^ifldrumde lum pugnans cum Lege Dei. Item dicunt,Lege tantum adualia deliftapoßn* lari. Ita intelligunt Legem Dei tantum Phariiàicèdeadlionibus.

Sic deleta uera dodrina de Lege de peccato, poftea delent ueram órinam,de gratia amp;nbsp;de iufticia fidei,amp;: fingunt Legi fatisfieri pofle,amp;: fequun* tur aliæ magnæ tenebræ, neceffe eft igitur errores Papifticos taxari, amp;nbsp;facilis eft refutatio redè inftitutis.

Deteftanda eft etiam Synodi Tridentinæ perucrfitas,qu2c ut offùndcrct præftigias oculis, ludit ambiguitate,ait non effe propriê peccatum in renatis, cùm tarnen hoc uehnt,non effe malum pugnans cum Lege Dei.

Etfî ièrmo Propheticus amp;nbsp;Apoftolicus plerunq^ peccati nomine ginale amp;nbsp;affualia compleditur,tamen poftea mods certaminibus, cùm Peh^ giani contenderent,nihil effe peccatum,nifi deliâa a(ftualia,neceffe fuit uti dugt; abus appellationibus, hanc admonitionem de appellationibus conliderareu^ tile eft.

' Supra antcm tradidi'mus comniunem definitioiiem pcccati in gcnerc, Deinde defînitionem pcccati on'ginah's, quod redè dicitur elFc carentia lufti;« ciæ originalis, id eft, non eße templum Dei, non habere lucem in mente, non ardere diletßione Dei, non habere ordinem in uoluntate ÔC corde, qualis erat cum adhuc eflemus templa Dei.

Deinde fciendum eß in hac mifera natura poß lapfum eße gradus rerum crdt/jK rer« amp;aâionum. In mente funt adhuc aliquæuerænoticiæ, ut numerorum, Legis nbsp;aäionu 'm

moralisjôCaliæueræartes, quæ fine ulla dubitationefunt fuogenereres bonç, uidclicet conditæ à Deo in natura humana,ficut uita,lumen in ocuîis,calor nasî turalis,nutrino,generatio, facultas in neruis amp;nbsp;fpiritibus,ad ciendum fenfum, motû localem, Libertas eligendi adiones externas, ut ingrediendi in aqua ueinoningrediendi. Admouendi poculum ori aut non admouendi. Item sop» yaiin corde amp;nbsp;uirtutes Heroicæ, Hæ non funt fuo genere pcccata,amp; in rena«« tis quia melius reguntur fiunt bona opéra.

Sic de difciplina iudicetur,quæ eß iuxta noticias Legis regere ïocomoti«« iiam,ut Hippolytus fcit præceptum,Non attingas nouercam,huic noticiæ ucm luntasobtemperans,mandatlocomotiuæ,ne attingat nouercam, Hæc frena’#î tio non eß fuo genere peccatLim,fed quando non prælucent fides,amp; ucra agniî« tio,8c inuocatioJta difciplina eß peccatum per accidens,quia perfona non eß recôciliata Deo,amp; difciplina non regitur luce Dei agnitione Mcdiatoris,filt;’ cut de Pharißeo dicitur, Luce 18. Nec exißimentur eße leuia mala,dubitatio-lt; nem de Deo, malas opiniones de Deo,fremitus aduerfus Deum,amp; alias muh tas errantes flammas amp;c. Alius eß gradus uidclicet aßiones interiores 8é ex* teriores fuo genere pugnantes cum Lege Dei,ut adulterium, uel errances flam mælibidinum, Hæ aótiones dicuntur propriê adualia peccata,amp; omnes tales aâiones in non renatis, funt peccata mortalia,feu regnantia,

Eftigitur hæc prima dißinßio peccati. Aliud nominatur Originalc,alilt;lt; ud Äfluale. Poßea cum de renatis dicitur, fequitur alia dißindfio. Aliud eß Veniale, aliud Mortale.

Venialeeß,quod quancpeßfuo genere peccatum,tarnen remittitur re^# Vettial£ pee(lt;t nato, qui répugnât huic malo, amp;nbsp;credit fibi remitti fuam infirmitatem propter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Mediatorem,amp;non excutit Spiritum fan(ßum,ruens contra confcientiam,aut alTentiens impio dogmat.Fiunt igitur V enialia in renatis, retinentibus fidem êóbonam confcientiam naturales morbi, amp;nbsp;interiora aÓtualia peccata,fcili* cet uiciofi aßeäus,quibus tarnen repugnant renati,óó multi lapfus ignorantiç éComiffîonis.

Hic etiam neceße eß taxare tetrum errorem Monachorum, qui nimium cxtenuarunt peccatum V eniale, 8c finxerunt eße adione præter Legem Dei, non contra Legem Dei,Nos fciamus etiam hçc quæ in renatis nominâtur Ve* nialia,eße mala pugnantia cum LegeDei,utdubitationes,errantcsflammæ pugiLntwc« ukioforum affeétuum,quibus tarnen renati repugnant. Quando autem hi qui Lege Det. fuerantrenati labuntur contra confcientiam, aut amittunt fundamentum, id cft,alïenuuntur impiæ dodlrinæ contra articulos fidei, Scu ignorantia defen* dant falfa, feu fcientes, propter talia fada lapfus amittit gratiam ÔC Spiritum S. amp;nbsp;rurfus fit reus æternæ pœnæ, ÔC ruit in æternos cruciatus, nifi rurfus fiat conuerfio ad Deû:T alis lapfus iterum eß regnans peccatû,8c nominatur Mor taie Aßuale, quod eß uidelicec adtio interior,feu exterior,pugnans cum Lege

Deijfaéta contra confciehtia, leu error in articulo FicJei, propter cjuæ mala la^ trfppH coMfrd pfus rurfus fit reus æternæ iræ, nifi fiat conuerfio* Qtiod enim aliqui content alrj,{cmel renatos non pofle amittere gratiam,amp;Spiilt; pfcfrft«»! aâu ritum fandum,manifeftus error eft, neceftario reprehendendus, ideo manp n/f. fefta exempla addam, Adam amp;nbsp;Eua erant templum Dei, 8^ erantelcâi, amp;ta^ men reuera in lapfu auerfi funt à Deo, nbsp;nbsp;defierunt efle templum Dei, amp;nbsp;facti

funt rei æccrnæ iræ, Sicut inquit Paulus: Per unius hominis peccatum intrauic morsamp;c, Deut: lt;), Aduerlus Aaronem ualdciratus eft Dominus,utdelerct eum,ftd pro eo precatur Moyles, Matth. 12. Quando immundus Spiritusf^^ grelTus eft ab hominc, uadit per loca arida amp;c. 2. Pet. 2^ Cum hi,qui clFuge^ “ rant inquinamenta mundi agnitione Domini amp;c. Rom. 8. Si fecundum cargt; nem uixeritis,moriemini,fin autem adiiones carnis fpiritu mortificabitis,unit^ tis. In hoc difto perlpicue traditur dilcrimen inter peccata,quæ funt in rena* tis, qui tarnen retinent gratiam, amp;nbsp;Spiritum landtum, amp;nbsp;alia peccata propter quæ amittitur gratia, Tales autem inquit retinere Spiritum lanftum, quiui^ óofis affedtibus repugnant,id eft, qui retinent bonam confcientiam,ficutaliW inquit: Milita bonam militiam retinens fidem amp;nbsp;bonam conlcientiam. Con* trà uerô non rctinentes fidem amp;nbsp;bonam conlcientiam, indulgent uiciofisaffe* dlibus,non repugnant,tales condemnantur, hæc lèntentia firmiflîmè tenenda eft I. Corinth, é* Nolite errare,necp ftortatores, neep adulten' SCc, loquifur de hls donee funt tales, nee reuerfi funt ad Deiim per conuerfionem.

pcccrftt äjfe^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gradum pertinere dixi, qui amplec1;untur errorem in aliquo ar*

ignorant ticulo fidei, fiue fcientes,fiue ignorantes, quia ignorantia alfedtata non excufat ti£cr ontißu delidlum,Huc pertinent didla, Quinon creditiam iudicatus eft, Fundamen* ‘ turn aliud ponere nemo poteft, præter id quod pofitum eft, quod eft Chnftus lefus. Idem de afFecT:ata omilfione dicitur, Nam ôd de offi'eqs régula tradita eft Hocrequiritur,ut fideles fimuSjid eft, habeamus Proærefin ôd conatumrette faciendi officium 8d diligentiam,Item,Ve mihi fi non Euanoeh'zem,amp;Mart» 2V.iubet Dominus in tenebras eijeere leruum inutilem,quamobrem principe^ Epiftopi 8d innumerabiles alqaduerlantes ueritatbuequa^luntexcufanig“ norantia,fed hæc ipla ignorantia horribile eft peccatum,quia mandatum Dt* unuiuerlale 8dimmotum eft, ut omnes homines agnofeant 8d audiant Filium Dei,iuxta didla : Hic eft Filius meus diledtus,hunc audite, Plàlm. 2. Et nune reges intelligite, Iohan,ió» Spiritus arguetmundum depeccato,quödnon creduntinme.

Vöd hæc Ibla pars generis humani,quæ ampledlitur dodlrinam Prophe* sof4 EccI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolicam fit Ecclefia Dei,SdquödinhacmultitudinefoIa

retinuitdoéiri Ent elcdtl ad lälutem æternam, illuftre teftimonium eft, quöd lemper folahæc ndtnlegiiinte-~ pars retinuit integra dodirinâ legis Moralis, Omnes aliçgêtes approbaueruc quædam Icelera contraria Decalogo, ut cultus Idolorum, Öd uagasac tétras li* bidines. Romani etiam approbauerunt homicidia gladiatorum, Hocteftv monium de Ecclefia confideremus,6d ftiamus lemper in uera Ecclefia inde uft^ ab Adam fuifle integram uocem legis Moralis, in Ecclefia lemper retinen* dam

dam efle, redlè de Lege amp;nbsp;Euangelio, amp;nbsp;de diCcnmine Legfs amp;nbsp;Euangelrj homines docendos efle.

Secundo necefle eft fcire uiitatas diftindtiones. Aliæ funt Leges ditu'næ, aliæ humanæ. Legis diuinæ partes tres nominantur : Lex Moraîis^ Ceremox nialis S^Iudicialis» Quid fint autem Leges Ceremoniales ludiciales feu Foss renfeSjSd quare traditæ rurfus abolitæ fint, poftea brcuiiïîmè dicam, nunc priusdefiniendaeft Moralis*

Lex Del 5 quæ nominatur puerili nomine Lex Moralis, Eft fapientia terna amp;: immota in Deo,amp; norma iufticiæ in uoluntate Dei, diicernens bona mala,quæ eft patefada rationali creaturæ in creatione,poftea iæpè repctita fancita uoce’diuina in Ecclefi'a, oftendens quôd fit Deus, amp;nbsp;qualis fit, quôd fit Iudex,obligans omnes rationales creaturas, ut fint conformes illi nor^x mæ Dei, dc damnans omnes, ac denuncians borribilem deftrudionem omni^ bus, quæ non congruunt ad illam normam, nifi fit reconciliatie fada propter Mediatorem, iuxta didum : Maledidus omnis, qui non permanet in omnis« bus,quæ fcripta funt in Lege* In Pfalmo, Non uolens iniquitatem tu es,odifti omnes qui operantur iniquitatem. Nos miièri homines nimis tenuiter cogi* tamusdeLege Dei, perjndeacfi' Legem Laconicam denummoferreo,aut legem Thebanam de cophino imponendo obæratis, aut fimiles res paruas cox» gitaremus* Sed in magnis doloribus incipimus utrunque cognoicere, hoc iu^ diciumelfe fapientiamôc iufticiamDEI uerè hofribiliter iraftentis pcc* cato.

Et quia præcipua capita Legis Moralis feu æternæ, comprehend funt in Decalogo, iæpè pro appellatione Legis Moralis utimur uocabtilo Decalogi, quem tarnen fie intelligi oportet, ficut eum enarrant Chriftus, Prophetæ amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p funt in De-

poftoli, amp;: feiamus in eo comprehendi omnia præcepta Moralia, ubicunq? lex cttlogo, gunturinBiblqs. Hæctotaiàpientia,quædiciturlex Moralis, eft radius dix uinæ lucis,transfufus in creaturas rationales in creatione, qui diciturlus natux ræ, feu leges naturales.

Alq funt gradus legum in Lege Moy fi, Ceremoniales, ludiciales ièu Forenfes,quæ funt de externis geftibus,de diftindionc perfonarum, rerum amp;nbsp;facultatum mutabilium, alias alq extern! geftus inftituti funt, Teneamus autem qualefcunque deferiptiones.

Leges Ceremoniales funt præcepta de externis geftibus fàcrificiorum,de nbsp;nbsp;nbsp;cwew

gradibus iàcerdotum,de diieriminibus ciborum et ueftium,qui geftus inftituti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

funt,partim ut effent fignificationes, partim ut difeernerent perfbnas, partini uteflèntexercitia.

Leges Forenfes funt præcepta de diftindione Magiftratuum Politicox tegarorena rumjdediftindione amp;nbsp;de defenfione corporum amp;nbsp;facultatum,de iudicibus,et fquot; poenarum gradibus, Sunt autem in his quoc^ multa naturalia præcepta in gex î^ere,quæ non funt mutabilia quod ad genus attinet : Sed fpeciales détermina^ tiones funt mutabiles, ut iuris naturæ eft, hæreditatem ad fîlios amp;nbsp;filias pertix nere : fed fpecialis deterrainatio in politia Mofàica erat, ut portiones duas hax beret maior natu. Ita prudenter côfideretur,ubi fiat mentiogeneris,uel fpeciei.

Deinde notiflîma fit communis régula: Leges Ceremoniales amp;nbsp;forenfes nbsp;nbsp;nbsp;Cerema

Moyfi aboliras elfe,et cû fua politia extindas efté.Huius regulæ fontes ôè eaux fus feiri oportet,et redè intelligenda eft,ne turbêtur prjfentes politig falfa perx u.

fuafîonc, quod oportcat noftras polinas régi legibus MofàiciSj Sicut bic erfor fæpè magnos tumuîtus excitauic»

Cäufi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caufa autem abrogationis manifefta bæc eft, Deus fîngulari benefîcio

tionis Legum conftituic politiam Mofàicam, ut effet certa ièdes ÔC certa. gens, quafî fchola Kol^icarum, jfj qua feruaretur doéirina de filio Dei, Sgt;C repeterentur promifliones, ôi. adde^ rentur illuftriflîma teftimonia, ÔC in qua certum efièt fibum afliimta natura hu mana concionaturum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;futurum uidlimam,^ refurreclurum efte,8dædi'gt;

turû teftimonia dodring,quia Deus de his tatis rebjiult nos certos efle, uoluit autem poftea finem eflè huius politiæ.

Sunt uerô leges Ceremoniales amp;nbsp;Foreniès ipfa forma politise. Deleft igitur bac politia, hæ leges ad id tempus traditæ, etiam deftrudtæ amp;nbsp;extindæ Cduß de/ïr«.funr,utin Adis amp;nbsp;in Galat, perlpicuæ aflèuerationes extant de abrogations ßlt;e politù h^fum legum. Principalis autem cauià deftruclionis politise, amp;nbsp;abrogationis Mofdictt, nbsp;nbsp;Ceremoniarum bæc eft, Vult Deus intelligi promifli'onem de Meftîa afïèrre

aSjô^exigui temporis bofpitium,Vult bmul intelligi Ecclebam in bac uitafuh^ iedam eflè cruci, amp;nbsp;tarnen mirabiliter ièruari,uel in politia propria, ut tuncifl ïiraèl mirabiliter inter crucem fèruata eft, uelin alfjs imperijs, ut in exilio bylonico quoc^ feruata eft Ecclefîa,

Quare lex Moralis cùm natura nota flt,tamen promulgata eftjCt cùmhcC imbecilla natura non poflèt ei fatisfaceref

Refpondeo, Etfî noticiæ legis Moralis in creatione in bomines transfû^ iæ funt,8c adbuc aliquo modo nobiieum naicuntur, tarnen poft peccatumma^ gna caligo amp;nbsp;languida affenbo eft, ideô Deus Temper in Ecclefia inde ufep ab Adam repetinit legem Moralem fua uoce, ÔC illuftribus exemplis peenarum eam ianxil, ut de bomicidio in poena Cain, amp;nbsp;de confufionibus libidiniimiu pccna diluui) amp;nbsp;Sodomorum, ÔC poftea maxime illuftribus teftimonijs pro^ mulgata eft in Sinai, Quan^ igitur aliquomodo natursc nota eft, tarnen ft Cur Dtui lege conlpeäior,edita uoce diuina : teftimonio diuinæ uocis commonefadi,ag^ noüm ef noftimus banc legem diuinam effe, SiC naturales noticias bac uoce regendasef*' ^am°mhdciZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem Deus Legem notam effeutfit dodrina ieu teftimoniumft

Primùm docer,quôd fit Deus, amp;nbsp;qualis fit,Tabs eft enim ipfius eflenft, qualem iè effe in lege oftendit, fapiens, uerax, beneficus, iuftus, caftus,feruans conformes crcaturas,amp; deftruens contrarias,cogitatione barum uirtutumdif« cernere debemus iufta amp;nbsp;iniufta,8c Deum iuftum,ueracem, caftum, ab alijs nU iuftisjmendacibus Sd oblcocnis naturis.

Secundo,lex docet banc noftram naturam debere conformem eflèDeo, amp;nbsp;cum bac conformitate initiô conditam elfe,

Tertio, monet nos de præfenti miferia : quia enim oftendit, qualescoti^ diti fimus,amp;ad quid conditi fimus,cùm uidemus nos legi diffimiles cflè,agno* icimus aliquo modo noftram miièriam, tune præfertim,quando uerè perterre^ fiunt corda uoce Legis, ut cüm Dauid expauefeit uoce Natban obiurgatusj aut E2;ecbias,cùm inquit; Sicut Leo contriuit omnia oflà mea.

Quarto, Lex monet nos tacite de reparatione bumani generis, deuiw æterna: quia ,n, Deus repetit uocem legis poft lapium bominis,uult aliquando

* eamfierijericigiturinftauratio bumanigeneris,amp;uitafinepeccato. Noua fruftra

fruHra Lex repenta cft,fe(3tamê doârina de inftaurarfone nacurç,afibi in pro^« miffîonibus de Meflîa exprefle tradita eft.

QuintôjLex eft teftimoniS de Chrifto,quia 8d oftendi't qualis fit, fcilicec Habens perfedlam lufticia, qualem Lex defcr]bit,amp; pro nobis ideô fatisfaciens iufticiæ Dei, quia ipfe habet perfedam iufticiam, cùm fit uidima pro nobis, quam fignificant typi in fàcrificqs Leuiticis* Deinde etiam talem iufticiam in nobis incoat,qualem Lex defcribit iuxta didum: Non ueni foluere Legem,fed implere,

jV/f Agis etiam perfpicuum fit,quare lex promulgata amp;nbsp;patefada fit, quando ^^dilcernuntur tres ufus Legis.Primus eft pædagogicus feu politicus (hos e# ^p^ji^gogfcKi nim non necefle eft difterni) qui eft regere externa membra feu locomotiuam, pngt;w. utufîtatèloquimur, ut externa profeffio 8^ aliæadiones externæ congruanc cum Lege Dei» Vult enim Deus coerceri omnes homines etiam non renatos, iuxta didum,Lex eft iniuftis pofita,amp; fæpè alias recitatæ funt cauiæ,quare ex» terna obedientia fit neceflaria, etiam in non renatis,icilicet I» Propter manda«« tum Dei» 2» Ad uitandas pcenas corporales 8d æternas, quia fine ulla dubitatif one.atrocia delida ièquunturatroces pœnæ,etiaminhacuita,iuxtadtdum: Qui gladium acceperit, gladio pcribit»Item,Omnis anima quæ fecerit abomi^ nationesiftas extirpabitur» 3» Propter aliorum tranquillitatem» 4. Vt fit px» dagogia in Chriftum,quia perièuerans in delidis contraconfcientiam non ac^ cipicremüTionem peccatorum, nee doceri homines poftunt in uita Cyclopica»

Secundus uiüs principalis eft, de quoinquit Paulus, Per Legem agnitio secundus uÇm peccati.Item,Lex iram efFicit.id eft,indicium quo Deus iram fuam oftendit ad* uerfus omnia peccata interiora,amp; horribili terrore opprimit omnes homines, ut inquit Ezech» Sicut leo contriuit omnia ofla mea,quan^ enim multi aliqua* ti/jjer fecuri non fentiunt hoc indicium, tarnen tandem fentient,ut Pfal» yo. di* citur: Deus manifeftè ueniet: Deus nofter,amp; non filebit amp;c.Item loel: 2» Ante faciem eius ignis uorans, nec eft qui effugiat eum : Nam qui non credit in Fili* urn, non uidebit uitam, fed ira Dei manet fuper eum: ideô Paulus inquit, Ego aliquando fine Lege,uiuebam,id eft,iecurus non fent«ebam indicium legis, ue* niente autem Lege, peccatum reuixit amp;nbsp;ego mortuus fum»

Tertius ufus eft in renatis, in quibus creftere pœnitentiam necelTe, ideô Tertius ulus Deus iemperin Ecclefia amp;nbsp;retinuit amp;nbsp;repetiuit Legem,ut uoce ifta oftendatur 'm rtoA» ac arguatur peccatum. Item renatis opus eft teftimonio Dei,ut feiant, qui cul* tus placeant Deo, 8d manet ordo in tota æternitate, ut creatura Deo obediat,

Ç Apientia Legis exhauriri non poteft, amp;nbsp;tarnen utcun^ initia diicenda funt, sapîentid leg^ ‘^ordo in Decalogo tam concinnuseft, utipiaièries præceptorum de multis magnis rebus nos admoneat» Initium eft ab agnitione amp;nbsp;diledione ueri Dei, dolt;^ri-quia ideô conditi fumus principaliter,ut Deus nobis fuam iàpientiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mdecalogi,

ciam communicet, amp;nbsp;nos uiciflim eum agnoftamus, diligarnus ÔC celebremus èC dikâio mutua copulet Deum amp;: nos, quia amor eft copulatio, ideô Paulus ag^feen» inquit^Erit Deus omnia in omnibus» Mox autem in initio difeernit uerû De# dus, um à commentitqs numinibus, amp;nbsp;docet quomodo fit agnoftendus Deus,

monet cogitandum efle, quid, amp;nbsp;quem Deum ubf patefadum alloquamui'* Qtiia enim Deum non cernimus oculis corporis, ipfe fèfè Verbo fuo ôô certo opéré patefecit, hic igitur eft uerus Deus ÔC alloquendus qui hic loquitut, qui eduxit populum ex Âegypto,ficut ait; Ego fum Dominus Deus tuus,qui eduxi te de terra Aegypti,prêter me non eft alius,Et hic idem DeuseftAbt^** ham,Ifâac amp;nbsp;lacob, id eft,qui promilTionem dédit de uenturo Redemtore tribus. Hic igitur Deus inuocandus eft,qui fe patefecit dato hoc Verbo,amp; ta promiftîone de Mediatore amp;nbsp;fadis miraculis, amp;nbsp;poftea miflo FiliOjpropKf cuius agnitionem omnia miracula fada fùnt, Ideô nos iam in nouo teftamtn^ to, mentione Filij dilcernimus uerum Deum ab omnibus commcntitijs nunu^ nibus, qui fè patefecit miflo Filio Domino noftrolefù Chrifto,crucifixoamp;’'^^ fùlcitato,amp;^ accedimus fiducia huius Mediatoris,ficut ipfè docet inquiens.'Nt^ mo uenit ad patrem,nifi per Filium, Item,Qui me uidet,uidet patrem,It^’’’i Quicquid petieritis patrem in nomine meo dabit uobis.

Hæc prima dodrina eft primi præcepti, quis fit uerus Deus,amp; quomo do agnofcendus fit alloquendus.

Secundi do^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secunda dodrina eft de cultibus,qui in hoc præcepto defcribuntur,

âri«4 de uerii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firma agnitio Dei, ÔC credere Deo fine dubitationibus, amp;nbsp;perfeù^

f« i ut Det, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diligere,Præcipit enim Lex integram obedientiam iuxta didum.’DiHg^^

nifeftum eft autem homines in hac trifli prauitate naturæ plenos effe onum de Deo, Öd de prouidentia,amp;: fecuros non rimere indicium Dei, uerö in pcenairafci fremere aduerfus Deum,non ardere dilecftione cut Paulus inquit:Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum^Damnantuvef^ go hoc primo præcepto omnes homines in hac deprauata natura, proper nebras,amp; horrenda auerfîonem à Deo, qug ut aliquo modo confidereturXp’^ ciantur humani furores,qui omnib, temporibus hoc præceptum maniftfta^ii dacia uiolant,uidelicet a^to/ amp;nbsp;omnes fiiperbi,fecuri, amp;nbsp;leuiter curantes um Dei, Item Hæretici infinitis corruptelis ludentes de Deo,Iudæi, Mahon^^ tiftæ,et alq,qui fingunt corruptelas dodrinæ Jtem Idolatriæ, quæ Bngac Dtos Sgt;C cultus contra mandata Dei. Item qui inuocant homines mortuos.lteniMa^ gi qui pada cum Diabolis faciunt. Item omnes qui in pcenis irafcuntur Dto» aut dubitant de mifèricordia, non confugiunt ad Deum, ruunt in defperatio* nem ÔC æternum odium Dei, Talium peccatorum cùm mundus plenus lîij^S* nofcamus amp;nbsp;deploremus hanc tantam mifèriam generis humani.

Sequitur autem tertia dodrina, Cùm iam intelligamus nos damnarihac Lege,quæftio eft quomodo liberemur ab hac damnatione Legis, amp;nbsp;quomodo reftituatur in nobis obedientiaC quia necefte eft tarnen incoari obedientiami*’ hac uita,ficut Dominus inquit : Si uis in uitam ingredi fèrua mandata* Nilî abundauerit ueftra iufticia plus quàmScribarumamp;Pharifæorunij non poteftis ingredi in rcgnum ccelorum, Refpondeo,ne quidem incoari poteit Lex fine agnitione Pi lij Dei, ficut didum eft, Lex dicit teftimonium de Filio Dei,

Primùm igitur cùm in uera pcenitentia aliquo modo agnolcimus nofita peccata, confugiamus ad Mediatorem, amp;nbsp;credamus nobis remitri peccatano^ ftra,nos recipi ÔC reputari iuftos propter eum, feu eius obedientiam, Hoecuin fît,Filius Dei uerè eft effîcax in nobis, ut per uocem Euangelij cernamus uetu Deum,

Deum,agnita eins tnifencordia, qui confolatur nos Spin'tu fuo fanctOjqui ac* ccndi't taies motus^qualis eft iplè/ciliceclædciam in Deo,amp; diledioncm Dei, qua incipnnus nos ei fubqcerejuxta di'dum : Effundam fuper domum Dauid Spintumgratiæamp;precum. Ita fît incoatio obedientiæ per Fidem,agnito Fi^ lio 5 amp;nbsp;incoata obedi'entia, quanquain procul abefi; à perfedione Legis, plaj^ cet tarnen propter Mediatorem, inhis,quifîdereconciliatilunt, utlùoloco copiofius dicam,atCjp hic immenfa inifericordia Dei cogitetur, quôd hanc in^^ coatam obedientiam exiguam^mcndicam, fordidani recipiC;,amp; ornât tanto honorCjUt facrifîcia noininet, amp;nbsp;iciamushocfîeri propter Mediatoremjqiii fîc precatur: lohan, 17, Sit in eis dileâ;io,qua me diligis» Ephe, i» Sumus dilecdi indileclo,

Quartadoélrina^CùninecefTe fît incoari obedientiam, cogitemus quæ Qudrtddoâri opéra fînt prima, quæ maxime fenfu percipi pofîunt.

Summum eft opus diledio, quæ Gc Gagrabit in ætcrna uita ut ardentifî ' fimo fenfu earn percepturi fîmus, Nunc magis percipiuntur noticiæ, fîdes, ti«« moramp; fiducia milèricordiæ, læticiain Deo,fpes ÔC patientia, quæ eft uelle of bedireDeointolerandisaduerfîs, iuxta mandata eius uelle pati contemtum, inopiam,exilia,morbos,{upplicia,mortem propter Deumjamp;in his mails ta* men erigi fide,fpe,amp; læticia in Deo,

Dauid fîde cernit mifcricordiam Dei promifîam propter Mediatoreni, agnofcit fe Deo reconcillatum efle, èC Deum uerc adeftè illi,amp; mitigare ca* lamitatem, ipe expecfîat liberationem, amp;nbsp;intuens hæc bona obiecfta, Deû pro* picium,præfentem5iuuantem,liberantem,lætaturinDeo* Hæc fenfu percipi poirunt,amp;: comprehenduntur in dl(fto : luftifîcati fîde pacem habemus, hæc læticia qua acquiefeimus in Deo, eft fcintilla diléftlonis Del» Cùm igitur co* gitamus de incoatione primi præcepti, in noblshos motus confîderemus»

Quintadoiftrlna»Sciamus hoc quoq?, prlmum præceptum initium efle Quintado^lri obedlentlæin cæteris præceptis, includi hoc prlmum præceptüm in omnL P’quot;”''» bus, amp;nbsp;obedientiam In cæteris referendam elfe ad Deum, iuxta prlmum præ* ceptum,lcilicct ideo, quia Deo redè agnito,quem in uero timoré ôd fîde inuo* in ca:teri^. cas, debeshanc obedientiam» Ideo inqult Paulus i» Corinth. lO. Omnla ad gloriamDeifacite:EtSyrachcapite 32»Inomnibonoopere credas in anima tua, hæc enim eft oblèruatlo mandatorum.Ephe^^» Per Chrlftum habemus àc* ceflùm ad Deum»

DRimum præceptum conclonatur de luce In corde, uldclicet de uera agniti* primum prx= one Dei, amp;nbsp;debitis motibus cordis erga Deum, In lècundo fît mentlo pro* quot;P‘-“

fefîionis externæ, quia Deus uult innotefeere docfîrina, inuocatione, gratlarû secuii2(md^ aâione confeftîone» Vt autem in hoc primo præcepto alFirmatiuæ oratio* extenid pro= uesfunt amp;nbsp;exclufîuæ,prohibitluæ,negatiuæ,ita amp;nbsp;deinceps femper affîrmatl* ua primi præcepti repetatur Si. Includatur fequentibus, amp;nbsp;opponantur affîr* matiuæ orationes negatiuis» Prohibentur abufus nominls illlus uerl Dei, qui eduxltpopulum ex Aegypto»

Hi quatuor,uera doârina,inuocatio, gratiarum aâlo Sc confeflîo» Àd Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omnes

254« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® ß LEG E.

Vertu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modos pertinent, laudati'ones feu hymni, in quitus dkiturqiialisßt

tmiKdiumi Deus,amp;cclebranturciusfadlamifericordia amp;nbsp;ira, luramentum pertinetad tMrr^e^‘^“‘‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luramentum ueriffîmè eft inuocacio, in qua eras Dtun’»

ucfitteftisjquôdhabeas uoluntatem non fallendi, quoniam ipie fit infpedor iwdnwzif«;« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uindex,amp;^ fimiilpetis,ut te uerè puniat fallentem.Hac

pertinet adin definitionc confiderata,cogita quantum onus fît luramentuni. Vt ante pccna uocàtionsm. certô fequitiir homicidium iniuftum in hac uitajuxta di(ftum:Qui gladium ac ceperir,gladio peribit: ira hie fancitus eftordodiuinitusutpccnaiequatuf; Non habebit Deus infontem,qui uanè ufurpauerit nomen eius, quia Habens uoluntatem fallendi, primiim hac re peccat, quod facit Deum teftem menda^ eij, aut omnino negat effe Deum, 8d efte iudicem, Sc multæ contumeliæ contingunt,cûm iurans fallit. Ad hæc ftntentiam ipiè tibi tulifti,amp; ad panam te obligafti, hæc diligenter confideranda funt,utreuerentiaiuramcntorum confîrmetur

vicid CO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Recitatis bonis ufibus nominis diuini contraria uicia cogitentur,

riafecundo ' ftintinnumerabilia,omiftioLieræinuocationis gratiarum adioniSjCorru« piecepto, ptelædoftrinæJtem,Epicureæblafphemiæamp;aliæ falle inuocationes^utetm

mcæ,ut Papifticæ inuocationes hominum mortuorum, uiolatioiuramenn» Item illicita iuramenta, ut cùm iurat aliquis ft facturum efle opus à Deopro* hibitum, hic peccat iurando, Vtcùm Monachi iurant fe fcrusituros eifeimpi^ os cultus, de his tenenda eft ucra régula : luramentum non eft uinculumJni' quitatis, id eft, cùm iurat aliquis Ce fadurum eftè opus à Deo prohibitum,non addat aliud fcelus,faciendo id,quod ft fadurum promifit,

/^Rdinem ob ft ni a. Primum præceptum de conformicatc mentis cofdis ^^cum Deo, de luce in mente Situera noticia Dei loquitur,amp;; de

in corde. Secundum, De externa uoce dodrinæ Si. inuocationis, Tettium, Sahbittioîifer^ 0^ Ccremonrjs, uidelicet de conftruatione externi ÔC publiciminifterij.Nam âùur^^conferl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificat ôi. compleditur uniuerfam publici minifte^

wiioiicm tni. conferuatipnem,in quo uox dodrinæ à Deo traditæ in publica 8c honeftat^ nifler^. gregatione proponicur,amp; fit expreflà, communis amp;nbsp;conftntiens confeflmi* pratiarum aftio. Et ut fit neruus aliquis congregationis publicæXempctft'-inftitutus ritus externus, qui difterneret hanc congregationemabali]scon^ gregationibus, èc ut fit uinculum oftendens hos ad unum cultum conuenift,^ fimili doctrina inuocatione copulatos eife, Vult enim Deus exaudiri fuam in genere humano, uult agnofei ab omnibus filium, ficut inquit, lamini bilium, ne quando irafeatur Dominus,amp; pereatis in uia: ideo èC tuit publicos congreftus omnibus temporibus, amp;nbsp;ipCe eos protegit amp;nbsp;conKt' uat, uult ut fînguli hanc conftruarionem publicorum congreifuumadw* uent, ut ftriptum eft : In conueniendo Reges amp;nbsp;populos in unum, ut feruis^t Domino,Hic intelletfîus Sabbati diligenter confiderandus ÔCilluftranduseft» ideo amp;nbsp;puerile argumentum explicabo.

cm feptimum Leuirica. facrificia, Sgt;C obfèruatio Leuitica eft abrogata, fed no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

quoadgenus^quod eft principalis ftntentia huius præcepti, uidelicet quo ad ad j}gt;eciem ab conCeruationem publici minifterij,ÔC uiîtatè lie dicitur : Tertium præceptum partim eft Morale amp;nbsp;perpetuum^ partim uerô Ceremonialej'd eft, obieruatio nbsp;nbsp;‘‘

Leuitica diei feptimi 8C facrificiorum» Sciamus igitur præcipi in hoc tertio» mandato conferuationem minifterij Euangelici, quam fuo quifep loco adiuuas re debet. Etfi autem Ethnici quoep ritus tanquam à Patribus accepros retinu« crunt, tarnen hoe præceptum deleueruntamifta uera doftrina, quia 8d Legem inutilauerunt,amp; promiffionu prorfus obliti funt.Sic nunc impfj ludæfMaho^ metiftæ, Ethnici,Papiftæ,ôlt;C omnes qui ueram doftrinam corrumpunt,uiolant hocpræceptum.Item Tyrannf qui minifterium Euangelrj, ÔC ftudia dodtring opprimunt, aut negligunr, aut docentibus eripiunt mercedem. Item in popu^ lo multi qui non adiuuantfuafrequentiajamp;alqs oftieijs conferuationem mia

PTfiprimum præceptum, ut fuprà dixi, omnibus includendum eft, tameri ■^certo confîlio, diftinxit Deus tabulas,ut confideremus, ubi immediate cum ipfo folo agamus, amp;nbsp;ubi foris cum hominibüs agatur, quia uult Deus amp;nbsp;hanc focietatem hominum ordinäre, cum uelit efte Ecclefiam, uult amp;nbsp;intelligi ie eft fe,autoremordinis,conferuatoremK5 iudicem uindicem huiusfocietaris, uult ex his præceptis qug loquuntur de aelionibus erga homines difci uirtueft fpecies,ucfciamus,qualis fit ipfeDeus,qualis fit erga nos Jrê,ut fciamus quales hos efie uelit. Simul autem ftiertdu eft obedientiam in his preceptis interiorc amp;nbsp;exteriorem referendam efte ad ipfum,id eft,præftandâ in agnitione ÔC inïio catione iphus, a propter eum. Ac de digmtatc ôecundæ tabulæ lemper in co^ mtérior zÿ-fpedufit dic1;um Chrifti, ubi inquit Matth. 22, præceptum de diledtione pro^ exterior refej ximi fimile elfe priori præcepto,de diledione Dei, Mira profedô uox eft,quâ quis änderet cogitare,fi non eifet ab ipfo Filio Dei édita 2” Reuerenter autem cogitemuscuritadidû fit, eadem diuina mens eft,quæ iànxit hünc ordinem in utroq; præcepto, obligatio in utroep eô fimilis eft, quia nullibs creaturæ autoritate mutari poteft.llluftris autem fimilitudo eô cft,quia in utro^ præccî’ pto uult intelligi Chriftus, non folùm prioris præcepti uirtutes cultus Dei eft fe, ièd etiam alterius præcepti uirtutes amp;nbsp;officia, Ideoq? uult obedientiam re* ferri ad Deum. Propter taies aliquascaufàsornauit Chriftus alterum præcci» ptum tanta laude, qua commonefadi nos quoep magnifaciamus hune ordi-? nem, amp;nbsp;hanc obedientiam quæ proponitur in iècunda Tabula.

Vm autem Secunda tabula ordinet ibeieratem, pulcerrimê initiô conftitu^ pmittes dê' '^itur gubernator. Orditur autê uox diuina à primo gradu imperi^fcilicet à nbsp;nbsp;eße regu^

parcntib.qui debenteflerégula aliorum gubernatoru, de quibus alibi dicitur laaliorumgu^ Rom^. I4.Notum eft enim in breuibus didis Decalogi fi'mul comprehenden^ da effe præcepta diuina, quæ alibi prolixius recitantur : quia uerô hic de obe^» dientiadicitur,confideresnominari fummumgradum obedientiæ,uidelicet, honoremV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Honos’

Howr tri4 co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Honos tria comDleditur,a2nitionem Dei in hoc ipfo ordine,Externani

I. Gr4dj«bo« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primus gradus honoris eft agnoftere uere Dei confilio inftitutum enCj

JM) W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]3eQ conferuari totum hunc ordinem politicum, id eft, leges coniugq, Jc*

focietatis humanæ, ÔC contrac'luum, exequudonem legum, indicia puiDd. pccnas,Agnofeere item hunc totum ordinem efle teftimonium de Deo , deprouidentia , commonefaciensnos, non cafuex Democriti Atomiser* turn eJTe genus humanum, fed conditum efle à Deo fapiente nbsp;nbsp;bono’,ficutSi

Lex eRfier^ EftenimLexncruusuniuerfægubemationis,EtMagiftratus eftuoxamp;^ executor Legis, Sicut autem ueriflimum eft fœcunditatcmterræ à Deo inft^ cnis. lAagiftra £^£3^1 efle, amp;nbsp;ubicunc^ donec manet fcecunditas, conftruatur à Deo ; Sic^i hie ordo Politicus, amp;nbsp;quantum ordinis reliquum manet, à Deo con* feruatur, Sicut enim lupi diflipant gregem, amp;nbsp;aliquas ones deuorant, fiePh* boli organa Diabolorum,Tyranni,latrones, ftdidofi,alqfceleratitur^ bant ordinem, fed ut paftor aliquam gregis partem feruat, Sic IDeus maniK^ fta potenda feruat aliquid ordinis, amp;nbsp;quanquam finit aliquantifper Tyrannos amp;nbsp;Latronesgraflari, tarnen poftea eos tollit, iuxta dieftum ; QuigladiumäC*

ceperit, gladio pcribic. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v

Hæc agnitio iufticiæ,iàpiendæ præièntiæ Dei in Lege, Sgt;C in ip(o ofgt; dine politico, amp;nbsp;propter Deum magnifacere hunc ordinem, amp;nbsp;nolle euffl tur* bare,fedfpontèiübqcerefefè, Deogradas agerepro patefadione fua, pro cæteris beneficrjs, amp;nbsp;ab eopetereconferuadonemordinis, funtphuius gradus honoris*

Jam cogitet homo non efterus, quantas res compledatur hie primusgr^ dus honoris, èc qualis furor fitCyclopumjquihæcteftimoniadeDcocon* temnunt, Scias edam, quia Magiftratus ftu Judices funt cuftodes amp;nbsp;execute res, dici in Pfalmo, f:go dixi, Drj eftis, id eft, meo decreto Janxi, amp;nbsp;uerbo fua* nifeftaui hanc meam fapientiam amp;nbsp;iufticiam Dei* Talia dida diligenter con* hderanda funt,0C perdnet hue tota concio Pauli in cap» 15» ad Romanos,

Secundus gradus honoris,eft externa obedientia débita legibus propter Deum, amp;nbsp;communem utilicatem,uidelicet,ut communibus ofticijs confcruc* tur honefta Jbcietas,amp; non diftipecur genus humanum,

Terdus gradus eft iSSli'ntamp;CC, qua in tanta infirmitate humana, quædannu* î7r/£!Kfta in^ commoda imperioru moderate toleranda funt, Cumcp in hac præfèrtim fenc' ^^dlsaliquii.' da mundi, imperia futura fint magis deformia aut languidiora,agnofcaiuus guberMtioiiis. huius Jênedæimbecillicatem, amp;nbsp;maiorc diligentia Sd induftriafoueamusco* munem focietacem,non faciamus fine neceJTarijs caufis diftipadonem, neede* ledemur Alcibiadeis confilrjs, ut multi difcurrunt,qui alibi alios principes ex*

Hæc brcuiffîmc de uocabulo honoris in quarto prccepto diximus. Qua* autem magnicudo harS rerum nullius eloquentia fads exponi poceft.'tamcji utcunpp huius dodrinæ initia fciri necefTe eft, amp;nbsp;magnitudo rerum magis co* fpicietur,cumdehocordinelegitimæfocietatis, amp;nbsp;de iapienda amp;nbsp;bonirate E)ci, nbsp;de præientia Dei in gcnerehumano,conleruantis honeftam focictat^^

de furoribus Diabolorum turbantibus hunc ordinem,fepè cogitabimus,« his cogitadonibus miftebimus gratiarum adionem precadonem ad Den*

Quia uerô mukum korribilium confufionum in Imperijs ccrnitur,obftupefcic Humana ratio amp;nbsp;cogitat uniuerfam gubernationem rapi, retineri hominum uiolentia, alias alibi, amp;nbsp;nullam partem in gubernatione opus Dei efTe, Pro# pterhæc deformia fpeâacula, necefle eft diicerni ipfas confufiones^ab uniuer# fall conferuatione focietatis, ac operibus Dei in ipfa conferuatione, amp;nbsp;necefle eft difcerni autores confufionum, 8c Deum autorem ordinis,

Confufionum caufæ funt Diaboli, 8^ organa Diabolorum, Contrlt;à uerô Conßtßcnum uniiierfalis conferuacionis caufa Deus eft, qui amp;nbsp;ipfe genus humanum feruat, tetinet aliquid ordinis,coniugia,leges,contractus, indicia, pocnas fcelerato# rttoJor«»?. runijSd hos aut mediate aut immediate mirandis operibus tollit ipfe*

Hocdifcrimenmediocriter pingitur in fimilicudine gregis, inquoctfi lupi graflantur, tarnen paftor agmen défendit ôd lupos dcpellit. Hæc confide# ratio neceflaria eft, ut fanatici dogmatiftæ reifte refutari poflint, qui dam# nant in politica uita, fimul 8C uicia ód ordinem ipfum, nee difcernunt opus Dei ab operibus Diaboli ód fceleratorum hominum*

Sciamus igitur ordinem ipfum politicæ uitæ, rem bonam 8d opus Dei elfe, 8d propter D E V NI ei obediendum efle. Deinde Ód intuentes triftiflr# pj’i ma fpeâacula confufionum in ïmperrjs,uero dolore affîciamur, ôd de potentia cr res fcojm Diaboli,8d de noftra miferia cogitemus, 8d afliduis uotis petamus,ut D E V S «/f» autor Ôd euftos humanæ focietatis réprimât Diabolos, ficut precatio inquit Pfalmo 7* Surge Domine Deus meus ad præceptum quod mandaiti. Item Pfalmo 81, Surge DEVS, iudica terram, quiä tu colliges hæreditatem ex o*

^raccepto etiam dicendum eft, de officqs gubernatorum, Hæc breuif# nprehendenda funt in bac definitione.

MagiftratusefteuftosLegis. SciâtNlagiftratus politicus,fe euftodem debere elfetotiusLegis,PrimæSdfecundætabulæ,quod ad externam difei# euftoslegis plinam attmet,non tantum ut armentarius defendat corpora, Sciât fe uocem Dei debere efle in genere humano, Primùm ut fulgcat noticia Dei. Curare igitur debet,ut reifte doceantur homines de Deo, iuxta dictum : Aperite por# tas principes ueftras. Debet Nlagiftratus politicus punire blafphemos,Sd toi# 1èreldola,5dnôperrnittere utfparganturerrores. Reifteigitur feceruntCon# ftantinus 8d Tbeodofius,quildolorumtempla clauferunt ÔC deleuerunt.

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ordine autem fæpè diftribuo præcipua officia Nlagiftratus Politici hoc

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cilt;i

nïodo* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

b Simpliciter hoc eft ofuciuni NlagiftratuslSit uox totiusDccalogi reftè intellecfi, quod ad externam difei plinam attinet.

i Ib nbsp;nbsp;nbsp;Sit executor Le gis diuinæ, légitimé puniat ui corpoïali facientes coh#

i ticularium,non expreffarum inDecalogo,nec tarnen pugnenv cumDecalogo, 1 ut Decalogus in genere dicit : Non furtum facies. Hic Nlagiftratus politicus i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftendit modos fucceffionum, contraiftuum, ne fiant furta, et ici am us Nbagi#

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ges derebus polittcis,iuxtaboc dictum Prouer; 8. Ver me Reges regnant,

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LL, iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Indices'

258 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© £ L E G E.

ludicesiuftadecernunt. Error cft cnim dicere, Magißratum politicumnon haberepoteftatem condendi lilas Leges de rebus politicis» Sedmetæcertæ func eius poreftatis, Non prædpiat facere contra mandata Dei, non impoflï’ bilia. Item:Non inftituat cultus DeÉnon finpat noua dopmata,ut eft Interim, amp;c. lïcutleroboam, NabuchdonoIbramp;Salq» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

inanis fonitus,iuxta diétum Aefchinis: oueït/j ocpEXoçTroX/Ttiaç p.« vEÛpa ètti’Jquot; KSvraç, nulla utilitas politiæ non habentis neruos puniendi fcelera,

Peccata contra quartum præceptum funt in parentibus îcsopy'c«, non ale^ Ibbolem, non docere, non regere, in Magiftratibus: non curare ut populus fde Deo rcélè doceatur, non redè exercere indicia nbsp;nbsp;pcenas, non regere

res, non defendereinnocentes, iniufta imperare, affîcere alios iniurijs, eriptt^ alijs coniuges,filias,facultates, mouere non neceflaria bella,

Peccata in fobole, eft omnis îcsrofy'a erga quolcuncp cognatos, ut Caineft erga fratrem Si. parentes, Jtem,omnis ingratitudoaduerfus quofeuncj benè meriros,uc Laban ingratus eft genero Iacob,Miles Macédoniens hoipici à quo feruatus fuerat in naufragio. Hic miles cùm feruatoris prædium lib donari petrjflèt, recognita,Rexfronti militis iuffîtinuriftigmatahisliterisî H OS PES INGRATVS.Vt autê uicia hic recenfentur,quia cofpedio^ ra funt, ita feiamus aptiffîmè nirtutes diftribui pofTe in Decalogum,amp;^ exDe^ calogo,.quia qnælibet nirtus eft obedientia iuxta præceptum aliquod Decalo* gi, Sit igitur hic nota fimplex 8^ uera definitio gratitudinis,

GRATiTVDOeftuiïtuscompoiîtaexueritate8diufticia, profitetur unde fît acceptum beneficium, Iufticia obligat nos ad mutuaorf ficia poITîbilia. Nam is qui ab altero aliquid accipit,uiciflim debet alicjuidpro^ pter æqualitatem 8c conferuationem naturæ, Imô uerô ideo deber,quia hiedt ordo in mente diuina. Et unît Deus Legem Sf nirtutes intelligi, ut fînifdn* monia quôd fit Deus, amp;nbsp;doceae qnalis (ic Deus. Poftnlat ut homines grati hominibus, ut iciamus nos ipibs etiam gratos elfe oporterc,id cft,primuniiie^ r3ces,agnofere Deum efle creatorem 8c datorem uitæamp; aliorum bonorumÂ conferuatorem uitæ amp;c. Deinde amp;nbsp;obligatos nos efle ad obedientiam, Qpi^ cnim unit lèlè, fuam Iuccm,fapientiam,infticiam nobis communicate, necefi^ eft nos fieri conformes ipfi,

Dauid eft gratus, id eft, uerax, cum profitetur feadiutum elfe à prælio, amp;nbsp;eft inftus, id eft, obligatus eft, ut Deo uicifli'm tribuat cultum centem 8lt;fc, Ita erudite quacrantur cauftc amp;nbsp;fpecics uirtutum in præceptis calogi,

pwexfet mfub Sunt amp;nbsp;peccata contra hoc præceptum in fiibditis, non obedire iußis fententrjs Magiftratuum, iuxta didum : Necefle eft obedire, non centum. folum propter iram, fed propter confeientiam, item cauillari Leges, non a» gnofeere, quod Deus fit cuftos politicæ ibeietatis, non agere gratias Deo pro hoc beneficio, non petere â Deo conferuationem politicæ locietatis. In hat breui enumeratione cogitetur, quanta fit in mundo confufib contra hoc prx* ceptum ♦

UJ b. L, (z L, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^

Vintuttipræceptum,Nonoccîdes,nonfolLim externas corporum iniü^ Quintumprg '^riaSj prÏLiatam in'ndiâamexcernam prohibetdêd etiam in corde male^* ceptumprohÿ uolentiam,inuidentiam,pnuacam uindidæcupiditatem, fîcuccxprenc cnar^ ratChriftushoc præceptum Matth. ^.Econtràuerô poftulaterga omncs ho# minesbeneuolentiam, amp;quidem propterDeum. Nam omnibus præceptis riM. includiturprimumjamp;totaobcdientia in omnibus præceptis ad Deum refe# rendaeft.Præcipiturergo beneuolentia crga omnes homines propter Deum, ideft^ udle nos amp;nbsp;alios homines omnes uc omnes hmus una Ecclelia, unum in Deo,amp; omnes reiflê inuocemus Sgt;C celebremus Deum,amp; uelle omnibus be# efie in corpore amp;nbsp;anima, nbsp;miiericordia affi'ci erga calamitofos, amp;nbsp;zelo ar#

Pertinet autem ad hoc præceptum. Non occides, exceptio ofFicij Magi* A^uintopr^, ftratuSjOuod cum Deus ipfeordinauerit, ilia poena non eft priuata uindida, led comprehenditurin hac iententia. iVlihi uindidtam, ÖC ego retribuam, quia Deus aliquando immediate punit, non per arma Magiftratuum, ut ipfe Fili* us Dei incendit Sodoma. Aliquando mediate punit, ut cum Catilina punitur per Confules amp;nbsp;Senatum. Hue tota dodrina pertinet de omnibus ofFicqs Ma giftratuum, de quibus alibi prolixius dicitur.

Hicetiam monendi funtiuniores, légitima bella, amp;nbsp;legitimam militiam mU pertinere ad ofRcia Magiftratuum, non pugnarecum quinto præcepto.Scd utfummusgraduseftpoteftatispoliticæbellum,Itainmaximo abufu eft,amp; ntdgiilratui, rariflima funt iufta légitima bella, Sed Diabolus cum fit homicida, amp;nbsp;inb micus politico ordini, iæpè leuiftîmis occafionibus excitât ingentia bella, in* cenfis animis utrinep iniufta cupiditate, Hæc latrocinia tolerat Deus, ut puni* antur utriufep partis fcelera.

Sitautem hæc lapientia in fummis gubernatoribus, uc délibèrent quee bella fint necefl’aria,quas iniurias E-sT/eiKfla condonare debeat communi faluti,ac præiêrtini Ecclefiæ, Nee feruiant bella priuatæ iracundiæ,ambitioni,auariciç, autimpiscfuperftirioni,fed fint ut Abigail nominat,prælia Domini,inquiens ad Dauid : Quia prælia Domini præliaris,non inuenietur in te malum.Ec no* tiffîmum fit didum Pindari: ’ia ttoAe/xo^ x^p'ç s« /xax«/)gt;Omitte pugnam,omic* te bellum fine Deo

Comprehenduntur hoc præcepto multæ uirtutes» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tipr^cepti.

îufiieia particularis, quæ eft nullius corpus iniuria afficere, amp;nbsp;ubi poflu# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p‘^rtia

MANSVETVDO, quæ eft lenire iram probabili ratione. ManfuetuJo, Z EL V S, qui eft propter gloriam Dei,amp; iufticiam incendi dolore amp;nbsp;zdf«.

En lE IKEI A,quæ eft probabili ratione lenire iuftas pccnasiamp;obliuiici pri* èwîtKaa. uatasiniurias, de quibus dicitur : Remittitc,amp; rcmittetur uobis,

TEMPERANT! A,quæ eft iufticia débita proprio corpori in mo# Tewpcrantia, do uiftus,

INièxtopræcepto,Nonmœchaberis,comprehcndi neCefleeft omnia præce» sextopr^cc^ ^pra Dei tradita in feripturis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis,quæ Sgt;C lànciunt con* pto indudi de iugium,8«: prohibent omnes alias commixtioncs,amp;: effufiones feminis, uc in cap, i8» Leuitici, recitantur multæ prohibitiones,8c additur feueriflîma corn*

26o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) E L E G E.

minatio, Omnis anima quæfecericah'qLiid hariim abominationum, pcribic de medio populi fui. Ephe. Omnis icorcator aut contaminatus, non habet hæreditatem in regno ChriHf ÔC Dei. Nemo uos dccipiac uanis fermonibus. Propter hæc uenic ira Dei fuper inobedientes. Et ad Elebræos fcriptum eft, Scortatores amp;nbsp;adulteros iudicabit Deus amp;c.Hæc dida omnia includanturin hoc fextum præceptum,amp; adiungatur enarratio Chriiti recitata Matth, y, rio^rmd de Hucamp; tota dodrina pertinet de coniugio, propriaEcclefiæ, fæpiflî^ coniugio pro* ßoe teftimonio nos confirmemus. Cum in io la uera Ecclefia Dei fit integra pm c^i Eecle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Je coniugio,amp; de caftitate,necefre eft foliim hunc coetum eife popugt;

lum Def quiampleditur Propheticamamp; Äpoftolicam dodrinam finecor^ rupteh's,amp; non alias genres. Quia impoftibile eftjaliquem ccctum manifeftè docentem aliquid contra Decalogum, efle Ecclefiam Dei, ut Ethnici multas uagas libidines confufiones coniugiorum approbauerunt. Idem nunc Ma* hometiftac faciunt, amp;nbsp;Papa.

prcbiWf/o ro. Prohibitio coniugiquot;), uota Monachorum caulæ funt multorum borrft bilium fcelerum. Sciamus ioitur caftitatem Deo placentem elfe, uel in legitft iCiUnf9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If I

mo coniugio, uel in uita cochbe propter Ueum,uitare omnes prohibitascom' mixtiones amp;nbsp;eft'ufiones feminis. Et ad caftitatem nos exufeitemus cogitation ne mandati diuini,amp;^ horribilium pccnarum temporalium aternarum.

Dei« HK/ti«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cogitemus etiam quare Deus tarn ièuerè puniat libidines,quod uultin*

telligi caltitatem, uc Iciamus ipfum efle mentem caftam, puram, ÔC amantem ordinis, caftitatem oftendcrc illuftrediicrimen inter Deum, amp;nbsp;naturasim* mundas, Ac in inuocatione cogitantes,quôd fit Deus, hac uirtute eum difeem namus à Diabolis. Cogitemus etiam Diabolos immediate odio Dei impdh* re infirmos homines ad libidinum confufiones. Quare petamus auxiliumDe* ad rerinendam caftitatem, ac Deus eô hbentius opem fert peten tibus,quiaftit Diabolos præcipuè propter hanc caufam impellere homines ad contaminatie । oncm, ut Deus contumclia afticiatur, amp;nbsp;plurima fiant difplicentia Dco.’fo^^ tins igitur reprimit Diabolos Deus,quia feiteos magis odio Deiquamho^^^' num furerc, Hæ cogitationcs fæpè miicendæ finit inuocationi.

sepfimuM pr^ nbsp;nbsp;nbsp;Vm furtum prohibetur, è regionc aftirmatiua fèntentia tenenda efi. Non

^difimaioncm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effent furta, fi nulla effet diftindio dominiorum. Ideo fciamus in hoe {

doTOfwiorKOT. præcepto ianciri diftindionem dominiorum, diicerni inter propria amp;nbsp;alk*

na, uelle Deum, ut fuas quifep res tenear, amp;nbsp;ab alieno abftineat. Hoe illu* ftri firmo teftimonio deliriafanaticorum hominum refutentur,qui magno amp;nbsp;pcrniciofo errore contendunt,in Euangelio tolli rerum proprietatem. Atl* lunganturamp;f alia teftimonia,ut Prouerb. s» Fontes tui deriuentur foras, amp;1W Dominus eorum maneto folus, èc non alij. Difcamus etiam rede explicare ue fitatum argumentum.

Communio rerum eït luris naturalis, ut loquuntur lurisconfultij Er^o immutabilis.

f^dfurdlidlt;ju£ Refpondendum eft ad maiorem. Naturalia funtimmutabilia, fcilicet,qu3ï Pntwmuabi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præceptfid eft,noticiænaturales,ut numerorû, ÔC alia principiaamp;l Legi®

(DE LEGE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^1

^iuînænonciæ,(èmper manent eadem in natura integra amp;nbsp;corrupta,ut bicopiofius dici’tur, Sed naturali'a, qusc funt bona utilia, non funt immutabilt;’gt; lia, uc fanitas corporis,fuit donum utilt\nacuræ intcgræattributum : Sed mip NdfmJwKfû tatum çft, poftquam homines mcriï funt in peccatum. Ica uti rebus commua niter fuit bonum utile, quod fuiffet polfibile in natura integra, poftca non eft poifibile, Manet autem noticia æterna 8^ immota in mente: Neminem lædas, nonturbes ibcietatem generis humani, lam plurimi imbecilliores læderentur iniuftèjficriperetur eis uitftus» Ideo uidet ratio diftinclionem dominiorum neceifaviam effe : et Deus earn expreflb uerbo fuo iànxit, amp;nbsp;addit defenfîonê, videlicet Imperia, Magiftratus, pœnasfurantium amp;rapientium res aliénas, nediftinâio dominiorum turbecur, Dehis fontibus erudite cogitandum eit.

Deinde fciendum eft, cùm tails fit hominum natura,utalienis laboribus indigeamus,utinnutricationeinfantium cernimus:Item : Vt nemo unus ha«« beat omnia ad uitam neceftaria, Vult Deus multis offices genus humanum copulatumefle:Sanxic Deus contra(ftus,amp; unit res fine iniurqs per contra* dus communicari»

Oritur ergo ex hoc præcepto, docftrina de iufticla particulari in contra* âibus, quâ fie ordinauit Deus, ut fit æqualitas mercis ôd prech,ne uidelicet ab Ex jepumo o» terutra pars Iædatur,amp; fame pereat» Hulus æqualitatls fôtes funt in his didis: Diligeproximum tuum ficut teipfum»Item, Qnod tibi fieri non uis, alter! ne ticuùri incon feceris. Hanc æqualicatem quærunt leges fapienter feriptæ. Et Lex, quæ hanc trdHAus. æqualitatem oftendit amp;nbsp;præcipit,iufta cft»

Vt autem alias uirtutesmonftrauit Deus,ut fciamusqualis fit ipfe : Ita docetnos iufticiam æqualitatem elfe, ut feiamus 8c iplum,cùm fit fons iufticif, æqualcm elfe, nec eireineo-7t5oo'u7roAH4wp,ièdæqualicereumiraicipeccato,amp;f/iielt;j«4Ziflt;« æqualiteromnesrecipere, confugientesadFilium Jdeoamp;: lefaias de Chrifto inquit cap. 42. Non accipiet perfonam. Et diuus Paulus ait,Deus uult omnes hominesfaluosfieri,amp;adagnitionemueritatisperuenire. Item: Venice ad me omnes,qui laboratis amp;nbsp;onerati eftis amp;c, Cogitemus igicur in contradibus de hoc præcepto, Non furtum faciès, 6c propter Deum feruemus æqualicatë: Deinde eô magis ordinem diuinum, 8c hanc æqualitatem amemus, quia fei* mus nos à Deo commonefieri de fua æqualitate*

Prudenter etiam iudicandum eft de didis feriptorum, uc cùm Auguftb nus inquic : lure humano hæc uilla mea eft,non diuino. Hæc oratio. Si inccllb gatururibnat,nequaquamueraeft,Namhæreditas quam tibi parentes iuftèf,„„'^^j,“JJ tradunt,tua eft iure diuino. Sic res iuftè emta,perinde eft tua iure diuino,non nbsp;nbsp;nbsp;men cß

tantum ordinatione regum. Quia diftindio dominiorum diuinitus iàncita eft in præcepto. Non furtum facies. Qiiôd autem dicit. Legibus regum diftribui rcsjhoc fie inteïligatur, Magiftratum elfe exequutorem iuris diuini. Sicut in Prçcepto,Non occides, uita eft tuaiure diuino, id pronunciatMagiftratus, cum alius te iniuftèaccufat 8C euftodittuam uicam,Sic cùm alius tuum Fundù pctit,Magiftratus tibi non dat dominium, fed pronunciat te cfle iuftum Do* niinum,Adu€rfarium non elfe : Difcernit inter propofitiones, quarum Veri* tas non pendec ex arbitrio ipfius,fed ex alfjs caufis,ut fi medicus pronunciet ui* num non prodeife laborant! febre, prodefte autem potionem ex Cichorio amp;nbsp;Ablynthio. Et cùm pronunciauit Iudex,uult eum Deus elfe euftodern fuarum rerum» Ita non fuit iuftum cogéré Naboth ad uendendam aut donandam régi

ui'neam^æquanquam ftipendia debentur Regibus amp;nbsp;Principibus: tarne quia diftindio dominiorum eft iuris diuini, Sciant Reges amp;nbsp;Principes ie non ha^ bereinfinitam poteftatem^rapiendi ex bonis fubditorum quantum uolunr,auc eos omnino excutiendi ex bonis. Sciant iè quocp fubiecftos eile buicpræce* pto: Non furtum facies, ficut bis Præceptis : Nonoccides, Non mcechabe^ ris.

Pertinent ad hoc præceptum multæ uirtutes, lufticia particulan's,quæ virtutts fepti cdjjecfraude^nec ui.res quæfuntaliorum auferre amp;nbsp;tenere. Ac una appdla^ »II prxceptl. . r . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. rr - • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ■ f -A

none icriptura nommât turcs, omnes uiolantes nanc lulticiam. bed in roro plures funt appellationes, quia alia delidta airjs atrociora funt, Fures^graffato res,raptores,ufurarq, ftelliones,adquosreferanturignaui mendici,quilabo^ ribus uieftum parare poifent. Sunt ieptimi præcepti uirtutes, Sedulitas in parandis rebus neceirarrjs,parfimonia Si. liberalitas,quæ omnes uicinæ funt.

ÇAepè de omnibus uirtutibus monemus, uelle Deum notam eflèfuamU^ ‘^gem, Si intelligi uirtutes, ut iciamus qualis fit ipie, Maxime uerô illuftn^ dilcrimina oftenduntcaftitasamp;ueritas,inter Deum Si malas naturas,Weo frnt di/irimb fcrjpttitn eft, Eft autem Deus uerax. Et lohan. 17, Qui mifit me, ille uerax eft. M inter Deti Et in hoc mandate præcipitur de ueritace,quæ eft uirtus in doârinis,in paCtis, cr mal^na, æ iudicrjs,amp;omnibus didis amp;geftibus,leruans conuenientiam menus,

Riorum, geftuum Si rerum. Hæc definitie fumta eft ex dido Chrifti : Sit fet^ deßnitio. tno uefter, eft,elt,non,non. bt quia uericas eft neruus iudiciorum, iam cogita, quantum fit delid:orum in toto genere humane, pugnantium cum hoc Præ'' cepto, quæ nominantur mendacia, id eft, dida uel facia diferepantia à rebus, aut à mente in quibus eft uoluntas nocendi cupida. Quàni perniciofe corru^î ptelæ funt dodrinarum, quarum multæfinguntur mera petulantia ingenio^* rum. Deinde quàm multi falluntin padis Si contradibus, Si quæruntSophi«* fticas elufiones. Deinde quantum præftigiarum eft in iudieijs. Item quoties Leges ipfæ deprauantur cauillationibus : quantum eft priuatarum calumnia^ rum. In herum multiplicium peccato'rum confideratione, non tantum de hult; mana infirmitatecogitemus, Sed etiam de Diabolis, lt;à quibus ortum eft men^ dacium. Si qui horribili odio Dei confirmant in multorum mentibus teterri* ma mendacia, non folùm in uita politica Si ceconomica, led multo magiscoiii« tra Deum, ut cum ftabiliuntldola in mundo omnibus ætatibus, Si impiado^ gmata. Aduerftis hæc ingentia mala,fciamus muniendas elfe mentes doftrina à Deo tradita. Si inuocatione Dei, Sicut ipft Filius pro nobis prccatur. Pacer fandifica eos in uericate tua, ferme tuus eft ueritas Sic,

?oftrem^( duo ^^num amp;nbsp;decimum præceptum exprefte prohibent inordinatam concur pr£cepta pro • pifeentiam, ut feiamus Legem Dei non folum de externis fadis conciona«’ hibent mordb ri, ftd etiam accufare Si damnare malum hærens in hac deprauata natura bo^ concur niinû,quodnominaturinordinataconcupifcentia,Quod non fignifîcattantn alfedus

affec^usui'ciofGsadqLiosaccedîcconfênfus: Scd Ggnifîcat aucrfîoncm à Deo, Quænafcitur nobifcurrij quæ eft radix inalorum atfecîluum^de qua dicitur:Sen lus carnis inimicicia eft aduerfus Deum: Et compleéiitur hæc mala omniajCa* l’ginem SC dubitaciones de Deo in mence,8^ in uoluntate nbsp;nbsp;corde abfentiam

b)ci,8dinclinariones ruences contra JDeum, ut quia cor nô regitur à Deo, im* mediate incendituraltjsmotibusaberrantibus à Deo, Hune totum morbum cr in natura hominum damnat Lex Dei, Negabant autem Pbarifæi hune bum elTe peccatum, Ideo Chriftus enarrat Legem Matth, y. Et Paulus Rom.

8. Et in Prophetis cadem enarratio fæpc repetita eft, Hæc teftimonia ^Piuncquoqj Papiftis opponamus, Qiiia Pharilàica deliramenta defendunt, èC negant caliginem 8é aacriionetn â Deo, amp;nbsp;prauas inclinationes peccata eiïe, hiæc breuiter de hoc loco addidi. Quia fuprà de hac quæftione prolixius ^iximus.

Ç^Vmquæritur,quidfitLex naturæ, reclifli'mum cfl: refpondere, Legem humanænaturæefTeipfum Decalogum,re(flè intelleâum. Quia dccalo# LexhuiMnlt;e gus eft fapientia æterna amp;nbsp;immota in Deo, quæ eft norma iufticiæ, Et cft pa# *.eracta,pnmum ita, utnoticia fimilis in creatione mentibus muta fit, quæ eit rcéiè intelle^ lumen à Deo conditum, nbsp;quafi radius lucis quæ in Deo eft. Deinde fæpc re^

Etfiatitem præcepta lecundæ Tabulæ magis cerpit ratio, quàm dodri«® nam primæ Tabulæ : tarnen certiflîmum eft, fulfifle noticiam de Deo, ôç fulgere debere in mentibus hominum, 8c non prorfus extindiam efte poft na^ turædeprauationem,Quare amp;nbsp;ueradeDeonoticia, parseftLegis naturæ : rx-, Ideoq^manifeflædemonftrationesreliquæfuntjquæ oftendunt, 8é quôd fie Deus, ôé quod fit lapiens, uerax, bonus, beneficus,iuftus,caftus,liberrimus,ôd uindex fcelerum, conditor omnium creaturarum,ut:

Impoftibile eft noticias perpetuô difeernentes honefta curpia, cafu in natura hominum manere.

Ergo necefte eft eas ortas efte à conditore : Qui amp;nbsp;hoc lumen mentibus indidit,amp; talis eft ipie, quales noticias creauit, per quas agnofei uoluit.

De his demonftrationibus loquitur Paulus ad Romanos i. amp;' 2. capite, Inde reâius eft difcere,quid fit Lex naturæ, qucàm ex uulgari delcriptione,quæ non à notierjs, quæ lunt certa régula, lèd ab elFetftibus defumta cft,quorum alij boni funt, alq mali. De hac tota quæftione ftudiofi diligenter cogitent, ÔC te? ftimoniadeDeoin natura confiderent. ''

Dixi autem Decalogum reeftè intelligendum eire,ut cùm dicitur : Non mocchaberis, comprehendenda funt omnia præcepta de uagis libidinibus. Leuiticii8.expreft'aÔCalibi. Item cùmdicitur: Nonoccides,comprehend! necefte eftexceptionem de Magiftratu, qui eft uicarius Dei, amp;nbsp;occidit fontes mandato diuino, id etiam ratio naturalis intelligit, Primùm quia ipfi crucia«“ tus confeientiæ in nece iniufta, qui naturaliter fequuntur,oftendunt talia fada iniufta elfe,

Deinde ffopyaî in natura humana appetunt confèruationem fuorum. Et quanquamaliifuncpropiorcs,alùlongiusdiftantà ftirpe : tarnen communis cognatio eft inter omnes homines, Expetunt autern sopyaidefenfionem, Ideo uolunc

2é4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ID £ L £ G E.

uolunt reprimi turbantcs Ibcietatem, Etfi autem hæ ratiocinationes ucriffîmx funt, amp;nbsp;in natura integra pcrlpicuè fulfilfent ; tarnen in hac naturæ prairitatc Notici^inhite funt oblcuriores, in hominibus elferis,Diabolus confirmât cæcitatemjdto naturepraui’ nianifefta uoce Deus in Ecclefia læpè repetiuit Legem,amp;f quoties deLegena** cura? loquor, (nunc omilfis demonftrationibus) breuiter nomino Decalogu» Quia ueriflimum eft, hanc lucem naturæ primum in creatione infitam ruino* Fit autem alfenfib firmior amp;nbsp;fl:abilior,cùm uocem diuina piè intuemur, Qui^ dilputando turbatur ratio in hac imbccillitate prælcrtim,interdum enim fana fpecie mouetur,ut quia differuntur pccnæ,homines contemnunt iudiciurn Dei, ut Diogenes de Harpalo dixir, qui cûm maximos thclàuros Alexandro furatus effet, diu in Rhodo ijolendidè uixit. Ideo inquit Diogenes, Harpalu® dicere uiuum teftimonium contra Deum, Et tarnen hic Harpalus aliquante»

Scî'amus igitur ideo Legem cxprelTa uoce Deflæpè repetitam elfe intt^ ciefia, in Sinai inter ilIuHria teftimonia, audiente multitudine, duodccit* centum milium hominum: Quia Deus iïngulari confilio uoluit opponer^*^®^ frris dubitarionibus cxpreflam uocem, Sc firmiffima tefti’monia*

Qiianquam em'm notidæ naturales, non prorfus extindæfunt, manifeftum eft^afienfionem de prouidentia languidam cITe, Sc ualdè concuti dubitationibus. Qtiare Paulus inquit Rom, l, Ventatem Dei hominesininquot; iufticiacapnuamtencreddeftjhomineshabere quidcm ueras noticias di'uinæ, quibus intelligunt, quôd fit Deus,SC qualis fit Deus, ÔC quôdueBfiW prædari obedicntiam iuxta cas Leges, led tarnen corda repugnare,

Nonftint fjopu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ratio naturalis intelligit, eos nequaquam elfe populum Dei,qin doctW

docerit contre Echnici autcm uniucrlàliter docuerunt contraria primo amp;nbsp;lèxto

rid legl D«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t TA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r r-

pto îrinxeruntturbam IJeorum, (x. concellerunttecernmas conruüontsuLJ* dinû. Sicut amp;nbsp;hodie Mahometifte faciunt.’Ergo in illis congregationibus non cft populus Dei. Semper autem tantum in uera Ecclefia manfit incorruptado (flrina Legis, Ac nunc quoq? Papiftæ docent contraria primo amp;nbsp;lèxto Præo^* co, Quia defendunt inuocationem hominum mortuorum, amp;nbsp;prohibent eon* iugia.

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r- -r 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;1

quot;T^ïuerlæ quæftiones lünt, quærere de contingentia, lèu an omnes motus o* ^^^cnes'Att ^^moinm rerum,in cœlo amp;nbsp;terra, pccudum hominum boni ÔC mali JK* owna fiant ne celîàriô fiant, ficut Stoici finxerunt, quærere de uiribus humanis,anjamp; ç|Uî cefiàrià, cr de tenus obedire Legi Dei polîînt,amp; an homines Lege Dei iufti fiant.

«intf« homie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Harurn quæftionum diuerfitatem,necclïe eit confiderarc, ac fuprà refo*

(pE^S^ICyÆ ^lt;I(0T0SlTI0nES He Libertate nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^rima^

Ordinè autem tres perfpicuas propofitiones tradam, de libertate uolun« ho«m «on po-

tollere peccatnm Sc mortem ,id eft,exuere prauas inclinationes, 8lt;liberate fe te«i.

ab iraDeijà morte corporali £lt; æterna proprfis uiribus, aut operibus, aut uir« tunbus,autmeritis,nec pofte fatisfacercLegi Dei. Sed bæcliberatio àpeccato bCàmorte,btpropterHliumDei,per cum in uera conuerfione»

Primùm inhacuita,imputatione iufticiæSi incoatione nouæ SCæternæ uitæ iufticiæ,Poftea conhrmatione in uita æterna, De bac totaliberatione diciturloan, 8?SiuosPiliusliberauerit,uerèllberi critis»

Alia autem quæftio eft, quid SC quantum poffit homo non renatus face« te,in bac deprauatione naturæ ♦ Sit igitur hæc lecunda propofitio,

Homo etiam non renatus,poteft utcuncpregereLocomottuam,id cft,fte« frété exrettramembra ad aftiones congruentes cum Lege Dei, item ad aftio« nes pugnames eumLege Dei, Hanclibertatem regendr Locomotiuam,ideft, gjyj locomotU regendi externamembra,uult Deus reliquam etfe, etiam inbae deprauata na« ui«n. tura. Primùm ut aliquo modo intelligatur difcrimen inter agens liberum DeSolueîît nonagensliberum,fimileigmautbrutis, nbsp;nbsp;nbsp;uitenimmtelligiDeus,feveene yev^uixmejjè

aoensliberrimum ,quod libéré etiam extra or divrem naturæ, Scftnecaufisfe* locowotiwwn. tundis opitulariinuocantibus bC poftit amp;C uelit,iuxta diflumtOmrtia qult;^cun« queuoluitjlecit,

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beeun.do,uultDeuslibertatem r egendælocomotiuæ efte in omnibus, e«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tram non rerratiSjUtbomines etiam nonrerratibabeantiufticiamcarrrisleudi«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lcrplrnam. P^eftè etrim dicitur ,DifciplirAam efte afiiones externas congruen«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tes cumLege Dei, cpiorum eaufæ immediatæ bC propriæ funt, CogitatioLc*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gis in mente jbC uolurrtas iuxta Legis cogitationesimperarrs rreruis,ut cieant

1 nbsp;nbsp;nbsp;eoïbabeatbammas contrarias.Necefte eft enim lateri, natur am bominumuc

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eondrtam efte,ut nerui inlocali motu obedire cogitationi poftint. bic Acbilles

206 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(DE L/'BE^O

jrarus cüm honcßa cogi'tatione commoneßt, rcprimit martus^ rie intctficiant Agamemnonê.Et quanquâm Philofophi multa difputant de Humana uirtute, tarnen quid uirtus ßt in homine non renato,nifi raîis neruorû gubernano,quæ cogicatione Legis regitur,non fads perfpicuè oftendi poteft. Et hæc gubernalt; tio in airjs magis,in alqs minus adiuuatur, uel Temperamento, uel motibus Heroicis,qui iunt fingulares motus infiti præftandbus uin's à Deo,ficutinquà Seneca : Nulla magna uircus fine Deo eft, ut Alexandrij Ächillis,lulqfortiwlt; dojfuerunt fingulares motus diuini*

Quituorcdu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alias fæpè dicitur : Sciant iuniores quatuor præcipuasamp;fne*

^propter ceflarias caulàs efTe, propter quas omnes homines etiam no renati, debent ex* quMdebcnto^ tcmam obedicntiam Deo præftare. Quarum cauiarum prima eftjPreceptum eHdmnon^re- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes creaturæ debent obedientiam Deo,

' Secunda^utuitenturpœnæhuius uitæôôæternæ, quia régula diuinacß» Atrocia delicla puniri atrocibus pcenis^etiam in hac uita, Sicut fcriptiimeK’ Qui gladium acceperitjgladio peribit, Item,Væ qui Ipoliasjquia fpoliaberis. Item,Non habebit Deus infontem eum,qui uanè nomen eius ufurpar. Iterndc inccftis, Omnis anima quæ fecerit abominationes has,peribit de populofiio» Et in his qui non conuertuntur ad Dominum, pœnæ corporales lunt initiaæ* ’ternarum pœnarum, Sed in illis qui conuertuntur ad Deum,remittunturæ* ternæ pœnæ,ut Dauidi,Manafi£e,6C alfjs, amp;nbsp;tarnen hic quocp in hac iiita eafti* gantur,fed mitigat eis Deus pœnas,iuxta di(ftum:Conuertimini ad me,amp;ego conuertar ad uos. Item, Bonus eft Dominus,amp; pœnitet eum mali. Itcm,No’^ faciam furorem iræ meæ,quia Deus ego fum. Item,Si fuerint peccata ueftra“^ coccinum ÔC uermiculus, eritis candidi ficut nix amp;^c,

Tertia caula eff. Vult Deus etiam in non rénatis externam obedient»* am,propter aliorum tranquiIlitatem,ÔL conferuationem communis focietans^ Non cnim tantum nobis nafcimur,fedLex Dei fit in conipetftu; Qtiodxib/n*^ uis fieri,alteri nefeceris,

Quarta cauia efl:,Quia Lex eft pædagogus in Chriftum, id eft, inhisq»'* perfeuerant in fceleribus,certiflîmum eft, non efte effîcaccm Spiritum lanttu, ïuxta dieftum: Qui facit peccatum ex Diabolo eft. Item, Nolite crrare,Âdub teri, homicidæ ôdc, non funt hæredes regni Dei, Et in iuramento poHuIatuf conuerfio, Viuo ego,dicit Dominus, nolo mortem pcccatoris, fed magis»’^ conuerratur Sgt;d uiuat, Hæc ueriftima ftint,

. Neceflbeftigitur præftari externam obedientiam, amp;nbsp;tarnen fimul feit» necefTe eft, hanc diftiplinam non efTe impletionem Legis,nec merer! remiflio* nem peccatorum, nec iufticiam effe coram Deo, fed in uera conuerfionepto* pter Filium Dei gratis Fide accipimus remiftionem peccatorum, reconcilian* onem, imputationem amp;nbsp;uiuificationem per Filium, dato Spiritu iando,

Hanc communem dodrinam de difciplinafcire necefte eft, Simul feien* dum eft,quid fit hæc gubernatio Locomotiuæ, amp;nbsp;quod fit pofiibilis etiam non renatis, fed tarnen fimul hie confideranda funt duo triftia impedimenta natu* raliuni uirium ; fcilicetimbecillitas quæ nobifeum nafeitur, amp;nbsp;rabies Diabob. Facile labuntur homines propria infirmitate. Et fimul affiduè Diabolus tanqî Leo rugièns circumit qugrens quem deuoreuSunt igitur paucifli'mbin quibus

TcrtiaPropoRtio de affionibus Spiritualibus. quôd uidclkec conucrfio adDcum.amp;ueraconfolatio,qua:fitfideamp;educiaacquirfcentemM.cdiatorc.'^^^^,_,^(.^ iuxtaDromiffionem Sé nerus timor Dei,dilec'^ioDei,conftanuain alftiaioni# utionon)î«nt bus,lt;;Lfeffionc,amp;infidpsDiaboli,uerafpcsamp;læticiainDco,amp;alptaksmo tuspractpri-.nonfiuntincordibusrobsbutnan.su.nbusiSeditaamp;untcumfi-'’«««. lius Dei uoceEuanoelq dicit confolationem in mente,8: oftendit müencordi« am æterni patris,8lt; Pater per Filium efïundit Spiritum {an6lum, c|uo uens ardentibus motibus accenduntur corda ,ut fint in eis fiducia, aeticia in eo, dtóo.ümor,8lt; alq motus taies, qualis eft ipfe, Sic fit liberatio ex morte, ÖC exinferis,2lt;ueraconfolatio diuina,Sicut Filius ipfe dicitloan. 10. Ego uitam acicrnam do eis,fcilicet non tantum merito, led etiam effe^ione. Sic loan. 14» dicitur : Siquis diligit me.fermoncm meum leruabit, 8cPater meus diliget e« um,dcadeum ueniemus SC manfionem faciemus apudBV Nl.ltem l.loan.4, \nboe cognofcimus,quôd in eo maneamus,8c ipfe in nobis,quia de Spiritu luo dat nobis.

NequaquàmfimusPela§iani,necfingamusuincimortem,^^lorestn. ferorum potentiam Diaboli, foils bumanis uiribus : Sed dulctfnmas pro« mlffiones prxfentiacDei Slt; auxilfi in conuerfis ampleôamur , oC agnolcamt^ imbecllbtatem nofi.ram,amp;i petamus auxlliumDei, 8Cmifericordiam eius, celebr émus omnia beneficia,ficut in Ofea didfum eff .Perditto tua ex te Ifr aél, tantum per me eft auxilium tuum. bt IBfaiac 4S .Deus iuffus,8c faluans non eft i præter me .Conner timlni ad me,8i falui eritis omnes fines terræ.Qula ego De ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;us,de non alius,per meipfum iuraui,exiult de ore meo îuffictæ V erbum, SC ncgt;

ïeuertetur,quod mibi curuabitur omne genu, Si. iurabit omnislingua , Certè inDomino dieet *, tdabeo tufficiam 8c lortitudinem, Ad cum ueniet,omnes \ autem qui repugnant ei confundentur. In Domino tuffificabttur omne fernen inlfrael bi.laudable, bt boe dicio Si. multis fimilibus comprebenditur fumma beneficiorumbuangelq, Gratia bi. donum, id eff, r emiffio peccatorurn feu re* concibatio, bi. deinde uiuificatio, quae fit Deo tpfo fefe nobis communicante, inbaeuita bc poff banc uitam .Vdebbic inquiv.Per Dominumbabeo iufficiam \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bi.fortitudinem,id eff ,reconcibationcm à dona,fcibcet uiuificationem bi. fan*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Acexempfaintueamur ,cùm primi parentes obiurgati expauefeerent, bC

\ eummortefu€larentur,FtbusDeipromiffionemfuauoceprofert,bi.fimufin \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnentibus accendit immediate noticiamjquae off enditbanc effe uobintatem ac«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terni pattis ,bc oftendit praefentiam bi. mifericordiam patris, bC confirmât af«

263 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E

Gnïïonem,ac fimul in Iiac cognitionc Pater per eum effundit Spiritum fàtlctu, corda eorum lætificatjSd accendit inuocationem^ nbsp;nbsp;alios bonos motus. Sic

cùni Nathan confolatur Dauidem,ipfe filius Dei adeft uerbo uocalbamp;in men te Dauidis oftendit hanc efle uoluntatem æterni patris, afTcnHonem imme* diacc confirmat,amp; per Filium datur Spiritus ianc^us^qui Dauidem retrahit ex . doloribus inferorum, amp;nbsp;lætificat, amp;nbsp;accendit inuocationem, amp;nbsp;alios pios molt; cbnTït« onmi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eccleßa repnum Chrifti, non tantum quia Chriftus eft in’dimïj

gùEcclefîàet ftd ctiam quia omm tempore colligitbccleuam,tximmediateefterricaxcuni immediate e^l uerbo uocalbficut inquit,Ego fum uitis^uos eftis palmices: Sine me nihil pote^ effieax cum facere 8Cc, Hæc declaratio utilis eft, ut cogitemus, quo ordine fintfimul uereouocah. r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ü

Agnofeitur Pater per Filium, qui 8d Euangelium protulit ex ftnua'temi patris,Ôl in mentibus accendit noticiam,ftcut inquit : Nemo nouit Pattern nh 11' Filius,ôd cui uolet Filius reuelare : ÔC ftmul dans Spiritum fandlum, confoh* tur corda.

Teftimonu de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;addantur plura teftimonia, quæ réfutant Pelagianos» Quæ quidem

anxilio a-de^ non ka accipienda funt, ut confirment prophanitatem, aut delperationemadgt; fenfwne filij ferant,fed ut feiamus immenfa mifericordia offerri auxilium omnibus confus

Filium in ueris doloribus: Sicuc ipfe Dominus inquit, Ven^t^^d me omnes qui laboratis ÔC onerati eftis,amp; ego reficiam uos. Item,Petite amp;nbsp;cipietis Jtem,Quantô magis Parer uefter cœleftis dabit Spiritum iànâumpt* tentibusç’mon ait contcmnennbus,aut fingentibus fe expeeftaturos elfe uiolen tos raptus,ut Enthufiaftæ fingunt.Sed uult Deus nos audire uocem Euangdij» non uult nos indulgere dubirationibus,Ôlt; diffi'dentiç, uult nos lueftari utaikn* tiamur uerbOjamp; petere auxilium5Sicut Propheta clamat,Conucrte me amp;co:v uertar. Et ille inquit apud Marcum» Credo Domine,fed opem fer imbecillita^ ti meæ* Acnequaquàm fingendæfuntin Deo contradidoriæuoIuntatcsiNa ideô Filius Dei ex linu æterni Patris Euangelium protulit, ut feiamus hanc fam elfe uoluntatem Dei, quæper Filium patefada eft,

vtrdc^; eoncio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft autem utracp prædicatio uniuerfalis,concio pccniccntiæ arguens ptc

pæwtennk cr cata in omnibus,amp;promiftîo gratiæ,ficut inquit Dominus,Venite-ad me om^ laboratis ôë onerati eftis»

ttiueifalK. Non igitur quæramus aliénas difpurationes deeledione,ièdàuoce ordb angeltj ordiamur, amp;nbsp;expauefeamus agnitione iræ Dei aduerfus peccatum,^

^c^uMio- confugiamus ad Filiumpetamus ficut Propheta inquir,Conuerte me amp;nbsp;ele, uertar» Hoccùm fit,concurrunthæcauIæ,uoxEuangelii,amp;:iplèFiIiusDefigt;i* aime, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus nos docens, amp;nbsp;fimul eftundens Spiritum fandum, qui cor confirmât, ut af^

fènfid ÔC obedientia incoentur» Côcurrit Sgt;C uoluntas noftra ludans ut affenti* atur uerbo Dei, non repugnet» nbsp;nbsp;PolTet enim excucere, ut excutit Saul fua

iponte» In hoc certamine adiuuantur Mens ôd oluntas â Filio Dei intiis do^ centejôd Spiricu iando confirmante corda, nec tarnen habent lè Mens amp;nbsp;Vo^

, luntas ut ftatua» Ideô dixerunt ueteres, Præcedente gratia,comitante uolunta^ te,bona opera fieri. Et Bafilius inquit : t^-ovop nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tr^oaTravra. Tantum

Deus anteuertit nos, uocat, édita uoce Euangelq, docet SC trahit men^ tem per Filium : Confirmât cor Spiritu iàndo, fed nos uiderimus ne répugne* mus. Confiât enim oriri peccatum à nobis,non à uoluntate Dei» Chryfolh* / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus

musinquitfo^M^ TOpeaAo/^SwopjitAna. Et 2» ad Cor, é^dicitur^ Ne fruftra gradam Dei accipiati's: Item^Habenti dabitur^ Item,Quantô magis Pater ue* fier cœleftis dabit Spiritum fandum petentibus. Non igitur cogitemus pro* fana fecuritate expedandos effe uiolentosraptus,ficutloquunturEnthufia*ie/j{ir4ptiM, ftæ, fed obediamus Deo trahenti nos noce Euangelq, nbsp;nbsp;in uero dolore difca*

mus^qualis fit hæc luda uoluntatis^Quæ fi haberet fe ut ftatua,nullum effet cer tarnen, Hæc pie cogitanda funt,Slt; addenda eftlnuocatio,ficut didum cft, Pe* dteSdaccipietis,

His confidcratis dulcefcent multa didajquale boc eft, Deus qui efficit ut uelitis,efficiet etiam ut perficiatis,ut ipfi grata fiant,Confolatio eft qua eos con nbsp;nbsp;nbsp;«4^/

V M,agnofcunt autem aliquo modo, 80 propriam infirmitatem, ingentia impedimenta,quæ foris accedunt,bis promittit Deus fuam præfentiam ÔC aui* xilium.

ÄC diligenter confideranda ed magnitude bumanæ miferiæ* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kd^nitudohu

rum in deliberationibus,etiam fandorum,Slt;: habentium magna dona,Sunt et in uoluntatc ôd in corde auerfiones àDeo, 8d multa incendia uicioforum affcM duum.

Secundo foris acceduntDiabolica?.infidiæ amp;nbsp;impulfioncs, ficutDomw nus inquit:Depopofcit uos Satan,ut cribraret uos,

Tertiô impedimenta bonarum aôHonum innumerabilia offcrùtur à ma lisbominibus, utDauidem militantem impedit Saul» Tyranni impediunt c* inendationemEcclefiæ,languefiunt animi odrjs aduerfantium,calumnqs 8d fe* uiria,

Quanô,Suntamp;locorum8d:tcmporumincommoda, ïofias bonus Rex incidit in tempus infelicius» Multis nocent mala exempla amp;nbsp;fcandala, multo* rum piaftudiaimpedit paupertas 8dc» Denicp confufionesbuius uiteinnume* rabiles funt,quæ turbant aut impediunt redè agentes» Aduerfus bac tanta mo km confolatur nos hæc promiffio,Dcus perficiet,id eft,Quancp ôd uos infirmî cftis et magna funt impedimêta,tamc ueniet Deus,8d ueniet ideô,ut aliqua ip* fl grata fiant, quafi dicat ,Ne uniuerfum genus bumanum fruftra conditum fie, Deus aliquGs trahit 8d adiuuat,ut faciant ipfi grata, cùm reliqua multitude ru* at horrendis furoribus 8d faciat ingrataDeo»

Redè difeernenda font dida de eledione,8d de euentibus» Nam Hierc* Difeewend* tnias nonhocuult,renatos non uellc reftè facere. Loquitur enim de fefe, ôd de alqs fandis,qui certè uolunt reda facere, cùm uoluntas in eis iuuetur Spiritu

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fandolSed uia fignificatuoc?àîonem,quæ ut fît felix, petit àDeo dari,amp; con# VMftgnijica

I fiha,Sd profperos euentu5,utlofîas fanèlusRex errabat in confîlio, cùmbellù Moc4tione»t. ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inferret ÂegYptio,8d euentus non adiuuabatur diuinitus, Eft in Moy fe uolun

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma impedimenta præter ipfîus opinionem incidunt» Ita Hieremias non hoc

1 inquit,nullam effe eleélionem in ullorum hominum uoluntatibus, Sed de no* 1 ftra infirmitatc ôd impedimentis in uocatione concionatur, ut feiamus uocati* I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ones àDeo ordinatas effe, ôd petamus ut ipfe eas regat, det nobis reèla confî*

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aa iq Ua,Ôd

’2-1^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) E LI^Ey

lia,amp; fucceflliSjfîcut Pfaïmus docet, Commcnda uiam tuam Deo,ideftjuocalt;’ tionem,fpera in eum, S)C ipfè faciec

Qpcrd uocâti- Suam quifq? uocationem amp;nbsp;militiam^ id eft, fui offictj opera 8d pericula onufuieauxu confiderec. Sciât â Deo ordinata cfte diuerlà minifteriajOeconomicajPoIirica, fehcUertrguo E^^^^fi^ftica, amp;nbsp;hæc iîne auxilio Dei non régi féliciter, fient amp;nbsp;Dominus iiv tur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quit; Sine me nihil poteftis facere, ftilicet, iàlutare, fed qui manet in me,amp; ego

in eOjhic fructum copiofum feret»Sapiencia Dei apud Salomonê inquiuPenes me eft confilium fucceflus, Petamus igitur amp;nbsp;uocari nos ad labores utiles, ac gubernari ac iuuari, ut ciirfus nofter profit nobis amp;nbsp;alrjs, ÔC fiamus uafamP fericor'diæ,non ualà iræ,ut fuerunt, funt 8d erunt multi impf), qui magnos la^ bores fuftinent, fed perniciofos fibiipfis amp;alf)s, ut Alcibiades, Agathodes, Marius,Catilina,Sc alq innumerabiks. De his cogitationibus 8gt;C de inuocau^ one Dei monemur dido leremiæ amp;nbsp;fimilibus, uidelicet,Non poteft fîbi homo fumere quicquam,nifi fit ei datum defuper»

De (fiVïoHie» t_Il C duo dida qua? cxtant apud Hieronymum explicanda funtJ Altenmi rongt;wj,a»4= -^eft, Anathema fit,fi quis dixerit Deum impoflibilia præcepiife« Etfîh^hac ^qu^dfxerit Ereui recitatione non dicitur quæ fuerit occafio faciendi huius decreti neum jmpop uerfusquosfad:um fit,tarnenexiftimo propriè Manichæoshocdecretocon* fibiliti prlt;ece. dem natos efle qui fînxerunt multitudinem hominumà malo principio f'Jfi’ tam cfté,amp;: earn non pofte conuerti ad bonum, neceffariô non folùm intérim orauiciahabere,ftdetiamexternafcelerafacere» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Hoshorrendos furores damnare amp;fexecrari neceireeft,illuftran3aeft ueritas, tantum efte unam eftentiam diuinara, creatricem ferum,æternani,o* mniporentem,fapienten‘j,ueracem,bonam,iuftam, caftam, liberam, amp;abhac conditos efte primos parentes fine prauitate,fed eos libertate uoluntatis {c)S,fefe fine coadione auertifte à Deo,amp;amififte lucem amp;nbsp;rec'fitudinemduam in creatione acceperant, Ab hac una mafta corrupta reliquum totum gtnus humanum oriri, amp;: ab una elfentia diuina conditrice, bona, conftruari, nés homines pofte externa opera in Lege Dei præcepta facere, ôd tarnen, quia Filius Dei Mediator ex hac mifera malfa aftumturus erat humanam naturam» ueriftîmê omnes homines, qui in pcenitentia confugiunt ad Filium Dei fidG recipi ôd fieri hæredes uitæ æternæ.

Hæc dodrina contra Manichæos firmiftîmè retinenda eft,amp;execranlt; dus eft furor Manichæorum,qui finxerunt Neronem amp;nbsp;fimiles cogiutfaciant externa fcelera* Aduerfushos furores Manichæorum exiftimo decretumj quod récitât Hieronymus fadumefle.

Nos autem plane dilcernimus externa fada ab integra impletione Legis, quæeft Luxamp;conformitas cumDeofinepeccato,8Caccenditurabeoconi* municante fe amp;fuam fapientiam ôd iufticiam hominf

Howww non Dicimus autem homines etiam non renatos externa Legis opera facere Legii operaß po^^^ftuan^ faciles funt lapfus propter propriam infirmitatem,amp;Diabolicas cerepo^unt, infidias : Sed hæc externa difciplina nequaquam eft integra Legis impledo, quan$

tjuancjuâm Politica Gpientia nihil nifi externam obedientiani præcipi cog!»’ tar, Scd hæc Pharifaica ieu Humana imaginatio uniuerfaliterrefutatur in con^ cionibus ChrifihProphetarum amp;nbsp;Apoftolorum, Ideo Paulus inquit ; ImpoP fibik eft Lege iuftificari. Item, Caro non potcft fubdi Legi Dei, Item, Ex opci* ribus Legis non iuftificabitur omnis caro, In his amp;nbsp;fimilibus didis affirmât neminem in hac uira mortali pofte habere inrcgram Legis implecionem exce« pto Chrifto, Nec didum illud recitatum à Hierony mo teftimonijs diuinis ops« • ponendum eft ♦

Akerum didu eft : Anathema fir,ft quis dicit,Legem pofte Geri fine gra«« Dufï«»« nien Gi, In hoc dido necefle eft fcirc,quid fit Gratia, Nam recentiores tantum in* ttlligüt auxilium Dei,quafi dicat: Lex tunc fit,quando homo SAiuuatur à Spi* dicit,\egetn fttu fando,ut Dauid eft fortis,cum Spiritus lândus èuip^armac Sgt;C ei robur ad* poße fieri fine dit, amp;dexteram regit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Hæc uulgaris declaratio,et\ prodeft nos commonefieri de auxilio Defira* men non eft fufficiens, fed grana primùm intelligitur de imputatione gratui* ta propter Mediatorem, Primùm enim oportet operibus prælucere agnitio* onem Mediatoris èc fidem, quia ftatuendum eft, Deo placcre nos propter Hum Gratis,amp; placere hanc obedientiam,quanquàm mutilam mendicam,

Hæc Ingens bonitas Dei primùm confideranda eft Inter beneficia Fh k) Dei, Deinde adiungatur 80 altera interpretatio de auxilio. Lex fit iuuante nos ipfo Fillo Dei,per quern æternus Pater colligit fibi Ecclefiam, Hie Filius eft Emanuel,ut adfit nobis,amp;uoce Euangelij uiuificet corda,8c,trasfonnec nos, ut luxô^ noticla accendatur In nobis fimilis uerbo, 8ddet Spirftum fandum qui fledIt corda ad inuocatIonem,0C excitât tales motus, quails ipfe ë ft. Hie Filius amp;nbsp;afiîduè Ecclefiam ftruar, quia eft Emanuel defendens nos contra Dl^ abolum,Sedat neceftarla corporlSd animæ.VtraqpInterpretatio de Imputa* done auxilio quotidiè In Inuocatlone cogitanda eft.

Q^Itantur excapite i y, uerba Syratidæ de libertate Humana? uoluntatis, De^^ Diâumsyr^t us reliquic Hominem in manu confilrj fui, Si uoles feruabis mandata, pofuit coram te aquam 8e ignem,ad utrum uoles extendito manum,

Augu-jtinus breuiter SCredc refpondet,ad utrum uoles extendito manu, fiUjfui, Voluntas p^jteft per fèlè extendere manum ad malum, Quia certiftimum eft, ruentes contra conftientiam non cogi ut labantur, ftd libéré amp;nbsp;uolentes labl, acréfutâtilloipfo loco Syracides furoreseorum, quidicuncDeumefiecau* fam peccati. Damnat igitur Stoicam necelfitatem amp;nbsp;Manichæa portenta.

Deinde de bono etiam redè dicitur,Voluntas extendit manum,Sed ad* iuuatur à Spiritu fando,'Hoc addidimus ex Euangello,quod eft lumen Legis, oftendit,quomodo Lex fieri poftît,ôë quomodo placeat, Nec tarnen uolun* voluntdfmut taseftociofa. Trahit Deus,fed uolentem trahit,ut fuprà didum eft: 8d faten* dum eftjnrenato uoluntatem fic effe liberam,ut poftitlabi uolens,Së poftit re* dnere beneficia filrjDei,cùm quidem iam luuetur Spiritu lancftojiuxta dieftum: Spiritus opitulatur infirmitatl ucftræ,uidelicec, inpetente amp;nbsp;luftante, non in répugnante, Dauid uolenslapfus eft,Et cum templum eflët Spiritus Sanëfi, refiftere tentation! poterat petens auxiliù, fed uolens eiecit contriftauic Spi*

n'tum fan ét urn. Inde magnitudo talium lapfuum confideretur» Hac rclpónfïo^ ne Auguftini contentus fum*

fîgnifîcat Græci's etfam monem læta nunciantem, ut apud xAppianum 4. libro bellorum ciuiHu*^ de nece Ciceronis; o/cPt Eua-^ysÄio/j Aviovîà (Tiacp/f ovt^ç. Et apud Plutarcbum in uita pcil. y^ap.pi.a7S(pofoi 'Ti^do'HÄavvop £k ttovI» v.oix'(lov'n,qS'^lt;^ylt;(î'Aict.8cc, NeC dubium cft uoIuifTe hac infigni appellatione dodlrinam de Filio nbsp;nbsp;Ictiffîmis beneficijs b*

il) diftinguere à Lege, ut appellationis dulcedo moneret homines de dilcrirni^ ne Legis ÔC Euangeli},quod in Eccleha conipici necefle eft* Id difcrimen

Gratiam nominatgratuitam remiffîonem pcccatorum, Sc recondHati®* nem, Veritatem opponit umbris^amp; rebus interitufisjquafi dicat, DataLfg^» accepiftis terram amp;nbsp;bons corporalia, èc iufticiam intericuram: Sed Filius fert bona æterna,uidelicetip{um Deum uiuificantem nos uita amp;nbsp;lufticia nagt; Sicut Paulus dilcrimen oftendit, Nunc fine Lege iufticia Dei eft»

Hæc forma loquendi, prodigiolà eft non intelligentibus fontes^ Juflicùijuomo SC Origenica interpretatio prorfus earn corrumpit* Sed Paulus monetjiufti'^** do detur fine am Euangeltj dari fine Lege^ id eft. Gratis propter Fih'um, non propter Lg*® obieruatiohem, 8c intelligit Iufticiam Dei, gratuitam reconciliationeni pter Mediatoris obedientiam,amp; deinde reftitutionem uitæ amp;nbsp;iufticiæ ætern^ in nobis, Quæ bona omnia lunt iufticia Dei, id eft, acceptatio, qua Deus Gr^* tis nos propter obedientiam Fiîq acceptar,amp;^ deinde noua amp;nbsp;ætérnauita,bx iufticia,quam Deus efFicit,Ièu ipiè Deus,qui tune eft omnia in omnibus-^^^ inter hos modos loquendi tantum hoc dilcrimen eft,quod alibi eftedus nonii^ natur,alibi cauià,

cilcrtmen legt; Ac difcrimen conipici poteft collatis initqs 8d defînitionibus : In crEuttnge^ parentibus Lux eft condita quæ fuit noticia Legis, Sc expreflum mandatuifl w hiß^rUpri ^dditum eft,ut certo teft imonio exerceretur obedientia» Hæc noticia »wr«w paren poft lapfum mox arguit peccatum, ac uox Legis ibnabat in triftiflîma aceufa* tione. Quidfeciftiç' Flic ratio nullam uiditconiblationem,{èdmccfta in feub iræ Dei hoc argumentum cogitabat : Iufticia Dei eft obedientes ièruare,ôiin* obedientes perdere,amp; hæc iufticia eft immutabilis: Nos fuimus inobedientes, Erpo immutabiliter damnati fiimus»

Ad hoc argumentum nullius creaturæ làpientia reiponde're potuit» ftca édita eft promiflîo de reconciliatione propter uenturum Semen : Inde tellecfta eft huius argument! explicatio»

Iufticia Dei eft immutabilis, Erit igitur aliquis fine peccato ingenercliügt; mano, qui fuftinebit pcenam pro cæteris,8d erit Îuffîciens precium,lta amp;nbsp;fatu^ fiet iufticiæ Dei,amp; ramen ifti recipientur,qui erunt membra illius uenturi Rci* demtoris*

Hæc promiflîo nequa^ fuit nota rationijante^ ex finu æterni patris pfo lata eft» In huius hiftoriæ confîderatione difcrimen Legis Sgt;C Euangelfi uaîdè fif iUuftre

illuflre. Suprà autem definicionem Legis amp;nbsp;nuis recirauimuSjAc ibi Lcgcm efle nonciam nobifcum nafcentem, quam uult Deus notam efTe, ut ar* guatpeccatum in omnibus hominibus, ut Paulus inquit: Per Legem cognitio peccati. Semper etiam uoluic Deus Legem Moralem in fua Eccleßa culfodiri doceri, 8gt;C quidem ipfe iæpè earn fua uoce repetiuic, amp;nbsp;potenter feruauit in^ corruptam in fbla Ecclefia* Et illuftre teftimonium eft, oftendens, quæ amp;nbsp;ubi fitEcclefîa, Lex Moralis incorrupta,

Manifefta igitur impietas nbsp;infania eft,dicere Legem Moralem non do# Legfw »wrx.

oftendendum eft difcrimen Legis amp;: Euangelij, Vox Legis oftendit quæ etlt;K eft. Gnt peccata, amp;nbsp;eft minifterium iræ mortis, quo, cùm Deus iudicat corda, horribilem iram eins fcntimus, Sicut Paulus inquit : Lex iram effi'cit, Sed Eu# angelium eft confblatio: Eft enim gratuita promifti'o, qua non propter Legem fed propter obedientiam Mediatoris Gratis dantur credentibus remiffto pec# catorum, amp;nbsp;reconciliatio, amp;nbsp;fit uiuifi'catio per Filium dato Spiriru fäncfto, amp;: credentes fiunt hæredes uitæ æternæ»

Differt igitur Euangelium à Lege 8Ó genere Sc differenties. Lex eft noti# ciapræcipiens intepram obedientiam erga Deum, amp;nbsp;damnans non habentes integrani obedientiam. Sed Euangelium eft promiffio offerens rcniiilionem ferentift. peccatorum amp;nbsp;reconciliationem. Item Lex non habet promiffioncs gratuitas, fed Euangelium eft gratuita promiffio propter Mediatorém, Ac particula Gratis propter Mediatorem, ualdè illuftre difcrimen eft Legis amp;nbsp;Euangelrj,

Hoc diicrimine re^e cognito,cernuntur beneficia Filfj Dei 8d firmæ eon folationes,amp; doftrina de uera inuocatione. Et réfutantur multi errores, ut in# fulfiffîmadiftin(ftiotriumLegum,NaturaIis,Mofàicæamp;EuangeIicæ, Hæc falià diftinâio ex inaana confufione eft nata, Sciamus autem unicam efTe Le# gem moralem,omnium temporum, quæ eft æterna fapientia in Deo,amp; nor# ma difcernens reâa amp;nbsp;non refta : Cuius fapientiæ radios transfudit Deus in creatione in rationales creaturas, amp;nbsp;earn poftea in Ecclefîa fua uoce fæpê repe# tiuit,que obligat omnes creaturas rationales,ut fint conformes Deo,amp;damnac omnes non conformes. Sciamus item unicam efTe gratiæ promiffionem, quæ propter Filium Gratis offert remiffionem peccatorum,reconciliationem, ui# uificationem per Filium, donationem Spiritus fandi amp;nbsp;uitam ætecnam.

V t igitur difcrimen Legis amp;nbsp;Euangelfj femper in confpedu fic,notæ fint definitiones,amp; piè intelligantur. Ac fuprà Legis definitio recitata eft, Hic Eu# angelfi defînitionem recito, ôd piè intelligi uolo.

EVANGELIVMeft prædicatio pœnitentiæamp;promiffionis,eu# E«d„geî^lt;if-iusnoticianoneftinfita naturæhominum in creatione: Sed mirandabonita# f te prolata eft ex linu gterni patris per Filium promiffio,in qua non propter ul# la mérita noftra aut dignitatem noftram, fèd propter obedientiam Domini noftrilefu Chrifti,Gratis donantur credentibus remiffio peccatorum, amp;nbsp;Re# conciliatio feu luftifîcatiojn qua Filius Dei uoce Euangelrj uiuificat corda ere# dentium, amp;nbsp;dato Spiritu fando facit eos templa Dei, credentes fandifican# tur amp;nbsp;propter Filium Dei Gratis fiunt hæredes uitæ æternæ, amp;nbsp;refufeitantur ad uitam æternam,fapientiam, iufticiam ôè læticiam, in qua erit Deus omnia in omnibus.

Duplices fuut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V t autem hæc definitio planius intelli'gaturjconiïderandum eft,düplKCS

frotnißionet efle promifliones. Prima præcipua,ÔC omnium maximèneceflarïaeftpi'o^ miffîograriæ,fèuæternorum bonorum» Alia funt bonorum corporalium. Qiiia Deus in hac uita colligit Eccleiiam uoce Euangelq ÓC non aliter, promit* tit 8d largitur etiâ huic corporali uitæ neceflaria, Ita fciamus ad prima promil* fionem referendas efle etiam corporales, amp;nbsp;has quocp dari propter Mcdhio* rem^Sed tarnen difcrimen tenendum eft,

Promißiogra» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima omnium promiflîonum poft lapfum, fuit promiftîo gratiæ,amp;JK*

Hæc promiftio initium fuit Ecclefie Dei,8c fuitEuangelium illius pnin? Ecclefiæ, Quia uerô magna multitudo ftatim poft Abel oblita eft promii^o^ nis Deus earn iæpê repetiuit, ficut rcpetitaeft ,cùm Abrahæ tradita effetCir^ cumcifio, Cùm enim antea generaliter dicftum eflet, de Semine mulieris, reftridio ad certam ftirpem faeîîa eft,amp;: poftea rurius certa ftirps nominataeit» uidelicet pofteritas Dauidis, ut cùm certum effet in qua gente, quo loco,(jut) tempore,Deus hune Mediatorem exhibiturus effet, ÔC iplendidiffîmèinuftta^ ta eft promiftîo uoce Prophetarum. Semper igitur in genere humanofuitno* ta promiftîo gratiæ de Mediatore, Sicut Dominus inquit : Vidit Abraham diem meum amp;nbsp;lætatus eft, nbsp;femper tantùm ille coctus fuit Ecclefta Dei, fttU

retinuit hanc dodîrinam de promiftîonegratiæ amp;Mediatoris,iuxta dicîum.* Fundamentum aliud poni non poteft, præter id quod pofitum eft,quodeftl^^ fus Chriftus, Item,Nemo uenire poteft ad patrem,nift per Filiumgt;

Reh'qua magna multitudo gentiumoblita promiftîonis.auteamcon* temnens,nequaquàm erat Ecclefia Dei,etiamfi aliquo modo horatiâpientiam Legis, quæ hominibus in creatione inftta eft, ôi. nobiieum nafeitur. Etfiigittir in Hefiodo, Phocylide, Xenophonte, Platone, multæ lùnt fententiæ congtu^ entes cum Lege Dei,tarnen promiftîo gratiæ amp;nbsp;Mediatoris ignota eft eis.ld^*’ neqp membra Ecclefi'æ Dei fuerunt, nec fuit apud eos uera Dei inuocatiopittp agnitio reconciliationis.

Prowi^ionff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;promiftîones funt bonorum corporaliumf Cùm enim Deus Eeclç*

lotwrutncou ham æternam ita colh'gic,ut in hac uita cam uoce Euangelfj incoari uelit,amp;:ft fordium, lium miièrit,ut in hac uita fieret ui(fiima,uulc etiam dare res,corporali uitæn^*’ ceirarias,amp;: quidem propter Ecclefiam,ièruatuniuerfum genus humanuni,im* periaamp; politias, quare ad promiiTionem gratiæ, additaeft etiam promilï“ corporalium bonorum.

Ne autem fie intelligerctur, quafi iufti fine afflidionibus in Lacuita futu^ ri efient fimul adiunfta eftprædidio de cruce,8d fignificatum eft,FiIium ièmper affùturû eife Ecclefig, amp;nbsp;mirabiliter eâm inter Diabolorum inffdias et impiorum furores feruaturum elTe.ldeô ftatim initiô édita promiftîonegr^^ tiæ,deinde dicitur : In fudore uultus tui uefeeris pane tuo, donee reuerterisin terra 2c. Hic fimul prædicitur aliqua uitæ ipacia fore, ôd deinde mortem cor* ( poris fecuturam eife, ôd in his uitæ ipacqs, tarnen non defuturum effe, Simu^ autem futuras eife magnas ærumnas,accciruras etiam eife Diabolorum infidù as,de quibus inquit,Inimiciciasponam inter te ÔC Semen mulieris,fed fimuff^ gnifieat O

gttifîcat ilium promiflum Dominum, qui cric fernen mulieris', tunc fiatim rea preflurum efle Diabolum,amp;^ feruacurum Eccleflam:Alt;ldit edamDeus primis parencibus ueftitum, quo geftu utrunq^ fignificatur, defenfio corporis in hac wra,amp; deinde reftitutio nouæ pellis. Ira multæ funt mirandæ picfluræ in ilia prima defcriptione de præcipuis rebus in Ecclefla, de conuerfione,de Gratia, de uita corporali, de cruce, de morte, de reftitutione uitæ æternæ, poftea ad Noe repetita eft promiflio corporalis.

Sciendum aurem eft,duplices efTe promiflïones corporales. Alia? funt Ipeciales, uc de certa fede, de certa forma policiæ conferuanda 8^ defendenda. Ha?c fpecialis promiflio non eft omnium temporum, fed Abraba? pofteris tra* spedaü!, dita,5lt; conftitucum eft tempus,quo durare fedes ilia deberet, Nec pertinet hæc fpecialis promiflio ad cætera tempora aut ad alias genres,

Aliæ funt generaîes,quæ funt omnium tCmporutn, de uicftu, bofpitrjs, èc Gentrukh dedefenfione cœtus Ecclefîæ, etiamfî mifeentur uariæ afflidtiones, amp;nbsp;multa rnembra uagantur in exilijs,multa trucidanturî Qtna fèmper Deus utrunqp uultfcirfEccIefiam fubieâam effe cruci, ôd tarnen in eaFiIium Dei adeffe, qui mirabiliter earn feruat,

Dehisgeneralibus promifljonibus multa funt tradita teftimonia,Mattî Primùmquæriteregnum Dei, Sc cætera adqcienturuobis. i. Timoth: 4» Pietas promifTiones habet præfèntis amp;nbsp;futuræ uitæ.Matrh: lO. Omnt s capilli capitis ueftri numerati funt,ne timete. Marei 10, Nemo eft qui reliqueric do^ mum aut agros propter me, amp;nbsp;propter Euangelium, qui non recipiet cenruj^ plum in tempore hoc cum perfecutionibus,8c in futuro feculo uitam gternam, Luc. ó.Dateamp;dabituruobis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Hucadiungantur promifli'ones generales in Prophetis traditsr, que noit folùm deludaica politia intelliganturtPertinent enim ad uniuerlamEccIeflam^ quiaDeus uult omnibus temporibus Inuocationcm,Fidem,Spem,Gratiarum aâionem in his confolationibus exerceri. Vult ÔC præfenciam fuam in Eccle«lt; fia,in multis mirandis liberationibus oftendere. Nota fint igitur talia didta,u£ Pfalm, 4 9. Inuoca me in die tribulationis,Sd ego eripiam te,8c glorificabis me ^c. Pfalm,33. Leones efurferunt,timentiautcin Dominum non décrit ullum bonum, Multctribulationes iuftorum,amp; ex omnibus libcrabit eosDominus, Pfaimt 3 6^ In diebus famis faturabuntur, Pfalm. ÿO. Qiioniam Angelis fuis mandauit de te,ut cuftodiant te in omnibus ufjs tins. Cum ipfo fum in tribut latione amp;c. Pfal.ui. Sufficientia et diuitiæ in domo eius, Efai, $8. Frange efu^ rienti panem tuum, amp;nbsp;eris uelut hortus irriguus.

Denicpfæpiflimè repetitæ funt ha? promifli'ones,quia cum in tantis uitg periculis animi hominum ualdè anxrj fint de defenfione, de iobole,de mcdio^ criformapublicæ gubernationis, ôdcùm trepidæ mentes fæpè quærantan noftri gemitus amp;nbsp;petitiones noftræ proficiant aliquid, Deus tories inculcac bas promilTioneSjUt feiamus ipfum ut pattern etiam ifta bona daturum effe, ôi exaudire gemitus noftros. 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Simulautemfciendumeft,has promifli'ones, cumhacadditioncintelli«’ prömlßioias gendas elfe, quôd Ecclefia fubiedia fit cruci, iuxta didlum ; Qui uult me fequi (corporales in tollat crucem fuam^ôC fequatur me, Item: Multæ tribulationes iuftorum. Etfi SSone fr«« autem ds,

autem pugnare uidentur, promifïïo bonorum corporaKum, 8lt;f prædiâio de cruce: tarnen Deus mirabili'ter conciliât utrait^ prædidiones, Semper enim feruat corpus Ecclefiæ in bac uita, amp;nbsp;inter Diabolorum ÔC imperiorum fuw res,mirandis modis illud protegit, Etquanquàm mulca membra fuftinentæ^ rumnas: tarnen bis quoç^ dat certi temporis curium, amp;nbsp;in boc ipfo curfu ea de^« fendit, SicutDanielem feruat inter Leones, Petrum in carcere, Paulumin naufrages amp;c, Hanc conciliationem diôtorum de cruce, promiflîonis bo* norum corporalium intelligunt pri,ac lîmul lciunt,aliam principalem promif^ fionem elfe, Icilicet gratiæ Sgt;C æternorum bonorum, SC norunt hoc infigncdif crimen retinendum elfe, Amilïîs omnibus bonis corporalibus,tamen retincnlt; dam elfe promilîîonem gratiæ, amp;nbsp;bonorum æternorum bec anteferendaef* le bonis corporalibus. Ideo lob inquit capite 13, Etiamlî occidet me,lperaboin eum. Et Dominus inquit. Ne timete eos qui polTunt occidere corpuSjani'mam autem non polfunt occidere» Item,Venite ad me omnes,qui laboratis amp;nbsp;one# ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ego refocillabo nos, Elàiæ y y. Dominus habitans cum contrito amp;

humili Spiritu,ut cor uiuificet, Cùm igitur promilfio gratiæ amp;: uitææternæ illis iplîs offeratur, qui amiferunt bona corporalia,8d qui lunt in morte,mani* feftum efthancæternam promilbonem retinendam efl’e, etiam amilîîs bus bonis corporalibus,iuxta iuramentum, Viuo ego,dicit Dominus, Nolo mortem peccatoris,fed utconuertatur amp;nbsp;uiuat» Et Pfalm, 6 y, Deus nofteL Deus laluos faciet,amp;^ in Domino Deo eft exitus ex morte» Et ob hanccaulâni, promilîîo gratiæ nominatur æternum teftamentum, quia res æternas offert»

retinenda eft etiam amilîîs alrjs rebus* Vtrumqj igitur Iciendum licet dilcrimen promilïîonum,amp; quod oporteat femper præluccre fidem,(]U^ accipitpromilîîonemgratiæ, femperrerineri, etiamcùmbonacorporalia amilfa lunt,ficut tandem in morte amittuntur*

Hæc tota dodtrina repetita eft Pfalm : 48, Mors abfumet diuites, rumDeus redimet animam meam ex inferis,quiaalfumlît me*

His necelfarrjs admonitionibus traditis,'iam ordinè recitenttir caufæ» quare Deus tradiderit promilîîones bonorum corporalium*

Primaeft, Vthæ promilfiones lînt teftimoniade prouidentia Ddeon* tra Epicureas imaginationes, quæ lîngunt calù Ipargi diuitias amp;nbsp;alia common da corporalia lîcut in Poématedicitur, Fortuna Ipargit munera ccecaman^' Vultautem Deus nosfcire,amp;hæc bonaabiplb condita elfe,8ô quidempîquot;®^ pter Ecclefiâ, et fuo conflio dari Ecclelîæ lùæ, quantum iplî uidetur. Vult®* hanc gloriam tribui,quod fit conditor harum rcrum, quod etiam uita corpof^^ lis fuæ Ecclefiæ,ipfi curæ fit* Dat Abrahæ holpitia, amp;nbsp;ca défendit mirabilit^*^ etiamlî alios tenere ibi régna amp;nbsp;maiores opes finit. De hac prima caufa tra Epicureos,concionatur Hieremias in Threnis cap.3, Qins eft qui dicitC ore Domini egredientur neebona nec mala* Et Pfalmus inquic,Leones efune^ runt,Timenti autem Dominum non décrit ullum bonum*Item, luftus non p£ ribitinfame.

Secunda caufa,Vt promilîîones corporales fint teftimonia de confern^n da Ecclefia in hac uita* Sicut inquit Dominus, Seit pater uefter coclcftisj^^^^ his omnibus indigeatis* Item, Euangelium habet promilîîonem præfenns futuræ uitæ. Item, Non mortui laudabunt te Domine ôdc* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ctiarn horum bonorum petirionc uulc Deus exercen' Fidem 8d Inuocanonenii ut fciamus ei ueræ curæ cHe eriam corpcralem uitam Ecclefiar, luxta Pfah In^ uoca me in die tribulationis^ amp;nbsp;ego eripiam te»

Quarta caufà eft» Quia uulc Deus promiftiones corporales efle commo# n u. nefaftiones de Spiritualibus» Nam bona corporis promifta funt,quia colligi*; tur æterna Eccleiia in hac uica. Ec in inuocatione peti non poftent, nifi prælu«“ cente FIDE, quæ accipit promiftionem gratiæ. Ac ftiamus in omni inuocac tione oportere prælucere fidem, quæ incuetur Filium Dei,8^ accipit remiflio^ nem peccatorumjuxta diftum : Nemo uenit ad Patremjnifi per Filium.Irem, Qpicquid petieritis Pacrem in nomine meo,dabic uobis» Item, Per Chriftum racæfuntomnes promiftiones»

Quinta» Cum uelit Deus Ecclefiam in bac uica colligercjmulcas corpora^ y, Ics liberationes uult efle ill uftria ceftimonia præfentiæ fuæ in Ecclefia,cùm uigt; delicct mulca inextricabilia humano confilio mota funt, ut uenditio loftph, Diffi'cultates eduftionis populi ex Äegypto» Seditio mota contra Dauidemî Bella Antiochi» Denicp mulca publica ÔC priuata accidunt, in quibus ratio exi^ turn profpicere non poteft»

In talibus periculis, cum fit liberatio, conuincuntur animi, ut agnoftant Dei præfentiam,amp; fateantur, Deum efle protedorem amp;nbsp;liberatorem» Sic Moyfes precatur in Numéris capite 14» ut audiant Aegyptrj, quod tu Domi# ne fis in hoc populo» lofuæ 3, Scient quôd Dominus Deus uiuens fit in medio ueftri. I» Regum 17» Vt fciat omnis terra, quod eft Dominus Deus in Ifraèl» Efaiæ 57» Vt iciant omnia régna terræ, quôd tu es Dominus iólus»Ac ut Pro# phetæ in petitione auxilrj, banc finalem Caulàm Deo proponunt, ut prælèntià cius confpiciatur, eodem modo nos quoqj petamus. Hæc tota dodrina de in* telledu amp;nbsp;ufu promiflîonum fitilluftrisin ardenti inuocatione Ôif petitione auxilq,

In finerurfus hoc moneo, difternendas efle promiflîones generales, bo# Di/ignjfer di^ norum corporalium Ecclefiæ omnium temporum fadas, à ipecialibus, quæ ad feernendx funt folam ludaicam politiam pertinuerunt, ut promiflîo de uidorqs, nominacim fada pro defenfiône eins politiæ» Nota fie etiam explicacio argumenti de om^^ „craUbus^^quot;* nibus promiflionibus corporalibuS»

^ronitßio diuina eîl immutabilbj Ecclefiiefunt promtjja bona corforalidj J^iiur Eccleßam of)ortet femfer fine cerumnis ejjè.

BreuiterrefpondendumeftadMinorem.Omncs promiflîones corpO# raies intelligendæ funt, cùm exceptione crucis amp;nbsp;caftigationis, quia hæ regu# lac præcedunt: Si quis uult me fequi, tollat crucem fuarn amp;c» Item, Iram Do* mini portabo,quia peccaui ei» Et comminationes iplæ iil Moylè additæ fie in# terpretantur promiflîones»

Dauidipromiflumeftregnum, fed excutitur propter delida» Ita omni# bustemporibus Ecclefia punitur, propter multa^mulcorum delida» Mitigée tarnen Deus pœnas propter aliquorum conuerfionem, ut oftendit exemplum Niniuç, Career lolèph, Danielis, calamitates lob, Lazari, pertinent ad exem# pla crucis. Semper autern in confpedu fit Regula. Etiam amiflîs omnibus bonis corporalibus, tarnen retinendam eife promiflîonem gratiæ, iuxta di* Bb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum

(^umlob, L'ciamG occideü me, fpcrabo in eum, èC congrui't diZtutn Pfalmi 8ÿ* Vificaboin uirga iniquitates eorum,Mifericordiam autem meam nonagt;lt; j mouebo ab eo amp;c, Nee defici'endum eft ab eo propter ullam creaturam»

jDeo (èrnper diflenfiones fuerunc3(^ erunc deluftificatione. Qiiia homines deiuftïficdüo- ’^naturaliter utcunc^ Legem intelligunt, cogitant de iußieia iudicio rationali, tie undefiiit. nee confiderantdiicrimen Legis Sgt;i. Euangelij, quare in Euangelioaliaiufti* cia. patefacfla fit* Ex hae ealigine oriuntur ÓC eonfufiones èC diflènfiones, Vtik eft autem initio eonfiderare, quid ratio intelligat efle iuftieiam, ÔC quid de ra# tionali iufticia doeeri necefle fit*

luftiàd inphi Vocabulum Iufticia in Philofophia amp;nbsp;Legibus politicis, Significacobe^ lofophia quid dientism erga Leges,Et obedientia erga omnes Leges, nominatur uniuerfalis fignificAt. nbsp;nbsp;lufticia.Sic politico moreAriftides nominatur iuftusjd eft,ciuis omnibus Le^

gibus fuæ ciuitatis obcempcrans,Sic ufitatè diciturjufticia in ièiè uirwes con tinet omnes*

L^ertum eft autem,ut fuprà diâum eft,Deum omnibus hominibus,amp; natis amp;nbsp;non renatis præcipere, ne in Lillo externo opere uiolent Legem Mora* Iem,iuxta dieftum : Propter hsec uenit ira Dei iuper inobedientes* Et poflunt etiam non renati aliquo modo facere externa opera Legis honefta, id eft,Le* gi Dei congruenda, quia Paulus^ominat iuftieiam carnis, id eft, quamnoii renati facere pofTunr*

ciu£ diliones Sunt autem adiones, quæ nominantur iufticia carnis, cogitationcs in fint iuflicid mente hominis, quanquam non renati,intuentes Legem Dei, feu redum iu' «rniî. dicium rationis, amp;nbsp;cientes Locomotiuam, id eft, regentes aeftiones externas, ut congruant cum externa uoce Legis, fine cor congruat fine non congruat,uc in Achille, repreflio iræ eft cogitatio in cerebro eius de hac Lege : Non inters* ficias ducem exercitus. Hæc cogitatio manibus imperat, ut gladium recon* dant* Interea tarnen cor ardet ira, nec moderatio ilia fit propter gloriam Dd, nec regitur agnitione Filq Dei, nec eft uiuus motus in corde, fed euanefeens cogitatio*

Sic erudite cogitandum eft, quid reipfa fint adiones uirtutum, ac utcun* que adiones intelligi poffunt, eriamfi Ariftotelicas imaginationes de habiri* bus feponimus* Sunt^ mentes cogitatione Legis poenarum amp;nbsp;exemploium ad rede faciendum excitandæ.Suprà autem didum eft,quatuor effe caufas,pro pter quas etiam non renati fc diiciplina regere debent , quarum prima eft. Mandatum Dei. Secunda, Vt uitentur pœnæ* Tertia, Vt alfjs parcamus* Quarta.Qiua difciplina fit pædagogia in Chriftum,id eft,Quia certum fit,De umnonefficacemefteinhis,quipericuerantin fceleribus contra confeienh* am.Hæcaufepiècogitentur* Simul autem feiendum eft, Iuftieiam carnisfeu difciplinam, feu opera Legis nequaquam efte iuftieiam coram Deo, necim* pletionem Legis elTe, nec caulas,nec mérita remiftionis peccatorum, Sed ficut folium fici tegebat nuditatem primorum parentum, ita iufticia carnis eft qua* lecunqj tegumentum horribilium uulnerum in mente uoluntate Sd corde bo* minis, ut pulcra res eft foris caftiras Scipionis.,{ed intus funt dubitaaones de

Deo amp;nbsp;de prouidentia, ignorauo Mediatons, fremitus aduerfus Deum 8^ a» hæflammæuicio{orumafFeduum,acmuIti funt typi, difcernentes difciplii« nam 8c luHiciam, de qua dicitur; luftus fide fua uiuet: fed illuftris typusefl., quem recenfui de folio fici»

Nuncaccedendumeftaddocfirinam de luftificatione, de qua loquitur Paulus,cùm inquit. luftificati fide pacem habemus» Ac primùm conftituamus definitionem uocabulffimplicem ôd perfpicuam,

IVSTlFICxATlOeftaçceptioremiflîonis peccatorum,reconci*’ fiationis peribuæ coram Deo, amp;nbsp;imputationis iuftic]æ,amp; hæreditatis uitæ æ« pudPaulum propter obedientiam Mediatoris, quæacceptio fit fide, confoïanre Si. ([uid ß^nifictt ftigente cor in ueris doloribus, in qua fit uiuifîcacio per Filium Defdicentem confolationem in corde uoceEuangelq, Si effundentem Spiritum iàndlum, quo incoatur noua obediencia in corde, ficut icriptum eft:Oabo Legem me* am in corda eorum,

Obferuandumefl:autem,quando uocabula îufticia,luftus,luftificatus oilerMndton legaliter ufurpentur, quando de iufticia imputa ta, id eft, de reconciliatione (i»‘indo uoca^ feu acceptatione gratuita coram Deo propter Mediatoren! dicatur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^e^aiUer'^auatt

Apud Philoiophos Iufticia tantum legaliter ufurpatur, Si fignificat iu^ do deimpua^ fiida uniuerfalis obedientiam iècundum omnes leges, iuxta diftum: Iufticia tAiuflicuacci in fefeuirtutes continet omnes.

In Lege diuina,ubi de Iufticia Legis dicitur, etiam Iioc modo ufurpatur de integra obedientia, ut in hisdicftis, Piàlmoi42» Non intres in indicium cum feruo tuo, Qiiia non erit iuftus coram te omnis uiuens* Item lob : Verè fcio, non eft iuftus homo coram Deo, luftus, id eft, Habens intepram obedien«« tiam,

Interdum etiam de bonis operibus iuftorum dicitur, etiamfi non eft in^ fegra obedientia, ut, Feci iudicium Si iufticiam. Solus Ofiander tranftulit nos= men ab effeftibus ad cauiàm, Iufticia eft quod facit nos iufta facere, uidelicct Dcus,Ha?cdefinitiocertènoncongruitadhocdi(ftum, Imputatum eft ci ad iufticiam, Nec Paulus loquitur de hac effedione, quando quæric, an homo fît iuftus Fide,aut Lege ièu operibus. Scd cùm non habeamus illam obedientiam mtegram,docet uox promiflionum de miièricordia j quæ fide, id eft, fiducia Mediatoris nobis applicatur.

Angelus bonus eft iuftus, quia habet integram obedientiam, uel impies« Awgeh« bontK tionem Legis, uel integram conformitate ad D E V M, uefQiiia Deus eft in iultiM quomo» eOjcffîcienshanc integram conformitatem. Hi modi loquendi idem fi'gnifi;# cant.

Sed Dauid eft iuftus,id eft,acceptus Deo, ièu placens Deo, non quia habet Dduid iuflin integra conformitate ièu impletionê Legis,fed quia recipitur per miièricordia î«o»wcîo.

, Fide propter Mediatorem, qua fide, etfiuerè fit uiuificatiolèurenouatioquc cftincoatio nouæ obediently, tarnen peribna eft iufta,id eft,placens Deo pro^ pterMediatorem,feuimputataei Mediatoris obedientia. Eft ergo iuftus co* ram Deo iuxta Euangéliuih placens,Deo, ièu reconciliatus ièu acceptus pros pter Mediatorem fide, qua quidem fit uiuificatio in ueris doloribus, iuxta db cQum : luftus Fide fua uiuit. Relatio igitur, uidelicet,Acceptatio feu Reconci* liatio includitur in uocabulo iuftus, Si de hac reconciliatione dimicat confci* ß^f,ci^düür entia,non quærit an iufta faciat, ièd fatetur iè non habere legis impletionem, relatio, Bb n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sdclamat

clamat exprefle.’Non eft luftus in coîîfpe(fî:u tuo omnis uiucnsjd efl^habens integram obediennam. Cüm igitur inquit Oiïander : luftificare eft zx nonnigt;» fto iuftum facere, id eft, habentem redè faéta, fciamus aliter loqui Paulum,uilt; delicec luftificare, eft ex non iufto, id eft, zx reo, èc non habence impletionern Legis, facere iuftum,id eft,non reum proprer Mediatorem» Hæc relatio pri mùin in uerboluftificandiintelligenda eft. Sic Paulus eadem fignificationeu^ ticur uerbis Reconciliari Iuftificari,cuni air,Rom, luftificati ünguine,ia eft, reconciliari per mortem eius,

rcftittwrad Qciod in uerbo luftificandi necelTe fit intelligere rektionem Ccilicet, re«* peccatorum manifeftèoftendunthæcdida Ad. 10. Huicomncs Mudaturre, Prophetæ teftimonium perhibent,remiflïoncm peccatorum accipere per no* Idtio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men eius,omnes qui credunt in eum. Item, Beati quorum rcmiftæ fimt iniqui*

tares, Lucæ l8. inquit Publicanus : Deus propicius efto mihi peccatori.2.Rlt;^^ gum 12, Dominus abftulit pcccatum tuum. Et Efaiæ 58, Proiecifti poft tergu tuum omnia peccata mea. Semper cum accedimus ad reum, initio petenda et accipienda eft remiflïo peccatorum fide,amp;2 cum accipiturremiflïo fide, fimul hoe fit, quod Paulus inquit ; luftificati fide pacem habemus,

Palß fß inid* Ac prorfus imaginatio reijcienda eft, qusc fingir, Neroni peccata remiP drï^Èuüent^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnar! eum, quia non habet iufticiam eirentialem. Non fit remif*

remißionem peccatorum fine fide, quia didum eft, Qui non credit in eum, manetira fcccatorum Dcifupereum, cz iuftitidm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc dida peripicue oftendunt,relationem,uidelicet remiflionem

catorum, amp;nbsp;reconciliationem includi in uerbo luftificandi. Hæc ipfa autant acceptio remiflionis,non eft frigida imaginatio, Sed fir cum in uero dolore fen titur confolatio, quæ eft uiuificatio,quæ fit cum Filius Dei fimul eft elficax cu uerbo externo,amp; dicit confolationem in corde,amp; oftendit mifericordiam Pa* tris, dat Spiritum fandum, ficut dare dicitur, i. lohan, s. In hoc cognofd* mus,quod in co manemus,amp; iple in nobis, quia de Spiritu luo dat nobis,

Didlum }ohdn Vtorautem Sdhac forma in declaratione uocabuli Iuftificationis,eun^ dicat : Qui habet Filium,habet uitam, Declaratio inde fumi poteft, KiMw.’ luftificarieft, ex non habente Filium, fieri habentem Filium. Habere autem Filium,eft fide ftatuerc,quôd propter obedientiam Chrifti donentur nobis re* miftio amp;nbsp;reconciliatio. Deinde eft habere eum uiuificantem nos fua efficada» Sic intelligirurhabens Filium, id eft,non reus propter Filium.Sd deinde uiui* ficatus per eum, Ideo inquit Iohannes: Qui habet Filium, habet uitam, amp;coiv gruit hoc didum cum illo , luftus fide fua uiuet. ,

oßdndrici de Ex his intelligi poteft Ofiandricam definitionem iufticiæ non efle fuffi* facere. In hac definitione propter quam recipimur, amp;quafides propria nititur, Sed tantum fit mentionouitatisfequentis, Noftra definitio primùm nominat obedientiam Flip Dei. lufticia eft obedientia Filtj Dei no* bis imputata,id eft, propter quam recipimur fide,qua fide Ôd uiuificatio Et,per ipfum filium Dei, De hac imputatione loquitur Paulus Rom, 4. ÔC IO, Finis Leeis Chriftus eft ad iufticiam omni credenti, o

Hæc de uocabulis lufticia,luftus, luftificari coram Deo dida fint. Pofica quomodo noua obedientia dicatur lufticia, infra copiofius dicemus,

Nominatur enim iufticia^Quia cfi incoata conformitas cum Lcgc,qug ta^ nbsp;nbsp;nbsp;oiedietA

men ideo placet, quia pcrfonaiam Fide reconciliata eft, placet,non quia eft tu quonwdo integra obedienna,fed propter Filium Mediatoren!, amp;nbsp;fummum iacerdotem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn*

interccdentem afliduê pro nobis,amp; tribuit Deus hunc ingentem honorem no# ' uæamp; fqualidæ obedientiæ, ut nominet earn iufticiam Sc facrificium* Sed ta# men difcerni earn oportet ab ilia iufticia Sc iuftificatione, qua homo coram Deo accipitremilFionem SCreconciliationem, qüænominatur imputatiolu# fticiæ per Mifericordiam propter Filium Mediatoren^

(tgnîRcat: in hac quæftionC reîatiuè gratuitam remiftionem peccato# '^rumamp;reconciliationemlèu mifericordiam, ôc acceptationcm oratuitam i propter Mediatorem,cUm quaremilnone èx. reconcihatione hmul hunt catio per Filium, cum Fideaccipimus uocem Euangelq, ôd donatio Spiritus fanfli.Paulus igitur ad Romanos V î duobus uocabulis ufus eft compledlens beneficia MediatoriSt Nominat Gratiam SC donum per gratiam» Gratiam in# telligit reîatiuè,gratuitum fauorem feu mifericordiam, feu remiftionem pec# catorum,0d reconciliationem feu acceptationcm gratuftam propter Mediato# rem ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, * • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Donum uerô per Gratiam intelligit nouitatem incoatam Sc confummâ# tam,idefi:,uiuificationem amp;nbsp;totam gubernationem fèquentem,quæfitàDeo per Filium amp;: Spiritumfàn(ftuminrenatis,aduican!æcernam, Totum enim ’ beneficium Mediatoris compleditur nomine Doni per Gratiarri» Ac multuni refertredèintelligi hæc uocabula,qua in re Sc phrafis Hébræa confulénda eft. Sc confideranda eft narrationum feries,8lt;: materia in quolibet loco, Ciini Ro# manos4.dicitur:Operand merces non imputatur fecundum gratiamthic per# ■ fpicuègratiam reladuê intelligit gratuitam beneuolentiam feu imputatione. Eft enim Antithefts : Laboribus debetur merces^At credent!, etiàft non aft'ert mérita,tarnen fît imputatio iufticiæ gratuità*

Eodem modopoftealoquitur, Ideo ex fide fècundum gratiam, ut fît firs« mapromifrio,id eft,ucfii;certa reconciliatio,non pendet exconditione noftræ dignitatis,fed eftgratuita.Hic quantum référât uocabulum Grade relt;ftè Intel# liglnon obfcurum eft. Nam fi indicés ita te habere remiffionem, cùni fuerls dignus Sc mundus,amp; habueris excellentes uirtutes,quas Monachi nominanc gratiam, fequetur infinita dubitatio Sc defperatio.Et Romanos 6. SI gratiam interpreterls ut Monachi,deletur confolatio.Non eftis fub Lege, fed I üb gra=« tia : HIc Paulus hoc Ipfum agit,nos placere Deo propter Filium,non propter noftram dignitatem, cum quidem adhuc hæreat in rertads Ingens imbecilll# tasamp;peccatum,

Significat igltur Gratia gratuitam mifericordiam, promiflam propter cütiZ Filium, Qiianquam autem hæc fignificatio nadua eft ; tarnen fciamus cùm ac# cipitur remiffio peccatorum, fimul in ea confblatlone fier! ululficatlonèper FillumjCunl Fide accipitur uox Euangeld,amp; donatlonem Spiritus fancfti. Ideo amp;nbsp;Iohannes duobus uocabulis ufus eft,ficut Paulus inqulens: Perlefum Chri# ftum gratia SC uerltas fadla eft # Gratiam nominat gratuitam remiffionem SC

Bb in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reconels#

2§3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© E r OC L o

rcconciKationcm {èuacceptationem* Deinde umbris opponit ucricatem, uigt; delicet regno Politico, fapientiæ amp;nbsp;iufticiæ carnis amp;nbsp;alrjs bonis perituris. Et nominac ueritatem, uera ÔC duratura bona,ueram agnitionem Dei, ætcrnain uicamjucem, iufticiam amp;nbsp;læticiani ftmper duraturam, cùm eric Deus omnia in omnibus fandis refufcitatis. Ica congruic dictum Iohannis cum uerbis Pau* li, Per Chriftum babemus gratiam, amp;nbsp;donum per gratiam, Expreße cnim damnamus Pelagianos ÔC Monachos, qui finxerunc homines fine regenerati* one poITe Legi Dei fatisfacere, ôd mereri reconciliationem, ÔC. iultos efle pro* pria Legis impledonc«

Has Pharifaicas imaginationes, quæ tollunt ingentia beneficia Media* ton’s, prorfus execrandas efle cenlemus: Ec Deo gratias agimus,quöd non fo* lum patefecitLegem,fedetiammifitFiIium,amp;non lolùm edidit promiffîo* nem gratise, led etiam reuera adeft nobis, régénérât,Iandificat,procegit ÔC gu* ^bernac nos affiduè, Sicuc in lohanne dicitur: Si quis diligit me, fermonem me* ^um ieruabit, Pater meus dilipec eum, èC ad eum uememus, Sc manfionem apud eum faciemus.

Gratis do- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßuocp duo ilia beneficia recitantur, Gratia amp;nbsp;donum per gratiam,3^

num per grâ^ modus cxprimitur quo accipiuntur» Initium eft abauditu Euangclrj, cum in tiamquotnodo conuerfione uoccEuangclr) nos fijftcntamus,fimul hæc fiunt,Pater diligit nos, rccipit per mifericordiam propter Filium, amp;nbsp;Filius dicit conlolationeni in corde, oftendicmiftricordiam parris,ôlt; uiuificat credences recrados ex do* loribusinferorum,amp;'Pater per eum effundicSpiritum landum in corda, ut tales mocus habeamus qualis ipfe eft, Idetemw in Deo, diligamus inuoce* museum,Sc nos ei fubrjciamus, agnofcamus infirmitacem amp;nbsp;pericula noftra, Cciâtnus nobis immenia miftricordia Dei propofitum efle auxilium diuinu, contra infirmitatem noftram, Sc contra Diabolorum rabiem» Aduerfus ifta petamus Dei prceftntiam, ficucdicirur : Saluabo uos non in arcu, fedin Do* mino Deo ucftro,id eft,in Filio,qui uerè eft Emanuel, uere adeft credentibus, cùm uoce Euangelq fuftcntantur, amp;nbsp;fimul dat Spiritum fandum : Sic i.Ioh, 4. dicitur. In hoc fcimus, quod in ipfo nianemus,amp; ipfe in nobis,quia de Spi* ricu fuo dat nobis,

vocMum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m Paulus inquit : luftificamur fide, Vocabulum Fidei, non tantum hi*

Tidei, '^ftoriæ notidam fignificac, ut Diaboli etiam norunt hiftoiiam feu dogma* ta, Sed fignificat aflcntiri omnibus articulis fidei, Sc in his huic arciculo : Cre* doremiflionem peccatorum,ôlt;f uiram æternanî,non tantum alijs dari,fedmi* hi quoq?, Cùm hocafl’enfu, quo tibi credis remitti,cor erigitur fiducia promif* fæ mifericordiæ,acquielcente in Deo propterMediatorem,Iucet in menteaf* ienfus apprehendens uocem Euangelq, amp;nbsp;fiducia Mediatoris mifencordiæ in corde,

FWr/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc fides non eft mortua imaginatio, led eft ilia fides, de qua dicitur.Fi*

cans noneH de iuftificati pacem habemus. Item,Hæc eft uitaæterna,utagnolcanttefo* uerum Deum, amp;nbsp;quern mififti leftnn effe Chriftum» Item, C^i habet Fili* am, habet uitain. Sic enim accenditur hæc Fides, Filio dicence confolationem per uo*

PI T) Et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;285

peruocemEuangelrj^amp;SpintufànâoaccendentcIændamSc paccm ni cor:# de, Vfjrata eft igitur nobis hæc definido»

FiDE S eft aflenn'ri uniueribuerboDei, nobis tradito, atcpita Sx^pro# fidetquidßt, miiïîoni gratiæ, Et eft fiducia acquieicens in Deo propter Mediatorein, acce#î dens ad Deuin, uerê inuocans eum, amp;nbsp;damans Abba pater»

Sic intelligendum cfTe uocabulum Fidei certiflimum eft j ut muita iïlu# ftriateftimoniaoftenduntjRomanosquinto.Iufbficaci fide pacem habemus» Acnoticia hifioriæ, qualis in DiaboÜs eft, non afferc pacem,imô auget pauo« tes amp;nbsp;defperationem, Qiiô cnim certius fciunt DiaboJi, Fiïium Dei iudicem Nofina hi/To» efle,ô(:fe futuros eflein pœnis æcernis,eô horribilius mecuunt 8^ oderunt De# um.Nec poteil quicquam cogitari triftius auc peius.quàm creaturam fie in to# ta æternitate uidurani efle, ut habeat fummam ac crbitarein odq aduerfus Des! um,amp;ueiithorribilifurore, omnia contrariadiuinæ uolunrati, omnia tur# piffîma, deftrudionem Dei amp;nbsp;uniueriæ naturæ, fi eifet poffibdis» T aies funt Diaboli. SChorum fimües erunt homines damna«, Huius fiimmi amp;nbsp;infî# niti mali cogitatione expaueicant animi,

Inde autem peripicuè intenigitur,Iongè aliam eiTe fidem, qusc credcntP bus pacem aiFerr,id eftjæticiam acquieiccntem in Deo propter Mediatorem, Loquitur ergo Paulus de hac Fide, qua fie ampledcris promiirionem, ut cre# das tibi ipG remitti peccata, teipfiim reconciliari, Quæ Fides eft aftenfio, qua accipis omnes afticulos Fidei,amp;^ eft fiducia acquiefeens in Deo propter Medi# atorem. Quare Paulus ad Romanos quarto, correJatiuè connedit Promifti# onem ôd Fidem, Nominat igitur FIDEM. hanc afienfionem,cpiac promiflio^ nem accipit.Necdubium elt,mandatum Dei efte,ut aifentiamurpromiftioni ; Sicut Iohannes inquit : Qiii non credit Deo, mendacem eum facit. Vt igitur fide accipi promiflio pofli't, docet Paulus earn non pendere ex conditione Le^ gis. Hæc non poiTunt intelligi de ibia noticia hiftoriæ, ut adueriàri) cceci, iahis opinionibus fafeinati contendunt»

Ephefios tertio,DecIarat Paulus quid nominet Fidem plurimis uocabu«« lis, quæ oftendunt, qualis fit motus accenfùs per Filium uocc Euangelij,amp; da# to Spiritu fando : Dicit enim Fidem talem effe, quæ non fugiat Deum, non fremataducrfiiseum, Sedaccedatadeum, amp;nbsp;quidem propter Mediarorem, Sic enim loquitur Paulus : Per quern audemus acccdere in fiducia per fidem eius.

Neceftario igitur dicimus,Fidem amp;nbsp;aflenfionem eflè.quæ promiffioncm accipit, amp;nbsp;efle fiduciam acquielcentem fn Deo propter Mediatoren!,Hue ad# iungantur dida,Iuftus fide fiiauiuet. Item, Omnisquicredicin eum,non con# • fiindetur, Certe fola hiftoriæ noticia nemo uiuit: Qiiare necelFe eft hanc fidem intelligi, quæ eft fiducia mifericordiæ propter Mediatorcm promiftæ. Ncc turbentur pq cauillatione Sophiftica eorum qui uociferantur, nos mifcerc uir# âui (juo» tuces theologicas,Fidem amp;nbsp;Spem,amp; diiputant fiduciam elle acid fpei, Ad hec reipondeo: Certu eft reipfa has uirtutes leu motus no pofte diftrahi, Sed tame ofiieijs proprijs diftinde funt, Fides Ô£ noticia eft,Sd motus accenfus «à Spiritu

284. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3j E

iàndo in uoîuntate 8c corde,quo in præfentia uol umus Sc accipimus remiffîo# nem peccatorum,reconciliationem uiuificationem, quæ fit per Filifi Sé Spi^

sp«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritum fantfiû. Sed fpes eft certa expeflatio, lalutis æterna\ gratis dandæ pro*

pter Mediatorê,amp; mitigationis calamitatum in hac uita,iuxra confilium Ddî Eft^ hîcc expedlatio motus in corde, accenius à Spiritu làncfto,fequens fîdem. Sic propria cuiul^ uirtutis oflicia intelligantur 8c redè difcernantur.

Ad enarrationem uocabuïi Fides ôd hæc admonitio pertinet. Idem cil mifericordiam homines iuftos efte, ièu placere Deo,amp; dicere.Ho* mines Fide iuftos efl’e.Exprefte autem ôd iæpè repetitæ funt hæ fententiæPfal^ c«w nomma Quoties autem mifericordia nominatur,fimul intelîigî oportet promi'P turm^ricor* amp;nbsp;Mediatorem. Quia loquuntur Prophetæ de milericordia dùmcludenda promifta propter Mediatorem, Idem eft igitur dicere,Fide iuftificamur.Quia funtpromißio promiftîonem Fide accipi oportet, 8lt;^ eicrcdeiices acquieftimus in Mediator w medidter. ftatuimus nos propter ipfius obedientiam recipi 8c placere. Ideo Paulus

Rom. 4. Fidem Promiftîonem coniunoit : Ideo ex fide pratis, ut firma fit Promiflio. Et nos ufitate dicimus hanc propofitionem,Fide iuftificamur/n* telligi correlatiuè pro ifta,pcr mifericordiam gratis propter Mediatorem pb” cemus. Qui tarnen ita nobis applicat fua beneficia ciîm promiflîoni credimus# Hæcideodicendafunt, ut natiuafententiaretineaturinpropofitione. Tfcoz»«cp/p. iuftifîcamur. Nam Origenes, Thomas, amp;nbsp;multi alij deprauaruntPauli fententiam,quifinxeruntSynecdochen,Fide iuftificamur, ideft,præpara* mur, ut poftea fimus iufti alqs uirtutibus, ut fi quis dicat. Motus calefacir,i^i eft, exuftitat aliquid quo poftea fumus calidi, Thomas hanc Synecdochen Es uerbis expreftîr, Fide fcilicet formata alfis uirtutibus fumus iufti,quod nihiE^ liud eft, quàm dicere homines iuftos efte fuis operibus.

ofiâtider pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ofiander pro efFedu nominat caufam,Fide præparamur,ut poftea fimuS

e/feâu cdufmn iudi Deo habitante in nobis, nec recipit hanc interpretationem, Fide iufti fu* »wmmuf. mus, uidelicet, per mifericordiam propter Mediatoris obedientiam.

Simus igitur uigilantes in refutatione huius Synecdoches, amp;nbsp;confirme* mus nos in quottdiana inuocatione, illis ipfis exemplis Prophetarum. Non erras, quando inuocas ut Moylès,Dauid, Daniel, amp;nbsp;cæteri Prophetæ. Hio* mnes confugiunt ad mifericordiam gratuitam,8lt;^ hanc ftatuunt certam pto* mifTam efte propter Mediatorem : Sic cùm tu quoq? inuocas, reftè inuocas, Hæc fæpè cogitanda funt, ut contra illam Sophifticam Synecdochen confir* memur.

Deinde uerum eft, cùm fuftentamur Sc liberamur ex doloribus inferos rum,adeftfiliusDeiô^uiuificat nos,Sedobedienria Mediatoris fide intuen* da eft, Sc propter illam ftatuas te certô placere : Et obedientia Mediatorisirt infinitum anteferenda eft illis nouis aeftionibus, quæ in te fiunt, COKCL^ÔIO,

Recîlc cxplicatis uocabulis^recito propontionem,quæ eft ftimma Euagcïîj, rccitaraàPauloRom,}. dcinceps. Propter FiliumDei Mediatorem, amp;nbsp;quidem propter eius obedientiam, Gratis, non propter ulîa noftra mérita, dientiam accipimus in ueris pauoribus fola Fidcremiffîoncm peccatorum amp;nbsp;rcconcû liationem, ÔC in ea confolatione cùm Fide fuftentamur, Filius Dei ipiè in no’ bisefteffîcax, dicit confolationem noce Euangelij, oftendit mifericordiam cipimm remif Partis, amp;nbsp;libérât nos ex doloribus inferorum, 8gt;C dat Spiritum fandum, ac re* fioncm pfcçn:^ putamur itifti coram Deo, id eft, accepti Deo propter obedientiam Media* ton's,Scfimulfumushærcdesuitæ æternæ propter Mediatorem, nonpros pter noftram dignitatem aut noftras uirtutes feu opera.

Huius conclufi'onis teftimonia propria amp;nbsp;peripicua ftnt in conipedu, uc dodrinæpuritas conieruetur, Primùm propter gloriam Fi lij Dei. Deinde ' ut firmam confolationem teneamus, Sgt;i. Deum redè inuocare poflïraus, fidu^ ciaMediatoris,

Primùm, Ad* 10. Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent, accv Teßimoniä do pereremiiTionem peccatorum per nomen eius, omnes qui creduntin eum. nbsp;nbsp;nbsp;de iuja

Hic Petrus affirmât, hunc efte confènfum omnium Prophetarum, ut iïgnifi#^^^^'^^’'**’ ccthanc perpetuam uocem efte promiftïonum in Ecclefia Dei, amp;nbsp;quidem dift cernentem ueram Ecclefiam ab alijs gentibus congregationibus.

Rom. 3. principalis propofîtio his uerbis conftituitur. Omnes peccauelt;« runt,amp; carent gloria Dei. luftificamur autem Gratis ipfîus gratia per Redem* tioncm, quæ eft in Chrifto left», quein propofuit Deus propiciatorem per Fi* dem in fanguine eius. Initio ut oftendat homines non efte iuftos propria mu* ditia,inquir, Omnes efte reos, amp;nbsp;carcre gloria Dei, id cft,iapiencia iufticia, quam Deus approbat, ftu ducit efte gloriam,feu Deo ipfo, feu præièntia Dei in nobis. Deinde addit quomodo reconciliemur i luftificamur, id eft, accipi* mus remiflîonem peccatorum, amp;nbsp;reputamur iufti feu accepti Gratis,ipfius gratia, id cft,mifericordia gratuita propter Chriftum, quem propofuit Deus propiciatorem. Addit autem iuftificamur in fanguine eius, id eft, propter o* bedientiam ipfîus. Sed hoc beneficium Fide applicari oportet.

Statuendum eft igitur, quod propter hunc propiciatorem,amp; quidem pro* pter eius obedientiam, tibi ucrè propicius fit Deus, non propter tuam digni* rarem. Hæc Fides eft fîducia, quæ pacem 5d uitam cordibus aftert, ut fuprà de Fide didum eft, quæ in Deo propter Mediatorem acquieicit. Deinde Paulus in quarto capite inftituit confirmationem huius propofitionis, amp;nbsp;teftimonia

ac argumenta recenfet* Primum teftimonium fumtum eft ex Genefi. Vt enim oftendathanc perpetuam efteEcclefiædoftrinam, citât primam concionem, in qua expreftè fit mentio Fidei amp;nbsp;lufticiæ. Allegat ilium uirum qui propo* nitur,Utahipfocæteridftcantpromiftiones ôdiierumcultum Dei. Credidic Abraham Deo,0lt;S imputatum eft ei ad iufticiam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;syllegiptitu

2^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Tromißio reconciUationis non ^endet ex conditione Leßsj fed dâtw Gratis propter Mediatorem,

Maiorem in Syllogifmo Paulus confirmât, inquicns, Lex iram effici't, id eft, Lex ftmper acculât homines in hac naturæ imbecinitate,amp; oftendit nos non efle tales, quales efle præcipit. Non igicur affert confolationem,fed dolo' res animi fugientis Deum, ÔC triftes fremitus,de quibus dicitur : Sicut Leo contriuit omnia ofla mea, amp;nbsp;Rom, 7, copiofe declaratur propofitiohæc: Pee^ catum per Legem fit excellcnter peccatum, id eft, reum, Tunc enim reatus fentitur, cum Lege perterrefadli lentimus iram LDei, amp;nbsp;I, Corinth. IJ. Acub us mortis peccatum eft,potentia uerô peccati lex eft, id eft, Peccatum quidem immediate eft caulâ mortis, æternæ pcenæ,amp;^ eft per fe caufa : tunc autem fentitur, quale malum fit, quando lege homines perterrefadli, fentiunt fepro* pter peccatum à Deo abqci, amp;nbsp;non uiuificari,

Hane doefirinam de Lege PaulusopponitPharifaicisopinionibus,5i exprefte poftea inquit : Legi erat impoflibile iuftificare. Alia igitur uoxelf, annunciahs reconciliationem, uidelicet promiflio propter Mediatoren! fd*’' urn, gratis offerens remiflionem peccatorum amp;nbsp;reconciliationem, uiuifica* tionem , qua? tunc fit in ilia confolatione per Filium amp;nbsp;Spiritum fanâuni, Hunc totum Pauli SylJogifmum omnibus familiariflîmè notum efle oportet. Quia diferimen LegisSc Promiflionis gratia?,quæ propria eft Euangelij,amp;dH fcrimen Ecclefiæ amp;: Ethnicorunî perfpicuè oftendit.

QKdreproii Deinde minorem fic declarat,uidelicet,oportetpromifli'onem reconcile mißionem re^ ationis elfe certam. Si enim non eflet certa reconciliatio,nulla conlblatio no# hominibus, nullum diferimen effet Ecclefiæ Dei Sd Ethniconim, cera,m. Quia Ethnici etiam norunt Legem, V t autem diferimen elTet Ecclefiæ amp;Etlv nicorum,tradita eft alia uox præter Legem, fcilicet promiflio gratiæ, feu re# conciliationis, Hane qui audiunt 8lt;^Fideample(ftuntur,rjfuntueraËccklîa Dei.Nec fan's eft nofle Legem, amp;nbsp;uiuere in perpétua dubitatione, ficut Ethni# ci cogitant,Et prorfus Ethnico more iubent Papiftæ re femper dubitare, an te recipiat Deus, amp;nbsp;hanc imaginationcm retinent, Deus legem dedit,hanc fer# uantes Deo placent. Ego fateor me non effe talem, qualem lex efle præcipit, ideo dubito an placeam Deo,amp; an me exaudiat. Hæc imaginatio eft prorfus Ethnica, amp;nbsp;delet promiflionem gratiæ.Pugnat igitur Paulus de promiflione, ^affirmât earn effe certam oportere,amp; à Lege diftingui, ficut inquit: Weo ex fide gratis,ut fit firma promiffio, Ha?cfuntperlpicua,redeinftitucis,amp; in# telligentibus exercitia pccnitentiæ,quia certè oportet effe aliquam firmam co# fblationem,fed fafeinati Pharifaicis opinionibus, hæc non intelligunt, amp;nbsp;du# bitationem Ethnico more retinent,

Recitaui aliquot illuftria teftimonia, fumta ex qs locis, ubi hæc doólrina principaliter traditur, contra Pharifâica indicia,amp; ex fede huius materia?,Si# cut in qualibet controuerfia,quærenda eft perpétua fèntentia fcribennuni,non tantùm excerpenda fiint mutilata teftimonia,

Manifeftifli'mum eft autem omnes Prophetas amp;nbsp;Apoftolos retinere hanc propofitionem uniuerlâliter, de omnibus hominibus,excepto Chrifto, Non iuftificabiturin conlpedu tuo omnis uiuens.Icem, Omnes egent gloria Dei.

PoïSta hacncgatiua unfucrfali de perfbnis : Sequitur akera de mifcrkordia : Siciit Daniel coniungit. Non in iufticia noftra,led in mifericordia tua propter Dominum exaudi nos : Item, Pfaimo 6. Saluum me fac propter mifericordia am tuam. Item, Dixi confîtebor aduerfum me iniufticiam meam, tu remits« tisimpieratempeccati mei, amp;c.Hocmodo uniuerfaliter accedunt ad Deum omnes ianc'ifut ad Romanos et Epheieos fie dicitur.Per hune habemus accef fum fide. Item, Propter unius obedientiam iuftiheantur multi. Sic ÔC nosac“* cedamusad Deum.

Hisfontibus cognitis intelligi potefl, ièntendam quse in nofiris Ecclc^^f'rfcn^irfKo^ fiisproponitur, perpetuum confenfum efl’e, expreflum in omnibus icriptis^’quot;'*’quot;“’”’'*^'^^® Propheticis nbsp;Apoftoîicis. Sicut St Petrus perpetuum confenfum dcat : Hu# nbsp;nbsp;confenfui

icomnesProphetæteltimonium perhibent, amp;c. Ideo firmifiimè complccia^efi Prophet: murhanc fententiam, non finamus nobis eripi, aut Pharifaicis deliramen:« tis Papiftarum, aut alijs præftigijs eludi.

Hic rurfus etiam coniîderemus, quare neceife iï t,retineri particulam dufiuam. Gratis uel fola Fide, Vlîtatum eft autem nobis propter iuniorum commonefaâionem, recitare quatuor cauiàs, propter quas neceife cft retineri th. exclufiuam,

Prima cfi;,ut Mediatori filio Dei tribuatur debitus honos,quôd propter t ipfum Gratis,non propter noftram dignitatem ullam accipiamus remiifionem amp;nbsp;reconciliationem. Quia hic eft honos folius Fili} Dei tollere peccatum iux^^ ta didtum : Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mundi,

Secunda eft, ut noftræ mentes teneant firmam confolationem : Qtiia iî penderet remilfio ex dignitate noffcra,fieret incerta ; Sicut Ôd Paulus dicit.ldeo ex Fide gratis, ut fit firma promiffîo Scc.

Tertia,ut fit illuftre diferimen Legis amp;nbsp;Euangeîq : Quia partieuîa Gralt;« in. tis propter Chriftum, difeernit Legem amp;nbsp;Euangelium. Lex enim non habet gratuitas promiflîones,fed femper poftulat integram obedientiam.

Quartacaufa,ut poflît fieri inuocatio ad Deum. Qin'a omnes fentimus j in Inuocatione turbari corda, cogitatione indignitatis noitræ, iuxta hoc di-' ■âum :Peccatores Deus non exaudit. Semper igitur neceife eft in Inuocatio^= ne primùm nos confirmari cogitatione gratuitæ promiftîonis, quæincon^« uerfione remiifionem ßc reconciliationem offert credentibus in Fiîium,etiam* fi raanent in nobis reliquiæ peccatfut hæc alibi copiofius declaraiitur.

MonideoingentemiramDei iùftinuit Mediator, fudaias iànguinem er moriens in crucc,ut confirmetur peccatum in hominibus, et fit licentia o* mnium icelerum : Sed ut Peccatum et Mors reipfa deleanturin hominc,et in* coëntur æterna uita,et æterna lux,iàpientia et iufticia in homine, et homo rutî* Ihsfiat teraplum Dei, Sicut inquit Filius : Si quis diligit mt,fermonem meum feruabit,et Pater meus diliget eum, et ad eum ueniemus, et manfibnem apud eum faciemus. Et Rom. 8. dicitur : Si quis Spiritum Chrifti non habet,hic no eft eius. Sciamus igitur, fie fieri remiifionem peccatorum et reconciliationem, feuiuftificationem fide,ut fimul fiant regeneratio etuiuificatio, Sicut et Domi* nus in*

288 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'BONIS

simulfiufitre^ nus inquit : Ni'fi quis renatus fuerit ex aqua amp;nbsp;Spin'tu. Et Petrus inqui’t : Relt;â fonci/iiino cr gcneraci efti's per Verbum uitium Dei\ Sc manens in fcculum. Et !♦ lohan. J» Qi” natus eft ex Deo^peccaturn non facic,Quia Semé eius in eo maner. Sic au* rem fit Regeneratio, fie fit homo cemplum Dei, Sicut Adam in prima con* folatione, fenfit fefe ex morte liberari : Auribus accepit foris uocem promiflî* onis : cum hac uoce fimul Filius Dei eft efticax, dicit coniblationem, oftendit hanc clTe uoluntatem Dei, ut Adam habeat remiflîonem, uiuificat eum, amp;nbsp;c5gt; firmat aflenfionem, ac effundit Spiritum fan(ftum in cor Adæ, qui cùm fit ticia, iam lætatur Adam in Deo reclè agnito, feu aonita miièricordia, amp;ac* cenduntur motus taies, qualis eft ipfe Spiritus làncquot;tus, iuxta dicQum : Dabo Legem meam in corda eorum.

Exemplum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eodcm modo de Dauide, SC de omnibus qui uerè conuertuntur ad De*

ujHidMfon, Umcogitandumeft. Dauid auribus accipit hanc uocem, Dominusabftulit peccatum tuum : Cum hac uoce fi'mul Filius Dei Xoy©^ in mente Dauidis eft effîcax, dicit conlolationem, amp;nbsp;oftendit hanc eiTe uoluntatem Dei, utDauid , habeatremiftîonem peccatorum,amp; iam fitreconciliatus,ôduiuificat euni,ac confirmât aflènfionem, amp;nbsp;fimul efFundit Spiritum iantftum in corda Dauidis, quo lætatur Dauid in Deo, agnita iam eius mifericordia : Sicut inquit : Au* ditui meo dabis gaudium amp;nbsp;læticiam,ôd exultabunt ofla humiliata,

Hæc mutatio eft regeneratio feu uera conuerfio ad Deum, SC quomodo QwrMào nbsp;nbsp;fimul fint tres perfonæ, pic confîderandum eft.AÔy©^ dicit confolationem,amp;

ftendithanc eÎTe uoluntatem Patris, ut fimus recepti, ôd lucet in mente, ut afi Ml «uni; erio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj. p^ter per Filium datSpiritum fangum,uticriptum eft: Dans

Dicit igitur Athanafius : In quocunq? homine eft Spiritus iàncftus, in eo eft per Filium, amp;nbsp;quia prius agnofei oportet Mediatorem, quôd propter ipfi* us obedientiam recipiamur. Si. quia cum uerbo uocali Filius eft effîcax, amp;dat Spiritum làndum. Et Paulus inquit ad Galatas, ut promiftîonem Spiritusac* cipiamus perFidem. EtEphe, 3, Vt habiter Chriftus per Fidem in cordibus ueftris, id eft,AÓy@gt;' adfit in uobis, oftendat uoluntatem Patris, fiteffieax.S^ uos ita transformemini, utnoticia amp;nbsp;affedus fiant fimilesFilio Dei, qui eft imago æterni Patris, Sicut de transformatione dicitur, 2, Corinth, 3, Hæc re* nouatio ieu regeneratio feu conuerfio fit, cùm in ueris doloribus accipitur re* miftio peccatorum, amp;nbsp;reconciliatio,fidc. Inde peripicuè intelligi poteft, noua obedientiam neceftariam elfe, Nec uocabulum neceftitas propriè fignificatui* olentam coadionem,ut indodi læpè interpretantur,ut cùm dicitur : Latro ca* ptus neceftario definit latrocinari,ubi neceffitas fignificat coadionem foris accidentem etiam cùm uoluntas répugnât. Sed cùm inquit Paulus, Debitorcs ftimus, intelligit neceftitatem,ordinem à Deo iancitum, quo creatura fubieda eft Creator!, quo uult Deus immutabilitcr,ut Sc uolens obtemperet creatura rationalis, amp;nbsp;Iciat non efte faciendum contra ilium ordinem,

Hæc relinquo confiderationi piorum ôé cruditorum : Sequar autem uft* ^yho„«(/e tatamdifpofitionehi,indodrinadebonisoperibus,Icu de noua obedientia, boMM opentiM iuxta has quæftiones :

HI, Quomodo placeanc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

OT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;289

V. Qiiod fît diicrimen peccatorum, cùm neceiïe fît htcrî, quôd in hac uita magna fînt peccata in fànclis,

Reipondeo* Ilia quæ præcepta fùnt in Verbo Dei.ac iumma compter fîtnfa eft in Decalogo^redè intelledo : Sicut Ezcch, 2 o» dicitur : In præceptis p^funffaacn nieis ambulate, V ult enim Deus no rm am certam in Ecclefîa confpici, ôi. (emi^ äa, per in Ecclefîajinde ufî^ ab initio generis humani dodrina Decalogi fuit, Ac tenendæ funt peripicuæ confirmationes,contra Antinomos ÔC Anabaptiftas, quideleta hacnorma, conceduntinfinitamlicentiam contra uocem diuinam. In præceptis meis ambulate, Item,contra didum Iohannis, « »p-lt;xpTla lt;^^11 amp;vo/xia. Item contra didum ; Si uis ingredi in uitam æternam lèrua mandata, Item, Perfidem Lex ftabilitur,

Nec opus eft longa difputatione. Quia manifeftum eft propriam uocem Ecclefîæ efte, dodrinam de pocnitentia, arguentem peccata, ad quam partem opus eft uoce Lcgis,iuxta didum: Per Legem cognitio peccati, Nec dubium corru^a, uox eft femper in uera Ecclefîa Dei manfîfte uocem Legis incorruptam.Quod qui^ dem 8c illuftre teftimonium eft, folam Ecclefîam efte ccetum Deo placentem. Quia etiam ratio naturalis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impoifibile efte placere Deo,Iedam pro^

hantem aliqua peccata contra Legem Dei, Sicut Ethnici approbauerunt con^« fuftones Iibidinum,homicidia in ludis gladiatorijs : Item manifeftam Idolatri* am : Sicut amp;: Papa manifeftam Idolatriam approbat, delet præceptum : Non concupifees: Corrumpit præccptum,Non mcechaberis amp;c, Sciendum eft autem in renatis, non tantum externam obedientiam elfe, fed edâincoari in* teriorem obedientiam:Quia Spiritus acceiidit iam tales motus, qualis ipfe eft, qui quidem funt congruentes cum Lege Dei.

Præcipuè autem confîderentur opera interiora, quæ ad primum amp;nbsp;lè^! cundum Præceptum pertinent:utad primum hec pertinent,uera agnitio Dei, „ra pcriiwn:gt; id eftjuero alTenfu amp;nbsp;firma fide ampledi totam dodrinam à Deo traditam,ue# tiaad primH rè credere comminationibus,8d perterrefieri agnitione iræDei, Rurfus etiam credcre promiffioni gratiæ,amp; erigi Fide,id eft,fiducia Mediatoris, ôdlætari in Deo, Hæc fides diledionem parit, qua uoluntas iam ft fubrjeit Deo, amp;nbsp;habet bonum propofîtum obediendi Deo, iuxta omnia præcepta, Coniundæ funt cum fide læticia in Deo,Spes Patientia, Item, cum Timore amp;nbsp;Fide con* iunda eft uirtus,quæ nominatur humilitas,quæ eft in agnitione propriæ infir* mitatis uerè timere Deum, amp;nbsp;expaueftere agnitione iræ Dei contra peccata, amp;nbsp;fordes noftras, amp;nbsp;eft non erumpere extra uocationem, amp;nbsp;tarnen in uocatio* ne,fiducia auxilrj diuini feruire,8d fateri præfentiam amp;nbsp;auxilium Dei, amp;nbsp;non defpicere aut premere alios,fed fingulis fuo loco honorem tribuere,nec freme* readuerfus Deum cum punit, Ita hæc uirtus ex multis compofita eft.

Ad primum 8d ftcundum præceptum pertinent, uera agnitio Defgrati* arumadio, confefîîo,propagatiododrinæ. Diligenter autem cognofeenda eft enarratio Decalogi, ut aliquo modo cogitari polfiit, qualis fît interior obe* dientia,8d quæ fînt præcipuæ uirtutes iuxta fîngula precepta, amp;nbsp;quod fît diferi*

Sé qusc fint præcipuæ uirtutes iuxta (ingula præcepta,8(r quod /icdifcnnien Ec^ ckfiæ 8é preftantium Echnicorum,uc Scipio eft honeftus Pnnceps,fapiens Se^ nator3amp; Dux fords Sé felix. Hæc omnia funtamp; in Dauide, fed acceduntalia, •Dauid eft domicilium Def qui accendit in eo nouam lucem uerbo, fcilicet no^ ticiam ueram Dei, Sé aftenfionem Spiritu iando confirmât, accendit timorem Deffi'dem Jæticiam acquiefcentem in Deo,ipem,ueram inuocationem, petitie onem auxilrj in omnibus prælqs,8c reliqua uita,gratiarum adionem, confdn* onem Sé propagationem dodrinæ,bumilitatem,patientiam« Et tota obedient tia interior amp;nbsp;exterior in Dauide refertur principaliter ad Deum, Sé ut ip(i bediat,præftet ei ueros cuïtus,amp; alrj confirmentur in uera agnitione Dei, êé mul cumipib Deo gratias agant, .amp; confirmaiiexemplis liberationumDa^ uidiSjinuocent Sé ipfi ardentius»

Sæpê didum eft fuprà, reïiquam efte in homine non renato Iƒbertateîrt ütcuncp regendæ Locomoriuæ,ficut ufitatè loquimur. Quare poteft homOali* quo modo externas adiones facere congruentes Legi Dei ; Quanquàmhæc libertas languidior eft in hac infirmitate naturæ hominum,amp; fæpiftiinèimp^* ditur infidfis Diaboîorum.Sed de interioreobedientia icicndum eft,uiddK^5* de uera agnitione Dei,de uero timore,de uera fiducia Mediatoris,de

Interior oMi £)eo Sé diledione Dei,de firmitate fidei in periculis, banc interiorem luccmj eWM nonpo^ nbsp;nbsp;nbsp;motus congruentes Legi Dei, non pofte incoari fine Euangefio, Sé nifi

teflmcoitrilt‘ _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;y r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r r-i ,.

ne Dco. nbsp;nbsp;nbsp;Deo trahente,mouente oé renouante mentem Sé cor, quod ita fit : Ipie riiius

Q^onwdo in= Dei eft eifica.x uoce Euangelij in mente tua, amp;oftendituoluntatempatris,amp;^ fimul efFundit Spiritum fandum in cor,ut aftenfionem confirmet,exufcittt^‘ or oiedientia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î-a-, n- r-^-onn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ’oj .-’C

morem, ridem, Uilectionem Uei, oé nedat cor ad inuocationem, oé adiuuct omnes uires,etiam ad regendas adiones externas, Ipfe etiam Filius Deipo^ tenter depellit Diabolos infidiantes, menti dat bona confilia in rebus dubrjs cogitatione dodrinæ,ô^ cor in bonis confilfis confirmât Spiritu iando, Sé du* cit ad occafiones falutares,ut Dauidi datconfilium ne intcrficiat Saulem» Etin fioc confilio confirmât eum Spiritu làndo, Sé exitus eft iàlutaris, Jnquit igitu** Filius Dei, Sine me nihil poteftis facere,id eft, nullas ac'iioncs lalutares. Item, Apparuit Filius Dei,ut deftruat opera Diaboli, Et de Spiritu iando dicitur; Eftundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ amp;nbsp;precum. Et Rom.S-Act^^ piftis Spiritum adoptionis filiorum,clamantem Abba pater. Item, Si Spifiw^ Chrifti non eft in uobis, noneftisipfius.

Et de Filio Sé de Spiritu iândo dicitur in Epiftola Iohânis,In hoc feimus, quôd filius fit in nobis, Sé nos in eo, quia de Spiritu fuo dat nobis, Itat^totis philofophIcT P^lt;ftodbusdamnamusamp;^deteftamur Pelagianos Scfimilesomnes,qui ima,gmation€s habent Philofophicas imaginationes de impletione Legis.Cogitant Legi Du 5«*^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iàtisfieri externa obediêtia,amp;dicût LegiDei pofte iàtisfieri fine Spiritu fanftoj

Sé illam externam obedientiam affirmant effe iufticiam coram Deo, Sé ri remiffionem peccatorum Sé uitam ærernam,delent beneficia Mediatoris,amp; tollunt Spiritum iàndum, amp;nbsp;aboient ueram Dei agnitionemôc inuocatio^ nem: Sunt ingrati Deo pro fummis bénéfices, Sé peccatum Sé potentiam Dia*

o T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291

boll in bominibus confirmant, Sciamus igi’tur cxecrandos efle PelaoianoSjSd corum fimiks, qui transformant Ecckfîæ dodrinam in Philofophicas imagi^ nationes, Etaliqui aperte fcripferût,idem dicere Philoiophos^cùm diftinguût hominis uires in afFedus et rationem, et Paulum, cùm diftinguit carnem et Crfro cr'spi* Spiritum, De bis blaiphemis mendacfjs necefle eft iuniores præmoneri. Nam Caro fignifîcat omnes uires naturales fine regeneratione,fenfus,affedus amp;raslt; tionem, Sed Spiritus in hoc propofito,fignificat ipfum Spiritum fanctum pers^ fonam diuinam,quæ efFunditur in corda credentium, De qua Filius inquit,Ioigt; an,i4,RogaboPatrem,8c dabit uobis alium paracletumjutmaneatuobifcum in feculum, Spiritu^m ueritatis, quem mundus non poteft capere, quia non ui« det eum,nec nouit eum,Vos autem nouiftis. Dolendum eft tanras efle tene.# bras hominum, ut nec propriam imbecillitatem, nec ingentia Dei beneficia confîderent,

Intueamur amp;nbsp;nos ipfos, totam mundi hiftoriam, finguli aliqua uulncsï rÜtuiDei fnit ra non parua babemus, ut ièntimus multos morbos in nobis, dubitationes ôd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

prauos affedfus: Sicut Hieremias inquittCorhominis peruerfum eft amp;: ærum^’ Ugenerii hii=! nofum. Deinde infidiæ Diabolfiquaks fint,oftendunt horrendi lapFus primo?: »mw. rum parentum,Saulis,Dauidis, èC furores omnium impiorum, quos tenent Diabob captiuos, Ac alq fanaticis opinionib.fafcinati,kfe amp;nbsp;multos alios per dunt, altj cceciruuntin libidines, alrj furentes ambitione, aut cupiditate uinlt;lt; diftç mouêt fediciones ôôiniufta bella. Ac nota fit triftiffima concio de noftris periculis:Circumit Diabolus,tan^Leo rugiens,quærens quem deuoret. Ad;« ueriùs hæc tanta mala,Deus ièipfum nobis immenla bonitate olFert,mittit Fk burn, ut ira placata remittantur peccata, amp;nbsp;per Filium uoce Euangelq colligai» tur Ecckfia,ÔC potenter ièruetur contra furores Diabolorum, ficut inquittNe^« morapietoues measexmanibusmeis.

Hic Filius eft umbraculum,propiciatione,perpetua interceffîone,6lt;r gu=« bernatione, quia docet mentes, amp;nbsp;regit confilqs, amp;nbsp;Spiritu iando accendit no uos motus in cordibus, congruentes Legi Dei, amp;:ea confirmât contra illece* bras peccatorum, ne ruant, Sicut confirmantur lofeph, Dauid in præliando, Helias,HeliQus in reprimendis blafphemis,Martyres in confeflîone ôd pcrfetf rendis fupplicqs.Et affirmât Deus,fe uelle nobis adefle,amp; in afflitftis inuocan«« tibus ipfum habitare, Pfaîm.ÿO, inquittCum ipfo fiim in tribulationc, Piàlm, j J, Prope eft Dominus his qui tribulato funt corde amp;:c, Hanc tantam bonita^ tcm grati agnofcamus amp;nbsp;celebremus, amp;nbsp;ftiamus uelle Deum peti hæc benefit cia,amp; nos ad inuocationem amp;nbsp;ad gratiarum acftionem exuicitemus, ficut man datum eftjPetite ôd accipietis, Quantô magis Pater uefter cœleftis dabit Spi^ ritum fandum petentibus. Item,Orate ne intretis in tentationem,

Pertinet ad promiflîones auxilrj amp;nbsp;hæc fententia ; Deus eft qui effi'cit in riiautn pmU, uobis amp;nbsp;ut uelitis,ô(:ut perficiatis,ut aliqua ipfi grata fiant,id eft,Deus non uoü luit perire totum genus humanum, fed mifit Filium, ut fit Redemtor amp;nbsp;Salua# pert'vnet tor,dedicuocem Euangelfj amp;nbsp;Spiritum famftum, ut trahat amp;nbsp;conuertat homi# ad promßioa nes, Hæcnon ideô tantùm facit,uc initia conuerfionis fiant : Sed ut perficiatur »ifw totumbeneficium ialuationis, ut ædificans non tantùm initia molitur, fed do# mumuultextruere totam. Sic argumentatur Paulus àprincipio ad beneficq perfe(ftionem,ut confoletur amp;nbsp;confirmet nos, ne in medio curfii fradi magni# tudine onerum deficiamus,ut cogitandum fuit Moy fi,Dauidi,8Comnibus lân#

^2^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) E O N/S'

óis.Deus cduxit te in hanc molem periculorum* Voîuit autem non tantum initia fieri, fed niultô magis perfici beneficia. Addit igitur ut aliqua ipfî in gc^ nere humano grata fiant,quafi dicat.Ideô colligic æternam Ecclefiam Deus,ne totum genus humanum pereat,8c fit fimile Diabolis in tota æternitate contu^ melia ipfuin afïicientibus,ièd uult efle aliquos,qui ei in hac uita amp;^poft hancui* tam grata faciant, qui reâè de ipib ièntiant doceant, qui innocent eum, èC quibus uiciffîm feie,fuam iàpientiam, iufticiam ÔC læticiam in tota æternitate communicetjUt fint ipfi conformes.

Sic ad coniblationem de auxilio tradita eft hæc ièntentia Paulfinec eft afi fingenda Manichæa uel Enthufiaftica imaginatio,ociofos ^indulgentes uolu^ Tripliàttr ptatib. expe(flaredebere uiolentos raptus ad bencfaciendum.'Imô trahitDe^ onef^tltur^et uolentcm trahit, amp;nbsp;in renatis incoatur rcftitutio libertatis in uoluntate, difcitur qui in uera inuocatione dÜcunt præièntiam Dei tripliciter.

fentia Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pnmô,Qntiunt coniblationem in corde in conuerfibne, ut dicitur : Iuftigt;

ficati fide pacem habemus, quæ uerè eft teftimonium præfentiæ Spiritus faiv dfiuxtadiâum: Accepiftis Spiritum clamantem Abba pater. Item, Vos no# uiftis Spiritum iantftum.

Secundôjfentiuntamp;auxilium in ipfo Iabore,ut dicitur: Spiritus opitula# tur infirmitatibus noftris.

Tertiô.cognofcunt in euentu Deum fuiiTe gubernatorem, iuxta hæc da: Commendà Deo uiam tuam,amp;:'ipera in eum,amp; ipie faciet. Item,Ifte pan# ' nbsp;nbsp;per clamauit ad Dominum,amp;Dominus exaudiuit eum, Itemjnuoca n^cin

ciuerßgrddut Diuerfiftîmigradus funt hominum. Alfj iècuri uiuuntin iccleribus con^ confcientiamjqui nihil anguntiir,cùm tarnen audiant hæc fulmina: Scorta# torcs,adulteri,homicidæ,non poifidebunt regnum Dei, Hi iciunt,amp; faterico^ guntur Ce diiplicere Deo.

Hypocritæiaditant ièfacere Legem Dei 8d placere Deo propter externam diiciplinam, ficut Pharifæus apud Lucam, Sic Papiftæ dicunt,rcna'' tos iâtisfàcere Legi Dei,ôd pofte eft’e fine peccato.

Dubiantcs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertius gradus eft eorum qui conuerfi funt ad Deum,amp; habent initia tilt;

moris fidei, amp;nbsp;cùm ièntiunt infirmitatem fuam, quàm frigida fit inuocatio, quàm multæ errantes flammæ cupiditatum, quanta ignorantia, quàm multa errata in uocatione,quàm multæ prætermiffiones ofiicij,ualde excruciantur Si difputant,An ÔC quomodo placeant Deo.

Hic Papiftæ delenttotam doclrinam de fîde,amp; dicunt, femper dubitan^ dum efte. Hæc humana ôi Ethnica imaginatio eft dodrina contemtus DeiSi deiperationis. Nam uiuens in tali dubitatione an Deo placeat, uiuit fine inuo# catione,amp; tandem opprimitur deijperatione,amp; pugnat hæc dubitatio cum his didis : Per hune audemus accedere in fiducia, per Fidem lefu Chrifti. Item, Quomodo inuocabunt nifi credent.

Now obedient nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sit igitur breuis amp;nbsp;perfpicua reiponfio. Noua obedientia ftu bona ope^

tiä placet in j-g in conuerfis ftu renatis placent Fide propter Mediatorem, Hæcrefponfio prZter'Jdi ^cclarctur his tribus membris.

0 T E ^1^1 V ô . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;295

Primùm ftaruat conuerfus perfbnam luftam cflc,id eft,acceptam Deo 8lt;^ placcntem.gratis propter Mediatorem, Sola Fide,non propter propriam Le^ gis impletionem»

Secundô,agnofcat 8d fateatur conuerfus^lê nequacjuâm Legi Dei làtisfa« cere,amp;adhuc circumferre j'n fefe peccata^magnam caliginem,ignorantiam,duf# bitanonem^nec in mente lucem fidei firmitatem elle tantamjquanta efle de#« beat^nec in corde timorem qnalis efle deber,ncc ardentem diledionem, amp;nbsp;læ#« ticiam in Deo, necinuocationem, nec gratiarum aéflonem fads ardentem: èC militas efle flammas errann'um cupidicatum,ualdè muica peccata ignorantiæ omiflîonis : èC uerè doleat, tantam efle molem peccati reliquam in nobis, nec naturam banc inteprè obedire Deo, nec intégré lætari in eo,ôd habere mul ta peccata, quæ reuera Deo difplicenc,amp; languelaciunt Inuocationem, licut Paulus quen'tur, fe captiuum rapi Lege peccati.

Tertio fciat conuerfus, quancp non fatisfacimus Legi Dei, tarnen Deum ucrè amp;immutabiliter uelle,ut incoétur obedientia, óé ad cius incoationem, ef#« fundere in corda Spiritum fancflum, amp;nbsp;placere Deo incoatam obcdientiam, non propter dignitatem, SedFide propter Mediatorem, qui amp;nbsp;intercedit pro nobis aflïduè, eft umbraculum regens infirmitatem noftram, ficut Pe#« trusinquit: Offerte hoftias fpirituales, acceptas Deo per lefum Chriftum, Hacbreui refponfione compledlimur doeflrinam de hac quæflione,Quomodo placeat noua obedientia, ciim flt mutila amp;nbsp;languida. De hac quæftione,cùm uetuftasmultaobfcurèdifputauerir,fontes diligenter conflderandifunt,qui paflimin Prophetis monftrantur, ad Romanos fexto, 'j, amp;nbsp;8. cap : copi^ ne‘quo^do'' ole illuftrati lunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pLceat nouti

Primùm taxatur horribilis impietas amp;nbsp;lecuritas, quæ fingit non ncceffa^ obedientM, namefle nouam obedientiam.

Secundo taxatur arrogantia Hypocricarum,qui putant fe Legi fadsfaceoi re,8é fe amp;nbsp;opera propter propriam dignitatê placere, ficut fefe admiratur Pha#lt; nfæus Luca? 18,

Tertiô.Monemur de uera humilicatc,cum agnofeimus infirmitatem no4 ftram: Sicuc lob clamitat, Verè fcio,quôd non fit iuftus homo coram Deo.

Qiiartôjoflenditur amplitudo mifericordiæ Defrecipientis propter Fia filium hanemutilam mendicam obedientiam in tuis moribus,inquibus ip* le cernis multum elfe fordium.

Quinto accenduntur corda ad inuocationem,8(fad ftudium benè operaiv di, Cùm fciainus uelle Deum nos non deterreri ab inuocatione propter no;« firam infîrmitatem,amp; uelle nos non eô fegniores elfe in benè operando, quia cogitamus operum imperfeètionem.

T enenda funt igitur teftimonia de utraqj propofitione. De priore:In rc:# Te/îtïictnd natis in hac uita manent peccata,teftimonia funt iIIuftria,Plàl. 147» Nô intres nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rfBdiM

iniudiciumcumieruotuo, quia non lultihcabitur inconlpectutuoomnis ui# ijcmpcccM. uens. Iob,9» Verè fcio,quôd non fit iuftus homo coram Deo : Et longa decla« ratio extat Rom. 7. Sciamus igitur oportere abefl’e arrogantiam,qualis eft in PharifæoLucæ 18. qui putat fe Legi làtisfacere.Sè fine peccato efle : Sed ad^ denda eft etiam conlolatio.uidelicet altera propofitio : Conuerfi placent Deo, amp;nbsp;exaudiuntur à Deo, etiamfi adhuchærentin eis reliquiae peccati. Teftimo;« nia illuftria funt, Roman, 8, Nulla nunc condemnatio elf his,qui in lefû Chri^

294^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© s ® 0 nbsp;nbsp;1 ô*

uèd^omerr nbsp;nbsp;ambulant,quafîdicat,quan^Centioaîiam Lcgeminfnembn’smcisrepu^

exaudianturd gnantem Legi mentis meæ, tarnen nulla condemnatio eft ambulantiin Chri^ Dfo etfihabèt fto, id eft, conucrfo y iam placenti fide propter Mcdiatorem, Sgt;C uiuificato ptr reliciuias p«« cum. Et Rom, V» luftifîcati Fide pacem habemus apud Deum per Dominum noftrum lefum Chriftum, perquem accefliim habemus in gratiam hanc in qua ftamus. i.Petri 2.OfFerre hoftias fpirituales placentes Deo per lefum Chri ftum,quafi dicat,placentes non propter propria dignitatem, led propter (um* mum facerdotera Filium, qui, quid maius petere poteft:, quàm ciîm dicit, Sit dileciio tua in eis,qua me diligis. Sic amp;nbsp;Paulus inquit ; Dilexit nos in diledlo, Rom. 6. Noneftis fub Lege fed fub Gratia. Jbi hoc ipfum quaeritur,an place* atobedientia cum Legi non (atisfaciamus. Reipondetplacere, Quia fumusin gratia propter Mcdiatorem,pcr quem habemus iam hoc beneficium,nc fimus lub Lege,id eft, captiui amp;nbsp;condemnati. Nam fub Lege efle, eft condemnatum elfe â Lege. Rom.8. Quis nos condemnabitç’Ghriftus pro nobis morcuus eft, amp;nbsp;refurrexic,qui eft ad dexteram Dei amp;nbsp;intercedit pro nobis, id eft, placent conucrfipropter C HRIST VM,quiSóuilt;ftimafuit,amp;nunc(emperoffert fui facrificrj fatisfadionem, 8d pro nobis precatur, ficut dicitur : Tu es facerdos in æternum fecundum ordinem Melchiledech. Ephef. 3. Per quem habemus audaciam amp;nbsp;acceflum in fiducia per Fidem lefu Chrifti, id eft, fiduciam acce* dentem amp;nbsp;inuocantem Deum propterMediatoremFilium,propterquem hæc inuocatio placet. Colof. 2. In Chrifto confummati eftis, id eft, etiamftre* nati nondum fatisfaciunt Legi, tarnen funt iufti amp;nbsp;placent Deo, propter Fih“ urn Fide.

Hie agnofcamus â^celebremus amplitudinem mifericordiæDeijquo^ uidelicet in reconciliatis hanc mutilam,mendicam 80(qualidam obedientiam tarnen recipit amp;nbsp;ipfos diligit: exaudit, Sicut Dominus inquit : Pater mens diliget eos. Item,Sit dilecTo tua in eis,qua me diligis. Rom.14. Qpi i” fer* uit Chrifto beneplacebitDeo. Hebræ. duodecimo, Ideo regnum accipientes quod deftrui non poteft, retineamusgratiam, per quam feruiamus placentes Deo,cum reuerentia amp;nbsp;circumlpcdione :Iubet retineri gratiam, id eft, non mitti fundamentum nec ruere in fcelera contra confeientia, amp;nbsp;afRrmat place* re obedientiam propter gratiam,uidelicet propter Mediatorem.Sic pofteaca* pite l^.dicit: Per quem offerimus (acrificium laudis omni tempore Deo,id eft, frueftum labiorum confitentium nomini eius, Beneficentiæ autem amp;nbsp;comma* nicationis ne obliuftcamini: Tales enim hoftiæ placent Deo.

His ôd fimilibus teftimonijs confirmemus nos contra diffidentiam amp;nbsp;gnitiem. Ideo enim in Inuocatione trepidamus, amp;nbsp;negligentius omnia fad* mus,quia remoratur nos confpedus noftræ indignitatis quo mouemur utco* gitemusîCurinuocasC’ cur multum uis connitiC cum fortafti's non exaudiaris, nec placeat tuus labor. Sicut Petrus inquit; Egredere à me Domine quiapec* catorfum.

vtruiKj; cogi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contra uero utrunc^cogitandum eft,amp;indignos nos c(re,5c tarnenacce*

tanitt»: e/i,cT dendum elTe ad Deum fiducia Mediatoris, ficut Ephefeos 3. dicitur, certo ft^ttiendum eft,recipi,diligi exaudiri nos. Pfal.33. dicitur, Accedite ad eum accedendu elfe illuminamini,amp; facies ueftræ non confundentur. Ifte pauper clamauit, ad Deufiducia Dominus exaudiuiteum,amp; ex omnibus tribulationibus eius laluauiteum. ft mediatorii, jjominus inquit Lucæ 18. Semper orate,ôlt; non fiatis languidi. Item,Petite amp;nbsp;accipictis.

accîpietis. Et Syraci. 7» p.h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;th-Tt^otftuXH 0*0«, id eft, non fie accédas ad

Deum,uc trépides dubitatione an te recipiat amp;nbsp;exaudiat, aut an uelit tam mul ta Slt; tam magna largiri,quæ pro te ÔC ali-)s petis»

aturaDeoobtemperet.SicôCdebitûintellioatur,nonextortum coadione uel p„xit. metu pcenatumjfed ordo,quemDeus immutabiliter fanxit.Sic Paulus inquitt Debitoresfumus. Scio quofdam petulanter ludos ÔC præftigias quærcre in barum uocum deprauationibus, qui cum non babeant ftudium V eritatis, no^ lo cum eis rixari tantum breuiter bæc moneo de natiua fignificatione uocum, Si iuniores adbortor, ut redè loqui Si iudicare ftudeant» Impropria enim Si

Sicigitur dico.Nouaobedientia eft neeeftarianeceffitate ordinis caufæ Si effedus, item neceffitate debit! feu mandati* Neceftitas ordinis caufe Si eb „£«ßiiu iectus fic intelligatur ,cftm fide accipitur Spiritus landus, fit uiuificatio, Silæti* ordwiiscäuf« cia in Deo,Si accenduntur tales motus,qualis eft ipfe Spiritus fandus. Eft igi^ O' tuvbocordinenouitasneceffaria^^utfidicas, Aquamcalefadamneceftariö ca« \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lere Si calefacere. Sic lobannes inquit: 1. loban .3, Omnis natus ex Deo pecca?

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum non facit, quia fernen Dei in eo manet. Item, Omnis qui non facit iuftici*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am3non eft ex Deo.Hæc dieuntur propr iè de bac neceffitate quæ eft ordo catu»

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fie Si effedus♦ Altera neceffitas eft debiti feu mandati,Quia manet debitum, tt. weeßitas

\ ideftordoimmutabilis,utcreaturaDeo obtemperet.Necliberatio à begeeft \ talislaxatio^utbex ,id eft fapientia Si iufticiainDeo definat,quæ ordinär,ut \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationalis creatura fit ipfi eonfor mis.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùmigitur fitreconciliatio^fitideó.utrcftituatur conformitas CUmDeo, Kcconcilwtio

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftcutPaulus inquit *. Per fidemÉegemftabilimus. Habetigitur Siconuerfus ßt ut rejlitua-

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;latïoin cruce nouam obedientiam Sibonaopera,eft in eo pcenitentia integra, nbsp;cuniow *

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si audita confolatione fide er edus,babet iam nouam Si magnalucem deb\cb

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fta,SiincipitDeumdiligere,lætaturinDcOjinuocateumSi ei gratias agit,

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubficitfe ei in poena,oftendit etiam teftimonia confeffionis,obiurgat impium

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;latïonem,Si iam conuerfus fit templumDci.lnfulfum eft fomniare non effe lu«

290 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® E O KIS

^tnÊfidc?^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gradibus neceffitads/equuncur 8C aUj, Nccefïïtas rednendæ fi*

Et lapfus contra confcientiam rurfus fit reus iræ Dei Sc pcenæ æternæ,utclarè dicicur l, lohan^. Qui facit peccatum ex Diabolo eft, l,Cor.6. Nolite errate, feortatores^adulteri,bomicidæ nbsp;nbsp;nbsp;non poffidebunt regnum Dei, Eftamp;

‘uerßmif,*'* neceflîcas confideranda ex ordine partium conuerfionis,quod ne poteftef le quidem Fides in rjs, qui funt fine pcenitentia, Sc perfeuerant in deliétis coiv tra confcientiam. Ideôdiciturin iuramento, Viuoego, dicic Dominus,nolo mortem peccatoris,fed ut conuertatur amp;nbsp;uiuat. I.Cor. é.Nolite errare,fcorta* tores,adulteri,homicidæ,non poffidebunt regnum Dei.

T11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertia neceffitas eft uitandi pœnas temporales nbsp;nbsp;æternas,quia Iapfi,9ui

’’°”rurfiisconuertuntur,ruuntinpcenasæternas. 2.Pet.2.Fiunteispofterio/ n I poenof. prfohbus deteriora,amp;^ funt ficut cam's rediens ad uomitum.

Cdbmiatesfe De temporalibus poenis Iciendumeft plurimas magnas calamitatesin pèfuntpana genere bumano priuatim amp;nbsp;publicè pccnas elfe certorum lapfuum, edamin certorum lap q^j fajufii fijerunt, amp;poftca redeunt ad pcenitentiam. Quanquàmtnim pcenæ mitigantur agentib. pcenitentiam,Deus in ira recordaturmifericor^ diæ,quod certiiïîmum eft, tarnen etiam oftenditteftimonia ire aduerfuspecca* multos lapfus feuere punit, ut Ecclef. 8. dicitur: Non erit impunira impi* etas: V t propter Dauidis adulterium nbsp;homicidiumj lècuta eft horribilis

Cultus Idol« permiftus à Salomone caufa fuit dilacerationis regni,lt;iuæ poftea præbuic occafionem bellis fine fine.

Propter Manalfe bellum illatum eft patriæ.Denic^ tota uita pritiatim publicè,plena eft exemplorum,ut de pcenis eleâorum dicitur,Pial. 88. Vifita* boin uirga iniquitates eorum, mifericordiam autem mcam non auferam ab eis. Et in genere dicitur: lerem. 2 2. Quare ficfecit Deusbuicmagnæciuitatiï Quia Deum reliquic Sôc. Et in Piàlmo,Propter iniquitatem corripis fiïios minum. Pfalm. ïo 6. Propter iniufticias iuas humiliati funt. Item,Pfalni.72* Propter iniquitatem fuam perierunt. Mich, cap.y. dicit de Ecclefia, Iram Po“' mini portabo,quia peccaui ei. Et Daniel inquit, Tibi Domine iufticia, nobis nbsp;nbsp;,

autem confufiofaciei noftræ amp;c. Et explodenda eft ilia frigidajSophifiita^*^ 1 ftulta cauillatio,quæ reprehendit benefada metu pcenæ. Muiti funt fines uni* I us fadi,fed ordinati.Sciunt fandi primùm propter Deum redè faciendum lè,fed fciunthoc quocp,uelleDeum conipici iram fuam in pcenis,Sfuellemewi pcenas præfentes amp;nbsp;futuras, Quia funt teftimonia ôd commonefadioncs j ira Dei, Oftenduntur pcenæ in toto genere humano, amp;nbsp;Deus mulra exempt feribi uoluit, uult igicureas confiderari commonefadioncs efl’edeirafua»

Non igitur Sophifticê dilputemus,non metuendas eftèpcenas,quiaredê faciendum fit,etiam non metu pcenæ.Hic confiderandum eft hoc quo(^,quèa ætcrnæ pcenæ fint infinitus cumulus æternorum peccatorum. Et poenis tem^ poralibus mulca peccata implicita funt, ficut in pcenis Saulis Dauidis inttb ligipoteft.

[jeeeßiMi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dic'îum eft de neceftîtate, cui quomodo addatur dignitas confiderandum

u£ obedientia eft. Papiftæ dicunt,uirtutes bona opera renatorum meren’ uitam æternam addtnda digni condigno,uc ip[i loquuntur, Dicunt item, quôd fine impîetio Legis

prccium uitæ æternâî,amp;r tarnen iubent homines manere in dubitatione, 8^ do^ clrinam fidei obruunt, Hoe totum x^Q^errorum damnandü eft» Supra autem expofuimus ordinè ueram dodn'nam de Fide, item de obedientia,qualis iïc amp;nbsp;quomodo placeat. Sint igitur in conlpecfiu hæ regulæ.

Primùm remiffîo pcccatorum,reconciliatio,uiuificatio per Filium amp;Spi n'tum fanâum, hæreditas uitæ æternæ, donantur gratis propter Chrii« ftum credentibus,

Secundo,Noua obedientia in hac uita non iàtisfacit Legi Dei, non eft meritum feu precium uitæ æternæ, imô adhuc manent in renatis multa tri* ftia peccata,ut fæpè diximus.

Tertio» Qiiæ eft igitur dignitas noüæ obedientig cùm nominetur cultus . Dei amp;nbsp;facrifîcium» Item cùm præmia à Deo offerantur C Reipondeo, Non eft hæc dignitas,quod fint Legis impletioj meritum feu precium uitæ æternæ, ièd poftquam fide peribna eft iufta amp;nbsp;hæres uitæ æternæ, placet Deo noua obedi* entia,utdiftum eftfuprà,propter Mediatorem» Et propterea nominatur cub tusDeiamp; facrificium» Talis eft dignitas ; quia placere Deo ôô eiFe iacrißeia,

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 'f*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Of^CdtCfîtl^ Cj^

magnum bonum eft» No uult Deus perire totum genus humanum,led immen quod placet b mifericordia colligit ex eo æternam Ecclefiam, cui Ce in tota æternitate corn;« Dco,er eßfa^ municet, 8éhanc colledionem amp;nbsp;communicationem uult incoari in hac mor* quot;'A'“quot;’* tali uita. Per hanc Ecclefiam uult agnofei, amp;nbsp;celebrari docFrina, certo modo obedicntiæ,amp; uult earn difeerni ab impqs» Non placent impiorum adiones, quan^ fplendidæ : Sed prior obedientia placet, iuxta didum Petri, Offerte hoftias fplrituales,placentes Deo per lefum Chriftum» Et hæc iplà obedientia placens Deo,nominatur cultus Dei amp;nbsp;làcrificium,{cilicct £uxaf/s/K.o/j.Hgc nomi* na funthonorifica»Nam facrificium fignificat opus,quo Deus iudicat fe hono* reaffici, Ideo didlum eft, Elai» 6l, Vos iacerdotes Domini uocabimini,mini* ftriDei noftri dicetur uobis. Plalm, yo, Sacrificium Deo Spiritus contribula* tuSjCor contritum. Malach. j. Purgabit colabit eos ficut aurum amp;nbsp;argentu, cruntduo efferentes lacrificiain iufticia»

Quanta confolatio eft lcIre,Paftorem,Docftorem,DilcipuIum,Magiftra tum,Militem, Patremfamilias, Matrem, placere Deo, amp;nbsp;perfonam amp;nbsp;hanc fqualidam obedientiam in maximls laboribus amp;nbsp;ærumnis uocationum, di* feerni nos ab imprjs» Quantum refert feire Militlam Dauidis effe facrificium Deo gratum amp;nbsp;unie Ecclefiæ: lulq militiam effe horribile inccndium,8c impe* tum in quo Deus contumelia afficitur» Heo dielt Paulus, Deus eft, qui facit ut uelitis,amp; utperficiatis, ut aliqua ipfi grata fiant, quafi dicat, Non uult totum genus humanum tale eft'e,ut contumelia Deum afficiat» Sed uult efle aliquam partem,quæ celebret Deum amp;nbsp;grata ei faciat,amp; quidem iple adiuuat uolentes ipfi obedire,amp; facit ut feruetur Ecclefia, amp;nbsp;profi'nt labores, Sicut alibi inqulc Paulus, Non eft inanis labor uefter in Domino»

Hæc bona fcilicet placere Deo,effc facrifiGium,efre labores utiles, qualis dignitas fint,diligenter confiderandum eft,ut ÔC neceffitas,8c hæc ingentia bo* na,uidt’licet,quöd obedientia placet Deo, quod eft iacrificium, quod utilis eft Ecclefiæ,exulcitent nos ad curam bene operandi, amp;nbsp;maius donum eft, quod Deus aftirmat Ce hæc ipfa bona gubernare amp;nbsp;adiuuarc,fe præfentem eflb in ilia obedientia »

298 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' © £ ® O K I ó*

mi'flïones* Prima Euangelq eft propria amp;gratuira. Altera cd operum^t^uæ t/^^propX* pot^ft nominari Legalis.Promiflïo Euangelij propria,eft promiffio grariæ,i^ Euangelij. eftjremilïionis peecatorum,reconciliationis,uiuificationis per Filium ÔC Spir^ tum fandum,ÔCuitææternæ propter Mcdiatorem donandæ* Hæcamp;præc^ pua amp;nbsp;prima promiffîo eft, Ideô enim mißt Deus Filium, ut ab æternis malis nos liberet amp;nbsp;reftituat æterna bona.Ac certô tenenda eft hæc conlblatio,hant promiflîonem èc gratuitam efle, amp;nbsp;femper ratam efle fjs qui conuertunturad Deum, SC confugiunt ad Filium Fide, etiamfi amittenda fint omnia bonacorgt; porisjuxta didum, Viuo ego dicit Dominus,nolo mortem peccatoris,fedut conuertatur Sd uiuat. Ideô promilîîo gratiænominaturæternum Teftamcn^ turn. Quia uero Deus in bac uita uult incoari colledionem EccIefiXaddiditt«“ tiam promiflîones bonorum corporalium feu præfentium, quç etiam funt rare propter FiIiû,Sicut 2*Cor j.dicitur.’Omnes promiflîones in Chrifto funtrate. amp;nbsp;tarnen differentia eft, Deus dat bona corporalia, neepeadem, neqjcodtni modo, ut Abrahædat diuîtias, non dat Lazaro« Sinit lonatbam interficicum patre,non finit occidi Dauidem.Item punit exilio Dauidem,non fie punit chiam?

Vultautem amp;nbsp;pcenas præmiaoperuminhacuita quoque confpit^*gt; quare atrocia delida punit atrocibus pcenis in hâC uita, amp;: pro benefariis dai præmia alias aliter fuo confilio.Et uera eft propofitio.Bona opera fànriorum, etiamfi neqp remiflionem peccatorum,nec^ recontiliâtionem,neq? uitam nam merentur, tarnen inereri alia præmia corporalia ôô fpiritualia in hac uita, aliquo modo mitigationem pœnarum præfentium, gubernationem tranqud^ liorem» Et gradus erunt in uita æterna.

Prowißtotief Sint igitur in confpedu promiflîones additæ operibus. Date amp;nbsp;dabitut Mdtórf: operiz uobis^ Bcati mîces.quîâ poflîdebunt terram. Etfæpè cogitemus,quarcDcus tradiderit promiflîones corporalium bonorum, amp;nbsp;quod uelit etiam in his bo^ nis petendis Sc accipiendis exerceri Fidem,Inuocationem, amp;gratiarum ctiiintp ciufa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Numerantur autem quinq? caufæ,propter quas traditæ funt promiflio^

mißiones bo= Prima. Vult Deus nos confîrmari contra Epicureas imaginationes,ôt non cafù ofFerri hæc bona fine ipfius confilio. Vult ergo primfim exerce^ ri Fidem de prouidcntia,quod amp;nbsp;creata fint ab ipfb bona corporalia, Si. diftti^ buantur ipfius confilio,iuxta didum: Benedidio Domini diuires facit.

J J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secunda cauiâ eft, Vult has promiflîones præfentium bonoru teftimo*

nia efle,quod in hac uita Ecclefiam fèruaturus fit.Ideô Paulus inquittPietasha*' bet promiflîonem præfentis Si futuræ uitæ,8d Dominus inquit.’Scit Parer fter cccleftis,quôd uobis his rebus opus fit.Item,Primùm querite regnumdei» Si cætera adijcientur uobis. Et Efà. ^o.Dabit Dominus panem Si aquam euffl tribulatione, Si non finer auolare dodorem«

J J £ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertia caufà eft. Quia uult Deus in his bonis petendis et accipiendisex*

erceri Fidem,Inuocationem,et Gratiarum adionem,iuxta didum; Inuocamc in die tribulationis et eripiam te,etglorifîcabis me.

IJI J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta caufà. Vult Deus promiflîones bonorum corporalium common

nefadiones effe de promiflîone gratiæ, Quia bona corporalia dantur propttf promiflîonem gratiæ, propter Mediatorem et colledionem Ecclefiæ, necpolt; teft tien inuocatio aepetitio bonorum corporaliû,nifi prius apprehêfà gratia.

Semper igitur in pentione corporalium bonorum fimuïcogitanda eft ptôtliiG fiogratiæ,ut accendi fîdes,amp; fieri inuocatio poffîu

Exercetur autem èc confirmatur fi'des multipliciter, s^néfâîiter 8c Cpecb aliter, rrimum generaliter,quia petens hæc bona agnolcit ea non cafu ipargij poralium ex^ fed uerè à Deo dari, fouen' {èruari etiam hanc corporalem ui'tam, ut in hac excetur gene=gt; uita Ecclefia efle poffît,foboles ali amp;nbsp;infiitui, homines régi poflînt, iuxta dum: Ipiè eft uita tua, longitudo dierum tuorum* Item, In ipio fumus,uiui^* mus amp;nbsp;mouemur.Et confirmatur fides,cùm ïiberatio aut mitigatio calamitatis oftenditpræfentiam Dei,iuxta didum : Ifte pauper clamauit,amp; Dominus audiuiteum, Pater amp;nbsp;Mater dereliquerunt me. Dominus autem afllimfit me, Caftigans caftigauit me, morti non tradidit me. Non moriar, icd uiuam,amp; narrabo opera Domini, Item, Milèricordiæ Domini quôd non confumti Cui mus,

Deinde ipeciaîiter éxereetur confirmatur fides, Quia Deus uulthæc corporaliacômonefadliones effe de inuocatione, ut fimul de promiffîonegra^ tiæ cogitetur, Non enim poteft fieri inuocatio, nifi prælucente hac fide,quôd Deus nos propter Mediatorem gratis recipiat amp;nbsp;exaudiat, Simul igitur hæc fpecialis fides de gratia exercetur amp;nbsp;confirmatur.

Quinta caula,Cur traditæ fint promiflîones corporales, ut hæ liberation v » nés fint teftimonia præièntiæ Dei in Ecclefîa,iuxta hæc didta, I, Reg, X 7, Vt fciat omnis terra,quôd fit Deus in lirael. Item Eià. 5 Salua nos de manu Senn naheribjUt fciant omnia régna terræ,quôd tu folus fis Deus.Hanc caufàm iemn perintueridebemus cùmpetimus mitigationem pœnarum publicarum aut pnuatarum,ut hoftes Euangelq fateri coganturDeum adefle his EccIefijs.Hec tota dodrina de promilîîonibus fit notillima nbsp;nbsp;iæpè cogitetur propter glorin

am Dei,8lt;^ propter neceflitatem noftram,Et quan^fiint fiia premia bonorum operum; tarnen fimul teneatur dodrina de Eide, quæ gratis accipit réconciliai tionem,amp;: intelligit corporalia quocp dari principaliter propter Mediatorem^ amp;utferuetur Ecclefia,necamplificatmérita,fed femper fimul indignitatem propriam fatetur,Sicut Iacob inquit Genef, 3 2, Minor Ihm cunâis mileration nibus tuis,amp; uidet,quanta bona lequantur, ut cùm Sareptana uidua dédit ci* bum Heliæ, Sic Iciamus etiam unum lapfum lèqui longam Iliadem multorum fcelerum, amp;nbsp;multarum calamitatum, ut Dauidis lapfus oftendit, Diabolus infidians non eft contentus uno Iaplu,lêd longam telam texit,

Relpondeo, In renatis funt reliqua multa peccata, lèd iiOn contrà cortn r«fanais reîi^ tonfcientiam, nec defenfiofalfi àrticuli contra fundamentum, Nofnino aüi qMßtntpeu tem fundamentum, articulos dodrinæ necelfariOs, Decalogum, Promilfioi tiemgratiæ,amp;Symbolum, iuxta didum: Fundameiitumâliud poninoh poi teftjpræter id quod pofitum eft,quod eft Ghriftus lefus. Donee igitur in renai to lucet Fides, feu Fundamentum non labefadatur defenfione Idolorum, aut impi) dogmatis,amp; confeientia non eft faucia lapfu contra Legem Dei,renatus manet in gratia,retinet Spiritum S, eft templum Dei, amp;nbsp;hæres uitæ æternæ, Quan^ enim in eo multum caligiiiis eft,8c multi funt uiciofi affedus,amp;fmulta

peccata ignorantiæ Sc omiffîom's: tarnen rennet Fidem^Sif répugnât falGs oph nionibus,amp; prauis affèdibus, Ideô Paulus inquit : Si adiones carnis Spiriïu mornficabins^uiuetis. Et ad Timoth» intégré comprehendit omnia^quaE inre^ natoefle oportet, cuminquit: Militabonammilitiam,rerinensfidemamp;bogt; nam conicientiam.

No« /e«f fo-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogitandum eft leuia certamina efle,retinere fundamentum, contra

n^lundamêl tumultuantes dubitationes rationis, amp;nbsp;contra uarios laqueos Diabolorum» tum cr inte. Item, retinere integram confcientiam, cû natura imbecilla facile uincaturpra^ gram conjcien ufs affedibus, ôi. Diaboli lècuros négligentes aftutè impellant uarijsocca* fionibus,ut labantur.

Vult ipitur Deus nos munitos Séarmatos ciTe duabus rebus,cogitationc uerbi rui^amp; precatione* Sicut Paulus bæcconiungit Epheiîos ultimo. Acdfite gladium Spiritus,quod eft Verbum Dei,in omni precatione uigilantes.

Addit enim uigilantiam cogitation!' uerbi Dei precationi,ut requirat diligentiam uitandi occafiones lapfuum, iuxta didum : Qui amat periculuni, peribit in eo.Item, Accurate ambulate non ut fatui. Et Prouerb.5o.Omne net*' bum Dei purgatum clypeus eft Iperanfibus in ipfum. Et Dominus inquit,O'* rate ne intrens in tentationem. Cùm igitur Paulus inquit: Si Spirîtu adiones carnis mornficaucriris,uiiictis,urrunq5 docet Et effundi Spiritum iànftum, 11 non repugnemusdubitationibus Sx^ prauis a£fedibus,amp; quomodorepugnâ!« dum fit tdilcernit lolèph Sc Scipionem.

coHdtioScipk Scipio pulcritudine uirtutis quam ratio ütcunqp intelligit, monetuGUt cnn et iofeph. gbftineat ab aliéna Iponla, ilia aélio eft cogitatio rationis frenans externos geftus,quæ tarnen utcuncp addiuuatur beroica naturae inclinatione. Sed lo«“ leph cogitât mandatum DEI, nee nuit DE VM offendere, necuult abrjeere præfentem gratiam, nec contriftare Spiritum làndium, necacccr^ ière pcenas. Abftinet igitur ab aliéna propter uoluntatem D E l, Sgt;C te'' fert lùam abftinentiam ad gloriam Dei, ne Deus offèndatur, Si. ne dodrina fcandalis deformetur.Simul etiam orat fe régi à Deo,amp; ftatuit fe placerc DeOj amp;nbsp;exaudiri fuam orationem propter Mediatorem. Eft igitur a diolofeph, non tantûm aftio rationisjed lux,quam V erbo Filius Dei in iplo lofeph accendit, ut cernatur uolunras Dei, amp;nbsp;eft incendium Spiritus fanc^ti in corde, quomogt;

' uetur lofeph,ut obediat Deo,ôé confirmatur ne pericula pertimefeat, Hæc omnia compledîitur Paulus, cùm ait, Spiricu mortifieatejquafidp cat,non fola rationefrenate, fed VerboDei amp;nbsp;Spiritu lanâo corda reganta^ (ftiones carnis,id eft, dubitationes Sé motus in corde, quos erudite nominatas ctioncs,ur,aliqua aflenfio nbsp;nbsp;deledtatio fimul rapitur,fed fide amp;nbsp;Spiritu iândo,

recinens fundamentum amp;nbsp;bonam confcientiam,manctin gratia,8C manethæilt; res uitæ æternæ. Hæc cadem dodrina tradita eft Rom. 6. Non regnet pcccalt; tum in mortali corpore ueftro, quod fumtum eft ex Genefi, Sub te eritappt* titus, amp;nbsp;tu domineris ei,

pccnis ætcrnis, hæc noticia iudicq SxL iræ,quô certior eft, eo truculentius odi* tinijhorribiliores dolores, amp;nbsp;triftiores fremitus aduerfus Deum., amp;nbsp;aduerfus

Sed fides qua homo iuftificatur, eft aflentiri omni uerbo Dei nobis tralt; Fidej (fud bdi dito, atcß ita amp;nbsp;promiflioni gratiæ, cui aflentiens cernit noh tantùm iram, fed rnilericordiam propter Filium promiffam,0C acquiefcit in IDeo propter hunc Mediatorem. Ideo addimus in definitione, amp;nbsp;eft fiducia acquiefcens in Deo propter fA.ediatorem, accedens ad eum, Si reétè inuocans St damans Abba pater.ldeo fæpè dicimus,Fidem compledi omnes articulos fidei,Si hiftoriam reftrevrdam effe adhunc articulum,Credo remiffionem peccatorum, fcilicet non tantùm alqs dari, fed mihi quocp»Hæc fides in uera confolatione magna luâa uincit dubitationes Si trepidationes animæ fugientis Deum, de qua lu* da dicitPfalmus 4i,Quemadmodum ceruus defiderat ad fontes aquarum,ita defideratanimamea ad te Deus. Quare triftis es anima mea*: fperainDeo, qnoniam adhucconfiteborei.Etinhacipfaluda, Filius Dei agnitus in Ver* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

bo nocab,dicit confolationem in corde, Si oftendit Pattern Si uoluntatem ei* us,fient inqnit :Nemo nouit Patrem nifi Filius, Si cui uoluerit Filius reuelarej 8i dat Spiritum fandum, quo confirmatut affenfio, Si quo fiducia Silacticia id uolnntate accenduntut,iuxta didum, luftificati fide pacem babemus»

impoßibile eft aVujuamnaturam fila noticia iuflam ejfij Ftdci e?t tantMW noticia,

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo non fila fide homo eîttufius.

NegoNVinorem.QuiaFides de quaPaulusloquitur, eft Si noticia pto* tniffæ gratiae Si fiducia acquiefcens in Deo propter l^ediatorem, Si uelleboc rides âpüà beneficium, quod in promiffione offertur, ut SiP aubus ad Ppbefios bis uerbis^^*«i«’» eft defcribitFidem,inquiens.PerbuncaudemusaccedereconfidenterinFideip» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

fins,Si utiam dixi ,ipfe xó-y^ fibiusDei fiebrabitat ir\ corde,dicensbanc confo*

\ bahonem,Siuinificans aebibetans ex doboribus inferorum, ut Ppbet diet* \tnt jbabitareCbriffumper fidem in cor dibus ueffrisj Si dato Spiritu fando, accendnntur fiducia Sibaeticiain corde. lAoban. 4;Anboc cognobcimus quod ineomanemus,Siipfeinnobis,quia deSpiritufuo dat nobis .Debrac uera no* ticiaboqnitur bfaias, cum ait. Âgnitio ferut met tufft, tubtficabtt mubtos .bAxc irtuerapcemtentta Si quottdianatnuocattonefiuntibbuffrtora.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

phirfsccn^ Rcfpondeo ad Minorem.Etiamfi fiint fimul multæ uirtutes,tamennon currutatnclno fiint caufæ aut meritum remiffîonis feu iuftifîcationis,etfi fcio quofdam procul /nnt caufa dut quærere alias refponfibnes : tarnen bæceftuera nbsp;nbsp;plana, Necefic eftenimfi*

li{?uonis, ‘° conuerfione aliquam contritionem elfe, quæ cùm accedit Fides, fit«’* cellens uirrusacfacrificium,ut dicitur .’Sacrifîcium Deo Spiritus contribué*

tus Jtem, Vbi habicabit Dominus, in fpiritu contrito Sc tremente fermoncs meos, amp;: cùm fit confblatio fide, cor in Deo lætatur,iuxta dicftum, lullificati fi«* de pacem habemus.Cum hac læticia certè coniundæ funt,Diledio Dei,Inuo* catio Sé Spes, amp;nbsp;multæ aliæ uirtutes. Cum igitur dicimus, Sola fide, non ex* cluduntur cætcræ uirtutes ne adfint,fed exduditur conditio meriti, hoedi«* CiturjUulIas uirtutes ièu opera in nobis meritum feu caufam elfe iuftificarionis fed propter folam Mediatoris obedientiam Gratis dari rcmiffionem ièurcco* ciliationem, amp;nbsp;imputationem iufticiæ, Sc fieri uiuificationem per Filium Dd Fide.

Hæc efl: natiua Pauli lèntentia in exclufiua Gratis, InGnia eft eninicogi^ vi'uiRcdtio no rare uiuificationem, in qua Filius Dei uiuificat,amp;f de Spiritu fuo dat nobis,d^e magnis Sc ardentibiis diuinis motibus. Memini multorum de bac rc bar* baricoscIamores.QLiidamdicebac,Sola,idelît, finecontritione, pofteacum cogerecur admitrere concririonem,refpondit,Contritionem non elfeopus^f’d Paflîonem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clamitat, fidem aliquo tempore,led cxiguo,dF fine

cæteris uirtutibus. Abus recens de Hyperbole non intelleda magnas tragœ‘ diâs egit,Fides non eft fides, nifi Cil fola, quod redè dicitur Hc intelleâumjf^* dem non efîc fidem, nififit fiducia folius milcricordiæ Defpropter Mediato* rem,lediJIeconcendit,oporrerelolam elïèfinecæteris uirtutibus, quafilnl°* feph.Elia, 8^ fimibbus, nonfimulfuerint excellentiflîmi motus diuini, Sed fugiamus in re tanta Sopbifmatum præftigias,necimplicemus nos aliosm* extricabibbus labyrintbis, ne poftea dubitationes amp;nbsp;odium pariant. Cognit^ igitur fimplici ueritate, retineamus earn, ôd proprijs 8gt;C perlpicuis uerbis eam exponamus.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ftdes eîl opus y

Relpondeo primùm ad maiorem, bæc propofitio, Fide fiimus iufli/or* Î«’ intellipendaeft, uidelicet, Mifiricordia propter Filium Dei fumus tnceüi^pidum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oportet Fide apprebendi, audita uoce Euangelfj, quia certe alp

quid eile oportet, quo fiat applicatio mifiricordiæ. Ideo Elaias dixit, Agnitio ferui mei iuftificat multos, Vult Deus agnofii Filium, agnitione Filijcolli* gi Ecclefiam, 8^ dilccrni earn ab alrjs gentibus. Eftaurem hæc fides agnitioFi* Iq, amp;nbsp;alfenfio, qua mifiricordiam propter eum promilfam agnofeimus 8C cipimus. Sic igitur mutandus eft prior Syllogifmus, Mifericordia propter Fi* liumfumusiufii,Mifericordianoneftnoftrum meritum. Ergo non noftris inericis aut operibus fiimus iufti, Hæc eft uera öd fimplex refponfio.

ipfius opens dignitatem, (êd quia apprehendit mifen'cordiam propter Filium ^^defumutiu-. promiflam, Alij refpondent. Fldem non efTeopus^ quia fit donum Dei, refponfio eft aliéna, Quia cùm dicitur î Non fumus iufti ex operibus, etiam ib cordum. læ uirtutes intelliguntur, Diledio, C’aftitas, Patientia , quæ funt accenfæ à Spiritu iando,

Refpondeo, Concede totum. Si diledio intelligatur fine ambiguitate dediledione, quæ eft in Deo erga nos propter Filium, Ac prorfus correlati*^ propoßtiones uæ funt propofitiones: Fide iuftificamur, èc ilia dileótione, qua Deus nos dilbßde luflifica^ git propter Filium iuftificantem, C^ia hæc dilèdio eft miièricordia, qua pro^ pter Filium recipimur,ut Paulus inquit : Sumus diledi in Deo. Et Dominus inquit : Sit diledio tua in eis, qua me diligis, lohan, 17. Quod didum femper fit in confpedu, quid enim dulcius dici poteftj quàm quod Filius petit, ut ab aterno Patre diligamur, ficut ipCe diligitur Hæc eft præcipua relponfio ad hoc argumentum. Deinde addatur Antithefis, Cùm Papiftæ dicunt, Diledi* oneiuflificamur, intelligunt diledionem, qua homines Deum diligunt, Hæc proculabeft à perfedione Legis in hac uita, nec meretur remiftionem pecca^» torum,nec eft ilia res propter quam perfonaeftiufta,id eft, réconcilia ta amp;^aclt;« cepta coram Deo,fed eft elFedus fequens Fidem,

Refpondeo. Nego conièquentiam, quia eft fallacia à non cauia ut cauia» Antecedens fimpliciter uerum eft, Qui non diligit manet in morte. Quia ue^ riflimum eft,quod in conuerlb funt Fides Diledio,qua fide clamamus Ab* ba pater.Item, Fide accipimus Spiritum iandum, qui eft Spiritus gratiæ precum,id eft, quo læti fentimus nos liberatos effe à doloribus inferorum, ôd Ciicttioncm eife in gratia, amp;nbsp;Deum inuocamus, amp;nbsp;nos ei fubrjeimus. Eft igitur incoata di* *” iedio, bed non ftquitur, Ergo iuftificat uel uiuificat, uel eft cauia uiuificatio* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

nis, ut cùm dico:Omneuiuum habet motum, inde non fequitur , motum ib lum eife uitæcaufam. Sic diledio,etfi eft in credente, tarnen præcedit fides, qua fîunt iuftifîcatio amp;nbsp;uiuificatio, iuxta didum ; luftificati fide pacem habegt; mus.

SimpIicicerrefponderipoteft,ficutantea,Nego coniequentiam. Quia Diletlioadeß, eft fallacia à non cauia ut caufii, Etfi neceifario adeft diledio in conuerfis : ta^

504. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A rid EKTA

metinon eft caufa luftificationis* Alq refjsondent ibiloquiPaulum de quæ eft donum faciendi miracula, nec reprehendo* Sed akera iblutio eft fim* plicior, muka fimilia dida explicat.

Rcfpondeo ad antecedens, quia texcus non tantum nominat Elecmofy»’ Dediâorgt;lt;t^ nas,fedprius nominatiufticiam.lufticia autem comprchendit initio ucram meiK,red(me ]3eiagnitionemamp;fidem, Libera te à peccatis iufticia Scmiiericordiaerga Eleemofynts miferos. Deinde fequitur exprefta promiflio, Ecce erit ianatio delidorum m” eiiconciopoe* orum. Hæc uctba Danielis funt breuis concio pcenitentiæ, quæ muka mem«' bracompleditur,quædiftinguenda8^enarrandaftint ex alrjs locis Prophe* ticisamp;Apoftolicis,ubieademdodrina diftinde cxponitur, ut pcenitentiæ concio eft apud Eiaiam, definite malefacere,amp; diftite benefacere* Hæc pars eft dodrina contritionis: fecunda pars eft promiflio; Si fuen'nt peccata ueftm ut coccinum, eritis candidi ut nix.

Hie quoep muka membra continentur, quæ cuoluenda ftint. Prima pars in Daniele præcipitmutationem uitæiuxta omnia præcepta Decalogb Cum enim nominat iufticiam, compleditur uniuerlalem obedientiam, no«! rainatim uerodeinde raentionèfacit milèricordiæ exercendæ erga iniuftèop* preflbs, Eft enim regia concio : docet Daniel hune fummum MonarchamÀ inter homines imperiaconftituidiuinicus,ut defendant iufticiam, amp;com* munem focietatem contra latrocinia, ut amp;nbsp;Ariftoteles Alexandrum monet, ut cogitet Imperium debere efte non uÊp//j,ièd Daniel uerô finguh* rem admonitionem adhibetJciebatEcclefiamin exilioin dura feruituteelfe, uiderac Regem erexifle ftatuam adorandam amp;nbsp;coniecifTe in ignem uiros fin“* dos qui ftatuam adorare noluerant, kac^ de tota iufticia,id eft, ôd de ueri Dtt agnitione,amp;: deponenda fæuicia ei concionatur,Ec confentaneum eft hæcom* nia copiofius dida efle quàm iniîlabreui narratione recitantur, quæ tarnen cuilibetbono principi fùmma dodrinæ effe poteft de præcipuis rebus, Sic princeps iuftus erga Deurn erga homines, protegat Ecclefiam, Tantum dicitur in illa parte concionis. Quomodo autem fit agnoftendus Deus,quo* modo fide fit accipienda rcmiflio, id copiofius Danielem docuifle inde intelli^ gi poteft, quod rex uoluit huius populi dodrinam audire relida doflrma Chaldæorum. Senfitergotantùm in hoc populo dodrinam de ueroDco, remiflione peccatorum nbsp;nbsp;de falute æterna quærendam elfe. Secunda pars in

concione Danielis eftexpreffa promiflio de remifli'one ; Ecce eric fanatiode«' lidorum tuorum,Promiflio autem fideaccipienda eft; Ergo Daniel cùm pro* miflîonem exprelTé tradit,fimul Bi. dodrinam de Fide compleditur.Hierony* mus non redè addit particulam dübitationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clt;7rofx'2tK.o/j. Nam in textu ma*

nifefta aiTeueratio eft ; Ecce erit iànatio delidorum tuorum, Hæc explicatio Danielis plana amp;nbsp;non Sophiftica eft, Alq dicunt, Danielem loqui de remilîi* one pcenarum temporalium,fcd hæc folutio etfi alibi locum habet: tarnen hic prius docenduserat rex de remiflione culpæ. Et dulciflîma coniblatio eftin hoc exemplopropofita omnibus: Cùm canto Tyranno promittatur remiflio peccatorum,

\A r Ë o u. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305

Jïcccatorum, fi agat pceni'centiam, agnito tiero Deo apprehcndaf prórni'G ßonem»Exufcitemus nos quoc^ ad pœnicentiam fidem» Memi'nerimus hu^ ius régis conuerfionem infigne exemplum efle, èc pcenicentiæ ÔC remiflîonis pcccatorüm ÔC mitigationis pœnarum,

Reiponiio, Muka di'Äa Ïoquuntur de remiflïonc pcenæ temporalis i ut M«f« diJîrf in Tobia necefle eft hæc dida accipi de remiffîone pcenæ temporalis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijumtur de re

Eleemofyna libérât à morte,6dpurgat peccata. In talibus dictis necefle natempmîü tftadhibere interpretationem, quia alia dicfla exprefle affirrtiant,gratis remit crpr^mijs bd ti peccata, amp;nbsp;tolli mortem æternam propter Mediatorem. Decurro igitur ad liancbreuemenarrationem,hæc dida loqui de præmqs bonorum operum, Rêi quæ fîunt â conuerfls. Certifli'mum eft enim,quôd bona opera piorum habent »»«Ke er rei fua quædam præmia,iuxta didum: Date amp;nbsp;dabitur uobis. Item,Si quis dede# mütetwuobi^ rit potum aquæ uni ex minimis propter dodrinam, habebit mercedem. Ira Eleemofyna libérât à morte, fcilicet in periculis corporum, ut dicit Pfalmus : Beatus qui intelligitfuperegenunaôc;pauperem, in die mala liberabit eurri Dominus. Hæpromiflîones legales diicernendæ funt à promiffione reconci# liationis, quæ eft gracuita,iîcut dicit Doniinus Conuerfls ôd habentibus remift fionemculpætRernittiteôCremitteturuobis, TuDauid parcito Nabal: Ità uiciflîm tibi pcenas Deus mitigäbit, ut i, Reg* 2dicitur, Non erit tibi hæc oflènfloj quôd fuderis iànguinem inrtocentem j 8^ te ultus fls, flcuc iæpiflîniè tepetita eft dodrina,quæ prohibée indulgere iræ,odqSiôC cupiditati uindidç* Et fint noti dulciflîmi uerfus Nazianzeni*

O/KTCjJ ÔlUTOÇ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Slt;X0/XI^£1j.

Si quibus auterri hæc reiponflo non placet, utamur altera, quôd hoc did dum : Remittite amp;nbsp;remittetur uobis,amp; flmilia, flnt conciones pœnitentiæ : Iri altera parte præcipitur conuerflo Redè facite, In altera parte oftenditur progt; miflîo, quam alia dida Euangelrj déclarant quôd flt gratuita detur proptef Mediatorem, ficut Paulus inquit : Ideo ex Fide gratis, üt fit firma promiflîo* Si enim ex noftra condonatione penderet quæ ièmper eft imperfeda,fieret in^ certa remiflîo, Attexuntur autem taies promiiriones operibus, quia uult 00 us etiam bona opera non meritum, ftd commonefadiones eiTe de promiifiöx ne gratiæ. Vtraeç enarratio eft fimplex amp;nbsp;fine Sophiftica,

Nego confequentiam, amp;nbsp;ratio eft, quia apud Salomonern non hoc dic^ tur, Noftra delida operit diledio, fèd aliéna, id eft, dicitur de condonatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àpêi

inter homines, quia eft Arttithefis ; Odium excitât rixas, fèd uera beneuoleiv tia tegitamp;fanat offenfiones. Quia Saul oditDauidem, ideo accuiàt, quodei aliemt. infidietur*Sæpèaliudeftrixæcâüià,aIiudprætexcus feu occafîo, ut dicitur:

pleâîmur öd J^'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TTOiPo'ij Tt^oç Äizpajj. Quare hoc didtumjUniuerß deh’(îl3 ops

n't dilcAio, præceptum eft de ÈTriEÎKea inter homines. Aliud eft loqui de ftone noftræ culpæ apud Deum,

Si MS in uitam in^rediferua mandata. Ergo lt;(5'fieri Lexpotefi,^ bona opera merentur uitam (eternant.

si uis in uiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refpondeo breuiter* Serua mandata, fcihcet: compIecHendo Euangcli*

in^rt'di Jerui um,Nam Chhftus eft finisLegis, Ac ftmper legalibus diet is necefle eft adders w4«datacow- uocem Euangeli],quod docetFidereconciharihomincm,amp;fimul incoarino/ obedientiam^cùm filius Dei uiuificat cor^dicens confolationem uoceEu** angelq, Sc dat Spiritum fandum, quitales motus accendit qualis ipfc eft,^ hæc noua obcdientiaetiamh languida amp;nbsp;infirma eft^placet propter Mediator reiTij ut Rom, 8. dicitur. Nulla nunc condemnatio eft his, qui in Chrifto lefu ambulanc.Ita Euangelium eft dukifli'ma Izy/EiKpa Legis, docens placere in con* uerfisjCum Fide réconciliât! funt.incoatam obedientiam, quanquam haersnt adhuc in nobis magni morbi inceriores, 8gt;C mulca incendia prauorum affeftu^ urn, fieut inquit Pfalmus: Propter nomen tuum Domine propiciaberis peca^ •to. Et Paulus de hac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concionatur inquiens:Milita bonam militiam halt;

bens fidem amp;nbsp;bonam confeientiam, Hine non ftquitur, hominem iatisfacere Leg! in hac uita, fed fic placere Deo, cum habet Fidem amp;nbsp;iufticiam bonæ cogt; feientiæ, Nec fequitur bona opera efte meritum uitæ æternæ, quia fides Ineens gratis accipit propter Mediatoren remiflîonem peccatorum, recon^ ciliationem èc hæreditatem uitæ æternæ.

Lucæ 'J, de muliere peccatrice, ^mittuntur ei peccata multa, quia dilexit multum. Ergo propter dtleSlionem fit remißio^.

DediüoLucde Refpondeo. Chriftus manifeftè nominatibi Sc Fidem 'diledioneni. Remittuntur Ciim autem fides nominatur, excluditur meritum. Quia fides tantiîm nititur eipecrtia?««/ Mediatore, amp;nbsp;accipit promiflam mifericordiam propter eum, Hæcreiponfio ** eft ßmplex Sgt;C fine Sophiftica.

Curigitur 8^ diledionemnominate'Refpondeoetiam fimpîicifijmè,u^ fitata Synecdoche eft, Remittuntur ei mulca, quia conuerlà eft, ut Eiàiæl.di* citur : Àufercc malum cogitationum ueftrarum : Si fuerint peccata uefira uc coccinum,ericis candidi ficuc nix. Et Hieremiæ 3, Conuertimini filfi reuereen* tes amp;nbsp;iànabo uos.Denicp ufitata eft hæc Synecdoche. Tamê feiendum eftjÇ[uæ fine partes in cota pœnitentia, feu conuerfîone, 8^ quid différant iola Fideac* cipiturreconciliatio: Sequitur autem noua obedientia, quia ad hoc ipfumui* uiuificamur, ne maneamus in peccato ÔC morte æterna : fed deinceps fimus templa Dei.

^Abfolutiopri, EQ fplendida folutio feu refponfio. Duplex eft ablblutio. Altera pritfata confeientiæ ludtantis cum ira Dei. In hac ablblutione necefle eft intd* gratis fide accipi remilfionem peccatorum propter Mediatorem. Ideo hic inquit, Fides tua faluam te fecit, Nec exiftere diledio poteft, nifi fit apprs«» henià remiffio ifta.

Altcraabfolutioeftpublicacoram Ecclefîajnhacconfpicf neceflèeftab altjs tcftimonia conuerfionis, ut hic Chnïtus oftendit Phariïæo cur eam reœ piat, quia extent ßgna conuerfionis, amp;nbsp;quidem ilia opera récitât,quorum con* tran'a peccata font in Phariiæo, Hæc mulier agnoicit me uerè efle Meflîam, à me petit amp;nbsp;accipit remiffîonem Sgt;C reconciliationem, meum Euangelium in ea tffîcaxefljungit pedes meos Iacrimis,ideft,benefacitminiftris Ecclefiæ,tu contratûmes hac falià perfuaiïone, quôd iuftus ßs dilciplina, fecurus non ag* nofois iram Dei aduerius interiorem immunditiem. Deinde non agnofcis me

Poflet jgitur breuiffîmc dici, nominari ßgna fidei pro ipfa fide : ficut in e# narratione lacrimæ nominanturpro contritione»

Ergo qioßibtle eîi hominem habere delirium ianotum propter quod dißliceat S)eo. Quare non eït aß-trmandum quod placeat ^eo,

Reipondeo. Nego confequentiam, ratio efi,Quia fîrmiffîmè retinen« omniscomter da cft régula : Omnis conuerfus ad Deum rede tenens fundamentum, debet crederele placere Deo, amp;nbsp;hac fide inuocarc,quod propter Mediatorem place«« Jcift crelt;iere at amp;exaudiatur,etiamfi habet delida ionorantiæjîcut in omnibus hominibus frplacere Deo ^^agnahæretinfirmitas, Äc propterea traditur dodrina de remilßone pro* ptcr Filiurn,iuxtadidaiBeati quorum font remiffæ iniquitates, amp;nbsp;quorum tcda funt peccata, quia in nobis non cft integra impletio Legis in hac uitajcd ut dixi,Fundamentum redè tcneatur,id eft,non iit error in articulis fidci.Pau«« luseniminquit. Fundamentum aliud poninonpoteft,prærer id, cjuod pofi* tum eft,quod eft lefos Chriftus, Et tarnen de ipfo fondamento in alijs plus in alijs minus eft lucis.

Et Paulus inquit : 7\Iios aurum,alios ftipulas extrucre fupra fundamen«» tum,ficutualdè multum eftftipularum in plurimis fcriptonbus, quia quælft bet tempora habent foa contagia. Cyprianus abfurde dicit,Peccata poft Bap* tifmum remitti propterEleemolynas, Item nimis conteniiofè pugnat de riti^ bus publicæ pcvnitentiæ fui tempon's inquiens : Inutilem elfe abfolutionera fine illis fpedaculis: èC tame tails uir poftea conftans fuit in confeffione amp;nbsp;læ# tus pertulit fupplicium. Cogitemus igitur nos non effe omnifi:ios,amp; fimus do ciles,0d ftudium difcendi amp;nbsp;precationem coniungamus,

Ehemo poteß ajßirmareß habere illa^ uirîutes : Quiapoßunt ejße Inrtutesß» milesorteed ratione,

Reipondeo, Nego minorem,quia in uera conuerfione feu pocnitentia u» trumeç debemus affi'rmare, öd quod detur remiftio propter Mediatorem ,5d quodGmuluiuificemurper Filium dato Spiritu tando eredi uoce Euangelq, crcjwddetur Etquanquam intueri mens fide Mediatorem debet, non nouitatem in nobis: rcinjßiopecca tarnen ftmul in ueris doloribus fentit hanc confolationem, iuxta hæc dida, ß^^^duiulßce, Iuftificatifidepacemhabemus.Item,clamamus Abba pater. Et rlt;’Ctè inquit tmrperfidem Auguftinus ;Credens feit focredere, fcilicet in doloribus fentiens coniblatios spiritu ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PAU

nem*Ac certitude in Philofôphia in confolationc quæ fît fide* habet cott* traria itinera* In Philofophia præcedit fenfus colligens fingularia experiment ta,poftea fequitur aflenfio: Sed fide fic fit confolatio^prior eft aflenfio^qua pro^ pter Deum aflentimur uerbo feu uoci diuinæ deinde fequitur læticia.

Impoßibile eîi nojjè uoîuntatem S)ei er^a nos^ tuxta diBum) Qtw conftli^* rius eins fuit?

Crederequoâ habeas renüßionempeccatorumj eBaliquid ajßuercire c? àf firmare de uoluntate 'T)ei er^a noS)

Reipondeo breuiflimè, Nego maiorem de reuelata Dei uoluntate : Vt volunM D« tramc^ autehi uocem tradidit Deus Legem amp;nbsp;Euangelium* Ac uult nos certô reueUtf, in le^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fianc fuam effe uoluntacem quam in Verbo fuo expreflit, Ac de Lege mit

obfcuritatis eft,quia rationi nota eft,amp; Moyfes ipfe inquit contra Pyrrhot feendit, tiias dubitationes, Nc dicas quis afeendet in ccelum, iuxta te eft ierino in ore tuo Sc in corde tuo^ ut facias ilia * Et Paulus inquit : Nolite errare, ftortatoreSi adulteri,homicidæ, non poftidebunt regnum Dei* Quare iuxta Legem certô ftatuere debemus omnes, Deum uerè irafti omnibus omnium peccatis. De** inde amp;nbsp;uox Euangelrj addenda eft, de qua dicitur, Filius qui eft in finu Patris ipfe enarrauit nobis. Item, Qui credit in Filium habet uitam æternam, Certifi fimè igitur ftatuamusomnem promiftionem reconciliationis Sc uitx æternæ ueram efle, quæ quidem amp;nbsp;morte ac refijrredione filij obfignata eft, S(f mula'î illuftribus teftimonijs confirmata. Quare necefle eft nos ei crederci SCcùmfît uniuerlàlis,fingulinosineamincludamus,certiflîmum eft enim mandatum uniuerfaleefte amp;immucabile,ucomnes Filio credamus, necfingendæfunc contraditftoriæ uoluntates in Deo, Ac fimus memores didi Iohannis, Qpf non credit Deo, mendacem eum facit* Et certiflîmè ftatuamus, Filium Dci ueracem nuncium effe, qui inquit : Sic Deus dilexit mundum, ut Filium fuum unigenitum daret, ut omnis qui credit in eum non pereat,fed habeat uitam ternam.

Sed humana ratio opponit hoc argumentum* Addita eft conditio Let gis, Hoc fac Sc uiues: Cum igitur non fatisfi'at Legi,dubitandum eft. Refpont deo. Et hoc ipfum in reuelatione Euangelij confiderandum eft, ideo immenia mifcricordiamiifumeffèFilium, ut nos à maledidioneLegis redimeret,8^ Gratis propter Filium donari reconciliationem* Hane lucem Euangelij degra tuita promifffone obruerunt Papiftæ, qui finguntdubitandum effe de remif fione,quia pendeat ex conditione Legis. Ideo fimus uigilantes in retinendo dit fcrimine Legis Sc Euangelrj, Sc quanquam neceflariaeftpœnitentiafeumat gna feu parua,tamen remiffio non pendet ex dignitate noftræ contritionis ud obedientiæ: Sed propterMediatorem, Sc gratuita SC certa eft, iuxta didum; Ideo ex fide gratis, ut fit firma promiffio, Rom. 4.

Cæterùm de non reuelatis confilrjs,ut quare Alexandro Deus tribuatim Defrelt;fte dicitur, hanc uoluntatem nec^ feiri poffe, neq? quærent nonfunt inlt;iui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capite tertio Syracidæ didum eft. Quæ mandata fiint tibi,hæc

rendu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogita iàndè, non enim eft opus te arcana uidere oculis*

Prorfus fïmile argumentum eft, quod hue detorquetur ex capite t) Eclt;» defiaftici non reéiè enarrato,

Refpondeo breuiftîmè. Toca fen'es in eo textu oftendit Salomonen! hoc Dediiîo uelle^noniudicandum efleex fpeftacuh'shumanorum euencuum in hac uidelicetex fecundisueladuerfis rebus defauoreamp;: odio Dei,ut Dauid indicée fe à Deo abiedum efle quia ex regno expuhiis eft, Achab non iudicet gnmfit, ftplacere Deo eriamfieftrexpotensamp;uidor. Sed Dauid iudicetexuerbo fe placere Deo quan^ exulem: quia didum eft,Döminus abftulic pecca* tu tuum, Achab iudicet ft difpliccre Deo quan^ eft rex potens ôd gloriofus ; quia fcriptum eft Deute. 27. Maledidus omnis qui facit Idolum abominatioi^ nem Dei. Congruit igitur didum Salomonis cum noftra ftntentia,quæ iubec deuoluntate Dei ex uerbo indicate, non ex fpedaculis externis. Nec difficile eft copiofe refutare enarrationes Papiftarum. Inftniunc enim fi hoc dicunt. Non feire homicidas amp;nbsp;adulteros an fint digni odio Dei, Hine manifeftê ap* paretipforuminterpretationem efle tecram corruptelam, Sed régula uniuer^ falls teneatur, De uoluntate Dei ex uerbo ipfius iudicandum effe, iuxcadft dum :Lucetna pedibus meis uerbum tuum. Et Verbum Dei uniuerfaliter damnat omnes, qui non funt conuerfi ad Deum, iuxta didum, i, Corinth, ó, Nolite errare,Idolatræ,homicidæ, adulteri amp;c. no funt hæredes uitæ æcernæ, hem. Qui nou credit in Filiumjmanet ira Dei fuper eum, Rurius uniuerfaliter tecipitDeus omnes qui in conuerfione feu pccnitentia credunt inFilium, iux* tadida: Viuoego dicit Dominus, Nolo mortem peccatoris, ftd ut conuer« tatur Sc uiuat. Item, Sic Deus dilexit mundum, ut Filium fuum unigenitum daret,ut omnis qui credit in eum non pereat, ftd habeat uitam æternam. Hæ fummæ regulæ femper in confpedu fint, quæ mulris alrjs ftntentqs lucem afte^ runt,

Deteftanda eft autem Synodi Tridentinæ impudentia, quæ in decreto detorfit hoc didum Salomonis ad confîrmandam fallàm dodhnam, quæ iu?* synodm Tri* bet femper dubitare an fimus in gratia. Contra hune errorem fint in confpe^ dentine detor* du confolationes in Paulo traditæ. Ideo ex fide gratis, ut fit firma promiflîo,^^

Item, iultihcati hde pacem habemus. bt notum ht Augultini didum in Libro (onßrmdnddnt Medit^tionum. Totius fiduciæ certitudo eft in preciofoianguine Chrifti, Etfi dubiatiotieni. autem naturalis imbecillitas femper concutitur dubitatione, tarnen fides élu* detur amp;nbsp;uincatdubitationes,amp;quotidiè clamemus ad Dominum, Credo Domine fed opem fer imbecillitati meæ.

S)ubitaùo de reconciliat'tone eïl natitralüf'lpt nunc guident nafàmuVi Ergo eîb tmmutabilis.

Refpondeo, Concede efle immutabilem in hac deprauatione fine uoce Euangelfj amp;nbsp;fine auxilio diuino, ficut Adam no folû indubitatione manfiflet, funt immutn.* fed efiam oppreflus æterna dubitatione fuiflet, fi promiflîo gratiæ non prola* UciTet ex fînu æterni Patris,ô^ per uerbum Deus flexiflet cor Spiritu fando ad aftèn^

Jio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Â

adaflenfionem, Séfic in ilia confolatione Filius uoce Euangelrj pnmos pa^ rentes retraxiflet ex morte» Hoc exemplum intueamur quod oftendic, quo^ modo fiat hæcconfolatio amp;nbsp;liberation dubitatione, docec promiHionem Euangeli], non elTe natura notam, amp;nbsp;dilcernendam efle à Lege, amp;nbsp;ab alfjs nalt;' turalibus notierjs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Virtutes non fiint confundendec : cum Taulus difeernat i Fides S/jes, lectio, hicc tria,maior horum dtleElto.

Relpondeo ad Maiorem» Verum eft, Virtutes non efte confundendas, dei,fjgt;cicr fed rec1;è intelligenda funt diftrimina. Nam Fides non tantum eft noticia,fed diltäionis. eft fimul aflentiri promifti'oni, in qua offeruntur remiffio peccatorum, recons ciliatio, uiuificatio per Filium dato Spiritu iando, 8d hæreditas uitæ æccrnæ. Et eft fiducia acquieicens in Deo propter Mediatorem, accedens ad Deum,amp;l accendensinuocationem,8d damans Abba pater. Et quia fides in præfentia accipitremiflionem amp;reconciliationem,eft fiducia præfentis beneficij. Std Spes eft certa expeFtatio uitæ æternæ, gratis dandæ propter Mediatorem ,id eft, expedatio mitigationis pcenarum corporalium, iuxta uoluntatem Det Cùm igitur fiducia nominatur adus Spei, intdligitur fiducia futuræ liberatfi onis, feufuturæ mitigationis.Diïedio eft obedientia, quæ prælucente fide præftatur Deo iuxta omnia mandata, cum leticia cordis acquiefeente in Dco propter Filium»

quot;Maxima ’’mrtus maximè iußificat) Ddeclio eît maxima yiirtusj Ergo maxime tußißcat^

Relpondeo. Concedo totum argumentum de iufticia Legis : Sed quia non habemus integram iufticiam Legis, Euangelium concionatur de alia,Si docetimputari credenti iufticiam propter Mediatorem. Hæc eft fimplex Si uera relponfio, quæ prolixius cxplicaripoteft, fi quis poftulat. Aciciendum eft, longé aliud efte loqui de collatione uirtutum inter fefe, aliud de remiflîo' ne peccatorum, amp;nbsp;reconciliatione coram Deo»

Vtile eft autem in eo iplb loco Pauli, diligenter confiderare collationeni cecldrâtiodh integram. Affirmât Paulus diledionem neceftàriam efle, fidem miraculo* cMceruatio^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lànationes amp;: alla opera, non fi'ngulis neceflariam : Ideo Ion»

ne fruauum gam coaceruationem fruduum addit, qui diftribuendi funt in præcep» dilcélionif. Decalogi, iuxta uirtutum appdlationes,

Diledio eft patiens, id eft, non iracunda,non cupida uindidæ. Sic ordi* tur frudus ab ea iiirtute, quæ maxime neceflaria eft, fcilicet à patientiaièu manfuetudine, quæadquintumpræceptumpertineGæexcluditodia amp;nbsp;cir' piditatem uindidæ, undeplurima mala in communi ibeietate oriuntur.

Benefica eft : pertinet uirtus beneficentia ad quintum amp;nbsp;iêptimum præ* ceptum »

Non cft æmulatrix,excluditur inuidentia, ut Cain^ Saut æmulationc feu inuidenciapeccant» Eft contraria candori»

Non eft infidiatrix, feu fraudulenta, feu calumniatrix, ftu aftutè depraî* uansreâè di'da feu facfta : uf Vlyftes Palamedi infidiatur. Any tus Slt;^ Melytus Socratf Si ba calumniofe acculât fîlium lon^thæ» T alia exempla pertinent ad V erbum TrspTrfptuE^.

Non deformes geftus habet, præcipit modeftiam, contra aflentatione^ contra tumultus contentionum»

Non fua quæric, ut multos auaricia mouet ad aflèntationcs, multa turpia miniftcria, ut dicitur : Malus eft minifter regij Imperrj pudor» Item, E^ xeat aula, qui uult elfe plus»

Non eft irritabilis, excluditur ftulta credulitas, quæ admittit deïationes non exploratas contra præceptum odauum.

Non malum cogitât,id eft, non eft iuipicax,ut plurimum peccant fufpi^ caces impulfî falHs ratiocinationibus contra alios.Id uicium eriam pugnac curn oâauo præcepto«

Non gaudec propter iniufticiam,id eft,non eft £Tr/xo!Zf£K.aitoi;, non lætatur calamitatibus innocentum, uel in genere non lætatur fcelere,ficut Catullus in* quit : Tantum tibi gaudium in omni culpa eft in quacuncpeft aliquid fccleris» Contraria utrtus cif lætari ueritate amp;nbsp;rede fatftis» Item, Propter res fecundas iuftofum, amp;nbsp;certè funt ofti'cia ueritatis iufticiæ propria, probare redê'ditfta amp;nbsp;redè fada ,amp; lætari redè didis amp;nbsp;redè fadis»

Omnia capit^ye.OTEi'K.fta eft, quæ placide fert aliorum diflîmiles mores, nec alienatur propter Morolïtatem, aut taies aliquos morbos, qui funt fine fcelerc.ncc mouet certamina propter quaslibet ineptias, quia certè fapientein coniïdcrarc oportet, ubi fit præliandum ièu pugnandum.

Omnia credit» Alibi dicitur, Qin citô crédit leuis eft corde» Et utilis eft uctus admonitio,(U.Cu-VKlt;roa7r(s©/j TaÜT-«t?Saf0pa4)f£vw/j. Elæc liera funtdecredenci* bus, fine probabilibus argumentis, ut qui odio judicant non argumentis, li* benter admittunt calumnias, etiam impudente-r cpnfidas, de his quos oderût, Sicut inquic Cæfar, Quod uolunt homines libenter credunt, quod ex DemOiS fthene fumtum eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G«Xo/x£0a rauT« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;msivopSjj. Sed uirtus eft candor ui*

cinaueritari, quæ redè fada nondeprauat, amp;^ambiguafleditinmeliorem partem probabili ratione» Qtiôd igitur hic dicit,omnia crédit, decandore ino tell igatur, probabili ratione credente uitante fufpiciones ôd calumnias.

OmniafperatjOpponituriæuitiæ,quæ properat ad ultimam pccnam nontentata emendatione, iuxta Euangelium ubi ordo traditur : Argue eum inter te amp;ipfum. Sperat enim omnia diledio, donee locus eft emendatio* ni»

Omnia perfert» Repetitum eft præceptum de patientia,præfertim in in* iurqs tolerandis, ne cupiditate uindidæ ruant dodores ad turbandam Eccle* fiam, fient iniuriæ dolor Coriolanum armat contra patriam,lulium contra Pompeium.

Nunquamcxcidit,ideft,durabiliseft,nonamitticurin uita æterna , Sc fempereiusufuseft.Nam uerbÛ£K.7rÎTTÏ({f)fignificat excuti uel amittere aliquid, ut ^£W£cr£ woA£w g, id eft, amifit ciuitatem,

IN tam horrendisconfuGonibus generis humani, in ranta. uan'etate opinio* *num de Deo^ amp;nbsp;inter tot fcelera libidinesjiniufta bellajatrocinia, uaftano* nes, mendacia, infinitam Sophifticam turbatur Humana ratio, quærens an fit Deus, amp;nbsp;an certa pars generis humani fit Ecclefia Dei, quæ curæ fit Deo èC exaudiatur, cui fèfè in totaæternitatecommunicaturus fit, quæ ac ubific ilia Ecclefia, an uerô omnes Homines pariter negligantur à Deo,

Dubiationi* Cum Hæc Horrenda ipedacula triftiflimis dubitationibus concutiant o* de Deoop mnium Hominum animos, necefiTe eft opponerc teflimonia de Deo amp;nbsp;de Ec*

firneantiaad acc0nfirmare,0dfimulardenti precatione petere, utdiuinitusdoceamurôi fenfioncm cr confirmemur, ficut fcriptum eft: Orate ne intretis in tentationem,

Te/limonh de Non iàcis eft cogitare argumenta, quæ ratio Humana natural! lucc cet* Deoextiatu» tamen pædagogia utilis eft, Hæc argumenta quoqj colH'gere ad refu* tandos Epicureos furores : Nam ôt^ Paulus iubet ueftigia Dei in natura afpi* cere. 8c confiderare,

iJotid/; ordi» Notæ fint igitur Hæ demonftrationes,lmpoftibile eft noticias ordinatas, exnatura^bru ’^umeros, difcrimen Honeftorum ôi. turpium, immutabile confcientiæiudi* ti. cium^ gaudium Horribiles pauores uniuerfaliter fic cxiftere cafu in hofflP nibus, aut ex corporal! et bruta materia oriri, Necefte eft igitur menfcm inh* nitæpotentiæ,fapientiæetiufticiæefle,àquahæ noticiæ et iudicium conln^ entiæ oriuntur,

Ordocorpo, AdHoc argumentum adiungatur generale argumentum de pulcern* rummundi, ordine corporum mundi. Legibus mötuum cceleftium, de uicibus tem* porum, de annua fcecundatione terræ, de conlèruarionc fpecierum, de diftd* butione plantarum ad nutricationem ec medicationem,de muleis

Conferuitio Î‘v‘2t7ra^£)ociçin natura : Item argumentum ualde firmumde eonferuationehu* huma/uefocie: manæfbcietatis in hac uita, quam in tantis confufionibus et furoribtis homi* num durare impoflibile effet,nifi Deus earn fua potend dextra tueretur.

Hue adiungatur régula, quodatrocia deHcT:a comitancur atroces poenæ in hac uita,iuxta didum : Qui gladium acceperit, gladio peribit. Item, Om* AfrofMpœn^ j^jg anima quæ fecerichas abominationes,erad!cabitur etc, Hanc regulam ex* etiam Ethnicos docuit,et eos de prouidentia commonefecit,uc uerfu« eft :

Et Ifbcrates inquic etiamfi aliquando fècus euenit, tarnen prudentes regu* ïam anteferre debere rjs, quæ raro et extra regulam accidunc; »i

KxxK«nux^^p. AdduntPhilofophi demohftradonesexordinecaufa^^ . rum, Item argumenta ex ngnis:cùm futura fîgnifîcêtur fingularibus prodigqs, apparecrcgi mutadones rerum humänarum mente, quæptæmonethomi^ ncs,

Simul etiam naturales noti'cî'æ oftendunt,quôd 5)C qualis fit Deus, uidelb t^àturdîes not cetmens æterna, fabricatrix totius naturæ Sc ordinis in natura, amp;nbsp;quidem ta? lis,qualem fe efle in Lege naturæ oftendit,quia cum homo facit contra ill a s Le? in ßt Dem. gcs,fequitur deftruclio naturæ in pauoribus confcientiæ amp;nbsp;in airjs pccnis. Cu igitur uelit congruentia Legi,certum eft, Deum efle mentertïiàpientem, ucra? ceni,bcneficam, iuftam, caflam, punientem fcelera deflruentem contrarias naturas. Ex his naturalibus noticrjs extruda eft definitio Platonica : Deus eft mens æterna cauià ordinis ac boni in natura.

Sed hæc noticia de Deo quam cernit ratio naturaliter, etiamfi ucras de? monftrationes habet,non eft fumciens,fed uult Deus le agnolci, licut le in uer „on eßßfßd-, bofuopatefecit,cui addidit illuftria teftimonia. Ideö dicitur i,Corinth.I.Cinn ens. non noifet mundus Deum in fapientia perfapientiam, placuit Deo per ftulti? ciam prædicationis (âluos facere credentes. Et Ioan. i. Deum nemo uidit unlt; quam,unigenitus filius Dei qui eft in finu patris, ipfe enarrauit nobis. Item î Hunc audite. Item, Pater landifica eos in ueritate,fermo tuus eft ueritas,

DupIiciterdifFert Ethnica noticiaDeiâuera,quæeftEcclefiæpropria, cf, uidclicetagnitione eflentiæ amp;nbsp;agnitione uoluntatis Dei. Nam eflentia fie pa? iriMisDcidift tefaâa eft,quôd una fit eflentia æterna,omnipotens, làpiens amp;nbsp;bona, creatrix, fert ethnies Sc tarnen fint tres perfonæ o/xowot, æternus pater, coæternus filius imago æcer? ni parris,amp;: Spiritus iândus,

Ideô defînitionem in Ecdefia tradimus, Deus eft eflentia ipiritualis, iri^i. tenigens,æterna,alia à creaturis omnibus,uerax, bona, iufta, cafta, milèricors^ E-cdeßa. bencfica,liberrima,immenfæ iàpientiæ amp;nbsp;potentiæ, irafeens peccatis: Pater æternus,quiFilium imaginem fuam ab æterno genuit, amp;nbsp;Filius imago æterni patris,amp; Spiritus iândus procedens à Pâtre amp;nbsp;Filio : Sicut patefaefia eft diui? nitas certo uerbo amp;: teftimonfis diuinis, quôd Pater æternus cum Filio amp;nbsp;Spi=lt; rituiàncto condiderit amp;nbsp;conleruet cœlum amp;^terram amp;nbsp;omnes creaturas, 8d adfit omnibus creaturis quo ad conlèruationem, amp;nbsp;colligat fibi in genere hu? mano æternam Ecclefiam propter Filium amp;nbsp;per eum, Ôd fit iudex iuftorum iniuftorum. Hic uides in definitione nominari periônas,amp;^ dici de colledione Ecclefiæ propter Filium, amp;nbsp;per eum. Hæc non funt nota rationi,fed diuinitus patefaftafuntjUtilluftripatefadione tres perfonæofteniæfiintin Baptifmo Chrifti. Et de fingulis poftea recitabimus teftimonia.

Vocabulum eflentiæ fignifîcat id, quod reuera eft, etiamfi eft commun!» vocdiulum ef catum Græcè ouerta. Vocabulum perfonæ in Latina Ecclefia receptum eft,cùm Pquot;“*® per, uetus Græcia fignificantius dixerit, tres efle u7ro?acr«ç feu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Id uocabu?|’^”w

ïumopponitur euancfccnticogitationi.uelnoci euanc{centi,ii€Ï motui 3cch dentali euanefcenti,amp; definido hcc traditun Perfona fèu vlt;èzsix/jiSU/óp eft fubfiftés uiuuni, indiuiduum,intelligens,incommunkabik,non fuftentacum in alio.

Sunt autem tres perlbnæ diuinitatis, Pater, Filius amp;nbsp;Spiritus fàndus, o/xoicrioi èC coêflèntiales,non plures nee pauciores,quia fie le diuinitas patelecif, ut poftea ceßimonia addemus.

Sic autem difeernuntur. Pater æternuseft prima perfbna dininitafis, Pdtruaeferh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i /- i i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ i- i-

ptio, nonnatajucc aliundeprocedensjedquæabæternogenuit riliumimagmem fuam,Sd à qua procedit Spiritus làndus, 8^ quæ cum Filio ÔC Spiritu iandüO# mnes alias res creauit, ÔC earum fubftanrias conferuat.

cre^re argi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Crearc autem nominat Ecclefia ufitatè, aliud ex nibilo facere, ficut Dfus

gnerequid dif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^erram, angelos, 8ó totam hanemundi machinam dicendoiedtex

nihilo, non exaliqua præcedenti æterna materia, ut multi Philolôphi cogiw* uerunt.Gignere eft alium de fua eflentia gignere,

Ôe bis uocabulis Àriani cèrtamina mouéruht, quia enim in Græca Itdi* Prouer.g. Dr. otie Salomonis prouerb. 8. feriptum eft de làpientia, Deus creauit me ininum uspoßeditme uiàrum fuarùm èCc, Inde Ariani contendebant filium efie£K /xn ûVTWp’ i*^ arum “defap^^- creatam ex nihilo. Sed in Hebræo textu aliter legicur : Dominus po^ entid \u£ efl fedit me ittitio uiarum fuarum,id efI,operum,confiliorum.Etfi autem ludæi n(gt; filiusDei. lunthicintelligere iàpientiam,quæfitperfonaleuûlt;Êi?«(uSxz'N: tamendicorede intelligi illa dida de Filio, Sicut poftea inquit: Fui cum eo artifex, Si dekdati* lt;nbsp;ones quotidianæ,ludens coram eo omni tempore, ludens in orbe rerræ,S^^^^ lec'lationes meæ cum filrjs hominum: Nunc ergo fili) audite me,amp; beati qui ui^ as meas euftodiunt. Sicut Iohannes inquit: Omnia per ipfum fadta funt. êdhicdicitur : Fui cum eo artifex. Et ficut inquit: Filius qui eft in finu paths ipfè enarrauit nobis. Item, Nemo nouit pattern nifi filius, amp;nbsp;cui uolet filius sapiëtid dpud ugîlare: Ita hic dicitur, DelecTtationes meæ cum filqs hominum. Dicit fe ad DeMatimès n^înem tviui^utEuangcïium patefaciav. Hic Filius eft perfona per quamim* me£ cum filijs mediate profertur promifiîo,amp;S quæ immediate ad Prophetas loquitutjamp;q^'S hominum. adeft immediate uerbo uocali,amp; per illud eft efficax. Eftep dulciftîmè didtum, quôd inquit ; Se delcdari confuetudine hominum, mittitur uolens, amp;nbsp;lætatut noftra falute, ficut Luc. i O. inquit : Lætatus eft in Spiritu èc agit gracias attt^ no-patri, quod multi conuertuntur. Et de Ecclefia dicitur PfaImo 16. Omnis uoluntas mea in eis,id eft,ego diligo cos, delecftor eis, nbsp;nbsp;pro eis laboro. Con*

tràuerôdehoftibusinquit: Nonlibabo libationes eorum de lànguine,ncc alTumam nomina eorum in labijs meis, id eft, non recipiam iàcrificia hofiium Euangelrj,nec precabor pro eis qui ftabiliunt Idola ÔC blafphemias,amp; proptet confeftionem Euangelrj interficiunt redtè fentientes innocentes.Talesnon funtEcclefiaDefetiamfigloriantur le eftè Ecclefiam Dei* Ethocunoclypto defendunt errores fuos Papiftæ, ut oftendant plurimoriim recentium feripta

ECCLESIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;315

Poli\Canifîj,Staphyïi amp;nbsp;(îm ilium amp;c,Sit igitur in conipecSu hoc diâumtNon libabo libationes nbsp;nbsp;nbsp;Tencamiis confolationcs,quôd Filius Dei inquir ,fe ad#=

Filius seternus eft fecunda peribna diuinitatis, quae eft fubftantialis Sc in nbsp;nbsp;nbsp;defcriptic

tcgra imago æterni Paths, quam pater ftfc intuens S)C confiderans ab æterno g’g’iitjquæ nobis fie quidem manifeftata eft, quod fit peribna, per quam Pater æternus dicit deer e turn, totum ordinem creationis reparationis hominu, mittitur ut patefaciat Euangeliumjamp; aflumat naturam humanam,amp; fit Me diator,Rcdemtor, luftificator amp;nbsp;Saluator,

Spiritus fanftus eft tertia perfona diuinitatis,proccdens à Patre Sc Filio, spiriiuts. de^ eft fubftantialis amor, amp;nbsp;læticia coæterna inter Patrem Sd Filium, nobis fic manifeftata eft, quod mittatur in corda credentium, ut tales motus, amo^ rem amp;nbsp;læticiam acquieicentem in Deo in eis accendar,qualis eft ipiè,ficut 2. ad Timoth, I. exprefl’è feriptum eft, Non dédit nobis Spiritum timiditatis, fed roboriSjdileótionis Dei,ôd caftificationis,

DÜFerunt nafti amp;nbsp;procedere. Nafci eft à potentia cognoftente, quia ge^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuÇci

nitum eftImago gignentis, Vt autem in hominibus potentia cognoicens ior^ mat imagines amp;nbsp;loquitur : Sic Filius eft æterni paths imago cogitatione geni;* taeftxôy@gt;oftendens eum in reuelatione Euangeli). Procedere uerô eftà uo;« luncate : quia Spiritus iândus eft motor feu agitator»

Filius nominatur AÔy©-',non ibiùm quiacogitatione nafcitur,fèdetiam quia eft perfona proferens Euangelium ex finu æterni Patris,amp; conièruans minifterium Euangelq,amp; eft effîcax in his qui credunt Euangelio, uoce Eu*« angeir) dicens confolationem in mentibus eorum amp;nbsp;uiuifîcans eos,ficut inquit, Egouitam æternam do eis, amp;nbsp;oftendens patrem amp;nbsp;effundens Spiritum ian*“ âum in corda eorum» Etfi cnim fit uiuificatio per tres perfonas, tarnen hoc oiv dine fit. Aeternus pater per Filium colligit Ecclefiam,qui immediate uoce Eu#! angelij mouet corda monftrat Patrem,amp; dat Spiritum iànâum» Ideô dicit Athanafius ; Qiiandocunqp dicitur in homine Spiritus iànâus effe, eft ibi per Verbum.

Confiderandum eft igitur Filium dici yiôyop,8lt;^ reipeclu patris 8gt;C refpecftu noftrfquia eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per quem pater fe nobis patefecit.ldeô in Johanne dicitur:

Filius qui eft in fihu Patris SCc» Item, Nemo nouit Patrem amp;c. Et Dominus iple refpondet interrogantibus quis fit: /rùL 0.^x1^ xgq Àaxæ u/xip. Ego fum uer^ bum quod loquor uobis ab initio, Sum ilia peribna initio mifla ad Ecclefiam, quæ protuli Euangelium ex finu æterni patris, amp;nbsp;locuta fum cum Pathbus. Hæc declaratio nominis Aoy^-'^quod alloquatur Ecclefiam,congruit ad difta in Iohanne,amp; eft dulcior quam declaratio de modo generationis. Nazianzenus utran(^ declarationem recitat,Filius dicitur AÓy©^,quia fic fe habet ad patrem, ficutadmentem iermo, quia eft ^a'^yiA'ZtK.©^, id eft, proferens Euangelh urn.

Congruit ad hanc enarrationem 'n!) 'xó-yv, quod Efaias nominat cufti Con« fih'arium, uidelicet proferentem hoe mi'randum confïlium de Redemdone amp;nbsp;{onfUiari^’*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex finu æterni Patris, amp;poftea capite 41» nominat eum Euangeli*

In Epiftola ad Hebræos appellatioeft Imago, quam nominatfulgorem paternæ lucis. Eft enim ufitata phrafis apud Hebræos dicerc gloriam pro lucc» Poftea inquit : Charajfter fubftantiæ patris, Dicitur autem filius imago,quia pater lèfe perfedè intelligit, cùm fefe intuetur: in ea cogitatione fulget integra amp;nbsp;iubftantialis imago æterni patris,iàpiens,uerax,benefica,iufta,cafta,mileri« cors» Congruit autem amp;nbsp;hæc appellationis ratio, Filius eó dicitur imago,quia annunciandoEuangelium oftendit arcanam uoluntatem patris, Necdifliniilt; Iealuntuoluntatesnlrj,8c æterni patris, Promiflio gratiæ édita per FniniTi eff uniuerfalis, Cùm igitur Filius fît imago æternipatris,non cogitetur alia diftïrailis arcana efle uoluntas patris,

Tfßi/ftonu Sint autem in conipedu teftimonia, quod fit yi^/sa/jSjjop non cogita’* tio aut uox euanefcens, Sit^ hoc primum ualdc illuftre teftimonium,quotlin quotidianainuocationecogitandumeft, Certiftimum eft nihil inuocandum eflè, quod non eft natura Deus 8^ omnipotens, iuxta diótum, Dominum um tuum adorabis 8d ei fbli ièruies,amp; Inuocatio abièntis tribuit ei omnipoteit tiam,uidelicec audire amp;nbsp;iudicare corda, Quia folus Deus penitus uidet corda amp;nbsp;difternit Hypocrifin à uera inuocatione, l,Paral,28,Omnia corda fcrutatur Dominus, amp;nbsp;uniuerlàs mentium cogita tiones intelligit.

Affirmât autem tota fcriptura Prophetica Sf Apoftolica Mefiiamin* uocandum effe, Pfalm, 4 y, Quoniam ipièeft Deus tuus, 8é adorabis eum,S^ Pfalm, '72. Deprecabuntur coram ipfb lemper,amp; Gen, 48. Ipiè lacob inuocat eu dicens:Dcus Abraham5amp; angelus qui eripuit me de cunÂis malis,bencdH cat his pueris,amp;: Matth, ii. dicit, Venite ad me omnes qui laboratis amp;nbsp;onera« ti eftis amp;nbsp;ego reficiam uos. Et 2, Thef, 2, Ipfe Dominus nofter lefus Chriftu’ amp;nbsp;Deus amp;nbsp;Pater nofter, qui dilexit nos amp;nbsp;dédit confolationem æternam fpem bonam,in gratia confirmer uos. Ergo fateri necefle eft, quod Meffias ft non tantum homo,ièd quod fit Aoy©gt;,de quo dicitur: Verbum caro falt;fïum eft amp;nbsp;fit ult;2zsa/gt;Sjy©^, non euanefcens, Hæc in quotidiana inuocatione cogitanda funt,amp; ftatuendum eft uerè afpici amp;nbsp;exaudiri gemitus cordium noftrorum ab hoc ipib Meflia ad Ecclefiam miflo, qui immediate uult euftos efle Ecclefiefte, ficut inquit : Nemo rapiet oues meas de manibus meis,

Teßitttonid dt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde addantur teftimonia quæ de diuinitate filfj loquuntur, utÏohan.

I, Deus erat Verbum, Et cùm Paulus ad ColoiTenlès de perfonaChriftÜn-* quitzOmnia per eùfadta efle,amp;confiftere pereù omnia,Fatendum eft in Chrb fto non tantùm efte humanâ naturam,lêd amp;nbsp;diuinanijamp;f uerbum non eflècuai’ nefcentem iermonem, fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod manet in perlona Chrifti, Sicut ipft

teftatur Iohannis 8. Antequam Abraham natus eft,egofüm, Item, Siuiderfi tis Filium hominis afcendentem ubi erat prius. Item, Glorifica me Pater ea

Hue pertinent omnia dida de omnipotentia Chrifti,Iohannis i o» Ego di(Îlt;lt; de omni uitam æternam do eis. lohan.y.Pater meus uilt;^ modo operatur ego operon Quæ ille facit Filius ßmiliter facit, Irem, Sicut Pater exuicitat mortuos S)C uia uificat, fic amp;nbsp;Filius quos uult uiuificat. Quid iïmplicius amp;nbsp;planius dici poi^ teft. Cogita autem,quantum référât firmiffîme ftatuere, quod natura Deus iè demiièrit, ut noftræ naturae maffam alTumeret, 8^ fieret Redemtor* Sæpè igi^s tur cogitentur haec teftimonia, ÔCad confirmationem amp;rad confolationem* Matth. 18. Vbtcunep funt duo aut tres congregati in nomine meojbi fiim in medio eorum. Sunt autem propria naturæ diuinæ, ubi^ adeife^exaudire, amp;nbsp;opitulari ubiqj. Quid dulcius cogirari poteft, quàm hunc Redemtorem,qui proteuidimafaduseft,nuncquoqueadefle cuftodemtuum, amp;geftatorcm, Sicut in Efaia inquit : Ego geftabo uos, ficut paftores agnos recens editos in gremio fuo geftant«

Ideó Paulus inquit î Habitat in Chrifto plenitudo diuinitatis corporali# DediHoVduli, ter. Hie duo funt diferimina quae fic interpretor. In airjs ßndis habitat Deus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lm»

feparabiliter, docens ÔC mouens eos, amp;nbsp;non toram lapientiam amp;nbsp;omnia dona Jiuin^tatLcor tribuitjfed in Chrifio habitat crw^a'àKwçdd eft ita,ut fint una peribna amp;nbsp;na? . turaaflumta,amp; fiht hæ duæ naturæ infeparabiliter iundæ in tora æternitatc. Nam ut nos dicimus nunc ufitato fermone perlona,fic Græci dixerunt o-w^ilt;x.Ec cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in peribna Chrifti fit eflentialiter Deus, ibi plenitudo eft potentiæ,

Primæ Corinth. I o. Paulus affirmât, Chriftum adfuifle populo lifael in TejUmonù deièrto.Bibebant ex fpiricuali comicanteeosperra,Petra autem erat Chriftus^ Hæcdiâa quæ affirmant ante aflumtionem naturæ humanæ adfuilTeEcclefi'æ^^^j”^ FiliumDei,maxime perlpicuè oftendunt'Koyofsvf^nsiijSMopefîe,ÔCdeclarantmifi tionem hunut,» fionemad Ecclefiam,amp; quôdfemper peripfum immediate collecta fit colli# future . gatur Ecclefia, quôd ideô hæc perfona airumièric naturam humanam, quia hæcipfa perfona adcolligendam Ecclefiam mifla eft. Notum fit igitur amp;nbsp;dub ciifimum ûidum Irenæi libro 3. cap. 2. ubi affirmât Xoyop elTc perlbnam 8c femlt; peradfuifie Ecclefiæ,etiam ante^aiïumfic humanam naturam, Verba Ireo næi hæc funt: Oftenib manifeftè, quod hunc,qui à principio xôy©-' fuit apud Drum, per quem omnia fada funr,qui amp;nbsp;lemper aderat humano generi,nouift lîmis temporibus lècundum præfinitum tempus à pâtre, unitum lùo plafinati, paffibilem hominem fadum mifit.

Sint igitur in confpedu teftimônia,quæ affirmant,iêmpcr adfuilTe Eccle fiæFiîium. Fit enim inuocatio ardentior,cùm hoc officium Filrj hanc fami^ liaritatem nobiieum cogicamus, quôd fit milTus, ut femper colligat Ecclefiam, feruetminifteriumEuangeln, fit: effi'cax coQitationeEuanoelmficucdicitur: Euangelium eft potentia Dei ad falutem omni credenti. Item Chriftus eft no#! DcdiüoPduU, bis fadus à Deo fapientia,iufticia,fandificatio 8C redemtio,

credencibusoftenditpatrcm, IVSTICIA eft,quiaproptereumdantur remifli'o pcccatorum amp;nbsp;recondliatjo,qua coram Deoiufti id eft, accepri fult; mus* Eft amp;nbsp;SANCTIFICATIO, quia per eum immediate noua lux in mentibus accenditur,8^ oftenditur uoluntas Patris, amp;nbsp;datur Spiritus fanâus. Eft 8c R E D E M. TIO, id eft liberator, per quem redemta eft Ecclefia, li* beratur à morte æterna, amp;: donatur gloria uita æterna. Eft autem amp;nbsp;hæcdc^ fcriptio effeftuum Chrifti teftimoniumjquôd fit omnipotens* Ac pertinentdi (fta de miftione ante aflumtioncm humanæ naturæ ad banc propofitionem.ui^ delicet, Abraham uidit diem meum amp;lætatus eft. Itcm,Antequam Abraham natus eft ego fum. Item^oUj ctpxài o2l xaxw v/xïp.îtemjFilius qui eft in finu Patris ipfe enarrauit nobis. Item, Ex plenitudine eins nos omnes accepimus, inquit Baptifta,Omnes Patres amp;nbsp;Prophetas accepifle Euangelium Sc uiuifîcationem ÔC iufticiam ad uitam æternam, dantc hoc Filio propter eum.

Valdè confirmant piam mentem cogitantem de diuinitate in Filio Ddj dicfta quæ loquuntur depræièntiaeius in Ecclefia ante natiuitatem ex uirgi^ ne. Simul autem cogitetur de omnipotcntia,qua amp;nbsp;tune fuit effîcax,amp;f eodem modo elRcax eft in Ecclefia poft alfumtam humanam naturam. Nam amp;nbsp;hæc Di(fîlt;rff ^1(^3 (Je omnipotentia funt teftimonia diuinitatis.NominaturChriftus caput wpofmtM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ephef. i. Dédit eum caput fuper omnia Ecclefiæ,quæ eft corpus eius

integrum,pcrficientis omnia in omnibus. Exprefle autem fatentur feriptorea lib.j. fententiarum diftindionei j. Nomen capitis tribui roti perlônæ,ô^31^ as additis proprietatib.competere ei fecundum humanam naturamjaliàsfecu^ dumdiuinam.

chrifttn quo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft caput effi'cacia, perfe(ftione,merito ordine. Primfim efficacia,qui2

twdoßt caput perlbna proprie mifla eft,ut immediate per cam æternus Pater colligat ft Primumeffi: clefiam. Hsec perlbna initio profert Euangelium, per eum immediate Adam cacin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)C Eua uiuificantur : Adeft Ecclefiæ, earn immediate uiuificat, fuftentat,amp;

feruat. nbsp;nbsp;Per eum Noæ in area, populus in mari rubro, tres uiri in flammisj

amp; in fumma uniuerfa Ecclefia immediate per hanc perlonam ieruatur : Sicim quit Paulus in Ephefijs. Perficere eum omnia in omnibus,amp; fuprà diâum eft Ego uitam æternam do cis. Item, Quos Pater uiuificat,hos amp;nbsp;Filius uiuificat. Hæc elFicacia eft capitis præfentis in Ecclefia,ftcundum diuinam naturam.

Quan^ autem aliquæ adliones, uiuificare aut refufcitarc mortuOs com* petuntChrifto fecundum naturam diuinam : tarnen adiones dicuntureffeto* tius perfonæ communicatione Idiomatum, ut dicimus homo numerat, etiamft tantùm mente numerat. Fiunt iam hæ adiones in natura aflumta,amp; ideo fi* unt, quia decretum de illo mirando fccdere fadum eft, uidelicet de Filio mit* tendo adafTumendam humanam naturam. Et fiunt aefiiones multæminifterio aflùmtæ naturæ, ut cùm iudicabit Filius refufeitatos uifibilitcr, indicium uerc crit potentiæ diuinæ, fed mfnifterio naturæ affumtæjficut inquit: Omne iudi* cium dédit Filio.Eft autem amp;nbsp;fua effi'cacia naturæ affumtæ, quæ antecellitom* nibus creaturis potentia,depellit diabolos, protegit Ecclefiam, multa po” tenter agit, quæ capiti congruunt.

Secundo per: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secuiidô Chhftus eft caput perfe(ftione,non foliîm iuxra dininam natu*

feilione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ram,ftd

tametÏam humanam, quia Sc Humana natura in Cfirifto anteceHit ^pien# tii 3é iufticia omnibus angelis amp;nbsp;hominibus.

Terno eft caput meritojuxta humanam naturam. Qina cùm perfeélif» ßmaobcdientiamerueritEcclefiacRedcmtionemjiuftum efteum fuperiorem effe uniuerià Ecclefîa»

Quarto ordine iuxta miflîonem, ficut Iohannes inquit:Prior me eftjquia ci^tirtà ordi» primum hæc iècunda perfona propter decretum de aflumenda humana natu^« raadEccIeiïam mifla eft. Dignitas autcm et[î fumma eft, propter has caufàs quasrccitaui, effîcaciam, perfedionem, Meritum Sgt;C ordinem t Tarnen perle cft digniffîma perfona^ propter naturam diuinam, ÔC propter affumtæ naturaî Excellentiam,

Hæ cauiæ omnes cogitentur, cùm Paulus nominal Chriftum caput. Ex^ preße autem dicit : Perficiens omnia in omnibus, quod intelligatur ßcut hoc di(ftum,Ego fum uitis uos palmites : Sine me nihil poteftis facere,icilicet ßilus# tare.Etfi rota diuinitas colligit Eccleßam Sc eft in ea effi'cax: tarnen per Filium mißum ad Ecclefia hæc immediate fiunt,amp;: fiùt uoce Euangelij : Et uerü eft di^ ^turEKlel^ Óum, Filius agit per fe, ftd non à ft. Ideodicit, Sedet ad dexteram æterni Pa# trisjdans dona hominibus. Hæc dona dantur à Pâtre, Filio amp;nbsp;Spiritu fancfto, Et tarnen immediate dantur per Filium. Sic amp;nbsp;Pialmus loquitur ; Dixit Do# minus Domino meo,fede à dextris meis. nbsp;nbsp;Etfi tota diuinitas colligit Eccle#

ßam, tarnen Pfalmus tribuit hoc Filio,quia per ipfum hoc fit immediate mift fum,ut proférât Euangelium cx finu æterni Patris, et fit Redemtor faluator Eccicfiæ,

Ä Diungantur ÔC teftimonia ex Prophetis î apud quos hoc cominune fern# quot;^perinconfpedu fit, quôd uniuerfaliter docent Prophetæ,Meflîam inuoeâ# exueteri tL dum eße. Nihil autem inuocandum eft,quod non eft natura Deus. Item: quôd fldmento. uniuerfaliter docent Prophetæ, Meftîam reddere iufticiam amp;nbsp;uitam gternam, quodeftnaturæomnipotentis. Et quia ante naturæ humanæ aftùmtionemj cum Patribus Prophetis loquitur, tribuuntur ei propderates diuinæ, fa# tntofar à teri neceife eft, quôd Meftîas fit Deus. Iacob inquit : Benedicat Deus his pue# ris,8^ ângdus qui liberauit me cx omnibus malis. Vbi non dubium eft, nomi# ,i^^ûrai[unt nari angclum Filium milTum ad Ecclefiam,qui ftmper fuit amp;nbsp;eft euftos fug Ec# teflimonia clefiæ,amp; proprietäres ftint diuinæ naturæ, liberare cx cuneftis malis, à peccato nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dm.

à morte 8C à furoribus Diabolorum, item reftituere iufticiam uitam æter# nam. Loquitur Daniel cum Domino quem nominal Palmoni, id eft, mirifi# cum,uidelicet mirandis modis colligentcm amp;nbsp;ftruantem Ecclefiam, nbsp;nbsp;mor#

ftendens ft ci in Petra. Exodi 3 3» amp;nbsp;Filius qui ibi exprelfè inquit: Voca# bor in nomine Domini coram te: Et cùm inquit,Pofteriora mca uidcbis,figni ficathancperfonamaflùmta natura humana infinciftius politiæ cernendam eße. Quare amp;nbsp;ueteres iapienter illud Pauli: Lex eft data in manu Mediatoris, intellexerunt de Filio. In manu Mediatoris,fcilicet Filij, ficut alFirmat Paulus ' nbsp;nbsp;,

lehouah. Hieremîæ 3 3* Et hoc eft nomen quod uocabunt cum IE H O V A iuftu cia noftra: ubi Propheta exprefle nominal Meflîâ lehouah, quod nomen nuß quam creatuhs tribuitun Etfi autem ludæi aftutè eludunt:tamen manifcftaeft refutatio,cùm ait,Vocabunt eum lehoua, id eft,inuocabunt* Eft autem amp;nbsp;ipfa Inuocatio teftimonium diuinitatis, amp;nbsp;ah fic inuocandum eftè, ut fateamur hoc germen Dauid quod eft lehouah, efle iufticiam noftram, id eft, uiuificatorem iuftificatorem, tollentem peccatum, reddentem iufticiam 8d uitam ætcr* nam, Hæc eft proprietas diuinæ potentiaojnec tribui poteft creaturis.

EwwMWKft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Efàiæ 7^7ocabitur nomen eius Emmanuel, id eft, nobifcum Deus,Ncc

ualet elufio ludaica de uocabulo, quia additur proprietas naturæ omnipotent tis, Pater uitæ perpetuæ,Dare enim uitam æternam eft naturæ omnipotcntis: Sic inquit ipfe Dominus : Ego uitam æternam do eis. Eft autem in hoc dido ' nbsp;Eiàiæ, amp;nbsp;in appellatione Emmanuel confiderandum teftimonium de miffione

Filrj ad EcGlefiam,quôd uidelicet propter hanc peribnam recipiamur, Se quod per earn immediate colligatur Ecclefia, quod hæc perfona immediate fit cut ftos caput Ecclefiæ,quôd Temper ei adeft,eam feruat geftat,

Mich, S’ Egrefliones eius ante dies mundi, Hoc teftimonium et/îbrcue eftjtamen aftirmat Mefliam fuifte ante creationem mundi. Eft igitur ætcrnuJ amp;nbsp;Deus, Quare norunt eum patres ab initio, amp;nbsp;adeftc eum Ecclefiæ ïciuc^ runt,amp;: eum inuocauerunt,uc apparet in prccatione lacob fuprà recitata.

Pftlmus 45. Et concupiftet rex decoremtuum,quia ipfe eft Deus tuiis, adorabis eum, Hie amp;nbsp;adoratio amp;nbsp;proprietas compctit naturæ omnipo* tend. Et dulcis confblatio eft, cum Ecclefiæ fpecies propter infirmitatem, crucem, Si. fcandala uideatur deformis efle: tarnen Plàlm, inquit,Hunc regem deleótari pulcritudine EccIefiæ.Rex concupiicet deeorem tuum.Eft enim pub era coram ipfo,quia non eft Idolatrica, led retinet Euangelium, agnofcitamp;int uocat uerum Deum fine Idolatria, amp;nbsp;huic uero Deo delponlata eft fide, eft domicilium Si templum Dei, Cùm igitur in ea fit lux,uidelicet uerus Deus agnitio ueri Dei, eft pulcra, etiamfi in hac mortali natura adhuc fijnt reliquiae peccati Si multiplicia uulnera Si fcandala Ecclefiam Iacerant,Hanc confolatfi onem deformitati noftræ opponamus,amp; letemur nos elfe in uera Ecclefia,quc coram Deo pulcra eft, non eft Idolatrica ut agmina Mahometiftarum, Papb ftarum, Anabaptiftarum,amp; muftorum fanaticorum,

Pfalm.72, dicit Mefliam fempiternum efle Si ftmper adorandum. Fuit nomen eiusfemper antelolem,8^benedicenturin eo omnesgentes, Item, Tb mebunteum donee erunt Sol Luna, Item, Adorabunt eum omnesRfg^^s. Hie Pfalmus affirmât Mefliam æternum efle,item adorandum efle, Hæ lunt proprietates Dei, Si intelligitur adoratio, non de externo geftu corporis tarn tùm,qui exhibetur prelenti regi more poIitico,Sed de adoratione naturæ qua non cernimus oculis corporalibus, â qua petimus bona quæ non poflunt dart â creaturis, quam confitemur dare uicam,iufticiam Si falutem. Etin hocipfu Plalmo fic declaratur adoratio, quia affirmât hunc Regem tribuere bona, quæ creaturæ dare non pofTunc, Eripiet Pauperem cui non eft adiutor, dicit takm efle opitulatorem,qui defertos ab omnibus creaturis leruat, ut feruanturAda Si Eua deftrti ab omnibus creaturis,

^^onßo ad quondam ar^menta, pOftqUiim autcm cernsSd illuftribus teftimonrjs uera dodrinade Chrifto confirmata eft, tenendæ (une ctiam perfpicuæ refponnoncs ad ea quæ con» iraueriracem oppohuntur : Ac maxifnè fpeciofâ obiecli’o edi

Xatura diuina non patiturj non montur^ Christus eït mortuuSf Er^o non eil Deus,

Refponfio ad minorem ucra 5^ ncceflaria eft* Cbnftus mortüus eß fe^ cMßui tnati cundiim naturam huitianam, ficuc Petrusinquit, Chriftum paflum eiïè carne, Irenæus piè crudité dicit pag. ï 8 y* Chriftum crucifixum amp;nbsp;mortuum eft nAturam. fe requiefeentt uerbö, ut Crucifigi nbsp;nbsp;mori poftet, id eft, natura diuina non eft

qiiidem lacerata äut mortüa, ftd quieuit, ceflit iræ æterni patris aduerius pec* catum generis hLimani,non eft uia fua potentia, non exeruit fuas uires, ÖC uolu^ ithancobedientiam 8chumilitatem,quaquidemmaiorem humilitatem often dit erga æternum pattern, quam ulla alia creatura. Huius folutionis hic fons cftjCÙm in Chrifto fint duæ naturæ, quædam propria uni naturæ non impedi^ Proprix uni unt, quo minus amp;nbsp;altera natura adfit, ut proprium eft humanæ naturæ, edere, dormire,cfurire,fitire,Hec non impediunt,quó minus adfit diuina natura,quia mmus altera naturæ retinêt fuas proprietates: Sic lacerari membra,pati,mori,propria iunt humanænaturæ, nee impediunt quo minus adfit diuina natura, ficut exprefte didum eftjEgo habeo poteftatem ponere animam et rurfus earn fumerc:Nam amp;nbsp;fic aflumfit humanam naturam,amp; fic induit infirmitatem,ut non maneret in morte. Hane perfona uoluit æternus pater eiTe ui(ftimam,amp;S quieftente uerbo morffecundum earn naturam quæ mori poterat : Sed uoluit eum non manerc in morte. Ideô inquit Athanafius pag. 2 8, Corpus affumfit quod mori poiTet, quia morte placanda erat ira æterni patris. Manere autem in morte fuit imlt; poifibile propter unitam naturam diuinam, quæ mori non poterat. Tenean^î tur autem hoc loco modi loquendi in Ecclefia,bonoiudicio diftinâi.Hæc pro* pofitio non eft recepta in Ecclcfia, Natura diuina moritur, Quia in abftratfto natura fecundum fe confidèratur, non comprehenditur perfona. Et uetuftas tarn feuere cuftodiuit hunc modum loquendi, ut dccretum extet inter cæteras optimas iententias, in libro ÿ. Tripartitæ hiftoriæ: Si quis dicit, quod in paft hone crucis dolorem iuftinuerit filius Dei diuinitate,0d non carne amp;nbsp;anima ra* tionali quam aflumfit in ierui forma, ut dixit fanda icriptura,anathema fitt ti tÎç utth, 'oIlTTctöft TTS) saupa ocTuvk/j xnrifxevtp o i{oç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ou lt;rapK.( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^oy/KH, TÎùi

WXaSsp 9U (PaAa wcûriÇ tiTrtp cty'ia. îxvaStp.« ts«. Sed hæ propofitiones de Chrifto receptæ funt: Chriftus mortuus eft,Deus mortuus eft,amp; dicuntur efte ueræ communicatione Idiomatum.

Eft autem communicatio Idiomatum figura loquendi in qua proprietas (^ôtnunicatie unius naturæ,tribuitur perfonæ in concreto propter unionem Hy poftaticam, utreeftè dicimus,homo numerat, quanquäm mente numerattantum. Nec in* telligatur communicatio Idion|atum,Phyfica confufio naturarum,fcd prüden* Comunicatio

Ingens djfïîmintudo eft harum propofinonum : Bapnfta patienteDcus patiturjuxta dicftum, Quicquid teciftis uni ex minimis meorum mihi fecifiis»' Et huius propofitionis: Chrifto patiente Deus patitur. Nam Baptifta patient te Deus patitur : hæc uera eft per /xsTacfopàp, fcilicet quia relatio, hoc eft, con^ temtus ad Deum pertinet,utcontumelia Legati pertinet ad Dominum, fciligt;» cet relatione feu cogitatione : Sed in hac propofitione Chrifto patiente Dtus patitur,non eft Metaphora,fed (ignifîcatur pcrfonæ unitas,uidelicer,quôtl hcc perfona patiens uerè fit DeuSjamp;^tamen non intclligatur Phyfica confufio natu# rarum. In hoc qui moritur eft natura diuinajèd hæc ad tempus quiefcif,amp; uuk iftam humilitatem,

Prodeftautem exempla intueri tradita in fcripturis. loan. 8. Ante^ A* braharn natus eft,ego fum. Hæc propofitio uera eft communicationeIdioina* turn, id eftj de perfona recftè fie dicitur, Etfi enim natura humana Chrifti non erat ante natum Abraham,tamen perfona eadem eft, quæ antè fuit,amp; de aftumfit humanam naturam. Et Zachar. 12. Videbunt me quem confixes runt. Filius inquit ie uulnerari, cum nondum naturam humanam aftuinfilîcr, fed propofitio uera eft communicatione Idiomatum, Sic Eià.43. Seruirc cifti in peccatis tuisjaborare in iniquitatibus cuis.

Tejlinumîdue Vtileeftetiam nofte diefta ueterum fcriptorum,quideformisloquendi terumdeJor. ccTta teftimonia tradere uoluerunt. Verba Hieronymi in expofitione fideia^

E)ama(umhæc func :Nos autem ita dicimusàDei hhofufceptum elle palhhi* abui ruiturù noitrum, UC Deus impalhbihs permanerer : Pallus elt enim Fihus De’ mchnjlo. cundtim illud quod pati potcraidcilicecfccundum fubflantiam aftùmta. Item morruus eft Dei Filius iecundum lcripturam iuxta id quod mon poterat.

Et Auguft. Plalm. 129. l\r illud quod homo erat mortuus eft Ocus,amp; per illud quod Deus erat, homo exuiciratus eft amp;” rclurrexit,

Ambrofius de incarnatione uerbi, Ergomoriebaturfecundum naturx noftra’ fulceptionem,amp; non moriebatur fccundum æternæ uitæ lubftantiam»

Cumi^ nemo Ul Eccleliafi’cfit locutus :Chriftus fecundum utramq5na* tutä mortuus eft, dihgentiäamp;f circüfpeótionem Ecclefiçuetcris nos quocpimi^ tcmur,ac fciamuseos ufos elfe particula, fecundum,tan^difiun(ftiua . ChrP itus mortuus eft fecundum humanam naturam. Hic non fit diuulfio pcrfonæi iedfua cuicpnaturæ proprietas attribuitur, ficut particula Secundum ufuseft Paulus Rom.l. Nato ex femine Dauid fecundum carnem. Ex Ad, 2. dicitit-Secundum carnem refurgere Chriftum.

J „ Retinenda eft ipitur perfonæ unitas tarnen non func confundendae perfonæunb n^turæ. INeltorius auccm non retinuit unitatem pcrlonæ ncganshancprogt; tM cr nofunt pofitionem de Chrifto: Deus eft palfus.Quia Icntiebacnp Ti.ôyop adeftè humanæ confnndend^ naturæperalfiftentiam, ucipfi loquebantur, id eft,iocietatem, ficucreueraadgt; fuie Heliæ uelËlaiæ. Huicimpiæimaginationi ncceftè luitaduerlàrfficurne^ cefl’e eft dilcerni Chriftum ab omnibus landis. In Chrifto fie func unitæ duæ naturæ, ut fine unum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, ut geftetur humana natura à xóya» Sic ut

fintinfeparabiles naturæ deinde in tota æternitate, ut natura humanaredi* gereturin nihilum,nifi fiegeftaretur. Vfi func hac fimilitudine Athanafius,Cy rillus èé liiftinus: Sicut homo eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habens animam ÔC corpus, fie unum

c(ï\ilt;^sâ/jSjjop,'\6yQ^èi natura alfumta: Sed camen corredionem addidiclu* ftinus, quia exemplum nonprorfus congruic. Verba luftini hæc funt:

Xi C C L E S lA, Qindam fïc expKcarunt, cogitantes tanquam animæ corporis coniuncîlios» nem : etfî autem concinnum eft exemplum, tarnen non congruit per omnia, congruit tarnen fecundura aliquid, Græci Gc î TIViÇ /JUCV aiuj ïvuo-ip Wç4'’XHÇ'7r§CÇ lt;rwa P-a. VOHt/avTii^, ouTTUÇ ix.J'tJ^una.o'ip, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afp-ocT/op y£ to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« p.» vravra, t( ySp.

nae, ut non pofle uulnerari, non pofle mori, aliæ funt folius naturæ humanæ, Mejndturie poflè uulnerartmori 2c* Ex his fiunt propofitiones ueræ communicatione ldi« utriufy. oniatum, tarnen cauendum eft ne fiat confufîo naturarum,

Aliæ funt proprietates,quæ funt immediate perfonæ TCbriflus eft Me?« J' ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lA’ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» n ~ i I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eerfi/ite.

a’3tor,Ilt;edemtor,ôacerdos,Rex,SaIuator, Quia ratendum eft,quod Aoy©gt;' ues nmqnon tantùm ut hanc iuam maflam quam afiumièrat, fuftentaret,fed prof peer nos, uthæc peribna effet faluatrix, quæ habet multa offîcia,quorum exer* cet quædam immediate per humanam naturam, ut paflîonem, mortem, quælt;» dam per diuinam naturam,ut uiuificationem,

Chriftus eft iàcerdos benedicens, Benedicereautem non eft ibiius hu* manæ naturæ fed perfonæ,quia eft Sc orare pro nobis,8«: oftèrre pro nobis iu# am obedientiam,amp; remittere peccaca,amp; communicate fetè nobis,iuuare ui* uificare. Ac orat Filius pro Sandis à principio mundi, ut in Pfalmo dicitur : Poftulaà me 8d dabo tibi genres hæreditatem. Miftus eft ad Ecclcfiam,profelt;lt; rensEuangelium amp;nbsp;immediate colligens Ecclefiam.ldeo etiam filius propriè aifumit humanam naturam, quia ipfe immediate miftus eft ad Ecclefiam,

Et quanquam Viuificatio eft opus totius diuinitatis, tarnen fit hoc ordi^ vmißc^fia ne,Patremittente Filium, öd Filio dicente coniblationem,8d Spiritu iandto ac# cendente nouos motus. Qiiod uerö obqcitur,adiones ad extra communes efte tribus perfonis : Rede refpondetur, Seruata cuiuiq^ peribnæ propriecate,uel feruato ordine perfonarum» Vnde öd régula Auguftini cradita eft; Agit Fili* US non à fc, fed per fe»

Vfttata refponfio eft : Pattern maiorem efte Chrifto iecundum naturam „„ numanam,hgo concinniorem refponfionem efte iudico; Diicernere diuinita* „e lt;iuomodo tem mittentem à peribna raifta ad minifterium öd ad humiliationem. Pater/if 'mteüigtn» maior me eft,non quod ad eftentiam attinet : Sed quod ad hoc officium attis net, in quo ego ihm perfona mifta, paffura fine gloria,ftd Pater mittens glori* ficabit me.ka Pater maior eft,mittens fcilicet öd gIorificans;Loquitur enim ibi Dominus non de eftentia, fed de minifterio fuo.

Elonorans eß minor honoratOf Filius honorât Tatremj Er^o Fîltus minor eß Tatre.

324. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OSITlon ES E

nonoszs-obe^ tollunt æ^ualitatem eflennæ Si. porentiæ, fèd difti'nginint ordinem perfona^^ uerum eft, quod Filius in tota æcernitate magis honorât patrem,qua tern effintia^ct nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crearura,quia pcrfeâiflîmè nouit pattern, ficut inquit : Nemo nouit Pa*

Cediao PduU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didis declaretur fententia Pauli ad Philippenfes, Sic fitis affcdi,

non efira[gt;mä ficut 8^ Chtiftus lefus afFedus erat, qui cum eflet in forma Dei, non rapinan orktr^ftM. arbitratus eft efte æqualem Deo, fed feipium exinaniuit, formam ferui accipi* ens,8c geftu inuentus eft ut homo. Vetuftas formam interpretatur eifentiam amp;nbsp;potentiam diuinam,quafi dicat,qui cum effet natura Deus 8d potens,amp; pof* fet uiuificare naturam humanam, non rapinam arbitratus eft effe æqualê Deo, id eft,non rapuit æqualitatem Dei, id eft, non exeruit potentiam diuinain ex* tra uocationem, fed ad tempus quieuit, amp;nbsp;uoluit hanc humilitatem, qua hæc perfbna patri obediret,

Ac ftiendum eft uFtatam elfe, quæ amp;nbsp;apud Thucydide extat, ttfTTayH/j, id eft, duccre rapinam,pro rapere. Vtriqp dimicarunt de hocdidopi) Sc Ariani: Sed retineamus fimplicem interpretationem. Prior pars tcftawr Filium elfe natura Deumamp;potencem,cùm ait, in forma Dei, Secundapars de certo tempore humiliationis loquitur : Non rapuit æqualitatem Dei,id eftgt; non eft ufus fua potentia extra uocationem : deinde formam ferui nominatS^ naturam humanam proprietates naturæ humanæ,paffibilitatem,lætidani, dolores, mortalitatem fine peccato.

Tenenda eft etiam regula,quôd AÓyj^-'affumfèrit humanam naturann’n* pthurndnänd, tegram 80 incorruptam habentem omnes uires appetitiones naturæpi'O* furam integra prias amp;nbsp;ordinatas ; Item non uiciofam, fed tarnen paftîbilem fine peccatoamp; cr wcorrupta j^grtalem. Et has infi'rmitates affumfit uolens propter nos, ut fieret uidima* Sic Ebr. 4. dicitur; Non habemus pontificem,qui non poflit compati infirmi* tatibus noftris, fed tentatum per omnia fecundum fimilitudinem finepeccato» Etfi igitur Chriftus uidebat patrem amp;nbsp;beatus erat,tarnen ut uerè efurrjt fecuu* dum humanam naturam,ita uerè fine fimulationefenfit dolores in lacerationi* bus amp;nbsp;morte, fcilicetquiefcenteuerbo: Sicut inquit, Triftis eft anima mea ufcp ad mortem. Affumfit naturam humanam cum illis proprietatibus amp;ane dibus fine peccato.Ideo ad Philippenfes dicitur: Geftu inuentus eft uthomo, ubi intelligas proprietates humanac naturæ non fimulatas, appetitione$,air£* dus,læticiam amp;nbsp;dolorem,iram amp;nbsp;zelum, mortalitatem amp;fc.

1, Corinth.l^. Trader regnum Deo patri: Tune amp;nbsp;ipfè Filius fùbfjdctur patri,qui fubiecit ei omnia» Ex hoc dido ratiocinabantur Ariani, Filiumdft inæqualem patri. Cyrillus breuiter refpondet,fubiedio feu obedientia non tollitæquahtatem effentiæ amp;^potentiæ,fèdoftenditordinemperfbnarum,Ntc FîiïîK conpde- ^’fp^cet mihi hæc breuis refponfio, fed adiungo magis propriam.

randia quo ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Filius confiderandus eft dupliciter, quo ad oftîcia ut perfona niiffa,«d

ejjentidtn. quo ad effentiam diuinam,Nam ut perfona milfa,amp; affumens naturam huma* nam,colligensEccicfîam Sdregnum minifterio Euangelfj, ôèutrexamp;caput Ecclefiæ, fubijcit fè æterno patri, trader regnum Deo Patri, id eft, ad* ducet Ecclefiam in confpedum patris.

Reg««gt;« clm, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regnum æternum Chrifti,ficut dicitur: Regni cius no

critfinis: tarnen modus difFertinhacuita amp;CpoAhancuitam. Modus in hae uita eft propriè hanc perfonam Chrifti miffam efle ad coUigendam Ecclefiam minifterio EuangelrjJn hac miffione diuinicas eft efficax in minifterio imme^ diatè per Filium, qui eft caput ornnia in omnibus perfîciens, intercedens pro Ecclefia,feruansEcciefiam amp;rniniftenum J ficutfcriptum eft, Seder ad dex^ ‘ teram Patris dans dona hominibus. Item Ecce ego uobifcum fum omnibus diebusad confummationem feculi*

Alter modus regni eft in uita æterna, in qua non erit regnum per mini^ Regtiuwchri» fterium Euangeltj, fed Deus immediate erit omnia in omnibus beatis immc^ ß‘ diatè communicabit iè eis^ nbsp;nbsp;fuam Iapientiam,iufticiam Sx!: læticiam, S)C agno^

fctntcum bcari à. facie ad faciem, ut i. Corinth, 4, dicitur. Cùm hæc periôna quæeft Chriftus fît rex Ecclefiæ, Deus amp;nbsp;homo, in quantum rex, erit fub Pa* tre feu mittente diuinitate,quia hoc agnofci oportet, quod hoc regnum fit à di* uinitate, quod per Fih'um rurlus ad Deum tanquam ad caput adiundti ftmus, ficut ad Ephefios dicitur : Deo placuit cunda redigere in unurn caput. Ita de officiodicirur in quantum rex oftendet luam fubiecFionem amp;nbsp;copulationem cum Patre,amp; trader regnum, id eft, adducet Ecclefiam ad caput, ut ita diuini* tas immediate regnet,non in minifterio*

Multa funt amp;nbsp;alia dicfta, quæ dextre explicantur hac diftindlione, quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ«

loquantur, non de eflentia, fed de officio, ut Matth. 20. Sedere ad dexteram meamamp;finiftram, non eft meum dare uobis,fcilicec in hoc officio quo nunc loquuntur. fungor, miftus ad hanc obedientiam in docendo amp;nbsp;in patiendo.Alibi uero di* cit : Omnia mihi tradira funt à Patre. Item, Omnia mea rua funt, Sgt;C tua omnia mea funt. Vtamur hac diftindione amp;nbsp;in hoc dido Marei I}. De die illo uel horajuemo feit, neqj angeli in ccelo, neep Filius,nifi Pater.Non Filius,fcilicet, quatenus ad hoc ofticium docendi Euangelij in hac uita milTus eft : ad id ofiî* cium pertinet alfeuerarCj quod fit futurum indicium refufeitatis mortuis, fed diem amp;:horamprædicere,ad hoc officium non pertinet*

Magna fuit conrentio de hoc dido, Hæc eft uita æterna, ut cognoftant te folum uerum Deum, quem mififti lefum effe Chriftum* Hoc explicant alfj Grammatice hoc modo, ut faciant copulatiuam in fubiedo. Hæc eft uita æterna, ut agnoftant te, amp;nbsp;Chriftum lefum elfe folum uerum Deum : Ego fic refpondeo,diftingui ofticia. In priore parte diuinitatem intelligit diuinitatem mittentem,ubi tres peribnæ intelligendæ funt: Secunda pars difeernit office urn perfonæ milfæ, quæ eft Deus amp;nbsp;homo, à diuinitate mittente* Vult enim hoc dicere. In Ecclefia has duas dodrinas neceftarias efle, Icilicet dodrinam, quis fit uerus Deus : Et dodrinam, quis fit Mefli'as, amp;nbsp;quæ fint eins beneficia, amp;nbsp;quomodo accipienda fint.

Primùm affirmât hunc uerum Deum eflè,quimifithuncMeftïam. HiC intelligitur diuinitas mittens Filium, amp;nbsp;intelliguntur tres perfonæ* Deinde difcernit perfonam miftam, patientem, relurgentem, quæ eft mediatrix, à di* uinitate mittente. Has duas dodrinas teneri amp;nbsp;coniungi necelTe eft, utraep opponenda eft Ethnicis amp;nbsp;alrjs, qui aberrant â uero Deo, funt blalphemi ad* uerfus Ghriftum. Illi inquitnon norunt uerum Deum, quia negant hunc eflè Deum,qui mifit Filium , negant hanc perfonam palTam amp;nbsp;reiulcitatam elfe Chriftum, ut hæc omnia Mahometiftæ negant.

Nos autem in inuocatione alloquamur hune uerum Deum, qui le pâte* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecit.

fecitj mifla hac perfona, crudfixa Sgt;C refufcitata, èC hunc Chriftum intueamur, ficur ipfc inquic : Qui me uidet,uidet 0lt;^ Patrem,id eft, omnes aberrant à Deo, qui non fic eum agnoicuntjhunc eflè uerum Deum, qui mißt banc perfonam paflam amp;nbsp;refufcitatam.

Diâtim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quare didum illud in lohanne, Hæc ed uita æterna Sgt;Cc^ inrelligatur diP

ejïuita.etcrnd cemere mittentemdiuiniratem amp;perfonam miflam,inde non fequitur,in difcernit diuu perfona mifla non eflcduas nacuras, Hac igicur Grammatica Syntaxi utor, æterna, ut cognofcant te fblum uerum Deum efle, te fcilicet mitlt; foMtum-ilfam, tentem, ÓC huncleium quem mififti efTe MefTiam, Mediatorem, Redemtoré, Saluatorem, colligentem Ecclefiam,

A Pud Naziànzenum in fine fècundæ orationis de filio Dei extat breuis dw AppeUitiones '^claratio appellationum, Filius unigcnitus dicitur, ut difcernantur à Chri* F//^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fió Fil ij adoptionis, V nicus autem eft Filius Unigenitus, qui eft de effentia Pa*

tris, Deus de Deo, Lumen de Lumine, Sed homines renati nominanturfilij adoptionis, quia propter unigenitum diliguntur, qui fadus eft frater nofter affumta humana natura, ut nos uiciflîm efticeremur fratres ipfius , uidelket participes diuinæ naturæ. Et tarnen alia eft eflèntiacreata hominis, alia eft diuinitatis effentia, quæ feparabiliter eft in renatis qui funt templa Def ¥iîiiM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dicitur a o r o x æterni Patris, Hoc declarat uetuftas, fic, ut tantiim re‘

hominibus rejpe it patrn Çrcogitätione forfnatur, quod eft imago rei cogitatæ, ut cum homo colt;lt; gitat amicum, ilia cogitatione mox format imaginem eius : Sic aiunt Patrem, qui fefe perfedè in cell igit, gignere imaginem fuam feu eloqui uerbum, quod eft ipfius integra amp;nbsp;fubftantialis imago» Differunt enim imagines in creatu* ris ab hac imagine in diuinitate, quia imagines in creaturis funt umbræ eua* nefcentes: Sed Filius æterni Patris eft imago fubfiftens,uiua integra, amp;nbsp;ma* nens o/j.oia-ioQ patri,de cflentia patris,

Hæc declaratio rede fumitur ex uocabulo imaginis. Sed adiungo did gt;óyop refpedu noftri, quia eft perfona quam æternus pater immediate mittiiad Ecclefiam, quæ profert Euangelium ex flnu æterni Patris, amp;nbsp;nos alloquicur, ferUat minifterium Euangelij, colligit Ecclefiam,amp; immediate eft in eaelRcax uoceEuangelrj oftendenspatrem.ldeoamp; hæc eadem perfbna, quia miflaeft ad Ecclefiam,afrumit humanam naturam : Ad hanc interpretatione Trtpi'-npT^«)'« congruitdidum, Filius qui eft in flnu patris ipfe cnarrauit nobis. Item,Ego fum qui ab initio uobifcum loquor. Et i, lohan, i, dicitur : Quod uidimus, quod manus noftræ contredauerunt de uerbo uitæ, Ibi nominatur Filius Vcf

V ocabulum IMAGO extat in Epiftola ad Ebræos, ubi dicitur, Filius per quem fecula feciceft fplendorlucis nbsp;nbsp;imago fubftantiæ'æterni Patris.Hic

FILII © EL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;527

locus de diui'na natura in Chrifto eft teftimonium. Quia exprelîè dicitur, mundum per hunc Filium conditum eile, amp;nbsp;per eum conferuari. Non eftau« tem conditus mundus per humanam naturam, fuit igicur natura conditrix 8^ conferuatrix mundi, quæ poftea eft in Chrifto nato ex uirgine, Si. hanc nomi* nat fplendorem gloriæjd eft, lucis paternæ : ficut Symbolum inquic: Lumen de Lumine« Ac ßgnificantius hocgræcè dicicur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft/ulgor à Luce,

amp; eft imago iubftantiæ,quia ut mens in homine format imagines cogitatione, ftc Pater fefe intuens, cum ftfe perfecfte intelligat, gignit imagincm iuam, quæ guidcm eii imago non euanefcens fed iubfiftens, quæ eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Patri»

Declarariautemimago perillapoteft,quodFilius Ftfulgor oftendens Patrem, id eft, peribna loquens, ftu uerbum oftendens, quæ Ft Parris fapien^ tia,iufticia,Iibertas, iraaduerfus peccatum, amp;^miiericordiaergacredentes promiiFoni,amp; hæc peribna loquens, ieu hoc uerbum, in quo fulgetfapientfa lt;nbsp;bciufticia Fmilis patri, fplendet in tota natura afTumta. Ira Filius Deusôlt;: ho«« mo nominatur imago æterni patris ad ColoiTenfes Si Philippenfes, ubi dicilt;* tur, Qui cum effet in forma Dei, formam ferui accepit, id eft, cum eftbepo^ ; tens, fapiens,iuftus,forcis,Fcut pater, tarnen non exeruit fuam potentiam Sic^ • Et2. Corinth. 5. dicitur : Nos retedta facie gloriam Dei intuentes, id eft, Vers* bum lucens in nobis, in quoin conuerFone cernimus Deum ÔCpræièntiam eins, cernimus iram aduerfus peccatum,quam ratio non Fc cernit : cernimus Sd mifericordiam Dei præfentis reuelatam in Euangelio,ac cernentes uerbum ' lucens in nobis, transformamur ad imaginem illam, id eft, efficimur Fmiles uerbo lucenti in nobis, à gloria in gloriam, id eft, luce Filrj ad agnitionem ars» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

terni Patris,Sihæcfiunt Spiritu ianefto Fmulmutante corda, Si nouas flams* mas in cordibus accendente. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Addamus Si diftum Pauli I. Corinth. I. IhChriftoqui faeftus eft nobis fapientiaàDeo,Iufticia Sandifleatio amp;nbsp;Rederntio, InteHigo perfonam Chrifti Deum amp;: hominem. Si tsimcn effedus alrj funt immediate naturæ di* uina?,alrj funt totius perfonæ Dei Si hominis immediate»

Chhftus eft nobis fapientia. Si quia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;initio protulit Euangelium ex chrifluseH

Fnu æterni Patris : Si quia ipfe in mentibus lucem accendic uoce Euangelq, Fs* nobisftpien» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

cueinquic. Ego fum uitis uos palmites. Si quia hæc peribna Chriftus Deus Si homo uifibilirer docet Euangelium, Si de eo edit teftimonia, nec Deus uerè agnofeiturniF per Euangelium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

IVSTICIA. Prius nominatiufticiam,poftealandiFcationem.In* telligatur ergo pn'mùm iufticia Chrifti, ipFus obedientia qua nos ueftit Si te# git. C H R1S T V S eft nobis iufticia,id eft, ipFus obedientia eft ilia res,pro3! pterquam habemus reconciliationem Si acceptationem in hac uita.

Simul autem eft efficax,amp; erit conlummata in nobis iufticia in uita æter* rgt;a,quandoerimuseiFmiles,ideft,Fcabcotransformati, utFtin nobis lux, quæeftuera agnitio Dei, congruens cum noticia in Filio Dei. Hunc effedum tio, nominatfandificationem. Simpliciffimè enim Fgnificat fandum ,ipfum De* um,amp;resquibusfeDeus communicat, uel dedicatas uFbus Dei, uthomo conuerfus ad Deum uerè templum Dei landum dicicur, quia in eo Deus ha* bitatutinlefaia Sclohannedicitur» Templumfaxeum amp;uala dicuntur fan*

cbriftM Rcdcmtio. Qui'a hæc perfona Chriftus Deus amp;nbsp;homo efl: prccium pro «ob« redenH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam Redemtor fignificac non idem fîmplicicer quod liberator, fed lîlt;

gnificat perfoluentem precium feu xvTa. Inde enim componicur uocabulum Græcum, quo Paulus ufus eft* lam cogita quàm dulcis lententia fit illud Pauli didum,ÔCquàm fuaues confolationcs nobis proponat, ideo attexic, qui glolt; riatur, in Domino glorietur* Cum expauefcunt corda mole Sc magnitudinc peccatorum. Cogita Dominum lefum Chriftum tuam iufticiam efte, id eft^oP ferre fuamobedientiam pro te, qua places credens in Chriftum , etiamfies fordida maffa^fimilis abortiuo, nbsp;nbsp;nbsp;idem uult elfe effi'cax in te, etiamfifumuJ

Gloriamur ergoj'd eft,iudicamus nos habere bona leu gJoriam ^fcilicei non bona naturae noftræ:Sed obedientiam Filq Dei, quæ eft redemtio noftraj éC precium pro nobis, amp;nbsp;eft iufticia propter quam nos accept! lumus fide, qua amp;nbsp;iple Chriftus uiuificat corda, amp;nbsp;dat nobis de luo Spiritu , ut inquit lohan*

chriflut Def Nominat etiam Paulus in eodem capitc ad Corinthios, Chriftum Dei potfzifw. potentiam, quod ibi certiim eft dici de potentia faluationis. Hoc ideo rnone# I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rineceffeeftjUt refutentur blafphemisc Thammcri , quiconfufionemfàcit

Ethnicorum di. Ecclefia?,ncc dilcernit Euangelium à noticia haturali, Et hoc mododiuerfa loca Pauli confideremus.

Tfeawmt lt;lt;r Rom. I. Potentia Dei fuit nota Ethnicis ex operibus creationis* ^Eriftus eft potentia Dei, Ergo Chriftus fuit notus Ethnicis amp;nbsp;ratio«*

* ni. Refpondendum eft. Nego confequentiam, amp;nbsp;ratio eft, quia funt quatuor termini. Ad Romanos dicitur, de potentia creationis, quam rationi aliquo modo notam efle fatendum eft. Quia ratio habet demonftrationes, quod hoc pulcerrimum mundi opificium non cafu confluxeritexDemccriti Atomisi Sed quod fit creatrix amp;conferuatrix mundi Mensimmenlæ làpicntiæamp; P®* tentiæ,uerax,cafta,iudex8Cc.Etluntcaulæmaximæ, quarc Deus etiam polî lapfumuelithanc noticiam de Deo amp;de Lege in natura humana reliquam cflc,fcilicet ut oftendat arguat peccatum, amp;nbsp;regat dilciplinam.

Quanquam autem aliquam generalem cognitionem ratio habet de una eflentia créante, definitionem Platonicam probat : Deus eft mens æterna cauûboni in natura: tarnen non nouit diftineftionemamp;:ordinemperfona^ rum*

Deinde in Minore ad Corinthios, Potentia fignifîcat potentiam falua^ tionis, amp;nbsp;in hac noticia comprehenditur diftindtio Patris amp;nbsp;Mediatoris, qui eft Filius Dei ad Ecclefiam miffus, qui alTumfit humanam naturam.ucfit propiciator, amp;nbsp;immediate fit eftîcax in colledlione Eccicfiæ ,iuxta diâum,Elt; go uitam æternam do eis. Item, Ego fum uitis uos palmites*

Hancdulciftimam fententiam de potentia làluationislæpèconfidere^ mus, ut nos in tanta infirmitate confolemur, feiamus Filium Dei propicia^ torcm effe potentem elfe, amp;nbsp;nos fuftentaturum elfe quanquam ualdè infirm mi iumusjiuxta didum : Virtus mea in infirmitate tua perlpicitur,

Chrißum Iefum,qui cft fidelis ei qui fecit eum. In hoc loco uerbum fcci't détord ^Cm ferunt Äriani ad fuam caulam,ratiocinantes inde quod xôyoç Cie cveacurajd ed^ fiderdtê nihilo faclus, Sed breuiflima firmifli'ma rcfponfïo eft : Loquicur tcxtus mumfacerdo» nondeeflcntia,fèd deofiacio.Nominibusautem officijrecflè additur uerbum fccit^quod fignificatjibera uoluntate ordinauit feu conftituic : Sicut uerbo co# eflfide^er^ ftituendi utitur Pfalmus 2» Ego autem conftitui te Regem meum, feu ordinär qui feat eum. ui certo ritu. Quare amp;nbsp;Petrus in Aólis fie loquicur, Sciât omnis domus Ifi'ael, quod Dominum amp;nbsp;Chriftum eum fecit Deus, ubi Sd nomen Chriftus ofîicq ^ppellatio eft.

Ac diligenter confiderandi funt modi loquendi, ubi de eflentia dicatur ^bi de officio, ubi propoficiones ueræ fint communicatione Idiomatum, quæ teceptæ fint, quæ non fint receptæ.

Vfitatæ ôô receptæ func hæ propofitiones in Ecclefia, 0 AÔyoç eft Deus,o ‘xóc ^fttntie er re^ cft homo. Chriftus eft Deus,Chriftus eft homo.Hæc reietfta eft prorfus cepta propofi fallafo AÔyQ^ed creaturæ, quia creatura intelligitur res fada ex nihilo. Etpropo fitio reieda eft : Chriftus eft creatura propter infidias. Qiiia Äriani earn fie in^» terpretabantur5 ut dicerent npT^óyop etiam nondumhumananaturaaifumta creaturam elfe, id eft, ièuuocemcreatammilfamadEcclefiamjièuperlbnam creatam ex nihilo, miflam ad Ecclefiam. Quanquam enim Ariani uideri uo^ luerunt aliud lèntire quàm Samoiàtenus iènfit, tarnen exiftimo eos idem uo1ult;î iflè,fed præftigijs uerborum offudiife populo caliginem,

Pofteriorcs addiderunt ueterum difputationibus nouas amp;nbsp;Ipinolàs ca* uillationes, quas prorlus omitti propter ambiguitatem làtius eft, cùm res ex# poni alqs uerbis peripicuè polfit.

Hæc propofitio à eSmentarfts Longobardi reieda eft, Chriftus in quan# tum homo creatura eft. Alia uerô quæ non multô aliter ionac â nonnullis re# cepta cft, Chriftus fecundum humanam naturam creatura eft. Hæc exilitas di# fputationum fugienda eft, prælèrcim cùm res aliter per/j3icuè dici poflînt, ui# delicet in Chrifto nato ex uirgine funtduæ naturæ,Aoy@gt; amp;nbsp;natura humana aft fumta, Aor 0 s eft perfona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patri, amp;nbsp;coæterna patri, non creata lèd geni#

Item : Sicut non recepta eft propofitio,Chriftus eft creatura : Sic non rc# cipiendæfunthæ propoficiones.Chriftus incïpit eire.Item,Chriftusfadus eft. Propofitiones Suncautemreceptæhæpropofitiones,^.óyt^incipit elfe homo. Item,xôyoçfa# dus eft homo,AÔy@# fadus eft Chriftus,amp; tarnen hæ propofitiones G ræcè mol liusefferunturquàmLatinêtNequaquâenim dicerecur,o Aoy©-» îTro/we« Sed Iohannes mollius dicic, 0 Aoyoço'aflIytvsTo. Videndum eft etiam quæ uocaf bulafignifîcent naturam,quæperlônam, ut redè dicitur, Aoyoç aflumfic huma# nam naturam,non dicitur ufitatè,Aoy@-' alfumfic hominê Cetfi hac phrafi utitur üetiis cantilena, fufeepturus hominem) nam homo eft nomen integræ perlo# næ: fed naturam humanam.

Cùm dicimus, r^oy^ aflùmfit humanam naturam,fignifîcat naturam que fuftentatur in diuina, fie ut fit una perfona Aoyoç, amp;nbsp;natura humana. Reieda eft amp;nbsp;ilia propoficio,Chriftus eft compofitus lêu compofitum ex natura huma# na amp;nbsp;diuina. Hæc admonitio de phrafibus pertinec ad hoc,non ut infinitas ca# uillationes lèramus, ficut quæfiuerunt in hac materia multi ociolàs propofitio# nes,amp; aliquas rccenfere eft,fed uerecundè utamur receptis propofiti# ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F f irj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onibus

FILII DEI onibus, uitemus reieâas, Qiiia dodi in Ecckfia uetcri plerumc^ erudicis caufis mod funt,quare alias phrafes reiccerint, alias receperint.

Dülum PituU Interdum peperic certamina SC linguarum infcitia uc de prædefiinatit^ chriflui nbsp;nbsp;nbsp;ne, Chridus eft prædeftinacus efle Filhis Dei. Rom. I. Hie in Paulo non dicP

tur de æterna eleftione in Deo, fed de agnirione feu manifeftatione apiid ho#' ’ mines,de hac tota perfona Chrifti Deo ôd homine, quod uidelicet certo coglt;* nitum fit, hunc Chriftum elfe Filium Dei, quia refurrexic ex morcuis, alioj refufcitauit. Non loquitur Paulus de eletftione in Deo, fed de teftimonio quo nos conuincimur,ut uerè ftatuamus in hoc Filio, non tantum elfe naturam hult;* manain,fed etiam diuinam omnipotentem. Difputant autem de ilia propofi^ tione ftriptores in Lib. 5. Longobardi diftindi. 10. amp;nbsp;quærunt interpretation nes ne ab ufitata uerfione recédant, Nos omifli's illis labyrinthis, retincamus natiuam Pauli fententiam,

Vt autem fepcmonuifupra, diligenter difternenda efte didla quælo* quuntur de eflentia, à diclis de ofti'eijs: Ita confideranda eft natura uocabulon di He ï^tim.Ex hoc dido ad Hebræos, Deus fecit Chriftum iacerdotem fummum,An bra. Dmƒ■«« riani hoc extruebant, Filium eife creaturam, quiainhoedieftoufuseftuerbo citchriflum feciz^ Refpondco. Tunc ufurpatur uerbum fecit, quando adqcitur mentio ofn Significat enim libera uoluntate ordinauit feu conftituit eum, llluftre ex^ Diâu'm.c^i emplum eft in dido : Eum qui non nouit peccatum, Deus fecit pro nobis peen non nouit pec. catum^uc nos fieremus iufticia Dei in ipfo.Hic manifeftum eft, uerbum cfc. nequaquam de eflentia loqui, fed de ofticio,fecit eum peccatum, id eft, uit leu conftituit hoftiam pro peccato, in quam effunderetur ira aduerfus non ftra peccata. Simul autem pondera uerborum confiderentur, Triftiflitna ap* pellatio eft peccatfquod fignificat quiddam reum coram Deo, Sd fuftinês horn rendam iram DeizSic amp;nbsp;Efaias loquiturzPonet animam fiiam peccatum,ilt;i eft« hoftiam pro peccato, in quam fcilicet efFunditur ira Dei, Sic amp;nbsp;Ethnici nomin narunt piacula, anathemata,KaeafA«Jct, quafi dicac, tales hoftias quæ fi non tob lantur,ira Dei aduerfus totas gentes irritetur,

Contràuerôlætiflîma omnium appellationum eft Iufticia Dei, ideft, quiddam placens Deo amp;nbsp;conforme cum eo, lam quod eft triftiflimum,ur feim fus inferorum,rransfertur in Chriftum,fed ita,ut pro nobis fuftineat : Contrà uerÔ hoc quod eft lætiflîmum ó^^gloriofumjiransfertur in nos,fcilicet utfiamus iufticia Dei,uidelicet in hac uita imputatione amp;nbsp;incoatione : poft refurreftion ncm erit integra nouicas conformitas cum Deo, Addit autem,in ipfo,ifttftgt; propter Filium amp;nbsp;per cum fumus iufticia Dei,hoc cft,iufti coram Deo,placent res in hac uita non propter noftram dignitatem , ftd propter Mediatorem» Hane dulcifli'mam coniblationem in tanta infirmitate huius uitæ fæpè cogite# mus,ut beneficia filij Dei intelîigantur,amp; confirmentur Fides amp;nbsp;Inuocatio.Et adiungantur fimilia diefta, Rom, y.luftificati fide pacem habemus. Item,Per hunc habemus accefltim in gratiam hanc in qua ftamus. Item ad Ephefios, Per hunc audemus accedere confidenter perfidem in Icfum Chriftum,

vocdluU spi. X TEceflTaria eft admonitio de uocabulo Spiritus, quod in genere quidem ff* rituißgnific4 ■*. ’gnificacagitationem lèu flatum feunaturam, feuuimagitanc€m,lèdnon

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantum

tantum Deo tribuitur.Sæpè enim de creata agitatione ufurpatur, înterdum fignificatuentos: Interdum hominis uitam: Sæpê motus ièu impetushominiï cteatos,tùmbonostùmmalos,ut:Terribiliamp;potcnti, qui aufert Spiritum principum. Hæc diferimina confideranda funt, ne mifccantur dida de creata agitatione teftimonfjs de Spiritu increato. Cùm in lohanne dicitur, Deus eft Spiritus, ibi Spiritus fignificat eftentiam fpiritualemj'd eft, uiuam, intelligent tcm,effîcacem, fine mole corporali. Eftep in eo loco nomen commune patri Si âhjs peribnis.

Qiioties autem de diftindione perfonarum diuinitatis dicitur, diferimi« na ex appcllanonibus fumancur, Filius nominatur7lt;oy©-', quia eft perfbna ab initio mifl’a ad Ecckfiam, ut promtffionem gratia? exfinuæternipatrispro-« Erat.HiealloquiturEccleGam perpétué,ftruat minifterium Euangeli) 8gt;C ftendit Patrem uoce dodtrinæ, uc fulgcat in credentibus noticia prælênü« tiæ D| B I Scdiledionis erganos amp;nbsp;mifericordiæ, Sicutdehoc proprio officio loquitur Filius , NemonouiePatrem nifiFILIVS , SCcuiuoIet Filius reuelare* Cumcp per uocem Euangelq Filiusjdocet mentes amp;nbsp;lucet ipfe in mentibus, ficut Iohannis i» dicitur : Erat lux uera, quæ illuminât oms* nemhominem, ueniens in hune mundum : fimul Pater Filius Ipirant Spiritum fandum, qui corda mouet, ut luce Filij feu uerbo lætentur et aftèntk anturjConfîrmcnturjuiuificenturjnuocentDeum, diligant cum , ÔClè ijciantei , denicp ut motus taies accendancur qualis eft ipfe,Qui qualis fit do cent milita dic'lajZach. I2. Effundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ spirits fin» prccum. Nominatur Spiritus gratiæ,quia efFicit læticiam in corde, quæ tes ftatur nos eife in gratia,de quo effedu dicirur 2* Cor. I. Dédit nobis Arrabo^ nem Spiritus in cordibtis noftris. Et Ephe. I. Audiences fermonem ueritatis Euangelium falutis ueftræ,amp; credenres ei obfignari eftis Spiritu promifli'onis Encto,qui eft Arrabo hæreditatis noftræ,ubi dulciftimè coniungit Paulus mi nifterium Euangelrj amp;nbsp;donationem Spiritus fandi. Deinde nominatur fpirk tusprecum,ideft,incitans corda ad inuocationem, amp;nbsp;nomine inuocationis comprehenduntur omneis motus qui copulati funr,fîducia accedens ad Deum ôd diledio Dei Si cæteri copulati motus,fubiedio qua mens lè fubijcit Deo.

Paulus ad Rom: læticiam Si inuocationem compleditur his uerbis, Ac^ cepiftis Spiritüm adoptiqnis filiorum,quo clamamus Abba pater. Similis de;* fcripcio eft 2. Tirn. l.Non dédit uobis îpiritum timiditatis,ied roboris,ideft, confirmantem corda contra dubicationes,contra metum in periculis, ut Lau* rentium in fupplicio confirmât Spiritus Iàndus,Si efficiteum fortem, feu eft fortitudo ipfius. Deinde nominatur ibi ipiritus diledionis,fcilicec Dei amp;nbsp;pro peer Deum proximi .* Quia accendit in corde diledionem, ut in corde lona^ thæardec diledio Dei ôiDauidisaccenfa à Spiritu iàndo. Tenet lonathas iierbum Dei, nemo apperatregnum fine uocatione, Icem,Non occidas. Item, inuocandus eft Deus fiducia Mediatoris,ut fit conicientia illæla : Cû his noti* cqsadeft Spiritus fandus,confîrmans cor,ut conftanter Deo obediat iuxta has noticiasiNon igitur occidit Dauidem, fed diligit eum.

Tertio nominatur Spiritus caftificationis,quia ficut ipfê Spiritus ßndus eft amans cafticatis,ita effïcit motus ordinatos 8c extinguit incendia libidinû, utinlofeph. Ita Paulus trium uirtutum,forritudinis,diledionis amp;nbsp;caftitatis ap pellatione complexus eft totius Decalogi dodrinam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

^52 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©£ ó'^pz^2^z^r

TeflinwnU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quôd autcm Spiritus fandus fit u^i?a/gt;Sxz©^,feu ut Iatini loquuntur perfo^

U/jtJ^op. creans motum, hæc teftimonia oftendunt : Primiim patefadio in Baptifmo Chrifti, ubi darè difcernuntur tres perfonæ. Pater inquit, Hic eft Filius meus diledus in quo mihi complaeui.Eft igitur alia perfona Pater,alia Filiusamp;c.dc^ icêdit autc Spiritus iandus in fpecie columbæ.Iam fi Spiritus iandus effet ere* ata in cordibus agitatio,non appareret peculiari fpecie corporali, Quia acci* dentia non iunt extra fua fubieda, aut fi effet ipfe pater non difcernerct Spi' ritum fandum, Inquit autem,Superquem uideris Spiritum fandum»

Hanc patefadionem prodeft in quotidianalnuocatione mente intucri,ut difcernamus noftram Inuocationem ab Ethnica,Cogitemus quem Deumah ’ïoquamur amp;ubipatefadumUdeoenim hæpatefadtones fadæ funt, utnos doceanc amp;nbsp;confirment, ut cogitatione afpiciantur : Sic amp;nbsp;in Pentecofte ap* paret Spiritus fandus peculiari fpecie corporali, quod non fieret fi effet créa* ta agitatio in cordibus»

. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad hæc teftirnonia adiungatur didum de Baptifmo» Ego baptizotc in

nomine Patris amp;Filq Spiritus fandijd eft, Ego hac externa merfionetefti* , ficor,nomine,id eft, mandate Dei, te rccipi à uero Deo qui eft pater Domini noftri IefuChrifti,amp; recipit te propter Filium,0^ fandificat te Spiritufuofan* do. Et tu uicifîim agnofcas htinc effe uerum Deum,difcernendum à comraen* titrjs numinibus, inuoces Pattern Filium amp;nbsp;Spiritum fandum» In nomine, id eft,mandato uel inuocatione.* Vel in nomen, id eft, ad agnitionê amp;nbsp;inuoca* jnuoeatiospi» tionem»Cùmautemdiredèinuocatio fiat ad SPIRIT VM làndum ficut ritM s. teßi^ ad Pattern amp;nbsp;Filium, necefle eft eum perfonam effe, non creatam in homine inonium eH niotionem» Non enim inuocanda eft creata motio, Verba Baptifini compre«“ hendunt fiimmam dodrinæ quæ eft propria Ecclefiæ, amp;nbsp;merfib fignificat mcr fionem in fanguinem ÔC mortem Chrifti, qua abluimur à peccato, amp;nbsp;rurfusui* uificamur, Bafilius urget uerba Baptifmi contra TrvtuMaro^axouç. Citât etiam dft dum Eufebrj Pal^ftini, quod eo fit familiariter notum, quia eft commonefa* dio de modo Inuocationisî Sandum Deum lucis conditorem per Saluatorein noftrum lefum cum Spiritu fando inuocandum» lohan. 14. Rogabo Patrem amp;alium Paracletum dabit uobis : Cum ait alium, difeernità Pâtre ô^Filio

' hune Paracletum, Non igitur fignificat Spiritus ipfum Patrem agitantemî Non enim efletalius, nec fignificatagitationem creatam: Non enim inittere* turàFilio fi effet pater agitans aut tantum agitatio creata lt;à Pâtre, AcChri* ftus inquit lohan, ly, Cùm uenerit Paracletus quem ego mittam uobis à pâtre, Spiritus ueritatis, qui à Pâtre procedit : A fe inquit mitti Spiritum fandum, Non eft igitur aut pater agitans,aut tantum agitario creata à Pâtre, '

Significant Sc hæ proprietäres v^sdpSjjop. Alius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, qui docebit nos,

quæ audiet Ioquetur,Si Spiritus fignifîcaret agitationem creatam,efret dodri* na,non Dodor à Pâtre amp;nbsp;Filio audiens amp;nbsp;accipiens»

Cocent rilius Docent Filius amp;nbsp;Spjritus fàndus,fèd in hoc ipfb dido diferimen oftendi* cr s. s. quo tur,Quæ audiet Ioquetur,Fili) proprietas eft proferre Euangelium ex finu æter ïifcnwmc. patris,amp; cum uoce externa noticiam accendere in mentibus, ficutinquit:

^^KCTO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333

Cuiuolet Filius rcuelarc.SimuI autem per Filium datur Spiritus fancrus, qui cftflamma feu agitator mouens cor utaffentiatur amp;nbsp;confirmans ac lætificans, LoquiturergoquæàFilioaudic^nondifceditàuerbo per Filium prola# to, fed ad hoc ipfum uerbum traditum trahit corda 8c confirmât aflenfum, amp;nbsp;«iatfirmitatem in docendo, in confefïïonc, in confilrjs, in omnibus bonis adigt; onibus. Docet ergo quia ad aflenfum trahit cor, amp;nbsp;in aifenfu ÔC afleóhu docflris ! na intelligitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Etnotafunt dicla Athanafij Cyrilli, Vbicuncp dicitur in homine eife SpiritusfandlusibieftperFilium:Sicutipfe Filiusinquic,quem egomittam, cyriüidiäx ^Aftorum 2, dicitur, promiffionem Spiritus iandiaccipiens à Patre effuiv dctamp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

2. Cor. 12. clare diicernic Spiritum fandum à donis creatis, autorem ab effeäibus : Omnia hæc effîcir unus Só idem Spiritus,

Quod autem Spiritusiànâus fuerit antequam Filius affumfit humanam Ciuodspirb naturam,perfpicuè teftatur Petrus cum inquit de Prophetis, Spiritus Chrifli : nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1- .r-n .n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr- rr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ent anteguant

in eis prædicens Chnftum pallurum elle, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chrißm

Hicdifertè nominatur Spiritus Chrïftfqui fuit in Prophetis.Ergo amp;nbsp;eft mret huntini ^ôyi^anteaflumtionemhumanænaturæ, amp;eodem Spiritu fanétificati funt Patres,Prophetæ,Âpoftoli ÔC omnes eledi omnibus temporibus.

Hue amp;nbsp;dulciflîma promilTio Eiàiæ nbsp;nbsp;pertinet. Hoc feedus meum cum

Hs dicit Dominus, Spiritus meus qui efl: in te, amp;nbsp;uerba mea quæ pofui in ore tuo, non recedent ab ore tuo, nec ab ore feminis tui, dicit Dominus, dcinccps amp;infempiternum, Eundem Spiritum ait eflein Iefaia,amp;in totaEcclefiaad omnem æternitarem. Non igitur tantum poft refurredionem Chrifti eft'ufus eft in pedora fandorum Spiritus fandus : Sed femper Spiritu fando omnes riedi fandifîcati funt, Et quidem didum Efaiæ dulciflîmam dodrinam amp;nbsp;cô’ folationem continet. Affirmât femper manfuramefle EcckfiamDei , ôdibt manfurameffe,ubifonatuoxEuangeli}incorruptaôCcum ea uoce efficacem ' rife Spiritum fandum,

Hæc tota dodrina, de Patre,FiIio,8d Spiritu làndo, quotidie in inuoca« tione cogitanda eft,8d difeernenda Inuocatio uera ab Ethnica amp;nbsp;Mahometica, cogitandum quem Deum Sc quomodo patefadum alloquamur, ficut fæpè dri cimus Inuocationeui ueram difeernendam elfe ab Ethnica, Mahometica, Pa^ piftica,cogitatione effentiæ èC uoluntatis Dei. »

Mahometiftæ etiamfi cogitant unum elfe Deum creatorem, tarnen non f,uhometiftd» uolunt hune elfe Deum, qui eft pater Domini noftri Icfu Chrifti,nec agnolcut nigt;n inuoatio Patrem, Filium amp;nbsp;Spiritum fandum, Manifeftè autem feriptum eft,Qui non honorât Filium, non honorât patrem. Item : Nemo ucnit ad patrem nifi per Filium, Item : Qui non credit in Filium iam iudicatus eft, Impolfibile eft igi^ tur inuocationem Ethnicam ÔC Mahometicam Deo placere,

Deinde differuntEthnici, Mahometiftæ amp;nbsp;Papiftæ à uera Eccîelîa,quia non norunt. An amp;nbsp;quare exaudiat Deus, Talis inuocatio in dubitatione ina* nis eft, iuxta didum : Quomodo inuocabunt fi non credent. Item, Quicquid petieritis credentes accipiètis. Item, Orate fine ira amp;nbsp;fine hæfitatione. Sed ue^ ra Ecclefia nouit promiflîonem Euangclrj, feit Filium Dei ideo miflum elfe, ut fit huius mirandi confilij nuncius teftis ÔC obfîgnator, quôd Deus uerè uelit

33^ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E SP T Tr

nos redpere, exaudire,fuuarc, faluarc inuocantes fiducia Mediaton's, ficutin* quit : Quicquid petieritis Patrem in nomine meo dabit uobis,

initutoeatione Cumcp fîtinuocatiomenteintucamurperfbnas, ÔC cogiremus propHa intueiidie funt beneficia earum, ficut nobis patefadæ funt, 8gt;C iciamus fîmul à Pâtre, Filioa trn perfoM. gpiritu fanflo dari bona, fed dari propter Mediatorem Filium, per Filiu'^ dari uocem amp;nbsp;agnitionem Euangelq, amp;nbsp;oftendi præièntiam amp;nbsp;uoluntattm Patris,amp; fîc per Filium dari Spiritum fandum fledentem corda noftra,utaC' iènriantur Euangelio, confîrmantem aflenfîonem accendentem læticiam in Deo,amp;diIedionemDei,amp; alios motus taies qualis ipfe eft. 2, Corinth J* diciturzTransformamur in eandem imaginem (fcilicet Filrj) tanquam à Do^ mini Spiritu, Item, EfFundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ cum * nbsp;nbsp;\

tsomtMDei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt autem bonitas Dei immenfà, magis agnofcatur 8c celebretur, colla#

certiiiur i» tio cogitanda eft, pioru 8i. impiorum, Quàm tecri furores funt in hiftortjsim* eolLitionepiogt; pioj-uni omnibus ætatibus Cain, Caligulæ, Neronis,Philoibphorum, Epieu” rum‘^reorum amp;Cynicorum,item Hæreticorum,utMarcionis,Manicha?orum,amp;^ aliorum fanaticorum. Quanti furores noftro tempore in multis Anabapoftis

. - confpedi funt. In talibus omnibus tenet Diabolus captiuas mentes amp;nbsp;captiua corda,fîcut de luda didum eft : Satanas intrauitineum.

A dtfuM r« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc mala quanta fînt in exemplis infîgnibus confîdGretur,ut cogitemuj

tnilJm fitïili* maximas caufas effe propter quas Deus immenia bonitate Filium milîtÂ^o^ nat Spiritum fandum, ut feriptum eft, i. lohan. 3. Ad hoc apparuit filius Dei, ut deftruat opera Diaboli, quæ fententia prorfus congruitcum primapromifî fîone : Semen mulieris conculcabit caput ferpentis. Deftruit autem nieritoamp; eiîîcacia. Filius meretur nobis remiflîonem peccatorum, reftitutionemiufth ciæamp; uitæ æternæ, amp;nbsp;omnia bona quæ continentur in remiflione 8C ddetio” ne peccatorum.

Simul etiam immediate effîcax eft,proferendo Euangelium exfînuxter ni patris 8C conièruando minifterium, in quo ipfe docet mentes, amp;nbsp;ofîcndic Patrem,8c quæ fît uoluntas eius,8c quod fît præiens,ôlt;S per Filium datur Spi# ritus fandus,quo immediate corda ad aifenfîonem 8c ad Inuocationem ftedu” turamp;lætificantur, reguntur confirmantur,Sc protegitFilius Dei inuocaiv tes,amp; depellit Diabolos : fîcut inquit ; Nemo rapiet oues meas ex ma nibus meis. Hæcfdamus magna certamina effein Ecclefîa.

Dauid eludatur ex fuis doloribus,non fuo robore, fed quia Filins per uo cem promiflionis eft effîcax 8i. eum uiuificat, amp;nbsp;dato Spiritu fîindo lætifc^^ confirmât.

Agnofeamus igitur bonitatem 8c præfèntiam Dei in Ecclefîa, amp;'gratias ei agamus, et feiamus uelleeum ut petamus hæc ingentia beneficia, uidelicec ut regamur et protegamur per Filium et Spiritum landum , fîcut feriptum eft, Petite et accipietis : Quantô magis pater uefter cccleftis dabit Spiritum fandum petentibus.

tTApelagidnos Itacpexprefta uoce damnamus Pelagianos, et omnes qui fînguntnonii” fingaütshomi fîne Spiritu fàndo,propri‘js uiribus poffe facere legem Dei, et lêfegubçr# fdcerehgcm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;protegerc ÔCc. Hæc impiaimaginatio eft horribilisingratitudo, cùm

Filius Dei fc(è nobis donaueric. Spiritus fanflus promiflus He, noHe ipfum Dcum nobis fefedonantcmagnofcere, nee eius beneficia petere uelle. Ad;» uerfus hanc ingracicudinem contumelioiam contra Deunr, his didis nos mu^ niamus. Sine me nihil poteftis fa cere. Item, Qui non habet Spiritum Chrifti non efteius. Et ueris gemitibus petamus beneficia Filq Dei Spiritus landi, ut petit Propheta : Cor mundum créa in me Deus, id eft. Fide purificaf um,re^ âè fentiens de Deo, amp;nbsp;Spiritum reft urn, id eft firmum innoua inuiiceribus meis, confirmantem me contra dubirationes uera luce,depenentem tenebras, amp;accendentem ueram inuocationem: amp;Spiritum ianftum tuum ne auferas à mcjdeftjfanfttificantem me, dantem motus congruentes cum omnibus prac» ceptis Dei : Redde mihi læriciam falurarem, id eft, libérés me ex doloribus mortis amp;nbsp;inferorum, lætifica cor meum ut in re acquiefcat : Et Spiritu fponfa^* neo confirma me, id eft,in cruce obediente. In tali inuocatione confiderentur diferimina perfonarum,beneficia Filrj propria, amp;nbsp;ilia quæ iunt immediate Spi«* ritus lànfti,

Addo amp;nbsp;hoc teftimonium de diferimine perfonarum, quod eft in Aftis maum capite 2. Vbi Chriftus difternitur à Patre à Spiritu fanfto, cùm dicit:Dexs pextera tera Dei exaltatus accipiens promiftum Spiritum à Patre. Alius igitur eft Pa)» ter,alius Filius, alius Spiritus iànftus. Nam fi Spiritus länftus efîèt ipla perfo# na Patris mouens, non diceretur accipi à Patre amp;nbsp;dari per Filium. Et nifi elTet

Spiritus fanftus, non acciperet eum Filius, ftd tantum eftet motio crcataincordibus.

Huius teftimonrj magna perfpicuitas eft, utilis ad confirmationem do:« ftrinæ de Perlonis, amp;nbsp;fimul docet nos de beneficio, amp;nbsp;de regno Flip Dei,quod ad hoc ipfum confticutus fit Rex Ecclefiæ hic Filius Chriftus, ut uerè per eum detur Spiritus iànftus : ficut alio loco dicic, Sedet ad dexteram Patris dans donahominibus. Vult igitur fic coli petirione iftorum beneficiorum,ucagnogt; fcatureiuspræfentiaÔ^potentiain fanftificatione defenfione omnium in^ uocantium ipfum.

Recitatis teftimonqs addantur Symbola, ueterum dift:a, inter quæ præcipuè nota fit confeflîo Gregorij Neocæfarienfis, édita contra Samofate^* num, quæ officia perionarum etiam erudite difeernit. Vnus Deus Pater uergt; c^farienßfte, bi uiuentisjfapientiæ fubfiftencis,amp; imaginis fuæ integer integrægeniror,Pa^= ftunoirii, ter Piîqunigenîâ^ Vnus Dominus iôlus ex Iblo, imago Patris, Verbum effi* cax, Filius lempiternus ex ièmpiterno, Vnus Spiritus iànftus ex D/o iùb;» ftantiam habens,qui per Filium apparuit iànftificans, per quem Deus fuper omnia amp;nbsp;in omnibus cognoftitur. Spiritus iànftus incitât corda , ut Verbo Dei affenriancur,agnoicant Deum amp;nbsp;inuocent eum,amp;^ accendit motus bonos, fie ut fimul mentes intueantur Deum,uc Caftiras loieph diffère à caftitate Sei* pionis, quia in loièph non folùm prælucet Fides accenià Verbo Dei per Fills* um, fed etiam in ipfa caftitate mens intuetur Deumjfencit ièab eo régi con* firmari,8c ei obtempérât,amp; dirigit obedientiam ad gloriam ueri Dei,

Recitaui doftrinam traditam inSymboIis Apoftolicoamp; Niceno, 8din SymboloAthanafij, amp;hæcpicmeampleftiaffirmo. Damno autem contra* Eede/ttt fuatn rios errores omnes, qui cûm fint multi, neceiTe eft eos confiderare, ut præmu* niti Deum uerè inuocemusamp;celebremus,ôdnoftram inuocationem exprefi reab Ethmcii fèib Ethnicis ôè ab Hæreticis ieiungamus, Quia omnis inuocatio quæà uero HierenVM,

35« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®£ S'PI’SJTr SJTSLCTO.

Deo aberrat eft cultus IdoH, i’uxta dicïum. Dominum Dcum tuum, id eft,tibi patefadum in Verbotradito per Patres amp;Prophetas,Filium Apoftolos adorabiSjód ei foli ièruies.Item, Non habebis Deos alienos coram me. Item, Quinon honorât Filium,non honorât Patrem. Item,Nemo uenit ad Pattern nift per Filium. Item, Quicquid petieritis Patrem in nomine meo dabit uogt; bis. Item i. lohan. 2, Qui negat Filium,nee Patrem habet. Item, Quofflodo inuocabunt nifi credent.

Hæcdiflaomniacommonefaciuntnos,utdifcamus quomodo Inuoca* tio ad uerum Deum dirigcnda ftt, amp;nbsp;ièiungenda ab Ethnicorum amp;nbsp;Hæreri^ corum inuocatione, de qua in PfaImo ló, dicitur : Multa funt Idola eoru, po^ quæ accelerant. Non libabo libationes eorum de ianguine, nec afliimam no* mina eorum iuper labia mea.

Hie clarè damnat inuocationem amp;facrificia omnium hoftium Euangd^» Legendæ funt igitur hiftoriæ certaminum in Ecclefta. Quidam nomine Va* lentinus innumerabilem turbam Deorum finxit,Iudens Allegorijs, ftcut Pob tæ ludunt,

KdrcionU ty Marcion amp;nbsp;deinde Manichæi pofuerunt duo principia æterna pugnan* Mdnich^ei fu^ tia inter fe,bonum malum, amp;nbsp;nominarunt lucem Vt enim caufam rorefdepm. mail oftenderent,finxerunt à luce oriri bonas naturas,amp; ab Hyle malas. Po* ftea multa deIiramenta‘Stoica addiderunt, finxerunt neceflitatem omnium a* ôionum, amp;nbsp;homines ortos ab Hyle non poffe conuerti ad Deum, amp;nbsp;ortosa Luce non polfe perire quicquid facerent. Contra hæc portenta fimus armati teftimonrjs,quæ affirmant unicam eife elfentiam immenfæ potentiæ,fâpi^^’-’-amp; bonitatis, omnium creaturarum creatricem Angelorum hominum, mall caulam elfe uoluntatem liberamin Angelis labentibus, amp;nbsp;hominibus, Sicut exprefle didum eft in Epiftola ludæ, Angelos in lapfu non retinuilfe igt;i* itium fuum,8c reliquifte proprium domicilium,

Statim etiam tempore Apoftolorum, Ebion, Cerinthus 8d deinde PaU‘ lus Samofatenus, Photinus amp;nbsp;multi alij contenderunt. In Domino noftro k* fuChrifto natoexuirgine tantum eflehumanam naturam. Hæc blafphemia seruetuitîN gß- Mahometicæ impietatis, Sc nunc recens Seruetus Hifpanus amp;Co^ conüzd Lith^ nitzaLithuanus Thammerus defendereillam blafphemiam ceperunr,amp;2* uanut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftutè eludunt dida Iohannis I. amp;nbsp;alia dida congruentia.

Tbammerui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yeneamus autem illuftria teftimonia,quæaffirmant T.óyop effe

Sc effe Filium ante affumtionem humanæ naturæ, ftcut inquit Dominus,Am tequam Abraham natus eft, ego fum. Item Paulus inquit : Affuifle Chriftum populo in deferto,amp; ad Colloff; Qui eft ante omnia.

W^OIuitDeusimmenfà bonitate fe patefacere, amp;nbsp;ft creaturis rationabbu* ’ communicare.Ideo 8c rationales creaturas SC earum domicilium condidifj ctipfis rationalibus creaturis amp;nbsp;domicilio impreflit innumerabilia de fefeK* ftimonia, ut agnofteretur, quia in agnitione feft communicaturus erat. lufi'“’ per etiam addidit externum uerbum, quo alloquens primos homines,teftimo* nium ftngulare oftendit,quiahoc miraculo alloquentis Dei commonefaftij^g* noftebant effe Deum amp;nbsp;effe creatorem, amp;nbsp;intelligebant ei obediendum elk,

aiidîto ucrbo ßmul per Filium Pater erat in eis SiC lætifîcabat cos Spiritû fuo fando,Sicut Ioan,i» dicitur: In ipfo üita erar^S^ uita erat lux hominumgt; Ec fic erant iufti primi homines, Deo inhabitante in eis, cum quidem omnes po^ tentiæfuo ordine Deo obtemperarent fine peccato» Poftea uerö cum homines libera uoluntate defecerunt à V erbo,excuHerunc Deum Recflorem, amp;nbsp;ccepci» runt ill mente efle tenebræ, in corde fuga amp;nbsp;fremitus aduerlus Deum, ÔC ma^ gna confufio appetitionumj cùm defrjflèc régi à Deo. Rurfus tarnen Deus feie patefecit édita promiflîone additismoxingentibusmiraculisjallocutionc nianifefta,promiffîone reftituendæ uitc, inter terrores amp;nbsp;iènfum mortis nois ua uiuificatione. Poftea fubinde noua miracüla acceflerunt, renouata amp;nbsp;illun ftrata cft doétrina.facrificia de cœîo accenià funt. Henoch uiuus in ccclû transe latus eftjpoftea diluuium fecütum eft,amp; feruata familia Noë.Deinde iècuta eft uocatio ÀbrahæjCxitus ex Aegypto. Hæc miracüla omnia funt teftimonia de DcOjde tota eius doctrina, de Filio,de Creatione Ecclefiæ collcdtione.

Sic Deus opitulatur noftræ infirmitati, quanaturalis afl’enfio poftla^ pfum turbata eft SCeft plena dubifationum,ideô reuocat nos Deus ad agnitio^ nem creationis exprefto uerbo fuo ôd miraculis»

Primûm igitur articulum de creatione ex Verbo Dei difeamus, Poftea Mkulu^ de intueamur etiam ucftigia Dei in natura, quæ funt utiles commonefaâiones ib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

lisquidoftrinam pnus ex Verbo didicerunt* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t uerbocei. '

Eftautem articulus de creatione Genefi i. amp;nbsp;alibi iæpè expreftus, quôd uidelicet Deus æternus Pater Domini noftri lefu Chrifti unà cum Filio coæ^ ternoamp; Spiritu iàndo condiderir ex nihilo cœlum Sgt;C rerram, angelos amp;nbsp;hoigt; mines,omnia reliqua corpora. Sic de Filio lohan. I, dicitur: Omnia per ip^« fum fadafunt. Et de Spiritu làndo créante dicitur : Verbo Domini cccli for^ matifunt,8dSpirituoriseiusomnisuirtus eorum. Semperautem in cogitati# one de creatione fimul comprehendatur doc^trina de afîidua præfentia Dei amp;nbsp;cowprthtada, conferuacione rerum.

Infirmitas humana etiamfi cogitât Deum efte conditorem : tarnen poftea imaginatur,ut faber difeedit à nauc extrufta, amp;nbsp;relinquit earn nantis, Ita Deû nbsp;nbsp;■

difeedere à fuo opéré, Sc relinquere creaturas tantum propriæ gubernationi. Hæc imaginatio magnam caliginem offundic animis,amp; pant dubitationes.

Alij Stoica imaginationefingunt Deum alligatum eflb caufis iccundis, nec quicquam aliter pofte fieri, quàm ut cauiæ iècundæ cient. Alt) Epicurea cœcitateimaginantur omnia cafti uolui amp;nbsp;confundft Vterç^ error magnos tu# multus in hominum mentibus excitât, Quoties in periculis fumus quæ iûpe^î rant humana confilia,mouentur homines cogitatione caulàrum naturalium,uc purent malum immcdicabile eftb, quia natura fic uoluatur fine Deo. Aduer^« fus has dubitationes confirmandæ funt mentes cogitatione uera articulide Creatione,ac ftatuendum eft,non folùm conditas eflè res à Deo,ied etiam per^ petuô conferuari amp;nbsp;fuftentari à Deo rerum fùbftantias, quotannis fcccundat Deus terram,procréât fruges ex terra,impertit uitam uiuentibus. Hæc rerum fuftentatioièu conferuatioufîtataappellatione uocatur adio Dei generalis, quæ tarnen non ita alligat eîï caufis iècundis, ut nihil faciat aliter, quàm ut eau# nbsp;nbsp;nbsp;jt^tura^

fæfecundæ cient. Sed Deus eft liberrimum agens, f«ruat fui operis ordinem, tarnen multa propter homines mitigat, cedit natura rerum precibus Moy#

ü, Heliæ, Elifæi amp;nbsp;omnium piorum,Sicut Chriftus inquit: Matth.2l, Omnia

, quæ petien’fis crcdentes accipietis. Si dicctis monti hukjaâà te in mifCySett Item, Jada curas tuas in Deum, amp;nbsp;ipfe te enutrict. Adeft Deus fuæ creatu«! ræjèd non adeft ut Stoicus Deus, fed ut agens Jiberrimum, fuftenrans fuam creaturam, 86 fua immenia miftricordia moderans, dans bona, aliquandoim* pediens caufas fecundas, aliquando maiorem efficaciam præbens»

Deu{ ejldgens Ac maximè illuftre teftimonium eft de Deo, quod fit agens liberrimum, Lberrimum. nbsp;nbsp;nbsp;multa tine caufis ftcundis agat,quod poft lapfum Adæ ftruat Adam defer*

turn ab omnibus crcaturis,amp;: de fua Lege diipeniat, Mulco plus eft autem de Lege difpcniare, quàm de ordine naturæ.

Sintin confpedu teftimonia de Creatione Genefl, amp;nbsp;alibi,amp; de aiÏÏ^ dua præfèntia Dei in conftruatione naturæ,Deut.3O. Ipfe eft uita tua,amp; longf fudo dierum tuorum. Ad, 17. In ipib uiuimus,mouemur amp;nbsp;fumus, id eft per iplum datur Sd fouetur uita noftra,0d naturæ uires ac mocus, i. Paral. 18. Om^ nia corda fcrutatur Dominus, omnes omnium cogitationes uidet, lob 14» Breues diçs bominis ftint, numerus menfium eius apud te eft, conftituiftiter^ minos eius, qui præteriri non poflunr*

Argumtnti ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confîrmata fide teftimonrjs quæ Deus tradidit in ftriptis Prophetki®

^td^ojkndunt Apoftolicis,deinde utile eft aij3icerererum naturam, 8cibi confiderareucft'* ejJiDeum. Dei,5ë argumenta quæ teftantur amp;nbsp;elTe Deumjamp;efiè fapientem.ueraceni, beneficum,iuftum,caftum,iudicem, punientem fteleratos amp;nbsp;liberum, dequf bus argumentis Paulus Rom, i, loquitur, in Adis capite 17. Tam deft Deus,utfipoftet contredari manibus, non procul quærendus cifeu

Aiordinè cor^ Sumitur autem ab ordine corporum mundi prirnum argumentum: {loruffi wundi. pctuusordo corporum mundfmotuum cccleftium, generationes in finguhs fpeciebus ÔC ordinata in fingulis rebus nafcentibus, nec^ cafu ortus eft,nequc maneret,fi natura cafu uoluereturJdeô necelTe eft, effe fapientem amp;nbsp;bonû ton* ditorcm,

A mentehovib Secundum argumentum à mente bominis 8é immutabilibus notfcrjs m nis. ea,acpræcipuèàdifcrimineboneftorum amp;turpium,quodquidem præcipu^ um teftimonium eft de Deo, oftendens amp;nbsp;quôd fit qualis fit, uideîicet quale fe oftendit bis noticrjs quas indidit mentibus bumanis, quas utfciamus ratas elTe,iplè in natura bominis addidituindicem, dolorem conicicntiæ,defti'uen^ rem naturam cùm ruit contra naturales noticias,etiamfi ciuiîes pcvnas at. lam cogita quantus fuerit amor in Deo erga homines, quôd fuæ fapientt— amp;: iufticiæ radios in creatione in eos transfudit,

^naturæ,amp; homines conditi fint ad hune ordinem, ut uerum Deum agno«“ fcant,amp; cum eo congruant mentes 8c corda : quidnam turbauit hune ordincni Ôl hanc dulciftîmam harmoniam , ne corda cum Deo congruerent, amp;nbsp;funt tot horrendæ hominum diffenfiones, naturæ lanienæ ÔC infinitæ calani^* tatesC Philofophi quærunt caufas in materia.Manichæi finxerunt duos DeoSj üt caufam mali oftenderent; Sed nos firmiflimè teneamus, unicum eftè

£rcatorem,Gpientem,ueraccmjbonum,iuftum,caftum,non uolcntem,nec cfR# De»« «on «//ft cientem, nec adiuuantem, nec approbantem peccata, fint in confpedu tefti^ quot;adiuMtnec^^ inoniajEfaiæ 4 Præter me non eft Deus aliiis forftlans îucem amp;nbsp;crcans tene# probat pecca» bras.id eft,corpora obftura in quibus non eft lux. Item Pfalm, s* Non Deus »• iniquitatem uolens tu es, Gen, I, Vidit Deus omnia quæ feceratiamp; erant uab dè bona,id eft^placentia iplî^ôC rede ordinata,congruentia ad ordinem in men te diuina quælibet fuo loco,ut homo fic eft conditus, congruens cum Lege in mente diuina# Ideo tunc dicitur bonus antelapfumjquia congruebat cum men diuina,NeC fingendæ funt coiîtradidoriæ uoluntates in Deo#

Iohannis 8, Quando mendaciuim loquittir Diabolus, ex proprijs Ïoqui^ tutjquia mendax eft pater mendacrjipater,id eft,primus fons ÔC caufà men^ dacij.

Diiccrnit autem Chnftus mendacium à fubftantia,quafÏ dicat,fübftanti* am quidem habet Diabolus aliunde acceptam. Nam omnes angeli à Deo eres» ati funt,quorum aliqui poftea uolentes auerterunt fe à Deo, lila auerfio eft prolt;ï pria Diabolij'd eft, cauia auerfionis fuit uoluntas libera, quæ potefat amp;nbsp;repiw ' gnare Sdobedire, i,Iohannis 2, Concupiieentia carnis non eft ex Patre,fed ex mundojd eft^ex natura hominis corrupta qüalis nunc eft, ï.Iohan,3,'Qui facit peccatû ex Diabolo eft,quia ab initio Diabolus peccâtj'd eft, prima caufa pec* cari eft uoluntas Diaboh jRQm,$, Per homine intrauit peccatum in mundum, id eft, peccatum non eft resrondita à Deo, led homo fua libertate ft auertit à Deo,amp; excuftit dona Dei,amp; illam ftjani deftrudionem propagauit in pofteri* tatem, Zach, 8, Malum nc cogitetis in Cordibus ueftris,0C iuramentum men* dax ne diligatis, Omnia enim hæc funt quæ odi,dicit Dominus,

His pcripicuis teftimonijs diuinis confirmati reneamus hancregulam immocam, Deum non elft caulàm péceati, nec uelle peccatumi nec impellere uoluntatem ad peccandum gt;nbsp;nec approbare peccatum, fed uerè amp;nbsp;horribiliter irafei peccato,ficut iram fuam exprefti't in V erbo fuo,amp; oftedit in afli'duis pee* nis amp;: calamitatibus,amp; morte hominu, Ac illuftriflimum eft iræDei teftimo« nium aduerfus peccatum, quod non eft fada remiflio j niß Pater placaretur o* bedientia Filtj, Non eft igitur Deus caufa peccati nec peccatum eft res condi* ta aut ordinata,ftd eft horribilis deftrudio Operis amp;nbsp;ordinis diuini,

Suntautem caufa peccati,uoluntas DI ABOLI amp;nbsp;uoluntas HOMI# Caufe peccati NIS, quæ auerterunt ft libéré ÔC fua Iponte à Deo, nec uolente Deo, nec ap# probante illam auerfionem,8ó hæftrunt extra ordinem in obiedis contra man* datum Dei, ut Euae uoluntas auertens ft à Verbo Dei hæfit in Diaboli dido, 01^ in externo obiedo pomi*

Prodeft etiam hie declarari, quid proprie ßt peccatum, ut difternantur res conditæ â Deo, amp;nbsp;peccatum quod eft conturbatio ftu confufio ordinis di* uini, Ideo peccatum rede dicitur defedus ftu priuatio î ficut Iohannes définit! p«5lt;«« « Ä/xafTiK àvo/x'a, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur defca

de original I facilis eft declaratio gt;nbsp;id enim eft in mente telle# u^io^ bræ, uidelicet non habere illuftrem noticiam ÔC firmam aflenfionem de proUi# Cijtaiaßt de» dentia,comminationibus nbsp;promiflionibus diuinis,amp; in uoluntate eft auerfio

à Deo,id eft,fine metu, fiducia, diledione Dei efle, amp;nbsp;in corde fine obedientia efl’e quæ congruebat Legi naturae, id eft, Legi Dei in mente lucenti, ftd uagis

Hæc mala elfe defedus non obfeurum eft, quos Deus neçpcondi'di'c ne* que uult. Non eft l'gitur caufà peccati. Erat autem hos defedus mox fecutura fubita mors tonus naturæ humanæ* Sed Deus immenfà bomtate propter Fi* burn naturam propagationem feruat, ftd feruat talem maftam qualis nunc eft, ut ß faber poculum non ex auro, fed ex plumbo faceret» Ac ipfi deftrufli* oni uerè ÔC horribiliter iralcicur,quod oftendit, quia aliter placari non uoluit ni'ß per Filium. Nec fingantur in Deo contradidoriæ uoluntates* Acinnar* ratione de Gucio uiatore Luc.io. pingicur Si. morbus amp;nbsp;caufà. Expreße enini dicit Dominus à latronibusjd eft,à Diabolis fpoliarum 8gt;C uulneratum effe ui* atorem» Amifit enim homo lucem amp;nbsp;reditudinem uoluntatis ÔC cordis con* gruentem cum Lege quæ in mente lucebat. Amißt ÔC acceptationem qua Deo p^tnißionem placcbat» In horum bonorum amiflîone fada hint uulnera in natura, Morta* calamitates horribiles in toto genere humano,morbi amp;nbsp;neces,amp;in me* ƒ«««. cc dubitationes, in uoluntate ôd corde errantes motus amp;nbsp;lacerationcs in dolo* ribus inferorum, Sicut in leremia dicitur: Peruerfum eft cor hominis amp;nbsp;çrum* nofum,id eft, auerfum à Deo. Et in ilia auerßone plenum horribilium dolorir, ruens in mortem ÔC æternas pcenas.

T alia dida Prophetica commonefaciant nos de magnitudine peccati Si pcenarum in nobis,utè regione 8gt;C beneficia Filrj Dei agnofeamus Sgt;C petamuslt; Etfimuliram Dei amp;nbsp;magnitudinem miiêricordiæ cogitemus, amp;firmiffinie ftatuamus,Deum nec cauiàm efle peccati, nec uelle, nec adiuuare, nec app'^^ bare peccatum. Nam ilia falfii imaginatio, quæ fingit Deum uelle peccatum, extenuatiram,amp;:confirmâtccccamiècuritatem, quamemendarineeeßeeft, ficut dicitur : Vbi habitabit Dominus in Spiritu contrito amp;nbsp;tremente fermo* nés meos Sic.

Quälisßt prh Qued autem Si in A C T VA LI peccato fit priuacio,id intelligi confideres externum motum, Sed mentem amp;nbsp;uoluntatem,ci“æ propriè eft fubiedum peccatfut in Cain, in mente eft dubitatio de prouidnw ' nbsp;nbsp;tiajôc de pcena,8i uoluntas eft fine redore Deo. QuanquÆm igitur motus uo*

luntatis amp;nbsp;membrorum eft res pofitiua : tarnen in eo motu eft auerfio à Deo,ut fi nauis fine uelis amp;nbsp;remis iadetur extra uiam.

Peccittum eÆ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Redè igitur dicitur : Peccatum efle priuationem feu deftrudionem,Si

Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malum non eft creatum à Deo, fed initiô Deus condidit Angelos amp;nbsp;honu*

ornatos hoc bono, ftilicet libertate , Qua fi uoluiflent,poteranc obedire Deo,amp; cùm non uellent obedire,auerfi funt,non uolente,non cogente, non ad iuuante Deo, Sedlibera uoluntate ficruente, Eratenim condita uoluntas cum libertate.

Ideô dicitur : Per unum hominem peccatum intrauit in mundum» Et I. lohan. 2. Concupiftentia carnis non eft ex Pâtre,fed ex mundo eft.

Poß läpfum ttn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde poft lapfum fateri necelfe eft,eire reliquam libertatem aliquo mo

licjua liberté (Jq ciendi externa membra, feuregendilocomotiuam, ut Phyfici loquuntun rcgfndrf ioco=: lacoenira Opera Legis dicunturiufticiacarnis, Quia hums naturæ uiriDusut* tn«tiu4, cunc^ etiam à non renatis externa Legis opera effici poiTunt,

Abftinuit Alexander à filiabusDarrj coercens externa membra. Sic^ Paris coercere externa membra poterat.Ideo dicitur: Lex eft iniuftis pofita,id eft,ad coercendos non renatosjôc puniendos contumaces. Ac nifi hæc libertas aliquo

âlïquo modo reliqua effet, nulla urilitas effet Legum 8^ totius ciuilis gubetnà^ iionis*

Manet igicur aliqua ïibertas, qujt fons eft contingenriæ etfam adionuni poft lapfum primorum parentum, Quia contingentia nomi'nantiir, quæ cùm fiunt,habent caufâm, qu^ poterat ex natura lua aliter agere, ut hæc in Phyftcis copiofîus declarântur,ubi gradus necefficatis diftinguunturætfi autem muî ta contra difputantur, tarnen retinendaeft uera fèntentia in fcriptis Prophétie cis Apoftolïcis tradita, 8C puriori üetuftati Ecclefiæ probata j quæ Stoica amp;nbsp;Manichæa deliramenta magno confenfu improbauit, Explicanda funt autem quædam contraria argumenta»

Reipondeo ad maiorem» Determinatio diuina eft immutabilis, fcilicet Defernw^tw ratione coniequentiæ,que reipfà non affert neccffîtatem» Et aliter Deus deter:# contmgmtium minât bona,quæ uult,ÔC quæ ibius effîcit,ut refurredionem mortuorum, ter mala quæ neqp uult necp effi'cit, fed præuidet quouft^ ea paffurus fitjUt prg«# ordine oc uidetSaulem ruiturum effe, 8C metam conftituit in qua cum rcpreffurus fit, fi:# difirifnine. eut de Sennaherib dicitur: Inijciam ei frenum»

Tails determinatio malarum acftionum longé difîèrt à determinationé pofitiua bonarum adionum.

Aliter etiam agit ^déterminât acftiones in iioluntsitc hominum,aliter tn natura quæ non agit liberè,ut dicitur: Trahie Deus,ièd uolenrem trahit,Quia cùm non obtempérât Dauid trahenti Deo,ft]a uoluntate libéré répugnât, iux# ta didum, Perditio ex te eft,à me autem falus»

Hac fimplici enarratione contenti fimus,quia certè neceffe eft difeerni de terminationem bonarum aâionum quas uult Deus, 8é malarum quas no uult»

Hierem, i o» Scio Domine,quôd non eft hominis uia eius,nec eft uiri db nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h««

tigere greffus fuos. Ex hoc dido ratiocinantur quidam, uoluntatem hominis remia,scioDo nec bonarum nec malarum adionum caulàm effe.ldeô reipondeo,primû phra fin redê intelligendam effe. Via fignifîcat uocationem,id eft,gubernationem homini mandatam quæcunçp eft, fiue in Ecclefia, fine in Politia gt;nbsp;fine in Oeco# mia»

Monet igitur Propheta,ut innrmitatem noftram confideremus, 8c pe tamus reda confîlia nobisaDeooftendi ôédarifelices euentus ; amp;dirigerc greffus fignifîcat redajfelicia amp;nbsp;falutaria confulere 8c agere»

Eftigitur fallacia à dido lècundum quid,ad didum fimpliciter, Vocatio Dauidis, non eft felix fine Deo, Ergo Dauid nihil agit, Itemj Dauid neceftà# riorapitalterius coniugern, Hæc elle SevoKoXaea maniteftum eft,à particulari ad uniuerfale ♦

incnte 8^ uoluntate,aliud cuentus. Interdum crramus in digenâojiit ’ errat lofiasinfercns bellum Aegyptfjs, et lofaphat adiungens le impioregi. ïnterdqm ctiam cùm non eft error conGlq, tarnen euentus eft infelix, uc fæpê ’ cùm Medicus non errat,tarne curatio non procedit ex alia cauß. Non errantif raêlitæ punituri Beni'amin,ÖC tarnen multi trucidantur * Non errabant ludæi refiftentes Antiocho, 8c tarnen raagnæ clades accepta? funt ex alfjs caufis,quia Deus etiam iplbrum peccata puniuit. Sed plurima funt errata conGliorum,uc Periclis in mouendo Peloponnefiacobello, Brutiamp;^ aliorum innumerabili« um,ut dicitur Prouerbio. 14. Eft uia quæ uidetur homini bona,cuius nouiffii* ma ducunt ad mortem;Er Theognis inquit: ouJ'iiçavBfa7rù3plt;(ÿi}a7ravTa.c-o(jgt;oç. Qua* re confideratio infirmitatis noftræ de qua loquitur leremias, doceat nosrcgu* lam» Subditus efto Deo^ Sgt;C fpera in eum, id eft, fac neceftaria in uocatione,amp; nihil facias contra præcepta D E I, amp;nbsp;pete ac expeda auxilium ab eo,iiixta di* (ftumrCommendaDeouiam tuam,lperain eum,amp; ipfe faciet. Item, DanJ. Deus datßpientiam amp;c. Et fapientia Dei inquit apud Salomonern,Penes me €ftconniiumamp; fucceflus*

Hane neceflariam dodrinam de timoré, 80 dulcifli'mam confblationem de fide,inuocatione,ÖC ipe auxilrj diuini ntqua^ finamus transformari in Sto* ica deliramenta, quæ funt falfa amp;nbsp;contumeliofa in Dcum, Sc abducunthomi* nes à diligentia,à fide,fpe amp;nbsp;inuocatione. Et in tota hac quæftione de neceffi* täte prudenterconfiderandueft, quæ fit natiuafententia in didlis quæ citäfur, Grddoi necef, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Valdè prodeft in hac diiputatione confiderare etiam gradus neceflitatisj

necef Primus gradus nominatur abiolutanecefticas , quæ eft propoiitionum ' quarumoppofitæfimpliciterimpoflibilesfunt. Sicdicuntur neceifariæpro* pofi'tiones de eftentia Dei, amp;nbsp;de uirtutibus in Deo.Deus eft, Deus eft eflcntù intelligens,uerax,bona,iufta, cafta, liberrima*

’^eeeßitdidet Secundus gradus eft definitionum ÔC demonftrationum, quæ etiam di* ^nit/o«Kw er cuntur neceflariæ fimpliciter,quod fi fingatur oppofitum fit implicatio contra* ’ dicftionis,ut fi Trigonus non habeat tres angulos,non eft Trigonus; Si uirtus non eft quiddam congruens cum régula mentis diuinæ,non eft uirtus. Hic dus proximus eft primo. Quia eft régula mentis diuinæ immota,ficuchæcim* moca eftjDeus’eft caftus,ica amp;nbsp;hæc immota eft, Caftitas eft uirtus.Et in omni* bus artibus confiderandum eft quæ membra fint neceftaria,id eft, lumen con* gruens cum norma diuina,amp; quæ membra non fint neceftaria, fed probable li ratione addita neceftarijs, Hine Legum naturæ amp;nbsp;iuris poficiui diferimen iumitur.

Phy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gradus eft nccelTitas Phyfica : Sunt enim neceftaria neceflïtatc

ficd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Phyfica,que quia fic ordinata iunt in natura,eodem modo ft habent, fed tarnen

à Deo mutari poifunt, ut exempla teftantur, amp;nbsp;fic condita funt liberrima uo* luntate Dei,0d reguntur liberrima uoluntate Dei, ut ignis necelTario calebcic neceftitate Phyfica, id eft, fic inftituto ordine diuinitus, fed tarnen Deus poteft fiftere folem, ut fccit in pugna loiuæ*

Ac Stoicorum delirium execrandum eft, qui fingunt Deum alligatumcft fe caufis fecundis, nec poife aliter agere, quam ut cient cauiæ ftcundæ: Im^ ideôinuocamus, ut fua libertate regat moderetur caußs fecundas, id en, Phyficas,

Non funt igitur prorfus immutabili'a hæc,quæ in hoc tertio gradu rccen (ènturjUtilla quæ ad primum 8d fecundum gradum pertinent,

Quartus gradus eft mutabilium,quæ tarnen nominantur neceiTaria ne# Necep-ts coa ceffîtate conièquentiæ, id eft, quae funt quidem reipià mutabilia, ftd non mu# fequentM. tantur, uel quia fie à Deo décréta funt, uel quia fcquuntur ex caufis, quæ non mutantur, cùm tarnen mutari potuiftent, uel quia cùm fiunt, contradidoriæ mulueræ efte non poiTuntzut neceflaria eft relufcitatio mortuorum hominum, quia Deus edidit decrecum de ea. NecefiTe eft puniri genus humanum magnis calamitatibusquiacauiænonmutantur: fubindeenimmultorum fcelerairri# tant iram Dei, Hæc ncquaquàm necefle eft fieri, fed ft quiftp diftiplina regere poflet.

Neceift eft hærefts efft,fcilicet neceftitate conftquentiæ, quia mala inge# nia dcledantur ludis opinionum alia alfjs,amp; tarnen frenare pctulantia poifent«

Deniep omnia cùm fiunt, tunc neceiTaria hocgt;modo dicuntur, quia con# tradiâoriæ non poflùnt fimul cfle ueræ : Etfi enim in multis caufae non neceft fariôagunt, tarnen cùm fiunt,dicuntur neceflaria neceflîtate conftquentiæ,que non exproprié neceflîtas, quia çauiæ aliter agerc poterant: Sed cùm fiunt ma# net régula : Quôd duæ contradidoriæ non funt fimul ueræî uult enim Deus quieft ucrax propofitionem ueram eift ueram*

omnes motus in materia corporum in brutish hominibus, ÔC an bonæ ÔC fiionesjùnt-.an malæaâiones hominum neceffariô fiant C Hanc neceflîtatem finxerunt Stoi# cfabhisManichæi iumta initia cumularunt horribilibus furoribus, Suprà ^{Honesho

Altera quæftio eft,non de omnibus in materia motibus,ftd tantùm de a# âionibus humanæ uoluntatis, ubi hoc præcipuê quæritur. An amp;nbsp;quomodo uoluntas Humana Legi Dei obedire poflît. Quas adiones amp;nbsp;quomodo facere poifit, quarè nos ipfos afpiciamus, qualis fit hæc hominum natura confide# remus. Prodeftautem ad hanc confiderationsm noift ufitatam doflrinam de

potentrjs animæ,amp; ftire quæagant naturaliter,ôi^ quæ agant libéré propria li# bertate, quæ regantur ab alqs, amp;nbsp;quantum régi poflint.

Vocabulactiamredlèintelligantur, Liberum arbitriüm fignificat hâs Liberum arUt duas potentias copulatas,lntelleftum Sd Voluntatemjftu lacultatem uolunta# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiquot;

tisad eligendum èi. expetendum ea quæ monftratafunt, 80 ad reqeièndum ea# dem, quæ facultas in natura hominis integra, longé fuit præftantior quàm nunceft in deprauatis, ut Liberi arbitrrj eft, quôd Scipio non uoluit alienam Iponfam attingere, fed uult earn inuiolatam fine contumelia reduci ad paren# tes. Dehisuocabulismulta exiliter diiputatuetuftas, quæ tarnen amp;intclligi amp;nbsp;explicari facile poflunc ab his, qui Phyficæ doârinæ clementa redè didice# runt.

Mens cor cor^c^ux ambo iifurpantur pro intelîcctu 8c uoluntate, uerê et non fimulatè ali^ fhei:^Rpo. uoknte^hoceft,complcduntur iudiciumScappeticionesueras,non latas, nee tantum opus externum.

Cum ergo in Ecclefia diiputatur an uoluntas Humana fit libera, hoc quæ* ritur. An amp;nbsp;quatenus uoluntas Humana Legi Dei obedire pofiit,

^Ib^rMcMUi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;necefle eftfeire dodrinam de peccato quod naftentes afFerimus,

titts nece/fc eft quod eft triftis caligo in potentia cognofeente, uidelicet efTe fine luce agnofeen feiri doarinÄ tc Deum, amp;nbsp;eftè fine firma fide aiTentiente minis amp;nbsp;promiflionibus, Sgt;Cin uo^ Jeprrc4foeriuntateamp;:in corde elTe fine redore Deo,amp; uagari flammis cupiditatum contra ordinem à Deo in Lege iancitum. Hæc mala impediunt inferiorem obedien«* tiam erga Legem,

NeceiTe eft etiam Lire ueram dodrinam de Lege Dei, quid fit fjuare data fit,quid interfit inter politicas Leges amp;nbsp;diuinam, Voci Magiftratuum iagt; tisfacit externa obedientia : SedLexdiuina eft indicium contra peccatiim in natura,oftendens qualis eflb debeat homo, Nec tantum precipit externa fada, nec fatisfacit Legi Dei externa obedientia,

Vt autem uoluntas Humana non poteft deponere mortem, ita nccdepö^ nere poteft fuis uiribus prauitatem nobifcum naicentem, Etfemperfuntin non renatis horrendæ dubitationes de Deo, Sc inordinatæ flammæ uicioforii affeduum,

voluntdshu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£)ifputatio eft ipitur, quid quantum facere Humana uoluntas pofli^*

liquo ^do ex Hic primum relpondeo.Cum manileltum fit in mentibus hominum rehqu^m teruA legis o^ effe noticiam aliquam Legis, amp;nbsp;uoluntatem etiam poft lapfum libéré pone ci^ pertt fttcere. Locomotiuamj'd eft, regere motus membrorum externos, poteft uoluntas Humana etiam fine renouatione, proprijs uiribus aliquo modo externa Legis opera facere. Hæc eft libertas uoluntatis, quam Philofophi redè tribuuntho^ mini, amp;hæcexternaobedientiaiæpè nominator diiciplina ièupædagogia, quam dicimus in poteftate uoluntatis aliquo modo elfe, ut fiticns poteft impe* rare Locomotiuæ ut manus cieat, quæ poculum ori admoueant, aut ut repris mat manus, Ita cogitatio amp;nbsp;uoluntas polTunt in Achille imperare Locomotl* uæjUtréprimâtmanus ne ftringant gladium,

Hane libertatem elle reliquam in hominibus etiam in non renatis mani* feftumeft,ficut3óuerbaPaulifignificant, quinominatiufticiamcarnis carrt diiciplinam,quam caro,id eft, homo non renatus efticit, Fatetur ergo in horn’s“ ne non renato talem faculcatem effe, adiones conuenientes Legi externas falt;* cere aut non facere.

Propter duAs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yz oluit autemDeus talem libertatem reliquam efle propter duas caufas,

cftaHquMcr uHelicet,primùm ut intelligamus diftrimen inter agens liberum amp;nbsp;naturale, tas uoluntutis, amp;feiremus ipfum Deum efleagens liberrimum,

Deinde ut externæ hominum adiones regi poifent noticia Legis, Nee tarnen hæc externa obedientia fatisfacit Legi Dei,nec eft iufticia,qua homo co ram Deo iuftus eft,nec eft meritum remiifionis peccatorum, Jdeo dicitur:Ex operibus Legis non iuftificabitur coram Deoomnis caro, Nominaturau* tern htera,quia cogitatio ilia regens motû externum, eft ueluti pidura feu fcri“' ptura illita cerebro, fine uita in corde, fine flamma cordis diuinitus accenfa,^^ intuente Deum: Vt cogitatio de ira reprimêda in Achille eft pida in cerebro, cu quidem cor reludecur,nec mens Achillis intuetur Deum,nec cor lætaturin Deo

Â^^IT^ÎO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ '^45

Deo : SicuÈ Dauid reprimens fe ne oeddat Saulum, intuetuf Deum nbsp;nbsp;acquii«

Typus edam hm'us iufti'dæ externæ eft folium fid, quo le tegunt primi parentes : Nam externa dilciplina utcuncp tegit deformitacem naturæ intérim oremjUtfuntrespulcræ ordinati geftus in Scipione nolente atti'ngere altern us fponlàm, nec tarnen illud folium auferc peccatum Sgt;C mortem à primis pas» rentibus ♦

Sunt autem aliæ caufæ quatuor, propter quas externa obedientia in om^ lt;^âtuorcM» nibus necelfaria eft, etiam in non renatis* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^u^extertu

Secunda, Vt uitentur pcenæ corporales. Hæc eft enim régula diuina : Atrocia delida puniri atrocibus pcenis eciam in bac uita,iuxta hæc dida t Qui gladium acceperit,gladio peribit. Væ qui ipolias, quia fpoliaberis. Omnis a* nima quæ fecerit has abominationes, euometur ex terra. Hæc dida uera eflè teftantur affîduæ calamitates in toto genere humano,morbi,difcordig, inopie, feditiones,bella,tragici exitus,calamitates in fobole,amp; aliæ innumerabilcs pœ uæjquæ funt commonefadiones manifeftg de ira Dei aduerftis peccatum. Idco apud Ethnicos recicantur ièntentiæ congruentes Legi Dei, quæ «à Patrie bus traditæ funt, ÔC confîrmatæ funt quotidiana experientia, ut apud Hornes rum, CU nbsp;nbsp;lt;ÿ^£TÀ(a spy« ^eoi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apud Pindarum ; A

/jjùf flvaiu/j (JipcVEÇ MKUTi^ctf ht-IVHa'M/luHÇ J'dAtOf), ’^axëe^pifTrôvTwp'Tt^ûç ’iTriSJ'a/j 6’o/Jiu$.

Hoc iudidum in hac uita corporali Deus regulariter exercet aduerliis omnesfontes, quia uultconipid teftimoniairæfuse adueriuspeccatum. Et quan^hisqui conuertuntur remictit culpam, Sgt;C tollit pcenam æternam,tamê pœnas corporales non fern per aufert, fepè autem conuerfis mitigac,ut Zach* I. dicitur: Conuertimini ad me amp;nbsp;ego conuertar ad uos. Et Ofeæ lo. Non fa^ ciam furorem iræ meæ,quia Deus ego fum. Syrac. 16, Effundens iram fecun# dum mifericordiam. leremias in Threnis : Milèricordiæ Domini quod non confumtifumus. Item Abacuc 3. In ira milèricordiæ recordaris.

Tertia caufa propter quam difciplina necelfaria eft, uidelicet neceflitas 111-tuendæ communis pacis, Quia hanc iuftidam communi hominum ibcietati debemus,ut alios non lædamus iniuftè*

Quarta caufa ualdê inlignis eft,dc qua Paulus inquic,Lcx eft pædagogia mt in Cbriftum, id eft, fit direda diiciplina non tantùm ad decus Philoiophicum ad pacem communis focietatis,ied ad hunc finem pociflimum,uc doceri hos«

niines de Chrifto polfint. Quomodo enim inter aflidua latrocinia propagari dodrina poteft. Præterea certum eft, eos qui perfeuerant in fteleribus contra confeientiam nequaquàm conuerfos efteadDeum: Quia iæpè repetitaeft hec ftntentiajNe erretis,Scortatorcs,Mœchi,Homicidg non polfidebunt regnum Dei,

Hæ quatuor caufæ fint notilîîmæ,8d fingulos ad amorem diiciplinæ hor:* tentur. De his caufis amp;nbsp;Paulus loquitur, cùm inquit, Lex eft iniuftis pofica,id fftrata, premit eos quoad præcepta amp;nbsp;ad pcenas attinet. Non dubitet ho* micida ratam elfe uocem de pcena, Qui gladium accepçrit, gladio peribit.

Itcm,Lex cß data propter transgreffîones, Ccilicet coërcendas in hiC corporali uita*

' liberté tx^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autcm hanc externam difciplinam, id eß, gubernationem loco*

ternK duabui motjuaojne fiant externa fada contra Legem,humane uires etiam in non rena* It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modo effîcere poflunt,tarnen fimül feiendum eß,hanc libertatem du

aboli(^tmbe ^bus caufis fepê impediri,infidrjsDiaboli,ölt;^ imbecillitate noflræ naturæ,^“^ dllîMe KAtuz fit, ut fæpè homines contra iudicium mentis impulfi aßedübus ruant in feek* ra,Sicut Medea inquit: Video meliora probo^,détériora ßquor»

Miratur Philofophia, unde fit tanta infirmitas in homine,ut afFedus tan to impetu répugnent notices recla iubentibus: quærit igitur quid fit uirtus.Si an uir tutem humana diligentia aiTumere poifit, ficut pidores, Mufici,artes fu* as aiTumunt exercittjs, Paulus dißiplinam nominat opera Legisj id eft, aamp;o* nes externas,quæ fiunt locomotiua ciente aut frenante externa membra, gitur locomotiua cogitatione amp;nbsp;imperio uoluntatis, etiamfi cor habet contra* rios affedus, ut cum Achilles reuocat manus ne interficiant Agamemnone, Hæc externa moderatio fit cogitatione imperio uoluntatis ciente membra, 8c tarnen interea in corde magnum eft ira? incehdium*

opera^netl» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nominat etiam Paulus talia opera Literamjid eft,cogicationcs tan^ pb

^urafunt Pau nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cerebro, quæ non funt uita Spiritus làndi motus, feu Deus mouens

foJiumßd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“Yypus eft illuftrior de folio fici,ficut folium tantum foris tegit motus in*

ordinatos membrorum : Sic redio locomotiuæ eft externorum membroruni qualifcuncp frenatio» Si qua igitur eft uirtus in homine non renaco,cft uaidc exilis,econtrà uicia ualdè confpicua iunt, quæ funtaffedus, id eft, flammæin* ordinatæin corde,ut amorin Dauide, uelfuntimpulfiones Diabolorumfen ipfi Diaboli impellentes infirmam naturam. Vt odium in Cain,Saule,ÔCinnu* merabiles impetus mali contra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ adhuc reliqua eft in natura poft h*

pium,oriuntur principaliter à Diabolis,qUi odio Dei graflantur,ut maximam multitudinem hominum pefdailtjiuxta dida: Circuit Diabolus tanquàm Leo rugiens,quærens quem deuoret. Et Ephefi 2» Diaboli funt efficaces in impfis, ficut de luda diciturtSatanasintrauitin eum.Hinc funt inceftæ libidines, par* ricidia,feditiones ,furores mouentes bella iniufta ôd cædeSjblaiphemiæildolo* rum défenfio alia multa»

Hanctantam miferiam generis humaniconfideremus,amp; de cauftscogi* temus patefadis in Ecclefia,8i remedia quæramus, Sciamus Filium Deimift fum efle,ut deftruat opera Diaboli amp;nbsp;conterat caput ièrpentis, dilcernamus veplt; uirtus Philolbphicam dodhnam ab Euangelica : ftiamus ueram uirtutem elfe lu* ’ cem accenfàm per Filium Dei uoce Euangelrj,qua uerum Deum intuemur, èC motus Spiritus iàndi in corde, ficut 2* Cor» 3» dicitur : Transformamur ut ef* ficiàmur imago FiIq Dei à Domini Spiritu,id eft,lucec uerbum in mente, amp;nbsp;il* li luci congruentes motus accenduntur per Spiritum iàndum. Hæc remédia iàlutaria difeamus amp;nbsp;petamus,ficut ficpifiîrhè præcipitur: Petite amp;nbsp;accipietis* Qiiantô magis Pater uefter cceleftis dabitSpiritum fandum peten cibusjlteni, Eftundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ precum» Hec præcepract has dulciifimas promiffiones quotidiè in inuocatione cogitemus»

DifàpliM ex^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Suprà autem dixi difciplinam illam, quam ratio efficere utcunlt;^ poteft,

tenu wn eß ncquaquam elfe Lep-is diuinæ impletionem neque iufticiam , qua homo (ît

A 1 T: 0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;54-7

iüftus corarh Deöj ncq^ meren remiffioncm peccatorum, neep reconciliation nenijnecp uitam æternam. Et infra de Lege taxabimus Pharifaica deïiramenn talquas fingunt Legi Dei fatisfieri externis operibuSj cùm Lex præcipiat inte^ gram obedientiam in mcnte,corde externis adfionibus^iuxta di(flum : Dilin gas Dominum Deum tuum ex toto corde, Congruere cum Lege mentem amp;nbsp;cor oportebat, quæ horribiliter repugnant Legi Üei,Sicut amp;nbsp;telfatur Paulus: Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum. Mens in non renatis plena eft dun bitationum de Deo,corda func fine uero timoré Dei gt;nbsp;fine uera fiducia Dei, SC îiabcnt impetus ardentes contra Legem Dei, deniep natura Humana opprefla eft peccato amp;nbsp;morte, Hæc ingentia mala intueamur, cum extenuatur libertas uoluntatis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuwAïuu

Hic igitur primùm Sc perlpicuê dicitur : Non poteft Humana uolnntas „o„ p* exuere nobifeum naftentem prauitatem, nec poteft Legi Dei iàtîsfacerc,quæ teßexuere iudicat amp;nbsp;damnat pcccatum in natura hominis , nontolH't, ficutnecmom^entov pr-c. tern tollit, nec poteft uoluntas mereri remiflTionem peccatorum, nec réconcilia ationem, nec uitam æternam mereri poteft : ftd fîrmiflîmè tenenda eft régula Iohannis 8. Si uos liberauerit Filius,uerè liberi eritis, Et Rom. 3. Ex operibus Legis non iuftificabitur omnis caro coram eo.Item,Iuftificamur gratis fide per fanguinem eius. Deinde amp;nbsp;hoc uerum eft,Non poteft Humana uoluntas cren dere de promiftionc diuina, 8^ incoare interiorem obedientiam, nifi luce ac^ cenfa per Euangelium à Filio Dei amp;nbsp;efFuib Spiritu iando in corda eorum qui conuertuntur, Ideo dare dicitur Rom.8. Qui ducuntur Spiritu Dei,Hi funt filt; Irj Dei. Item,Si quis Spiritum Chrifti non habet,is non eft Chrifti. Iohan,4, Nemo poteft ucnire ad me nifi Pater traxerit eum,Item,Sine me nihil poteftis facere. Item,Nemo nouit Pattern nifi Filius,amp; cui uolet Filius reuelare. Seien* dum eft autem Filium Dei,qui eft caput Bcclefiæ perficiens omnia in omnibus efficacem elTe uoce Euangelfj, ÔC dare Spiritum fandum cùm uoce Euangelij fuftentamur,ut clarilTime dicitur Galat. 3.Vt promifli'onem Spiritus accipia* mus per Fidem. Item,Euangelium eft potentia Dei ad lalutem omni credent!» Acfæpèhancueriftimam commonefadionem repetimus:Cogitantes de Deo à patefada uoce dodrinæ ordiri oportere, nec quærendam efle uoluntatem Dei fine Verbo ipfiùs,ideô exprefle dicit: Cùm mundus non rtoflet Deum in iapientia per fapientiam, placuit Deo per ftultam prædicationem faluos face* recredentes.

Eft autem utrat^ concio uniuerlalis : Prædicatio pcenitentiæ, nbsp;prómift condö

fio,VtricfiigIturomnesairentiamur,a2amus pœnitenciam,credamusomnes ttniuerftiu mrilium, nec dilputemus de aha arcana uoluntate, nec fingamus in Ueo con# ye,},ißio„j^ tradidorias uoluntates. Cumq? â uerbo Dei ordimur,Iciamus concurrere has peccatorum, caufas : Vocem d Deo traditam, amp;nbsp;ipfum Filium eIRcacem per Verbi externi cogitationem amp;nbsp;dantem Spiritum fandum, ficut inquit:Nemo nouit Pattern c5u7rßoneamp; nifi Filius,amp; cui uoluerit Filius reuelare, Seimus quod fit in nobis,quia de Spi* quoordine, ritu fuo dat nobis, Item, Ipft eft caput EccIcfiæ omnia perficiens in omnibus: amp;nbsp;tunc oportere uoluntatem non repugnare Deo, led afifentiri, cùm quidem iam à Deotrahatur.Poftetenimexcuterc Spiritumfandum,utexcutitSaul fuafponte: Sed cùm mens audiens ac fe fuftentans non repugnac,non indulget dilfidentiæ, fed adiuuante Filio Deiper Spiritum fandum aftintitur: In hoc

34-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UßE iyj

certaminc uoliintas non eft ocîofa» Et ueteres dixerunc : Præcedente gntia, ~~ comitante uoluntate bona opera fieri»

Et Bafilius incjuit J ixivoii ^iT-na-oiJ v^gü) ^'toç 'Ti^oaTravr?, Dcus ântcuertit noSjiio^ cat, monec, adiuuat, lèd nos uiderirhus ne repugnemus» Confiât enim pecca^ turn oriri à nobis,non à uolunrate Dei.

Chryfofiomus inquit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'hK.oip ’TvpG'a'^óijStjjop eAhb, trafiitjleduolentem

bit. Sicut ôd in illo iplb loco Iohannis dicitur : Omnis qui audit à Pâtre amp;C dû IcitjVeniet ad me. Difcere iubct,id eft,audire uocem dodrinæ traditam abip* lb,amp; alTentiri eijnon repugnare, non indulgere diffîdentiæ»

MMichjtoru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nequaquàm igitur audiendi funt Manichæi furores, qui finxerunt alû

furoresno funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ x t •

rfKf/ifzxf/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;elle numerum hominum,quos nommant uA»kouç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui conuerti no

poITunt, nec Enthufiafiæ 8d Stenckfeldiani audiendi funt, qui imaginanturra# pi homines coaélos amp;nbsp;quidem fine cogitatione dodrinæ, confirmant pto^ fanitatem inillis, qui cogitant, firaptusexpe(ftandusefi,intereaindulgebo diffîdentiae alrjs fceleribus. Nos regulam æternam amp;nbsp;immotam teneamus. Audite Filium, Olculamini Filium» Omni tempore debemus aflentiri prægt; dicationipœnitentiæamp;promiffîoni repugnare difti'd^ndæ, adders uocationem: Credo Domine,fed opem fer imbecillitati meæ. Hæc régula per uera eft, edamß hoc ira fit, quôd multa Deus in fàncftis agic,in quibus uo^ luntas fe tantum paflîuè habettretirtenda tarnen eft regula,quæ precJpit,utFû lium audiamus, Sè ei non repugnemus.

spiritms.p(* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Certè pofiquàm in conuerfione datus eft Spiritus, incipit fànareuoltin^

tatem nbsp;nbsp;aftert initia Libertatis. Hic non cogitandum eft, uoluntatem in adtû

onibus fè habere ut truncum, cùmiolcph répugnât illecebrisadulteræ, con^ currunt hæ caulæ, Verbum Dei quo Filius docet mentem amp;nbsp;lucem accendic in cogitatione mandat! Dei,pcenarum, promilfionis, gratiæ, præmiorum,amp;: multorum euentuum in utrancp partem.

Et Spiritus ûndlus mouct uoluntatem,non lôlùm ut regat externa irtm bra,fèd ut uerè lêntiat fein cillas, quôd uelit Deo obedire amp;nbsp;repugnare Diabo^ X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo. Poftea reguntur externa membra amp;nbsp;à Spiritufandto amp;nbsp;Ä uoluntateA nio*

iientur ut caueant amp;nbsp;uitent occafiones. Hic lèntitur uoluntatem non elfe trun^ co fimilem» Ideô Paulus iubet cauere,ne fruftra gratiam acceperimus, effnn* dens enim uolens efiundit» Et ad Ephefios inquit,diligentiâ præcipiens: curate ambulate non ut fatui. Item,Habenti dabitur. Qui negociatur accept talento. Ideô Auguftinus interpretans diâum Syracidæ,addit interpretation nem breiiifiîmis uerbis,qug uniuerlàliter Legi addenda eft,propofuittibiign^ aquam.ad utrum uoles extendito manum ♦ Addit Auguftinus breuifiinie.

Extendito ad bonum,fcilicet iuuante gratia. V niuerfaliter enim feiendum eft, dodrinæ Legis addendam elfe interpretationem ex Euangelio, Chriftum finem elfe Legis, ôd Legem per fidem ftabiliri.

Hæc ut copiofius declarentur,duo uetera décréta explicanda funt, qno* rum alterum inquit : Anathema fit, qui dicit Legem impolTibilia prœcipcrfi Alterum inquit: Anathema fit, qui dicit Legem Dei pofle fieri fine gratia.

In pofteriore uocabulum gratiæ rede intelligendum eft. Non enim fatis Ltx twnpotefi eft fie intelligere hoc didum.’Lex non poteft fieri fine gratia, id eft, fine auxilio fieri fine gras nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^t: Laurentius non poteft retinere in lupplicio magnitudinem animi,nift

fit mteUheL confîrmatus à Deo per Spiritum fandum» dunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Hæc cnarratio etfi uera eft, tarnen non eft fuffi'ciens, Gd prius i'ntelliga^ tur gratia de reconciliatione amp;nbsp;imputatione iuHieiæ propter Filium, ut obe^ dientia Laurentrj Deo placeat,amp;^ fit cultus Dei\necefle eft prius perlbnam pla^« cere propter Mediatorem fide, gratis accepta remiflîone peccatorum, im^ putatione iufticie propter Filium,cuius iufticia ueftitus Laurentius placet iam, ac fi Legi fatisfaceretjOC tarnen ueriflïmum eft^omnes homines in hac uita pro* cul abelfe à perfedione Legis præter Chriftum.

Poftea addatur altera interpretatio de auxilio, Illuftrcntur hçc amp;nbsp;exem^ plorum collatione^Difîèruntrepreiîîoiræin Achille amp;nbsp;Dauide, Cùm Achib les incenfus ingenti ira iWngens gladium reprimit G, ea repreffîo eft guber* natio locomotiuæ^ Gu externorum membrorum, quæ fit cogitatione Achillisî Nec tarnen eft mutatio cordis, nee eft cultus Dei,

Sed reprefti'o iræ in Dauidcjeft in perGna, quæ placet Deo fide,qua acci* pit imputatam iufticiam propter Mediatorem,amp;^eft in corde,in quo lenit iram ' Spiritus fandus, amp;nbsp;accendit ueros motus manGetudinis Sc commiGrationis, qui fequuntur has cogitationes accenfas Verbo Dei : Mihi uindidam amp;nbsp;ego retribuam. Item, Vitato fcandalo,peftimi exempli res elFeC etiam in cauG iu* quidem in populo Dei,rcgem à Deo undum interficerc. Fit igitur hæc manfuetudo opus Deo pIacens,Quia prælucet fides,qua perGna propter Me* diatorem placet, amp;nbsp;eft incoatio obedientiæ quam Lex præcipit, C^ia eft in corde,8lt;: fitpræluccntefide, amp;nbsp;refertur ad gloriam Dei, In tali collatione ex* emplorum,hæc dida magis fient illuftria : Lex ftabilitur per fidem,amp; Lex in* coatur prælucente fide, nbsp;iuuante gratia,Sciant autem iuniores hoc decretum

Alterum decretum eft. Anathema fit, qui dicit Legem Dei impoflibilia Legem Y)ei no præcipercjVfitatum eft hie refpondere: Impoftibilitas non eft ex Lege,Gd ex im=-nobis poft deprauationcm naturæ. Sed mea refponfio hæc eft : ludico decre* tum hoc fimpliciter fadum efle contra Manichæos, qui fingebant omnia pec* Ugendnm. cata interiora Sd exteriora neceftario fieri, amp;nbsp;negabant libertatem efle regen* dælocomotiuæreliquamin hacdeprauatanatura. HæcfaIG imaginatiode externa obedientia damnatur hoc decreto. Anathema fic,qui dicit Legem Dei impoflibilia præciperc,fcilicet in externa obedientia,Gu in externogeitu.CoI* ligator magnusaceruus optimarum admonitionum,quæ fimul de noftra infir* mitateloquuntur,amp; iubentpetere lt;à Deo auxilium Su confilium, Hierem.io, Scio Domine,non eft hominis uia eius. Prouerb. ló. Cor hominis cogitât ui* am,fed Dominus con firmat grelTum eius, Talia dida continent 5^ dodrinam neceflrariam,amp; dulciffimas conGlafiones. Docentaliud eiTe eIedionem,0lt;Sali* eïeâio, udeuentum, Vtaliudeftelediobelliin Pompeio,aliudeuentus,acmanifeftij eft,adeucntum requiri multas cauGs extra nos. In eledione etiam læpè eft er* rorconfilij. Interdum cùm non errat confilium,ut non errabant Ilraëlitæ arma capientes contra Beniamin, tarnen G?pc iuftis confilqs non refpondent euen* tus propter alias cauGs, propter quas IDeus alios exitiis tribuit, quàm quales non iniuftè ratiocinati eramus, Hæc omnia unit nos Deus confiderare, Pri* mum ne fiducia noftrarum uirium GGipiamus iniufta aut non neceffaria,De* indeutetiamin caufisiuftis necefiGfijspetamus confiliumamp;auxiliumà Dco,iuxta didum:Commenda Deo uiam tuam,fpera in eù,amp; ipfefaciet. Nec propterea Gquitur,nullam elTe contingentiam, omnia fieri Stoica neceflitate,

bumanam uoluntatem habere fe uc truncum^ ut : cùm lofeph fugit adulterani, regitur quidem amp;nbsp;cuftoditur luce accenfa in eius mente à Filio Dei, èccor ac^ voîttJitM non cenditur à Spiritu lanéto: Et tarnen uoluntas ci us non eft ociola, fequitur tra* tßocioff, hentem Spin'tum làn(flum,8c uolens uitat illecebras amp;nbsp;perniciolas occafiones» Ilraëlitæ iuliam Sc necefl’an'am caulàm habent belli contra Beniamin : T amen euentus im'tio tn'ftes funt, Ideô di'cit Salomon: Cor hominis cogitât uiamfu* am,ied Deus confirmât grelTuSjUt ibi llraëlitæ uincuntur, quia euentus noniu uatur à Deo, lofias ctiam in confilio errat, fuit^ fpedator illius magnæcala* mitatis* leremias inquit : Scio Domine,quia non cft hominis uia eiuSjid eft, iiocatio,{èd ica efi: felix,cùm amp;nbsp;confiÜa falutaria De^ monftrat, præbet ipfe lècundos euquot;entus,iuxta di(fia : Nifi Dominus cuftodieritciuitatem/ruftra ui' gilatqui cuftodit earn. Item, Dominus datlàpientiam fapientibus,

Tr«p^lt;rt« T^Ecefle efi: ulïtatam pattitionem retinerc t Præcipua pars Legis nominatut Legisäiutna. i M JVloralis,quæ eft Decalogus redèintelleëtus, id eft,conformitas cumfapi* entia amp;nbsp;ordinein mente diuina^Aliæ duæ partes funt politicaejuidelicetCetc* monialis amp;nbsp;Forenfis feu iudicialis, ut in Politia Moyfi, certæ Ccremoniæ^ LegeSjde diftindione facultatum, de deliâ:is,Iudicqs,ôd pccnis corporum uinicus tradicæ funt»

Ceretwnia CT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T erîenda eft autem régula,ficut politia ludaica deleta eft,Ita amp;

ForcnfesLeges nias amp;nbsp;Forenfes Leges,quæ non funt naturales,deletas elfe, nec alligatam efle Ecclefiam ad Ceremonias Leuiticas , nec ad Leges Forenfes quæ non funt na^ cflt;ec» po 114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrina exprelîè tradita eft in Adis capite 15, ÔC in Epiftolaad

Hic autem confiderandum eft,amp; quare ilia politia conflituta fit, amp;nbsp;t^tiace Ceremoniæ èC Forenfes Leges traditæ fint. Iohannes eruditifiimêdifctrn'^» Lex per Moyfen data eft,gratia 8C ueritas per lefum Chriflum fada eft, id ^f^» Mefîîas miflùs eft,uc dcleto peccato amp;nbsp;deleta morte refticuantur in nobis terna bona,iulticia ôd uita æterna,Sicut Daniel inquit ; Peccacum expiabi^ tur di. delebicur,amp; adducetur æterna iufticia,

Conftatautem Ceremonias Si ritus Forenfes non effe res æcernaSjH*^^ firmiffimè ftacuendum eft,Ceremonias Si ritus Forenfes non efle inftitutos,uc mereantur remiffionem peccatorum,feu ut effent iuflicia, qua homines corani Deo effent iufti, feu ut effent illud bonum, propter quod uenturus erat Mdb* as. Quare amp;nbsp;in Epiftola ad Hebræos dicitur: Impoffibile fuit fanguine tauroi* rum deleri peccata,

ceremomlt;ecr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quid igitur fuerunt Ceremoniæ Si ritus ForenfesC Refpondeo,Fiierunt

EorenfesLeges illius politiæ forma feu uinculum. Voluit enim Deus fingulari beneficio ccr^ Moyß fuerunt tarn politiam conftitucre,8ë à cæteris gentibus feparare,ut certum effet ex qua ftirpe,in quo loco terræuelletnafeiChriftus,Si ubiaudienduscflct, ubiteftimoniadeipfoexhibituruseffet, ubifubinderepetiturusSiilluflracu^ rus effet promiffionem,amp; teftimonia oftenfurus, ut feiretur promiffionemue^ re traditam effe â Deo,

Prædi'xi'tctia exhibito Meffîa,amp; oftenbs teftimonqs refufcitatione mof* Pr^ediäionet tuorum amp;nbsp;alrjs miraculis, finem fore polinæ Mofaicæ, èi. futurum ut Euangé# lium inter gentes lpargerctur,amp; colligeretur âeterna Ecclefîa ex ludæis 8^ geni* tibus, Hæc ideô prædida font, ut fciretürj promiffîonem Meflîæ intelligent dam effe de æternis bonis,amp; non tantum de ilia politia,amp; ueros cultus Dei cQ fe æternam iufticianijuon umbras Ceremoniarum 8c rituum Foreniïum* Hæc in Daniele expreflè prædida font, adducetur iufticia æterna, amp;nbsp;populus défi» netdTe^Sj^ templum deftruetur ita, ut non rurfus ædificandum fît, Dertruâo autem templo Hierofolymæ fimul iacent inter rudera amp;nbsp;cineres Leuiticæ Cet »■tnioniæ 8i. Forenfès Leges^quæ non font naturales. Nec aliæ gentes ad Mo* yfi ritus alligatæ font.Durauit autem ilia politia ab Exitu ex Aegypto, uicß ad ultimam deilrutflionem factam à Tito annos I $ 8 2»

Cogitemus autemjquàm dulce beneficium Dei fuerfoquôd tam diu cerrä Fedes Ecclefiæ foit,quæ j etfi ingentibus ærumnis interea quaiTata eft tarnen inter illas ipias ærumnas uidit mirandas liberationes, quæ fuerunt teftimoni^t de Deo. Semper etiam ibi foruauit Deus aliqua uiua Ecclefiæ membra.in quit bus fulfit ueritaSjUt fuerunt ultimo amp;nbsp;triftiflimo tempore Zacharias^Simeonji Sc alq*

Cogitentur etiam caufæ deftrudionis, inter quas hæc fuit, Ne Cérét Cduja dcftru-. moniæ Mofaicæ putarentur effe res neceffariç. Omiflîs ergo illis duabus part nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

tibus.Ceremonialibus ÔC Forenfibus legibus Moyfi, quæita deletæ font,ne fi/ ant, hic dicendû eft de Lege Morali, quæ eft æterna, 8c ad quam renouamur, De hac parte hanc definitionem conftituo,

bEX MORALlSeftæternaimmolaGpientiainDeo,5crégula iufticiæ,diicernens reda amp;nbsp;non reda, uolensreda, 8d horribili ira deftruens ° contraria,cuius noticia in creatione, rationalibus creaturis infita eft, Sc poftea fæpèrepetita, 8c declarata uoce diuina,uc fciamus quôd fit Deus^ amp;nbsp;qualis fit, quôd fit iudex obligans omnes creaturas rationales,amp; præcipiens,ut;omnes fint conformes ipfi,amp; habeant integram obedientiam ïuxta totam Legem, 8c accufansac deftruens omnes non conformes, iuxta didum : Maledidus omt nis, qui non permanforit in omnibus quæ fcripta font in Legé,

Cùm autem in definitione fit uocabulum immota,ex Euangelio adtjcituf interpretatio £7r/£ftKa,nifi fiat remiffio reconciliatio propter Filium Médit atorem. Nam ante promiflïonem aliter iudicari non poterat,nifi iram prorfus immutabilem efte, 8C fie eft immutabilis, quôd Deus peccatofemper irafeitur, 8c non fine poena remittit, quam in Filium Mediatorem immenfa bonitate 8c mirando confilio tranftulit, Recipit autem creaturam foam propter Filium, Suntqj execrandi furores Stoicorum amp;nbsp;Antinomorum,qui fingunt Deum uel lepeccatum. luniores hanebreuem deferiptionem teneant, LexMoralis eft Mortfe Decalogus redè intelledus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fji

D Edè autem dicimus, tres efte ufus Legis Moralis. Primus eft Politicus feü Pnwwwfw le Pædagogicusjcoercere externa membra etiam in non renatis,ut Timot.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hh ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.dicit

I»dicitur:Lex cft iniuftis pofita eft Emphafis fn uerbo KeT£«,prcmit iniuftos, quoad utrunqj,id eft,coërc€t externa membra, amp;nbsp;punit facientes externa udi^ dia pcenis corporalibus.

Sciendum eft autem, quid fit bæc externa iufticia, quod (it aïiquomo^ Extertu iuflb do etiam non renatis poflibilis. Dixi autem fuprà banc externam iufticiam efi cii cftguber^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regentem externa membra, ut faciant opera

KAtio loconw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- r-» f

Pliilofophi multa de uirtute quærunr, quæ funt obfcura, ied gubernatio^ nem externorum membrorum ftimus efle cogitationem in cerebro □ 8^ uolun* tatem imperantem externis membris, ut cieant tales motus, quales docetco^ gitatiOj ut cum Achy Ues reprimit ie,ne intcrRciat Agamemnonê,cogitano amp;nbsp;uoluntas imperat manibus ne faciant cædem. Tab's bbertas adhuc in howinb bus etiam non renatis reb'qua eft*

Ac præcipuè de politico ufu hoc confiderandum eft, quod amp;nbsp;hie ufusib luftrè teftimonium fit de Deo, quod fit Deus amp;nbsp;quab's fit,quôd fit uindex»

Noticiæ ordinariftîmè teftantur, quod hæc natura no cafu ex Demoen'n Atomis confluxerit. Deinde hæ noticiæ diicernentes redta amp;nbsp;non redta,often dunt quab's fit Deus*

Tertio quia uniueriàb'ter ièquuntur pccnæatrocia ftelera, teftimonium oftenditur quôd uerè fit Deus præièns in ^nerehumano, amp;puniat fédéra» Nec contemnenda funt hæc teftimonia de Deo, fed iæpè mubum^ cogitanJa ut confirmeturaflenfio de prouidentia*

CMfgt; duäre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam repetantur caufæ,quare necefle (it Facere externa Legis opera,

neceffeßtex^ etiamfi uon merentur rcmiftioncm peçcatorum, nec funt illa res qua homo cft: tertiA Legii ogt; iuftus coram Deo*

Prima cauFa cft,quare neceffe fit facere externa bonefta opera etiam non renatis, ftilicet mandatum Dei*

Sccunda, Vt uicenturpcenæ, quæ ordine diuinoiequuntur atrociafeelt; îcra,iuxta dilt;fta,Qui gladium acceperit,gladio peribit.Item, Omnis anima que fecerit bas abominationes euometur ex terra* Item, Væ qui fpob'as quia fpoli* aberis» Hine régula eft : Atrocia deb'éla comitantur atroces pœnæ in hac uilt; ta*

Tertia caufa eft, ut ab'js pax fit. Quia naftimur ad fouendanifocietatem, ƒ non ad infinitam deîetionem generis humani*

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta, ut externa modeftia fit pædagogia in Chriftum, ut doceri pofti^

mus nos amp;nbsp;alii, amp;nbsp;perfeuerantes in fteleribus contra confeientiam, non funt fanôlificati à Chrifto per uocem Euangelij Spiritum iàmflum* Ideôdicicurt ScortatoreSjadulterfhomicidæ non poflîdebunt regnum Dei* V fus eft autem Paulus appellatione non terribili. Quia pædagogus non tantum caftigat,fed etiam docet,8d ordinatis exercitfjs aftuefacit* Ita uftis pædagogicus Legis ad hoc profit,ut doccantur rudiores de Deo, amp;nbsp;de uirtutibus,non ut confîrmetur Cyclopica amp;nbsp;effera barbaries. Hune uium politicum ratio etiam in nonrena^ ris utcunq? intelb'git, etfî hune quoep per eab'ginem aipicit, amp;nbsp;addit crrorcs, fingit elfe mérita remiflîonis peccatorum, efle impletionem Legis amp;nbsp;iufticiam coram Deo * De his erroribus poftea dicemus in fecundo ufu.

seeafidttt ufoi Secundus ufus Legis diuinæ in iudicio conftientiæ, in quo cum uoccLo gis aceufantur, fenfus iræ Dei aduerfus peccatum ueros horribiles dolores affert,

affert» De hoc ufu concionatur Paulus cùm inqui'tî Lex iram efRcit* Et ad Colt; rinthios,Aculeus mortis peccatum eft,potentia peccati Lex eft, Rom,7» Pecs catumoccafîonemaccipiens per Legem occidit, Eftem'mLex poft peccatum fuSdidum horribile Dei iudiciumiaccufàns Scdamnans omnes reos,quorum alrj alio tem c« ttducrfta pore fentiunt huius iudieij exequutionem. Et quanquâm multi damnandi,ut NerOjUiuunt iècun', amp;nbsp;habent ceruices ferreas, frontes æneas, corda adamant tina: tarnen tandem his terroribus opprimuntur^

Alt) uerô conuertendi,ut DauidjManaflès^Ezechias, Paulus,in ftnfu tâf humterrorum eriguntur confolationejntuentes promifîîoncm gratiæ,creden

Euangelio, amp;nbsp;fiducia Mediatoris fuftentati uiuifîcantur, ut Paulus inquit : lußificatifide pacemhabemus apudDeum,

De hoc iudicio amp;nbsp;de his terroribus loquitur Ezechias cûm inquit : Sicut Leo contriuit omnia oflà mea. Et in PûImo,Non eft pax oflîb,meis à conipelt; dupeccatorum meorum,

Etfi autem in altjs hi terrores hint maiores,in alqs minores, quia iummos nemo ferre poteft, fîcut in Piàlm» dicitur : Non accendit Deus totam iram fu^ am. Et in Ofea,Non faciam furorem iræ meæ, quia Deus ego fum: tarnen omlt; nés conuertendi ad Deum aliqua initia talium terrorum fentiunt, ut Plàlmo $0,dicitur :Deus nofter manifeftè ueniec,8d non filebit ignis in conlpedlu eius#

Et uerè iralcitur Deus carnali fecuritati, ut Paulus ad Ephcfios damnat es osjin quib. nulli funt dolores,quos nominat «TrKÀyHKÔTaç, id eft, qui dedoluerût, ©U lgt;a verfeßmer^t ^akti/6ie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tgt;arnac^ Ideô cùm de contriti:^

one in doârina de pcenitentia dicitur,hi terrores intelligantur, quorum initia inuerapœnitentiadilcenda funt.

Etfi autem eft aliqua noticia Legis diuinæ in toto genere humano quæ nobifeum nafeitur : tarnen fimul magna caligo eft, amp;nbsp;ratio imaginatur,iàcisfa^ cere homines Legi diuinæ externa difeiplina. Ideô Deus iemper in uera Eccles* fia repetiuit Legem,amp; docuit earn elle indicium accufans peccata externa amp;: in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

teriora,tenebras Sd dubitationes de Deo in mente, amp;nbsp;prauitatem cordis, quod eft in hac corrupta natura ante conuerfionem fine timoré Dei,fine fiducia amp;nbsp;fi^ ne dileäionc Dei,amp; ardet affèâibus pugnantib. cum Lege Dei, amp;nbsp;frémit adlt; uerfus Deum, ficut leremiæ ly.dicitur: Peruerfum eft cor hominis amp;nbsp;çrumno* fum.Peruerfitasfignificatculpamfeu contumaciam contra Legem, Aerum^ nofum fignificat ingentes dolores in fuga fremitu aduerfus Deum, qui func culpæamp;pœnæ,

Vt igitur peccata interiora amp;nbsp;exteriora agnolcantur,uult Deus in Eccles fia fiia doceri Legem, ficut Paulus inquit: Per Legem cognitio peccati. Et qua* quam Chriftus non eft miflus ut fit Legislator,nouæ alicuius Legis,fed ut pro* ferat Euangelium ex finu æterni Patris, fit Redemtor amp;nbsp;Saluator : tarnen cùm docetjUt minifter repetit uocern Legis Moralis,Só earn declarat,emendat errorem Pharifæorum, qui Legem tantum de externis aâionibus interpréta^ bannir.

Sic femper ab initio in fola Dei Ecclefia retenta eft integra Lex,8lt;:fubin* de deterfæ funt fordes quibus oblcurata fuit.

Quare furor eft execrandus dicerc : Vocem Legis Moralis, ficut earn ^xecrdndmfit Chriftus,Prophetæ amp;nbsp;Apoftoli declarant,non docendam effe in EccIefia.Con flat enim neceffariam prædicationem pœnitentiæ elfe, in qua peccata oftendi „nd*« tegew H h iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neceife «jEcc/ç/t*.

necefTe eft, fkut leremiæ primo fcriptum eft: Eccc dedi uerba mea in Orctiió, conftirui te fupcr genres, ut euellas amp;nbsp;deftruas, fcilicet arguendo peccatum» Et ad Titum fècundo : Argue eos cum omni imperio,id eft,præcipiendo cum comminatione iræ Dei poenarum æcernarum* Simul autem docet Ecckfia, quod nemo Legi Dei fatisfaciat, amp;nbsp;proponit Euangelium de remiflione pcc^ catorum Sd iufticia fidei, quæ donatur Gratis propter Mediatorem,amp;: folafi' de accipitur.Poftea uero quomodo placeat noua obedientia ftio loco dicetur.

Tertiustifus eft,docere renatos,qui cultus Deo placeanu Etfi enim (juogt; modorcnati ÔÔ iuftificati fide, fint liberi à Lege dicendum eft fuo loco : Sunt enim liberi à Lege, id eft, à maledidione feu ira Dei, quæ in Lege proponitur, fcilicet cum fidem retinent, amp;nbsp;fiducia Filij Dei repugnant peccatis amp;nbsp;uincunf terrores peccati:Semper tarnen in hac uita doccnda eft Lexgt;

Primum, ut habeamus teftimonium Dei, qui cultus ei placeant, quia to* tarn obedientiam interiorem ôd exteriorcm regi uultVerbo Îuo,iuxtadiâ:umî In præceptis meis ambulate, Item,Lucerna pedibus meis V erbum tuum,

Manetetiam ordo æternus amp;nbsp;immutabilis in mente diuina, ut creatura rationalis Deo obtempérer iuxta dicftum : Non Deus uolens impietatem tu es, Ideô dicitur,Per fidem Lex ftabilitur,id eft,fide incoatur obedientia pla* cet»

Secundo cum in renatis fint reliquiæ peccati, creftcre pcenitentiam o* portet.Vt igitur peccata magis magif^ agnolcantur uoce Legis,ira Dei mon* ftranda eft,ut creftat uera contritio : ficut ftriptum eft. Ad quern reipiciam, nifi ad Spiritum contritum Sc tremen tern lermones mcos. Et Dominus inquit ad fuos difcipulos:Nifi pcenitentiam egeritis omnes fimiliter peribitis:0d Paw lus inquit:Argue cos cum omni imperio,fcilicetuocis diuinæ,

Icacp propter reliquias peccati,etiam renati docendi funt de Lege,ficutSC in Deut. fcriptum eft, Répétas ièu acuas eis præcepta mca, Quomodo au* tem intelligenda fît dodrina de liberatione à Lege,fuo loco copiofîus dicitur.

Poftquâ hæc de tribus ufîbus Legis Moralis dida funt, procedimus ad Decalogi explicationem quantulamcuncp,ubi primum cogitandum eft,Qtiare caufedudre Moralis, cum natura nota fît, tarnen uoce diuina fæpè repetita fît amp;nbsp;ma* miraculis audicntibus ièxcentis millibus uirorum promulgata fit, PRIMA caufa cft, Quia poft peccatum caligo acceifitjquæ naturalem prittM c^uft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfcuriorem, fient manifeftum eft Ethnicos cito recepilfein*

uocationes multorum numinum amp;nbsp;confufîones libidinum. Item ratio non da* mnat uiciofam concupiicentiam,que nobifeum naicitur.Quotidiana experien* tia in omnibus hominibus oftendit rapi mentes,ut minus feuere iudicent,cùm corda ardent cœco aftedu,fîcut dicitur,’Qiic uolunt homines libenter credunt. Item, 7a^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tpu'à rà p.» ttaXà K,aÀà TrscfWij.

Secnntiiictiufi, S E C V N D A cauià promulgationis eft, quia uoluit Deus extare illu* ftre teftimonium, quod oftenderet has noticias naturales ab ipfo nobis infîtas elfe, ôô indicium conicientiæ ôd pauores, qui ex illis notierjs oriunturjcife Dei indicium, pcenas interiores amp;nbsp;exteriores,quæ icquuntur dehda,non accide* re cafu, led ordine diuino, amp;nbsp;hac iàpientia Sc hoc iudicio uoluit ipiè doceri ho* mines, qualis fît Deus, uidelicet iuftus, uerax, caftus, uindex icelcrum, amp;nbsp;uclle Deum

3) I r i n A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35$

Deum fe Sifcerni â mail’s natun's.iuxtadidrum: Non Deus uoicns impietatem tues,

TERTIA caufa promulgationis eft, Quia Deus uult cxtare diCcri/ TtrtUfdußf. men fua uoce monftratum iuftici'æ Legis amp;nbsp;peccati, ÔC unit fciri in toto generc humano damnari peccatum,amp;: pccnas non accidere cafu,{ed ordine diuino, fimul etiam uult omnes homines intelligere, ciirn Lex à Deo hominibus infita nbsp;nbsp;*

fit 8d repetita^necefle eft earn aliquando impleri, reftitui integram obedien* tiam, Ita Lex illuftre eft tcftimonium de futura uita. Legem oportet intégré fï^i «d: Non fît in hac uita. Ergo neccfle eft reftare aliam uitam, in qua uel fit inte* iufticia,uel fit pœna æqualis magnitudini peccatorum, fcilicet æterna,

Cum autem Legern, peccatum amp;nbsp;pœnas confîderamus j fciamus hoc iu* di'cium non ideô monftratum efle,ut totum genus humanum pereat, quia De*9 Us iurans inquit: Viuo ego,nolo mortem peccatoris, fed ut conuertatur amp;nbsp;uis» uat: Quæramus igitur quomodo amp;: per quem uelit nos liberate, Ideô Paulus Inquit: Lex eft pædagogusinChriftum,iudicamurutagnofcentespeccatum confugiamus ad Mediatorem, Et apud lelàiam dicitur: Facit alienum opus, ut facial opus proprium. Et apud Michæam: Iram Domini portabo,Ièd Domi« uuseritluxmea» Hæc procemia de ulu Legis Sddecaufîs promulgationum, femper in confpedu fint, èC de amplitudine fapientiæ Legis, amp;nbsp;ordinis diuini fæpc multum^ cogitemus,quod ut faciamus,admonent nos mors amp;nbsp;plurimæ fiorrendæ pcenæ in hac uita, quarum omnium confîderatio referenda eft ad fiocdiftum; Bonum mihi quôd humiliafti me, ut difterem iuftifîcationes tuas»

T Ë X Moralis poftulat conformitatem in homine cum Deo,8lt;: cûm fint duæ ■^tahulæ. Prior loquitur de uera agnitione, qua Deus agnofcitur lucens ip^ prior uiuln fe in nobis, amp;: feie nobis communicans, amp;nbsp;qua nos uiciftim diligimus eum, Sd de uera lætamur in eo.ôé effîcimurunum cum co, Talis erit in beatis agnitio, dileâio Sc læticia acquiefcens in Deo, nbsp;nbsp;econtrà in impijs in hac uita, amp;nbsp;poft hanc ui«

tam mens eft ignara Dei, fine luce Dei, plena dubitationum,odij, amp;nbsp;fremitus aduerfus Deum,ut in Saul amp;nbsp;fimilibus,

Secundatabula oftendit conformitatem cum Deo,qualisineoeftcrga iteunJa tniit, homincs,fîcut in mente diuina eft hæc fàpientia 8c bonitas erga hominem, ut de confonni homo conferuetur non occidatur,fit caftus,tota natura abhorrens à confufione hbidinum,fituerax,8cfruaturfuo conueniente ordine, Ita Lex oftendic,qualis tr^abontineh cfle conformitas cum Deo deberet,non tantum in externis operibus, fed inte« gra,in omnibus partibus hominis,Obierues igitur uocabulum conformitatis, ài. cum de Lege cogitas gemens deplorato, non effe hanc integram conformi« tatem in hac deprauata natura, Vfiratum eft fic diicernere primam amp;nbsp;fecun« dam tabulam. PRIMA loquitur de operibus,quæ Deo immediate tribuun« Afw diflinâi» tur.SECVNDAdeoperibusquæimmediatehominibustribuuntur:Sed fiunt cultus Dei,quia propter cum Hunt, Hæc phrafis ufitata,facilius intelligi« tur in Catechefî,quàm fi de integra conformitate diceretur,de qua tarnen cogi* tent illi,qui procelferunt in difccndo.

^^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) E LEGE

Sciendum eft autem,cùm hic rccicantur breuia diâa. Non occidas, Non mœchaberiSjComprehendi enarrationes^quæ alibi icriptæ funt in Lege Dei,uC de puniendis homicidis^de inceftis Hæc omnia ctiamfi dicuntur Forcnfia, tarnen reipià funt Moralia*

Addantur èc enarrationes Matth, quæ oftendunt in Ecclciîa Legenî Moralem intelligi oportere de integra conformitate cum Deo, nontannim de externis operibus, Poftremô confideratis hi s enarrarionibus,iciamus quæ opera fint cultus Dei, Et fint in conipedu regulæ,Fruitra colunt me mandatis hominum,Et apud Ezechielem: In præceptis meis ambulate.

Et ualdè dignum eft confideratione did um Chrifti,Matt, 22, ubi inquiU Mandatum de diledione proximi cfte fimile primo, Hæc fimilitudo eft obli* gationis,Quia utracj^ obedientia eft neceffaria.Eft amp;nbsp;conformicatistSicut vs neceflariô eft uerax,amp; uult fe redè agnofci, fic eft neceflàriô caftus, amp;nbsp;non uult confufiones libidinum, Vt igitur fit conformitas cum Deo, fit fimilitudo non folùm.in primo præcepto,ièd etiam in alqs, Hæc erudifi pié expendant,

D« Sit igitur âeRnitio cultus Dei hæc, nbsp;nbsp;Cultus Dei eft opus mandatum à

Deo,fadum in agnitione Sc fiducia Filrj Dei,relatum ad hunc finem principal liter,uc Deo præftetur obedientia amp;nbsp;honos, id eft, teftifîcatio,quôd ftatuamus hunc folum uere Deum efle,quern fic colimus, quod fic uelit coli, ut caftitas loleph tribuit honorem Deo, id eft, oftendit, quod ftatuat hunc ibium uerum Deum efle quern fic colit,ôôquôd fic uelit coli,De his cultibus loquitur Petrus; Ofterte hoftias ipirituales placentes Deo propter Filium,

Priinum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum præceptum initio loquitur de uera agnitione Dei, quam luce«

ceptum dc ue* nbsp;nbsp;noßjg y oportet fide accenià per uerbum, quo ft uerus Deus pact«

Dei, fecit. Quia enim uerax eft, uult uere agnofci, non uultludibria opinionumdc ft fingijficut impfj homines horribili furore ftmper fecerunt,faciunt ô^facitnt» Deinde præcipit de unitate cum Deo, Quia enim ideô conditus eftho« mOjUt fit adiunclus Deo tanquam capiti, ÔC ft ft Deus in tota æternitate homi« ni communicet,non communicat ft auulfis ab ipib, furentibus odio ipflus iufticiæ ipfius^

în primo po» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confideres autem hic expreiTé pofitas elTe afRrmatiuas nbsp;nbsp;negatiuas fen^

tjuntur expref tentias,Primum ponitur afîîrrnatiua:Ego iiim DominusDeus tuus,qui eduxi Äegypti, Hoc opus feu teftimonium de Deo propter diferimenad« [enteiKu, nbsp;nbsp;ditum eft, quia difeernendus eft uerus Deus 8d patefadus fuo uerbo in fiede«

fia ab omnibus commentitijs numinibus, OmnesEthnici fatentur aliquidefle Deum, amp;nbsp;intuentur opus, uidelicet mundi opificium,quod eft teftimonium de Deo, fed tarnen non fatis eft fic agnofeere Deum, Quia hæc noticia excutituf cum uidemus iuftos affligi Sc malos florere, 8d magno impetu dubitationesir^ ruunt,an Deus nos curet,an cxaudiat,an fic uelit coli,amp; quomodo uelit coli,

Dm uult coli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Edidit igitur Deus amp;nbsp;Verbum amp;nbsp;alia teftimonia, amp;nbsp;ft patefecit,

ficut fepatefe* uuIt coIi ficut ft Verbo patefecit,amp; uult ft uerum Deum patefadum agnofci et difterniàcommentitrjs numinibus. Sic Adæprincipiô fuit datum Verbum in Paradifo, ÔC propofitum totum opificium mundi, ut elftt teftimonium de Deo,

Deo Jed paftea cum lapfiis fuit homo amp;nbsp;rnori turns éfTet, edicum^ft ah'ud V cr bum^fcilicec promifli'o gratiæ propter uenturum femen,8d additum eft illuftre tcftimonium,fcihcet uiuificatio Adæ nbsp;Euæ,poftea addita funt aha figna* Ac*

cendebantur uidimæ cccleftibus flammi's, Qc 8^ nobis idem uerbum Euange* Iq propofîtum eft, 8c certum teftimonium ftilicct Fih'us Dei crucifixus Sc reüi^ fcitatus,per hunc placatus eft Pater,amp; propter eiim exaudit amp;:faIuat,0C uult ftc agnofei Oeus, quod hie fit uerus Deus, qui fe patefecit miflb Filio,ut fit Medi* ator, qui dédit huic Filio Euangelium de remifti'one peccatorum 8c de uita æ* terna,ÔC quôd fie uelit coli, ficut per hunc Filium nos docuit» Quare in omni inuocationediicernamus hunc uerum Deumàcommentirqs numinibus , ftmpercogicemus nos alloqui hui^c uerum Deum, qui fe patefecit miflb Filio, commonefadionis caufà prodeft fxpè expreffè recitare formam hanc.

Omnipotens Deus çternè Pater Domini noftri lESV CHRISTI, creator cccii 8c terræ hominum, unà cum Filio tuo coæterno amp;nbsp;Spiritu tuo fan(fto,miferere mei, amp;nbsp;iuftifica me per 8C propter lefum Chriftum Filium tu« um,ô(: fandifîca me Spiritu tuo fando,collige,ferua rege Ecclefiam»

Hæc forma comprehenditur in uerbis Baptifmatis amp;nbsp;Symboli, 8^ quodl bc uelit inuocari Deus mentionc Filq, oftendunc hæc dida : Qui non honorât F’bum,non honorât Patrem» Item,Hæc eft uita æterna. utagnofcant ce folum uerum Deum, 8C quem mififti lefum elfe Chriftum.

Sciamus igitur iniciô in hoc mandato doceri,oportere ïuccrc in nobis ue* pracipU tam agnitionem Dei, ficut iè patefecit miflb Filio fiio, per quem coîligitur Ec.* dcfia,propter quam colledionem omnia miracula fada fiint.

Deinde præcipitur huius ueri Dei ardens amp;nbsp;perfeda diledio fiiper om* fiiaÂlæticiaineo,timor Dei fuper omnia 8c fîducia fuper omnia, iuxtadi* dum:DiIigas Dominum Deum tuum ex toto corde tuo.

Confîderata autem Antithcfi.ficilluftrior dodrina,amp; magis confpicitur Rniitheßs ingens mifiria noftra,quæ uerô dolore deploranda eft» In mentibus humanis ■funttenebræ amp;dubitationeshorrendæ.

Epicurei 8c Cyclopes cogitant nihil efle Deû. Academici dubitant, StO4 ici fatentur aliquid eiTe mentem ordinatricem, fed alligant earn ad cauiàs iè* cundas, Pharifæi fatentur elTe Deum, ièd negant fe ab eo exaudiri,diligi 8C io^» uarificut Saul. Hanedubitationem comitatur horribilis fremitus aducrius Deum,ucPaulus inquit: Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum. Et 1ère* mias: Peruerfum eft cor hominis amp;ærumnofum. Sic auerfæ funt mentes 8C corda à Deo,cùm deberent eiTe copulata cum Deo,templa Dei,uiuifîcantis ea, ut fine peccato ÔC fine morte uiueremus»

Pugnantergo inuna parte cum primo præcepto ignoratio Dei. In ab tera parte odium ueri Dei cultus idolorum. Hominesin metuquærunta* liquid tanquam Deum : Quia ratio feit aliquid eiTe Deum, idipfiim tarnen a^ mittuntSc oderunt,cùm deferi fe uident,Sicut Hecuba inquit; Inuoco ignauos opitulatores ièu Deos.

Donee autê metuunt, quærunt aliquid ut Poetâ inquit ; Primus in orbe Deos fecit timor,quod uerû eft de Idolis. Alius fingit aliud numen,ct uult De* um placare alio cultu. nbsp;nbsp;Bellatores collocant ftatuam Martis ; Puerperæ lu*

nonisftatuam» Dcnic^ ut cupiditas uagatur, ica finguntur cultus» Amato* resVCi^

res Venerem^Mercatorcs Mercurium,Sapi’entes Palladem finxerunt* duciam Deo debitam collocant in fuas uires, uc Aiax» Alt) pada cum Diabo^» lis faciunr,ut Magi Omnes autem aberrantes à nero Deo nominantur culto* res Idolorum,amp;eó peccanr^quia fingunt id efle Deiim quod non eft Deus.Aut tribuunt omnipotentiam Dei crêacuræ, amp;nbsp;bac fiducia earn inuocant, utinuo^ cantur homines mortui, aut fiduciam collocant in aliquid quod non eft Deus, ut Mapi in diabolo, Äiax in fuam fortitudinem^aut cogitant Deum efle mcngt; dacem,ut SauIJudas^deiperatione à Deo déficientes.

Inhac longa Antitheficonfideretur, quanta Cit moles peccatorurn in hac natura hominis deprauata, contra primum præceptum,ôd c regione difcamus quid doceatur in hoc præcepto,ôd quomodo incoentur agnitio ÖC diledioDei èc quomodo perficiantur, Vtrunep feiri necefle eft quæ peccata in hoc præcex pto damnentur, amp;nbsp;quomodo fiat incoatio nouæ obedientiæ.

Etfi enim in nemine præter Filium Dei fulfit amp;nbsp;fulget perfecfia tiä Gne ullo peccato : tarnen in omnibus qui conuertuntur incoari obedicntia neceffe eft,iuxta didum.’Per Fidem Lex ftabilitur.

Lextten tncû» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sciendum eft igitur,Legem ne quidem incoari pofTcjUifl agnito FibO)^

aoprehenfa promifTione gratiæ,iuxta didum : Nemo uenit ad Patrem nibptt dsmfo/î//o er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ... I..«.,;.?,. J. r»... C..,. T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C;......... r.

uelit agnofei, fe ciTe Patrem Domini noftri lefu Chrifth quod propterfili^ um remictat peccata credentibus, ÖC fancftificct eos Spiritu fuo iando, tet iuftos propter Filium, quanquäm non habentes in hac uita perfedam obc* dientiam ♦

Non agnolcens Filium non nouit Patrem. Et i. Ioan.2. Qui negatFil^ um nec Patrem habet, nec poteft eflTe diledio Dei in corde, nondum habente remiflionem peccatorurn : fugit enim Deum trifti dubitatione amp;nbsp;fiemitujed agnito Chrifto dirigitur mens ad uerum Deum, accepta remiflîonepeet^^ torum fiducia Mediatoris, cor acquiefeit, amp;nbsp;accenditur læticia per Spirimtn ian(ftum, qua homo incipit fe Deo fubrjeere amp;nbsp;eum diligere. Sic incoatur obeî* dientia,8ó quan^ ualdè languida ÔC imperfeda eft,placet tarnen Deo propter Mediatorem, propter quem perfbna reputatur iufta.

Opera primi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quanquäm igitur puerile eft numerate opfera huius præcepti.cûm mens

pracepti uera nbsp;nbsp;^Qt deberent ardere firmiffima agnitione amp;nbsp;amore Dei, tarnen ut in Catt^

Deh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;puerili recenfemus præcipua opera, quæ hæc funt.

Primùm, Vera agnitio Dei, fleur fe patefecit miflb Filio : Sicut oftendi* tur in feriptis Propheticis amp;ApoftoIicis,ln Lege Morali amp;nbsp;Euangelio bolis. Et hanc agnitionem ample^fti ueraaflènflone quæ nominatur Fides. I tem, Non indulgere dubitationibus fèd repugnarc, ôd abhorrere à falfe opi* nionibus de Deo,à quibufcuncp traduntur,flue à Philofbphis,flue ab impfjs lu* dæis,flue à Mahometicis 8lt;fc. amp;nbsp;damnare omnia Idola. Horum operumfum* macomprehenfa eft in his didis. Dominum Deum tuum adorabis amp;eifoli feruies. Item, Fugite Idola. Item,Non habebis Deos alienos, Icem.Qin non honorât Filium non honorât Patrem.

Poft agnitionem fequuntur tres affedus in corde, qui magis fentiri pol* funt,quàm alrj affedus remotiores «1 fenfu. Timor Dei, Fides,id eft,fiducia, lætari in Deo.

accedente ad Denm^ut fît timor filialis, Hæc eft enirn difti'ndioperfpi'cua inlt;« tertimorcmferuilemamp; filiakm»

Timor fine fide,qui eft dolor fine confolatione, nominatur feruilis, ut in Saule, Hie timor eft fuga amp;: fremitus aduerfus Deum, amp;nbsp;pugnat cum hoc pre# cepto,quod præcipit fidem diledionem: Sed timor Seruilis fugiens Deum, negat eius promiflionem efte ueram t negat ipfum efle miiericordem,

Sed timor Filialis eft reuerentia aut dolor cum fide^de hoc timoré diciturî TlnwirFilUïif, Initium fapientiæ timor Domini, Item, Ad quem reipiciam, nifiad tremen# tcni fermones meos*

. Tertium opus ièu tertia uirtus,eft Fides,quæ eft fiducia miièricordiæ ac# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦

^^efeens in Deo propter Mediatorem, accedens ad Deum, accipiens re# miffionem peccatorum SC reconciliationem, inuocans eum, Sc petens omnia neceflaria bona in hac uica öd ialutem æternam, Quæ fiducia accendicur,cùm agnofeimus uerum Deum öd Mediatorem Filium, afl’entientes Euangelio, per quod amp;nbsp;Filius colligens Ecclefiam effi'cax eft, öd Spiritu iandto coniolatur eos, qui in ueris doloribus ft Euangelio fuftentant. In hac coniblatione fidem öd fi# duciam,comitatur læticia acquiefeens in Deo,ut Romj, diciturjuftificati fide pacemhabemus erga Deum,

Cum hac læticia coniunda eft diletftio, qua homo fi'de accipiens remifti# onem Sc reconciliationem iam lætatur in Deo,8d ft ei fubrjcit,8d habet bonum ' propoßtum obediendi ei iuxta omnia precepta diuina^cum Igticia acquieften# teinDeo.prælucente uera fide.Ita deferibitur Diledtio Dei, i,Ioan,y, Hæceft dilectio Dei mandata cius feruare,T antum autem in hac uita de diledlione in# telligftur quantum fentitur læticiæ acquieftentis in Deo, Ad has uirtutes, fi# dem,læticiam,dile(ftionem, accedunt amp;nbsp;ijjes 8d patientia,

Eft autem Spes cerra expedtsrtio uitæ æternæ gratis dandæ propter Me# diatorem; amp;nbsp;eft expedatioauxilrj in hac uita iuxta confilium Dei, Etfi autem uicinguirtutes funt Fides Öd Spes, öd diuelli non pofliint,ramen aliquod eft di# fcrimen,

Fides accipit in præftntia remifli'onem peccatorum,8d reconciliationem feu iuftifieationem, ftatuit ft iam placere Deo öd exaudiri innixa promiftioni, Sdiam accipiens Spiritum fandtum in præftnti conIolatione,utLaurëcius fen# tiens læticiam in fupplicio,cunc fentit fe corroborari à Spiritu fanefto,

Sed Spes eft expedatio futuræ liberationis, cuius confpecftu lenitur do# lor, Qliia bonum eft obiedum læticiæ,Dolohs obiedum eft res crucians qua# Knus cruciat,

Cum autem affedus uicini fint fides öd ipes,uocabula, fiducia, fides, fpes, interdumproa cxpedatio,interdum promiftuè ufurpantur,ut Pfalm, 2, Bead omnes qui fpe# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“f“’’’

rant in eum. Et Efaiæ yg. Qui confidunt in me hæreditabunt terram, Vbi uo# 1‘X‘ßduda“ cabulum accommodatius eft fpei. Elàiæ 28, Omnis qui credit in eum non con fides,ßgt;es,ex* fundetur, Ibiuocabulum propnefignificatcredere, In Pftlmodeprofundis; P^*^**“®* Suftinuit anima mea in Verbo eius,Sperauit anima mea in Dominum,utrun# que uocabulum fignificat expedationem, öd tarnen comprehend! fidem Öd fpe oportet,Quia fides inttietur Verbum,

Primi præcepti Virtus eft etia patientia,quæ eft in fide 8d diledione Dei pAtientu, tokrare aduerfa, quæ Deus uult nos fuftinere, öd uelle hanc obedientiam pro# pter Deum, ac intuentes uoluntatem DEI, minus habere dolorum,nec fre#

mere, aduerfus Deum, fed à Deo expedare aut liberationem aut mitigationc, ut Latro in cruce accepta remiftîone, iam in fide diledione Dei tolérât pœ* nam,quam icit à Dco impofitam efte, qui uult homicidas puniri,Ideôamp;hanc obedientiam uult Latro propter Deum, amp;nbsp;intuens uoluntatcm minus habet dolorum,nec frémit aduerlus Deum, fèd expedat finem pcenæ ÔC uitam ættt* nam.Senticctiamincordemiugationem.

Proniißionet Omnibus autem Legibus additæ funt promiftîones SC comminationcs, ordofapicnticetiulticiæinDeohiceft,utluftisbenêfit,amp;iniufiieiadt^ legibuf ddditic. ftcuatur. Et fie conditæ funt rationales creaturæ, ut eifent conformes Deoin fempiterna iufticia fempicerna læticia» Poftquàm autem Diaboli amp;nbsp;naturt Humana defecerant à Deo, fecutæ funt pcenæ, ficut de genere humano condo* natur Paulus : Per peccatum mors* Huncordinem Lex etiam in corporalh bus pccnis oftendit,amp; in atrocibus delidis ac manifeftis,fiue Magiftratusfadc ofticium fine non facit, tarnen etiam in hac uita Deus ipft corporalibus poems atrocia delida punit,iuxta hæc dida,ut de blafphemis periuris: Nonhabe* bit Deus inibntem quilquis uanèufiirpabit nomen eins. Et de homicidisDni* nisquigladium acceperit,gladioperibic* Deinceftis: Omnis anima quæfe!» ceric has abominationes eradicabitur de terra* De furtis; Væ qui ipolias,quia fpoliaberis amp;fc.

prottiißiones Sunt igitur primo præcepto additæ promiftîones comminationcs, fycommmati^: nbsp;nbsp;nbsp;avitem pcenæ corporales in Lege funt umbræ fignificantes iram Dd

Ort« a i lt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ætcrnamjtamen cum Lex dicit,uagari eas per tertiam amp;nbsp;quartam

generationem, loquitur proprie de corporalibus pccnis, quas Deusexequi^ cur,ut propter Idolorum cultus per totum genus humanum omnibus tempos ribus horribiles pcenæ corporales uagantur*

DedidoDeui Q^od autcm obtjcitur didum Deut,24. Non occidentur patres pro hlijs* pon occiJfn-. Hcc fill] pro patribus, Præccptum traditur politico iudici de externis dehetisj ïKrpjtrespro fed Deus pccnam in hoe præcepto maiorem iancit corporalem, quarnipicta«* ƒxnen exequicur non iudex politicus, quia huius peccati magnitudinein ip^

Poftea Ezechiel capite 18. addi't ex collatione Euangelrj mitigationemi quia Euangehum eft proinifliogradæjquæaufertpcenam æcernam,amp;mitJgat corporales pœnas, Jn hanc fententiam ibi dicitur : Filius non portabit iniqd^ tatcm patris/cilicetin pcena æterna,G' conuerfus fueric.Opponit igiturEua’v gelium Lcgi, inquiens: Viuoegodicic Dominus, Nolo mortem peccatoris, lèdutconuertatur amp;fuiuac» EtEzechîjj* Quocuncp die conuerfus fucritim« plus ab impietatefua,amp;c.omnia peccataeius nonimputabuntur ei, id cft,pœ* na æterua auferetur, ÔC mitigabuntur corporales, etiamfi non prorfus aufe* runtur.

Dulcis amp;nbsp;utilis eft confideratio ordinis in Decalogo. Primum præcep* turn loquitur de menre corde, quia Lex docec de totius hominis conformé tare cum Deo, ÔC orditur à fummis potentijs, per quas fit copulatio cum Dco, uidelicet lucente Deo ipib in hominibus per noticias,amp; transformante note corpora ad fuos motus ad ordinatum amorem, orditiatam læticiamjamp; adalilt;*

Qin'a uerô homo conditus eft ad focieratem,amp; fermo eft nuncius mentis cordis in focietate,mox fecundum præceptum loquitur de fermone, Sgt;C præ# ris cum cordt cipic conuenientiam fermonis cum corde, quod eft conforme cum Deo* pwipif.

Vtautem prius affi'rmatiuamfententiamtradidit. Ego fum Dominus Deus tuuSjSC addit negatiuam. Non habebis Deos alienos: Ita deinceps feias in negatiuis Temper inclufas efle affirmatiuas^cùm ait : Non ufurpabis nomen Dei uanè, prohibencur omnes abufus nominis diuini*

Sciendum eft igitur qui fine ueriufus* Hi comprehenduntur his gradin Verus ufm no» k,.- \ Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;1 n . o, r rr- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°

DUS, y era inuocatio Dei, Gratiarum actio,doctrina oC conteliio*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quutuor gradi

Quæ fit uera inuocatio, diicitur in communi doeftrina de precatione, ui# buf copreben» delicct,in qua uerum Deum anoquimur,amp; cogitamus præcepta de inuocatio»« • neamp;depromifiione,amp;fidepetimusbonaquX’promifitamp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuocatio.

Perdnetad inuocationem 8gt;C iuramencum, quia reipfa iuramentum eft lurameniuper inuocatio Dei,in qua affi'rmamus,Deum ueracem efle, punire mendacia, amp;nbsp;petimus ut nobis fit teftis,nos uere ea lencire quæ dicimus,clt; ita fit teflis,ut pu^ niat fallentes,quod amp;facicDeus iuxra paeftum in hoc præcepto iàncitumrNô habebit Deus infontem, qui uanè ufurpat nomen eins. Ita duas res magnas fa^ citiurans, tribuit Deo honorem ueritatis, Sä Deum orat,utfit teftis ueritatis puniensfanentemiuxta palt;ftum,amp;; benefaciens non fallenti, Acferuat Deus padum^horribiliter punit fallentes, benefacit non fallentibus,8èc*

Eftautè uniuerfaliter tenenda régula de omnibus uirtutibus, Deus uult notas efle uirtuces,uerltatem,caftitatem amp;nbsp;alias,ut doceat nos qualis fit ipiê,amp; difeernamus eum â malis naruris,Quia uult nos uerum Deum agnofcere,ano»» qui amp;nbsp;diieernere à malis naturis amp;nbsp;à coirfmentitiis numinibus,

Non enim brachijs Deum ampletflimur, ièd mente cogitandum eft, nos hune uerum Deum alloqui, qui le patcfecit in Lege Sé promiflîonibus, qui Sé ille ipfc eft,qui mifit Filium mediatorem* Hæc quotidiè in inuocatione cogi»» tandafunt.

Sciendum Sé hoc eft, uniuerfaliter Sé exteris præceptis includi primum cateris præ. præceptum,quia obedientia præftatur illi uero Deo, Sé ad hune fînem refereii:« «pfMiwcWû daefl:,ut Deohic honos,quem ipfe nos docet,præftetur*Quod autem Sé fuprâ de primo præcepto monuimus, ita incoari Sé placere obedientiam, cùm prius fide accipitur remiflïo peccatorum, Sé iuftificatio, id eft, reconciliatio Sé acce* ptario propter filium gratis : Idem de fingulis præceptis cogitandum eft, iuxta illud,’ Chriftus eft finis Legis.

Secundus ufus nominis diuiniquem poftulatDeus eftgratiarum atftio. Gratîarunt Hic feiatur, quid propriè fit gratitudo, de qua ufitatam hanc definitionem tra# dimus ♦

GRATITVDO eft uirtuscompofitaexduabusuirtutibus, Veri^ Grdtitudo^ täte lufticia. Veritas profitetur unde fint accepta beneficia,Sé lufticia uicift fini obligat ad mutua beneficia. De Veritate dicitur in Plaimo: Sacrifica Deo lacrificiurn laudis. Item,Inüoca me in die tribulationis,8è cripiam te Sé glorifi»« cabis nie.Item,Confitemini Domino quoniam bonus amp;c.De obligatione ue^ ro acmutuo officio dicitur Olèæ 2,Ego frumentum eius dedi,8è aurum ex quo iccerunt Baal. Et Dominus fignificat uniuerlàm obedientiam elfe debitum,ad quod Deo obligati fumus,ut grati fimus,Quod dcbuimus,fecimus.

dit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rA

02 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;Z) E LEGE

iin, cwfeßio, Qu3:rtuSjConRreri uoce nbsp;nbsp;al ijs ßgni's in tora uira, nixra didum î Luccaf

ïux ueftra coram hominibus,ut glorificent pacrem ueftrum cceleftem, Dehis quatuor ufibus colb'gantur præcepta affi'rmati'ua, paHîm in Prophetici's èC h poftolicis fcriptis tradita : ut de Inuocah'one, Oportet femper orare amp;nbsp;non languefieri. Et Syracid: y, p.n'oA/yo4uxN‘^«ç Ti^ocrsuXHcr». E regione confiderentur antithe(ès,quia mundus plenus eft abufuum nominis diuinj* Manifeftumtft enim multos efle fèrmones Epkureos Si. blafphemos, innumerabiles falfas uocationes Sc falfas dodrinas* Nomen Deiptem nomen Ecclefiæ,item nomen Iibertads Chriftianæ quantis fceîeribus prætexuntun

ownilt;t [cätidd Pugnant cum fecundo præcepto uniuerfàliter omnia fcandaKQuia prolt; niala exempla multi alienantur à doctrina^ multiimitatores fiunt dete^ cfpto, riores ScEpicurei,

Reguhdefa-. Pertinet ad fècundum præceptum amp;nbsp;régula de fama, Syracid : 41. Cura# MM fertinetad jq nomcn^quia Deus uult intelligi difcrimen uirtutum uiciorum^St propte# approbari reda,Sd uituperari turpia. Vétat etiam Deus proponi mala ex# empla propter pericula imitationis,de qua dicitur apud luuenalcm.Quoniam dociles imitandis turpibus ôô prauis omnes fumus^Et nota fit uox A V G S TINI : Bona confcientia mihi opus eft propter Deum, bona fama propter proximum

Vt in primo dicitur de mentis amp;nbsp;uoluntatis conformitate cum Deo » fecundo de fermonis’ conformitate: Ita nunc in tertio, cùm Ecclefia colligatuf IfptTmdecon^^^^ doârinæ, prçcipitur fingulariter de conferiiatione minifterij docendife# [eruitionetni-- ckf? Àm,ad quam opus eft cbngregatione èc figniSj quæ funt nerui congrega«# niflerij. onisgt;

Ecf] autem in Moyfe uerba nominatim precipiunt de feptimo die,tarnen iM^cTiuris certô Mofâicas Ceremonias, quæ funt iuris pofitiui,aboliras efie, B poßtiui. Paulusexprefteinquit,Nemouosarguat in uicibus Feftorum aut Sabbat» fum» Sed poft politiam Moûicam liberum eft eligere diem noftro arbitrioaa publicum congreflum, in quo populus doceatur,amp; adminiftrentur Sacramen# ta èC ritus diuinitus tradifi,ut fint uincula publicæ congrcganonis,ficutdecœ# na domini dicitur; i. Cor» ii, Quoties comedetispancm hunc,amp;; poculiimhoc bibitis, mortem Domini annunciate donee ueniat*

Teftium prlt;e= Sic igitur ueteres fcripferunt, Tertium præceptum quo ad genus eft na# lt;td turale, pertinet ad omnia tempora, fcilicet quo ad conferuationem mimfte# auoad'^^^dem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lpeciem,eft Ceremoniale,80 non obligat nos, fcilicet quo ad ri#

cerenwniitle, tum feptimi diei, èc ad modum ocij feu ceffationis eo die» Sed tarnen deeet eo die non facere operas quæ impediunt minifterium Euangelrj, aut alias abdu# cuntàminifterio» Hænominantur operæferuiles. Ex hoefonte fumaturre# iponfio ad uulgare argumentum,

Refpondeo ad minorem» Præceptum de Sabbato eft Ceremoniale^uo ad fpeciem,id eft,quo ad certi diei obfèruationem amp;nbsp;ceffationis modum. Hæc ipecies eft abolita, Sed eft naturale feu morale quo ad genus attinet, id eft, ad præcipuam

præcipuam fentcntiam præcepti, icilicec ut confèruetur minifterium, Confen!« faneum eft autem Äpoftolos hanc ipfam ob caufam mutafle diem, ut oftende* rent exemplum abrogationis legum Ceremonialium politiæ Mofaicæ in die feptimo t

Simul autem ftiamus Deum uelle publicos Sc honeftos congrelTus effe, uelledoärinam EuangelqnoneflearcanaEleulynia,feduocem publicam, utFilius in toto genere humano agnofcatur, ficut præceptum eft,Hunc audi# grcjji^. Qui quidem ÖC ipft immenla bonitate conferuator eft minifterq, ficut icria ptum eft: Sedet ad dexteram æterni Patris dans dona hominibus, Prophetas, ApoftoloSjEuangeliftaSjPaftores amp;nbsp;Docftorcs. Item, Ego uobifcum fum om^ mbus diebus uftp ad feculi confummationem. Et quidem per eum amp;nbsp;propter eum Ecclefia uftp ad extremum iudicium cclligitur,ld^ regnum Chrifti nomi:« nac Paulus cum inquit: Poftea traditurum elfe regnum Deo ÔC Patri. Ac ualdè nbsp;nbsp;pr^fentct

neceflariumefthancaifiduam præientiamSd efticaciamFilq Dei in Ecclefia efficaxeji'm cooitare,de qua Paulus inquit: Ipfe eft caput omnia in omnibus perfîciens. Et Dominus inquit, Ego ftim uitis uos palmites, Item,Sine me nihil poteftis faces« re, Manece in me amp;nbsp;ego in uobis»

Hæc de præfentia de effîcacia Filq Dei in minifterio, amp;nbsp;de dignitate minifterij compleditur docftrina Tertrj præccpti,iuxta hanc lèntentiam, Eui« angdiumeftpotcntiaDeiadfalutemomni credenti» Quodido exprelTcafs« fîtmatur,Deum effîcacem elfe,per externi ucrbi, ledi leu auditi cogitationem, Eft ergo opus tertrj præcepti,conferuatio minifterq Buangelii,quæ pertinet no conpnwfw folùm ad docentes, fed etiam a J populuni audicntcm, Si ad ccetum qui præ:« mMfler^opi» paratur ad docendum. Docentes recfta doceant, amp;nbsp;Sacramenta reeftê adminiss firent. Auditores fint memores huius didi. Qui uos audit me audit, qui uos fpernitmefpernit.

Necconftituiturhocdidto poteftas extra Euangelium, led mandatum . traditurdeaudiendo Euangelio, ôd nccelfaria confolatio additur, uulc nos fci^ rc Filias Dei,reuera effîcacem elfe Deum uoce miniftri, ficut uoce Filrj, amp;nbsp;non quærendas elfe alias reuelationes extra fcriptumuerbum, ficut Stenckfeldius amp;nbsp;Anabaptiftæ abrjciunt lcriptum Verbum.

EtG autem omnes corruptelædodtrinæfimul lunt peccata,contra primu, Ciu^laiefdn fecundum, amp;nbsp;tertium præceptum, tarnen quatenus labefaeftatur minifterium, nbsp;nbsp;nbsp;tnirtijic

propriè pugnant cum tertio præcepto,amp; quidem Stenckfeldiani furores amp;nbsp;nabaptifticijqui negant Deum effîcacem elfe per uocem dotftrinæ, direef è de^ tertioprtcce^ lent totuni minifterium. Suntigiturpeccata contra tertium præceptum, amp;nbsp;p^o. Donatiftarum furores, qui contendunt Deum non elfe effîcacem, fi' dodores autadminiftrantes Sacramenta non fint làndi : Cùm tarnen fides Verbo Dei “um ternira non fanditate miniftri niti debeat,iuxta hoc ipfum dictum. Qui uos audit me cepto, audited eft,non miniftri perlbnam, lèd mcam refpiciat.

Sunt amp;nbsp;alia multa peccata contra tertium præceptum, prorfus abolere Alu pcccdo, minifteriumEuangelq,ut multi Tyranni faciunt. Item, Corrumpere dodrina aut Ceremonias. Item, Non conuenire ad publicos congrelfus in Ecclefqs relt;s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

dè conftitutis, malo exemplo alios abducere. Item, Non tribuere debitam reuerentiam Euangelq miniftris.Item eripere eis uidum.De pœna horum maf nifeftiflîmorum delidorum exprelfê dicitur, Aggæi I. Quia domum meam negligitisjcœli non dant rorem,Ôd terra fit fterilis; amp;nbsp;leremiæ 17. Si non fand

(ftificabitis diem Sabbati, fuccendam ignem in portis leruCalem, deuorabit domos ô(^ non extinguetur,amp;fimus mcmores didi IgnatrjjTàçjwpTaç Longiorem enarrationem de Sabbato hie omitto»

AÆIrumuideturdidumChriftidefecundaTabula,cùm inquit, Secundum simililuJoob= J ■^mandatum fimile eft primo,Sed caufæ grauiflimæfunt uidelicet, ut inteh ligitionis in igatur fimilitudo obligationis eatenus, quod humana autoritate nullum man Hypocriüce^ Eft ÔC Antithefis oppofita errori Hypocritarum omnium temporu, qui remoniof pr^gt; præferunt Ceremonias laboribus Oeconomicis 8d Politicis à Deo mandans» anteferunt uitæOc« nücK^^’poii-. conomicæ 8C Politicæ: Tune etiam facrificia ualdè quæftuofa erant,ficutMn* ù apud Sacrificulos, Ideô amplificabatur dignitas facrificiorum, quæ ftultè cugt; mulabantur fine mandato diuino.

T aies fuperftitiones taxantur dido Chrifti, quod diledionem antefert» ficutProphetæiæpê docent,Olèæ 6. Milèricordiam uolononfàcrifîcium,S^ feientiam Dei plus quàm holocaufta, id eft, præcipio ueram agnitionem uocationem Dei, de qua prima tabula Decalogi concionatur, amp;: præcipiob^* neficentiam erga homines,de qua fecunda tabula loquitur,Et Ecclefiaft»4’^^^ ftodi pedem tuum cùm accedis ad domum Dei, Sd appropinqua, utaudiasp^ tius quàm ut ofFeras uidimas ftultorum, qui neiciunt quantum faciancmali»

Qremi/ eti Ad hæc teftimonia adiungantur alia fimilia in concionibus Proph^ta^ dm diumituf rum Jlluftratur didum Chrifti amp;nbsp;hac differentia: Ceremoniæ etiam diuinitus trodiï«incafu [j-aditæ in cafu neceffîtatis omitti poffunt, ut Dauid comedit panes propofin^ oniSjfed moralia non habenttalem exceptionem, amp;femper de his tenendadt régula : Non funt facienda mala ut eueniant bona, quia Deus immutabilùet • poltulât in mente corde hominis conformitatem cum ipfo,

ojjicid Occoa Dilcendum 8i. hoc cft ex illo dido Chrifti, quôd officia Oeconomic^ 3^ nomicd cr Po^ Politica uerè fint cultus Dei, in his qui fidé réconciliât!' ftint, nbsp;nbsp;referunt hæcj)^

ewtoiw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debitum finem,id eft,ut teftentur eo opéré hunc effe Deum que coluf,

8i. Deum uelle fic coli,amp; hac obedientia Deo præftent debitum honorem : Si* eut cultus Dei eft caftitas lolèph. Item,Militia Dauidis» Item,Omnia ofticia patrisfamilias matrisfamilias,

Lex Moralis eft Gpientia 8^ norma lufticiæ in Deo, patefada creaturæ rational! amp;c» Eft autem primus gradus fapi'entiæ uera Dei agnirio, amp;nbsp;ut uiui^ ficec Deus creaturam rationalem, uult in ea lucere, amp;nbsp;ftc ilia nt unum tutu 8c uiciflim eum diligit,ita fit ei conformis. Deinde fàpientia eft in fiomine telligere ordinem, quern ôd inter homines (anxit Deus, nbsp;nbsp;i Lift ici a eft conror^

mitas cum uoluntate diuina,quæ uult hunc ordinem feruari. Sicut Deus condi dit homines, non ut perirent, fed ut eflent, fic uult parentes gignere amp;nbsp;genita feruare,amp; uiciftim diligi parentes àgenitis. Vult amp;nbsp;deinde cæteros efle,non deleri,unde funt præcepta,Honora patrem amp;nbsp;matremiNon occides

uult intelligi Deum cfle caftum amp;nbsp;ueracem, 8^ nos debere ei conformes elfe in caftitate ueracitatethinc flint prascepta: Non mcechaberfs* Non dices falfum teftimonium* Præceptum, Non furtum facies,habet fîmilem caufamjUt præceptum. Non occidas,Quia inferiores fpoliati fame perirent» Vtrac^'igb tur tabula oftendit, qualis debeat efle in homine conformitas adfapicntiam iufticiam in Deo erga ipflim amp;nbsp;erga homines propter ipfum»

Eft autem fècundæ Tabulae primum præceptum,Honorapattern amp;nbsp;ma^ tttm.Quia ordinem perfbnarum primum conftitui oportctTft^ primusgra«« dusimperq autoritas parentum* Includantur ergo in hoc præceptum alia paf firn tradita, de obedientia débita legitimis Magiftratibus, quibus Deus tradie locum parentum,amp; flimma comprehenfa eft, Rom, 13, Vnde longior de^ daratio fumatur,

Vocabulum honoris tres gradus compleditur : Rcuerentiam in mente propter Deum,Deinde externam obedientiam; Tertio iTr/E/xea/j in quibufdam erratis parentum amp;nbsp;Magiftratuum tolerandis.

Primus gradus honoris eft intelligere ordinem Diuinum,8c propter De urn uenerari hunc ipfum ordinem, 8c uelle fiibijci Parentibus Magiftrati» busjuidelicet ordine diuino : Nam cuicunc^ tribuendus eft honos propter ali* quiddiuinum tribuendus eft.

Eft autem ipfeordo opus fàpientiæDei nbsp;nbsp;teftimonium de Deo, 8^ de ordo politicut

prouidentia,ut res ipfæ,generatio,amp; fobolis conferuatio. Deinde cuftodia fb# cictatis,Legum,iudiciorum,pacis,non fiunt fine auxilio Dei, Itac^ præfèntiam Dei in coniugio 8c in imperrjs aipicere debemus, 8^ has res propter Deum ue^ nerari amp;nbsp;diligere,

Hec reuerentia in mente primus gradus honoris eft: Deinde accedat ex^ terna obedientia, de qua teneatur régula : Necefle eft obedire non folum pros ”*”^**‘ pter iram,fed etiam propter conftientiam, Hæc fèntentia teftatur peccatum mortale eife, contumaciter uiolare edida politica ciuilium Magiftratuum,

Tertius gradus eft ÎTru'Kea in tolerandis quibufdam oneribus grauiorisnr.^r^tijiifco« bus,quæ uel à parentu infirmitate oriuncur,uel comitantur ærumnas imperios rum, ut I. Petri 2, dicitur, Subditi eftote omni humanæ creaturæ propter De^ um,Subditi eftote Dominis, non fblùm bonis amp;nbsp;æquis,fèd etiam afperis,

NecefTe autem eft res amp;nbsp;perfonas difcerncrc, ut coniugium eft res ordi=lt; R« er perp, nata diuinitusjbona,amp; digna reuerentia,etiamfi multi eo abutuntur, Ita polis ticus ordo eft res ordinata diuinituSjSCquidem illuftre teftimonium eft fapiens tiæjiufticiæ amp;nbsp;præfentiæ Dei inter homines: Significat enim ordo has res bos nasjeges honeftas,iudicia,iuftas pœnas, diftinóiionem dominiorum, contras duum,conferuationem communis fbcietatis, nbsp;nbsp;Huius ordinis quantum relis

quum eftjid uere à Deo conferuatur,etiam cum partes aliquæ lacerantur.ut etis amfilupialiquasouesrapiunt, tarnen diligentia Paftoris magna pars gregis feruatur : Ergo etiamft aliqui iniuftè dominationem ad fê transferunt,ut Pifis ftratusjiniuftè fè facit Dominum Athenarum, aut cum turpiffima belua N Es R 0 præeft in imperio, quanquam perfbng peccant,tamen ipfi ordini politico debetur reuerentia, ut Paulus execratur Neronem, fed ueneratur ordinem dis uinitus inftitutum,

debeatur obedientia, amp;nbsp;quæ non fint tolerandæ, 8gt;C cjuo ordine fint fcmouen^ dæ. Hic defim'tiones tenendæ funt*

vugu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bonus Magiftratus eft qui habet -Ttsoeaftc-jp iufta faciendi, amp;nbsp;pïerurrtcpiult;

flratuf quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facit, etiamfi aliquando labitur, autinaliqua parteeft negligentiorautaflt;

Hæc defînitio neccffano tenenda eft de pcrfônis,in qualibet honeftafun^ élione,dc milite,de fcholaftico 8éc. ÔC fumta eft ex his dilt;ftis,Pauîus inquit,hoc requiritur ut fideles inueniamur: Medicus ftiat arcem amp;nbsp;habeat bonam uoliin tatcm,quæ comprehendit etiam feduliratem.

Altéra pars fumitur ex SalomoneiMon eft iuftus in terra qui benefaciens non etiam peccet,ut Dauid, Cyrus, Auguftus, ctiamfi amp;nbsp;uoluntatem rcdêfalt; Dlâum Pétri, dendi habent,amp; mulca recffè faciunt,tamen multa negligunt. De talibus loqui cwi«Ârt nbsp;nbsp;nbsp;Petrus, Subditi eftote Dominis, non folùm bonis amp;nbsp;æquis,fed etiam afp^*

«MW ajj^eris. Hic poftulatur obedientia,amp; erga pubh’cum ordinem, amp;nbsp;erga perfonaw taîis Magiftratus,cui congruit definirio iam recitata» Nam aut præcipit ea,quS congruunt ad ordinem poIiticumttuncDeo neceife eft præftari obedientiaffl» ilia ipfa præcipienti,quæ funt iancita Legibus, aut quædam agit negligentius, aut in parte aliqua afperius agit, tarnen retinenda eft perfona ÔC præftandao* bedientia propter diuinum mandatum,

Mdli« Magù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contra uerô malus Magiftratus ièu Tyrannus eft,qui habet

præcipuis rebus fceîeratcfacit, etiamfiinterdum aliqni^ iuftè facit, ut N E R O, T aies remouendi funt à gubernatione per tus ordinarios, ut Neronem Senatus amp;nbsp;præftantiflîmi Duces iudicaruntho^ ftem, Conftantinus Ecclefias défendit contra CoIIegas affinem, lus etia*” habentfinguliimmediate læfi, fi fintaffeófiatrocioC notoria iniuria,internci'' endi Magiftratus,ut ÔC textus in lure dicit: Confulem liccre interfici deprthm fum in adulterio. Et Hipparchum Athenis interfecit Harmodius propretfo^ rorem amp;nbsp;alias contumelias,Sed diiputationem de peribnis rclinquo prudente* bus confiderandam’,

cedtflinflio^i In quartopræcepto propriê de parentibus 8^ Magiftratibus loquimüt* neobedicnti^ tertio de Sabbato, dicimus de miniftris Euangelrj, amp;nbsp;de obedientia quæns tufdebetur,amp; quia Pontificq faciunt KaKo^NXia/j,cùm imitatione poteftaris politica: /irof nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conftituunt régna in Ecclefia,necefle eft de diferimine admoneri hominesM^

Jviûldtio LfgM olatjo Legum politicarum in Imperrjs eft peccatum mortale,iuxta diâum:N^^ politicaru eji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obedire non iolùm propter iram, icd etiam propter conicientiam î ut

peccatUWnWT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r r i » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t * • » nbsp;nbsp;» k n '/1 *iiif

(aie. contumacitergeftansarma contra prohibinoncm legitimi Magiitratus, augt;-nolensobedirelatæ ièntentiæinIegitimoiudicio,iuxtahoneftasleges,näud dubiè facit peccatum mortale,

liEcclefia icicndum eft de traditionibus humanis, qua? ab Epifco« ^rumm^ci P’SatitPaftoribusconduntur, noneifepeccatumearumtraditionumuiolam tlefiaextraca onem extra calum ftandali. Quia exprefleftriptumeft. Nemo uosat^watin f““ flt;-»ndaU- cibo,potu, uicibus feftorum Sdc, twn eftpeccu-.

Legum poîittcarum 'ï)iolatio eit peccatum mortale^ Êr^o traditionum in Eccïefia.

Refpondeo:Concedo maiorem dercuercntia,ficuteam Deus ordinauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcue^

Ordinauit autem ut debcatur obedienda miniftris Euangeln in omnibus quæ lunt luns diuini juxta dicta: Qui uos audit me audit. Qui uos ipernit me Iper^ ^cclrftajUc^, nit. Hæc diâa tantum ad dodrinam Sc mandata iuris diuini pertinent,amp; non conftituiint Epiicopis aut Paftoribus regnum extra minifterium.

De ipforum autem rraditionibusEuangelium hoc iàncit. Ordinationes ordindtlonêt numana autoritäre fadas intelligendas eflè fine opinione cultus amp;nbsp;fine opinio«» humdn^inteüi ne neceflitatis, ut funt obferuatio feftorum, ledionum amp;c. Sed cum opponi*

exemplum Legum politicarum conftanter refpondendum eft, difiîmile cQ tmcrneceßü caufa hæc eft, Qiiia Deus armauit poteftatem politicam autoritäre con«»

dendi proprias leges’, quæ non pugnant cum iure diuino, amp;nbsp;uult illo uinculo , munitam elle pacem,uidelicecobedientia débita honeltis legibus oC iententrjs rücr tradiiù Magiftratuum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oiium hum^*

Sed miniftros Euangeirj nequa^ uult inftituere fiouos cultus, amp;nbsp;iî quid boni ordinis cauià inftituitur,ut fériés feftorum,uult ea intelligi fine opinione c Itus amp;nbsp;neceflitatis ♦ Hanc libertatem in Euangelio iàncitam niilla humana sutoritas mutarc poteft, Hæc ftire necefle eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Tofa hæc pars Dccalogi conftituens politiafn in excerna gubernationc manifefiatn habet neceflîcatem.Et hic ipie politicus ordo manifeftum teftimo«» nium cft,quôd fit Deus, amp;nbsp;quôd fit iudcx Sc uindex. Quia Deus manifeftè eft cxequutor harum legum, etiamfi Magiftratus non faciunt officium, aut non poifunt facere iuxta didum: Omnis qui acceperir gladium gladio peribit.Idcô amp;nbsp;Ethnici dixerunt hune ordinem iufticiæ diuinum eflè, ut in uerfibus Érnpci# doclis dicitur :

ît^œ TO 'TT^tüTOp Vô/J-Iftop T ^\SfVfJ~.^lt;^'OVTl^, HV£K,twç TiraTj ngîj aTrAtTW «xuykç,

Comprehendantur autem in hacDecalogi parte etiàm dida de Magi* fîratuum officio, quos Deus uult executores efl’e pœnarum, Qui efim non ta* ciunt officium, Deus tarnen pœnas exequitur, amp;nbsp;feruat regulam : Omnis qui gladium acceperit, gladio peribit. Item: Omnis anima quæ fecerit has abomi* nationes eradicabitur*

Cogitentur etiam in his præceptis non utilirates tantum, ficut luriscón* pwf«« fiiiticogitant, pacis caulâ prohiberi cædem 8d adulteria, lédïntueamür èaufas priores : Deus uult conformitarem cum fuo ordine. Jpte autem diligit filium Chriftum,prohiber iniuftas cædes in toto genere hurrtano.Eft caftus,ideô utile amp;nbsp;nos caftos effe amp;nbsp;defiruit contraria. Item, Iciamus etiam interpretationem à Chrifiotradiram Matth.v.uidehcet non rantùm externa opera contraria Legi, iniufiascædes amp;libidinum contufionesprohiberi,ièd etiaminterioresflam* maspugnantes cum Lege Dei.

jdg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) E LEGE

uerunt Eiiangclq dodrinam abfiirdam Sgt;C pernici'ofam efle uitæ humatiæ, Qttiwfoprlt;e. prohibeatuindidam« Refpondendum eft eni'm prohiberi uindiótam priua* ^ur^uinMaa^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordi'natam à Deo* Seueriffîmè uerô præcipi èi. munin' ordinatani

dinM lt;( Deo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc ipfa diftindio udliflîma eft imperrjs^amp;T oftendit præfcntiam De: in

diledione fociecatis humanæ* Hæc tota dodrina perfpicuè in Ecclefijs noftris explicata eft Dei beneficio, ÔC refutandafunt deliramenta MonachorumSC Anabaptiftarum, ad quorum argumenta crudité reipondendum eft*

ne Jiao,Mihi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'}}mdihîam isr e^o retribuanif

u'mdiâam a- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Er^o nec Ma^i^tratus exerceat

tiorttriiiMie, Refjjondeo : Nego confequentiam, quia in antécédente comprehend^ gt;nbsp;tur officium Magiftratus, ego retribuam ucl per me immediate, ut cùm Den« delet Pharaonem,Sodomam, uel mediate, ut Deus punit Catilinam perCon* fuies,

neum utile e4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Legem 8«; uirtutes uult Deus intelligi, ut 8c feiamus qualis iplè Cil, i’'

ßiatemlt;iHxoc Inuocatione difeernamus eum à malis naturis* Facit autem illuftrè diierimen, ftendani. Caftitas,quam quantum uelit Deus dupliciter intelligi poteft,amp;: quia ipfebor^ ribiliter punit confufiones libidinum, 8d quia Diaboli tam furenter impdlnnt bomineSjUt uarie contaminentur, quod faciunt,non quia uoluptas fimilis fin« jpfis,utin carnali natura/ed odio Defut magis offèndatur Deus,amp; plures ho# mines perdant* Quare magnifaciamus caftitatem, amp;nbsp;in Inuocatione difeernamus ab omnibus immundis naturis cogitatione caftitatis.Ego exprff* fè dico: Omnipotens,æterne, uiue Deus,iàpiens, cafte,uerax,liberrime

Sextopr^cf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sciamusautem inpræcepto. Nonmœchaberis,comprehendendasenè

pfoi«4«(ienlt;U omnes prohibitiones deinceftis commixtionibus recitatas Leuit,l8* omnes pwhic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uniuerialis comminatio pœnæ corporalis exprefla eft; Omnis anima

bitiontftnccc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r . t i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i- i

mixtionunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L)c pœnis æternis exprefle dicitur, i* Cor,6,Nec fcortatores,nec nictcH

Cognita Lege 8ó pœnarum comminationc,defînitio caftitatis conftima# Cd^itiu ^uid tur* Caftitas eft uirtus, uitans omnes commixtiones Sc cffiifiones feminis a ' ’ Deo prohibitas*

QuAlem uelit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima régula in Paradifo tradita eft, Erunt duo in carnem unam,id efl,

Deitfejji con, infeparabilîter iunôti* Hæc ièntcntia inftitutionem coniugq Si prohibition /«(SionewnM« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;continet, amp;nbsp;prorfus idem dicit quod præceptum

rti ttfammie. moEchaberis, Cogitemus autem caufam,quare exprefta uoce in Paradifo prohibitæ fint uagæ libidines,cùm non fit exprefle di(fium:Non occides.Qpi^ luce naturæ magis intelligebatur hoc præceptum, Non occides,quam alteru. Non mœchaberis. Vt autem alibi dicitur.’In negatiuis præceptis comprehend di affîrmaaones,lta hic dicimus cùm adulterium prohibetur,fimullegirimuni ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coniugiunt

coniugiiim approbari (ciamus, Sc compledamur uniuerfam dodrinam de coniugio,cafticate,amp;^ pœnis uagarum Iibidinum,S^ iciamus eciam cùm in con^ uerfione remittuntur pcenæ æternæ,tarnen pœnas corporales in bac uita fèqui contaminatos,ur in Dauide: Mitigatio tarnen fit bis qui conuertuntur ad Des um,iuxta didumtnon accendit Deus totam iram fuam. Item, In ira tua Domis ne mifericordiæ recordaberis»

Deus uult intelligi lufticiam æqualitatem efle, ut Iciamus iplùm æqualt;* lem efle,amp; non -Ti^oirœTroAK-nfxjj: Lex, Non occides, làncit æqualitatem, ne tu alte^ rius corpus uioles,nec alius tuum, lèd æqualiter feruentur omnia membra gesgt; neris humani, Ica Lex, Non furtum facies, làncit æqualitatem, ne alteri quics quam eripias ui aut fraude,nec abus tibi quicquam eripiac,fed æqualiter luum ^gualiatem et quifcp tenear» Rurlùs igitur confiderandum eft in negatiuis præceptis coms diflmilionem prehendi affîrmatiua* Cùm prohibetur furtum,perfpicuè confirmacur domis niorum diftindio, Ideô hoc pr^ceptum fanaticis hominibus opponendum eft, qui clamant in Euangelio præcipi Platonicam communicationem facultatû, ficutnûc Anabaptiftæ docêt,amp; læpè magni tumultus ex hoc delirio orci funt.

Confirmât autem Deus diftindionem Dominiorum non lôlùm Lege, D«yîÂDo-fedetiam pcenarum executione, Quia etiam cùm ceftàt Magiftracus, tarnen Deus regulam feruat,Væ qui fpolias amp;:Ci Item, Malè parta,male dilabuntur, exccution^x Et notum fit illud Pindaricum :

yrri ^'Varw/j 4gt;ftvtç MK\ZT(^ûa hlVHCTM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/0?lt;.iop

Haec dodrina grata fit omnibus,ut habentes proprium, læti fciant Deo placere hune ordinem,amp; à Deo defend! ôd ei gratias agant,amp;: omnes ab alieno ïibentius abftineant, fint^ in côfpedu plura teftimonia ex hoc præcepto Des calogi nata. Prou, v» Fontes tui deriuentur foras,amp; tu Dominus eorù maneto.

Citatur Auguftini didum:Tolle iura Imperatorum,amp; nemo audet dices DeAttguftmi re hæc uilla mea eft, VnufquilcK quod pofti'det,iure humano poflîdec ÏÜÎ?quot; rlæcdida etfi in fpeciem exculantur, tarnen h tontes conhderentur,ims

propria amp;nbsp;periculoià funr, amp;nbsp;quidem à multis non redè incelliguntur, Vnuis quil^ quod iuftè poflîdet tenet iure diuino iuxta hanc Legem,Non furtum fas cies,Êt cùm dicunt:Aliud eft induci in poITelîîonem.feu initiô diftingui domis nia,ut cùm deducuntur Coloniæ, uidor attribuit agros, Aliud eft loqui de res tinendis i}s,quæ attributa funt. Ad id quoqp refpondeo. Nec prima origo dis ftindionis dominiorum eft ab autoritäre humana,fed à Deo,hæreditas tibi res lifta à parentibus eft tua iure diuino SC humano,emtione,mutatione,donatio s ncjtransferuntur dominia iure diuino naturali.

Taies translationes non oriuntur ab imperqs. Magiftratus fit euftos illis us ordinistSic nec attribuit tibi hæreditatem, lèd fit euftos executor Legum»

Sed omifla fubtiliore dilputatione teneamus uocem Decalogi;Non furs tum facies,Quæcuncp eft origo diftindionis Dominiorum,poft^ Deus furta prohiber,feiamus iure diuino concradus, proprietates confirmari,amp; munis

Pion licet prin JS!ec licet principibus fumere ex alienis facultatibus quantum uolunt, fi* tipibusrdpere cut öt hiftoria de uinea Naboth oftendir*

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didum l»Reg* 8. Hoc eftius régis,auferetagrum SCcdoquiturdele*

Dediilof.Re. gitimis ftipendrjs, quæadregni conftitutionem amp;adcommunem defenfio^ s.uocefliut nem,conferuntur,iuxta didum:Eftote contend ftipendqs ueftris, DcdiÄo o»fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prudenteretiam intelligendum eft didum. Omnia funtrégis,quodauli^

niafunt régis, ciafTentacoresnimiùm amplificant» Sicucin hiftoria HENRICI LVlt;lt; Hijlorid uen^ CELBVRGEISSIS narraturmota quæftione in itinere de quadam ar^ fimul elfe, An uera fit propofitio:Omnia funt Imperatoris. Cu^ que alter lurilperitus defenderet earn propofitionem ueram elfe, alter contra^ rium tueretur, fecerunt iudicem Imperacorem Henricum, ita ut uidus daret quum uidori, Imperator,ut folet fieri, magis fauet illi,qui amplificatpotenrw am Imperatoris,pronunciat ueram efte propofitionem,Omnia eile imperator ris,uidus dedit equum uidorh Inde faced homines reprehendentesairentatilt;lt; onem,hunc iocum fparferunt: Alter reipondit æquum,alter habet equum, Hæcinfèrui commonefadionis caula,uc confideretur humana leuitas, quæ de hoc præcepto ludcns, laudem ingenfiefte ducic, grauiter defraud^re homines, ut hint infinita artificia Stellionum impoftorum in contradibus, amp;nbsp;iniuftarum expilationum in aulis,unde uetus Prouerbium eft,

Vt fuprà dixi, Noticias uirtutum traditas efte diuinitus,ut fint olt;f{auo pr^ce nia,quód fit Deus,amp; oftendant qualis fit,amp;: quöd fit uindex : Ita in hoe manda«* ptopofluldtur confiderandum eft,Deum lèuerifti'mè poftulare ueritatem, utipfumuera^ cem efte ftiamus ,ficutIohannis 8. inquit Dominus, Qui mifit me eftutrax, Romj.Sit autem Deus uerax.Quod eô firmius ftatuendum eft,ut fciamus Pt um nec uelle peccata,nec caufam cITc peeçad, quia læpiftîmè affirmât, fe irafd peccato, Zach, 8, luramentum mendax ne diligatis,omnia hæc odfdidtDo* minus, Cùm autem fit ucrax,non funt in eo contradidoriæ uoluntates,

Verität quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft autcm VERITAS uirtus ftruans conuenicntiam cogitationisfa^

monis gcftuum cum re cogitaca, conuenientiam fermonis ÔC operum in padis feu contracftibus. Ac fciamus de uehtate præcipfcùm di'citLrr:Sjt lcrmo uefter eft, eft, non, non : amp;nbsp;prohiberi mendacia in plurimis locis Prouerbl^. Abominatio Domini labia dolofa, èc Proucrb, I ÿ» Teftis mendax non ent impunitus, èC qui loquitur mendacium peribiu Hæprohibitiones amp;commv nationes fledant nos ad ueritacis amorê, èc ad fugienda mendacia, præftigbs Sophifmatum èc impofturas in coca uita, in iudicijs, in paâis, in contraftibus, in dodrinis in artibus*

Corrupted do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cori ap telæ quidem docftrinæ de Deo propriè pugnant cu ftcundo præ*

Ännxde Deo cppj-Q ♦ Non ufurpabis nomen Dci tui uanè, fedcorruptelæinarnbuscolio^ pugnant cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nTt nbsp;nbsp;nbsp;i • r ir

fccundo,Artiü centur inter mendaciapugnantia cumnocpræcepto: Non dicas talium tcin* cumoilduo monium amp;c*

pracepto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Difcernanturautem à mendacijs fîguræ, quibus aliquandoiànâiamp;üi«

utuntur» Rachel arte occultât Idola, Raabnegatfe detent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b^bcrC

habere hofpites Ifraê'Iicas» Coniunx Dauidis fingi'c marituin ægrotare,8lt;^ col^ local ftatuam in ledo* Ec 2.Regum 17» teguntur in cifterna Achimas Iona* thas.l’ales figura? non funt mcndacia propriè Ioquendo,Ièd uelut ftratagema* taA ut ab Herodoto dicitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fèu Ironiæ,Ièu T^rsjd eftjion caula

Eft autem propriè loquendo mcndacium cogitatio contraria rei feu di* r^iemîdciutfi dum contrarium rei,quam dici necefle eft, leu geftus contrarius reijCÙm ex fu* tilitateaut ftudi'o nocendi oritur» Hæc definitio comprehendic omnia menda* lt;:la.(luæ propriè fîc nominâtur ôè funt peccata,ut cùm miles gloriatur fe eodem die præliatum elfe in Cilicia amp;nbsp;Macedonia» Item alia palam fallà 8è perniciolâ slljSjUt cùm Palamedes calumniole acculâtur,

Sed fîguræ de quibus dicftum eft, funt occultationes carum rerum, quas non necelfe eft dici interroganti, ficut Michol non debuit maritum prodere^ Vetuftas fie diftinxit: mendacia alia funt perniciolâ, alia iocofa, alia offîciofa» Etfi aût modos loquendi ueterû Icire non eft inutile»’tamè concinnius eft nomè Mendacij non transferre ad ftratagemata,aut figuras, aut iocos,uidelicet ut ad Apologos aut poèmata,ut cùm lupus acculât ouem,aut cù pidor pingit Sphin genijuolens fignificare Sophifticam» Vetuftas iocolâ mendacia nominal A* pologos Poè'mata» OIRciofa funt,ut ftraragemata,aut fîguræ Raab,Michoï ftmilcs» Hæcnon funtpcccata, lèdfunt confilia fîngularis lâpientiæ,quæ congruit cum lâpientia Dei* Sunt enim commonefadiones de rebus ueris Sè bonis quafipidura oftenlâ: amp;nbsp;referuntur ad hùc fînem,ut profînt alrjs, ut quid funt aliud Ceremonie Molâicæ nifi taies fîguræ,aliud fi'gnifîcantes,quàm quod oculis cernitur» Vulc enim Deus homines docere,aut proprio lèrmone, aut fi* §urato,autpiduris,

NONVMamp;rDECIMVM præceptum oftendunt dilcrimen Le* gum Politicarum 8è Legis diuinæ. Leges Politicæ tantum præcipiunt de ex* ternis aâionibus,non loquuntur de motibus aut cordis prauitate, ut non rapi* tùm de exter» as res aliénas, Quia reliqua eft in natura libcrtas frenandi externa membra, nisdiUonibut. feuregendiLocomotiuam, At Leges diuinæ præcipiunt de integra obedien* tia, de inferiore exteriore, feu de integra conformitate omnium uirium ho* exteriore ebe^ minis, mentis Sè uoluntatis amp;nbsp;cordis cum Deo, ut acculent amp;nbsp;damnent,non dientü pr«ccii tantum externa delida,lèd etiam tenebras mentis,amp; prauitatem cordis» Ideó hæcdiiopræcepta poftrema addunthanc declarationem fuperioribus. Non concupifces uxorem alterius. Non concupifces res aliénas» Et repetitur hæc declaratio Matth.^»

Pharifæi amp;nbsp;Monachi dixerunt tantum damnari uiciolos alFedus cum Phdrifeorunt accedit conlènfus, non -7rewTó7ra0e(a, hoe enim nomine aliqui ufi funt» Hunc erro* wo'wcfco-rem taxat Paulus ad Romanos feptimo amp;nbsp;odauo capite, Sgt;C affirmât peccata hge, effeomnes uiciofos afFedus,etiam cùm nondum acceflit conlènfus,amp; radicem eorumjfcilicet peccatum originis, quod comprehendit tenebras in mente, du* birariones de Deo,amp; in uoluntate amp;nbsp;in corde auerfionem «1 Deo, lcilicet quod coreft fine timoré Dei, amp;nbsp;fine dilecftione Dei, amp;nbsp;habet horribiles fremitus ad* uerfus D E V M in iudicio leu pœnis» Compleèlitur 8è ingentem confufî* onem affeduum,pugnantiam cum Lege Dei, De his malls omnibus de radice

8c fruiftibus inquit Paulus : Senfus carnis inimicicia. eftaduerfusDcum» Hatc mala damnantur in his præcepns.

Dilcant autem iuniores hæcuocabulatedè intelligere, di'lcernantap Vocabulum fetfius, Vocabulum concupifcenriæ fepè ufurpatur pro illa mala radice, concupifcenz appednones differunt,quædam funt conditæ à Deo in nacura,quæ fuiflent eti^ Appetitionet nbsp;nbsp;nbsp;in integra natura,ut amor Deijappedtio cibbpotus 8c fîmiles» Ite sopya'U'w,

coditai Ceo. qualiseft in Elia zelus, Appetitiones Aliæ lunt appedtiones fuo genere uiciolæ, ut fremitus aduerfus Deu’’’’

**** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cain,incend]um inordinati amoris in Dauide,amp; omnes tales motus

gnantes cum Lege Dei. Ideo Auguftinus cum damnat concupiicendam addic reftridionem. Sc nominat malam concupiicendam»

Scra|ia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;breuius uocabuloutor, cum damnaturconcupiicentia,djco

îtTa|ia/j CjgniEcari in omnibus uiribusj'n hac deprauata natura^ficut loquitui’ Ri* remias: Cor hominis peruerfum eft amp;nbsp;ærumnofum in omnibus»

Hæ admonidones propter iuniores in his præcepds repetuntur, fxi 8i. Monachi negant peccata efte radicem uicioforum afFeduum,amp;fuicioios affedus, Stoici pariter uolunt tolli omnes affedus^cùm ncceffcßtdifcertii^^'^ ditos in natura Sc alios pugnantes cum Lege Dei»

\7T autem in gubernadonehumana uidemus Leges contemni,iinonddin^ * quentcspuniantur, ficutdicunt Aefchines ÔC Demofthenes,oult;5^/)clt;î£^°5’^^ 'jfAmi'«çMHîX^o'«'?''HVfa£7ri'ctJ'»K.SvTaç. Ita confidcremus in Lege diuina promiflioo^ 8C comminadones : 8c longa commemoratio eft benedidionum ÔC

omnes m h^c onum in fine Deuteronomij.De quibus primùm hoc fciamus,quôd omn« pmuiate hat mines nati in hac prauitate nature,fint rei peccadjCt communem poenam lultigt; tur£ rei fitnt n^ant fcilicet mortem corporis»

^tem^corp^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^ûm nemo Legi facisfaciat,quæftio eft.quid profint comminationts

fufl'ment, 8c promiftiones. De hac quæftione poftea dicemus» Quia necefle eft difc^^'*’* promiftîonem Euangelicam uidelîcetgradæ,8c promiftiones legalesjamp;expv' ni quomodo hæ quocß profint reconciliatis»

ixeeutio pce-. lius eft politicus^alius accuiàre peccata coram Deoî Ita execudo poenatum ai** HArKWforpo« Atrocia delida in uita politica uniueriàliter comitantur atroces pocnæ^^ rlt;j lumdijfert. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corporali, ficut dehomicidio hæ reguIæteftantur,Omnis(]ui(

acceperit gladium gladio peribit:amp; de inceftis Iibidinibus,Omnis anima qu3! fecerit has abominadones,cradicabitur. De rapinis, Væ qui ipolias,quiaipo liaberis» De periurrjs ÔC blafphemrjs ; Non habebit Deus inibntem, quiïlt;li^’® nomenDEl uanè ufurpauerit» His comminationibus regularitereuenW’ refpondere experientia teftatur, quæedam Ethnicos has régulas docuit,quan^ quàm ÔC à parribus cas acceperunt» Et ut apud Pindarum dicitur

monendi flinty amp;nbsp;fciendum eft has corporales poenas non cafu acci'derê, net tantum hominum confilio inftitutas elîe, led ordinaras efle à Deo, amp;nbsp;quident Deum executorem efTe, etiam cum Magiftratus funt infirmföres ÔC hegligeti« tiorcs^autnonfaciunt olRcium»

Vult cnim Deus hæcmanifeftalpedaculateftinioniaefte quod ftt De* vsj amp;nbsp;oftendere qualis fit, uidelicet luftus amp;nbsp;ui'ndex, uult commonefadiontS cfle,quód Lex naturae infita ration! fit Lex diuina, èC quod fit prouidentia, ôi quod Deus cuftos fit polidcae focietatis. De hac praefentia Dei inter hominèâ commonefaciunt nos hæc horrenda ipedacula,de quibus amp;nbsp;concio Chrifti di# cit, Menfuram confertam èc agitatam dabunt eis in finum.

Deinde cogitentur caulæ, de quibus lurifionfulti loquuntur, quod trail# quillitatis publicæ caufa oporteat tolli fteleratos î Sed prius in his pcenis iu* dicium Dei contemplemur»

Sedpræterexequutionem pocnarutn corporahum accedit 8c alia, male^ crdinatioij didio, uidelicet ordinatio ad pcenas acternas,quæ opprimunt omnes homines p«quot;«« ^tern,a qui non fanantur agnitione Filq Dei, ut cum in Saule, luda^ intipit fertfus iræ Dei, in quo fefe interficiunt, Illi ingentes dolores Sgt;C fremitus aduerfus Deum funt initium aeternarum pcenarum, ut Iohannes inquit i Qui non credit in Fi# lium,iraDeimanetfupereum» Et fie maledidionem inLegedenunciatam, déclarât Paulus de æternis pcenis, Maledidus omnis qui non permanlèrit in omnibus quæfcripta funt in Lege,ut feiamUs ea*

De utilirate autem benedidionum legalium 8c promiffîonum corpora# lium nihil dici poteft,nifi prius dicatur de promiflîone gratiæ, Ideo fèmper irt conipedu fit hæc diftindio,

Duæfunt promiflîones,alteragratiæ, propria Euangeirj propter Fiîi^ Protttißiogrj^ um Dei Gratis dandæ, uidelicet remiflîonis peccatorum, reconciliationis,feu iuftificationis, donationis Spiritus làndi amp;nbsp;uitæ æternæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Altera promiflîo eft bonorum corporalium,quæ duplex eft : aut gfâtiii^ promißio ta,conferuationis corporis Ecclefiæiuxtadidumî Primum quærite regnum «or«»jcorpdi Deijamp;fcæteraadqcientur uobis,Efaiæ48.Etiaminlênedageftabo uos.Item, Eric ficut indiebus Nohæ, unus aftumetur, alter relinquetur. Item,Erô uobif# cum ufcp ad confummationem fêculi: Aut eft addita bonis operibusiufto# rum,ut: Qui dederit potum aquæ uni ex minimis meorum propter dodri# nam, Amen dico uobis,non perdet mercedem fuam,

Traditæ funt autem promiftîones de conièruatione Ecclelî« ÔC bonis corporalibus propter quatuor cauiàs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;promißionu

nr»TKÄA -t^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coi‘i

PRIM A eft, ut feiamus bona corporalia non cafu obijci, fedüerêàporlt;ti«««4 Deo dari. Sicut dicitur : Benedidio Domini diuites facit. Item, Nifi Domi# nus euftodierit ciuitatem, fruftra uigilat qui Cuftodit earn. Item j Leones efu# rieruntjtimentibus autem Dominum non décrit ullum bonum^ »

S E C V N D A caufà, Vt ftiamus Deum uelle conieruare Ecclefiam irt bac uita, iuxta hæc dida ; Primum quærite regnum Dei, èc cætera adijcientur

374- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® E L E G E

uobis* Item apud Elaiam, Pofui uerba mea in ore tuo^ amp;nbsp;dextera mea protci* gam te, ut plantes coclos,

TERTIA caulà, ut petitio corporalium lit exerdtium inuocationi's iuxta didum : Inuoca me in die tribulationis, amp;nbsp;ego eripam te. Item, Panem noftrum quotidianum da nobis hodie. Item, Ipfe clt uita tua amp;nbsp;longitudo dic^ rum tuorum:Inipfofumus,uiuimus ÔC mouemur.

QV ART A eaufa, Quia uult petitionem corporalium efle common nefadionem de promiffîonc Scpetitione gratiæ, Quia petitio fine fide,inanis eft, uel ut Auguftinus dicit : Oratio fine fide peccatum eft. Oportet igiturin omni petitione corporalium prælucere fidem, petentem ÔC accipientem gri'' tiam propter Filium Dei : ficut ÖC in precationc com muni mox additur; mitte nobis débita noftra. Item, Si fuerint peccata ueftra ut coccinum amp;nbsp;ueP miculus, eritis candidi ficut nix:ubi amp;nbsp;promiftio gratiæ, promiflio confer^ uationis, corporis Ecclefiæ,amp;mitigationis pçenarum comprehenduntur.

‘^cor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod pi'omilïîo conferuationis corporis Ecclefiæ fit gratuita, ofiendunt

porii Ecclfßte dida Elàiæ 48. Propter nomen meum longe faciain furorem irx efl ÿnnuia. propter me fadam ut non blafphemer, id eft, propterea ut fit aliqua pars

neris humani, in qua Deus redè agnofcatur,amp; rede inuocetur,non finamfu;^* ditus interire Ecclefiam, Pialm: 88. V ifitabo in V irga iniquitates eorum»®^ fericordiam uero meam non amouebo ab eis. Hæc Si. fimilia dida fint in fpedu, Si inter tantos fludus Si confufiones generis humani confolenturnos, ut certo ftatuamus, maniuram efle Ecclefiam Dei, gratuita miftricordia Del propter Filium. Dabit igitur ei aliqua hofpitia. Sicut Elâiæ 30. hæc coniim* guntur.DabicuobisDominusDodorem,amp;:panemamp;: aquam cum cribuU* tione.

Prottiii^ioties Sciamus autem omnes promififiones corporales habere cxceptionem Mnes’habent^’ ftigationis Si crucis,ut caftigatur Dauid rapiens alterius coniugemzCafdg®^^ ‘exceptLnem tLir IO. tribus,item duæ tribus. Inhis calamitatibus publicis aut priuatisali^ caftigatioiiis quando etiam pq onerantur,ea’afflidionominatur crux, ut afflidio lob, o-crur«. fephamp;fimihum.

„„ „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Btfi autem bona opera piorum non funt impletio Legis, Si hærent pet“*

QpeYddUath nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-r r o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 a r • •

^uamifnper^ cata in lanctis in hacuita :tamcn eis promilla lunt od corporalia IpintuanA fléia habent præmia. QuiaDeus approbatea, ÓÓ nominatiufticiam cultus Dei prxb^ incnde'ndbti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus exerceri fidem Si fpem Si diledionem talium opernm

fuwfultui exercitqs, ut hæc omnia fimul exercet uidua Sareptana. Credit dodrinæEliæ quot;^ei. ÔCagnofcituerumDeum,fciteihancobedientiam placere, quôd Prophetæ præbet hofpitium, exercet fimul fidem,exercetdiledionem,quiaDeoprægt; flat obedientiam. Si pafeit Prophetam.

Ita Abdemelech, quia benefecit leremiæ, fêruatur in excidio lerufalc®* T alia multa funt præmia corporalia, mitigatio pçenarum præfcntium,dcf£n‘ fio uitæ,politiæ Si œconomiæ, félicitas liberorum Sic,

De talibus præmijs loquuntur hæc dida ; Date amp;nbsp;dabitur uobis.Ite®» Qui dederit potum aquæ uni ex minimis meorum propter dodrinam ,habe»* bit mercedem. Efaiæ 33, Regem in décoré fuo uidebunt, id eft, iiido bunt

©zriîvx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'375

bunt florentes politias, florentia imperia. Item y8. Frange efurienti panem tu* urn, amp;nbsp;requiem dabit tibi Dominus (èmper.

Itafiuntratæpromiflîones,additæoperibus,inhisqui iuftificati fiintfî# Promißionet de,amp; reâè præftantobedientiam, de qua dicit Petrus, Ofterte hoftias ipiri* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

males placentes Deo propter lefum Chriftum, quafi dicat non propter Lege : juntfide. Tarnen de his régula iempertenenda eft , cumulari beneficia hæc immenia Dei bonitate, non propter operum dignitatem,ficut lacob inquit,Minor (urn cunftis miftrationibus tuis. Hæcconfeflîo fimulin his exercitrjs luceat.

Confiderandum amp;nbsp;hoc eft, promifti'ones in Moyfe de politia Ifraelitica Promißionet in fpecie loqui. Ac poft deftrutftionem politiæ Iff aèliticæ non eft una Ecclefiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cor*

fedes in politia certa, fed palfim inter genres Ecclefia colligitur. Qiiare pro# mifli'ones quæ de hoipitfis amp;nbsp;alfis bonis corpori neceflarrjs in Euangelio Io# alu ^eneralet quuntur,iuxtadi(ftum : Primùmquærite regnum Dei, cætera adqcientur uobis:intelligantur in genere. Deus dat holpitium Athanafio in urbe Treui* renfi,etiamfi Alexandria pellitur.Semper autem corporalibus promiflioni* bus addantur exceptio caftigationis amp;nbsp;crucis.

\ ƒ Ocabulum peccati in Ecclefta no tantum inteUigatur de adti’one, ut Latini „ nbsp;nbsp;.

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c A f* ' C‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fcccäti uoc/^

Grammatici loquunturjed lignifacat auerlionem a JJeo,ream coram jJeo, ftudamnatam nifi fiat remiflio, fine id malum fit actio^ fiue morbus hærensingni^«t. natura. Ac ufitatum eft nominate duas lpecies,peccatum Originale amp;nbsp;pecca* turn Atftuale. Et ufitata definitio eft fumta ex Anshelmo. Peccatum originis eft carentia iufticiæ originalis debitæ inefte. Etfiautem magni labyrinthi funt di/pucationum de hac defcriptione,tameu retftè inftitutis explicatio facilis eft»

Cum priuationcs definiantur per habitus, prius cogitetur, quid fuerit iufticia originalis, quælæpè defcribitur cum dicitur homo conditus ad ima^ ginem amp;nbsp;fimilitudinem Dei.Et interpretatur Paulus imaginem Ephef. 4, Vt induatis nouum hominem crcatum fecundum Deum in iufticia 0^ fantftitate uera.EratigituriufticiaOriginalisSCacceptatiocoram DEO, amp;inmente luxreâèagnofeensDE VM, amp;quæaiTcntiri VerboDeipoterat,8dradi] illuftresfapientiæ Legis transfufæ in homines in creatione. Et erat in corde congruentia cum Lege Dei, Dileclio Dei, amp;nbsp;Læticia in Deo amp;nbsp;integer ordo omnium uirium hominis. Et tab's fi manfiflet homo, fuilfet templum Dei, 8d ficutinprimocapiteIohannis dicitur,fihomo retinuiflèt Verbum Dei, Fp liusD E lin homine uiuificaftet eum,ficucdicitur,Verbum erat uita hominis, amp;nbsp;fuiftet homo fine peccato morte ,acftilfiflet in eo firma noticia Dei per Verbum habitans in mente , amp;nbsp;arfiflent corda dileclione per Spiritumfan* ctumhabitantemin corde»

Hæc bona omnia comprchenduntur, cum nominatur iufticia Origina^: Cdrcntid non lis, Carentia igitur n,on tantum eft reatus^ed etiäamifti'o integritacis naturae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ft

liSjamp;bonorû quæ fuiftcnt addita.Skuc ufitatc loquuntur fcripcores de uiatore ^Jrnorumbo K 1gt; ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faucio norum.

faucio, fpohacum eflè gratuins, id cft, defijflè hominem effe tcmplum Dei, uulneratum efle in naturalibus, id eft, ftcuram cflè caliginem in mente, gignit horribiles dubitationes, ÔC ftcutam efle contumaciam in corde. Item, Mortem 8c omnes corporis languefadiones, Hac fimplici declaratione confia derata, definitionem Anshelmi non aipernamur, ièd multi, qui quæftionesin Longobardum fcriplèrunt,corruperunt earn iniulfîs explicationibus,

Pecc^tum ori. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ExiÜimo autem definitionem fie conftitui pofTe, Peccatum originis eft

sifiiî quid fit. reatus propter lapfiim primorum parentum, propter naturæhumanædepra uationem, quæ fècuta eft lapfum primorum parentum, quæ non tantum po# na eft primi lapfus, ièd etiam peccatum. Membra huius definitionis confît« mantur his teftimonijs^Quôd pofteritas fît rea propter lapfum primorumpa^ rentum,Rom,y,dicitur;PeruniusdeIidum in omnes homines mors inttalt; uit. Deinde quôddeprauatio naturæ fîmulcum lUo reatu acceflerit,non tan« tùm ut pcena, fed etiam ut peccatum, id eft, malum,propter quod etiam homo eft reus æternæ pcenæ,nifî fît fada remiflïo propter Filium, Nam Paulus ex« prefle nominat hune morbum, Legern in membris,amp;: ne pœna tantum mt«** ligatur,addit,pugnantemcumLege mentis, Et cûm dicitur,Ect€ in iniquitatibus conceptus fum,amp; in peccatis conce*

pit me mater mea, Vocabulum prius fîgni^ ficat propriè deprauationem,alteru m fîgnifîcatpropriè reatum*

RÆTERCtVAM QVOD GENESIS RERVM CONDITIONEM IN« dicattadhoc eapotißimum utendum eïl,lit inde difcas ori^inempec» catiyi^primam^rati^promißionenijex quilus duobus iocispoßea uni^ uerßpendetßriptura.'Sunt (^exemplaprodita^ inquibus tùm Itos ftumgratiicfilios adumbrat : timorem S)ei illorum exempla do^ centfbifidem. Q^odenim inuenia^ trißius exemplum diluuioj autZo‘‘ ^omorum exitio ? isr ^uipoterit eri^i confidentiusfides^(judmfi confideres^quam blanlt;t ^e^quam fuAutter, nbsp;nbsp;tarnen in cruceßliosgratiee tueatur i bdihi certè nullis blandiori*

exemplis^^-Koso^y’to.’^fuam teßatus'})idetur^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.t _

à conditione return ordiretutj non bifioritz tantum or do poßulabatjßed ipßa ^^^fnd^pietatis ratio^quia hoc caput omnium qult;eßionum eß : Sit 'ne ^eus Sint'ne d diuina aliqua 'i)i hicc condita: ^^antur'ne aliquo diuino numine^ Et hoc caput eïl ignOigt; humane qute comprehendere non poteß rerum nbsp;nbsp;conditionem l^el

^lt;lnünifirAtiünem,ßntitq^.restemerèferri^naficijinterirCyredireijc. ^m.i. ds* s.Co» vnd), I. (V/f jyi ymiuerßm fient it caro^ ut maxime aliter doceant hypocritte^ Et quot;ïieterës ^^tileniTbeoloß contenti fiuerunt Ecclefiam contra Ehilofophicà dogmata ar mare: con^ trabjiqiocrifim non item : It a fialtum eît, 'ii)t eneruaretur E^erbum Ipiritus^ ISlobis ea coiu ttabypocrifim'VtendumeItj'Vtquando de conditione rerum loquitur^ intelli^enda fint ^erba liiua ^otentia isrc^ iuxta iiiud ; IDixit, fiaEa fiunt. It a quando Tieus tan^it cor nofirumfide creationis, nbsp;nbsp;ofiendit quod ex fiej inficjisr perfie fint omnia, erigitur cor

fiducia er^a Deum-tfientit^ fie de manu Dei accipere omnia, ((s' HU omnia reß^nat gt;nbsp;fiue 'i’tv.Atfiue moriatur.Et iJideo non alium locum eße, in quofie mirahiliusfides exercent, quamhunc, Ham hic demùm in obficurißimas tenebras ingreditur,Jicfientiens : Ecce tu condidißinie, id^ fine meo conßlio,fine mea opera : Ita nunce^entem,morientem f(s^c, finbleuabis. Sic Chrißus Efalmo lii^efitmo primo. Eu es qui extraxißi me de licntre matris me^. Et centefimo tertio, iî)ante te illis colligent lt;t^c. Et Hebr^eorum '}}ndecimo, Ptde intelltgimusaptataeßeßcula, Qwmodofitautem ^it h^ec cognoßamus 1 ^ßon-deo, Ulortificatafapientia carnis per crucem, i. Corinth, i.

Litera fiententite. decreatione, eîthypocri/is opinio carnalis de conditione rerum, Spiritus autem elifides, hoc elt, certa fiientia cordi à Spiritu fianSio indita, qua fientimus amplitudinem bonitatis diuinlt;^, eßundentis[e in omnes creaturas ; confidi-mus inde nos accepturos omnia bona corporalia ßiritualia, at^ ita fidentes nos illi per mittimus fiiue Itiuamusfiue moriamur, iuxta illud : In ipfiofiu}nus,'ïnuimus ttse moue-mur.

Litemm norant illt de quibus ^man,primo, Cognofcentes UDeum nonficui E)e-fÇk iÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;um

umglorißccintrunt^ Etprtmce Corinthiorum primo, ISlon'cognQuit mundus fDeumptt faptentiam, I^ejptritu ad Hebrlt;£os loquitur : Fide intelli^imus condita fecula ylatdo ^eiy Ijtinuißbtlialffißbilia adparerentjtdeHj Ittpotentia (jr diuinitoi apparent mo* pere Creatoris, Forro h^ecßdes cùm credimus omnta re^i diuina prouidentia, nihil te* mereferriyeliipßßiniamortißcatiorationisnoßr^etne^antis ejß Sletimt autnofit^ S)eo cur^ ejß, Fllt;£c deprdefatione in Geneßn.

E principio multa fabulati funt,amp; pro eo quod eft in principiogt;^^* ’ I dam in Filio legerunt, ut amp;nbsp;Hieronymus indicat : nos £impliciflin»^ literamfequemur,utdebemus, fiquidem ea ibla facit ad ædifitan* dam fidem, Principium fignificat exordium tempon's amp;nbsp;rerum. w'' gocùmait. Inprincipio, fignificat antererumconditionemæternumium^ Deum, non enim in hoc principio Deus fadus eft» Porro ficut incomprehm* fibilis eft rationi rerum æternitas ante principium : ita poft finem income prehenfibiles abyffi funt. Fides aucem quæcapitDeum, amp;nbsp;ftntit ante omm^ tin omnibus, Sc poft omnia efle Deum, abyflbs hos ingrediturgeftatauerbo Dei uelut utero, ficut Efaias dicit, ut uel hinc adpareat,quid fit,quod ad Hem ait, Omnia portans uerbo Dei.

Cum de crean'one diciïur, non eft imaginandum poëticè,quôd tum turn condidenc prima rerum corpora amp;nbsp;femina, nunc ea finat ferri fpontc, fua cuiufqß uel natura uel induftria : Sed ficut à Deo condita funt prima corpo ra, ita fentias omnia condiXeruari,amp; regi, Atcp hæc rerum adraim'ftratio comprehenfibilis eft rarioni,fideiautem certiftima eft.

Sunt qui tituli ui'ce exponunthoc,In pn'ncipio creauit Deus codu» terram, Quafi uelit Mofts generali propofitione amp;nbsp;titulo compledi creaturam, quafi diceret,CcElum amp;nbsp;terram, id eft,omnes creaturas cœkn^®^ terreftres, quos mouet, quod firmamentum ftcundo primum die condituni eft adpcllatü ccelum. lam amp;nbsp;uulgato more in icripturis,cccli amp;nbsp;terræ nomi^ nibus omnes creaturæ ucniunt» Ego fic fentio J'inyn'i.nS^exponendum eflè, nofi tituli uice, ut intelligas primum opus amp;nbsp;primi diei opificium fuifle coduniöc terram,

Nam quia ratio leftionis poftulat, ut de terra ita fentias, quod in cipio creata fit ante lucem, cogimur ut idem de coclo fentiamus. Nam ea inquit, non fiat terra, fed adpareat ex aquis. Sed obftat quod fecundo die firmamentum conditum eft, quod amp;nbsp;dici amp;nbsp;efle ccelum nihil eft quod dubitc^ mus» Mea fie eft ratio, primum omnium efte condica corpora,quæ locus amp;nbsp;rc' ceptaculumaliarum creaturarum eftent* De terra non eft quod laboremus, quam eodem ubiep nomine fignat. De ccclo non conuenit» Mihi fimplicitet uidetur, ccelum quoddam conditum, quod poftea abyftum, id eft, obfeurum quoddam aqueum corpus uocat, cùm ait, Terra erat inanis ÔC uacua tene^ bræ erant fuper faciem abyftî» Vult enim fignificare obfeura fuiflèjamp;^ tenebri^ coiâ ilia corpora quæ condiderat,terram amp;nbsp;abyftum ftu ccelum» Deinde idem ccelum quod primo die conditum eft, fadum efle firmamentum, amp;nbsp;digeftu^ die

«Re in tot orbes î Ita ut non creatura, fed ornatus creaturæ âcrerihatur (ècuiv

do die. Non enim dicit fiac cerium, fed fiat fîrmamenrum feu excenfio, id ki}ttuiitur at lila ccclorum compages amp;nbsp;difpoßuo,quam nunc cernimus, Nam alias nuf quam narrat ccclorum leriem compoftam, amp;nbsp;quod fècundo primum die ccet los adpellauit nihil obeft, Nam amp;nbsp;tertio primum die uocauit aridam terram. Sic ergo fentio, primo die condita efle hæc corpora, ccclum quoddam obfcu* rum,quod eflet reliqui opifieq receptaculum_,amp; terrain, èC in adpcllacione ccc^« lorum aquam comprehendit : nam ccclos effe aquam, etiam Hebræi nominis ’Q’’Ta’!£gt; affînitas déclarât, Et cùm coclum, amp;nbsp;terram,Sd aquam dico, intellige folida ac integra corpora, non chaos Platonicum,aut materiem rerum,quam fînxerunt prorfus informem,

lam amp;nbsp;hoc obfèruandum eft, quôd hic NîoCes de folis corporalibus eve^ atun'sfcribir,nihil de fpiritibus.fed Propheteopus creationis latius pofteaex^ pofuerunt, ut eft cernere Pfalmo centefîmo tertio. Et hæc quidem de hiftoria, quamfruftra audieris, nifi fide fèneias Deum elfeinfufum intra creaturas, fer^* uare cas amp;nbsp;adminiftrare amp;c* Hic ufus creationis docetur à Hieremia capite quinto amp;nbsp;decimo.

Haâenus de conditione primorum corporum, nunc fêquuntur caufæ cur reliqua condira fint, Hieronymus duo Hebræa duobus fynonymis reddis« J Septuaginta interprétés, inuifibilis amp;nbsp;incompofitazea expofitio multum negocq fecit Auguftino:Chaldæi, uafta amp;nbsp;uacua, quemadmodum nbsp;nbsp;nunc Iuî!

dæi exponunt, amp;nbsp;ego naturam uocum Hebræarum reefiè reddi iudico, Eft^ fententia, Terra erat uafta, id eft, incompofita, immixta aquis, nullo dum cer^ to loco confiftens: Et uacua,id eft, nondum céda plantis, nihil dum gignens, xvôjl / kev» Primum ad cerræ figuram pertinet,fècundum ad uim gignendi, Docet autem Mofes,quôd ficut per fêfè gigni rcs non potucre, ita nec per Cefc perfîci 8c ut antèdeconditione diximus, ica nunc de rerum conferuatione 8C perfedione dicendum eft,

Philofbphi docuerunt earn efle cerræ naturam, ut fi extra fuum natura«* lern locum dimoueatur, fua fpontc relabatur ad locum fuum, ut in faxo adpa:^ rct. Hic oftendit Mofes non efte naturam terræ hoc uel illo loco fubfidere,’ lcd uoluntatem Dei, qui ei definiuit locum, ficut poftea dicetur,

Item nemo Philofbphorum non putat effe terræ naturam, quôd fcminf bus in earn coniedis gignit plantas, Ât Mofès dicit terram uacuam fuiffe, id eft,cûmiam condita effet adhuc immixta aquis circunlatam, SC nihil gigncü re potuiffe. Ergo quôd talis eft terra, quôd crédita femina cum feenore reddit, non terræ natura eft, fèd uoluntas Dei eft : 8c hanc immenfitatem Dei undicp Ein omnia effundentis qui capiat humana ratio 7 Et redè quidem terræ uafti^ tatem amp;nbsp;uacuitatem tribuit, abyflb tenebras : nam 8C terra eft quæ gignit,ccc# lum corpus lucis capax, ideo ait,amp; tenebræ eranc fuper faciem abyfti,

Abyffus aquæ funt, quæ cœli receptaculi uice erant, nam de eo certè torpore loquitur,cui poftea lux indita eft, Acep hic iterum docemur non nagt;« turacorporibus congenitameffe Iucem,fed uoluntate Dei indicam,ut feiamus non initia tantùmj fed amp;nbsp;confèruationem corporum Dei opus effe, '

îSo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C^lt;prT I.

Hic ferê de iuftificatione hominis amp;nbsp;noua creacura diflcritur, quomodo l'nfatuari carnem ÔC tenebras fieri in nobis oporteat, ut reficiamur fpiritu Si lu* ce Dei : teéiè quidem illijfed hæc nos fuo loco capite tertio dicemus, Ca-teràm fateri neceiTc eft,eandem ciTe rationem creandi 8^ recreandi/ed hic Moles hoc potifTimum docebat,quod Apoftolus ait : Omnia ex ipfo,per ipfüm,amp;^ in ipfo efle^ut difcamus confidere ei, cui fcimus creaturas curæ efle,

Hæc de aquis dicit,quas abyiïus illa intra iècontinebat, spiritui Dei. Spiritus Dei in fcripcuris Spiricum fandum fignificat,ideo non exponc* mus de aëre^ nam aer aqua eft,8c pro ferebatur, fouebatjegunt Bafilius, Am* brofius,amp; Hieronymus,amp; Syrum quendamteftemcitâtBafilius» Atcpitaidé hic docetur,quod fupra : conièruarionem aquæ non naturaeeflè, ièd Spiritus Canifii incubantis aquæ. Et hæc de caufis fequentium operum»

Ex hoc loco ferè accepta funt, quæ de uerbo dicuntur Plalmo trigefimo iecundo. V erbo Domini cceli firmati funt amp;c. Item, Ipfe dixit ÔC fada lunt.Ec Iohannis primo. Omnia per uerbum ipfum fada funt. Et Hebræ. i, Portans omnia uerbo uirtutis 8^c,

Dicere, eft parère uerbum aliquod, quia ante omnia left confidcrat Notttil/liiipli pater,6u' inconfiderationefuæpotentiæordinem 8^rationem omnium, eiter caviare, condi pollunt : Ideo V erbum parit, quod Sd imago patris eft, amp;nbsp;ipfiiTimum fedpaulópliu. confilium faciendi omnia 8Cc, Per hoc Verbum amp;nbsp;condita funt omnia, uantur omnia,ÔC renouantur omnia, Ideo^ Iohannes in co ait elfe uitam amp;nbsp;lu* cem,ficutinhoctextuuidemuslucemamp;uiuentiaper uerbum condi, Difcc* mus ergo hic præter cætera, quam oporteat elfe uerbi incarnati Operationen in corde noftro, nimirum conderenouam uitam amp;nbsp;nouum lumen, iuxtaPfah mum centefimum lextum,Mific uerbum fuum,amp; ßnauit cos, Ita facile intdli* gi poterie, quid Iohannes lecutus fit in Euangelq fui principio, Cæterûm de uerbi potentia uide Pfalmum uigefimum odauum. Elabes quid fitquodaic, Dixit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit,id eft, V erbum effudit, quod eft cius confilium condendi omnia.Scdhic

mirari quiljoiam poflit,cùm per Verbum omnia condantur, cur non amp;fuprä addiderit,dixitj8if creauit coelum amp;nbsp;terram : ego caulam non uideo, nififorte uerbi naturamMoles indicari certius ita purauit,penes hoc,quöd tum demùra fecit eius mentionem ciim lucem condi feriberet, Gerte eju'm Verbum lux eft, amp;nbsp;fplendor paternæ gloriæ, 8c illa ipfa illuminatio uultus Dei, quam ftcubi* que uocant Prophetæ. Nam creaturæ fie delcribuntur, ut ex eis dilci diuinitas Ac}ult;e eoniunt debeat: ficut amp;nbsp;antea Spiritum fiindum fupra aquas ferri fcripfit, ut cius natu* guntur ram nobis indicaret aliqua parte : amp;nbsp;hue reipexit Iohannes, càm uim illumi* nandi uerbo tribuit.

Lux quid fit,ccrniredius poteft,quamdici , eft^ illa ipla claritas qu3S cernitur, quæ omnia oftendit,fic 8c in corde noftro,clara oftenfio,Iux eft.

ld eft, adprobauit, porro adprobatio eft eius conlêruatio, Itaiterumui* . ■ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;des

IK G EK ES IK. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;581

des non condi tantum res^fcd Sc (crus^ri à Deo* Bona, id eft,cuius effet aïiqua in creaturis utilitas.Nam omnes creaturæ,alicui officio feu miniftcrio deftina^ tæfunc*

A Vefpere ad mane fuppucatur dies, turn ut intelligamus in hoc iigno, Tendra turn omnia ex tenebris nbsp;nbsp;nbsp;nihilo progreffa effe, turn ut uniuerialiter intelligamus ƒ««ƒ co^ùlt;e

opera Dei à nihilo ad effe creaturarum progredi amp;c. Item uices diei noffis, fomni amp;: uigiliarum,haud dubic fignificationes funt, mortis amp;nbsp;refurredionis*

Idem uerbum effquod paulo ante diximus effe confilium patris.Hic oblt;s fouabis egregiam fententiam Secundæ Petri tertio,ubi docet conditionem æeonferuationem, amp;nbsp;durationem cœlorum in uerbo Dei confiffere ; repre^ hendit enim impias cogitationes de natura rerum ( fic enim cogitat ratio ) hi Wotus, ftati funt Sc reguläres, hic naturae curfus eft, quern uidemus t quid ne^ gocq effet Deo, cum tarn minutis Sc uilibus creaturis, res quæq; pro fua natUi« raferturSCc*commentumeftdedienouiffîmoamp;Sc. Hasdico rationis noftræ cogitationes reprehendit, inquiens : Imô uerbo Dei confiftunt cccii, non na« tura fua, amp;: idem uerbum Dei eft, quod praedicatum eft uobis, de die nouifli!« ï^o,de renouanda creatura : ergo tantilper cccii durant, donee Verbo confers uantur, amp;nbsp;pulcerrima uoce ibi ufus eft, ut thefauri repofiti uerbo* Idem eft in Pfalmo centefimo quadragefimo odauo* Statuit amp;nbsp;non præteribit* Ita uides urgere fcripturam,ut difeamus amp;nbsp;omnia in manu Dei effe poftea confidere Dco,8^timere Deumgt;

Haud dubie fionificat illam orbium compofitionem diftinffionem, quæ nunc eft : amp;nbsp;fic hums diet opus a primo opere diltinguitur, quod pnmo quidfignifiett die conditi funt cccli,aquea quædam moles amp;c* quam hie opinor uocari aquas fupràcœlos: fecundo die digeftos effe hos orbes inter aquas j iuxta Pfalmum centefimum tertium, Extendenscœlumfîcutpellem,Iaqueans inter aquas ab titudinem eius : nam cccii funt aquea corpora* Qiiia Ezechiel primo capite fcribitle fupra firmamentum uidifle thronum,amp; in throno iedentem uelut ho minem, intelligamus aquas fupra coclos locum ilium, qualis qualis eft t ego aërem effe iudico*

Quod hie locus eft, Hebræis redlius ftatio eft, ut fignificet ad uerbum Dei conftitiffe aquas,etiam nullo commodo receptaculo.Quis enim aquarum receptaculum æftimetç’ Hue illud Prouerb, offauo pertinet : Legem ponebat aquis ne tranfirent fines luos. Er Prouerb* decimo, Qpi colligauit aquas amp;c. Siede terra confiftente in aquis, Sicut in Prouerbijs ait, Adpendebat funda^ menta terræ Scc, Hsec cum confiderant Sancii, aquas, terram, lufpenlas effe Verbo Dei, certe intelligunt omnia diuinitus regi,Ieruari,amp; donari, Et uidb raus exempla ubi aquæ cefferunt uerbo Dei contra naturam, ficut in diluuio, in profeftione ex Aegypto*

Eft alpedus ftu decretum Dei ordinantis creaturam ad utilitatem ali^ quam, ficut infra de homine latius dicemus*

Primùm hic obferuabis uanum eiTc commentum Philofophorum.quod de ordinecauiàrum 8i^ de fluxu fîderum prodiderunu Nam ante aftra coiv duntur planctæ, quas potiffimum nafci ÔC ièruari uirtute fiderum exiftimaue# runt»

Quôd non fimpliciter dixit herbam aut lignum, fignificat non naturam herbæefle aut ligniiêmengignere, fed Dei donum efle, ut Matth. 6^ dicitur, Fcenum agri ueftit :amp; eodem loco uides , quomodo creationis argumento Chriftus ad confirmandam fidem ufus fît»

f'dteropéra, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod dicit facientem fernen, non eô pertinet, quafi feminis natura

turinuerbo. fit gignere : nam Verbi Dei eft. Dicit enim Chriftus,pater ueftic : fed ideo fie loquitur,ut doceat creaturas effe inftrumenta in quibus operetur, Qiiôd fires tantillas adminiftrat amp;nbsp;faluat, cur non animas etiam noftras regeret amp;nbsp;falua^ ret Ç' Ideo minutæ iftæcreaturæ conditæ funt, utfignificaret uelle fe in uilibus abie(ftis rebus operari» In hoc opere difputari folet, quomodo cum antea lux creata fit, diftindus à nodle dies, iam hoc foli tribuatur, Bafilius refpoiv det antea conditam efle lucem, nunc lucernam, amp;nbsp;illius lucis uelut candelam» Nazianzen US benèexplicàns quodàBafilio dieftum eft,ait primo dieli^ cem effe conditam,diff'ufam paftim in totam uniuerfîtatem mundfquæpoftf^^ ceu undiqß colleda atçp coada fit in folem.

Ambrofius aliam lucem efre,quæ primo die,aliam quæ quarto condita . eft in fole,putar. Ego fie fentio,8ô lucem primo die conditam effe, Si. dici nogt; ôisep diferimina. Deinde die quarto additum effe Solem lumen clarius, ci difcriminatorem nobiliorem, Fuerunt anteSolem certè orbes codeftes, quos lucidos efte etiam Ci uacarent Sole aut Stellis uerifimile eft.

Hic palàm redarguuntur Philofophi,qui uim quandam fideribus tribu* unt,defluentem in rerum inferiorum corpora,cùm Scriptura dicatea effe tan* tùm figna : fed hic laboratur, quarum rerum, amp;nbsp;quorum euentuum fîgna fint * Refpondeo, eorum ad quæ is inftituit qui condidit, amp;nbsp;ille Ce exponit in lege, cùm uetat prædidiones humanas audiri : In Euangelio,cùm inquit:Erut figna in Luna, fignificat indicari magnas calamitates per eiufmodifîgna.Sunt ergo Stellæ non aurores, fed figna, amp;nbsp;figna non omnium euentuum, fed eorum ad quæ Deus ordinauit, Si quorfum ordinarithæc figna, feiri non poteft nifi ex

1 nbsp;nbsp;nbsp;Scripturis» Porrô Scripturæ docent figna effe operum uel euentuum, ficutuo*

Hicuerô pulcerrimum opus fapientiæ Dei,amp; diferimina motuumorbi um cccleftium indicantur, Sed Si. hic obferuabis motibus orbium non res, fed tempora uariari»

QVôd ex aquis uolatilia produxit,id eft quod ante dixit, aêrem aquam ef* Ce, lam inter natantia Si uolantia magna cognatio eft, quôd eodem modo in fuo elemento utraep ferantur ; deinde muleis auibus Si natare Si uolare co* ceffum eft,ficut mergis Si fimilibus quæ ad aquas colunt»

ccrentjtamen poftca fubqcit, creauit Deus,uc fignificet omnia na{centia,quan« (juam natural! modo gigni uideantur, tarnen diuina ope condi. Sic nolîis ini’ culcat accurate Mofes, omnia fieri arbitrio ô«C uirtute Deu

Prima utilitas omnium creaturarum eft, quod conditæ font ad declarant dam autoris gloriam.ldeoJpinfingulis animantibus præter aliacommoda, fingulaferè uitæ exempla, item fignificationem turn potentiæ ,tùm poteftatis fuæ prodidit. Et quia de uenenatis potiflîmum quæri folet, primùm confide^s rabis nullum eiïe uenenum, cuius non fit aliqua infignis commoditas* De« inde quàm uilibus beftiolis quanta fæpè conficiat Deus, ut cùm uides folo a^ Ipeftu afpidis necari robuftiffiraa corpora : confiderabis quàm horrendus fit Serpens. afpeftus autoris, fi irafcatur»

In Leone manifefta fçuitia aduerfom facua SCrepugnanriajmanifeftaclei* mentiaeroaimbecilles.Et hue pertinent difcrimina animantium, quæ font in Lcoe,ubialiaconceduntur,alia interdicuntur, Cæterùm quæ fitutilitasex pifobus, ex capite nono adparebit, ubi primùm Deus ius fecit hominibus uo» fcendi animantibus^

Pbniffimus biclocus eft multis SiEuangelicis my fterqs, propterea fingulas cius partes ordinè exequamur, Si principiô intelligamus hic loqui NVolen dehomine,qualiscondituseft incorrupto ÔC gerente imaginemDeL Dealqs animantibus inquit, producat tevra,producant aquæ,ÔCc» de hominis ortu ait, îaciamusamp;c ut fionificet aliter nafciôi interire alia animantia atcç hominê, QnôddicitFaciamus,certanotaeftTrinitatis,necphoctemerèeft quôdTrù nitatem indicat, cùm de homine condendo loquitur Ç nam antea dixit : Mt iux)Âd imaginem amp;: fimilitudinem noftram,Hebraice,ln imagine noftrale^ cundumfimilitudinemnoftram» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i. r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j r

Nondum apud me conftitui quid uelit fibihæcloquendi figura, de kn« temiaconuenit hominem effe imaginem Dei, quod quid fit paucis exponent dnm eÇfi

Suntquiratidnemimaginis eôre£erunt,quôdfiomo præfitalqs creatu« ris ,Cicut Apoftolus uidetur dicere prima Corintfiiorum undecimo. V ir eft imago gloria Deidd eft, uir præeft» Quæ fententia quanquam mifii non la« tislacit ; tarnen in earn cadit quoq? quam nos fequimur ♦

Quid fit imago ex quarto Epfiefiorum intelligi poteft,cùm inqmtiindu« itenouumfiominSn,quiÇecundumDeum creatus eft,iniufticia ScfanCtitate ueïitatis,EtadColoftenlestertio*. Renouatur in agnitioneDei lecundum imaginem eius qui creauit eum.Et l.Corintfi, ^.î^os autem reuelata facie gio« riamDomini fpeculantes in eandem imaginem transformamur .Eft ergo ima

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;goL)ei,naturaperfufafapientia SC iufticia,lumine bi. gloriaDei.Etfiinc Intel«

\ nbsp;nbsp;nbsp;liamp;fiqui tuer it ftatus primæ conditionis, Sc qua gloria exciderimus ,nune car o

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nihil nifi car nalia intelligit aut quærit SCc.Et quia talis fuit homo, ideo pr æ«

\ nbsp;nbsp;nbsp;feftus fuit omnibus ereaturis .Ita uides priorem fententiam cumfiac conuene«

\ nbsp;nbsp;nbsp;re,^defioeimperioVfalmus- loquitur, Dmnia fubieciftifub pedibus eius.

\ Nam quod in Rdamamifimus, per CHRIS T V NVrecuperatum eft. Et \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid

2î?4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.

ïji e)/e m Dco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dominos omni’um crcatùrarum, notum eft. Eft enim omnibus

crearuris ad Glucem uti, nulli creaturæ fubfjci pofte, ftd fbli Deo fubijci. De hoc imperio ad Romanos odauo loquitur Paulus, Confido quod necp mors

VrffjVwHMwde 8Cc, Qiiae hie dicuntur de imagine de imperio in creacuras,non dubium eft, chrifw, nbsp;nbsp;nbsp;quin ad Chriftum pertineanr,qui ÔC perfeda imago eft Patris,di. fedec à dex*

tris Parris 8dc,Itauides omnia efTecondica in Chriftum , Chriftum uerôft* dum elTe,ad declarandam magnitudinem gratiæ ÔC miièricordiæ Parris

{idtt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quandoin uniuerfàftripturaomnia funt ad fîdem caritatem refe^

renda, difees ex primo capite fîdem, in eo quôd condi, ièruari, ali nbsp;nbsp;regi om*

nia manu Dci feribitur. Nam cùm humanæ impieraris capuc fît ignoratio Dei, qua cogiramus omnia nafti amp;nbsp;euenire naturali quadam diipofîtione, curari res tarn uiles à Deo, neceiîè eft Verbo Dei fîdem ædifîcemus, qua etc* damus amp;nbsp;commitcamus nos ei : hoc Chriftus ait Marthæi decimo : Veftriea* pilli capitis omnes numerati iunt. Hue pertiner torus Ecclefîaftes, Præterea amp;nbsp;Chriftum difees, cùm ftribitur ad fimilitudinem amp;nbsp;imaginem Dei coni^i“ turn eft'ehominem,cuiimagininosreftituitChriftus,qui fuir natiua pria imago Parris, Sunt amp;nbsp;alia de uerbo,de Spiritu lando,quæ iuo cuiuf^^P** ritui meditanda relinquo,

C4ritM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caritarem hinc diices, quôd omnes creaturas ufui alicui deftinar/um

inquit : Vidit Deus omnia quæ condidit, amp;nbsp;erant ualdè bona, Quæftntcn* tia primûm hoc docet, gloriam Dei,potentiam mifericordiam in ftngub^ creaturis repræiènrari: fapientiam in diifjofîtione orbium cceleftium : poten=* tiam uultus iræ eins itiafpide etiam aijaedu necante : miiericordiani inpftttî' que,ut in pullis coruorum,Deinde iubet utfingula fingulis per fiia dona ftr* L« Mtufie, uiant, De lege naturae uarie diiputatum eft à multis : mihi non aliter pofte re* (ftius explicari uidetur,quam hie expreftir Moies, Decretum Dei eile kgei^ naturae,ordinantis fînpulaad eloriæ iuæ oftenfîonem,amp; ad mutuum obfeqm* um inter creaturas : ut fîde homine loquaris, homo conditus eft ad imaginent Dei, Et uidit Deus bonum efle opus quod fecerat, id eft, ordinär hominem au imaginem illam conferuandam : 8c cùm imago Dei fîtperfufum effe luce et cognitione Defordinatur homo ad cognofeendum 8c glorifîcandum Deum, t)einde, quôd uidet bonum opus eiTe, deftinat utilitati creaturarum, ut mn* tuum obfequium alq alqs præftemus. Item lex caritatis exprefta eft, cumw* bet creicere ÔCmultiplicari. Nam cùm gignere iubet, certè excolere præcipit quæ genuimus, Ira inter fe omnes homines neceftîtudine genituræ cohære* mus. lam in Hebræis pro creicite eft frudifîcate,quod ad omnia obfequiaper* tinere uidetur,

ÎN Scripturis de Sabbato paftim multa leguntur, quæ ex hoc loco uelut n *fonre deriuata iùnt. Primùm autem hic quæritur, quomodo icptimodieqm* euerit, cùm tarnen perpetuô creer, iuxta illud in Johanne,Pater meus ufcp mo* dô operator. Et in Adis : In ipib fumus, uiuimus 8lt;S mouemur, Relpondeo primùm, hanc requiem elfe accipiendam fîc,quôd non perrexerit plura gene* ra rerum condcre,quàm enumerata funt, adeo^ quôdconquiefeatDeusm hoc opifîcio, Ita certè fentimus, non plures eife aut futuros mundos, nunem^

lum eflè hominum ortum 8i lapfum, hoe folum efte hominum genus, ad quos Chriftus perdneaqquod expeSlet confummationem feculi Si iudicium.

Item ideo circumfcripfit creaturas, 8i finiuit opus die feprimo, cùm i’ani omnia homini fubieciffet, ut certo fciremus,omnia nobis fubieâa efTe, fiquilt;» dem nulla alia genera creaturarum erant condenda î hoc dominium in Adam amiffumJnChriftorecupcrauimus.Poftremoideoconquiefcic in hoc opifi« cio,utfciamus hoc efle opiGcium, quod glorificandum Gt.

Requies finit genera creaturarum, fed hæc non confummatur, nifi ubi nk hil prorfus operatur Deus, Si creaturac intereunt. Ea requies eft Chrifti, qui Deus eft,morientis Si quiefeentis Sabbato in fepulcro, Si uere fabbatizantisi GgnificauiteraoMofeshocuerumSabbatum Dei. Præterea hoc Sabbaturn Dei, 8i interitus creaturarum benedicitur Si fandificatur, ergo non fic intere# unt creaturæ,ut non renoucntur,fcd ut ex hoc interitu renafcantur glorificate 8i fanâificatæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r r- ‘oiv-r-,.

Et hoc eft quod Exodi uigefimo præcipitur lanctificatio Sabbati, icnicet utcredamusSabbaturnChriftifanâumefleSi falutare,Sinoftrum Sabbath feuinteritumbenedici, co quod Sabbaturn Chrifti benedidum eft. Hucperlt;^ tinent ea quæ de Sabbato ad Hebræos tertio fcribuntur, Si quarto, Requiem uk Deus diefeptimo ab omnibus operibus fuis.

Adamexcidit. Inlegeiterumpræcipitur Sabbaturn j ut figmficetur lu# turum tarnen quanquam ceciderimus, ut quiefeat in nobis Deus.

Quiefeere Deum in nobis, eft non mouere creaturas, ut agant naturalia opera,fed abforbere nos intrafe,ubi eft æterna quies. Hue facient quæ funt a* pudÊfaiam de Sabbato,Si inEpiftola ad Hebræos.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lllud quiefeere non poteft fieri integra uetere Creatura,quia uetus creatu*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ra tantum eft capax inotionum natutalium.crgo opoi tet earn deftrui.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VetuscrcaturadcftruituruacanteDeoipfo , Gc quieuit m fepukro

Äixkanimantibusjd eft,dtxit,utexiftant.ltabk feptimo dieibenedicit.id eft/ dick,ut proficiat bic dies. Nam cùm in cre^turis incipit quiefcere Deus Jcpti* mus dies eft : ifta uero quies eft perpétua, iuxta iftud Efaiae' fexagefimo fexto: brkSabbatumexSabbato.SanâiftcareeftaduftisDei accommodare ^ Geut slt;xnflif«re. fanftauafadicuntur.ftacp dies feptimus eft accommodatusufui Dei j Etuide puonantiam,Deus quieVcitSabbato 8lt;c. tarnen eftmSabbatum eius ufui faiy .ftiftcatumfk,necefleeftutagatabquid in eolt;: Refpondeo, Sabbato ceftat mouerc naturaU motionCj Si abforbet in fe creaturas ,quodEfaiasuocanit babbatum dedicatum. Itaquc quoad naturalitev mouemur, nondum Sabba*

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prxeedit conditio rerum ante deftribendam bominis conditionem, ut üionitbowii

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GrteWi^g^tur omnia effe condita propterbominem, Sibominem effe praepoft#

\ tumunxvieYftecreaturac t quaebominis pracrogatiua defcribiturVfafmo oftà* \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uo.EtCofoff,primo deCbriftoPaulus ait.Omnia per ipfum, inipfo. Si in

\ ipfum,idcft,utinbacredem qui dominetur omnibus. Et ad Romanos quar« \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to .Promiftio Abrabac^ Si fe mini eius, utbacres effet mündi .Nam omnia qüai

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debomkais dignitate dicuntur, in quo recuperauimus dignitatem amiffam i n

Adam. Magnum eft autem credere Chriftum dominari, credcrc nobis fiibie' daefle omnia*

Hæc multis uerbis dcfcribuntur, ut fides de creations confirmetur to, de qua fuprà. lam hoc quoqj obleruabis, Pluuiam efle non naturalem colluui* em aquarum, fed opus Dei fcecundantis terram amp;c, ut Deuteronomij cimo, Decoclo expedans pluuiam : Sc Adorum decimo quarto, Decedo dans pluuiam amp;nbsp;tempora frudifera* Sic icriptura per omnia nobis inculcat non naturam aliquam efle, quæ per ièiè gignat, fed Dei beneficia efle omnia gignuntur Quôd homo compofitus eft ex pulueribus terræfæpèin icrjpturisrepetitur,Piàlmocentefimoiècundo: Recordatus eft quodpuluis fumus,homo ficut fœnum,dies eius ficut flos agri, id eft, refpexit uilitatem miftriam noftram, ideo quemadmodum Pater miieretur Filiorum amp;c. Itaq^ mortalitas amp;nbsp;infirmitas noftra nobis propofita eft in puluere,ficut infra repc*“ tit, Puluis cs, amp;nbsp;in puluerem reuerteris,

Tradat Apoftoliis prima Corinthiorum decimo quinto.Adam primus EgregM faduseftinanimamuiuentem:nouiflimusAdam in fpiritum uiuificantem, id eft, Primus Adam fadus eft, ut effet uiuus uita naturali, ederet, biberet,gilt; gneret, haberet adiones naturales. Item ita conditus eft, ut mori tarnen pof' fer, Nouiflîmus Adam, id eft, om nes qui in Chrifto refurgunt fie funt conditi in fpiritum uiuificantem, ut perpetuô uiuificentur ipiritu, non habeant adio* nes ullas naturales, fed tantum fpiritualeSjamorem Dei,cognitionem DeiJ^ titiam ipiritualem, laudem Dei,

Qiii totam terram opinantur Paradifi uice futuram fuiiïè, eos neceffeed fateri tarnen præ cæteris terræ partibus unam aliquam ameeniftîmam, hic radilum uocari, quandoSd fluuiumineoelTeficicribitur, èquoderiuentut Ganges,Nilus, Tigris, Sc Euphrates, amp;nbsp;infrà capiteièquente dicitur Cherub amp;nbsp;gladiusflammeus eum locum euftodire, Porrô ubi fit feiri nequit, natn ortus Nili ac Gangis ignorantur : Ita ut in Prouerbium ceflerit de re ignota, Nili caput quærere. Nobis làtis efto,locum in oriente effe, ubicuncp eft, queffl hortum hic uocat, Porrô quôd homo in Paradifum pofitus eft, iterum fignP ficat, eum propofitum fuilfe omnibus creaturis, Indicatur item cura Partis de fèruando amp;nbsp;alendo homine,Lignum uicæ,cuius frudus uiuifîcabant perpetuô* Lig«ttw uît^ Lignum ftientiæ boni mali j ea arbor dicitur, quam lex interdixerat, quu a fiientig. ^nim lex bona amp;nbsp;mala docet, ideo arbor de qua lege cautum fuit,Iignuni Ici^ entiæ boni mali dicitur. Et ex fis facile eft allegoriam inuenire ut uerbuni uiuificum,intelligaslignum uitæ dicfProuerbiorum tertio, D'gnum uitæeft, his qui apprehenderint earn, amp;nbsp;qui tenuerint earn bead. Lex autem lignum icientiæ boni mali.

QuodParadiibimpofuithominem fignifîcatumeft, hominem præeflè reliquis omnibus creaturis, fîcut fuprà dicit, hominem conditum non in SpP ritum uiuificantem , qui ipiritualiter tantùm mouetur , ftd inanimamuh .uentem, hoc eft, cuius operaelTent naturalia,edere, bibere, gignere to.fa opera hic quocß indicat, cùm ait, homini paradifum commiffum elfe ut eum coleret.

Hæc Lex duo infignia docet. Primùm in legibus diuinis non eflefpc* dandum,quantum fit opus quodpræceptum eft, ièd Ipedanda eft uoluntas Dâ

Dei præcipienris, qualecuncp, quantilluncunc^ fit opus : quia ratio fcmper di# af^ututio imi fyiitit de lege diuina^S^iudicat earn iniquameffe^cur hoc uel illud conftitue«’ [liaäelegtDci nt,amp; uoluntatem Dei ab open's modo æftimat Jta primum peccatum quotieß cun(^ lex uiolatur,eft infidelitas j Sicut in Luca præcepit Dominus, ut cauea* mus ne grauentur corda noftra crapula,caro cogitât uile Opus effe amp;nbsp;ab ope«* ris modo æftimans uoluntatem Dcijegemcontemnit. Sic in multisalqs fît* quæinfpcciem non funtturpia,ubi fie cogitât caro,age quid ifta curée Deus,

Secundo hic ipedanda eft infirmicas noftra, quod fi natura integra Ada: non potuit confiftere re tàm facili præcepta j quantô minus nunc confiftent col* rupta,ÔC hic fe contemplentur hoftes gratiæ^

Quidam hic ofFenfi funt, quare dicat morte morieris,cûm tarnen Adam non fit ftarim mortuus,Reipondent alrj,ftatim mortuum efîè quo ad animam, Alq dicunt quia in Hebræis eft moriens morieris, fignificari mortalem fieri, mterpreMid Ego fie fentio, fimpliciftîmè intelligendum eftè textum,ut ibnant uerba.Nam tiwrtis fecun^ amp;nbsp;co die mortuus eft Adam, ficut ex capite iequenti apparet, Nam mori in nbsp;nbsp;nbsp;firiptui

fcripturis propriè fignificat confundi â conipedu Dei, In loanne ait ChriftuSi Qui credunt in me,non morientur, Apud Elaiam : Omnis qui inuocauerit e^ um non confundetur, Illa confufio ipfifli'ma mors eft. Et extindus plane fuift fit Adam, nifi uiuificatus fuiflet icerum uerbogratiæ : Ipfum fernen conteret caput tuum. Item tota natura fine fpiritu Dei üiuificante,planè moritur,quaiv quam non femper fentiat mortem,quo modo Apoftolus ait, Prudentia cariliä mors eft,

Hie exprelTa eft lex caritatis,tiim multiplicandi generis humani Gaula,ade^ oquehominisadiuuandicaulà homo conditus fcribitur, ortusnofter,nutrp cio, educatio, breuiter omnes uicæ neceftîtares ab alieno præfidio pendent. Et hancfocietacem hominum magnifie cit Salomon Ecclefiaft, quarto, Si unus ce^ ciderit, ab altero fiulcietur: uæ foli,quia cùm ceciderit, non habet fubleuantenl fe amp;c. Et in corporalibus quidem fatis apparet, quis fit mucuus ufus hominum inter iê.

In fipiritualibus idem Chriftus expreftit, cùm dédit potefiiatem remittent di peccata. Item, quod feciftis uni ex minimis meis, mihi feciftis Sfe, amp;nbsp;quæ hic naturæ hominis tribuuntur, ea potiftîmum ac primum font in Chrifto re^ quirenda, quia in Chrifti cognitionem hæc omnia deftinata font, quôd homo conditus eft,uthomini fit auxilio,id ita proprium eft naturæ Chrifti,ut præ« terea nulli. Et nifi hoc in Chrifto uideris, nondum nouifti Chriftum, ipfo pro nobismortuus,ideorefiuficitatuseft,utadiuuaret,ut fobleuaret, ut tueretur fratres fuos, Præterea nos fumus cofta ex eius latere exeda, amp;nbsp;pro cofta lateri cius caro inlèrta eft,ut ipfe fit infirmus, nos ualidi amp;c.

a Via de Spirituum conditionc nihil fuprà dixit, Idco Satanam non fuo aliquo nomine, fed Serpentis uocat : Si in fèrpente repræfèntat, ut uerfu* tiam, infidias, ingenium Satanæ ex fèrpente æftimemus : ut infrà, Super pe* dus tuum ingredieris Sic^ Sunt enira omnes creaturæ corporales rerum amp;nbsp;et uentuum typi Si figuræ,

Dixi fuprà, in omni lege non opus, fed uoluntatem diuinam fpeâan* dam elfe, Caro de uoluntate Dei non iudicat, fed opéré : Si de opéré iudicare incipit, nec tribuit Deo fapientiam Si iufticiam, ficut eft experiri in omnibus tentationibus, in quibus alias ftultè, alias inique conftituiffe Deum, iudica* mus, Hocargumento primùm fbllicitat imbecillem rationem mulierculæSa* tan. Et quæ hic extrinfècus geruntur, orania geri folent in cordibus homi* num, Sic enim Satan alios aliô impellit, ilium ad libidines carnis, hune ad ext des Sic, quia cogitatione aliqua cor occupât Sic, princeps enim mundi eft» Apoftolusdiciteumexcæcarecordaincredulorum,ut non illucefcateisillu^ minatio Euangelq,

Vides infidelitatem primum peccatum effe, credit mulier Satanæ, ' uocem Dei pro uano terriculamento, pro irritis minis habet. Et hic confidem blafphemi fpiritus impietatem,qui mendaefj diuinam uoeê acculât : amp;nbsp;hoc eft quod cura Chriftus apud loannem patrem mendacq uocat, amp;nbsp;fàtis déclarai hoc exemplum,quæ fit Satanæ uoluntasjfcilicetgloriam Deo uelle detradamj amp;uelle omniaperditumiri,Iam ubicunlt;^ taie cor eft, quod uerbum Dei ad eum modum pro uanitate habet, ita certô feias, captiuum teneri à diabolo.

IK G EK ES IK, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;589,

fjuod di'cit Chriftus in Euangelio ædifîcare iupra arcnam, qui audiunt uoccm fuam. lam moriebatur Adam iuxta legis fententiam, intentabatur ira, ôi re* dadusfuiflètinpuluerem,nififtatimrefuicicatusciret uoce Dei»

Hic primùm obiërua, quôd ait ueipere Dominum deambulafle in Parai Ûifo, quo fignifîcat nouiffîmis temporibus Dominû uentürum fuifle, iuxta il-ludloëlis Aâ:uum (ècundo. Et erit in nouiffîmis diebus 8i^c, Deinde non fîmi pliciter dicit^cùm audiffent Dominum, ièd cùm audiffent uocem Domini, ut ßgnificaretur filius defcenfurus in mundum,qui uox ièu uerbum patris eft*

Itacp quod hic in folo Adam, parente generis humani geftum eft, geri* tur in toto genere humano per prædicationem Euangelq, accuiàntis remitigt; ^ccufat cf ri» tfntis peccata noftra» Et quôd hic refurgit Adam remiflb peccato, amp;nbsp;audita »äiUi promilTione de côterendo ftrpentis capite, id perfîcietur die iudicfj,cùm mors deftruetur, prima Corinth, decimo quinto, Interrogat Dominus de peccatOj ut ad autorem peccati perueniat, hoc eft,quôd Adam muh'erem,mulier ferpen Tr^nsfirtui tem accufat. Non enim in hoc, opinor, transferri culpam in ièrpentem, quod peccatum 'ni uellentuiderifèexcuiàffe,autnegareièpeccafle:namhocnon folec uera pœ# iiitentia.Interrogat aiitem de peccato ut condemnetur 8^ maledicatur ferpens* Nam in hoc textu mirabili my fterio ferpenti maledicitur, cùm homini non maledicatur,uthominirelinquaturipes recuperandæiàlutis: amp;nbsp;nos diicere^ uius, ut antea potentiam Satanæ, nunc rurfus imbecillitatem eius, Prætereà hocfpeëtandumeft,quiamalediciturSatan,nonpoteft uiciffîm non maledi«lt; velunt/u diiù ctre : ergo uoluntas eius eft omnia uelleperditaamp; peffùm ùe quæ funt Dei, fed non præualet, quôd à ièmine Euæ conteratun

us, homo autem non maledicitur æterna malediâione, quod futurum fuerit, utredimeretur. Namquæpofteafequuntuisquæuidentureflepœnæ, non malediftiones funt, ièd crux ôé bcnediftio. Deinde, quid fit æterna maîedi* otiis, dio indicat, cùm inquit; Super pedustuum ingredieris, ÔC puluerem ôôc, Poirô fupèr peftus ingredi, eft pauere : atc^ ea eft pccna iuxta lob, Sempiters« nus horror inhabitans. Deinde ubi hæc æterna confufio amp;nbsp;mors eft, ibi eifé non poteft eoniblatio ipiritualis. Nam cùm uerbum uita fit, lux : Maledi* di autem uerbo careant,ncceire eft eos 8d uita 8c lucc carcre, Alterum eft quod obferues, promiffîo gratiæ, per quam promiffîonem uiuifîcatus eft Adam, Prontißio^^t Eftautemhæc.Ipfum fernenconteretcaputtuum, Eft autem ièmcn mulieris Chriftus, amp;nbsp;quicunc^ funt in Chrifto, Caput autem ièrpentis proprqffî'mc re* gnum peccati amp;nbsp;mortis eft : Peccatum aculeus mords eft, prima Corinthiorù decimo quinto, id eft, mors uires accipit à peccato, ut fit metusæternæiræ' Dei. Porto infidiæ Satanæ funt, uidoria autem noftra eft, iuxta illud, Abfor* pta eft mors in üidoriarn.

Mors amp;nbsp;omnes afflidiones corporis pccna ftint peccati primi,ièdeai pœna defqt eife pœna iuftificatis, fitq? inftrumentum mortificandæ carnis,hoc eft, maledidio fublata eft,amp; benedicta crux eft, Ad eum modum hic cùm mo*

L1 irf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri oporlt;»

noportuifretpnmoshominès,uiui'fîcaüfuntfpi'n’tu,amp; impofita eft eis crux, quæ porrô carnem mortificet, Viuificadofpin'tusfacfta eft ucrbo promiffio^ nis, Ipfum ftmen conceret caput tuum ï èC crux imponitur uerbis fequenti«* bus»

Mirum uerój quod fimuf præcipit ut laboremus, fimul maledicit terræ, uideamur laboraturi, fiquidem terra nihil præter ipinas Sc tribulos ' laturaeftç’ReipondeOjincrucepotiflîmumhocefle cognoicendum , quod nondurn delèruerit nos Dominus, Ita hic, ideo terra? maledicit,ut ftiat Adam donum Dei fore,quidquid terra tulerit,amp; laturam tantum,quantum nos cre^ dimus,nihil laturam, ubi nos non credimus,

Obfèruandus eft locus neceflarius, in eo quod ait : Sub poteftate uirief risj quód rjidem uerbis uiro commilTa eft potcftas regendi, non mulierem tan* tùm,ièd præter earn omnia Jd Äpoftolus prima Corinthiorum undecimo fen* tit,cùm uirum caput mulieris uocat, Item imaginem amp;gloriamDei, id eft, præfidentem amp;nbsp;regentem. Nunc cum uiro committitur imperium, uult Deus perillumnonmulierem tantum,ftdomniahumanaregi,à patre Ibbolem amp;nbsp;familiam amp;:c, quæ ordinatio in Decalogo continetur, Honora patrem amp;nbsp;matrem, ubi parentibus committitur imperium. Hoc item eft quod Rom, r tredecimo, Dei ordinationem poteftatem uocat î nam hac ordinatione, cüm parenäum ef^ oiro committitur gubernatio,tacit autontatem ciuili ordinationi, in qua mul* fe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti fe, uelut unius patris curæ familia, com mittunt, Cui ordinationi Äpoftolus

iubet obedire, quanquam fæpe hi qui regunt, per uim ufurparunt imperium, fit fieri uix pofti't, ut unus tarn multis regendis iatis amp;, tarnen quia Dei ordi* natio eft,parendum eft. Sed hæc obferua, quod mulieri præcipit, ut pareat, non uiro ut imperet, quanquam hoc neceflario lêquatur, ficut Sc in Decalogo, H(/gy lt;t M. pjQj^Qj.3 patrem öd matrem, ut eos qui parent, doceat,autoritati diuinaeobnolt;= xios efle magiftratui, öd parendum efle rnagiftratui, ficut Paulus ftribitadE* phefios, ficut Domino. Hic autem locus de magiftratibus fubinde in hoc libro \ ödreliquafcripturalatiusexplicatur.

Quöd indidit mulieri nomen V iuæ iam poft lapfiim, auditis iam uerbis Dei, haud dubiè fignificauit Mofes fidem Âdæ,conceptam iam de uitaèpro# miflïonc Dei : quafi fic uelit dicere Adam, Viuemus ergo qui mord deftinati ^ent^fe^reft? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcccatum condonauit pater, reliqua uita,iam uerc uita efto, quia fpi*

tutum iM UÛ ' ritu uiuificamur, èC quia fernen tuum conteretcaput fcrpcntis,hoc eft,rcgnum mortis, adpello te matrem uiuentium, ut fit hæc adpellatio mulieris teftimo^ nium fidei Adam, Sd Mnemolynon gratiæ Dei promiflæ per fernen mulieris; Sd breuitenfipnum fidei credentis mortem iam non efle mortem,ftd uitam.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex perizomatis 8d ueftium fignificatio colligenda eft.Perizomata autem

eonfiietui^, certum eft Adam fecifle, quod nuditatis puderet. Sic enim ait, Cüm cognouifi ftnt fe nudos efle Öde, quæ perizomata nuditatem regere, ueniente Deoinpa* radifum.

wdifum, non potucrunt. Indem ainTimui eôquôd nudus cITem» Fuitftaque nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e}l

hæc faci'endæ ueftis caufa, ut tegeretur Adæ nuditas, hoc eft, turpi'tudo : nam con» hæc nuditas eft, cuius pudet Adam. Proinde cum tegitur uefte, confirmatur ’ eius confcientia à Deo, ut iuftinere eius conipeélum èC uocem pofti'r. Nullis humanis operibus aut fatisfaclionibus tegi peccata noftra pollunt, T eguntur autem fide uerbi Dei: luxta illud, Beati quorum teóia funt peccata. Nam iudi* • cio Dei nihil opponas, præter uerbum eius, quo uelut propiciatorio tegimur, ne gloria feu claritate Dei confumamur,Primùm ergo tegitur Adæ nuditas â Deo, quia nullo humano opere conftientia confirmari poteft,iudicante Deo, deinde pellibus tegitur, hoc eft, uerbo crucis, interim dumglorificemur, Nam hie hand dubiè fignificatum eft, futurum, ut tegat nuditatem noftram noua carne in refurreéîione mortuorum, Sicut ftcunda Corinthiorum quin^* to, de ueftiendo fuperueftiendo diflerit Apoftolus. Itahicdicimuspri^ ExEzechielis mum ueftiri nos uerbo crucis , poftea etiam glorificari carne noua ÔC Ipiri^ tuali.

IroniamelTeuoluntcoarguentis Adam,quódfèrpenti crediderit,pollis centi fimilem fore Deo, quafi diceret, Vide Adam cuius uerbo credideris,ego iufffne ederetis ê ligno icientiæ boni ÔC mali. Serpens coptrà, edentibus pol« licitus eft fimiles fore Deo, meo uerbo non credidifti, quod ueritas uita eft, ergomoriteoportuitcredentemmendacio, uidequàm non fimilis noftri fa* .dus fis, morti, peccato fadus es obnoxius, ubi funt igitur illæ formæ Dei, fapientia,iufticia,uita,quaspromifitSerpens7 Sedpræterhæc fentioftmuî coarguiAdam, promitti fimilem fore Deo , quafi diceret, Vide qualis fis)ftilicetdamnatacaroôdimmunda,quænoniàluabitur: erittarnen, cùm crwcwco«. ficut unus ex nobis fias, non hac uia qua uolebat Serpens , (èd hac uia quam egonunepropono tibi, nempeuia crucis amp;nbsp;mords :crimus enim fimiles Dei in Chrifto induti gloria Dei amp;c, Ioannis tertio» Cùm apparucrit fimiles eri* museiamp;c,

Qiianquam iam obfcurè promiflum fit Adam fimilem fore Deo, tarnen nuncerjciturè Paradiib, quia non antè Deus glorificat quàm humiliauic,adeô funt dona Dei iufticia àc uita abfcondita formis crucis feu mords» Et hoc eft: tur erjciatur Adam, obijciatur morti, quanquam Spiritu uiuificatus fit.

Dixi fuprà hoc loco me cogi , utièntiam Paradifum efle peculiarem , quendam locum in terra, lt;à qua fimplicitate textus non facile diicedo,qui uolet hæc curiofius perfequi, is iciat incerta elfe, quæ feriptura non docet, amp;nbsp;nobis in fjs loci s potius immorandum elfe , qui fidem caritatem ædificant, quàm inhuiufmodi quæftionibus curiofis magis quàm utilibus»

Certum eft autem hæc ideo icripta eflè, ut ftiamus ad uitam nullis hu* manis uiribus nos redire pofte, iuxta illud : Nemo aftendit in ccclum,nifi qui defeendit de cœlo»

L1 iii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fernen

fugiuntMferi {^^icn Euæcontcrat caput fèrpentis :hic negat ad uitam redi’tum efle homiiïi^ bus : ergo neceflè eft,è ccelo uenire qui uiam faceret ad uitam* Cæterùm ß qui^ allegoriam requirar, angelus armatus gladio legem fignificat, quæ inftrumen** turn mortis eft, cuftodit igitur uiam ad lignum uitæ.

I. \7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confliâationem, unico uerbo fubleuatus eft Adam, Ipfum fernen

’ amp;:c. è quo uerbo fpes falutis concepta eft, poftea eqcitur è Paradifo, iter ad Ii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitam intercluditurperangelum, inter hos infultus tarnen concipit fidê, Con*

firmata eftfidesgenito Cain,quod iam cerneret non iè tantum uidurosjed Sgt;(. pofteritatem fore, imô quod feirent promiffam de femine falutem, quafi fie dicerent,Eccepromifli'onemde femine habemus,quod conteret caput fet^ pentis, gaudeamus igitur nobis fobolem efle, ê qua nafcatur olim, qui ferpen* rem conterat : hunc adfedum teftata eft mulier, cum ait, Acquifiui hominent per Deum amp;c* Sediterum concufla eft fides, ubi uiderunt Abel occifum,Calt;

I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequenti exemplo exhibentur nobis primum, cura Dei pro nobis, do*

’ ’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Docecur caritas cùm reprehendit Deus Cainum iratum fratri,

III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fides docetur amp;nbsp;diferimenoperum, cum ait, nonne fi bonusfueris,accelt;

ptus es amp;c. id eft, ualebit quidem opus, fi cor bonum eft, quod quid aliudcH, quam quod fcriptura ubiep docet, ex operibus legis non eftê iufticiam, Propofito diferimine operum amp;nbsp;fidei legem fubqcit,nifi enim diferimen operum amp;nbsp;fidei tenetur, fruftra docetur lex. Sub te erit cupiditas eins,fedicet peccati, id eft, Ira concepta aduerfus fratrem fub te efto, amp;nbsp;tu domincris illius,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, ne obfecundes iræ, ne fubigat te ira, fed tu iHi imperes, Nam quod fu*

tura ÔC indicatiua uerba funt, fub te erit,Hebraica phrafis eft, quæ pro impe* ratiuis folet indicatiuis uti, ut in alijs legibus eft cernere; Non concupife^®* uf^abuLe. quot;nbsp;Poffo qfdem uerbisfuprà didum eft, fub uiri poteftate eris,amp;f ipCe

tur tui. Vides autem hie præcepta utriufqj tabula?, prima? tabulæ de colendo Deum, non operibus, fed fide, ubi negat oblationem effe, qualecunçp opus. Deinde fecundæ tabula? præceptum, cùm uetat occidere fratrem, neqp id fo* lùm, fèd amp;nbsp;iraCci uetat, hoc eft, quomodocuncp alterius fama?, rebus,uitæ, ms* lè uelle. Quid autem efficiat lex finefpiritu uide, animus Cain magisinfold* feit, quanquam interim difti'muletiram : dicit enimfcriptura, Et locutus eft Cain cum Abel fratre fuo, id eft, iam uelut pofita ira, in ipeciem benigne com* pellauit tradauit fratrem, nihil minus præ fè ferens,quàm quodgerebat in pedore,

Multa funt in hac hiftoria obferuanda, Primùm,Dei cura pro ßdelibus, fiue uiuant fiue moriantur : iuxta illud, Domini fumus fiue uiuimus fiue morb n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mur. Secundum cùm tanta cura fit, cur non potius uiuentem feruauit,cur con^

niuebat cùm occideretur Abel Cquot; Refpondeo, Hæcdodrina cruciseft.utdù (camus non effe defêrtos,tunc, cùm maximè defèrti uidemur. Item poft mor* tem uindicatDominus,utoftendat illi meliorem fpem repofitam effe poft mortem.

IK G EK ES IK, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9^

FigurataeftEccIeGa : nam utChnftofubIato,putabant iam ludæife rz^ gnare, turn refurgit Chriftus, Sc ïllos difperdi't Sdc» '

Fidcs cft certo fendre Deo nos curæ efle, Deum præftô efle, opem ferre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e,

amp;c» qualecunc^ eft quod patimur, Sed quod hie non oftendit ft Deus, nec ads’ act iuuat pn'us quàm Abel interfeftus fit,no folùm oftendit quæ fpes fuperGc mor tuis, fed ôd docet primû bonâ uoluntatem efte fuam occidi nos,0d ne turn qui^ dem abefle, cum minime adefte uidetur : deftrtus uidetur Abel à Deo, cum jam àfratre oppreftus eflec, fed poft illius mortem palam teftatur,ft nondum deferuilfteum,quernputat efledeftrtum: curæ erat Abel Deo, nectarnen adiuuit ille, turn cum oportuiffe uidetur,ergo bona uoluntas Dei eft adfligi amp;nbsp;occidi fanftos*

Caro uult iuftificari omnia fua, fpiritus eft qui Deo gloriam ueritaris 8^ iudiciæ tribuit : iuxta illud, Tibi ibli peccaui, Sd malum coram te feci, ut iuftiäs ficeris in fermonibus tuis, amp;nbsp;uincas cum iudicaris,id eft,peccatum meum con^ fiteortibfutpalamfiat,quödtu flsiuftus,nonego,8c uincas cum te indicant Hypocritæ» Itacp non tribuunt Deo impij gloriam ueritatis amp;nbsp;iufticiæ» Qua^« re hie Cain diflîmuîatcædem, amp;nbsp;id quidem coram Deo, quern putat falli poft fe, ateg hæc radix eft omnium peccacorum, quod in carne tail's eft ignoratio » Dei, ut putet Deo nec bona nec mala noftra curæ elft, Dixit inflpiens in cor* Jwpijde d«» de fuo,non eft Deus, Et in uniuerfum fle in faneftos imptj per concemtum Dei grairantur,fic peccant in uniuerfum quicunc^ peccant,

Impij non poflunt fateri peccatum,aut tribuere gloriam iufticiæ Deo, amp;nbsp;tamen conuincuntur à Deo,amp; confunduntur. Nam à facie Domini fileat omnis caro, Pij fatentur peccatum,ideo non confunduntur.

In quorum cordibus non eft cognitio Dei,ea corda iua tantum quærunt, _ . . ft uoluntmagnifierfadorariamp;c, Idee in huiufmodi cordibus nec caritas eft, quæfealijs fubqcit,ccdit honorem alqs,inferuit omnibus,ftntit ft omnium cun ftodem efle :quare hie Cain negatfefratris cuftodem eife, quod fide caterer ciim tamen antea legem audiflet, quare iratus es “T

Conuincitur Cain, cum inquit, Vox ftnguinis fratris tui clamat ad me de terra, qui clamor iuxta phrafin feripturæ non eft ftnguinis, ftd Dei, ea folft citudo eft eius pro fandis, cum uiuis turn mortuis, ut etiam ex anima clamare dicat.lam amp;nbsp;indicat nondum interrjfle Abel, quanquam occifus fit, cum uo;* cem cum clamorem fanguini tribuit.Porro hac loquendi forma uftis eft,ut Eu*» angeliumfiguraret,quod uoxfanguinis Chrifti eft,quæ iam extindlo, ut illi putabant,Chriftoerupic. Hæc malediâiocum ftiperiore ilia conferenda eft, mâWiâjo, ftperiore non maledicitur Adæ 8C Euæ, ne uniuerib generi humano maledft catur, fed ftrpenti tantum amp;nbsp;eius ftmini, hoc eft, corporiSd regno Satanæ maledicic, Hæc maledidio Cain, non ad uniuerfum genus pertinebat huma;* num, ideoep ipfl maledicitur : nam ex femine ferpentis eft.

Hie ftatim peccatum uinditfta ftcuta eft, ne dubitemus iudicaturum amp;nbsp;multaturum ibntes, quanquam interim diflimulare amp;nbsp;differre uideatur. Ca^* ro fecura minas diuinas contemnit, cum iuflerit Dominus uigilare nefeientes qua hora uenturus fît 8(Sc, quid quod uniuerftpofteritas Cain extindla eft di# luuioNoeC'

Qiiod de ferpente didum eft,futurum,ut perpetuo pronus ingrediatur, 8C incumbat terræ: Idem bic dicit,uagus paffîm fugiens eris in terra amp;c»

Sicut antea plon'am iuftici'æ non tribuebat Deo Cain,Ka nee modo glo* nam mifen'cordiæ tribuic, Hui'ufmodi func corda fide uacua, florentecarne Deum contemnunr, in adflic'Iione delperant* Econtrà^qui Deum norunt.ficut Icntiunt nihil eflèhorribilius iraDei :itarurfum,quia Deum norunt^fenti* unt nullum elTe peccatum,quo non fit ille maior^qui uocat ea quæ non funt, ut fint, Rom, quarto, amp;nbsp;cuius gloria noftro mendacio fit celebrior. Caro autem de Deo iudicatcarnaliter, extra adflidionem eum ftertere putat, proptcrea fua libidineferturamp;^c,Inafflidione quia aduerfantem fentit,fugittanquam malum iniquum amp;c.

Vide autem quàmmultipliciterdelcribantur pœnæ» Primo,efl:delpe«* ratio. Deinde corda ita perpetuo pauere, ut nullo certo loco confiftas, Ttrao quærere quorfum effugias uultum Dei, Quarto, metus adfiduus mortis,

Quid igitur de iure gladrj, an in homicidam animaduertere non IicetCRe nez». ipondeo, nihil hic de iure gladij conftitui, fed generalem legem elfe qualisiH^ in Decalogo eft, non occides. De iure gladij infra conftitutum eft capita no^ no, Quicunqp eftuderit languincm humanum,fundetur languis illius,

Quidam lèntiunt tremorem quendam perpetuum in Cain fuiife, Etædificauit ciuitatem.

Quod in Hifmael amp;nbsp;Efau fcriptura reprehendit, idem hie in pofientaK Cain acculât, Icilicet condidilTe eum urbem, conftituiiTe imperium, militaf^gt; conuerfum efie ad excolendas res humanas amp;^c, Nam imperium aliud conftfi tutum eft, præter id, quod eft Patris imperium, quod erat fcilicet unoufut* pante fibi dominationem in multos, Nam lex ita ordinauit, ut fingulipatres«* familias familiarum fuarum Domini effent iuxta legem, HonorapatremS^ matrem,

Ciccidere efl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de caritate multipliciter prodita eft hoc capitulo fùprà.Qiiarc iratus

Xquot; i^««4re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘■‘J’- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facies tua C Et deinde. Qui occident Cain feptuplum punies

tur. Et hic, Occidi uirum in uulnus meum, id eft, luam pcenam cædis illius, quandoquidem diuina lege cautum erat,ne quis occiderec eum,

^uiKjudm nen Ex Euangelij loco Matthæi decimo otftauo, de fêptuplo amp;nbsp;fèptuagies fe* incerto, NamHe^ bræis fèptenarius numerus uniucrfalitatis numerus eft, Porrô quôd feptuagâ es fèpties pcenam fe daturum inquit , non aliud eft quàm fuprà dixit Cain, Maior eft iniquitas mea, quàm ut ueniam merear,

Cültumtribuit,uocoaucetncultumciuikmSc Iuxum,amp; concupifcentiam culorum, quod gefticntcs nos extollere, excolimus ciuilia munera quæcuncp, non ex fide, fed ut celebremus nomen noftrum, ut infra de conditoribus Ba^^ bylonicæturn's dicitur, Gaudentingeniafuperbiuntopibus fuis. Hoc no^ mine potiflimum T y rus accufatur apud Ezechielem 26,28.0 T yre,di* xifti perfe(fii decoris ego fum* Nunc redit ad genus pium. Hie primum con;« fideranda fides AdæôdEuæ, qui èParadiibeieAi fperabant benedidum Sclt;« men inter tantas adflidiones, cùm Abel occiditur,Cain maledicitur,nec red^ ditaejftfoboles piaante trigefimum annum fupratrecentefimum.Seth filio no men fadum eft à ponendo, quo baud dubiè fignifîcauit non naici natura filios Dei,fed à Deo donari,quafi fic dicat. Ecce uideo ea quæ è carne naftuntur ma# kdida eife omnia, fblum id fernen Deo acceptum efte,quod ipfe ponit, ficut a# liàsfæpè dicitur, Sufeitabo mihi fernen amp;c.

Id eft, pofteaquàm non Adæ tantùm, fed amp;nbsp;filio pium fernen fuit, la tius propagatus eft fam cultus Dei.Et quia multitudo docenda fuit,necefre fuit in* ftitui quafdam ceremonias quibus moueretur multitudo. Item ad confblati# onem pertinet, qua confirmati Adam 8d Eua, pofteaquam uiderunt pium fejs men exortum efre,cùm annos plus centum nihil uidiffent præter impiam amp;nbsp;maledidam multitudinem familiæ Cain,

^Icut fuprà diximus ortum mundi,Iapfum 8c reftitutionem hominum deferk utfeiamus nos efle, ad quos uerbum Dei pertinuerit,8c idem effe uer^ bum,quod à principio mundi prædicatum eft,ÔC quod nos accipimus. Ita hie yEvsaAoy® rccenfentur, amp;nbsp;ut certi fiinus, nos efl’e ad quos prædidiones pertine:# ant, amp;nbsp;ut certi fimus, unde ex quibus Patribus fit Chriftus, Nam hoc egit inuniuerfumfcriptura,utredderetnosdeChrifto certifftmos, atqp id ita on portuit, eô quod uencrit Chriftus teâus formis crucis, ut à carne agnofei non potuerit. Quod Enoch translatus eft ad Deum exemplum oftenfum eft, quo confirmaretur fides Patrum. Sicut nato Seth renouata eft generatio fanefto# rum,cùm tota pofteritas Cain oblita E)ei fuis cupiditatibus lerrerctur : Ita hie natoNoe renouata eft fantftorum generatio : nam paulo ante dccefferant A-dam amp;nbsp;Seth, amp;nbsp;Enoch translatus erat, amp;nbsp;ficut Seth à ponendo nomen eft in;« ditum. Dominus enim eft qui fernen fandlum donat: Ita Noæ nomen inditum eft à frueftu, quod ipfe inter tot impios futurus effet qui confolaretur fàncftos, conferuaret uerbum amp;promifrionem Dei, amp;nbsp;confirmaret fidem expedanti# urn fernen, quo reftitueretur uita,

O Væ pcccata diluuium præcefTerint textus hie exponit: Promifeua libido '^atqï adeô luxus omnis generis,qui cum libidine coniundus eft. Sic enim inquir,acceperunt fibi uxores ex omnibus quas elegerant, id eft, quotquot li# bebatcorrumpebant. Et quia fecum habet libido potiffimum fecuritatem co# temtricem iudiciorum Dei, accufatur hie quoep fecuritas ÔC contemtus uerbi Dei,

^96 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CJP7T rr.

Dei,cum inquic, iudicabic fpiricus meus in homine^quia caro eft, id eft, uerbu meu non audient, no credent, non metuent, no mortificabuntur:amp; in Coring thqs huic peccato potiftimum tribuit Apoftolus,quôd carnaliores faciat,quia qui adhacret fcorto,unum corpus eft cum ftorto : qui autem adhæret Domi* nojunus fpiritus eft cum Domino. Non peccabant tantum filrj Cain generate onis impiæ, fed filij Dei, hoc eft, filrj generationis fancfiæ, ôé principes, utiam propè in uniuerfum Dei memoria interiret. Opprimebantur inopes prolibigt; dine potentiorum,nam hi gigantes erant, Tcrribihifimum omnium efi,quô3 o(fto tantum animæ relidæ funr,quæ fèruatæ funt.

Hæc conferre potes cum fignis iudicfj,dicic enim Chriftus,edenc, bibêt, nubcnt amp;fc. Hic primiim libidines luxum notaüit. Securitatem accufat, cùm inquit,amp; non cognoueruntamp;c, Et Paulus, Cûm dixerint pax ôi. fecurf tas 8(fc. dehypocrifi,duæcruntmolentesinunamola, Ncgledumdodri^ næ accufat Apoftolus in 2, Theflal, de Antichrifto,

Videmus interpretis hanc fuifle fèntentiam,breui futurum,ut abokatur creatura,cùm ucrtit non permanebit fpiritus meus in homine. Sed in Hebrae# iseft,Noniudicabit,uthiccaufam explicet cur extinâurus fit genus buma^ num, quia non fit auditurus homo uerbum Dei, non fit iudicaturus morti^ ficaturus carnem.ideo perdendum eflè, Sicut amp;nbsp;Matthæi24, dicitur,Nifi3b^ breuiati fuiflcnt dies illi, non fieret fàlua omnis caro,

Id eft, centum amp;nbsp;uiginti annos permitto eis,quibus refipiftant intennr, turn perdam cos diluuio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Duo potiifimum loci hie confiderandi funt,prior, fit ne uniuerftlis tentia amp;nbsp;indicium aduerfusomnes homines, quod ait: Videns Deus quod „ nbsp;nbsp;. multa effet hominis malicia in terra, amp;omne figmentum cogitacionum corgt;

TOfM CAYO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’IO » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f rt

dittnitM, dis eorum uanum prauum omni tempore, Deinde,h uniuerialis elt lenten» tia,quomodo Noe excipitur C” Pofterior Iocus:quomodo cadunt in Ôeum ue»^ ba dolendi amp;nbsp;pœnitentiæ,

Primo, Vniuerfalemeftc fententiam, 8^ indicium uniuerfaleaduerfus omnem came, apparet exeoquodpofteadicit,Omnis caro corruperaf uiam fuam. Et quia inquit, uidens Deus, necefle eftuniuerfalem efte fententiam, quod uidere idem fit quod indicate. Nunc autem fan's confiât, quod iudicio Dei tota caro damnata fit.

Pfalmo centefimo quadragefimo fecundo. Non intres cum feruo tuo in indicium amp;c. Et uidemus Pfal. 13, hinc acceptum eflè. Dominus prolpexitfu* per filios hominum.

Noe ab uniuerfàli fèntentia excipitur,non quôd ipfe non fit peccator,aut non iudicetur, fèd quia ut textus inquit, Inuenitgratiam coram Domino. Id quod hoc loco animaduertendum eft, quôd hoc exemplum fècutiProphetægt; damnant

I N. Cr E H E ö I N.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^97

damnant uniuerfah'tcr omnes homines, amp;nbsp;tarnen poftea excipiunt pios,quod fic accipiendum eft, cùm damnant Prophetæ uniueriàliter omnes homines, peccatora damnari, quia eledîi peccatores funt, antè iudicantur quàm iuftificentur, omnes iàndos oportet coram Deo fateri iè cfTc peccatores amp;nbsp;refignare fe uoluntati diuinæ, quæ pro fua gloria uel faluet uel damnet : Sic Hieremiæ qua^« Confoïâiiones dragefimofexto^Cùm damnalfet omnes homines terror undiq; 8gt;Cc, adiecit tandem amp;nbsp;de Ifraël, Te uerô non confumam, fed caftigabo te in iüdicio, neC dej}:erenti quafi innocent!' parcam tibi. Et prima Petri quarto» Indicium incipit à domO Dei: Et fiiuftus uix iàluabitur, impius Sc peccator ubi apparebit C’ Et ad Ro# manos primo, Reuelaturira Dei, fuper omnem impietatem» Proinde hanc accufationem icias uniuerfalem ciTe,non crtwEK.J'oxfKwg ad impios tantùm perti# titre, fed iudicarifimul omnes homines,hoc eft,amp; pios amp;nbsp;impios, quia opotî« Itt humiliari omnia Deo, requirit enim amp;nbsp;à iàndlis timorem fuilt;, Ita hoc loco cùm uidet, hoc eft, ludicat omnium corda eife uana 8d praua, neceife eft, Ut fa^ teatur Noe fe quoqj talem elfe, fe quoçp mortem ôd exitium commeruiife, nec habet quod ip(è præ cæteris præfumat♦ Nam amp;nbsp;Dauid fie queritur Pial» 88* Memorarequæ meafubftantia,nunqulduanèconftituifl:i omnes filios homilt;î num'^’Sed cùm iudicatur, ièruantur pij, non operum merito 5 fed gratuita mi* fericordia Dei» Ita hic de Noe dicitur, Inuenit gratiam coram Déo, Ad eunl modumplane Elàiæ I, icribitur, Omne caputlanguidum amp;c» quôd iudicium adomnespertinet» Et paulô poft :Nifi Dominus feciflet nobis rcliquumfé^ men, ficutSodoma Gomorra fadieftemus»

Primùm omnium fimpliciffimè expofueris uerbum peenitendfifi ièntiaS pcenitéi-ê cjues idem efle quod mutare rem præfentem : ut cùm dicit Dominus, quód pœni# nwdoactipii teatfeeiifegenushumanum,intelligas ftmpliciter,hanccréaturam odi,amp;f fi'c odi ut nunc mutaturus firn, amp;nbsp;pcrdicurus genus humanum. Secundo, ficut irt uerbomifcrendiadfccT:useftbeneuolentiæ paternæ ergaeos quorum eft mi* fertus Deus: Ita hic in argumento iræ diuinæ,adfedus iræ, furoris, amp;nbsp;fimileSi inuerbopcenitendi comprehendi debent,Ifa,utfitpcenitere,rem præfentem mutare, amp;nbsp;fignificatione iræ uel furoris fui mutare» Sic uti uerbo poenitendi Scripturamfatis Iiquet,PiaImo centefimo nonot Pcenituiteum iècundum muï titudinêmifericordiæ fuæ, id eft, fimpliciter adflitftiones finiuir,amp; mutauit in confoIationes.Et Elieremiæ uigefimo ftxto. Pœniteat me mali quod cogitaui facere» Grammaticis uerbum pccnitendi diiplicere fignificat, id quod anted placuit, quo modo fi hic exponas pccnitendi uerbum, redit res ad diiputatio^ nem de prædeftinacione» Sed quia in confeffo eft uerbo pccnitendi fcriptu* ram latius ufam efle, fcilicet mutare tantùm rem præfentem, iatis fuerit id hic quo(^interpretari» Habes exemplum fuperius, Pcenituit fecundum multitu* dinem mifericordiæ fuæ amp;c» Non enim antea fic intulit adflidiones, quafi pa* rum profpiceret ft aliquando mutaturum,nec finiuit fic, ut doluerit illatas ad* flidiones,quandoquidempercrucem humiliât , amp;ideoiudicatneCumhoë mundodamnemur : quôd fi funt adfliôliones bono eleclis, ergo non dolet âd* flixiife.Pccnituit fcilicet declarauit Noe quôd perditurus effet genus huma* num,tafl:us dolore intrinftcus,quia pœniterc cum dolore cordis mutare figni* ficat» Pœnitet enim me feciffe eos,id eft,muto faëtum,aboleo quod anteà fecc* ramgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noë

Quanquam Sc ipfereus eflet iudïcii,amp; lam iudicaretur audiens uerbuw (êntendam damnationis, tarnen ereptus eft gracuita mifèricordi'a Deb

HAufæ, cur amp;nbsp;quomodo Prophetæ inde u(lt;^ ab ini’tio generis hvm^ ni miiTi (int, fumantur ab ipfà patefadione Dei, 8^ promiiTione tralt; dita,moxpoftlapfum pn'morum parentum. Suntenim hæcfumma Del beneficia, quod cerns amp;nbsp;illuftribus teftimonqs feCe patefedtg^^^ neri humano, amp;nbsp;tradidit promiflionem de Mediatore, per quem öd propt^^ quem generi humanoiufti'da 8c ui'ta æ ter na reftituenda eflet. Hæc etfi multi fabufis poemacum fimilia efle cogitant, tarnen nos in Ecclefia feimus efleue» 8é certa amp;nbsp;confirmata fubinde illuftribus teftimonrjs,

Eftep hæc præcipua caufa, cur Prophetæ uocati 8c miifl fint, uc peruitos antecellentes teftimoniaoftenderenturpatefadionis diuinæ, ödper eos reno^ iiarecur doflrina de Deo, amp;nbsp;promiflio de Mediatore repeteretur öd illuftrarc* tur.

Et quanquam multa politica Prophetæ gubernarunc, ut lofeph regni^ni Samuel, Helifeus reges unxerunt,tarnen hæc négocia noniunC præcipua pars Prophetici Minifterq, fed fuerunt occafiones miraculorum,in quibus Deus illuftria teftimonia de fefe ederet. Multi ignari dodrinar Chri^ ftianæ,cùmaudiuntnominari Prophecas, intelligunttantùmgubernatores politicos, præftantes alfjs confilioamp; felicitate, quales fuerunt apud Ethnkos Zaleucus, Solon aut alij legumlatores fapientes amp;nbsp;felices.

PrieciptiHin Sed nos feiamus præcipuum munus eife omnium Prophetàrum,inclf ufi »umu vrophe qyç ^5 Adam, ut pereos teftimonia patefadionis diuinæ oftendantur,Sdre^ ' nouetur promilfto Euangelrj, öd tota dodrina de Deo repurgetur, Sd Ecdefia inftaurecur.

Ffttnt autem miracula, ut diuerfis temporibus, ira öd in negoerjs diuerfîs# Prophetnrum Seruari Noefamiliam in diluuio,teftimonium fuit öd eft omnibus feculispo^ doi^rifia ftea, Deum uerè ie patefeciffe, öd eius dodrinæ autorem eife, quæ Nohæ note uocatioue. propagata eft.

T alia teftimonia fuerunt, nalci liaac ex matre fterili elFceta, prædiftb ones 8c tota gubernatio loleph in Aegypto,Edudio populi ex Aegypto,uicto riæ lofuæ, in quibus Sol, omilfo fuo icinere, non progreflus eft biduo, Refi* feitatio mortuorum fada ab Elia öd Elilæo, Solis regreflîo tempore Efaiæ fa^ da. Deniq^ omnes mirandæ uidoriæ Öd liberationes fadæ in gubernationc Prophetarum, teftantur Deum fe patefecilfe ôd ueram elfe Prophetarum dogt; drinam. Alijs temporibus aliæ fuerunt politiæ, Öd alq Prophetæ alrjs maiorcs fuerunt. Sed tarnen caufa præcipua, cur milTi fint, eadem eft, idem miniften* umôd dodrina eadem eft.

eiutd ßtpr»* rAEfînitio igitur Prophetæ teneatur. Propheta eft perlbna immediatèâ phe». ' Deo uocata ad docendura Euanp-elium, 8d ad confilia certa politica, ha« bens

bens teftimonia diuina,quôd non erret» lam hic initio bonitatcm Dei iminen? fam conGdcreSjUt ei graùas agas^quôd totics renouauit doëlrinæ lucem» V tin acie poft alios manipulos alij collocantur, ùa continua fucceflîone non longis Continua interualh'Sj Prophetæ miflî funt, poft Adam Seth, deinde Henoch, Matufa* lern, Noha, Sem, Abraham, liàac,Iacob,loièph,Mofes, lofuæ, poft hos alij, Zm 'mLalei Deinde Samuel, Nathan, Dauid, Ahias Silonites, Elias,EIifæus. Poft Elifæi fia, mortem anni quinquaginta funt aut circiter, uftp ad initia gubernationis E(a#i iæderemias, ut exiftimo, uidit Efàiam, leremiam uidit amp;nbsp;audiuit Daniel, A tcp itadeinceps continuo aliqui fuerunt Dodores ornati fingularibus teftimoni^ is,a]ijalr)s præftantiores.

Et, ut dixi, præcipuum munus fuit,repurgatio do(ftrinæ,poftquam enim promiflîo poft lapfum primorum parentum édita eft, Deus immenla bonitas« Pncîpuunt te earn fæpèrepetiuit, noua uoce edita,ut cùm ad Abrahæ fernen reftrida eft, Deinde amp;nbsp;illuftrata eft,ut de abolêdo peccato amp;nbsp;morte,8i^ de inftauratione iusî fticiæ, amp;nbsp;uitæ æternæ intelligeretur, Fulfitigitur fingularis lux diuina in his Doftoribus, qui promiflîonem enarrauerunt, ut in priori Epiftola Petri dici^ tur,de quafàlute fcrutati funt Prophetæ, tempus confîderantes,quod oftendic «s Spiritus Chrifti,

SedintereajUtefTetoccafîomiracuIorum, Sc uthofpitia Eccleftæ fèrua^ {{iteruMniu^ tentur, fîmul ad certa confilia gubernationis miflî funt Prophetæ, utNohæ nm Propheatt mandatum eft, ut arcam extrueret,in qua reliquias generis humani Deus ferü rumgubemai uari uoluit.Sic alrj ad alia négocia fui temporis politiæ conuenientia uocantur, nbsp;nbsp;P“^'^

Dauid ad regnum uocatur, amp;nbsp;ornatur illuftribus miraculis, quæ funt teftimo^ nia doclrinæ. Sic Efàias exprefla Dei uoce mittitur ad docendum in populo Dei,etiamfîexftirpeIudaerat,nonextribuLeui,amp; ad Regum confilia gu^ bernanda, amp;nbsp;ornatur ingentibus miraculis, Eo deprecante pro populo, urbs bfierofolyma liberatur obfidione, Sd ingens exercitus regis Aflyrf) Sennachei» tib trucidatur. Sol etiam omiflb ufitato itinere regreditur, His teftimonfjs confirmauit Deus docftrinam,quam Efaias propagabat,quæerat,utpofteâ dicamjCnarratio promiflîonis de Mefîîa, pOftquam igituringenere diótum eft, quare æ quomodo Prophetæ uocen^ tut, amp;nbsp;monui ordine fîngulorum tempora amp;politias confiderandas elfe,

ïam quo tempore, amp;nbsp;in qua politia uixerit Elaias,8^ quarum calamitatum dator fuerit,quid docuerit, amp;nbsp;quid egerit, quæramus.

Non longo tempore poft mortem Elifæi uocatus eft Efaias, régnante in luda Ozia, fub quo Amos prædixit exilium decern tribuum ifrael, Ac ab ini^ tioprædidionis Amos fumtum eflenumerumferibunt,quirecicatur Capite hptimoEfàiæ his uerbis,Adhuc fexaginta amp;nbsp;quinque anni, öd definet Ephram inieftepopulus,Conftatautem Samariam deletam efléfexto anno régis luda Ezechiæ, Inde,cum retro numeramus annos quinep amp;nbsp;fexaginta, peruenie* mus ad annum regis Oziæ uicefi'mum quartum, quo tempore Amos uaticina!« tuseft, ad cuius uaticinium referunt eiusnumeriinitium,uc ftiolococopi«« ofiusdicetur,

Sed uocatum efleEfàiam régnante Ozia, manifeftum eft cx ipCis narrai rfaioidocui tionibusEfàiæ.Indeannosampliusodogintafubregibus lothan, Achas,E# dnnosampliut zechia,amp; fpedator fuitingentium calamitatum Ifrael öd luda, ödfua uoce Ec* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

4-00 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nr^M,

Prophet« Eft Nee folus fui’tdodn'næ Sé prædidi'onutn cefli's, fed eadem ætate ui’xe^* t« contempe* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jonas, Amos, qui prius uocati fuerunt ad fua mifteria, amp;nbsp;deinde Mi*

ranei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i r

caldmiMtt Vidic autem Efàias Bella ciuilia in deeem tribubus,cùm breuibus inter* tempore Efi* uallisfubindealrjregnum inuaderent,qualia certamina omnium regnorum intericus antecedunt. Vidit à regibus Aflyrtjs duobus Tiglat Phul Airur,amp;^ deinde à SalmanafTar dilacerari SC diflîpari deeem tribus llraèl. Nihil auteirt criftius in uita hominum cogitari poteft diHîpatione gentium, euerfîs polirijs, in quibus uel mediocris difeiplina fuit. Ae doloris ftii magnitudinem Prophe* ta fignifîcat in crebris Sé lugubribus deplorationibus harum miièriarum.

dit interea Sé in luda regem impium Sé infelieem Achas,quo régnante Hierom iolyma cindla eft obfidione à rege Syriæ, Sé à rege Ifraël, quo tempore SC hypocritæimpietas amp;ftulticia auxit dolorem Eiâiæ*

ne/} oh Cùm enim fuaderet Eiàias, ne Achas feedus faceret eum rege AlTynOj Si te/npemtEfi^ oftenderetDcumaftuturumeflèquiefeentiamp; non mouenti bellum, Achas diffîdens Deo, Si Humana præfidia contra uocem Prophetæ quærens, præbu* it occafionem maioribus malis, quo in loco apud Eiàiam in Capite feptitno infîgnis dodrina eft, ut in aduerfisrebus ßmus quieti, id eft, non moueafflur impatientia, ut confugiamus ad auxilia inconcefla, aut ordine non probato quæramus Humana præfidia, ficuc noftra ætate uidimus in Pannoniam accerß T urcica auxilia,uidimus ôôalibi fiducia locderum moueri bella,quæ ui tari po* terant, Ac fæpè fît in publicis Si priuatis calamitat!bus,ut errent homines’”^*’ patientia, ubi augent mala medicando, quæ facile iànarent, fî quiefeerent/^^^ hæe fuo loco dicentLir*

SecHt/di obfi* Vidit poftea Eiàias alteram obfidionem leroibJymæ, cùm Senacben'b dioHierofoly, rex Aflyrius, multô potentior pâtre, uaftata magna parte ludææ, acceflißcc Efti« urbem leroiblymam, Hic ualuit Prophetæ uox Si confîlium, Et Deushac mirandaliberationeteftimoniumdédit dodrinæ Eiàiæ.

Poftea acceifit aliud teftimonium, uidelicet Solis regreiîîo, Si confenta* Efai^Mùieï ricum eft in tàm longa gubernatione multos mirabiles euentus fuifl’e confilio* rit edi mirii-. rum Eiàiæ,quos Deus exhibuit, ut interea hoipitium Ecclefiæhisconfiliis feruaret, Si ut oftenderet non efle felicem gubernationem folius humanæù^ pientiæ, fine uoce prophetica, amp;nbsp;fine inuocatione Dei, Si ut tcftinionia ßo* drinæ ederet*

Epi« pericui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm autem difîîmiles Reges habuerit, neceftè eft eum magna peneuh

la er uitlt;e ex* S)i certamina iuftinuiife. Etfî autem de morte eius nihil narrat hiftoria in bris Propheticis, tarnen icribunt Epiphanius Si Hieronymus, à Rege impio Manafte interfedum efte,ac ferra diftèdum.Qiiare autem amp;tota Ecclefiafublt; ietfta fit cruci, Si cur uelit Deus fummos Dodores fuftinere triftiüima fup* plicia, iæpè alias exponendum eft. Nos enim uultfimilesfîeri imagines Fi* If) fui, Si tali morte teftari iè doeftrinam non uoluptatis aut utilitatis luæ caiifa profîteri, nec fimulatam eife aflenfîonem, ièd cùm confeflîonem uitæ antefe* runt, oftendere, fe uerè timere indicium Dei, ac fentire uera eife quæ docent»

L_r Aélenus de tempore dixi, quo uixit Eiàias. Nunc de toto genere doëln’næ ^dicendumeft,quasmaterias docueritilluftrauerit,utipfîus open's ar* gunien

IK ES JI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.01

gumencum teneatun Vna amp;nbsp;perpétua uoxeft minifterrj Euangelici ,inde uO que à prima concione poft lapfum Adæ, uidelicec prædicano pœnicentiæ, gu^ntTcon-. arguens peccatum,amp;l deindepromiftîo remiflîonispeccatorum èc réconcilie cionum Efti^ ationis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prophetie,

Quare præcipuæ conciones in Eiàia hæ ftint,grauifïîmæaccuiàtiones peccatorum mukiplicium, certæ prædickiones horribilium pœnarum. Et ccontrà confolationes , quæ repetunt amp;: illuftrant promiflionem de Meflïa, affirmant remitti peccata agentibus pœnicenciamj 8gt;i. manfuram efle Eccle#

Hic inièruntur uaticinia de multorum regnorum euerfione, quæpro^ Vdticmidâi pter duas caufàs recitantur«Primùm ut Ecclefiæ confolatio proponatur,ne ex fuerßonere^ iffi'met Deo magis placere florentia imperia^quæ defendunt idola,quàm hune paruum amp;nbsp;ærumnofum ccetum euftodem dodrinæ cœïeftis. Altera caufa eft, citentur. ut hæ ipiæ prædi(ftiones de minis amp;nbsp;iucceiîîone imperiorum teftentur dodri«« nam Prophetarum ueram, amp;nbsp;à Deo traditam efte* Cùm enim relpondent e# uentus,qui à nulla creatura proipici poterant, manifeftum eft à Deo monftra:* tos eflèj ôô uocem Prophetarum diuinam efle* Imô nulla doeftrina ullius gen^ tis aut religionis unquam fèriem Monarchiarum ita compîexa eft, ficut folius Ecclefiæ dodrina* Hoc figno confîrmamur, ut alqs miraculiSj ut firmius ftatüî» amuSjdodrinam Ecclefiæ à Deo traditam efle*

Nec in acculàtione peccatorum arguunt Prophetæ tantùm ftelera, quæ aferinun in-. Humana ratio indicate poteft,ut tragccdiæ*Etfi enim aliqua eft fimilitudo proe ter reprehet» pheticorum fcriptorum amp;nbsp;tragœdiarum, tarnen ingens diferimen eft* Pros pHetætaxant uiciofbs cultus Dei, 8lt;f interiora mala humani cordis, ignoratios nem Dej; fecuritatem carnalem, hypocrifinifidnciam propn'æ fapienciæ,iuftis quai tragicn ciXpotentiæ 8^ alia arcana uicia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/criptoribus

Hifferunt etiam prædidiones pœnarum* Tragœdiæ uaticinantur ex commun! lege, quæ affirmât atrocia fcelera puniri præfentibus pcenis : Sed Prophetæ aliquoties modum amp;nbsp;tempora pœnarum prædicunt*

Diffèrunt Sc Prophetarum feripta à Tragœdijs confolatione, quia in tragoßdijs aut nullæ confolationes proponuntur,auc tantùm philoibphicæ,que non oftendunt auxilium, nec dicunt, quomodo aut quando penitus tollatur malum, fediubent moderate ferri dolores* At in concionibus Prophetarum exponuncur caulæ, quare Ecclefia cruci fubieda fit, ôd addnntur confolationes ueræ ÔC efficaces, recitatur ÔC ilkiftratur promiflîo de Mediatore, de remiffîs One peccatorum, de conlèruatione Ecclefiæ, de præièntia Dei in Ecclefia, ex« audientis nos mitigantis pœnas in hac uica, ut feruetEcclefiam,S^ de donailt; done uitæ gloriæ æternæ, in qua prorfus tolluntur omnia mala*

Q Vm autem fingula membra Ecclefiæ Dei neceffe fit teuere fundamentum, reflinicM de id eft, articulos fidei omnes, quærenda funt de fingulis articulis Prophes pradpuis dr= tarum teftimonia,8d apud Eiaiam, cùm fit copiofus, extant præcipuorum ars ticulorum omnium illuftria teftimonia*

De natura diuina in Meflia Cap* ÿ*Vocabitur nomen eius Deus fortis, Pater æternitatis*

De natura Humana in Media Cap. 7, Ecce uirgo concipietj pariet Fi* lium. Idem locus teftatur matrem efle uirginem.

Deinde de morte Meffîæ, cauds, cur fiat uidima* Item de reiûrreéiioii ne concionatur totum Caput j}*

Deinde de Ecclefia colleda ex ludæis Gentibus,amp; qualis ccetus dt Ec* cleda, quod femper manfura dt, repetuntur condones in multis Capitibus J4* amp;: Item yÿ, Sc óo.

Vtiliffimum eftaucem meminifle in dngulis teflimonqs ipla Prophet® uerba,inquibusampliffimadodrinaconrinecur, quam nunc inPræfatione compledinimis longum eflet.Sed cum ad dngula ueniemus, addenda erit ex* podrio,

vnAnttlJido* Nuncrecitobuncadmonitionem, utrecentes Ledoresfciant,eanJeni âriium Ecek efjg ugj.æjgccledæomnium feculorum ,amp; idem Euanpelium, amp;con* ficubrufn gruere uocem Prophetarum cum uoce rili] JJei öd Apoltolorum , nin quoa

Prophetæ de uenturo Meffîa condonantur, Apoftoli de exliibico , Caetera funt eadem.

Intexic autem uaticinia de imperfjs, ut, dcut fupra dixi, coniblationeni banc teneamus, manfuram efle Eccledam, etiam ruentibus imperqs,8lt;^ expttl^ fè rrium Monarchiarum mentionem facie, Babylonicæ,Perdcæ dCGræeæ* Er prædicit Babyîonrjs-amp; Aflyrtjs regibus exirium, di imperio pocituros elfe Medos amp;nbsp;Perfas.Deinde Macedonas,quos nominat Cicbim,et Græcos,quos nominat Dodanim, id eft, Dodoneos.

Series autem Monarchiarum in Prophetis ideo redtatur,ut tempus eer* tum dgnidcaretur aduentus Meffîæ, præten're enim bas Monarchias Babyzo* nicam,Perdcam di Græcam oportuir, poftca uenturus erat Meffîas, Et cou* folatio proponitur indrmiffîmæ gentfinter tantas ruinas maximorum impe* riorum manfuram drepolitiam Mod, amp;nbsp;federn Eccledæ ac dodrinæ certam fore in luda, donee Meiîïas ipfe in eo templo condonarefur,

Hæc confolatio quàm grata fucritprjs, intelb'gere poITumus exnoftra f//citudine de pofteritate.Scimus manfuram efle Eccledam, fed ubi maufuî' ra dt,angimur. Tribus luda feiebat in fua pofteritate, di in hoc ipfb uefbgio, in Zion,manfuram effe, ctiamd interuenerunt exilia di multæ clades.

Sunt autem anni à morte Oziæ ad natalem Chrifti 776» ad refurretîtio* nem uerô anni 809. ac numerus dgnificatus eft Capite nopo in literis uocabu* liLemarbeh hammifrah.

OOftquam autem de dodrina Prophetica didum eft, iam di accommodatio ad uirtutes condderetur, Fungitur munere Prophetæ, fed manifefta uoce Dei uocatus. Et Deus ornât eum miraculis, ut extent teftimonia uocationis amp;nbsp;dodrinæ, Hinc difeendum eft, ne adgubernationem dne uocatione acre* damus.

Deinde lucet ddes in uera inuocatione ,in reprebendone falfbrum cub tuum, in illuftratione dodrinæ, in condlijs gubernarionisjn expedacioneau*

xilq diuinijin prohibitione fccderüm, Sc rcprehendenda TroAu-n^ay^xoc-cwH, quæ riebatur ex diffîdcntfa» Quia eni'm Reges eranr imprj, fob’s humanis confî«« Iqs muniïe fe uolebantjdeo paflîm difcurrebanc, nunc ab Aegyptfjs, nunc ab Aflyrqs petebant auxili'um, à quibus fallebantun

Ac diflîmilis eft gubernado Prophetica à giibernatione Ciceronis aut Themi'ftoclis, Cicero tantum humana confilia feqLn'tur,amp; quærit Humana prç fcrgwfccma« fidia.AtProphetamanetUltra metas mandatorum diuinorum,amp; exitus Deo onempiomn commendat amp;nbsp;fide expeclat à Deo auxifium* Cumep adfit Deus in tali gubergt; nationcjeuentus func Felices* Hoc diferimen oftendit, inquiens Cap* 30* in fi^ lentio 0^ fpe eric fortitudo uefira*

Præterea in cruce tolerantiam amp;nbsp;conftantiamconfefïïonis amp;5præftat Ec« Propheta, præcipic,ut Cap. 51. inquit. Ne timete probra hominum* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Præmonet etiam pofteritacem de futuris tenebris in Ecclefia, amp;nbsp;orat,ne luxdodtrinæ prorfus extinguatur, ut Cap. 29. Cap. 64. Et nunc Domine Parer nofter es tu, nos uerô lutum. Ecce reipice, populus tuus omnes nos*

Hadenus utcunqueexpofui argumentum uniuerfi opens Efaiæ, ut quae fit principalis material propria Prophetæ,ac difeernenda à Phiiofophicis adhortationibus, confideretur* Deinde uerô addam fingulorum Capitum ar* gumenta*

ÎNitium efl: titulus, tjuia non uult Deus extare in Ecclefia libros fine certis au* ■^toribus:Sedideo uocatProphetas Apoftolos, ôi. ornât cos teftimonrjs, uc feiamus, unde per quos accepta fit dodtrina.Necefle eft igitur præponi ti^ tulos

Exordium autem ualdè grande eft. Audite cœlum 5c terra, quia Deus ExoHif/w e« uulcexaudiri fuam uocem à toto genere humano, amp;nbsp;uult Ecclefiam in mundo notamefiejutferiptum eft, In omnem terram exiuic fonus eorum*

Eft autem totum primum Caput concio pcenicentiæ. Arguit peccata, amp;nbsp;præcipuèidolorum cultum, amp;nbsp;falfas opiniones de facrifierjs* Ec huic accufati# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f’^**'*'

oni intexta eft querela, quod latiflîmè uagentur peccata, amp;nbsp;pauciifimi reliqui fint rede fenrientes amp;nbsp;recftè inuocantes Deum. Hæc pars fimul teftatur cxi* guam efl’e ueram Dei Ecclefiam , ÔC tarnen aliquas manere ueras rcliquias. ideo dicit, Nifi Deus reliquiflet nobis fernen, ficuc Sodoma nbsp;Gomorra effea

Poftca addit accufationi promifRonem de remiffione pcccatorum, cuius declaratiocopiofiorfumendaeft ex alijs locis, in quibus func conciones de Meffia, quæalfirmanc propter banc uidimam, 8d non propter alia opera facrificia dari remiffionem peccatorum. Hie tantum in genere loquicur de con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

uerfione ad uerum Deum, fcilicet, quern adprehendi necefle eft per promiffi* onem amp;nbsp;agnitionem Meffiæ, Definite peruerfè agere.

Eft autem illuftris pidura in bac parte,in qua recitatur promiftio,Si peo cataueftrafuerintutcoccinum,ficutnixdealbabuntur,amp;fi fuerint rubra ut ucrmiculus ,eritis candidi ut lana.

404- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T7M,

cruentin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cruentum efle eft reum efle, ut cruentus fit latro in fupplicio, cùm capuf

præddicur. Sic igitur dicit, Etiamfi rei eftis, èc triftiflîmæpccnæ uos opprcf# ferunt, tarnen fi conuertimini ad Deum, remitcentur peccata,amp; pœnæ tolleiv tur aut mitigabuntur»

Çoccmum, Coccinum ßgnificat purpureum colorem* Idem fignificat uermiculus, Vermiculuf. kohhoç ëa^tni eft granum in dice naicens,quod in uermiculum uertitur,quc uocant a-K.u7^Hx.ioi}^ Inde color eft coccineus^öd putant uocabulum

«tkoAhk/o/j fadum efte. Sed tota imago pulcrè ad Filium Dei qua* wtw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J nbsp;nbsp;nbsp;Pæ iiobis cruentus uermiculus, ut noftra peccata toHau

INitium eftconfblatio,Eft enim promifti'opromulgationis Euangelfj amp;nbsp;coationis Eccleiïæ æternæ quæ fiet in hoc ipfo monte 'Z.ion^ Manfura tur pofteritas Abrahæ in hoc loco, amp;manfurahæcpolitia,doneefîanthæe quæ prædicit.

Congruit autem hæc Prophetia ad uerbum cum dido Pfalmi, Virg^m uirtutis tuæ emitter Dominus ex Zion. Ita hie dicitur, Ex Zion egredktur Lex. Mentio fit certi loci, amp;nbsp;hæc tota politia Moiaica ideo conftiruta fuit, ut ibi repeterentur promifliones additis illuftribus teftimonrjs miracuIofumA Cur certi loci ibi certo exhiberetur Meflias.Vult enim Deus certam efle Ecclefiam de ZioMM mentw ßa 5/tJe Euangelio. Ideo certo loco patefadiones fieri miranda bonicatcuo* luit.

Di/frirw« in- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quôd uerô dicit, Conflabunt gladios in uomercs, diferimen iiidicatui*

teruetmer interuetusSi^nouumTeftamentum,quafi dicat, Innouo Teftamentonon nouum Teflä^ conftituetur mundana politia, ut ludæi putabant, Sed incoabitur uera

J.J-Q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufticia, ôd uica æterna, in qua erit pax perpétua amp;nbsp;confuetudo

Reliqua parslecundiCapitis eft prædicatio pcenitentiæ, arguenscul* tum idolorum, amp;nbsp;magicas diuinationes, Econtra uerô prædicit fore iudicium, in quo Meflias iudicabit amp;nbsp;delebit omnes impios, amp;nbsp;omnes creaturæ agno^ leent folum hune Deum uerè Deum efle,qui fe patefecit datis promiffionibu* in populo Ifrael. Ideo dicit. In die ilia exalcabitur Dominus folus.

m narratio continua fit prædidionum in tertio amp;nbsp;quarto Capitc, qua* '^rum altera concionatur de excidiolerofolymæamp; fine regni , amp;nbsp;politic Moiàicæ , altera promiflionem dulciflimam repetit de feruandis reliqurj« in Ecclefia Dei, ficut fuprà didum eft , Prophetas non folfim proponere comminationes, fed etiam conibl^tiones , necefle eft hæc duo Capita con* iunm ♦ o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.05

coIkâfoneEccIenæ facia uoceApoftoIorum, tarnen uniuerfaliter ad pcenas ei'uspopuIijóCadnoftrascomminati'onesaccommodanda eft , quia fimiles caufæfunr,amp;^fîmilesui'æinteritusomnium l'mperiorum, durant ah’quantift cauf^'miem per,donee adhuc multi Deum redè inuocant, èc donee gubernatores puni^ tweerioi untfcelera,deindecumnumerusredècolentiumDeum fit nimis paruus,amp;

iam gubernatores certa genera fcelerum magnorum non puniunt, taies cp uitates Deus euertit, Sicut hoc loco dicitur,Peccatum fuum ficut Sodoma pre* dicauerunt, nec abiconderunt. Hic enim accuiàt hune ultimum pradum, ici«* ■* licet impunitatem, quæ auget licentiam nbsp;nbsp;nbsp;magis magisque difciplinam la*

Quanquam enim femper in quacunçp frequentiahominum multa funt n»p«nifxlt;f«4 uicia, èc multi tetri lapfus, tarnen donee manet diiciplina, id eft, gubernato* irriat Turn feueritaSjSe coercetperulanres,Scpunitlapfus 8^contumaciam,tantifper Dcus parcit ciuitatibus. Sed quando uentum eft ad hunc gradum, ut impuni* taslicentiam confirmer, amp;nbsp;iam petulantiapene ducatur eife uirtus, hie ftatim Deus ipfe eft uindex,8«; horrendis modis punit totas getes, Vt quia Principes in tribu Beniamin nolebant punire eos,qui Leuitæ coniugem cömpreflam in* terfecerant, exarfitira Dei, fic, ut ferè tota tribus deleta fit, Et régula eft, cum Magiftratus non punit atrocia fcelera, pœnæ publicæ diuinitus Magiftra» * tum amp;nbsp;populum opprimunt, ut ut Deur. lÿ, dicitur, Non miiereberis eius, ut bene fit tibi,

Suntautem initia, minx ciuitatum uniuerlaliter talia, ut primùm orba* mità tæ ciuitates uel genres iapientibus gubernatoribus, tumultuentur inter feie, nwwtKW. uel irritent alios. Ideo hie talis poena defcribitur, Auferet Dominus fortes amp;nbsp;fapientes. Et dabo pueros principes eorum, amp;nbsp;effbeminati dominabuntur eo* rum.

Deinde fequuntur feditiones, ut hie dicitur,Corruet uir ad uirum. Erunt diuerfæfaâiones, ÔC qurrent diuerfos duces.

Et cùm in his certaminibus utrinep uires labefaeftatæ funt, poftea uel fine externis hoftibus diftipantur, uel opprimuntur ab externis hoftibus, ut Græ# p^kobgi. cia opprefla eft à Turcis, cùm duo fratres inter fe de imperio certarent. Et fi* milia exempla multa funt omnium æratum.

Repetit aucem Propheta fubinde eafdcm condones 8C comminationes. Et quia plerunq^ principes ÔÔ fapientes uoluntperhiberi iufti, amp;nbsp;accuiari no* Iunt,acdepopuliftulticiaamp;peccatisqueruncur,nominatim inierta eft accu* fatio principum. Dominus ad indicium ueniet cum ienibus populi iui amp;nbsp;prin cipibus, Vos eftis uaftatores uineae meæ, ficut Sd in tertio capite Micheæ di* citur. Propter uos Zion quafi ager arabitur.

Videmus nunc quoep tantum miferæ ôô indodæ plebeculæ uicia amp;nbsp;de* liâaaccufari, cùm longé maiora fint principum ÔC fàpientum, Si. dodorum peccata. Hi audaciftimè corrumpunt doeftrinam de Deo, Si inflcclunt religi* onesadfuas cupiditates, ftabiliuntidola. Si confirmant errores Si multipli* cia peccata, Et taliaconfilia nominant fàpientiam fàlutarcm patriæ, dicunt fè coilorunt neruos pacis amp;nbsp;bonæ gubernationis tueri. Sed Deus hos prætextus hand du* ‘ biè iudicabit, iuxta fècundum mandatum Decalogi, Non erit impunitus, qui nomen Domini uanè ufurpat. Et infrà dicit Efaias, Væ uobis, qui malum dici lis elfe bonum.

Poft accufationem uirorum SiC mulierum,8lt;^ poftquam pœnas calami# tates ucriic^, excidium Hierofblymæ denunciauiCj addit confolationem, ut fuprà didum eft, Prophetas non tantum denunciare calamitates, fed etiam addere promiftïones de reliqutjs Ecclefiæ feruandis. Idco triftiflîmæ concioni addit poftea dulciflïmam promiftîonem,quæ adfirmat inter has tantas clades, tarnen Deumimmenfamifericordiaferuaturum elfe aliquos cœtus»

Qtianto in dolore nunc funt multi mediocres homines,qui uidentfub# inde nouas diflipationes fieri, amp;nbsp;paulatim tenebrasamp;barbariemcrefcere!;' Hine Turci, alibi Pontifices ôd Reges opprimunt ueram doefirinam, amp;nbsp;inter imperiorumtumultus ftudiadotftrinæ languefiunt, amp;infuper fiunt uariædi# ftradiones Ecclefiarum docentium,iuxta triftiflimam Efaiæquerelam,Ini# quitates noftræ ut uenti diftipauerunt nos»

Quanquam autem manifeftum eft,humana confilia non pofte histantis malismederi,tarneniperemusDeum collecfturumefte aliquos cœtus,5dhac fpeftudiadoârinæcolamus»Sciamus etiam in illis ipfis gentibus manfuras efle Ecclefiæ reliquias, ubi piadodrinæftudiaerunt» Quia Filius D EI tft cuftos Ecclefiæ, SC Temper aliquos cœtus colligit» Hune modum liberano# nis hic quocß recirat Propheta, amp;nbsp;beneficia præcipua nominatim commeino# rat»

Hæc ctfi de tempore prædicationisApoftoIorum hic dicuntur, tarnen liberationes fimiles funt, Ipiè filius Dei fedens ad dexteram æterni Paths, uat aliquam partem generis humani, amp;nbsp;colligit aliquos cœtus, nec finit fundi# tus delen'totum genus humanum.VicilTim autem in feruatis reliquijs fonat uox Euangelrj,qua noticia eius propagatur, amp;nbsp;ei gratiæ aguntur.

Meßu qualif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defenfio diuina, Ideo in textu dicit, Dominus abluet fordes filiorum

catus populus, funt euftodes uerbi Dei, amp;nbsp;eum agnofeunt, amp;nbsp;ftruiunt ci ueris offices Ôd ueris cultibus, amp;nbsp;quidem purificantur ab eo, per Spiritum fandum, ut ibi dicit, Ipiritu ardoris amp;nbsp;iudicij, id eft, Ipiritu iudicanre tollente carna# les opiniones ÔC cupiditates

Quæ fèquLintur, perpetuam defenfionem amp;nbsp;gubcrnationem fignifîcant, amp;nbsp;fumta eft deferiptio à typo, à defenfione populi in deferto, qui interdiu te# gebatur nube, nôcftu lucentibus flammis circumdatus erat»

Hæcpitfturadulciftimamconfolationem proponit,ôifquidem commo# nefacit nos fimul de magnitudine miferiarum amp;nbsp;periculorum, amp;nbsp;de defenfio# ne» Deus eft ignis confumens, ut in Mole icriptum eft, Nec iram amp;nbsp;indicium 6 / £ ' nbsp;nbsp;nbsp;foftinere Ecclefia poffet.Ideo nube tegimur,amp; Filius Dei umbraculum eft

i„j,rDeumiudicantemamp;:nos» Dulcitcr louemur, ne confumamur horrenda ira Dei»

communes calamitatcs gehenshumani,6lt;:intertumultusfmperiorum» Sed tanquam flammeo muro cindta eft,ne Diabolus amp;Tyranm' fæuirein cam poß fint, ut furenter cupiunt. Et tota hæc defenfio comprehenlà eft in dicto Chn’fti, quo nos dulciflîmè confbiatur Nemo rapiec oues meas ex manibus meis.

Sed quoties has promifliones legimus, audimus, cogitamus, quas qui« ^em'propter aftidua pericula Temper in conlpeduefle oportet, fimul doftri* namdefideamp;ipe com piedam ur»

Non fads eft audirepromiflionem, Sed noftræ mentes fîducia filij Dei, faci'antinuocationem, ardenti fide petant gubernationem defenfionem, confiant! Ipe earn expedent, Etintuentes in Filium Dei, qui nobis umbracui« ^nm eft, Sc flammeus murus, uincamus dubitationes, metum, dolores noftros, ftatuamus nos ab ipfo feruari,regi protegi. Et hac fide Sc Ipe confiantes fimus in confeffione Sgt;C omnibus ofiicqs uocationis nofiræ»

^^RgumcntumcomplediturmultosgrauiflimosSc utiliflimos locos,quo^ turn præcipuos ualdè prodefi Temper in confpedu habere in tota lecftionc

*■ Summa prophetiæ principalis efi, exemplum Tcruatæ Ecclefiæ, mira# hili amp;nouo modo, in populo luda, amp;promiflîonum mirabili modo amp;nbsp;fide cxpediandarum,nonficut iudicat humana ratio,

Quod enim exemplum TcruatæEcclefiæ nouum fit, res oftendit. SupcrE ores Duces amp;: Prophetæ Teruauerunt populum gloriofis uidonjs, ut MoTes, lofua,Samuel, Dauid, Eiàias, Sed hicIcremias Tcruat populum Tuadendo deditionem, quæ uidebatur excidium populi, Quomodo enim fpcrari potu« icreditusexdiifipationetotiusgentisC’ Autquæ unquam gens diiljpafa,in ullaHiftoria,uetcres ledespofitàmlongum tempus recuperauit^ Ac proles dôrecuperatio maius efi miraculum, qult;àm prima occupatio.

Deinde, quam difficile fuit Tuaderededitionem, cùmpoft dedihonem Regis leconiæ intercédèrent anni undecim uftp ad obfidionem. Interea qui manferantreliqui, execrabantur Prophetam, Et dicebant eum erraffe, Ôd elfe impoftorem,PTeudoprophetam,lpiè tame manet in fèntentia cotra omni um iudicia, contra illam euentuum ipeciem, Hæc quàm fint diffîcilia in tan# tis rebus, ubi regnum, patria, populus Dei, templum, cultus, funt injextre# mo difcrimine, cogitari à prudentibus utcunque poffunt,uerbis explicari non pofiunt ♦

V/f Aximê autem urgebatur leremias oppofitis promiflîonibus» Non aufere^ ^tur Sceptrum de luda, donee uenerit Siloh» Item, Hunc cultum, hoc tenw plum manfurum efle ult^ ad MeHi'am.

Hie lercmiæ fuit opus fpihtuali lapientia, interprétante promifsiones» Deus, fed non more cogitato à ratione Humana* Dat Abrahxpoquot; fteritatem, fed non more cogitato ab ipfo* Jta feruat Deus hunc populumamp; cultum, fed non ut cogitabat Humana ratio, Prius uniuerfam gentem difsipar, Templum funditus euertit, cultum abolet, Et tarnen reducflo populo, præftat promifsionem,

Apoßotiipro= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc difeenda funt,ut uerbum Dei omnibus euentibus SC nofiris confili^

E‘^‘^?£/'‘lt;'isglt;:cogitationibusanteferamus, Apoftolispromilfa erat Ecclefîæ conferua* * tio, Ipfi 8gt;C auditores trucidantur, et tarnen interim propagatur,amp;^magisma^ gisc^ florefcit Ecclefîa, Ita in omni uita cogitemus, promiflîones mirabili niogt; do præftari*

Mof«, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mofes nequaquam cogitauit le quadraginta annis in defertouagatu*

rum elfe.Quàm multi interim deljaerauerunt amp;^execrati lunt Mofen,tanquani impoftorem, feditiofum tyrannum. Et tarnen Deus tandem perfîcit, iiî quod perMofen incoarat.

Hoc exemplum diligenter obferuandum efl:, quôd Deus promilfion^* prxftet,aliter quàm Humana ratio cogitât.

Prowi^iow, TJVicinterpretationipromifsionum temporalium de reduc'lione ,a(lni^ ' ‘ •^IcenturetiampromifîîonesdeMeflîa.Sicucalioquiconftatomnestempo* raies referendas elfe ad hanc de Meflîa, quæ eft principalis. Et efl doamp;inadc iufticia fidei, amp;nbsp;de nouo ÔC perpetuo Teftamento.

Deut tuflificai Prædicat igitur Ieremias,ut omnes Prophetæ, partim Legem,partim tornefler, promiffiones de iufticia promilfa propter Melîiam,cuius nomen ponit,!^^^® iuftificator nofter, nam hoc eft potiffimum officium Prophetarum, de uentu* ro Melfiaamp;eius bénéfices concionari,

fteedtik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PropHetia horrendum exemplum eft pœnæ impiorum Pontificnm,

WM aüegaa. Regum amp;nbsp;omnium in Ecclefta defendentium idolatriam. Item adultcrto* rum,ô(: uiolationis Sabbati,id eft, contemti minifterrj. Nam hæc peccataab E«/e« Jeremias, Ifta eft baud dubiè imago poftremi temporis in Ecclefta, Pu^ ttmporii nietur orbis terraruhi propter idolatriam, libidines ÖC contemtum miniitenj

PerßottAProz jpia perfbna PropHetæeft egregium exemplum totfus gubernationis Eccles Ecc/^,e u- minifterrj Euangelij èi. ipfius Chrifti, Qiiôd uidelicet Eccleiîa regatur, lifmMoJzfcecllbcretur èi lèruetur, non Humana potentia, fed diuina, per infirmos, ideoep ratio,conßr» per infirmos tantæresgeruntur, utagnolcatur Dei potentia,ut apud Paulum dicitur, V irtus mea in infirmitate tua perficitur,

Suadet Regi amp;nbsp;populo, ut faciant deditionenijContra omnia fuperiora exem^ pla magnorum Ducum amp;nbsp;Prophetarum» Et hoc nouo modo ait futurum, ut feruentur regnumjCultus amp;nbsp;populus,Concionatur etiam contra impios cultus ïmpij cultui, amp;aliafcelera» Deniqp per ipfum feruatur populus»

Interim quails eft elus perfona “T Annis quadraginta uagatur, fcut erro, deridetur ut fatuus, includitur carceri, eximitur, rurfus includitur» Non facit fubita miracula gloriofa,uc Elaias aut EIias,aur Elilæus, Sed uidetur Infirmus, cum per eum Deus res maximas gerat ac ftruet eledos»

Hoc exemplum nobis confiderandum eft, ut difcamus non noftra lapi«« tntia, noftris confilijs Eccleham regi poflcjfed tanrùm diuinis, Sc noftras æru«’ nas boni confulamus, nec delperemus propter potentiam aduerlàriorum^

^Tileexemplum eft,in quo difcimus Ecclefiæ regimen diflîmile eflehuma*“ Rfgimfn htii no. In regiminehumano plus ualentlulîragiamaioris partis , In Ecclelîa

plus uaIetunusuirhabensuerbumDei,utIeremiascontradicit Regibus,Pons ' tifîcibus,Sacerdotibus,amp; maiori parti populi»

Ac maxime nos hoc tempore confirmât contra iudicia Papæ, Epilcopo? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P‘lt;*

rum 8c totius ordinariæ poteftatis, cùm fie clamant,nos diffentire ab Ecclefia, ejuiadiifentimus à maiori parte amp;nbsp;ordinaria poteftate» Intueamur leremiam, amp;abipfodiicamusanteferendum elfe mandatum Dei autoritati Pontificum

Epifeoporum» Eft quidem durum diflentire â légitima poteftate,quæ le or«« uat promiftîonibus Dei» Sed exemplum leremiæ ualdè confolatur nos, quod icremilt;ti oppô dtilluftre» Nam hic Propheta acerrimè aduerlàtus eft fuis regibus amp;nbsp;Pontifi«’ ^'^f^ l’ontijid cibus,non folûm de migratione, fed etiam de cultibus, Sicut nos cum Pontilt;« ficibuslitigamuS»

Antea didum eft de mirabili conieruatione ÔC gubernatione Eccleiîæ, ƒ2 XS” Nunc etiam Prophetæ perfona confideretur, Non folùm docet, prædicit exû c^c.fed ctûtn tus,terret impios,conlblatur pios,amp; regit eos fuo confilio, lcd etiam fuftinet nbsp;nbsp;pro pop«

perfonam alteram, fæpè orat pro populo ita fungitur integro muncre làcei*:« ' dotiSjEtinhis precibus funtacerbiftîmæ quérelæamp;fenfusiræDei»

Hæfunt Propheticæ tentationes, in quibus deguftant Prophetæ paftio«’ nés Chrifti, quas etiam fignificant hi terrores, Ipfi enim agnoicunt iram Dei aduerfus peccatum, fentiunt Deum horribiliter irafei idolatriæ populi, audas« oæHypocritarum, qui fallà doCebant, Sd iaditabant fe Prophetas effe diuinft tus miftbs. Item in unitierfum prophano contemtui Dei, Deinde uident ÔC fu«: niluuium, eon am immunditiem,metuuncfeunàabiici cum populo , metuunt tantameflèl^‘’g^'°^‘’^;^ iram, quæ abforbeat uniuerfam Ecclefiam, ne reliquiæ ullæ feruentur» Sicut indiluuio,in conflagratione Sodomæ, in perditione Aegypti, poftea in dere^i deîetio candi liftioneCananæorum» Hæc exemplahabent Prophetæ ob oculos amp;nbsp;lugent quot;««o’«/«» ac clamitant, ne funditus deleatur Ecclefia, ne ipfi unà pereant»

Hinc funt hæ uoces Capituli lO.Corripe me Domine,ueruntamen in iud dicio, non in furore tuo, ne forte ad nihilum redigas me, eftunde indignati^i onem tuam fuper Gentes amp;c»

Exhisexemplis milita dilcimuSjUidelicet, debere nos affici cörnrnuni ludu pro peccatis populi,8d fimul agnolcere immunditiem.Nunc quoçp graft hodiegrAlJan^ fanturpeccataatrociftîma idolatriægt; blalphcmiæ, prophanæ opiniones,

turpitudo omnis generis.Hcc non alpiciamus fine dolore,fine metu horrendæ iræ DeijCogitemus impendere pcenas,ÔC deprecemur, ne fundïcus omnes pe« reamus ♦

EcdeRdm C4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eciam dodtrina confideranda l'n jpla precatsone, Oportet Eccleiïam

fligdri, * cafl:igari,ncut hicdidt, Corripe me amp;c. Idem dici't Cap. 31. Caftigafti me Doi* mine, èc eruditus fum quafî iuuenculus indomitus. Et hæ cafligationes non funt ïeues , lèd uidentur lîgnificare prorfus nosabieclosÔC damnatoseflèà Deo,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In hactentationeconfolatur Eccleiïam, amp;fdocetimponicaftigationeSjU£

rcuocemuradpCGnirentiam,Ecnon elTe uoluntatem Dei, ut pereamus. Ideo «otewKr dd orât le corripi in iudicio, non in furore,ne penitus pereat. Item Cap. 31. Coiw yœmtentidw, turbata funt uifcera mea fuper eum, niiferans miferabor. Item Cap. 2 Cogi^ to fuper uos cogitationes pacis ôd non afflicT:ionis,ut dem uobis finem, expedatis, èc inuocabitis me,amp;: ibitis èc orabitis me, Et ego exaudiam uos, Quæretis me amp;nbsp;inucnietis; Cùm quæfîeritis me in toto corde ueftro, inucniar à uobis,ait Dominus,

„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coniîderanda eft igitur perfona Prophetæorantis, coniîderandæfunt

od ipiæ precationes, quæ lunt plenæ doctnnæ, de peccato, de ira Dei, depœ* ' nis, de fide accipiente remiflîonem peccatorum, propter immutabilcmpro^ raiflionem de uenturo Saluatore,

tccuïUm ten nbsp;nbsp;nbsp;P^t'^ôna Propbetæ funt amp;nbsp;peculiares tentadones coniîderandæ,Quôd fflo

titiones. Ira euentus prædidi præbet occaiîonem Hypocritis calumniandi prædidio* Luentui. nés Icremiæ. Suaièrat leremias leconiæ amp;nbsp;magnæ multitudini, ut difeederent ultrô in exilium. Poftea cùm ferê per decem annos urbs ftaret, mediocrem pacem haberet,iperabant multi nullum periculum reliquum efte.Hi qui man^ ferantjgratûlabantur fibi de fua conftantia.Etderidebantcos,quiconfiliu^^^^ miæ obtemperauerant. Aceufabant leremiam, quôd decepiflèt populuiu j Çt prodibant aliqui, tanquam Prophetæ,contra leremiam, ut Hananias Capitt H4n4W4f. nbsp;24. amp;nbsp;alfi Cap. 29.Et Reges amp;nbsp;Principes aftentiuntur adulatoribusben^poh

In hac mora non fine magno certamine retinet fîdem commendatæp-''“^ phetiæ, ut Cap. 20. Et dixi. Non recordabor eius, neqp loquar ultra in no^i’* ne eius. Hic penê fuccumbitdolori, ut uideatur defedurus, Sed rurfus engw tur mox, inquiens. Dominus autem mecum eft, tanquam bellator fortisJdeo qui perfequuntur me,cadent, amp;nbsp;infirmi erunt.

Deinde rurlùs in eo ingens impatientia oritur, ut quafi defperarc amp;nbsp;mere aduerfus uoluntatem Dei uideatur,

Hæc funt fingularia Sandorum certamina, in quibus ipfi cernunt pcc^ cati magnitudinem in natura humana. Et conueniunt hæc cum Paulo, Rom# 7. Et alibi cùm ait, Sibi datos elfe cruciatus feu aculeos in carne, id eft,iug^”^ tes pauores amp;nbsp;trepidationes. Sed in his Spiritus inenarrabili gemitu petit au* xilium ÔC eludatur.

^Vmeucntusrefponderitdeyo.annis.Iüem^cùm cæteræ prædi'élionesde '^altjs regnis euenerint,habemus teftimonium firmum, quôd doctrina huius populbtradita per Prophetas, fie iierbum Dci» Nulla alia gens habet tales prædifliones de certo numero annorum, ut hic de 7 o. annis dicitur,

Nec erat exigua res populi reduâio amp;nbsp;torius politiæ reftitutio, Nec ub lum fimile exemplum extat in toto mundoj amp;nbsp;omnibus ætatibus. Nulla poli^ tia penitus deleta fic reftituta eft.præfertim poft tàm longum tempus» Ideo to«» ta hæc Hiftoria eft plena ingentium miraculorum amp;nbsp;operum Dei.Et ipfa proi* pheuamiraculumeft , quôd teftatur hanc doctrinam à Deo traditam efie», Compleditur autem Propheta amp;nbsp;totam Euangelij do(firinam,ut Cap» 31,

Wldetur autem Prophetia de tanta calamitate populi etiam fignificare uafta# Vdftdtio Ee-’ tionesEcclefiæultimistemporibuSjSicutTurciuaftarunt Ecclefiasin As» fiaamp;Græcia» Vt autem tunc uaftataludæa^manferunt tarnen reliquiæ, Sic * feiamus nunc manfuras efle reliquias^Sed accèdent ingentes uaftationes,

Ideo ficutleremias fuis precibus mitigauit mala , Ita amp;nbsp;nos excitemus nos ad poenitentiam inuocationem Dei, Sc nobis iam in præfenti periculo concionari leremiam ftatuamus, Sicut uerê concionatur nobis præfertim hac ultima ætate»

PXempla memorabilia 8d hæc funt, Quôd Propheta feruatur mirabiliter in prophet^cofu *^tantaperfecutione, poftea liberatur per Regem Babylonicumjls ctiam do^f®’’“'’“quot;*. uateialiquatn partem populi, amp;nbsp;hi ab ipfo feruantur, poftea eum interficiunt»

Hic eft finis laborum ingentium, quos fuftinuit per annos quadragin«* tainhacadmirandauocationeJnquaDeusnouo 80 inufitato mo# do populum feruauit uoce minifterio leremiæ»

ï'um,locorum Sc gentium Ecclefiam, 8d alteram promiffîonem fin* ne»wgrdtilt;ecr gularem de politia Nlofaica certi populi Ifraëfquæ etfi ôô ipfa eft in#

gens beneficium Dei, tarnen immenfum diferimen eft inter æternarum rerû prxfentis politiæ promiflionem»

fuit autem conftituta politia, ut certus populus 8ë certus locus eftet,qui C4up,cur po» euetuelut certa fcholæ fedes, ubi illuftribus teftimonijs nbsp;nbsp;miraculis ederen#

tur promifliones, amp;nbsp;fubinde repeterentur 8c confirmarentur, nbsp;nbsp;ubi uelut in

icholaexcitaretDeus Doôtores fonantes doârinam decoelo traditam, Ôë ubi libri eius dodrinæ per certos teftes euftodirentur, 8lt; ad pofteros transmitte#

rentur^ Denicß ut certum effet, quo in loco,inter quos homines,amp;: pene in quo ueftigio Deus Meffi'am nafci,confpici, doceri amp;nbsp;pati uellec» Proprer has tan# tas caufas politiam Ifrael Deus eonftituir, nbsp;nbsp;affiduis miraculis ornauit, utcerlt;=

■ tum effet in eo populo,ueram doctrinam diuinitus traditam,ueri Dei agnitio^ nem,inuocationem,ö.: ueram Ecclefiam effegt;

, Erant membra Ecclefiæ Dei etiam alibi, aliqui qui didicerant ab hoc po pulo promiffioneSjSd fide cum hoc populo coniuncfii erant, hunc ueru De«“ um qui fe patefecerat in hoc populo,inuocabant,ac Ce recipi propter Meflïana uenturum credebant; Sed tarnen ièdes doffrinæ erat in ifto populo*

Etfi igitur difcrimen cft promiffionis gratiæ, Si. promiffionis de politia, cur polit'm tarnen,quia hæc politia erat fchola amp;nbsp;fedes Ecclefiæ certa,plurimum referebat ffdem nou deleri, quôd ea deleta magna diffipatio fiebat Ecclefiæjimpe^ pusdiumitus dicbancur ÔC negligebanturftudia docfirinæ, ita funditus interituraEccJe ferMtißt, fia uidebatur, ficut amp;nbsp;magna ex parte poft exilium fecutus eft interitus Ecck# fiæ* Ideo excidium urbis Hierofoly mæ difti'patio gentis ludaicæ, non fuit tantum corporalis calamitas, ièd fimul etiam duriter adflixit Ecclefiam,eam^ anguftiorem amp;nbsp;fqualidiorem reddidit*

Vin igitur de excidio urbis Hierolblymæ.cogitamus, aut legimus hanc tri ^ftiflimam querelam, caufæ cogitandæ funt tanti ludus Prophetæ, difi cernenda funt excidiaTroiæôC Hierofolymæ* Déplorât Aeneas intenturn fuæ patriæ, 8d nemo fine ingenti dolore poteft ruentem patriam uidere: Sed de lerolblyma tune grauiores caufæ doloris eranc,quia hic locus erat fedes do^ drinæ,amp;formaEcclefiæconfpedioramp; uenerabilior fuit, doneecertafedes manfir, Ôé populus melius doceri amp;nbsp;régi potuic,86 confenfus dodrinæ facilius retinebatur.

Difip^tio Ec. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Miferum eft in talibus excidfjs diftrahi parentes natos,coniuges.Hæc

clefiarum Gr déplorant etiam Ethnici, ièd multô triftiora funt hæc Ecclefiæ, quæ feitdiftra# m^chßorexci- obliuÜci ueræ dodrinæ, ut nunc fæpè fit, cùm Turci abducunt captant a* dijsaliurum liquam multitudinem, urbium, qu£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Harum horribilium miièriarum magnitudo non fubit animos fecuros,

^aEale/iÏ'* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mala nec expert! funt, nec uiderunt, Sed uicinitur#

’ cicæ tyrannidi quotidiana exempla uident* Et umbram uidimus in hoc Ger«i manico bello, fadæ funt multis locis diftîpationes Ecclefiarum nbsp;nbsp;icholarum,

quæ etiamfi nondum magnæ fuerunt, tarnen orandus eft Deus, ut fua immen# fa mifericordia parcat huic infirmæ fenedæ Ecclefiæ, nec finat alias atrociores

Didum uetus eft Pindari,Domeftica angunt animos, aliéna leuiter cih rantur* Sic igitur leremiæ querelæ magis intelligentur, amp;nbsp;magis adfîcient a^ nimos noftros, cùm ad noftras amp;nbsp;recentes calamitates conferentur.

ciuibus Pro^ Qpæ collatio ideo etiam facienda eft, quia fcripfit Jeremias hæc lugubria pheta, hM que= carmina, non fuæ tantum ætatffed Ecclefiæ fecuturæ poft eum omnibus terni» reldsfcripfe^ porißus.NunquamfuitEcclefiafineingentibus ærumnis,ièd tarnen poft^ tunc leremiæ tempore regni forma deleta eft, neep hæc Respub: etiamfi refti* tuta eft, perinde poftea floruit, ut ante exilium floruerat,nelt;p ulla poft Chrifti prædicationem fimilis politia fuit Ecclefiæ toto orbe terrarum* Nec habet nunc Ecclefia promiffionem certæ ièdis, ut tunc habuit*

Paulus amp;nbsp;Iohannes Apoftolus dociierunt Ecclefiam iii Ephelb, nunc nv ^cdeßa in hi'l eftEphefus. Talia exempla funci'nnumerabilia^ac ruinas calium Ecclcha? iphefo» arum fimul hic ßgnificat amp;nbsp;déplorât Ieremias,amp; mifcec querelis confoladoneS* LJÄcc initio cogitanda func in îecflioné huius querelæ leremte , üideliceCj

\uid 8c cur doleac, amp;nbsp;quid uaticinetur futuræ Ecclefiæ, Deinde eriainj quasproponac confolationes, Omnes enim ueras doloris caufas récitât» De* inde 8c Lieras confolationes ignotas Philofophiæjac proprias Ecclefiæ, propos nir»

ledlio utilis non foîirm in publico luÀu, ied edam in priuads dolo^« bhus, quia de publicis priuads miferqs 8c caulàs monftrat j proponit co;^ folationes ignotas Philolophiæ a.c patefadas in Ecclefia*

P St iraqp argumentum huiusquereiæîerémiæ* Narrat êxcidium urbis leroi^ Ar^jimentuiH ^folymæ,amp;:diflîpationem Ecclefiæ Dei,amp;caulas récitât ueriamp; magni do* i«« loris,quôd no iblùm,ut alij, patriæinteritû defleat,fed deploret federn dodri* Jo/o-næ euerti,difiîpari Ecclefiam,diftrahi liberos à parentibüs, populum â dodo* r« lu^ui ribuSjàquibuserudiridebebat, quôd doîeat multos in hac ipfa diflipàtionè ieremitCi defeâuros elfe â Deo, quôd fcandalo excrucietur, quia Ethnici infulcabant ui^

, diSjobrjciebantludæisfalfameosdefiioDeoperfuafionem habere, Poftre* môhuncingentem dolorem auxerunt iplæ caulà?,Ira Dei nos propter noftrâ peccataoppreflîn

Id uerê dicitur. Crefcit igitur dolor, cùm nos iplbs culpa noftra accerfi* uiflè calamitatem agnolcimus, cùm iram Dei Ièntimus,ficuc hic dicirur,Prô pter peccata Prophetarum amp;c. qui efFuderunt iànguinem iuftorum,

Hæc pars de caufis doloris primùmconfiderandaeft,pofteà amp;nbsp;conlbla* tiones quærendæfunt, ac de caufis diligenter hic oblèruecurindignado Pró* . phetæ, Muld crant in hoc ipfo populo, qui ut Ethnici ad cafum, aut ad fatales caufasreferebantinitia,incrementaamp;inclinadones impen’orum,amp; excidia fc4tur. urbium. Horum impietad irafcitur Propheta, quôd nec conftitutam elfe à Deo banc polidam, nec Deo curæ efle, nec earn propter iram Dei euerd ién* tiebant,

Docetigitur præcipuamcaulâm elfe magnarum calamitatum publica* rum,contumaciam in peccatisatrocibus,uidelicet in cultu idolorumjcpicured contemtuDeijparricidijs ländorum,amp;libidinibus,

Etfi autem nulla,quanquam parua domus fine peccatis efi, tarnen diffe* dicrimtn Ms runt peccata, contumacia in atrocibus peccatis : parcit Deus populo, donee terpeccaa. er manet difciplina,ac puniuntur peccata, utaliqua pars populi mores emendet, oed cum non lolum peccat multitudo,led etiam impune peccat,cx conhrman# tur idola, ac ridentur epicureæ opiniones amp;nbsp;libidines, tunc fine ulla dubicacio* ne impendent extremæ calamitates, ut accidie Afiæi Græciæ, èc uicinis gen* tibuSjamp;fimiles pœnæ oppriment alias gentes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Nuncquidemmediocricaftigationecommoriefadi fumus,8^iudiciurri â domo Dei incepit,iàtis trifte, quod fie defcripfitEfaias,Ioquens debellô ci* uili, Vnulquifi^ uorabit carnem brachi] fui, Hac caftigatione fi flédlemür ad emendationem,mitigabuntur mala, Etaliquorum paucorum emendadotiem fore Ipero, Et Deum oro, ut propter Ecclefiam amp;nbsp;iuuentutem midget pcenas#

Sed Cl nimis magna multitudo cric contcmnentium Deum, amp;nbsp;potentes ftabï^ lient magna peccata, odium ucræ docftrinæ èc alia, metuo lècuturas efle hors* rendas ualîationes,

Hæc de caufis calamitatum in horum lusubrium carminum leâione co^ dolori op{gt;o=, gitanda lunt, Poitca ÖC opponendæ lunt coniolationes, Lum autem ornais Bfnrflt;e. confolatio intueatur obiectum bonum^ tria hic bona recenièntur, quorum colt;î fideratiotriplicem confolationê parit, primùm in confpeélu erat hoc bonum, quôd uidebat leremias non totam gentem deleri, Sed feruari florem Ecclefiæ, Regem, fummum Sacerdotem Danielem^ amp;nbsp;muîta millia ciuium.

ORima igitur coniblatio eft ex iplb fado lumta,Cùm Deus ièruarit florem populi, non doleas, quafi funditus perierit Ecclefia, propterea dicit, Mifelt;« ricordiæDomini,quôdnonconfumti iùmus,Ingens Dei benetîcmed.ciuôâ non funditus deleti fumus, Vt, cùm Adam ac Heua meruiflent æternumexi« tium, tarnen immenià miièricordia Dei reftituti funt, ita, cùm noftra peccata meruiftènt triftiores pcenas, tarnen Deus, ne genus humanum fruftra condù turn fit, reliquias Ecclefiæ fibi inter nos ièruauit, imô maiore gloria nos in exi* lioornauit, quàmquantam 'domi habuimus» Miracula ingentia édita funt, cùm feruati funt uiri Ifraelicæ in igni, cùm Rex conuerfus eft, cùm Daniel ua^ ticinatus eft de imperrjs, ôd ieruatus inter leones, amp;nbsp;alia multa»

CEcundum bonum, quod intuctur leremias,eft promiftîo fèruandæSdIibe* ‘^randæ Ecclefiæ, feit leremias promiflîones Deinon fore irritas,fedeertô manfuras elfe populi reliquias amp;nbsp;redituras, etiamfi nunc diflîpantur, quia fei* ebat oportere Meftîam, ftante adhuc politia Moiàica, nafci, concionari, pad amp;refurgere, Facilius autem toleramusaduerià, cùm ftimus nos autnoftvos eludaturOs elfe. hanc confolationcm in alrjs concionibus fæpè repetitamp;in* culcat. Et hic breuiter inquit. Pars mea Dominus,propterea expedabo eunn Sicut nos iam in magna confufione imperiorum ôd dogm.atum, oportetintu^ cri hanc confolationem, uidelicet,quôd promiftîones nobis traditæfuntduæ adfîrmant Ecclefiam manfuram elfe, ut Filius Dei inquit, Maneo uobiieum ufq? ad confummationem ièculi. Item Efaiæ Hocfeedus meum cum eis,dP cit Dominus, Spiritus meus, qui eft in te, amp;: uerba mea, quæ pofui in ore tiio, non recedent de ore tuo, amp;nbsp;de ore feminis tui, dicit Dominus, deinceps amp;uf que in ièmpiternum. Et notiftîma tune populo eratpromiffio, Non auferctur Sceptrum àluda,donec ueneritSiloh,

Etfi autem imprj ludæi offendebantur, euerlà urbe,abdudo Rege,diflt^ pata gente, ac difputabant hanc promiflîonem inanem elfe,tarnen leremias amp;nbsp;^fît pro quot;nbsp;Pn notant cam ratam amp;nbsp;firmam efle , Sciebant^ promiftîones bonorum wißio D«. corporalium intcliigendas eflTe cum exceptione caftigationis amp;nbsp;crucis,ut Pfab musdicit,Vifitaboeosinuirga,M.ilcricordiamautem meam non amouebo ab eis. Relpondit euentus promiftîoni mirabiliter, non ut humana imaginai tio ratiocinatur, Seruatur enim hic populus in ipib exilio, amp;nbsp;ibi magna gloria

ornatur, ÔC poftea reducicur ad urbis templi reftaurationem, Nec minus miraculum eft inftauratio ilia collapfe politiæ, quàm fuit edudio populi ex /Aegypto*M.onetèphocipfumexemplum, quomodo intelligendæfintpro^ mifhones corporalium bonorum,amp; cùm non ifto modo præfl:entur,quem hu^ mana imaginatio proipicit,fîde expec'landas efle,uc fides exerceatur,amp; crefc^c

'IN TH^ENOS I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;415

in utrwß genere, in expeiftacione æternæ fàlutis 5c expei^ationc corporalium. Quomodü int Heoi'nquit, Bonum eft expedarc cum fîlenrio falutare Domini, Seruat Deus telligendafint ÔC libérât Eccleftam, fed non iftismodis.quos Humana imapinano orofpicic, ut nunc cogicamus,hos principes in hoe pcriculo fore detenlores exc. laies imaginationcsfæpèfefellerunthraëlirasjfepê fallunt SC alios omnibus æraci^î bus,

n^ErnaconfoIanofumtaeftabhocbonOjquodcalamicasnonfit ftgnumabi« quot;*■ ieftionis populf Sed eft exercitium fidei pijs. Ideo inquit, Bonum eft uiro latio, portare iugum abadolcftentia, Humana indicia, cum intuencur Hicrofolys niæexcidium,non aliter fentiunt quàm de Troiæ excidio, exiftimant uno ôë modern modo imperia ruere, uel cafti, uel cauiïs fataîibus, uel quia Deus ea e«« ucrtatjUt exempla iufticiæ fuæ oftendat. Et fatetur lercmias liane calarnitatem fflepoenam^Sed tarnen negat ftgnificare abiedionem,

Hicpromifiionibus corporalibus addit promifîidnemgratiæ^quæ inter Prom'ßionib, pres eft pcenarum, Punimur non ut pereamus, fed ut reuocemur ad pceniten^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rT

nam,Sicuthanciplamcon(blationem Deus in concione Ezechielis propofn^ it populo his uerbis, Vf uo ego, nolo mortem peccatoris,fèd utconuertacurSc uiuat. Amiftimus patriam,domos,8ë omnia ornamenta uitæ corporalis : Sed non propterea putes amitti promiflîonem gratiæ, Hæc promiftîo ftmpliciter immota eft, ac docet commonefîeri nos hac caftigatione , ut ad milericordiæ agnitionem amp;inuocationem,ôë ueros cultus rcdeamus«Hoc cùm facimus,mi^ tigantur amp;nbsp;pcenæ corporales, ut Efàiæ dicitur, Si peccata ueftra fuerint ut coccinum, erunt candida ut nix,

Ita promiftîo gratiæ interpres eft pcenarum, Së docet calarnitatem non tantum elfe pcenas exitialeSjièd commonefaeftionem, Et hæc neceflària dodri na fæpè in concionibus leremijc repetita eft.

Has ueras confolationes nos quoçp in priuato 8^ publico dolore intuea«; i^dnwtntio c' mur, Ipfc euentus oftendit feruari aliquas Ecclefiæ reliquias, pro quo benefit cioagamus Deo gratias,Deinde promiftÏones de feruanda Ecclefta nobis pro ponamus,amp; fidem in nobis confïrmemus,ac petamus , ut feruetur ód fanctnr Ecclefia,amp;:hacfpeftudia dodrinæcolamus , amp;nbsp;nondeferamusgubernatioi!

Terftö uulnera etiam noftra agnoicamus,8ë puniri peccata fciamus,noslt;i que ad pcenitentiam exuicitemus, Ideocp Eccleftam cruci fubiedam eft’e iciai« mus,ne in ocio amp;nbsp;in luxu crefcant prauæ cupiditates, utpleruncp fieri folet,

ÇCripfitleremias hoe lugubre carmen , non fuæ tantum ætati, fed feit eins ‘'^temporis calarnitatem, imaginem multarum ingentium ruinarum efle,quæ;

fccuturæ erant,in his uult nos codem modo amp;nbsp;dolorum caufas, amp;nbsp;confolationes confiderare.

DOMINO, DOMINO MAVRICIO, DVCI SAXO/ , Land^rauio 'Thurin^icej ‘iy Marchioni 'Mifninej ^O’ mino fuo clementißtmoj Thili^pus Melamhon^

^^^EC CWM IN ERKMA SCRIBEREM, TEMPES ME PE cjonÿs admonutt,.y^tunt enim Halçyonas in marinis ficopulis nidifici^^* I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÄI tes,hoc afierrimo anni tempore incubare ouis, lt;7pullos excludere, E»

I amq.ob caufam diebus quatuordectm id mare, quod hofiitium I incubanti Halcyoni,adeoplacidum eße,ut tuto nauigaripoßit, necfi*^ SJ uitia uentorum quaßari^nec undts obrui auis hoß)ittenidum,l^to^ tranquillitatem is quafiinducias certoru dierum circa brumam uocari Halcyonios diet. J^t autem Deus multos in natura rerum imagines Ecclejite nobis propofiuityitd nU* hi legenti totam earum auium deficriptionem, fiepè quot;ioenit in mentem Ecclefite ntdifican* tis tanquam tn mari, in magnis (s' turbulentis imperqs,in quibus aliquantifier Deus domicdium, tanquamnidum,istranquillitatem mefiocrempÿsfiudijs conceditßtp'^’* pagari Euangelium poßit.

Talia fuerunt Hakjoniagenti Tudaic^, cùm Chrifius is .^poßoli docuerunt.Kti^ ft enim aliquantijjer pax fuißet, nonßargt Inox Euangely, non erudiri adolefcenM^o coalel'cere cœtus al'quipotuijfent, Ha:c enim fieri nonpojfunt, cùm terrore armorutn ty barbarie ac furore militum dißipantur honeßi cœtus, cùm ^irbes euertuntur, cùm nuHà funt receptus difcentiumyùm à complexuparentum auulfa adolefientia iugulatur.dd^tc cùmfiunt,iram Deiaduerfus humanigenerispeccataagnofcamus ac deploremus.

lt;Sed tarnen immenfd Dei bonitos interdum aliquot concedit inducioi) propttt^^* fvtttficantem Halcyonem dat DtM. ant. Qjpod igitur Deus aliquantißer tranquilHtatem,tanquam Halcj/onia his ngiondus dedit^dum Euangelium illucefceret, agamus eigratioój lt;isf loeris ac pijs l^otis Ijetanius tranquillitatem inpojierumfl)t iuuentuspieeducan ac docers queat^ ((s' quot;ï^thoneßi gubernatores difcipltnain regere ((S’ tueripoßint.

Etfi auteni femper Eccleßam magnte dißicuhates exercueruntjtameni(s^^^ flenditjisDeuspriedixitj'Vltimani mundifeneÊtani futuram multo ^erumnofwretnJu* per ioribus titatibus. T\Lec l)ero frußra pr^ediEiones editie funt^ 'ïsult ea^ legi Deus^et prceparent animos ad tnultiplicia certaminay difcant qure ftt Ijera Dei Eccleßa) inqua videlicet fonat 'ïjox Euangehj filij Dei, ßiant hanc dimicaturam eßecunt boßibus CEi* ßi,qui nobis ßa morte iram aterniEatris placauit,(s rejufcitatus regnat, l^t Eccleßam ßagt;ndonetljitaceterna,fciantfinemharumterumnarumfore,cum Eccleßa ex morte refußitata ornabitur eetemagloria,

T~^ E bis rebus cùmprolixe nos Deus in fcripto Danielis priemonuerit, temporum etî* amferiem (s met as aliquo modo conßituerit,certe bonis menti bu s btecleEio 'otilis ydngeli infine huiusficriptihortatur, yltimam tetatem ad banc le* Eionem^

^ionem,cùgt;n ah^ Stabis T)(iniel tn forte tua in fineyid eït, funder is tuo munere ) docebis lt;iS'Confirmtibis ^ios. Et Chrifus tton modo adle^ionem eius nos de duett ^ßd et tarn iu^ bet Mentos conßderare de quantis rebus nos doceat iDanielis narratio, cum aitj Qm leßt,attendat, Tanta aut or it ate moueamur, ''Pt hoc fcriptum libenter Jiudiofè le^a^ mus.^ccedit huc^quod reuera Epitome eîi hiftorice mundi inde uf^^ à prima Monarchia, (S'exempla bonorum (sr malorum Trincipum tllußrtaproponitf

Sed de iJtilitattbuspoßeaplura dicamE^o quidem 'iDt Scholaßieos ad hanc lecli-onem inuitaremj breues annotationes addidt. Tdm fœcunda funt diEia Trophetarum^ l^t exhciuririnonpoßmt. QMnquam i^itur magnitudiniargumentorum hi ieiuni (sr muti-U commentartj non fatisfaciuntj Tarnen prodeß iuuentutem commoneßeri de prlt;.ecipuis niaterijSj(s‘ quaßdißto monßrart eos locosjquosßudioßpoßeafua meditationeproptus eontuert (sr euoluere debent. Sunt autem in T)antele multa hißoricaj quae certè requit’ nnt Interpretern. Et in hu arbitror npßram lucubratiunculamprofuturam luuenibus.

Sed quidquid eîi operaCj totumpermitto iudictopiorum (sr doElorum, quos etiarn heio candorem in iudicando adhibere. Et '})t aliasj ita tune teßatum uolo de do^matibus eonfenfum Eccleßarum noßrarum ampleElt, quem quidem certißimum eît 'ïgt;erè eßß lt;^°ßnfumperpetuum Eccleß^e Catholics Dei^ Ideo (s* iudicio noßrarum Eccleßarum onnia mea feripta fubqcio^

autem ^ißtatumßt Trinetpibus dedicareßripta^ (sr hie mos multam habeat pro=gt; ^‘^'nd(u(s'p^rauescaufasjhanclucubrationem tibi^ Illußrißime Trinceps^ dedicare quot;^oluij '}jt ciim '})oluntatem tuam erga Eccleßam Chrißi (s* honeßaßudia laudari audi== ^teißim hanc tuam quot;^lirtutem Scholaflic 'tspricdtcemj eos^ adhortor, l^t fe ad amant '^^enerandos bonos (s' falutaresTrincipes affefaciantj (sraßiduis precibus (Deo ^^^^endentpolitiits (srßdeles Gubernatores. Ma^na eH humani generis infirmita^y wagius furor Diaboli, qui ar dens odio Deij ßcut primos T ar entes impulit ut ruer ent ^pbasarumnaSf Itaperpetuo nocere Eccleßi^eßudetacpreecipuefummo Ititce faßivio ^fidiatur. Thee 'ïtlla tanta eîl fapientia) qu^ quantumßt in omntgubernatione pertculi, ßtis intelligat,

^^^areTrincipes coniunlii Eccleßre Dei J omnium piorum l)otis adiuuandi ßmtj teternuSf Qj!'I dat sal^tem REciBrs^'yjt Tfalmus inquit j confiliaeo^ ^ßnregat, ac mentesat^^ imßtusadfuam (srpublicamfalutemfleliat. Hac de re Le^ ^o^e^inhocgenere dedicationum admonendifunt. Ipßosetiam Trinetpes leliio illußrt“ ß e^mßorum hortetur ad moderationemj (sr ad timorem Dei) quoi quidem eopropo» jwt DeuS)quot;}!! poßeritatem ad '})irtutisßudtum 'Vecaret^

Deumtiternum Tatrem Liberatoris noßri lefu Chrißi toto pellore oro, '})t te ßeruet incolumem) (^ ita regatj'Vt tuagubernatioßitfaußa(srfe=

lix, tibi (sr Tatri^ej ac Ecclefi^e Chrißi) qu^e elt altera (s' l^e^ riorTatriaXalendùIanuarq ) ./Inno i 5 2^

Vlcas res ma2nas,utilesj dionas cogitationc bonariim mentiuni complexus eft Daniel,quas euoluere ód explicare omnes ingenr)no ftri anguftia certè non poteft, Mukum fè profecifie ftudiofus Le^ (ftorfciat, fiprædpuacapitamediocritcranimaducrrcnc , amp;ad pia exercitia transferre didicerit, ac uiderit quæ pars erudiat mentes de uera inuocatione,quæ pars confirmer fidemjquæ réfuter ludæos, quæ concionetur de pcenitentia, ÔC de certis uirturibus. Nam ad hos locos referre narrationes urilifTimum eff.

Recenfèbo igitur quafi titulos rcrum præcipuarum quæ bic contineiv tur,qui oftendent,quæ fit utilitas huius ledionis,

Primùm cogitabis de uniuerfo opere.T effimonium eft rota hiilorUDn^ nielis feruatæ Ecclefiæ Sc ornatæ ingenti gloria, tùm cùm uideretur pene ex* tinda. Monet igitur amp;nbsp;cafiigari Ecclefiam, SC in cruce rurfus earn inftauran» Teffatur item Ecclefiam non humanis confilqs, uiribus, ordinationibus, frd fîngulari Dei opéré inde ufi^ ab initio defenfàm ôd propagatam efle»

Moner item de promiflîonibus, Deum præftare promifla, etiamfinon CO modo præftat,quem nos cogitaueramus, Vt tribui luda fada eft proniiffio. Non auferetur fceptrum,nec dodor àluda, donee uenerit Saluator. Hacf«« promiftîone Reges luda tories rebellabant,amp; leremiæprædidionem de euer* fioneRegniaudaciftîmèdamnabant , tanquam pugnantem cum manifefia promiftîone Dei. Sed leremias noratutrumqp,fore ut caftigaretur populuSjamp;^ tarnen familia regia non extingueretur, nec de effent Prophetæ. Atqiiwacd* dit præter hominum opinionem. Regiafamilia etiam in exilio, honore affei» da eft,Et excitauit Deus Propheras,amp;: fuam Ecclefiam ingenti gloria ornaui^ Imô adiunxit ad focietate m Ecclefiæ gentes, Fada eft conuerfio Gentium ad Deum infignis.

Secundo obfèruabis teftimonia de Meffia. Vt cæteri Prophetæ puè ad hoc excitati funt, ut per eos ibnaret promifTio Meflîæ: Ita ÔC Danidem hoc munere fungi oportuit , qui quidem multa docet, uaticinatur de tempore quo nafei Meftiam durante politia ludaica oportuit. Difertè uaticinaturde paflîone Chrifti, ait fore, ut occidatur.

Tertio confiderabis feriem Monarchiarum, quæ ideo tradita eft, ut in* dicaretur tempus, quo Chriftum nafei Deus uoluit, fignificaretur tempus refurredionis mortuorum ac iudief).

Quarto obferuandi funt loci dodrinæ de pœnitentia, de fide, deiuftifî* catione.

Quinto, exempla bonorum amp;nbsp;malorum Regum excerpendafunt. Sexto teftimonia de Refurredione mortuorum confiderentur.

Septimo præmonitio traditur de regnis imprjs, quæ circa finem mundi EuangeliSDeidelereconabuntur.Etluduofa difperfio Ecclefiæ defcribitur, ut nunc fub Turcis amp;nbsp;alijs Regibus,qui magna crudclitate Idola defenduntji fperfifuntprjjdodrinam Euangelfj puram ampledentes. In tanta gentium confufione multæ funt humanæ rationis difputationes, An fit dilcrimen gen* tium feu hominum futurum poft hanc uitam C An Deus fit præmia amp;nbsp;poenas diftribu*

diftributurushominibusç'Anfîccertus hominum ccctus,quem Deus amer cæten's hominibus Epicurus negacfupcrftices efie animas hominvr, Alij Philofophi cogitant animas efle flammas æthereas,fi quid funt alienum 5 materia Ekrnentovnm,cuolantcs in fublime neicio quô»

Aduerfushas prophanas imaginationes difcamus ex Euatigelio, uerè lium Dei rciufcitaturum ciTe mortuos, ut pios omet æternis præmrjs, amp;nbsp;im:« pios pœnis adficiat. Et teftimonium huius dodîrinæ editum eft illuftre j Refus» feitatio mortuorum^ id ßgnum peculiare Sgt;C proprium eft eius cœtus, qui pro^ fitctur doclrinam traditam per Prophetas^Chriftum amp;nbsp;Apoftolos, Nee quis«? ^uam alius mortuos in uitam reuocauitjiif eius doclrinæprofeflbres.Certùm ^ftigitiir hanc doctrinam cife diuinam,quæ quidem fola prima eft omnium in mundo» Et hæc pronunciat Ecclefiam ieu populum Dei efte cos qui hanc dolt;« fttinam amplcftuntur, cæteros non efle»Docet item Ecclefiam non eife maxi^ mam hominum multitudinemdmô fæpè cxiguum amp;nbsp;miferum coctum efte ops» preflum feruitute Sc alijs multis calamitatibus, fepc penes impios Sgt;i hoftes Deiefteimperia amp;nbsp;opes»

Cum autem hæcipecies ofFendat humanam rationcm, quæ ignara iræ Dei aduerfus peccatum hærcns in natura hominum, fomniat illos potius Deo caros efte, quibus dat opes amp;nbsp;imperia, Ideo ualde opus eft nobis hac præmo^ mtione,quæ docetquomodo deEccIefîa Dei iênticndum fitjubi ht quærenda, mdelicet tantum in co ccetu,qui compledlitur doftrinam traditam per Pros» phctas,Chriftum SiC Apoftolos» Non imperia,non opes, non multitudo, non temporiim diuturnitas moucat,ut populû efte Dei exiftimes, eos qui aut uni^ uerfam doctrinam Propheticam ÔC Apoftolicam abijeiunt, aut palam amp;nbsp;per;» dnaciter Idola defendunt.

J—J Aec Capita breuiter recenfui,ut ftudiofus Ledtor in ucftibulo ftatim uidc:* dCres maonas amp;nbsp;utiles in hac hiftoria tradi. Accedunt obiter amp;nbsp;alij multi ioci doftrinæ Chriftianæ* Eftep prudentiaadhibenda in diftribuendis rebus 8»^' ufurpandis,uidendum quæ pars cotineat leges,quæ concionccur de promift fionibus Sd de Euangelio, Nam ad hæc prima Capita utile eft materias omnes referri, Vidend urn quæ pars illuftret dogmata. Vc,quid poteft illuftriusupyj tvafVistfop (Jici contra ludæos, quàm quod Daniel difertè adfirmat Chriftum na fei oportere durante politia Moiaica, Ergo illud horrendum excidium urbis leroiolymæ nbsp;nbsp;Sc ruinæ totius ludææ, iam annis 14 7 o, teftimonium dicunt,

Chriftum natum efte, amp;nbsp;réfutant ludæorumamentiam SiC execrandam pertH darn» Videndum etiam quæ ad uftim in inuocatione transferre poffimus.Da* hiel ftc precatur, Agnofeit peccata, Sgt;C petit à Deo liberationem fiducia mife^ ticordiæ,Si.nominatimaddit,PROPTER DOMINVM,uidclicet, propter promiflum Mefti'am.

Hæc eft uera precationis forma in Ecclefia Dei, accedere ad Deum fidua» cia miièricordiæpromiifæ propter Filium mediatorem ac deprecatorem» Ara canares eft, Sc ignota mundo hæc inuocatio, Sed ptjs qui uerè Deum timent, in quotidianis exercitrjs diicenda eft, ac prodeft in conipeftu habere hancfora mam in Daniele propofitam,utfuo loco copiofius dicetur. Habent uftim in horumtemporum periculis amp;nbsp;præmonitiones, quæ oftendunt quæ ftt Ecclea lia,8L iubent uitare fbcietatem eorum,qui nomen Chrifti dclere conantur, auc Idola contra Euangelium defendunt»

4-20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMM EK: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MEL^KTH:

Quod Deus mirabih'ter præftat promiffîoncs, 8^ CerusLt fiiam Ecclefiam, etiam cüm punitimpios,

De modcratione uiétoriæ» Item, quôd Regum officium fît curare, ut iugt; uentus inftituatur»

Danielis^amp;^trium AdoIefccntumfîdes8^perfèuerantia,Quôd nonde«« fccerunt à Lege diuina inter Ethnicos, nec uel exemplis uel uoluptatibus,uel admirationepotentiæimpiorum deprauati funt»

Præmia corporalia amp;nbsp;fpirituaïia pro ilia fide, perfêuerantia, amp;nbsp;tempes rantia« Data eft melior ualetudo, gratia apud Regem 8C Principes, doflrina 8c prophetia. Hæc dona eis contigerunt, quia Deus teftari uolebat Ce feruare fuam Ecclefiam, amp;nbsp;promiffiones non efle irritas* Docet item hoc exemplum Deo placere hæc fidei amp;nbsp;confefîîonis officia, amp;nbsp;mereri ingentia præmia,

Obferuandum eft ad quem fi'nem debeat efle deftinata temperantia.Da^ niel abftinet à regqs cibis, non propter humanas traditiones, fed propter lege Dei, Quia multi regij ci bi interdidi erant ludæis, ut Iepores,fanguis,amp; mulw pifeium genera*

Vini ufus non erat prohibitus , amp;nbsp;Daniel infra legitur bibiffe uinum* Non ergo turn fuperftitione à uino abftinuit, fed propter adolefcentiam, cauenda fodalitia, S^c*

K D primum amp;nbsp;fecundum locum pene omnes leremiæ condones pertinent, ■^qui uaticinatur de pcena,8(S caufas exponit, V t cap. 22* Quare fic fccit 00«= minus huic ciuitati. Quia reliquerunt padum Dei fui, amp;nbsp;adorauerunt Deos alienos*

lowlîiw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item de loiakim, cuius hie fit mentio, inquit, Sepultura afini fepelietur,

Difeamus igitur timere iudicium amp;nbsp;iram Dei, 8c fugiamus impios cub tus Sc alia flagitia, Quia fi illi populo Deus non pepercit,cui ampliffimas pro^ miffiones dederat, multö minus cæteris pareet*

Ecdel^metigt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fècundo loco ctiam extant multæ condones apud leremiam, Quôdpro^

amcùf^unit nfifliones non fint irritæ, amp;nbsp;tarnen impf) puniantur, Scinterea promiffio* impioi. ncs mirabiliter feruentur,alf)s modis quam humana fapientia cogitat.

torquehantjUt negarent pcenas illas uenturas eiïe. lere 7, Nolite confîderein uerbamendacqjdicenteSjTempIum Domini, Templum Domini'ÔCc»

Cap. 28»Cùm Hananiasuaticinaretur poft biennium redituros eiTe lu^ dæos ex Babylone, rupiftet catenam quam geftabat Icremias, increpat eum leremias, èc addic, Hananiam eo anno moriturum eftè, quia aduerfus Domi^ num locutus fit,Ac reipondic euentus uaticinio leremiæ.

Ex bac hiftoria apparet maximam fuifle autoritärem Pfeudopropheta^ Rutoritdt ïgt;fe^ rum,quia iadabant promiftîones, fed male detortas, Econtrà leremias prædi# cebat pcenas, amp;nbsp;tarnen confolabatur pios, ut in fequentibus Capitibus 29, di.

Cap, 30, inquic, Caftigabo te in iudicio, ne tibi uidearis innocens. Vub nera tua lanabo,amp;c. ubi docet,quare Deus in illis communibus pcenis corpo;« ralibus,Sandos unà rapiar, C^iia bos quoqp uult agnofcere , quod babeanc ” peccata,amp;detrabiteis fiduciam propriæiufticiæ. Ita Propbeta docet de pœ=s nitentia, 8i pottea promittit liberationem.

Cap, 51. Caftigafti me Domine, di eruditus fum, fient iuuenculus indo* mitus,8lt;:c. Hie quoep docet affligi Sandos, ut crefcac poenitentia, Dupb'eiter ergo confolatur eos, Docet ad quid proftnt adflidiones, di pollicetur libera* tionem.

Hie igitur ualde prodeft obferuare certame de promiftionibus.Sic om* nesin adflidionibus decurrunt ad promiftîones. Et cùm non contingunteitô, promißionih illo modo ficut imaginatur ratio humana, languefcunt animi, di deficiunt à

Deo,ficut Saul deficiebat. Et bic multi Judæi defecerunt , arbitrantes hune populum à Deo defertum efiTe.

Sed pq agnofcant primum,quare adftidiones nobis imponatur,amp;r quôd Deus in iflis requirat obedientiam. Deinde etiam fide erigamus nos, fuftente* mus nos promiirionibus,amp; petamus di expedemus auxilium, Sicutlere. 29, dicitur,Orabitis me, diego exaudiam uos die. Et Ezech. 3 3» Viuo ego, Nolo mortem peccatoris. Et bic prudenda opus eft, fciamus Deum gubernaturum efle euentus, fupra noftra confilia, Ideo etiamfi differtur liberatio, non deficia* mus,

Hoe docet Paulus enin inquit ad Ephef, Ei qui potens eft facere fupra GM/t popuU quam petimusautintelligimus, fit gloria Scc.ltahicpopulus maiorem olori* am in exib'o habuit,quàm domi. Habuit Prophetas multos, Danielem, Eze* chieIem,Zachariam, Haggeum. Deus miraculis ingentibus teftatus eft,hunc populum babere uerbum Dei,ueros cultus, di promiftionem ialutis. Qiiale fuitmiraculumliberatorum excamino.Item fummi Reges conuerfi funt ad uerum cuiturn Dei, Conftruatur di regia ftirps, di regabter tradatur. Non igitur erat irrita promÜTio, non auferetur iceptrum,8Cc, Sed Deus alqs modis præftitit promiftîones, quàm Pfeudoprophetæ cogitauerunt,

Difeamus igitur di nos in afflidione retinere fidem,inuocarc di expeda* rz auxilium,etiamfî euentus non contingunt iuxta noftras imaginationes, nec languefcamus, fèd expedemus eos,ficut Dei confilio gubernantur. Ideo feri^ ptum eft,ln oratione inftantes.Oratio humiliati non diftedet à Deo,

Vidam bic litigant de annotatione temporum, quando Daniel in captigt;gt; '^uitatem abdudus fit, Sed facilis eft explicado, Textus ipfe narrat abdu* quot;^ciptiidMt^

óum efleannoternoloiakim, uideliceclêptennioante inigradonem fponta^ neam leconiæ. Nam loiakim regnauit ante leconiam. Venerat autem Nabog# donofor lerofolymam etiam régnante Ioiakim,exa(flo tertio anno regni loia* kirn, ac prædam abftulit, captiuos aliquos abduxit, Regi uerö loiakim non eripuit regnum, fed focium eife iuflit, qui cum poft annos fex rebenaifetrede«* untibus ChaldæiSj in patria interfectus eft, ÖC cadauer inter uulgi cadaueraab iectum^ut leremias ei prædixit, Capgt; 22» de fepultura Äfini.

Deuidiffirt Sæpèrebelïabant reges ludæorump'deo fæpè redibant Chaldæi. Illud pûfWÀW. autem eft conftderandum^Quod Deus diu diftulitextremam peenam, uteos ad pccnitentiam inuitaret^Sicutconcionatur leremias 2d» Sed cùmpurarent impq Ce perfuneftos effepccnis, fiebant contumaciores

FinKuiäorilt;e. Dinis uitftoriæ debet elfe non uaftitas,fed conftitutio melioris ftatus.Ideo mo deratione opus eft,8d làniores ièruandi funt, Sicut Nabugdonofor feruauit leremiam amp;nbsp;Regem, maximam multitudinem populi»

elements. Huc pertinent præcepta de clementia,quæ eft benefacere bonis, difeer* nere bonos à malis, moderari pœnas illorum qui funt fanabiles, Impios uero amp;nbsp;iniànabiles è medio tollere» Prouerb» 20, Mifèricordia amp;nbsp;ucricas euftodi^“ unt Regem,amp; dementia fulcitur thronus eius»

p^ipuffi Præterea, quôd Principum officium fit curare, ut dues difeant uerbutn ’ Dei,8ô alias artes uitæ necefrarias,teftatur præceptum Deute. 17, Vbiiubet Regem tenere in manibus librum Legis,ut légat amp;nbsp;difeat, Eroo neceifet/îr^’’ ges curare,uthabeancà quibus difeant»

Et huc percinet diâum Eiàiæ,Reges erunt nutritores tui, id eft, pué regibus mandat Deus,ut Dodtores Ecclefiæ foueant amp;: tueantur.

ludæi perfecuti fuerant Prophetas, nunc alit eos rex Ethnicus, amp;^niagna ab eis beneficia accipiet.Conuertetur ad pietatem, habebit florens regnupto^ pter hos gubernatores, Quia Deus hoe genus officrj largiter conpcnlât, iuxta illud: Qlu dederit potumaquæ, propter dodrinam amp;c, habebit tnercedem» Econtrâtyranni , quinegligunt autperièquuntur ftudia Ecclefiæ, autmini'^ ftrospios,afficientur horribilibus pcenis.

Deinde quôd priuatim finguli difcere debeamus, præcipit Petrus,Patai« ti ad fatisfadionem 8Cc» Item de cæteris artibus inquit Paulus adTiwmj, Difeant noftri bonis operibus præelfe ad ufus neceflarios, ut non fint infru^ duofi »

■DMielis tem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftremo loco principaliter hic obferuandum eft, Danielis temperantk

feiMtU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuilTe opus confelfionis , amp;quidem hancabftinentiamfuiftepræce^

ptam lege Dei, non humanis traditionibus. Ergo abftinebat Daniel, ut tefta^ retur fe non abijcere dodrinam, in qua Ibla extabat uerbum Dei, amp;nbsp;abhorrerc ab aliarum gentium religionibus»

Hoe exemplum nos quocq: ad confeffionem,perlèuerentiam 80 temperen tiam hortetur, Quia Deus hæc officia requirit,Ód ornat magnis præmijs, Daniel

Darnel in aula nec minis nec coremtu,nec iliccebris uolupratum aut po# con^4«ti4 ^4 tentiæ nidus eft, ut deficeret à uero cuicu, Hane conftantiam paud imitantur, wdw. fed qui imicantur habebunt ingentia præmia corporalia fpiritualia, Sicut inquit textus : Glorificantes me glorificabo,amp;:c, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

I, j^Eus reuclat ordine quatuor Monarchias,Et teftacur in fine mundi uentu^ ■’quot;^rum regnum fempiternumSandorum, qui Deum uere coluerunr.

Inhacreuelationeprimùm populo propofita eft conlblatio ôi. dodrinai Videbant fe non deftrtos efle à Deo,cum habebant Prophetas rales,qualis fij:* it Daniel, Difcebant etiam quando expedanda elTet ilia perpétua gloria pro* miffa patribus»

Deinde Rex amp;nbsp;alq multi Ethnici bac dodrina admoniti funt,utagnolcc rent uerum Deum, ampkderentur ueros cultus amp;nbsp;uerbum Dei»

Exemplum, quod teftatur Deum exaudire pios, amp;nbsp;dare petentibus do* na,fapientiam amp;nbsp;alia bona»

Admonitio, quod imperia paulatim ruant in deterius.Pofteriora fubin* de magis turbulenta erunt, amp;nbsp;minus iufta, Sicut Romanum multô fuit alpe* quàm Perficum»

Teftimonium, quod liceat Sandis gerere Magiftratus, Quia Daniel hic impctratfocqs prouincias»

Quia Deus teftari uoluit folum ludaicum populum habere uerbû Dei, I lt;nbsp;ueros cultus»

Propter has tantas caufas miracula ingentia propofita funt,amp; ad hoc de* ledæfunt non uulgares perfonæ, led rex iplê èc principes»

Ac ut magis perlpicuum fieret, religiones Chaldaicas fallàs elfe, Vnum Rfî'gw«« ciïe uerum Deum, qui tradidit uerbum populo Ifraèl, ideo primûm confundi* turfapientia Magorum, amp;nbsp;patefît eorum impietas amp;nbsp;cæcitas.

Hoc ut fieri polTet, Deus uoluit Regem obliuiIci fomnij, Et tarnen tails R« fuitconfternatio animiamp;îKsacrd? in eofomnio,utfenferiteflequandamdiui«^‘’”'quot;^‘ nam admonitionem. Ideo tàm dura edida proponit,Minatur mortem conie* doribus,nifî ipfum fomnium narrent»

Et habet probabilem rationem. Si intcrpretationes diuim'tus monfiran# turque laditabant conieôorcs, poteft diuini'tus monftran non tantum inters pretado, fed edam ipfum fomnium. Si uerô l'nccrpretatîo cft Humana conielt; dura, amp;nbsp;non proficifcitur à Deo,eft ambigua fallax.

' Ergo, quia non pofluntreperire (omnium , Sd Daniel reperit,conftac Chaldæorum dodrinam non effe à Deo, fed Danielis dodrinam èC reli'oio^ nem à Deo traditam effe*

Ita primùm oftenditurteftimonium, dodrinam 8^ religionesChaldaû cas faKàs amp;nbsp;ementitas e(fe, (îcut in Aegy pto conuidi funt Magi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic uni#

De (omnio breuicer dico, lllis fomnfjs certô credendum e(re,quibus De# usdatteftimonium,quôd(întdiuinitusoften(à,Sicut hic miraculum reperd (ômnq teftatur hoc fomnium à Deo efTcjôC Deus alibi aliter reddidit certas confeientias*

Monarchijs, amp;nbsp;de regno perpetuo Chrifti, Hæc enarratio non tantùm eft politica de imperijs,fed etiam præbet occafionemDanieli concionandi déco# to regno Chrifti, de nouilîimo iudicio, de cau(à peccati, de redemtione amp;nbsp;in^ ftauratione humani generis. Cur fit tanta mundi breuitas, Qiiale fit fiicurum perpetuum regnum, Vtrum in hac natura immunda uel alia : Qcialis fitfutu# rus Redemtor, amp;nbsp;quomodo ad hoc regnum perueniatur. Ita hæc breuis nar# ratio complediturfummam Euangelq, Ideo non tantùm hic politica dodri# na obferuetur, (èd mulcô magis Euangelica,

Politicum eft,quôd admonemur diuinitus conftitui imperia, Item,quôd mirabili confilio Deus uoluit confociare Gentes per Monarchias,fiue utmelh us regerentur difeiplina, legibus,iudici}s, pœnis, fiue ut per earn occafionem facilius propagari amp;nbsp;innoteicere Euangelium polTet, Sicutin fingulis Monar# chijs fulfit Euangelium aliquantifper apud Gentes,

Aureum caputfignificat primam Monarchiam, quæ compleditur fud cefttonem Chaldæorum Aiîyriorum,

Argente«»» ' Argenteum pedus, (ècundam Monarchiam fignificat, compleidcnrem pedH». Medorum imperium SePerficum,

Venter aneus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Venter æneus, Alexandrum amp;nbsp;fuccefiTores potentiôres, qui erant cou#

Tibheferreg. TibiæferreæRomanum imperium,Cui adrjcit de(criptionem,quûdfu# eritfuturum afperius cæteris,Quiareipla durius imperauerunt gentibus,amp;: inter fe geiferunt bella ciuilia,amp; deleuerunt gentem ludaicam, amp;nbsp;exercuerunt crudeliftîmas perfecutiones in Ecclefiam,

peàes pdrtim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pedes partim teftacei,partim ferrei, fignifîcant régna nata poft difii'pa#

P“*’’* tarn Monarchiam, uidelicet, Francicum, Hilpanicum, Germanicum, Sarra# »»»/erre», cenicum, Turcicum, amp;nbsp;in his alia funt alijs bellicofiora. Et quanquam interfc ludantur,8CconanturefFicereMonarchiam,tamennon perficienc,

pOtrô in quarta Monarchia inquit Daniel uenturum elfe Chriftum ,quifit '*■ incoaturus regnum æternum promilfum Patribus, Voluit Deus patefieri

IK II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.25

tempus aduentus Chrifti, ut inter cætera teftimonia de Chrifto etiam circums ftantia tempons pios admonerct, Sgt;C refelleret impios, Sicut ludæi nunc ma!» nifeftè refelli' pofiiinc per ci’rcumflantiam tempon’s. Oportet Chriftum nafci te Adhuepoli* ante diflipationem gentis ludaicac in quarta Monarchia, durante adhuc poli^ tialudaicajin Bethlehem SCc, Ergo necefle eft faterhquod fit natus, quia nunc cuerfa eft Bethlehem,amp; nulla eft politia ludaica.

Item proderat pios tenere confolationes de tempore, ut interea afflidio* ticsfuftinere poiTent 8^ expedarent uenturam liberationem, nec errarent, ar;* bitrantes tempus præterrjlTe.

Poftremô prodeft omnibus icire,quôd mundi tempus fit exiguum Ipaci;; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fw*

um,quod inftet iam amp;nbsp;fit in foribus dies iudicrj, Sicut amp;nbsp;hunc regem Babylo? f“’’quot;’” nicum Deus admonere uoluit, de breuitate temporum mundi, de uenturo iuo , dicio, de falute piorum, de æternis pœnis impiorum, Ne Rex putaret omnia cafu fieri, fed difeeret elTe Deum faluantem pios, amp;nbsp;punientem impios, con* ftituentem imperia,amp;adiuuantemiuftos Principes. Ita hie locus compledi* tur totius religionis amp;nbsp;Euangelij dodrinam. nbsp;nbsp;Dixi de tempore.

Çlc autem defcribit hoc regnum. Ait, Lapidem abicifTum efte de monte fine àbfàfptt ► manibus. Lapis fignificat Chriftum,qui de monte,id eft,expopulo lfraelna.^-A-tus eft^Sed fine manibus inde abfeiftus eft, id eft, non humano confilio datus eft huic populo, nec poftea Regnum conftituichumana potentia aut uiribus illius populi. TOta res gen’tur diuinitus, Filius Dei uenit à Patre æterno mift ftis,nafcirur fine uirili femine, Regnum conftituit fine humanis confilqs ui# Montt ribus. Hæc eft fimpliciflima enarratio, ut mons intelligatur de regno ftu po* ^lo ludaico, Quia poftea rurfus dicit, Hunc lapidem fieri magnum montem, id eft,ingens regnum.

Air) interprecati funt montem de matre Maria, alrj de ccclo, Sed has in* Rliorum inier terpretationes omitto. Sine manibus etiam alrj interpretantur, impolitum la* P^^t^t^ones. pidem,ideft,fprecum ÔC abiedum, ficut in Pfal. Il8. dicitur, Lapis quern relt; probauerunc ècc. Sed hanc interpretationem noftra compleditLir,Sinc mani* busjd eft,fine humanis confilijs, fine humana potentia.

Breuiter autem concionatur Daniel de utroq^ aduentu Chrifti, Deus fu* feitabitregnum durantibus adhucalijs regnis.Qualis hæc eft pugnantia,Qiio chrifliregnii luodo durante Monarchia Romana, tarnen regnabit Chriftus T Hie fignfficat regnum Chrifti non futurum politicum, fed fpintuale, quod per uerbum ad* niiniftrabitur. Et dicit dilèrtè, Deus conftituet id regnum, Nam hoc regnum immediate conftituit amp;nbsp;regie ipie, per uerbum fuum palam traditum, amp;nbsp;per Spiritum iandum, Cætera etiamfi diuinitus conftituuntur, tarnen mediate perhumanampotentiamconftituuntur èc reguntur,

Incoabitur ergo hoc ftmpiternum regnum durantibus adhuc imperfjs, qumidregnumcontemnent,amp;eiadueriabuntur,Ideoconterec amp;nbsp;finiet om# nia régna, Primumenimarguetprædicatione, poftea euertet amp;nbsp;afRciet ho* ftes æternis pccnis, Chriftus autem cum fua Ecclefia permanet, retinet regnS, fruitur æterna gloria,

LJAdenus breuiter percurrimus hiftoriam interpretationem, in qua,ut TeflinwniA dt •*-antedidum eft, non tantum politicæfententiæ,ièd etiam Euangelicæ co* tonpore Aduc, fiderandæ funt, amp;cogitandum, quid hæc hiftoria uel interpretatio nos ipfos

' Oo iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;moncät/ncßram.

moneat, Confirmant autem nos teftimonia de temporeaduentus CfiriftijCÙtn in quarta Monarchia, durante adhuc politia Mofaica^Chtifitim nafci oportu# erit, nccefie eft fateri, quôd fit natus»

Prærerea, quia hic de regno æterno dicitur, necefle eft dich de caufà abo^ lente mortem. Item, de cauia mortis, de peccato, de promiHionibus libérant onis, de Chrifto,de redemtione noftra per facrificium Chrifti,de refurredione mortuorum,

tuèu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quomodo autem régnaturi funt Sandi perpetuô,cùm plurimi fint morilt;

tui tot leculis, amp;nbsp;deinceps morituri reliqui, nifi refurgant Ergo hic locus côlt; pleditur uniuerfam Euangelij dodrinam, ad hanc reipiciendum eft, cùmhæc concio Danielis legitur.

Intérim hæc præcipuè confideremus de Lapide præciib à monte,Vnum Dominum,ïcilicet lefum Chriftum, qui hoc regnum æternum incoat, ^ui abolet mortem, qui uincit uniuerfam Diaboli amp;nbsp;mundipotcntiam. Nccaliud hic dicit Daniel,quàmquodanteaextabatapudEIâiam nbsp;nbsp;quinominatChrii«

Hæ lèntentiæ prorfus idem uolunt,quod toties repetit EuangeliumJoL 3, Qui credit in Fih'um, habet uitani æteriiam. Qui autem non credit in Fib* um,non uidebit uitam, fed ira Dei manebit fuper eum.

Etrurfuslohan.iy. Hæceft uitaæterna , ut agnoftant te foluffl ueruni Deum, amp;nbsp;quem mififtilefum Chriftum,

Sic ergo incoat uitam æternam,cum credimus hune Lapidem datum eQ fc,ut aboleatpeccatum mortem, amp;nbsp;credimus nobis propter eum donari re^ miflîonem peccatorum uitam æternam, Hæc de Lapide hoc loco præcipuc confiderentur, quomodo incoet uitam æternam,

Et diligenter obferuetur in dodrina de fide, particula Gratis, ficutaliàs læpè didum eft, Qiiôd gratis donentur nobis beneficia Chrifti, ne transfer:« tur honos Chrifti in iufticiam humanam. Item, ut mancat fidei certitude,Non poiïet fides exiftere, fi penderetex conditione noftræ dignitatis, aut Legis*Et quid fit hæc fides,in inuocatione, difeendum eft in omnibus uitæ negocqs amp;nbsp;periculis, tune intueamur Chriftum Mediatorem amp;nbsp;Pontificem,amp;f cogitemus eum hune efte Lapidem, qui deftruitpotentiam Diaboli, Sicut Iohannes in« quit,In hoc apparuitfilius Dei, ut deftruat opera Diaboli, Etmeminerimus particulæ Gratis, quam ipfe Daniel nobis inculcat infra cap, ÿ, Net^cnimiii iuftificationibus noftris inuocamus, fed in miièrationibus tuis multis,

Poftremôexcerpantur teftimoniadepoliticis negoerjs, Primùm,quôd iwprrM fn«. jmperia diuinitus conftituantur, teftatur hk Daniel inquiens, Sic nomen Dei «»Xf benedidum Qui transfert regem confîftere facit.

rijs Uceread^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sccundô, quôd pfjs liceat adminiftrare Imperia, tedanturbicexempla

wmftrare im Danielis, ÔC. aliorum Sandorum, qui præfuerunt prouincijs, quidem dixez pem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iqs^non ex legibus MoiàiciSjièd ex Babylonicis,

pXempIum humanæ cæcitatis amp;nbsp;audaciæ inftituentis nouos cultus fine ucrà

Qiiod oporteat mandatum Dei anteferre omnibus rebus humanis, po^ teftati, legibus humanis,paci,tranquinitati uitæ noftræ, nu.

Blafphemia refutanda eft, V t hie refutatur didum Regis,Quis Deus po teftuos liberate';

Quail's debeat efle fides de corporali Iiberatione,uidelicet cum conditio^ ne, fi Deo placet* Et de difcrimine promiffionum, Ali'æ habent conditionem, aliæ non habent*

Glorificatio piorum contra blafphemiam, pœna impiorum præfer* dm fatellitum, qui alieni furoris miniftri funt*

Edidum, quod docet pertinere ad officium principum,prohibere amp;nbsp;pu:# nire blafphemias*

Vm magnitudo return non poflit uerbis explicari, fum breuior,8ó tantum ^admonere ledores cupio* Primum igitur bic diftant pq, ingens amp;nbsp;horri« uerbo mjiitu» bilepeccatum effe contra primum præceptum, inftituere ÔC defendere cultus ticfc. fine uerbo Dei*

Ac feiamus non unum Nabogdonofor hie fignificari, fed idolatriam to^^ tiusmundi, Sicut Nabogdonofor horribili audacia, amp;nbsp;tarnen fumma opinio# ïmperîd de^ nereligionis, inftituit cultum, Ica multi fecerunt alrjs temporibus. Imperia fendmt idolm plerun(^defendunt idolatriam : InEcclefia ueroimpq Pontifices régna fibi^’’*^’ conftituunt, amp;nbsp;muniunt prætextu nouorum cultuum , Sicut leroboarn fecit, Eteô fpedauit confilium Nabogdonofor , utiuo cultu confociaret gentes,

Ideo cogitandum eft,ingens peccatum efle Pontificum Só Principum,qui defendunt cultus inftitutos fine uerbo Dei , pugnantes cum uerbo Dei, Pontû Miffam, Monachatus, amp;nbsp;alias traditiones* Vt Efaiæ nbsp;nbsp;nbsp;dicitur, Mifcuit uoo ßeuf»

Et lere* 2* Duo mala fecit populus. Me dereliquerunt fontem, fibi fe# cerunt cifternas*

Hæccogitandafunt,nenos polluamus ibcietate defendentium impios cultus, ne eis affentiamur,ne eos adiuuemus amp;fc*

^^Onigendæfuntfententiæ, quæhortanturnos, ut reprehendamus impi'os '^cultus, ut primum præceptum ait, Non habebis Deos alienos.

Item, quôd antefcrendum fît mandatum Dei legibus humanis, amp;nbsp;pofe* ftati. luxta illud. Oportet Deo magis obedire quam hominibus«

O Ex non fblùm præcepit honorem ftatuæ haben’, fed addidit manifeftam TyrdnniJerigt; ^blafphemiam, qua fuam potentiam antefert diuinæ. Et omnibus tempori* 4tntpiot, bus Tyrannidérident pios, expedantes auxilium diuinum, Quia aut funtb* piciirei, aut fibi perfuadent fe effe præcipua membra populi Dei, ficut Phari* îæidefèfè fentiebant.

Deus autem plerunçpinfignibus cxemplisamp; corporali liberatione uin* SfMXffcenî gloriam nominis fui, ut 4. Reg. 19. de Senacherib,Infanifti aduerfus me, fuperbia tua afeendit ad aures meas 8Cc.

Ét poft fubfannationes in hiftoria paflionis Cbrifti ftatim ftquuntur ter* ræmotus, Ecbpßs, ipfa rerum natura teftatur, fe abhorrerc ab iftis bJafphe* mqs, Ita folet iequi gloriofa uindidla,

Porro pq tales blaiphemias diftimulare non debcnt, fed aperte reftitare, Sicut hic dicunc,Eft Deus nofter quem colimus,qui poteft nos liberare. Difcr* tèautem dicunt, quemcolimus, ut fîgnificentfèprædicareinumfoIumdTe Deum, qui hoc uerbum öd hos cultus ccrtis teftimonijs tradidit, quos populus Iftael habebat.

Quare diftamus Deum non agnofti necp coli nift in illo uerbo^tfuod ipfc nobis propofuit , Etrepudiandos efle cultus amp;opiniones de Deo extra hoc uerbum, Sicut docet Chriftus, inquiens, Qui me uidetjuidet Patreni»

^modo expedet liberationem C Nam textus aperte prædicat fiderti horum confitentium. Refpondeo, Promiftiones omnes requirunt utrunq?,fcihc^t,uc credamus,Deum pofte uelle nobis opitulari. Sed de uoluntate difcrimen eft, Promiftio gratia* poftulat, ut nominatim credamuS hoc ipfum tribuGuidc* licet remiftjonem peccatorum ôé imputationem iufticiac , Sc uitam ætcrnam. Nam hic exprefticDeus fuam uolunratem,amp; hæcpetendaamp; expedandafunt nominatim fine aliqua conditione, ficut textus inquit, Omnis qui credit in Fi* lium, habet uitam æternam» prowi^wfor« gc hæc fides fcmper debet prælucere amp;nbsp;gubernare expedarionem cor* nt^iorumquot;’ poralium beneficiorum.Quanquam autem promiftiones corporaliumbench* ciorum etiam requirunt,uceredamus, non folum de potentia Dei, fedetiam de uoluntate,quöd Deus uelitiuuare : tarnen fides de præfènti liberationead* dit conditionem,fcilicec, Si Deo placuerir, me in prsefentia liberabit, Nelt;^ conditio pugnatcum natura fidei,fed præftat obedientiam, Quia fimulrequi* runturifta,ut fimus paratiad obedientiam,ut inuocemus, petamus, amp;nbsp;expe* demus auxilium, fed iuxta confilium Dei.

Ita orarDauid,Si Dominus uolet,reducet me,Si non uolet, fiat uoluntas Domini ♦

Ira dicùnt hoc loco ifti confirentcs. Non oportec nos refpondere, id cftj An Deus (jc nos excmturus ex hoc camino^ non icimus^Quafi dicant, Exi# turn amp;nbsp;eucntum modum liberationis confilio Dei permitdmus, fumus erii* amparatiad obedientiam. Sedgloriam Dei defcndimus , affirmamus eum nos pofTe liberare, hunc uerè Deum eHe^ quem colimus , id eft, qui nobis Herbum cultus tradidit. Et incerea ipforum fides ramen expedlat à Deo qua -lemcuncpconfolationem ÔC auxiliiim, iuxtaconfilium Dei»

j^C diligenter hic obferuandum eft, Ideo nobis imponi afflidiones corpOi# quo conpHo rales, ut excitcraur ad inuocationem ÔÔ fidem, Sicut Efaiæ 26, dicitur. An# nbsp;nbsp;nbsp;bnponat

guftiaadclamandum difciplina tuaeis. Ideo non eft indulgendum dilFiden# tiæ, nec cogitandum, firuftra fieri inuocationem, aut promifiiones efte irritas, ttiamfi ilia conditio additur* Libérât enim Deus, cum inuocamus,uc nobis te# ftimoniaoftendat iuæpræfentiæ, Sicut inquit in Pfalmo, Eripiam te, Sgt;i. glori# ficabis me.

Et cum non unit præièntem calamitatem tollere, ramen addit coniblatis* oncm.Qiiarenunquampromifli'o eft irrita, lubet igitur Chriftus inceftanter orare, id eft, Etfi diftertur liberatio, ut exerceamur, tarnen orare non definas, tiuiainuocationon eft irrita.

Sed hoc agere difficile eft rationi, cum Deus non liberar, franguntur a# nimi, exiftimant ft non exaudiri., incipiunt indignari ac prorfus deficere à Deo, ficut Saul defecit.

Huie tentationi fides repugnarc debet, ut creftat amp;nbsp;ardentius petat, «xpedet auxilium,etiamfi non ftatim aut prorfus tollitur præftns calamitas, quia Deus hancinuocationem exaudit, opitulabitur, uel præftnci con# folatione ac mitigatione calamitatis, uel conftituens fuo mirabili confilio bo# num euentum, Sicut Paulus inquit, Fidelis Deus, qui dat cum tentatione eue# tum,amp;:c.

j^lraculum editum eft,ut Rex conuerteretur ad agnitionem Dei, Qui con# uerfus etiam edit confeffionem, 5^ prohiber blafphemias.

Hie diftamus ad officium Principum pcrtinere,ut impiam docHrinam amp;nbsp;itnpios cultus aboleant, ôé curent piam dodrinam amp;nbsp;pios cultus proponi. Nam Magiftratusr^ft cuftos totius legis, quod ad difciplinam attinet: Sicut prohiber homicidia, ctiamfi non mutet corda, Ita prohibere debet externam idolatriam, blafphemias, impios cultus,

Quanquam enim Magiftratus non eft miniftcrium fpiritus,id eft,quan# quamnonconuertitcorda,Tarnen eftMinifter tuendæ externæ difciplinac totius Legis, amp;nbsp;ut membrum Ecclefîæ præcipuum, adiuuare reliqua membra debet,ut piadodrina propagetur»

pXemplum, quod indicat conuerfos poftea fubijci horrendis adflidionft ^bus» Sicut rex Nabogdonofor poft conuerfionem hie in acerbiffimam ca#

officium pif J^mîtatem mcidit: iuxra illudjudicfum à domo Dci incipit. Item^HumiKami* jM^^ratus. ni fuß pQtenti manu DeûNecdubiumcftjfuifle multos , qui dixeruntcunii pccnas dare mutatæ rcligionis,

Pœna {ècuritatis, fùperbiæ negligentia? in fecundis rebus, Quia rex/ tus dicit, Erat florens in palatio. Et poika,Nonne hæc eft Babylon, quam ego ædificaui C Et angelus ipiê dicit,Hoc exemplum proponfut omnesgentes De um agnolcant,amp; fcianteum refiftere fuperbis, amp;nbsp;humiles tuen.

Imago regni, Rex eft arbor, fub qua paftuntur animantia. Ergo Princi^ pes non fint tyranni, fed præbeant umbram, id eft, defenfionem fubditis, concedanreis, ut quærere uiflum, Sgt;i. frui fuis pofTint, Item, Angelus additur cuftos Regis,

Mitigatio poena?. Daniel iubet Regem agere pœnitenciam. Ergo com' minationes mitigari pofTuntjUt teftatur exemplum Niniues, Et fcriptumeft Viuo ego,Nolo mortem peccatoris,fcd ut conuertatur uiuat, Necfunthuc afferendæ difputationes de Stoieo fato.

Condo de pœnitentia, Libera te à peccatis per iufticiam amp;nbsp;beneficia er# gaoppreflbsjEceritlonganimitasadtuamfalutem, uel erit fanatiodclido' rum tuorum,

Hæc concio utrumcp compleditur, dodrinam contritionis, Icilicct gem,quæ arguit peccata, ÔC promiffionem gratiæ feu abfolutionem,

Teftimonium,quôd Euangelium pertineat ad Gentes, Item,de liberta*' te Euangelica,quôd cultus Legis non fuerint necefTarij ad gratiam,

Cum hie tradaturpromiftio,Erit fanatio, neceftario fèquitur requin fi* dem, Quare non intelligunt hoc didum, qui detorquent contra dodrinam de fide*

Cum fides non nitatur noftra dignitate,fed intucatur promifIionem,iiC'‘ cefTe eft intelligfgratuitam effe remiflionem.

Nec fatis eft intelligi didum de remiflione pœnæ temporalis, quia pœ* næ non mitigantur fine uera pœnitentia 8)(. remiffione culpæ, Ideo priushic intelligatur remiffio culpæ.

Poft concionem conceditur interuallum Regi ad pœnitentiam totus an nus, Sed manent fecuritas amp;nbsp;fuperbia, Ideo fequitur pœna.

Pœnæinfliguntur,utadmoneantnosde pœnitentia,Sicut inquit Pau* fus, A Domino corripimur,ne cum mundo damnémur,

Poft pœnam hic Rex præftat ueram contrinonem, fidem, confefîîonem Sói'nuocationem* VoxeftcontritionïSjGradientesinfuperbia ipft humih'au FideijLeuaui oculos meos ad ccelum» Inuocadonis amp;nbsp;confefîîonis, Laudo SC glorifîco Regem cœli.

Sic igitur in pocnis agnoftenda eft ira Dei aduerfus peccatum, Et rurftis agnofcenda mifericordia, quôd puniat Deus,non ut perdat, fed ut uocet ad pocnitentiam amp;c,

Vtrumcp coniîderenr, præcipuè PrincipeSjdeinde amp;nbsp;ali], uidelicet pcc^ impendere fecuris, fuperbis,amp;: præditis excellentibus donis, Sicut inquit ChriftuSjAbominacio eft coram Deo,quidquid eft fublime apud homines.

Rurfus etiam miiericordiæ exemplum confideretur, quôd tantus idola^ ^tajtàm fuperbus Tyrannus recipicur ingratiam,amp; quidem liberatur etiam à corporalibus pœnis, Et confolatur pios hoc exemplum contra tentationem de magnitudine peccati, ut difcant exuberare gratiam fupra peccatum, ut in# quit Paulus.

Breuicer complexus eft Propheta imaginem officia pi] Principis, re# quirit primùm pietatem, agnitionem Dei, èc fidem. Deinde beneficentiam ciga oppreffos, hoc eft, iufticiam in adminiftratione, defenfionem piorum, tcclefiæ aduerfus T y rannos.

^Exrus oftendit peccata Regis fuiffe, lècuritatem amp;nbsp;fuperbiam, quæ ambo

lunt arcana, multorum Sanótorum peccata, amp;nbsp;facilius obrepunc in re# ppertù. Busfecundis, ac præcipuè excellentibus uiris, qui habent admirabiles iucceft Fus,ingentem gloriam, magna Dei dona. His commodis cùm deleèlatur a# uimus,necfentitftgnificationesiræDei, paulatim extinguitur timor iræôd iudicf) diuini, incipit animus immodicè mirari nbsp;amare hæc bona, amp;nbsp;obliui;«

fcitur Dei, nec cogitât fucceffus illos à Deo effe,fêd intuetur fuam fapientiam, fuas uirtutes, fuam potentiam, Harum rerum ope iudicat iè tantas res gerere efficere^ amp;nbsp;confîdit fimiles fe perpetuô gefturum efie. Confidit le munitum elfehis præfidiis contra omnesfortunæcafus, SicutPompeius dicebat fe lups* plolione pedis Italiam totam completurum elfe exercitibus* Et Timotheus 'ptwA«« Uux Athenienfis in concione dixit. Hoc ego teci, non tortuna. Polt earn uo# enfis. cem fcribunt ei poftea nihil fucceffiffe.

Porrôelatus animus ilia fiducia fui,quôd per ièiè res magnas effîciat,qj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itnimui

lua fapientia fit munitus aduerfus omnes cafus, incipit alios homines contem# uere,fefe amat amp;nbsp;admiratur,fibi permittit licentiam multorum fcelerum.V ult toll Öd magnifieri, 8^ fit afper non colentibus. Exempla illuftria confpiciuntur in Alexandro, Pompeio ôd Cæfare. Exiftimant fua iàpientia,fua uirtute amp;

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/Y* quot;T

potentia, tot uictorias partas elle, oè le inuictos elle. Ideo contemnunt cæte# i. ca/ar, i'os,fibipermittunt licentiam, ôèruunt in uaria fcelera, uolunt coli nequa^ familiari confuetudine.

SicetiamSanffisobrepitnegligentia,utSamlbni8è Dauidi,quia Da# sam'ôtt. uidinpræfentia nonfentitfignificationesiræ Dei,minus timet iudicium,amp; obfequitur illecebris uoluptatum.

Plerunc^ aufem in magnis uiris fècuricacem comiratur fuperbiajd ducia propriæ fapientiæ,iufticiæ,potcntiæ,obliuioDei* Poftea accediinriralt; cundia, crudelitas,amp; alia uicia* Cùm autem Deus præcipuè fuperbiam^ id eft, fiduciam propriæ uirturis horribiliter puniat. Exempla omnium hiftoriarum continent triftiflimos cafus magnorum uirorum, uc Saulis, Herculis ,Thefei, Miltiadæ,Themiftoclis, PompeijjCæiàris

Et apud Euripidem inquit Oedipus, Ego qui excellui omnes Regesfapi entia. Nunc quid fum,nifi euaneicens umbra, uel cadauer, uel uolatile fomni# urn Hæc eft magni Regis uox,amp;^ fummo gradu decrafti in acerbiftimas cala^ mitâtes ♦

Talis fuit imago Dauidis in fèditione,cùm ipfe cogitaret,quanti fceleris pccnas daret.

Talis fuit imago huius Babylonici Regis, qui non folùm fit furiofus,fed, Ndtogeionopr ^t infania fit celebratior,uagatur inter beftias. In hac calamitate non folùm 3«= mifit regnum,Sd autoritatem,ftd quod multô plus eft.mentem etiam, Confix deremus igitur quale fit eius peccatum,ut diicamus timere Deum, amp;nbsp;non ale^ re fecuritatem amp;nbsp;ftxperbiam, quæ pariunt multa alia peccata pœnas: ficuc fcriptum cft,Sedit populus manducare amp;nbsp;bibere,amp;^ furrexit ludere*ltem,Cùm dixerint. Pax Sc fecuritas amp;c.

^Oncio pœnitentiæ diligenter confideranda eft, Nam ut dixi, utraç^P^*'® RenwKf peclt;^ ^fiic breuiter proponitur,doflrina Legis promifli'o* Prima pars eft

Remoue peccata tua per iufticiam,amp; per beneficia erga mita* Hæc eft uox Legis,quæ præcipit de pcenitentia feu de contritione. Necaliud eft,quàm quôd dicit Efaias, Definite male facere, amp;nbsp;difeite reâa facere* Item, Si egeritis pcenitentiam, peccata ueftra remittuntur amp;c*

Requirit pcenitentiam,nec tarnen fêntit opera mereri remifTionenijNei* ceflaria enim eft pcenitentia feu contritio,fcd non eft caufà nec meritum fionispeccatorum.NechocdicitDaniel,fed præcipitceflàtionem , Aufer peccata tua per iufticiam,id eft,cefla,define peccare,Sc incipe iufta facere.Hæc eft fimplex non perplexa interpretatio. Manifeftum eft autem hanceffeuogt; cem Legis,amp; concionem de pcenitentia lèu contritione*

Sed omiftîs aduerfàrijs,de re dicamus* Quanquam non uulc Daniel opc^ Proniißio im. ra mereri remiflîonem,tamenhuicipficoncioni eft implicita promiflioderesi pliciadoilri. miftîone peccatorum. Nifi enim effet propofitaremiflîo,non diceret , Aufer ng operutn. peccata tua* Certè enim hoc uult, Emenda te, ôd conuerfus habebis remiffio^ nem* Ita læpè implicitæ funt promiftîones doftrinæ operum, amp;nbsp;tarnen difeer* ni fidem ab operibus amp;nbsp;merito necefle eft, Sicut Eiàias capite l* Non poteft enim exiftere fides, fi nitatur conditione noftræ dignitatis*

omnii pro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fèquens pars exprefle addit promiflîonem,Ecce erit fanatio delidolt;i

wißio requi. rum tuorum* Porrô omnis promiftîorequirit fidem, amp;nbsp;quidem promiflîo re^ ritfidtm. nbsp;nbsp;nbsp;conciliationis requirit fidem, quæ ftatuat gratis condonari peccata. Quia fie*

ret incerta,8d excuteretur animis,fi penderet ex conditione dignitatis noftræ. Ergo nemo peritus negate poteft, quin hic requiratur fides propofita promifi fione* Vbicunque igitur uel aperte uel cede promiflîo traditur fimul fidem re* quiri feiamus, Sicut docet Paulus Rom* 4. Ideo ex fide gratis, ut fit firma pro* mifflo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aduaamp;lt;

Aduerïàrrj infulfê intelligunt has grauifïîmas condones, Nee difcernût promiffîonesàLege, necintelhguntufum promiffionum Sgt;C cerramina fide/, tantum fbmnianthæc eflcpuerih'a præcepta de moribus, Abducamus igitur animos ab eorum deliramentis, èc cogicemiis hic proporii fèriam grâuiiîî# mam concionem de rc maxima,de remiffione peccatorum, de uita æternà,

Ac Daniel in hacConcionehaud dubiècomplexusefttotam dodrinam DoârinaJe de promiHîonibus, Nam hæc abfoluno non eft humana uox, fed fencentia diîî i^na^expromiflionibus fumta , inquibus norac Daniel propter uenturtim ChriftumpromiifamefTereminîonem peccatorum. Et beneficium non ran^ tum ad ludæos percinere, fed etiam ad Gentes, hoc eft^ad omnes, qui promiG fionide Chrifto credunt, Neefuit uulgaris fapientiæ, ficintelligere promifîî# ones,quôd etiam ad Gentes pertineanc. Et fimul docet nos Daniel de uocati:« one Gentium, de abrogatione Legis,de gratuita iuftificationc. Oftendit enim ceremonias ludaicas non efle iufticiam, nec mereri remifîîonem peccatorum^ Quia has non imponit Régi, Hæc omnia complexus eft in hoc cxemplo.

T aurem in conuerfione feu pcenitentia femper fèqui debet noua obedient fia,SicutIohannesinquit,Facitefrudusdignos pcenitentia, Ita hic adrf^ citDanieldodrinam de bonis operibus» Acprimùm uidequæ opera flagL tetjuidelicet non opera Monaftica, non humanas traditiones,fed opera, quæ Deus præcipit. Et nominatim concionatur de officio uocationisgt; Cùm iubet cumpræfiàreiufticiamjintelligendaeft uniuerfalis obedientia,fcilicet agnft fio Dei,timor, fides, diledio Dei, lufticia in regendo imperio, continentia ÔC cæteræ uirtutcSj quas Deus poftulac

Nominatim uerô additur particula de præcipuo opéré uocationis, Sin^ guli enim præcipüè debent opera fuæ uocationis præftare , Sicut Paulus I. rheffah 4, iubet fingulos in hoc ftudio excellere , ut fuum officium faciant, Propri^ fun* Item, Melior eft obedientia qucàm uidima. Ideo hic Daniel Régi de propria funâione concionatur,iubet eum præftare beneficentiam erga oppreftbs,Hic erga oppref. complcftitur generaliter iudicia, pcenas, bella, omnem defenfibnem inno# centum;

Sed præcipué admonetéumde defenfibne ueræ Ecclefiæ,quæ tune in oefen/îouerà exilio ab impi-)s crudeliter tradabatur, Hortatur ergo Daniel regem, ne finat Ecclefiam Dei deleri gt;nbsp;fèd ut earn confèruet,orner,amp;:adiuuet fuis bénéfices. Hoc eft præcipuum munus Regum amp;nbsp;Principum, Sicut inquit Efaias, Reges crunt nutritores tui amp;Ci

Meminerimus ergo hanc concionem, ut earn Principibus etiam hoc terri pore proponamus, quo exerceturiniuftiffima crudelitas contra ueram Eccles fiam. Quanquam enim non omnes Tyranni fledi ad pietatem poftunt, tarnen pij principes confirmantur his didis Prophetarum, amp;nbsp;aliqui hoftés reuocan# turin uiam,ficüthic Nabogdonofor, quietfifuerat hoftis, tarnen conuertitur ad agnitionem Dei, amp;nbsp;défendit pios. De his officijs præcipué concionatur DanieI,Et hanc regiam concionem feiamus ad omnia tempora,amp; omnes prin# cipes pertineré.

veùfruawi Sciamus illud, Hæc opera à Deo mandata, ueros fruxftus pccm'tennæ panitentù, efle^ fèu nouam obedientiam, in qua lucet amp;nbsp;exercetur fides, Quia enim Rcx iam ornât Ecclefiam,oftcnditfignumconfeflîoniSjquôd agnofcat unum efle 1 Deum^ conditorem cccii amp;nbsp;terræ, qui uelit agnofci per uerbtim, quod huic uni ’ populo Ifraël tradiderat, qui dederit promiflîones de remifîîone peccatorum, exaudiat8lt;: faluet. Tefî:aturcæterosDeosamp;^ cultus extra hoc ucrbum reijch endos eiïe. In hac confeflîone multos inuitauit Rex ad pietatém. Exercuit Si. fidem in periculis. Quia non dubium eft, fuifiTe impios Principes, qui eiad* uerfati SC infidiati funt, Sed ipfe pertulit has diffîcultates, amp;nbsp;expedauit à Deo defenfi'onem»

Dehisgrauiffimis rebus concionatur Daniehde pœnitentia, promiffîo# ne,fîde,de ueris frudtibus pccnitentiæ, de proprio Regum officio, de exercitijs fideiin periculis adminilffationis»

LofiMbicDiT. ÇEdMonachi multis modis contaminauerunt hune locum, transfertintad intUi ad Çatii= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opera indebita. Quia hic rex affligitur, difputant, non re*

latus orc, mitti peccata line latistactionibus. Item, quia mterpres hic nominat eleemoiy* nas, ipfi detorquent diefium ad cercmonias certas eins offi'cfi , amp;: fingunt cas effe fatisfadiones, ôi mereri remiffionem culpæ ÔC pœnæt Hæc facile refutari poffunc.

Primùm igitur feiendum eft, totum deliramenrum de iàtisfaâionibus, ^are^ià^Met nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocantoperaindebitareqeiendum effe,luxtahoc didum,Frufiracolunt

{gt;œiiitentiattf. »«e mandatis hominum, Sed poft pœnitcntiam fequi debet noua obedienna, âDeopræcepta, Adhancetiameleemolÿnæ pertinent, quædandæfunff’'^’ modo facuItatum.Et quanquam hæc opera non merentur remiflîonem culpæ uel pcenæ æternæ, tarnen promiffio Dei certa ôô credenda eft, quôd Deusue# rèignofcatagcntibus pcenitentiam,credentibus 80 inuocantibus ipfum, uelit tollere aut mitigare pccnas/orporales, Hæc beneficia fide petendaamp;^c^* pedanda funt, cùm agimus pcenitentiam, Ac minus effet calamitatum publia carum amp;nbsp;priuatarum, fi hac fide peteremus mitigationem, amp;nbsp;ageremus pœ^ nitentiam, iuxta illud Zachariæ,Conuertimini ad me, fcilicet agentes pœni* tentiarn, Ôi credentes amp;nbsp;inuocantes me, Et conuertar ad uos , icilicet dandis bénéfices.

Pana funt fe» Qpod autem de pœnis obijcitur: Adam, Dauid, Ofias, Manaffes, Na* fiimonia iudi= bogdonofor, Si multi quotidie puniuntur, Ergo cùm peccata non fine poems

D«. remittantur, neceffaria eft fatisfaôio. Reipondeo, Neganda eft confequentia, nam pœnæillæ nec lâtisfalt;rtiones,nec compenfationes funt, nec merenturte* miffionem culpæ nec damnationis. Sed funt fi'ngularia Dei opera, quibus uo* cat lapfos ad pcenitentiam, aut exercer Sanefios, Sicut icriptum eft, Judicium à domo Dei incipit, amp;nbsp;quanquam Deus uult pcenas illas exempla eJfe omni* bus, quæ admoneant omnes de ira Si iudicio Dei, tarnen multis partit, ut Ni* niuitis, Si in Euangelio paffim remittit fine pœnis*

Exempla pœnarum funt teftimonia iudicrj Dei,quôd uerê Deus aliquan do omnes impios puniturus fit, Sicut prima concio inquit. Si malefeceris,pecs catum tuum quieftet donee reuelabitur, Quafi dicat, Etfi aliquandiii differtur pœna, Si cris fecuro ac ocioib animo, tarnen tandem Deus iudicabit Si pu* nier»

Ex Exod. 2 3. Ego autem in die uifïtationis meæ uifitabo peccata eorum» Qiiafi dicat, Etfî differo pcenas, tarnen non propterea exiftimare mc obliuiici fcelera,nonhumanoconfilio,fedmeojconftituo poenas,Do jfpacium pqeni# tentiæ, Ideo metui uolo, Sc uos ad pœnitentiam uoco»

Sic de poenis fentiendum eft, non quöd fint iatisfatHiones, fèd iint te(iiâ moniaiudicij Dei, nos uocent ad pœnitentiam, aut exerceant Sandos,

Alia exempla,ubi mitigatæ aut fublatæ funt pœnæ,funt dulciflîmæ conlt;« folationcs, quæ teftantur agentibus pœnitentiam, remitti aut mitigari pœ» nam, Sicut docet Eià. cap. I.

Cæterûm exempla Sandorum, ut Abel , Eiaiæ, leremiæ, Iohannis Balt;# Eccleßdfubiet ptidæ, amp;nbsp;Hmilium non funt pœnæ, fed exercitia, utantè didum eft. Quia o# crud. porter Ecclefîam fubiedam eflè cruci, ut agnofcat magnitudinem peccati hæ«« rentis in carne. Et rurfus abolira carne, incoëtur nouitas ipiritualis inter affli^ diones.

Hæc breuiter de afflidionibus adieci, ut Ledores admoniti répudient deliramenra de latisfadionibus, ôë fciant nec pœnas diuinitus irrogatas, nec noftra opera iàtisfadiones elfe,

Sed hic obqciunt, T extus inquit,Redihie,Ergo fignifîcat opera efle pre* Kedintepectin dumfeu meritum, Reipondeo breuiter, Vocabulum (îgnificat ceflàtionem, **• non compenfàtionem, Quafi dicat, Cefla à peccatis, amp;nbsp;redè facito, feu libéra ffàpeccatis,quodidemeft,Ceiraàpeccatisamp;c. Sed non ero prolixus in hac Grammatica cauillatione tradanda. Opponantur alia illuftria teftimonia, Anæ loquuntur de pratuita remiffîone, amp;nbsp;de fide in Chriftum, ôd de iàcrificio Chrifti,

ORigenes transformauit hanc hiftoriam in allegoriam prorfus intempelt;« ongww ^lle^ ^ftiuam de Diabolo. Scripfit fignificari per Regem Babylonicum Diabo# gorw. lum eiedum per fuperbiam 8ëc. Et aiunt addidilTe errorem de liberationc Diaboli. Sed hæc portentolà deliria improbanda funt, amp;nbsp;fugiendæ abfurdæ allegoriæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Nos hiftoriam retineamus, ÔC meminerimus illuflre exemplum pœni«« Exempluw tentiæpropofitum eûe, in quo admonemur de fècuritate, de pœnis, de gratult;' pœmtennZ ira remilïione pcccatorum, de uocatione Gentium, de promilTione, de uera fi^ de, de frudibus pœnitentiæ, de Principum offîcrjs amp;c,

Veræfîdei uox eft, qua hic cognoftit non folùm potentiam Dei,ftd etû am uoluntatem, CciliceCjquôd puniar fuperbos, 8ë remittat peccata agentibus pocnitentiam, cxaudiat làluet inuocantes. Hæc agnitio eft uera fides,quam hic profîtetur, cùm ait, Gradientes in fuperbia humiliât. Ergo agnofcit Deum nonociofum,fèduerè punientem,

Additetiam, Omnesuiæeiusiudicia,ideft , prædicat Deum efle iult; ^îuni, punientem eos,quiipfum contemnunt,amp; recipientem in gratiam agenss tes pœnitentiam, fient ei Propheta dixerat. Nam ad Prophetæ concionem relt;« fpiciendum eft, Agnofcit rex le à Deo punitum elfe, amp;nbsp;nunc pœna liberatum* Agit igitur gratias pro liberatione, 6c recordatur promiflîonis, crédit remift Conem peccatorum amp;c.

C Vpràpropofuit Regem agentem pccnitentiam, propagantcm ueroscub ^^tus, quem Deus etiam ornauic præmijs. Nunc addic contra rium exemplum Regis impq,reftituentisidolatriam, non agentis pœnitentiam, quem Deus punit Sc regno exuit,

Primùm autem hiftoria confideranda eft, Nabopdonofôr regnauitam nos4J, Patrispietatem imitatus eftfiliusEuilmerodach,qui leçoniæ régi lu* da tribuit regium honorem, amp;nbsp;magnis beneficies affccit populum Dei, régna* uit autem Euilmcrodach annos 2}.

Huic fucceffît Balthafar diflîmilis maiorum, amp;nbsp;relapfiisad idolatriam, Qui ut teftaretur le hoftem cfle ueræ dotftrinæ, confîrmaret idolâtras, pro* fanabat Judaica pocula,amp;manifefto concemtu infuItabacDeo.SicucRap^ faces Ôd Senacherib 4. Reg. ï8. Sc 19. Et ficuc ludæi Chriftum dendebanr,SJ Filius Dei eft,defcendat decruce. Has blafphemias dto Jèquuntur poenx, iuxta fecundum præceptum. Non habebit Deus infonteip amp;€♦ ï—T Aec hiftorfa pnæùm admonet nos de hornbili potentia Diaboli, qin'om* •*-nibus feculis abudrurfummis principibus ad confirmandam idolatn'am, amp;nbsp;lacerandam Ecclefiarn, Qtiare pauci Principes retincnt ueros culnisDd, contra hoc fcandalum neceiFe ell: præmuniros effe animos piorum, Pc pro* deft pijs intelligerePrincipum peccara,quiideocorrumpuntueramdodri* nam, UC attemperenr religiones fuis urilitaribus,quodeft uerè illudere Chrifto, Ec huius rei habet hæc ætas mulca exempla»

Secundo, Hæc hiftoriahortatur Principes ad pietatem,amp;admonett^^ pœnis impiorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Tertio, tcftatur mutationcs regnorum ßeri diuinitus,propteruariapec* caca Principum. Hic punit Deus idolatriam amp;nbsp;blafphcmiam, ficut in Manaf* fcy ÔC regibus Ifracl, Jn Dauide puniuitadulterium confih'um cædis,

Sed plerumq? ut concurrant peccata populi amp;nbsp;principum, Siw£ Ofeæ4.dicitur, Qualis facerdos, talis populus. Nec dubium eft plerascç calamitates mundi nunc accidere, propter muhiplicem idolatriam,in miffîs, inuocatione Sandorurn, alfis erroribus ac irnpijs culcibus. Hinc funtTur* cici fucceflus, bella inteftina, aliæ diftîpationes»

R« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Varrô, Hic de fàcris rebus quæritur/An non liceat cas transferre ad

cratte, ^'“^profanos ufusC Refpondeo, ConJècratas fine uerbo Dei noneflèdift cernendas à prophanis,quôdad confecrarionematrinet. Quia nulla eftcon* fecratio fine uerbo Dei,imô impietas eftfingereconfècrarionem fine uerbo Dei, Sicut in Ad, II, clarè dicitur, Quôd Deus purificauit, tu ne commune dixeris amp;c ♦

IN y. C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 1 E L £ S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^7

Quarc pfj rebus illis uti poiTuntjquæ fuerunt dedicatæ tempîis noftris^fi alioqui tcneanc cas,fine furto aut aliorum iniuria^ Imô peccant, qui non utun# tur propter fuperftitionem,quafi fine res iàcræ, quibus uelic Deus peculiarem craa. reuerentiam tribui, quia fine uerbo Dei nOn debet ille bonos tribui ullisre# bus, Prærerea reâc faciunt qui idolis confecrata prophanant, Sicut Rachel patri fîmulcra aurea rapuit.

Aliud eft de confecratis uerbo Dei, Sicut in lege Moiàica erant certæ Con/êfrlt;itt rtsconiècratæ, à quibus populus debebat abftinere propter uerbum Dei, uerboDei, quod ad ilia tempora amp;nbsp;illas res pertinebat. Et tarnen ibi quoep licuit pijs in necelfirate uti illis rebus, Vt oftendit exemplum Dauidis comedentis panes propofitionis amp;^c,

Sed Balthaiàrbic prophanatres diuinitus confècratas, additbiafpheo Balthaftr pro» mias J Ideo enim prophanat, ut oftendat fe eiîè lioftem Dei, ficut textus clarè dicitjLaudabant Deos aureos, lioneos ÔCc. Sicut enim Iulianus reftituere co^ natuseftidolatriam; Itahic Balthaiar adiunxerat fibi hoftesueræ dodlrinæ^ amp;faciebat fpem reftituendæ idolatriæ. Quare prudenter difeernenda funt lacta Rachel Sc Balthaiâris, ut fimilia iudicari poiîint.

Non peccat qui res templorum ad ufus prophanos transfert, fcilicet, fî id fine furto amp;nbsp;aliorum iniuria fiat, Vt enim furtum eft, fi priuatus, res fîfci tiuitatisauferat, fine legicimo contradu, Ita furtum eft, fi priuatus aliquid au* ferat ex rebus Ecclefiafticis, fine iufto contradtu. Poftunt autem res Eccle* fiafticæ, per contraeftus transferri ab rjs qui legitime adminiftrant eas, ex pro* babili caufà, ficut aliæ res fifei,

Porrô fuperior Dominus,ut defcniôr eft aliorum publicorum bonorüm, tJoneîMinii feeft defenfor Ecclefiafticorum bonorum, Et ut Prindpis intereiîjGciuitas/irialeidicx l’onafifei male adminiftrar,curare utdiligentiusamp;utiliusconocentur: kadc^°'quot;^ facultatibus Ecclefiafticis intereft Principum curare, ut inde alantur ido* nei doftores amp;nbsp;icholaftici, Et fi fruuntur eis hoftes Euangelij aut ociofi,debent canonid curare ut his remotis homines idonei fubftituantur, Sicut in C, præcîpitur, Ep‘f«p‘ Erferiptura inquit. Qui non laborat, non manducet.

Quare finguli Principes in fuis ditionibus debebant ociofbs amp;nbsp;hoftes Euangelq, Epifcopos,Canonicos 8c monachos eijcere ex pofteflîonibus facul* tatum Ecclefiafticarum, curare ut idonei miniftri cum coniugibus amp;nbsp;liberis honeftealerentur. Item ut paupercs icholaftici ex Ecclefiafticis facultatibus rfocfn/ifri«. lüftentarentur,ad conferuanda ftudiaEccIefiæ neceflaria,Sicut inquitPau* lus,Nemo militât fuis ftipendrjs,Quare uidtus non folùm docentibus, ièd etis» amdifcentibus debetur. Et iniuftiflimum eft fuppeditare luxui canonicorum, interea negligere non iolùm Paftores, fed etiam ipià ftudia, quæ fine publi* cisauxilrjs conferuari non poftunt,

Nechabentpoteftatem fuperiores Domini transferendi ad ièillabona Ecclefiaftica defraudatis Ecclefrjs, hoc eft, quantum opus eft Ecclefrjs, imper* tiredebent. Id debebant facere etiam fi de proprio eifet largiendum, quantô magis antè partæ res Ecclefîjs coniêruandæ funt,

Sedfîfupereft,autiuntbonaquæEcclefia non poteft admiftrare, quia Epifeopisnoncongruunt politica imperia, hæc fuperior Dominusredèad fe transfert, Vt fuperiores Domini, debebant imperia, ditiones, exercitus Epifeoporumadfe transferre, ièdinterea curare, ut ex bonis proipiceretur

rc^mrumnr Vintö, In mutatjonercgni Deus non obliuiCcicur Eccleiiæiuæ , Sïcuc feruat 'oeui'' ^'“^Chriftus nos confolatLir, Matth. 24. Cùm auch'ctis rumores bellorum, Ecclcßam. ne turbemini.Prudenter enïm dilcernenda lunt régna mundi à regno æterno, quod eE Eccleùa.Er quanquam bella concutiuntEccIeùas in mucacionibusre^ gnorum, tarnen pq debent incueri banc conColacionem,quôd Eccleùa ùcæceriH num regnum,nondebentde/perat/onedelcjïceread impios, iicutbcnuncin Grxcia. Contra hancinfîmiitatem confolari piosChriiius uoluit, CùmaU'lt; dïetis rumores bellorum, ne turbeminn

icaep bic in regni mutacioneDeus rurfus euebic Danielem, SCattribuiC ei maiorem aucoricacem, quam antea babuic, uenoui reges eciam conuercan“ cur ad agnicionem Dei, ut feruetur Ecclefia, Sc excenc publica miracula, gua: reüencur bunc populum babere uerbum Dei, Scueros culcus..

Non cant^ùm buic regt denuncianc exicium uerba fcriptainpariete,feJ exemplum in genere ügniticac modum mucacionum omnibus cemporibus.

Prima uox Mane, id eE, numerauic, EgnißcacDeum conEicueremetas Sauli,nonpoEhnc,Conrolacur icacpomnes pios,om^ nibus cemporibus,ucrcianc faeuiciam necperpecuam necdiuCurnamelTe Sh cucPfalmus inquic. Fianc dies eiuspauci SCc, Quare prima uox admonec Principes de iudicio Dei, quod metas eis conEicueric, Confolacurpiosguöd non ßcduracura fæuiciay ßeue omnium cemporum biEoriæ ceEancur

Reliquat duæ uocesjoquuncur depœnis, Eliaucem regum Scauhernaa torum prima poena, aucoricacis ami/lio, Sicuc dicicur Pfabjoy. E^uhisell concemeus fuper Principes, Sc errare fecit eos in inuio, Sc non in uia,amp;adiu^ iiicpaupercm ex afßiSiione, Sc pauic famiîias uc oues, Cùm enim imperia Ecncdiuinicus, Deus addic guhernacoribus aucoricacem, Vfj ReeumIO, Ec abqccum eopars exercicus, quorum Deus cecigerac corda. Ecalio Pfa/mo, ueroiciuiri (^ui dac làluCcm rcgibus. Ec exempla omnium aecatum ceEancar^heroicos autor/fare ualuille, SC non humanis modis auc uiribus recinuilTeuoIuna races. Ideo quandocunqp impendecmucacio, aucoricasmucacur. Ab'ceriudicac confenfusbonorum, ahoinclinancanimiy quäm ancèy uenunede liaCuPotnb Ecioapparec,

dcgmAinißio. Alcera pccna eE ulcimay iiidelicec, regniamißio, VcSauli fuccediePaa uid. Sc hie Chaîdæis ÔC AlTyrris fucceduncMedi ScPerEe, Accpicahniseli primæ Monarebiæ, Scaureiregni.

Debnancigicurnunc quoep Tyranni opibus 8cpocencia fua conhdere, i Sc cogicent fe facib cafupoiTe amiccere iha Imperia : Vcillud ßorenciili'mum ƒ

innotcfcere duobus regibus,Dario amp;nbsp;Cyro^Etfi autem hunc Darium Meduiti ante CyrumGræci non nominant, tarnen uidetur illeipfèeflè, quiàXenos« phonte appellatur, Cyaxares Medus^ cui fucceffit Cyrus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cgt;4xdr«.

jDftimum exemplum monet,quôd uiétorias fequi debeat conftitutio reipub, amp;nbsp;præcipuè ueræ religionis reftitutio, Sicut hic Prouinciæ ordinantur, le^ gunturpræfides,8épræhciturDaniel dodorueræ religionis, Iracp uiciftîm otnat Deus Perlas ingenti gloria, luxta illud, Glorifîcantes me glorificabo,

ßEcundum exemplum oftendit. Non deefle Ecclêlîæperfècurionem, Sc arc^ ficiofc irretiri Principum animos. Erant duo Reges, Darius ienior, Cy* nior,

rus junior, amp;.non natus patre rege, fed gloria fuperior. Hæc diflimilicudo cilimè parit iulpicionesamp;fimultates, Sicut amp;nbsp;Xenophon fcribic, Cyaxaren ‘^ffenfum gloria Cyri, etiam lacrymantem cum eoexpoftulafle amp;queftum eße, fe concemni, tametfi placatur mirifica diligentia amp;nbsp;fide Cyri, Facile igri turfuitaftijtis ôdaulicis ingenijs inuenire technam ad impellendum regem, quinolebant crefcere Cyrum, Ideo patitur fieri edidum, ut à fe omnia benefit dapetantur.

Tales habet Diabolus miniftros,quicaptatis occafionibus regum ani^ aftutc à ueritate auertunt, ubi fumma officfj 8gt;C uirtutis fpecie infidiæ ftru:* Itahicdum bonus fenex fuohonori aduerfuscollegam confiili arbi=

datur, non uidet quantum admittat fceleris,quod in edi(flo etiam Dei inuoca# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Monet igitur hoc exemplum, ut cauti fint Principes, in obferuandis'ta«« libus infidijs,ac præfertim in legibus amp;nbsp;cdidis condendis,

I Ertiô,proponitur exemplum infîrmæfidei. Diligenter autem difcernen^ ïnprmuiî dum eft inter infirmosô^perfècutores, Infirmuseft, quiamatamp;^amplcdti^î turdoârinam amp;nbsp;propagate ciipit, patitur fè doceri,ac ftudet profi'cere,Ciipic Row.ft, etiam faluos efle docftores, amp;nbsp;côfitetur aliquo modô,etiamfi nô fatis libéré nec fatis fortiter propugnat : Necp tarnen negat aut oppugnet docftrinam, Talem inbec Paulus recipi, ôô addit, Deus cum recepit, amp;nbsp;poteft eum confîrmare. Taies erant Apoftoli tempore mortis Chrifti,

Et quidem ita gubernat Deus Sandos, ut fuam infîrmitatem 8é habeanc S^agnofcant, ex qua tandem eludantur. IdeodicitEfàias, Linum fumigans nonextinguit, Et Pfal, 144, Alleuat Dominus omnes qui corruunt, Et eri« git omnes elifos.

Sic amp;nbsp;hoc loco infîrmus eft Darius, ampleditur dodrinam,cupit defend# twnTwinfr^ dere confîtentem,adiuuac etiam eum fuo teftimonio, 8é fua confeftione, Hæc funt figna piæ mentis, nec dubitat de caufa, fèd de facultate fua dubitat, Arbiî» tratur fe unum, præfertim in hac regni nouitate, non pofte obtinere quod uoilt;

Iebat,neclicere foillèncennam omnium Principumimprobaregt; Etißi non leuiter pugnaueruntjTotxidiecontendunt, urgent legis autoritärem, dicunt exemplum fore pernicioium,amp;^ contra regnum,fi retradentur edida,Tandem igitur Liidus Rex dubitans uelde automate fuajUcl de facuItatCj permirtirur uincant accufatores.

Quanquam igitur peccauit Darius, tarnen infirmitate lapfus eft, 8^ con# trafurorem accufatorum fuftentatfe quadam fcintilla fidei7quæoftendit,non ipfum, fed Principes effefuppliciiaucorcs, etiamfi ipfe non lads fortitereos reprefïerat» Oftendit igitur fuam confeflionem, Deus tuus, inquiensjibcra* bitte,Tales infirmos Deusfubleuat,uthie apparet. Sequitur enimftatim acerbiflima pcenitenria Regis, Ac deinde tantum fidei robur, tanta magnitu* do animi, ut puniat etiam accufatores*

Perfecutores ’ Econtrà ucrô perfecutores funt,qui non amant nec ampleduntur dodri# ioarinte, nam, necdoceri fe paduntur,nec proficere ftudent,nec tuentur dodores,nec propagare cupiunt ea quæ intelligunt, Sed mallent quoep fepelire amp;nbsp;obruerc, acfignificant odium, Hæc quifaciunt cognita dodrina, timeant iudicium J, Dei de Blasphemis, Eftep de eis ftruanda régula Pauli, Hæreticum hominem poftunam atq? alteram monidonem uitabis, quia eft fuo ipfius teftimonio condemnatus.

lam nos exempIoDarq agnoftamus noftram infirmitatem amp;nbsp;proficere rogemus ficut ille Marei 9, Credo Domine, ftd adiuua incredult;« litatem meam.

Et memineris hoc loco duplicem conloladonem Regi exhibitam effe, uidelicet, Non lolùm Daniel liberatus eft à fuo pen'culo,fed etiam rex libera* tus eft à contagio parricidrj,amp; conftcutus remiflionem peccatorum, Hæc con* fbladoquæ ad ipfius confeiendam propneperdnuit, non minus miraculum fuit quàm alterum,

QVarto exemplum de iniuftis legibus retradandis, hoc tempore maxime obferuandum eft.

QVintô Daniells confeflîo hortatur nos ut aduerftmur impijs Edidis, Quia publice orauit apertis feneftris, Hortatur item ad precandum, quidem fignificat modum, quod fpedans ad Hierulalem, dixerit fuaspreces, id eft, fretus promiflione data ueræ Ecclefiæ, Quia Reg, 8, iubentur exules orantes ft uertere uerfus Hieroiolymam, Sic ft uertit Daniel uerliis occafum meridianum,hoc eft, cogitans de mandato nbsp;promiflione, quod Deusuelit

ftruarehuncpopulum,amp;:exaudirepropter promilTumDominum, Prorfus ficut Euangelium docet nosorando intueri promiflionem, amp;nbsp;petereacex* pedare auxilium propter Chriftum, Sic illi templum intuenres, de promifi fione amp;nbsp;de uenturo Domino cogitabant.

CExto, Pcriculum Danielis pingit robur amp;nbsp;uiolentiam hoftium Chrifti, Si# ^cut Daniel imbecillis, obrjeitur leonibus: fic tota Ecclefia habet hoftes uali* diflimos, Diabolum, Reges, potentes, fuperbos, præftantes autoritäre opibus in mundo,

^Eptimo, Liberatio Daniell's eft teftimonium quod Deus adiïc Sandis, feruet eos fuo iudiciOj alias corpore, alias fpiritu.

Eft autem hie duplex liberatio, Daniel liberatur à morte, Rex liberatur D^nielit libegt; à peccato, ÔC à morte a terna, Difcit hie rcmiflionem peccatorum èé confirma^ rtitio, tur in fide. Earn liberationem amp;nbsp;Daniel præcipuè optauit, ut Deus glorificalt;î xetur,amp;: Rex reuocaretur in uiam,8^ intelligit Rex iple multo hanc elfe maio* tcm,quam eratincolumitas Danielis,ldeoardentiffîmo peeftoreagit gratias Deo, ac edit teftimonia confeffionis.

Quanquam autem breuis eft fententia, tarnen admonet Ledorem de tevs tadoftrina fidei, quod Deus requirat fidemamp; quod fides impetret ingentia dona. Credidit, uidclicet initio propofito impio edidlo, non abiedt fidera amp;nbsp;profefti'onem, fed conftanter confeflus, fe Deum Ifrael inuocare, amp;nbsp;hac fide pctiuit amp;nbsp;expedauit à Deo auxilium, pro Rege ôô pro fe, uidelicet ne delere^ tur in regno uera dodrina.

Significat igitur fides hic, ut alibi, fiduciam quæ audet conftanter confi* ftatuitDcum nos per miiericordiam recipere, 8lt;^ uelle faluare, peftatauxilium pro Ecclefia, pro nobis, pro ijs, qui funt conuertendi. Hanc fidem requirit Deus, ô^hæcimpetrat beneficia, luxta ilIudEiàiæ. Qui confia dit in Dominum, non pudefict.Item Matth.21, Quicquid petieritis credent tes accipietis. Vt igitur fide impetrarunt auxilium, Moiiès ad mare rubrum, Efaiasin obfidione urbisamp; ali] Sandi in ueris periculis, Ita hic Daniel fide impetrat liberationem »

Hæc exempla nos quoqp in çonfeflîone amp;nbsp;omnibus periculis exuicitent, amp;nbsp;ad fîdem ac inuocationem adhortentur, Suntep opponenda hæc teftimonia aduerfarqs,quide operibus multum uociferantur ÔCrefjciunt dodrinam de fide.

Reliquæ duæ fententiæ loquuntur de iufticia operum,quæ coram Deo opf* in credentibus efte debet, amp;nbsp;coram hominibus, Diftrtè inquit Daniel, inuen# ta eft mihi iufticia coram Deo, Deinde addit etiam, Coram te Rex nihil malt f eci ♦

Obferuabis igitur hæc triaproponi, fidem, item incoatamobcdientilt;« am, quæ etiamfi eftimmunda, tarnen placet Deo in credentibus, qui fide iuftifunt:oportetenimadefte in nobis iufticiam bonæ confeientiæ, ut in^ quit Paulus 2, Corinth. Hæc eft gloriatio noftra teftimonium confeientiæ noftræ.

Ita hic Daniel ait. Inuenta eft mihi iufticia coram Deo, Quod ut rede intelligatur, adiunge alteram iententiam de fide, Credidit Deo fuo, Nequa«* quamenim uult Danielle efleiuftum propterpropriam dignitatemautfuas uirtutes, fed per mifericordiam fide. Et tarnen feit requin' amp;nbsp;placere Deo iufticiam bonæ confeientiæ in credentibus.

Tertio additur iufticia erga* homines, nam amp;nbsp;coram hominibus confpi«’ ci innocentiam oportet exempli caufà, luxta illud, Luceat Lux ucftra ÔCc.

DMiel exem* diligenter obferuandum eftgt; Quôd quanquam fecit contra ediâum, plo fuo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tamen affirmât fe nihil mali feciire»Hanc uocem Danielis ad nos hoc tempore lt;«rnûi Mtiw. transferamus.Quanquamenim contraedidaJmperatoris facimus , tarnen p/t Edtäiiaä f^jaj|3usnQs,;jj4iin3aij contj-aeumfacere,neceiîèieditioiosnec lædere maie#

ftatem fupen'orum. Talia enim edida uiolari neceHe eft,quæ quidem ipfi pro inanibus habere debenu Ita nihil mali contra imperatorem faciebat Nico# medenfis patricius, qui edidum publicè propofitum concerpfit. Opponamus igicur uocemDanielis,hisquiaccuiàntnoscontumaciam, amp;uicuperant tan# quam ièditioibs. Ad hæc reclamemus , Nos nihil mali contra Imperatorem facere,.

K TOno, Pœna calumniatorum admonet hoftes Euangelij de iudicio Deij adhortatur eos ad pœnitentiam.

I^EcimOjVt fuprà exemplum Nabogdonolbrde ofRcio Pn'ncipum doccf, •L^'quôd debeant abolere impios cultus amp;c* Sic Darij exemplum hocloco idem docec,qui etiam Edidum proponit de colendo Deo Danielis,

Df«j DanieK V ƒNdccimo, Obferuanda cft in Editfîo Regis Euangelica concio, ait, Hune Deum Danielis eflèLiberatorem Saluatorem. Nominat Deum Dani# elis,ideft,qui agnofcituramp;’colitur fide uerbi, quod prædicat Daniel, quia uerbum diuinitus traditum difeernit Ecclefiam à Gentibus, Deus enim non uult agnofei aut coli fine aliquo fuo uerboamp; teftimonio. Ideo dicitur , D^us ïï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abraham, id eft, Qui dédit hoc uerbum, has promiflîones Abrahæ, éce. Sic

dicitur Deus Ifrael, qui eduxi te de terra Aegypti. Sic nos inuocamus Deum Patrem Domini noftri lefu Chrifti. Teftatur igitur Rex ilium Deum elfe ue# rum Deum,cuius uerbum prædicat Daniel,

De», uiirator nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde addit alterum diierimen. Hune Deum efle liberatorem Si SaV

CT ftluator. uatorem,Nam hoc diferimen eft ueræ religionis à cæteris omnibus,

Vbitantum eft Legisnoticia,manetdubitatio,amp;r afflifli non polTunt ftatuere,Deum uerèuellemifereri,exaudire, iuuare,Sed Euangeliumclami# tat,quôd Deus gratis nos recipiat credentes, lrem,quôd uerè uelit exaudire Si faluare,quôd hanc fidem requirat,quôd hoc cultu præcipuè coli uelit. Oppo# nenda eft igitur uox Euangelij ôi promiffionaturali dubitationi Si Ethnicis opinionibus. Si excitanda fides, ne argua mus Deum mendaerj. Quarehæc concio in edido, quæ prçdicat Deum elfe liberatorem Si faluarorem,uerè Eu# angelica eft,ficut ilia in Piàl, 147. Qui iànat contritos corde, Si alligatcpn# tritiones eorum, Hæc fides in quotidiana inuocatione excrcenda eft.

vifionei de Daniel incoat proprias uifiones de fucceflionc Imperiorum, Si de ad# fuceeßio/te M quot;^^uentu Chfifti, ac certamine Ecclcfiæ, quod poftrerais temporibusfutu# penorum. j-uni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim hæc ui(io exhibita eft, ut fignifîcaretur tempus aduentus

Chrifti,ne propter morâ Si propter afflièliones pfj deiperarent de promiiTts, Porto

Porrö iterum in his uaticinfjs admon€o,quod iùpnà diclum eft,multipli«î citer erudiri amp;nbsp;confîrmari Ecclefiam. Primùm teßanrur Deum ede autorem Imperiorumjtem defendi ieruari Ecclcfiam inter hæc imperia.

Secundo, cùmprædidtioncsdeomnibus Imperils euenerint , confiât hand dubiè diuinas eiTe, Qiiare fatendum eft iftos Prophetas uere habiiifte uerbum Dei, 8d hanc doftrinam quam nobis tradiderunt uere diuinam efle.

Tertio, monentetiam nos de futuris periculis, ut obftruemus, qualis bt Antichriftus,neincaunaflentiamurbeniperantibuscum uera Ecclefta, nec o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

autem fuprà quatuor Monarchias conftituit, Ita hæc uiiio eafdem Mo=« ’ narchias oftendit alia fpecie.

Leo fîgnifîcat Chaldæos amp;nbsp;Aflyrios.Duæ alæ fignifîcant duas præcipu# Leo. asgentes,quæ per uices regnauerunt Chaldæos amp;nbsp;Aftÿrios. Eleuatur fupra terram,amp; mutatur in figuram hominis,id eft, regnum ualdè fît gloriofum, Só deponitimmanitatem, quia uocatur ad agnitionem Dei.

VriusfignificatPerfas. Tres longi dentes in ore, hgnificant tres præci? vriut, puos Reges, Cyrum, Darium, Artaxerxen.

Pardus fignificat Alexandrum Macedonem. Quatuor alæ 8c quatuor capita fucceflbres funt, Nam poft ingentia certamina quatuor duces poft Alex 2ndrum,obtinuerunt régna maxima, Seleucus Syriam ÔC ulceriora, Ptolemæ^ us Aegyptum,Antigonus Aham minorem. Antipater Macedoniam.

Natura Pardi uel PantheræconuenitGræcis ingenns,funtMaculolæ, NrffwwPdrdù L^rantes,terribili capite, uenantur beftias odore, Sc occultato capite,animo^ fiflimèdimicant pronatis Slt;^fobolç,nulla tela formidantes, capiuntur uino Inebriatæ.

Vàrta beftia fignificat Romanum imperium, quodfignificatomnium Ronw««»» '^fore truculentiftîmum, Vel quia foris difFicilima bellageftit, uel quia babuit plurima ciuilia bella,uel quia maxime feuijt inEcclefiam,uel quia dele«! uitgentem ludaicam.

Sed præcipuè obferuanda eft hæc particula, quôd inquit, Refiduum pelt;« rc/îj««« pe. dibus conculcabat. Hæc pitftura fignificat poftremam Imperfj partem habitu#' dibusconcul» tampluscrudelitatis 8^ calamitatum. Vt apparet Italiam nuncannis ferè non gentis miferabiliter dilaceratam efle, Primum à Gottis,Græcis,pofte«à à Loik« gûbardis, deinde à noftris Imperatoribus ulqj ad hoc tempus, Refiduum, id fft J partem Imperij reliquam, Pedes, id eft, poftremi lmperatores,maximè ^onculcabunt,

Sed non lolum accommodanda eft fignificatio ad ciuilia, uerùm etiam Ecck/î^ con» ad Ecclefiam. Reges poftremi maxime conculcabunt Ecclefiam, ficut iam an* eukaacrc. Liis fexcentis apparet. Reges elTe fatellites Pontificum, crudelitatem horrid Lilemin Ecclefiam exercere ad defenfionem idolatriæ,

Decem cornua fignificant maximas prouincias Imperq, Nec de numero cecemconua anxièdifputandum eft, quiaièptenarius amp;nbsp;denarius ufitacè in feripturis figni# oeMrùK nu» ficant magnum numerum, ut in Hiob, En decies me confunditis. Item in • Euangelio Matth. 2 Simile eft regnum ccclorum decern Virginibus, Intel# bgitigiturmultaampla régna, acpluraquàm fuperiores Monarchiæ habue# runt* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed

Sed tarnen fi quis uolet numerate, non ineptè quadrat enumeratio malt; ximarumprouinciarum,VtJtalia,Hifpania,GalIia,GermaniaJlIyn’cum,Græ cia,Africa,AegyptuSjAfia^ Syria, Hæ fuerunt ampliflîmæ imperf) prouincie, Ac fingulis uicinæ partes addendæ funt,ut lllyrico Pannonia, Græciæ Mace# donia» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ingem Cornu P Xotitur autem in fronte ingens Cornu tribus alijs cornibus euuliîs, Id cor^ ’ *^nu ait potentius fore cæteris uicinis, mutaturum religionem Chrifti, èi. ha^ biturum ingentes fucceflus, bellaturum cum Sandis.

Hæc necefle eft intelligi de regno aliquo exorto in dilîîpatione Romane roj JVIonarchiæ , quodeft potentius cæteris regnis, amp;profitetur religionem ac fbû. ‘ dodrinam pugnantem cum Euangelio, interficit Sandos, Sgt;C habetingentes fuccelTus.

Cùm autem condet multô antè præterfjfle tempus, quo Romana Mo« narchia collapfa eft, Hiftoriam mundi confideremus, Sc cx ipfo euentu fuma« musinterpretationem. Præfertim cum hæc iplauaticinia maxime tradita fint, utmoneant ÖC confirment pios, quorum ætasincidit in ea pericula, (juæ minitaturEcclefiænoua ilia dominatio , oriens poft collaplam Romanam Monarchiam»

Vod eft autem regnum ftatim natum collabente Romana Monate ^^^chia, proponens dogma, quod aperte contumeliofiim eft in Filium Dd, Sc aperte abolet feripturam Pi opheticam amp;nbsp;Apoftolicam,amp; cogit armis Gentes ad ampledendamnouam,commentitiam SC impiam dodrinam, Sd potentiaomnibusRegnisantecellit'T Res loquituripfaidelTereonumMa« hometicum,hoc eft, Saracenicum Sc Turcicum, Nam Turcicum ortumeftex Saracenico, feu pars eft.

Domindtio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admifceo huic loco pontificiam dominationem, nam hæc alio loco

Pontificid hy^ deftribitur, ut poftea indicabo. Fit hic mentio regni armis conftituti, Ac do« pocrifi creuit minatio Pontificia præftigqs ceremoniarum amp;nbsp;hypocrifi creuit, SC magis ali« enis armis Regum quam fuis munita eft. Sequitur autem alius locus infra, quem cùm Paulus ad pontificiam dominationem transférât, fequar amp;nbsp;ego A« poftoli interpretationem ut decet.

Nunc de uaticinio huius loci dicam breuiter. Conueniunt ad Saracen^ cum regnum. Tempus,Dodrina, Potentia, Sc Locus.

1, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Tempore notæfunt Hiftoriæ, lam Galliam Franci tenebant, Icah*

Qao tempore am Longobardi Cum in Oriente Mahometus Heraclfi tempore leditioncm ßtrcgm'mSd. ^nouet circiter annum à natali Chrifti é 2 j.ColIabente igitur Monarchia Ro« rdcenieum. mana Saracenicum regnum conftitutum eft , amp;nbsp;quidem breui magnæ faâæ funtaccelfiones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dodrina deferibitur in textu cùm ait, Cornu habere oculos hominis, amp;

Mdhoitietm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Conftat Mahometum, horribili audacia abolere omnia Prophetarù amp;

dtoto Frophe Apoftolorum Icripca, Eft autem ueriffimum amp;nbsp;præcipuum fignum Ecclefiæ, ntrumcri\po profeftîo Propheticæ amp;nbsp;Apoftolicæ dodrinæ. Quare fatis perfpicuè conftar, flolorum ffri‘ j j regnum Deo bellum inferre, quod abolet ftripta Prophetarum amp;nbsp;Apofto« lorum. Deinde articulos præcipuos EuangeIrj penitus delet, Finxit Chri« ftumefledodoremfimilemMofiautalijsProphetis, nec agnofciteflêSalua«

forcm amp;uidi'mam pro peccaris hominum» Abfjci'c prorfusea quæde Filio DeiinEuangeliodicuntur, Ignorât prorfus dodrinam de fide amp;nbsp;uera inuo* ,nciiofi in tatione, demk^propriam Euangelq dodrinam delet* Tantùm particulam re# chnjiuwGre^ tinet ciuifium præceptorum, quanquam hæc quoepcorrumpitgt; Concedit fla* gitiofas libidines, iubet arinis cogi Gentes ad ampledendam impiam dodri^ nam, amp;nbsp;interfici aduerlàntes» Hocuerè eft impium amp;nbsp;infiilitum latrodniurn præcipere ♦

De potentia etiam notæ ftint biftoriæ, Tota Africa, magna pars Afiæ, î^3gnaEuropa?,teneturabqs quiMahometifententiam defendunt*Et nunc pctenturegnl Turd omnium latiflîmè dominantur, quoru imperium hie non diftinguitur Mthometid. àSaracenico*

Sed Ezechiel amp;nbsp;Apocalypfis nominatim de hac barbarie concionantur, quam fcribit Ezechiel uenturam ab Aquilone poftrema mundi æcate,8d tri# buiteis appellationes Gog 8c Magog, quod Scythicomore tedacircumfe# Glt;^c3rM*i rant, nec habeant certas fedes, ConftatautemTurcos à Caucafi rupibus^^* progrdfos, poftea in Afia uagatos efle ac paulatim Galatiam amp;nbsp;Ponti oram occupaiTe, Hane barbariem uaticinantur Ezechiel ôd Apocalypfis poftremÔ imperaturam efle, amp;nbsp;quidem late uaftaturam efte Ecclefias Dei, amp;nbsp;tandem in montibus Iff ael perituram efle, ut poftea dicam.

De loco obieruandum eft, quod nominatim inquit Daniel, Euulia efle priora uel anteriora cornua, Significat defeduras fuiife prouincias Romanas * in oriente fitas. Et nominanturtria cornua, Primum enim ftatim coniun# xeruntSaraceni has tres regiones, Aegyptu, Syriam, amp;nbsp;Ciliciæ oram. Quod uerô poftea plures Prouinciæ domitæ funt, id non pugnat cum texcu, qui hoc loco initium regni delcribit, pOftquam expofui, quod regnum deftribatur, lam cauias confideremus cur '*■ Deus hæc patefecerit C Humanæ mentes funt auidæ cognitionis futuroru quadam perucria curiofitate, Sed Deus maximas res initio patefecit, Aduen# ficris literis^ turn filrj fui, futurum indicium, refufeitationem mortuorum, æternas pocnas impiorum,æternam gloriam piorum, Regnorum præcipuorum fucceflionem feuordinem ante ultimum indicium, Hastantas res cum non fruftra mon# ftrarit Deus, uoluntas eius diligenter confideranda eft, Ac tunc quidem Da^ nielem amp;nbsp;cæteros hac dodrinaerudrjt de uita æterna, amp;nbsp;uenturo iudicio,

Nosmagis etiam confirmare eadem dodrina debet, uidemus enim re^ fpondiife euentus, Extiterunt ordine quatuor Monarchiæ, Nunc dominatur gens inimica Deo, quæ palam delet fcripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolica. Non dubitemus igitur euentura cetera quæ uifio oftendit, uidelicet de iudicio,de pœnis impiorum,de gloria piorum, Sciamus certo hanc dodrinam, quam Daniel profeflus eft, diuinam eiTe, nec ab ea auelli nos fihamus.

Dodrina ad hanc ultimam ætatem maxime pertinet, Vaide mouentur homines fortuna in utramc^ partem,Cum autem fuerint ingentes fticceirus,amp; succeffitt er admirandæ uidoriæ regni Turcici,EccIefiæuerô tam late uaftatçfint,fequun# tur homines fortunam, multi ad Turcos deficinnt', amp;nbsp;ampleduntur impiam dodrinam, Alij expetunt Ibcietatem amp;nbsp;o-u/x^axtap cum Turcis, nbsp;nbsp;quanquam

Præmonct igitur nos Deus, ne capti admirationepotcntiæ, autfradî noßris ærumm'Sjdefici'amusabEuangelio. Manifeftænotæ func impfj regnï quæ hic defcribuntuG quôd doétrina eft contumeliofà in Deum, Sandos rrucidat.Sed euidensïîgnum fit , quôd fcimus à Mahometo prorfus abolerî fcriptaPropheticaamp; ApoftoIica»Âdhasnotas addidit Deus hoc teftimom'« um quôd fit damnaturus amp;nbsp;in fupphaa æterna abiedurus hanc beftiam,id eR, totum regnum impium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Comminatio eft in textUj quam modo recenfui, quæ regno Mahometi* co exitium denunciac.

rcde/titcaU» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed alfa etiam comminatio hic obièruanda eft, quæ de calamiratibus Ec*

wù-M diutur* clefiæ concionatun Prædicit Regnum Mahometicum bella moturum efle ad** ' uerfus Sandos, amp;nbsp;futuras uaftationes Ecclefiarum,amp; cædes Sandorum. Hæc eft thftisconcioô^ aliéna à iudicijshumanis, Cur imperium oC uidorias ta^ buit Deus genti impiæ, palàm contumeliofæ in Chriftum, palàm delend do^ drinam Propheticam Sc ApoftoIicamC' Cur nos qui inuocamus Deum amp;me^ diatorem filium Dei,qui retinemus dodrinam Propheticam ÔC Apoftolicam, finit aut deleri aut opprimit,

7.ccicfiiru}n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exigua aut breui calamitate concionarl Danielem euentus often

in Turcî4 dit. In tota Africa magna parte Afiæ deletum eft nomen Chrifti* In Euro#

pa, etfi in imperio Turcico adhuc paflTim reliquiæ funt Ecclefiæ, tarnen adeo crudeli 8c barbarica feruitute premuntur,ut ftudia literarum coli non poflint^

fint Ecclefiæ fine Dodonbus, multi paulatim nomen Chriftianum abqlt;» ciant. IpfeetiamTyrannusà parentibus abftrahit certum numerum libero# rum,quos ad militiam fuos ritus inftituit, Hæc triftiora funt Aegypdaca feruitute, 5c tarnen quidam amences expetunt hoc imperium.

Væfunt autem caulæ tantarum calamitarum Ecclefiæ C Si hic Humana ^“■^judicia confulantur, Nonne dubitabunt,an uerc hune opprelfum cocfum diligat Deus C An lànguine filrj redemerit Ç'

Sed hic intuenda eft Ecclefiæ ipecies inde uiè^ ab initio. Cum primi pa# ^u^'Eccle» rentes uidilTent reftimonium de ccelo exhibits in fiicrificio Abel,quo infpem ritm^dcul'^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propagandæ Ecclefiæ ad pofteritatem, mox Abel interficitur,

tib initio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reliquus eft unus Cain impius, Huius etiam pofteritas impia ciuicatem con#

Poft diluuium condita Babylone rurfus Gentes palàm contemta dodri# naNohæ8lt;^Sem,deficiuntàDeo,ôe:exiguuscœtus piorum reliquus maner, qui mifer uagatur incertis fedibus,uidelicet,familia Abrahæ,

Cum uero occupaflent Palæftinam,quant£e clades, regni mutationes, amp;nbsp;difli'pationcs iêcutæfunt, amp;nbsp;quantula mundi pars erant lfraëlitæ,cùm interim Gentes ignaræ Dei fumma Imperia tenuerint,

cruet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plerumcp fuerit Ecclefiæ Ipecies,agnofcamus iram Dei aduer

pbteflj wird« fus mundum,Së non deficiamus à Deo, etiamfi hoc poftremo tempore uide# bili Dei confia musEcclefiam duriterquaffarftlllam autem hypothefin teneamus infixama» bo (3-c. nbsp;nbsp;nbsp;nimis, Mirabili Dei confilio amp;nbsp;uoluntatc,Ecclefiam fubiedam elTe cruci.Cau#

fæ etiam indicantur in dodrina Prophetarum 6c Apoftolorum, quas omnes nunc non recenleo,

Tantum hoc de poftremalênecfla mundi confi'deremus , quôdprædigt; crudelitoiTy cuntProphetæ ÔC Apoftoli mundum pœnas daturum efTcjquod poft fparfum rannorumm EuangeliumTyrannifeuiantinmembraChriftiJDeinde ab ilh's ipfîs qui »KmtrrfCbrû gubernanc Eccleham, polluta fît Ecclefîa,Idolis, falfîs dogmatibus, parricidrjs ùandorum,amp; libidinibus* Et ex his ftminibus ortam efTe Mahometicam pe^ ftemhiftoria oftendit»

Cum Arabia amp;nbsp;Aegyptus, multis monftrofîs dogmatibus dilacerarens Arabia Æ. tUFjOpinionum confufîo mouitleiies homines, ut nouo dogmati Mahomcti gyptus dilace. adplauderent, quôd tollebat controuerfîas ueteres,St tantùm politicas feuten* tiasamp;fgratashumanis ludicijsproponiuldeodicit Daniel,Cornu habere oj! culos Inimanos, Vides igitur his ipfîs exordijs punira elle diftîdia, puniras fa* diones Samoiàtenam, Arianam, Manichæam, Nam his delirrjs omnibus amp;nbsp;pluribus ilia ipfa loca referta erant.

Creuit poftea potentia T urcica,uc puniretur mundus proprer idola,cul* tusSandorum amp;nbsp;prophanatam ccenam Domini,8c impurum coclibatum.

Ac uide quomodo congruant tempora. Decretum detransfubftantione, Decretuntda üt uocant, quod confirmauit horribilemWwXo/xav'apjfadum eft anno à natali Chn'fti121y. Innocenrio tertioPontifice. Statimfeçutafuntaulpiciaregni Anno Othomanicfannoà natali Chrifti 12^0. Mox igitur poft confirmationem Regnumotbo* idolomaniæ, Regnum alibi exoriri cepitjamp; proferre arma uerfus occidentem ad has Ecclefîæ labes puniendas»

Hæc in comminatione hoc loco apud Danielem confîderanda funt, trrores emendandi 80 mores corrigendijac uera dodrina, uera inuocatio Dei hiEcclefîa reftituenda. Id fî faciemus, Deus mitigabit pœnas, amp;nbsp;réprimée ar*

Confolatio eft addita,quôd Daniel fîgnifîcat non futuram quintam Mo# MoHarcbww tiarchiam, Qriare Turcica potentia non erit par Romanæ, non opprimer to# tam Europam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

TAE tempore uerba funt obftura, VIep ad tempus,8c tempora, amp;nbsp;dimi^ium ■^tempon's, Sedingenereintelligo,longum tempus,amp; deinde fubitam ac temfo inexpeflatam inclinationem. Quia dicir,Dimidium temporis,quafî dicat, Cu ra cr ditnidi^ prruenerir ad faftigium Turcica potencia,amp; iam fperabit fe potituram impe# temporit, rio totius orbis, SC pollicebitur fîbi dominationem fine fine, fubita aliqua fiec inclinatio. Et mox illucefcet lætiflimus ille dies , quo filius Dei refufeitabit mortuos,0c Ecclefîæ fuæ uitam amp;nbsp;gloriam æternam tribuer, ac impios omnes abqciet in æternos cruciatus»

Eadem de Gog amp;nbsp;Magog apud Ezechielem amp;nbsp;in Apocalypfî dicuntur. cogey MiU Ezechiel air Gop amp;nbsp;Magog, fadtis ingentibus uaftationibusjtandem in mon# tibusifrael periruros elle.

EtfîdeiudicioultimoChrifti intelligi poteft,ramenarbitrorfîgnifîcari Turdumeert» prælia, quæ pijs erunt in hac ultima mundi feneda cum Turcis,qui uincuntur in montibus Ifraefid eft, feu in locis Ecclefîæ , in qua uerè ibnat Euangelium, uelà populis uerè inuocantibus Deum in fide filij eius lefîi Chrifti. Non enim üincentur T urcæ, nifî per filium Dei dimicantem pro fîia Ecclefîa,utinfrlt;à cia# rè inquit Daniel, cap, 12. Stable Michael, id eft, Chriftus, Dux magnus pro filrjs populi. Sed apud Danielem amp;nbsp;apud Ezechielem magnæ uaftationes denunciantur,quas ut Deus mitiger, toto peètore petamus,

A Liquoties ditfium eft, ad quid profit tenere prædidiones de ferie Monar^ ■^^chiarum, omnium temporum ufqp ad extremum iudicium.Eft enim Ec clefiæ hac doctrina confolatione opus , ne inter tot afftidiones SiC fcandala deiperet,

CAuf^Adfliâb Eftetiam admonitioneopus,utcaufascogitemusafflidionum. Hicdb inquitJPropter peccata populi permitci ut tantam crudelitateni citur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antiochus exerccat,Sicut Paulus inquit, 2. Thefi 2, Quia uericacemnondilei»

xerunt,mitcic cis Deus efficacem decepdonenijuccredant mendaeio, Heatro^ ces commfnationes exufcitenc nos, ut fimus diligentiores in conlèruanda pu^ ritate dodrinæ, èc in uita, ne Deus finat exoriri maiores tcnebras,

Porrocumin proximocapitcDanielomnes Monarchias poftremiï regnum^belligerans cum uera Ecclefia deicripiêrit, Nunc redit ad duas Molt; nardiias clarius defcribendas, ad Perficam Sc Græcam, nam bæ erant proxb rnæ,Etproderatpiis, præfcire horribilem difîîpationem, quam Antiochus Epiphanes facflurus erat,ut haberent coniblationemjnec deficerent, neue pugt; tarent fore, ut omnino deleretiir populus Dei,

p Stautem peripicuum uaticinium,amp; à filioDei declaratum angelo interrow! ■^ganti. Summam breuiter recitabo. Daniel fub Balthafaroabfuitabaub, nec fuit in urbe Babylone,fed in Pcrfia,quam Ebræi uocant Elam in arceSu« fis,quæ à rofisappcllationem habecadamnem Vlai, quem Strabo amp;nbsp;Plinius Eulcum uocant.Cùm igituriam inftaret finis primæ M.onarchiæ,uidicDanw el Perßs imperiopotituros eftejdeo hæc ipià uifio ei in Perfia exhibetur,

cy «. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Videt Arietem in Perfia ftantem,hoc eft ducem Cyrum, qui utrunep cx^

ercitum Mcdicum,amp; Perficum duxit, Jdeoduo cornua adduntur Arieti,quæ fignificant regnum Medorum amp;nbsp;Perfarum, Ac durauit Monarchia Perßea klcxdnder nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ducentos annos. Poftca Alexander Afiam occupauit, qui hic fignifica*

tur per Hircum* Quatuor cornua fignificant fucceftbres Alexandri,qui feeder ribus uariè coniundi lummam pocentiam habuerunc. Hæc eft fummahiftorig quæhic recitatur ufcç ad Antiochum Epiphanem,

PrfNon dubium eft autem in piduris coiitineri certas fignificationes, utfu* prà de Pardali breuicer dixi,quæ fagax eft 8^ animofa, ÖC celeritate inßgn® prædita,audet occurrere armato uenacori ÔC celeritate excutit tela,necui capb tur, ftd opprimitur ebria, quia enim Pardalides funt auidæ uinijuenatorin Iolt; co uicino eius beftiælatebris uinum fundit,poftealongioreinteruallo, collo^ cat cymbia plena uini. Statim odor elicit ex antris Pardalides , quæ cùm ad . cymbia uentum eft,haufto uino accenfædiicurrunt,ludunt unà,amp; coeunnDe* inde ebriæ coicu defatigatæ fopiuntur, Ibi fopitas opprimit uenator, Huius rei luculenta deferiptio eft apud Oppianum Libro 4, K.uüxyE'iK.w/j, ubi amp;nbsp;hi uer* fus lepuntur, o

ZaTrfÿtr» J'ievucz'ojj, sw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•n-'S.a’cü

ZttifTÖtri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'x.o^oiTVTvi'ae'iii

itMgo rebuilt Quæ poteft autem cogitari imago illuftrior Regum Macedonicorum plurimorumjSagacitare,hoc eft,folercia confilio, uix ulli Duces antecellue«» ' runt

mntPhilippoamp; Alexandro. Deinde quod decreucrantre cogicâtaj 8^ occaûif onibus profpediSj celerrimè fufcipiebanfj quæ uirtus in Ducibus plurimum poller. Erant autem 80 in dimicando acerrimi 8^ inuióli,Poftremó uerô uolu* ptatibus periere,alcerVenere,alter temulentia. Tales pofteafuerunc Def metrius, amp;nbsp;pofterior Philippus.

Nee raro accidic,uc uiri præftantes cum in rebus gerendis acerrimi fuiP Trdgidexitui fenc,amp; nec periculis ullis nec laboribus fuccubiiïènt, tibusfraórÉcalamitofos 8lt;1 tra^icosexitus habuerint.

Poflem recentia exempla magnorum Ducum recicare. In Francilco Frandfcitf Sfortia3quanta primùm uirtus fuit,quanta magnitudoanimi, Senexuerô, sfortù. quafi Circes uenenis natura eius mutata effetjpriora decora libidinibus defor# inaiiitatq^obruit,

Sed omitcoexempla^ quæ lecflor admonitus confiderct ipCe in communi uita. Nam amp;nbsp;Daniel has piduras propofuit, ut magna ingénia admoncat,ne fibiindulgeant, fed impetus Sc cupiditates moderentur, ne pccnas Cibi accer^! fant.utilli ipfi quos recenfui fecerunt, Philippus, Alexander, Demetrius, 8c alijinnumerabiles.

In hoc loco alia eft pidura Græcæ gentis. Capras uocat Daniel,ut enim PidurdGr^a hæcximiam habent in fcandcndo folertiam,8c ialtationibus affiduis gaudent, Ira Græcorum ingeniorum mira fuit in experiundis nouis rebus, artibusamp;S confilqs curiofitas.Taxari etiam exiftimo ludos Scenicos,quibus ea Gens præf dpuè dedita fuit, qui quidem multa magna flagitia pepererunt amp;nbsp;confirma^ ucrunt,

p Edeo autem ad narrationem uaticinif Longus Catalogus lùcceiîbrum Af ■^^lexandri infra ab ipfo Daniele receniebicur. Nunc cæteris omiffis de An* tiocho Epiphane dicir, qui fuit ortus à Seleuco, ut infid exponam, ac regnum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Syriæ tenuic. Cepic autem regnare anno poft Alexandri mortem l}7,ut teftaf turprimus liber Macabgorum, hoc eft, ftcundo anno Olympiadis centelîmæ quadragelimæ nonæ.

Vfitatum eft autem,ut omnium ætaturn hiftoriæ oftendunt. Reges atf tcmpcrareatc^infledcre rcligiones ad fuam utihcatem, Iraq? cum Epiphanes fcirecludæos propter religionem non facile pati externa Imperia, 8c uidcret amutiliMcnt. tamcnfcnadumefTeoccahonem utriufqjrci, pociundæ Iudææ,ôô mutandæ rcligionis, homo atheos amp;nbsp;qui omnes religiones pariter fabulofas effe ducef bat.amp;immanipctulantiaruebac in hbidines, amp;nbsp;in omnia flagitia, quo cæco impeturapiebatur, in utrumq? incubuic omnibus uiribus,utamp; ludæamin feruitutem redigeret, amp;nbsp;ueterem deDeodod:rinamcàProphetisacceptam prorfus aboleret.

Obtulerant autem occafloncm fcelera Pontificum. Cum teneret pontifi;^ sederd PMti. catum uir plus Onias, frärer eius lafon proledus ad Antiochum, in aufjoierjs ficum fuerunt regnipecuniam ei dedit,ut capto fratre pontificatum fibi traderet. Simili frauf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cdldinb

de alius poftea Menelaus eripuitpontifleatum lafoni, amp;nbsp;uterq; inuexit Græ«’ cos ludos in urbem, contemnebant 8c negligebant ftudium diuinæ legis, imi* tabanturEthnicum fplendorem,delicias, mores Ethnicos amp;c. Menelaopoftf ^^enddtu. eainterfedofucceiftc Alcimus pontifex, qui etiam fuit hoftis Macabeorum, Aldinm. Hæcfcelera Pontificum fuerunt initia calamitacum eius temporisi

Q_q ii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Defcrif

Quôd autem hoc uaticinium propriè concioneturde hiftoria Antiochi Epiphanis, teftatur angelus Gabriel, interpres in textu , q ui quidem collo* qucnscùmfilioDeijaccepit ab co interpretanonem,

QOrrôhic locus admoneacnos de præfentiaChrifti, Quod uidelicet Filius FiliusDti Dei fcmper afFuerit Pacribus, quod^ uerè nunc quoc^ Bcclefîæ adhc^exau^ diatamp;JgubernecinuocantcsipfunijSicutdicitin Euangelio,Ecce ego uobiP cumfiimamp;c*

Item, Vbicunc^duo aut tres congregati funt in nomine meo, ibi fum in medio eorum.

Gene. 48, inquic Iacob de Chrifto, Angelus qui eripuit me ex omni ma? lo, benedicat pueris amp;c.

Et Paulus inquit,Omnes bibebant de ipiricuali petra eos comitante,Pe^ h cor. }•, tra autem erat Chriftus.

Sic nos ftatuere debemus adefle Chriftum,exaudire, iuuare,8(f guberna* renos,Id^5^uocaticriptura regnum Chrifti* Sed infîrmitas humanæ mentis RegnuM non poteft fie intelligere Regnum Chrifti, cogitât de eo, tanquam de abiènte, non agente aliquid nobilcum. Sed his tenebris humanæ rationis repugnan* dum cft, iuxta teftimonia promiflîonum,8d iuxta hgc exempla credendum, quôd uerè adfit nobis, exaudiat, iuuec inuocantes ipfum,

Hæc breuiter adieci de interprète uaticinq, quem hic uocat Palmoni, id lt;; cft,adniirabilem quendam, ficut alibi Chriftus uocatur admirabilis Confilia* rius.

Eftamp; illud confiderandum, quôd adeft filius Dei,cùm fît mentio fummæ calamitatis, ut fignifîcet fè in ilia ipfa calamitate futurum eftè in excubfjs, Si* eut infrà inquit, In illo tempore, Michael, qui ftat pro filrjs populi 81c, Hæc cft magna confolatio, prælertim hoc tempore, feire quôd Chriftus fit in excu* hijs pro nobis,

Vanquam uaticinium de Antiocho 81 de populo ludaico, primùm con* '^cionatur,tarnen fimul Propheta fignifîcat fimilem calamiratem Ecclefiæ CdMtMFct tienturamantefinemmundi,poftquamChriftuspaffus eifer,Euangelium deß^antefi» 'inter Gentesfparfum, Quôd autem Danielfimuldepinxerit Imaginem impq tegni, in Ecclefia belligerantis cum Chrifto, teftatur Paulus,qui uerba de An* tiocho dida, expreife accommodât ad Antichriftum 2, Theflal. 2, Cum^ te# ftemhabeamus Paulum huius accommodationis, autoritatem eins iequamur omiflis aliorum cauillationibus, qui hæc nolunt accommodari ad Antichri* ftum.

Deinde cogitemus,ut prjs profuit apud ludæos efte præmonitos, ne aft fentirentur regno Antiochi, Ira iciamus nosquoepcommoneri,neaftentia* mûr regno Antichrifti, feu regno impio dominant!' in Ecclefia,

^^2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMET: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MEL^KTH:

gn^mMaho’- po’^’t’ficatus RomanuSjUC de utroqj concionatur fcriprura, SC utrumqi dain^ nieHc«w »O' «ar, Vt Apoca. 13.apparet,ubideutroqj uaticinatiir cum ait, pen'curosefle Pontijicium Gog amp;nbsp;Magog, beftïam amp;nbsp;Pfeudoprophecam. Hiccomplcótiturregnum ddm«4t fcrU 'purcicum amp;L alterum regnum,in quo dominatur Pfeudopropheta,id eft,potv tifexdefendens idola, r

rurcicunire=^ Ciim autem aliquid interfit inter hgc duo régna:Mabomen'cum feu Tut gwm armii cicum armis partum eft,nec tenet titulum Ecclefiæ Chrifti, Ideo de eo lupràdi? ßcHtmyupcr. ^tubi Imperia defcribebancur armis parta. Sed Pontificium regnum fraude flitioneconflb fuperffitione conftitutum eft,amp;: retinet titulum Ecclefiæ Chrifii.

tutum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cumigitur Paulus accommoderimaginem Antiochi ad regnum,quod

in Ecclefia dominatur, hoe eft, quod retinet titulum Ecclefiæ , lequar amp;ipf^ Paulum, amp;nbsp;hoc uaticinium de Antiochoaccommodaboadpontificiumre^ gnum,Quo nomine non tantum Romanum Pontificem intclligo fed omnes Epifcopos ubiqj terrarum cius Idolarriam defendentcs,fiue ei alioqui fint con«* iundtijfiue non fint coniundi,

Noflt;f dHlt;e An= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infrà notæ duæ tribuuntur Antiocho, quæ præcipuè conueniunt ad

nod3ùnb««n pontificium regnum,uidelicer,quôd Idolum intemplocollocet,amp;auroacar^ gento colat. ltem,quôd non adficiat honore mulieres.

idoh'mPon^ Hæcfunt duo propria pontificatus,Idola manifefla fiant impiæ miflæj tißcatu. cultus Sandtorum amp;nbsp;Statuæ, quæ in auroamp; argento offenduntur, utibieo^ lantur. Id nufquam fir, nifi in pontificio regno, item in nullo regno unquam prohibitum fuitlegitimum coniugium,nifiin pontificio.Ergoconuenitadid,

^rohibîtunt in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non futuras in honore Mulieres, Porrolibi non efthonos

Coniugio, fequunturuagæ libidines amp;nbsp;multiplex turpirudo, Hæc apertiffî^ mè conueniuntad regnum pontificium. Quare nihil dubium cft, Danielcm amp;nbsp;Paulum concionari de regno pontificio. Quod,cùm ira fit,admonerinos feiamus, ne aflèntiamur impietati pontificum, neue earn adiuuemus ac liabili^ amus,

T Am redeo ad deicriptioncm Antiochi in textu, in quo fiant mulcæ parnen^ *iæ,quæ rrifiiflîmasfignificationes continent, quas attentus Ledorperfefe expendat,intuensinhæc nofira tempora.

Prollernctur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^YoflemetWjin(]uitj yeri/as m terra. Videm us iam Epiieopos eorum Sa^

ueritMinter^ tellitesmanifefiifiima flagitia contraconfeientiam defendere,utprodigiofosi Miffarum abufias,cultus Sandtorum, cœhbatum Ôi. libidines. Confiâtigiwt

eos ueritatem ludi brio habere,ucrèconculcare pedibus ÔCc, De Antiocho fie inquit textus, Surjet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tmßudens faeïeis*

Peximpudes proßofitionesj Id eft, audax, contemtor Dei, ut Mezentius, amp;nbsp;tarnen aftutus.

Is crefeet non fuii 'latrihusj fed pontificum ludaicorum perfidia, amp;nbsp;populi Icuitas* te. Et fußra quam credipoteft omnia 'Vaßabity Id efi, abolebit ueros cultus, inuehet Idolatriam Sd late propagabit,traducet populum ad ritus uoluptates Eth^ nicorum, habebit magnos fuccefius,interficiccpios,amp;dclinietfibimultos largitionibus,amp;^ retinebit inefcatos magnis commodis ÔC illecebris opum,dp gnitarum,ac uoluptatum,

Tandem'ïJero fine manu conteretur.Ç)\si3. Antiochus non eft interfeâus à conteretur. Iudæis,kdin apparatu noui belli, domi ex laplu mortuus cl t,cuniiam multas nationes à fe defeciiîè uiderec, quæ eum propter crudelitatem, amp;nbsp;morum rur^ pitudinem oderant Sgt;C contemnebant.Saltabat enim in feena inter hifiriones, baccha*

bacchabatur per omnes ganeas, (pargebat pccuniam in compids^ut à mulds non tffKjJttVHÇjicd iinp^vilç diceretur»

TJÄec imago confcrarur ad Pondfices,bi de regno cogitantes^uident Reges populumduabus rebus maxime teneri,uidelicerfuperßidone, amp;: utili* tatibus. Äfture ergo excogitauerunt cukus,quos ualdè admirantur Principes populus, Mouencuranimi illis prodigiofislaudibus mi(Tæ, quôd mereatur omnisgenerisbona,uilt;korias,lucra, profperoseuencus in omnibus negocrjs» Et quia animus impius non potclt à Deo expcckare auxilium, quæruntur plu^ resDij, pîacabiliores IdeogratilTimus efi: hominibus cultus Sanctorum*

Pofteaceperunt templa compleriflatuis Sancflorum, amp;nbsp;fecuta efi pror# Doiîrij« de fusEthnica idolomania. Simul etiam obruta efi dodrina de iufticia fidei,amp; ue ris cultibus. Receptæ funt fuperftitiofæ traditiones, uota, ccelibatus, diicri« minaciborum, ueftiumSCc* EtinbiscxcogitandisfimulSc aftutia amp;nbsp;audacia.

ufifunt* Eft enimlummaaudaciafprctouerbo Dei, nouos cultus infiituere, ' contra mandatum Dei,uel fine mandato* Et calliditas eft uidere, quibus arti^ bus capiantur hominu animi* Item uidere aucupia augendæ potentiæ nbsp;quæ^

■ Quare nuncaddicfii Romano Pondfici,retinentur partim fupcrfiitionc, RomA partim magnitudine utilitatum* Hue pertinent uerba Danielis, Colua rerum noPomijict, wnltosinter/icietf id eft, Pontifices inuitabunt,amp; retinebunt multos inefeatos opibus,dignitatibus,fplendore,uoluptatibus, ficut palàm eft*

Pontificia dominatio, fed partim ftiperftitione Regum amp;nbsp;populorum, partim tificium juper quiaultrô homines impij expetunt ÔC defenduneiiia ingenda commoda, Si=gt; cut hoc tempore nobilitas acerrimè dimicat, ut retineat in manibus Collegia

commodi caufa* Reges defendunt pompam pontificum, ut nobilitati gras» tificentur, Item, ut ipfi habeant aulas frequentiores ÔC Iplendidiores, Idgo in* quit Daniel, Crefeet non fuis Yirtbus^

Etquidem tradunt mutuas operas Pontifices Reges, Sicut Menelaus ponfi^r«©-inuitaratÂntiochum,ofterenseiprædam extemplo ÔC regnum* Et uicififim tradunt Antiochus addidit cohortem Menclao* Ita nunc Reges, Principes, ôd nobiles fruunturopibusEccIefiafticis,negle(ftis offîcris uerè Ecclefiafticis* Vicifiîm autem Reges adduntPontificibus cohortem,hoceft, ineorum gratiam exer^ cent fouinam,etiani contra confeientiam, Vchoc tempore confiât multos Reges amp;nbsp;Principes, etfi non probant pontificum Idola SC tyrannides, tarnen inpontificum gratiam exerccrehorribilem crudelitatcm* Et interca fibi pub crèblandiuntur,confiera inani exeufatione, quôd profit tueri autoritatem Ec;« clefiæ *

QiiôduerôDanielinquic,Dolusprofperabitur in manu eius,hoclatè patet.Primùmfignificatfalfadogmata,magnafpecie commendata mundo, utfupràdixi.Deinde fignificatalias technas,quibus Reges fibi obligauerût, „udui. aut Regum potentiam imminuerunt,aut régna ad fe traxerunt, Nunc quoep miracalliditatede nouopinguntabulus, (blicitant Reges miris artibus ad exercendam fæuitiam* Hæc omnia compleôtitur, cùm nominat dolum*

Poftremô quôd inquit,Sine manu conteretur, fignificat ante extremum s'me manu iudiciumuenturamrenouationemEuangelq,in qua autoritas Pontificum lalt; tontoetur, befadabi*

befacîlabitur fine armi's,hoc efi:,Docendoreprehendentur errores Pontifiq, renouata luce Euangelq, Si'cut Sgt;C infra inquit^Dodi in populo docebunt mub tos,amp; ruent in gladio. Et ad ThelTat T une reuelabitur ille iniquus, quem des» ftruet Dominus fpiritu oris fui, Significat enim futurum, ut queedam repre* henfio errorum Antichrifti præcedat extremum iudicium, ficut aurora Sokm præcedit ♦

Porrô fatis perlpicuè apparct,hoc uaticinium pertinere ad banc noftram ætatem,amp; doétrinam hoc tempore diuinitus patefadiam» Sicut Daniel amp;nbsp;Pau lus fignificant poftremô futura certamina de doefirina, Quare utraq? parshæc uaticinia contempletur,nec contemnatadmonitionem fpiritusiandii»

Eedefu no^ Nomen Ecclefiæ multos mouetac detinet, quô minus aduerfènturPoiV tificibus. Sed Spiritus fandfus apud Danielem amp;nbsp;Paulum clarè teftatiir, idre^ gnum,uidelicet Pontificiurn,quod défendit tiJ'uAop.avlxi^, amp;nbsp;interficit pios,non eife Ecclefiam,lèd faâionem à Deo reiedîam.hortatur omnes,ut eamdeferant, Sicut in Apocaly pfi clamat Angelué : Exite ex Babylone»

Dodiin popu Econtràconiblaturpios,quireprehendunt errores , ut iciantfe habere Dei,Deo placcre hanc ièdulitatem amp;nbsp;defendere ie ueram Ecclefiæ am, Sicut diiertc inquit Daniel, Dodli in populo docebunt multos, amp;ruent, amp;fc, Et tarnen pollicetur manfuram efTe ueram Ecclefiam,etfi multi trucidabu' enim inquit. Populus feiens Deum fuum uincet amp;c, Non igiturdeters umeet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reamur à profeflione ueræ doclrinæ, nec frangamur animis, etiamfi aduerfarrj

uociferantur,nos ièditiofos eflè,amp; concitant omnes Reges ad excrcendamcruî* delitatem,

Neep tarnen ruet totum regnum Pontifîcum ante nouiflîmum dicm,fêd pars aliqua manebit ut Paulus inquit, Abolebit eum illuftri aduentu fuo. Idem fignificat Apocalypfis de Pfeudopropheta abiedto in uoraginem,

P Tfi fingula Capita uberrimam dodlrinam continent, tarnen hoc Caput En ^gê antecellit cæteris, Tradit enim illuftre teftimonium de tempore aduen* tus Chrifli, de morte Chrifti, de iufiieia noui Teftamenti, de excidiopolitia; ludaicæ. Compledlitur amp;nbsp;in precatione dodirinam pœniteniiæ, taxai fiduch am propriæ iufticiæ, amp;nbsp;monftrat iufiieiam fidei. Quare hoc Caput dodtrinam utiliffîmam continet,aderudiendosamp;confirmandos pios de multis articu« lis,

iudlt;eorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad hæc pcrfpicuè réfutât amentiam Iudæorum,qui negant Meflîani ucilt;

amentia crc. nifle, negant MefTiam oportuiffe pati, contendunt ludæos habituros regnum mundanum amp;c. Hic locus maxime conuincitIudæos,Ôdoftenditeoscontra conicientiam iuam peruicaces effe,

Väticmiuw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primùm hiftorica confideremus,Iere, cap. 2^. amp;nbsp;29. prædicit exiliu

itfemixde nbsp;populi ludaici in Babylone duraturû eHe annos 70. Hæc Prophetiadiluebat

70. («««Mczc. argumenta P/êudoprophetarum,qui obijciebant promiffîoneSjDeus promiiît fe lêruaturum eiïe hune cultum amp;nbsp;hoc regnum,donee ueniat Meffîas.Ergo iu* dicabantnon pofle deleri templum,nec populum abduci, nec politiam huius populiredigiinuaftitatem,leremias diluit argumentum , Deuspromifitô^ præftabit,ied aliter quàm nos imaginamur,Interea etiam caftigabit amp;nbsp;tos mirabiliter reftituet.

IK IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3)^KIELIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;455

Ac profeclôjhæc ipG rcdudio ex Babylone non fuit minus miraculum, ^eduaiaex quamedudioex Aegypto,Ettardèproceflîthicrediïus Sgt;C templi reftituno. Babylone. Nam paulatim alij poft alios redierunt, Sc ædificatio impedita fuit toto Cyri tempore, 8C deinceps annos 42. uicç ad ftcundum annum Longimant

Hæc legentes, cogirare debemus, quam ßt horribilis ira Dei aduerfus peccaca, cum de hoc fuo populo tantas pœnas fumièrir* Gogitandum etiam, quàm fit exigua Ecclefia,

Rurfus confolatio prjs proponitufjuidcnt in tantis periculis, tarnen nub ^cclsfu ntill4 la mundi pocentia opprimi Ecclefiam pofte, fed regi earn amp;nbsp;ftruari diuinitus. tnundi poten* Videmusamp;hoc, Pia confilia bonorum Principum muleis modis impedin', lt;’ppnm« Sicut Cyri beneficium impedicum fuit tempore Cyri, amp;nbsp;poftca tempore Da«: rtjjÇ|ucm Græci fie uocant.

QVm igitur fam ageretur annus ftptuagefimus cxilq,primo anno Cyri,poft '^captam Babylonem, Daniel memor promiiîîonum, iperans refticutio:* ncm populi, recordatur uaticinium leremiac , 'amp;L ingenti impetu mouctur ad precandum ♦

Hie locus fignificat Prophetas ex ledione quæfiuiflè confolationem, amp;nbsp;profecifle,

Monet item,quôd, etfi promiftrat Deus reditum, tarnen uolueritpetf hoc beneficium precando,amp; inuocatione exerceri fidem Sandorum, Sicut in^ ^iiitChriftus, Petite ÔC accipictis, Item,înuoca me in die tribulationis, amp;nbsp;eri# poralia piam te amp;c. Etiamfi promifit Deus beneficia corporalia uel fpiritualia, tarnen rttuali^t. precibusuultexercerifidem,amp;uultcreftere pcenitentiam,Sicut inquit Za^# diariaSjConuertimini ad me, ÔC ego conuertar ad uos amp;Sc» Et orat Daniel de reftituenda Ecclefia,Ita nos quoep afficiamur uero dolore propter Ecclefiæ ca# lamitates,amp; oremus,ut Deus earn augeat,gubernet,amp; feruet»

Maxime difplicet Deo fecuritas illorum,qui nihil affi'eiuntur calamitatb bus Ecclefiæ, Sicut queritur Amos cap* 6* Væ opulentis amp;c* qui nihil patiun# turfuper contritione lofeph* Ac Daniel intelligit magnitudincm calamitattr, Ideotàm triftem querelam de peccatis populi amp;nbsp;de poena récitât,

F^lxi autem hie tradi dodrinam poenitentiæ,DanieI fatetur peccata populi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pxa

petit remiftionem peccatorum, Sc redudionem populi. Eft ergo ucra contri# tio, agnofeere iram Deiaduerfusnoftrapeccaca,expauefterepropterirarn Defdolere quod Deum olfenderimus, tribuere ei laudem,quod iuftè nos pu# niatSc obedirein poenis. Hane confeftionem hie récitât, Tibi Domine iufti# cia, nobis autem confufio faciei. Hæc eft uox uerae contritionis, Sicut amp;nbsp;Pfab musjz.docet, Dixi,confitebor aduerlum me iniufticiam meam Domino

Et Pfalmo n* Tibi foliim peccaui, malum coram te feci, ut iuftificeris in ferrnonibus tuis,amp;: uincas cum iudicaris, id eft, Agnofco me tantum eftè peccatorem, acreum coram te.Vt iuftificeris, id eft, Vc tibi tribuam laudem iuftè punientis ac pledentis, Ac uincas cum te iudicant Hypocritæ, ftilicet qui cogitantDeum nimisalperum,nimis durum elTe aduerfus hanc miferam na# turam,accufanc iudicium Dei,non polTunt fe ei ita fubijeere, ut agnofcant fe iu ftepledi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hie

Hic fremitus eft ingcns amp;nbsp;arcanum malum'in animis hominum. Idco Paulus aliquoties inculcat hacc duo,Vc fit Deus iuftus amp;nbsp;iuftificansjd eft,Tri« buamus ei laudem iuftê punientisj non arrogemus nobis iufticiam, fed creda* mus, quôd Deus fit iuftifîcator, id eft, Quôd ita iufti’pronunciemur, cùm ipfe noftri mifëretur, nos iuftificat. Facile eft uerbis tribuere Deo laudem iufticiæ, ftd ex corde agnoftere magnitudinem noftrorum peccatorum ac fentire,quôd iuftè pleftamur, ac petere ueniam,hæc funt ardua diffîcilia.

Doârin4 con, nbsp;nbsp;nbsp;Necefte eft autem banc doftrinam contritionis diligenter inculcari Eccle*

trùiotut. nbsp;nbsp;nbsp;Irjs, ut uerè agnolcant peccata, uerè ftiant pcenas amp;nbsp;calamitates nobis infligi

propter peccata, Sicut leremias inquitcap. J. Peccata ueftra prohibuerunt bonum àuobis. Et hoc loco, luftus eft Dominus Deus nofter in omnibus operibusquæ fecit, uidelicet,quamuis grauiffimas pœnas de nobisfumio htamp;c.

Nec tarnen iàtis eft peccata agnoftere, intueri pœnas, fèd accedat etiam Aiicwfnfjo. conlolatio. Ergo Daniel non fohîm dodrinam contritionis proponit, fed federefidtf, addit altcram partem. Docet luo exemplo petere, œ expedare ueniam, pro* pter mifericordiam 8d promiffiones. Sicut alibi dicitur. Agite pœnitentiani, amp;nbsp;crédité Euangelio. Accedat Fides ad contritionem amp;nbsp;intueatur promiflî* ones, Sicut hic Daniel non tantum dicit, Tibi Domine iufticia,Sed addit, Tibi miftricördia amp;nbsp;propiciatio,Tu promififti te uelle miièreri amp;nbsp;ignofiere. Et hanc ièntentiam aliquoties repetit, difertè cxcludens mérita. Non in iufti* cia noftra petimus, ièd propter magnam miftricordiam tuam.

Et nominatimdicit,Exaudi Deus orationem feruitui, amp;nbsp;afpicc tem* plum tuum defertum,propter Dominum, id eft ,exaudi, afpice propter Do* minum. Nam apud Ebræos hæc particula fie inftritur, ut Daniel loquens ad Deum ftcunda peribna, Exaudi Deus, aipice amp;c. poftea adqciat tertiam per* fonam in fine. Propter Dominum. Idcoqp ludæiinterpretatifunt, Propter ' Abraham, Sed hæc interpretatio aliéna amp;nbsp;repudianda eft, Sciebat cnim Da* niel non Abraham eile Dominum populi, fed promiftum hberatorein, bicut in Pialmo dicitur,Dixit Dominus Domino meo,fede à dextris meis amp;^c.Nec

dubium eft quin hie Daniel Chriftum intellexerit, inquiens : Propter Domi* num,id eft,propter Chriftum ♦

Ac fimiles conciones de contritione Scfi'de paflim extant in Prophens, Condones Pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniquitates noftræ refponderint nobis,Domine fac propter

phearunt de nomen tuum,tibi peccauimus , Saluator nofter in tempore tribulationis non relinquens nos ôCc,

Difcamus autem amp;nbsp;nos, exerceamus utramcpdoftrinam,agnofcalt; mus peccata, petamus ueniam, excitent nos publicæ priuatæ calamita* tes. Quiahæc exempla in Prophetis propofita funt, utintelligamusamp;f con* fideremus Ecclefiæ calamitates, Scpetamusliberationcm, Nampræfertim poftremis temporibus non eft futura Eçclefiæ minor calamitas, quàm fuit illud exilium Babylonicum iftius populi. Et hæc Danielis precatio recitanda eft, tanquam communis precatio pro Ecclefia his temporibus* t_ric admonendi iunt Ledores, ut obferuent hanc concionem Danielis con*

■‘■firmandæ fententiæ cauià, quæ traditur à Paulo de iufticia fidei. Hic enim twDrtWf/f. proponiturcertum amp;peripicuum teftimoniumdodrinæPauli,Namaftuti quidam conantur infledere Pauli ftntentiam ad iudicium humanum de iufti*

ciaoperum Sc clamitant horridius earn à nobis accipi* Ncgant illas propoßi« tiones, Omnes homines fub peccato elTe^ Noftra opera non meren' réconciliai rionem, Naturam hominis uiciolàm ede, non pofïè fatisfacere legi, Item gra* tis per milericordiamhominesreputariiuftospropterChriftum , non pro«« pter opera ♦

Hæc Paradoxa, inquiunr, aliéna elTe à communi fenfu. Ideo quærunt ca* uillationes ad eludenda Pauli dida, amp;nbsp;ita. midgant ea, Fatentur ceremonqs detrahi iufticiam, fed aiunt propter moralia opera homines iuftos efle» Sicut Philofophi dicunt, Hominem iuftum efle propter ciuiles mores* Quia enim habentfecurosamp;ocioibsanimos,admiranturillamciuilem iufticiam, pu* tant earn iàtisfacere legi Dei, putant fe fine peccato efle, Ideo confolationes ai Has nee quærunt nec intelligunt*

SedinuerispauoribusexperimuropuselTedocftrinadegratuita milerii tordia. Ac nifi hac fide fuflentemur,animi ruunt in deiperationes amp;nbsp;blalphei mias,non poITunt Deuminuocare, nonpoiTuntexpedare,autpetere auxilfi Hum. Quare pq non fihant fe decipi ab illis fecuris , qui obruunt dodlrinam Pauli de Fide* Fateamur nos elfe auditores Pauli, ab iplb diicamus, non arroi gtmus nobis cenfuram contra eius dida,

j^Eindeillud confideremus , Cum Paulus doncionetur de iufticia coram quot;^Deo, nccelfe eil eius fententiam congruere cum Prophetis ac Patribus, * ^tcpitaeft profedlôjOrdinè omnes Prophetæ idem docent, Teftantur om« cumProphetü neshomines iubpeccato efie,acculant hurnanam iufticiam* Etrurluspropoi üquot;c« tiuntgratuitam mifericordiam reuelatam in promifti'onibus à Deo propter ptomifTum liberatorem. Et hanc mifericordiam iubent fide accipi , Ita affirm

’ttant nobis ipnofcit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Hæc eft una amp;nbsp;confentiens uoxomnium Prophetarum* Ideo Petrus hü libeydtio pra qmr,Huicomnes Prophetæteftimonium perhibent , remilfionem peccato;- m/fiperMefi rum accipere per nomen eius, omnes qui credunt in eum* Et hæc eft liberatio promifia per Mefli'am, liberari à peccato, reftitui integram iufticiam,8c uii ramæternam. At ludæi Ibmniant lè efte iuftos Iege,amp; expectant liberationem non à peccato; amp;nbsp;à morte, fed ab exilio ÔC inopia* Hune errorem Prophetæ

Quód autcm congruat Paulus hic cum Daniele,manifeftum eft, Daniel Ecck/iahabet inquit ; Tibi Domine iußteia^ nobis autem confu/io factei noßvet Agnofeit totam peccatum, Ecclefiam habere peccata,Et nominatim dicit, Non in iufticia noftra preca^ mur amp;c. Item ne quis fingat Synecdochen, loqui eum de multis,non de omni^ bus(SicucOrigenes corrumpit didtum Danielis) nominatim dicit, d/zi confia pij tantùntfen tereri^eccata mea, ^peccatapopuli. Sediraeft,pcccati onus tantum fentiunt pq, tiuntonv^pea alt) fecuri contemnunt*

VtigiturPaulustollitmeritum,8dcontendic omnes fub peccato efte, heminculcatparticulam gratis* Ita hicdocet Daniel, inquiens, Noniniuftii= . eia noftra amp;c. Deinde ut Paulus inquit, Remitti peccata per gratiam* Ita hic clamicat (confugimus ad mifericordiam quæ magna eft) Et nominat Media:« torem,inquiens,'Propter ©owzMwzzi. Porro quoties fitmentio milèricordiæ,corsî PropferDo« relatiue intelligenda eft fides,qua ftatuimus nobis contingere milericordiam, Omninoigitur cum Paulo congruit Daniel*

Itaprodeft in cæreris Prophctis conièntientes fententias coniïderare, UC in PiàîmiSj Quôd omnes fine rci, teftantur hæc dida: Non iuftifîcabicur in conipedu tuoomnis uiuens, Icem,Delida quis incelligit Z Item^Si iniquitates obferuaueris Domine,Domine quis fuftinebit ç” Rurfus de mifericordia amp;re(« miflîone gratuita, Dixi confitebor aduerfùm me iniquicatem meam, SicEfai^ as uno uerficulo utramq? partem complexus, aceufae omnes, proponit mû ièricordiam, Omnes nos quafioueserrauimusjunuiquiicj^ in iiiam uiamî Et pofuit Dominus in eo iniquitates omnium noftrum.

Sic agnoicebant Prophetæ uenturum Liberatorem, longé maius benci* fidum allaturum efle quàm uoluptates amp;nbsp;opes, uidelicet deftrudurum eiTc ou pera Diaboli, id eft, peccatum, quo natura Humana opprefla eft, tyrannidem Diaboli,amp; mortem æternam.

Quare legentes Paulum intueamur animo omnes Patrum ac Prophtta^ rum conciones, inde uftß ab initio, öd de peccati magnitudine cogitemus,Ec feiamus non efle leuia beneficia, quæ filius Dei attulit» Hæc breuiter adieci, ut confirmenturftudiofi aduerfus Sophifticam, qua nonnulli cauillantur amp;nbsp;cor* rumpunt Pauli dida de iuftida fidei\

CEquitur uaticinium de ièptuaginta hebdomadibus traditum Danielb^uod ^eft perfpicuum teftimonium côrra Iudæos,de tempore aduentus Chrifti gt;nbsp;amp;nbsp;de fine politiæ ludaicæ* Acmulta breuiter complexus eft Daniel, ut fît in ticinrjs» Cùm loquicur de Chrifti aduentu, fimul monet de benefiefis, nbsp;nbsp;nbsp;ab

laturus eft. Interpretatur promiflîones,uidelicet, futurum ut aboleatur pecca* turn, amp;nbsp;incoétur perpétua iufticia,amp; noua ac æterna uita. Addit etiam Cbri^ ftum moriturum eire,8d tarnen muleis ex populo daturum fua benefîcia.Erp® ftea finem fore huius politiæ ludaicæ.Hæc eft fumma uaticinij,in qua fans ap^ paret proponiteftimonia de multis articulis contra ludæos.

Error Judlt;eo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primùm réfutât hic locus errorem de lege retinenda, de regno politic

rum de lege re CO Chrifti, Si erit perpétua iufticia. Item,Si Chriftus occidetur,ftquitur legem tinenda ere. Mofaicam non retinendam effe, nec fore mundanum regnum.

Tertio cùm politia iam defierit, ita ut nullos habcat Duces, nullos Pro* phetas, nulla tribuum dilcrimina, conftatimpletum efle didum lacob,No« auferetur Sceptrum de luda, donee uenerit Saluator. Necefle eft igitur uenifi fe Saluatorem.

v^iicinium Ja Eft^ diligenter confideranda diuturnitas tempon’s poft excidium Hie* *‘olblymorum,amp; conferenda cum duratione legis ante excidium, Nec eft con* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fencaneum, uelle Deum iacere deletam politiam diutius, quàm florere, ft earn

iam approbaret. Sunt autem an ni à data lege u(lt;^ ad excidium Hierofolymo* rum, capta urbe à Tito, mille quingenti lèxaginta quatuor. Nunc econtràia* A«m à ddtA /feet politia deleta annis 1468. ufcp ad hunc annum,quoiam numeramus à nato

IV42* Cùm igitur tàm diu iaceac politia Iudaica,necefle eft uaticinium folymorum, lacob impletum efle, ac Chriftum uenifle.

fusimpios,töm,qm*a non potuiflereximi perfuafiohominibus de lufticia Lc' ^'7 ; ' gis.fidurafTecea polin'a* Voluic autem Deus oftendere ritus iIios, non efie iult; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fticiam. Item, lufticiam legis non elTe iufticiam, de qua concionantur promit* fioncs,Item uoluit exæquare Gentesludæis, ut intelligeremus peiTpicuè gra#= tuitam reconciliationem,

p° rróDanielietiamnumerusannorumreuelatuseftjulc^ ad Chrifti præ# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=

dicationem refurredtionem.Nam poftea poft miftïonem Spiritus fanóti, twm.! .-j ,

S^incoatam Euangelq prædicationem, populus ludaicus deftnic eftè populus Dei. Ideo non loquitur de anno excidij, fed de prioribus uiqp ad Chrifti refur* rectionem amp;nbsp;circiter,

Nominat autem lèptuaginta bebdomadas, quæ faciuntannos quadrin* Hd’à; r, gentos amp;nonaginta. Suncenim intelligendæ annorum hebdomades, Narn infcripturis tantum funt uel dierum uel annorum hebdomades. Manifeftum eft autem hic dierum hebdomadas numerari non pofte.Nam lèptuaginta hebgt;lt; domades dierum non faciunt nifi' annum,4, menfes amp;nbsp;dies 14. Eo tempore fa« ds confiât nee ædificationem Hierofolymæfuilfe abfolutam, nee populum u« niuerfumadhuc redudlum. NecefTe eft ioitur numerari hic hebdomadas an«

norum, Vt Leuitici fit mentio hebdomadum annorum, Sunt igitur 70* hebdomades annorum intelligendæ,uidelicet 490, anni,

Anifeftum eft, Angelum uelle tempus patefacere, ac præfînire poft exili* urn Babylonicum ulcp ad Chriftum feu nalccntem feu prædicantem, ut SC fa atas de aduentu Meftîæ admoneretur, óó nos confirmaremur, ac certó Cci^ tfuius, deleta funditus ludaica politia,iam adparuiflè Melfiam,

Ac ludæis quidem poft Danielem facilis fuit obferuatio annorum, præ« fertim cùm in eo populo Sacerdoces tempora diligenter annotarent , multi ùï lt;r,i. eflentlonoæui, Nehemias quiDanielem lenem uiderat adolefcens, Alexan* drumfenexuidic. Poftea Antiochi tempore multi lenes interfedli funt, Serua« uit tarnen Deus pofteritatem aliquam, Simeon qui Chriftum infantem gefta« uit in finu, uidic adolelcens fenes, qui Macabæum uideranc. Tales uiri tempo« requoChriftusnatuseftintellexeruntannos hic præfinitos exadtè quadrare ad Chrifli aduentum.

Elfet aucem öd nobis facilior accommodatio. Si anni regni Perlici cerci« usannotatielfent.NamretrôàChriftinaciuitareulcp ad Alexandrum leries annorum mediocri diligentia animaduerla Sd præfcripta eft. Extat enim in Ptolemæo tempus annotatum, à morte Alexandriadprimumannumregni Augulli poft Antoni) mortem. Anni iiidelicet ,274. Locus eft in fine libri tertij.

«TroJiTjig nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ou T£Ä£UTN$,iU.£Xpi auyousou .êatr/Âtiaç Ïtk

Ergo ß principium Augufti poft interfedlum Cælarcm habere uoles^dc« tranendi erunt anni 12. Eruntep à morte Alexandri ad interfedlum Cælàrem, 282. His adde annos 42. Augufti, eruntep ad natum Chriftum à morte Alex« andri, iuxta hanc computatione, anni 524. uel circiter. Adde annos 30. Chri« fti uf^ ad baptilmum eius, Ita erunt anni 5^4. Adde à morte Alexandri retro

coHeélos annoSjuß^ ad fècundum Longimam' luxta græcam fuppuranonetn annos 13 d» Ita erunt anni à fecundo Longimani uft^ ad baptifmum Chrifti 490, Toe annifuntfepüuagincahebdomadum.

Cur autem ordiamur hanc computanonem à fècundo Longimam' anno poftea dicemus, Sed fi cin' non placet órdiri à Longimano, fed pon'us à Cyn MonarchiapoftcaptamBabylonenij conuenient hebdomades Danielisad tempus quo nafcitur Chriftus, non quo baptizatur,

tlt;ïexlt;tnierre=gt; A C utintelligatledor hanccomputationem, quam dixi probabilem efle, gMrecepit -^^annotatio temporum alia conferatur» Certum eft Alexandrum cepiffe o^^iade nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Olympiade centefima undecima. Ita magno confenfu traditur, amp;nbsp;com

lêncaneum eft propter magnitudinem rerum geftarum Alexandria tempus di ligenter annotacum eflegt;

Mer 'Alexa/h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde fcribit lolèphus. Olympiade 184* Herodem regem creatum di

drum cr He« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Erunt ergo iuxta hanccomputationem inter Alexandrum SdHerodcm

rodcmaniü anni 292. ld tempus redlècongruit ad annos quos fuprà ex Ptolemæo lumß» Nam hic additur initium Alexandri, Porrô ab Alexandro uftç ad euerfionem rempli, faftam à rege Nabogdonofor funt anni 2$'^, Si tarnen ut Veteres ferP pferunt tepli deftruftiofada eft Olympiade 47* Quod fi rurfus demas têpus exilijjuidelicet annos 70» erunt à 70. anno poft euerfionem templi, ufque ad Herodem Regem creatum 478. Adde autem annos ad Chriftum’natum JO» Ita habebis Hebdomadum annos 490, amp;nbsp;paulö amplius» Sed bonis mentibus hoc fuffi'cic, quod uident ad Danielis uaticinium congruere tempus, quod eft inter reditum populi ex Baby lone, amp;nbsp;Chriftum, etiamfi exadiflimam fuppui* tationem non habent.

Quantulum. autem in his fupputationibus defideratur Teftatur Angc^ lus poft 490. annos Mefliam fe populo huic oftenfurum efle. Confiât autemà liberationepopuliadChriftumnatumtoteiTeannos,nec multo plures ,auc pauciores, Notum enim tempus ab Augufto ad AIcxandrum,Conftatamp;^boc, Monarchiam Perficam non plus ducentis annis durafle» Venit igitur Mcffi’’ as filius Dei, amp;nbsp;relpondit euentus uaticinio Danielis»

CEd quoniam Angelus difèrtè dicit,!?/^^/?«^« mnltis confirmaturum ^tum hehdomade Itna dtmidia,^ tunc cejjaturcts ejje hojlicts. Si uolumus hebdo^ madas continuas efte, numerandæ erunt hebdomades ad Chrifti baptifmum, quod fiet, fi à fecundo anno Longimani numerentur, quo uaticinia Zachariæ amp;nbsp;Haggæi édita funt de populi reditu, qui fuerat antea impeditus, Nunciubo latis impedimentis,reditusconceftus eft, Nam Angelus iubet numcrari ab exitu fermonis de reditu populi, amp;nbsp;inftauratione lerofolymæ,

Porrô hæc uerba alfj aliter acceperunt,Quidam de Regum edidlis inter# pretantur, quorum priusfuit Cyri, quod eo abftnte in bello Scythicoimpedi# turn eft. Alterum poft annos 42.3 Longimano editum eft, qui in Efdra uoca# tur amp;nbsp;Artaxerxes,amp; Darius, Nam hæc fuerunt communia Regum nomina, ut Romæ,Cæfàr,Âuguftus. Et Herodotus libro iexto inquic,Dari) uoce idem ftgnificari, quod hgnificat uocabulum coercentis; Xerxen ait efle bellatorem, Artaxerxen, magnum bellatorem,

Rnouaui't, (îmul Haggæo Sc Zachanæ facfla eft reuelatfo de libcranone amp;nbsp;Lon7^ni'’tié ædifîcatione deinceps procefltira» Quare hinc à fecundo Longimani anno in# coneç^X re coaturàquibufdamcomputatio, eôquôdtuncfermoexieritamp;à Dco^ Sc àlt;iitiis,^c. Longimano, ne liberatio amp;nbsp;ædifîcatio de/nceps impedirentur» Et fi bine fii# memusinidum, eruntcondnuæhebdomades ufque ad Chriftum prædi# cantem* Sed fi qui's mauulc à Cyri decreco ordiri, peruenietad natum Chri«s ftum,

Eft autem utraq^ ftntentia feu computano concinna, amp;nbsp;quod ad fuiîîjâ mam negocq atnnet^rem eandem confirmât utraep computano, oftendic inter liberadonem populiamp; Chriftum efle 490. annos. Hoc cùm declaratum eft, chrifltts utnti Eiunt pi], non efle poftea, deleca polida Judaica , alium Meftîam expeftan# duranteadhué (Jurn. Nam hoc præcipuè agitur in hoc uaticinio, ut extet teftimonium, opor# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mojait

tere adhuc durante poJida MoJàica nafti Scfconfpici Meftîam, Sicutidem docetuerficulus, Et tu Bethlehem paruula in millibus Iuda,Ex te egredietur Dominator in Ifraél, Oportuit ftante polida MoJàica in Bethlehem Meftîam nafeî,

Conftat autem nunc politiam totam MoJàicam iacere deletam îeruJâ* Em, Bethlehem, non tàm oppida, quàm cafas eJTe aut Jpelæa latrunculorum Arabicorum, annos mille quadtingentos Jèxaginta feptem, NeceJTe eft igitut Meflîam natum efte.

Quid contra hæc dicere îudxi pofifunt, fi modo Prophetarum Jeriptâ tion indicant fabuloJà eJTe c* Sed quia gens ludaicaamat Juas tenebras, nobis ipfîslegamus, amp;nbsp;expendamusProphetarunidida,utfidem noftram accent damusamp;confirmemus. Interim amp;nbsp;gratias agamus Deo, quod Ecclefiam cu^ ’■at,quôd fubinde dodrinam illuftrauit, quôdcertis teftimonqs fubinde eru^

yEnio igitur ad computationem, Sed initiô recenJendus eft Catalogus Re« gum Perficorum,

pjÄec fériés nota eft cruditis omnibus,qui Gtæcas hiJÎorias legerunt. Et in#« înfàtulud^.

Veida ludæorum recentium uituperanda eft, qui fingunt non plures fuiJTe orum recentù R^ges Perficos, quàm quatuor, ä propter hanc infeitiam,amittunt exferie ^nnorum mundi centum annos*

Extatautcm abus Catalogus in fragmento Metaßhenis^in quo appel ïationesmagiscongruuntcumEfdra,Etfi autemapud qiiofdam leuis cft au* toritas Metafthenis, tarnen quia congruit cùm Efdra ôi Philone, non afper* nor,præfertim cùm primi tres de quibus difcrepantCatalogi, eodem modo recenieantur amp;nbsp;nuncupenturab Efdra amp;nbsp;Philone, de cæteris ambo Catalogi confentiunt, amp;nbsp;in prioribus facilis eft condliatio.

S)arius Medus Cyrus ftmul re^idrunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annos 2,

priintMDar^ TGnotus eft Græcis primus Oan'us, qui Medus dicitur jamp;'putantnonnulli M ignoM *Cyaxaren efte. Certum eil autcm cx Daniele, regnafle initio hunc Darium gtmu. Medum cum Cyro, Et quidem Daniel ipfe difcernit hunc Darium à Cyro,ait Darium efl'e Medum,Pcrlam uerö Cyrum, Non igitur puonant hæccum GræciSjqui omiffis Médis,numerant Perfas,

ca)t.by[es. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cambyfen prætcrit Metafthenes, ut ego exiftimo,quianonregnauit

poft mortem patris:Sed cùrn pater Cyrus in Scythiam ducerec exercituffl,nio* re ufitato prius domi Regem creauit, ne abftnte ipib, de fucceifione certami# na orirentur,

Amxcrx« Eft ergo Artaxerxes Aftiierus is,quem nominant Græci Dariurn Hifta* tlt;[fuerut. fpis fihum,quöd ita efte ex hiftoria in teil igicur» Qiiia Philo narrathunc Äf« fuerum recuperafte Aftyriam amp;nbsp;Babylonem, quæ defeceranc. Id apudHero* dotum narratur de Dario filio Hyftalpis. Et fcribit Herodotus, Dario concu* ArtiflonA. binam fuifte omnium cariftimam Ariiftonam, quæadpcilatio conuenic cum appellatione Efther,

Araxerxet Ex Efdra manifeftum eft fucceftifle AlTuero Artaxerxen, huicadditur LoziginwHwt. cognomen à Metafthene Öd Philone Longimanus, feu P-aKpoXflfj Nec dubium eft, hunc eundem efte Longimanum,quem fic nominant Græci,

Sed cur hic omittitur Xerxes C Id rurfus eö fieri iudico, qiiia Xerxe pro^ Xfrx«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Europam ducenteexercitum, necefte fuit cooptari Regem collegam do*

mi, ne in Oriente ftditiones orirentur, fi nemo præeftet regia autoritate, poft XerxisdifteiTum.Deinccpsconuenit feries cum Græcis,

Vne redeô ad Hebdomadas. Cùm Cyri 8d Aftùeri tempore fuiffet impe* ^ei'i ùtst nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ædificatio, ut conftat ex Efdra, poftea fub tertio Rege, fdîicet Longi*

LongitnA/ii er mano, rurfus ædificatiopermifta cft. Nam Ut Cyrus, ita hic Longimanus bc* gi lucLeos, nignior fuit erga ludæos, quàm Affuerus, etfi hunc quoep flexit Efther, quæ fortaftîs diieiplina domeftica Longimanum ad ueram pieratem aftùefecit. Ac fuiffe amplexum Longimanum doârinam populi liraé'I de Deo inde confiât, quia

quia prajcipui gubernarores in aula fuerunt duo uiri uere cokntes Dcum, amp;nbsp;duces Ifraelitarum, Efdras ôé Nchemias»

Sa-pè autem iam dixi eodem tempore Haggæum amp;nbsp;Zachariam ccepilTe vdtiemium uaticinarideædifîcationctcmpli procelTura, LDe hoc uaticinio exillimant lo# uagg^i^x-qui Ângelum,cùm aie, Ab exitu fermonis, ut irerum ædificerur lerufalem Conftituamus erpoinitium Hebdomadum à kcundo annoLonoimani. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfX// Jar*

Huielupputationi graue teftimonium addit euentus iple. Nam ante in# ttfmptæerantoperæ, nuncprimiîm proceflerunt, anno iexro Longimani anni,gtio» inftauratio rempli abloluta eft, Ideo arbitrantur quidam dici in lohanne,Qiia# rum fit nwn^ dragintafèxannisædificarum eHe templum, Suntenim à Cyro uftp ad lecun# duniannum Longimani anni 44. quibus impedita fuit ædftîcatio, etiamG in# coatqm erat templum, Poftea uerô fub Longimano rurfus nouo decreto con# ceflàædifîcatione templum abfolutum eftintra quadriennium, ka fient anni Uprimaincoatione 46»

Sunt autem iuxta Metafthenem lt;à fêcundo anno Longimani ulcp ad ini# tium Alexandri anni 14^,

14Ó. poft Alexandri mortem uftpad initium Ducis ludæ Macabæi , ut darè confiât ex libro Macabæorum.

Inhacfupputationepoft Alexandrum iecuti iumus librum Macabæo# tum^qui numerat annos ab Alexandro ufcp ad MaCabæos. Nec uerô dubium «ft)fingülarcm fuiftè diligentiam in populo ludaico^ in annotanda lerie anno# *‘um,quareetiamfi hæc fériés aliquantô breuior eft, quàm akera fuprà cradita, exOlympiadum catalogo, tarnen hanc propter autoritärem fibri Macabæo# ' turn non afpernandam duco,

î 10. ab initio Alexandri ufcp ad natum Chriftum, Adde annos à Lon# giraanoufcp ad Alexandrum 145, Et annos à natoChriftoufepad eins bapti# fmum jO.His annis colledis habebis à fecundo Longimani anno ufen ad Chri# Itum prædicantem annos 4 8 lam fexaginta nouern hebdomades continent annos 485,

Difertè autem inquit Angelus, ufcp ad Chriftum ducem, ideft, prædi# cantemefTe hebdomades fexaginta nouem, Ac deinde fubficit repetirionem, inquiens, Poft fèxaginta duas hebdomades occidetur Chriftus, quo loco ex Poflét. hMa fuperiore uerficuloetiam repetendæ erunt feptem hebdomades , ficut antca * dixerat,feptem 8(1 Cexaginca duas,quæ funt Icxaginra nouem, Nam poftrema hebdomade,quætantum eft dimidiara,Chriftus fuo minifterio perfunc'tus, crucifixus amp;nbsp;refufeitatus eft, mifit Spiritum fanftum, ac publice edidit prædi# cationem Euangelq,miflis Apoftolis ad Genres,

Ideo inquit Angelus ad Danielem deChrifto.Confirmabitteftamentum multis, id eft, incoabitfuum regnum, prædicabit Euangelium, fiet uiciima progenere humano,refufeitatus dabit Spiritum fanclum, mittet Apoftolos, ’ ut Euangeliu doceant, multos in ilia dimidia hebdomade donabit æterna falu

te* Nam antequam poftrema hcbdomas tota poft baptifmum pera(?la cft, Chn'ftus anno,fcilicet poft baptifmum fuum,quarco, crucifixus Sc refuicitatus

In bac fupputatione non interrumpuntur hebdomades ufqj ad prœni«! cantem amp;nbsp;refuicitatum Chriftum, Et fignificafle continuam feriem Angelus magis uidetur,

Nee comprehendendum eft tempus excidq lerolbïymorum in ipfoheb domadum numero, quia poft Chrifti reftirredionem ÔC Euangelq promulga!« tiortem miflbSpiritu fando, cùmiam politia ludaica aduerfaretur Euangelio, reieda eft, Sicut in textu dicitur. Et non erit ei populus, fcilicet qui fuit.

Præterea Angelus fîgnificat poftrema hebdomade futurum, ut padlum confîrmetur, id eft, ut Chriftus fiat uidima, amp;nbsp;refufcicatus incoct nouum re^ gnum.Hæecùm poftremæhebdomaditribuantur, mamfeftum eft, Angdu non compledi tempus reliquum ufcpadTitum,feu excidium lerofolymorum, lam antea defierat hæc politia effe politia Dei,cum abiecit filium Dei, l_JAbes,Ledor,nonintricatasfùpputationes,quæ ex teftimonijs noncon«« -^temnendis fumtæ funt. Sed fortaflis homines contention talem fubdudfi onem poftulant,inquametæhebdomadum congruantcû ipfis temporu arlt; ticulis, ad natalem diem Chrifti, aut diem Baptifmi. Etfi arbitror prophetiam exadc congruere, tarnen qui hanc ftrupulofam diligentiam requirunt, non hoc aguntjUt rem explicent, fed ut ea,quæ mediocriter funt explicata,eludant. Quare aut propiora tradant, aut hæc cauillari definant, fi quid habent cando* ris.

Hoc uero prjs fufRcit , quod uident præfinitum efîè tempus aduenti« Meflîæ, uidelicet poft reditum ex Babylone circiter annos 490, Et oportuiffc nafei MefTiam adhuc durante politia ludaica, Hæc teftimonia nobis hic præ^ cipuè obfèruanda funt. Et quanquam articulos temporum difficile eft conft^ mere, tarnen hoc apparet congruere hos annos 490, uel à Cyro ad nafeentem Chriftum, uel àLongimano ad Baptifmum Chrifti. Nam feries annorum poft Alexandrum notior eft. Ab Alexandro fi retro quærantur anni iuxca Græcos ad Longimanum, magis etiam quadrabit computatio. Confiât Alexandrum cœpifle regnare Olympiade Hi.

Athena cdpta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam fi retro numeres annos, certum eft ex Poly bio diligentiflimo amp;fidelt;

olytnpid* icriptore captas effe Athenas à Lyfandro Olympiade 92. Habebis ergo an*

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos 7lt;3. aut circiter. Nam articulum ipfum difficile eft conftituere. Durauit

autem bellum illud tempore Periclis motum , aliquanto ante DariumNo* thum annos 27. Si igitur coniunges annos, ab Alexandro ad initium belli Pe* loponnefiaci, habebis annos 105. Hæc à Græcis certa fide traduntur, Reli* quum eft tempus regni Longimani, qui circiter 40. annos regnauit. Confen* taneum eft igitur, quod antea pofuimus ex Metafthene, à Longimano ad A* lexandrum efTe annos 14;.

Ita collatio hiftoriarum oftendit has computationes omnes, quas recen* fui, congruere, nec procul aberrate, etiamfiipfi temporum articuli feu mo* menta non exadiffimè monftrantur,fumma tarnen rei tenetur. Et fpero erudi* tos amp;nbsp;candidos probaturos effe,cum ftudium noftrum in inquirenda tempo* rum ferie ÔC collatione hiftoriarum,turn uero etiam ipfas fupputationes*

IK IK, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)^ninLIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6^

JLIud iterum monendi funt leélores, ut cogitent, quid pij s hæc concio Ange^ Ii,amp;hocteflimoniumutilitatisadferat.Perfpicuè refutantur multa ludæOi« rum deliramenta. Nam cùm durante politia Judaica naici Mefiiam oportue^* rit, ut hic dicitufjueceflceftnatum amp;nbsp;exhibitum nobis efle Meflîam* Refuî« tantur eciam fomnia de mundano imperio Meffîæ, quod adhuc ludæi fibi pob licentur. Docemur de paffîone Cliriiti, de ueris beneficijs^de abolendo pec:lt; cato,abolenda morte, de reftitucione iufticiæ amp;uitæ æternæ» Deniqp fumma Euangelfj paucis uerficulis Angelus complexus cft. Prodeft igitur hæc concio Angeli pijs mentibus ad confîrmandam fidem, quia uident euentus , qui in Euangelio defcribuntur, cum prædicT;ione congruere,

Septuaginta hebdomades pr^^ciße funtfuper populum tuum O’ fuper bem Jan^am tuam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Jd eft, anni 490» præfîniti funt feu confticuti. Nam id baud dubiè fîgnifîlt;i tat uocabulum, quo Daniel utitur, Tantifper, inquit, hic populus amp;nbsp;urbs ue^ ftra, hoc eft,urbs 8ô politia feruabitur ad id tempus ufcp,quo finietur præuaris« tatio, ÔC claudetur peccatumjd eft,quo per aduentiim Meflîæ delebitur pec? catum.cùm Chriftus erit uidima, amp;nbsp;cùm Euangelium reuelabitur, delebitur tnim in his, qui Euangelio credituri funt, feu qui poftea erunt membra popu«» b'Dei.Etfi enim in hac mortali uita manent in his, qui per Euangelium renatî fintjmbecillitas naturæ carnalis repugnans legi Dei, amp;nbsp;mors corporis, tarne remiffîoprædicatur, 8d peccatum eft, ut hic dicitur,claufum, tedum condonas tione, ôd incoatur regnum Chrifti,nouaagnitio Dei, noua iufticia Sgt;C uita ttfnaitihis,quiad Chriftum conuertuntur.

Hic déclarât Angelus priores particulas,Quomodo finietur peccatum-* Sic fcilicet, quia fiet expiatio, fiet facrificium Meffiæ promiifum, quo folo Pa^ teræternus placabitur*

Vfitatum eft Prophetis, cùm de regno Chrifti loquuntur, compledi in^ tegram inftaurationem, Abolito peccato, abolita morte, eo tempore exhiber bitur noua amp;nbsp;perpétua iufticia amp;nbsp;uita, quæ in hac mortali uita per Euangelio um, amp;: dato Spiritu fancfto incoatur, fed poftea poft refurredtionem eric inte«!

Id eft, complebiturac finietur, uidelicet, quia promifla in prophetijs de Meffia exhibebuntur^

Id eft, Pontifex Rex ab æterno pâtre undus, id eft, milTus, ut funga# m«»«« Mef. tur munere Pontificis Regis,amp; perfufus Spiritu làndo. Hic inquam, Pon^ tifex amp;nbsp;Rex Meflîas ipfe tune aderic,amp; munere fuo fungctur,docebit Euange^ lium,Sacrifîcium fuum olFeret,oftendet iè elle Dominû,per quem Deus aboie*«

ri pcccatum SC mortem ueli’c, fanótificabitcredentesjd eft, remittet eis pcccad ca, amp;nbsp;effundet in eoâ Spiricum fandum, Clarè igitur adfirmat tune aduentu* rum efle Mefliam promiiTum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Pontißcef lt;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V*: autem Pontifices amp;: Reges ungebantur, fie Si fih'us Dei, cum miw**

Rf^ex ««ÄI. tur, ungi dicitur, id eft, mitti ad fundionem Sacerdotfi amp;nbsp;Regrj muneris, perfundi Spiricufando,uclohan. 6. dicitur: Hunc Pater fignauicDeusJdffi» peculiariterunum hunc ad tantum munusdelegit,amp;^ mifit.lngens amp;inenarra^ iraDeiaduer^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei aduerfus peccatum generis human/, nec ulla uicftima aliajicc

fut peccatutn. aliomodo placanda erat,nifiinterceftione Fill), qui ieabiecit,uc ficrctuidfi ma, Hancuidimamunam Pater fignauit,delegit,approbauit, perfiidit Spi* ritu fando, ira, ut ex eius plenitudine cæteri haurirent, ut Baptifta inquit,

Hadenusigiturhæcdixit, Naiceturamp; exhibebitur promiflus Libera* tor, ac fungetur fuo munere poft annos 490. durante adhuc urbe lerufaltm amp;nbsp;politia ueftra, Hæc iènrentia pios tunc in publicis periculis uberrimc confob* batur» Quid enim nobis optatius elTet, quàm feire manfuram efle in his ipfis locis Ecclefiam, in quibus noftra erit pofteritas.

Id eft, à ftcundo anno Longimani, quo Deus per uaticinium Haggæi Zachariæ polliceturædificationem proceiTuram efle, ÔCquo anno Longima« nus decretum edidit, ne impedireturædificatio,Inde, inquit Angelus,nume^ vflt;j;dd chri. Hebdomadas fexaginra nouem, à populi reditu ufi^ ad Chriftum du^ fiumducetn cem,fehnatum,feu prædicantem,Cum enimnominatim dicat,ulcp ad Du« cemChriftum , fignificat iam fungentem minifterio, quod poft Baptifmuni palam exercuit. Admonui autem fuprà non interrumpi hebdomadas, Ci ad ptiCtnum Chrifti aLongimano numerentur.

Cur autem iubet 6 hebdomadas numerari, id eft, annos 481» Pofitelt; mam hie non addit, defcribit enim tempus, quod præcedit baptifmum Chrw fti, amp;nbsp;pios confirmât, ut feiant interim non delendam efTe urbem, etfi magni motus, mapnæ mutationes regnorum fecuturæeranr. Et futurum erat, ut lu* dæa duriterqualTareturinter uicinarum gentium tumultus, Ideo additur cojw folâtio,

ad Chrißum ducem bebdomadibusTefitem O' bebdomadibusfexa» ^inta duabus habùabttur lerujalem, isquot; eedißcata erit ßlatea mu* rus t

Emphafîs uerborumin hac breuirateuaticinfj expendenda eft,Difertc inquit,habitabiturlerulâlem,amp;ericædificataamp;c, hoceft ,urbsamp;^ politia Iult; daica interim non delebuntur, Addit autem textus C In anguftia temporum) hoc eft, Si. ramen uariè uexabitur ludæa, Primùm in inftauratione urbisamp; rempli aduerlàbantur proximægentes in Samaria, Si præfedi Perfici. Poft* ea Ochus crudeliter fæufit in ludæos, Poft Alexandrum cùm eflent bella inter fucceflbres affidua, præferrim inter Aegyptios Si Syriacos, ludæa in medio jnterieda, utriscp prædæ erat.

Inter hæc pericula Si mala, tarnen hic uox diuina pollicetur urbem leru/ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fakm

IK IK. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IE LI^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467

ralcmamp;politiam ludafcamnon interituram efTe. Hic plus Ledor imaginem üeræEcckfîæ Dei Sc laborum Ecclefîæ confideret. Non minus miraculum fult;î itreducTtio ck Babylone, Sgt;C inftauratio politiæ^ quàm olim fuerat edudio po# puli ex Aegypto. Primùm à Cyro conceiTus eft reditus, aliquanro póft Gyrus ex regno difcedens in hello interficicun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Or«« j« kilo

Amiftb hoc Patrono beneficium conceftum ludæis rurfus cripitur» Hie quanto in dolore fuit Daniel Lugebat Regem amicum, uidebat inimicos ue^ rædoârinægratulacuros fibi eiTe interitum Cyri,amp; impiæfadionis potentk aui irerum confirmaturos efle,ut funt in aulis uices* Hæc uiri fapientiftimi Da lt;nbsp;uielisanimumnonleuiterexcruciabantiSedis tarnen iêhac confolatione fu^ ftentabat, nora c Dei promifliones certas, ueras amp;nbsp;ratas eiTe, etiamfi euentus mirandi funt, nec noftris coniedluris reipondeant, Nam hac dodtrina oportet iiosin Ecclefiainftrudos eiTe, ut fide petamusamp;expedemus euentus. Tan« dem rurfus concefta ædifîcatione, quàm uariæ ærumnæ, quàm uarfj tumultus iureruenerunt,

Ita Ecclefia femper exercetur inopinatis uarqs terroribus amp;nbsp;difîîculta« tibus. Nos nunc in inftauratione Ecclefîæ Dei, in feholis amp;nbsp;in templis,quibus eonfliifiamur diffi'cultatibus undit^ obficiuntur impedimenta domi foris, Sedconfolemur nos illo exemplo ueteri inftaurationis lerofolymæ.

Hic répété ex fuperiore uerfu feptem, ficut antea dixit,Poft ièxaginta ptem amp;nbsp;duasjd eft, poft ièxaginta nouem hebdomadaSj uidelicet poft annos 4 8 j.Chriftus interficietur, ÔC fiet uieftima pro Ecclefia. A.nteà dixit manfu« ram çflè urbem amp;nbsp;politiam^donec ueniat dux Chriftus. Nunc expreiTc conci« onatur de Chrifti paiTione^ Et peripicuum eft teftimonium de morte Mefliæ, qualiafuntamp;apudEfaiam cap. ; 5» Abfeiftus eft de terra uiuentium.Item,Po« net animam fuam hoftiam pro peccato.

Hæc cum fint perfpicuè dida, non funt alienis interpretationibus depra uanda,utfaciunccæciÔL fcelerati ludæi, qui quia ibmniant Mefliam occupa« nrtó corrunt turum imperia mundi, 8cregnaturum Alexandri aut Augufti more, corrum# puntdiétade paftione Mefiiæ.Non enim intelliguntqualis fitliberatio à pec# one chnfti. caco amp;nbsp;à mortCj promiiTa primis Patribus, Fingunt pueriliter eó tantum mit« ti Mefiîam, ut in hac mortali, miferaamp; fragili uita cumuletopibus uolu« Liberatio ptatibuspofteros Abrahæ. Nec cogitant longé maiorem liberationem pri# tribuipromif» mis Patribus promiiTam efte, qui intelligebant,quas res amiferithumana na« tura, fcilicet firmam agnitionem Dei, perpetuam iufticiam amp;nbsp;uitam. Ideo E« faiasuocatMeiTiampacremæternæuitæ, Etcap.y j.cùmde morte eius con# cionatus eifet^additconcionem de eius refurredione^ ÔC regno æterno.

itaep repudiatis ludæorum corruptelis, ipfum audiamus Angelum, to p«« wpteneamus, fimus difeipuli uocis diuinæ,eam^ dextrè intelligamus, non ad# fingamus ipfi interpretationes, omiiTa uerborum fignificatione*

TTE perfona loquitur,cùm nominat Meftîarn,ac de illo ipib, quem in proxi« •^mouerficulo nominauit iàndum iândorum, hic, inquit, excidetur, Sicut amp;fEiàiasait, Abfciflus eft de terra uiuentium. Meminerimus ergo hic cer« tum amp;: perfpicuum teftimonium tradi de morte amp;nbsp;fupplicio Chrifti. Sedid cùm legimus aut audimiis, circumftantias etiam cogitemus,fumtasexalrjs locis

4^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COUM EK' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MEL MKT H:

locis Prophetarum, cogitemus amp;nbsp;de rcfurredtfone. Ideo adficiciir fupplkio, viâitM pro ut fiat Liiftl'ma pro peccads generis humani« Id Elaias declarauit pluribus uer« pecfittM o-c, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capite,quod tones iam citauimus. Qiiia ponet animam fuam hoftiam

pro peccato, uidebit fernen longæuum. In hoc dicquot;lo mors,rado uiddmæ,refur^ re(fiio,amp; regnum comprehenduntur,

viilimit Lc« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habuit antea uicfiimas, fed non placarunt iram Dei, Hæc unauidk

gw. ma placar. Hoc uere eft inenarrabile confilium DefSed utrumqj oftendkjræ mifericordiæ magnitudinem. Cum enim nullius hominis uirtus auro^ îiwgfiitwdo. bedienda placare iram Dei pocuerit, nifi unius Filij obedientia ac mors,necefi fe eft ueram, ingentem inenarrabilem iram effe, Rurfus uis amoris ingens eft,quôd Filium nobis donauit,quôd tali dato pignore nos ex æternis crucian tibus reducit,ôd certos reddit nos à fe diligi, Sicut inquit Filius ipfe. Sic Deus dilexit mundum,uc Filium fuum unigenicum dederit amp;c,

Denicp in hoc breui dilt;fto Leclor uniuerfam dodrinam Euangelq cogi# ret de benefîcrjs, quæ propter Chrifti mortem nobis data funt, Cogitetitetn dodlrinam de fide amp;nbsp;inuocatione. Nam beneficia ilia fide accipienda font, Ita tibi uerè placatus ôd propicius eft Deus æternus Pater, cùm fide propter Fili) mortem ftatuis eum tibi propicium efle, amp;nbsp;hac fide inuocas, Hanefidem unit ut in inuocatione adferas, VtRom. y. dicitur, Per hunc habemus accelfum* Item ad Heb, 4* Habentes Pontificem lefum filium Dei, qui poteft compati infirmitati noftræ, Accedamus cum fiducia ad thronum gratiæ, Hæc fätis fit hic breuicer attigifte, quæ copiofius explicantur in Epiftola ad Romanos ÔC alibi, quoties de iuftificatione dicitur.

In textu maior etiam breuitas eft,in hoc membro. His uerbis (Ft non ei) leu (Et non ad eum) necefte eft intelligi non elTe ei gloriam, ftu populum. Ft ut potius intelligamus de populo, mouet fequens fententia de excidio urbis amp;nbsp;rcietli t^^mpli. Hic populus mox defihet efle Meflîæ ac Dei Ecclefia, Sicut in lobans* propter Eu= ne breuiter dicitur. Et fui eum non reccperunt, Reieda eft gens ludaica pros angelijcontcm pjer Euangelt) contemtum. Et rurfus colleda eft Deo Ecclefia ex reliqntjshu^ ius populi amp;nbsp;ex Gentibus, ut fæpè in concionibus Euangelrj prædicitur, poftea dilputat Paulus de uocatione Gentium,

Et finis etus diluuium^ ^ufi^^adfinembelU definite feu confiituta defobitiofu. 'loajiitiis^

Id eft, Deinde fequetur finis populi ludaici politiæludaicæ,exquo non rurfus emerget, ut antea ex Babylonico exilio redijt, ftd uelut obrutus dk luuio funditus peribit.

Et quidem acre amp;nbsp;difficile bellum erit, Nam Romani non fine multis amp;nbsp;uarrjs certaminibus ludæos opprelTerunt, Sed poftquam erit debellacum,ma^ fura eft perpétua uaftitas amp;nbsp;iblitudo, Nunquam facerdotium Lcuiticum, num quam regnum autprincipatusluda,nunquam politia Molaica, nunquam cF uitas lerofolyma reftituetur. Sed ut Ofeas inquir,deinceps Gentes uocabum tur ad iocietatem populi Dei, Eruntqj populus Dei, omnes, qui Euangelium Meflîæ ampledentur, ut Rom, ÿ, amp;nbsp;lo, dicitur,

Confiât ludæos poft Titum ab'quoties conatos cfTe fuampoïitiam rcfti# iud^i^b ac{gt;n tuere. Sub Adriano conueneratmultitudo Iiidæorumundic^collecta,pa^ triam armis inuadebar: Sed ab Adriano profligaca Si. delcta eft. Poftea lulia^î nus odio Chriftiani nominis conceflît ludæis rurfus urbem ôlt;f templum con« derc.Incoatumeft opus, colleflaingenti pecunia: Sed terræmotuædificatio impedita eft, ÔC magna multitudo hominum faxis Sc ruderibus quaftàtis op« preffaeft. Narrat etiam Nazianzenus paffîm ueftibus populi figuras crucis ezc. prodigiofè impreftas efte, Abfterriti ergo ludæi cœleftibus fignis incoatum opus reliquerunt,quia Deus decreuic,ne poli cia ludaica refticuatur. V ult con* fpiciexemplum iræ ab omnibus gentibus,quôd Filfi conreintiim horribilibus ^npplicîjs puniat. Vult etiam ièpulram efte politiam Moifi, ne confirmetur o# pinio de ceremonrjs, Komines Lege ièu ceremonrjs iuftos eflb»

Addit declaratjcnem fuperiori concioni,quia no Dris eft de morte Chnb de exitio populi dicere. Addenda funt etiam teftimonia de Refurredio^ ncjderegno amp;: de bénéfices Chrifti. Item dereliquns populi, quæliberantur, ficut cæteri Prophctæ promiferunt,ut Elâias aicReliquias faluas fore,hoc eft, non Poncifîces,non Principes, non robur populi, fed ccetum exiguum ÔC ipre# turn,

Cohorrefio incuens hoc ram trifte exempIum,Cur gloriâtur nofiri Pon^« tifices fe efte Ecclelîam, non pofte prorfus abfici fuum ccctum Ç’ Cur nos confî* dimus propter profcftîonem eiTe filios DciC Si non pepercit Deus pofteris A* brahæ,ô(: Prophetarum alioruir»,qui res maximas gefiferunt. Quid fier de noftrisPontificibus,qui Euangelium contemnunt:' Qiiid de nobis,fi indulge^# ^»imusprauis cupiditaribus, ambitioni, liuori, auariciæ, luxui, tantum pro* pterprofeffionem arrogabimus nobis auguftum Ecclefiæ titulum,

Idefi^Poftrema hebdomade palàmChriftus Euangelium predicabit,ad!lt; det teftimonia, uocabir multos ad Euangelium Sc uitæ ætcrnæ focietatem, fiet uitftima, refufcitacus incoabit regnumærernum,oftcndet le eiTe datorem iufticiæS^uitææternæ,mittet Apoftolosadcolligendam Ecclefiam,donabiC eos Spiritu fando.

Hæc fient in dimidiatahebdomade,ideft, non confedis annis feprem. Nam à Chrifti baptifino ad refurredionem funt anni très amp;nbsp;aliquot menfes. , Accedit amp;nbsp;tempus Pentecoftes, intra hoc tempus padum confirmacum eft,ïd dfexhibitæfunt promiifiones noui Teftamenti, prædicarun^ Euangelium de rcmiflîone peccatorum,Filius Dei fadus eft uidima j uefulcitatus.incoauit re* gnumatcrnum,mific Apoftolos, dédit Spiritum iàndum,cœpiccolligere Ec* clefiam quam fàndificac,gubernar,Ôd donacurus eft uira,Iucc,iufticia,gloria æ* terna.Hæc propria Chrifti opéra Ôt' beneficia uocatconfirmationem pâdi,id elfexhibitionem promiftionum,quæ funt fadæad Patres Si. Prophetas,Sicuc apudleremiamdicitur cap. 51. Ecce dies uenient. Si feriàm cum domoIfraël padum nouum,Dabo legem meam in corda eorum, Ero Deus eorum Sic.

De hoc ipfo Ia'dere,quod in Prophetis copiofe deferibitur, Angelum lo* qui nihil dubium eft,cùm ait,Confirmabic padum ieu feed us muleis. Jam pins

. Ledlor promiflîoncm Euangelf) uitx ætcrnæ datam inde uft^ab inino co* gitct, UC beneficia Filrj Dei diligenter repucet animo, ut agnoRat ÔC Wïè inuo* C€t hune Mciïiam, Si. liberatione per eum donata fruatur.

O trifte uaticinium, triftem uocem ludæis ignorantibus Euangelium,amp; admirantibus arep amancibus fuas ccremonias,amp; ritus pukerrimos à Deotra* ditos, tantorum Prophetarum ÓC ducum confuetudinecomprobatos, Ama'/ cnim patrios mores,amp;ægrè ferimus eos rerjei ac damnari.

Sed Daniell amp;nbsp;pqsincelligentibus Euangelium, gratift'imaeftha’cuox fxhih'to cJjri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftatur prius ceremonias illas fuilie figna amp;nbsp;typos uenturi facri*

fiocejprUtcf^ Exhibito autcm ipfo Meftia, fignorum finem fore, Rebus exhibins um* rfmonw Le«ù brasceftaturas efte. Meftias incoauiciufticiam amp;: uitam jeternam dato Euan* gelio Si. Spiritu fando, Hæcingentia beneficia agnofcamus Si accipiamus,nec ipedacula ceremoniarum ueterum,inquibushæres adumbratæ luerunt, rc* quiramus.

Eft ergo fententia. In dimidio hebdomadis,pofi^ Chriftus fuum facrifi* cium fecerir,refurrexerit,amp; dederic Spiritum ianctum, poftea reieftæluerunt ceremoniæ Leuiticæ« Ideó poftea Apoftolfut in Atftis narratur cap.IJ. peripp abrogaruntcircumcifionem reliquos Leuiticos ritus. Etdimi* cat eadem de re acerrime Paulus,ut conftat. Obferuetur ergo apud Danielem hoc teftimonium, quod adfirmat, poft MeiTiæ prædicationem ceflaturas dR Leuiticas ceremonias, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

PTfup^r alam abominationes defolationisj 'y’f^ad confummattonem ^ßnitamßHlabitßu^er liaßitatem,

Hæc ultima pars uaticinij continet uerê triftem fententiam. Superiors uerfus reslætas promiièrunt,duracuram efte politiamuicp ad Meftiæ aduen* tum,uenturum eiTe Meftiam,daturum beneficia æterno fordere patribus pro* mftfa. Sedaddita fuicièntentia de excidio ciuitatis. Eft autem multo trißius, ^TempIumfer q^od hic de templo dicitur, Hoc ipfum templum, in quo Deus olim inuocari uoluit,ubi exaudiuif,quod defendir,iam ita diris execrationib.daninatur,utdi* cat deinceps, poft Chrifti prædicationem fore federn cxecrandi idoli uaftancis cultum Dei,

Etfi autem Si huic loco ludaicg corruptelæ tenebras inductint, tarnen ni* hil dubium eft hoc dicere Angelum,in templo futura eftè Idola execranda,poft quæ f^cutura fit perpétua uaftitas nbsp;nbsp;folitudo, Sicinterpretatus eft Chriftus

ipfe hune textum,Cùm uidebitis abominationem defolationis,diôam per Da ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nielem Prophetam,ftantem in loco fanCto ( qui legit intelligat) T une qui funt

in ludæafugiant amp;c.Signum excidij Icrofolymæ, Si interitus gentisludaiex, fore inquit, Cùm in loco fanc'to ftabit Idolum,quod uocat Ebraica conluetudi* ne s/îXuy/xa, Quanquam autem Angelus totum cultum intelligit fore Idolum cxecrandum,poftquam Pontifices interfecerint Meftîam,tamen ur confpici ira Dei poirit,permifit Deus poft refurredlionem templum multis tetris excmplis prophanari,

QMzwttofrf/ Et quanquàm pq intelligebant, cultusipfos pugnantescumFilio Dei, tio pUceat res efte damnatas à Deo,ièu Ecrificia eorum,qui adueriabantur Euangelio,dif plicereDeo, amp;nbsp;uerè efte Idola Si sJ'îXuy/x«T«, quia nulla inuocatio placet Deo nifi

IK IK. AKI ELIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z|.7i

hifi ea.quæ fit in agnitione uera amp;nbsp;fiducia Filtj McdiatoriSjTamen arbicror tiam externas prophanationes acceflîfle incurrcntes in oculos, ut uexilla Ti^ berq èc cgdes fadas in ipCo templo,cùm ludæi üexilla eijcere conarentur, èC for tafie ftatuas Caligulæ,etfi loicphus cam hiftoriam aliquantô aliter narrat. Fu«« iffe enim aliqua tetra figna incurrentia in oculos, quæ pios admonuerunt de prædidione Danielis ÔC Chrifti j èC fîgnificarunt inftare tempus excidrj, con« ientaneum eft,

Vt nuncad opiniones jprauas Epiicoporum,Canonicorum amp;^Monacho^ Mtæ ^um,2icccâuntexternænot£e,incurrentcs inocules, quæcommonefaceremelt;s diocres homines poflunt, cultus hoftium Euangelq damnatos efie» Fit concur# ^elij Jamnatos fus ad certas ftatuas, petitur ab hominibus mortuis auxilium amp;nbsp;iàlus, prorfiis nbsp;nbsp;•

manifefta prophanatio,ut infrà dicam« Quid cætera commémoré,uagæ libidinesiacrificulorumcertèßJ'sXuy/xarafunt,teftantur Deo diiplicerehoc genus facrifîculorum,quod penè in Epicureo contemtu Dei uiuiu Jta fuifle in# lignes notas externas impietatis apud ludæos poft Chrifti refurredionem ex# iftimo,

Sed uerbatextus expendamus» Res ipfa loquitur ludæos propter infei-tiam quædam membra hic infulfiflîmè interpretari, Vt autem ocioiàm proli# xitatemfugiam, deliramenta ludaica omittam, amp;nbsp;breuiter interpretationem recitabo. Verba hæc funt in textu,

^Irantur multi hanc figuram,cùm dicit. Super alam. Sed expedita,fîmplex, Suj^ev àlAta. ^concinna amp;nbsp;peripicua eft enarratio. Super alam, id eft, fuper Cherubim

Sic Chriftus interpretatur, qui ait, SiPsAuy/xa tpK/xwo'Euç, to pnBèp tPià AaviH^. rS npo* roTrej) ay/cp, id eft, Seu idolum manufadum ftabit in illo ipib loco Che# rubim,qui fuerat ftdes Dei, ut conftat ex 2^. cap. Exod. feu cultus ad ilium lo# cum amp;nbsp;inuocatio, quæ fit cum contumelia Filrj Dei, erit Idolum amp;nbsp;res damna# ta. Nunc prôh dolor non difficile eft exempla monftrare in templis, in inuo# cationemortuorum hominum amp;nbsp;prophanatione Ccenæ Domini, baud dubiè coluntur 8c inuocantur Idola, quæ funt pofita in præcipuo Ioco,id eft,funt prç# cipuicultus in templis hoftium Euangelij.

Eric atrocior tota hæc Angeli concio, ft quis cogitabit totam deftriptio# nem de propiciatorio area. Nihil potuit dici aut cogitari triftius apud pio^ quàm pollui hanc ueram Dei federn, ubi Deus promiferat certo ft exaudituru efle nota populi fui.

Cur nominat abominationem uaftatricem.Vfitata figura’eft Ebræis,Ido AbomiMtio. lum uocare abominationem ftu ecPéxuy/xa, id eft, rem, quam Deus execratur damnat. Et execratur ac damnat ideo,quia ei falfô cribuitur honos Deo debi# tus. Vt cogita ftatuam Mariæ,quales multas multi uiderunt,ad quam concur# ritur,8c alligatur ad earn feu Mariæ ftu Dei præftntia contra mandatum Dei. Ibi putatur ftu Deus magis propicius,feuMaria benignius audire preces,quo# quo modo hæc fucantur,cultus eft impius 8C damnatus à Deo. Tale Idolum amp;nbsp;talis cultus eft êJ'tXvyp.a, id eft,res damnata à Deo, ac ideô damnata, quia inuo# catio non reâè fit ad Deum, Recitaui exemplum,ut uocabuli ufus magis intel ligi poflit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S s ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cuv

Cur autem addit eJ'tÀuypiaÈpHp.wowçÆbraiG-nus eft nbsp;nbsp;Ggnifîcatio cfFedus,

tdolû uâflMf. quaQ dicatjdolum uaftans, quia Idolum pofitum in templo lerofolymæ poft refurrcdionem fuit fignum uaftationis SCeuerfionistotius rempli amp;poliuæ. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Impius culrus crac caufa excidq. Externæ profanationcs fucrunt figna excidq»

Vitftdiio iu» Eft autem uaftatio dupIex,Prior docftnnæjOpinionumjnuocationis.Ab pkx. terapofteriorpœna ip(â,fcilicetexirium populi. Vtiîdicas, ftatuaMariæeft iiaftatrix primum ueræ doctrine de Chrifto mediatore^de inuocatione Clirifti» Poftea etiam attrahit pœnas, ficut baud dubiè régna, quæ titulum Ecclefiæhao bent,propcer idolomanias euertuntur ruunc.

Sequens parcicula repetit fententiam,uidclicer, Cùm poftnatumMcflî^ am cuercetururbs leroiblyma, nunquam poftea futuram clTe inftaurationem aut rcftirutionem urbis lerofolymæ, templi/acerdotij Leuitici èc poIitiæEda* ïcæ. Hanc prædicftionem comprobat euentus iam annos 14 7 o. Id tempus a* liquantc longius eft,quàm tempus à Dauide, qui cepit arcem,amp; condidic ciub tatem Ierufalem,uicp ad euerfionem à Tito facftam» Sunt enim anni à Dauidc ad hanceuerfionem àTicofadlam il JO»

^^Radidi enarrationcm buius utiliftimi capitis, amp;nbsp;tcmporum fubducftionô quàm potui nunc qu^lem minime intricatam, quam tarnen iudicioerudi* tôrum Iibenter permitto,qiios rogo,ut ftudium meum boni confulant. Non multum difcrepat bæc fubdu(ftio,quàm expoiufab ea,quam clariffimus uirD. Lutberus in Chronicofuorecenfet,quiannos partimiuxta Pbilonem,patdin iuxtabbrum Maccabæorum diftribuit. Cum autem uidcbitLelt;ftorfeftlt;^on* gruere ad cum numerum_,tcftimonia,quæ amp;nbsp;nos ex biftorqs certilfimis adiecG muSjConfenfu mouebitur, ne bas fupputationes aipernetur»

retnporii in» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prodeft autem ftudiofis bæc temporum inquiGtio,fit enim oratior du!

eiorleâio Propbetarum, cùm mcdiocriterintelliguntur, bæc autem ad alen* dam pietatem conduciuDcindeiuuatconfiderareboc confiliumDeidenume*

, ro annorum,amp; de excidioreuelato. Nobis poft cueriàm lerofolymam propo* ftfum eft certum teftimonium, quod docet Meftîam exhibitum eife, ba pios ante nàtum Cbriftum numerus annorum admonebat, quo ferè tempore Mcf fiam uifuri effent,

Cogitemus autem grauiftîmas efle cauias,cur Deus bac tanta de re,défi Ifj miftione,EccIefiam uolueritcertam eft'e.Simus grati,quôd Filium cxhibuit, quôd Ecclefiam bis teftimonrjs confirmauir.Prædicemus beneficium,inG^ft^’’ musieftimonia,conferamushiftorias,utteftimonia fiant illuftriora,hocftudi*

*or certc pios decet. Et ipiàrum biftoriarum ac temporum fériés obiter multa fcriejac, de prouidentia diuina,de pccnis impiorum,de Ecclefiæ forma, ærumnis amp;nbsp;de* fenfione monct. Hæc exempla Deus uult confidcrarfut nos de multis magnis rebus admoneant, ficut Pialmus inquit. Denicp non retro animo legere contcmplari rerum initia, Ecclefiæ exordium, mutationcs, inftaurationes,gu* bernationem, non conferre tempora deprauatæ religionis ,ad antiquitatem uerædodrinæ,negligentia eft admodum uituperanda in bomineliterato,

jQOftquam autem totius capitis enarrationcm abfoluimus, iam ftudiofus Le* (ftor répétât animo præcipuos locos, ut quam liæc ledio utilitatem attule* ritjCon*

riü,confîdcret, Initiô traditur docflrina de pccm'tcndaide fide ac liera inuocatî^ onc.Hic locus continet illuftrè tcftimonium conlènfus Prophetici Ôi. Apoftos« hei. Nam prorfus congruit fententia Danielis cum Paulo^cûm inquic Oaniek ’Precamur non propter luïticiam nollram^fedpropter miferdtiones tuati multO/S^ Ec qui^ dem addit,7^ro/i^er £)om/nuw,uidelicet propter promilTum Liberatorem,

Hec prorfus congruunt cum Paulinis concionibus,quæ dicunt,Nos fide recipipropter Dominum Mediatorem,non propter noftram dignitatê. Nee aliud docet Paulus^quàm quod monftrat exemplum Danielis, V tile eft autem pnsuidereconfenfum Propheticarum concionum ôd Pauli, utintelligant ii!lt; nam perpetuam efte fententiam catholicæ Ecclefiæ Dei,quam profefli lunt pri ’ï’i Patres, Prophetæ,Chriftus amp;nbsp;Apoftoli,

Eftep memoria dignus locus,quod nominatim hie inuocsizJPropter eft,propter promiftum Liberatorem.Hæc eft uera Ecclefiæ uoxjdifcer«“ nensinuocationem noftram abethnica Mahometica, Nam Gentes,quæ non norunt Filium Dei,non rec'tè inuocant Deum,nec ftatuunt fuas prcces re«« dpi,quia nullam tenent promilftonem.Nos uero feimus æternum Pattern per Filium Mediatoren! placatum efte, ÔC promiftionem traditam, quod propter hunc preces noftras recepturus fit, Ideo Chriftus inquit, Quicquid petieritis Patrem in nomine meo, dabit uobis,

Difeamus igitur hanc eife inuocationem ueram, petere propterFilium yerainuoca» Mediatorem, amp;nbsp;fiducia mifericordiæ propter ipfum promiftææternum Pa«^'*’' trcminuocare, Econtrà uero ethnicas Ôi Mahometicas inuocationes execre#^^^^”*^ mur,quæFilium Dei uel non norunt ucl contumelia afticiunt, Deprauata eft inuocatiojôd apud aduerlarios noftros,qui dolt;ftrinam de fide obruunt,nec dos“ centfiduciam M^diatoris ad Deum adferendam eft'e,ftd ucl fiduciam proprie ^ignitans,ucldubitationem,quæ nihil diftert abcthnicainuocationc, Habes ’giturinhoccapice doólrinam utilem ton uitæ.

Sequitur uaticinium de tempore aduentus Meftîæ, de morte Meftîæ, de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Me/«

dclenda politia ludaica. Hic locus manifeftum teftimonium continet de duo*^*'^’ busarticulis,de quibus maxime litigant ludæi. Docet Meftiam exhibitum ef» ie,quiauenturuseratadhuc durante politia ludaica. Docet item regn um Meft û'æ non fore mundi imperium feu Mofaicam poh'tiam, quia hic manifeftè SC multis uerbis dicitur,Mofaicam politiam delendam efte.

Ergo fie régnât Meftias refufcitatus,ut dato Euangelio uocet ad uitam elt; ternam eos, qui iplum agnofeunt efte propiciatorem,amp; incoct in eis per Spirit tum fanclum nouam lucem Sd obedienti3m,deleat peccata,8d fit datums uitam æternam qs, in quibus lucet fides, ôd iufticia noua incoata eft.

quo aliquantô poft hanc reuelationem,Cyri edicfium dereftitutionelero^ cyriedOlum folymæpropofitum eft, amp;: redire aliqua ludæorum agmina coeperunt, ac in# r^fè^tiont coaruntædificationem. Omnia tune læticiæ,gratulationutr!,ac bonæ fpei pie«» naerant,Pq gratias Deo agebant, quôd Ecclelîæ reddebatur uctus fcdes,tcm«« plum, cultus, ceiebrabant uaticinium leremiæ,laudabant Deum,qui uoce lere*

rniæ mirabi'liter feruauerat gentis rcli'quias» Erat lunioribus dulce uidere ïorum patriainjcmplum, cultus diuinitusinftituto.% frui libertatejftudqspijs, Agnolcebanc etiain hoc fuum cxilium profuifïè ad dodrrina’ propagationcm, , Vidcbanc Cyrum multos alios ad ueram pictatem conuerfos gaude# bant fc haberc fauentem Regem, qui imperio uirtute tune omnibus Régi* bus antecellebat. Hæc gaudia feni Danieli etiam exilium leniebanc,qui tune abfuerat à patria annos 8 6, Nam abdueftus eft ante leconiam^uc teftatur initia um primi capitis»

iHM^oEcck« Sed uide,Ledtor,imaginem Ëcclefiæ» Hæc tanta gaudia poft tnennium fequitur criftiftîmus ludus» Difcedit ex regno Cyrus,prohibetur nouoediâo ardificatio templi. Aliquantô pôft ipfe Cyrus interficitur. In aula fîtrerum mnium conuerho^excluduntur, urgentur odijs, opprimuntur prj^qui antea au* toritareapud Cyrum ualuerant. Renouanturcthnicæ fuperftitiones,Pdgt;^^i^ pes impijjinimici uerædocftn'næuocantur in aulam» Hic Daniel in quanto lu* lt;ftufuerit,neraofatis explicarepoteft.Dolcbat regis amici cafum,dolebat con# tumelia affîci nomen Dei, præcipuè uerô excruciabatur ludæorum tùm imbe# cillitate,tùm peruerfitatibus, quorum multi iam nullam fpem efte refh'tucndæ urbis, amp;nbsp;fruftra hbi uerba dan* à Prophetis dicebant. Ali] etfi non prorfus de# fperatione frangebantur,tamen dehortatores erant fuis, ne properarent redire in patriam,fed iubebant expedari tempora tranquilliora, ridebant ftulticiam eorum, qui incerta fpe moti,ftatim ex Chaldæa difeefterant.

V t igitur initia fuerant læticiæ plena, ita nunc boni funt in luftu.fciualo# re,trifticia.Econtrà uerô pars Iudæorum,quæ fuum ocium relligioni antefere# bat,frémit indignacione diftrahit uoluncates fuorum »perturbât bonos.

HabesEccleftæimaginem,quâm Deusuult amp;nbsp;exerccri affliâionibus, Si fide expedtare libcrationes. Et cùm libérât, tarnen euentus non refpondenc noftris coniefturis, Cùm Cyri beneficium impeditum elTetjpoftea magiscon# fpici potuit,à Deo gubernari hanc hberationem, cùm toc impedimentainci* dift’ent,quæhumanis confilqs tollinon poterant.

NJOuaigitur Vifio exhibefuriam Danieli,nonfolum utipfe amp;cæteripqin hocpræfenti periculo confirmentur, £èd etiam,ut pofteritas præmoneatur de præcipuis mutationibus imperiorum, de ijs calamitatibus, quæ ludatc impendebant.Sæpè autem iam didîum eft,quare utile fit præmoncri pios. Oi* feunt ùitare caufas calamitatû, uidelicet ea fcelera, quibus cgteri accerfunt pœ# nas,præparareanimos,ne inipià calamicateadlèntianturimpijs, expeflareli# beratioriem ,prefercim,cùm intelligent clara uoce Dei promiflbs elfe lætos ex# itus horum cercaminum» Sedde his utilitatibus infrà rurfus dicendum erit, -Nunc breuiter huius capitis præcipuos locos percurram»

Angelus pius narrat Danieli fe dimicaffe cum principe Perfarum,ideft, gdor«*m6o^s cùm Diabolo moliente diftîpationes regni Perfici. Etfi.n. ignoramus,quomo# raw er «m/o. do pugnent inter le boni ÔC mali lpiritus,tamen certamina elfe non dubiû eft, fine dilputatione fiunr,fiue alqs modis. Ait ergo bonus angelus rcprcftùm à fc elfe malumfpiritum,quiCambyfeniuuenem amp;aulicosimpiosincitabat, ucl ad delendam gentem ludaicam, uel ad interficiendum Danielem, uel ad alias res malas tentandas,quæ nouos motus in regno allaturæ erant,ficLit interdum leue erraCum* quod initiô contemnitur, poftea ingentem ruinam trahie

m CJT. X. T^AKIIELIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47^

Afqaïitcr de {èntentiahuius capitis difputant, fed iudico hanc efle fini# pliciflîmam enarrationem» Adfuit aurcm bonoangelo dux Michael, quem cû hic amp;:infrauocet ducem populi Dei, intelligoeiîèipfum Filium DeiT^oyo/j,uc àlohanne nominatur, Hunc ducem Scfupràfcribitinrcrefïèconoquio jn ca.^ pits odauo, ubi Angelus ab illo Domino petit interpretationem uißonis» • Adefle eum in hoc colloquio^ac Danielis labra attingere,amp; confterna turn recreate apparet. Semper enim adfuiffe Filium Dei Ecclei]æ,eamcpdefen difle contra furorem Diaboli certum eft. Ideô Iohannes inquit. Omnia per nbsp;nbsp;CMnûperif^»

fum fada funt. Loquitur enim non tantum de conditione return, fed etiam de gloriofis liberationibus Ecclelîæ. Texit populum in marirubro, ôd in deierto, I^cfendit Iofue,Gedeoncm,Samuelcm,Dauidem, Eliam, Elifæum, Sgt;C alios deles gubernatotes fui populi.

Ideô inquit Iacob,Bencdicat his pueris Angelus,qui me eripuit ex omnilt; hus mails. Haec uerba conueniunt ad Filium Dcijqui uerê libérât ab omnibus ’nalis,uidelicct à peccaro,ab ira Def à morte æterna,ab infidrjs Diabol«. Non enim fine caufa nominatim dicitur, ab omnibus mails, Hæc gloria non potefi tribui miniftris angclis,qui etiamfi protegunt corpora piorum,tarnen nec pec^ tatum ncc æternam mortem tollere pofîùnt.

IDlicamus igitui admoniti his locis,Filium Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adfuifle Eccleiîæ in^

deulc^abinitio. Erlmus enim melius muniti aduerfus Samofateni furores,cû cogitabimus hæc teitimonia de Fillo Dei, etiam antcquam fein carne often* die, opitulato Patribus, cum els collocuto. Deinde SC hoc flatuemus, nunc ^uocp adefle eum Eccleflæ,opitulari pljs, depellere Dlabolum, Si. flcut in Epi* Itola Iohannis dicitur,deftrucre opera Dlaboll.Accendamur crgo,utab eo pc tamusamp;expectcmusauxilium aduerius Dlabolum undlcp gralfantem co* ’läntem dilfipare Si delete EccleflamarmisTurcicis, Regum amp;nbsp;Pontificum ^'^ghgentla in fouendis Ecclefrjs, prauis ingenijs inflammandis, ut fêtant aut confirment falfas opiniones.

bed recenfcre omnes artes Diaboli nemopotcfl.Exempla potius cogitc* ciaMi arlefi, mus,Vniiierfa mundi hiftoria oflcdit,^ flt acet hoftis Dei Si generis humani.

Vides ex quanto faftlglo Saulem detraxerit,quale bellum Dauidi intulerlt,ut ipfum unà rapcrct in exltium, cum alios tarn multos perdidiflet, filium Abfo* lonem,Ahitophel,amp; baud dubiè multos iàpientla Si uirtute anteccllentes. Et opinor uix ullum elfe hominem,cul non Serpens ille infidlator infigne aliquod uulnus in animo faclat,ut languefaciat fidem. Quoties Dauid ièdato iam tu* multu cogitauit de fuo lapfu, de coniugibus ui ftupratis,de^ alqs fcandalis, no folum mœfticia renouata cft, fèd etiam pauorc ac dubitatione concuflà Si lan* gucfac'ta elf fides.

Hçc cogitent ph, fint in ftationeamp;f in exciibrjs aduerfus tam dirumho* ftcm,amp; à Filio Del pétant defenfionem Si gubernationem.Vocatur Emanuel Filius Dei,amp; uerènobifcum adefl;,ièdagnolci uultamp;^inuocarl. Vult etiam nos non per ignauiam ruere quô hoftis impellit, fed uigilantes cauere infidias, rc* pugnarelllecebris.Sl peccant ocull,non indulgeas,fi blanditur Impia opinio, reuocaanimum.fuge confuetudlnem,colloquiaimpiorum. Collige animo ue* ra amp;nbsp;firma tcftimoma recfræfententiæ. Et fimulhofti repugnes,amp; ducem tuum Filium Del accerfas uc te adiuuet, ut deftruat opera Diaboli.

Boni certaminibus, fignificat præliari bonos 8^ malos Spiritus inter fe deEccIcfîa interImpcrijs. VctuncDiaboliirritabantadokicentem regem Cambyfen, amp;nbsp;pleroi^ principeSjUt populum ludæorum uel opprimerent uel delerent.Ita nunc irritant Turcicum Tyrannum, ut nomen Chrifti funditus dcleat. Ineens» dunt Pontifices amp;nbsp;Reges, ut defendant Idola,extinguant lucem Euangelq. fit ut tunc Diabolus regni Perfici diflipationes effi'eiebat, im pellebat Babylonfi os amp;nbsp;Afiyrios ad mouendas feditionesjta nuc domefticis bellis implicatPrin cipes,ut etiam hac ratione impediat Euangelf) propagationem,

FiliatDeipro Hæcdum geruntur, dimicant inter le angeli boni amp;nbsp;mali. Regit autem 8^ adiuuat bonos Dux nofter Filius Dei,8d protegit Ecclefiam,amp;reprimitini petus malorum fpirituu* Hæc etfi non cernimus oculis,0d homines profani bulola efle ducunt, tarnen re uera ita geri multa illuftria teftimonia in hiftorijs ÔC didf is Propheticis 8C Apoftolicis oRendunt*

Notæ funt hiRorir lacob, 8c defenfibnis populi in mari rubro amp;nbsp;in de^ ierro. Poftea cum lofue caRrametatus eflet ad lericho, manè, dum fituni regiof nis fpeculatur,uidet quendam Rrictogladio coram aRantem,qui interrogatus Duxexerei, quis fit, refpondit, fe efle Ducem exercitus Dei milTum uidelicet,utmiiltitudh tufDeicjc. nbsp;nbsp;nbsp;Ifraëliticæ opem ferret,Arbitrorautem amp;nbsp;hunc fuifle ipfum Filifi Dei. Hue

adde Dauid,Eliæ Elifei hiRorias.Et Dauid inquit Plàl.ÿi^Quoniam angcii lis fuis mandauit de te,ut cuRodiant te in omnibus urjs tuis. Et j 4. Pfaf cumuallatangelus Domini timentes eum,8d eripit eos, Cum igiturcertum ft Deum Ecclefiæ fuæ angelos addidifle cuRodes, pericula corporuin inobeun^ dauocatione minus formidemus»,

Hæc mihi fcribenti,quædam noflri tempon's exempla in mentcmucnc:» runt.Et quanquam hiflorias plures certas amp;nbsp;Lieras de honeflis hominibus,amp; fi* siwo« Gri«lt;e. dignis, quiadhuc uiuunt, narrare poflem, tarnen unicam rccitabodcSimOi« tM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neGrynæo, qui ad excellentem eruditionemamp;uirtutemadiunxeracueram

Dei reuerentiam, ôd maxime Philofophiam Riorum deteflabatur, qui putant eo le plus uidere cæteris, quód uel contemnere religiones audent, uel de omni^ bus fententfjs Pyrrhonio more in utramc^ partem dilputafe iblent,

Conuentutspi JN Conuentu Spirenfi,qui fuit anno 1^29, forte ad me ex Academia Heideh reiifis,Anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expaciatus erac, Ibi cum Fabrum Viennenfem Bpilcopum audiifec

in condonequofdam tetros errores defendere,iequitur egredientem extern^ plo,ac reuerenter falutat, PoRea narrat le non petulantia aliqua,fed bonofiu^ dio mouerijUt quædam dicat. Non detredat Faber colloquium, Ibi Grynæus dolere le ait, quod uir inflrudus dodrina, amp;nbsp;antecellens autoritate,confirmet errores palam contumeliolbs aduerfus Deum, amp;nbsp;quos conflet manifeftis tefth monf)s antiquitatis Ecclefîaflicæ refutari pofle, Scribit Irenæus Polycarpum fblitum aures obRruere audientem portentoios errores fanaticorumhomintr, Quo te animo,pucas, audiflet iam Polycarpus diflerentem, Quid mus corner dac arrodens panem confecratumC’ Quis non deploret Ecclefiæ tenebras C In* terpellat Faber plura additurum, ac interrogat nomen. Nihil diflimulat hie, fed placide fatetur fe Grynæum efle,

Faber. Erat omnino Faber,ut multi norunt,flagitiofè timidus in congreflib.do* dorum,uel potius erat, ut ueteri prouerbio dicebatur. Nullus, magnus,malus pileis,id efl, pauidus, procerus,infidiofus amp;nbsp;infans, Quare cum Grynei eru* ditionem

m CAT, X T)AWEL1S, ditionem,eloqiienriam,copiam, ardorem anirnj, præfèrtim in tali canfa mecult;lt; €retj fimulat fe à Rege uocacuisi eße, n€c cfle nunc oci'um addiïjautadonem de rc omnium maxima pertexendam, Simuhc fe maxime cupidum efl’e 8^ amicb ciæ Grynæi colloqurj longions. Et cum fua caulajum propter Rempubli* cam,orareincipir,ut eras ad le redcat,monßrat holpitium,amp;horam conßicüit, Gryngus feno hæc di'ci putans non grauati'm promittk.

Relido igitur Fabro ad nos recSta accedi'r, Vix adkâcrat menlæ, lam e* nlm cœnætempus erat,amp;^ recitauerat partem difputationis mihi'amp;alns. Gum tgoadfidens ad menlàm,lubitô ex conclaui euocor.Hic me,nelcio quis Senex, fingularem graultatem uultu, oratione 8c ueflitu præ le ferons, nee quis fueric unquarn relcilcerê potui, alloquitur, ac narrat, mox adfuturos eße in holpitio noftrolidores,milïós lußu Regis, apud quem Faber Grynæum acculàlfet, ad abducendum Grynæum in carcerem. Iubet,ut flatim ex urbe dilcedat,ac horsJ taturnecontemur, Ita diâa ßlute Senex ablt.

Ego ad fodales redeo, iubeo ut furgant, ac narro quid Senex nunciarit. Mox per publicam plateam deducimus Grynæum acceptum in medium ag* înen,amp; ad Rhenum pergimus,ubi nos in ripa citeriore rantilper reRîtîmus,do necin alteram ripam Grynæus cumfuo comité in parua Cymba tranfueclus tft» Peßca reueriî in holpitium intelligimus ßatim adfuifle lidorcs, cum nos -exiguo Ipacio ab ea domo progreßi eflemus.

Quantoautem in periculo futurus fuerit Grynæus, fiin carcerem abre* ptus cflèt,ex Fabri Icuitiajfacilè æHimari poverat. Quare iudicabamus confilb um illud crudele illulum eße diuinitus. Et ut affîrmare non poßbm,quis fuerit ille Senex /xKvuriç, Ita lidîorum ea fuit feßinatio,ut niß ab Angelis te(ßus fuißet Grynæus, euadere non potüißet.

Rtm autem ita geßam eße, ut narraui, certum eß, amp;nbsp;norunt quidam bo«lt; ni uiri adhuc fuperßites,qui adfuerunt. Agamus igitur gratias Deo,quöd no# bis cuftodes angelos addit, amp;nbsp;co tranquillioribus animis uocationis officia o^ beamus,

Vnc ad textum redeo. In fine rurfus inquit Angelus, fe cum rege Perfico ^ilitatururn eße,aduerlus Grecos amp;nbsp;malos Ipiritus eorum duces.

dominât autem Græcos Iauan,feu ut ipfi loquunturjlones. Nec dubium eft in Prophetis ubiep Ionas intelligi Græcam gentem,que amp;nbsp;littus in Afia te# nuir,amp;fedeshabuit in uicinis infulis,amp; in Europæ parte,quæ,etfi læpê mutatg funt appellationes, tarnen tandem communi nomine Græcia dida eß.

Fuit autem Ion ßu lauan filius Iapheth,ut teßatur catalogusin Genefi ca AjauMpropit piteio. a quopropagatos eße Ionas hacquocpconiedluraratiocinari poflu# g'^thones, mus.Qin'a apud Græcos utriulep nominis memoria manfit lapeti amp;nbsp;lonis.Eu# ripides Poeta fingit lonem Deucalionis pronepotem fuiße.Sed totailla narra# tio Euripidis de rebus rccentioribus loquitur,quàm quæ tribui polîînt fillo Ia# pbet. Nam Græcis magna ex parte ignotæ funt res ueteres ante Pelopem in Græcia gekæ. Et arbitror,ut fignificat Thucydides,primos illos Ionum,qui iii Europam traiecerunt, diu incertis fedibus uagatos, non reliquifle certa monu# menta fuarum rcrum.Ita amp;nbsp;prima dodtrina de Deoapud poßeros extinda eß, amp;obliuiofecutarerum ueterum omnium.

Porrô .à diluuio Nohæ ufcp ad bellum Troianum, anni funt circiter mil# le aut pauîô plus. Horum fi hißoriam cogites, non dubium eß manfiße Eccle# fiam

^nniÀdiluuio Dei in familijs duabus,Sem Sc laphcth^dum uixit pater Noha,amp;dumip^ Tmitnum'*''’ fuperftites fuerunr» Vixit autem Noha poft diluumm annos trecentosôd quinquaginta, Sem uerô etiam poft Abraham uixit, Conièntaneum eft amp;nbsp;Ialt; pheth diu uixifte, Horum igitur ætatc fui fit adhuc inter genres cœleftis dodri* na,depromiflîoneuenturi Liberatoris, èc demiièricordia Dei propter hune promifta.ltem de bonis caftis moribus, Et fortaftîs ex hac Patrum dodrina reliqui fuerunt uerficuli, qui de mundi conflagrationc, deærernauitajde iudi^ cio,ôd de placatore Dei uaticinantur,qui extant apud Ladantium amp;nbsp;alios,

Poftea fecuta eft ætas deterior, ÔC extindta luce docTrrinæcccleftis,ortae funt quocidiè nouæ iiJ'a‘\o/xKv!cu,receptæ flagitioiæ libidines, quas Deus ingen* tibus bellis, excidfjs urbium ÔC gentium puniuit, Hæ confufîones rerum humanarum magis etiam deleuerunt memoriam antiquitatis, Ac multas ma^« gnasôCexitialesmutationes gentium accidifte intra annos quingentos poft laphet,credibile eft, Qiiare non eft mirandum Græcis non iatis notam eflè fu* am oripinem,

Aeterum fîngulari confilio Deus in Eccleiîa extare uoluitprimam, i^ic» ïflt;j“ad Meßil ^^perpetuam hiftoriam,ufcp ad MeiTiæ aduentum, ut ftiremiis primamhanc aàhcutumeic. eHe amp;nbsp;perpetuô confentientem reuelationemJnquaDeiisfepatcfecir.Acho# namensualdèconfîrmaturin hac profeiTione, cùmintflligitunamhancefie primam amp;nbsp;perpetuô fjbi confentientem dodtrinam de Deo, Neccfieeftenim initiô aliquem tuifte cœtum, qui Deum redè inuocarir.

P4rz«» feriet Cùm autem in hac prima dodrina Patrum fériés certa fide traditaiïf,no^ cem fide tragt; rnina fæpè indicant gentiû origines, Vt ab Afîhr Aflyrf), à Canaan Cananæi, dta,Gcii.io. gß Dam Elamiræ,quorum in Perfia nomen manfifte etiam GrtccihiftoddtC'* ftaniur, Ita genti lonicæ nomen fuum Paterlonartnbuir,à quacùmGræcæ genres aliquæpropagatæ fint,confiât hac appellatione Grarcos in Prophctis Akxjndtrrtx ubiçp fignificaii, ut li.'prà Daniel nominat Alexandrum regem lauan, iculon lauan, num,Elaias cum educit ex Cithim.EtinhbroMacabæorum Alexander uoca* tur rex Cithim, Hæc conueniunt, Nam liber Genefis docet Cithini eflè filium lauan,

kttlt;w.Cjïfc;w. Eft igitur aliquanto generalius nomen lauan, quo Græcægentcs fignifi^ cantur, Cithim anguftius,a quo non dubium eft fadu efie nomen /AaMw;» quod eft Macedo, Namuetuftior appellatioeftp.aK.t'm;’. Confiât autem Macedonia camgentem Græcæ cognatam fuift’e. Reges certè Græci fuerunt orti ab Her* Origo regum culc. Et Alexandri mater Olympias fuit orta à Moloffo nepote Achilhs.’Ac« Gmorw«. acum uerô,à quo Achilles ortus cft,fuiire Grecum,amp;: tenuiffeAeginam certum eft. Præterea Alexander non fblùm rex crat Macedonum,fcd etiam communi dccreto ciuitatum Græciacjappellatus eft Dux Græcorum,Et magnam partem tcnebatjTheffaliam, Aetoliam,Phocidem, Deniep res eius gefiæ funt initio magna ex parte pecunia,machinis Sc copfjs Græcarum gentium, Quarc amp;nbsp;jp^ fe modeftiftimè in Trophgo CcripGCj ’a7i£jav(Pf©gt;n9i]?2i\((V£g7rX«p AamJ'ou/xovîuii. Ac de nomine lauan feu lonum hæc dixiffe fan’s fit,

TLL V D quæri poteft in hac Angeli narratione. De quibus loniæ motibus ■'dicatur,cxcitatis circa extrema Cyri tempora,aur régnante iam Cambyfe ab# fence patreC Angelus breuiter indicatgentem lonicam à malis fpiritibusinci# turi ad mouendas feditiones, nbsp;nbsp;Breuiter enim res pcregrinas aliorum regno#

tum attîngunt Prophetæ* Ncc ego adfîrmare pofTunijde quibus motibuâ bec dicantur^Sed confèntaneum eft reliquias belli^quod geflît Harpagus in Ioniagt; Har^lt;lt;£«4, cùm ibi a Cyro relidlus eflet, magnas habuifTe difRcultates,

Gens lonica, quæ omnium maxime floruerat ingenfjs amp;nbsp;opibus,bis do^ mita cft Cyro régnante. Rcbellarat enim,cùm Cyrus Babylonem peteret. Et fuifle longasurbium oppugnationcs Phoceæ exemplum oftendit, quæ tanta pertinacia aduerfùs Harpagum defenià eft, ut tandem uniuerfà multitudo ci^ uiuni in ipfà obfidionc naues confcenderit,amp; procul alias fedes quæfîuerit. Hi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

txuksurbcm MalTiliamad Rhodanioftium condiderunt,amp;ineamGalliæ oramtransuexeruntGræcasliteraSjamp;difciplinam plenam humanitatis. Poî«

ex eius urbis humanitate exiftimari,quàm ciuiliter antea in Afia gens Iolt; nica uixerit.

Sed luxus fine modo creuerat pepererat libidines amp;nbsp;alia, uicia. Ideô cutæfuntingentes calamitates urbium excidia. Etfi enim in Cyro clemen* tia amp;nbsp;bonitas erat infignis, tarnen quia Deus conltituit mutât Imperia, ut «'f'«Ao/W(«ç,tyrannides libidines puniat, mutationes omnes aliquid habent ^uationesitn Quiti«æ. Magnis igitur domita cladibus Ionia,uix tandem in feruitutem reda* cta eft, quam adeo tulit impatienter, ut crebras lèditiones contra duces Perfiî« cos mouerit. Et crant ducum imperia fuperba crudelia. Ne ipfi quidem Sa* crapæ uicini inter lèlè diu concordes fuerunt. Nam Oreotes,qui poft Harpa* gum loniam rexit, Mitrobaten uicinum ÔC eius filium Cambylc régnante intcrfecit. Hæc exempla oftendunt làtis inquictam fuifie prouinciam. Fue* runt igitur amp;nbsp;Angelorum certamina, qui malos Ipiritus feditionum nbsp;dilcor««

Jam uaricinia de regnisincoat, utfimul Danielemconfirmetjamp;'pofteros præmoneat de impendentibus calamitatibus. Eft^ prædidio teftimoniuni iHuftre, quod à Deo traditam eftè Prophetarum doârinam oftendit. Et quia pollicetur liberationem, fignificat Deo curæ efle hune populum, qui doÂri* nam Propheticam ampleditur.Confirmantur ergo prj,ne à Deo defîciant,nec abijciant huius dodrinæ profelTionem.

Pertinet autem poftrema pars huius longæ concionis etiam ad banc ub vîtiiM /ftunàt C’niam mundi ætatem, amp;nbsp;ad Ecclefiæ ærumnas, quas tulit iam multis feculis: ^um alibi Mahometica rabies conatur prorfus delere nomen Filrj Dei, alibi ^egnant Epifeopi ethnico more, ÔC ftudia dodrinæ Ecclefiafticæ negligunt, fi* extingui lucem Euangelfj de uera inuocatione in fide lèu fiducia Filrj Dei, P^opugnant idola amp;nbsp;libidines, iniuftèoccidunthomines innocentes propter Uerædoârinæ profeftîonem.

Accedunt interim ÔC alia multa mala,etiam in rjs locis, ubi eft cmendata dodrina. Principes impedin' negligenter tuentur difeiplinam, pauci funt mu* nifîciin alendis Euangelij miniftris,amp; fouendis ftudijs literarum. Confirmât igitur(xvapx'a petulantiam malorum, amp;nbsp;negletftio literarum nouas tenebras Si nouam barbariem minatur.

Hæc mala pfj confiderent,ut primùm Ä Deo pétant, ut ipfe fuam Ecclefi* am feruet.

am feriict^rcgatjfoueat amp;nbsp;augeat* Deinde iî qui pofTunt aliquibus uulnenbus mederGannitantur pro fua uocatione,ne defuifîe eos officio iuo Chrjftusin ub timo iudicio accufeCjEfuriübSc non pauiftis me ÂuIæ,Curiæ regant dilcb plinamjoueanc docentes. Eruditi non faftidiant operas auedodrinam Ecde* fiæ. Nâmaxime dignumefthomincphiloibpho,quærereùcramde Deodo^ ôrinam èé celebrare Deum. Adiuuent igitur ftudia Euangelij.Ôd concordiam dodtrinç ueræ.quâdam moderatione amp;nbsp;philofophia neceflària pqs gubernato* ribus, retineant ♦ Sed hæcinfrà iuo loco icerum dicendaerunt. Nuncadhifto* rias redeo, quæ hic recitantur.

f^ngeîorum F)Rimùm obferuetur teftimonium de Angelorumexcubrjs.Narrac Angelus rxc«igt;»lt;e. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gß initio adfuifle Dario Medo^ut adiuuaret ftabilireteius re^

gnum. FortaHis placidus fenex fuir,fpretus à principibus ac uiciniSjUtfierifo^ let. Hunc tarnen défendit pius Angelus^adiuiiit in prælqs.gubernauitpericu* lofos euentus. Succefîùs autem profperi,præfertim cûm magna fueruntperb cula^figna funediuini auxilrj.ldeômetum incutiunchoffibusautinuidis. hta^ pud bonos auge nt principum reuerentiam. Vt EzechiæôC Efaiæ popnlusob* temperabat obfefTa iirbe,etfi res erat in fumma deij3eratione. Sed boni judica* bantregi diuinitus confilia amp;nbsp;négocia horum principum. DifeamusigiturS^ ; nosAngelorumprafidiaamp;fpetere.amp;^pietateretinere.

PijgftberMto» Miræ artes nunc exercentur in aulis, Sd multa funt confilia infidiola»©^ TrXïovfx.'Ztx.à, hanc putat efle politicam iapientiam. Sed difeant pij oubernatores non pofieretineri imperia fine auxilio Dei. Qiiare huicobtemperent/aciant officia necefraria,amp; à Deo expedent defenfionem.ficuticriptum eft, Q“' ûlutem rcgibus.Nei quærancinfida præfidia,necincertiftïmis ôd fallaciffimis bominum uoluntadbusnitantur, necmolianturTrAsovsK-TH/xar«, necimpheentfe non neceflarqs rebus.

P)Oftfa incipit uaticinari Angelus de regno Perfi'co.óY/ï^ww^pnquif/^'^^''^^ Q^e^^esin Terfia. Hie infigniter hallucinanturludæi, qui putanttantùm tres fuiflè Reges Perfarum, amp;nbsp;amittunt annos exfèrie temporum pluresquàm centum,PofTunt autem perfpicuèrefutari perScriptcres,quifingulisRegibus Perficis coa’tanei fuerunr.

Sed Angelus difercè inquir,Stabunt tres Reges. Singularis eftempbafis in uerbo Stare apud Prophetas, Nam ftare regnum fignificat florerejetinere potentiam nondum inclinatam.

Vfitata enumeratio eftpoftCyrumjCambyfèn,Darium,recenfere quar^ tum Xerxcn.Nam Magos inferere ftippofiticios Reges abfurdum eft.floruit autem hæc Monarchia uirtute, uidorrjs ÔC potentia, maxime Tub tribus illis XerxM. prirnis Regibus. Xerxes uerô bellum intulit Græcis in Europa,ubicum ub dus efter,quaflari Monarchiajamp; aliquanto poft ruere cevpit. Ac reditus Xer^* xis in Afiam non folùm clade exercitus, Ted etiam foedirate morum,inceftalb bidincjamp;^ crudelitate Xerxis infignis fuit. Statim enim poft fugam amare cœlt;lt; pit fratris coniugem. Poftea cum filiam fratris fuo filio dedifter,exarfit hu* ius iuuenculæ arnore. Poft hanc inceftam confuetüdinem,cùm alia parricidia iecuta funr, tum uero etiam cædes fratris. Tandem amp;nbsp;ipfe Xerxes ab Arcaba* nointerfedtis eft.

èc iram Dei timeamus,qui libidines fèuerê punit* Deinde, ut cogitatione hu* manæ imbecillitatis moueamur, ut petamus «i Deo, qui per Filium fuum pro^ . mifit auxilium, ut iplê nos in omnibus uitæ confilris amp;nbsp;revendis moribus 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

Natus Xerxes in familia Heroica, ex parentibus quorum fuit excellens uirtuSjhabuerat indolem præclaram,ôd domeftica difciplina diligenter ad uiri* tutem inftitutus fuerat* Sed ciïm in tanta potentia amp;nbsp;luxu non liudet frenare cupiditates,tandem prorfus efFeratur*Et immanitatem fequuntur haud dubiè pœnæ,

Hæc exempla cum omnes homines, turn præcipuê potentes ad modefti«! sm 8c timorem Del hortentur, Meminerimus ÖC hoc, quod inquit Filius Dei, Sine me nihil poteftisfacere. Et quod Eccleliacanit de Spiritu lando. Sine tuo numine nihil eft in homine,nihil eft innoxium*Quare nos fledi ad uirtutem,ec regiaSpiritulantfto Dei petamus,

^ED redeoad textum, Recitaui enumerationem Regüm uFtatam, quam ft quis non probat, monftret aptiorem. Nam amp;nbsp;ego malim uaticinium de tri^

bus intelligere,Cyro,Dano filio Hyftalpis,amp;^ ÄrtaxerxeLongimanOjCtiamft interiedus eft Xerxes, qui uidelicet eodem temfgt;ore bellum gerit in Europa, * quo domi regnat Longimanus qui cùm uirtute amp;nbsp;pietate excelleret,monar^ chiam quaflatam tarnen adhuc fulciebat,Ncc extra Europam multa Perfts hoc régnante ademta funt, Poftea lècutæ lunt defedliones prouinciarum Aegypti aliarum,fecutum Sgt;C. bellum ciuile inter duos fratres,Cyrum iuniorcm amp;nbsp;Ar

Necaliusmagis beneficus fuit erga populum Dei quam Longimanus, Benepcentia hoc régnante decretum de inftauratione templi renouatum eft. Et appa;«

ret eins præcipuos gubernatores fuifte Eldram dc Nehemiam, Rclpondit igb turuirtutifortuna. Deus Regemmodeftum,pium,bcnefacientemEccleftæ protexitaciuuitin gubernatione öd defenfione Regni, deditetiam ei placid flum exitum, Huius ergo modeftia Öd pietas imitanda eft,

Hadienus de Perfts concionacus eft Angelus,breuiter quidem,led tarnen fgnificans quofdam adhuc florentes Reges fore. Sed poftea Græcos dilacera«* turos effemonarchiam, Incipit igitur de Græcis dicere.

P Tßabit foYtisy dominabitur dominations magna^ fa» ^àst Jècundum 'y)oluntatemßiam. Etciimßeterit conter stur re» eins3^ dilper^etur in quatuor quot;Ventos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non adpolieros

ßos 3 nec erit tanta potentiaßucccjßrum^ quanta ipßus fuit^quia ex» tirpabitur re^num eius^ nbsp;nbsp;ad alienos transferetur,

Hæc uerba de Alexandro uaticinantur, quem 8d ftiprà dixit Monarchia Perfica potiturum elfe. Sed addic fore, ut paulô poft dilaceretur Monarchia, quia Alexandro multi Duces fuccelTuri ftnr,partituri inter ft prouincias,8d dw micaturi inter ft de imperio. Ideoinquit, Peruenturum regnum non ad poften ros,id eft,non ad unum aliquem hæredem ex ipfo natum, led ad alienos, uide^ licet ad Duces, qui cum ipfo militauerant, Significat autem magnas foré cala^# mitâtes orbis terrarum,quia bella tàm uaria fuccelTorum fatftura erant crebras rerum mutationes, quæ non Hunt molliter,

wies, Ventifliflimè 8gt;i. fapi'cntinîmè dfxerat 0emades,Älexandro mortuo,ex crcicum cius ßmilcm elTe Cyclopi effoHo oculo, Vc enim illa magna moles,a^ mifla luce oculi, uariè errantes impetus inutiles habebat: Ita exercitus fine duce uariè ruebat,8c nullum certum regnum conftituere poterat.Quotidie no ua fcedera, nouæ diftractioncs ibciorum fiebant : Qui paulô ante inter fe fan^ óiiffimis fcederib.coniunóti fuerant,poftea fadi hoftes,mutua laniena peribat, ac declarabant nimis ueram efTe uocem,quæ extat in quadâ tragcedia Senecæt TVow intmt l)nquam rectum Urnen fides.

Sed pauca de Alexandro dicamus, ut Ledor cogitationc horum exem^ plorumôCiudicrjdiuinilèad timorem Dei exufcitet*

AkxrfNc/fr or. ORimum^quantis donis à Deo ornatus fit Alexander, confidera. Magnum

lt;^^cus fuit, quod cæteris Régibus omnibus à Deo prælatus eft, amp;nbsp;donatus orbis terrarum Imperio,opibus,multis gloriofis uidorijs. Hæc fufpiciunt,ad* mirantur, magnifaciunt omnes. Et efTe Dei beneficia magnifacienda, uerum eft, Sed uolo alia diuina ornamenta longe maiora etiam alpici,quæ uulgusno perinde miratur

Admiranda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Erat in Alexandro admiranda naturæ uis, fàpientiflîmosïènes confilio

^ï'sModro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ingenrj iagacitatem,qua amp;nbsp;drjudicare optima poterat,amp;' pro

fpicere euentus, Deinde,quanta celfitudo animi fuit coniunda cum amore iu^ fticiae amp;nbsp;moderatione,defpiciens pericula Si. labores, Quanta erga fuos bene^ uolentia ôé comitas, Deniq^ nullius Regum Ethnicorum omnium, qui nobis noti funt ex hiftorf)s,tanta uirtus fuit,quanta fuit Alexandri, cum adhucfanus elTetjlioc eft,ante captam Ba^lonem, Erat igitur ingenium eius longemaius decus,quamipfa Imperil pofteffio,

Alexander no His tantis muneribus donatus, non agnouit Detim autorem, amp;nbsp;remiiïà “a^ren^^nß animi intetione,dedidit fe obfcoenis uoluptaribus,helluatus eft,interft^ rum,^^ibi^‘ ebrius amicos, iarufit in duces fideles ôé optime meritos, pollutus ornAtui fuit, nibus, His flagitrjs addidit manifeftas contumelias aduerfus Deum.Credi uo# luit fe fijpra mortalium conditionem quiddam diuini numinis habere,non ag^ noftebat fe res tantas Deo æterno iuuante geflîfle,ièd fuse fapientiæ tiitibus hanc gloriam tribuebat, Prodibat interdum cornutus,ut lupiter Ham mon,interdum ut Diana, Deniqpintolerabili petulantia ludebat,

CalamiMesfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secutæ funt igitur triftiffimæ pcenæ, Ipiè nondum conftituto regno mOî»

Alexan^ j.jtuj.^cùm nimium haufilTet uini in conuiuio Amafii« Hac ruina fîmul opprefia eft uniuerlà domus, Aliquantô poft mater Olympias, foror, uxores duæ,duo filq parui interfedi funt ab ipfius commilitonibus,

inconftantia Quod exemplum commemorari poteft illuftrius inconftantiæ rerum rerumhuma. humanarum;’ Huius tanti Regis familia amp;nbsp;pofteritas toto orbe terrarum nub «Ar«w. luæ fidum amicum habuit ex illis ipfis,quibus ipfe prouincias dederat,amp; quos

CaiTander Antipatri filius,qui adolefcens apud Alexandrum educatus erat,interfecit primùm Olympiadem Alexandri matrem.Poftea Roxanen Sé eiu§ filium Alexandrum, Etpræter huncalterum filium Herculem ex Barfine natum. Hanc oratiam alumnus principi benè merito reddidit. Narrat hæc Paulanias in Bocoticis deCalfandro : oKaoyavcPf^ oZu^7rjalt;ra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wraTawoi

TOÎç OT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Max.£lt;rjvo/J ^olvo'pSjjQi?, ngq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trafcf'aç ’aXE^àvJ'f», rom îk. êccfo-lvHÇHfanTiia, aM»

U fwfavxç «7r£KTf(V£/j uTfo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soi'orem ucrô Cleopatram prælectus

Sardium interfecit,uc Antigono grati'ficaretur,€tfiis negauit (uo iuflu interfe* dam efle,fuit enim frater Philippi nothus,

Recenfiii calamitates familiæ Alexandri, quæ cum non acciderint cafij, profeclo nos de ira Dei admonent» Mulcâ Deus flagitia in hac uita punit,amp;j: cogitemus reftareiudicium poft hanc uitamj in quo in æternas pœnas confjcisi entur omnes,qui uitam non emendant, Breuitas autem huius üitæ commoner faciatnos, Deum non tantum præmiâ ôd pcenas in hac uita proponere^fed multo magis in ilia futura aeternitate. Quicquid enim aliquando finietur,bre^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

üe ducendum eft, uita certe hominis breue curriculum eft» Sciamus igitur re^ flare iudicium de æternis præmqs amp;nbsp;pœnis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lum,

QVM poft Alexandri mortem teneretregium nomen frater Aridæus, a^ '^pud quem fummus gubernator erat Perdiccas, prouinciæ inter Duces dift tnbucæ funt, ita ut omnes Aridæo Regi amp;nbsp;Perdiccæ parère iuberentur» Am»s bicigitur Perdiccas, quia autoritäre plus quam cçteri ualebat^coniugium ioroü hs Alexandri Cleopatræ.Et ut tollerer ê medio eos,quos obfiftere fuis confilrjs arbitrabaturjubet interfici Meleagrum^ftrüit infldias Antigono,Qui cüm fii giftet ad Anripatrum in Macedoniam,miflus eft Eumenes, ut bellum inferret Antipatro amp;nbsp;Antigono,cum quibus amp;nbsp;Ptolemæus iê coniunxerat» Ducit igi* perdiccM ' turexercittim Perdiccas in Aegyptum^ut Ptolemeum inde expelleret.Sed dc^ terfea^ Artus ab exercitu fuo Perdiccas, interficirur à fuis equitibus, tertio anno poft « e^uitibu^. Alexandri mortem. Ita primus autor ieditionis dedit peenas, quæ late uagatæ flint.Moxenim ÔÔ frater Perdiccæ Alcetas interfedus eft,amp; eius iörori

Alibi uero,cüm Eumenes dimicaflet cum Antipatri exercitu, perierunt Craterus amp;nbsp;Neoptolemus. Hæc fuerunt initia ingentium motuum, tot enim interfeftis Ducibus,iam odia exarferant, amp;nbsp;noua fœdera fîebant, amp;nbsp;iè finguli ad noua cercamina præparabant. Duoautem omnium erant acerrimi,'Anri:^ rununes inter gonusamp; Eumenes. Hi inter iê dimicantes reliquos in partes traxerupt» Tanss dem Antigonus uidlor cepit Eumenem prodirionCjdeditum à militibus,eums que interfecit.

Fuerat autem Eumenes icriba apud Philip pum amp;Alexandrum,amp; in his tumultibus oftendir le non fuæ utilitati feruire,iêd propugnare hæredes, Alex^ andri matrem,fororem, coniugem amp;nbsp;fîlios,Et quia multum ualet in conciliant disamp;retinendisuoluntatibus mediocrium hominumipeciesoftici), aepræt Artim pietatis erga pupillos,hoc titulo ueteranos Macedonas fibi adiunxit deuinxit

ßE D fccuta funt longe maiora amp;nbsp;diffîciliora bella, Mortuo Aridæo iînguli Duces fibi uendicare Prouincias opportunas conabanturJ Caflander filius

Anripatri,ut retineret Macedoniam, interfecit duos filios Alexandri Magni, ut luprà narraui, Afiam tenebat Antigonus cum filio Demetrio, Ptolemæus Aegyptum, Seleucus Syriam èc uicinas prouincias ad Perfidem uicp, Cauiam uerô noui belli inter cæteros Caflandri furig præbuerunt, qui ut fcelerum pcet ^erç^^tgo:, nasdaret,bellum mouitaduerfus Antigonum,erepturus eiquafdam in Afia num. prouincias. Fecerat autem focietatem cum Lyfimacho, Ptolemæo nbsp;Seleuco,

484- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMET: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U EL AKT Hz

EcG Âfitigonus uidebat,quanta belli moles impenderer^camen non frart gebatur animo. Et primi fiiccefliis aduerfus Caiïandrum eum confîrmaueruf, Hune iudicauic hoftem Antigonus propter interfedam Oly mpiada,amp; coëgit tradereurbes SCexercitusinAfia,

ftolettiius, Poftea Seleucum nbsp;nbsp;Pcolcmæum adortus eft, id fuit longum amp;nbsp;difficile

bellum. Demetrius Antigoni filius primùm à Ptolemæo ad Tyrûacie uidus eft, ubieùmtabernaculum Demctrij inftruëîum apparaturegio cepifTetPto^ lemæus^integrum ei apparatum unà eum captiuis reftituit,fignificans fe de glo ria, non de opibus certare.

Demetriitf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aliquantô pôft Demetrius, eùm Ptolemæi ducem Cillen amp;nbsp;oâomiHi'a

militum fubitô oppreflîffetjUt iîne cercamine fieret dedicio, memor acceptiibe neficq,cumulate reddidit gratiam,Nam ducem incolumem exercitûPto* kmæo remifit,iuirum Syria excedere. Ita inter le non folùm uirtute in ctiam humanitäre amp;nbsp;moderacione principes illi certabant.

Ad extremum de fumma rei dimicatum eft ab omnibus regib. non cul ab Ephelo, Erant in alteris caftris Seleucus, filius Antiochus, Lyfimachu^* Ptolemæi auxilia. In alteris caftris erant Antigonus amp;nbsp;filius Demetrius. ISo“* die ea, quæ præceflît pugnam, uifiis eft per fomnium Alexander Magnus An* tigono dicere, fe iam ad hoftes tranfire. Eo fomnio euentum fequentis pugnæ Antigonus fignificari arbitratus,fîlium fuccelTorem dixit coram exercitu. Pn^ Miochut in- ftea in prælio, dum Antiochum Seleuci filium Antigonus elFufius infe^nituG terfaâut^ circumuentus ab equiratu Seleuci interficitur, cûm iam odooefiraum annuni attigifTetjDiflîpato exercitu filius Demetrius fugitAthenas,Et aliquantô poft bellum inftaurauit,ied captus à Seleuco non diu lûperftes fuit patri.

slewui, nbsp;nbsp;JA M reftabant ex ducibus Alexandri duo tantùm,qui hadenus focijfuevant

Ljÿïzwbf«. -^Seleucus amp;nbsp;Lyfimachus tenens Thraciam Macedoniæ partem. Hic Lyfi* machus eùm fatelles effet Alexandri,cùm Calliftheni fuifTetfamiliarioGf^®”^ obieeftus eft.Sed eùm interfedo Leone manfilTet incolumis, poftea AExandro propter uirtutem carior fuit.

LypnMcbuiin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem reliquam hiftoriam Lyfimachi omittam,hoc tantùm adijciamj

^ciecaptiatc Strabo feribit bellum gerentem cum uicinis Getis, in acie captum cfle du# duni in Geticam, Vbi rex Geticus, eùm oftendiflet quotidianam uitæ g^n# ris confuetudinem, quæ duriftîmè uiditans amp;nbsp;robore præftans, facile cætcris nationibus in re militari antecellebat,adhortatus eft Ly fimachum j ut talcs ui* cinos malletamiCosquàm hoftes habere, ô^habiturum amicos, fiipiisarmii non inferret.Deinde honorificè donatum dimifit.nihil padus,nifi pacem.Pau lànias filium narrat captum elTe, fed uter fuit, humanitas laude digna eft, Ôô fi* onificat in ea gente, quam quidem Goticam fuilTe confiât, uirtutis intelleâuni fiudium fuifiè.

Sed hic quoep Lyfimachus libidinequot;uirtutes fuas deformauit, iôrores du* as duxit, amp;nbsp;ex utraq^ liberos fuicepit, Sed altéra alxrius filium interfecit, Po* ftea mater profugalatebras quæfiuitapud cognatos Reges. Hinccaufa belli orra eft inter Seleucum amp;nbsp;Lyfimachum, quam récitât Paufaniâs, Perrjt igicur LyÇimàchui Lyfimachus uidus à Seleuco,qui tenens ïam maximam monarchiæ partem fo* lus ex ducibus Alexandri fupereft. itaep tantis elatus iùcceffibus,fperat fe eti* am Macedoniæ ôô Græciæ imperio potiturum cfle. Cum^ bellum transfert in Europamlèptimomenfe poft Lyfimachi mortem interficitur à Ptolomæo R^avvo,

Kipai'v3,quicùm efïèt frater Ptolemæi Philadelphiregnantis iamin AegyptOi^Z^^“'^quot;^ ^’^,^ nauigarat in Europam,ut Macedonian! occuparet.Nec multö póft hic atfauv©^ ' aßrennoduceCelticouaftante Macedonian! inacie interfeâuseft, pEnè defatigatus fum rccitanda horunigladiatoruinlanicna,inquaftquis humanoiudicioconfuhonem afpiciat, fortuitas exiftimec eflc regnorum conftitutiones Si. mutationes ♦ Ac pij aliter iudicent, fciant à Deo puniri tùm pftneipum tùm populorum fcelera, tarnen poftea reftitui politicum ordk ïiem, aliàs felicius, alias triftius»

Andern uerö poft tot ingentia bella Deus hæc régna ita partitus eft. Pto# PMitio régna lemæipofteritasretinuic Aegyptum ult^adluIqCæfaristempora.Seleuci fiJius Antiochus poftedit Afiam Sgt;i. Syriam, fed pofteri Aftam amifèrunt * oc^ lt;^upatam partim ab Eumene Bichynio^partim à Galatis, De Macedonia? poß fdfione diutius certacum eft. Sed ad extremum pofteritas Dcmetrf),qui fuie Antigoni filius, captus à Seleuco, uc dixi,ccnuic Macedoniam,donee earn Ro^ mani occuparunt, Caflandri ÖdLyftmachi filq adolefcentes teterrimis parrici# dijsperierunt,

Ptolemæus Ktpauvoç duefta forore ArftnoêjÔd deinde interfetfta^inuaferat et ipfeMacedoniam. SedàBrennointerfciftuspccnasinceftæ cotifuecudiniscu lörore, parricidiorum dedir.

Poftea Antjgonus Elius Demetrrj moderatiftimus rex^natus laudatifli^ •namatre Phila filia Antipatri, Macedonia potitus eft, quam etfi aliquoties alt;« ’’lifiCjtamen poftea recuperauir. Expulit ex Gra'cia Gallosjpoftca gefti't bella cum Pyrrho. Cumq? interfeói Pyrrhi caput ad cum allatum eflet,öd filius He^ Pyrrkuf. Icnusdeditus, huncin regnum paternu remiftr, ciq? patris caput 8doiîàdédit, *^f§iomore condenda.Matrem Philen prædicathis uerbis Diodorus Siculus; «“TH cruvifTP £lt;rÓK.« cr/EVKVOXivot^ Tvvst nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rapaXwii'eç V' S^TOTTttPeo KariTrxvcnjJt t«ç rt «cPeX«

*1^?gt;15^ôuyarEpaç TOP «Trópeop £^£lt;Pi'lt;r»’(J'io(ç J'a7rc«/Hp.alt;r/,7ro;5\où§Hgq TWjJlt;Pia.So2.ix7ç Ti§(7r(TTfovTOp

Satis loncTum catalogum Regum texuimus, in quorum hiftoria utile eft: cuiusep exitum ad mores conferre, ut de iudicio Dei admoniti,diligentius ino« tes noftros regamus,^

Syriaco 8d Aegyptio,quia ludça in medio horum fita duriter quaifata eft,an«« nostcrètrcccntos, Alrjs regnis intérim nihil fuit negocq cum ludæa.Quare cæ* ten’s præteritis, horum duorum præcipuos motus prædicit. Et quia uaticini* tim penè eft hiftoria aliquot feculorum, prodeft addere Catalogos regum Syn« tiacorum amp;nbsp;Aegy ptiorum, ut narratio apte ad Regum nomina accommoda« ftpoflît.

Antiochus Magnus natus pâtre Seleucojfratrcm habuit Seleucum maiorem natu^qui tarnen Hatim, poft qua m regnare cepiflec interfe ctus eft.

Seïeucus Philopator,amp; fratres Anriochus Epiphancs,8cDenictrnis; Antiochus tuTrarap natus patre Epiphane*

CEleucus natus eft in Macedonia, mediocri loco,pattern habuit quendam ex ‘^Philippi ducibus* Aiunt Seleuco amp;nbsp;eius pofteris femur natiua anchoraiiv fignitum fuifle,Cum autem poft mortem Perdiccæ præfedlus eflet Babylonig, orca diftenfione inter Antigonum amp;nbsp;cæreros, adiunxit partem Syriæ, eamq? magnis certaminibus aduerius Antigonum défendit, quem tandem ingenti prglio fuperauit,poftea Zc filium Antigoni Demetrium cepit. Deinde acicun tftum Lyfimachum interfecit* Tandem circuuentus infidijs à PtolemæoKi^“''* »wfratre Philadelphi interfedus eft*

Rcliquit filf)s ampliflimum regnum,BabyIonem, Perfidem,Mcdos,Ba* dra,Parthiam, Afiam Syriæ partem*T enebat enim partem Ptolemgus, qui fuerat focius contra Antigonum*

lofephus fcribit fuifle beneficum erga ludæos, quos permifit uti proprq« legibus in duitatibus fuis» - Laudat amp;: Paufanias eiusiufticiam ócdemcntfi am*

A Ntiochus o'oJtHp interfuit prælio patris aduerfus Antigonum, neediupoft ■^pattern regnauit*

A Ntiochus ©EÔçhabuir initio coniugcmL3iodic€n,exciuaüircepitlt;^i-i0sElû ■^oSjSeleucum Caninicum,amp; Antiochum,cui fuit cognomen

'Poftea Ptolemæus Philadelphus, ut per earn occafionem recuperaret ci# uitates in Syria amifras,dedit Antiocho esu filiam Berenicen* Poft has altéras nuptias non diu fuit fuperftes maritus*Et hoc coniugium præbuit occafionem nouis motibus diicordqs Regum* Laodice repudiata hortata eftfilios,ne fibi regnum eripi paterentur*

QVare Seleucus maior natu cinxit obfidione urbem, in qua erat Berenice cum paruo filio. Cumj^ei perfuafifret,utdeditionem faceret,deditamiri# terfecit cum filio*Hæc fuerunt auipicia regni Seleuci,qui poftea parn'eidtj poc* nas dedit. Seleucus Callinicus poftquam nouercam interfecit,hoc fcelcre fibi Ingens bellum accerfiuit* Nam Ptolemæus Euergetes, ut fororis nccem ulci* feeretur,bellumSeleuco intulit,ei^pulft)amp; fugatomagnamSyriæ partem »demit* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AnTlOCHVS Hterax.

pRac autem in altera regni parte, uidelicet in Afia, frater Antiochus îsfa|,ab ^hoc Seleucus auxilium petit* Hierax cupide fufeipit expeditionem,lpcran3 fe unum toto regno potiturum efle* Adducic mercede condudtas Galataruin copias, quæ iam ftipendijs in Afiam pertradæ erant, Seleucus,quia fratris no* luntati

luntati di'ffi'debac, cum Euergete pacem fecic. Quare iratusufa^ fratri bellum inferCjquem cùm acie uidum Syria cxpuliiTct, exorti func noui motus in Afia, tjuam uacuam Eumenes Bithynius occupabau Er paffim in ea Galatæ uaga^ bantur*Et Rex Aegyptius Ciliciam inuaierat.

His motibus cùm rediens in Afiam u'p«^ occurriflet, magnis acceptis cJa.^ dibus fugit ad focerum in Cappadociam, à quo ientiens infidias fibi ftruijbre«! w poft alias latebras qugfiuit/e^ ad hoftem in Aegyptum contuIit.Huic quo*» quedifïidens.cùm fugiens in deuijs locis erraret,interfelt;ftus eft.Seleucus frater fodem ferè tempore excuffus ex equo extindus eft. Hie fuit exitus duorurn im piorum fratrura,qui non amplius triennio regnarunt.

j~JOrum bellorum cauiam récitât Daniel inquienSiArZw Aufiri-i ftilicet ^Berenice, ßlia regis Aegyptrj, Iteniet ad regem .AguiloniSf id eft, Syriacum, Antiochum facer e amicitiam. Et non er itfir mum brachium eius, nbsp;nbsp;nonfiabit

fernen eiusjilt;d eft, Berenice cum filio interficietur. Deinde addit uenturum Ac« gyptiregcm/cilicet Euergetenj amp;nbsp;occupaturum regni Syriaci partem.

Ita breuiter pofttis caufts, fada mentione bellorum, fignificat magnas fore calamitates illarum regionum^ in quibus amp;nbsp;uicina ludæa male afflida eft, utdicitur, Aliquid mail propter uicinum malum.

K Ndochus Magnus fratrem habuit Seleucum, maiorem natu, qui ftatim, ^poftquam regnare ccepiflet in tranfitu Tauri interfedus eft à fuis, ut nar« tat Polybius, apud quem extant initia rerum geftarum Antiochi Magni. Cæ« tera defiderantur, quæ ft haberemus, multum lucis accederet Danielis uatici« tiioAfupputatio, de qua fuprà didum eft,illuftrior fieret,

Primùm bellum geflît Antiochus adoleftens cum Molonc duce, qui ab Primum hellS ipfodefccerat.Hunc tandem acie uidum amp;nbsp;captum in crucem cgit.Poftea Sy« fiæciiritates,quavS Aegyptrj priore bello occupauerant, partim ui recepit, par« ’ ùnrad dedicionem certis padionibus inuitault,

Hæc fuit caula noui amp;nbsp;magni belli inter Antiochum Magnum 80 Pcole« Brta wjfer mæum Philopatorem, quod hic à Daniele prædicitur. Apparatus uerô amp;nbsp;pre« numregutn à Polybio delcribuntur. Ptolemœus exercitum duxitin Syriam, too»» pW« feptuaginta millia pedltum,amp; quincp millia equitum. Antiochi copiæ fuerunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

fexaginta millia pcditum,Sc ièx millia equitum. Hi exercitus in Syriaconfli« xeruntjfuit^ uf^jjor Ptolemæus,8c amiflas ciuitates recuperauit. Antiochope« tenu pax data eft. Nam Prolemæus etfî progredi,amp; plures regni partes Anti« ocho eripcrc poferat,tamen propter ignauiam gaudebat iè labore militiæ libe« tari.Sicuc Sc Polybius narrat î ruvEXwpKo't cüTovlt;r«ç £v/ault;n'«çouK. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kctux'®^?»

Cùm autem poft paiicos annos domi mortuus cflet Ptolemæus Philopa« Bellum nouû lt;or,relido filioimpubère Ptolemæo Epiphane,rurius bellum mouetAntio« A««ocfro chus. Nampropterhoftis infantiamuidebat fefaciliusinclinaturum uolun« tates ciuitatum addefedionem.

Miferuntautem Aegyptrj Legatos Romain, acpctiuerunt,ucSenatus Romanus tutelam regij pueri lufeiperet. Quod cû eirecfadum,Senatus iuftît Antiochum ab Aegypto abftinere. Id egrè lerens,amp;hoipitem habens Hanni« balem.qui erat hortator, ut ceteri Reges le coniungerent ad reprimendos Ro« manos, focieratem cum Philippo Macedonum rege fecit. Hæc fuerunt fern!« ^Lt Ui] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;na belli

488 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM^AEK: MIL: 'MEL ÂTSirPl:

na belli cum Romanis,quod à Liuio deicribitur^Tandem autem uic^us Antio* chus,ceffi't Romanis totaAfiacitra Taurummontem,Coaó:useftamp;obfides dare duos fiIios,Antiochum Epiphanem,amp;: Demetrium, Aliquanto póft fpo.« liaturus templum quoddam in Syriajà fuis interfed us eft.

\uilt;tdgrMit Facilis eft autem coniedura, ludæam in his Sy riæ bellis grauiter uexa^ ter qua^aa, tam efle,nunc à Syriacis, nunc ab Äegyptrjs ducibus. Ptolemæus Philopator uenit leroiblymam uidor, cum^ ufitata regibus curiofttate uifurus elfet teni!^ plum celebratifli'mum, iam^ in ueftibulu ingreflus elTe c,deprecati funt Sacep dotes,ne pergeret,nec prophanaret adytum. Cum^ fubita confternationedp uinitus repreftus eftec,ac è templo edudus,uehementer irafci ludæis cccpit, amp;nbsp;poftea in eos atrociter etiam in Aegypto iæuijt. Hæc recitantur in tertio Macf cabæorum,

ScopM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea Scopas dux ab Aegyptio Epiphane miflus^occupauit quscdam lu

dææ Oppida.Sed cum ad lordanem ab Antiocho magno uidus efletjudeide^ dunt iè uidori,qui etft nondum crudeliter eis imperauitjtamen tributaindixit, amp;nbsp;partem fibi^partem genero Ptolemæo Epiphani attribuit.Hæc fueruntini* tia leruicutis ludaicæ fub his Syriacis regibus. Ideo hie dicitur in Daniele, Sta* Pt in terra defiderabilij icilicet Antiochus Magnus. Deinde conuertet faciempam ad In/ula^y^ capiet multam,id eft,diicedet inde bellum gefturus cum Romanis in Græcia ÔC in Afta#

A Ntiochus Magnus reliquit tres filios, Seleucum Philopatora, Antiochum “^Epiphanem Demetrium.

CEleucus exiguo tempore poft pattern regnauit. Hunc Seleucum defenbens ‘^Angelus inquit : Stahit in loco eius Ydis l^el i^nauus quaßor rcgij honorif. Vilem uel ignauum uocat Regem negligentem officia fua, nec domi iudicia diiigen=’ ter exercentem^nec difciplinam grauiter tuentem,nec populi utilitatibus con^ fulentem, nec foris depellentem hoftes, led deditum uoluptatibusamp;P^ob^”^^ dentem publicas amp;nbsp;priuatas pecunias in res inutiles, pompas,conuiuia,a?diGsi cationes Luculleas, amp;nbsp;quia nullæ opes his ineptijs iufficiunt, expilationibus infinitis exhaurientem priuatorum facultates.Ideo quæftorem uocac,fed regio honorCjid eftjtitulo regio dominantem.Nec fine cauia Angelus depingitbunc Quæftorem, fignificat enim ultimis temporibus talia fore imperia Regum amp;nbsp;Principum, quibus Ecclefia fubieda erit.

Ef)ifco[)i,Rec DST autcm bonæ mentis confiderarereshumanas,amp;afîîci communibus ^rumnis. Ideô,LedorjCe adhortor, utadhanc imaginem Europæimperiaiâ rSefunt^quL conféras. Primùm quid funcEpiicopatus ubiçp.nifi turpes amp;nbsp;accrbæquæftugt; flores, ræ. Quæ officia faciunt hi, qui ampliflîmos reditus Ecclefiarum poffident.

Deinde Regum 8d Principum aulas uide. Quod eft ftudium rei milita^ risCOtiid gerunt aduerfus Turcicam tyrannidem,quæ iam aliquot Europe re^ gna opprelfit,amp; cæteris minatur non modo feruituccm,ièd uaftitatemC Domi quomodo difciplinam,quomodo iudicia regunt Imô quid ifta curant Vna cura eft profundendæ amp;nbsp;quærendæ pecuniæ. Eft^ penè omnium Regum amp;Pn'ncipum infinita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam quiadiutiusfuftineremiièra plebs non

|5oteriv,fton clubium eft impendere fatales imperiorum muranones» Nam bigt;lt; ftoriæ oftendunc ftatim poft has BsXiai«? ftmper muracam efle formam Rei* publicæ »

Hax rccito, ut boni agnofcant has calamitates fenetftæ mundi diuinitus CdUmiuteffe prædiâas efte. Turn ut admoniti prj gubernatores mitigare eas ftudeant, tùm utcæteri pœnas peccatorum intelligant, ÔC ferre arte dilcant, ac Deum orentj ut det imperia iufta amp;nbsp;falutaria Ecclefiæ.det nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fortes amp;nbsp;feliccs, det Re*

«Stores politicos, iapientes amp;nbsp;iuftos, qui paterno amore fiios complect an tur*. Tales enim Angelus opponit quæftoribus,quos hic deicribit, Quia falutares Principes oportet amp;nbsp;foris depellere latrocinia, Sc domi indicia ac diftiplinam rtgcrc, amp;nbsp;utilitatibus populi confulere, ut patresfamilias educate hberoSiamp; boncftis ambus erudire poflint, ut conleruetur in tern's ucra de Deo,amp; de Fi* Iio cius lefu Chrifto dodrina, ÔC colantur alia uirtutis ftudia, quæ deferuncur, cùm ilia eaX/p.i'a exhauriuncur priuatorumfaculcates.

Porro Schoc Expilatoris erar,quôd hic Seleucus fpoliari templum in uiv Tfitipluminß be lerofolyma iuftit j ad earn rem tentandam incitatores habuit ludæos, ut fi*seiend in fecundoM.accab3eoramirratur^capite tertio, Ira nunc qui fruanturopibus Ecclefîarum,minimê obfcurum eft.Bacchanalia perpétua funt in Collegrjs Ca* nonicorum* Interim pfj Paftores Ecclefiarum cum familqs luipauperes Scholaftici fame contabefcunc,ftudia literarum prgcipuè lacrarum deferun* ^ur,quia nemo iuuat pauperes, qui ftudia dedicaturi erant Ecclelris,

Hæc cum negligant, aut fortafle rideant, etiam illi fummi Quæftores, E* pifeopi 8^ Principes,non exiftiment Chriftum diftimulaturum efte, cum in ib loterribili iudicio accuiabit eos de negicdlo officio, ac dicet,Efuriui,amp; non ci* baftis n]e,ltc igitur maleditftifn ignem æternum»

Nos uero Filium Dei æterni, liberatorem amp;nbsp;cuftodem Ecclefîæ fuæore* ï^us,utipfè pia ftudia tueatur, luppeditet difeentibus uitfturn» Sicut in legè Mofaica, cùm tribui Leuiticæ non daretur certa regio poftïdenda,ut cæteris, ßeusinquitftfe foreeius tribus hæreditatem lèu fundum: Ita nunc fit fuiidus Si^ioîtu'çpiorum Dodorumôc Scholafticorum, Et futurum efle non dubitê* mus.

A Ntioebus Epiphanes frater Seleuci Ronaæcognita morte patrïs,clàm indé difceflîtjUt ignauofratri regnum eriperet. Fuit autem hicEpiphanes calli* do,acri amp;nbsp;Quo ingenio præditus,qui mox, poftquam regnare cepiffec, infidias ftruxit Äegyptijs. Nam morruo Ptolemaro Epiphane uenit in Aegyptum, quafi tutor futurus cognati pupillis Nam Cleopatra mater pupilli erat foror Ântiochi Epiphanis. Collocat igitur præfidia in urbibus Aegypti tutorio nomine,cùm reipfa hoc ageret, ut occupatas nunc honefto prætextu poftea re* tinerct.Inde rediens leroiolymam uenir,inuitacus à lafone, cui Pontificatù de* deratcontra ludaicas leges. In hoc primo itinere Antiochus fpoliaüit templù^

Poft bièilnium Antiochus rurfus duxitexercitum in Aegyptum,quia rex Aegyptius Ptolemæus Philometor iam adoleuerar, cognita fraudeaUuncu* 11, èx aliquibus fuis urbibus Syriaca præfidia expulerat, amp;nbsp;auxiliû à Romanis aducrlus Antiochum petiuerat. Venicigitur RomanusLegatus Popilius,qui PopUîuf tega iuffîc Antiochum ab Aegypto abftinere, Cumep Antiochws ambiguë refpon* Romanus. deretj

deret,duóto circule in puluere circa eum,iuftit eum clarè refpondere,antecpex eo circulo egrederetur, Ibi Antiochus perterrefadlus pacem promittit, à fre^ mens diicediu

Tfwp/« pYo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quia uero magnos iumtus in ea expeditione fccerat, egens uenit lerofo^

Iymam,Ibifacultateslocupletumdiripit,prophanattemplum,ftatuaIouisOgt; lympfi in eo collocatur, proponit crudclia edida de abolenda tota religione, tradita uoce Dei per Abraham,Moiftn ôd Prophetas. Et hæc edida défendit additis præfidrjs,quæ magnam iæuitiam exercebant in homines pios, quipro^ feftîonem legis diuinæabqcere nolebant.

Propter hanc magnam calamitatem hoc uaticinium apud Danielem edp tum eft,ut pfi præmonerentur amp;nbsp;confirmarentur, ne à Deo deficerent. Addb tur 8d tempus, ut prj feirent hanc calamitatem non diuturnam fore, uidelicet, anni ieptem menies duo, Nam intra hoc ipacium templum ab Äntiodio prophanatum eft,8ó deinde â luda Maccabæo recuperatum,amp;: poftea exoppi* dis ludææ expulfa funt Syriaca præfidia.

Exitut Antiar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Porrö Antiochus Epiphanes, quia acceperat infignes clades non folum

fbt Epipbdnis nbsp;nbsp;Iudæa,fed etiam in Perfide,animi dolore extindus eft. Alrj icribuntexcuft

fum è curru tarn duriter allifum effe folo, ut inde morbus lethalis ortus ftc,ftuo extindus dicitur,cùm tenuiftet regnum annos duodecim. Quales fuerint eins mores, fùprà commemoraui*

A Pud Óanielem non fit menrio (equentium Regum, quia Gom'ficaturbreui uenturum efle McHiam, Eft eni'm breue tempus àluda Maccabæo^ad natum Chrïftum, uidelicet anni centum lèxaginta fex, ■ Et ftatim poft chum Syria domefticis difcordqs condnuis dilacerata eft,donee earn Romani occuparunt,utunum regnum dici non poftet. Sicutferè exiftunt rum difeordiæ fatales, cum finis non procul abeft, ut uidit fiæc ætas emplum Pannoniæ.

K Drjciam autem breuiter reliquos Syriæ reges, ut pœnæ confiderent^ gt;nbsp;^^quibus concionatur primum præceptum. Fuerunt inter pofteros Annw chi poft prophanationem rempli continua parricidia. Succefti'c Antioono piphani frater Demetrius,qui unà fuerat obfts Romæ.Hic ueniens in Synam, Antiochut E« moxiubetinterfici filiumfratris Antiochiiamregnantem, Antiochüf“’^“’''’?“' pdtorfiUuti^ Aliquanto poft Demetrius datpeenas parricidrj. Inrerficitur enimàqnodam

PAEmetrio fuerunt duo filiRDemetrius iunior,amp; Antiochus Sedetes.Hiciu^ ■^*-^nior Demetriusinterfecit Alexandrum. PofteaTryphon exregnoDe* metrium expulit. Antiochus Sedetes à Parthis interfedus eft.

tJI ffatres reliquerunt liberos. Demetrio fuit filius Antiochus gt;çu7rûç: Sedeti quot;^filius fuit Antiochus Cyzicenus. Hi dimicantes de regno ambo inrer:« Poftea Syriam inuafit uicinusrexTigranes,cuieam Pompous

^ripuit. Hoc modo domefticis fèdirionibus parricidrjs poenas dcderunt im# piorum Regum poften', donee tandem familia tota extincfta eft, ÔC regium no«« nicnfubIatum,Sc iSyria à Romanis occupata eft»

Ptolemæns Philometor,cnifncceflîtfrater Ptolemæns«fÜtTKCC/Jj id eft, uentricofns»

Hæ nomenclatnræ hoc ordine traduntur à Strabone, qui cùm ipfe pef;? Iiiftrauerit Aegyptnm, diligentius earn qnàm uicina loca deferibit»

pTolemæus Lagi filins, qni inter præcipnos Alexandri dnces fuit,amp;^ exercilt;!

tus in India dnxit, ubi amp;nbsp;uninus accepit, idns telo, qnod ueneno infedum fueratjindiftribntione Prouinciarnm nadus eft Aegyptnm, quam cùm tnenlt; ni'o tenuiflet,bellnm ci Perdiccas inculit,qni monarchiam afteclabat.Sed Pco* lemæus interfedo Perdicca,rctinuit Aegyptnm,ac poftea Cy renaicam maa« gnamSyriæ partem adiecit» Reliqnit filios Philadelphnm, dc K.éplt;xvvo/i, èc alios F lures,quos recenfet Panfanias»

Scribit Polybins mortnnm elfe Ptolemæum Lagi filinm Olympiade cen tefimauicefimaqnarta,hoceft, poft Alexandri mortem exaâis ferê qnadra«# ginta annis,qna Oly mpiade,amp; Ly fimachus,amp; Seleucns,amp; Ktpauv©-' penernnr*

pTolemæus Philadelphiis, prælatns fratri maiori natn, Rex à pâtre nnnciï* patus eft,5lt; commendatus principibus cinitatibns.Sncceffîcigitnr patri,

8^recuperauitCyrenaicam» Deinde naétus ocinm,cûm Iciret in Aegypto flo# mifle dodrinam de rebus cœleftibus, amp;nbsp;eas artes, quæ coniuncftæ funt illi do«î drinæ, uetera ftudia amp;nbsp;reftituit, ÔC auxit, amp;nbsp;inftruxit difeendi cupidos biblioi* thcca copiofiffîma»

Cum^ audiflet ludæos prædicarefuæ gentisantiquitatem amp;dodfina, ^lt;cerfiuit inde interprétés, qui libros Mofi Sd aliorum Prophetarum in Græ#: camlinguam conuerterent. Hgc uetus translatio Propheticorum librorum in Græcum fermonem,uocatur feptuaginta Interpretum opus» Per hanc occafiîlt; Trdnsküo oncmcredibile eft aliquos in Aegypto amp;nbsp;alibi tune ueram religionem ample* interpm«»». xos efie, cùm èi libri legerentur, ÔC uiri do(fti c ludæis, qui uerlàbantur inter Gentes,libéré alios docere poflent. Nam uox ueræ Ecclefiæ Dei nunquam te^ mere amp;nbsp;fruftra excitatur, Magnis autem beneficies hic Philadelphus ludæos adfecit,nam amp;: populo uniuerfo immunitatem conceftît, ôé ijs, qui in Aegypto feruiebant, libertatem donauit»

Obfèruandus eft hic error multoriim,qui hiftoriam fratn's K£f«vv«inhunc Philadelphum transferunt, Nam Ktpauv©-' frater ex alia matre natus, ex Eiiry* dice Antipatri,relida Aegypto profedus eft in Macedoniam,amp; oppreifo Se* leuco aliquandiu tenuit Macedoniam jfuit^ inceftus amp;nbsp;impius in fororem Ar finoen,quam fraude circumuentam duxit uxorem, amp;nbsp;poftea interfecit, netatis unà filrjs Lyfimachi in matris Arfînoægremio.Deinde poenas dédit tantorum fcelerum,interfelt;ftus à Brenni exercitu, Hgc hiftoria copiofè recitatur à Paufa* nia«

At Philadelphus in Aegyptio regno confenuit, in tranquillitate amp;nbsp;dolt; éloriim confuetudine, qua lenrjt dolores af ticulorû, quos fuftinuifle fatis acres dicitur, Eius opes amp;nbsp;munificentia celebrantur à Theocrito, qui ibi cum Callis’ machojApollonio,amp; alijs Poëtis uixit«

OTolemæus Euergetes ingens bellum intulit Syriæ,ut ulcilceretur necem fo* roris Berenices quæ fuerat nupta régi Syriæ Antiocho Theo, amp;nbsp;pofteaà priuignis interfeda eft« Occupatis autem multis urbibus in Syria, Euergetes non grauatim Seleuco Callinico pacem petenti dedit,reuocabatur enim in Ae gyptum domefticis fedicionibus«

De hoc Eüergcte loquitur Daniel, inquiens. Et îlabit in ^ermine eius piantatiO}Uideiicct Ptolemæus Euergetes, Cr Iteniet cum exercitu conW ^quiloniSf id eftj contra Seleucum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obtinebit.

Hoc tempore ludæa uiëtori Euergetætributumpenderecoaflaeftjftfi adhuc quidem tolérabilis fuit ludææ ftatus» Nam cùm tributum non foluerc* lofeph piter jm« facile placatus eft Euergetes à loièpho duce,cuius mentio fit in Luca cap.}» ubi nominatur loleph pater lannis Hyrcam ultimi ducis ex ftirpe Uauia»

r)T olemæus Philopator, fie didus eft ironicê, cùm patrem,matrem interfecerit,Ignauia eius Antiocho Magno Ipem fecit recuperandarum urlt;lt; bium in Syria,quas Seleuco Euergetes ademerat.Quare Antiochus Magnus, iuuenis incenfus cupiditate gloriæ militaris bellum infert huic régi Aegypt’O, A«nocl?«{ M4 nbsp;nbsp;multas ciuitates recipit. Tandem uerô occurrit Philopator, amp;nbsp;cùm uterc^

magnas haberet copias,uicit Antiochum» Et propter lègniciem ôô luxum fla^ tim in Aegyptum redrjt,Huius uidoriæ mentionem facit Daniel,inquiens:et prouocabitur rex Auftri, fcilicet Ptolemæus Philopator, nbsp;nbsp;pugnabitaduer.*

Etant autem ludæi initiô coniundi Antiocho,poftea mutatafortunano^ fpitio uidorem Aegyptium exceperunt, ac placarunt data pecunia» Cum au* tem Ptolemæus Philopator uifurus templum,in ueftibulum ingrelTus eflet, Sa* cerdotes obnixè orant,ne pergat,nec penétret in adytum interius, quo non e* rat fas ingredi cuiquam præter Pontificem. Etfi negat fe obtemperaturum pi]S monitis Rex fuperbus, tarnen Deus templum défendit, amp;nbsp;mox fubitô terrore confternatum Regem ita reprimit,ut ièmiuiuus ex teplo exportaretur.Quare ludæis iratus, cûm Alexandriam rediflèt, crudelia ediëla proponit,Iudæos iu* bet in uincula rapi, ôd multos Elephantis conculcandos obrjcit in fpedaculis»

IN CâP, XL S)ANIELI3, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^22

Et regebatur auIajBon ab l’pfo aut prindpibus,fed à turpiffîmis ôlt;^ flagitiofiffî^ mis libidinum focqs* T all's furor nunquam eft diuturnus,ut dicitur de pcccatis damandbus in ccelum, Quare poft ui(fton'am,de qua didum eft, non fuit diu fuperftes ♦

^TOLEMÆ S Epi^hanes^ pToIemæusEpiphanespenè infans patri fucceflît» Cùm autem Antiochus Mit

Magnus exiftimarec Aegyptios fegnius defenfuros eiTe Syriam in hac Re# §lsinfantia,rurfus mouit bellum* Quare Aegyptq diffîdentes fuis uiribus Ro mam Legatos miferunt,qui peterent, ut Romanus Senatus tutelam regis Ae»« gyptijfulciperer, Interim Antiochus pleralqj urbes inférions Syriæ acPhœ«* nices recepit, amp;'ducem Scopam, miflum ab Aegy ptrjs ad tuendam earn oram, profligauit* Hic ludæi grauiter affliifti lunt primùm à Scopa, poftca à uidore Andocho *

Deinde,cùm Legati Romani adueniflenr, iufterunt Antiochum rcftitua* tre occupatas urbes,eü^ bellum denunciauerunc,nifi obtemperareu Hanc Le^ gadoncm ut arte eluderet, nec Romanos exercitus in Syriam adduceret, pace tecit cum Aegypdo,data ei filia Cleopatra, Iratus uerô Romanis, fœdus fecic cum Philippo Macedone,amp; traiecit in Grgciamjamp;bellum geflit cû Romanis*

HæcordinèprædicitDaniel, defcribens duas expediriones Antiochi Magni aduerfus Aegyptios. 5^«emv/zr,inquir, rex Aquilonisjià eft, Antiochus Magnus, antea uidlus à Philopatore, helium reqjarabit) multam l)rhes occujmhit» S^einde '})ertet fe ad Infula^fid eft, nauigabic in Græciam,ut bellum gerat aduers fus Romanos*

pTolemæus Philomctor natus eft ex filia Antiochi Magni, cumq^ eius ætas mortuo pâtre gubernationi nondum idonea cflet, uenit in Aegyptum An^

tiochus Epiphanes auunculus, fimulans fe tutorem fore nepotis fui, ut eo præ« textuurbibus Acgypti præfidia imponeret,amp;: pupillum regno ipoliaret, Sed aliquantôpoft diiceirum Antiochi,auxiliumàfenatu Romano mater Ptole^ mæi peduit,amp; pulfîs Antiochi præfidijs urbes recepit.

Redit igitur Antiochus iratus,ncpotem uel dolo per fimulationem ami«« ciciæuelarmisoppreflurus, Sed Romani Legatum miiêrunt Popilium, qui ropiliui ro-iuflîr Andochum ab Aegypto abftincrc, Ita fruftratus fua ipe Antiochus,Ôd cgensredrjt in Syriam, ut iuprà narratum eft. Hæchiftoria prolixe recicatur in uaticinio Angeli.Nam propter clades,quas accepic populus ludaicus in his itincribus Ântiochi,hanc feriem rerum Angelus commémorât, ideoqp cæte* ros Reges omittit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Sed quia exempla iudicij diuini illuftria ièquens hiftoria continet, breui^« ter earn adr)ciam,Inuaferat,ut diâum eft, Antiochus Epiphanes Aegyptum,Ôd nepotis uitæ prætextu tutelæ infidias ftruxerat; Sed hi iniufti conatus non ib^ lùmirriti fuerunc,fed etiam fingulari exemplo puniti funt.Nam poft^ Antio^ chus mortuus erat, ôd filius ac frater interfecli, cùm bcllum effet inter Alexan«» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß»

drum fedidofum, ÔC Demetriùm iuniorem de regno Syriæ certantes, hic Pto#= lomæus rhilomecor bellum mouit aduerfus Alexandrum regem Syriæ, eum# queacie uicit. Quare Antiocheni receperunt Ptolemæum,0lt;: duplici corona, altera Syriæ,altera Aegypti,coronauerunc,

Vt igîtur Antiochus alterius uitæ amp;nbsp;regno infidiatus erat,ita pofteriip^ Fus din's parricîdrjs necati funt,amp; regno infidiatoris potitus eft ille iplè,cuiin* fidiæ ftrudæ fuerant, Hæc eft iufta pcena,ut in uerfû dicitur :

Cæterùm Ptolemæus metuens Romanos, ceflît regno Syriæ,fuit^a^* torjUtiunior Demetrius accerièretur, Huic dédit Ptolemæus fîliam ereptam Alexandro priori genero, Aiunt autem Ptolemeum in prælio uulnus accepiù lè,Sô uix defenfum aeferuatum elfe, Alexandrum uerôamifTo exercitufugien!« ‘^xitutMexin tem ad Arabum regem uenifle, ab hoc cùm interfedus effet, caput Ptolemæo ^ri Pquot; ^tolfa miiîum eft,qui non multô pôft zx uulnere mortuus eft. Hic fuit exitus uttiuft^ Regis foceri amp;nbsp;generi, qui inter fè impijs armis certarunt,

OToIemæus Phyfton didus à fagina uentris turpiter inflati.Nam'^vVKKHgni* ficatcraftîus inteftinum,cuius ufus eft in faciendis farciminibus. Fuit auteni hic Phyfcon frater Philometoris, de quo iam didum eft. Et quan^ in Eufebij Chronico inter Philometorem amp;nbsp;Phyfeonem infèritur quidam Euergetes,ta^ men Strabo teftatur eundem elfe Phyfeonem, qui ironicè nominatus eft mç,uicit enim omnes crudelitate amp;nbsp;obfccenitate, Duxit lbrorcm,qug anteapn* ori fratri nupta fuerat, amp;nbsp;in die nuptiali puerum filium fratris in compkxu matris interfecit, Aliquantó póft duxit filiam coniugis ex fratre natam, rtpu’’ diata matre. Erat autem ei filiolus ex priore coniuge amp;nbsp;forore natus,huncin* terfedum amp;nbsp;dilfedum mißt matri in die natali inter epulas.

Nee fuit mitior in ciues, Nam Al^xandriæ quotidianis cedibus penê ua* ftiratem cff'ecit.

dacula uniuerfa rerum natura abominetur,Quare Filium Dei oremus,ut ope* ra Diaboli graifantiSjCÙm in toto genere humano,tùm uerô præcipuèinfum^ mis ordinibus,deRruat, ficut fcriptum eft, Filium Dei appai uiife ut deftruat opera Diaboli ♦

OTolemæus 7ia0»p©^,iîc enim àStrabone nominatur,opinorideô,quôdexul occulté tentauit reditum*Nam mater feditione mota hune Ptolemeum Ae* gypto expulit,8c filio minori Alexandre, quem fibi magis obtemperaturum elfe fperabat,regnum tradidit, Exul autem hæc gelTiiTe icribitur. Cùm ludæi üiderent le n^dos elfe occaßonem uicinas urbes occupandi, propter domeftb casdif

m CAP, Xî, SfAXIELIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;494.

cas difcordi’as, cùm in Aegypto, tûm l'n Syria ortas, bellum aduerRis uicinos mouerunt. Hi ex Cypro accerfîuerunc Ptolemæu,qui fperans fe per eam occa fionem in Acgyptum rediturum efle, mediocres copias in Phœnicen adduxic, ac ftatim in ludæâ irruptionem fecic,cepit^ in Sabbato quoddam Galilææ op pidum^poftea acerrimo prælio cum ludæis ad lordanem conflixit, Cum^ ma»« gna multitudo ludæorû in acie trucidata eflet, uidor Ptolemæus,in finibus lu* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(rm

dææpopulatus eft uillas^ôd iuflît occidi mulieres ÔC infantes, Slt;2difledacorum membra coqui,quibus elixis amp;nbsp;codis ueici ludæos coëgir,

T anta immanitas in uidoria non habuit diuturnos fucceflus»Nam ludæi ^Ptolcmæi matrc auxilia aduerfus eum petiuerunt, quç mific exercitum eÔ ce* briusjUtfilium ab Aegypto arceret, Cùmigiturfruftratcntaretreditum Ptolemæus,ncc tueri occupatas urbes in Phoenicc poflet ,rurfus fugit in Cy* prum ♦

Aliquantô poft AIcxander,qui in Aegypto regnabat,matrê intcrfecit»PuI fo igitur Alexandro reuocatus eft in Aegy ptum hic Ptolemæus Aaeyp©-*, quem ibi nouæ ièditiones exceperunt Jortaflîs quia aliqui fauebant fratri,Dicicur hic Ptolemæus funditus deleuifle maximam Ôd celebratiffîmam urbem, Thebas Aegyptias, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

pTolemæus Auleccs,id cft,tibicen,fic didus,quia publice in habitu regio ti* bijs certarc cum artificibus folebat^ Regno propter ignauiam ôô crudelita«»

tem expulfus uenit Romam,ubi Pompeius reduci eum fuafit» Et quanquam diucaderecontentiones extradæ funt, tarnen per Gabinium tandem redu* ^us eft,qui Archilaum,qui interea regnaucrat,intcrfecit,Hic auXH-rtç rcliquit fi* 'inrnPtolemaeumDionyfium, qui adolefcens Pompciumex Pharialica pu*

fugientem in Aegyptum iuflît interfici, Poftea cùm lulio Cæfari ftruxif* * ftt infidiasjntcrfedus eft à Cæfare,qui regnù dédit eius forori Clcopatrç^Cle* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

®patraad extremum, cùm Auguftus ueniflet in Acgyptum, fibi mortem con^ fciuit*

J-jAec eft fcries Regum Aegyptiacorum ,in qua non folùm hoc deplorandu ^ft^quodpofteri natiex hominibus uirtute præÛantiflîmis,adcô turpiter dégénérant, fed illud etiam, quod Diabolus tam petulanter graflatur in his, qui Imperia tcnent.Sed hæ funt poenæ ùlt;PwAoA«.wi'w/),ut ad Rom.iXcribitur. Nuft quam autem plus fuit portentofæ ldolomaniæ,quàm in Aegypto amp;nbsp;in Syria»

In hac commcmoratione amp;nbsp;hoc obieruandum eft, quod Eccleflam Dei, tuius fedes tunc erat inter ilia duo régna, uidemus hie cxiguam effe, ôd duriter ^ffligijUec humana ope,humanis præfidfjs defendi,{ed mirabiliter diuinitus re^ gi feruari.Haec imago eft ultimæ fenedac mundi,in qua Eccicfia uera Dei in Itruitute erat,opprcfla multiplici tyrannide, Poftquam autem ordine hiftori^ fis Regum recenfui, uaticinium Angeli ad eam breuiter accommodabo,

emfortab'itur rex AttßrtyCiui eît ex ducibus eiusy id eft,Ptolemæus qui fuit u»* nus ex Ducibus Alexandri,occupabit Aegyptum, quæ eft ludææ ad meri*

diem fita» Et alius confortabitur è re^tone^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niagna dominatio, id eft, Se^

leucus è regione Syriam amp;nbsp;Babyloniam tenebit', qui poft Antigonum uidum turn AGam tenerct, antecelluit caeteris omnibus potentia.

Et in fine dierumfociabuntur^ id eft, poft aliquod tempus deuincientur in* Vu i) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terfe

ter fè fœderibus,amp; afti'nitatibus reges Äegyptrj Sé Syvi3.c{.Etfiriâï^^ii Àtiflrij Berenice filia Pcolemæi Philadeïphi regis Aegypti^ljeniet ad regem ^^uilonis, id eft, nubet Anriocho Theo régi Syriæ, 1)1fiat amiciciaj id eft, ut bac ÿffînitate inter reges fiat pax, Zc retineant Aegypti) urbes in Phcenice occupatas à pngt; mo Ptolemæo .

Et non obtinelit robur bracbÿj non fiabit fernen eiusj tradetur ipfa (tt cofni* tes eiuSjiitrptier eiusj lt;7 is^qw earn confortauerat^ id eft, Berenice non retinebit re^ gnum Syriæ, nec eius filius, natus ex Antiocho Theo: Sed priuigni Selcucus Callinicus,amp; Antiochusupa^interficient noucrcam,amp; filium eius, TaterlierO) qiii confortauerat Ægj/q/ttaWj id eft, qui regni fociam fccerat Antiochus Theos, necabitur ueneno à repudiata coniugc Laodice,

17 Tfiabit degermine radicis eius in loco ßoj nbsp;nbsp;'Veniet cum exercitu contra re^tm d*

^quilonis^ id eft, PtolemæusEuergetes frater Berenices ulciiceturibroris ne* cem, amp;nbsp;geret bellum aduerfiis Seleucum Callinicum, magnas urbes Syriæ ca* piet, amp;nbsp;auferet thefauros nbsp;nbsp;fimulacra Syriaca, Ideô dicitur in textu, Etiam

illorum Principes '^afa preciofa argenti auri Ijehentur m Ægjptum, rex ^ufiri, Ptolemæus Euergetes redijt in Aegyptum, Nam inteftinis /edition nibus reuocatus fecit pacem cum Selcuco Callinico, Et hoc tempore Euerge^^ tes tributa indixit ludææ,;

P Tfly illius irritabuntur^ lt;7 congregabunt exercitus^ /(s' 't)eniet 't)entenSf id eft. An* ■*^tiochus Magnus, filius Seleuci Callinici, flagrans cupiditate gloriæ milita^ ris,inferet bellum Ptolemæo Philopatori, 8d quidem initio ftatim alignas ur^ bes in Syria recipiet,occupabit etiam aliquas in Phœnice,quæ paruerant Ae* gyptrjs.Etfi autem Philopator tarde occurrit hofti ferè annum in apparatu bet u confumens, tarnen tandem expeditione fufeepta ad Raphiam ducitexercH tum,lbi prælio commiftb uincet,inquit,Antiochum Magnum, Sdrccupetabit urbes in Syria ÔC Phcenice amiflas, amp;nbsp;coget Antiochum pacem peterc»

Et eleuabitur cor eius^tijrprofiernetplurimosjcy non confirmabitur, Id eft,Phi* lopator erit infolentior Ô6 furiofior. In urbe lerolblyma templum prophanarc conabitur, 8d reuerlus in Aegyptum dedet fe flagitiofis libidinibus, interfeda uxore. Exercebit amp;nbsp;in ludæos crudelitatem, obficiet conterendos Elephanns, ideo cito peribit, Id fignificat textus, cüm ait. Non confortabitur,id eft» non diu fuperftes erit, miferè peribit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Hoc tempore duriter afflidla eft ludæajprimùm enim fe adiunxerat An* tiocho magno, poftea ab Aegyptio magna pecunia multata eft, amp;nbsp;in Aegy* pro paflim in ludæos leuitum eft, ut dixi.

17 Treuertetur rex Hquilonis, lt;(sr adducet maiorem multitudinemjquàm antea, id efi, ^morcuo Philopatore Antiochus Magnus inftaurabit bellum , fperans facilem fore uidoriam, quod ætas Ptolemæi Epiphanis nondum idonea effet rebus gerendis, Quanquam autem Senatus Roma;aus tutelam régis Agyptfj fufeeperat,

in XI, s) An IE LIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.96

fufccpcrat, tamen quia ibciorum auxilia folent efle tardiora * Antiochus Ma^ gnus recuperauit Syriam amp;nbsp;Phcenicen, profligate exercitu, quem Aegyptius in Syriam duce Scopa miièrar»

Et in tempore illo multißabunt contra, re^em Æ^ypti^ id eft, Antiochus Mas^ gnus facietfœdus cum Philippe rege Macedonico, qui mittet auxilia aduer lusAegyptios,

EtfilyprteuaricatorespopulituiextoUenturj l^timpleant 'ïfifionem ^corruent. Quia in his bellis Syriam utrinep populabantur,amp;^ Syriaci exercitus 8C ptijjdefecerunt à lege diuina multi ludæi, qui militabant apud impies Reges, utteftatur amp;iècundus liber Macabæorû, Et multitude ludæorum commigra^ uit in Aegyptum, ut tranquilliore loco ièdes quæreret.

Erat tune Pontifex Onïas in urbe Ieroiblyma,cuius uirtus pietas cele^ Oniin Pontt-^ braturinfccundo libre Macabæorum» HuicPontifîcatumeriperelafbnfra««/^** ter conabatur, cuius poftea mentio fît in hiftoria Macabæorum» Hæc certa:^ mina Slium Oniæ Pontifîcis Oniam mouerunt, ut ex patria in Aegyptum (ca cederet,quôd domi à patruo fibi infldias ftrui iènfiflet» Cùm igitur magna in Aegypto multitudo effet Iudæorum,amp; efTet unà Pontifîcis fîlius Onias,uc ex* ilium minus trifte effet, naefli fedes Heliopbli, politiam ludaieam ibi conftitu* tint, amp;nbsp;quail lerofblymam alteram tenentes,templum ibi condunt facrifîcaturi

■ rituLeuirico, cùm tarnen Deus non nifi unicum feu tabernaculurn feu templu quot;fentplum co, dfe uoluerit, amp;nbsp;plura condi expreffè prohibuerit, amp;nbsp;quidem nufquam nifi in terra Canaan condi uolueric.Ita dodrinæ confenfus facilius retineri poterat,et conftabat, quo loco uox Dei fbnaret amp;nbsp;propagaretur.

Etfi autem à ludæis, qui Alexandria? erant,improbabatur ædifîcatio norf templi^ tarnen fuperftitio uicit^ Onias contra mandatum Dei templum ex* truit/acrificia alieno loco facit* Et ne deeffet prætextus, citât Efàiam, qui cap* I^.inquirjn die ilia erit altare Domini in medio terræ Aegyptiæ 2c* Hoc cùm dicatur de uocatione Gentium amp;nbsp;de Euangelio,quôd ut cæteras gentes, ita Sd Aegyptios ad agnitionem Fili) Dei amp;nbsp;uitæ æternæ uocaturum erat, Onias de^ torhr ad fuum confilium* Ita impoftores aut fafeinati praüis opinionibus, om* nibus temporibus abutuntur uoce Dei, earn à genüina fêntentia ad confîr* manda fua deliria transferunt*

Damnat autem Angelus hoc loco rempli illius Aegyptrj ædifîcationenJ, uocat id confilium præuaricationem feu uiolationem îegis diuinç amp;nbsp;audaci* am, Hoc iudicium omnibus ætatibus obfèruent, qui dogmata fèrunt contra uerbum Dei, qui cultus Deiinftituunt fine mandato diuino*

Doârina? corruptelas effe præuaricatiohem ac uiolationem primi amp;nbsp;fêa cundimandati, nihil dubium eftj deinde horribilisaudacia eft,cùm certiflîma extent teftimonia,Deum nullofcelère magis offendfquàm corrupcelis docflri næiCÙni contemtis omnibus minis amp;nbsp;exemplis, tamen luditur falfis opinioni^ bus8c'contumeliofis aduerfus Deum,QLianta fuit audàcia Ieroboam,cùm coil ïeroloiint, tra apertum mandatum Dei, fuum quoddam templum condit,amp; inftitüit no* uum facerdotium* Quantus furor in Ethnicis, cùm exCogicarunt portentófos cultus Priapi amp;nbsp;alios* Quanta audacia fuit Mahometfqui prorfus abolèt Uni* uerfam doârinam Prophetarum à'Apoftolorumc” Sed hæc audacia non eft

furiæfuntimmifTæin pedlus Mahometo^à Diabolo» Nec ti/îrMw or Mo cxigua audacia PonnfîcS amp;nbsp;Monachorû qui manifefta idola,utinuocatb KAchorum, onem morcuorum,S^ fiias Miflas defendunr. Qpare timere Deum diicamus, Sc nos intra metas diuinitus præfcriptas cohibeamus,frenemus etiam ingenio^» rum atq? animorum impetus,ne ambitione, gmulatione, lt;S/7i3viKz!ix ueras fcnten^ tias concurbemus,

PEl)enKt rexAquilanis3lt;i;r'\gt;allo eintet ^rles^i^sr capiet ea^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic redit Angc^

'lus ad Antiochi Magni hiftoriam, quem ait multas urbes occupaturum ef» fe régnante Ptolemço Epiphane, fed adhuc impubère,

Breuiter autem inièrit particulam de ludæa, quæ in iftis bellis utrinque uexata eft. Etflabit in terra, defiderabili j defteiet manus eius^ id eft, Antiochus Magnus uenietinludæam,^ uieftoScopa duce Aegyptioludçis tributumim« poner. Qwrum manus deficient^idi eft, non repugnabunr,quia ftne ullo certamb ne impcrata fecerunt,dederunt tributum hac pac'iione, ut retinerent ßias leges ÔC cultus diuinitus traditos.

Iterumigiturinièruituteeft EccIeiÏa, ôd tarnen Deus ita mitigat calami tatem, ut maneat libertas docendæ Sc audiendæ legis diuinæ, nee muteturSa* cerdotium,nec aboleantur pij cultus. Nee One caufa toties bic populus circa nem in feruitute eft, etfi promiftioneshabuit de libertate amp;nbsp;conièruarioncfuæ politiæ.Sed imago eft ifta feruitus miferiarum Ecclefiæ in ultima fenefta mun»* di »

Et Ijenietj quot;yjt amiciciam cum eo faciaty nbsp;nbsp;dabit eifiliani) 'bt eum per dat, id eil,

Antiochus Magnus dabit filiam Aegyptio regi, ut ea conditione amp;nbsp;pacem dar, Sc Syria? urbes retineat, amp;nbsp;augeat fui regni opes. Quæ res tamcn cuni fefellit, quia poft Antiochum Magnum ftcuta eft infignis inclinatio regni Sy^ riaci♦

Porro in feedere fadlocum Aegyptqs hoc tempore ab AntiochoMa* gnOjfuit Sc hæc conditio,partem tributorum addixit Antiochus regno Syhfj partem genero Ptolemæo Epiphani. Ita Reges inter fe partiebanturopesEc* clefiæ, ut nunc Reges fuis purpuratis tradunt titulos Sc reditus Epifeoporum*

Et conuertet factemfuam adInfulcts,lt;(sr capiet multOójiS^ eft,nauigabit in Grg^ ciam, ubi ft aliquæ Græcæ ciuitates ipfi adiungent, bellum mouenti contra Romanos. Sed Erinceps quidaan factet eum cejjdi e eum dedecorèj inquit Angdus, id eft, Conful Romanus uincet eum, SC coget eum pacem petere SC conditio# nes duras accipere,uidelicet,ut tota Aha ccdat,citra Taurum montem,

Exift« Anf/o. Poftea,inquit,rediturum ad fuas urbes Sc interiturum» Nam cum redift ilni Mlt;tgni, ftt in Syriam Antiochus Magnus, amp;nbsp;propter inopiam templû quoddam fpo# liaturus effet, ibi interfedtus eft, cum uulgus ad templi defenfionem concurrif# fet.'' Hie fuit exitus régis Antiochi, quem uel inquiéta natura ingcnij,uel ambi# tio incenderat, ut multa bella moueret, cum ramen fere ftmper aduerfam for# tunam experiretur. Pernicies eft autem Reipub. bella non neceffaria mouere, præftrtim aduerfante fortuna,

U Tflabit loco ilUus litHs Qtuflor honore re^io, csquot; cito per tbit, nonflrenuitate, nec in he Ho

Hæc func ucrba in rextu,quibus deicribitur Selcucus, qui exiguo tempo» re poft Antiochum Magnum regnauiCjCÙm fracres Romæ obfides cflent. 01» ligenrer autem hæc defcriptio obferuetur^quia imago eft gubernationis in Eu# ropa, magna ex parte*

Vocathunc Seleucum uilem ftu ignauum quæftorem ftu expilatorem* Seîeuctauiîis HæcueraeftuerboruminterprecatiOjamp;ftgnificac fuifle ociofurn principem, nonforis propugnantem armis patriam, nec domi regentem iudicia^difcipli# nam.mores, fed magnis expilationibus exhaurientem faculcaces fuorum, ut fumtus ftippeterent ad uoluptates alias res inanes^in quas auïæ plerunq? pe# cuniam fine modo profun dunt. Porrô hic Seleucus etiam templuni in urbe Ie# rofolyma Ipoliari iuber.

Si conféras hanc imaginem ad noftram ætatemjintelliges Angelum non illi tantum cempori concionatum effe^ftd fignificafle calamitates et fèruitutem Ecclcfiæ poftremi temporis, ut cogitemus puniri peccata noftra ignauis Sd a# cerbisimperijs, tarnen Deo interim curæ fore Ecclefiam*

Reges Sc principes communi animo coniundis coprjs defendereEc# Reguo-PHn» défias Dei aduerfus Turcicam barbariem debebant^ quæ nomen Chriftijite# ras, amp;: honeftam diftiplinam funditus delete conatur* Domi debebant regere iudicia Si mores. Hçc propria munera quotus quifcp curatCPIeric^p ociofi indul gentuohiptatibus, Si difficulter fumtus tolerate poffunc. Ideo excogitantur nouæ expilationes fine modo. Vox ilia Iohannis contemnitur, Eftore content! ftipendtjs ueftris: contemnicurexemplum Achab, quern Deus teftatus eft le punite propter uineam ereptam ciui Naboth. Parcendum eratfacultatibus ci# uium^ut educate liberos ad uirtutem Si honeftas artes poirent,amp; ut necelTario ^^nipore aduerfus externos hoftesconferre pecunias ampliores polfent.

Sed, utdixi, agnofcamus has milerias publicas pccnam efte noftrorum P^ccatorum,etnos ipfos ad pietatem exciremus^Sd DeoEcclefiam commende# •^us^ac oremuSjUt mitiget mala publica,det gubernatores lapientesjuftos, fe# ’ftesjprofpicientes utilitati fuorum ciuium, cupientes ornare Ecclefias, Si illu# ftrare gloriam Dei.

Quid nunc ftint Imperia magna ex parte, nifi fatis acerbæ quæfturæ, hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

aJ quas decurritur,ut tolerari profufiones inutiles poffi'nr, lu# dicia non difciplinæ, non moribus feruiunt, fed quæfturæ, Bella neceflaria amp;nbsp;pia,quægerunturC'

Et aulg Epiftoporum uincunt alias aulas ignauia.profufionibus Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EpifcopAtui,

I\ufquam enim Epifcopi Si Collegia faciunt ofticia Ecclefiaftica,ubiqp profun duntreditusdefraudatispaftoribusamp;^ fcfiolafticis, quibus ad ftudia fumtus ptæbcri debebant ex opibus, quæ donatæ funt Ecclelfjs. Deum autem æter» tiütn Pattem Liberatoris noftri lefu Chrifti oremus, ut hæc mala mitiget, nec fnat funditus interire luam Ecclcfiam Si pia ftudia.

'^^fiaiit loco eiui de^fteEus, nbsp;nbsp;non dahitur ei honos re^ni)lt;i;r dientetplacidèj^s*potii

Hie incoatur defcriptio AntiochiEpiphanis quern iiocatdefpedum, bingulares emphales funt in Prophetis, quæ non de uulgaribus aut paruis re#

bus ïoquuntur. Miretur enim ab’quis,curuocet defpeélum Annochum,cum fucrït legitimus hæres,ingehiofus,pôfi:ea etiam muica Bella geflerit. Sed iudigt; kutoritM »« CO deipedum dici, quia diuiuitus non fuit autoritate ornatus. Singulare Dei . donum eft in Principe autoritas feu maieftas, quæ tribus rebus coftat, uirtute, felicitate amp;nbsp;inclinatione animorum in populo,

Scipio, Vt in Scipione quancpadolefcente, tarnen erat autoritas feu maieftas, Primum lucebat in eo eximia uirtus, amp;nbsp;apparebat eum iuuari diuinitus,Incenlt; dunturautemanimi hominum admiratione uirtutis amp;nbsp;ópinione præfentiæ Dei feu auxilij diuini. Hæc quan^ multum conducunt ad autoritärem parant« dam Sc tuendam, tarnen rertium munus Dei accedere oportet, uidelicetin* clinationes animorum diuinitus fac'tas in ipfo populo.

Hue pertinet illa memorabilis lèntentia Salomonis,Vt oculus uideat,amp;i auris audiac,Deus facit utruncp,id eft,ut ualeatgubernator confilio amp;nbsp;deinde ut populus obtemperet, non excutiat reda monentes, utrunepQ^”’*

Thcmißoclgs. donum eft, Vt ualerec conGlio Themiftocles^Sî ne eius confilia afper^ Aiexindxr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GrÆci,utruncp fiebat Deo gubernante animos. V r Alexander uiiW‘

Hæc non omnibus gubernatoribus contingunr,Antiocho defueruntom , nia,etfi erat aftutus, tarnen fine iufticia 8c modeltia, inftruda eft adpcrnicieTi ueteratoria feu lycophantica calIiditaSjSC in odio eft,ut Sinonis afturia,amp;^p^^^ runep in magnis negoerjs eft infortunata, quia Deus oditconfidentiam næ fapientiæ,ficut ftriptum eft, Ne inniraris fapientiæ tuæ.

Deinde omnes homines fummosScinfimos magnopercdeformatlâ'^^ Iibidinum,8c uerèexiftimatur, non kuireroffendi numenccclefte.amp;'pubÏ’^ cladibus puniri ftupra,raptus Sc fimilia fcelera, Ideó iulianushosuerficülos Bacchylidis in ore habuit de laude pudiciciæ ;

Acccdebantautem ad cæterauicia Antiochi,quæcrantafrocia,obfcœ^ næ libidines. Quare cum nee uirtute, nee felicitate ornatus eftet, deerat eiau^ toricas feu maieftas, nee iudicabatur regio honore dignus,quia multi proceres Syriæ aduerfus eum conlpirauerant, ut regnum traderent Seleuci filio cxdufo Antiocho propter peftïmos mores. Sed habuit èC luam fadionem homouafer quam fibifuis artificijs amp;nbsp;largitionibusadiunxit, Hæc eft fententia uerborum in textu,

Ët brachia inundabunt coram eo, conterentur)iamp; ipfe dux fcederis^ id cfl:,multi Syriaci principes adueriabuntur Antiocho,amp; duces exercituum Aegyptiaco# rum,qui urbes in Phocnice tenebant. Et ipfe dux foederis, id eft, Pcokmæus Philometor, natus ex forore Antiochi Epiphanis, qui contra cum auxilia milc^ rat.’ Hos,inquit,id eft,Aegyprios Sc Syriacos duces uincic Antiochus.Deinde tres expeditiones ordinè deferibuntur, prima fuicepta in Phoenieen, duærd^ quæ in Aegypeum.

Et dolofè feedus faciet cum illo, afeendet nbsp;nbsp;nbsp;ducet exercitum exignurU)

filio iam fœdus fecerâc, tarnen Phcenicen fnuafît, SC ut natura rapax erat, ac propter profufiones alieno parcere non poterat, diripuit paffim facultates lo* cupletum, fuftulit templorum thelauros, omnia uenalia habuitjcxercituj grab fandi populandi licentiam conccfli't minime conuenientem diiciplinæmi^f litari» Talis fuiteius expeditio, cùm in urbem opulentiflimam Tyrum uenift fet.Sequuntur res in Aegypto geftæ,

excitalitnr fortitudo eius contra re^em Außrij cum exercitu magnoj id eii^ An* tiochus Epiphanes potitus Phcenicc nbsp;nbsp;fucceflu elatus, poftea Aegyptum

inuaßt. Et puliîs præfidrjs ad Pelufium, cùm fciret maximarum urbium in adi* tu difRcilem ôd longam fore oppugnationem,ccepit fuis artibus uti» Corrupic potentes largitionibus, amp;nbsp;fimulauit ic tutorem fore Regis adolefcentis^ Eioc prætextu Syriaca præfidia in urbes Aegyptias introducuntur»

Et duorum ^^um cor eritj l^t malefaciant j ad Imam menfam mendactum lo« ^uentur,i(!r nonfuccedent conßltaj id eft, Cùm hac iîmulatione amiciciæ traniîerit Antiochus in Âegyptum,8(: adoleftens à fuis deftitutus excipiet hofpicioauù.» culum,conucnient tanquam amici, tarnen pcrfidiofè utercp ftruec infidias aï«* teri,utconftat rariflîmas eflè Principum finceras amicicias.

Et reuertetur in terramßam cum magnis oßbus, o* cor eius contrafcedusfanfîu^ ‘’’ÿjideft, cùm præfidia in urbes Aegypti prgcipuas introduxiflet Antiochus, amp;nbsp;fuo more direptioncs feciflet, bona cum ipe redrjt in Sy riam*

Inhocitinereprimùmuenit Ieroiôïymam,exceptusâ laïone* Etquan^ quam nondum in templo idolum conocat,tamen aufert chciàuros, mulca or uamenta,amp;: facfta magna ciuium cçde, locuplctum facuïtates diripuit. Edæc èc fuprà recitata funt,amp;: narrantur in primo libro Maccabæorum.Sequitur alte* rum iter,quod fuit multô funeftius*

Certo tempore reuertetur in j^ußrum^ lt;(3* non eritpoßerior expeditio priorißmb lii.Et 't)enient contra eum naues ex Cithim^^ dolebitytr reuertetur^ id eft, poft bien* nium, cùm Philometor deprehenlà fraude auunculi expulifîet Syriaca præiî* dia,amp;: urbes fuas in Aegypto reciperet, à Romanis auxilia peteret, Antio* chus palàm molitur bellum, ac rurfus exercitum ad Aegypti fines adducit»

Scdhsec expeditio non fuit fimilis priori, id eft,irriti amp;nbsp;inanes conatus Antiochi fuerunt, quia Antiochus edido Lcgati Romani Popilrj coadus eft, infedis rebus,difcedere. Ideô inquit,Venient contra eum naues ex Cithim, id «ft,Romana claftîs ueniet,Legarum adducens Popilium,qui auxilia Aegyptio promittet,amp; coget Antiochum imperara facere. Nec fine magna contentionc obtinuit Popilius,ne Antiochus bellum Aegypto inferfet.

Attuncarbitrorillam celebratam padionem cum Antiocho fadam eft ft,dcdimidio nauium,cùm Legacus Romanus tradudas naues omnes in unù popj/iwRow* locum diflècari iuftît,ôd diftedarum trabium aceruum dimidium attribuit An Lcgotwr« tiocho,dimidium Romanis. Ica Romanus homo cum ueteratore AntiOcho lu* fir,ut ei fignificaret, intelligi artificia, quibus ipfe aduerfiis Aegyptios bC Ro* manos ulus effet.

1~^E uocabulo Cithim fupra di'dum eft. Etfi autcm ludæi hic (uo more nugan tarnen fans conftat exmulds teftimonijs facrorum librorum, quae fit uis uocabuli. Solent Prophetae difcernere regiones Sc genres appellationibus ftirpium leu primorum parentum* Vt cum Græcos intelligunt leugentemio nicam, nominatur Ion feu lauan pater gentis lonicæ»

Habuit autcm Ion leu lauan filios, à quibus Græcæ gentes ortæ amp;nbsp;noiw* natælunt: Elilà, à quo apparet nominates eflè Aeoles: E)odanim,àquofunt Dodonæi, ueteres in Europa Pelalgi* Cithim, à quo uicina gens fuit Dodonc* is, nam Efaiasaddit AlexandroexercitumgentiumDodanimamp;Cithim,id cft,Grsecum Sd Macedonicum, Ac nomen uecus p-aK.m?,quo anciquitas ufa cftgt;

pro uocabulo Macedo, baud dubiè à Cithim fadum eft, ut fit /iaKÉiRç, ortusex Cithim. Nota eft enim Hebraicæ linguae uteunep peritis uis literæpræpofitæ» Et Cithcos fuilfe in locis uicinis Macedonia: ex Homero, manifeftu 4^* ait Cithcos paruifte Telepho regi Myforum,amp; cius filio Eurypilo,qui adTro iam à Pyrrho interfedus eft. Fuit autcm Myfia in Europa,quæ hodie pars d* SeruiæjUicina Macedonia:, V erfus Homeri Ody fl’ese 11, hi funt;

eXTf oiof) np 'mX£®z'lt;5Vp KaTEVKpaTS Hfu ivfVTTiTiop, 7f^o/ cP a/xc}5 auTO/J traip0», KHTamp;OI liftivOVTi), y(XUCU.a^ £/VtKa /(OfW}}. Ipfe'bieoptolemus telo trAiecitacuto 'MAvnanimum Eurjpilumjgenuit quern Tele^hus olintf Ceteosq ilium iuxta proßrauitj tn arma Coniugium quos promißum trAxiJJe ferelant^

Ergo uicinia Ceteorum, amp;nbsp;uocis affi'nitas indicant MacedonasâCh thim ortos clTe. Quare liber Macaba:orum uocat Alexandrum regtm Ci* thim. Et à Græcis gentibus ortos fuiffc Aulbnios amp;nbsp;Latinos nihil dubium dl» Imo Suidas Icribit Latinum fuilfe Telephi filium,amp; duxilfe Ceteos in Italiam, ac Latio nomen dedifle.

citbifK. Cnm igitur Cithim fignificet gentes in Europa,ortas à Cithim, comple# ditur 6c Macedonas,amp; Italos. Quare in Numéris cap. 24, uacicinatur Ba* laam, uenturos elfe clalfes ex Cithim, quæ Alfyrios Sd Ebræos dcletutæfintr Hic régna in Europa intelligit, amp;: compleditur Alexandrum amp;: Romanos, Nam Alexander non deleuit Ebræos,

Sciamusergo Cithim gentes elfe in Europa, ortas à filio lauan Cithim, turn in locis Græciæ uicinis,tum in Italia, inde ex imperio Europco uenturam ait claflem,quæ Antiochum réprimât. Si Suidæ annotatie de Latino Tdephi filio ucra eft,aptiflîmè quadrat nomen Cithim ad Latinum,cum Latinus addu* xeritCetcosincamItaliæoram, Cæterùm conftat in Italiam à Græcis initio coloniasdedudas elfe.

Et cogitabit conßlia cum defèrentibus ledern fœderufanEi, Et brAcbia ex eoflâ^ bunt J its'prophanAbunt templumj isr nuferent tuge fAcrificium^ ponet Abominationem 'ioafiatYicemj^prteuAricatoresfœderts decipiet blanditÿs) id eft, poftquam à Legato Romano Antiochus Epiphanes dccerritus eft, ne bellum inferret Aegypto, SMîtiit nbsp;nbsp;nbsp;fremens amp;nbsp;iratus in Syriam redit, Porrô in hoc lecundo reditu multo maio*

phanit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;læuitiam amp;nbsp;impietatem exercuit qu^m antca. Quia iam collocat idolum

louis Olymprj in tempio, prohibuit edido circumcifionem, comburic facros libros,

m C^p. XI, fDÂXlELIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^02

ïibros, curat Bacchanalia celcbrari lerofolymis, interficit homines pios, cjui Idola colere nolebanc, relinquit præfidium ad defcnfionem Idolorum, amp;nbsp;ad impcdiendos ueros cultus JDenicp quanta diffîpario fuerit toti'us politiæ Juda* icæ amp;nbsp;ueræ religionis, oftendi't rota hiftoria deferipta in libn's Maccabæo* rum.

cauiæharum pœnarum,utprjadmonitifint cautiores 8Cfîrmiores» Clarè futurariiquot; «nim prædiciturj initia horum malorum oriri ab ipfis ludæis^ ficut inquit tex^gt; cMium. tus, Cogitabit confilia cum præuaricatoribus» nbsp;nbsp;Accerfunt Antiochum ipfi

Pontifices, adièntiuntur ut collocetur Idolum in templo, adiuuant fæuitiam» Deniqj funt Jbcrj tant! fceleris, Itaqj Deus commonefacit pios, ut focictatem horum icelerum fugiant» Significat item, unde Ecclefiæ calamitates pleruncp oriantur, uidelicet ab ipfis Ecclefiæ gubernatoribus»

Deinde pi) bac confolationc ualde confîrmabantur, quôd proipiciebant cxitum amp;nbsp;fineæ horum tumultuum* Etfi enim feiebant aliquot annos graflà* turam clTe feuitiam impiorum, tarnen certô notant iè non fruftra dimicare,ièd tandem recuperaturos efîe patriam,templum amp;nbsp;libertatemgt;Hçc Ipes uiros for tes confirmabat, ut non dubirarent arma caperc» Ideô ôd tempus prædicitur, amp;nbsp;reipondent euentus. Intra triennium recuperauit Maccabæus templu, Hæc uiétoria magis etiam animos addidit pqs,ut bellum urgerent,

Poftremô prædidio confirmât pios contra Icandalum, id ejffi contra cia* mores impiorum,qui uociferantur,poteftati ordinariæ obiêquendum eire,fen tiendum elfe cum maiore parte.Ita tune erant haud dubiè multi, qui fuæ impi* ^Uti amp;nbsp;ignauiæ hanc excuiàtionem prætexebant. Elfe boni ciuis obtemperare ^agiftratibus Pontificibus, nec diflèntire à maioreparte ciuium, Inhone* ftâsôcfediiioiàs elfe omnes ièiundiones ab ordinaria poteftate,ièuà commu* ni confenfu maioris partis, Aduerfijs hos plaufibiles icrmones confolatur De* ^spios,8ô damnat maiorem partem dcficientcm àLege,amp; adfirmat fibiplace* tepaucos illos, qui legem diuinam defenfuri funt»

Hac ipfà confolatione Sc nobis nunc opus eft, in reprehenfione ïdolorûr, quae defendunt Pontifices, Vfitatum eft hominibus dimicare de opibus, amp;nbsp;de honoribus, Hæc reipfa propugnant plurimi EpiIcopi,Canonici Monachi, amp;nbsp;eorum amici, cum tuen' fuos ritus amp;nbsp;iua Idola conanrur. Et prætexuntEccle* fiæ nomen, id^ tribuunt fuo ccetui, qui dominatur. Deinde contendunt non difeedendum efle ab ordinaria poteftate, quæ etiamfi aliquandoleuia aliqua strata habet, tarnen nunquam receperit impias lententias, aut Idola : efle bo* *13: mentis quædam incommoda gubernationis in tanta infirmitate generis huniani boni confulerejamp; lenire moderata interpretatione,

Quoties iam his uiginti annis has audio cocionesC Quôtiés mihi ilia uox obiefta eft, xaitopîu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.« k/vhtéop. Et ut parentum deliria, ita quædam Eccle*

fiæ erratatoleranda amp;nbsp;diflimulanda efle, nemedicandoplusmaliexcitetur» Nameummotis erroribus dilcordia inflammatur,magnælèquunturruinæj inagnæ dilacerationes, quæ plures errores maiora mala pàriunt, ut uerè di* tit Homerus de lice :

Parua metuprimo moxfefè attoUit in aura^., Invreditur^Jblo^iSf'caput internubiUcondit,

Denic^ plcni funt libri huius Philofophiæ, de hac moderatfone, quæ Ues' tat formas impen'orum mouere ac turbare, etiamfi qua habent uicia non leuia* Hæ func illæ blanditiæ,de quibus in textu dicit, Mukos inuitatos efle blanda cqSjUC Regi amp;nbsp;Poncifici adfentirentur,

Sed huius Philofophiæ metæ quædam funt, Ciuilia onera, ciuikm tutem arte feramus ac toleremus, condonemus imperfjs negligentiam niuki^ plicem in iudicrjs, in tuendis commodis 8c corporibus.populi. Sed gloria Dei amp;nbsp;Filfj eius lefu Chrifti anteferamus omnibus rebus humanis,imperijs,con^ eordiæ publicæ,noftris honoribus,noftræ uitæ^ficut Chriftus dixit. Qui nega^ bit me coram hominibus, negabo ego eum coram Pâtre meo ccelefti» Et poftoli iubent mandatum Dei anteferre concordic fuæ reipublicæ, cùm aiunt, Oportet Deo magis obedire quàm hominibus. Et Paulus inquit,Si quisal/ud Euangelium docebit,anathema fît, id eft, Diftedite ab impiorum cukuum fenforibus,tanquam à damnatis à Deo»

Adhæc dicla addamus iudicium Deihicpropofîtum in uaticinio, minorem partem diflentiente à Rege amp;à Pontifîce approbat,amp; damnat ' cipesdefendentesimpium cukum.Necfuntleuia errataPontificiæparcisj^ii?

, taxamus.Etfî enim aftuti quidam quæruntreligionum conciliationes, ftent omnes ethnicas,ludaicasjamp; Euangelicam,tamen hæ præftigiæin Ecdefi^ am nequaquam admittendæ funt, in qua fulgere lux debet,quam per Prophet tarum.Chrifti Apoftolorum uocem Deus æternus nobis tradidic.

Quantum fuerit tenebrarum,adhuc oftendunt friuolæ quæftionesinfen^ tentiarqs,An Deus poflîc præcipere ut odiohabeaturcQuid comedac mus rogt; dens confècratum pancm CSed hæ,inquiunt, paucorum amp;ocioforumineptiæ cranr,nec propterea Ecclefîa, hoc eft^cœtus Epifcoporum amp;nbsp;omnium prüdem tum gubernatorum accufâri debets

VeMWKocrf- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neruos reprehendimus Idolomaniarum,quos fummi præcipuè tuen

tioDei oirutt, tur,qui non funt leuia errata, nec fucofîs excufàtionibus mitigari poffunt. Ve# rainuocatioDei obruta eft dupliciter* Primùm, quôd defendantinuocationc mortuorumjuel ftatuarum potius, ut Mariæ,Iacobi,amp; fîmilia exempbj^liiP^'*' hil differunt ab ethnicis ritibus,ab inuocatione HerculisjTyndaridarum,Ro^ muli.Deinde iubent inuocare Deum cum dubitatione de recôciliatione, EftSô hæc opinio prorfus ethnica.

Sed hic error de dubitatione non incurrit in oculos, nec poteft iudicari nifî â pqs»Mens fîc debebatinuocarejadiungens fe Pontifîci Chrifto.

Omnipotens gterne 80 uiue Deus,Pater Domini noftri lefu Chrifti,corn ditor amp;nbsp;con fèruator omnium rerum,fàpiens, bone, mifèricors. Iudex fortis, propter lefùm Chriftum Filium tuum,quem uoluifti pro nobis effe uiclimam mirabili amp;nbsp;inenarrabili confilio,mifereremei,amp;: Spiritu fàndlotuogubernaet fàndifica me»

Contraria fententia, quam defendunt aduerfarq, eft ethnica, ut facerdos Homericus precatur,Phoebe, fî placuerunt tibi meæ uilt;ftimæ,iuues me.

Quid de Mifla dicam Fingant præftigias, ut uolent : Tarnen réclamât uetus purior Ecclefîa,amp;manifeftis teftimonfjs réfutât multiplicem propha# nationem,qua polluant Cœnam Domini» Et cùm manifeftiflîmum fît, nullas ceremonh

ccrcmonias extra inftitutum ufum, retinere diuini Sacramenti' rati’oncm, cur lubent adorari panem, 8^ quidem prorfus extra Sacrament! rationem Hoe non eft leue malum.

Deinde lex de ccelibatu,infinita pernicies eft animarum, nec temporum diuturniras hæc mala exeufat. Ecclefia in hoc mundo plerunc^ eft in trifti 8d dura feruiture: Sed tarnen fuerunt iemper aliqui prj amp;nbsp;prudentes, qui hæcer^ rata deplorauerunt, amp;nbsp;emendationem optarunt. Sed poftea de certaminibus horum temporum dicendum erir, Nunc Antiochi hiftoria pertexenda eft,

^Rachia uocat duces ÔC præfidia, quæ Antiochus in ludæa reliquit, ut pfj in^ Btrfefew. icrficerentur.

Appellatio infîgnis eft templi, cùm ait,Prophanabunt fanduarium fors# Sdnâudrium titudiniSjideftjtcmpli, Vocat autem templum fortitudinem Icù arcem, quia propter hoc templum populus à Deodefendebatur. Hoc templum,hic cultus Dei doftrina erat huius populi arx munitio, Sicuc nobis Euangchû arx eftjd eft,i{3eramus Eccleftam non penitusinterituram efte, ibi manfura eft, ubi fonat uox Euangelrj. Hanc nec T urci nec ul li T yranni delere poterunt,

Eratautem populi ludaici unicum templum,hcutdodrina unica,uni# ciis cultus erat. Ideô hoc templum uocatur numero fingulariFortitudo,Mao# fa. Infra' uerô Idolum uocabit Deum Maofim,id eft, diiTimilium templorum, Romæin Capitoliocolebaturlupiter, in templo Attico Pallas, in Eleufinio Ceres,in templo Argiuo luno, in Delphico Phcebus,in Thebano Bacchus, in Ephefio Diana, in Cyprio Venus, in Lampiaceno Priapus,in Aegyptqs Bos, Denicß dÜTimilcs erant opiniones amp;nbsp;cultus, diflimilia Idola, toto orbe terra* rum,

Nec noranthomines, quomodo uelit Deus inuocari,8lt;f exaudire. Erant ’g’turilladiflimilia templa,non uniæterno Deo dicata,fed muhis inanibus ti* ' tubs, quos homines ignorantes Deum, aut in perpétua dubitatione, aut impia fiduciainuocabanr,cum rcs nulla fubeflètiftis ritulis, Vocatdeos Maoftm,id Knofim. fftjCommentitios Deos diflîmilium templorum opinionum aberrantium ab una uocis diuinæ dodtrina. Sed de hoc uocabulo infra iterum dicendum e* rit,

Cæteraquæaddittextus, ex hiftoria deftriptain libro Macabæorum nota funt. Armis impedira funt pia iàcrificia, amp;nbsp;in templo collocatum eft ido* lumlouis Olymprj,quod uocatabominationem uaftatricem, NamEbræi ufî* tatê omnia idola uocant abominationes ièu eJ'tXvy/xaTa.

Additur autem Epitheton, Idolum uaftans, id eft, delens ueram doeftri* Uolum utb nam,amp; uerum cultum, tantifper dum manfurum erat. Hic enim non loquitur deperpetuo populi excidio,ut fupràin capite nono, ubi mulca uerba addûcur, lt;]uæexprefl'è prçdicuntinteritum totius policia? poft exhibitum Chriftum.Ac hic Angelus fignificatfè loqui de huius popuhcalamitare futura ante aduen* tumChrifti, Quare amp;nbsp;liberationem populo promittic, amp;nbsp;exprefl’ê addir,refta* realiud tempus, icilicet, maniuram effe hanc politiam, donee fuerit Meflias exhibitus,

Intelligas ergo hoc loco Idolum uaftans dodrinam cultum Dei, tantifl pcr,doncc pulfts præfidijs Antiochi,amp;: recuperato templo collitur Idolum, Eft autem collocatum in temploIdolum anno poft mortem Alexandri 14Ç. die

IÇ. Noucmbris,Deinde ueró pofttriennium templo recuperatojdóïumrun fus atnotum amp;: crematum eft anno poft Alexandri mortem 14 8.die uerô No^ incxnU, uembn's 2 J.quo poftea celebrata funt Enccm'a,quorum mentio fit apud lohaiv nem,

p Tpo^ulus feiens 'Deum fuutn confortabitur, faciet, (DoEli autem in populo, doce-hunt multoscadent tn^lndio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(^e.

Hæc eft promiflîo liberacionis, in qua Angelus teftatur fore aliquos fcH entes Deum fuum, qui fint aduerfaturi furori Antiochi, quanquam multi in hoe ipfb numero interficientur, criidelibus fupplicqs afRcientur, tarnen tandem pulfis hoftibus recuperaturi fint patriam libertatem»

Præcipuè autem obferuandum eft hoc loco, quid de utrac^ parte iudicct Deus,quam adprobet^quam damnet.Pontificcs Principes cum maiorepar» te populi ampleclentur ethnicos rjtus,abielt;fta lege Moifi.Hæc pars ctfi eft nia ior, amp;nbsp;iecum habet ordinariam poteftatem^ut uocant, id eft, Pontifices,tamen damnatur fupra, cum nominat præuaricatores.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Minor pars eraf,quæ à Deo fuo no defecerat, Ac nominatim fuo, inguir,

id eft,qui fc reuelauit in nocipib iierbo,quod tradidit fuo populo, Hancmino* rem partem approbat.Non igitur deterreatur pq à profeflione uerædodrine, cum aduerfarrj opponunt indicia Pontificum,Só maioris partis,ut nunc hoc ar gumento præcipuc oppugnamur,

Mcmineris amp;nbsp;hoc,quod ait.Dotfti docebunt muItos.Significat in illoip* fo certamine fore,ut dodrina repurgetur amp;nbsp;magis illuftretur, Vt nuncinacer rimis horum temporum difputationibus, Dei beneficio, multum lucisaccdTit doârinæEuangelq, quod antea fbrdibus humanarum traditionum amp;nbsp;multis friuolisac impqs quæftionibus Monachorum obrutum erat, Deniq?ciim Eclt; clefia putaretur efle regnum Poncificium,uera Ecclefia non agnofcebatur.Nûc pralia diferimina oftenderunr,

Sed multi cadent,inquit,in gladio flamma.Nec noftre ctati défunt ex* empla, Memini uirum optimum ÔC excellent!' ingenio Sc dodrina præditum, HenricufSuu HenricumSutphanienfem,qucm Bremenfis Epilcopi miniftri crudeliftiniêin fbanienfis, terfici curauerunt, quod in Ecclefia Brcmenfi Euangelium pure docuerat, cum quidem modeftiflîmè fundus effet fuo munere» Et poflem recitare aliorum multorum hiftorias.

Et cum ceciderint, iuuabuntur auxilio paruo Et multife adiun^ent eUfrÜaet» ter

Declarat modum liberationis, amp;nbsp;quafi clafti'cum canit his, quireprdferf runt Antiochum» Nam hæc uerba pios mouerunt ad arma capienda* Paruo auxilio iuuabuntur,id eft, pars pia eric fine ordinarqs ducibus,nec habebitma!« gnos exercitus led erunt exiguæ copiæ piorum amp;nbsp;fortium uirorum, qui fine ordinario imperio fpontefua concurrent ad communem defenfionem, Sicut textus inquit in libro Macabæorum, nominans hunc ccctum, uoluntarios, id eft, qui fua iponte, fine ordinarqs Ducibus concurrerunt*

D««î exflir^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PqQ j-ç J/j-yrn ex Baby lone uicp ad hoc bellum duces,ex ftirpe Dauid pre^

1’' fuerunt populo fine titulo regio, fed tarnen autoritäre mediocri, etfi ad extrem mum Pontifices ancecellere potentia pompa cceperunt» Ac nomina ducum Unnts. illorum extant in gencalogia Chrifti, fuitqp paulô ante hoc bellu lannes Dux, qui ab

qui ab Äntiocbo Epiphane in caftello lerichunns obfeflus, ibi interfeólus eft, Poftca populus fine duce erat, amp;nbsp;Pontifices inter le ambitione amp;nbsp;omni generc fcekrum cercabant,

Deftituta ergo uera Ecclefia ordinarijs gubernatoribus, conciirrit horta^« tore Mathatia iacerdote, quem propter pietatem, non propter potentiam aut Mathdiias. opcs, pij reuerebantur ÔC fequebantur, Vt nunc uera Ecclefia priuatis ftudijs iuuatur: Reges, Principes,Epiicopi oppugnant, Obftruandum eft autem exemplum , ut clamoribus de ordinaria poteftate amp;nbsp;de maiori parte opponatur,

Vtilis admonitio eft in altera particula, Multi iè adiungent eis fallack ter. Alcimus Pontifex fimulabat fe effe amicum exercitui piorum,ea^ fimula* Aldmi^s Pon=gt; tione perfidiofe oppreflit deceptos ciues,amp; multos interfecit. Nec dubium eft crebras fuifle mutationes uoluntatum ôé defediones\ ut fit in ciuilibus difcor=* dqs,in quibus homines leues ac mali uel fortunam iequuntur,uel priuatis odijs morem gerunt,

Hacnoftraætate uidimus defediones multorum potentum, itemalio-rum, qui publice in noftris Ecclefijs docuerunt, Vuicelr),Campani, Et adhuc innoftris caftris efle uidentur, qui fimulant beneuolentiam erga nos, ut infle« ftant noftros ad recipiendos errores, amp;nbsp;reftituenda Idola contumelioia in Des« um.

Deinde multi in omnibus ciuilibus difcordrjs propter avapx'a/^^fumunt üi bi licentiam, quæ nulli in Republica tranquilla amp;nbsp;conftituta difciplina conces« deretur.Quare amp;nbsp;nobis multorum mali mores nocent,qui bonam cauiam ican dalis déformant. Hæc domeftica uulnera ualde impediunt ÔC res bonas öd ftu-dia bonorum.

Neq^ tarnen abrjcicnda eft propugnatio Euangelq,amp;: uera Ecclefia agno^ fcat fuas ærumnas,amp; Diaboli infidias,qui ut diflipet Ecclefiam,8d contumeiqs afficiatDeum amp;nbsp;Filium eius lefum Chriftum, undicp oppugnat Ecclefi'am, in«gt; dtathomines Epicureos 8d Hypocritas aduerfus eam,foris ÔC in ipfis Ecclefiæ caftris.Hanc calamitatem fenfit initio Ecclefia primæ familiæ,cüm Cain inters fîceret fratrem.

Sequentia uerba repetunt deftriptionem calamitatis,8d earn exaggcrant, fed tarnen addunt rurfus confolationem de liberatione,lZ)of// cadent explora* bunturjjèd nbsp;nbsp;nbsp;ad tempus^quia rejlat aliud tempus^ id eft, etfi athei putabunt hunc

populum iam funditus interiturum elTe, tarnen fciant pq fe elucftaturos elTe, hac fpc dimicent cum hoftibus. Reftat enim tempus aduentus MeiTiæ, quem bac policia adhuc durante apparere oportuit.

^Equentes uerfus multi omifta prorfus hiftoria Antiochi de folo Antichrifto ‘^intelligunt. Etfi autem non dubium eft hoc uaticinium compledi Ecclefiæ ca bmitates,quas feret his ultimis mundi temporibus poft Apoftolos, amp;nbsp;paulô ante refurredionem mortuorum: T amen non auellam hanc partem ab hifto^ ria Antiochi.In fine »n. loquitur de Edom Sd uicinis,Hæc uidentur effe hiftorb ca. Quare in fequenti enarratione uerba primùm ad Antiochu accommodai bimuSjpofteaetiam ad imperia ultima mundi,qug nomen Antichrifti complex cb'turjNam 8d ipfa Antiochi hiftona,imago ac uaticinium eft de Antichrifto, TAIxiautem fuprà, Prophetas 8d Apoftolos uaticinari de duobus regnis opi pegnumiM» ^prefturis Ecclefiam Dei,alterum eft Mahometicum,quod aperte reijcit do ftrinam Prophetarum Sd Apoftolorum,Deinde p^làm conatur delete nomen

Filq Dei* Et quanquam retinet particulam Legis, deciuilibus moribiis,Utcægt; teræ genteSjtamen Euangelium de Filio Dei prorfus reijcit, Negac efle Filium Dei,natum de æterni Pacris fubftantia,negac efle uicflimam pro genere huma^ no, Tolîitomnia,quædercmiflîonepeccatorLim amp;de fide accipiente recons ciliationem propter Mediacorem docet Euangelium,tantùm ludit imagina^^^ onibus echnicis de Deo,

Vtautem piæ mentes aduerfus hos furores muniantur, cogitent hæcar^ gumenta, quæ funt certiiTima,

Impoffibileeftdodlrinam efreueramjquærerjcitProphetas SóApofto^ los, feuquænonretinetuerbumDeitraditum perProphetasamp; Apoftolos* Certum eftaucem prorfus non audiri Prophetarum Apoftolorum fcbp^a ScâdiAabor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mahometi.Et ccrtum eft recens natam eife opinionem Mahomet

’ ticam longo tempore poft Apoftolos, ÔC pugnare earn cum Prophetis amp;nbsp;poftolis : Quare manifeftum eft earn eife Diaboli commentum, damnatum à Deo,

Execrandæ fugiendtc funt omnes reh'giones, quæ ignorant Dei,0e^ promifli'ones de eo traditas per Prophetas ApoftoIos.Sic enimuii^^ agnofci Deus, ut ipfe fe uoce fua patefecit.Præterea no poteft affirmare mtns humana,Deum placatum efle,ieu propicium, exaudire inuocantes,nifinotæ fint promiflîones de Filio Dei, Porrô mens dubitans de placatione/ugitD^'* um, non expedat ab eo auxilium,

Furebant Ethnici,fîngentes multos efle deos^Ss: alqs alia munera attribu cntesjloui tempeftatum gubernationem, Marti bena,Veneri procreationtm, Cereri iègetum cuftodiam, Baccho uitium tutelamjdcnicç alfis alia,

Hæc uulgi déliramenta ne turn quidem iàpientes probabant,fed W fcebant unam elfe æternam mentem, caulàm boni in naturajUt Plato crudinf* fimè dixir. Et hi ufitatos cultus eô non uituperabant, quia cogitabant diucrfts ftatuis amp;nbsp;nominibus uarias poteftates fignificari unius immenfæ naturæ,^nia uno nomine ÔC uno figno monftrari immenfîtas ilia non poflet, quæ dicebatur Pallas,quatenus ordinis, in natura, amp;nbsp;in humana mente intelligentiæ caufaeG fec,Iupitcr,Ceres iêu Bacchus, quatenus mirabili lege terram quotânisfcccun^ dam faceret, Idæc etfi ita diiputabant ueteres agnolcentes unam efleatcrnam mentem conditricem conferuatricem totius huius molis rerum,ramen non# dum redê agnoicebant Deum, Non enim notant promiflîones de placaticne amp;nbsp;de Mediatorc traditas Patribus,

Gîomfto Mlt;lt;. Quanquàm igitur Mahometici ualdè Ce eflèrunt, amp;nbsp;iaditant religionem hometicorum, fuam, quôd retineant articulum de unitate Dei, quôd non adorent Idola, nec fingant multos DeostTamen hec eorum iàpientia nihil eft nifi communis que# dam philofophia humanæ rationis, in qua nondum lucet doârina de placatio# ne Dei.

Scio multos fafeinatos humanis perfiiafionibus deteftari rixas religio# num,QLjorfum,inquiunt,opus eft tanta diflidia excirarLcum rebus congruant religiones,etiamfiappellationibus amp;nbsp;flgnis diftrimina amp;nbsp;fintamp; fuerinc. Ad# uerlus hæc Diaboli tela muniendæ funt mentes,^ confidcrandum,Quoraodo uelitagnolci Sc inuocari Deus,itcm,quomodoplacari uoluerit.

Norat Plato efle unam æternam mentem, boni caufam in natura, fiue ca mens Iupiter,flue Pallas uocaretur. Tantum docet amp;nbsp;Mahometus, Sed idem Plato

Plato norat, Deum efle luftam mcntem,irafcentem turpitudini, Quare cogb tans de fuis uicijs, non iudicabat fibi ignofci, nec inuocabaf, fed potius fugie^ bat Deum* NeceiTe eft igitur amp;quot;nbsp;articulum de placacione teneri. Et quantum hoc referai, fbla Dei Eccleiia perfpicuè intelligit, quæ agnofcit peccatum iram Defamp;f rurfus agnofcit fe recipi propter Mediatorem. Nouit amp;nbsp;hoc, fta* tim ab »nitiö hunc articulum traditum efle primis patribus in promifTione, in* telligit hac fiducia corda Patrû confîrmata,ueros cultus, uerâ inuocationê pre* ftitilfe, Putant hypocritæ fèinuocare Deum,fed in uerô pauore tota hçc eis ùv uocatioexcutitur. At fola Ecclefia Deiintelligir Sc præftatinuocationêuerâ, Hæc de Mediatore dilioencer confideranda funt,utaduerfus Mahomet!

wCwoÀoyiaç animi connrmentur, ôi. execrentur omnes religiones, quæ ignorant phcationcm,quæ fadaeft per Filium Dei. Obruunt enim Si. iram Dei aduer* fus peccacum,amp; mifèricordiam promiflam propter Filium, Si fummum Dei beneficium delent. Ideô Iohannes Baprifta teftifîcans de Filio Dei inquit,Qin credit in Fdium.habet uitam æternam, Qui non credit FiIio Dei, non uidebit üitam,fedira Dei manetiùpereum.

Hac fi cogitet pia mens, fa ci s præmunita erit aduerfus Mahomeri furo* tes,qui totum Euangelium de Filio Dei afpernatur, Lacerat Si earn partem, qua propriè Lex uocatur,quia fîngit nihil effe peccatum, nifi externa fada con tra Legem. Tollit Si uera coniugfj iura.concedit ducere Si abqcere quot quifcp uult,fine ulla caufa Si cognitione.Hoc eft prorfus tollere uinculum coniugq,amp; concedere infinitam fcorcationem,uc infra dicemus,

Conftat autem iam annos ferê nongentos Ecclefias Chrifti horribiliter Tyw/inKM* turn uaftaras turn oppreflas efle à tyrannide Mahometica.QuareMahometus Antichrifti nomine comprchendendus eft,amp;r inter hoftes Filq Dei execrandus ^fugiendus. Acfuprà in imperfis de Mahometico regno dixi,dih'genter tc* ncndamefle prsrmonitionem diuinam.quæclarè inquir. Id regnum blafphe* ttuas didturum efle contra Deum,amp;: interfedurum Sandos. Et cùm de regno Lquatur nafcente,cum quarta Monarchia collabetur,certiflîmum eft fieri me* tionem tyrannidis Mahometicæ. Intelligunt autem pq multas graues Si ma* gnas caufas efle,cur præmoncre Ecclefiam Deus uoluit,quas fecum ipfi expcn* dant.

^Fd quod efl alterum regnum,quo opprimitur Dei EcclefiaC Paulus clarê ait; homo peceati in Ecclefia dominaturum effe hominem pcccati,cxtollentcm fe fupra cultum

Dei. Gonflât autem in Ecclefia ÔCtituloÈcclefiædominari Pontifices defen* dentes Idola,

Eft moderati animi moueri reuerentia eius poteftatis,quæ uocatur ordi* ttaria. Eft Si grati cogitare maiorum redè fada: Euangelium per Epifeopos, Apoflolorum difcipulos,propagatum eft. Deinde qualefcuncp fuerunt ipfi E* ptfcopi,tarnen nomen Chrifti, Si qualemcunqp umbram Ecclefiæ retinuerunt. Et fatendum eft,fub corum imperio aliquos fuilTe pios,8c aliquam Dei Ecclefi* am. Curigitur,inquics,propter earn partem Epiieopis non parcitur Ç” præler* tim cùm in tanta infirmitate humanigeneris,nec fuerit unquam inde ufcp ab initio mundi,nec futura fît gubernatio ulla fîne uicqs Si erratis.Quare Si ufîta* tum Si facile eft reprehendere gubernationum uicia,

Sæpè Pontifices Leuitici, Ôd foefj gubernationis præcipui, fuerunt tyran* Pontifices Le» nici,ignari ueræ dodrinæ, rapaces, négligentes in lurisdidione, aut etiam in* nbsp;nbsp;nbsp;*

iufti«Taies Fuerunt Hircanus,Ännas,Caiphas» Necp tarnen SimeotijZachan^ as:,ô^ fimiles prj,ucl ordinem damnabant, uel eripiebant eis funélionem pubn«’ cimuneris,ueldifcedebantabeis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

Gubertutio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quantum miferiarum fuit in gubernatione Apoftolorum, quicûm

A^oflolorutn. neminem coercerent, multos habuerunt contumaces, leues, arrogantesai’^ lcipulos,qui aut falia dogmata ipargebant,aut malis moribus deforinabantcu angelium»

Denicp amenda eft in hac hominum imbecillium confiietudine, imö m bac feneda mundi,delirante iam ipia hominum natura, fingere quafi Platonv cam ciuitatem,politiam ullam fine morbis, uictjs amp;nbsp;miferqs.

Et omnium ætatum exempla oftendunt, rentatis emendadonibus politic / arum,{èquentem ftatum noua uicia genuiife, Democratia Athenislicentiam uulgi auxerat. Poftea Oligarchia peperit tyrannides,quæ iterum difcordias bella ciuilia excitarunt*

Ciim igitur multa incommoda condonanda fint gubernationi, quiunt, tarn atrociter reprehenditis Epifcopos Cur non paretis eoruffl bus C Cur non agnolcitis efle Ecclefiæ gubernatores';’ Imo cur adiungitis dficcs regnis aperte imprjs palam conantibus delere nomen Chrifti *

Agnofeo reprehenfionem effe atrocem, Sed quanquam multa plaufibili* tcrdici poiTunt de ueteribus merids ordinis, de modeftia amp;nbsp;CTeKtiain leniendis incommodis erratis, Tamen régula immutabilis tenenda eft, Si qui® ud Euangelium docebit,anathema fit» Metæ iunt certæ,quæ monent,t]U‘C’^‘* commoda condonanda fint,quæ uerô taxanda amp;nbsp;excutienda.Non probabant opiniones Annæ nbsp;nbsp;Caiphæ Simeon Zacharias,ncc omnibus legibusatep

Scio multas magnas eife miferias, præferdm in gubernatione Ecdefc diflîmulanda 60 ferenda eft infîrmitas morum in multis qui præfuntVidflîm edam boni amp;nbsp;iâpientesgubernatores, utfàpientesplâtres, tolerantquadam probabili moderatione ingentem infirraitatem populfi Debetur honosamp;re^ uerentia his qui præfunt,fi mediocriter faciant oflîcium.Sed cùm hæc duo ton Defenff ïdo^ currunt,defenfio Idolorum, in ea defenfione pertinacia ièu Epicurea, Itu In'« îor«w. daica, refragari necefle eft,

Adfentior ueteres Epifcopos Apoftolorum diftipulos optiniè meritos ef fe,amp; éOrum memoriam ueneror, ac Deo gratias ago, quôd has Gentes eorum minifterio ad Euangeliû uocauit,lpfis etiam gratias agemus in ilia æterna conlt;gt; rccleßd non fuetudine, Sed Ecclefia ualdè diflîmilis eft aliarum politiarum,necalbg3ta eft titulis dignitatum. Etiamfi hi recentes Epifeopi fucceflerunt in îoeutn Apofto lorum,tarnen dodrina mutata, fundio noua amp;nbsp;diiïîmilis eft Apoftolica?»

Tenuit facerdotium in fua familia laphet, ut acceperat à Pâtre Noba, probatum Deo, Succeiferunt in eius locum poften', qui orgia celebrauerunt, Quanquam igitur fucceflionem allcgabant,tamen prorfiis diflîmile fuit facer*

Sed Deus miranda bonicate fèruat aliquem ccetum qui retinet doflri^ nam Prophetarum 8d Apoftolorum, neeprorfus finit interire ueram Ecdefi« amjetiamfiiæpèadmodum eftexigua* Sedin eo ccetu fubinde excitât Dodo* res,qui rurfus accendant lucem Euangeltj.utEphefi 4» feriptum eft* Ita etfitolt; tum {3^

IK XÎ, nbsp;nbsp;AKI ELIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;511

tumfaccrdotiumîeroboameracdamnaturn, tarnen Deus excitabat populo Prophetas, qui dodrinam de uera inuocatione proponebann Horum auditor res erant uera Ecclefia,ut dicit textus, Eh'æ deploranti interitum Ecclefiæ, Re^» liqui mihi feptem millia^qui non adorant Baal

Videmus ÔC ante noftram ætatemfuifle do cto s uiros,qui publicos erro# DodiuM res reprehenderunr SC deplorauerunt, in^ qui exilia aut lûpplicia propter pû am confeflîonem pertulerunt. Taies fueruntVueflelus Groningenfis,cuius extant fcripta,Taulerus,Iohannes Huls,Hieronymus Pragenlîs,amp; anteamub ttannumero his 80 Bernardum,8c fuifle alios multos nihil dubium clE Manfit igitur Ecclefia Dei, eth,ut femper, exigua erat. Et alias plus eft caliginis, alias certamina de dotftrina oriuntur acriora,ut fiatinftauratio aliqua, plures uo* centur ad Euangelrj lucem. Ibi ccetus,qui errores dcfendit.ôC addit pertinaci* am blalphemam aduerfus Deum, certè non eft Eccleha Dd»

r^Ehis Euangelrj hoftibus intclligimus amp;nbsp;Paulum amp;nbsp;Danielerti, cûm dam^ ■’“^nant regnum in Ecclelîa defendens Idola, uidelicet Epilcopos, qui regio more dominantur,amp; ne potentia uel autoritas labefadeturjiolunt ullos erro^ res taxari, amp;: ut propugnent autoritatem, exercent læuitiam in homines pios, qui non approbant errofes. Et quanquam facile poflent opes, autoritatem ôd lormam politiæ ueteris Ecclelîafticæ retinere,abie(ftis quibuldam lordibus,ta* men pertinacia odio furentes, ut Pharao leu Antiochus, cenfent nulla in re cedendum elfe inferioribus.Nec noua eft hæc pertinacia,lcd plerunt^ cûm mu rationes fadæ funt,fuit lîmilis impiorum pertinacia, ut Pharaonis, Saulis, Selt; dechiæ, Pharifæorum tempore Chrifti, Hos igiturIdolorum defenlbres,blaft phemos, pertinaces, parricidas taxamus»

Si qui luntEpilcopi,qui iudicio uoluntate abhorrent ab ilia defenlîo«* ne errorunijhi lî pia confeflîone indicium fuum declarant, ôé lùas Ecclelîas eu* rant refte doceri,nonfunt membra impqregni. Et multi funt dues fubipfis ryrannis impfjs, redê lèntientes, rec'lè inuocantes Deum, amp;nbsp;Filium dus Idum Chriftum,hos non intelligimus damnari, lèdpotius membra elfe ueræ Eccle* fiæ,cum qua iudicio 8d uoluntate coniundi funt» Nec nos fingimus Ecclefiam inuifibilemjlèu ut ideam Platonicam»

Vt confeflîonem Euangelij, Sacramentorum ulùm, amp;nbsp;ueram inuocatio^ nem Deus uult confpici palàm, ita necelTe eft Ecclefîam elfe uifibilem coetum» Sed cæteris politiys diflimilis eft,paflîm difperfi funt pi), nec certo regno mun^ Ecd«ßlt;(, dano, aut certo loco, aut certis humanis ceremonijs, certæ region! inclufî, led übiep omnes ampledentes Euangelium Dei, amp;nbsp;uitantes Idola, funt membra nnius Ecclefiæ Dei» Non igitur belligeramur cum prjs, qui fub tyrannis dc:# §unt,non cum his, qui fe iudicio, uoluntate, confeflîone lèiungunt à focietatc hoftium Euangeli): Sed cum illis Epifeopis, amp;nbsp;corum latellitibus,qui defend dunt Idola, amp;nbsp;fuam pertinaciam manifeftis exemplis amp;nbsp;magna læuitia decla^ rant.

Hortamur autem quolcunqj polTumus, propter gloria m Dei,utab ea fa* dione impia Ic iudicio uoluntate feiungant, Vt multos hortabatur Macaber iis,ut lè à focietate confiliorum Antiochi leiungerent. Monemus etiam dodos amp;nbsp;prudentes, qui uel Audio pads, ut præ lè ferunt, uel fua quadam morolîtæ* te uideriuolunt,abhorrereànouisrebus, ôlt;àmutationibus, utcaueant, ne

512 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UELâKTPI:

lua contatïone confirment hoftes Euangelq» Res manifeftæ funr.ScT â candiJi« ôd non calumniofîs facile iudicari poflùnt,

Exaggeres, attollas, amplifices V uiceli, quantum uoles,con(ènfum mul^ forum lèculorum, fucceflîonem ordinariam, reuerentiam gubernatoribus de^ bitam, tarnen, fi intimos fènfus tuos amp;nbsp;penetralia pedon's aperias, dices tibi difplicere inuocacionem mortuorum, profanationem Cœnæ Domini ,uagas libidines, iæuitiam, quam diu iam exercent Pontifices, negledionem facto« rum ftudiorum, deprauationem dodrinæ de pcenitentia,amp; de gratia,iupcriii* tiones rituum humanorum dominationem regiam Epifcoporum, quæ inipc« ditgubernationem Ecclefiæ,omiflîonem Synodorum amp;nbsp;iudiciorum Eccldiæ, de dodrina ÔC de moribus, Hæc etiamfi ridentEpicurei iapientes, tanien ho« neftæ mentes, quæ iudicant Euangelium non efle commentitium, agnolcunc non eiTe diflimulanda,

^EdplUS mali medicando cxcitatis,inquiunt,Facitis avapxgt;a/j labefadarafum* ^morum autoritatejaxatis frenos petulantiæamp;faudaciæ ingeniorum,mouen tur exempio amp;.occafione curiofi,ut uera dogma ta conturbent. Vidimus cxor« tos Anabaptiftas,Seruetos,Campanos,amp; alias pefies. Et ut præcifis hydæ capitibus alia nafcebantur, ita impoftoribus il lis uno atcp altero reprefiis alibi fimiles exoriuntur.Quid potentes fibi fumuntC' qua dilciplinaregi mores luos finuntÇ' quam funt diligentes in fouendis prjs fludqsC’quô transferuntopesbc« clefiarum';’ Quid quod diftradio Principum per feie eft infinitum malum. Vb demus nec magna nec parua négocia communi eos animo agere poife. mô, fi nunc initia diffidiorum tantum habent mali, quid ad pofteros fier, cum minus eriteruditionis, iam diuturnitate audacia potentum ericconfirmata; Nuncin Principibus aliquod eft ftudium piæ dodrinæ, tale non eric in ris Crefeet igitur barbaries ac immanitas,

Hæc obqciuntur nobis, cùm errores taxamus, Et magnum nobis dolo« remhæctriftiaipedacula adferunt. Difcordiæciuiles gignuntinfimtamab. , Sed iniuftum eft, conferee cauiam difeordiarum in Euangelium, Cedcreuoci diuinæ idola fic falfæ opiniones debebant« Hæccùm delenduntur.pcrtinacia eorum, qui Euangclio aduerfantur, inflammat diicordias. Et hæ iunt ußtatae pcvnæ regnorum.

Nullum fuiife poftea pulcrius regnû arbitror, quàm fuit Aegypt' conftitutum à lofeph,Tam pulcram politiam funditus euerti Moifes ccrcc do« Iebar,M.ultô magis doluit Icremias cxcidium fuæ politiæ.Confidera Anùochi tempora,de quibus hic concionatur Angelus, Vides ipiam imagiurm calami* tatumhuius temporis inhiftoria Macabæorum, Exiguus erat numerus pio* rum, His adiundi erant multi leues,pcrfidi,infidiatores. Principes diflidebât, Moritur dux præcipuus ante belli finem, led tarnen uicit pars melior, Quæ banc uidoriam nouæconfufioncs politiæ Judaicæ fecutæ luntf

HfrcrfmMfowf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profedô Mathatias arma ceperat, ut nepos eius Hircanus Sadduce*

Sadducteos. osfoueret, quipalàmEpicureadogmataIpargebant, non utpeooepotesre« gnum parricidijs conftituerent, ac in dues crudeliter graflærentur, non ut ab« nepotesuelutThebani fratres inter fèiê imprjs armis dimicarent,religionem perturbarent,amp;; Romanos adducerent ad profanandum templum, Confiât e« nim poft Antiochi Epiphanis bellum,grauiter afflidam eiTe iudæam domefib ca ty rannide poHericatis Macabccorum*

Ita femper nouæ procellæ Ecclefiam obruunt, Quanquàm igitur nunc mcdiocris ftatus uidetur noftrarum Ecclefiarum, in quo quidem non parum eftærumnarum. Tarnen aliquanrô poftæftus aliquis,auttempora uoluntates Principum Dodorum mutabunr, aut diftrahent, erit durior fèruitus, ÔC fequenturdodrinæ tenebræ» Forcaffis accident ôô aliæ grauiores rerum hult;« manarum mutationes.

,inquiunt, G non cft ipes melioris ftatus,fàtius erat tacere. Nam quor;« ^fum actinet mocis rebus, cumulare miièrias ç” Vna eft caden^q^ reiponGo. Mandatum eft immutabile, Fugite Idolatriam* Hac uoce omnes^qui non funt EpicureijCOgi fe intelligant^ut faliàs opiniones abrjciant,ôdâ defenforibus ido^î loru diflentiant. Et quan^ hic cœtus eft exiguus,ut erant pauci,Maria Jofepb, Simeon, Zacharias, alrj, qui damnabant errorcs PontiGcum eius temporis, tarnen profiter! ueram fententiam debet,nec profeflîo ilia inutilis eft»

Ita fubinde Deus accendit flammam do(ftrinæ,amp; EccIeGam inftaurat, ac plures ad falutem uocat,amp;f exitus certaminum mirabiliter gubernat,quos pro^ fpiccre nos penitus non necefte eft, noftrum eft intelligere mandatum Dei, Sc huic obfequi, amp;nbsp;hos labores feimus Deo placere,iuuari diuinitus, làlutares eftè Ecclefîæ, amp;nbsp;quanquam uariae offenGoncs incidunt, tarnen ad extremum habe«« re lætam

Moifès educens tantam multitudinem ex Aegypto, norat parendiim eft feuoci diuinæ,{ciebat amp;nbsp;hds labores non fore irritos, lèd omnes cafus non prçlt;lt; uidebat, minimeep cogitabat, quadraginta annos tantam multitudinem inter Arabum làxa in uafta folirudine circumducendam efle Gne certa iède» Ita nosobtemperemus mandato Dei, ÔC non dubitemus iplum gubernaturum eft ftexitus»

ÏLlud etiam noftros Cenibres amp;nbsp;Areopagitas moncamus, ut cogitent, fe uaft Meerrare, fiexiftimant omifla Euangelq prædicatione confecuturos feefle tranquillitatem, nec uenturas elfe calamitates, quibus Deus fcelera mundi pu^ nit.

Oriebatur in Grgcia bellum ciuile,in quo præcipuæciuitates penê fundi# BeîbwtàuUe ' tus deletæ funt,Platea, Corcyra,Athenæ,Sparta, Fatalis eratpcenaimpietatis SC libidinû^g^ hanc iplam ob cauiâm triftior, quia uox Euangelq prorfus igno# tacrat,quæ aliquos ab æternis pœnis liberaflet, Mifèricordiæ diuinæ bencfî# cium eft accendere lucem Euangelq,cùm injpendent return mutationcs,ut mul ta oftendunt exempla, Ita nunc non dubium eft magnas rerum humanarum mutationes impendere. Quare utreliquiæ EccleGæuera inuocationeftiften# tentur,amp; pcenæ mitigentur, Deus repurgari Euangelium uoluit.

Non uox Euangelq attraxit T ureas in Pannoniam,ut de proximis exem plis dicam, fed ingens longi temporisèiJ'a'^op.cu/la, alia multa Icelera, Quid iam Pannonqs profuerit ilia Areopagitarum lâpientia, quæ taceri Euangeli# umiubetç' Ignari Euangelrj quam coniolationem habent çquot; Econtrà prjs lux Eu# angeli) magnam coniolationem adfert. Hi quanquàm uident le acerbilîïma feruitute opprelfos elfe, tarnen norunt Ecclefiam non interituram elfe fundi# tus.Mitigabunt etiam hæc mala luis precibus, uera pietate. Errant cenlores noftri,fi putant fuas opiniones elfe Parcarum tabulas, à quibus ne Deo qui# dem difeedere liceat, Perdam,inquic,fapientiâ fapientum,nec pauca uidit hæc «tas exempla, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideq

Ideo nos potius gracias agamus IDeo æterno Patri Liberatoris nofirile* fu Chrifti, quöd rurfus lucem Ëuangelq nobis accendit, nos ad ueram inuo# cationemamp; pietatem excitemus, nee deterreamurfalfis impiorum iudictis, ampledamur retineamus Euangelfj uocem ,amemus amp;nbsp;iieneremur ueram EccleGam, fciamus pios non ad ignauum ocium uocari, fêd ad milinam omnigt; urn diffi'cilimam.

üiabolutho^ TLJOftesigitur nofcendifunt, nofcenda nbsp;nbsp;hoftium (jgna. Diabolusuarièiiv

fiifDei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-^-fidiatur omnibus hominibus,alios implicatalqs fceleribus,libidinibus/æ

dibus,rapacitati,multis ofFunditfalfas opiniones de religione.Aduerfushunc hoftem fingulis aOiduè dimicandum eft, 8c quæ ratio fit præliandi,norunt pij» Tenenda eft doefirina à Deo tradita, nbsp;nbsp;fide petendum auxilium à Deo, ficut

Chriftus iuftjt: Petite, 8^ accipietis: ód confirmandæ funt mentes,ne obtempe^ rent malis illecebris.

tialfometui. Habet autem Diabolus amp;nbsp;organa fua, Mahometus palam infert bdlum Chrifto;,8d nofte figna h oft ilia facile eft* Quia enim abqcit uniuerfam dodrb nam traditam perProphetas 8^ Apoftolos hoftem effe Dei nihil dubiumeft, Quarefugienda amp;nbsp;execrandaeft Mahometi dodtrina»

Epicttrei, Habet 8daliar)rgana Diabolus, Epicureos, quiomnesreligioncsinflclt;* dlunt ad fuam utilitatem,quia commentitias efle putanc,

Defenforet h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itemj’n ipio coEtu^qui titulum retinec Ecclefiæ Dei,Pontifices Doctor

doloruot. nbsp;nbsp;res,qui defendunc Idola,amp; abducunt mentes à uera inuocatione. Id regnum Cilt;

Nomtn Eccle- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mouet quoHam uenerandum nomen Ecclefiæ,quod locoordfi

fu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni tribuere homines folent,ideô in eo ccctu non exiftimant perniciofoserrores

efte, Sed uox Chrifti perfpicua nos monet ,in hoc ipfo ccctu,qui fe Cbrifti po^ pulum efte profitetur, fore diftidia de doeftrina: tunc fi quis dicit, Ecce hie eft Chriftus,aut illic,ne crédité : Exorientur enim multi Pfeudochrifti Pfeudo# prophetæjSd facient figna^ut ftducant, fi fieri poifetjcriam cledios. Hætde his impoftonbus dicuntur,qui uolunt perhiberi membra Ecclefiæ,non de Diode# tiano,aut alijs^qui palam gerunt bellum cum nomine Chrifti,

Et 2, Pet.2, Inter uos,inquit,erunr,qui falfa docebunt. Erunt jgftur ciro# res,non tantum apud externos hoftes,DiocletianumjMahomerum,0lt;: ftmiles, fed etiam in iIio ipio ccctu, qui uocatur Ecclefia Dei, fic S' Paulus inquit in lt;ftis cap.20. Scio poft difeeftum meum penetraturos ad uos lupos rapaces 8fc* Clare dicit in eo ccetu,qui uocatur Ecclefia Defgralfaturos efte lupos. Ergo fuerunt 8d erunt errores magni ÔC perniciofi apud eos, qui retinent nomen Ec# clefiæ. Er tarnen erunt,qui his erroribus refragabuntur. Neccife eft iudicari errores,amp; agnofti fi'gna hoftium Dei. Nec alia eft norma huius iudici),niG ip# fum Euangelium,ficuc Paulus inquit. Si quis aliud Euangelium docet, anathe# ma fit.Iam fi conftet Pontifices amp;nbsp;eorum Dotftores defendere errores contra Euangelium,neceirariô refutandi uitandi funt, ficut Chriftus inquit,Nolicc credere,

Hæc opponenda funt his, qui uideri uolunt ava/xapiJntb propterea,quod fibi titulum Ecclefie tribuunt. Quare fibi quift^ peripicuos articulos proponat, ut de Ecclefia uere ftatuere poftit, Necefte eft enim pios cercos efte, quæ fît Dei Ecclefia,

Dei Ecclefia fcmper inde uCc^ ab Adam muocauiï, unum ctcrnum De** * um,Condicorem omnium rerumj Patrem Redemcoris promilïï, qui (è pa«* tefecicin uerbo fuo, amp;nbsp;iuxta hoe uerbum inuocari iiuïtfiducia Redemtoris, SC fuoSpiritufandoreddere lucemSCuiram æternam,fic inuocantibus ipfum. ÄC prohibait aliter ie coli, quàm iuxta uerbum fuum, amp;nbsp;fîngi alios Deos aut Mcdiatorcs

Cùm hoc primo articulo Euangeirj manifeftè pugnant hi ritus, inuocarc homines mortuosjalligare Deum autillos mortuos ad certas ftatuas,autad ub hm rem,ad quam fe non alligauit Deus uerbo Rio. Hæc funt Rmilia ethnici fult;* i‘oris\amp; uerè à Diabolo orta, qui ftudet gloriam Dei contumelia afïicere, ÔC ib ludere infirmæ hominum naturæ,

^Cclefîa Dei fempcr inde uicp ab Adam,longe aliter iudicauit de peccato^ ^deiufticia, quàm iudicat hiimana Philofbphia, uidelicet, Ecclefia uera iem* per agnouitdubitationcm de Deo, amp;nbsp;contumaciam nobiieum naR:entem, uegt;î rè efle malum pugnans cum Lege Dei.

P Cclefia uera iêmper inde uR^ ab Adam iènfît, in conuerfione feu pœniten«* ^ciaoportere exiftere in animis hominum ueros pauores, amp;nbsp;dolorern ortum ex agnitione iræ Dei aduerfus peccatum, amp;nbsp;rurRis erigi animos fide, id eft, fi* duciamifericordiæ monftratæ in promiflîonibus propter Mediatorem,8c cô* fequi homines remiftîonem peccatorum propter Mediatorem fide gratis,non propter Legis impletionem.

Contra hæc contendunt Dodores regni Pontificij,fèmper dubitandum ^lfe,an confequamur remiftîonem, ac fi cui contingit, dari earn propter Rufficb entern contritionem,ut uocant. Et eùm nunquam feias, an fufficiat contritio, lubentfemper dubitarc. Hoc eft re ipfa abolere promiftionem in Euangelio rraditam.

y^EraEcclefia femper indeufcp ab Adamfenfithanc imbecillemhominitni naturam,nequaquampolTefatisfacereLegi Dei,fed agentes peenitenti* am amp;nbsp;fide eredos incoare diledionem obedientiam, amp;nbsp;habere iufticiam bo næconfcientiæ, neep tarnen fuftos eftè, id eft, reconcih'atos amp;nbsp;acceptos ad ub tam æcernam propter Legis impletionem,fèd propter Mediatorem fide. Hac fide feu fiducia femper uera Ecclefia Deum inuocauit.

Contra hæc manifeftiftimè Rripferunt Dodores regni Pontifier), homb uem pofte fatisfacere Legi Dei, 8lt;f iuftum effe impletione Legis, Deinde,ut doftrinam de fide obruanr,dicunt fêmper dubitandum effe,an fimus in gratia, negant dubitationes amp;^alias uiciofàs inclinationes pugnare cum Lege Dei, In hoc toto articulo transformant aduerfarrj Euangelium in Philofophiam.

Scimus autem ôd nos, amp;nbsp;acerrimo ftudio docemus, requiri difeiphnam diuinitus, 8d uiolationem difciplinæ puniri, Sed tarnen aliud eft iufticia fidei, aliud difeiplina feu morum gubernatio,Ctim autem aduerfarq obruant dodri nam de fide, fepeliunt Chriftum, obfcurant promifîîonem in Euangelio tradb tam,corrumpunt dodrinam de uera inuocatione. Ac tantum eft tenebrarum apud eosjut contendant uocabulo fidei non fignificari fiduciam mifericordiæ, fed tantum noticiam hiftoriæ,coniundam cum dubitatf one de gratia.

V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De ftti'sfadi’one Canonica indulgentijs meras nugas docent,

■‘•/arij transfubftantiationem, ÔC falfö dicunt fe offerte Filium Dei, Sc hanc fuam oblationem mereri alrjs ex opere operato, Hæ prophanationes horribi* b’ter irritant iram Dei.

-^cuItuSjprohibentconiugium totiordiniSacerdotum,amp;:diftraxerünccon* iuges.Cum^ lex ccelibatus fit iniufta et impoffibilisjmultis exitio eft,quorum mentes amp;nbsp;corpora propter hoc uinculum polluunturj quorum animi inipelt;« diuntur hac una lege, ne Deum rede inuocare poffint. Porrö omnium uoce abolenda eft lex, quæ impedic ueram inuocationem Dei, jCCclefiam aduerfarij transformant in rcgnum mundanum. Etüano^x'apo* ■^litiarum humanarum gignit multos errores. Tribuunt Petro potefiatem transferendi régna mundi. TribuuntEpilcopis poteftatem inftituendicultuS) poceftatem prætoriamfeuregiam interpretandæfcripturæ, cùm interprétai tio fit donum,non poteftas.Denicç hoc tempore dominatio Epifeoporû prori fus eft aliéna ab Euangelico munere,

Poftremô admoniti nunc aduerlârrj, magna pertinacia errores amp;:HoIa defendunt, amp;nbsp;uetant pure docere Euangelium, amp;nbsp;Neroniana crudelitateho»’ mines honeftos pios interfîciunt,non aliam ob caufam,nifi propter uere drinæ profeflîonem. Hæc qui faciunt probant, hos efle membra regniimi pijjfeu Antichriftijipforum impia pertinacia amp;nbsp;fæuitia oftendunu

Nec funt obfcuræ controuerfiæ,de quibus differimus,fed à pqs facile diju dicari poffunt. Ideô bonæ mentes gloriæ Dei ÔC faîad fuæ conlulanr. Qtiôd uerô multi à nobis diflentiunt,hi aut funt Epicurei, aut hypocritæ, fafemati oi pinioneautoritatisPontificum, autiàpicntiæfuæadmiratione,dequibusin Daniele feriptum eft. Non intelligent omnes impq. Horum iniquis iudicqs non finant prj fe moueri,ut aflentiantur crroribus,colant Idola,amp;: adiuuentin# iuftam fæuitiam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Poftquàm autem indicaui régna, quæ compleditur appellatio Antichrii ftfuerba textus in Daniele facile ad ea accommodari poffunt, Addam igitur textum,amp; quorundam uerborum declarationem.

P T faciét fecuridum l)oluntatein fuam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is' exaltabit fe^ ma^nificabit fu^er om»

^nem Deumjifr contra X)eum deorum loquetur rnirabilia,lt;t^habebitfuccefus ros, donee irafinietur,quia^rtefinitio fafia eft,

Defcriptio eft prorfus terribilis, Nee poteft humana mens iudicare^quan turn hoc malum fit, audacia fingendi ipargendi dogmata impia, contumclii ofa contra Deum.Hanc audaciam tribuit hic Antiocho ôu Antichrifto,hoc eft, Mahometo defenibribus Idolorum in Ecclefia. Et magnitudo huius mab liquantulum aipici poteft, ffquis cogitec adorationem ftatuarum, autpanis, qui in fpeótaculis circumfertur,

Nee tantum hic audacia defenbitur fèd etiam prædicitur, ïatè graflatutf tam eflehanc peftem,amp; magnos fore fucceflus impiorum regnorumjd poten tiaregni Mahometici Pontificq fatis oftendit. Âddita tarnen eft confolatio^ quod fit faâa præfinitiojd eft,quôd aliquando finis futurus fit harum horribi^ lium fraudum*

S)eo Tatrum tpßuspopuli non intelUgetf lt;(3^ de deßderto mulierumj (3 de 1)110

^(ijeere Deum patriim Ecckfiæ,amp;^ non intelligere defiderium^id eftj^opyw/j mui» lierum* Nam in textu more Ebraico ad utrunq^ membrum accommbdâda eft ’isgatio. De defiderio mulierum,8c de Deo non intelligct^ideft^nec defiderk mulicriim, nec Deum curabit. Sæpê enim Ebræi hoc modo una negatione lt;:ompleduntur plura membra. Sunt igitur hæ duæ notæ,manifefta idolorum 3doratio, amp;nbsp;lex confîrmans uagas libidines.

Non eft opus prolixe de Antiochi hiftoria dicere, Conftat eum collocaft feIdolum in templô, amp;nbsp;deleuifle Prophetarum feripta, ut ueram de Deo dos« drinam prorfus aboleret, Spurcities etiam in moribus abominanda fuit,

Horrefeo conferens imaginem ad poftrema régna, Mahometici etfi uaP de fe efferunt, quôd unum efte Deum fentiunt,ramen negant hune efle Deum conditorem rerum, qui eft Pater Liberatoris noftri lefu Chrifti, nec agnofeunt hune uerè Deum efle, qui Ce per hoc uerbû patefecit, quod tradidit Prophetis

Apoftolis,necretinent Euangelium^ nec fiducia Mediatoris Chrifti ad umacceduntjdeniqp ipfum Filium manifefta contumelia afîîciunt. Ergo reijci^ Untuerum Deum,amp; fibi aliud mimen fingunt,

De altera nota, conftat lege Mahometi cocedi, ut ducat quiie^ quot uult, abqciat feu uendat,cijm uult,fine ulla cauiâ 8c fine cognitione,Hanc eife con ^umeliam nbsp;miftnatn infignem fexus muliebris omnes iàni intelligunt, Et pu

gnathgc lex cum dodrina Chrifti, qui uult coniugium eife inièparabilem con^ iundionem mariti amp;nbsp;uxoris. Et fie inicio infticutum eife coniugium affirmât, coiiiugim», UC maritus amp;:uxor fint una caro,id eftjnfeparabiliter iunâi,Sunc amp;nbsp;alia magis flagitiofa exempla Turcicæ gentis,quæ Deus iuftus index amp;nbsp;amans caftos mo res fuo tempore feuere puniet, ^Vnc de regno Pontificio dominante in Ecclefia,dicendum eft, Retinetid

’nomen Dei æterni Patris,amp; Filrj Chrifti.Sed addiditIdola,amp;corrupit do^« Pontificuntre» drinam, Dixi fuprà,quæ femper inde ufcp ab Adam fuerit inuocatio unius terni Dei, qui iê patefecit in uerbo,quod tradidit Patribus, Prophetis amp;nbsp;ApO;« ftolis,Sed alios Deos proponunt aduerfarrj inuocandos,fcilicec,homines mor tuosjitem ftatuas,ad quas concurrunt,item idola Miffarum, Obicurata eft amp;nbsp;doftrina de inuocatione in fide, id eft, fiduciaMediatoris, quia iubentièmper dubitare, at mens dubitans fugit Deum, non inuocat,

Difcernere pfi fuam inuocationem ab ethnica dupliciter debent. Ignorant Turci,quem Deum inuocent,amp; fie inuocanc, ut lemper dubitent, an Deus fit ^nuocdtiopîot cis propicius, Hæ dubitationes perpetuæ non differunt ab ethnicis opinionii# * bus,

Sed fides in nobis primùm agnofeathune uerè effe Deum æternum con ditorem, qui le patefecit per uerbum, quod nobis tradidit, qui eft Pater æteri« nus Chrifti,quem pro nobis uiflimam fieri uoluit, mirabili amp;nbsp;inenarrabili coi* Yv filio»

fili’o. Deinde fides hoc quoc^ ftatuat, uerê nos recipi à Deo propter huncFifö umjamp; preces noftras propter eum audiri, ficuticriptum eft, Habentestalem Pontificem, accedamus cum fiducia* Item, Quicquid petieritis Pattern in no« mine meo,dabit uobis,Qiiod cnim ait,in nomine meojubetpeti fiducia Medi atoris^Sic ergo ores»

Aeternc Deus,Pater Domini noftri lefu Chrifti, Conditor amp;nbsp;conferua« tor omnium rerum,fapiens,bone,miiericors,iudex amp;nbsp;fortis,te inuoco,mifcrere mei propter lefum Chriftum Filium tuum, quern pro nobis uidimam efie uo« luifti, amp;nbsp;propter quern promififti nobis remiftionem peccatorum Si uitamæ« ternam, iandifica, incende, rege cor meum Spiritu iando, ut te uerèinuocem, tibi uerè obediam amp;^c»

Conftat autern magnas tenebras indudas efle huic dodrinædeinuoca« tioncin fide,amp; de promifli'one.Interim propofiti funt ritus humani Monacho« rum, ficut mundus folet uarias fuperftitiones comminifei»

Ctniu^ium 1^ Ltera nota,uel maxime illuftris eft, Etfi enim multæ genres libidinihushor frohibitntff, quot;^ribiliter pollutæ fiint amp;nbsp;fuerunt,Tamen nuiquam alibi publica lege tuô prohibitum eft uerum coniugium, magno ordini hominum ,nifi in regno Pontificio* Cum autem natura hominum ita condita fit, ut fit feecundaA ceiTerit infirmitas, ut minus fint domitæ appetitiones, prohibitio coniugij^^^ gna fcelera parit,quæ comitantur horrendæ tenebræ amp;nbsp;triftes pœnæ publicæ, priuatæ,præftntes,æternæ,euerfiones regnorum, diflîpationes gentium, inte^ ritus Bcclefiæ, His tantis malis mirum eft nihil aiFici autores eius prohibition, nis,

Sed cur textus nominatim dicit. Non inteïîiget defiderium, id eflj mulierumÇ’MuItas magnas tes compleditur»Deus indidit mutuamsop^uttm que ièxuiiUt perpetuam focietatem efïîceret, procreationis cauià,qua uoluit fi* BfKfMoIefifM bigigni æternam Ecclefiam» Hæc s^ofyHprimijmeftbeneuolentiamutua,qua ttiutuainter paj-g aj^era humanæ naturæ alteram compleditur, amp;mutuohonoreaffîdc naturæ fimilitudinem,Sc focietatem uitæ æternæ,deni(^ propterDe^ um conditorem» Deinde eft amp;nbsp;appetitio mutua propter generationem ordinata,ad Ecclefiæ conferuationê» Poftea eft et mutua cura ac officioruper^ muratio,Vir feiat fe debere labores certos mulieri,nc uel fame pereat,uel indi* gna contraDei ordinatione patiatur» Viciffim mulier debet partem domeftict laboris fuftinerc» Hcinclinationes amp;nbsp;curæ fût in hac ipfa sofyK,de qua dicimus, Harum nihil curat Cy clops,folus in antro fedens,amp;: uentrem epulis one« rans.Non afficitur beueuolentia erga partem generis humani alteram,non tn« buit ei honorem propter Deum conditorem,aut generationem:non laborat, ut coniugi uidum paret, non ftudeteam defendere, ne quid indigni patiatur, Sed ipie,fi qua fit occafio,aliàs aliam opprimere eupit,ac rurfus abijcere,nec to^ lerare labores aut moleftias iexus aut generationis caufa. Hoc fimul eft ôd con« tumelia aiRcere, ÔÔ perdere fexum,non uelle eum fouere,iuuare,tueri,iuxta or« dinationem Dei,fed tantiim uelle eo abutijamp;f poftea tanquam inutilem teftam abrjeere, amp;nbsp;non perpetuo tueri.

Ex hac imagine inrelligi poteft,quid dicat textus. Non curabit sofyd/j mu« Coiuitult^ fe* Iierum,id eft,confirmabit contumelias iexus muliebris. Eft autemcontumelia duplex. Altera eft negledio,quam in ccelibe uiro fequuntur multgturpes flam mæ à aliagrauiora peccata» Altera eft, ciirn miiêræ mulieris corpus amp;nbsp;ani«

contaminas. Nam omnis concubitus extra coniugium, eft contumelia (èxus, Nonenim uteris iuxta Dei ordinationem, imóetiam abftrahis hominem à Deo.quæ eft fumma contumdia. Dauid rapiens alienam coniugem,quantum in ipfo fuir, non folùm fêfè perdidit,iêd etiam illam miftram à Deo auulfit,quc tune quidem non uidir, quomodo ex hoe icelere dudatura effet,

Accedunt deinde pcenæ ingenrcs,quibus pleduntur impudici, Vt aduh terium Dauidis fècuta funt domeftica parricidia, exilium, fèditio, ftupra con^ iugum, cædes ciuium, Hæc mala erant atroces contumeliæ, quæ ita déforma^» tant Dauidem,ut gloriam ingentem, qua floruerat,amittere le fêntiret ipfê.

In his exemplis cogitemüs, quid fît contumeh'a fexum affîcere, difa^ ^usreucrentefud fèxu,iuxra ordinationem Dei, frenemus hbidines,uitemus pttnas,caueamus,ne polluta confeientia impediamus inuocationem. Denicp hgem iniuftam, quæ incendit uagas libidines, tanquam Diaboli laqueum cxlt;« cutiamus, Nam Paulus prohibitionem coniugrj exprefte nominat dodrinam dæmoniorum. Illud etiam adqciendum eft,peculiarem pcenam efle cultus Ido# lorum,labes Iibidinum,ut primo capitead Romanos fignificatur,

Poftea hic in textu repetita eft deferiptio contemtus Dei, cùm ait. Super üniuerfa magnificabit fê. Defcribit furorem Epicureum,qui omnium maloru Furor Epicu^ fummumamp; extremum eft, fingere nihil effeDeum, nihil efle prouidenriam, Fingi poffead utilitatem præfentem religiones arbitrio potentum, Mirum cft autcm,cùm hic furor tantum malum fir, ut magnitudinem eloqui nemo poflit, tarnen innumerabiles homines deledari Epicureis opinionibus, Sed hæc fee# brareteget amp;nbsp;puniet Filius Dei, cùm fe oftendet mundo, amp;nbsp;refufeirabit mor# tuos, ut Ecclefiam omet gloria, amp;nbsp;impios in æternos cruciatus abijeiar,

Mäoßm in loco IDeiquot;benercibituryÇ^ 'Deum, quem nefeieruntpatresfui^co^ ittauro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etpr^efidijs Maoßm deßndentibus P)eum altenunij quern ele^ttj dabit

Intellioo fimpliciter Deum Maofim Deum templorum uariorum com# dcik uiaoßm nientitium, alium à Deo, qui fe in uno uerbo amp;nbsp;cultu populi Ifrael patefecit, Nam ut fuprà templum populi Ifrael uocar Maofa,id eft,arcem, Ita plurali uo# cat gentium aliarum templa Maofim, id eft, arces feu munitiones, quia fuum cuiep templum, fuus cuiqp cultus feu Deus arx eft,

PopuloIfrael arxerat tcmplum,uerbum amp;cultus,propter hæciubeban# ArxpopuUif. turpetere amp;nbsp;expedare defenfionem, Ira nobis Euangelium arx eft,propter id ipcramus, amp;nbsp;certo ftatuimus Ecclefiam non prorfus interituram efté, ac uerc 3VX eft unica, unus eft uere Deus æternus Pacer lefu Chrifti, qui fè in promifîî# onibus fuis inde ufep ab initio patefecit. Hane nos habemus unicam arcem,u# num Deum Patrem lefu Chrifti, unum Euangelium, unum cultum,

SedEthnicifinxeruntinnumerabiles, AtticicolebantPalladem, The# nkwotx Eth-baniBacchum.Eleufinij Cerercm, Siculi Proferpinam.Argiui lunonem.Delfi Latonam.Delphici Phœbum.Lcmnfi VuIcanu.Lampfaceni Priapum, Phry# gijCybelen, Denic^ finis nulluserat fingendorum numinum amp;culruum, Quanquam autem hæc numina prorfus commentitia erant,tarnen humana cæ citascùm finxit fibi ceremonias,confidic his fuis operibus,amp; fiducia confirma# turfucceffibus, Vt Romani quia uincebant cæteras gentes, cùm iuuarentur diuinitus, exiftimabant etiani fe uere Deum colere. Simili argumento confirm

mantur Turen Porro in tanta caligine bumanæ natura? uehementef moucn^ tur animi Fortuna amp;nbsp;fucceflibus* Sed nos icimus Deum agnofcendum effe per uerbum fuum, reftare aliud indicium,in quo Ecclefia ornabitur gloria.

DfwMrfo/îw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Intelligo igitur Deum Maofîm, Deum uariorum templorum edinico^

rum commenntium,alium ab eo, qui in unotemplocolitur,inquolônatuox Deijeu Euangelium.Jca Antiochus louis Olympij ftatuam lerofolymis coluif, louis Cretei ftatuam Saroariæ, Herculem in Tyrio templo,Adonidcminuh cinis,

Hæ commentitia? appellationcs^ ctfi nihil funt nifi inanes tituli ftatuam rum,tamcn dicebantur dij illorum uariorum templorum, Ita mihi uidetur ap^ pellatio Maofim ex antithefi interpretanda^, ut fit Maolà uerum templum unh Macftm. cum, Maofim uerô multa ethnica diuerfarum ftatuarum amp;nbsp;cultuum,

Altj rationem appellationis hanc efle indicant,Deum Maofim djcbquôd iii amp;armis cultusille conftitutus èc defenfus fit. Antiochus armisreprefliclu* dacos,cfim ftatuam in templo collocaret, poftca addidit præfidia,quæcogcbâc populum ad hanc ftatuam colendam, Hæc interpreratio etiam mihicondnna uidetur,

TV Vnc accommoda ad Antichriftnm. Mahometus commentitiuifi numcn, J- reiedo uerbo Dei,colit,amp;^ ui ac armis fua mendacia propagate amp;nbsp;defen dere folet.

ixäofim, Quid fit in regno PontificiocNomen Maofim alludit ad Miflanï,5óafffi tJiazon. ne eft nomen Mazon,cibus feu panis, Præcipuum uerô Idolum eft in regno Pontificio multiplex profanatio Ccenæ Domini, Deinde funt amp;nbsp;alia mulfa, ftatuæ innumerabiles,ad quas concurritur,tan^ ibi Deus magis propidusfir, autibiuelint exaudireanimæ Sandorum,

Et hæc ethnica,quæ in textu deftribuntur, Colet auro argento Deum commentitium,ubi fiunt impudentius,quàm in pom pis, in quib. circumfertuc adoratur panisf Etethnicomorepræcedunt magnaagmina,c)uægdfant ftatuas aureas,argenteas,gemmatas,Otriftia amp;nbsp;cxecranda Ipedacula.

Deindeappellatio IdoliMaofim compleditur omneserrores pugnaces cum Euangelio.Cultus fine uera cognitionc Euangelq eft ethnicus.Vt inuoca«« bat numen aliquod eternum Xenophon,fed dubitansftta iuuocant Deum cum dubitatione, qui refjeiunt dodrinam de fide. Itcm,ut Argiua facerdosinuocat lunonem fiducia fui facrificq, fomniat propter hos ritus feruaritotam gen* tern Argolicam:Sic Franciftanus inuocat Deum fiducia fuorum rituum.Sóto* tas ciuitates,propter tales ritus feruari putat,id quod fæpè audiui iadari,

Etfi autem hæc Idola, hi errores, hæ impofturæ magna autoritate defena duntur,8lt;J in magna parte orbis terrarum hærebunt uftp ad finem, tarnen ad# monendi funt homines, de precepto diuino,quod eft immutabile,Fugiteido# la. Fugiant pq Sd execrentur ilia fpedacula profanatæ Coenæ Dominqmortu# orum inuocationem, contumelias dodrinæ Euangelq. Fugiant focietatem fæuitiæ Pontificum.Et difeant ex Euangelio ueram inuocationcm3amp;: ucra offi# cia, quæ Deus poftulat. Hæc moneri Ecclefiam necefte eft, etiamfi fradus ilia# batur orbis.

Quôd uerô in textu additur, Daturum effe opes his, qui tuentur Deum alienum,non eft obftura fententia, Vt Antiochus tradebat Pondficatuni Epi# curcis facerdotibus, qui profanationem templi ridebant, Ita nunc honores èC

cpcs dantur his,qui fordter feu (criptis, (èu fententijs tuentur Idola,amp; fingunt præcextus, Edamn quid uicij fit in ridbus j tarnen autoritatem Epifcoporum non labefadandam effe,non tollendum eiïe ordinem, qui cum impeno aliquo religionem regat, Sed has diiputationes fuprà atdgi,ÔC hac una uoce prolata, apud pios facile refutantur, Fugite Idola»

P T in temporefinisher et helium cum eo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aultri nbsp;nbsp;nbsp;inßar turhinis l^enietfuper

Fîæc poftrema pars plus habet obfcuritatis, 3d aliquid de bellis uldmæ Enedæmundi fîgnificat. Et ut Ezechiel prædicit uaftadonem futurâ per Gog amp;nbsp;Magog, ita hoc loco Angelus fignificat barbariem regnantem ultimo tem:* pore, fcilicet Turcicam, uerfus Aufirum longius progrefluram effe, 6d uentUi« ram elfe in terram defiderabilem,uidelicetin loca ueræEccIefig.Magnum pro«« fcdô periculum nobis denunciatur ; fed addentur poftea confoladones.

Porrô hiftorica quædam de Antiocho âdmixta elfe res oftendit,Hæc pri usredtabo. Durauerunt poft Epiphanem bella cum Aegyptrjs. Etfi autem Aegyptus non eft deinceps occupata à Syriacis regibus, tarnen in illis duabus expeditionibus,quarum fuprà fada eft mentio, Antiochus aliquas Aegypti ci«« uitates 8d uexauit ôd cepit,prædatus eft 3d ex uicinia,ex Cyrenaica,quam uoca üichicLybiam, 8d ex proxima Acthiopia, quam uocat Cufim» Sed hæc bella Antiochi non afflixerunt Idumeos, imô iàlutaria eis fuerunt. Nam Hircanus pofteadomuitIdumços, Ôd hac condidonecum eispacem ôdfocietatem fecit, lit ueram de Deo dodrinam amplederentur.Hæc récitât loièphus in narrad:^ ®oererum geftarum ab Hircano, quare 6d Danielis didum de hac hiftoria ua« ftcinari iudico.

Sunt ôd hæc hiftorica, I^umores terrehunt eum ah Oriente) 'i^eniet nbsp;nbsp;nbsp;ad fia

auxiliahitur. Talis enim fuit Antiochi exitus, Audierat in Perfide profligatos efle fuos exercitus,8d uidebat ualdè diminutam elfe Syrian d regni pocentiam,defedione Perfarum, Parthorum Ôd Babylonis. Has pros uincias amific,dum alibi impium Ôd infelix bellum gerit in ludæa^ Hi rumores defedionis ôd feditionum,qui ex Oriente ôd ab Aquilone afferebantur,ita mo uerunt animum eius, ut uel metu ac deiperatione rerum fuarum, uel mcefticia cxdndus fit ♦

Eodem pertinet quôd ait,Neminem ei opem tuliffe* Nam prouinciæ ab eodefecerant, ôd bellum ei inferebant, ludæa uerô iam uidrixetiam pellebat Syriacos exercitus, Vt autem tune Deus frenum iniecit tyranno graflanti, ôd oppreflît iam molientem nouum ôd maius bellum, ita ftcpê mirabili modo lis berat Ecclefiam»

In latina uerfione legitur. Etfi^et tahernaculumfiium Apedno inter duo maria ßper montem inclytum Janhlum,

Hicfciant ftudiofî hanc peregrinam uocem non efte nomen proprium, Ed fuifle uertendam hoc modo,Ôd figet tabernaculum paladj fuft Nam Apeds na fignificat Palatium,feu Regiam,leu ut iiulgo Ioquimur,aulam» Significat e«« nim Andochu in loco iando,ubi erat templum Dei, caftra fadurum cfre,cfim uidelicet in templo collocafletldolum,0d id præfidijs defenderet,Sed quia ad«« dit,inter duo maria, fignificat aliquid de domicilio Antichrifti,

T^ïfficîKs eft autem accommodatio huius poRrcmæ partis in uaticiniOj^ua^ •*-^re breuiter quædam communia dicemus» In ultima mundi lèneda Maho* A«k Tmtcd metica Tyrannis figée tabernaculum fui palati^ inter duo raaria,ut Bi::antij te inter duo nbsp;nbsp;giam Turcîcam elle conftat,inter Aegeum mare^amp;f Euxinum^quo in loco pm

us Eccicfia Dei fuit, ac inde ex Aquilone progrediens latius ualtabit Eccidias, Sed Idumaei aliqui eruntjid eft, in regionibus horridis Sgt;C afperis erit adhuc fedes aliqua Ecclefîarum Dei* Non opprimet totum orbem T urcica tyrannis, non enim erit quinta Monarchia,etfi horrendâs uaftitates faciet»

Tandem 'Verô eum rumores ex Oriente terre/ittwt.Rcprimetur non humanis ui ribusjfèd diuinitus. Res oftenditiam annis ducentis reges Europçrarôfdicfi ter dimicafle eum T urcis, Quanquàm autem manfurum eft regnum Gog amp;: urcicum, ulcp ad mundi finem,uc Apocaly pfis monet, tarnen ante finem aliqua fietinclinatio regni Turcici, ne Ecclefîam Dei prorfus obru^“ at,Et fiet ea inclinatio diuinitus,ficut poftea dicit,FiIium Dei dimicaturum cü fe pro populo fuo» Stabit, inquit, Dux magnus Michaël, id eft, ChriftuSjpro populo fuo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Auk pontifi-. Çlmilia fient in regno Pontifîcio, Aula Pontificis eft inter duo maria, Adn cwMîfer duo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;Tyrrhenum, Et quidem hæc Aula titulo ipfo profiteturfeinEc^

défia dominan,cùm earn latè profanauerit Idolis. Sed Idumei aliqui taxabunt erroreSjid eft,homines erumnofi ,quos Epifeopi tenentes ordinariam poteftao tem,tan^ alienos à populo Dei afpernabuntur, ut ludæi contemnebant ïdiH mgos.Tales aliquos piosamp;: dodos uiros fubinde Deus excitauit,qui Euangdi) dodrinam repurgarunt,ldola reiecerunt,amp;: Ecdefiam de uera inuocationedo« cuerunt,

Etfi autem dodrinæ certamina labefadabunt autoritatem Epif^opo^ rum, tarnen manfuræ fùnt reliquiæ Pontifîcrj regni, Nec armis confiitucwr melior ftatus, iêd quô magis illucefeet ueritas, eô magis ruet autoritaseorum, qui Idola defendunt*

Sciant igitur Scholaftici fore dodrinæ certamina, amp;nbsp;ad hæc fc ptæP^** rent, confirment animos Euangeir) cognitione, Sc feiant fibi ducem Chriftunt adfuturum efte, qui, ut infrà dicitur, hoc iplb tempore ftat pro filfjs populi fui, id eft, défendit ôë feruat eos, ne à Diabolo eius organis prorfus oppriman^ tur amp;nbsp;extinguantur, Qiiôd enim Deus fubinde excitaturus fit aliquos, qui Idola taxaturi fint, amp;nbsp;quôd fint futura dodrinæ certamina, teftatur diâum lult;lt; pràrecicatum,Dodi docebunt multos. Cogitentigitur prj ScholafticiDeum præcipuè hoc officium flagitare à généré humano, uidelicet ftudium difeendi amp;nbsp;explicandi Euangelq, ficut Chriftus inquit, In hoc glorificatur Pater meus, ut frudum copiofum feratis, fiatis mei Difcipuli,id eft, dilcatis 8d propagea tis Euangelium.Cogitent pcenas,quas Deus his,qui ftudia piæ dodrinæ negli gunt,minatur,cùm ait,Quia repulifti feientiam repellam te» Econtrà dodis hic cceleftia æterna præmia proponuntur, Q^adiußieiam multoserudmntßl ^ebunt '})t ripllæ tn berbetua tieternitate^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i J

P Xtrcma pars uaticintj ait paulô ante refurreâi'onem futuras ingentes æriim ^“quot;nas Ecclefiæ» Dixi autem fuprà præmoncri nos, ut aninii conHrmcnturjie deficiant

m Xît Am ELIS, defidant à Deo, uel fæuida fradli impiorum,uel exemplis Sgt;C ludictjs hypocr^ tarum, Ac femper oportec nobis nocam efle amp;nbsp;infîxam animis banc doflri»’ nam, quôd Eccleiîa fit fubiccta îrucbamp; cur fit fubieda,uidelicet,quia nuit De^» us ab Ecclefia intelligi iram aduerfus peccatumjquam mundus contemnit, Sût Si^aliæcauiè.quas nunc non recenièo»

Et ut languidior cft natura generis humani confecla fènio^ta impetus ad uirtutcm funt fegniores» Qtios habet iam mundus bellatores, oratores, artifî=^ ces conferendos ueteribus Creicunt igitur in bac infîrmitate naturæ uicia,igi» uauia,amor uoluptatum, mollities animi,impatientia, inconftantia, perfidia, ftulncia,ut in debrantibus,perfuafio propriæ iapientiæ» Ex bis fontibus oriun^ Cur Zc in imperrjs amp;nbsp;in Ecclefris magni tumultus. Fit igitur uera Ecclefia angus» ftior.Et hæc ipla,tanquam fenedæ imbecillitate^plurimum habet morborum, Hanculcimamætatem Dauidprofpiciens, orat uoce uniueriæ Ecclefiæ Pfaimo feptuagefimo primo,Ne proijcias me tempore fenedlutis^ciîm defece* ht iiirtus mea,ne derelinquas me, Triftiflîma oratio eft,fi' quis tempora confer rat,amp; confideret ultimæ ætatis miferias, Magnæ erant calamitates Ecclefiæ tempore excidq lerofolymitani, fed tarnen excitauit Deus excellentes ouber«» natores in ipfo exilio,Danielem,E2cchielem,Haggæum,Zachariam,Efdram, hos ornauit ingenti gloria, Etfi autem Deus aliquam Euangelij flammam fparfit hac ultima ætate,tarnen gubernatores funt infirmi,Agnolcanc igitur pi) Ecclefiæ ærumnas, et propter gloria Dei amp;nbsp;propriam falutem Scpublicam ncK ceflitatemacriusincumbantin Euangeb)ftudium,amp; toto pedloreDeumiiv uoccntjUtEcclefiam conieruec,defendat amp;nbsp;augeat*

Qiiatuor autem confolationes hoc loco traduncur,quæ prjs omnibus iem autüuorcon» ptrinconipedlu eife debent» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foUtiones,

pP-ima eft, quod Ecclefia non fit penitus interitura,fed tunc quocp in illis pe^

Hic cogitanda funt ôdalia teftimonia de perpétua conlêruatione Ecclefiç, utChriftus inquit. Ego uobifcum fum ulc^ ad Confummationem mundi.

Et Efaias cap, s 9* Hoc foedus meum cum eis,dicic Dominus, Spiritus meus,qui eft in te,8c uerba mea,quæ pofui in ore tuo, non recedent ab ore tuo, nec ab ore feminis tufdicit Dominus,ufip in fempiternum, Luculenta defcri* ptio eftEcclefiæ,quæ utrunqpmonet,amp; manfiiram efle,00 qualis coetus fît^fcilis« cet,in quo fonat uox Euangeli),0d Spiritus fandlus regit pedora,

ÇEcunda confolatio,quôd ibi fint futura Ecclefiæ membra,ubicunc^ erunt am ‘^pledentes puram Euangelq dodrinam,Erit enim,uc hie inquit,dilperfio po«« puli.

Sub Turcico imperio,fub alqs Regibus amp;nbsp;Pontificibus,inimicis pure do ctrinæEuangeli),paftim difperfieruntaliqui pi). Hi teneanthancconfolatio^ nem ,quôd Ecclefia non Ht politia certis regnis alligata, ftd quôd omnes,ubi^ cuneg funt,qui Deum uera agnitione Chrifti amp;nbsp;fide inuocant,amp;^ Idola fugiunt, fint membra Ecclefiæ Dei. Sententia,uoluntate, confeifione ft quifep cum cæs» ten’s membris coniungat.

Id docent dida, Oues meæuocem meamaudiunt, Item,Simanftritisin me,amp; uerba mea manferint in uobis,quicquiduolueritis petite, Sdfietuobis, Item, Vbicunqp duo aut tres funt congregati in nomine meo, in medio corum

MELAKTH: fum,Hæ (èntentiæ ideô tradi'tæ funt,ut ptj difperfi confolationcm fiabeant,nec purent Ecclefiam polidam efle uni imperio alligatanijfed uoci Euangelij amp;nbsp;ue ræinuocationi Dei,

'H^Ertia confolatio,quôdinhis tantispericulishabiturafit Ecclefiadefcnloa rem Filium Dei Jdeô hic in textu àiQitxxrJllo temporeßabit Michâèl ^ux

Hac uoce omnes ptj fe confirment, quam quidem Chrifius iplc nobis inculcatjinquienSjEgo uobiicum fum uicp ad confummationem mundi.In tan ta dififipationCjin tantis ærumnis prj uidentur defèrti à Deo» Succeflus Turcv cæ tyrannidis funt tanti, ut uideatur Deus oblitus fuæ Ecclefiæ. Magnæ funt opes, magna eft potentia amp;nbsp;aliorum hoftium Euangelq, fub his paflim aliqui funt pq uerè inuocantes Deum,amp; profitentes Euangelium,qui ad fuppbda ra:lt; piuntur,tan^ièditiofi, Hos etfi impq exiftimantà Deo negligi,tamcn ce«um eft habere opitulatorem 80 propugnatorem Filium Dei, Hic depellit Di^bOi» lum, ne totum cæcum piorum prorfus delerepoflît, amp;nbsp;eos,qui ad fuppbcia^^^’’ piuncur,confirmat Spiritu fancfto, ne à dodrina deficiant, ficut inquiqNonf^^ linquam üos orphanos*

Dixi autem fuprà, ièmper adfuüTe Filium Dei Ecclefiæ fiiæ, Ideô hic catur Dux magnus Michaël, fieenim nominat Filium Dei, Appellationota eft: Quis ficut Deusj'd eft,quantus eft hic, qui eft ficut Deus,qui eft imagoæ«“ terni Patris,potens,miièricors,libcrator, uindexç' itaep ut excitemus nos ad uocationemfidem, diligenterhæc dida nobisinculcemus,quæ adefle Ecclefiæ fuæ Filium Defnos defendere,nobis opem fcrre.Etilla fomma humanæ rationis abijciamus, quæ fingit Deum procul abefle, ociofum in ccelOjQualia mulca in Poëmatis fida lunt,hanc ipfam ob caulàm,quiamens humana fine luce dodrinæ cceleftis amp;nbsp;fine fide, in omnibus ita hallucinamrdc Deo.Sed uera Dei noticia per Euangelium in mente pia accenditur,amp;aflidua inuocatione confirmatur,

aVarta confolatio eft, quam hic quoep proponit Angelus, Cùm non fint futuræ perpetuæ, hac Ipe facilius eas feramus, quôdpijs promit# titur gloriolà liberatio 8c œterna læticia,Impiîs uerô denunciantm'æ^^'^^^ ciatus,

Ideô hic Daniel nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refur^ent expuluere term-^atij ad^eternamßott^’

am^alÿ ad cruciatusfempiternos^ Hue addantur fimilia teftimonia de uita ætema, Facilius enim ferimus huiusuitæ milèrias, cùm quafi meram prolpicimusA feimus aliquando Ecclefiam ex tantis malis eludaturam efle,

TDeoprjomnibusætatibusde temporeetiamquæfiuerunt,QuandoEcclefia ^regnatura fit oppreflîs omnibus impijs Quàm diu confufio hæc,in qua do# minantur impij,duratura fitç’ Hic tempus indicatur, 'Statimd.ncpaitypo^tbcec cer^ tamina^poît didperßonem populifänEiißet refußitatio mortuorunit V idemus nunc quidem miferè diflîpacum efîèpopulum Dei, Quare non procul abeft refufch tatio mortuorum,

Euangeliftæ uocant nouiflîmam horam, hoc tempus, quod ad finem bu# ius mundi inde uftp à prædicatione Apoftolorum reftabat, NecelTe eft igitur breuius effe, quàm fuit ætas quæpræceflît,

IK CJP. XII, PIAKIELIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^2^

Chriftus diem ilium foil Patri notum efle inquit, ncc uult nos curiofe qucrrere certum diem aut annum, fed Temper uelutin ftatione paratos expectare ilium lætiffîmum diem,quo fc oftendec uniuerfo humano generi,amp; cum fua fcclefa ttiumphabir» Tarnen breuitas temporum huius mundi uaric fignificata eft.

Daniell Deus monftrauit feriem Monarchiarum amp;regnorum,quam cer ^*’'*^*' tumeftiam decurrcre ad finem. Quatuor Monarchia? præterierunt, Reftat I'fgnum fæuum ortum in quarta Monarchia, uidelicet Turcicum, Quod non æS^iabit potentiam RomanæMonarchiæ,Cùm igitur iam penè adfaftigium fùum uenerit,necefre eft breui ruiturS efle, ac tunc illucefcct dies die,quo mor«« tuircuocabuntur inuitam.

QEIebratur Si. didum EliæProphecç,quod omnibus notiflîmum eflc debet. Eh'« ^amp;in omnibus parietibus,in omnibus ueftibulis fcribi proderat:

Confiât autem Chriftum natum efTe circa Rnem quarti millenatij.Etiam exaâifunt anni 1^42. Non igitur procul à fine abfumus, Etdidum Eliæ,ac Chn'fii difta, fignificant tarnen decurtandum efle hoc tempus,ficut Si curricu^ Em ad diluuium decurtabatur, ut citius abrumpantur flagiria.

ÎNterrogat Si Daniel hie de tempore finis. Et numerus ponitur, qui etfi uide^ tur de bellis Macabæorum uaticinari,tamen baud dubiè aliquid iïgnificat de finehuius mundi. Ac facilis eft accommodatio,fidies in annos commuraueris Eruntantem anni 262 q,

Nec uero quærimus articulum ipfum,feu momentum,quo illucefcet ulti*« Wusdies,quod non eft ftrucandum. Sed quia hie numerus aptiflîmê congruit cum dido Eliæ, arbitror fignificari annos mundi à Daniele reliquos, Anni fixeenti funt aut circiter à Daniele ad natum Chriftum. Reliqui funt duo miE lenarijjpofirema huius mundi ætas*

Congruit Si diuifio.Ideo enim prior numerus à poftcriore dilcernitur,uc lignificetur mox poft primum numerum uentura efle initia poftremi regni im piiMahometiciamp;hypocritici, NamMahometus regnare coepit poft Chr^ amho efinys Humnatum anno Texcentefimo Si tricefimo, lam fi à Danielis ætate computes 6e,Mahonie tempus,exadus eft primus numerus.Eadem fere initia fuerunt errorum Eccle/ t««coepit re» fiafticorum. Tunc enim paulatim fuperftitiones Mifræ,inuocationcs mortuoi' tum,amp; uota creuerunt. Sequens igitur numerus eft curriculum regni imptj,uG tjucad finem mundi.

Nihilaffirmo in haceonationc,fed conieduras recito. Quanquam enim commonefieri nos Deus hac prædidione uoluit,tamen non unit articulos tem porumconftitui. Simus igiturcontenti quadam communi admonitione. Ec Deum oremus, ut regat ac feruec Ecclefiam fuam, Si quàm primum abrumpac hunc natufæ humanæ curfum,pellat tenebras huius uiræ, compelcatimpios mnes furentes contemtu Dei, Si oftendat fe Ecclefiæ luæ coràm, ut deinceps æternis laudibus celebretur.

puritM dodri Eccnfui'con(blationes,quas Angelus hoc loco tradidit,quasquidc8^Clirilt; • J ^ftusfnconcionibus fin's poftremisrepetiuic.Sedaddatur dodrina feu prg^ ceptum hoc, uidehcet, cum in hacfcneótamundi muJta ôd fuerint amp;nbsp;finttutura dodnnæ deliria, fimus uigilances confiantes in retinenda puritate Euangc=» lij.Vna efi doc'lrina prima omnium tradita per Prophetas,Chrifium Apo^ ftolos, in qua Deus æternus patefecic uoluntatem fuam, amp;nbsp;qui fine ea dodrina Deum quærunr aberrant ab co*

Ad hanc igitur nos uocat, Sc promittit ibi tantum fore Ecclefiam fuam, ibi fe exauditurum eire,ubi fonat uox Euangelrj,ut loan.ij. dicitur,Si manfcri^ ris in me, amp;nbsp;uerba mea manferint in uobis, quicquid uolueritis,pete£isA uobis. Hanc igitur dodrinam confianterretineamus,amp; ea prælucenteDeuni inuocemus, ac petamus, ut nos regat ôd feruet,

XjVncadhifioricaredeo, Numerus,etfiarcanamfignificationemhabet,ta* men ad Macabæorum hifioriam congruit,ut fuprà capite odauo belli tem* pus pra?dixit,uidelicetfexannos,tres menfes,uigintidies, Itahocloconu* merum ilium difiinguit, fignificansdiuerfa belli momenta, amp;nbsp;tempus profa* nati templi difiernens à fequenti tempore, quo prorfus pulfa funtextotalu* dæa præfidia Syriaca. Ait ergo, Â tempore ablatiI'acrificij is' collocati Idolifore Die!,Îƒ 0. rniUejducentos^nona^mtadnoc efi,annos tres,menfis fex,8lt;:: diesquindeeim.

Hanc primam belli Epitafin fignificat fore diffi'ciliorem pijs, Nam hoc triennio pij in maxima calamitatcfuerunt. TenebantSyriaci exercitus arces omnes,trucidabant in oppidis Sxi agris inermem muliicudinem ,rapiebanr,ad fupplicia fines amp;nbsp;mulieres,Sd aliquandiu nec exercitus ulli nec duces erant-, qtii hanc ræuidam reprimerent.Pofiea Mathatias ÔC ludas aljquantulum repnme# re hanc crudelitatem cccperunt, ibi inclinata fortuna pulfi Sy rfj non poterant graiTari utantea. Nam acerrimis prælqs primùm pofi triennium recuperaruni efi templum.Reliquæ res fuerunt faciliores.

Ideo de belli exicu inciuitfEeatus quiexpe^at is* attin^it dies tri^inta quinque^xd efi,tres annos,0(f odto menfis» Compledemur ergoannos feptem àc ferè tres menfis. Nam anno 14 pofi mortem AlexandriIdolum in templo collocatum efi,menfi Nouembri,cum pauló ante Antiochus crude* litatem omnis generis exercere aduerfus ludæos ccepiiTet, Pofteaanno IiI. mcnfiFebruarioNicanor uidusefi, quifuperbiflîmèminitatusfuerattem* plo.Ha’C fuit pofirema uifioria ludæ Macabçi,quæita erexit Iudæam,utquan quam Sy rij bellum aliquoties infiaurarent,tamen facile repellerentur.Sequen ti anno,qui fuit fiptimus,lonathas,amp; Simon totam ludæam receperunr,amp; Sy* riaca præfidia undicjj ex oppidis ludaicis expulerunt» Congruitigiturad belli tempus prædiâio numeri, id arbitrorprius hic confiderandum elfe,poftea quærantur concinnæ fignifîcationes*

XäLtimaparticulaintextudiligenterobfiruandaefi,quoddifirtè dicitAn* gelus,hæc uaticinia pertinere ad ultimam ætatem mundi, Qwefces^ is^ßabü in forte tua in fine dterum. Hæc uerba,etfi alrj aliö detorfirunt,tarnen clarè figni* ficant, Daniells doärinam compledi omnia mundi tempora ,uicç ad refurrc* dtionem mortuorum, Quia uaticinatur ordinè de Monarchijs, amp;nbsp;ultimis re* gnis,amp; de ærumnis Ecclefiæ pofiremi temporis» Ideô^nquit, Stabis in forte tua, Docebis öd confirmabis Ecclefiam ultimo tempore mundi,

m C^(p, XÏL (DAKIELI^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J27

Hæc particula bonas mentes ad ledionem Danielis hortan debet* Nee nihil eft caufæjcur Deus præmoneri Eccleßam de fuis ærumnis uelic, Multos tum animi mouentur multitudine impiorum, mouentur fortuna ac gloria, difputant, Tot genres alias ignaras Euangelq,amp; quidc florentes imperijs gloria non negligi à Deo, præfertim cùm in illis etiam multi fint, qui uirtute «xcellunt, Oftenduntur animi ÔC alqs multis argumentis,

fiatuamuSjhanc unam dodrinam, traditam per Prophetas, Chriftum èC Apo* ftolos, elfe falutarem j nec alibi elfe Ecclefiam Dei, nifi in eo ccetu,

qui banc dodrinam ampleditur* Hac nos coniblatione confirmemus, quæ diligenter cogitata pias

AE P E multumcp cogitandumeft, quomodo Deus îndeufcpab cj«^ profit initio collegerit Ecclefiam exgenere humano, inter uarias amp;nbsp;fæuas confufiones gentium Sc imperiorum, Sc. oftenderit teftimonia fuæ præiêntiæ in eo cœtuquem excerpfit ex reliquamultitudine,amp;eum ' aduerfus diabolorum furores, ôd aduerfus tyrannos fanaticos homines de^ fendent. Confirmatur enim in animis adienfio, cùm tot illuftria teftimonia pfæfentiæ Dei intuemur,ut in diluuio feruatam familiam Nohae, In edudionc tx Aegypto, feruatos Ifraëlitas, inter undas maris Rubri,amp; obrutos aquis Ae^^ Sy ptios^ôC alia multa fada.Hæc fimilia multa cûm res iplà oftendat,non polt;i tuiHe fieri aut naturæ ordine^aut humanis confilqs,credamus Deum adeftè Ecs défia?, qui illa faciebat extra naturæ ordinem, amp;nbsp;deinceps lèruat inuocantes ipfum,etiam cùm natura non opitulatur, amp;nbsp;ut Paulus loquitur, cùm Iperandu lt;ft contra fp e m in Ipem.

Expauefeant igitur animi confiderantes exempla irç Dei in pœnls imlt;* piorum ÔCeledorum. Nam amp;nbsp;à domo Dei iudicium incipit,ut Petrus inquif, ad Deum eredi fiducia promiflionum diuinarum, confugiant, fpe non dubia pétant ÔC expedent feu liberationem feu mitigationemcalamitatum»

Inprimis uerô dulcis eft confideratio confilrj amp;nbsp;benefiefj diuini, cùm Ecclefiæ certum nidum attribuit ad lordanem, amp;nbsp;earn uelut in fpecula collocat inter Régna quæ tune in genere humano ôd amplilTima erant,8ô antecellebant fapientia,opibus,armis,diuitns,uidelicet inter Aegyptium,Babylonicum,AG fynacum,Syriacum,8(f ut uox diuina exaudiretur etiam in his regnis,ôlt;S confpi cerentur teftimonia præfentiæ Dei in hoc populo, aflîdua cum uicinis bella fu« erunt. In his tarnen Deus hune nidum fui agminis texit ac reftituit fèpè quafla* tum,donee Meflîas ex uirgine natus eft, amp;nbsp;fadus eft ibi uiôtima pro genere humano, de Euangelio teftimonia oftendit* Sut autem anni ab exitu ex Ae* gypto ad natum Mellîam ex uirgine l y O ÿ*

Mrfg««»» bene n tot aiinïs, in qua etfi multi fuerunt facerdotes I’ndocfli, mulei qui doârinatn ^Mtefhr^um ‘^^P^au^’'unt,tamen femper aliquifuerunt eledi redè fentientes,ut inqui'tEfa* Ecclefiacer^ ias,Nifi DominusreliquilTetnobisièmen ImÔfubindeexcitatiluntinfii* um hobuitfe. gnes dodtores, diuinis tefti'monfjs confirmât!, Samuel, Nathan, Dauid, Salo^« mon,Âhias,Elias,EIilæus3lonas,Eiaias, leremias, Daniel, Haggçus, Zachar^ as,Malachias,Onias, Macabæi,Simeon, Zacharias,Iohannes,Chriftus, Apo^ ftoli» Ac fuperiores illi uelut manipuli in acie collocati continua iùcceflîone dodrinæ puritatem conferuarunt, ÔC populum confilio rexerunt, amp;nbsp;addidi'ü Deus ipfis teftimonia, ut certum effet uoceni doârinæ incorruptam elfe. Tam diu in eadem iède ueram Scholam,in qua uera Dei agnitio,amp; optima doótrina phyfica,lucebant,feruari,quàm multis iâlutare fuir» Horum nos iam erudimur monumentis, amp;nbsp;confirmamur fis fadis diuinis, quæ tune Deus uoluit eifedo^ drinæ teftimonia ♦

Et quidem ilia ipfa conièruatio huius politiæ,inter tantas ruinas imptn* caiiiujheeß' oï^um^ èc mutationes legum amp;nbsp;religionum apud alios, confirmatioiKuftriseft teflinwniûde pfis qui agnoicunt Dei beneficium,ôô politiam illam ita conftitutam amp;confet^ c/odïrwM. uatam eflè norunt, ut Prophetica doârina ad pofteros propagaretun GratUrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tibi igitur Deus omnipotens,æterne pater Domini noftri lefu Chrifii,

cr preca^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quôd amp;nbsp;illam Scholam tam diu feruafti, amp;nbsp;nos ad eins focietatem

uocafti, amp;nbsp;toto peâore te oro,ut amp;nbsp;inter nos deinceps tibi Ecclefiam colligas, ÔC fernes in his regionibus cœtus reâè docentium 8c dilcentium,ÔC eorum ho# fpitia protegas.

Exempt pœ-. Ac benefiefis conCideratis, alpiciamus etiam triftifli'ma exempla poena# na.rum etum rum, Deccm Tribus,primùm fedicione mota difeefferuntab ea ftirpe,cuifa'e# regnum diuinitus promiffum effe, poftea omnino diflîpatæ funtàRegi=* bus Aflyrfis in longinquas terras, Sc noui coloni in illam uberrimam regione miffi funt, Adhuc reliqua manfit pars altera, in qua duæ tribus erant Juda Beniamin,etimbecillitasipia oftendebat,non poffeeam fèruari,nifiàD^op’'o tegeretur, ficut contra Sennaherib defenia eft. Sunt autem anni à Sennaherib 12 y. ad excidium leroiblymæ, quo tempore rex Babyloniens in ludæa uaftita# tern fecit,amp; has duas reliquiâs tribus procul abduxit in Chaldcam,pars in Ae# gyptum fugit. Poft hanc diflipationem,oppidis deftrudis, ÔC funditus deleta politia,ablunt ludæi annos feptuaginta.

Poft tantum interuallum,quis iperare huius gentis reditum potuilfetjaut templi,amp; politiæ reftitutionem, præièrtim inter uicinos inimicifli'mos genti ludaicæ C At reftituti funt tarnen, amp;nbsp;ut (cirent hæc gubernata effe diuinitus, antea Deus amp;nbsp;poenas prædixit, amp;nbsp;exilfi tempus amp;nbsp;reftitutionem. Et ne dubi# tarent has uoces diuinas effe, teftimonia Deus addidit plurima, Daniel qui conftantiflîmè afïîrmabat iuam gentem redituram effe in patriam,leruatus eft inter Leones,SCornatus eft alfis teftimonfis diuinis,Cùm Scipio Carthaginem deleuiffer,inftaurauit earn T iberius Gracchus, fed exiguo interuallo, eo co# lonos deduxit,amp; legibus Romanis politiam conftituit,non reduxit Principes ciuitatis,non reftituit libertatem amp;nbsp;ueteres leges.Et uicinia læta adiuuabatin” ftaurationem, leroiblyma uero ex longo interuallo rurfus condica eft,cum qui# de uicini adueriarentur. Etredierunc Principes,reddita libertas,amp; Patriæle# ges,Nec mutata eft uera de Deo dodrina,quam quidem ipft uidor Nabog# donolor, amp;nbsp;eins filius, ac deinde Cyrus amplexi funt, lea inter exilfi ærumnas latins

latfus fparß eft lux uerse dodrinæ,amp;f gens ludæa non deleta eft,quan^ magnc diffîpationes faâæ funt, agnofcebant ergo Sc conftruationem genus, amp;: redult;» dionenijSc urbium ac politiæ inftaurauoneni efle Dei opera,

Porro ut imbecilliores confirmarentur, etiam poft redi'tum excitati funt Prophetiepoß Prophetæ,Haggæus,Zacharias, Efdras,Nehemias, Hi reguntprincipum ôi. “* facerdotum confilia,hi coniblantur ciues, ac iperare iubent diuinitus defenfio^ nemnidulorum fuorum quoscxtruebant, amp;retinentcongregatos cœtusne rurfusdilabantur. Hi funt hortatores ædificationis ôé confticuendi oeconomi*» as,8c lunt tpyoJ'/wKica in ædificatione templi, interea ôi. dodrinam illuftrant, èC uaticinantur de uenruro Meffi'a. Vicini turbabant operas, amp;nbsp;impetum facie»* hant in multitudinem, quæ nondum iepta erat mccnibus, amp;nbsp;magna crant ag^ mina mulierum,puerorum,puerperarum. In his periculis uoce Prophetarum Deus auxilium duci Zorobabcl uiris fortibus promitrebar,

Zacharias ducem amp;: facerdotem alloquitur, inquiens, Non in exercitii, non in robore,fed in fpiritu meo,inquit Dominus.Erit Deus murus igneus in circuitu populi, Repellet paucis dimicantibus magnos hoftium exercirus,

Hæc hiftorica in Prophetis primùm confideranda funt,amp;: in partibus hi* ftoriæ tarnen Ecclefia omnium temporum intuenda eft,amp;: confiderandû,Quo* modo inde ufcp ab initio, quo genere dodrinæ, ubi collecta fit, quæfuerint pe* ncula,amp;: ærumnæ,quomodo liberata amp;nbsp;feruata fit,quæ uox, quæ uirtutcs earn àcæteris gentibus diicernant,quas ob caufas cruci fubietfta fît,ô«f quis fit autor, «juis finis liberationum.

Huie ueræ Ecclefiæ nos adiungamusjdifcamuseius do(ftrinam,ExempIa mtucamur amp;nbsp;quæ timorem excitant, amp;nbsp;quæ fidem fpem confirmant, Ita ad nos Sc ad noftri tempon’s certamina,ueterem Ecclefiam conferamus,amp;: uocem f’^'ophetarum audiamus. Vidimus ante iexennium bella mota efle ad delendas

Ecclefias, poftea ÔC corruptelas doftrinæ fucofas propofitas efle,multi tur* Eati amp;nbsp;diftradii funt, At eludatur tarnen diuinitus Ecclefia,

Poftquam hæc hiftorica de totius Ecclefiæ dodrina,periculis, liberation Tw wfg«« nibus amp;nbsp;de caufis pocnarum ôd liberationum confiderauimus, deinde uiden# dum eft.qui fint infignes amp;nbsp;proprij loci in quolibet Propheta,Hi tres loci infi* gnes funt in Haggæo,

Primus,Concio de iuuanda ædifîcatione,ubi adfirmat Deum benefacere ƒ his,qui pio ftudio iuuant amp;nbsp;tuentur minifterium Euangelfj, amp;nbsp;lunt benefici evf difiationeté» §a pios dodores amp;nbsp;Paftores Ecclefiarum, conieruant ftholas amp;nbsp;neceflariam ph. dodrinam propagari curant.Hæc concio pertinet ad didum filq Dei, Si quis dederit uel potum aquæ uni ex minimis meorum propter dodlrinam. Amen dico uobis,mercedem habebit. Ita Deus benefecit Vidug Sareptanæ quæ Elb am hofpitio excepit,amp; Sunamitidi hofpitæ Elifæi.Ita leremias promittit inco* lumitatem fuo amico Abdemelech. Ita noftro tempore pium principem Du* cem Saxoniæ lohannem Fridericum feruauit incolumem in acie,amp; in captiui* tatCjôc poftea reftituit luæ coniugi amp;nbsp;filfjs.

Hanc concionem nofle populum ualdè utile eft, ut animi fledlanturad tuendum minifterium, Sc ad iuuanda neceflàriæ dodtrinæ ftudia, Etfiautem üideri poteft hæc accommodatio concionis in hoc Propheta, ad noftras Eccle* fias amp;nbsp;Scholas,ruftica,amp; requirit aliquis iublimem allegoriam,tamen hæc na* tiua Prophetæ fententia eft,amp; de re maxima concionatur. Eft enim neceifaria

î-es confèruatio mi'niftcri-) amp;nbsp;ftudiorum, tarnen paucis curæcft, alq fuperbê ôâ centauricê contemnunt, aut etiam oderunc minifterium Euangelfj 8t ftu* dia dodrinæ, in alqs auaricia, in altjs profufio in domeftico luxu impedit hanc neceflariam beneficentiam, Hi's uicfjs quæ quidem non funt rara necobfcura, uerè amp;nbsp;horribiliter irafcitur Deus.Sed rara amp;nbsp;excellens uirtus eft beneficentia in hoc genere» Et magna fapientia glofia cft^intehigere èc habere uiïtu^ tes ex quibus ilia oritur. Vt in Âbdemelech. Primùm in eo fides Iucet,quæ do* ôrinam leremiæ ftatuit ueram eiîe, amp;nbsp;diflentit ab hypocritis aduerfantibus, deinde cùm défendit Ieremiam,oftenditconfeflîonem, Simul etiam ineofor* ticudo eft,amp; fîducia auxilrj diuini, fcic Regem, Principes, Sacerdotes uelle ex^ tingui Ieremiam,amp;: fe in pcriculo fore, fi ei opcm ferat. Sed hoc periculo ab il* lo neceiïario offîcio non deterretur, Expeôtat etiam à Deo auxilitim amp;defen* fionem,amp; fcit hanc fuam fortitudinem Ecclefiæ profuturam eife. His diuims motibus ardere peclora,amp; uiuere in Deo, longé maius bonum eft, quàm fom* niare bellas allegorias. Ideô hac fententia, quàm recitaui, quan^ ruftica uide* tur,conten£us fum. Atcp utinam hanc beneficentiam multi araarent Si præ* ftarent,

locus eft concio deaduentu Meffîæ, Adhuc femel Si commo* t^MeßiA ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cœlum 6i terram,8i uenict defideratus gentibus.T otus hic ordo natura;

conditus eft à Deo, ut teftetur hune mundum non cafu ex atomis confluxilfe, fèduerèeflementemarchircdlacricem. PofteauerôDeus additmulta opera extra hune ordinem,ut oftendat fe aliam eifentiam eile, à rebus conditis,5ipo tentiorem fe eire,ac poife extra hune ordinem feruare Si reftituere homines,ut aliquoties reuocauit homines.poft mortem in hanc uitam, Sed omniamiracu* la fuperat copulatio diuinæ Si humanæ naturæ in Chriilo, Ideô inquit,Mouc* bo cœlum,uidelicet,quia filius Dei aifumet humanam naturam,8imoiiebo ter* râ,humana natura copulabitur diuinæ, amp;nbsp;hic filius ex iiirgine nafeetur, Si coh liget æternam Ecelefiam.Hic confîderemus,quantû Deus concedit. Si quis fit i. hic filius. Si quæ fuerint caufæ huius mirandi fœderis. Hominem fuftinerc pœnam congruebat, Si ut cifet precium æquiualens, ac ut perferrehanc pœlt; nam poiret,ôi uincere mortcm,reftituere nobis uitam Si colligere æternam Ec clefiam, hic æternus filius, qui deprecator erat pro nobis, humanam naturam ailumfit. Etfi hæ caufæ penitus perfpici non poiTunt, Si in illa ætcrnicate propius afpieientur, tarnen huius fapicntiæ initia in hac uita cogitari necellc eft,ut admiratio Si defiderium diuinæ confuetudinis accendatur, et ut gratt hæc immenià beneficia celebremus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Tertitiihcuf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertius locus eft de tempore aduentus Meflîæ.Deus affirmât iêhoc tem

de tempore ad ply^î maiore gloria ornaturum elfe, quàm quanta fuit prioris rempli gloria, «ezjtw Mej nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gQ autem, non dici de opulentia, et de aureis ac argenteis orna*

mentis.Hæc antea fplendidiora fuerunt.‘Sed hanc nominat, q? Mefiîas in hoc templum uenturus eflcHbi fêoftenfurus populo et editurus uocem Euangelij, et teftimonia,ut cû ex templo nummularios erjcit, et facit alia miranda faâa,et in fèptimo capitc Iohannis,fcribicur,Chriftum in Scenopegfis in templum ue* niffe.et ibi docuiftè. Et capite decimo in Encænrjs quæ celebrabrantur die de* cembris 2 J. ut memoria benefi'crj diuini propagaretur,eie(fto idolo, quôd An* tiochus ibi collocarat, ex templo,concionatur in porricu Salomonis, adiunôa Umplo/Congruunt autem Daniel et Haggæus, Dapiel ait. Stance ilia lerofo* lyma

î} ma poiltia ucnturum efîe Meflîam, Haggæus ctiam in hbc fecundo templo, aitMefliam iiocemEuangelrjediturunieHe,amp; uocaturum efle gentesadæ!^ tcrnæ Eccknæ focietarem,

Hinc illuflris refutado ludæorum fumitur.Manifeftum cft lerofôlymam, tfmplum y polidam ludafcam, ante annos mille quadringentos Si. odoginca, fundicus dekra efle, nec inftaurari potuiiTc, edamfl aliquodes inftaurado tens tata ôd incoata efl, illi ergo cineres, Si folitudo illa reftimonium dicunt, Meflîs 2m mukô ante exhibitum eiTe^Si concionacum^ Si iàcrificio fùofado refiikita^ turn a morte regnare, Si gentes ad focietatem æternæ Ecckfiæ uocaflè*

Hos locos præcipuè conijderet kdor in hoc Propheta, qui ut nomen ha^ fefti pompa, ita de ornando fcfto, id efl, de templi ædificatione. Si cons ^fruationeminiflerijconcionatur.Etdulciflimam promiflîonem de aduentu Mcffîæ Si de conieruatione templi illius Si politicC proponit, Quo tempore concionatusfît,ipfenarrat , ac fèntioDarium,quemnominat Artaxerxen, Longimanum elTe^quia talc tempus defcribit, quo amp;nbsp;in urbe domus niultæextrudæ Si ornatæ fucrunt, Si templi pars cxtruda fuit.

l'ro^betdruni enarratione necejjè est htfc communia nota ejjèj um imnienfa bonitate edidifle promiflîonem ftatim iniriô, cùm rcs ä â cepit Adam, SiinflituifTe miniflerium docendi legem Si promiflis effidebeant, ® onemdeMediatore,amp;hacuoce fempcr colkdam efTe Eccleflam»

Hicfimul confiderandû efl, qualis fuerit Ecckfiæ gubernatio, Si per quos cdkntes dodores renouatum fit miniflerium docendi Si quæ miracula addis ta fint, ut eflent teflimonia dodrinæjac uelle Deum, ut intueamur omnia terns pora.amp;f moueamur exemplis iræ Si mifericordiae.dirccrnafnus Ecclefiam â cæs ten's gentibus,uideamus quid ièmper doceat,amp; cur fubieda fit cruci,8lt;f cur ins ter has ærumnas tarnen diuinitus feruetur,His exemplis exulcitentur corda ad timorem Dei,ad fidem/adinuocationemjad facienda neceiraria,ad omittenda

Nominantur autem Prophetæ in politia Mofi,qui immediate à Deo tniCQäinommeH» fl flint ad illuftrandam promiflîonem de Meflia, Si ad certum Sgt;i benttefiimonia,quôd non errent. Talcs fuerunt Moiks,Samuel,Nathan,Das t^id,EJias, Elifæus, Elàias, Hieremias,Danicl, Haggæus, Zacharias,amp;: ali) alia ■fso'Xnv/j.dTa. habuerunt, Sed dodrina efl eadem,concio pcenitentiæ,amp; rcpetitio 2c illuflratio promiflîonis,

Vixit autem Zacharias tempore exilq, cùm Hicrofolyma dekta, popus^ q«o tempore lus in Babylonê abdudus effet. Et hic Zacharias excitatus efl ad hoc TfAi'ny/xa, quot;ZAchartM ui, Xz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tu effet

ut cfTec adiiitor reditus exulum in ludæam, ad reftituendum tcmplum 8dtogt; tam politiam Moifi,quæ iam annos 70. fuerat deleta. Exprefle autem fcn'ptu eft in primo ElHræ capite quinto, Haggæum ôd Zachariam reuerfos incoata iam ædifîcatione, in luda concionatos elTe, quia cùm ædificatio impediretur, populus confirmandus erat, ne fradi defperatione rurfus diflîparentur, Ddrioî, Artt« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vterqp autem nominat Darium, qui ut ex Efdra colljgi poteft, eft Arta^

X’w xerxesLongimanus.Hic temporum lèries confideretur.Cùm Cyrus edidiflet edidum, quo concedit populo reditum öd reftitutionem fuæ politiæ, magna Cyruf. multitudo ex Chaldæa öd Perfide in ludæam redqt.Sed cùm Cyrus abeiTetuni peditus bello Scy thico, uel interfedus elTet, impedita eft ædificatio annis qua*“ draginta duobus tempore Cambyfis öd Darrj Hyftafpis* Deinde anno fecund do Longimani rurfus concefla eft ædificatio, öd exscdificatum eft templum am noïèxto Longimani.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nomina Regum iuxta Metbaftenem :

^um Pcrftrü, Cyrus 22. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Artaxerxes Mnemon »»

Arcaxerxes Longimanus 37. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ariames 4.

Darius Nothus 9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Darius ultimus,uidus ab

lam bic multa cogitanda funt,quare politia Ifrael conftituta fit, quomodo ibi gubernata fit Ecclefia, quales fuerint promiftiones, quomodo inter poenas popub',tamen Deus ftruauerit Ecclefiam,öd reftituerit politiam, quandofufùt finis illius politiæ.

promißio. Promiflîo erat : Non auferetur fteptrum à luda, donee uenerit Silobj5d tarnen annos 70. ludæi funt in cxilio,Poftea Deus reftituit poliriam, Itapræ* ftac Deus promifta,Öd tarnen punit. PaucilTimi autem poft tam longu’’’ Um exiftimabant uererem politiam reftitui pofte. Quæ enim Respubhcapolt tam longum interuallum ita reftituta eft,ut fimul ueteres leges amp;nbsp;forma guber nationis reftituercturCMagnum igitur miraculum fuit hæc redudio ex Baby;« Prlt;cfegt;ifw D« Ione, öd conftruatio Ecclefiæ inter tantos fludus, eft teftimonium præfentiae w Lcclefia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefia, ac talibus exemplis uult nos Deus confirmari, ödpetereöd exa

oifcrimé pro:= t-JI C 8c difcrimen confiderandum eft promiflionis grâtiæ amp;nbsp;promiflîonis fttißionutngra -’'corporab'um bonorum. Promiffîo gratiæ fèmper rara eft credenninlt;on* ^^ï'^onej’uxta didum : Viuo ego,dici't Domi'nus,nolo mortem peccatoris,fed rum. ’ conuertatur amp;nbsp;uiuat. Summum ôd l'mmutabilè mandatum eft,utcredamus in Filium Dei/icut inquit Dominus:Spiritus fànélus arguet mundum de pec^ cato^quod non credunt in me.

Promiftionesuerô bonorum cofporalium etfîHintratæ,tarnenhabenf exceptionem caftigationis öd crucis, ut quanquam Dauidi eft promiffum re^ gnum tarnen poft adulterium excutitur,quia caftigatur^öd quanquam Daniel non deliquir, tarnen abducitur in exilium,quia Ecclefia eft fubieda crucijnte# rea uerô Deus alia gloria eum ornât, quia inter caulàs, quare Ecclefîa fubie(fla eft cruci,hæ quoçp funt, V ult Deus confpici lùam prælèntiam in Ecclefia, ideô feruat earn fine præfidrjs humanis, Vult amp;nbsp;fide earn regi,ôd ab ipfo pendere, quôd non fieret, fi nulla eflent pericula.

■ƒ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prætcrea

tinentjà generalibus promiffîonibus Ecclefiæ, lllis erat certa fèdes 8c poli’da neralium tt e--promiflà,nuncEcclefiafparfaeftintergentes,(îne certoi'mperio,amp;tanien,quia lt;irri,'quapro^ in hacuita mortali coUigitur, Deus dacui'dum amp;nbsp;nidulos, ficut inquit Domi«« nus: Seit Pater uefter coeleftis,quôd bis rebus opus habeatis» Et Efà^O» Dabic uobis Dominus dodorem,amp;f panem,8ô aquam cum tribulatione» Hæ generass les promiffîones ad omnium temporum Ecclefiam pertinent,

Obferuandum eft igitur Sgt;C hîc in Zacharia ubi de fùa politia ïoquatur, nec necefle efl: omnia in allegorias transformari, Eligamus autem præcipuè ea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

didta^qiie proprië de Meffîa concionantur,amp; de benefîcfjs æternisjqualia iiint hæc: Cùm fanguine Teftamenti tui emittes uindos tuos de lacu, ItemiEHun^î dam fuperdomum Dauid Spiritum gratiæ amp;nbsp;precum, Hiftorica uerô ran=lt; quam exempla patientiæ, fidei, amp;nbsp;aliarum uirtutump'ntueamur.

ÎNitiô proponit concionem pcenitentia? ficut Prophetis ufitatum eft î Coiu condo panb ^uertimini ad me,amp;: ego conuertar ad uos, Poftca recitantur uifiones, quæ mi^ nanturgentibus.amp;^ afiirmant inftautationem Hierofolymgprocefluram effè, Infigne eft autem,quôd inquit Angel um deprecari pro populo. Item, quôd ait hune Angelurn loqui iniplo ad ipïum, Hune Angelum intelligo elle Filium Dei Àoyo/j, ficut Daniel inquit : Stat Michael princeps magnus profiles populi fui,

îNfecundo capite uifio de ædifîcatione urbis oftenditur,amp;f addunturpromif Promißiode ■IfioneSjUt confirmetur in hominibus fpes inftaurationis.Inccxit autem promif honib,de urbe fignifi'cationes de æterna Ecclefia, quam tarnen incoari oportet niinifterio Euangelq, quod in ilia urbe ibnabic,ficuc didum eft : De Sion egre^ diecur lex 8lt;:c, Et quia præditftum erat in hoc loco Meftiam concionaturum ef lè,€diturumteftimonia,amp;futurumefteui(ftimamamp; reuiefturum elfe, mifeet promiflioni æcernæ Ecclefia?,promiflîones de hoc loco propriè loqiientes,

Cæterùm ad omnia tempora accommodetur promiflîo defenfionis : Ero Promißio de^ murus igneus in circuitueorum, S;S deinde de prælèntia Filrj Dei in Ecclefia:pquot;f‘’quot;^j^^‘^^® Ecce ego uenio amp;nbsp;habitabo in medio tui Ôëc, In hoc capite particula'eft obicu* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/Dei

ra:Poftgloriam regurn Babylonicorum^qui gloriati iuntdeletam efl’e Hiero# inzedeßi, folymam, ego ueniam Sc refutabo eorum gloriationem, 8^ puniam eos, Alq interpretantur, poft gloriam, id eft, poft regnum ludaicum apparet Chriftus, iuxta didtum : Non auferetur feeptrum ÔCc,

[N tertio capite iam nominatim confirmatur fummus làcerdos lefus, qui tune seceriosßnt gubcrnauit Ecclefiam in reditu, V^bi delcriptio obferuanda eft,quôd cùm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deo et

cerdos ftat coram Deo, id eft, redtè ièruit in ofRcio,tamen ftat propè Satan, ut impediat ô^turbeteum, Itafemperdiaboliôd eorum organa conanturEccîe* fiam turbare, fed repelluntur increpatione,8c potentia Filrj Dei propugnantis Ecclefiam,

$^’4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EKÀ^^ÂTIO (PHILi MEL:

indaitur fpïendi'da uefte,fignifi'catur flatus felicior.Mutatork ucfles flottiinatl tur fpkndidæ flu flfliuæ,qu)a die feflo mutatur ueflitus^

AngeZc cufto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dabo tibi ambulantes ex his^qui adßßunt, j'd efl, adiungam tibi Angelos cu^

crde«f« flodcs.Nominat credentes miracula^ficut Paulus inquit:SumusfpedacuIo An hominibus* Poflea additur promi'flio cxprefla de Meflia,quem nomi^ MeßiaSciiMb, nat Semah, id efl, orientem, Sc ait Deus, fl hunc Dominum miflurum efle, 8^ in eo lapide multos oculos elfl, id efl,hunc lapidem iucem alrjs præbiturum eG fe,amp;^ Deus ipfl flulpet eum,uidelicet in paflione, præparabit ad a?ternamglo3 riam*,iuxta didum; De torrente in uia bibet èCc, .

'Zorohbel, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i r-r i i i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• «nnn

IN quarro capite confirtnatur dux Zorobabel, qui cum debeat exCrcitupopu ■‘Ium deflndere, uidet fe non efle parem uicinis, ÔC inermis turba nondum e^ Confol4tio, rat cinda mocnibus, ut arceri hofles polflnt.Hîc certè opus erat confola^io^^* Promittit igitur Dominus defenflonem diuinam, inquiens : Non in cxercitUj Wiontes, non in roborc,fld in Spiritu meo, dicit Dominus,amp; addit montes magnos,id efl,imperia non fore illis exitio,fld fore planajit deinceps Perfle, Alexander, Iulius,concedunc pacem huic genn\ Ita mirabiliter Deus feruat Ecclefiam non habentem humana praefidia, flcutinquir : Pofui in ore tuo uerbum meuni umbra manus meæ protegam te,ut plantes ccclos»

Du^J}gt;icie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Duæ fpicæ oleæ,flint iàcerdos lefusjôc dux Zorobabel,

IN quinto capite,cùm antea deflripflrit inflaurationem Eccîeflæ urbis'^'^^ Compfe/^e ‘‘prædicit flcuturas eiTe corruptehs dodrinæ Si. pcenas» Hæc itafiuntreftitu^« doâr'mif, taEcclefla,poflearurfusflquunturuiciaamp;pcenæ» Statim pofl Alexandruin

Masnum fummi iàcerdotes ludæorum inflexerunt fl ad uicinos reges,accepta runt Græcos mores,emerunt fummum fàcerdotium à uicinis regibus, cerrau^ runt parricidijs» Secuta efl igitur horribilis pccna, graflante Antiocbo. roit hoc malum Pharifæi amp;nbsp;Sadducæi exorti funt, Hæc omnia fignificantur bis ty^ pis »

Volumen uot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Volumen uolans eflfalfa dodrina,quælatê uagatur,in qua Aires Si per^

• iuri approbantur, id efl dodrina erit inflruda ad auariciam, ut apud iHos crificia cumulabant opes 8Cc, Hanc dodrinam nominat 8t periuria, quia imx d mediate Deum contumelia afficit, addit autem de pcena. Hæcfalfa doc'trina, ° inquic, erit ipfis exitio, ficut in bello Antiochi accidit, amp;nbsp;poflea, cùm Romani deleuerunt Hierofolymam. Ita tarnen gubernat pcenas Deus, ut flruet aliquas reliquias ueræ Ecclefîæ,ut Efa. 24.inquit: Erit uindemia,etlî pauci racemirelfl qui fint amp;c. Et cap, ultimo: Vt fi inueniatur granum in horto. Item in Amos; Ecce oculi Domini fupcr regnum peccàns ôlt;fc, id efl,reum. In gladio morien«’ tur omnes peccatofes populi mei amp;rc. Et tarnen granum non cadet fuper ter# ram,ficutdeîeta Hierololymatarnen fueruntfuperftites diflipuli Apoftolo# rum,

Alter typtis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Altéra imago fie pingitur, Species Medimni, in quem collocatur mulief

amp; poflea inrjcitur ralentum plumbi, Accedunt autem duæ mulieres alatæ,quç Medimnuf. Medimnum uehunt in terram Babylonis.Medimnusfignificat hîc coctiimgu# bernantium Ecclefiamjdeô nominat eum oculum terræ, Inhoc ccçtuaitfede# - ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remiilie#

remtiîicrem,qLiX nominatur impietas, id eft;, jmpia dotftrina^tah's fuit congrCî« gatio Pharifæorum 8^ Saducæorum poft Prophetam Zachariam, qui manias ieftè impia dogmata finxerunt. Talentum uerô plumbi ftgnificat pertinaciam in erroribus* Duæ mulieres alatæ uehcntes Medimnum in cerram Ba^* mulieres bylonicam, fignifîcant iîmilcs errores ftcuturos efle, etiam poft huius populi politiam,amp; exiftimo fignificari Mahometicos furores, quiiam annis ÿOO, re«* Mahometb. gnantin Baby lone,amp; Papiftica idola,quæ régnant in altera Babyloné in urbc Popatm-Homa.Duæ mulieres alatæ duas fedas ftp-niHcant»

bus fignificatur, imperia régi à Deo, 8c mitti Angelos ad cuftodiendam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïwperid régi

clefiam,amp;: tandem promiflio additur de pace Iudæorumgt; T erra Aquilonis,id eft,rcgnum Babylonicum quielcet,non diftipabit uos rurfus» Confolatio eft amp;nbsp;in geft^u, quôd corona imponitur lummo (âcerdoti, quem propter typum rür*= fus hîc nominat Semah,id eft,germinantem, 8c rationem nominis addit, quia tune futura fît germinatio 8c templi extru(ftio,amp; dulciftimum eft,quod de con* cordiaduorum gubernatoruminquit: Confilium pacis erit inter duos uirosgt; Simul autem fîgnificatur aduentus Meflîæjper quem uerè fit Eccîefiæ germina Dr aduentü tio, quia ipfe profert Euangelium ex fînu Patris, iplè fit uidima, iplc conferuat minifterium Euangeli], ôd eft effîcaxj uiuificat 8C faluat credentes.

|N fupérioribus capitibus recitatæ funt coniblationes amp;nbsp;promiflîones de nbsp;nbsp;nbsp;Doârind de

ftueriffîmè taxat èeEXoepHç-Kdaç, ac reuocat populum ad cultus à Deo mandatos, Occafiohæc eft, anno 4 » Artaxerxis Longimani,cùm iam procederetædifica*« tio templi, Sô maior eflet tranquillitas quàm fuerat antea,interrogant quidam deritibus ieiuniorum, quos ludæi fine mandato diuino tempore exilij îeruaue Riftn ieiunioi tant,ut ludum fîgnificarentj Menlè quarto,quia tune Hierolblyma capta erat: Menfe quinto, quia tune Nabuchodonoibr combufterat templum ; Menlè feptimo,quia tune interfedus erat Godolias ôd multitudo, quæ cum eo in Ae# gyptum profecluraerat,nuncreduâi tanquam liberatiuoto,interrogantan diutius hi ritus feruartdi fint,

Taxat igitur Propheta cultus non mandatos à Deo, 8c ait,antea quoque talibus peccatisirritatam efle iram Dei,propter quam diifipati funt. Nunc iu# betcommonefaâos prioribus pœnis reuerenter diicere uoluntatem Dei,amp;: ue VéricuUtfi. ros cultus præftare, amp;nbsp;inferit dulciflimas promiflîones, Eft enim continua 8c eadem concio feptimi amp;nbsp;odaui capitis, Veritatem 8c pacem diligite, inquit, ^eritKf^ Vbritas fîgnificat omnia bona opera primæ tabulæ, ueram dodrinam,ueram agnitionem Dei,timorem, fidem,inuocationem non fîmulatam, PAx fignifîlt;i cat omnia bona opera iècundæ tabulæ. In fine capitis oâaui additur promift fiode üoeatione gentium ; Decern apprehendunt fi'mbriam unius uirilu^ dæi,dicentes;lbimus uobilcum, Itanos Apoftolis adiundli fumus, amp;nbsp;ab eis Euangelium accepimus, amp;nbsp;feimus banc folam dodlrinam de Deo ueram efle, quæ per Prophetas amp;nbsp;Apoftolos tradita eft,ficut amp;nbsp;in Plàlmo dicitur: Laudaj* te Dominum de fontibus Ilraêfî

^^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THILî me Li

impijut fiid4= Infîgniadi'éla in capice 'j, Si. hæcfunc,quôd impiorum duHdemconfert T^inwniu de Adamanti. Item, quôd ait Deurn mififle uerba fua per Prophetas Spiritu luo, spirù« s, nbsp;nbsp;Mbi extat teftimoniû de Spiritu fando, quôd uidelicet lèmper fanélificati fine

In S.capite exprefle dicitur de peccatis : Hæc func quæ odfdicit Domi^ steici. nbsp;nbsp;nus. Vbi teftimonium extat contra Stoica deliramenta,quç fingunt Deum ud

Patn£ uiciHitf TNcapicc 9« ptædicit exprefle pcenas uicinis gentibus Syriæamp; Phœnicum, vumgcmium, IfsJoßiifjat .n. Syriam Adrach ab ubertare, Si ait, Damafeum, Tyrum,Sjdo^ nem,Gazam Si alias urbes uicinas,quæiam lætabanturcalamitate ludpnjm, Si iêputabant elfe feliciores, quia alia numina colerent, amilTuros elfe potenu# sidoniorum am ÔClibertatem, Hanc impiam uicinorum perfuafionem taxat,amp; prædicicle# caUmuof. curura excidia ,ac Sidon non longo tempore poft ZachariamabO horige Perlarum crudelilTimè capta eft per proditionem.Dum^ urbs occupatur, donq ipfi urbem amp;nbsp;fele, coniuges Si liberos amp;nbsp;familias incendio perdiderunt. Et Icribit Diodorus Siculus pag. 4 3. perrilTe plus quàm 40000. hominum.

rxeidiunt Ty Tyrum Alexander feptem menfibus obfedit, ut narrat Diodorus pag» ”• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133.qua tandem expugnata 7OOO.in oppugnatione trucidata funt,2OOO pofiea

fulpendic Alexander,amp; multa millia uendidit. Hoc excidium antea èi Eläias prædixit, qui nominatgentes Kithim, id eft,Macedones,amp; Dodannim, id dl» Dodonæos Giæcos ciicrfuros Tyrum.Et Gaza ab Alexandro capta fuit Poli: bas pcenas, inquit Zacharias, Syros Phcenices Cocios fore populi td eft,futurum elfe, ut Ecclefia colhgatur etiam inter ipfos.

vrophetiade Additigitur Zacharias longam amp;dulcilîimam concionem deMefll^, aduentu Mcf de modo ac bénéfices eius regni ; Exulta filia Zion ((s'c. Exce WA Affirmât uenturum elfe MelTiam iuftum Si faluatorem, quomodofitlâloaa turus,mox inquit, Non conftituet imperium politicum, Erit enim paupebS^^ Eccleßa. erunt quadrigæ in Hierufalem, id eft, Ecclelîa non erit politiea potentia, Si faluabuntur homines nouo amp;'admirandomodo,fcilicet lànouineTeftameii ti, hoc eft, morte promilfi jVlcfliæ,qui Teftamentum, id eft, promifliori^ni fiu amfanguine fuo confirmât, Si pro nobis faduseft uidlima.

Sdnguii Tefla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fan^uine Teßamenti tut ijc. ludæi fanguinem teftamenti ftulcè inter#

jwnfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pretantur circumeifionem fuam,ôd madlationes pecudum.* Sed Propheta lo#

VftîM qujtur de alio Teftamento,8d de alio lànguine. Fuit enim uetus teftamentum ^erit? promiflîo certæ fedis amp;nbsp;regni politici cum conditione legis Si ceremoniarum, ad hune finem ordinara, ut in hoc certo populo nafeeretur Meflîas,8c conferua returibi memoria promiflionisgratiæ, Si aliquaeffet Ecclefiæfchola,ufcp ad aduentum Mefliæ. Poftea euertenda, ut extaret exemplum iræ Dci, Si teftf monium,quôd nec ilh lege iufti fuiffent Sic^ Hoc politicum teftamentum non dédit iufticiam Si uiram æternam.Imô abolitum eft,cùm genres uocatæ funt.

Sdnguis nout nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Loquitur autem hîc Propheta de eo Teftamento, id eft, de ea promilfio#

TeyMnwnn. ne,quæ donat iufticiam Si uiram £ternam,8c de fànguine huius Teftamenti,fi# eut antea prædiôum fuitdeMeflia: Ponetanimam fuam pro peccatoamp;c. Et macrationes pecudum non tollebantpeccatum Si mortem, fed fignificabant Mefliæ fanguinem.

/ lt;P lt;1^0 T IT: ZACHA^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^7

Fou ca J m qua non eft aqua, fîgni'fîcat mortem, in qua nulla eft rccreatio, Exhacfoueaeducimur,ideft,Iiberamuràpeccatoamp;à morteæterna, SCreddi's ‘ tur nobis iufticia Si. uita çterna,amp; hoc fit fangume Chrifti/icut Joannes I'nquit: Sanguis Chn'fti purificat nos ab omnibus peccatis. .

Conuertiminiadarcem'})mEliJI)eij Dulcis confolatioeft.quaEcclefiamuni's uerfam alloquitur quæ expedat Mefli'am, banc nommât uindos fpei, id eft, capn’uos quidem, fedJperantes conferuationem Si Iiberationem,ut Paulus in*

Spe ialui faéii fiimus Sic, id eft, Ecclefia in hac uita adhuc eft imbecilla^Sd niagnis calamitatibus opprefla Jnter has (jserat tarnen conferuationem Si libe tationem, lubet autem intueri arcem, id eft,ipfam promiftionem,qua fuftenta* Arx,promßio Santur. Et manifeftè inquit,fe annunciando,id eft,prædicatione Euangelrj du* plki'a redditurum efte, id eftjiufticiam Si uicam æternam,uel gratiam Si donu, lîcuc Si E£ai,4O, dicitur: Accepit de manu Domini duplicia.

Sequens concioloquitur de colledione Ecclefiæ ex ludæis Si gentibus» ^oUcHione Lapides fandi accumulabuntur fuper terram,id eft, fpeculefândæ conftituen* ^Lapidés. tur, id eft, Ecclefiæ,in quibus docebunt Apoftoli Si alq fandi. Et Euangelij ac donorum defcriptio eft, cùm inquit : Sona Ecclefilt;e e/Je frumentum adolejcentumf ^rumentum, ^ermmans l^ir^ines, id eft, Ecclefia propagabitur,amp; multi gignentur a* dokfeentes Si uirgines,id eft, animofi amp;nbsp;fidem incorruptam retinentes» Gi* gnentur autem non propagatione carnalized quia peruocem Euangelij Filius Eei erit efiieax in eis, Si confirmabit eos Spiritu fuo fando.

QOncionatur de colledione Ecclefiæ ex ludæis Si gentibus,5c mifeentur re^ prehenfio impiorum gubernatorum, fuper paftores ; Iracus eft furor meus

pRædidio eft deftrudionis totius regni politici ludæorum.Caufàm uerô in^ ^rlt;eiiaio it quit elfe impietatem gubernatorum amp;nbsp;populi,amp; intexit uifionem. Ait Fili*

um Dei paftorem dicere,, fumfifTe fe duas uirgas, quarum altera nominata fue* ratfuauitasjaltera nominatur uaftatores^id eft,aliquandiu gubernaui uos fuaui ter,quia uerô non obtcmperaftis, fequuntur pcenæ,dilaceratur patria à multis uaftatoribus*Dicit tres paftores deletes efle,Regem,facerdotem Si Principes,

Poftea exprobat eis, quôd adeo uilem ducant effe hune paftorem Filium cMfliK ƒ ru» DeijUt uendiderint eum 3O.argenteis.Hæc uifio in genere fignificat,quôd par* nbsp;nbsp;uenditus,

ualucra anteferant Deo,amp; feruiant uentri,amp; tarnen poftea in paflîone Chrifti euentus fîmpliciter congruit cum his uerbis, cùm Judas Chriftum 3O,argenteis uendidit, nbsp;nbsp;nbsp;•

Poftremô additur prædidio de ftulto Si perniciofô paftoreamp;Tde pcéna Plt;iflor flultut» ipfiuSjUttunc dominât! funt Pharifæi Si Sadducæi, amp;:aliquantôpôftdeleri Junt. Ita in fine mundferitin Ecclefia regnum impium Si crudeJe Antichrifti Si fanaticorum dodorum,quod tandem horribiliter delebitur.

A Ntea uaticinatuseft de interitu politiæ Judaicæ, Si tarnen dixit fe ftimatu* ^rum effe pauperem gregem, qui euftodit uerbum Domini, ficut Si Efaias inquitjReliquias faluas fore, Nunc autem in capite 12, narrat,qualis futura fit illaEc««

/«* ilia Eccknajdekta politi'a ludaica, èi. uocabulo,HierofoIymæ, hic rdicjuias in# telh'gitjUC Apoftolos, èC eorum cœcus. His prædicït pcrfecutioncs,Ôu miranü fwlitiam Mo« dam conferuationem;?owdw,inquic,/i/z£'gt;'«ydZ(?w,id eft,ueram Ecclefiam,calicem fticam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tremoris cunEiispopuliijisr colH^entur aduerfus earn omnia régna terril ^c. îd

earndekrc,fedEcckfia eriteis uelut calix tremoris, id eft, euentus efficient, ut reges amp;nbsp;populi uelut ebrqae amentes ruant èc pereant, quia fruftra pugnabunt,amp; interea euertentfuaim^ peria, ficut acciditimpfjs ludæis, cxercentibus iæuitiam contra Apoftolos eorum auditores, ÔC deinde Diocktianus ÔC alr|,dum conantur Ecckftam delc« rejmperium dilaccrarunt,amp;S oppreffi iùnt ipiï publica ruina. Ac inter has mun tccIe/t;ifhM j-uj'ngs tarnen Ecclefta kruata cft, Sicut hic inquit; Saluabit Tiomtnustaberna* perfecutori » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luda^ßcut initiojfed non lit ^lorietur domus bDauid contra Judanit id eft, non ica

6«f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut maneat regnum politicum Dauidis,kd quilquis erit fuperftes.erit fient Da#

uid,amp;^ fteut domus E)ei,amp; ficut Angelus Domini. Hic aperte oftendit.Eedefi^ am non efle regnum politicum, nee habere præfidia humana,fed ftibieâam eft fe cruci,Si^ mirabiliter feruari,amp;S interea effe templum,in quo Deus habitat,amp; nos efle Angelos Domini, id eft, nuncios Euangelrj inuocantes Deum,amp; eio^ bedientes*

Deinde addita eft dulciflima promiflîo,quæ complecîitur omnia benefit cia Euangelq : Effundamfiller domum bDauid Spiritum gratis precum, Dihg^”* ter obkruandæ iunt præcipuæ fèntentiæ in Prophetis,8ii prudenter contexen da*. Supra de aduentu Mcflîæ,amp; depaflione eius, Sc de reftitutione iuftiûæ^ uirææternædidumeft: In fanguine Teftamentitui educes uinc'tosèlacuamp;'lt;^.

Promi^ioàe Hicin capirei2.traditur exprefla fententia de donatione Spiritus fandfi^nern ritus fanth^‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritum gratiæ.Qi’ia teftificatur in minifterioEuangrelifiamp;'infingn^

' lorum cordibus, de gratia, id eft, annunciat Euangelium de reïniflione peccalt;lt; torum,de reconcihatione,de donatione iufticiæ amp;nbsp;uitæ æterne,Et cùm dde ac# cipimus uocem Euangelfj, fimul Spiritus fandlus in cordibus accenditIxdtb am,quaacquiefcimusin Deo propter Mediatorem,amp;^ uiuificamur,fnnf^lt;^o'^ iungendæ fuperiores prædidiioncs de perlbna Meflîæ,amp;: hæc de perfona et eb= fediibus Spiritus iàncti*

Poftquàm autem corda agnofeunt mifericordiam Dei perEuangelium, spiritusprc‘ ftuiuifîcantur Spiritu (àn(fto,acceduntad Deum,etinuocantcumfiduciaMc‘’ diatoris.lnuocatio autem eft furnmus cultùs,et reliquam obedientiam compk* ÓJtur, quia ad hune finem referenda eft obedientia, ut teftemur uerè hune efle Deum,quem inuocamuspuxta doôlrinam,quam tradidit.

Poftea in textu rurfus dicitur de perfona Mefîîæ: Âdpicient ad me quern co; ßxeruntj^plangent eumplanEiu iJelut de Imi^enito nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic loquitur Filius Dei

ruriùs,et affirmât fe uentùrum effe, ut fiat uidima pro nobis, ut Efaiæ ƒ 3. dief#* ^’'''i'sTseus tur:Seruiremefecifti in peccatis tuis.Hgcdida teftanturMeffiam eflè Deum ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ethominem,quiahicipfeDeus, quiloquitur, aickfuturumcireredemtorem*

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^cc ft nbsp;nbsp;Ecckfia,quæ fuit fpec'îatrix,fuit in magno Iudu,uc Maria et foror eius,etalij

Sandii Semper autem Ecclcfia agnofeens peccata, et cogitans iram Dei tan# tarn, ut placanda ftierit per obedientiam Filtj, eft in lucftu , iuftinet crucem pofteain tota confeflione,amp; célébrât obedientia Mediatoris indeuft^ abedi# ta prima promiffione,et fèmpercekbrabit* Ideô inquit;PIâgentfanîiliæ,regia ec fàcerdotum etc* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod

Quôd aufem talem ludum efle inquir, qualis fuie in Megiddo ac Hada^ LuétuiinMe^^ drimoiijfimilitudo fumta eft ab interitu duorum regum,Ochofiæ ÔC Ionæ,qui anibo non procul à Megiddo interfecti funt, Intericus Ochofiæ narratur 4»

Intericus loliae narratur 4» Reg. 2}. Ac in ucracp hiftoria extat nomen ^Ppidi Megiddo,quod fitum fuit in lirtore in tribu Manafle,non procul à left rahel* Hadadrimon non procul inde eftjac fcribunc poftea nominatam efle Maximianopolim

Ç^Ommoratur in defcriptione ueræ Ecclefiæ,5c narrat,quæ beneficia habcat, Defcriptioue^ ^uidelicet, deletionem peccaci, incorruptam dodrinam, Sc ueram inuocati« onem, Poftea prædicit paflionem Chrifti, Sgt;C ait,EccIefiam fubiedam fore cru« multos defeduros efle ab ea,amp; tarnen aliquem manfurum efteccetum,quf

Deum rede inuocet. Ita breuiter compleditur multas res præcipuas in Eccle* fia confiderandas, Quid fit,quæ habeat beneficia propria,quis fit paftor,id eff, conditor amp;nbsp;conferuator Ecclefiæ,quales habeat ærurnnas,quomodo conferuc-tur*

Eft enim Ecclefia ecctus agnofteiis Filium Dei, colligentem Ecclefiam, ec« paiTum refufcitatum,rctinens pura Euangelq dodrinam,per quod paftor file effi'eax eft,amp;deleto peccato reftituit iufticiam SCuitam æcernâ,quicœcus re lt;îtè inuocat Deum, nbsp;in cruce expedat conftruationem à fuo paftore, amp;nbsp;ab eo

conferuatur, Primô ergo nominat foneem contra peccatum nbsp;nbsp;immunditiem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

fieparata? propter menftrua. Fons ipft Filius Dei eft,per Euangelium amp;nbsp;Spiri* nbsp;nbsp;nbsp;fans.

^nifandum tollens peccatum originale Bé adualia. Nam originale per men^s Pe^^catumori» immunditiem fignificacur,amp;: opponicur hie fons lauacris ante templu.

Concinne'autem accommodari adBaptifmumpoteft* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bitptifmus,

Poftea ait de uera inuocatione de uera dodrina: Delebo idola pfeudo^ pater (ir confident eos, id eft, erunt, qui réfutent fanaticos dodos* res. Item,prohibebunt cos uci uefte hirfuta, id eft, fqualida aflumta per hypoo cnfin,hoc eft, caxabunt fidicios cultus, fanaticas opiniones,monachatus, amp;nbsp;fi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

miles hypocriticas prgftigias.Sed dicet;2V^öW fum Tropheta^homo a^ricolafunij^i^ hmoferutens a iuuentutej id eft, non fum autor noui dogmatis,icd ieruio in mea uocatione, ficut Adam, feiens fè nihil excogitate polfe ad tollendum pecca*

ad tollendam mortem, fed tantlîm fuftentans ft uoce promiflionis tra^ lt;fitæ. Et facebitur ignorantiam fuam, 80 dieet ft ab Ecclefia caftigatum efft, à quadiligicur.Huc pertinet didum Pauli Gal,ó,Si quis lapfus fuerit amp;c,emenlt; date eum fpiritu lenitatis.

De paflione Chrifti inquit : Frdmea fufeitareßiper paßorem meum)lt;ts* fitper D« '^irum proximum mihißu parem mihißeußoeium mihißu qui mecum eît. Dulcis de^ Christ, feriptioeft, qua fignificat Chriftum paftorem Ecclefiæ'efteproximum DcftFft lium fcilicec cariflimum æterno Patri,qui ftmper eft apud aeternum Pattern,amp; qui potentia diuina colligit amp;nbsp;conftruat Ecclefiam, ficut inquit Ioan.14. Pater in mc eft,Só ego in Pâtre, Hic rurfus confidera, quôd ait frameam leuari fuper liuncuirum,qui eft proximus Dei.Significat enim perfonæ unitatem,ut fuprd, Afpicient me, quem confixerunt.

f^Oniungiintur hic prædidiones de excidio Hierofolymae, de prædicationc ^^Euangelq de poftremo aduentu Chrifti nbsp;nbsp;ludici'o uniuerfali, in quo tota

Ecclefia ornabitur æterna gloria^ôc impq damnabuntur. Sunt autcm aliæfen«’ De excWio Hi tentiæ proprijs uerbi's expofîtæ,aliæ figuratè recitantur* Excidium Hierofoly* trofolym^, rccitatur proprfjs uerbis: Con^re^abo omnespentes ad Hierufalem in prAium, capietur ciuitO/s

r)e prlt;edicati^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde de prædicationc Euangelq de ludicio poftremo dicitur:

oneEuangflij^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ominuS)lt;i^ preAiabitur contra Rentes ^c. Item : In die ilia exibunt aqud

ex Hierufalem, Et erit SDo7ninus I^xJuper omnem terram^i^ ertt Slominus '})nuS)(s' nomen eins 'Ynutn^ id eft, Idola deftruentur, fulgebit uera agnitio unius Dei, Miftentur autem dida de prædicationc Euangelq,de iudicio,amp; Heaters nis pcenis impiorum,amp; de æterna gloria piorum,

Stabit in mo7ite oliuarumj ftilicet cum aftendet in ccelum, dans mandata de prædicationc Euangelr),Et poftea ueniens ad iudicandum,

Scindetur mons^ id eft, tota machina mundi rumpetur amp;nbsp;mutabitur, fu* gietis, ficut in terræ motu tempore Ofiç, de quo dicitur in primo capite Amos in initio»

Non erit lux fed fri^us ^^elu^ ftilicet imprjs, Contrà ucrô pijs erit perpe^ tua lux, omnia erunt plana, à Gibca, quæ eft in tribu Beniamin, ad Rimnion, quæ eft in tribu Simeon, id eft, imperia mundi erunt abolira, amp;nbsp;nemo exercer bit iæuitiam contra Eccleßam, bené erit iuftis, Sc imprj erunt in poem's,

Erit lerufalem fecura, non ertt in ea Anathema. Contra ueró tabefeentim^ pi], Miftetj ut antea dixi, prædicationes de pcenis impiorum,amp; de gloria Ec# cleftæ.

Deinde repetitur prædiftio de uocationc gentium ; ^liquia^entiwn 'igt;et nient lerofolymam^'is' adorabunt Ttominum ^c. Non erit iàlus extra Eccleßam,qui non aftendent ut adorent Deum Zebaoth,non pluet iuper eosamp;^c,Acnomi* natim fit mentio fefti cabernaculorum,quiaftgnificabat noua èl taber« nacula »

In fine dulciftimè dicitur î Non erit in domo ^ommi mercatof) id eft,Eccle* fia ucra non habebit Pontifices amp;nbsp;Dodorestales, qui uentris ôd împeri} caufa fingent corrupcelas dodrinæ.

T N prioribus ftx capitibus addit prædicationi de pcenitentia confolationcs de inftauratione èl defenfîone huius politiæ :

IN reliquis capitibusdicitde interitu politiæ ludaicæ,poftaduentum Meffîæjde paflîone Meflîæ, amp;nbsp;de bénéfices eius, de cruce Ecclefiæ amp;c, de uo# catione gentium»

Adcîucam fèruiini meum pullulantem, cælabo (culptiiram eius^auferanl iniqm'tatem terræ.

ditflum eft, in enarratione Prophetarum femper ordine parefadiiones diuinæ, reuelatio promiflionisj uocatio fingulo:« i« mrrdtio^. rum Prophetarum,confilium Dei dC officia præcipua Prophctarû neprophearü Conlîderanda func,0d intuenda omnium témporum Ecclefia,amp; agno

Icenda elt immenià mifericordia Dei, qpôd propter Filium ôd per eum initiô edidit promiffîonem,amp;f excitauit fubirtde Prophetas, fie colligit æternam bcclefiam, Ac dulce eft totam ièriem contemplari, in qua uidemus uelut in a* ue non longis interuallis fucceflifle pofteriores Prophetas prioribus. Hoc ’nimenfum beneficium uera gratitudine celebremus, 8d Prophetarum conci* uuesaudiamus tanquam Dei uocem,Sicut fuprà inquit Zacharias capitc 7* ^rrba quæmifit Dominus exercituum in Spiritu fanfto per manum Prophe# rarum,

A fecundo anno Dari] Longimanfde quo anno Haggæus Sd Zacharias A/rcK«(foDrf. loquuntur, funt anni ad annum quo filius Dei ex uirgine natus eft 462» Con^ »'V chrifiti fentaneum eft autem Zachariam concionatum effe annis aliquot durante ad* huePerfica Monarchia, Sunt autem abillo ftcundo anno Darij ufq? ad fextu Zdchdriai annum Alexandri anni 133» lam fi uixit poft Zachariam Malachias ut confèn? 5«“«* fuent taneumeftu'ncurriteiusætasferèin Ochuniamp;^ Alexandri Macedonis rcm^ pora, Anteceffit igitur Macabæos Phariiæos non longo tempore. Sunt tempore uixe^ anniäluda. Klacabxo äd natalcm Cbritti léó^ Hæc breuiainterualla Hl confideranda fimt, ut cogitemuSj quam uariæ mutationes in gubernatione Sd in doftrina exiguo tempore faftæ fint in ilia poftrema ftnedta imperij, Sd ad^ monitio de lege Mofi feruanda, uidetur præcipuè refpicere Confufiones, quæ fequutæ funt fub Ocho amp;nbsp;deinde fub Antiocho. 'Mementotè Le^is Mofi ferui

Et adduntur confolationes de aduentu Meflîæ,8d de prgeurfore Elia,que Dominus ipleinquit effe lohannem Baptiftam,

Intuentes autem has triftiflimas confufiones inde ulcp ab Ocho, cogite^î re/dildcerati mushanc ftnedam mundi habituram effe maiores dilacerationes quam fue^ oncsi tunt antea, Sub Ocho fummus Sacerdos lefiis in templo interfeftus eft à fa* ftioneIohannis fratris, qui ei furnmum Säcerdotium eripuit* Poftea Bogefes

À a a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perficus pio,

Perfïcus Satrapa templum fjjoliaui’t Sc ingens tributum toto fèxennio sxegtclt;t Sub Alexandro ManafTes templum in Samaria condidit, unde 8d religioni's perturbatio amp;nbsp;bella orta fuut inter ludæos Sgt;C Samaritas» Ptolemæus Lagi in Sabbato per fraudem ingreffus urbem leroiolymam, iæuitiam exercuic in ur^ be,amp; multos ludæos captiuos abduxit in Aegyptum,præcipuos uiros, matros nas, adolefcentes èc uirgines, amp;nbsp;indixit tributum 20, talentorum, id eft, duo# decim millium coronatorum.

Poft aliquot annos Rex Syriæ Seleucus Heliodorum leroiolymam miCiC nn/fiudseleuc ad fpoliandum templum, moxièquutafunt initia maximarum calamitatum, 7umtemp‘luL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;talentis emit fummum iàcerdotium ab Antioebo Epiphane exeuflb

hfüii emit Onia fratre. Poft triennium Menelaus laibne exeuflb fummum facerdotium fummum fu-. ßmili arte mercatur. Hic Menelaus Oniam interfici curauit, Sgt;C attraxit Ann# ufoTäp^d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Epiphanem, occifus tandem à fîlio Antiochi Epiphanis, quôd fax fuif#

Ldcfrfiemomoî ftt belli ludaici. laibn in exilio apud Lacedæmonios mortuus eft, inexilioiwr^ Interea Antiochus Epiphanes horrendam crudelitatem toto odennio A^/ocbiMcr« exercuitiiiludæa,Idolumin templocollocauit, magnam multitudinemho# dcliittemex:^ ^^itium occidit,uaftauit oppida, Sed paulatim Deus repreflit eius exercitum ereuitmiud^e dudore luda Macabæo,ut reliquiæEcclefiæ ièruarentur, interfeeftoluda Ma# cabæo In acie frater lonathas uaria fortuna præfuit , qui cum duobus iib'jsa Triphone Syriaco per fraudem interfedus eft. Deinde tertius frater Simon cùm annis ferè odo præfuiflet, à genero interfedus eft,

Anfiocbi« so^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea fub Hircano filio Simonis Antiochus Soter obfidione cinxit

Imxinlrofo^ rofolymam,amp; fame coegit eum facere deditionem. Poftea tranquillioremgu# lynum. nbsp;nbsp;nbsp;bernationem habuit : Sed filfi inter fefe dimicarunt, quiiam non contenu ti#

tulo fummorum iàcerdotumjReges etiam dici uolebant. Et Alexandrum fiH# Alexandrißlij um Hircani Ptolemæus Lamirus magno prælio uicit, ceëgit captiuos ludg# nircanifum» os uefci coda carne puerorum ludaicægentis. Hic Alexander amp;nbsp;in crudentM^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circiter ièxmilliahominuminurbelerofolymain ftdiuonetru

Huius filrj Hircanus fecundus Ariftobulus etiam inter ft tegno di# micarunt, Pompeius Hircano tradiditfummumfacerdotiuminterftdisui# ,, gintiduobus millibusludæorum. Ariftobulumuero Romamabduxit,unde cum fugiflet 8d bellum in ludæa mouilfet, rurfus captus eft , nbsp;nbsp;Romammif#

Ariftobuli filius Antigonuscùm Partbicum exercitum in ludæam ad# plt;lt;rfWfK»j ex duxiffet,fraude cepit Hircanum patruum,amp; ei fummum facerdotium eripuitgt; d2m”i£xit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Partbi diripiunt, póftea bella cum Herode geflit, Sed Antonius An#

.tiocbiæ iuflît eum interfici, Poftea Herodes folus regno potitus eft, amp;nbsp;magna crudelitatem exercuit,

pcflremum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæctota Ilias poftremi temporis ludaicæpolitiæftgniffcat Gmiles coiv

tfwpw ludai* fuftones in imperijs huius fcneétæ mundi, quas fapienter tolercmus, ne pro# pter fcandala deficiamus à Deo, Sed certÓ ftatuamus inter bas confuftones R)’ Dei tarnen Ecclefiam colledurum Sc iêruaturum effe, In banc nos indu# inextrenMli^ damusamp;petamusmitigationemcalamitatum,ficut præcipit Dominus:O# «fd/a mundi j-^te ut polfitis effugere uenientia mala, Suo quisq? loco foueat ærumnofam fore. Ecclefiam, amp;nbsp;caueat ne fiant maiores diffipationes quantum poteft, fta tune quo(^

quocp (èruata eft Ecclefîa» Fuerunt enim Simeon^ Zacharias, EliGbeth^Han# na, Maria^Iolèph alq multi qui rede Deum inuocauerunt, amp;nbsp;redè docuegt; runt, quanquam alia impia multitudo longé maior fuit, tenuit gubernatio# nem,amp; familiæ gubernatorum inter feie dimicabant,

Hadenus dixi quo tempofeconcionatus fit Malachias, amp;nbsp;qua? calami^ rates in illo populo poft eum ièquutæ fint. Ad hanc hiftoriam prædidio accoj» modanda eft, quæ ut tune fuit commonefadio, ne defîcerent ludæi à Deo, ôd confolatiojita nobis quoq^ in hac feneda mundi fit coniblatio èC commonefa# éîio,

Præcipua concio inde ufqj ab initio in Ecclefia eadem eft, uidelicet cono do pcenitentiæ ÔC remiflîonis pcccatorum propter mediatorera : Ita ftatim poftlapfumprimorum parentum accufatur peccatum additur coniblatio tentucr re= promulgata promifli'one, Ac res ipia oftendit in omnibus Prophetis has duas wißiotiK pec^ materias præcipuas efle : Ita hie orditur de accuiatione, Sed prius commcmogt; clt;ttorum, rat beneficia, ut accufatio fiat triftior.

Nec uero magnitudo beneficiorum uerbis exponi poteft,Sed aliquo mo^ Bf„ejicU do cogitanda eft. Deus hunc populum iegregauerat ab omnibus gentibus, in tia à Deo j/it hoc populo fe patefecitjdedit ei legem ôé promifti'onem gratia?, amrmauit ibi le Ecclefiam colledurum efte, attribuit certam federn , aiîîduis miraculis prgfentiam fuam oftendit,8é populum défendit àc reftituic,mifit Prophecas 8C Duces,amp; magnam multitudinem in hoc populo elegit ad hæreditatem uitgæi# terna?, ad ibcietatem æternæ Ecclefiæ. Hæc iunt iùmma beneficia.Inobedi* entia igitur eô maius peccatum eft, quia infignis ingratitudo accedit.

In hoc exemplo amp;nbsp;nos noftram inobedientiam amp;nbsp;ingratitudinem de«lt; ploremus, amp;nbsp;clamemus cum leremia: Conuerteme Domine, conuerrar. Nam amp;: nos uocati fumus ad Ecclefia? focietatem, amp;nbsp;quanquam Ecclefia nunc non habet politiam certain,tarnen Deys ei dar alicubi hoipitia, Sgt;C mirabilicer fâ defendir inter horrendas impiorum ruinas. Interea tarnen plurimi funt in* obedientes amp;nbsp;ingrati.Obieruabis igitur primum in hoc textu,recitari banc co memorationem de bénéfices,Sé accuiàtiones cum ampIificatione:Cæterçgen* tes ita deletæ ac diflipatgfunt,ut non fint reftitutæ ; Vos etiamfi eratis diflipa* ti, tarnen diuinitus reftiruti eftis,ficut inquit leremias : Mifericordia? Domini, quôd non confumti fumus. Initiô autem totam gentem acculât, poftea nomw natim alloquitur iâcerdotes.

Loquitur autem de panibus propofitionis, ut nofter textus mominat, de propa^ quibus extant mandata Exodi2y,ôéLeuitici 24. ubi iubet panes I2. fingulis tiontsficbant Sabbatis collocare in menfam tabernaculi.Et fingulos uulr fieri ex duabus de* omis Ephijid eft Medimni Attici.Erat autem décima Ephi feptem fextarq fa* Dedm Epbi' rinæ,8éaliquantôamplius. Etant igitur dua? decimæ quatuordecim fextarb^ Hine intelligi poteft panes grandes fuifle, 8é quidem congruentes ad menfu* ram ueteris demenfi.Chænix farinç erat panis pro quatuor nummulis noftra* tibus. Continebat autem Chænix duos fextarios farinæ.Ergo unus panis pro* quatuor nuota pofitioniscontinebat feptem Chænicas,utunus panis fuffi'ceret ufui hominis muIü. perfeptimanam.

Pdnibatproi panibus akbaüurhuius Sacerdon's famih’a qui fuo tempore facrifieabat, Qiiôd T^^urSdcertquot; inquiCj Ofterri panes pollutos, præcipuc de perfonis intelligatur, quæ doZM fdmilid. pollutæ erant imprjs opinionibus, culcu idolorum , !ibidinibuSj odijs faamp;od Pdnespoßutof num^ parricidijs, amp;nbsp;tarnen ofFerebant, nbsp;nbsp;fingebant hæc iacrificia efTe fumma

qudrtuocet. fnerita, ut Oniam fummum Sacerdotem ctirauit interfici frater Menelaus,amp; inuafit fummum facerdotium. Sic offcrebant iacerdotes Pbariiæi amp;nbsp;Saducæi inquinati tetris erroribus et multis fceleribus.Taliûfacrificia funtimpia iuxta dicîum Pro. i Vidimæ impiorû abominatio Domini:Oratio autem reâoru placet ei,amp; Ecclefi. 4. Melior eft obedientia^qucàm uicftimæ ftultorum, qui ne«« fciuntquantumfaciant malum. Oièas, Mifericordiamuolonon facridcium, Præuidet autem Spiritus fandus in Prophetis loquens de panibus pob îutisetiam calamitatem poftremæ Ecdefiæ,in qua cœna Domini horribiliter

propzMh'ocœ contaminataeft. Nam iàcrifîculi Papiftici adferunt ad cam pollutas mentes impqs opinionibus Si turpitudine uitg, Si Rt adoratio panis extrainftitutum ufum, quæ eft manifeftaidolatria, Papam in magnis pompis præcedit equus

oeftans panem confecratum, Sicut Periîcum Regem,præcedebatequuSjge^ itans ignem,qui apud Perfas colebatur, nominabatur Orimafdaj’d eftjugt; men fandum. Ad banc totam profanationem accomrnodanda eft hæc triftis accufatio de pane polluto, ôô de deipedione meniæ.Sic Si. apud Efaiam triftif fima querela eft cap.28.Omnes .n. menfæ repletæ funt uomitu Ibrdiû horrenda mala agnoicenda Si dêplorâda funt. Si orandus eft fîlius Dei, utipfe ea emendet, quærenda etiam uera dodrina de cœna Domini Si aîns cuWbus*

Wcrrfiwntttw Etiam uetuftas récitât hanc definitionem, Sacramcntum eft fignuni ßguumgrdtiie jj’æ^ Iuxta banc definitionem redê intelledam nulli ritus lèu geftus inftituti humana autoritäre funt Sacramenta. Item ritus diuini,qui non iunt propriè/i* gna promiffîonis de Mediatore Si gratia,non propriè nominantur Sacrament ta,ut coniugium. Sed omiiTa logomachia fciamus Sacramenta in nouo tefta« mento eiTe ritu^ inftitutos ab ipfo filio Dei, qui funt figna teftificantia de pro^ miflîone gratiæ, ut funt Baptifmus, Cœna Domini,

Sunt autem inftituti ritus propter publicas Si priuatas caufas,publiée funt figna diftindionis Ecclefiæ à cæteris hominibus, ut Baptifinus Si Cœna

inflitua pro. Domini difeernunt Ecclefiam ab alijs hominibus, Vulc enim Deus earn con«« pfcr p«hzf4lt; fpjci uulc agnofti fiîium Si exaudiri in toto genere humano, ficut didum eft : cdußdf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hune audite. Item, In omnem terramexiuitlonuseorum. Vult extare conreb

uus publicæ congregationis, quia enim Deus hoc modo colligit Ecclefiam ôi non aliter, fcilicet noce Euangelq, Vult hanc fonare in publicis honeftis con«* greiTibus, Sicut didum eft. In conueniendo populum Si Reges in unum, ut feruiant Domino. Et ut tali s congregatio fit confpedior, Si quafî fœdere alv quo copulata , hic ritus additus eft, qui eft fimilis libationi ufitatæ patribus. Hæ publicæ cauiæ non funt obfcuræ.

Diligenter autem priua£a cauià in fingulis confideranda eft , uidelicet Sdcrdmeuti quôd Sacramenta fint teftimonia uoluntatis Dei erga nos, Vt enim in pro^ uolunat^Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feu reconCiliatio, Sic in his externis ritibus idem fer*

0^4 zMf. uatur,amp;^ ritus eft commonefadiOjpignus 8t applicatio oftendens promiffîo«« nem

ncm gratiæ ad fingulos pertincre. Sic uocac Paulus drcumcifioncm (igillum lufnciæ. Et ßcut promiffîo fide accipienda eft, ica in hac commonefaétione 8d cu. applican'one fides neceftan’a eft. Ideo cùm incerrogamus de ufu ccenæ Domi* nbsp;nbsp;nbsp;nece/p,

ni.uCitatcrefpondetui’^utendumea.en'eadconfirmandam fidem^quae fcilicet haccommonefadioneexcirandaeft^amp;f agnofcendum reftimonium applicatæ promifiionis.Irapriuatim primus amp;immediatus amp;nbsp;principalis finis eft hæc Conpmuttto confolatioftu confirmatio fidei,nam hæc ide func.Pofteaaccedunt multi fines fiibordinatijgratiarum adio, inuocatio, confelTio dodtrinæ, fccdus concordiæ cumcæteris hominib. in eadê Ecclefia.Ideo di. nomina huius ritus multa funt* Nowf«lt; w.

Grxd uocant A«-r»pyi'aiJ,id eft, minifterium publicum,à ak/top quod fignifi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ«*

catrem partam in bello,undexecrwpyUdicuntur minifteriapublica,collationes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

thbutorum, certæædificationes feu operæ, quæfiunt Reipub. cauia. Intclli* guncigitur Græci nonlblùm ccenam Domini,fed totum quodibi agitur,con* cionem,difthbutionem cccnæ,inuocationem amp;nbsp;gratiarû aêrionë. Et uocabulû

Vocabulum Mifla uidetur Hebræum efte, quod fimpliciter fignificat Mipp uocdbat contributionem pecuniæ feu aliarum rerum, quia in hoc congreftu conféré* banturEleemofynæ, Alfj putant Latinam appellationemeftéMiftam,ficuc^^ rd:umejje, Cyprianus pro remiftîone peccatorum nominat remiftam. Et fchbunt olim in Græcis Ecclefijs pronunciata efte hæc uerba, AaoTç ’î^q. Pro hac uoce c4gt;£lt;r(?, dicunt Latinos ufiirpaiTe nomen Miftà,Sed quæcunqp eft origo,quæra* turconcinnainterpretatio. Viïtatum nomen eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia certiftimum sux«fis'lt;x«

cft in hoc ricu Deo amp;nbsp;Domino noftro lefu Chrifto gratias agendas elTe.ln Ae* gyptoctiam «à contributione eleemofynarû Miftam nomiarût Agapen, quia cyâTraçappellabant Elecmofynas, ut in Epiftola ludæ dicitur. Helluanturde StyaTr« Mipi ueftris Agapis, Hæc appellacionum confideratio hiftorica eft, oftendic ue* tercm confuetudincm. Nunc de facrificio dicam.

bacrificium eft opus à Deo mandatum,faciendum,ut Deo tribuatur ho* nos,id cft,ut ea obedientia oftendamus nos affirmare hune folum efte Deum, qucmfccohmus,^ nosuelle eifubiedos efte, Ofiander tres fpecies conftitu* ofiander fpe» itiTypicum, propiciatorium, 8C contributionem. Typica fuerunt omnes ri* Sdcrißcio tus Leuitici fignifîcantes Chriftum , nec merebantur remiffionem peccato* rum,fcderantfignadoccndicaufainfticuta. Propiciatorium unicum eft toca Chrifti obedientia, hoc unum meretur remiftîonem peccatorum amp;nbsp;reconcili* ationem hominibus, applicatur fingulis propria cuiuftp fide, audito, ledo, cogitato Euangelio.

Quôd autem aliqui Leuitici ritus dicebantur iàcrificia pro peccato feu pro* teuitkl piciationes,id nomen tantùm habebanttypi fignificantes uenturam iufticiam, ritut aliqui flt;tt c|uæuerè eifet deletura peccatum, fed ipli typi nec merebantur remÜTionem peccatorum, nec delebantpeccata. Ideo didum eft ad Heb. cap. 10. Impoftî*' bile eftfanguine taurorum tolli peccata. Tertiam fpeciem fecit Ofiandercon* Ttrtiaßtedeft tributiones, ut in lege offèrebantur fruges amp;nbsp;pecudes,unde Leuicæ uidum ha* fontrtbutione bebanc, nec merebatur id opus remÜTionem peccatorum ,fed erat merces de* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

bita docentibus,qui non poftent ftudia dodhnæ colere amp;nbsp;propagare, fi eiTent occupatialqsnegocfjsinquærendouidu. Taies igitur oblationes non uult propriè dici typos.

Etfi autem hanc enumerationem Ipecierum non reprehcndo.tamen lt;3«ia Aaa iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic

üeris unà cum promiffionis propagatione, ur agnoftant uerum Deum Sé pro* miffum Dominum .Idem paclum nominal latinus interpres fœdus, quæappd latiopropricadpadabelhca pertinet, Latini ueteresderiuatumefledicunta^ fide.

Vocabulum teftamenti latina cofuetudo proprie accomodat ad honefiairi ordinatione moriturfiin qua hçres inftituitur,amp; îegata certis hominib.attribu untur et dantur certa mâdata.Grçci utûtur uocabulo tPiaßHuu, EtEp’fi* urget Emphafin, quod morte confirmatu fîtteftamentû filij £)ci,Confideratis igitur fontibus uocabulorumjcogitemus quid fignificetur,cùm nominatur uc* tusamp;nouum teftamentum.

Vetus teftamentum eft uetus padu,quo Deus obligatie populo ad danda certam federn amp;nbsp;politiam.in qua ramen uelit colligere æternam Ecclefiam : Et uiciflim obligat hanc politiam ad legis obedientia, amp;nbsp;conleruationem dodn* næamp;î promiffionis in fua politia. Nouum teftamentum eft nouæamp;æternæ iufticie amp;nbsp;uite promiflio propter fihu moriente, in qua Deus fe obligat nobis ad dandam remiflîonê peccatorum amp;nbsp;reconciliationem,iufticiam amp;nbsp;uitamæ* ternam,amp; uiciflim nos obligat ad credendum promiflioni quægracuita eft, id eft, tantum propter filium datur, non propter legem.

Addita autem funt figna nouæ promiflioni,quæ non funt mérita feu preci* umjfed funt teftimonia de promiffione,ficut Petrus nominal baptifmum ftipu laflonembonçconfcientieergaDeu. Vt.n.inftipulationeinterrogatiopræ*

Baptilmmflu cedit promiffionem,ut fit magis perfpicua afleueratio. Vifne mihi pro merce* p«/dtjo bon^ de has res Lipfiam transuehere C uolo. Ita in ufu Sacramentorum tan^ inter* conjeuntu. j,Qg2nti Deo,an uelimus oblata ilia bona accipere ÔC ei credere,Refpôdemus : Nos uelle credere Euangelio, hue Deum inuocare,qui fe patefecit miffo Fb

TN if^L^CffT^Hf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^4,7

110. Hk ipfe ufus Sacrament! eft uelut ftipulatio, Et tab's afleucratio cum non eft fimulata, eft uox fidei.

Hineintelb'gipoteftinufuiacramentorumfidemefte neceftariam.No««rù'm ult;'u^Sdgt; nienftipulationis etiam indicat reólè dki ufum lacramentoru efte application cramentorunh nem promifiionis ad nos,ac ftgnificat Oeum nobis ab'quid exhibere tani^ in# terrogantem. Credisne tibi h^c bona exhiberi à Deo*;’ Credo agnofco te ue# rum efte Deum, te inuoco» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos.

His fundamentis cognitis intelb'gi poteft reipfa diferime efte inter facrifici sderdwen Um amp;nbsp;figna^qug proprie nominantur iacramenta, Nam per facramenta Deus » dcim Hoamp;f$ uobis exhibet 8d applicat fuas promiftiones,ut per baptifmu recipit hominem^ Sacrificia uerô funt opera,quæ nos Deo reddirnus.ut cum honore affùciamus, sacrifidd epe ideft,utteftemur nos fentire hunc uerè eflTe Deum que inuocamus amp;nbsp;cui banc rd funt ciu£ obedientiam præftamus,ut caftitas lofeph eft iacrificium,quia Deo banc obe* Scored« dientiampracftar,amp;oftenditDeumquernipiecolit,talemefte,qui uelit ca# ftitatem banc obedientiam poftulet»

Cùm autem in uerbis cœnæ dkatur, Accipitejiic eft fanguis meus noui ^ouum tefid» tcftamcntfperfpicuum eft his uerbis offerri res promiftas in nouo teftamen#^'“«quot;'^«“* to,cùm amp;nbsp;dicat uelut in ftipulatione a c ci pire,amp; mentionem faciat noui tefta#^'^’ menti, quod eft promiftio remiftionis peccatorum, reconciliationis bono# rum æternorum. Promiftio autem fidem poftulat in fingulis. Quare manile# fium eft cam applicationcm non fieri pro alfts, Sed rantiim fieri appb'cationê fit pro ahjs, fumenti,qui conuerfus fide accipit* ba fumrio proprie habet rationem Sacra# ruend in his qui fumunt fide, Poftea uerum eft fimul accedere oportere inuo# tadonem 8^ gratiarum atftionem, Hæc opera quae accedunt funt iacrificia ’“XafisiKa ieu laudis, ut Pfalmus uocat*

Eft amp;nbsp;hoc fciendum.nullum opus externum placere Deo ex opere ope# p”, rato,id eft, fine interioribus motibus,uero timoré Dei, uera fide faciente opus ret Deo exo» in agnitione Dei propter Dcum,amp; fiducia filij, ficut fcriptum eft, Veri ado# nbsp;nbsp;operixto.

ratores adorabunt Patrem in Spititu 00 ueritate, id eft, Spiriruali motu ue# ra agnitione Dei iuxtauerbum traditum. Sic amp;nbsp;Paulus iubetofferre xoyio'p ^“■BtittpRom. 12. id eftjCultum qui non tantum fitexternus geftus, Sed in quo fi^nt/icet, cogit3tio uerc intucatur fentiantur in corde timor Dei 8é fides acquiefeens in Deo, Extern! geftus fine cogitationeinteriore, fine timoré Sé fide funt ya opera ficut geftus pecudum, qui non reguntur cogitatione,

Hæc didta funt utMalachiæ concio melius intelligatur, quæ taxat cæcam fuperftitionem populi amp;nbsp;Sacerdotum,qui erant fine conuerfione ad Dcu, fine timoré Dei,fine noticia Mediatoris,fine intelledu facrificioru,fine fide,ec poft ea fingebant madationes elfe cultus ex opere operate, amp;nbsp;mereri rcmiftionem peccatoru 8c alia bona, ficut Papiftarum opinio eft de Milfa, Hane cæcitatem Prophetæfæpè taxant. Poft earn reprehenfionem addit Malachias prædidio nê de uero cultu,quem deleta politia ludaica Deus affirmât fc inftauraturum cfle inter genres, atep ita confolatur nos, ut feiamus ab'quas rcbquias

Ecclefîæ manfuras elfe, Ideo dicit : Ab ortu Solis ulcp ad occafum magnum eft nomen meum in gentibus, id eft, fulgebit noticia uera Dei inter genteSt

D EPHESWS QVARTO SCRIBITVR, DIVINITVS SERVARl m 'mifierium docirinte cœlefiisj^ fubinde excitari 'Prophetas/Pdflorc^ (DoEloresjUe luxdoElrinæcaleßiiyhera. inuocatio

ßendit exempla hums in^entis benefiaj Dei. Subinde duces do flores Ecdefiii tati funt, poït Seth, Enoch,deinde No 'è, Sem, Abraham, lo/eph, Mofes, deinde Samuelifuccejferunt Nathan,Dauid^alf Nam tlla teta^ omniumflorentißbndfid-A lisr maximèornata fapientia lt;i3' iJtPlortjs^ Deindefecuti funt Elias, Helißus, buncytquot; dit Efaioâ, Efaiamlgt;idit leremias, I ere mi am Daniel. Hi omnesfuerunt 'Dollo-' res,per quos Deus et teßimonia edtditßaepatefaSîionis,lt;(3* dodrind illußrauit,et hobuit eos lege promißiones mterpretari contra Hjpocritaru iudicia,acteßes eße'Ver^n^^^'' pretationis, Ita Deus in Eccleßa isrfuum lierbu nbsp;nbsp;donum interpretationis brßtfi^ eil^

In nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quoties igitur de alicutus Propheufcripto cogitamus, tot a gubernatio Ecclefït^

rum leCfione mente intuenda e^i, nbsp;nbsp;confiderandum quidßt loocatio Prophetie a, l)t condones

quot;ïiocem Det ejßfepatefacientisgenerihumano,Prophetameße concio-*fd’tio igt;ro(gt;he. natorem loelgubernatorem loocatu dDeo immedtatè,lt;isrcomprobatum certisnddcddgt; tica. teßem lieri^ interpretationis legis amp;promißionum diuinarum de mediatore

.Acßngulorum miracula teßimonia funt doErinlt;e ipforum. Sic ergo audanius fP a uidis condones,tanquam l^ocem Dei fonante de coelo, qua fe quot;^iere c? certo patefedt Ect clefæDeus,i(3'his concionibusconßrmemus innobisßdem is' inuocationeni} lt;0quot;

pfäimifunt ue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fundamentum enarrattonis,quod Pfalmi '^erèßnt dodrifnt Dei, 1)1

Deinde materias difeernito. T^t hniuerfa dodrina Ecclefigt;e in duospartes dißr'f buitur,'})idelicetLegem lt;(3Euangeltum,ita dtfeernantur ^Pfalmi ; ahj magis conti* vftlmorum nent dodrinam legis, td ed,praccepta,lt;(3 adhortationestahj magis interpretantur promif* dipcnmiM.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrtßo propriam Euangelq: Ahj prorfus pertinent ad genus J'/Za-ntaAoto/j feu

demonßratiuu,'})t Pfal. Dixit Dominus,quieß interpretatio promißionis de Cbrißo.ld enim preectpuu eß Prophetaru officium,teßes eße de henturo Meßta ^3 interprètesprot mßionum: Ahj funtgeneris fuajor j,lot qut concionantur de bonis operibus, aut confo* lanturpios tn afflidionibus,aut continentpetttiones,ut Pfalmus 51. Miferere met Deus,^ Hdc genera difeernenda funt,lot fines Pfalmoru intelligantur,hoc eß,l)tfiat Le* dor,quid 'loeht docere loel eff teere Spiritus fandus in finguhs Pfahnis, uy mente ^cos ad ilium motu accommodet quiproponitur,ampledatur fide dodrinam,expauefcat ledi* one comminationum,fußenteturpromßionib. ardenterpetat, nbsp;nbsp;l^ere expedet mitigatb

ne calamitatum,meminerit infignia teßimonia dogmatu Eccleft(e,ad alendam confir mandantfidem,ficut Apoßoli exPfahno 16. confirmant refurredione Chrißi. Hec dh

pRimusPfalmustanquampræfatioefttotiusopens,amp;ed generis demon^i ftranui leu didaftanci : Eft enlm delcriptio, docens quæ fit uera Ecclelia tofwope»

Dci,quæuideh'cetampledituruerbum Dei\Ethæc difcernitur à cæteris fe^ ftis,quæhabent commentiriam dodrinam, fine uerbo Del* Arnph'ficatur au^ tem defcripdo collatione fuccelTuum, pccnarum. Hæc collario conlblacio* nem continet, Jntantis ærumms uidecur Ecclefia fruftra fufcipere laboresôd pencula, fed non fruftra fufcipit, imô flore bit ut palma, cæceræ uerô (èdæ de*! lebuntur ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'

Cùm autem docet quæ fit uera Ecclefia, monet nos^alligatam efte ad uerj* bum Del, amp;nbsp;cognitionem uerbi Del, minifterium omnibus commendat,

Primi duo uerfus funt defcriptio Ecclefiæ, quæ eft auda Antithefi, Pn'«« niùm enim negatiuè recenfetur, qui non fint membra Ecclefiæ, poftea additur affirmatiua, ET IK LEGE TiOMITSlI I^OLI^nT^S EL y Ó', id eft, qui hoc uerbum à Deo traditum amplecftirur, amp;nbsp;non fequitur hu« manas opiniones de Deo, feu Ethnicas, ftu ludaicas, leu Philolbphicas , feu quafcuncp extra uerbum Del conficftas,

Reliqui uerfus omnes continent amplifîcationem de fucceftibus amp;nbsp;fru«« dibus ueræ Ecclefiæ, amp;nbsp;de exitio impiorum, Hæc amplificatio confolatur pi* oSjUtfupràdixi,

ÇEcundus eft Prophetia deuenturo Meflîa,Et quanquam in exordioamp; poft secunimv^AU ^Narrationemhabetinfignes adfe(ftus,obiurgationes,8lt; comminariones, nwejl tarnen principalis narratio eft generis demonftratiui: dicicenim, Sc miuen» dum elfe Mefli'am, amp;nbsp;quis fit, S)C ubi regnaturus fit. Et in fine additur teftimo-m'um de fide, qua beneficia Mefîîæ accipienda funr,

ENOT^TilTM, uehemensincrepatioefthoftium Euangeirj amp;nbsp;com^ minatio. Hi adfedlus ac motus conueniunt exordqs, uc ex præceptis uulgari^ bus notum eft. Et præcipuè funt ufitati Prophetis, quorum initia magnos do^^ lores fignificant, ut apud Elàiam: Audite cocli amp;nbsp;terra. Admonentur ergo Reges amp;nbsp;Principes, ne Chrifto aduerfentur, ôd damnantur iam omnes aduer^ farij.

TINCrLyf EOTyM) dicitur, amp;nbsp;uox eft impiorum,qui negant fe palTuros Euangelq propagationem : Dein:» deopponiturdiuina comminatio : Habitans in cœlis irridebit eos.

550 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Â G M E ISL T M

Zion MOnTEM v^y^NCrrMInhocuerfu affirmâtDeus,certô Ce miflurum eiïe Meflîam : Sgt;C difèrtè inquic ■, Ego inungo, ut fciamus non hu« manis uiribus, fed mirabili modo diuinicus conffituendum effe hoc regnum.

Deinde addi't quis fit hic Rex, amp;nbsp;quale fit hoc regnum futurum, uideli# cet in quo Fili'us Dei agnofcatur, ÔC eius beneficia celebrentur, Si. quoulquc fines proferendi fint*

Poftremô etiam addit de modo , quo beneficia huius regni confccuturi fimus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

QuuraMcJ. QuisfitfHicMeffiaseftfiliusDei^IXlT^ ME, FILirS MEFS ES TK, EGO H0Xgt;IE GEHFl TE,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nouo uerbo de uoluntate Dei placati per hune Filium. Ideo dicit : T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

CAlt;EO TiE F^I^ÆCE^TO, FILIFS METS ES nouam ièntentiam ait lé prædicaturum effe de filio. Et quia adfirmat fê præ^*^ caturum efîè, inftituet minifterium Euangelrj : docendum eft igitur, Sii. aiKen* dum. Et in hoc dïeto cogitemus de ftudqs noftris t Deus adfirmat fe hoct^* gnum prædicationis uelle conftituere t defendet igitur ftudia dodrmam, nec finet prorfus deleri Ecclefias, fcholas,amp;^ domicilia doélrinæ,

Adhortatio ad agnofcendum,audiendum,Sd uenerandum hune Rcgtm* amp;nbsp;nominatim alloquitur Reges, ut feiant ièquorp inferiores effe hoc Domi* no, Si. hune futurum omnium Regum ludicem.

Et dulciflîmum TrcOoç eft de modo colendi huius Domini in his dkuhmini OSCTLAMim FILITM. SignificaturergoficaduenirCjUt filium. rnè nos fàlutaturus fit: non ueniet utperdatgenushumanum,fedutomnes ad ipfum confiigientes fèruet, ficut inquic : Venite ad me omnes qui laboratis» Hæc uox eft blanda falutatio, amp;dulciflîmum ofculum, quod offert nobis. Non ingreditur Hierofolymam Chriftus, ut Fierodes trucidans populum, fed offerens fâlutem omnibus.

Et rurfus ardentiffimum 7ra^©gt;eft, in nuncupatione filij : æternus pater iubet utFilium ample(ftamur,audiamus,ofculemur,Ergo ôè ipfe diligitnlq

amicos ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• l r

Deinde pœnæ contemnentium filium recitantur. Et additur antithefiJ de præmnseorum quifilium audiLint,amp;demodo quoadplicanturfîli)benefit Beäti^uiccn^daFEEMTI OMHES QTI COnFlF)TnT IH ÆÔ.Hicdo* fidunt in co. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufticià fidei continctur, Adfirmat beatos fore homines,id

eft, liberos à peccato,morte, tyrannide diaboli, fi confidant ft propter filium à Deo recipi, ÔC per filium defendi feruari, Hane dodrinam non intellige* bant Pharifæi èc aliæ Hypocricæ, opprefli imaginationibus humanis amp;nbsp;Plu* lofophicis de difeiplina, qui Deum cum dubitatione inuocabant,

SALMI III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 551

Sed Prophetæ inculcarunt ueram de fide dodrinam, amp;nbsp;poftea Chriftus Apoftoh’» Et hæc difcenda eft in ueris exercitrjs inuocationis* Ac prorfiis idem di'cit hie Pfalmus, quod Bapdfta inquit lohan* 3» Qui credit in Filium, ^bct uicam æternam , qui non credit in Filium, non uidebit uitam, fed ira Dei nianet fuper eum.

OMIUE quidmuUiplicati funt quitribulantme,multiinfur^ gunt aduerfum me ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

^Iihiles funtj'n Chrifto amp;nbsp;cseteris membris Ecclefiæ Dei afflidiones,agones, precationes, etfi in Chrifto antecellunt» Et Prophetæ cùm fuftine#

’ent fuos agones , uidebantChriftum fimilia palTurum efle, Ideoeadem nox eft fæpè in Pfalmis Chrifti amp;nbsp;aliorum precantium» Quia autem in hoc re!ùrrt‘^o^ Pfalmohæcfuntuerba,fîlt;9O SOTITl^S STM ET STI{I^EXT, ’deo accommodatur ad Chrifti mortem amp;nbsp;refurredionem, id non improbo, Nam Propheta etiam cùm de ftio periculo amp;nbsp;fua liberatione precatur,camen fignificat Chriftum fimilia pairurum,imô docet nos propter ilium Dominum liberari. Redditur nobis uita æterna, quia Chrifto redditur,ut infra Pfal, ly, difertèinquit. Non relinques animam men in inferno, Adfirmat Chrifto redn dendam efle uitam, fed fimul compleditur fe amp;nbsp;omnia membra Ecclefiæ, Non nis omnibus propter Chriftum redditur uita,

'Hæc régula in Plàlmisobièruetur,utfciamuslæpèuocê Dauidis, fimul i«Pp/mwKox ’fieuocemChrifti,amp; econtràuocemelfeDauidisftunoftramuocem,

Eft ergo hie Pfalmus fuaforq generis,precatio,ut liberemur in triftiflimo chrifti uo:gt;^ 2gone,ubi uidemur etiam à Deo abiedi, Nam hæc uox non fignificat leues æ^ pè Dlt;tKidtj. ’nmnas : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EST SMLTS El IH DEO »S'Et mixta eft §^3narum adio,quæ docet,quales fint liberationes diuinæjftilicet longé fupess ’■antes humanam potentiam»

ïnitiumeftquereIa:2Z^^ b^I^LTI Smr HOSTESMEl ^^Precano:r^ MVLEM IDOMIKE S^SCETTO^ ME^

Orditur aurem petitione ab argument© potentiæ uoluntatis Dei que ’nuocatn'ncuetur peribnam,Deum uidelicet,8c eius præcepta,promifliones et ’^xemplajdeo te inuoco unum,quia tu es icutum meû,id eft, tupræcepifti te in ’’ocarf8c dedifti promifli'ones,uis exaudire amp;nbsp;iuuare, Sé toties iam declarafti ’pfisfa(fbs/eruaftimeinuocantem. Hæc omnia compleditur cum fignificat Argument, in •^aiifas cur ad ipfum confugiat.Confta t aut in petitionibus præcipua argumen pfnVwniamp;f« -’a fumi à facultate Sc uoluntate : Potes amp;nbsp;uis me iuuarc,amp;: fæpè iam feruafti, Adteigiturunum confugio.HæcfùntardentiaTra^H.cùm in ueris doloribus ucluntate, nacconiblatione nos erigimus, uidelicet cùm adhuc in corde manet hæc lux, nos non abiedos elfe à Dco,fed uerè recipi,exaudiri, 8é auxilium, micigatios liberationem,diuinitus ienfuros efle.

Eft autem hie uerfus antithefis fuperioris particulæ triftiftîmæ,AF/^L TI ^lCrnT, ISLOTSL EST SALIES EUH DEO SKOAvnó, inquit, non defîcio à te,fcio te uelle inuocari, amp;nbsp;uelle liberate»

55^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V E 1)^ T

nutn,quorum recitatio gratiarum acrio eft, 8c dotfirina, oftcndens qiiomolt;lt; do Deus KbereCjUidelicet cùm prorfus humanïs confilns deftituti fumus,£ G 0 SOTiTrS SrMET nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ld efi:,ex media morte liberatus

fum. DeindefèquiturexpreHapedtio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E T) OMIN, Ej

Epiphonema generale, continens fummam promifllonum : Deus certo curat, iuuatJiberacEccIefiamfuam : A Tgt; OMIH 0 EST SM LTS.

Cùm chmo exaudi meT)EFS iußicite. mece^ in trihdatione qui me confia laris,Mifèrere mei,ifrexaudi orationem meam.

PLana peripicua precatio eft, Sc ad fuaibrium genus refertur, ut de pfalmui quitr-. nbsp;nbsp;tionibus dici foIet.Continet autem bic Pfalmus difputationem de fcandalo

hM diJpuMiot crucis.ac réfutât ôd obiurgat eos,qui propter cala mi ta tes crucem cxiftimaii^

Ecclefiamà Deoabiedamefle,autneglipi,aut commentitiameifetotamdo^ ctrinam de Deo, quia uidemus tccleliam aut calamitouorem elie cæteris gt» tibus,autcertènihilo tranquilliorem,

Dauid opponit illi obieôtioni duas reiponfiones. Prior eft t Imô etiamli cxercemuf horribiliter, tarnen mirandis modis rurfus Iiberamur,ut conipi«^’^’’ tur Dei præfentia. Altera eft : Edam corda noftra interiori confolationecon# firmac,ut certô ftiamus nos à Deo iuuari, SiC ut perferre miferias fortit^rpoib«» mus, Sicut Laurentius in cradcula animofîflîmè mortem perfert,

M^E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Àf£^A/,ideft,measærumnas,ducifis^^^P^®^

brum : quare diligids uanitatem,id eft, bonafallacia,fugacia, non durabnia, uoluptates, uitam, opes»

Terdusuerlusopponitrelponfidnem primam, IMO^^EFS ME MI^ÏI^AHT^ISMOIDIS LIEElt;I(^Ad^IT.

Qtjartus uerftis adhortatio eft ad imbecilles amp;nbsp;iànabiles,utperferai^ miferias,nec defîciant propter crucem. SIMOFEMITSLI F

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;furores hoftium,reprimite uos, nec peccate,uel déficientes à Deo, uel quæren^

tes inconcefla præfidia, uel mentes inordinata cupiditate uindicT:æ,Sicut mub ti uiôii dolore amp;nbsp;deficiunt à Deo, amp;nbsp;quærunt inconcefla præfîdia,ut Saul, A* chas,Sc Græci Imperatores, qui attraxerunt T ureas,

Expofido proximi uerficuli, CO G IT A T £',quïd namC SF E ^ATE inSGOMIKO, ET SACd^IFICMTE SAC^F^IFICIFM 1Vgt; ST FM. Nam hæc pars expofitiuè additur,

Sextusuerfuseftrepedtioquerelæinfirmoru *MFLTI THCFFLTj - ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QFISOSTEnT^ETFLOEISEOnMlideli., multi metuunt fore ut

deferti pereant prorfus deleatur Ecclefia. Huie querelæ precadoncm amp;al’ teramrefponfionem opponit, IMO LEFA TF EFMEH SFFE^ H0S,id eftjconfbladone tua nos fuftenta,

AntithefisJLLZ HAEEHT O^ES ET ^OTEKTh A Àf,quæ magis quærunr, quàm gloriam Dei. Non ofFendar hac ipibrum be-atitudine, ut propterea ipfis adfentiar. Nos econtrà fruamur hac beatitudii» î^c,quôdtuesproteôlornofter,amp;defendesamp; liberabis nos#

^Vltulusindicatargumentum.Oratenim Dauid pro hæreditatibus,ideft, pro bcckfia : nec dubia eft fententia huius Pfalrni, Totus enim precatio ‘^Ecclefui eft, plena doloris èc indignationis aduerfus impios dodores, qui cùm aucork täte, ordinaria fucceflione Cut uocant) pocentia, titulis, opibus,antecellanC niifero coetui redè docenti, multorum animos mouent,ut errores adprobent, ftabiliantjSc defendant.

Aduerfus hos necefle eft Qc dodrina inuocatione Dei muniri pios# Ideo ardenter orat Dauid amp;nbsp;Ecclefia ftatim initio, ut regatur amp;nbsp;defendatur contra impoftores. Hæc propofitio repetitur initio in tribus uerfibus.

In quarto fequitur ratio petitionis, quia Deus uerè fit uerax, bonus, iu^ Tepimôniugt;n ftuSjUolens tantum uera,bona,iufta, amp;nbsp;uerè nolens mendacia, 8c omnia didta ö^fafta pugnantiacum fuauoluntate amp;nbsp;uerbo. Ac fumitur ex hoc loco uera neceflaria doftrina, quacadfirmat Deum non efte cauiam peccati, nec uellc necadprobare peccatum.

Hoc loco 80 teftimonia Iohannis 8,alibi tradita cogitanda funt ,ut ue^ kftatuamus, Deum nolle amp;nbsp;damnare peccata ,amp;{èriôexpauefcamus metu iræ Dci,amp;: fugiamus omnia quæ pugnant cum uerbo Dei.

Infextouerfurecitata antearatione,petit deleri perniciofos doÂoresî inquit,LOQEETSLrES MEH^ÙACl^M^

Deinde in odauouerfuantithefis additur,petitut Deus regat Dodo«« res amp;nbsp;Ecclefiam uera dodtrina, ueris ac pijs confilfjs.

In nono uerfu, illuftris defcriptio eft perniciolbrum doftorum, ubi dicit blandiri hominum iudierjs inipias opiniones, fed tarnen efte peftes exitiales iisquidecipiuntur,ut Caiphaeratio humano iudicio non poterat ftatuereJiuC Idum crucifixum, efte filium Dei 8d MeiTiam, amp;nbsp;tarnen error Caiphæ, ipfi ôd alijs exitio fuit.

In fine repetuntur precationes, quibus petit ut imprj doeftores amp;nbsp;gubet*«« natorcs reprimantur, amp;nbsp;econtrà defendantur pi] ôdfalutares dodlores ôd gu^ bernatores ♦

Vltimus uerficulus eft promifti'o, quæ confolatur pios , nefradli defpe* ratione abrjeiant profeflionem ôd fundionem ueræ docftrinæ propagandæ: ac teftatur iuuari pios,nec pofte prorfus deleri ab imprjs. Et dulciftîma fioura u« ûtw\SlC7T: SCKEO) FMt^O^E E70 CO^EOHAS koS.

■*■ brnuoluptatibus,aucquihabencanimosoccupatos curis opumautambi# foUtio crgrA tionis,non inteliigunt.bed Adam uidens necem blq.Dauid pullus in cxilium, tiarttm itâio. Ezechias damans : Peut Leo c'ontriuit omnia ofîa mca,Ieremias uidens exd^ dium patriæ, Cbriftus fudans fânouinem, hos aftedus in tdlexerunt. Cùm enim agnofeune animi iram Dei, a iè fubqciunt pcenis, aur fe ualdc fupra uilt; res premi ièntiunt, aut meruunt ærernam reiedionemjpctunt bis uerbis mitb ^aÙQnzm.XfOMlNE^nE IN FE(I{Ol(^E TEO Al^GFÂS MEy ideft,necotamiramefFundas,ncmemæternum intericum abqdaSjne propter me uagetur pœna per familiam totam 8^ gentes totas, ut Saul abqcirf tur in æternum exitium, Et Dauidis pœna uagacur per familiam amp;nbsp;uniuer# ïàm genrem,amp; horribiliter cumulantur iedera amp;nbsp;exitia^

Sæpêautemrepetunr,bancprecationem Prophetæ« Vtleremiasincimt Sfpè répétât cap« 10, Corripe me Domine, non in furore tuo,ne in nihilum redigas me, ei' Propbrtic mi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indignationem tuam fuper genres, quæ te non nouerunt. Et Abacuc}»

^lamiatu^Cùm irafeeris, mifericordiæ tuæ recorderis. Et Eiàiæ 64« Et nunc Domine

Pater nofter es tu, nos uerô Iucum,5c opera manuum tuarum omnesnos, ne irafearis Domine ualde. Ira Prophecæ fubrjciunt quidem le pœnis,ièdpefnnc mitigationem 8c deprecanrur æternum interirum, fuorum TravoxeepiV

Ac repetita efi precatio in quatuor uerfibuSj hæc repetirio, utcun«^ nia* gnitudinem doloris fignifîcat.

Ratio autem hic 8C alias in Prophetis additur, propter quam mitigatio MWgrffw pe^ petitur,{cilicet,quia Deus eft miièricors, imôamp;promiht mitic»ationem pœ* OCeæ II« dicitur* Quomodo dabo te Ephraim ç' A^ Adama fÄ. ponamte C Imô conuerfum eft in me cor meum,exarfitcommifetaùomea«

Non faciam furorem iræ meæ. Non perdam Ephraim, quia Deus ego fiim, non homo. In medio tui iàndus, id eft, patefeci me uobis,’tradidi uobis uerbu meiim, propterid inter uoshabiro, nec penitus uos ddebo, EtIoel2«Miferi' cors eft Dominus,8lt;^ pœnitet eum mah,id cft,mitigat pœnam*

Altéra ratio eft, ne penitus exringuatur noticia Dei,amp;: laus mifericordig Nf extmgui. amp;nbsp;bonitatis eius« NON EST IN MO^^TE QJ^l MEMO^^ turneticu SIT TEIj IN 1NFEI(NO QFIS CON F JT EEITF^Ti’

!B I. Mitiga pœnas amp;nbsp;ierua me, ut noticia tua propagetur : item utagam tibi gratias, edebrem tuum beneficium amp;nbsp;tuam miiericordiam. Ita propter glorh am Dei liberationem petimus« Sicut precatur lofue in iummo periculo : Quid facies magno nomini tuo. Et in Plàlrao dicitur : Non mortui laudabunt te Domine, Nec minifterium in hac uita, nec Ecdefia in æternum celebratura Deumeflet, fi Deus non mitigaret iram, uc8(5 in hacuita fint Dodores , amp;nbsp;poftea cœttis in æterna uita Deum celebrans : Et paftim fimilesprecationcs in ledione Prophetica funt obuiæ,

Verfu odauo,amp; deinceps ddcribitur conlblatio, Hæc pars iam eft gra* tiarum adio,amp; nobis dodrinam proponit, Ideo enim rccitatur coniolatio, ut feiamus

555 fciamus Deum uere exaudire preces Ecclefiæ,8d membrorum Ecclefîæ* Ac ad nosreftringenda eft promiftio.Nam Dauid ut membrum Ecclefiæ^compellat hune unum uefum Deum,qui fe in hoc populo patefecerat, èi dederat promift fionem milericordiæ.In haue promdfionem intuens^petit beneficium,amp;f hunc Deum alloquitur^qui promiftionêcertis teftimonqs tradiderat. Quare no^ ïnine pecuhari nbsp;nbsp;nbsp;cum çôpellat, quo feiungebatur inuocatio in hac Liera Dei

Eccleiïajab Ethnica inuocatione. Ipfum autem exemplu liberadonis Dauid/s teftimoniu eft promiflionis, Jdeo in noftris pencuhs ærumm's legamus heC ^xempla,amp;^credamusnosquoq?exaudiri ôd impetrare mitigationem pocnalt;lt;

ÔC liberationem»Etinuocantes uero gemitu ÔC hac fide, baud dubic ftntft ^nr leuarionem, ficut alio loco dicit Pfalmus ; Prope eft D O M1N V S om* •libusinuocantibus eum inuen'tate»

Inferitur amp;nbsp;gratulatio,qua triumphat aduerfus hoftes : Vos,inquic,hoftes Eccleftg Dei gloriabamini in mea calamicate,amp; infultabacis nobis, ac kvti uoilt; dterabamini nos à Deo reieftos efte,uc Semei infukabat Dauidi, Ar nuc econ trà agnoftite ueftrum errore,(citore nos uerè exaudiri à Deo,No Eris epicure^ Nofitis hoftes uerbi Dei: tandem uos Deus puniet pudefaciet.Hac propria natiua Pfalmi fententia confiderata/ciamus earn precationem cHe cômunê, qua omnes pq in magnis periculis amp;nbsp;ærumnis corde Sgt;C orc recitent, ex qua-tonfolarionem petere debent,ciim ibi teftimoniû promiftionis, uidelicet hbelt; ratio Dauidis proponatur. Pertinent autem petitiones ad genus fualbriu. Ad idem genus pertinet amp;nbsp;exemplum liberadonis, quia tanquam confolado pro^» ponitur.Sed gratiarum adio pertinet ad genus demonftratiuum,narrat enim ^ron cafu fadtam efte Iiberacionem,fed à Deo ÔC huius miftricordiam célébrât»

IbOMITSLE IDEES MEES IN TE SPEP^MEf SML^ VEM ME EMC EN OMHIEES PEP^SE^fEENEL ’EES ME, EE LIPEP^M ME.

*^Itulus eft ignorantiaDauid,quamcecinit Domino de uerbisCus, filijle^ friini.Etfi autem uariæ funt inccrprctationes,tamen fi'mpliciftîmâhanc efte

iudico, Ignorantiam uocat profeftionem innocenriæ,feu non agnofeentis con# mofeptitwß, kicntiçobiecTta crimina,quôdinuaferit regnû,8lt;^ priuata cupiditategrafiatusgn'/icdt mna» fitaduerfus Saulem.Nosdiceremus,inficiario Dauid, feu innocentia

Ipfeuerecundius,grauius èi. fignificantius inquitjgnorantia, quafidicat,non lumn^£S?iwt 3§nolco obieôta crimina, Nec multum irîtereft,ucrum Sauli Simei crimina# rgt;oppofitum dicas hunc Pialmû :fèd tarnen magis conientanea eft oratio eo^ rum,qui hanc ardente precationem compofitam exiftimant aduerfus calumni asSeniei.HuncuocacCus,id eft,Aethiopë,id eft,arrû ôd hoftem Ifraelitarum, id eftjuere Ecclefig, Vc fi quis impium Ecciü uocaffet atrû,8c hoftem uere Eccle fiæ.Exemplum aût transferriad omnes fimilescafus poteft. Semper impq de;« formare Ecclefiam etpios dockores atrocibus calumnqs ftudent,fèmper obq=lt; dunt pijs doftoribus crimen hærefeos,feditionû,ambitionis, SC aliorû mulro# ^uica^nu^^s tumfurorum, Aduerfus has calumnias recitemus hunc Pfalmû,qui duplicem Se met opponit refponfîonem continet,inficiationem,amp; petitionem hberarionis,Ô(f huic ratio ''^fi(i‘itionem grauiftîrnaadditur,uidelicec ne opprimatur uera dodrina, ne impq potiantur winifterio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bbb ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In

556 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^lt;1^G r MENTIS M

Tn Banc Ccntcntiaminquit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;À(D l^E lE'T^lClJ^^h

id eft, gubernationem quam mandafti,id eft, Quia ru mihi minifterium com^ mendafti,reftitue id mihijUt populus rede Ôd pic doceatur ac regatur. Itaamp;-nos hscc duo opponamus calumnfjs, infîciationem falforum criminum, tirionem liberationis. Nam iufticia bonæ confcicnriæ retinenda eft, ut Petrus ait : Patiendum nobis effè,lèd non ut uerè reis furtorum aut homicidiorum.Ec profeflîo bonæ confcicnriæ neceflaria cft coram hominibus»

Sed hic quæftio agitatur, cûm Dauidin iudicioDcicitetteftimoniiini Dei contient lt;^onlcienriæ fuæ,an probanda fit fiducia bonæ confcientiæ, Facilis explicatio ti£fu£ tefli-. eft iententiam Pauli confideranti : Nihil mihi conftius fum -, fed in hoc non iu* ttwniu citet. ftjficatus fum. Alia eft iufticia perlbnæ,qua pcribna tota coram Deo gratis re# putatur iufta, Hæc imputacio tantizm fideaccipicur, nec opponunturnodfx uirtutes aut beneficia. Cum aute hac iufticia perfonæ donati fimus, nccefleelt lufticu bonæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alteram iufticiam bonæ confcientiæ, feu operum,Non indulgeamus

confcientiæ. *ilh cupiditati contra confcicntiam. Et hæc iufticia bonæ confcientiæplacée Deo in reconciliatis,ficuc Paulus inquit,Gloriatio noftra hæc cft,tefiimonium confcientiæ noftræ. Et Rom. 14, Qui in his feruit Chrifto,placet Deo,amp; pro* batus eft hominibus. Et profefti'o huius iufticiæ corâ hominibus in caufis, ubi àliorum confcientiæ periclirarentur re diftîmulata,neceftària eft, iuxtaillud; Non dicasfalfum teftimonium. Si Dauid confefTus effet ie fuiffe feditiofum, ^erturbafletConfeientias eorü,qui fuerunt miniftri confiliorum Dauidis. Ac maxime in caufa dodrinæ afteueratio neceftaria eft, quod res ueras amp;necefla# rias, bona confeientia doceamus.

Prorfus igitur,uc Dauid aduerfus fiios calumniatorcs precatur, tur iufticiam fugconfcientiæ feu caufg,ita nos rjfdem uerbis amp;nbsp;fimiliaffcc'iucor dis precemur,ut Deus réprimât noftros fycophantas,amp; profireamtiriufticiatn caufæ noftrg: Réprimâtaute Deus Sycophantas, ne deleatur miniftcritim tui angelt],Sed lynagoga populorum circuudec Deum, id eft, Ecclefia reducatur ad Deum.

Nunc facile eft uiderefententias,amp; ordinem Pßimi, confideratabacargu# menti expofitione apphearione ad noftra pericula. Vt Dauid titulum Iccit jgnorantia,id eft,inficiatio calumnie, Ita nos inferibamus nobis hunc titulum, depulfio calumnig,uidelicer per inficiatione,amp; per precationem,qua Deum 0# remuSjUtipfenos lt;àSycophantis liberct,ne minifterium Euangelij deleatur.

Primus uerfus petitio eft liberationis.Obferua aut compellari propria ad# pellatione uerum Deum,patefa(ftüin hoc populo, Hac compellatione copie# dtitur promifriones,amp; teftatur fc alloqui uerü Deum,qui fe patefecit, amp;nbsp;tradi# dit promifltones.Ideo dicit, te inuoco ttW,quem profiteer uerè elfe Deum me um : profiteor Aegyptiorum 6cSyrorum,8lt; aliorum impiorum commentitia numina,non effe Deos : fed te reuera effe Deum, qui te in Ifraèl patefecifti, uerbum tuum nobis tradidifti.

Tertius uerfus continet inficiatione,qua iurat amp;nbsp;Deum teftem facir,fe non effereum eorum criminü,qug Semei obficit. Non rapui regnum, no graflatus fum priuata cupiditate aduerfus Saulem amp;nbsp;eins pofteritatem. Ita amp;nbsp;nos prob# teri caufam iuftam debemus. Hæc profeflîo propter homines neceflaria cfi,amp; placet Deo Cut diètum eft) in reconciliatis.

HEj^ESTITJ^E mi hi IET) ICIEMjïà gubernationem quam mandaft^reftitue mihi regnum,ne dominentur impij opprefluri ueram dodrinam/ed reducatur ad te Synagoga populorum, propter hanc tuam Ec^ clefiam reuercere tu ad nos, amp;nbsp;reducito me.

In uerfu odauo prouocat adiudicium Dei, quod non deperfona, fed de ruuidpnuo* caufaintelligatur. Semper Ecclefiæcauiàiniquisiudicijs maximæ multitudi!» cat ad t/tduiU nisdamnatur. Sed Deus tandem fuis teftimonrjs oftendit caufam Ecclefiæ uc;# nbsp;nbsp;’

ramefle: lETlC^ ME DOMlHE SECEKTEM lESTE^Z'!^,! CI AM ME AM, non perfonae fed caufæ, de hac loquitur : amp;nbsp;perfpicuum tft difcrimen^confideranti ea quæ fuprà didla funt*

Reliqui uerfus repetunt precationem, amp;nbsp;hortancur impios ad pccniten# tiam, amp;nbsp;prædicunt eis certum exitium, fi non refipifeant*

Totumautem Pfalmum meminerimus nobis propofitum efle exempli septimutPfA caufa.Difficile eftfapientib»iuftinerecalumnias. Docetigitur Pfalmusquid mmeRconfo-agendum Gc,amp; unde petenda amp;nbsp;expedanda defenfio, cum mundi iudicia fine ‘fduerfiM iniufta. Docec tuenda efle iufticia bonæ confeientiæ, èc à Deo petendam amp;nbsp;ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

pcâandam defenfionêacliberationê. Etexemplo fuo teftatur Dauid, Deum reuera refutare calumnias,et fycophantias,ficut reduftus eft Dauid,amp; punitus Semei. Hac doftrina confirmât!' amp;nbsp;nos iam petamus 8c expedemus à Deo de fenfionem amp;nbsp;liberationem aduerfus uirulentos fycophantas, qui nobis crime hærefeos,ièditionum,ambitionum,amp; alia multa lalfô obqciunt.

Vtilis dodrina ôd dulcis confolatio eft hic Pfalmus bonæ mentfquæ iniusî ftisodns, falfis fufpicionibus, èc ementitis calumnfis^uc iæpè fit^oppugnatur»

pRatiarum aâioeft,amp; uaticinium de liberatione amp;nbsp;gloria æterna Ecclefiæ, viii. pp/w. '^colledæextotogenerehumano.Eteftopponendushic Pfalmus huic di^s ôo: Optimum non nafci,aucquàmcelerrimèextingui, quod diâum uerum

tliet , fi homo tantum adhancærumnolam uitam mortalem conditus eilet. riaaneriMEc Longé enim triftiora SA atrociora mala accidunt homini, quàm ullis alrjs anis dfp«. mailbus, Sed ideo melius eft nafei homines,quia Deus fe generi humano mub tis amp;nbsp;magnis ac illuftribus teftimonr|S patefecit, SA per homines uult célébrai« ri,amp; utile cos æterna gloria ornare : pro his benefierjs gracias agit, Sa fimul de illaingenti oloria uaticinatur. Nunc enim in hac uita etfi fide cernitur SA incoa turjamennondumoculisconfpicitur.cumhæredes uitæ æternæ à tyrannis trucidantur multô crudelius, quàm ullæ beftiæ.

Cùm Baptifta ab Herode^aut Paulus à Nerone interficitur, nequaquam iudicantfpeftatores Baptiftam aut Paulum gloria SA decore ornatum elle, SA omnia pedibus eorum fubieefta efté: fed iudicant hos miferiores eflL leonibus, quiincirco fpeftabantur. Cùm igitur liberatio Ecclefiæ nondum confpicia^ tur,paffîmuaticini-)spromiflaeft,itaamp;:in hocPfalmo prædicitur ÔC promit# titur.

558 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A K M E U 1 K M

ES Eirs, ET FILIES HOMINIS QF03) EISF TAS E id eft, Cùm homo fit creatura ærumnofa, peccato amp;nbsp;mord obnoxia,immenfa bonitas eft, quôd tarnen recepit nos Deus, amp;abolito peclt; cato amp;nbsp;morte,reftituit nobis iufticiam amp;nbsp;uitam æternam.

SiriSTI ETMALIQTyiKTlSEE(Î^CA^E(I{E T)E0, Adam poft lapfum oppreflus peccato amp;nbsp;morte,caret Deo, ftd aliquanrifper : id eft,non relinquitur in morrc,amp; fine Deo, fed rurfus erigitur propter pro«’ miflum fernen,amp; ornatur gloria,id eft,abohto peccato amp;nbsp;morte ,reftituuntur îufticia Liita æterna. Hæc eft ilia liberatio, quæ hic defcribitur» Eft^ Pfah mus ex ipfa promiftione fumtus,quæ Adæ ÔC Abrahæ tradita eft. Hanc inters prctatur,ôô docet colligi EcclefiamjCui redditur amifta gloria,

oélâuta pfah nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et quanquam Pfalmû in genere de tota Ecclelîa intelligo,tarnen non dip

tnmreólè lt;tc= plicet mihiinterpretacioeorum, quiad caput Chriftum accommodant eum,

Chriftus paulifper caret gloria,faftus pro nobis maledidum. Poftta crto«« Ec. uerô rurfus ornatur gloria,amp; propter eum redduntur Ecclefiæ iufticia amp;nbsp;uita (lefiAm. æterna.

Primus uerfus eft propoficio gratiarum adî:ionis,8d uaticinfj : Ägo tiW gratias Deus quôd te patefeciftigenerihumanoin tota terra, ubi fmul dicitur Ecclefiam colligendam elfe ex toto genere humano.

Secundus uerfus dicitdemodocoIligendæEcclefiæ: Non humanis ui* ribus aut confili'is,auc armis,hoc regnum conftituetur, Sed prædicatione angelr),fonantis per agmen imbecille,per quod Deus erit effîcax,

Tertius uerfus dicit de efFeftu noui illius regni : TI^DE^O COE» LOS TTOSjiô. eft, æternum regnum conftituetur, ccelos æternos uidebû mus,in quibus fruemur confuetudine Dei,nec erimus obnoxij mord amp;nbsp;£o,ut nunc fumus,

Quartus uerfus amp;nbsp;quintus continent collationem præfèntis tniP’'’æ liberationis : ac prædicitur Ecclefiam amp;nbsp;caput Chriftum aliquantifp^’f^^ ne gloria.Sed tarnen recepturos efte gloriam promiflàm,8c benediftfone,lient docet promiffio fada Abrahæ,Ec hæc liberatio hic prædicitur ac celebratnr,

Reliqui uerfus funt deferiptio beneficiorum,quæ fèquuntut liberatione, feu deferiptio gloriæ dominfj Chrifti amp;nbsp;Ecclefiæ. Chriftus exaltatus eft fu^« per omnes creaturas,dodor eft uitæ æternæ,amp; depulfor mortis,depulfor nium Tyrannoru: Ira Ecclefiahabebit iufticiam,Sè æternam uitam ac pacem. Nô diabolus,non tyranni,non imperia,non beftiæ ullæ nocerc amplius Ecde fiæ potuerunt,fed ipfa in perpétua læticia celebrabit Deum. Pro hac liberate oncjinquit ultimus uerfus,agimus tibi Deus lehoua gratias, amp;nbsp;hoc ingens oC inenarrabile beneficium celebrabit femper uniuerfà Ecclefia.

COTSLFITE'BO^ TlEl ‘DOMINE IlM TOTO C0^E)E MEO.HAI^I^A'BO OMNIA MIII^AEILIA TFA.

Now Ppt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratiarum adio eft pro deletis hoftibus,amp; adplicatio exempli ad

^^^ pro XkEcclefiam,cui hoc exemplum proponit,ut nos ad eundem modu tishojiibut Ecm noftris ærumnis peramus à Deo,amp; expedemus liberationem. Ideoq? nn^ cleße or ap. feentur generailes ^miffiones rô 'P E ^E N T IN TE OMN E S

VtrnmCj; igitur ex hoc Pfàimo èé fimilibus difcamus, uidelfcct gratiariï aiflionem jd cft^confeHionem animi uerê ftatuentiSjquôd non cafn^non huma nis uiribusjlèd Dei auxilio adiud èi. feruati fimus,quôd Deus uerè Ht effîcax, non fit inane uocabulum,non fit ociofus, non fit alh'gatus caufis (ècundis, fed üerè nos refpiciat,nos exaudiatjadfitjOpituIeturjCtiam ciim deftituimur à cau^« fisfecundis» Sic uult agnoici Deus^hanc laudê uult fibi tribui* Verùm natura hominum cæca^plerunqj aut cafu aut humana ope arbitratur îiberationes fibi contigifiTe. Aduerfushanccæcitatcm teftimonia diuina ex Prophetis undicp colligenda funqquæ adfirmant à Deo regijS^ feruari Ecclefiam, Sicut Pfàimi alias dicunt: Vanafalus hominis* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,..

Deinde promiflîonem auxih] infîgamus animis nbsp;nbsp;promiiTioni exem:« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' -

plaaddamus,tùm Dauidis recitata in Pfalmis^tüm uerô alia,ut Abrahç, ÔC relt;« liquortim, His promiffîonibus amp;nbsp;exemplis accendanturfîdes amp;inuocatio. Hi funt, ut fæpè dicitur, præcipui cultus Dei.

Eftigitur hic Pfalmus demonftratiui generis,quiaeftgratiarum adtio, Sd finis primus eft*ut Deo gloria tribuatur* Sed accedunt ali] fines, ut monftrata hac Dei bonitate omnes alq inuitentur^ut agnofcant DeumjCredant eij obedi^ ant eijnuocent eum,amp; celebrent* Ideo interferuntur amp;nbsp;promiflîones,qug cùm liortenturpiosadfidem Sgt;C inuocationem, taies adhortationes pertinent ad fuaiôrium genus* Hæc adplicatio ad noftrum ufum diligenter confideretur» Nam propter nos hæc fcripta funt^t Paulus inquit Rom, ly*

pSalmusdecimuseftfuaforijgeneris* Eftenimpetirio defenfionis aduerfus x.pfaltfttupe tyrannos, Epicureos SxL hypocritas, amp;nbsp;eorum focios, qui conantur delere titioeßde^ Ecclefiam Dei^ amp;nbsp;ueræ Ecclefiæ membra : amp;: non folùm manifefta ui grafiàn=gt; tur,fed etiam aftutiflîmè infidiantur eis,amp;!: uarias fraudes ferunt. Vt Saul ui èC Epjl«r7o75 dolisDauidem oppugnabat. Hypocritæ,Pontifices,uim èC fraudes exerce# bant aduerfus leremiam* Etnunc hoftes ueræ dodirinæ intend funt in occafid# nés omnes nocendi ijs, qui redè docent : ubi poffunt manifefta uigraflàri, multosinterficiunt : ubi uiolentiam exercere non poftunt, ferunt calumnias, ntalienentuoluntates hominum à rede docentibus , amp;inflammcnt Princii« pum odia, Interim Epicurei illi, inimici ueræ Ecclefiæ,iadant fe paci publicæ confuIere,Slt; rident ftoliditatem redè docentium,quôd pericula fibi accerfunt. Taies multi funt in aulis Regum 8d Pontifîcum ut in Anglia Vuintonienfis, m Gallia Conftabilis, amp;nbsp;alibi alrj, quorum aliquos fi intueamurplanior eric hic Pfalmus*

Initiô autem continet querelam,ut omnes trifti gemitu, præfèrdm in ca# lamitatc,amp; inuocamus Deum,ôd dolemus quafi negligi, non folùm nos, fed gloriam Dei. Triumphant impq quafi nihil fit Deus,aut nulla fit prouidentia, Si omnes religiones fint commentitiæ* Hic zelus pro gloria Dei magis äuget dolorem bonæmentis,quàm lacerationes corporum.

Deinde fequttur longa hypotypofis,et imago tyrannicarum confpirad^ onumdnfidiarumjffaudumjUiolendæ^ecEpicureæfècuritatis*

Verfu duodecimo iam exprefle ponitur pccino, E E ^0= 'btmE, HE OEEIlAISC^(èjS EAKEE^P^M, erfu decimotertio amp;nbsp;deincéps,ponitur ratio petitionis hæc. luua nos ut tuam gloriam afTeras.-uc refutes Epicureos, qui nunc cum non oftendis up am iram aduerfus eos,putant inanem fabulam efle nomen Dei totam Ecdc (îæ dodrinam. V t igitur pœna conuicli, fatcantur ueram eife Ecclefjg dofftn# nam,ec uerè efle prouidentiam,punias eos manifeftis exemplis,amp; defcndas ac libérés Ecclefiam ♦

Defenfto pe^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc argumente in multis Pfalmis utitur : petenda eft enim defenfo pre

prach cîpuè propter gloriam Dei. Pfal. nbsp;nbsp;nbsp;dicitur,Cur dicent gentes, ubi eft Deus

dicitur. Propter nomen meu remouebo furorem meum, ' Item,Propter me faciamjUC non blafphemer» Sic ôd Ezechias precatur aduer^ fus Sennacherib 4. Reg» 19. Sic èc nos hoc tempore oremus Deum,ut réprimât Turcas nbsp;nbsp;alios hoftes Euangelijjpræcipuèobhanc caufam ,utblafphc^

miærefutentur,Sd omnes agnofcant hue uere Deum efle, quern EccleliaChrb fti inuocar,amp; ad eum conuertantur èc Euangelium ampledantur.

Adduntur ration! petitionis promifliones, quae opponuntur Epicuroj iudicqs,8d adfirmant Deum iudicaturum eire,puniturum impios,amp; feruaturii liberaturum pios,etiamfi aliquantifper uidentur delerti amp;nbsp;orphan!. Verba promifhonis hæc funt: T/E! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E^^ (f^EL/H

O^EHAHO 1ES aS) lE^TO^^r'TuuzrècxauâisgcmitüsôCdc^ fideria adflidorum in Ecclefla tua*

In fine repetita eft ratio petitionis, feu îcÆoAoy'a : Ne amplius honiofitty^ rannus in terra,feu contritor !uftorum,feu formidabilis iuftis ,!d eft,ne aufint homines,ut gigantes,ut Pharao,Rapfaces, Antiochus amp;nbsp;fi'miles, ccelo bellum inferre, amp;nbsp;Ecclefiam conculcare : punito blafphemos, ut omnes homines fate^ ri cogantur, ueram effe dodrinam,quæ in Ecclefla Chrifti de Deo traditur, ^^GFquot;MEHTl^M S)ISEOSniO

IH S^OMIHO C0HFIS)0, QF0M0S)0 S)ICITIS HIMÆ MEÆ, TS{AHSM1G(^A iH MONTEM SL EASSES(^?^c.

Z^OnfoIatio eft, pertinens ad genus fbafbrium, recitantur enim querela, in« XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QC furores aduerfariorum. Et opponuntur promiffiones, quæ defens

ej conio a to, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pjjg pQjjjcentur, amp;nbsp;minitantur pcenasimpfis. Hæ antithefes confides

renturinhisuerficulis : OCP^EI EIES IH EAEEE^EM SEICIEHT : EEEET 'SEEES^^ FECCAToK^S LA^ Q^EOS,

Sed exordium ipfumdocet nos, ne fatis efle putemus, quod promiflios nes audimus,fed oportet eas fide accipi* Add! fidem inuocationem neceffe eft,qua mens uerè ftatuat nos exaud!ri,refpici,regi,iuuari amp;nbsp;defend!. Nam hcc fides eft agnitio intuens Deum,amp; facit ut noftr! labores amp;nbsp;ærumnæ fiant cub tus Dei, 8^ Aoy/KK Aa^fia. Miferiæ ipCæ Cine Rde SiC inuocatione non flint cultus Dei* Quare diligenter initium Pfalmi conflderemus, amp;nbsp;difeamus exemplum nobis effe propofltum,Sicutipfe inquit :/2V S) OMIHO COHFIEO, , .• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficnos

nos (inguli excitemus fiduciam 8c cogkatione promiHioniim, uera fidc inuocemus,amp; nos fuftentemus aduerfus Diaboli mundi infidias Qc terrores ♦

FAC T^OMIKE, QXOXIAM (DEFECIT trc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Verela eft de corruprdis doflrinæ, Sc prccatio, ut Dcus repreflîs impoi* ftoribusamp;adulatoribusreftituatdodn'næpuritacem^gubernet{eruet xihrfaltnat

•■câè fendentes : Sc milcezirdÿ©^, Verbum Dei fieri notius in confeiîîone,cùm

’mpf) oppugnant, SCconfpicigloriam Dei, quæ uincit, nec finit extingui ueri^aoE^ dtem, fed deletis erroribus opitulatur ueritati, ac perficit ut Ecclefia uera, qug ^recutio, ptoficetur Sc ampleditur Euangelium, retineat ueram fententiam ad omnetn æternitatem,Sic deletis Ebionitis,Arrianis,Manichæis, uicic uera iententia tantum Dei ope, ficut hie Pfalmusdocet nos petereîT/^ F) OMIX E CF'--^Todies EOS: eft^fæpèredtandus, cum petimus, uc Deus impios dodores compefcat,amp; ueræ dodrinæ lucem accendat ac ferner*

AI^GFMEKTFM AC SIISFOSITIO (pfrhni XIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

FSOFEÇFTO Œ)OMIHE O'BLITISCE^IS 'M EI in I^Ef^FETFTM? FSQ^EQFO ABSCOXDlS FXCF EM TFAM M ME?^c^

pRecatio eft generis fuaforrjj quales plurimæ funt precadones in hoc toto of j j j p^j -pere : nec funt obfturæ iènrentiæ, præièrtim fi ad ufum tjansferanrur* Si prcMtio s^.

nosipfos intuebimur, Sc noftra pericula confidcrabimus, agnoftemus fimiles ^flègemitus omnium piorum 8c fimih'auota*

Exordium eft querela ualde triftis, qua déplorât differri auxilium 8c îi^ ^etationem* Sicut omnes experimur in magno dolore amp;nbsp;ueris ærumnis, lan^ „^7^/ guefieri animos mora,cùm non ftatim opitulatur Deus*

De hac mora fæpè concionantur Prophetæ,8è iubent cam perferri, uc Abacuc 2* cap* Si moram faciet, expeefta eum, quia ueniens ueniet, amp;nbsp;non tarlt;lt; dabit, Hue pertinet amp;nbsp;parabola de uidua fæpè interpellante iudicem,Lueæ capite decimo oèlauo* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

QuerelamIz({\xit\ivi^rzc3.tio*,^ESF ICEEXAFTI MEIL» EFMIXA OCFLOS -A/£OiV, Da lucem oeuhs,ideft, reddeuitarn amp;^lædciam*

Sequitur aÆoXoy'a* Gloriæ tuæintereft me fêruari. Ego quidem paratus fum animo ad tolerandas pcenas , fed tu propter gloriam tuam libera me, ne epicurei clamitent,nihil efle Deum,neue idolorum culcores glorientur,fua commentitia numina pocentiora eire,quàm tu. Hæc ’«/'àoÀoyia iæpè in Plàlmis rfpctitur,ucalibi : Ne dicant, ubi eft Deus eorum*

In fine additur adplicatio de fide amp;nbsp;fpe,ut fuprà dièlum eft. Non fatis eft oponetws banc fententiam in genere tenere, quod Deus exaudiat Ecckfiam,ièd oportet nos fide ampleèli promiflîones,amp; eas ad nos accommodare. Include te quoc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

innumerum eorum,quos Deus alloquitur,amp; quibus rradidit promifliones,amp; te exaudiri,dcfendi amp;nbsp;feruari ftatuito* Hoc cùm fic,fequitur liberado, Sc libe^

ratîonem Gcjuatur gratiarum hoc excmplû déclarât ; E hT! (BIT CO^ A/ÆF'A/,propterhberationemôd.'C/^^NTz^SO DOMI* N Oy ideft,agamgradas,celebraboeiim, propagabo docflrinam.

E(^0 TESTIS, QJ^OD ^I^ETI^IBTAT, id eft, exaudiaf, iuuet, Opern ferat, non déférât adflidos, fèd pro calamitate rétribuât liberaux onem. Sic enfin phrafîs fæpè intelligenda eft,cùin uerbo retributionis udtur.

xnii.pfal, pSaïmuseft (P/iTao-KaAiKo’?, tria membra continens. Primum eftcondopocnw mi trù memgt; quot;*■ tentiæ,qiia arguit omnes homines, amp;nbsp;docet reos efle omnes fecunduni hâc naturæprauitatem. Sicamp; Paulus citauichancconcionem,Scdifertèaddit:

^conci^Dœ\ fumus omnes fub peccato efte* Item : Vt omnc os obcuretur, amp;nbsp;rcus fiat totus mundus Deo, Et alij manifeftis fceleribus polluti funt, quæ iudicare ratio poteft ;alquerô,etiamfinonhabent manifeftafcelera, tarnen fecumcfr* cumferuntin mente dubitationes,in uoluntate amp;nbsp;corde fecuritatem Sgt;!. contée turn iudicrj diuini,amorem fui,tyrannicas cupfditates, ambitionem, ftudium premendi imbecilliores,fiduciamfuæ potentiæ, odium ueræ doâtinæjSLalw os uicfofos adfedus,

Accufatigitur,utdixi,omneshomines, fed tarnen difcernitabi'tiPÛ’ ueram Ecclefiam Dei. Jmpi] furenter deledtantur uel manifeftis fceleribus, uel interiore prauitate,quam hypocritæ excufant, nec agnofcunt eflè peccat^* Et huic parti damnationem denunciat Pfàlmus, At pij agnofcunt fuam immun* ditiem,amp;^ inuocant Deum,amp; petunt remifîionem,hos confolatur Pfalmus, secundum,di^ Eftigiturfecundum membrumPfalmidiftindioimpiorum abEccJe/îa, 'jIGNOSCl^m izi Of

dities,tarnen aliqui perfèuerantes in peccatis,noluntagnofcercpeccata,necin uocant Deum,imô aut negant efte Deû,aut fremunt aduerfiis eum,odcrunt ei* us dodrinam, fibi régna èi. tyrannides conftituunt, ÔC piè docentes delete cupiunt. Sed eft alius cœtus agnofcens peccata fua,inuocans Deum, in hoccoe tuefle Deum inqLiic,_amp; fiduciamhuiusccctusaiteffeDeum,

Hæc diftindio in Pfàhno pbferuanda eft,ut confblatio prjs proponatiir, qui expaueftunt auditauniuerfali accufâtione* Etfi eft in omnibus peccatui^ tarnen differuntinuocantes Deum,abinfipiente, quidicit; X OX EST DEI^S. Hie cartus infipiens,perfcuerans uidclicet in hac impietate, damna# tunEtdecoprincipiûPiàImi intelligatur :'DIXIT IX SIT IEXS,iâ eft, impius ccetus perfeuerans in contemtu Dei,

Deinde attexituruniuerfalisaccufatio.Sed in uerfu quarto rurfus difcernii tur pfjabimprjs,amp;f prjs proponunturdulcifli'mgamp;ampiiflimg confblationes» Quod cnim maiusbonûeft,«^ quod hie deferibiturÇ’ DETS E ST iX GEXEI^ATIOXE its T a, id eft,in ecetu iufto : ad firmat Ecdefiam efle domiciliû Dei,regi,defendi,6c ièruariâ Deo, Hgc flint fum ma bona.Idem ' doceccùmait: DOMiXTS FIDTCIA BITS EST,

Tertiiim membrum concionatur de futura liberatione,Slt;r de ucnturo re^ Tertium com gno,quafidicat : Etiamfi nunc Ecclefia opprefîa eft ingentibus ærumnis : malt;î tiodefuturit xima pars generis humani ignara Dei contemnic Sc conculcac Ecclefiam, graf Werlt;itw«e. ‘sntur aduerfus earn tyranni amp;nbsp;impq docftores ac hæretici: Deniqj non eft alii* Jjscoetus in mundo ærumnoiîor, quàm Eccleiîa : tarnen liberabitur amp;nbsp;régnai oitgloriofè, tune cùm ex Zion dabitur iàluator, id eft, cum ueniet iVleflias,8d lumn regnum incoabit,amp;: gloria ornabit, quod ccepit Chriftus facere in refur^ rectione fua, amp;nbsp;perficiet in uniuerfali refurredione,

S)0UIHE QJ^IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK TX^E^X^I^

pSalmus TrapcüvE'àKoç eft, qui continet dodrinam de bonis operibus,^c præcilt;« v ppilmut pic quæ opera in Eccleiîa facienda fine, quæ placeant Deo, quæ non place« commet do^

^t.Ac iimul docet,quæ fine uera amp;nbsp;uiua Ecclefîæ membra,quænon fint. Mui« «SrHiu« lt;ie6o ti propter circumcifionem amp;nbsp;facrificia uocabantfe membra populi Dei, cùm dientpolluti impqs opinionibus. Sc delidis contra conftientiam. Vc nunc multi fe uocant Chriftianos amp;nbsp;membra Ecclefiæ tantum propter ceremonias, Hancfalfam perfuafionem, amp;nbsp;hie Pialmus, amp;nbsp;alfi multi Pfalmfamp;S mulca dida Prophetarum taxant. Vt Pfal. yo. Non de facrifieijs arguam te* Etljfaias ca« pite j8. Et Micheas cap. 6. Et Zach, cap. 7.

Cumautem breuis Pfalmus fic,tantùm nuda præcepta recitans, ex alfjs lods dodrina petenda eft,quæ concionatur de lege,quomodo,cum legi nemo ^3hsfaciat,placeat tarnen incoata obedientia: qua? peccata maneant in rena^ ds in hac uita,amp;^ qua? excutiant gratiam Bi. Spiricum iandum.

Scias autem tocum Pfalmum unam perpetuam propofitionem ftu nar« ’'adonem eife. Hi funt membra Ecclefiæ Deo placentia non peritura,qui uera nbsp;nbsp;nbsp;ß,mqui

fide Deum inuocanr,8^ qui propter Deum diligunt proximum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uera ßde muo

Verfuslecundus loquitur de operibus primætabulæ: 1KG^ET)T immaculate, et FMCIEKS .irSTlCIAM ETSum'lZ

LOQ^EXS TE^/TATEM TK CO'llDE Sro.Hæcriintopx,mum, pofita idoloru culcui Bi falfis opinionibus de Deo.Eft^ phrafis fumta ex Gen, cap. 17, Ambula coram me. Bi fis immaculatus,quod Hebræis □’'Wincorru* pcus,non morbidus. Necfignificat perfedû,ut latine dicimus cumulatum ieu confummatum,quod habet omnes partes,amp; omniu partium fummos gradus. Nec fignificat immaculatu,ut multi intelligunc,in cuius moribus prorius nihil fituicrj :fed ucde hoftqs dicimus non moroidam pecudem nec mutilatam, ira fiic dicimus incorrupcum,non contaminatum cultu idolorum,aut falfis auc fa^ naticis opinionibus de Deo.

Sic amp;nbsp;Pfalmus loquitur : Bead immaculati in uia,qui ambulant in lege Do* mini,id eft,incorrupti,non contaminati idoloru cultu Bi falfis opinionibus de Deo. Primùm igitur flagitat, ut uera Bi incorrupta fide fincerum uerbum Dei prohihet mens audiamus Bi ampledamur. Idem uolunt uerba hæc : L 0 EKS EE- dMadoHn^ ^1-TATEM IK COT{Tgt;E SEO. Prohibéeenimpræcipuèmendaciaquot;** doftrinæ turn ampledi, turn ftabilire approbando, uel diftimulando, ac præ«î

FMnn-TV M ■ præcipit ut ueram doflrinam fcilicec tradicatn à Deo ampledamur, amp;nbsp;iuxfa eamdeDeolèndamus,euminuocemus,amp;f ei obtemperemus. Ideo additur huicmembro,F/yClÉ2^S i^TlCIAM) quod antithefî addita ent ib luftrius,

fMient iufli, Efiigitur Facicns lufliciam ,non fingens cultus auc opera per felè: non «lt;w. faciens cultus auc opera non tradita à Deo, fed facicns iufticiam, id eft cultus opera à Deo tradira, Jufticiam uocat non Lleuf nia, aut Bacchanalia , auc Monachatus, aut opera ab hominibus excogitata fine mandate Dei, fed tan* turn cultus amp;nbsp;opera cerrouerbo Dei tradita* '

Hæc eft fimplex declaratiofecundi uerfus,quæ oftendic in co uerfu reci* tari doiftrinam primæ tabukv,

Reliqui uerfus continent præcepra fecundæ tabula?, quæ minus obfeura funt, quàm doârina primi præcepti, V t conftat parricidium Cain magis cer* niSc'faciliusiudicaripolTe , quàm contemtum Dei amp;nbsp;falfam opinionemde Deo, quæ in corde eius erar. Sed mediocrirer eruditi in doeftrina ueræ Ec* clefiæ.norunt dotftrinam uirtucum primæ 8^ iccundætabulæ,Ôd uiciorumqug cum eis pugnant. His hic Pfalmus non eft obfcurus*

ME Tgt;OM1’N.E, Q^OKIAM n m TE, Tiixi STOMllSLE, S)EJ^S METTES TT{OETEQ{ TE noX EST MIHl

•x-vx pfalm, ORæcipuèhicPiàlmuscftd'/J'ao-KaWçJiêuProphetia,uidelicet Narratiode prophetiade rcfurrecftioneMeftîæ;acprincipaliterintelligaturloquiipièChriftus,et(i refumélione propterea, quôd Ecclefiam pati, amp;nbsp;propter Chriftum ac per Chn'ftum lAtju, fufcjtan oportet, poftea ad membra accommodari poteft,quæaccommodatio

tarnen prudenter fiat,ut filio Dei fuus honos proprius tribuatur, decjuoamp; hic Pfalmus loqnitur, uidelicet de merito paftionis. Filrj Dei mors eft facrificium pro alrjs. Noftræ afflitftiones etfi fiunt iàcrificia propter Chriftum fide , id eft, cultus grati Deo,tamen non mcrentur alrjs remilTionem peccatorum*

Præterea de nobis non dicitur prorfus eodem modo : Non dabis fandu tuum uidere corruptionem feu deletionem, Chriftum ftatim oportuitrefurge* re, antequam diftiparetur eius corpus in aerem,quia diuina natura non difeef* fit à corpore Chrifti. Sed noftra corpora, etfi propter Chriftum refufeitantur, ncc manent in perpétua corruptione,tarnen prius in tenuilfimos halitus diffi* pantur.

Poftquam conftitutum eft,quæ perfona principaliter loquatur,membra Quifuor mëi confideremus, quæfunt quatuor. Petirio Chrifti, ut feruetur* Adplicatio paf* krf pfd, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Narratio derefurredione, amp;nbsp;finis narrationis, ut colleda Ecclefia æter*

rela addita eft : ö N Z^Àf MIHI HOH I^^I^OTT E^TE,lt;{mq^ fimpliciiTime fic intelligo : Non eft mihi bonum, id eft, affliger propter te, id eft, propter tuum mirandum arcanum confilium deredimendo gencre hu* mano fubij has horrendas pœnas, non propter aliqua mea peccata. Ergo cum fis Deus

s ALMI xrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-^65

fis Deus meuSj8lt;^ uelis tibi fèruare hæreditatem tuam^amp; mea membra, rton fif nas me fuccumbere in his rriftibus ærumnis ƒed confolare amp;nbsp;libera me* Hanc fimplicem enarrationcm recenlèndam elle duxi,quæ nec abfurda eft, nec redî» ^icPfalmum obfcuriorem. Si qui autem magis concinnam interpretationem gt;nihi oftendent, libenter eos lequar*

De applicatione incipit concionari in terrio uerfu, ac tacitæ obietflioni occurrit: propter quem finem pateris C’Milèrum eftpati fine aliqua fpe fru* aut liberationis Z Refpondet igitur ; Imô mea paflio non fît fruftra, non tantiîm exitiofa, fient æterna miferia diabolorum, Sed mea paflio profutult;î eft amp;nbsp;falutem pariet fjs, qui me agnofcent amp;nbsp;ampledentur meum Euange^ bum,et merebitur ut Rc æterna et gloriolà Ecclefia Deum celebrans. Ideo di^ MEA IN. SANCTIS^ià zil.cgQ fuftineo propter (àndos,quosdiligo,et pro eis offero hoc meum facrificium, idqj pro eis adplico*

CKM^LANT SI^BI DO LOl{ES,RoY\ixnR\y^^ tiones repudio, nec nomina eorum commendabo,id eft, qui non ftquuntur, nonaudiuntChriftum,fedfinguntfibiopinionesdeDeo et cultus fua auda«“ ciajUtEthnici fecerunt, et nunc ludæi, Mahometiftæ, et defenlbres Idolorurn faciunt,horum,inquit,cultus non recipio, ftd iam pronuncio damnatos efle» Teftaturergohic uerfus defcnforesidolorum,etiamfilacerdotes et Epb fcopi uocantur, ramen non efle membra Ecclefiæ,fed iam bac iplà uoce Chrifti xiolonm nott reiedios et damnatos elTe* Pro his non precarur Chriftus, facerdos nofter, fed pro fanâisjid eft, pro omnibus qui credunt Euangelio, ut ipfe exprelTè ait lo^ han. 17. Rogo non pro eis tantum, led etiam proqs, qui per uerbum eorum credent in me. Qi’C) diefto, ur poftulat officium lacerdotis, expreffe pro nobis precatur,amp;fuumfacrificium nobis adplicat,utuulgôloquuncur* Conueniunt autem ilia uerba Chrifti, quæ nunc ex loanne recitaui, prorfus ad hunc locum huius Pfalmi,

Sequentes duo uerfus amplificant tertium : Non fruftra patior, fed fru* dus paffionis meæ erit æterna et gloriofa Ecclefia,in qua et ego et tota Eccles fia coram Deo lætabimur, et Deum celebrabimus. Ideodicit ; FE'NES CF.. ClU p,(^j/'NT MIHI in INCF^NDIS, ili tatis mcæ,utfuniculos pro menfuris in diuifionecamporum nominant.

Tertia pars Plalmi, Narratio eft de relurretffione : Non relinquar in niorte,ac ne quidem delebitur caro mea, Sed reuiuilcam totus, etiam corpo« re.

Quarta pars in fine repetit fecundam: Ideo patior,ut te celebremus,idco dicit : S EN E DICMM FI FI Et celebrabimus te in uita æterna, lætii cia et gloria nunquam defîtura : tecum uerfabimur etfruemur tua confuetudi« ne fine fine. Ideo inquit î OSFENDIS MIHI SEMlTMM FL •c J id eft, ueræ non interituræ uitæ, et uberrimam læticiam, quam ex con^ fpedu tuo capiemus, et æternum gaudium*

E XMFD I do min E if SF ici a m,infende degt; Ccc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ FI{^ECM^

^T^ECATIOm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l^E^Ï^CI^E O^A^

X V11. pfil. pRccatio eft, ut alq multi Pfalmi, in qua petit duas res,uidelicet nbsp;nbsp;ut rega^

precdtio in cm- à Deo, ne aberret à uera dodrina, amp;nbsp;utdefendatur contra Tyrannos èC iî’ipæs doctores, qui delere ueram dodrinam conantur Sgt;C ftabiliunt crrores, “■ quibus extinguitur uera Dei noticia»

Eft autem inbgnis antithefïs in poftremis ucrfibus, ubi caufam recenfet, quæ impios mouet, cur aduerientur ueritati, ftilicet, quod uentris commoda quærunu Cultus impnièmper in mundo fueruntgratimultitudini , hoe eft, maiori parti hominum : ideo amp;nbsp;quæftuofi fuerunt, amp;nbsp;funt, Quare multieos tuentur, ut potentum beneuolentiam, amp;nbsp;opes dignitatem retineant , ut nunc Epifcopi SC Canonici propter opes potentiam,defendunt manifeftam impietatem, ód turpitudinem, Econtrà uera Ecclefta eft fubieda cruciinhac uita.Sed confolatio bic additur de uita æcerna^S^TI^E

G ET IM^ GO TE^Aiidedj cum reftitues integram imaginem tuaffli*' refurredione mortuorum»

(DIEIGXM TE I^OMinE FO I(T1TES)O UEA, isrc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

LJIc Pfalmus recitatur in hiftoria Dauidis paulo ante eius mortem^ uhi fads xviii.pfal *adparetabipioDauidctanquamgratiarumadionemrecenferi ? in qua periculaxertamina ærumnas narrat, óó teftatur Ce nominating illu «i4m. ‘ nbsp;nbsp;nbsp;uerum Deum,qui fein Sinailluftribusamp;certis teftimonrjs patefecitjinuoca^

re. Deinde récitât glorioiàs liberationcs,amp; fatetur eas Dei beneficia efle. Et inter pericula dilèrtè récitât domeftica leu inteftina, Quod hofteshabueritai* cerrimos infeftifti'mos cities populi Dei, Saulem, Ablalonem, eorum fa^ dionibus addidos, Prædicat autem non folùm bos oppreftbs fuifle gloriofam uidoriam, ut pro imprjs Sd perfidiofis ciuibus, poftca genres ipfi adiundæ fint amp;nbsp;piè obedire coeperint. Tandem, ut folet banc gratiam relt; laturum le effe affirmât, quod bæc beneficia celebraturus fit, ut prælèntia Dei in EcclefiaSc^ gloria agnoicatur, ÔC multi Deum timere inuocare difeant* Nam ad bunc præcipuu finem referendæ luntgratiarum adiones,utali}moti noftris teftimonrjs de benefieijs Dei, confirmentur,ôd uerè credant Deum ad^ efte in Ecclefia,punire contemtores dodrinæ ccx:leftis,8c uerè exaudire,recipe^ re amp;nbsp;iuuare eos qui ad ipfum conuertuntur,8c' eum inuocant,ficutde hoc fine fæpè Pfalmi ipfi nos commonefaciunt. Vt Pfal. y8. Et dieet homo, uticpeft frudus iufto,uticp eft Deus iudex in terra.

Etfi autem bæc eft prima fententia Plalmi, quam recenftii,tarnen ut æru^ næ amp;nbsp;uidoriæ Dauidis funt typus pafti'onis amp;nbsp;uidoriæ Chrifti, ita Pfalmus ipfe non de folo Dauide loquitur,fed fimul fignificat amp;nbsp;Chrifti ærumnas,amp; uh doriam. Et finis proprius monftrat Chriftum, quern fuæ gentis Sacerdotes, Principes Sc maxima multitudo,horribili furore perftquitur amp;nbsp;interfici curat. Et pro his perfidiofis ciuibus, Ecclefia ei ex gentibus colleda amp;nbsp;adiunda eft :

Et ipfè uerè caput eft gentium, uidelicet uniuerfæ Eccïefîæ colledæ ex ïemine Abrahæôd gendbusjmpertiens uitam æternâ, quam impernre Dauid nô po terat, Ergo eti'am cùm pro liberationib.quæ nobis cotigerunt,ut inultg à Deo fiuntfandorû libéra tiones omni tempore,hunc Pfalmum recitabimus, tarnen fimulcogitemus fignifîcatas eftèærumnas uidorias Chrifti : imôfciamus hanenoftram inuocationem Sgt;é gratiarum adionem Deoplacere, quia eft ad^^ iunâ:ainuocationiamp;gratiarumaâioniChrifti,quipronobis paftus eft, ôd fuarum uifloriarum beneficia nobis donat* Quôd liberatur Paulus dimicans cum beftijs, beneficium eft uifloriæ Chrifti, id eft, quia uicit Chriftus, ut redi«! niât amp;nbsp;colligat æternam Ecclefiam, ideo iuuat Paulum ôd alios fide inuocan^ tfs.Iplèetiam Dauidhæcdefe recitans,tarnen mente intuebatur uenturum Chriftum,quem cogitabat habiturum ærumnas fimiles, amp;nbsp;glorioiàs uidorii« as.Ideoftatim poft huius Pfalmi recitationem in hiftoria Dauidis lèquuntur ultima uerba Dauidis, ut textus uocat, in quibus clariflîmè uaticinatur de uenturo Chriftogt;

colli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GLO’^IXM CDEI, ET OI^E^

PRior longior pars Piàlmi eft narratioaeprophetia de Euangelio fpar^ xix. ppL gendo per totum orbem terrarum,de aduentu Chrifti, amp;nbsp;gloriofis eius up Propbftù de dorrjs, de effîcacia uerbi, quo Deus patefir, colligitur acterna Bcclefi'a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘iduentu chri

In fine brems dodtrina additur de dilcriminepiorumamp; impiorum precatio de peccatis,quæ reliqua funt in renatis in hac uita, ÔC de gubernatió* propagation« ne qua fc in dodrinæ intelledu nbsp;nbsp;nbsp;profeftîone régi petit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E.uangelij.

Etfiautem ludæi primam partem exponunt de creatione, in banc iènten tiam,Deum agnofei ex creatione, ex motibus cceleftibus, amp;nbsp;ordinatis tempos rum uicibus, quæ certè funt teftimonia de mente æterna architedatrice, èc ou ftendunc mundum non extitifle cafu : tarnen huic deicriptioni de cœlis,de no^ de, Sole, peripicuè inièrit mentionem de prædicatione, amp;nbsp;poftea addit laui= . dationem uerbi, Loquitur igitur de propagatione Euangelij noticia Dei aclt; utraq- notici«t cenfaper uocem Euangelfj.non tantûmde ea,quæfumitur ex opificio mundi, Dei, ek««« Et expreifè attexit in fine præceptum de retinendo uerbo Dei, amp;nbsp;ita difeernit pios amp;nbsp;impios. llli funt, inquir,ferui tuf, qui legem tuam audiunt amp;nbsp;euftodi^ unt. Id enim adfirmat uerficulus: ETCEIXIM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TEES

FZr, ideftj CruditurÏ’vS Ey/,amp;cuftodienti retributio magna. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Nec noticia fumta ex motuum cceleftium ordine, fine uerbo Dei, gignit Ecclefiam,fed necefte eft accedere uocem Euangelij, Nam noticiailia Philo# fophica etiam gentibus nota eft , amp;nbsp;utcunçp eft particula legis Dei, fed non am. compleâiturEuangelium de remiflione peccatorum. Retineamus igitur certô hanc iententiam de propagatione Ëuangelij de aduentu ôd uidtorfjs Chrifti hune Pfalmum concionari , amp;nbsp;priores uerficulos de loco 8lt; tempore intelligendos elfe : COELI EXA^yXI GLOI^IAM LfEL

C c c ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft.

id eftjubic^ fpargîtur uox Euangelîj* Itemt/D/jEiV ^DIEI E nbsp;nbsp;nbsp;CT A T

VE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, manet in tota æternitate uox Euangelij, nec opprimetur

ulla potentia impiorum. Non funt loquelæ neep fermones quorum non audi^* anturuoces, id eft, Euangeliumibnantomneslinguæiparfuminteromnes genres* Er hæc prædicatio ad quid inftituta ed Ad Chriftum fiJium Dei monftrandum. Huie ponitur tentorium ïnEcclefîa,utSoIi in coclo. Hic Chw ftus patefit, hic eft fons lucis, ut Sol fons eft corporalis lucis.

Deinde fequitur commemoratio de Euangelq effi'cacia amp;nbsp;de minifterio Euangelico:L£X TfOMlKI

na reuelata à Deo,uerè 8ó incorruptè monftrat uoluntatem Dei* Sola lex Mo fî,nonoftenditremiflîonem peccatorum, Philofophia uero multiplicirer de Deo errat, At uox Euangelfi damnat peccatumSc oftendit remiflionem pec« catorum propter filium Dei* Et hæc uox confolationem, læticiam, amp;nbsp;uitam æternam mentibus adfert,amp; eft æterna fàpientia manfiira nobifeum in uita terna*Ideodicit; TIMO^ SAOMlNI

quot;HET IISL ÆT E nbsp;nbsp;nbsp;f^M id eft,hie cultus Dei,quern docet uox Eu^

VerCus undecimus diferimen piorum impiorum tradit î pij funt, feu ferui Dei, qui audiunt amp;nbsp;cuftodiunchanc dodtrinam de Chrifto,quæintotu orbem terrarum fparia eft. Et hi habebunt uitam æternam*

Additur obiedio: At manet peccatum in iêruis Dei C Huie obiedioni refpondet. Vbi eft agnitio Euangelf|,id eft,uera fides amp;nbsp;uerus cultus in corde, etiamfi manent peccata non uoluntaria,ut magna eft imbecillitasnaturæhu# manæ,tamenillæfordesremittunrur,amp;eas hîc remitti petit*

T E^B IS CJ^ST0S ME^d eft,fac utueram fidem,timoremjin* uocationem retineam, nec fine me abftrahi per fuperbos,id eft, perimpios do« dores,contemtores Euangeli], Epicureos, defeniores impiorum dogmatum, Hunclapfum prohibe.

In poftremo uerfu petit utgubernetur à Deo,ut dodrinam Euangelij re dè intelligaGamp;^ pure doceat*

Multa igitur hie Pialmus continet, uaticinatur de propagatione Euan# gelrj per totum orbem terrarum, promittit aduentum filq Dei, adfirmatminh fterium Euangelrj efle effieax, ut 2. Corinth. 3* dicitur, admonet nos de pecca# to manente in renatis. Item de remifli'one peccatorum. Item de diicrimine pec# catorum, amp;nbsp;de gubernatione Spiritus landi* Vt autem iple remiffionem pec# catorum gubernationem Spiritus iàndi petit, ita nos petamus, ut fuperio# res uerfus ad confirmationem fidei noftræ de minifterio Euangelrj accommo# demus*

cet amp;nbsp;teftatur, fucceffus in imperils, felicia confilid, falutarem gubernatio^ regwTcpoti-nem, 86uidorias, Dei opera amp;nbsp;beneficia efle, amp;C uerè iuuah à Deo Principes hco [iatu. inuocantes ipfum, Sicut Pfalm, 144. dicitur: Benedidus Dominus Deus ineus Rex, qui docet manus meas ad prælium. Item : Qui das falutem Regi^ bus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Altera pars Pfalmi gratiarum adio eft, qua fatetur Regem adiutum efte, defeniam eife politiam,quæ Ecclefiæ piedodrinæftudtis hofpitiû præbet, C..J Xï • -irr- 1 • n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r-— r ■ c. nbsp;nbsp;nbsp;' F . graturumdi

Etuoctrina utilillimaadmixtaeiftaxans hducialui,o6 requies inuocationem Dei. Sicut {à?pè alibi deteftatur Deus fiduciam humanæ potcntiæ, ut Pfalm, jj.Nonfaluatur Rex per magnos exereitus: Fallax equus ad falutem. Et Pfal, 6. Non eoredieris Deus in uirtutibus noftris, Da nobis auxilium de tribula«* none,uanalaïus hominis. Ita hic inquit : illi in curru 86 in equis, Ipfi incuruati funt,86 ceciderunt,Ô6c.Econtrcà poftulat Deus,ut uerè ftatuant noftræ mentes, iuuari nos ab ipfo,amp; eum innocent, Sicut hic inquit xTSL 0 S AKT E IvT TSI 0= cmiungev.dd (DOMINI S)EI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TNKOCASIMKS.

currant hæc,officium uocationis, fides inuocans Deum. Dauid facit offîci« i^uocans. um uocationis, contrahitexercitum mediocrem, laborat, præliatur : interim uerô fentit confilia Si. dextras iuuari à Deo, At impius Rex Achab aut fimilis contrahit exercitum quantum poteft, Si laborat,86 hoc fuo adparatu confidit, necaudetpetereautexpedareDei præfentiam. Hoc diferimen confideran* dum eft,ut Si noftras adiones intelligere Si fidem exercere difeamus,

In fine etiam Epiphonema additum eft, quôd Deus certô fit exauditurus inuocantes, Hac promiflione confirmati fidem Si inuocationem accendamus, Eritautem hicPfalmus nobis Si magis perfpicuus Si magis dulcis, (i fæpè re^« dtabimus, precantespro politia, 86 cogitantes de magnis periculis omnium P’orum gubernatorum. Ac meminerimus mandatum Dei, ut ex animo petalt;» ut regat Si iuuet omnes qui præfunt, 86 det politias tranquillas, quæ fint boneftahofpitiaEcclefiarumamp;literarum, 86 prohibeat latrocinia,uaftatio^

Domine, in ki^^tkte tka lætmditk^s^ ^ËX, ET IN SALKTA^^I TKO EXT ET ADIT V EHEM ENT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

pRorfus idem argumentum eft huius Pfalmi quod proximi î Sed gratiarum adio præponitur ,quæ teftatur Dei beneficium efl’e Regis gubernationem gratiarum L defenfionem. Deinde fequitur precatio, petens hæc beneficia, Docet igb crpreca^ Cur Spiritus fandus in his Pfalmis, ficut in multis alqs locis, non cafu , non tantum humana fapientia, ut Philofophi putant, conftitutas effe politias, fed àDcomentesRegum 86Principum exufeitariad conftituendas RcIpublicas Si iuuari in earum gubernatione Si defenfione, Sicut 86 Daniel inquit, capice fecundo ; Deus transfert régna 86 conftituit, Hac fententia necelie eft confirm

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ccc iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mari

5‘7lt;:gt; ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä^GTMEnrr M

man mentes, ut petant à Deo auxiliumin omnibus ncgocqs amp;nbsp;pencil' Iis gubernationis, nee tantum confîderent humanas uires, ficut Aiax diccbatï Alrisimbecillibus opus effeauxilio Dei , iè uelfineillopotiturumui(ïloriis* QuanqiiamautemPoètænonnorantteftimonia, quæ Deus edidicfua uoce fuo uerbo de hoe artieulo amp;nbsp;alqs, tarnen magnitudine periculorum qiiægu^ bernationem coqpitantur, eonuinei iè intelligunt, ut ftatuant fine Dei auxiho non pofle uinei tan tarn molem periculorum» Sed nos toties commonefadi uo ce Dei, credamus opus eiTe præientia Dei Sc earn petamus, Ideo in hoe Pfab monon iblùm récitât Dauidquid agat DeuSjOectantum petitauxihuni,Sea monet etiam in ipfo gubernatore hanc fidem accendi oportere, quæ ftatuic Deum adefle amp;nbsp;opem ferre regentibus imperia. Petit expedat hæc ingen^ da beneficia» Hæc dodrina in his uerbis proponitur uerfuieptimo.’

• ET m MisE^Ejco^TiiA xLTis^iMi non eoMMo^ Eß ® IT nbsp;nbsp;nbsp;Hunc uerficulum non iôîùm Principes, fed nos quoc^orantes

propohefisinfigamusanimis,credamus Deum cuftodem effè politiarum,amp;^ tunc incolumes manfuras eife, cum à Deo pctemus defenfionem» Mifedæ*^^ dia aldifimi, inquit, teget Principem ne euertatur, non exercitus,non magni’* tudo pecuniæ, non amicorum coniundio aut fociorum foedera»

Verfu undecimo caufäm récitât quare Deus opem ferat, quiahoftesiu^ ftorurnamp;piorumPrincipuminferuntbenumnon hominibus tantum, fed TycQ,T^i{OIECE(ßEnT inquit,TE

eft igitur Deus, ne ab imprjs öd fuperbis confirmari ßnat Epicureum contemn tum,utinalioPiaImodicitur:Nequandodicant, Vbi eft Deus eorumC ct Efaias 48» capitedicit: Propter nomen meum longe faciam furorem meum, propter me, propter me faciam,uc non blaiphemer, amp;:gloriam meam alten non dabo.Hanc caufam Deo nos in precationibus aduerfus Turcieam cru# delitatemamp; alios Tyrannos proponamus.

S)EES METS, T)EES MEES, QEAI^E ME DE^ (E,ELIQE1STI? LOXGE A SALETE MEA A^ES, ET X EEI^EIS I(EGITES MEI^c,

ORecatio eft petentis liberationem in maximis ærumnis, amp;nbsp;in morte,amp; ha# bet triftia quibus confert f jas afflidiones cum Patruni ærumnis, ÔC àîfrduone »wqueriturfuas eile maiores» Deinde iequitur gratiarum adio pro liberatione, adduntur effedus gratiarum adionis, quöd has liberationes celebratu# rus fit, totam dodrinam de Deo late propagaturus, quo officio colledurus fit æternam Ecclefiam, amp;nbsp;quidem inter gentes, quia futurum fit ut Deo nafca# tur nouus populus» Ita in fine uaticinatur de propagatione Euangeltj,de ui# ta æterna, amp;nbsp;de uocatione Gentium» Eft^’ perfona loquens,Chriftus» Nam etiamlîDauiddeièquoqueloquitur,8dfimih'a patitur,tarnen feit fuasaffli# diones Sgt;C liberationes imagines efte afflidionum êc uidoriarum Chrifti,

T à A Lgt; M 1 AA//* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5-71

quasfecuturaeratEuangelij propagano 8^ collecïio EccIcHa?. Ec hunc PGE Rfflisiiones et mum rçci'cat Dauid, fignificans uenciirum Chriftum iïmi'lia paflurum efle, Óó liberdtiones pofteaIiberatum ac triumphantem propagacurum effe Euangelium, daturum mtam æternam, colledturum Ecclefiam inter genres, óóc* Congruit igitur „um^iädo^ Pfalmirecitatio Dauidi ut typo fignificanti uenturum Chriftum, atChrifto, ridrum chrU ut præcipuo membro Ecclefiæ, imô illi cuius pafïîo ucrè uincit omnium Pa«» A« ttum miferias, cuius uidtoria reftituit uitam teternam. Multa uerba magis rongruunt ad hiftoriam Chrifti, quàm Dauidis. Sed tarnen amp;nbsp;Dauid pene (ï^ milia patitur : nee nimis anxiè de fingulorum uerborum accommodatione difpuco* Satis eft in fumma hoe tenere,deftribi hïc paftionem Chrifti ód uieftos has* Nee excludendum effe Dauidem, quia typus fit Chrifti. Triftiftïma vra^« Hint, quod queritur ft relidlum eftc à Deo, Sc quod non liberetur ficut Patres, ficut Abraham, lacob, loftph libera ti funt, ne interficerentur*

Argumentum infigne inftritur, amp;nbsp;ad fi'dem excitandam infi'gne, quod ait, fe inde ufi^ ex utero matris à Deo ftruatum amp;nbsp;defenfum elft* ita iuperio^ rum liberationum recordatio exuftitat amp;nbsp;confirmât fidem,

Verfu uicefimo ftcundo incoatur gratiarum aeftio, in qua ufitatè promit titur celebratio nominis Dei, amp;nbsp;doftrinæ* Quid enim aliud reddere poftu«» mus,ut fæpè alias Pfalmi eandem fententiam repetunt : Non moriarfed uft uam, narrabo opera Domini. Poftea fequuntur uaticinia de uita æterna. Viuet cor ueftrum in æternum. Et de colledtione Ecclefiæ : Conuertentur ad Pominum omnes fines terræ. Item : Populo genito quem ftcit*

r\Auid agitgratiasDE O, pronutritione,defenfione, èc gubernationc, ‘'adfirmanshæccfl’ebeneficiaDei,EtfimuI petit hæc bona deinceps fibigrdtidrunid=

tribui. Addit autem caufam impulfiuam, qua moueri Deum orat, ut hæc tan^ ta bonalargiatur, uidelicet hanc quæ recenfttur in uerfiCuIo tertio, ’ E

Ä Quam ob cauiam Nurn propter noftra mérita “T Non, Sed propter nolt; men tuum, id eft, ne tuum nomen apud Epicureos contumelia adficiatur, qui incalamitatibus piorum clamitant,ubi eftDeus eorum;' Vtigitur conuincans turimpfiquodexaudias Sd ftrues nos, ne fine nos deleri : Tuæ noticiæ amp;nbsp;tuæ gloriæ defenfione mouearis, ut nobis opem feras, Sicut Efaiæ 48. dicitur: Propter me, propter me faciam, ut non blafphemer, amp;nbsp;gloriam meam altcri non dabo* Hæc caufa amp;nbsp;in Pfalmis amp;nbsp;alibi fæpè repetita eft* Ira infrà dicitur Pfal. 114, Non nobis Domine non nobis, ftd nomini tuo da gloriam.

Additur amp;nbsp;cauià finalis, quæ uicina eft impulfiuæ : Ad quem fi'nem pe»» tenda eft defenfioç’ Num ut ociofi uoluptatibus fruamur, ficut imprj hune fo«» Quo fine pe^ lum elfe frudlum Sc finem laborum arbitrantur, Dimicat Antonius,ut repreft fisaduerfarijs fecurus dominetur ÔC uoluptatibus fruatur.Sed Dauid petit de^

572 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j{(^G VMÈ'N T V M

fenfionem, ut poftea feruiat in domo Domini, difcat dodrinam ccxlefl:em,8^ omet Ecclefiam propagationeialutaris docflrinæ, affuefaciat inuentutcmSd populum ad agnicionem Dei. Hic finis pio gubernatori propoficus eft. Cïirri ex acie uielor domum redit, maior cura animo obueriatur, quam erataltera gerendi belli cura,{cilicec quomodo retflè Ecclefiam gubernet. Ad hunc finem cæteri labores ab omnibus hominibus referendi funr,ut pro uocatione finguli ièruiant Ecclefi'æ,amp; aliquid operæ conférant ad tuendam amp;nbsp;ornandam doctr^ nam. Sic amp;nbsp;in alqs Pfalmis propter hunc finem petit uitæ prorogationcm:N5 mortui laudabunt te Domine. Vt enim fint Dodtores, neceflè eft aliquos re^ clè eruditos ufu confirmatos uiuere. Elæc eft Pfalmi fumma, quem amp;nbsp;nos planiusintellfgemuSjCÙmhocipibconfilio recitabimus , ut nosquoqjDeo gratias agamus pro nutritione,defenfione,amp; gubernatione,amp; hæcipfabfnefî^ ciaab eo petamus. Scribuntur enim hæccantica non propter Dauidem, Ed propter uniuerfam Ecclefiam. Spiritus iàncfius per Prophecam docetomnes pios, hæc efte beneficia Dei, ôd promifla eftè Ecclefiæ. Suntcç fumtæ hæ fen^ tentiæ ex primis illis promiftîonibus traditis Abrahæ. Vc Gene. !ƒ♦ Nohf*“* mere Abraham. Ego protelt;ftor tuus fum,amp; merces tua ualde.

opmiomdi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem nobis indignitas noftra amp;nbsp;accuiàt nos confcientia,quôd

gnitatisoppo-- pccnas meriti fimus. Ideolanguefit fpes auxilfi : Sed opponatur huic accufath tienda fß do= opj doc'trma Euangelq de gracuita remiftîone peccacorum.Item hæcipfa uox;

KOMEH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuam Deus cxau-

Jionegnttuia. dias amp;nbsp;iulies nos, ne Epicurei 80 blaij3hemi uociferentur nullam effe Ecclefi^’ am Dei, nihilo magis doftrinam traditam per Prophetas, amp;nbsp;ApoCtoloS)^i‘^'‘f nam eftè, quàm Mahometicam : Has blaîphemias refutato repressfurori« busimpiorum,amp;fdefenfis nobis. Denicpideo petimus defenfi'onem, ucdiit feruiamus tuæ Ecclefiæ,uc iuuentutem amp;nbsp;populum docere poflîmiiSjUtfaluta^ ris doclrina propagetur ad pofteros amp;nbsp;ad multas genres.

Elæc eft fimplex Pfalmi ièntentia , quæ nobis illuftrior S^dulciorent, cùm ad ufum in precatione transferetur, Ac feiendum eft inter cultus Del præcipuosefte , hæc ipla officia, talemgratiarumadionemamp;p^^^'^^’’’^.^*^* Nam humana ratio alioqui ibmniat hæc bona cafu aut nefeientibus offerri aut amitti. At nos feiamus ca Ecclefiæ uerè à Deo dari, uelle Deum ut mus,acfidemhacpetitioneexerceamus. Turci nunc denunciantbellum uaftationem toti Europæ amp;nbsp;uniuerfæ Chrifti Ecclefiæ, Aduerfus hæc tanta pe ricula tegi defendi nos à Deo petamus, ne ipfius noticia deleatur. Hæcpe;« titio plus proficiet quàm Regum cxercituum arma, ficut fuprà didum eft ; Illi incurribus, amp;in equis , Nos autem nomen Domini Dei inuocabimus. Metaphoræ multæ dulces funt in hoc Pfalmo, quarum intelledus facilis eft. Locauirentiaamp;’herbidajamnes,menfà,fignificant nutritionem amp;nbsp;confolatb onem. Virga amp;nbsp;baculus fignificant defenfibnem amp;nbsp;gubernationem.

TiOMIXI EST TE^îiJ^A ET (pLEXITTTiO EîTS, 01{^lS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET QTl HAElTAXT iH

fp SALMI 'XXIIIl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57^

pRopHctia cft de Ecclefi'a Dei colligenda in toto tcrrarum orbe,5f paffîm fn xxrnr. pfal. mundiimperiis,Ecintertexta.doStrinaqiudGtEcclenaj qualis populiis Prophctüde fitjamp;quæbonaaccipiatàDeo» Etfi igitur breue carmeneft^tamcnplenum

erudidonis : Sgt;C enarratio eft promiflionis traditæ Abrahæ, pcrtinet ad éirwâ^idßt genus demonftratiuum (eu J'iJ'aa'KaX/KÔ/j*Inlèriturautem èc adhortacio adRelt;« Bcdefia, ges amp;nbsp;Principes, ut patefaciant imperia Euangelio , nee arceant uenientem Chriftum, iïcue èi. Pfalmo fècundo compellat Reges : Et nunc Reges intelli!» g’te,quia Diabolus præcipuêimpellitgubernatores mundi, ut aduerlèntur E'hrifto, Et hi excandeicunt ideo, quia Euangelium damnat idola, nbsp;nbsp;alia Ices*

^era,quibus polluti funt, èC mutatio culcuum uidetur eis parère dilBpationcs fuarum gentium. Præmonentur ergo amp;nbsp;Reges in Piàlmis, ne bellum moue# 3ntaduerlusChrifl:um,ne admittant ifta odia,quia Chriftus iàlutem eis offert,

repugnances puniet ac delebit, Sicut Piàlmo lècundo dicitur : Tanquàm uasfiguliconfringeseos. Et hîc: ^TT0LL ITE POPTÆ CAPE 'TA TE S TQ^A)id eff,imperia patefaciatis iter uenienti Chrifto ; eleua# niini portæ mundi,id eft, aperiamini uos Reipub. ut Rex gloriæ ingrediatur, ut illucefcat uobis Euangelium, ôlt;5 adiît inter uos Chriftus, amp;nbsp;fît efficax,faciac uos hæredes uitæ æternæ, Sed fi bellum aduerfus cum mouebicis, ftitoce uos perituros effe. Nam ipft eft potens in prælio, uincic amp;nbsp;delet Tyrannos, fi'cut deleuit Phqraonem,Sennaherib, amp;nbsp;alios innumerabiles,

Orditur autem Ecclefiæ deferiptionem à capite, fcilicet ab ipfo Domino Chrifio, amp;nbsp;à loco ubi colledurus eft Ecclefiam. Hic nofter Dominus lehoua, inquit, qui uerè eft conditor rerum, colligée fibi Ecclefiam in toto orbe terra#* *^um. Qcialis erit populus C NumutnunccolensDeumexternis ceremonfisC' Imôtails cric populus , INNOCENS MONISTS, ET

COl{SyE,S( non adplicans ad uanitatem animam fuam, ÔC non iu# rans dolofè, id eft, non adplicans ad uanum mendaeem culcum, ad men da« ceni doflrinam animam fuam, fed uerum Deum agnofeens Sc inuocans, am« pleftens uerbum à Deo traditum, non fida hypocrifi colens, fed uere timens, uerèinuocans : munduscorde, innocens manibus, id eft, uere,non fida hy« pocrifiobediensDeoin omnibus præceptis,

Quæ bona accipiet hie populus à Deo “T P EEL EDICT WN. EMojixlonAdcn ET lï^ STiCIAMy id eft, hic populus agnofeens hunc uerum Deum, colligentem Ecclefiam, accipiet iufticiam, id eft, pronunciabituriuftus, ac Deo placens : accipiet amp;benedidionem, id eft, liberationem à peccato amp;nbsp;morte, donabiturSpiritufandoamp;uitaæterna. Eft ergo hæcdefinicioEccle« fiæ propriê didæ : Ecclefia eft ccecus hominum colledus paftîm ex genere hu« manouoce Euangelffampledens Euangelium,amp; uerè agnofeens amp;nbsp;inuocans Deum fide Mediatoris Chrifti, per quem Ecclefia redemta eft, habens rcmift fionem peccatorum amp;C. Spiritum iàndum ac obediens Deo, amp;nbsp;donandus Spi« ritufando.

Quomodo autem hæc dida intelligenda fint, innocens manibus, mun# duscorde,exEuangeliofumaturdeclaratio,quôdoporteacin hac uita incoa« ri nouitatem fpiritualem, amp;nbsp;quôd peccati reliquiæ maneanc, fèd tarnen remit« tantur credentibus in Chriftum.

Deinde fequitur concio ad reges amp;nbsp;principes* Et hic locus obferuandus eft,ad docendos magiftratus pohticos,utfeiantad fe quoq? pertinerecuram iuuandi

574- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MEKTr M

uiiÿjlrdt iuuandipropagationem Euan^elfi, tuendi ueras Dei Ecciciïas, Non 6X1(11!» pertmet cura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a Ueo tantum ideo ordinatas elle polinas, ut uentris bona quæramus,

iuuandipropa NecMagiftratus putet lè tantum efle armentanum, hoc eft, cuftodem pacis gationem Eu^ externæ, ut mulei loquuntur ; led multó magis cuftodem difciplinæ, prohi^ bentem omnia externa fcelera contra primam amp;nbsp;fecundam tabulam : acpn* mùmiciatièdeberegloriamDeiornare, qui propcerea coniunxit homines politica iócietate, ut alq alios de uoluntate Deidoceant,amp; propagari Euam gelium inter homines poflit. Execranda eft igitur impietas Principum ÔC Ma giftratuumj qui tolerant confuftones quarumcunqp ieeftarum, aut opprimunc Euangelium, hoc falfo prætextu, quafi ad Magiftratum non pertineac cura iii!» uandi propagationem Euangelij» Hancimpietatem amp;nbsp;fecundus Pfalmusta* xat cum ait ; Et nunc Reges intelligite»

Otus Pfalmus precatio eft, in qua manifefta petitio eft remifti'onis pecca^ Jioniipeccan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;torum.Teftatur ergo dari remiift'onem peccatorum, eft uox Euangdn

torum, docens totam Eccleftam dehocarticulo,uidelicetderemilîidne peccarorum certa gratuita, donata per mifericordiam, quæex uoce Legis non potefte^ fecerta, quia Lex ftmperpoftulatconditionem perfecTtæ obedientiæ* Athic petitur remiftid peccati,etiamfi ientimus manere in nobis magnamimbccilli^ tatem, caliginem,dubitationes, prauos alFedus, uarias flammas peccatoru» Ac nominatim fit mentio peccati nobiftum naftentis, quod uocamus pecca* turn feu morbum originis. Id enim uocat peccatum pueritiæ fuæ,id eft, quod . inde uftp «à natiuitate nobifeum circumferimus, amp;nbsp;deponerenonpolîùmus, fcilicet mentis infirmitatem^dubitaciones, prauas inclinationes uoluncatis amp;nbsp;cordis. Eft autem longa precatio amp;nbsp;circumftantijs amplificata ut difesrnatur ab Ethnica,amp; ne fit frigida aut fimulata ^a-^oAoyi« ,Sed uerè ex animo profit ciftens petitio,

Circumftantiæ hæ fiint,Primùm fignifîcat quem Deiim alloquatur : nolt;lt; minât enim eum ilia appellatione,quæ propria erat Dei, qui fe patefeceratm Ilraël, Et addit fe ilium Deum alloqui,qui tradidit fuum uerburn populoIfta^ êftquia facit mentionem feederis feu Teftamentijd eft,promiffionuni quibus receptus eft hic populus,clare^ difeernit Ecclefiam Dei à gentibus : pro!» miftîonû fummam completftitur hoc dulciftîmo uerficulo : OMHESTIÆ SAoumi uiSEi^ico^Di^ et t^e^^it^s, ENTI^US FOE^D^S EITE ET TESTlMONIU EïTS^à eft,Deus uerè eft milèricors Sd beneficus erga Ecclefiam fuam, quæ uerbum ab ipfb traditum ample(ftitur,amp; fide eius uerbi ipfum inuocat eum colit.

Secundo cauiam exponit cur ad Deum accedat,etfi IciatDeumirafei peccato, Huicobieâioniopponitdocftrinam de gratuita mifericordia quam expromiflîonibusintelligebant,quæuerèfuntEuangelium, Et has Prophc!» tælapienterdifeernebant à lege,‘ ^EMITSLISCE^E MISE^AFI-OHFM IFAI^FM S)OMIFLE J ET MISEI^ICOI^TI^ TTÆ)

'r ö A Lgt; M 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ki nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5*75

SECJ^LO ^y/^TVTj ldcft, Agnolcomeum pec^* fatum, amp;nbsp;fcio me non eHeiufkimlegisimplenone. Quare confugio ad milè^ ncordiamtuam.quam patefecifti ab initio. Noluifti genus humanum totum pen're,fed excerpfifti tibi Ecclefiam,dedifti promifTioncsj'n quibus teftatus es ff recipereampleótcntes uerbum illud. Recepifti Adam ,Nohe, Abraham, Mofen, Aaron, qui horhbih'ter lapfus crat* Sic me quoq?recipias immenia ’f'ifericordiatuapropccrpromiflum Dominum. Vehementiffimum

intucntis lapfus omnium Sandorum amp;corum refticurionem inde ufcp pn'ncipio. Nam amp;nbsp;dolor ex cogiratione imbecillitatis humani generis auge^

confpicitur magnitudo miièricordiæ. Adiungatur aucem ad hunc uer^# Em de miièricordia, uerfus terrius, continens promiflionem dulciiïimam : OMNES te expectant , NOX COXFTX^ ^EXTT^i

Adiungacur Sé promiflïo in uerfii undecimo : 0 MXE S TIÆ Ti 0 MlSE(^ICO^TiIA ET TE^Ï{^[TAS, CTSTOTZ^ EHEI'ETS FOE TiJAS eft, Ecclefîæ amplctflenti uerbum,inuocanti Hixta promiiïi'ones. Adiungatur amp;nbsp;uerfus duodecimus: T nbsp;nbsp;nbsp;FT E^XOfi

non propter noftra mérita, fed propter mifericordiam tuam, 8c ut ingens mas» gnitudo miièricordiæ tuæ celebretur alij expaueicentes 6c trépidantes ad ff redeant, amp;nbsp;te uerè rurius celebrenr.

Tertiô nominantur exaggerantur res quæ petuntur, fcilicet, remiflîo pfccatorum,amp; gubernatio ac defenfio,quæcomitantur remiiïîonem. M.ifccn*gt; Erautem querelæ, quæ exaggerant peccati magnitudinem, Nominat peccas» Em puericiæ,id eft,quod inde ufq; à natiuitate hæfit in natura : amp;nbsp;poftea ins« f]uit,Propiciuseitopeceato,quia magnum eft,ièu multiplex,ideft,magna ^^Jigo èc auerfio ièu aberratio à Deo, èC magna confufio omnium motuum ca ffntium gubernatione Dei^ ruens contra Deum, amp;nbsp;ei difplicens. Hæ querelæ ^Egenter cogitentur,utcmendemuscarnalem fecuritatem amp;nbsp;hypocrifin ex4 ffnuantem peccatum. Aptcigiturea,quæin precatione præcipuè cogitanda funt,rccenfuit,quem Deuminuocet,curad eumaccedat,quid petat,quanta fit magnitudo noitræ miièriæ. Interièrit amp;nbsp;promiifiones quibus precantis ^uciaerigituramp;fconfïrmaturtÖ 2^^ TE E XF ECT AXT^ ^OK COXFrXTiEXTT^F^: FOXTS ET F^^ECTFS TO-^IX TÓquot;, proptercadocebitpeccatores in uia,diriget afflidos in iudiciotid fft,mitigabit eis afBiélionemj confolabitur eos. Eft èc hæc promiftio : QJA IS Est Homo timet TOMlXTM^doeehit eum uiam ‘^uam clegit, id eft, Quanta res,quàm Felix eft ilie homo qui timet Dominum, f[ni amplec'titur uerbu Dei, nec abqcit fidem : Hie habet gubernatorem amp;nbsp;de;» fenforemDeum. SECF^ETTM TOMIXI , TlMEXTTBl^S^f^^^ EFMj id eft, timentes Deum agnofeunt fecretum Domini, id eft, præièntii am, Ôdauxilium Dei, quod eft fecretum, non intelledum mundo, quia impq noncredebant Dauidem in exilio curæ efle Deo,

Infinerepetuntur amp;cumulanturpetitiones de remiiTionc peccatorum, gubernatione amp;nbsp;defenfione,

^uæ tod Ecclefiæ liberadonem poIIicetunSignifîcat igitur reftare uitam æter^ namjn qua Ecclefia liberata ab omnibus malisjacquielcet in Deo,

irTfICA ME T^OMinE, Ç^OTSLIAM EGO lU TSL0CETSLTIA MEA INGRESSES SEM, ET ITl (Domino ste^i^^ns non infi^^maeo^^amp;c,

xxvi.'pßl. Otus Pialmus inido precatio eftjqua petit defenfionem contra hoftes Ec* petino defer»» clefiæ Euangelq : deinde confeiTio eft, qua teftatur fe profiteri ueram Ec dodrinam, fugere amp;nbsp;damnare hoftium Euangeli] dodrinam, focie* filt;ecr coiifcf. tacemjConfiIia, amp;nbsp;fœdera. Hane conftantiam ueræ profeiîîonis ideorécitât, fio, ut exemplum omnibus proponat, qualis efle confedio debeat. Non fatis eft, ut multi fingunt, node uera, amp;nbsp;approbate apud ièfc tacitos,ac interea forisiii confuetudine hominum ritus impios ièruare, N exemple dabilire, Si uelirgt;ti* turn ede,ciîm Tyranni ad fupplicia rapiunt innocentes propter ueritatisprolt; fedionem, aut colludere cum eis : Sed unit Deus extare confedîonem maniiez ftam.SicutaitChridus: Qui negauerit me coram hominibus.negaboeum

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

corâ Pâtre cœledi. Vult aut ideo manifedam profeiTionêedijprimùmutJpie innotefeat èc célébré tur: deinde ut fiat feiuncftio Ecclefiæ Dei abimpi)« amp;ho^ ftibus Dei.Etfienim Ecclefia ed; cœtus deipeedus in mundo, tarnen Deus cam confpici amp;nbsp;audiri uulr,ut propagetur docdrina, ipie innoteicat SC muld uocen^ tur ad ialutem. Ideo Pfalmus hie récitât fuam confedîonem,quænecdrariaeft propter alios homines, ut dixi. Et hæc tota defcriptio in Pfalmo exempli cault; iapropofira ed, ut nos earn imitemur.

Semper autem confedionem fequuntur ingentia pericula amp;nbsp;certamina. do^mTne D^op^tendaeddefenfi'Ojficuthicpetit,//^5)76’z^ ME D

ed, defende me tuo iudicio. Deinde caulam addit : quia profiteorueram do^ (drinam, nec colludo cum hodibus tuis. Hæc cauià recitatur, nonutoppoiw tur meritum, fed ut cauià periculi odendatur : Defende me, quia ingens onus confedionis fudineo. Et in talipericulopeculiaritcrpromififtidefenfionem propter tuam gloriam, ÔC propter doedrinæ propagationem. Hæc eftfimplp cidimainterpretatio. Nec tarnen meritum prorfus abijeio , Sed ita,ut prius perfona intelligatur iuda fide per mifericordiam propter Mediatorem.Dein^ de hæc ip ia opera,diligentia in uocatione, condantia in confedione amp;nbsp;cruce, labor in docendo,amp; refutandis adueriariis,funtfacrificia Deo grata amp;amplifi fimis præmfts compenfantur.Multæ funt autem dulcidîmæ amplifieationes: Fuoiododtrinamhodium Euangelifoubernationem 80 iacrificiaeorum. E^ contra uero uocem tuæ Iaudis,id ed, ueram dolt;drinam,audio amp;nbsp;doceo,Slt;ali]S narro,amp; diligo tuam Ecclefiam, id ed, ad hanc fouendam,iuuandam,tuendani referodudia,confilia, amp;nbsp;labores meos, Sicut enim primum præceptum eft: Diligas Dominum Deum tuum ex toto corde : Ita fummum eft omnium ope^ rum diicere uerbum Dei, ÔÔ utiuo quift^Iocoiuuet propagatione,ornetamp; defendat minifterium ueræ do(drinæ, foueat concordiam ueræ Ecclefiæ,defen dateam,amp;: réprimât adueriarios.

Ecdefijs benedicat Domino. Huius cauiæ fît mentio in plurimis Pfalmis, ubi addit fe hanc gratiam relaturum eflc pro beneficio accepto,uiddicet ut dodrH nam latius ipargat, ut Pfalmus Ii8. Non moriar, fed uiuam, 8^ narrabo opera. Domini, Ica hîc promittit idem officium : In Éccleftjs benedicam Domino^ Tuo cœtui proponam uerbum tuum,docebo amp;nbsp;confîrmabo alios,ut Chriftus præcipit : Et tu conuerfus confirma fratres tuos.

T) 0 MIN rS ILL TAMI N ATIO MEM ET S ALIAS ML A, QAEM TIMEI^O T TDOMINIAS I^I^OT ECTOIT^ TA L TÆ MEÆ, M ÇAXO TI^EEITiALO^.

pR.ccatioeftardentiHîma8lt;: magna adfeâuumuarietate amplificataî mix^* xxvu.pfâb tæfuntgratiarumadliones,promifliones,ôdpræceptade fide,ièd prinev

palis petitio eft, ut fèruetur unà cum Ecclefîa ficut nos nunc petere debemust AKAM HOC TETU A TDOMINO, IAT HA^ITEM IN ^OMQT^OMINI SEM^EI^, ETJAISITEM temellm EITSj id ut faïua fit Ecclefia, amp;nbsp;nos unà cum Ecclefia feruemur. Hæc fenlt;« tentia amplificata eft Dei promiffionibus : TDOMIN TAS EST LE X ^LAji^ç^^^cQrToXator^QJAEM IGITE^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ofidinterroga*

tiuèlegendum eft, Eft enim fêntentia : Deo protegente,non formidandam eft feullarnhoftium potentiam,

Alia amplificatio fumta eft Ädefertione :ô*EM SOL ES, deferor etft Soins 3*11 ab intimis amicis. Hæc querela in leuioribus negocijs, etiam prophano^ ’■um hominum ufîtata eft^ut dicicur : Nufquam tuta fîdes, Sed multô crebrior «ftin Ecclefia, Qtiare paffim in Pfalmis repetitur, ut Pfal, 41, Homo pacis meæin quofperaui, qui edebat panes meos,magnificauit fuper me fupplanta^* tionem. Et experientia quotidiana teftatur multos experiri taies defertiones^ quilegentes hanc confolationem in Pfalmis, feiant fibi promiffionem hîc prOîlt; pofitam efte : Eciamfi pater amp;nbsp;mater me déférant, tarnen Deus mihi adenïj me defender 8d feruabit,

Promiflîones aurem amp;nbsp;precepta de fide; AX’E CTA Tgt;0 MIN EM, docent nos ufum huius dodrinæ, Tenenda eft promiffio, amp;nbsp;feiendum quôd uerê fît mandatum Dei,ut etiamfi fumus in æruranis ingentibus, ramen iuxta Uerbum ftatuamus nobis adelfe Deum opitulatorem,ôd mitigaturum effe cala mitâtes,noseß tandem liberaturû effe, Ideo fidem fuam ipfê commémorât, ut exemple fuo nos admoneat de applicatione, 8C de expeef anda confolacione : f'^fi®Oinquit,ÀfA EISEITJAM ESSE LONA TDOMINITN

Ë ’l^^A ElEE N Tl EM.EtiamCi premor undic^,tarnen hac me confo^ latione fuftentOjacquiefco in promifïîone diuina, 81. hac fide liberationê tran^î quillus expedo,8lt;: quidê euenient bona non peritura, Sed bona Domini, lux, iufticia amp;nbsp;uitaæterna.Et feruabor in terra uiuentium,id eft,non opprimât ab ab hoftibus in hac uita,nec deinde mergar in æternam mortem, fed celebrabo Deum inter uiuentes in hac uita,amp;l in uita æterna; tedtè enim fimul conciona«’ tur de uita æterna, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Argu#

xxvni.pfal. îNiti'ô recitatur precatio,quæ ampli'ficata eft friftiftimis affclt;ftibus, Luflatur pars prinM Iprophcta cum horrendis terroribus, premitur confpeftu peccati\amp; metui'c q^afe petit’ abr)ci cum impijs Sc damnatis, Huius ingentis horrendæ confternan'onis feruari op-, guftum in ftnfu pœnitendæ pq experiunrur.Nec aiqs uerbis hi pauores magis preßühorrea propriè defcribi poflunt,quàm quæ funt in ipfis Pfalmis. Déplorant fuam im rfwtfrrontj« munditiem, agnoftunt iuftam iram Dei, ientiunt pccnas, fatentur pcenas mi* nores efle fuis peccatis,ut clamitat Daniel cap» 9: Tibi Domineiufticiagt;f^obis autem confufio faciei : metuunt igitur fc prorfus abqci cum damnatis in æter* num exitium ♦

In his tantis doloribus fuccubunt Saufludas Sc alfj innumerabiks» Sed Dauid, Ezechias fimiles fuftentantes fe cogitatione promiflionis feuEu^n^ gelrj,agnofcunc promiftam elTe remiflionem peccatorum.ut mox Pfat 32, dici^ tur : Dixi confitebor aduerfum me iniufticiam meam Domino,amp; tu remitcis impietate peccati mei. Sed Ethnici, ut Cato, Brutus amp;nbsp;fimiles, mergunturin opiniones Epicurcas,cùm uidenefe in caufis, utputant,iuftiorib»fuccumberc, queruntur non efle curæ Deo res humanas,nec confugiunt ad Deum. Vt Btn* tus moriturus clamauit,ô Deus quis eft horum malorum caulaC Et Cato dice* bat magnas efle tenebras humanæ mentis de uoluntate Dei, quod Pompous antca in caufis iniuftisfortunatus fuiflet,nunc in caufa ut ipfi uidebatut iufta, infelix effet. Tales funt in magnis ærumnis querçlæ amp;nbsp;dilputationes omni* urn ßpientum, qui ignorant Euangelium,quod monftrat caufas calamitatum, amp;nbsp;ueras confolationes»

Alters pdrs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poft precationem uero fequitur gratiarum adio uerfu fexto,qua tefiatur

efle.Et ob hancipfamcaufam fuam liberationem recitat,wnc(uam exemplum promiflionisuniuerfalis.Omnescæteri petant liberationem, oc certô credant fe exaudiri à Deo cofugientes ad ipfum,ut alibi Pialmus inquit; Prope eft Dominus omnibus inuocantibus eum, Et loêl inquit : Omnis qui inuocauerit nomen Domini faluuserit, Hæ uniuerfàles fèntentiæ diligenter confiderandæ funt,ut nos ipfbs in eas includamus. Et Dauid fuas liberationes ideo recitare fe adfirmat,ut ceteros exemplo fuo ad fîdem inuitet, utPfat 34» inquiuAccedite ad eum,amp; accurrite,amp; uultus ueftri nôconfundêturjfie pau per clamauic,amp;^ Dominus exaudiuit eum,amp; ex omnibus tribulationib. eripuit eum, Sic igitur exempla liberationis Dauidicæ Iegamus,SC ut nobis promitti auxilium ftatuamus,acpr£cipi difcamus,ut talibus cÔmonefadi excmpbslibe rationê petamus Sc expedemus, Ideo in fine addita eft precatio pro uniuerlà Ecclefia,ut fignificet fuum exemplû ad cgteros pertinere, Sæpè aût in fine Pfal morum taies comunes precationes attcxit,quibus uoluit omnes ledores corn monefacere de hoc ofificio,omnium maxime neceflario, uidelicet de precatio* ne pro uniuerfa Ecclefia,

Adiungamus ergo noftra uota ad hanc iplàm uocem Prophetæ î SAT XXM FAC FOFELIAM TFFM, ET EEXET)IC 3)1TATI T^Æ.ET (EEGE ET EXTOLEE EOSSE}d^

Ecclefiam aduerfus omnium impiorum bçreticorum amp;nbsp;Tyraiv norum furores 8c ftudia SC di'fciplinam rege,8lt;^ feruato, uc femper fint qui te üerè doceant, 8c ad pofteritatem tranfmittant j Amen»

AFFElt;ï{TE ^OMIXO FILII FOI^FIKM, XFFEl^ ‘ TE S)OMIXO GLO^IÂM ET FOI^TITF^DINEM,

LJIcPfalmus eft generis demonftratiui,quia laudatio feu deicriptio eft ucri xxix, Deijoftendens quis fit uerè Deus, óó quomodo,amp; ubi agnofci uelit» Prilt; a niùm igitur propofitio reciratur, quæ iubct huic Deo offerrejid eft, hunc Deu géi. inuocare, qui ie patefecit,tradito uerbo in hoe populo, amp;nbsp;cuius uox fuit, eft crit efficax : ut quaflauit montes uox Dei cùm populus eftet in deferto, fie femper uox Euangelrj data à Deo,erit effi'cax,colliget Ecclefiam,amp; in ea lucem 8lt;^uitam æternam incoabit, amp;nbsp;in ea Ecclefia perpetuô habitabit,

Tres funt igitur partes huius Pfalmi; Prima eft de uerainuocatione t Hunc Deum inuocate,qui huic populo Ifrael uerbum fuum ingentibus ÔC ib pri^deM'i luftribus teftimonfjs tradidit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;catione.

Secunda eft de uocis ac miniftcri] Euangelici effîcacia» Certô feiamus secundlt;ideeF Deum uelle efficacem efle per uocem Euangelq, colligere Ecclefiam, dare re# nufiionem peccatorum,nouam lucem amp;nbsp;uitam æternam,ficut uerè fuit efficax ‘ cùm quaifaret monte Sinai,amp; ederet alia miranda teftimonia in deierto.Hanc collationem Paulus erudiciftïmè traèlat, in 2, Epiftola ad Cor. 3, Cùm fuerit Ingens gloria ueteris Teftamenti, mulco maior eric gloria noui Teftamenti *, ideft,cùm Deus illuftribus teftimonqsoftenderitfeefleeffi'cacemin Ecclefia dus temporis, amp;nbsp;ornârit earn tunc magna gloria, 8è miranda defenfione, non ùubitemus Deum efficacem efte etiam promulgato Euangelio : quanquam horribiliter onerati fuqjius cruce in hac uita, ac nondum efticacia ilia amp;nbsp;gloria cernitur»

Diligenter autem doeftrina de efficacia minifterrj Euangelf) difeenda eft, nequæramus Deum fine fiio Euangelio î deinde ut feiamus etiam in ipfo Eu# angelio acquiefeendum effe, 80 Deum uerè hoc moHo per fîdem acquiefeentè in Euangelio, dare hæc ipfa bona,quæ promifit, fcïlicet remiffionem peccato# rumamp;Spiritum fanèlum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Hanc doèfrinam de efficacia minifterq Euangelici non intelh'gunt men* tesprophanæ :Sedexperientiain uera confolationeoftendit neceifariam amp;nbsp;falutarem effe, Anabapciftæ Ôè alq fanatici totam delent, qui fuis imagination nibus relièto Euangelio, nouas illuminationes quærunt. Taies furores exe# crandifunt.ôèopponendafuntteftimonia de efticaciaminifterij Euangelici»

Tertia pars de Ecclefia loquicur: femper regnabicuerus Deus in Eccle# Tertiddete^. fia,in qua fbnat uerbum ab ipfo tradirum, Haî’c fententia docec 8è quid fit Ec# tlejid. clefia,amp; promiffionem tradit,quæ adfîrmat Ecclefiam perpetuô manfuram eft fe,quaconfolatione pfjs opus eft,ne exiftiment Ecclefiam interituram eftè, cùm tàm uariè oppugnetur Ôè quaffetur»

Vfal. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beneficium feuliberationem» Mifcenturautê

gratùrumlt;i= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ut fit, defcriptiones pericuh' Sgt;C affli'dionum, SxL enarrantur caufæ pericuH,

dio rfcitans Sc argumenta propter quæ expetenda eft Iiberatio. Sæpè autem didum eft, ^hberaüoMm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 Ut exempla proponantur, quæ teftentur

’ Deum uerè exaudire eos qui inuocant in Ecclefia, ói. uerè opitulari eis, amp;nbsp;do/ ceant fidem 8i. inuocationem, Sicut enim Deus promiffîones tradidft, amp;fcrp bi uoluit, exempla liberanonum multa quotidie o{ieiidic,amp;:inGgniaah'qua fcribi uoluitjtan^ teftimonia promiftïonum,ut difcamus uere exaudiri inuo/ cantem Ecclcfiam,amp; accendantur fides,inuocatio,amp; alrj motus Deo placentcs in cordib, piorum : Ideo tories lam dicftum eft, oportere nos exempla ad ufiim noftrum transferre. Sicut te includis in uocem promiftîonum,fîc etiara exem/ plu tibi concionari fcias,quia Deus non eft perlonarum acceptor. Tarn uult Deus te exaudire,^ exaudit Dauidem,modô utpetas auxilium. kac^gratia» rum adio in hoc Pfalmo,ut alibijeftatur nos exaudiri,amp;: iubet exemple utpe tamusauxilium,amp;acceptobeneficio gratias agamus, 8c alios noftra fideamp; confeftionead inuocationem inuitemus,

TresprimiuerluseandempropofirionemrcpetuntzT’/^ (DEES LI* 'BE(l^A'STI,QnaYtns uerfus addit gratiarum adionem, quam uulfß^ri.î toto cœtu,quia paflim Piàlmi deducunt nos ad cœtum,uolunt ut ad ficcftfaoi nos adiungamus, amp;nbsp;ut in Eccleiia fonet noftra confeftîo. Ideoinquit: '^SAL* LIEE LiOMIXO SAXCTI EÏES,

Verfu quinto, collatio recitatur adflidionis,amp;: conColationis, Signißcat breue elfe tempus adflidionis,ièd poftea confolationem æternam, nt2. Cor, 4, Momentum adflidionis noiiræyeffictet æternum pondus gloriæ* lationeceffaria eft, ut fciamus finem fore præfencium miièriarum, quæfæpè funt horribiles.

Verfu 6, 7, recitantur caufæ adflidionum : Dixi in abundantia mea, non mouebor, Reprehenfio eft fècuritaris in rebus fecundis,amp; comonefacho, ut cogiremus res fècundas Dei beneficia efte,nec fiamus in Iblen tes,fuperbi,oe/ gligentes : Tanrifper,inquit,floreo,dum me iuuas. Sed cùm ab/condis faciem tuamjd efi, cùm me non afpicis ut me iuues , ingentibus miferijs opprimor, Sed in bis ad te confugio.

Verfuÿ.argumentum recitatur guare iit petenda liberation fcilicetut DeusgIorifcetur:QELD nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EST (DEO XOSTE^i^lNTE

In Ene precationes adduntur,guia fubindeiterum nobis opus eft libera/ tione, Hæc omnia cum ad uftim noftru transfcruntur, ut/æpèdixi, ßuntillu» ftria^Sd: ita dulcefcunt Piàlmi, cum diicimus Edem Sc inuocationem in his ex/ emplis, Repeto autem quod ftiprà fæpc didum eE^ in bac inuocatione accen/ datur fides,ut nos uerè exaudiri ftatuamus. Et Ecut promiEfionem ad nos per» tinere feimus: Omnis guiinuocauerit nomen Domini, faluuseric: ita bxcex» empla propofita eEe feiamuSjUt nos guoq^ credamus Emiliter exaudiri.Diues cE enim Deus ergà omnes qui eum inuocant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ärgu»

pRecatio eft, qua ud omncs pq poflunt in petenda liberatioqe. Et excmplu xxxi. Ppt hïc defcriptum,ut fæpè aliàs,docet in tali petitione fidem adfcrendam eiTe,

Exaggeratur autem calamitas éc miicentur gratiarum acfiiones amp;nbsp;promiflio* neSjUC fit in his dcicriptionibus:quiarecordadolibcracionum priorum acces* dir, amp;nbsp;in præièntia aliqua mitigatio fentitur. Obfèruanda eft autem collatio ipdueræ8cfpeicarnalis. In primouerfuftatiminpropofidonedicicurz IK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

J’S S)0MmE SfBfl^pzKON. CON.FKK'DAIilH ÆTE^^'^l'à id cftj mca fpes non nicicur humanis præfîdijs, non mea iußicia j non canwfo.

mds uiribus, fed tua mifcricordia. Tu igitur cripe me tua iufticia, id eft, tu me declaresiuftumôCdbiacceptumefle. Aliter enim phrafis accipienda eft,(^ fiLadno more de ludice loqueremur Iudex iufticia tua punias parricidas.

InuerfulextodaredilcernitduplicemfpemzODI OTSEAK» Ies FAKITMTEMj id eft,eos qui Humana lapientia, Humana iufti^ cia, præfidrjs amicorum nituntur, Hæc omnia uana fallacia funt, Sicut alias fcriptuin eft ; Malcdidus qui confidit in homine, amp;nbsp;ponit carnem brachium luum,EconcràuerôincjuitPiàImus:£GO IK DOMIKO STEI^A^ F I, Hoc dido amp;nbsp;fimilibus docemur de fpe, quæ petit amp;: expedat auxilium â Deo,etiam cum deftitud fumus humanis auxiiqs, ut alibi dicitur : Pater amp;nbsp;niater derelicluerunc me. Dominus autem fuftepit me. In finegratiarum adio r^zznÇzzürzTEKEDICTFS (DOMIKFS, QJ^I MITIFICA^ III MISETJCOTJDI^M SFAM MIHI.

Deinde additur adhortatio, quæ oftendit applicationem exempli. Sicut fgo exauditus àC liberatus fum, ira uos quo(^ exaudiemini. Ideo uirih'ter agi^ te, non luccumbite animis, non abqcite promiiTionem ueræ doc'trinæ, erigitc confîrmatc animos fpe amp;nbsp;cxpedatione auxilq diuini. Eftlt;^ promiflio dub dffimaaddita:F/ïZ)/iI^£ó' CFSTO'DIT DOMIKFS,iÄz(k,uc^ races, 8lt; conftantes, qui ueritacem Dei ampleduntur, amp;nbsp;uera fine hypocrifi docent. Econtrà uerô perdec Deus fuperbos, qui audaciflîmè fuperbiflîmè contemnunt Deum, freti Humana pocentia, ut nunc homines pios crudelifli'^ mè interficiunt multi Epicurei, audader contemnentes Deum. Sed Deus eo* fum furores aliquando réprimée.

I Itülus monet hune Piâlmum plénum eftè erudidonis. Inlcribitur enim e« pfat. exponit ruditio, Eft^ dodrina propria Ecclefiæ deremiflîone peccatorum , deP’^o* peccato manenle in Sandis in hac uica, de confeifione peccati, de difcrimine^”p^^^^JJ*!’ Ddd itj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Euatj^elia.

582 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U

ueræ lufticiæ, arrogantiæhypocntarum, de caufîs calamitatum humanarum, de uera confblatione, quæ in Ecclefia craditur in dodrina de crucc» Hæc tota dodrina extra amp;nbsp;iupra Philofophiam et rationis humanæ indicium pofita eft, diicernenda eft à lege» Eft enim uox Euangelrj, in quo patefit arcana uolun^^ tas de gratuita remiftione peccatorum, Sd de uera confolatione in cruce» Idco autem hie Pfalmus uarrjs interpretationibus contaminatus eft, quia pauci rc* de intelligunt dodrinam de gratuita remiftione peccatorum, multi ineru^ diti confundunt genera dodrinarum, Legem amp;nbsp;Euangelium, Ordine autem propofitiones confiderentur»

Primus amp;nbsp;fecundus uerfus continent expreiTam pcripicuam propofi* ' 1Lgt;LE EST 'EEAET^ M. ET irSTTS.Cri (I^^EMITTlTr^îi EECCATEM, id eii, quern Deus recepir,etiamfi indignum ôd adhuc habentem ibrdes in haccarna=lt; li natura» Non propter mérita noftra, non propter uirtutes noftras, fed Pæ/ pter Deum recipientem nos fua miftricordia, data promiftione, fumus iufti» Hæc eftdodrina quam Pauluscopiofè cnarratinEpiftolaad Romanos,ubi horum uerfuum teftirnonium citât»

Confeßio, Sequences uei ficuli loquuntur de confeftîonc peccati : I El CTÏE^ ‘ STI^ITE non EST T)OLES,iàcPi,ubicPiagnitio^conlt;i^^^ peccati, Item agnitio mifcricordiæ amp;nbsp;promiftæ gratuicæ reconciliationis fide apprehendens remiftïonem,in tali pedore non eft hypocrifis, arrogans fibi iufticiam »

CTM TACET^EM, OSSA MEA LAnGTEFACT^ srn T} Id eft, in pauore ôi. luda, priufquàm confefiîone gratuitaj remiffio^ nis erigerer, penè extindus fum» Cùm Deus oftendit nobis peccatumjxpa* uefeimus, ut inquit leremias : Poft^ oftendifti mihi ,percufti femur meu ôdc*

Sequitur repetitio amp;nbsp;declaratio propofitionis principalis : ûc confetiui^ turhomoremiftionemcùm confitetur peccatum, Sc petit gratis remind pterpromifTionem diuinam, Hæc eft dulcis amp;nbsp;firma confolatio, uerèincoans uicam æternam in corde, quôd adfirmat nos certô donari remiftione, etiamfi nonadferimus mérita, Sed hune ipfumgemitum agnofeentempeccatumamp; petentem remiftîonem»

Secundapropofitio,dftcernenshypocritasamp;iuftosfîde» Etiam in Saiv dis manet peccatum, fed remittitur petenribus : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HOC O^A^lF

AF) TE OMniS S AnCTJ^kV» Sandi non latisfaciunrlegimonfunt iufti impletione legis,Sed adhuc lècum circumferunt multa uicia interiorajduif bitationes, diffîdentiam, fecuritatem amp;nbsp;alia mala,quæ exténuant hypocritæ, fed Sandi agnofeunt efte peccata, petunt condonationem, amp;nbsp;acquiefeunt in dodrina huius Pfaimi, (ciunt homines ita iuftos elfe, quia peccatum tegh tur amp;nbsp;non imputatur»

in TF^IErLATlonE AT) TE COK w TKG lAH, Qui ignorant hanc dodrinam de gratuitaremÜTionc, in calami* fideiußoruM. tatibus indicant le propter peccata à Deo abfjci,ut inquit Cain : Maïus elt pec catu meum, quàm ut remitti pofti t» At hæc dodrina reuocat animum ex infe* ris, cùm oftendit certô gratis remitti peccata,amp; Deûm præcipérç,uc fide peta* mus remiftîonem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Inferieur promiftio,in qua Deus promittit le ueîîe hanc dodrinam pio^ docere,qula fine luce diuina nô tollitur hypocrifis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ter,.

T s A L M1 A X X11, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5'g^

Tertia propofitio. Principalis caufà calamitatum hunianarum eft, non, ut Philofophi putant, materia, fed peccatum in natura hominum. Mors amp;nbsp;a# St'ft Hæmiieriæhumanæfunc careerimpiorum, qui debebat hommes admoneretwmi« «4W« de ira Deiaduerfùs peccatum : CHAMO ET F^EHO Las eo^fm const(i^i'hgis\ cem non aa^f^o^ AA) TE. Vaganturhorribilespccnæper tocum mun* dum, Sodoma, Âegyptus, lerofolyma, Babylon, Roma delentur. His cxcm^ plis amp;nbsp;coêrcet Deus impios,amp; commonefacit omnes homines,ut agnofcanc Beum uerê irafei peccatis, amp;nbsp;aliqui ad Deum conuertafitur*

Quarta propofitio, criq^ pij ÔC impij morte onerari funt, horrendis P'/ calamitaribus excruciantun Sed impij fuccumbunt ac ruuncin æternum Um, quia nolunt audire remilîionem peccatorum : Econtrà uerô petentes resßntiUtcr, uiiffîonem peccatorum,fciunt fe propcer peccatum fubiedos effe mord Ôd aid is miferrjs, fed tarnen non abijei à Deo propter has pccnas* Suftinent igitur æriimnas amp;petunt remifli'onem, Sa feiunt fe uere exaudiri à Deo, Sgt;C iuuan,8d tandem liberationem propofitam eiïe»

Epiphonema,LÆTAMIMI IH. T)OMIISLO, \AdLS coHoidAiot nes de gratuita rcmifîîone, St de auxilio in cruce qui cenent , experiuntur in magnisdoloribusueramleuationem, imôuitæ æternæguftum incoado# nem, Hæc tota dodrina, ut fuprà dixi, Philofbphis ignora eft : Ideo uidetur obicurioivPhilofophi iubent tandfper humana præfidia quærere,dum aliqua inuenid pofte uidentur : ppftea uelut ainifïis tabulis in mari,finunc mergi and uios, cum ratio nihil uidet auxilfj, Sed mens intelligens Euangelium, in qua fides accenfa eft, feit Deum adeffe inuocandbus edam cum deftituimur huma# uis auxilqs, ut Efaias inquit, Deum habitare in adflidto Spiritu, Et Pfalmus 34* Propè eft Dominus his, qui tribulato funt corde,

ijOftrina eft amp;nbsp;gratiarum adio de prouidentia , quæ non tantum intelld '^gatur,ut Philofophi earn intelligunt, qui in hacipfa fentenda duphcitei-pp^ doiirïnd errant. Primùm uagantur animis, non qüærentes uerum Deum, qui fe uerbo er gntiArun fuoamp; promifîîonibus pacefecit, Deinde edamfi concedunt Deu magna quæ# nbsp;nbsp;d«pro=gt;

dam gubernare,ut cum uidentexcud ex regno Aftyagen, Sa iuuari Cyrum imbecilliorem, tarnen aiunt multa prorfus commitd-noftræ diligendæ, SC femperdubitantanexaudiantur hominum preces.

Äthic Pfalmus docct hunc uerum Deum inuocandum efte, qui fe in Ec# verus Dem defia,datispromiirionibus,patefecit.Ethunc adfirmat curare humana, ma# gna amp;nbsp;parua, amp;nbsp;exaudire inuocantium preces,ac uelle quidem ut ftnguli fufed piant Opera uocationis fuæ, ut Dodlores doceant, Senatores regant confilio • ' ' ; Rempub; Duces prælientur, patresfamilias erudiant liberos, unusquifq? ftu# deatuitare deli dia, Sd conférât op eram ad örnandam Ecclefiam amp;nbsp;tuendani communem tranquillitatem. Sed tarnen ftiamus, erfi non fumus ignaui ac bo# na confeientia annidmur, tarnen Del eft prouehere hos conatus, amp;nbsp;efficere ut

felices amp;nbsp;ßlutares, Ita dilcamus concurrere in omm* bona adi’onc, Dei au^ cm««! Det xilium amp;C noflrum conatum, Sicut ufîtatè didcur : Præeunte gratia, comitaiv auxilium cr te uoluntate,

noflerconA^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PjQj. concurfu amp;nbsp;auxilio Dei docet nos hie Pfalmus. Tradit doftrp

nam quod Deus uerè amp;nbsp;condiderit uniuerfum opificium mundi, Sc adfit bis opcribus, ealt;^ ieruec^ amp;nbsp;præcipuè tueatur Ecclefiam.Hanc promiflionem in^ cukac amp;nbsp;præcipic de fide^uc credamus Deum adefle fuis operibus,ô^ promifTh onemauxilfjomnibuspericulisopponamus,amp;petamus auxilium. Hoscul* tusmoneteflepræcipuosScignotoshumanæ rationf Accendi igiturÔC cre^' fcere fidem huius inuocationis excrckio oportet»

Sennaherib inferens bellum ludææ,cogitât fèfuo confilio, cxercitus fui robore domiturum ludæam, non cogitât de præiêntia Dei, nec uerè petit auxilium diuinum, fedutAiaxdicebatjTimidisopuseiTe auxilio diuino, fe etiam fine Deo potiturum efie uidoria : ita Sennaherib fummouçt Deum. At ccontrà Ezechias feit adefle Deum Ecclefiæ fiiæ, petit Ôd expedat defenfio* nem : Nec fallit hæc fides ipfius expedationem, fed uerè impetrac defenfionê» Hæc exempla nobis proponamus,acfciamus6è promifliones omnibus pro^ pofitas efle,amp; cxcmpla propter nos feripta efle.ut fimilis fides in nobis accem datur,amp;: petamus ôè expeèîemus auxilium, amp;nbsp;Deum celebremus.

De his fidei exercitfjs fæpè iam diètum eft in alfjs Pfalmis. Et Paulus fult; um exemplum récitât 2. Corinth, i. Refponfum mortis in nobis ipfs habui* muSj Ne efl'emus confidentes in nobis ipfis, iêd in Deo refufeitante mortuos, qui ex tanta morte nos liberauit, Sè rurfus liberabir, iuuantibus ueftris preei* bus, ut deinde per plurcs agantur gratiæ :quo in loco Paulus eruditi/ïîniè ret cenfuic amp;nbsp;cauiàm adflièlionum, fcilicet ut fiducia noflri deponatur, agnOf» featur præfèntia Dei, ôè petatur auxilium.

CAufe eur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde cauiàe funt cur Deus adiuuet, Finaïis,ut ipfe celebretur, amp;nbsp;mub

Deufndiuuet. tiinuitentur ad inuocationem. Sed impulfiua partialis,noftræ aliorum pre* ces. Impulfiua uerô principalis efl mediator Chriftus pro nobis intercedens.

Narratioeft^OMIXI COELI FACtl Orditur à creatione,ur poftea addat doc'lrinam de prgfentia Dei feruantisfua opera, præfertim Ecclefiarrt.

lt;DOMIHES ^ISSIF^T COELSILIA GENTIV'M^ Hîciam récitât doèlrinam de prouidentia, quôd curec 8è defendat Ecclefiam, reprimat impetus Tyrannorum, ficut Pharaonem ôè multos alios repreflîr.

!EEATA GEELS CELES EST TiOMiXES DEES EIES, Hicuerficulus promiflîo eft,teftificans hocauxilium præcipuèadEc* clefiam pertinere. Et fimul docet nos de uera inuocatione , amp;qaæiît ueraEc* QuaJJt utTA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc,inquit,uera eft inuocatio, agnolcere ôè inuocare hune Deum,qui

WKofrttw. lehoua.qui fe Ifracii patefecit, Sé promiflionem nobis illuftribus teftimoni* istradidit,quaadfirmatfenosrecipere,exaudire, èi. donare præfentibusamp; æternisbonispropterpromiflTumiemen. Hæc eft uera Ecclefia ôè hæreditas E)€i,populus quem Deus fîbi expreflb uerbo adiunxit.

Deinde rcpen't dodrinam de prouidentia, præfentia auxiKo Dei, amp;nbsp;cxtcnuationeuiriumIiumanarum:/7/^Àf^2Vz^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SIj\[E 3)E0

mAElES.F^'ELAX EQ^XS AS) SALETEM^ utexitusSennahehboftendicZcz/T OCX LI S) OMlX I lELTX EX

UETXEUTES EXM, DEXS CXSTOS)IT IHXO^ CAKTES EXU: ut Ezechiæ libcrario teftatur, Deus afpicit hominum ' opera, amp;nbsp;confilia, Qtiôd uerö ait : FO SQA A T, non intelligatur malarum co* giranonum autor elTe, ièd bonos conatus adiuuat,malos reprimit,cùm uideac utrosq? »

Deinde adiungit precationes tanquam concluiîonem, ut in nobis quo* que hæc fides accendatur,credens Deum opitulari inuocantibus ÔC petens au*

XOSTS^A EXF ECT AT SIOMIKXM: ^ILIXM KOSTS^XM ET SCXTXM IFSE EST, FIAT ^lSES^ICOSipi^ TXX S) 0MIXE SXFEIi^ XOS,

J-Jlc dulciffîmus Pfalmus fæpè citatur, quia non folùm præcepta amp;nbsp;promit x xxi in, ■‘fiones uberrimas continet,fed etiam applicationem exemplorum,quædo*

cttnos intueri in exempla, non abfterreribac Humana ratiocinationç : Pri* uilegia non transferantur in exemplum.Etiamfî Abraham,Ioièph,Dauid ad* hwtttZrrV iuti funt, tarnen non fequitur cæteris fimilia beneficia expedanda efle. Imô,in* nuy, cr appli ^uit hic Pfalmus, fimilia beneficia cæceriomnes expedent, qui Deum uzrç ’luocant, ad eum confugiunt.

Sedhîcpriustenendaeft dodrina Euangelrj, ut argumentum explice* tur, quod Lex opponit. luftus dat æqualia æqualibus; lofeph ÔC ego fumus in* æquales, ille erac iuftus amp;nbsp;ornatus omnibus uirtutibus, ego fum iniuftus, qua Euangeli» multorupeccatorum reus J Ergo illiiuftèpræmia data funt, ego iuftè pccnis condoMc. adfîcior,Sed minor explicatione indiget, quæ ex Euangelio fumenda eft. Su* mus æquales loièph amp;nbsp;nos, utricp enira fumus rei multorum peccatorum : fed loièph recipitur gratis per mi^ricordiam, amp;nbsp;nos gratis recipimur per mi* ièricordiam propter filium Dei, Itarurfiiselïicimuræquales, Hæc eft ingens tonitas, quam utile Deus agnofti amp;nbsp;confpici. De hac æqualitate feiamus no* fcis Euâgelfi uocem concionari,quam nifi uera fide infixam animis tenebimus,, ligconfolationes in hoc Pfalmopropofite nec intelligêtur, nec lenient dolores.

Poftquam autem feimus recipi propterfilium Dei gratis æqualiter om* nts qui Deum inuocant, amp;nbsp;fiducia filfi Dei credunt fibi remitti peccata, tune lt;^ulcefcunt hæ coniolationes, tune icimus ad nos pertinere hæc dida : F 0^

EST DOMIXXS HIS QXI TFJFXLXTO SXXT C0lt;^DE,ET COXTFJTOS SFI^TTX SXLX^FlTFïe^ doc'trina aliéna eft à iudicio raEionis,amp; iententfis Legis,fed tarnen uera eft. Eft tnim fine ulla dubitatione æternum ôcimmutabile Dei Euangelium , quod protulit filius Dei ex finu æterni patris, ut hac uera confolatione ad Deum re^ uocemuri

Primùm agit gratias Deo pro hberationibus^Deinde exemplum fuæ li^ beradonis proponic ton Ecclefiæ,ac hortacur fingulos^ ut exemplis aliorum, qui expert! fuut Dei beneficia, perant 8ó expedent liberationem*

Et in uerfu quarto uTroTUTrutriç eft dulciflîma Jn qua inquit magna frequent tia accurrere miftros ad Deum, amp;exaudirieorum gemitus, uota. In hacher quentia accurrentium nos quoep fimus, amp;nbsp;cum promiirionibus crebro repeti^ tis, turn uero exemplis Saneftorum inuitemur.

Deinde fequuntur promifli'ones exaggerate aliquot uerfibus, in quitus non fbliim promiffiones confiderentur, led etiam dodrina de fide,ut fupràfe^ pè didum eft. Edit Deus promifliones amp;nbsp;uult noseas fide accipere, hoc eft, in ipfo uerbo acquiefcerc,amp; reuera expedare euentus. Hæc dodrina in quotid^ ana inuocatione experientia dilcenda eft. Et femper oculis.auribus acmen^ te circumferatur hæc fententia : G KS T nbsp;nbsp;E ET TIT) ET E Ç^O

S) IT lU E Ö.Hoc didum iæpè repetitum in Pfalmisjdocet nos.ucfidepro^ mifti'ones amplcdamur,acquieicamus in uerbo,amp;C expedemus auxilium,ficu£ iæpè didum eft.

Mifeentur deinde præcepta,quæquomodo fiant à Sandis, Sèquomodo placeant Deo, ex Euangelio diicendum eft, ôèc.

q^Otus Pialmus precatio eft,Initiopetensdefenfionem contra impios,qui ^YXv.Plalt Js 3J.iniuftis odiis aduerius pios, ôè delere eos conantur : ac petition! (ea precatio, ■ pfopolitioniquerelaattexiturdelcribens furores impiorum.

In finerepedtur propofitio leu petitio. Et ficut iæpè alias fit 1« alias prolixius, alias breuius hic aiperguntur promifliones Sc caufæ liberation’ nis.Promiflio uelut exempio fi'gnificaturueriunono; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MEA^

LÆTABITE^ lU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NamliberationesDauidishicpro

pofitæ, funt exempla promiflionis, ut fæpè didum eft, quæ icripta funtjUt nos quoep pecamus Ôè expedemus auxilium in noftris affiidionibus. Non pros» pter unum Dauidem, nec de uno Dauide hæc icripta funt , Sed de omnibus membris Eccleiîæ Dei* Vt enim promifliones liberationis ad omnia membra pertinent ;Ita exempla teftantur uerè præftariinuocantibus ea quæ promiffp ones pollicentur,

Poftremôcauiàfînalis liberationis hæc eft,utmiranda fadateftentur, Deo curæ eife Ecclefiam : èC cum hæc beneficia recitantur, multi agnofeunt Deum Sc inuitantur ad timorem Dei Sc ad fidem , ut Dei gloria celebretur* Vtcum Aegyptrj amp;nbsp;uicini audiuerunt liberationê populi Ilrael ex Aegypto, famadodrinælatèiparià eft, amp;nbsp;multi cceperunt ampledi ueram dodrinam, uerè timere Deum, amp;nbsp;uera fide eum inuocare,ideo dicit : I ET) IC A ME SECEUTgt;EM lESTICIAM TEAM TfOMlUE BEES ME ESj nc lætentur aduerfus me,id eft,tuam cauiam defende, ne impq uoci# ferentur

Ferentur me dclertOj nihil efle ueram protiidenriam^non cHe docftrinam Eccles fiæ Dei,non efle diicrimen Ecclefiæ Dei impiorum, Ideo tu oftendas difcri^« men, amp;nbsp;teftificeris uerè te in Eccleiïa inuocari, uerè hoc uerbum^quod Ecclefia â teaccipit, diuinum efle, Cæteras uerô Religiones ignaras uerbi à te tradin' commentitias efle. Hic finis in petenda liberatione femper nobis propofitus fit, ut gloria Dei celebretur, ut alias dicitur,Ne dicant in gcntibus/ibi efl: De^ us eorum ;

P St 8c hic Pfalmusprecatiouniuerfæ Ecclefiæ contra impios doeflores. Sed ^initiô ponitur Narratio, quæ eft ûkôô/jÔC imaeo impiorum Docftorum illu# Itns. Principiô autem detrahit eis uirtutes,quæ neceflâriæ funt in his, qui funt f£ Ecclefiæ uerè membra Ecclefiæ Dei amp;nbsp;Dco placent, Nam timor Dei generaliter figni« itnptot ficatuerum cultum Dci,ueros pauores,ueram fidem non difcedentem aucrbo

JJei, ueram inuocationem huius ueri Dei, qui le patetecit in Ecclefia fuo uer^^ nenliter i^uid bo : Deinde amp;nbsp;totam obedientiam quæ præftatur proprer reuerentiam Dei,

uera (ide prælucente uerbo Dei, Vbi hic timor non eft, ibi eft Epicureus contemtus, uel audacia fingendi dogmata amp;nbsp;cultus, ut in omnibus hærcticis, defenforibus idolorum, qui non uolunt uideri a^eoz, Et tarnen non inuocant

UerumDeum,quiadifteduntab eiusuerbo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ ... .

Poftquam radicem defcripfic,fcilicet caliginem in mentibus,amp;f contem^f ^oiDoßor« tum Dei Lierbi eins,deinde malos frudus récitât, inter quos præcipui funt, opiniones contumeliofæaduerfiis Deum, amp;nbsp;audaciflimè confiai errores tulfus,fient Ethnici horribilia portenta finxerunt. Deinde adduntur prçftigiç, Suibus confirmantur errores, Nominat igitur Tr/^avoxoyia/.', quæ fucolà fpecie ^ophiftica ornât fallà dogmata, Ideo dicit eos blandè perfuadere opiniones * fijas,ucinueniant iniquitatem, id eft, latè propagate poflint,

Huic artificiolæ impofturæ proxima eft calumnia, qua corrumpunt uc^ ras fententias, odia accendunt contra pios dodores, amp;nbsp;funt autores diflîdi:s orum publicorum èC dilacerationum Ecclefiæ lèu fehifmatum, Ideo addic, ut odia moueant.

Pertinent ad delcriptionemcalumniæ feu iycophantiæ Sc hæc quæ lè^« quunturt^E'^g^ EO^EM TEI^NICIOSX ET FI^AE'DX ^EKTA, HÎcapertedodrinaimpiataxatur,quæeft mendacium pernicis ofiim Ecclefiæ, amp;contumeliofum contra Deum, Etcùmprimùm perdit anii« mas auuliàs à Deo, poftea etiam in hac externa gubernatione Ecclefiæ, caula dimagnarum diflîpationum amp;nbsp;triftiiîîmarumcalamicatum,ut Anabaptiftici furores impulerunt multos ad mouendas lèditiones, quæ fuerunt exitiofæ to;* tisciuitatibus.

Tertioacceditpertinacia,quamdelcribitinquiens ; NON TTETperimncU» ^0CElt;^I TT (BENE FACIAT, Magnum decus eft an tecellereo^ pinione fapientiæ amp;nbsp;fanditatis. Id decus cùm homines ament amp;nbsp;ægrè patian=lt; turfibieripi, ut dicitur : Qui uelit ingenio cedere rarus erit:acricer El. pertina^«

citer dimicanc de opinionibus fuis,utgloriam fuam tueantur* Et Homines na^ turafunt fuperbi, et dolent uinci amp;nbsp;exin' gloria quam habuerunt. Hæfunt eau fæ pertinaciæ,quæ facit ut priores morbi^fcilicet error amp;nbsp;temeritas fiant mala incurabiliajdeo Paulus iubet Hæreticos poftquam aliquoties admoniti funt, uicare,quia non admittunt medicationem, amp;nbsp;funt, ut iple inquic, au73K.aTcéKp/Tor.

C^arto, Non fibi tantùm nocent impf) Docflores, ficut plericp alfj fiireno tes fuo corpori nocent : Sed ad cas peftes, quâs iam recenfuit, accedit amp;nbsp;hæc, quöd ardent cupiditate late ipargendi ueneni, Si. hoe ut perficiant, dolo amp;nbsp;uitiapugnant.

Sunt igitur non fblùm calumniatores Si pcrtinaces, led etiam ut nunc Pontifiefj Si Monachi defendunt iua idola, Si Sicerrimè pugnanc fraudP bus crudelitatc, ut reefte lèntientes deleantjdeoinquit Pialmus : KICIEM ST^riT IK LECTO SEO, ST AT IJ^XTAKI^ ylM KOK 'EOKAMjid eft,diesnodtes^ quæritConfilia delendæuerg dodrinæ Si opprimendi redè fentientes,nec ueretur falfo prætextu rapere in# nocentes ad fupplicia,aut impia bella mouere»

Hadenus defcripfit impios Dodores narrans eos efle contemtores Dci Si uerbi eius,ÔC errorû autores Si defenfores,Sophifticos,calumniatores, per^ tinaces,amp; iæuas peftes iniufta crudelitate graflantes in Ecclefiaf

Deinde fequitur precatio ad uerum Deum, qui iè in hoc populo patefe^ cit, dato uerbo fuo certis teftimonijs» Caufas autem, propter quas fe exaudiri iperar, commémorât, milericordiam Dei Si ueritatem, id eft, promiflîones, quas Deus iuftus Si uerax certiflimè præftat* In his promifit fe illam Ecdefi# am, qua? ampleditur uerbum Dei, feruaturum elfe, amp;nbsp;eius gemitusamp;f pteces exauditurum .

SE^Eyi'ElS T)OMIK E^ In quo dido generalis rerum conferuano confertur cum fpeciali Ecclefiæ conferuatione : Sicut Paulus inquir phf”^ moth. 4. Qui eft faluatoromnium hominum,maximè fidelium,!«^ feruat totam rerum uniuerfiratem,ccclum,terram, pecudes, Si uniu^tfum go nus humanum,ied propter Ecclefiam, fcilicet ut Eccleftam fibi colligit ex hu# mano genere. Hane uerô Ecclefiam non folùm in hac uita feruat, etiam ad iunget fibi in uita æterna,amp;: ornabit æternis bonis. Ideo fequentes uerficuliin Pialmo proprie de Ecclefia concionantur,eamlt;^ nominant; F1Lgt;II A DA A IK EMSI(^A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TEA^'^M CQKFIDEKT SA‘

TE^ADEKTEI{ EIKGEETHKE T)01AES TEÆ^iàz^, Nobis quifumus in domo tua, id eft, in Ecclefia ædificàta uerbo tuo,fadaeft promiftio defenfionis,amp; æternæ lalutis. Nos umbra alarum tuarum tegimur, Nos in lumijne tuo,id eftjprælucentc uerbo tuo, uidebimus lumen, id eft, ex# periemurconfolationem. Hancdulciftimam commemorationem promiftio# num adfert ad Deum, Si petit defenfibnem, Si gubernationem aduerfus im# pios Dodores amp;nbsp;Tyrannos.

Fiet aurem nobis magis perfpicua iententia Pialmi, ft cum ftmilibus pe* riculis nos quoc^ conflidemur,has preces uera fide dicemus, Si has ipfas pro# mifliones ftatuemus ad nos quoqp pertinere,ftcut non dubiû eft pertinere eas ad ueram omniutemporft Ecclefiam,uidelicet earn quæ ampleditur Euange# lium,0d non défendit idola amp;nbsp;impios errores.

T)ES^OSITIO.ir- -i/ï^ ^falmi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; Lx.

J^Odn'na eft 8c confolatio opponenda fcandalo. crpcis, de quo Humana nbsp;nbsp;x x x v n

,’■æ’§”®’^3^scurEccIenafubiedaficcruciamp;ærumnis,non rede ludkat. ppj^ocïrnM idet enim communes efïè miferias bonorum amp;nbsp;malorum, iuftorum miu^ cr confoUtio •

*‘0rum, j’mó fortunam fæpè magjs fteuirc in homines iuftos, quàm iniuftos, uc ^^rcmiaSjBaptifta ÔC mulei fimiles crudcIiHimc incerfedi func» Interea Diony# Ecckfia, fiusTyrannus pacer,amp;Tybcriusamp; multi iceleraci in magnis.uolupcacibus ^ixerunt, èc fine uiolentia mortui funr* Cum igicur nee præmia dari iuftis,nec Ratio propur poenæ tantum iniuftos opprimere uideantur , fed pariter uagari pcenas per calamuatcs nialos amp;nbsp;bonos adpareat, cæca ratio hominum collie prouidentiam , Qc remo* nbsp;nbsp;nbsp;prouidë

uetDeum âgubernacione, imaginacur cafu omnia ferri, pingit forcunam cæ* cam, denic^ horrendos furores cumulat,ucmulcorum Epicureorum ièrmones dium refiè quotidie oftendunU Remota uero prouidencia deinde ratiocinancurimph:flt;««lt;fi«. cùmiufti fæpè proprer iufticiam augeanc fibimiièrias,quæftulticia eft rede faccre; Epicureo ftulti uidentur leremias, Bapcifta, Chriftus, Paulus, 8^ les, cum fibi accerfuncpericula rede docendo, Diceret enim eos fiiauius uidu ros efie, fi tacerent, amp;L potius fouerenc eum ftacum, quo deledabantur Princi# pes, ucfaciebat Solon non opponcns ft Pififtrato, auc Horcenfius,Lucullus 8C alijj non aduerftntes Syllæ, quanquam fttis crudelicer dominanci.

Cùm aucem femper multi homines deficiant à Deo propterea quod uft dentiuftos duriter premi : hie Pftlmus dodrinam tradit, in qua primum præ^ cipit ut Deo obediamus, necoffenfi ilia fpecie, quôd miferiæ fint communes, deficiamus *

Deinde addit confolationem, in qua eft afteueratio de prouidentia* Adlt;« firmat certè Deum curare Ecclefiam, St' punire impios. Et hoc fit dupliciter, ideft,tùminhacuita, turn pofthancuitam. Regulare eft atrociter uiolances poübMc politicamiufticiapr , diuinicus rapi ad fupplicia in hacuica.uc ait Chriftus ; uita»t Quicunc^ gladium acceperit, gladio peribit, ut Cain, Saul, 6c innumerabiles Tyranni amp;: homicidæ pleduntur in hac uita, Ica reguläre eft blafphemos con# tra confeientiam agentes, periuros amp;nbsp;pollutos inceftis libidinibus in hac ui# tapuniri, ut Sodoma, Thebæ, Athenæ, 6c mulcæ toeægenees propter Jibidi# nes deletæ funt» Hæc régula uera amp;nbsp;formidanda eft, etiamfi aliquid inrerdum præterregulamfittutetiamfihyemeinterdumaliquidies calidi func fimiles æftiuis, camen régula uera eft hyemem frigidan? elfe. De iudicio uerô poft Banc uicam noeæ funt expreflæ conciones, Eftiæ ulcimo amp;nbsp;Marthæi uicefimo qiiinto,amp;alibi.Cûm igicur cerciftîmum fit, Deum punire perftuerantcs in impietate, execrandi funt Epicurei, qui tollunc prouidentiam,noftræ men# tes confirmandæ funt, ut feiant Deum uerè curare humana, 8C ut rede facia# mus.

Sedrurfùsquærit humanaratio:curiuftitàmfuntærumnofiç’ ut Abel, c«r îuflifmt leremias, Chriftus C Hæc eft arcana lapientiaEcclefiæ, Nec Philofophia ulla monftrat caufas, ftd iôla Euangelij dodrina. Prima autem Si præcipua cauià

E e e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.

590 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M

cft,peccatum quod in hac dcprauatione riaturæ adhuc hærer, Premitur ergo Ecckna,utagnoicatiramDeiaduerfuspeccatum,amp;l ut hæc immundities in nobis,fecuritas, negledio Dei, fiducia noftræ iàpientiæ,8c aliæ errantes cupi^ ditates frenentur, amp;nbsp;alfqùo modo minuantun Ideo inquit Paulus Rom. 7. Propter peccatum corpus noftrum mord deftinatum eft. Deinde coucurrunc aliæ mulcæ cauiæ,quæ recitantur in copioiîore dodlrina de cruce,

fïurimum'm^ Etiîautem amp;£cclefia adfligitur, ramen plurimum intereft iijterlona^ Saulem. lonathæ adeft Deus, nbsp;fuftentat eum etiam in morte, amp;da£

præmia poft banc uiiam Jmô Ôé in hac uira ièruatur ille cœtus quem probabat lonathas, amp;nbsp;cauia comprobatur, Saul ucrô (tne confoladone exdnguitur,amp;:ru it in xternas pcenas : amp;nbsp;ccrtus quem probabat, poftea quoc^ deletur, amp;nbsp;cauft damnatu’r*

Multæ funt etiam ftngulorum piorum mirandg liberationes in bac uita, ut loièph, Dauidis, Danielis. Melius eft igitur iufto, quia ftmper habet cergt; , turn præfidium, icilicet Deum, qui adeft, iuftentat adflidum, mitigataducrft amp;^iæpèprorftïsI]berat,Semperautem datpræmiaæterna, caufamcom# probat,amp; ièruat Ecclefiæ corpus. Econtrà uerô blaiphemi etiamfi alic[uandiu ftorent, tarnen euertuntur delentur.

Hæc eft fumma huius Pfaimi, in quo ars uitæ eft,quæ fèmper nobis fit in eonfpedu.Philofophimultumdiiputant,cùm tàmuariafîntinomniuitaamp; omnibus negocqs pericula, quid agendum fît 7 Refpondet Pfalmus : obtem^ pcra mandads Dei, exitus uerô ab ipfo gubernari icias,amp;expedafiicceirus amp;nbsp;Felices exitus,à Deo, Nec frangare animo,edamfî magni labores perferens» di funt,quia aderic dbi Deus,uc amp;nbsp;Paulus inquit : Labor uefter noneririnanis in Domino.

Ridiculum uidetur quôd Paulus difcurritper Afîam amp;nbsp;Europam coUeü durus DeoEcclefîam : Fruftra enim uidetur laboraturus in mutandis publias periuafîonibusamp;Religione.Ethæcnouitasmagnos tumultus amp;nbsp;fedidones parirura erat. Quare fi Socratem coniuluifler,an hic labor fuicipiendus elfer, certè Socrates diftùalbr fuilTec. Sed hîc in Pfalmo dilcimus mandafis diendum elfe, amp;nbsp;exitus Deo commendandos.

Hancartem uitæ longe præftantiorem omnium Philofophorum Ethh cis, oportec bene inculcatam elfe mentibus : quia læpè errant homines, cùm contra mandata Dei, futuris euendbus occurrere uolunr, Vt autem hæcars

Dolt;7o« uer. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligatur Sc exerceatur, utrac^p uirtute opus eft, timoré Dei,amp;: fide. Tû

a nei,timcre morobediar,amp; fîdes intuens Deum ftatuatnos iuuari amp;: tegià Deo,ac petat 0« O- fideo^ Sc expedet bonos euentus, Ac in talibus exercitns lux fidei in omni uita cre* fccre debet.

T otus autem Pfàlmus aîiàs regulam ièu præceptum tradit, ut mandatis Dei obediamus : alias promiftîones comminationes. Et eædem fententiæ uartjs figuris repedtæ îùnt.Proponit hypotypolès,florentes impios amp;nbsp;fæuicn* tes in Ecclefîam, led mox ruituros amp;nbsp;perituros. Econtrà uerÔ Ecclefiâ opprefi fam,amp;!; tarnen rurfus emergentem ex miferijs.

pRimusuerfus,amp;poftremi’duOj amp;decimus quintus amp;nbsp;decimus fêxtus,func xxxvi!i precanonesinquibus petit Darn'd mingadonem ingentium calamitatum rp, cxordiïi amp;liberationum, ne abijciatur à Deo, ne opprimatur hoftium furore, ne perc# precatio at, ficut impr) ex tragicis malis ruunt in æternum exitium, ut Pharao, Saul, amp;nbsp;cSiatuiit fimiles perierunt»

Duas autem cauiàs recenièt, ut iæpc,cur fit adiuuandus* Alteram impub fiuam, quia fpero in te, id eft, fide inuoco te, auxilium à te expedo, Promb fifti autem auxilium ad te confugientibus, ficut alibi dicitur: Propè eft Do# minus omnibus inuocantibus eum in ueritate. Altera cauià eft finalis, ne tri# umphent adueriàrij, blafphemi glorientur,fuas opiniones ueras efte,dodri* nam Dei commentitiam eftè. Promifit autem Deus fe ploriam fuam defenfu# rum Sô adferturum efle, ut Eiàiæ 48. dicitur ; Propter nomen meum amoue# boiram meam. Et deinde fequitur : Propter me, propter me faciam, ne blaft phemetur nomen meum, Et gloriam meam alteri non dabo. Hæ caulæ ualent apiid Deum. Cùm enim fit uerax, promifla haud dubiê præftat. V trumqj au# tem promifit, amp;nbsp;cxauditurum fe inuocantes^ ôi. aflerturum fe efte gloriam fu# am,Hancfidemdifcamusnosquo(^adDeuminprecandoadferre, Has eau# fas, quæ toties in Pfalmis repetuntur, proponamus Deo: quôd fi faciemus,ex# pcriemur certô, non efle irritos gemitus noftros, 80 petitiones,

SedHumana natura,propter magnam confufionê dubitationum in corde, penè furda eft ad has promifliones,nec iudicat tàm liberales efle, aut ratas amp;nbsp;firmas eife, Huic dubitationi repugnandum eft* Semper autem cùm promift ßones cogitamus,fimul intucndus eft Mediator filius Dei, Ita cogitatione eau farum, quibus Deus teftatur fe moueri,fîdes excitanda eft,amp; petendum amp;nbsp;ex# peftandum eft auxilium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Cxceri uerfus in toto Piàlmo funt triftiflîma querela, amp;nbsp;narratio ingen# Mterapdrf dumdolorum, amphficatamentione cauiàrum èc circumftantiarum. Non enim tantum hominum odia amp;nbsp;corporis pericula amp;nbsp;cruciatus récitât, Sed eti# lofibui, aliam triftiorem caufam fummæ mœfticiæ narrat, uidelicet quôd manu

Ödprematur amp;nbsp;fagittis diuinis uulneretur, perterrefadus à Deo oftendente iramfuam aduerfus peccata.

Fortis animus tantifper donee confeientia eft integra èC ftatuit fe Deo placere à Deo defendi et iuuari, facile perfert ac deipicit iniurias illatas ab hominibus, ut Laurentius amp;nbsp;multæ puellæ in fiipplicijs de/pexerunt T y ran# nos amp;nbsp;mortem, Sed cùm confeientia expauit, amp;deferiacabijciàDeouide# niur,8^ Deoirafeente, ruituri in triftiora mala; hic dolor longe aiperior eft omnibus corporum cruciatibus, Talis fuit Dauidis mœfticia in exilio, fèntft entis molcm peccati fui amp;nbsp;iram Dei, Talis Esechiæ dolor fuit, de quo di# cit;SicutLeocontriuit omnia olTa mea. Etfi autem diu nemo poteft hos hor# ribiles pauores fuftinere,tamê multis accidût aduerià inextricabilia humano confilio,in quib, deguftant animi hos triftiflîmos dolores, Nó intelligunt aûc querelam aut confolationes, Epicurei aut hy pocritæ ebrii læticia,quam ex uô# luptatibus fuis aut gloria percipiunt, fed ærumnofi aliquo modo hanc quere# lam intelligunt. His prodeft huius Pfalmi meditatio : Primùm ut exemplo fe etudiant, Cùm enim cætera membra Ecclefiæ indent in tantis miferijs efle, feiant fe quoçp non abiedos efle à Deo propter calamitatum magnitiidinem* Deinde quærant amp;nbsp;confolationes, erigant fe cogitatione promiflîonum, fide,

E e e q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔC in#

Sc inuocatfone, ut Dauid ipfè fe fuftentabat, Expericntur autem hanc ifiuocalt; tionem non eße irritam*

^DIXI CKSTOXHAM riAS MEAS, ET KOH I^EG CEM LIXGE^ MEA,CESTOS)IAM OS MEEiA CA (plSTI^O, T)EM AE)HEC IMElES Col{^MM ME EST.

x'xxi'x. J7Scamp;hicPfalmusconfolatio , opponenda Icandalo felicitatisimpioruiTi, rfal, confoU-- -“-^quos cum florere muln ui'denc, Sc Ecckfiam oppreHam elTe ingentibus mû tioopponendA cogitant pocius illum florentem ccctum Deo curæ eße, quäm hos mife^ aatii impiol ^uic dubican'oni multæ conciones Prophetarum, Chnßi,amp;: rum. medentur, quæ docent quare Ecclefiam in hac uita Deus uelit adfligb iubêc duph'ci collatione leniri dolorem.Prior eß,quöd breui tempore Ecclefia adfli* gitur, poßea habitura æternam læticiam : impij uerô deinde futuri fîntinæ^ ternis pœnis. Altera efl,quôd etiam in hac uita pq norunt remißionem pccca* torumj6lt; fciunt iè Deo curæ eße, amp;nbsp;à Deo defendi,etiamfi non habent præfî' dia humana.Hæ duæ collationes hîc quo(^ uafde Tra^H'àawç recitantur, Prophe* ta narrationem inßituit fuo exemplo docens alios : Non cedam, inquit, dolo^ ri meo, fed erigam Sc confirmabo animum, ne deficiam à Deo hac offenßone quod impios florere uideo.

Eß igitur Pfàlmus docßrina, ßu parænefls, ßd in narrationem tra^®^^* Non deficient ta Z Ne deficias à Deo, ne dubites de prouidentia etiamfl florent impß* défia rnagnisærumnis premitur. Huicfententiæmixti funt trifles adßßus, impii. ß'J* defcribunt animum cum dubitatione Sc indignatione ludantem , qu^s motus tarnen uincit fîdes : ïZ)/CO CE ST 0 T) I AM EIMS MEAS^ X E E E CCE M LIX G EA ME A^ id efl, Etficum uideo impies flo^ rere, Sc Ecclefiam adfligi, moueor hac inæqualitate,8c de prouidentia tarnen non deficiam à uerbo Dei propter hanc oflenfibnem. Excriicior iiehe* menter,quôdhæcuerbaindicant; COXCELCAEIT CO^ lAEEM Nam nunc præfertim cùm uincunt ac triumphantimpq Sc infultant pqs,n]a* gno dolore adficiuntur hi,qui fe premi SC conculcari fenriunt. Sed oppono,in# quit,duas confolationes. Prior efl ; Scio hanc uitam breuilîîmam efle,amp; te De tisoro,ut meam mentem ita regas,ut intelligam nôanteferendaseifedelicias huius breuiflimæuitæ æternis bonis Sc pcenis. Accende in mea mentehanc lucem,utæternabonaamp;fæternaspœnasintelligam amp;nbsp;magni æfiimem,nec fecurus fineagnitione peccatfiræ tuæ,SC mifericordiætuæuiuam,utuiuuntE^ picurci,Tyranni,amp; omnes ignari Euangelq,fed agnoßam hanc uitam (ut efl) propter peccatum morti amp;nbsp;alqs calamiratibus fubiedam eiß,nos(^ ideo caftb gari,ut peccatum amp;nbsp;iram tuam agnoßamus,amp;^ petamus remißionem peccato^ rùiuxra promißionem tuâj'nqua tepatefecifli. Etiamfinunc florentimpijSd .. P „ fecuri triumphant, tarnen aliquantô pôfl morientur, Sc ruent in æternas pœ^ rent^tamenru ’quot;»aS. Hæc uult, cùm petit ß erudiri, ut agnofeat huius uitæ fugacitatem ôdim untmteternM firmizatzm'.XOTEM FMC MIEII HOMIXE fixem ME» peen^, EM.OIvIXIS HOMO EST EAXITMS, mmE

Altera confolatio eft longe maior. Habeant illi’ opes, imperia, uolupta^ tfs.gloriam, Ego firmius præfidium habeo.fcilicet Deum ipfum : fcio remiflïs onem peccatorum promiftam efle,Et fcio Deum eflè defenforem mcum. Hæc bona longé maiora fùnt omnibus mundi opibus,præfîdijs amp;nbsp;uoluptatib» Ideo Hiat:ßr nmc exi^ecto ^omihe ? si^es ^EA IX TE Æ'kS’T', id eftjTu Deus es meum præfidium, Ideo fecjuicur pctitio remiflionis peccatorum : Scio te uelle remictere peccata iuxta promift boncmtuam,Hacfiduciaadteaccedo: EX OMXI'EP^S T^AXS^* ^^ESSIOXl^JAS MEIS Eli^lTE ME.

Sequitur amp;nbsp;alia petitio de defenfione : Etiamfi adfligor, tarnen ica. fuften tes me, ne tandem nomen tuum contumelia adficiatur, fed ut confpici poftïc ^Oiïtrinam,quam circumfero,tuam efle,amp; te uerè exaudire inuocantem Eccle^ , iuua amp;nbsp;libera me,

A ME I^LAGAM TT'A M, Eftenim EpitafisindiótioneTV A M, quafi dicat : Hominum furores aduerfus me non funt fummum malum: lèdTunon irafcaris,tu non abqcias me in abternum exitium,Sicut abiedus eft Pharao,Saul,amp; alrj impij,T uam iram fuftinere infirmitas noftra non poteft,

In Uerfu undecimo exprefle docet caufam adflidionu efle, peccata noftra : mi^ITATEM CO(I{I(1TIS HOMIXEM, Hanc fententiam opponit humanis iudicijs, quæ fontes calamitatum Humana* rum ignorant,amp; quærunt falfas caulas, amp;nbsp;inania remedia, Scitote uos fecuri, etiam Ecclefiam propter peccata puniri i Quanto magis uos puniemini C Nee effugietis pcenas, etiamfi omnia confilia ueftra nunc eô ipeeftant, ut uitæ præ* uobis quæratis : Vt non effugerunt pœnas Pharao, Reges Cananæi, Ôd multi, quorum magna potentia fuit.

In fine repetit precationem addito argumento,amp; exemplo: QT^IA STM ^E^EGfl^IXATO^ TTTS SICTT (P^r!^e5',ideft,hofpes Purn in terra, nec aliud præfidium habeo nifi te.

EXI^ECTMXS EXTECTAT'I TIOMIXT^M, ET IK^ CLIXaTIAS EST AD M E, ET EXAJ^ D IT IT TI^E, CES MEAS,

jNitiô hic difputatur de perfona loquente, Conftat autem ex Epiftola ad He* OTæos decimo capite,apertè fermonem in hoc Pfalmo tribui Chrifto. Et uer* uerfuifunt baconueniunt propriè ad Chriftum : TTX C DIXI ECCE TE XIOj uerbit chrijîi TOLTMIXE LI^^I SCI(IETTM EST DE

Vr E MCI AM TOLTXTATEM TTMM DETS METS,'quot;quot;* TOLTL LT LEX TTM IXTI^A ME £ô*T,FiliusDeiipfc offert fe, ut fiat uidlima, T une dixi, Ecce uenio. Et ait de fe lcriptum elfe in le* ge,Promifliones de ipfo editæ amp;nbsp;promulgatæ funt, Lex lata eft, amp;nbsp;omnes illi cultus iuftituti,ut fignificarent uenturum Mefliam, ut Paulus inquit ,Chriftu effe fînem legis,Et in hac narratione PIàlmi,offert Meflias fuam obedientiam inquiensî^T FACIAM TOLTXTMT EM tuam Deus meus, Vo*

Io, amp;nbsp;lex tua intra me eft. Ego uerè Sc toto corde obediam, fuftinebo pœnas pro eledis,ac redimam Ecclefiam meo fanguine ,Gcut promifliones à te editæ, ÔC lex amp;nbsp;cultus priores fignificarunt.

Hie fermo aptilîîmc tribuitur Meftîæ. Ac fi quis uelit Pialmum tribue* re Daiu'di, tarnen hæc uerba transferre in Mefli'am cogeretur : Sicut fupra alb quoties diximus,Dauidem recitare fuas adflidiones amp;nbsp;liberationes,tanquam typumChrifti, utiignificet, qualisfuturusfit Chriftus, SiC quales futuræfint adflidiones amp;nbsp;liberationes Ecclefiæ.

Sednos ftrmonem Chrifto tribuemus. Ac ftx priores uerfus funt exor' dium,in quo eft gratiarum adio. Ait Meflias fe triftiflimis doloribus oppreß fum fuifle, ftd tarnen expedafle à Deo auxilium, atep ita prædicat fe h'beratu efte, non cafu, non humanis confilrjs amp;nbsp;uiribus, fed mirandis Dei operibus. Hæc pars exemplum eft docens,ut in adflidionibus petamus amp;nbsp;fide expede* mus auxilium à Deo, amp;nbsp;commonefaciens nos de promifti'onibus. Ait enim (poniT fDoMITSL^M

stcjuentes uer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequentes uerfus funt narratio amp;nbsp;Propbetia de paflione Cbrifti* 0i di^

®£^0',necmagnitudoeorumuerbisenar^ chrifli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rari poteft. Deinde reqeit iacrificia in lege inftituta. Et clarè adfirmat his fact)*

fierjs non tolli peccatum amp;nbsp;mortem. Tales cociones in Propbetis plûtes hint, quæ reprehendunt falfas opiniones de lacrificqs. Et bine fumfit Epiftola ad Hebræos hoc didum : Impoflibile erat languine taurorum auferre peceata.

QuidigiturpoftulatDeusç'.^y/^Î^Æ'ô' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ultimi

inquit, id eft, mini Meftîæ mandatum dedifti, ut mea obedientia fiat pbeata ira tua, ôd tollantur peccatum amp;nbsp;mors. Ad banc præftandam uenio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;or*

fero.Hæc narratio eft amp;nbsp;breuis deftriptio paftionis: Ecce uenio,oftero,amp;ptj* fto obedientiam,quæ in lege amp;nbsp;Propbetis de me fcripta eft, Ego fum promiftiis decrcto immutabili Dei amp;nbsp;obediam in paflione, fitu^ macta'î tio agni alia multa fignificarunt,amp; Prophetæ dixerunt,Eiaiæ if mam fuam hoftiam pro peccato. Et Zacharias : In languine Teftarncnti tui educes de lacu uindos tuos.Sic amp;nbsp;Epiftolaad Hebræos inquit : Qpi in diebus carnisfuæ preces amp;nbsp;fupplicationes ad eum qui poteft laluare ex morte cum clamore magno amp;nbsp;lacrimis offerens, exauditus eft propter reuerentiam, m eft, propter ueram cordis obedientiam, quam patri uero amore præftitit ; de quaobedientiareuerentiaproprièhæcuerbaPlàlmiloquuntur, VOLOt amp;nbsp;LEXtuaintrameeft,ideft, nolens tibi obedio,amp;hoc mandatum toto corde facio.

Concionatur ergo hæc pars de abrogatione legis, teftatur madatio* . nibus pecudum non potuifle tolli peccatum mortem, led Meftîæ obedien* tia placatam elTe iram Dei, Et quia facit mentioncm hbri,deducit ledorern ad promilTiones fubinde promulgatas. Ex his uult cognolci,quails fit obedientia Meftîæ.

Verlus decimus amp;nbsp;undecimus concionatur de frudu paftionis. Quia iratuaplacataeftmeaobedientia, hanctuam lufticiam arcanam amp;ignotam mundo prædicaui, id eft, prædicaui Euangelium, ut uoce Euangelij multi ac* ciperent hanc iufticiam, id eft,crederent fe recipi propter me, amp;nbsp;iam fe iuftos pronunci*

pronunciari hac iufti'cia per me patefada. Ira læpc alias adiungic pafli'onl præ;* di'cationem EuangelfjjUt Pfal. 22. Narrabo nomen tuum frarribus meis. Niß enfm accederet prædicatio Euangelij, maneret ignotum beneficium, nec ap^ plicarccur hominibus, NeceHe eft igitur fonare uoccm Euangelij in Ecclefia.

Sequentes uerfus funt precacio amp;nbsp;petitio auxilfi, plena triftilTimorum afFeduum: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^£7^0, inquic , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HEUD

ME lEi IIL AT E S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hane partem uokmc rccirari in perfoj

naDauidiSjied iciamus etiam Chriftum fic loqui, qui fentit in fe translata elfe noftra peccata. Id eft enim fieri hoftiam pro pcccato/ultinereiram pocnam acreum dief quafi ipfe fe turpiflimis noftris fccleribus polluifTet. O inenarra»» bilem humilitatem : Filius Dei, qui non fecit peccatum, iacet proftratus co:* ram eterno patre,amp; in feie deriuat iram,ac fi ipft polluiifet ie his horrendis fla^« gitrjs, quibus nos miferi pollutifumus. Agnofcamus hanc humilitatem, ut a^î gamus filio Dei gratias, amp;nbsp;beneficium eius difeamus fide accipere, amp;nbsp;grati cei* I « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

ribus, concionatur. Acprimùm docftrinaôd promüTiotraditur,uidelicet doärmamcr Ecdefiam oppreflam ab impi-js fouendam ÔC tuendam eife. Et promittuntur promißionem præmia qs qui Ecclefiæ in ærumnis benefaciunr, ut Exodi i. obftetrices con«« traediâum Regis feruanc infantes Hebræos 5, Regum l8. Abdias abdidit Prophetas in fpeluncas, ne raperentur ad necem ab impia amp;nbsp;Tyrannica Re^ gina.Conftantinus texit Ecclefiam contra Maxentium amp;nbsp;Licinium. Et nunc diqui pfj Principes nolunt adiuuare furores Pontificum ÔC Regum exercenti^ ünifæuitiam in homines innocentes, ueram amp;nbsp;puram Euangeltj dodrinam pioftudio amplexos, amp;nbsp;fouent Ecclefias ÔCpiaftudia magnofuoamp;fuarum didonum periculo. Talibus hie Pfalmus dulciifimam confolationem propos nit, ac adfirmat Deum defenfurum eife hos ipfos, qui piorum ærumnis adfici* Untur, amp;nbsp;eis opem ferunt.

Nihilobfeuritatis eft in hocPfalmo,iiuitamipiam,Ecclefiæpericula, hoftes. Sc hofpitia intueamur. Maxima pars hominumcontemnitautodic Ecdefiam, Sc adièntitur Tyrannis, ut nunc plurimiadiuuant Pontificum fæ^ üitiam. Et fingulihomines experiunturpaucos eife miferorum amicoSf Eftt^ OotiiTima 8c uficatiifima hæc querela»

Econtra uero Pfalmus docetopitulandum efte innocentib. in calamitalt;« te.Et ^pmittit pro hoc officio premia. Præceptum notum eft: Non occidas. Et nbsp;nbsp;opituJan^

Prouer, 24. dicitur : Eripe cos qui ducuntur ad mortem, fed hoc loco promif turmnocenti^ ÜQMtAeüiSEMTLS ^I IHTELLIGIT SLEEE^EGEA^^^'^^^^^^

NTM ET ^AJ^TE^I^EMj ideft,quiadfîciturcalamitatcpiorumoprf preflbrum : In die mala liberabiteum Dominus»

Hac promiflione confirmati\fide ftatuamus placere Deo here officia,fu* gere ibcietacem Tyrannorum fæuientium in Ecclefiam, præbere hofpitia Ec^ clefi)s ptjs ftudqsjfouere mileros, quibus Tyranni iniufta fupplicia minan« tun Et ficuc texit Deus Abdiam tegentem Prophetas, de quo prius diâû eft, ita teget Principes^ ciuitates, 8^ fingulos qui benefaciunt pqs,lta inquicChtP flus Matth.io.Si quis uel potum aquæ dederit minimo ex difei p ulis meis pro^ pter doélrinam, non perdet mercedem» Et Paulus 2. Timoth, I. precatur pro holpite fuo Onefiphoro : Det miffricordiam Dominus Onefiphori domui, quia fepe me recreauit. Et cum lerololymam deleret Nabogdonofonpromit* titur tarnen defenfio Regis miniftro qui defenderat leremiam, ut fcriptum eii leremiæ 3Ó. Vade amp;nbsp;die Abedmelech æthiopi,Iiberabo te in die ilia,ait Do« minus, SCc»

Haflenusrecirauifèntentiampromiflîonis, quæconcionaturEcclefiæ preMio/uru fl^flt;tnforibus in tribus primis uerfibus» Sequentes uerfus ulcp adfinemfunt cr gratiarufK precatio amp;nbsp;gratiarum adio ipfius adflidi petentis Iiberationem,ut Deus cele^ •“^lt;0» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bretur, Sgt;C poftea gratias agentis pro liberatione. Et inlèritur longa querela,

exponens hoftium odia amp;nbsp;confpirationes, nbsp;nominatim deplorans perfidiam

eorum,qui ex amicis fiunt læuiflîmi hoftes : ut Dauidi fadus eft hoftis Achi^ tophel, qui antea inter familiariflimos amicos fuerat, Intelligamus aufcm Pfalmum in genere de hac ufitata perfidia concionari, ad omnium temporu exempla accommodari pofTe. Vfitatæenim funthæ querelæ,deferinosaba« vßMa quere micis in rebus aduerfis, imo etiam defpici, mulcos ex amicis fieri crudeles Höftes. Ideo illa dida læpè recitantur : Nulquam tuta fides* Et cum fbriuna rfbwsÄciMfr« ftat^caditc^hdes*

Aügetur autem dolor, cum illi qui fuerunt antea nobis amici, amp;nofln's euedi benefierjs fiunt hoftes, ut apud Sophoclem dicitur : ,Quod uulnus efta* micomaiusperfidoÇ' Ita Chrifto fit exludadilcipuloamp;Samicocrudeliflimus inimicus. Et accidunt fimilia omnibus bonis,præfertim in gubernatione omi» nibusætatibus* Vt nunc cum fummafueritamicicia inter Landgrauium amp;nbsp;Lycaonem,tamen poftea Lycaon oblitus ueteris amiciciæamp; mericorum,co^ natus eft Landgrauio dignitatem, ditionem 8^ uitam eripere*

Hæc pericula intelligamus amp;nbsp;intueamur hic propofitam precationem et confolationem. Exemplum enim hîc propofitum ad omnes pertinet,ut Dauid petens auxilium exauditur öd liberatur, ita certo nos quoep prêtantes exaudit Deus, Öd mitigat nobis calamitates. Ac fæpè didum eft his Piàlmis, ubi talia exempla 5d confolationes proponuntur, ut multi funt Pialmi fimiles,femper adiungendam elTe dodrinam de fide. Adplicemus nobis promifliones.com^ moneladi his exemplis,8d uerè credamus nos fimiliter exaudiri ôd iuuari,quod fi faciemusjexperiemur coniblationem non inanem, fed efficacem effe,

Tfalmt XLIL ^EMATgt;MOÎ)rM !DESIS)E^AT CE(I(rES ATt FonTES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)EiilF)EFiAT

pp-cratiocftj’nqua defcn'bituragon amp;nbsp;acerrimum certamen fideifèu fpei, xlii. ppt luâanti'scum defperationCjamp;diffîcukcrfè erigentis inter toc fludus qui prccatioin fubinderurfusinægrammentemirruunt. Etapparec defcribi exiltj dolores, certamina,ubi caufæingentis mccfticiæ diligenter confiderandæ funt,Non cumdef^em^ dolebat Dauid ut Camillus aut Themiftoclesideotantùm,quôd ab ingracis Hone. ciuibus iniuria adfedus efTet, quod honore quem in patria habuerat fpoliatus Diffirentid in. tfièt,quôdfacultatibus, patria, coniugum 8^ liberorum fuauitate carereuHa^ nim rerum iadura feu amiffio eth etiam forcibus uiris dolorem adlert,tarnen homo prudens lenire mediocriter hanc mœlb'ciam poteft, qui uideliçet intelli«! mifioclii, gitiufticiam Slt;. animi moderacionem retinendam elfe, etiam cum bona fortu=« næamittuntur,quia uirtus anteferenda eft fortunæ bonis»

Dauid autem longé maiores 8C triftiores caulas doloris habet» Multis tnagnisuulneribuslacerataefteiusconlcientia. Agnofeitfua peccata , gux cauid, niulta atrocia erant, propter quæ metuit fe prorfus à Oeo abijei, 8c uidet ft amp;nbsp;totam Dei Eccleiïa^ iam puniri, amp;nbsp;timet futurum ut 8c ipiè 8c populus lo^ gèmaioribus pccnis etiam deinceps obruatur» Se uidet non folùm regno ex^ pulfumefleâ^lio, fed etiam exutum ilia ingenti gloria ftpientiæ Sé iufticiæ, quam antea habuerat. Nunc non folùm inimici iudicanc eum efle peftem puilt; blicam, fed ipiîus confeientia hoc difputat, confiderans magnitudinem pecca« torum Sé iræ Dei. Ego, inquit, in populo Dei rex Sé uocatus à Deo fingulari modo,Sé ornatus ingentibus donisSé uidorrjs,abieci obedientiam,Sé mihi ins« dulftrapuifàndi uiri fàndam coniugemî pollui ipiîus Sé meam conftientiamî deinde maritum fraude interfeci Séinterfeci alios unàî præbui occaiîonem hhfphemis hoftibus, ut aduerfus Deum Ifrael triumphantes dfterent conui^ cia »

Poft hæc peccata fecutæ funt pcenæ, quæ cumulârunc peccata : filius ftu^ prauitfororem, Abfalon fratrem interfecit : Poftea motaftditioneaduerfus patrem, ftuprauit coniuges patris, quofcelere uicitimpiarum gentium fui# tores. Deinde in Ceâitions neceffe eft infinita fcelera committi. Nec Dauid antereftitutionem ullahumanafàpientiafinemuidere aliquem confuiîonum fteuturarum potuit, Horum tantorum peccatorum, tantarum calamitatum, Sé fcandalorum caufam elfe lapfus, ut erant, i udicabat »

Quantus autem dolor fit in tali confternatione animi intuentis Sé pecca* ta fua, Sé pcenas ac iram Dei, non poteft uerbis fatis explicari. Sed piæ men=» tes, quæ deguftauerunt aliqua ex parte taies dolores,utcunq? hune agonem iiK telligunt. Camillus, Themiftocles, quia non aguntur cogitatione iudiefi Dei, non îentiunt hos dolores. Sic ergo legamus hune Pftlmum, ut experientiam aliquo modo intueamur. Membra quædam deftribunt ipfos dolores Sé angu:» ftias,quafi dcfperabundæ mentis Sé ruituræ in æternum exitium» Econtrà alia membra deftribunt fidem feu fpem erigentem cor, penè obrutum defperatio« ne.

Primus Séftcundus uerfùs propofitionemcontinent,uideliçet precatft oncm, cui adfedîus triftiffimi admixti funt ; nbsp;nbsp;ô*ICKT C E S ITSL pfulmi,

V EEL AT 1 OlSL E FlAGIElSLSi Sé longo curfu fatigatus appétit un* damC EGO pendconfumtusdolore,quæromiftricordiam,reconcile ationem Sé auxilium»

Tertius amp;nbsp;cjuartus uerfiis recitanc dolores exilq amp;nbsp;defiderium reditus ad tcmplum, reftftud boni ftatus j'n populo Dei, ne diutius graffentur im* pi'æ confufiones, quarum in (edicione nullus finis futurus erac.

In quinto amp;nbsp;lexco, rurfus erigitur confolatione xS’P E PJ) /N P)E0i QJ^OniAM AP)HEC CO'ELFlTE'ËOPi^ I gnum amp;gloriam quam habui amifi, etiamfihorribiliter prernor mole pcccaf« torum meorum, tarnen à Deo non deficiam : fed fuftentabo me promiffione ipfius,amp; Iperabo mitigationem calamitatis amp;Iiberationemgt;

InodauomilcetconfoIationemaliquantôlætioremîZÀfô FT P)IE ET ELO CT/^ mifericordiam Dei iuxta promiffiones cogitabo pretax bor ♦

In fine repetit priores uerfus,qui amp;nbsp;querelam continent, amp;nbsp;in poftr^nia particula dulcem confolationem uelut cmergentis iam ex illis fluâibuspauo^ rum ôd defperationum.

Hadenus utcuncp oftendimus quales dolores iplè Dauid fuftineat, quomodoièconloletur,fedhæcnonpropter ipfum,iêd propter nos fcripta funt, Habent amp;nbsp;alfj multi in Ecclefia ingentes dolores, alij magis, altj minus a^ cres* Omnes autem difcamus uoluntatem Dei eflè, ut in talibus doloribus no fuccumbamus, fed erigamus nos fide fpe* Et banc fidem fpem niti opor^ tet non noftra iufticia aut dignitate, fed fola mifericordia Dei patefada in pro miffionibus: Etiam cum triftiffi'mi fludus in nos irruunt,ut confpedu noftro# rum peccatorum 8^ iræ Dei expauefcamus, ac metuamus æternam abiedio^ nem, tarnen nos erigamus bac uoce, qua bîc fè Dauid fùftentat, IN. T) E 0, Non deficias .1 Deo, fed crede per mifêricordiam propter Fili* um Mediatorem te uerè recipi à Deo, etiamfî nulla mérita adfers. Sic accom* modanda eft bæc fententia ad docdrinam de iufticia fidei, ficut amp;nbsp;earn dextre accommodât, amp;nbsp;rede enarrat in buius Pfalmi enarrationc.

Caufa finalis etiam confideretur, cur petat exaudiri liberarfuiddiccU NE ^LASPHEMIÆ T^ICANTTP^ ATgt;EEI{STS TJA, EE I EST T) EE S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itemutipferurfiiscelebret Dciïgt;

boe eft,ut ueræ dodring propagationem adiuuer,quæ ab impio fodalitio Ab^ fàloniscontemnebatur,Hascaufàs finalesfubindein Pfalmisrepetit,utftpc didum eft, quas etiam nos in inuocatione Deo proponamus» Impulfiua caufa eft, ut fuprà didu eft,cur liberet Deus, promifla mifericordia propter Filium» Finales caufæ præcipuæ funt,ut refutentur imprj qui triumpharunt contra De urn amp;nbsp;blafphemias fparferut. Item ut uera dodrina de Deo non extinguatur* His caufis teftatur Deus fè moueri,ut Efaiæ 48. dicitur : Propter nomen mcj urn longé faciam furorem meum, Item : Propter me,propter me faciam ut no blafphemer, Et gloriam meam alteri non dabo, Accendamus igitur fidem in inuocatione, cogitatione harum caufarum,

pRecanoeft ciufdem argument! uc in proximo petit* Petit enim ut Deus fit iudex, amp;nbsp;defendat cauiam iuftam aduerfus impios hoftes, qui non tanttim dwi cdu/am corpus Dauidise medio tollere conantur, fed infuper caulam ÔC doflrinam iuftlt;t»tdefen» cius damnant. Ac nobis hoc tempore facilis eft accommodatio. Defenibres impiædodrinæEcclefias noftrasdelereconantur, non tarn priuato odio ads ' ucrfus hos homines, quàm quia genus doôtrinæ cupiunt extinguere. Hoc au^ ttm feruari necefle eft. Et uult Deus à k pcti,ut iple fuis mirandis fatftis defend cîatjUtipfi tribuatur gloria defenle Ecclefie,amp; ut nos cernamus teftimonia prg* ientiæ Dei in Ecclefia. Hæ caufae dilioenter confiderandæ funt,amp; earum cost«« tatio nos commonefaciat, utardentius petamus, SC conftantius expedemus à nbsp;nbsp;nbsp;uuUift

Deoauxilium, nec^x/xpo^uxo' ac trépidantes quæramus iniufta auxilia, ut Sede- pea uuxUm chiasquærebatfccderaAegy^tiorum,ôô Palæologi Turcas in Europamats ?wzj«i/ip, ctaxerunt, Sed piæ mentes intueantur hos Pßdmos, quiidco diuinitus propo hti funt, ut nobis notæ fint promiftîones Dei, extent exempla auxili) diuiü ni, ut petamus amp;nbsp;expedemus à Deo auxilium, fæpè ita cogites.

Deus æterne Pater Domini noftri lefu Chrifti, tuam gloriam defendw to î multi cogitant omnia cafufcrri, aut humanam calliditatem plus ualere, quàminuocationem tui. Obiècro exaudias ac iuues nos, ut appareat te efle de fenforem inuocantium te : oftende te plus pofte quàm Diaboli amp;nbsp;impiôrum arnficia amp;nbsp;conatus, oftende teftimonium quôd adfis in Ecclefia.

Has petitiones experiemur non effe irritas. Sic enim docuit nos petere : Non nobis Domine, non nobis, fed nominituo da gloriam. Item: Nedicant in gentibus, ubi eft Deus eorum

phraGs Hebraicacognofcenda eft. Nam Latini aliter loquuntur, fed Dauid hocuult. Sis tu Deus iudex, amp;nbsp;iuftum defende amp;nbsp;réprimé iniuftum. Deinde tnifcentur querelæ amp;nbsp;petitiones. Exponitur dolor,ut petitio fit ardentior.

autem hoc præcipuè, ut reducatur ad focietatem Ecclefiæ. Ita nos pctaî» nius fèniari Ecckham, amp;nbsp;nos in hac area régi amp;nbsp;feruari.Hæ petitiones func præcipuæ,8d fæpè receoRntur in Pfalmis,uç Pfalmo 84. Beau qui habitant in domo tua Domine, amp;c.

S)ErS, Ar^I'BT^SKOST(EjS Arlt;bIFIMrS l^AT^ES nosr^l Mllt;LiSM^NCIAKE^l^m' XO'BIS,

iJlc Pfalmus imago eft Ecclefiæ omnium temporum.Ideo primûm continet ‘hiftoricamnarrationeiTijquæeftdoctrinaoftendens unde fit Ecclefia ,

quocolleda fit, uidelicet à Deo, amp;nbsp;quôd fît Dei peculiaris populus,feiundus go Ecfk/î^ * à cæteris gentibus : Quod^ certum amp;nbsp;fîngulare munus habeat, feilicet ut fit omnium te«» euftos uerbi, quo fe patefecit Deus, quôd fît diffimilis ftatus futurus huius pos puli,Imperiorum mundi : quôd imperia mundi crudeliter gralTatura fînt in Ecclefiam, fed tarnen Deumferuaturum effe femper aliquem fuumcœtum euftodem propagatorem Euangelrj : amp;nbsp;quôd uelit in his adfiiuîionibus lus tere (idem noftram in confelTione amp;nbsp;inuocatione. Hæc omnia feire Ecclefîam neceffe eft,quid fît, qualis coctus fît,ad quod munus uocata fît,quæ fît habitura pericula, quae auxilia, quosexitus. Nampqnonpoifentperferreærumnas, fi hæs

fihæc nefci'rent»Ideohiftonca commemoratio proponirur , qua?quidem amp;nbsp;caufas peticionis continet« Ideo enim Deus Ecclefiam uult feruare,quiaipfe ea elegit diligic,amp; uicillim EccIeGa eum célébrât amp;nbsp;uerè i'nuocat« Voluit Deus ex genere humano colligere hæreditatem filio« Hane redimit per filium, hanc regit,amp;^ mirabilibus modis défendit amp;nbsp;feruat,

Hæc inidô commemorantur, quali Gc dicat : Tu uis Deus feruare tuos quos elegifti, diligis,amp; qui uiciflîm te uerè celebrant amp;nbsp;inuocant. Cùm igi tur nos ad agnitionem tuæ dodring uocaueris,amp;: diligas hune coecum , in hac terra nos collocaucris, uttefteseflemustuædoètrinæ , defende ièrua nos. Et exemplis hanc tuam uoluntatê declarafti,iæpè nos defendifti,Nec nos , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;areu noftro Si. noftris armis tot genres uicinas delere potuiflèmusîSed à te pa^

Hîc caufas petitionis recitari manifcftum eft, quibus uerbis fimulgratiæ aguntur pro illis beneGcijs, amp;nbsp;GgniGcatur deinceps etiam Deum Ecclefiæ (uas protedorem fore, Hæcprimùm de EccleGæ defenGone ôd de cruce dicuntur,

Poftea addit doeftrinam de confeflîonc. Non adfligitur EccleGa, ut imlt; periamundi, propteridola, Tyrannides, libidines. Nam hæ funtpræcipuæ Koftraafflidi caulæ cur mutantur, fed quia diabolus odit Deumjrritat impios Principes,ut

EccIeGam. Cùm igiturDiabolusconaturdelere ueramDeinotic^ amp;facr^alt;i 3’’’» EccleGa in fuppliciis opponat ueram confeflïonem.Ita noftræadflidiones Heoÿ-aa, Gunt teftimonia doclrinæ ÔC facriGcia Deo grata. Ideo hîc dicit : NO^ 0'^^

LITI SJ^MJ^S TE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OCCIEi

Docet igitur Plàlmus edendam elTe confeffîonem in fûpplicqs, Gniul * oftendit quare mundus grafletur in EccIeGam, feilicet odio Dei amp;nbsp;ueræ Do^ drinæ, Cùm autem iciamus Deum non permiflùrum elTe ut uera Doflrina deleatur,Gmul hac confolatione fuftentamur,Deum in hoc agone nobis adfu# turum efle,

InGneadditurpetitio,utIiberemurà Ià?uitia Diaboli ôd Tyr^nnorum» EritautemmagisperfpicuusPfalmuSjGcùmaliorum temporum, tumuero huius noftræ ætatis feuitiam conGderabimus, amp;nbsp;caufas fæuitiæ Regum intu^ ebimur, amp;nbsp;nos ad confeflionem amp;nbsp;ad petitionem auxilq hac ipfa recitatione Piàlmiexufcitabimus, Semper autem feiamus inhis petitionibusGdemac^ cendi oportere : uerê credamus nos quoq^ recipi exaudiri propter promit fam mifericordiam, Ideo in Gne addita eft particula: Redime nos propter mù fèricordiam tuam, Ita placebit Deo precatio ôd erit effîcax , cùm uerècredù mus noftros gemitus noftra uota exaudiri propter Mediatorem nobis do^ natum, propter quem miièricordiapromiGaeft,£thæc Gdes in inuocationc cxercenda eft expedatione auxilij,

fit eius regnum,amp; quæ bona populo Dei exhibeat. Deinde etiain alloqui^ prophetia de tur Ecclefiamjóó ei præcipitjUt hune Regem audiat : nbsp;nbsp;commémorât earn ha^

fiituram ingentem gloriam,ièd fimul impios graflàturos efiè in earn, led hune quale 'fu^îia Meffiam uicflorem fore amp;nbsp;habiturum Regnum æternum» Hæccft fumma regnum. Pfalmi,qui magna ex parte efi: narratio, pertinens ad genus Demôftratiuum:

ut ufîtatum eft in genere demonftratiuo iplendidius loqui, ita hîc niulta Eintornamenta, figuras amp;nbsp;compellationes, penè ut in Amatorio carmine feu •^“/wswumtuocant*

Adiungatur aût hic Pfàlmus promifïionibus deMelïîa traditis Abrahg Slt;^Dauidi»Eft^ compofitus, ut fit cxplicatio promiflîonum, amp;nbsp;doceat quis fit Meflîas amp;nbsp;quale fit eins Regnum» Adplicationem uerô amp;nbsp;ufum huius laudai^ fionis Mclîîæ docet iple Pfalmus, cùm præcipit Ecclefiæ ut A I AT hûc MdTiam, Hæc pars Pfalmi eft generis fualorrj, quia præcipit ia^in monftrato Meffîa quomodo fit amplecftendus» Ideôprimùm diligenter confiderata lau^» ^atione Mefiîæ,cogitemus quis fi't,amp; quæ bona exhibeat»Poftca ftiamus eum audiendum eftè, 80 hæc ipfa bona fide accipienda eTe,

Non eft hoc regnum fimile Alexandri regno, ubi Rex fibi potentiam quærit,ôô aliquibus ftiis amicis dat opes ♦ Hoc Regnum longé aliud eft,uenit Meffîas, ut nobis impertiat æterna bona, èc id faciat uerbo amp;nbsp;Spiritu fanfto, amp;nbsp;mirabiliter euftodiat ac lèruet nos inter pericula, quæ nec cauere nec regere ’pfipoffiimusmt lèruauit populum Ilf acl incedentem per Mare rubrum,inter Nantes aquarum cumulos» Nec poteft Alexander ablens abièntibus ducibus lt;^pituIari»Hic uerô nofter Rex lèmper adeft Ecclefi'e,amp; ubi(j 80 omnibus tem^: poribus exaudit ôé iuuat inuocantes» Hæc omnia firma fide ftatuenda fünf. Id ptæcipit Pfalmus,cùm inquiry/ I FILIA^ I7SL CLIN A AF^^^IT

Eft(^ hæc admonitio de adplicatione diligenter cogitan.da,ut difeas! ’’aus quomodo amp;nbsp;huius Regni membra efficiamur, Ôé bona quæ promittit ^unfequamur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Laudationes multæ funt, Primum, ut in comaftico carmine forma lau^« ^atur,56expreftè antefertur omnium hominum pulcritudini, Quia reuera nullius hominis lapientia 80 uirtus par eft ßipicntie amp;nbsp;uirtuti Chrifti,quarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

rerum uera eft amp;nbsp;fumma pulcritudo, Vt cùm cogitamus loleph, quafi mente pingimus uirum pulcerrimum, omnes aeftiones grauiftimè èC honeftilftmè uroderantem. Sic multô magis de Meftîa cogitantes, de ucra pulcritudine, id tft,defapientia in eo lucente, ôô de omnibus uirtutibus cogitemus,

Eft autem inter præcipua officia huius regis, doccre Euangelium, Ideô Docere rua!;, hudatur eloquentia, ® f F FTS A E ST G ^^A T IA IN LA'BIIS imer TFIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcipua of.

SENEDIXIT TE Tgt;ETS IK ÆrE1(NEM. Hac noce fignificat fe cn3rra.re promiffîonem traditam Abrahæ, Omnes alfi homines funt maledicli, id eft, rei coram Deo, oppreffî peccato SC morte, ôd horrendis talamitatibus obnoxq, utTragica exempla omnium temporum oftendunt, At hic nofter Rex benediftus eft, id eft, Deo placens, ornatus uera fapientia, Meßiai bene, ’ufticia uita, deleturus peccatum SC mortem, èc Diabolo æterna uincula in== ’tfturus. Hæc omnia compleftitur appellatio bencdiftionis,

6qz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A^Î^^GrUElSLTT^M

ipfè benediciturjUt nobis fua bona impertiat,Gcut promiflio incjuit:In Semine tiro benedkcntur omncs gen tes. Et infra Pfaïmus ipiê interpretatur hanc be^ nediâionem:/gt;quot;NX/T TE S)ETS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TTS 0LE0LÆgt;

TICIÆ ^(î{pETE(l^ CONSOLEES TEOS, Ideft,ideôæteraus Pater Filium mißt, 80 ordinauit ad hoc Sacerdotium 8ô regnum, data eipo^ tentia diuina amp;nbsp;Spiritu fantflo, ut ipiè confortes foos liberet, SC donet illisetb am Spiritum fandum, quo in eis nouam lucem, iufticiam èc uitam æternam effîciat.Nam particülam Propterjdiligenter expendi oportet.

In uerfo tertio, quarto amp;nbsp;quinto narrantur prælia amp;nbsp;uicfloriæ huius Ro gis,8lt;r fi'mul fignificatur,impios in mudo adueriaturos eflè huic régi. Sed mox adfirmat hune Regem fore uicflorem, amp;nbsp;quidem eins Regnum a’ternum fore,’ TVA T)EVS m ÆTEflNrM ET SEMEE’^

sceptrum tta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quale autem erit regnum î' Qiiæ bona exhihet Z Id mOx narrat :

^T^ECTVEfj reftitues iufticiam tuo populo,óódelebisptcca^ tum î Et quidem undus es propter nos, ut in nos transfundas iufo'damamp;ub * tam æternam,ut propter te remittantur nobis peccata,ÔC reddantur iufoda uita æterna.

pbrlt;/jf ungea Phrafis in uerbo Vngendi fumitur â more ordinandorû facerdotum, lUundefiiitit^. regum ,qui cùm ordinabantur, Ballàmo perfundebantur. Nec dubium cft hune ipfom morem d Deo traditum efîè, ut efîèt umbra ÖC ßgniRcado huius præcipui Regis ôd Sacerdotis fiîf) Dei, qui unâus elf ab æterilo Patte? id di, ordinatus ad hoc minifterium, 5)C donatus potentia diuina 80 Spiritu fandio, üdperficiendam hanc mirandam liberationem, Ecclefiæ colligenda; ex æto genere humano, donaiidæ iudicia uita æterna,

Myrrha amp;nbsp;reliqui odores Sôueftesfiguratèiîgnifi'cantuirtutesamp;affli^ dliones Chrifti, etfî hæc pidîura hoc loco ut pars regq iplendoris narratur.

Apoftrophe ad Ecclefîam diligentiffîmè obièruanda eft,quia,ut dixi, de applicatione concionatur, ac fîmul fi'gnifîcat hune Regem non armis? iea uocc Euangelij populos fibi adiunâurum eflè. Etclarc fighificatur hk bccleliam colligendam eife ex fèminc Abrahæ,amp; ex gentibus.Tmô Sx^ hoc tedè ugnincat, politiam Mofi delendam efle,quia iubet Ëcclefiam collciflam exlèniine Abra^ hæ obliuifci populi foi.

Hîc ctiam expreffom teftimonium obiènietur, quod docet hune Ro^ gem,promiffom Meffîam 80 Hominem effe amp;Deum, ôô tarnen pedônam nuiusMeiîîæàperfonaæterniPatrisdiieernendamcHèzET nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CVEA

brahæ nafeetur. Et idem eft, ut hîc adfirmat in uerfti undeeimo, Deus. Nam hæc adpellatio, quæhîcponitur, AT) OTTAproprièDeotribuitur. Etfo prd dicitur, Sedes tua Deus, ubi ipftim Meftîam alloquitur.

Poftremi duo uerfos continent promiftîonem perpetuitatisEccIefiæSi minifterq Euangelici, Vt collegi Ëcclefiam uocatis Patribus, Adam, Iacob, MoIè,SamueIe,Dauide: fie colligam Ëcclefiam uocatis hlijs ex fèminc Patrum amp;nbsp;ex gentibus. Et hi fungentur minifterio Euangelico, crunt cuftodesamp;pro^ pagatores Euangelq in omnibus regionibus, non tantum in Palæftina. Per horiim minifterium erit efficax Chriffus, èc çolliget æternam Ëcclefiam, cefo braturairt

^raturam Denm Filium eius Dominum noftrum lefum Chriftum in om^ 'li æternitate,

Dabit igitur hicRexiufticiam Sóuitam æternam fuo populo, qui eum ^udiet.Hæc eit fumma Pfalmi^

iarum aólioeft pro defenfi'onc Ecclefi'æ dulcis 8ó erudita, fi'mul com^ XLvi.pfahf, '^pleólens amp;nbsp;coniblationes,in quibus auxilium deinceps quoq; promittitur, Gratiarum obiurgationes diffidentium, qui in trepidationc uaria confilia regularia 8gt;C quot;Tegularia quærunt, Sicut Reges luda ab Aegypti}s,ab Aflyrijs, à, Syriacis gibus auxilia petcbant. Et hoe tempore multiplicia fœdera fîunt, ali] Turcos, dp Gallos,alij Anglos fibi adiungere conantur, Hæ trepidationes oriuntur a difïîdentia animorum,qui quia non cernunt Dei præièntiam,quærunt huma^ napræGdia,ieu conceflà feu inconcefîa.Etlî autem homines non ignari dodtri^ næ fidei, iudicant banc diligentiam magnam fàpientiam eiïè : quia ut redlum dtin Ilia comités contra latrocinia habere, ita cogitât ratio iuftum eiïè, quàni plurimos èc fîrmiflîmos fbcios ad pericula propulfanda deuindos habere, ut dicit Euripides : wiaç xf'foç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen dodrina fidei aliter iudicata

Primûm uidet quam cauiàm fufl:ineat,ut hoc tempore Principes harum i^gionuni propter Euangelfi confeffîoncm finit in periculo* Hîc cauiam rede nbsp;nbsp;nbsp;rtecejjlc^

hitelligere ftudeant, amp;nbsp;fciant ueram, neceflariam amp;nbsp;ialutarem dodrinam non fiTe abrjciendam* Hanc igitur fideliter retineant amp;nbsp;non mutent. Poftea Ci qua nbsp;nbsp;eft abijd^:

quot;isaduerfüseos fufiipitur,primûm petantSó expedentd DEO confiliaSó ^denfionemtdeindè cogitent quibus humanis prpfidqs uti redum fi't,quorum '^oniundio fugienda fit. Vtantur mediocribus coprjs hominum de uera do^: drina confentientium,amp;Deum cum ipfis rede inuocantium, non miiceant iilafphemos, non attrahant Turcos aut fimiles, fed iciant adeflè Dcum in acie, ac præcipuum ducem amp;nbsp;propugnatorem eflè.

Hac fide dimicent cüm opus eft, freti auxilio D E1,non fint ignaui amp;nbsp;iègnes, faciant ncceflaria, óó non moueant non neceflària, inani ‘TPAuT^ay/xccnwH: multas iniurias tolèrent ac diftîmulent , quæ fine impietate diftîmulari pofi funt.

De hac fide hac arcana fapientia piorum cocionatur hic Pfalmus,quæ inquotidianis periculis difienda cft,amp; ipfa fidei exercitia monftrabunt diicrfi men humanæ 7roAu-7i5ay/jt.olt;rttUKç,amp; lucis fidei.

Propofitio eftrO^ró' NOSTI^FM I^EFFGIXM EST ET E0lt;^ITFS)0, ET AFXIEIATO^ in T^^I'BELA^ TlOlAE. Hacaflèuerationecélébrât beneficiumDei,fimul agitgra^ tias, 86 promiftîoncm nobis proponit, pollicentem auxilium quocunque tem^ pore.

Secundus uerfus cft conicquens,S6 adplicatio propofi'tionis. Ided non tfi meamus, non deficiamus a Deo,fradi metu hoftium.

guntur Impen’orum tumultus. Similitudo fùmitur naturæ partibus, fed fi^ gniRcat Impen’a*Etiamfi terra cjuaflata mare intumefcens confundantur iiv ter (èfè in unum chaos, id eft, etiamfi omnia Imperia horribilibus tiimultibus inter fefe collidantur, tarnen manftira eft Ecclefia Dei.

Huius amplificationis illuftria exempla funt, bella Sennaherib, Perfariï Sc Alexandri bellum,Syriaca et Romana bella,in quibus dim uicinarum gen# tium politiæ religiones ualde mutatæ fint, tarnen Deus mirabiliter tcxit fuæ do(ftrin£c lèdem 8^ Ecclefiam.

Ideó lèquitur in quarto uerfii alterum membrum coIlationis,Z^L TML ms nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CiriTATEM Ti El, qualîdi#

cat : Etiamfi alibi terra mare quaflata miftebuntur in unum chaos, tarnen non turbabuntur fontes 8C riuuli, qui hanc ciuitatem, quæ eft iedes præcipua docftrinæ Dei,conftituta mandato Dei, recfte fiingitur minifterio Prophetico, habet Prophetas re^Ie docentes uerbum Dei, irrigant.

FMf« O’ ri* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vfitatæ fiint allegoriæ dicere Fontes,riuulos,pro docftrina muncre do#

n^^endi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufitatum in Pfalmis, Cum prius aliquid figurate dicfturn eft,

’ poftea pforfiis idem fine figura apertius dicere, ut fit in quinto amp;nbsp;fcxto uerfu, ibi dare dicitur fcruari Ecclefiam,quia Deus in ea habitet 8c earn adiuuet t cx^ tèrasueró gentes 8c religiones deleri,ficut hofribiliter deletsc fiint fiibindc mul tä; gentes toto orbe terrarum, Acgyptrj,Syriaci,Chaîdæi,Afiatici,Græci,Ro# mam'. Horum omnium politiæ 8C Religiones cum ipfis gentibus interierunt, Septimus uerfiis repetit propolîtionem, ut agamus gratias, amp;nbsp;fâteamur non noftris confilrjs 8C uiribus, lèd â Deo fcnian Ècclefiam. Si fiat collatio hu# manarum uirium,tàm facile erat Alexandro diftîpare ludæam, aut mutare ei# us politiam, quàm facile fuit occupare ÔC mutare Aegyptum, fedludæa tege# batur dextra Dei.

Odauus uerfus eft Epiphonema, inuitans omnium temporiim Eccleûa , amjUt hæc miranda fada Dei confideret, 81. firma fide petat 81 expcUct defen# fîonem.

Sed hic quæftio eft, quomodo Piàlmus congruat ad nos f Poteftemm obrjcij Hierofblymam manfiflè quia nominatim de ea promiflîones editæ funt, manfiiram eflè ufij ad Meflîæ aduentum. At de noftris ciuitatibus non ftint editæ promiflîones, ut Ephefus perqt, etiamfi ibi docuerunt loannes, Ti# motheus, 81 horum auditores.

pfalfuicrpro Refpondeo. Plalmus 81 promiflîones lèmper principaliter de Eccles loquuntur, id eft, de cœtu puram Euangelq uocem fonante, 81 relié Deunt ^uuntu^ de inuocante. Hune lèruari prorfiis non dubium eftjCtiamfi membra aliqua tru# Ecfleßa, cidantur ♦

Præterea ciim in hac uita opus fit domicilio, Deus etiam aliquos nidos amp;nbsp;aliquas politias lèmper dat huic agmini : lèd hoc dilcrimen eft,Tempore le# gisMolàicæ nominatus fuit certus locus, nunc nonnominatusefteertusio# eus, 81 tarnen dat DEVS aliqua domicilia, ficut etiam in populo Ifraël pro# miflîonem potius de Ecclefia quàm de loco intelligi uoluit. Ideó dilperfit de# cem tribus,Sc poftea abduxit tribum luda in Babylonem,deleta Hierololyma, ut Icirent Ecclefiæ lèdem ibi fore, ubicunqß uera dodlrina Ibnaret, nec fuperfti# tiofe ad locum alligandam eflè promiflîonem.

T s ALMI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6qs

Concionatur ergo Pfalmusin genere de Ecclefia: huk defenfiopromits'. titur ubicunq? eft. Et tarnen aliquam ledern doArinæ miniftern Deus etiam leruat, oC détendit tantilper, dum ibi gubernatores recte runguntur mi'nllte^ rio. Hanc confolationem teneaiaius,ut cura docendi dlfcendi in nobls acua;# tun

Penukimus uerlus eft obiurgatio taxans diffidentiam, trepidationes èc mXu-Tt^ay^otrcwàD humanani,ut Achas taxatur ab Elaia, quód auxilium Aft'yno^ tum quærat,ciim quidem Deus prohiberet externa auxilia attrahi\ Etfi igltur ïudæi uariè exponunt hune poftremum uerfîculum, tarnen Iciamus præccü ptum eflèjoppofitum illis trepidationlbus confilqs humanæ fapientiæ,quac=! i tentis uarla auxiIia, propterea quia ignorât Deum aut diffidit Deo, V ACA= Le,id eü,ne trepidatc,nc dilcurrite ad uaria præfi'dia quærenda,lèu concefla, feu inconcefla, kd acquielcite in Deo, quem etfi non cernitis, tarnen Icitis tra^ viw. didiflè promiftîones, èC uelle ut fie inuocetur, petito auxilio iuxta promiflîo^ nem, etiamfi iplè non cernitur.

Hæc doeftrina de fidei exercitqs læpê repetita eft, ut Elàiæ 30, In filentio S^fpcerit fortitudo ucftragt; Hîc quoq? filentium opponitur illis trépidation^ bus,amp;illi TroAu-Ti^ay/xocrauH, de qua dixi, SC. fignificat reprimendas elle has trepk dationes, acquielcendum eftè in Deo»

Poftquàm autem iuflît nos frenare noftram curiofitatem, opponit econ^ tra auxilium diuinum,monftrat obieeftum fidei, amp;nbsp;iubet nos uera fiducia pra^s fentiæDei erigi,Slt; quidem præcipit ut uerum Deum agnolcamus, ôô inuocei= '^us,qui k patekeit in Iftael dato Rio uerbo, nec delabamuradcommentitia ’iuminaJdeódkmCöGïVOÓ'C/T^. QTOÎ) EGO SIM (DETS,

TE Q^^A, Id eft,c»m eftis in periculis, non trepidate, non quærite in^ ^oncefià præfidia, qualî nihil fit Deus,aut non curet uos » Sed primiim omnk mentes ueftræ Deum intueantur, qui k in hoc populo Ifraël patefedt,8c ab eo auxilium petite expeeftate iuxta promiftîones» Et kitote hune cultum d placere amp;nbsp;præcipuum eftè,quia non fruftra k patekeit, non fruftra tradidit promiftîones, kd uult agnofei, uult teftimonia de k confpici in Ecclefia,amp; co=: tamhoftjbus» Ideô dicit,Exaltabor in gentibus,amp; exaltabor in terra» Non uoi= lo tantum in ilia mea luce ignota creaturis latere,kd prodeo,uolo agnoki, con [pici,diligi,inuocari,uolo peti d me Sô expeeftari auxilium,uolo celebrari à ’Sj amp;nbsp;formidari ab fis qui uerbum meum nolunt amplecfti»

Dulcis confolatio in his uerbis proponitur, Exaltabor in gentibus, exab tabor in terra» Promittit enim Deus k editurum de k teftimonia, ut inuoce^ amp;nbsp;ut eius beneficia in terra inter nos mikros homines celebrentur»

Ç^Ratiarum aeftio eft triumphale carmen,ku £7r/viH./o/j, generis demonftratk xtvn. pfti. uijteftificans perpétua narratione, Deum conftituere id Regnum, quod gwùr«»» 4« ^eflîæ promifitjid eft,certô mitti M.eflîam,8ô per eum colligi Ecclefîam gters’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sttivi*

nam, libcrandam â peccato, morte, tyrannide Di'abolï,amp; ab omnibus caJaini^ tatibus. Et fignificat hune Meflîam eflè Deum,eum(^ lubet agnofci, 8ô^xdpi â Pn'ncipibus èc gentibus, amp;nbsp;qtùdem monçt qui cultus fit præcipuus cum ait, ^SALLITE SAEIE1SLTE(I(^

Vdttcmiutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T'otus l'gitur Pfalmus uatici'ni'um eft,adfi'rmans, certô conftitui regnum

certô conftitui Mefliæ,quod quale fit, èc quæ bona adferat, à quibus malis liberet, ex prOf miflionibus amp;nbsp;muïtis conci'onibus Prophetarum difeendum eft» Hîc gêneras' hbus uerbis triAoria celebratur, præcipitur cultus, 8ó nommatim prædiatur colligendam efle etiamex gentibus, SC fitmendo Principum, quia Deus ex omnibus uocationibus a le ordinatis ah'quos colligit,

’ ViÂon'a celebratur his uerbis : EXCELSE^S SE^BIICIET NO^IS EOEKLOS ET (J^EGHA, ELI^ GET nos TT SIMTS HÆ(I{ETgt;ITAS ÆTE^^^' ASCEn IT S) E T Sj Id eft, gloriofè le patefccit, ut quando nobifctim in defèrto alcendit,prodfjt ut uiftor triumphator, Hîc ftimamus ex alqs lo^ cis quales fint ui'ftoriæ Meftîæ, Deleuit peccatum mortem, 8lt;liberauit nos â Tyrannide Diaboli, Plusenim præftat hicMeflîas quàm ali) Reges beratores, Cyrus, Alexander, edam finit gloriofi Reges,hberant fuos amicos d periculis,dant eis Prouincias,lèd qu.^m breuis eft horum potentia ÔC gloria.

Explodamus igitur Ibmnia de regno politico Meffiæ, quod ludæi nunc fîngunt, ôd res æternas coeftemus, Nofter Meflias æternum Regnum con^ ftituet, abolito peccato, deleta morte, öó reftituta æterna iufticia uita,næc bona ab eo petamus amp;nbsp;expeftemus,

Cùm igitur detæternabona,utElaiaseumuocatPatremætemæ^ï*fæï Iciamus Mefliam noftrum,omnipotentem ac Deum eflè,Tdeô hîc euni expreh fèDeumnominat: REGNAT T)ETS, SETiET S)ETSjn SET)E S AH CT A ST A,

culttuChri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secnndd cultus præcipiturtoties repedtis his uerbis :

fti. 'S)EO, ESALLITE, ESALLITE SAElEnTE^Elxeraet'^ ba præcipiunt ut agnolcamus eum èC celebremus, amp;nbsp;quidem làpienter, quafi Infcre/ï inter dicatt ïntereft inter honores hmc Régi debitos, amp;nbsp;alijs regibus, Cæteri Reges fcozwrcf cfcn. coluntur externis officrjs,hic colendus eft làpientia, id eft, audiendo eius uerbu intelligendo,ample(ftendo, profitendo,prædicando,

^itot, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludæi non plàllunt M.elîiæ fapienter,ciim fingunt Regnum politienm

amp; interiturum,imô cum fafeinati hac perfiiafidne crucifigunt Meflîam, H nc^ quaquâm erat iubilareôôfapienterpfàllere. Sic de cæteris impfjs dodoribus omnium temporum iudicemus,Non làpienter plàllunt Monachi,qui tantiim docent Legem amp;nbsp;iubent dubitare,at^ ita delent Euangelium amp;nbsp;doiflrinam de fide,

Commonefafti igitur hoc difto, Plàllite làpienter, præcîpi nobis fcia^ mus, ut non obiter tantum audiamus uerbum Del, lèd magna cura dilcamus, conferamus, quæramus unam conftantemôô immotam lèntentiam, quæ nos doceat ueram inuocationem amp;nbsp;ueros cultus, Sicut ôô Paulus in quit : Verbum Dei habiter inter uos abundè, omni làpientia,

Hæcde præcipuo cultuinhocPlàlmodifta, làcpccogitemus,ut nos ad doiftrinæ ftudium amp;nbsp;ueram inuocationem exulcitemus,

G ElSiT ES, Cætertim alibi copiofe dicitur,quantarum rerum doârinam compleclatur hic locus,fcilicet promiflîo uocationis gentium» Tegt; ftaturenim remiflionem peccatorum dari propter Filium DeiMediatorem, Gratis,non propter Legem »Hæc confolatio neceflària eft pijs,8ô attenteconfîï= deranda,quotics de uocatione gentium dicitur»

Poftremus uerfîculus de uocatione Principum non obiter prætereundus ^ft‘Nam amp;nbsp;Principes docet ac coniblatur, Sc uniueriæ Ecclefîæ conlolationem gtatam proponit»

Primiïm teftatur munus ipfum Principum approbari d Deo,Bô quident ornât eos honefta defcriptione,uocat eos tVC ET À TE uult Princi^i pesprotedores eiîè populorum, non tyrannosamp;uaftatores terræ»

Secundo multd maior laus eft, quód uocari eös dicit, ut fint membra Ëc^ defiæDei, ut æternam gloriam in cofuetudine Dei,amp; Chrifti habeant.Quani ^0 gloriofius erit,in confpedhi Dei, Angelorum ÓÓ generis humani,poft refurs: I’tfaionem ftare lætos apud Chriftum, Prophetas amp;nbsp;Apoftolos, Dauidem, ßzechiam, lofi'am, Conftantinum, Theodofium, quam ad Diabolos,Caligu^ Iam,Herodem amp;nbsp;alios Tyrannos,in æternos cruciatus abrjci 7

CEM EOEELO T)EI A^^AHAM, quafi dicat: Aliqui Principes ex ingenti diflipatione gentium excerpentur, amp;nbsp;erut in cons: ^regatione Ecclefiæ Dei,qucm inuocauit Abraham,8ó qui dédit Abrahæ pro ’^ifliojiem.Erunt fernen Abrahæ fpiritu non carne : Sed ament congregatios: id eft,concordiam Ecclefiæ,non faciant deftru(ftiones,ut Impcratores,qui ^^^eruntimpia dogmata, Conftan tius, Valens, Só alq»

Tertió,his ipfis Principibus præcipitur,ut fe Deo fubfjciant,non conftiss ^^antipfi fuo arbitrio Religiones, ut Achas,Manafle3 Nabugdonofor, fed uamp;s ’'0 peftore obediant uoci Dei,et non anteferant fuas imaginationes»Ideó dieft, (^(ï^jnCIEES EXALTATES EST T)EES,idzÇ^^ Aincipes fè ÔC fua imperia amp;nbsp;fuam fapientiam fubijciunt Deo, amp;nbsp;ipfius dost ^inaregiintur,non proprijs opinionibus ♦ Sic magnifït Deus, ÔC antefertur ïütoritati humanæ, uerè colitur^

Exaltatur item pietate Principum apud Populum, quia Principum cx^ ^oiplo multi inuitantur ad cognofcendam dodlrinarrt ♦ Et ciim non exercctur htuitia in Ecclefiam, plures audiunt dodlrinam, imbecilles facilius prouehi ^erudiri poftixnt, amp;nbsp;difciplina honeftius amp;nbsp;fèuerius regi poteft, c«m congrus: ^ot pfæ uoluntates amp;nbsp;fententiæ gubernantium Ecclefi'am amp;nbsp;politias»

Hæc igitur uoxPfalmi Principibus inculcanda erat, ut excitarentur ad pietatem, c«m audirent ipforum obedientia gloriam Dei niultipliciter au^

MAGXES TfOMlXES ET LAEDA^ILJS EALL)Ej m CIEITATE E)EI XOST1{1 IH MOXTE SAXCTO EIES.

JNitium Pfalmi Gratianim acftio eft pro his ingentibus bencficrjs, quôd Dc^ âioproittgen ^uscertis teftimonfjsfe patefecerit, dederit promiftïones,inftituerit cultum, tib, bcneßcijs. delegerit locum Sion, ut ftiri poftet ad pofteritatem, ubi fit, èc ubi manfura fit Ecclefia.Hæc bona funt omnium fumma amp;nbsp;maxima,8ó incoatio gternæ uitx, DoÄriwrf de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In hac igitur gratiarum acftione, doctrina maximè neceftaria Ecclefiæ

ad omnia tempora pertinens continçtur, quæ monftrat uerum IDeum a uc^ rHwaHioni, ram inuocationem, difternit earn à falfa* Adfirmat enim hune folum elle

Deum qui ie patelècit in Sion, ibi tradidit promiftiones, amp;nbsp;iuxta has pro# miïïïones fide colendum eftè^ alia numina commentitia eftè, alios cultus reie# (ftos. Et ficut tune in Sion uerè adfuit Deus 8ó uerè ibi fuit Ecclefia, ica. fcimus ibi certó adeftè Deum, ibi uerè eum coli, ubicuncß toto orbe terrarum illud idem uerbum, quod in Sion propofitum eft, fonat, ficut apud Efaiam diatur: Ex Sion egredietur.Et fluent ad montem Sion omnes genres, id eft, Euan^h^ on inter genres fpargetur, quod in Sion promiftiim elE Quarc ibi certo Ue# us aderit,exaudiet,ieruabit,8lt; ibi uerè crit Ecclefia Dei, ubi fbnabituoxEuan# gelr),que ex Sion accepta eft,Sicut amp;nbsp;Filius Dei adfirmat Ioan;i4. Si quis dili^ git me, lermonem meum feruabit, Pater meus diliget eum, amp;nbsp;ueniemus ad €um,amp; manfionem apud eum faciemus*

Ita huncPialmum ad omnia tempora accommodemus, nunequo«^ inde difeamus, ubi Sc quomodo quærendus fit Deus, ubi fit Ecclefia : c»m didicerimus hic uerè adeftè Deum, amp;nbsp;hîc uerè eftè Ecclefiam, ubi uox li) fonat, acquieièamus in Deo monftrato per Euangelium, inuocemus eum, petamus ab co bona, uoce huius Pfàlm: EÉCTAMK^S MISE(I(ICO^TiIAM r^AM IISL ME^DIO TEMTLIT^^' AgamusèCgratiasuocehuiusPfalmi: MAGTSLlAS (L)

Miieentur gratiarum action i iaudatio Ecclefiæ 80 confolatio» Prlt;eeonium 1 Dulciftîmum præconium eft Ecclefiæ in uerfil iècudozÀfôN^'^ oION.

* Quid poteft dici dulaus f Opes èC régna exiftimantur eftè fumma ornamen# ta ciuitatum,lèd hoc bonum æternum longe maius eft,uidelicetpræE^i^tiâ E)ei promittentis falutem,exaudicntis lèruantis homines»

Talis ciuitas ornata hoc bono uerè antecellit omnibus, Sô uerè eft amcc# niflîmus hortus,remedia gignens omnium miièn'arum»

Si conferantur adtale templum, talem fcholam, ut fiiit: in Sion cœtus Nathan,Dauid 8d aliorû piorum, maximp èC potentiftîme ciuitates,Babylon, Athenæ,Roma, ingens diftîmilitudo eft» Namillæ fiheEuanoelrj uoce tan# turn Ipeluncæ latronum, milèrrimorum hominum hofpitia fuerunt» Sion autem eft arx in qua Deus prælèns exaudit amp;nbsp;lèruat inuocantes,8è dat eis æter na bona, Ita dilcamus agnolcere Ecclefiam,amp; earn anteferre alqs ccctibus»

Confolatio eft quod adfirmat Reges earn admirari non poflè delere» Hue promiftiones accommodentur aliæ, quæ pollicentur Ecclefiæ defenfio# nem,Matth:iô. Portæ inferorum non præualebunt aduerfus eam»

Poftea in uerfu nono ponitur precatio:£ XF E CT AlAE S TiE T S FCISEfFjCOE{ß)IAM TIAAM in METflO TEMFLITTI. Breuis petitio eft, ièd compleètitur lûmmam omnium promiftionum» Et ad præcipuam

pragcipuam maxime referenda eft, ld eft, ad promiftïonem Mediaton's miffionis peccatoriim, iufticiæ 80 ui'tæ æternæ» Expeótamus milèricordiam tuam,id eft,remiftîonis peccatorum,reconcihationem amp;nbsp;uitam ætemam,coni fèruadonem Eccïefi'æ èc hums noftræ politiæ,propter Mediatorem quem no;* bis promififti. Propter hune etiam mitigationem communium ærumnarum petimus expeeftamus,

Sed dicat ahquis,Cur audes peterefunde fci's te exaudiri ac refpi'cï Deo, terecipiddeóaddit:ïgt;£r/MFÓ' HÆC IK ME S) 10 TEMT El

Hîc fiint promiflîones editæ,quæ adfirmât uerê adeflè DeS,exaudire ÔC ^èruarepropter Mediatorem» Ita nunc quoep in noftris periculis clamemus adl Deum,qui mifto Filio fùo Domino noftro lefu Chrifto crucifixo pro nobis ' in Sion 5ó reiufcitato,(è patefecit : Expedtamus Deus mifêricordiam tuam, in medio Ecclefiæ tuæ : Ne finas extingui lucem Euangelq tui, èc agnitionem ac muocationcm Nominis tui : nefinas deïeri dotftrinam de diftiplina, ac plena omnia fieri Turcicæ,8d Hiipanicæ impietatis fpurcitiæ» Exaudias Ecclefiæ tuæ gemitus propter Filium tuum, qui dixit : (^iicquid petieritis Patrem in Nomme meo,dabit uobis»

uerfii decimotertio præceptum additur de dih'genda,ornanda,ieruan^ da, defendenda Ecclefia, fi'cut alias inquit : Rogate quæ ad pacem funt Ierufa^= km, îtahîc præcipit, FIT)ELITET^ EXTTJ^ITE MTTJ)S

id eft, Diîigiteamp;foueteEcclefiam omnibus offîcqs» Dodlores reftè , doceantjoec diflipent Ecclefiam prauis opinionibus ac perniciofis rixis» Prin:« dpibuscuræfitièruare minifterium Euangelq ad omnem pofteritatem, nec txerceant fpuitiam in pios redle icntientes,fed tueantur eos, amp;nbsp;extingui ueram doftrinam non finant» ïuuentus amet ftudia Ecclefiæ neceflària, amp;nbsp;populus amp;nbsp;ftudiadodbrinæ minifterium publicum lèruet»

Hæc fimiïia officia præcipit inhocuerfii,quocommonefadlirtiagis Ecclefiam ôd ftudia dodbrinæ amemus»

AytiITË HÆC OMXËS CENTëS, AnfSjCBrS fEf^IflTE OMÛ.ES QËl HASITATIS 0^ ^EM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

onem Ecclefiæ 8d fingulortim piorum aduerfus ftandalum crucis, ut Pfàb fß confoUtio mus quartus, item tricefimus ièptimus amp;nbsp;alq ♦ Cûm enim in hac mortali uita Ecdefia ôd finguli pq ingentibus ærumnis exerceantur, èC interea impq floro; antpotcntia,opibus Sd lmperr|s,8d fruantur uoluptatibus, maxima pars gene^ tishümani ignara cur Deus fiibiecerit Ecclefiam cruci, appétit hæc commoda præfentis uitæ,potentiam,opes,uoluptates,ôd fugit ærumnas. Deinde dilpu^ tat de iufticia Dei,quia caufam confilq diuini ignorat,8d fie ratiocinatur»

Impoffîbile eft genus humanum,fi eft curæ Deo,tantdm ad miièrias con ditum eflè, ficut equos aut boues» Aut igitur Deo cariores funt illi, quorum uita tranquillior eft^ôd minus ærnmnofa,aut nulla eft prouidentia»Si nulla eft prouis

proui'dentia,ftultê fibi' accerfit Ecclefia ïabores, pen'cula. Si' eft prouidcntia, cur in tantis mifehjs eft Ecclefia 7” ld enim uidetur iniuftum propter duas cau^ las»

Nemo amicus uult amicis male eflè : Si Ecclefia eft cara Deo,cur tam du^ riter excruciatur C*

üe lirgumetts Præterea luftis conuenit bene elle, Ecclefia affirmât ie iuftam cflè, cur fo, iuftis con^ igitur tam atrociter affligitur f Et quidem Lex diuina promittit boiia iuftis. uenit ene ejje nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquitzQui fecerit ea,uiuet in eis,Cur banc ipfam promiflionem non

præftat Dcusf Cur Abel, leremias fimiles interficiuntur, cum quidem non propter delicfta,ied propter rcftè fadta trucidenturT’

Hæc confufib bonorum amp;nbsp;malorum ualde multos mouet, ut de proub dentia dubitent, Nee explicari hacc quæftio poteft nifi ex doftrina diuinitus reuelata certiffimis teftimonrjs in Ecclefia*

Refpondet igitur Pfalmus uno uerficulo ad omnes obiecliones» Sieft prouidentia, impoflibile eft bonos in genere humano tantum ad miferias con^ï ditos eflè.Adièntior,inc|uit Pfalmus,quia reftat indicium in quo Deuslibera:' bit me,ut uerfu quintodecimo dicitur*Interea in hac mortali uita cur fuftinei^’ dæ fint ærumnæ, certa cauia eft confilij diuini, ut poftea dicam*

Eadem refponfi'o réfutât illud : Nemo amicus uult amicis male cflè,ue^ rum cft,perpetuó,ièd ad tempus Pater uult caftigari I iberos» Et cùm Deus fit iuftus,êlt; in nobis hæreat peccatum, necefleeft nos caftigari, led tarnen quia nos recipit Deus, erit pœnarum finis*

Ita refpondetur ad illudtluftis Deus uult bene enè,Abcl,Icremiasfunt iufti,ergo debet eis beneeflc* Pfalmus reljaondetadconclufibncin.Bcn^^bt Abel Ô6 Jeremiæ in uita æterna* Sed cur in hac uita calamitofi fint Abel amp;nbsp;le^ remias,certè cauftc funt confilij diuini^ Primtim in his quoej hæret peccatum* Vult autem Deus prplèrtim in ï3cclefia,agnofci peccatum amp;nbsp;horrêdam totius j generis humani corruptionem* Ideó tota Ecclefia fubiefta eft ærumnis*

Refponfib igitur ad minorem hæc eft* Abel amp;nbsp;leremias fuut iufifiimptt^ tatione: Sed nondum in uita mortali funt fine peccato* Et uult eos Dtus agno^ feere iram fuam aduerfus communem generis humani deprauationem*

Deinde uult hos eflè teftes doftrinæ iuæ 8ó futuri ludicthctlm in hac uita non confpiciatur diierimen inter Abel amp;nbsp;Cain, inter Paulum amp;nbsp;Neronem,8ó tarnen Deus clarè oftenderit le recepiflè Abel amp;nbsp;Paulum, certó ftatuendum erit poft hanc uitam diierimen inter illos fore* Reftat igitur aliud indicium* Huius ipfius iudictj teftimonia 'lunt mors Abel amp;nbsp;Pauli fimilium*

uet in eii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Breuiflïma relponfio eft.Legis interpres eft uox Euangcb'),fluæ dicit qui

fint iufti amp;nbsp;quando bene eflè iuftis debeat» Interea Lex omnes acculat*

Sed extra hanc ueram 8ó uniuerlalem relponfibnem,hæc rclj^onfio dc politica gubernatione etiam tenenda eft* Certum eft atrocia delióta atrocibus peenis in hac uita puniri, ut dicitur : Qui gladium acceperit, gladio pcribit. Quantumuis igitur impi) glorientur lè regnare amp;nbsp;florere, tarnen certiflimum eft mere in peenas in hac mortali uita regulariter omnes qui uiolant externam dilèiplinam*Conftat igitur puniri *1 Deo Icelera. Sed cur Abeflercmias Óó fi^ miles etiam affliguntur, hoc non pertinet ad indicium politicum* HiintelL punt O

gunt ipfi, cur affligantur, fcilicct non propter ciuili'a deïióla, fed propter alias curpijaffli» faufas,quas recenfLn',8ó norunt Leqem fuarum ærumnarum cau{às,co2nita . doftrina Euangelq de futura uita rede conciKare»

Cùm igitur ualdè offèndatur Humana lapientia hoe fcandalo, quod ni^ ticKzw» itis uidet male efïè, Deus hanc diïputati'onem, quam Humana ratio explicare uon poteftdpfè Ria uoce expHcat, narrat caulas quare iufti adfligantur, dicit poft hanc uitam reftare aliud iudicium»

Ha?ceftHuiusPlälmifumma,quitotusexHacÄntitHeßconftat, Errant ^ui potentiam,opes óó uoluptates Huius uitæ mortalis,anteferunt Deo^et pro^ pter illa præfentia bona negligunt confeflïonem ueræ dodrinæ alia officia Eeo debita.Etfi enim nunc florent,tarnen poft mortem ruent in exitium teter^« uunijunde nullis opibus,nullis Humanis præfi'dijs eripi poflunt. At econtrà pq ttfinuncftint in magnisærumnis, tarnen in ipfa morte liberabuntur, amp;nbsp;à Eeo ornabuntur ætemis bonis, uita, lapientia, iufticia, læticia, in illa æterna tonftietudine Ecclefiæ*

Continet iaitur HicPlalmus articulum de Vita æterna amp;futuroludi3: dicit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NT AMEX !DETS

AN IMAM ME AM DE MANF FOEEÆ, QL IA ACCIDIFT Af Hæc uerba cîarè adfirmant, poft mortem pios traduci ad DEViVl, nec reîinqui in morte amp;nbsp;exitiogt; Econtrà de imprjs dicitur, ^SQTE IN ÆTEI^NLM NON L1L)E^LNT LLMEN, ideft, relinquentur in morte amp;nbsp;exitio..

Cùm igitur uoluerit hune præcipuum articulum dodlrinæ cœleftis, de Uitaæterna amp;nbsp;ftituro iudicio proponere,8if multos furores generis Humani ta^ ’^3re,qui oriuntur ex hac coecitate,quôd homines illud futurum indicium non Etuentur,lèd uolunt præfenti uitæ confülere, huic quæruntpræfidia,hanc •uuniunt, ôô earn anteferunt uoluntati Dci, quafi dodrina de uita æterna, amp;nbsp;^turo iudicio fit inanis fabula, ideo tam altè exorfus cft, SC initiô præfatur, lè toti generi humano de re omnium maxima concionari, ut à cœcitate 80 à con=â temtuDeijamp;ftulta lècuritate, homines ad agnitionem ÔC timorem Dei,amp; confiderationem futur! iudiefj reuocet,

, InPropofitione confolationem inftituit,8d fuam perfonam tanquàm tx^^ cmpliim cæteris Ecclefi'æ membris proponit*

Non TIMESO, inc^viit, non FI^ANGA'll^ ANIMO, IT A FT Tgt; EF ICI AM A DEO in ærumnis,cum hoftesmei, qui antecellunt opibus me conculcant,quafi dicat : Sicomnesprj fimusconfîrma== Nonrfc/zcifn« ti, nec deficiamus à Deo, etiamfi multæ magnæ milèriæ hobis ferendæ erunt, dnm eft à d«o ÔCinterca hoftes florent, tenent opes 8C imperia, funt munit! potentia contra aduerfarios fruuntur uoluptatibus» Horum bonorum illccebræ non abftra:^ haut nos à Deo, Non infledant lè martyres ad uoluntatem Diocletian! ôô fi^; milium, etiamfi uident fe excruciar!, econtrà defertores dodrinæ euch! ad honores,amp; magnis præmijs donari, Hæc eft fumma propofitionis.

Deinde lèquitur oûWoy'a feu ratio, quæ conftat antithefi, ut didum cft, quia etiamfi nunc florent impij,tarnen aliquantó póft perituri funt,amp; ruent in æternum exitium,ex quo nec opibus fuis nec ullis humanis uiribus eripi potes: runt; Econtrà uerô pq in morte liberabuntur»In hac antithefi conlumitur reli=« qua

Sæpc autem repetita eft hæc una fententia : Opes,potentiam uolupta^ tes huius inortalis uitæ fugacia bona eflè,nec pofte depellere mortem,nee pro^ ftitura eftè morientibus.

Inftritur autem aperta uituperatio humanæ fapicntiæ. Maxima pars hominum indicant magnam lapientiam eftè, quærere opes amp;nbsp;Humana præfi* dia neglecfto Deo, Geut quidam homo impius dixit : Se quid doceant quinfg libri MoG no fcire,nec curare,ièd quomodo emendi Gnt quinep pagi, amp;nbsp;quaiv ti ex eis reditus capiantur, fcire óó curare,eamlt;^ iapientiam longè anteferre illi inani docftrinæ MoG\ At econtrà Pfalmus uerfti 13. hanc perfuaGonem uocat ftulticiam,etG laudetur hcc perGaaGo ab eorum imitatoribus,. Deni(^ totaora^ tio Pfalmi peripicua eft, G non deprauetur infulGs uerGonibus,

JNlignis Pfalmus eft, luculentam peripicuam concionem continens, moiy ueri cultui ct ^ftratem diftrimen ueri cultus, amp;nbsp;ceremoniarum, Qtiare ad genus d'/J'acrKaAwó? ceremoniaru. pertinet»

Trip/ic-« ho= Triplex eft enim hominum multitudo : Air) prorG.is funt a9coi, c^ui remonias ÔC ueros Dei cultus audaciftimè contemnunt, ut Athenis faciebat Poëta, qui fefta contraria publicis celebrabat ♦ Ali) non adeo pro^= antumle faiii cùm ratione moueantur, ut elïèDeumftatuant, tarnen poftea nihil niG 20« norunt. Legem norunt,ôë de hac ftngunt Gbi imaginationes fuo arbitrio,uidclicet De^“ um colendum eftè ceremont)s,ôë operibus moralibus : fèd G Gnt lapfus aliqui, ceremonqs compeniàri:8ë has,G Gnt fufficientes, tnereri remiftîonem peccatogt; rum:Gc iènièrunt Ethnici,qui hac perftiaGone uarios ritus,et multa triftia ope^ ra excogïtabant, uidelicet uieftimarum humanarum maëèationes, qina cere;« monrjs aboleri peccata Gngebant, Hoc errore Pharifæi cumularunt fua facrh ftcia,Monachi Miftàs,Turci Gras ceremonias» Deniq} manct hic error in ma«= xima parte generis humani, ceremonias præcipuè Deo placere, amp;nbsp;meren rc^ miftîonem peccatorum, 8ë præcipuas uirtutes eftè longé anteferendas omnigt; bus moralibus operibus* Ac multi plus Gbi licentiæ lumunt inmoribus,la«’ xant frenum libidinibus,8ë altjs cupiditatibus, quia poftea compenfari deliria ceremonqs arbitrantur: ut làcriGculi uariè polluti, deleri fua icelera putant rh tu Mifïæ. Sic Ethnici fènfèrunt, Gc omnibus ætatibus multi ièntiunt* Hic er^ ror amp;nbsp;in hoc Pfalmo amp;nbsp;alibi lepè à Prophetis,cà Chrifto,ôë Apoftolis taxatur, ut Chriftus clamitat Matthari fèptimo : Non omnis qui dicit mihi Domine, Domine, intrabit in regnum ccelorum, fèd qui facit uoluntatem Patris mci, Item loan* 4* Veriadoratores adorabunt Patrem inSpirituôë ueritate* Et I*Corinth*7.CircumciGo nihil eft, fèd obfèruatio mandatorum aliquid eft. Et fæpè alias hæc docririna repetita eft*

Sed hæ conciones præcipua certamina inter homines accendunt* Nam . multi cùm uident ceremonias eftè neruos potentiæ ftiæ, aut aucupia quæftus, Gnc modo eas laudari uolunt, non propter gloriam Dei, Sed ad ftabiliendam potentiam,ôë augendum quæftum*

fps A LU I L, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;615

All) qui uidentur grauiores,qui iudicant ccremonias efle diiciplinæ ncr^« uoSjUt Hint aliquo modo,uehemcntius etiam irafcuntur qs,qui negant hos culs: tus mereri remiffîonem* Tales propugnatores ceremoniarum omnes concur^ nint ad opprimendam ueram reprehenfi'onem, ut nunc Antiftites, Canonic/, Sacrificuli, Monachi ftipati regibus ac Principibus concurrunt ad defenfio;: nem uenalium Miflaruin, amp;nbsp;crudeliffîmè interfîciunt homines pios renflé do=5 centesde ufti ceremoniarum*

Ciim igitur talia certamina fequantur,audita uoce diuina de ceremonijs, Pfalmus initid in fine feueriffîmê obiurgat hoftcs ueritatis, amp;nbsp;cis pœnas ÔC txin'um minatur:necefle eft enim has controuerfi'as iudicari diuinitus, quia ho mines fine luce Euangelfi, non rcfte intelligunt Legem ÔÔ Ceremonias* Jded funditus dcleta eft Hierofolyma, quia ftante politia ludaica, iempcr manfiflèt opinio,tam pulcros ritus,diuinitus ordinatos,neceftarios cultus Dei eftè,

Tertia pars hominum eft, quæ non tantum Legem nouit, fed etiam Eu:^ angelium didicit,Slt; id reifte intelligit : fcit datam efte promiflionem remiflîoî= nis peccatoru Gratis dandæ propter Mediatorem. Et feit mandatum Dei eftè angeliuw jw» immotum, ut iuxta hanc promiflionem credamus nos recipi, §6 exaudiri : amp;nbsp;runt. hac fide,id eft,fiducia miftricordiæ,inuocemus Deum, amp;nbsp;petamus expelt;fte== mus auxiliuni,amp; hanc doftrinam profiteamur,SC in ipfis liberationibus grato corde præftemus eos cultus, quos ipft in uerbo fuo poftulat, eo ordine præs ftemusfi'cut poftulat*

Primiim uult ardere in corde noftro fidem, non ociofam noticiam,ied fiduciam inuocantem ipium, quæ ftntitur in affliftionibus* Cum hac fide cons: mnfta eft dileci:io,8ó accenduntur aliæ uirtutes neceflàriæ iuxta præcepta mos: •quot;dia, iufticia, caftitas, ucritas Sc aliæ, Poftremó accédant ceremoniæ diuinis: / tusordinatæfiio quæcp tempore, non ut mereanturremiflîonem peccatorum, gt;^on qudd placeant Deo fine fide,amp; fine operibus moralibus, ftd ut fint figna promiflîonum uerè credenti / deinde ut fiiit figna profeflîonis,quæ difternant Ecclefiam ab Ethnicis* Imd cum non accedunt, uera fides, amp;nbsp;obedientia morass ' ôc exiftimantur mereri remiflTionem peccatorum, nihil diffère tails cultus d) Ethnico*

Hæc tota dodrina fæpè in Prophetis, Chrifto, Apoftolis repetita eft* VtEfaiæprimo: Qud mihi multitudo uiftimarum ueftrarum Cquot; Et Efaiæ Noliteieiunare ficut haeftenus* Et leremiæ 7*Non præcepi eis de holocauftis* EtMicheæ é.Indicabo tibi,ô homo,quid fit bonum* Et Zachariæ 7. Num ies: mnium mihi ieiunatisf Hæ condones amp;nbsp;fimiles ad hune Pfalmum pertinent, tJuæEcclefîam dediierimine ueri cultus amp;nbsp;ceremoniarum commonefaciunt:

magis perfpicua ledio Pfalmorum, ciim noftri temporis certamina de ijfdem rebus confiderabimus*

Totus autem Pfalmus Narratio eft, in qua Deus initid minitaturiram pœnas hypocritis fecundi generis, qui ciim ignorent ueros cultus, fidem èC pfalmoirdtn Ueram inuocationem, interea iaditant ièeflèpopulum Dei,propter ceremos: cz p«nMhy» nias, amp;nbsp;has anteferunt omnibus alqs operibus, uel ftabiliendæ potentiæfuæ caufa, uel propter quæftum, uel ut mereanturremiflîonem peccatorum*

Incoatur autem Narratio grandi fono deicriptionis feueriffimi iudicrj diuini,ut homines dilcernerc diftant gradus peccatorum,nec exténuent morass lia peccata,ut fit magna ex parte.Et ut feiamus uero Deo tribui fermonem,ap:s:

pdlatio additur, fcilicct lehoua, dilcernens uerumDßum àcommcntitrjsnu^ minibus:amp;L fit mendo loci Sion,ut uen' Dei concionem effè fciamus,qui (è cer^ ti's teftimonqs in Sion patefecit, Conuocat autem uniuerfàm Ecclefiam, in qua fimul finit multi iufti reële colentes Deum, amp;nbsp;multô plures iniufti, qui tituJo fiint membra Ecclefîæ,

Cùmiaiturait:GGMIHI SAKCTOS ¥E^ )Hihi sanâoj 0 ô'jintelligamus uniueriam Ecclefiam bonos amp;nbsp;malos, quæ Synecdoche ulita^ taeftrut mox eodem modo alloquitur totamEcclefiam,cura ait: Lr S MErS,

Sequitur in codera particula, quæ propter breuitatem obicurior eft, fid hæ fiint fimpliciffîmæ interpretationes» Aut enim fie generaliter enarrari uer=! fias potefi: : Congregate mihi Sanëlos mcos, cum quibus feci feedus deracnS=gt; cqs, id eft, quibus tradidi Legem, in qua fit mentio iàcrificiorum» Hæccum non reëlè intèlligatis,iam errorem ueftrum de eis taxabo»

Aut hoc modo: Congregate mihi Sanëlos meos,ordinantes feedus fuptt fàcrificia, id eft, putantes meum fœdus tantiim aut certè potiflîmum eflè præ^* cepta ceremoniarum,quafi dicat: hune errorem ut emendem,iam conuocoEo clefiam,His interpretationibus,quia molliores,fiint,contenti fimus, Alq quæ'^ fierunt argutiores expoficiones, quas omitto.

Adfirmatiua hæc eft, / ÎO^ELE MEES, EE EO* ISRAËL, ET TESTlFICA^OTim TE,E)EES,

Ti Er S Trr s ego SrM^ lercm : 7;prorfus eo modo dicitur: præcepi de holocauftis, fi:d audite uocem meam» Hæc adfinu^d^’®) A V DI, Ego film Deus tuus, principid poftulat agnitionem uerædodrinæ Legis 8d promiflîonum amp;nbsp;timorem, ac fidem, Vt non probat Deus facrifida Agamemnonis, quia prorfiis ignorât uefbum Egt;ei : Sic non probat Sacrifîcia Manafie, quia facit ea prorfusTiegleëlo uerbo Dei, fingit nouos cultus,nec in^ tuetur Deum qui fè patefecit certo uerbo tradito.

Deinde membrum præcipuum propofi'tionishocz(itArE)linquanl hanc uocem: S) Er S, T) Er S ErrS EGO SEM. Hoc audias,me (^ovMißue-. qui illuftribus teftimonqs tibi Legem ÔC promiflîones tradidi, uidelicet De« lit Geui coli, nbsp;nbsp;nbsp;eftè,8ë me utile fie coli, audita Legis uoce me timeas, amp;nbsp;auditis promiflîo?

uibus uera fiducia ad me accedas,me inuoces,d me petas ÔC cxpeëks boni pro^ et cérémonial pter Nli:diatorem promiflum,ôô hac fide prælucente,eoordinepræftes opera, ut ego præcepi» Primiim moralià, deinde ceremonias tanqudm fignaconfeflî^ onis, ut te alios commonefaciant, non üt mereaiitur remiflîonem peccato;! rum ♦ Etiamfi pulcerrirharum uirtutum opera facias, amp;nbsp;offèras quotidie maü gna agmina boum, fine uera agnitione Dei, fine cogitatione uerbi eius ,8ë pa^ tefaëlioniï, èc cor fit fine timoré amp;nbsp;fine fiducia petente amp;nbsp;cxpeëlante auxiliuni d Deo,tamen talis cultus Deo non placebit,ficut nec Neftoris nec Menelai euh tus placebant,etiamfi étant uiri præftantes uirtute,amp; fiimtuofè fàcrifîcabant»

Hæcigiturconcio,©EES, E)ErS TrrS EGO EVM,Yc\iof cat omnium hominum mentes ad primum Præceptum 8ô uera opera primi Præccpti, amp;nbsp;ad agnitionem promiflîonis quæ déclarât hanc particula DE^ VS T VV S,iâ eft,uere te rccipiens,te curans, tibi dans non folum præfin=« tia bona, uiëhira Sc hanc politiam, ièd etiam æterna, rainifteriuni docquot;trinæ, iuftidam

^^fticiam amp;nbsp;uitam æternam,propter Mcdiatorem» Ideó uolo me uerè timen’, ’•■aiceiitem peccatis, ac fimul credi mihi poftulo : uolo me fide inuocan', peti d expedari defenfionem prælèntis uitæ,amp; acterna bona» Hane totam doü finam continet particula. Ego fum Deus tuus»

T AF nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc Antitfiefîs illuftrat Piàlmum,ut plane quid uelit

J^tdligi poflît: cum^ ftatus fit finitiuus in hoc Pfalmo, Negatiua propofitio ^’cconftituitur : Non eft cultus Dei, qui mereatur remifîîonem peccatorum, ^’^ternus ritus fàcrificiorum» Hæc eft lententia uerborum. Non accipiam tau^ ’■Um,8^c. Deinde ucnuftæ amplificationes accedunt»

Sequitur alia adfirmatiua propofitio, cuius o«2toAoyia fuprà pofita eft, ciîm ^^^'^EGO SVM T)EES

Inde iequitur hæc propofitio: 6*A CQ^IFICA T)E0 LAF^ÎDEM. ^quot;^FOCA ME IN S)IE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LATIONIS,

frificia funt in corde, agnoftere uerumDeum, fi'cut ft patcftcit,timerecum, F credere ei,dih’gere,celebrare,8ó inuocare eum,amp; quid de eo ftntiamus in inuo^ corde, catione declarare, uidelicet uere eum exaudirc gemitus noftros, amp;nbsp;inuocantft fius Opern ftrre»Nam concionari legem de corde, non de externis tantum atftft onibus,teftatur hoc dieftum : Diligas dominum Deum tuum ex toto corde»

non eft ociofe prætereunda,ciim 3.itiET E nbsp;nbsp;nbsp;FI AM TE, Pollft quot;VerA vnuocAt

^^tur ueram inuocationê,quæfit fide,non elft irritam. Hie diligenter confide^ tiofjuA fit fide î'anda eft antithefis.Na et hypocritæ facrificantes inuocant,ftd aut ftcuri in rea ^usfecundis, côfidunt fuis lacrificrjs,aut iq reb.aduerfis manêt in dubitatione: ^îcrificant quidem, ftd apud ftft cogitant, ft negligi, ft proqci, fe non exaudiri

fremunt aducrfiis Deum» At fidei oratio, acquieftit in Deo, quan^ S^^mmultisterroribusconcutitur, tarnen fuperata dubitatione, ftatuit De^ üni non defuturum nobis elft: ftit remitti peccata propter Mediatorem, amp;nbsp;pœnas mitigari ♦ Hæc ftatuere in præftnti periculo difficile eft* Quare quid fit fides,8c inuocatio fidei, non in ociofis fpeculationibus, ftd in ueris certamft nibus difeendum eft» In his promiflîones Dei intueamur,ô^ eas reeftè intelliga^ mus,Ô(^ earum uoci ita credamus,ac fi nouam uocem de cœlo fonantem audire:# mus » Cum^ in pauoribus nos fide fuftentamus, diftemus quid fit fides,ô^ euentus teftabuntur,hanc fidem non elft inanem opinionem,ôô inuocationem non elfe irritam,ut Epicurei amp;nbsp;Hypocritæ iudicant» Ac ita proficiendum nœ bis eft, ut plus lucis fit in noftris mentibus de Deo ac promiflîonibus,qudm in Epicureis aut Hvpocritis elft folet»Cum hic iubeat Deus ft inuocari in pericu^: lis,obtemperemus, cumf^ addat promiffîonem,uult credere taies promiffîo;« nesnoneflè inanes lonos»

Sed dices: Hæ promiflîones ratæ ftint bene meritis» Imô ratæ fiint pro# Prowißiones pter Mediatorem omnibus ad eum confugientibus. Et ciïm omnes fint rei,ne# rAtAfiunt pro» ceflè eft hanc fidem de remiflîone peccatorum prælucerc in omni inuocatione in periculis corporum * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

HæcdeargumentoPfalmi præcipua propofitione monuilft làtisfit, ütfummadextrêintelligatur» Reliqua parsduerlu ftdecimo eft obiurgatio

Hypocn'tarum, qui opprimere ueram dodirinæ lucem, de fide amp;nbsp;uera inuoca^ tione conantur, fæuitiam aduerfiis ueram Ecclcfiam exercent, ut fuos ritus obiut^uth opiniones retineant, uel propter fuperftitionem, uel propter qiiæftum, ne ' potentiæ nerui labefaCtentur, ut nunc Pontifices, Caoonici, amp;nbsp;Monachi cere^ monias fuas magna crudelitate dcfendunt „ Id exemplum fi quisconfidcrabit, clarius inteniget,cur hic dicaturtó' E nbsp;EMS CO MT ^A F ^A T ^EM ,

cultus magna certamina excitauit,ut oAendunt Prophetarum,Chrifti ÔC Apo ftolorum contentiones, Ideó hïc in fine Piàlmi crudelitas hypocritarum accu^ fatur,

Li. pfdl/» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pïàlmus precatiocftjamp;^^utcæteræprecationes, ad genus deliberatie'

titio remißiot- uum pertinet.Propofi'tio præcipua ftatim iiritiô recenfetur :M1SE ^E^ peccdtorü lt;I(^E MEI T) ET S SECTMTiTM MAGMAM MISE^I

I AM T TA Àf,Id eft,Remirte mihi peccata propter immenfam lunàa recon^ (èricordi^m tuam,quam in promiffîone nobis declarafti. Poftea hæc propofîe’ ciliationi. tiorepetitur,8ôuicinæadduntur,C0 7^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CI(^EM iM ^E

S) E T S: Nam amp;nbsp;hi uerfîculi qui loquuntur de donis, quæ adiuncîî^a funtre^ conciliationi,funt propofitiones» MiKentur autem ut fit in maono dolore tri=e ftes querelæ de magnitudine peccatj, amp;nbsp;confeflîones, quales Ecclefia coram Dco recitat,ôô deinde gratiarum acEones amp;nbsp;difcrimjna cultuum,de quibus K proximus Pfalmus concionatus eft f Cum autem membra apte diipofita lînt, amp;cgregiafint lumina uerborum amp;nbsp;fententiarum SC copiofadodrinainûa=' gulis membris,ordinê recenfèbo ea»

Deinde triftis querela ièquitur, quæ eft confeflîo peccati, amplificatio monftransradicempeccatorum,Slt;malimagnitudinem:QTOMlAM IÇiTiTATEM ME AM EGO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0, ideft,cernomeamimgt;

munditiem èC delilt;fta,amp;S agnofto te iufte mihi irafci, méque pœnas SC mortem æternam meritum eftè. Et hæc ipfa. confeflîo repetita eft in Icquenti uerfu, triftiflimis uerbis amplificata : T/® / TMMTTM STM FECCA» T01^2 jet MALTM COFJM te FECI,cßi2.(idiz3.t:E%^y^^lt;iQ S)C fateor me uerè eflè reum ÔC dignum ira. laceo proftratus coram te fentiens iram tuam iuftiflîmam aduerlus peccata, mec^ ingeti mole peccatorum oneraeî turn eflè.Et hæc plane fateor,ut tu iuftificeris,id eft, tribuam tibi laudem iuftb ciæ, cum acculas, punis, quam non tribuunt hypocritæ. Saul amp;nbsp;fimiles cia# mitant le iniuftè tantis calamitatibus obrui,ciim fiht benè meriti. Egouero fateor me iuftiflîmè puniri. Cerno uicia cordis quæ affidue circumfero,rapui alterius coniugem, ftruxi infidias uitæ uiri, præbui occafibncm ingentibus fcandalis in Ecclefia E)ei, meumcß ed grauius eft delidhim, qudd ingentibus donis àC uidlorqs â te ornatus fui præ cæteris Prophetis amp;nbsp;Ducibus in tuo po#

pulo, Tibi igitur iufticiam tribuo, mc^ uolens aliquo modo pccnis fubrfdOy fed ut cas mitiges oro. Te iuftum prædico non me, nec adfero ad te fiduciam ullam meæ dignitatis, fed ad mifericordiam promiflam confugio, propter hancmerecipioro. Sic addit banc antithefin, KT TK IKSTIFICE4

ad difcernendos hypocritas qui fremunt aduerfus iudicium Dei, ab qs . quiuerèagunt pcvnitentiam,amp;fèDeofubijciunG

Idem dicit in membro fèquenti, KT KIFICAS CKM IKT)L CA(^ISj Hæc particula uidetur obfcura imperitis, qui non exiftimant iudi:gt;^ I nbsp;nbsp;nbsp;cari Deüm .Sciant autem ftudiofi,redè legi intelligi pafTiuê uerbum iudica^

ris. Et antithefi's quam hîc fignificat Pfalmus,inuftrat fcntentiam. Saul amp;nbsp;alq hypocritæ iudicant Deum, id eft, accufant eum, ac tribuunt ei imudîciam ÔC pi/tton, erudelitatem.Ego nc,inquit Saul,qui tantas res geflî pro Ecclefi'a Dei,qui prgs liôrum pericula, qui tnolem 8^ curas gubernationis tot annis, tanta uirtute fu^ ftineo, nunc rerjciar mihi 1ne adolefcens antefertur meis ornatus bcnefîcq'sC’ * Eæc uidentur inæqualia èc iniufta. Deinde crudelitas eft me etiam hoftibus trucidandum obqci.

Taies multæ difputationes funt Philofopborum,cum quærunt quare boni uiri magis fiiit ærumnofî qudm fcelerati f cur Senecam 8d alios multos d Tyrannoturpiffîmo interfici Deus finat Jn bac quæftione iudicatur,id eft, ao cufàturDcusab ignaris docftrinæ ccEleftis,amp; uincit,boc cft,damnatur Dei= us, fed uera Ecclefi'a agnofcit Deum eflè uidtorem, id eft, fatetur eum iuftè pu^ nire peccata noftra.

Tab's fit confeffîo piorum in bactotauita. In ueris doloribus exiftunt 1« doMut bæ difputationes inanimis,an iuftèpuniamur,lèdpoftulatDeus fibi tribui budem iufliciæ,ô^ uult ut aliquo modo uolentes fuftineamus pcenas. Ideo 8C âgnitû Daniel inquit: Tibi Domine iufticia,nobis conftifio faciei noftræ. Hæc pars pcenitenticC necefîària eft,quæ quidem eft aliqua agnitio inobedientiæ noftræ du. ^iræDei* Sed ad bos dolores, amp;nbsp;ad banc confefïïonem neceflèeft accedere agnitionem promiftæ mifèricordiæ.

ECCE m miQKITATE GENITKS SKM, ET IH lt;IECCATO CONCEEIT ME MAT EME A. Vtluprà in nere dixit lèeftèreum,ita bîcexaggerat malum, ac déplorât radicem. Habeo non foliim delidta atrocia, fèd mafîà eft inquinata peccato, tune cum in utero formatus fum. Nec aceufantur boc didto parentes, aut opus generationis, ut eato in utero. multi infulfè interprétât! funt, fèd mafia formata aceufatur. In bac ipfà inquit prauæ inclinationes ftint, contra legem Dei, ex quibus oriuntur multi triftes S^horrendi lapfus omnium bominum. Hæc cum fit fèntentia di(fti,omnes pif iuEccIefia citârunt bunc uerficulum de peccato Originisjde quo loqui eum nigt; bil dubito,

Redit ad confefiîonem peccati, amp;nbsp;affirmât Deum poftulare, ut banc ra« I dicem peccati agnofeamus, quod dicitur aduerfus omnium temporum bypOi= enfin, quæ fingit naturam bonam efiè, Sf dubitationcs amp;nbsp;auerfibnem a Deo inhacimbecillitate,exiftimatnibilmaliefie. Hos errores damnant Propbe^ tæ,amp; taxari in Ecclefia necefiè eft.

Poftquv^m intertexuit quercîim amp;nbsp;amplificationein mali, redit ad illu-ftrandam propofitionem* Prius dixit, M.iièrere mei iêcundum magnam mife= ricordiam tuam,nunceandem ièntentiam repetit: Aipergeme nyflopo,amp; fnf mundabor. Figuratè autem fumta metaphora ex typo, inteîligit aiperfioncm raa^wtabho- (îgnificatam, Afperge me fanguine Mediatoris promiîîî, quem iigni^« r4. ficat typus uaccæ rufæ combuftæ, ut legitur in numeris capite undeuigefimo, Hac k coniperßone Mediatoris fîgnificata per ilium ritum noratmundum fieri. Sciebat enim non tolli peccata fanguine uitulorum, fèd alia uiffima pro^« mifîaJ3ft enim bæc fi'gnificatio. Vt uaccam rufam comburi oportuit, ita pro=î , miflùm Mediatorem pro nobis mori decretum fuit. Et einen aqua infundi^ turjUt confpergi alq poflint : fit confperfib immerfa hyfîopo in earn id eft, mors Cbnfti prædicatur per Euangelium, minifter eft hyfTopus per Euangelium communicans cinerem,id eft,mortis Cfirifti efficaciam nobis plicans. Hane fententiam Dauid intuebatur;,non fenfitritu ipfb tolli tum.

Repetita eft amp;nbsp;amplificata propofitio etiam in uerfibus fèquentibus, qui de remiffîone peccatorum de effeeftibus, id eft, de confblatione amp;nbsp;guberna^î tione loquuntur.Petitio eft perfpicua de remiffîone peccatorum. V ME FACIAS EÆTAii^eft,remiffîonempeccatorum,utfêquensuerfi^ zvAxxs àzdsiratz AT^EI^TE FACIEM Tl^AM TECCATIS MEIS, ET OMHES miQriTATES MEAS TiEEE.

Sequitur petitiode effècftibus: CO^ MTlSL^DTM CI{EÂ I^ ME !DE TSj In remiffîone peccatorum datur Spiritus fantftus, quo fît ccr ttfunduftt, renouatio de qua dicit: Cor mundum créa in me Deus. Primirm autem nomb natur cor mundum,id eft, placens Deo, purificatum remiffîone peccatorum, quod etfi adhuc habet fbrdes,quæ hærcnt in natura, tarnen Deo placetper mn fèricordiam,poftqudm fideacceperitpromiffîonem remiffîonis peccatorum, fi'cut loquuntur Apoftoli Aeftorum iv. Eide purificans corda. Primùm igitur petit accendi in corde fidem,quaaccipitnrremiffîo peccatorum, amp;pbcetnus Deo,8ó retfic iam de Deo fèntimus,q[uôd ueré iraftatur peccato, amp;nbsp;uere redn piat credences propter Filium. Hæc eft prima petitio.

Secunda, SFlf^ITTM I^ECTTM iniSLOTA IKT^A fliUyid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ME, Id eft,prohibe dubitationes Academicas,amp; Pharifàicas, ne ambigam an

*«* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;relpicias nos, an remittas peccata, an exaudias nos: Sed firmitatem fidei in cor#

de meo effice,ut uincam omnes dubitariones,ac ftatuam uerè nos refpici, üeras eflè comminationes amp;nbsp;promiffîones tuas, ôôuerê nobis remitti peccata, uerè nos exaudiri SC fâluari. Hanc fidem in me confirma, quia mens humana fine noticia promiffîonum Sc fine Spiritu fàncfto plena eft harum dubitatiOnum. Et impd Doeftores iubent dubitare, quod prorfus Ethnicum eft. Inuocat Xe# nophon,fedita,ut neftiat quem inuocet,anÔC cur exaudiatur, quia ignorât promiffîones. At Ecclefia inuocet fide, ac uerè intueatur Deum,qui fè patefedt in uerbo Rio, 86 ftatuat fè recipi Ôé exaudiri propter Mediatorem. De hac fir^ mitate oppofita Academicæ amp;nbsp;Pharifàicæ dubitationi hîc loquitur,cômait, Spiritum re(ftum,id eft,firmum,innoua in me.

s ALMI LI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;619

Antea nominauit Ipintum redum, id eft, firmum, quod præcjpuè ad dem accommodandum eft Î Nunc nominatSpiritumfandtum^quodaccom*’ modetur ad diledtionem, uniueriam obedientiam in corde amp;nbsp;uoluntate,

Confolatio petitur, ne magnitudine dolorum opprefti extinguamur aut deficiamusdDeo, utDauidexul non poftet uiuerCjnifialiquogaudiolenire^ fmmcefticia.

Ideftjiponte 80 placide obtempérante in afflieftionibus, non fremente spirtiuf aduerfus te, ftcut alacri animo perfert ftippÜcium Laurentius » Alq multa hic philofophati funt Ti5?Hy£^o¥(K«, quod fie in Philoibphia nominatur» Sed illas dis: ^putationes omitto. Non enim concionatur Dauid tantirm de Humana ratios: ne,fed ideó fe iuuari petit Spiritu Dei,amp;r innouari,quia Humana ratio fbla non ffficitfirmam aftènftonem,fèu fidem, ardentem diledfionem, gaudium cordis, tolerantiam * Hæ uirtutes fiunt concurrentibus His caufis, uerbo Dei, Spiritu fanfto, amp;nbsp;adientiente uoïuntate»

Poft ampHficationem petitionum intexit argumentum, ut fît in ftiaibrqs materijs,^ referenda gratia: Si me ieruabis,uiciftim tibi Hane gratiam referam, PrædicaHo doeftrinam tuam,amp; te autorem liberafionis eftè adfirmabo, ut hoc exemple alq confirmati,do(ftrinam tuam ampledfantur, te timeant, d te petant amp;nbsp;expedient auxilium uera fîde amp;nbsp;te celebrent,

Hæc eft ufîtata caufa, 80 fæpe repetita in petendis Hberationibus, quia ad nunc finem Deus uult referri Hbcrationes,ut ipiè agnoftatur, amp;nbsp;dodlrina pros P^getur, 80 his exemplis multi confirmati incipiant eum uere colere,

Rurfus inferit petitionem de mitiganda potna,ut aIiâs:Dômine ne in fu^ tore tuo arguas me Jta Inc orat ne extrema pœna afficiatur,id eft,ne interficias: nir,nec abqciatur in æternas pcenas,ut Saul, Achitophel,amp;: fi'miles,8dc. phrafi's sin^Cmts re» obferuanda eft, Nam ianguines fîgnifîcat reatum pœnaî homicidfi,lèu ipfampoenam homicidij,necem pro nece.Eftcg ièntentia,liberâ dfanguinibus, id eft,â reatu extremæ èC atrociftîmæ pœnat^Sandli lubqciünt fè uoluntati Dei ïn pœnis, fed petunt mitigationem, ut leremias inquit. In iudicio corripe me, non in furore, ut nos ufîtatê dicimus, Mitiga pcenas, nec fînas mein Tragica nialaincidere.Ne fiam fîmilis Sauïis,Oedipi,Iudæ»

Repetit commemorationem de referenda gratia, amp;nbsp;fîmul iè in docendo in confeftione adiuuari petit»

Occupatio eft» Alq petunt remiftîonem propter facrifîcia,ego uerdrea nntti peccata per miièricordiam propter Mediatorem agnofeo, ôô ftio pros» pter alias caulas inftituta eftè iacrifîcia, ut fînt fîgna confeftîonis, ÔC adiuuenc pnopagationem dodlrinæ» Et tarnen eft quoddam noftrum facrificiumjfcilicet

cor perterrefadtum agnitione peccati èC ire Deij8ó aliæ ærumnæ corum qui te recflê inuocant.

In hoc loco egregia dodrina traditur opponenda humanis iudicrjs. Affliiîionuin in calamitatibus fumus, iudicat nos negligi èC prorjci à Deo. Sed uox IM Ecck/ta dzdiuina inEcclefi'a docet, afflictionurn alias eflè caufas, uidelicet ut reiioccmur lilt;ecaufe, (luÂ ad pcenitentiam,aut confirmemur,aut fint teftimonia dodrinæ» Ideoq? adfir^ confugientes ad De um uerè recipi,exaudiri iuuari,8d tolerant tiam ipfàm gratum Deo cultum eflè, Hæc ncccflana dodtrina de cruccjcom# prehenfa eft hoc uerfîculotSacrificium Deo Ipiritus contritus»

In fineaddit precationein communem pro totaEccIefia, fientièmperin noftris precationibus ad petitionem de noftris rebus adiungere debeniuspc:f titionem de falutc totius Ecclefiæ»

Sed cur hîc rurfus approbat holocaufta, ciim fupra rdcccrit C' Facilis eft Ceremmîicfï^^ conciliatio reeftè inftitutis» Ceremoniæ non ftint cultus Dei, fine uero timoré «e fimorr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ugj-a fide,{èu Ut uulgô dicunt,ex opéré operato, Nec inftitutæ fuut, ut mere#

eulMûeL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remiffîonem pcccatorum,fcd ur fi'ntfignaconfeffionis,utanteadixi,amp;^

adiuuent propagationem dodlrinæ. Propter has cauiàs pij prælucente uera de ceremonias exercent,quæ pro tempore a Deo mandata? funt. T empöre ue# teris Teftamenti lèruabantur ceremoniæ tune mandatæ, nunc noftræferuan# dæ funt ♦

Ln.pfal cont ^^Itulus indicat argumentum, quia narrat Dauidem hanc confobtionem folatio c^l: adr, nbsp;nbsp;nbsp;icripfifîè aduerfijs delatorem, amp;nbsp;parricidam Doëg, qui Saulis furorem in#

uerÇiu deUlo-- rendit ôô adiuuit» Narrauit Sauli,exceptum eflè hoipitio Dauidem a Summo Sacerdote Abimelech,amp; poftea cdm cæteri nollent interficere Saeerdotes, pri# mus incoauit illud dirum parricidium Sacerdotum, 8c piarum Matronarum, uirginum amp;nbsp;puerorum in oppido Nobe, quod fîtum fuit in tribu luda inter Arimathiam ôôloppen,

Eft igitur Pfàlmus, confblatio, in qua primum narratur fcelus imprj ho# ftis,amp; accuiàtur»

Deinde addita eft comminatio pœnarum, amp;nbsp;opponitur confolatio fiim# ta ex promiflîonibus, in quibus Deus teftatur,fè liberaturum eflè fermentes in domo Dei,id eft,Ecclefiæ,inuocantes ipfum, ièruientes fine in docendo, fine in alijs uocationibus neceflàrqs» Ac præcipuè obièruanda eft hæc particula: EGO AFTEM SICFT OLEA FI^ETSLSCzxxCiQYznslK Lgt;0^ Mo T) El. Cauiam fignificat,amp; locum,quare amp;nbsp;ubi fèruentur homines,ui# delicet quia ièruiunt Ecclefiæ Dei,cui promiflîones traditæ iunt,quarum fum# ma eft in hoc ditfto : Portæ inferorum non præualebunt aduerftis earn : ÔC in ea fiat inuocatio, ibi expeeftetur liberatio. Qiiiâ enim Ecclefiæ faefta eft promif fto propter Filium, cui uult Deus hæreditatem æternam colligere, ideo non

prorfus deîerî hiccœtus poteft, in co membra ieruantur. Id difcrimen in mukis imaginibus propofi'tum eft. In Diluuio tota multitude impia merfa in aquas perrjt, tantum uerd fèruantur hi, qui funt in Arcam inclufi' : Ita tan:« tùm fèruantur hi, qui ucra fide inièrti funt Ecclefiæ Dei. Hanc arcem, hune portum quæramus, ac certô ftatuamus exaudiri nos à Deo, iuuari, cum in hanc arcem nos abdimus, etiamfi ôôarx ipià oppuonatur, amp;nosinmaonis aîrumnis fimus»

In fine Piaimi additu eft Epiphonema de gratitudine pro hoc beneficio, de celebratione quam Deus poftulat» Ideo enim fæpc libérât inuocantes,ut extent exempla promiffîonum,quæ alios inuitent adpetendum fperandum. SCexpe(fIandum auxilium, ut hac uera SC falutari coniblatione fuftententur, folicet agnitione prælèntiæ Dei expetflatione diuini auxilq.

IdeoinfinehîcdiciturtSôNrAÏ EST G^ATAAS AG E I(E, celebrare hæc exempla coram SanCtis tuis, icilicet ut ipfi etiam fiant fortiores, perferantærumnasinconfeffione, 8d fc confolentur agnitione uoluntatis, ôd præfentiæ Dei, iperent liberationcm.

Etfi autem iècuri amp;nbsp;ebrq uoluptatibus, hanc coniblationem, Sc fimiles dérident : T amen illi, in quibus funt initia fidei, cum fiht in ærumnis, experi^ riuntiir fias confolationes falutares eflè, quia ncc promilîîones irritæ funt, nec inanis fallax eft expedlatio^ Vt autem pleruncp confolationes referuntur ad genus fuaibrium : Ita SC hic Pialmus ad id genus referatur, quia principaliter proponit hoftibus comminationem, amp;nbsp;pqs confolationem recitatione fui ex:« ^mpli, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

’nnumerabiles uideantur relinqui à Deo in ipfà morte, amp;nbsp;non ibliim tune, ièd ^fiampoftea floreant inimici potentia amp;nbsp;opibus, quomodo hæc conueniunt TyrMni âant ^dfententiam Pfalmi f Refpondeo : Vniuerfaliter ùera eft fententia etiam in hac uita,Tyrannos graflantes in Bcclefiam, dare pcenam etiam in hac uita, fi«= eut exempla oftendunt, Cain tandem interficitur etiamfi frâtri interfetfto aïi«= quandiu fuit fuperftes ♦ Poft interfetftum leremiam non diu tenet Regnum Apryes, ftd captus ab Amazi, laqueo ftrangulatur, amp;nbsp;tarnen aliæ maiores pœnæ reftant» Nam breuis calamitas in hac uita, non eft æqualis pcena pro Nantis fteleribus, fed eft commonefatftio de iudicio Dei, qua Deus oftendit fè non efle oblitum delitfti, ut alij metuant futurum indicium, nec fè talibus fcêle^ hbuscontaminent,amp;utconuertantur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Sed de Ecclefiæ membris quædam diftîmilitudo eft ♦ Primum de his quqcp uniuerfaliter uerum eft,Slt; in hac uita feruari caufam,amp; corpus Ecclefiæ, Corpia Ecde ctiâmfi multi funt in magnis ærûnis, aliqui interfîciuntur,quia certo cofilio uult Deus Ecclefiam cruci fubietftam eftè, fed tarnen poftea cum fiet æternum difcrimen piorum impforum, uniuerfaliter omnes pq fruentur æternis bö^ nis, 8^ impf) erunt fn poenfs æternfs. Ea uerd quæ fn hac uita geruntur, cum breuia amp;nbsp;momentanea fiht, ut Paulus nominat, non funt conferenda ad æter= na,8^ tarnen non fit cafii, aut fine fiiigulari confilfo Dei, quddEcclcfi'a Cruci fubiedaeft, quiaDeus fapfens ÔÔ iuftus uult Ecclefiam commonefierf talfbus caftigationibus de fua iufticfa, amp;nbsp;ira aduerfuspeccatum, propter quam frani

Filius fit uicftima,id non confiderarcturjfi' nulla fieret Ecclefiæ caftfgatfo»

Concurrunt autcm multæ caufæ, de quitus alibi dicendum cft. Interim tarnen in bac uita corpus Ecclefiæ fèruatur, ut (èmper aliqui fînt fuperftites euftodes Euangelj'b uerè inuocantes Deum, iuxta illud : Non mortui landau bunt te Domine« Et illi ipfi qui interficiuntur, prius multas liberationes expe? riuntur,ut certô ftatuant, Deum in Ecclefia præièntem eflè, célèbrent bene^ ficia Dei innumerabilia cum alqs fandlis,

Prima parsPiàlmi narratio eft iceleris, quam ab obiurgationeexorfus cfltQfW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/N MALICIA Tï^î^AUnE?

cftjquid uel confidis minitando, ut Pharao elatus fiducia liiæ potentiæfecuriG ïîmo animo çontemnit populum Ifrael: uel quid lætarisamp; triumphaspoft perpetratum Icelus, ut lætatur Herodias interfedlo Baptifta,

Huic autem interrogationi reiponfîonemtextusadditjquafîdicatjfrui ftra confidis, Sc fruftra triumphas«

Sequitur «ÙT/oXoy’a,IA MISEC0IA ^EIj promifTa Ecclefiæ,defendetearn, Só nos ipfos in ca fèruabit. Sciendum enini eft quoties mifêricordiæ mentio fit,promifliones reipiciendas eflè : item cogitandam do« dlrinam de fide,fpe amp;nbsp;inuocatione aliquoties fuprà repetitam.

Tres lêquentes uerfîis narrant amp;nbsp;exaggerât fcelus,amp; in primis hoc obfer^ uandum eft, quôd dolos ôô calumnias aceufat, quia ipfa nece triftiuscfi^quôd impn fingunt prætextus honeftos fuis odijs amp;nbsp;furoribus, amp;nbsp;Sophiftitè ornant multa tetra pemicioià mendacia« Item fingunt falfa dogmata, ut unt præftigiatores quidam, qui abufus Miflæ amp;nbsp;inuocationem mortuorum reftituunt.

Sequitur comminatiopœnarum æternarum amp;quot;nbsp;præientium, inférieur doÂrina de cxempIo,Cuius pcenæ cxemplo,inquit,fîrmabuntur iufti, amp;nbsp;brabunt bas liberationes, ScDeogratias agent.

Sequiturquæcft confôlatio fumta ex promiflîonibus: EGO 210 N. S)ELE^O^ fed ieruabor in domo Dei, amp;nbsp;ero ceu olea uirens ac florens,non eruntirritimei labores,fèd in bac uita proderuntEcclcfiæ,non abolebitur mea doftrina, non delebitur mea pofteritas : ego 8^ nunc libéra# bor,8ô deinde in tota ætemitate und firuar confuctudine gloria Ecclcfiæ Dei ♦ Hæc bona omnia quæ funt præcipua, compleftitur hoc breui dido: EGO Elt;1^ Vi: OLEA IH DOMO OLE!

SequiturS^EI^O IH (DETM lEL Omi ÆTE nbsp;nbsp;nbsp;IT AT Ef inuoco Deum,8ô ab eo expefto auxilium in hac caufa

In ultimo ueriu epiphonema eft de gratiarû a(ftionc,8if celcbratione diui# ni beneficri,adfirmat iê Deo gratias afturum eftè pro hac liberatione,camcp ce# lebraturum eftè in cœtu fanftorum, ut hoc exemplo confîrmati non frangan# turin ærumnis,ièdobediantDeo,8ô pétant aeexpeftent bberationem iuxta Dei confilium, Oftendit enim Deus fuam præfentiam in Ecclefia multis hbe# rationibus, èC teftatur fè exaudire gemitus SC nota noftra, ut inuitentur alij ad fidem,Ipcm inuocationem,8ô oft has ipfas cauias celebrari hæc beneficia iufi fit, ut Plat^f dicitur; Exaltas me de portis mortis, ut annunciera laudes tuas in portis

Partis fîliæ Sion Jta hîc inquit: Bonum eft coram fanftis tuis Si: fieri taies libe^ ’’^noneSjSc celebrari eas,ut altj confirmentur»

Hanc caufàm finalem fèmper in bberationibus cogitemus,ac poftea gra^ Gr^ttitudo f’tudinem declaremus, pn'miim tota obedientia, deinde Si uera aflcueratione, ^nodDei auxili'o lèruati fimus.Nam multi etiam cùm manifefta Dei teftimo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerlt;t

•l’a uideruntjUt Iftaëlitæ in Mari rubro,tarnen poftea obliuifcuntur Dei,8(^ in ttßcuerdtiofie fecundis fiunt iècuri, Si frenos laxant cupiditatibus, Si fingunt fe cafu ætuatos elle, Aduerfus talem cœcitatem erudiamus nos cogitatione exemple^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

di(fî:orum, quæ diuinitus tradita funt, ac teftantur Deum autorem eflè J’bcrationum, Si iubent declarari gratitudinem in celebratione beneficq amp;nbsp;os “^diëntiæ,

Hæc eft fiimma lèntentiæPialmi, qui non eft obfturus fjs, qui nunc in ^fris doloribus inuocant Deum, petunt Si expeftant ab eo auxilium, quorum ^’^peftatio nequaquam irrita erit, ièd erunt ipfî quo^ oleæ uirentes Si feraces ’û domo Domini*

Jjlc Pfalmus dodlrina eft, continens duas propofitiones, quarum altera ^cufatomneshominesnonagentespccnitentiam: altera promittit oppreft

’æEccleiîæliberationem,acfignificat interea Ecclefi'am ingentibus ærumnis ageTes^'ni.

’ nbsp;nbsp;^neratam eflè l ac manifeftum eft duos cœtus deftribi, alterum hoftium Dei, tentiam,cr

Eeum inuocansjcur uniuerlàlis eft conciojquæ arguit : Non eft qui faciat bo^ ’lum, ne unus quidem f

Etfi autem aliqui reipondcnt,Syilccdochen efle,Ôlt;^ maxifAânl partem ge^ neris huniani argui: tarnen ciim hoc ita intelligant, üt in meinbris ueræ Eccle* fiæ negent eflè peccata, non ièquar hanc interpretationem, ièd potius Paulum Ec}uar,qui citans difta huiusPiâïmi, etiam argüittotum genus humanum, icilicet quale eft in hac prauitate ac deibrmitâte, qug nobiièum naièitur,ut Pau lus inquit : Cauiati iumus omnes fub pectato eflè,ut omne os obftruaturjôC to^ tus mundus reus fiat DcO*

Hæc conciouerè uniueriàlis eft, accufiins peccatum in omnibus, ièd po^ Qj„cio feadîicrimen eftrPauci aliqui conuertuntur ad Deum,amp; agnoicunt ac deploy tentUeü uni^ tantfuam immunditiem, amp;nbsp;incipiunt Deo obedire, hi iunt Ecclefîa Deo pla* cens propter Filium* Ac reliqua ingens multitudo contemnit Deum, Si pluri^ uertuntur. ‘ mi manifeftis furoribus cumulant peccata, polluuntur libidinibus, exercent feuitiam in gubernatione, conantur delere ueræ doèlrinæ lucem, Si laxant frenos alqs malis cupiditatibus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Alq etiamfi uiuLint modeftius,tamen retinent magna uicia in mente, qu^ maiient, etiamfi hypocrifîs præ iè fert magnam ipeciem fapientiæamp; iuftii^ ciæ,Vt

cîscjVt in Attico,in Xenophonte,ctiamfi pulcra moderatio eft morum,tamen hærent dubitationes perpetuæ de prouidentia,amp; de uoluntate Dei an recipiat, èC an exaudiat ipibs uel alios. Ita in hoc Pialmo concio eft de pœnitentia uni^ ‘ uerlàlis,amp; tarnen eft diferimen impq ccetus èc Ecclefîæ,quia in utrifcß arguun^« tur triftia peccata, fed fit diferimen propter diflimiles uoluntates audientium concionem uniuerfalem.

Plurimi uel contemnuntDeum arguentem, uel etiam eiiralcuntur,amp;f extinguere uocem Euangeltj conantur, quæ non foliim manifefta deliria, ut ligt; bidines et tyrannidem taxatjfed etiam cultus impios,quos defendant tanquani fapientiani amp;nbsp;iufticiam, ficut ludæi amp;nbsp;Ethnici iudicabant feditiofum effe, fuos ritus ueteres labefariare.

Alfi ueró pauci obtempérant Deo arguenti, amp;nbsp;ad Deum conuertuntur, Ita fiunt duo cœtus,amp; impia multitudo ardet odio alterius coctus,Só eum dele^ re conatur. Nemo autem has miferias perferre poftet fi' ignota effet uoliintas Dei,amp; non feiremus fecuturam efte liberationem. Ideo Deus tradiditptomifi fiones, amp;nbsp;adfirmat Meftiam liberaturum efte Ecclefi'am ipfum inuocantem, hæc confolatio amp;nbsp;hk proponitur.Hæc eft fumma Pfalmi.

No« extend nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiatuor uerfijs ab initió narrant,Sf exaggerant peccata, nec tantiim exü

tantiim cr mA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔC manifefta fcelera taxantur,quæ etiam ratio iudicat,fed etiam interiora

mala communia omnium hominum, dubitatio de Deo amp;nbsp;de proui^= mxantur. dentia,efte fine timoré Dei, confidenter regi propria fapientia, ptoptet præfidia uifibilia negligere Deum,ut multi adiungunt fe potentibus,ne cogan tur fbeij eftè ærumnarum Ecclefiæ. His interioribus malis multa alia peccata interiora amp;nbsp;externa implicita funt, odium ueræ doririnæ, fæuitia manifefta quæ exercetur in oppreflîone Ecclefiæ,SC alq multi fiirores qui accédant. Hæc omnia inquit argui amp;nbsp;iudicari à Deo, cam ait : Æ) E V ri Tgt;E COELO lt;^EST^ICIT FILIOS HOUmrM. EteftAntithefisoppofitaprh mo uerfui, Impij negant eftè Deum, imd clamat uox Dei: Deus de cœlo refpft cit filios hominum, uere eft Deus conditor generis humani,infpe'ft‘^^^^^^ dex, Nam refpicere non fi'gnificat ociofum fperiatorem, fed patefacientem fe uoce amp;nbsp;illuftribus teftimonrjs, amp;nbsp;inftituentem minifterium docendi in Eccles^ fîa,ôô manifeftis exemplis punientem omnia atrocia deliria.

pondera fiint in fingulis membris.Ofta fignificant robur,óó maxima pip tdnt robur, fidia. Reges amp;nbsp;Principes.

Et cijm os inquit caftra locafte aduerfus Ecclefiam, fignificat fummos Monarchas, Reges amp;nbsp;Principes, magnum amp;nbsp;aftïduum bellum gerere aducr^ lus Ecclefiam, fed Deus adfirmat fè cos diftïpaturum efiè,amp; addit 7ra^©gt;', quod fignificat uerum amp;nbsp;uehemens odium:^ S 0 MIlSL ATK^E OS T) ETS,

In poftremo uerfu promiftïo eft de liberatione Ecclefi'æ per Meftiam, quæ qualis fi't,ôô quando futura fit, docent conciones in Euangelps de uenturo ludicio 06 regno æterno Meffiæ. Ad has conciones referendus eft poftremus uerfi'culus ♦

^Oræ funt hiftoriæ, quariim in titulo fit mentio, ac recitantur pn’mo fibro ’Regum capice uigefimotertioScuigefimo fexco, NamZipliæibisprodi««

^frunt Dauidem,amp; narrantur ibi liberationes gloriofæ,in quarum altera cum smici Dauidis interfeduri eflent Saulem, Dauid eum prohibée inrerfici,8ó cla^ adfîrmatjfè nunquam uelle regem Ifrael à Deo undum uiolare.ln qua hiftoî«

fia duo func ualdè infignia exempla^ Liberario qua Deus fuam prgièneiam ma^^ m hiflorU Cd. ’lifeftè déclarât, cùm Dauid undic^^ cindus à magno hoftium exercicu non pof ‘^ontrd fithumauis uiribus feruari,in tanto periculo Deus oftendit leiè euftodem elTè

Dauidis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pl^^pr4.na^

Alterum'cxemplumed patientiæ fubditoriim erga legitimos magidra^ ti^ubditoruta tusJudiciohumanæ rationisuerum eft,ccncciram elïèdefenfionemaduerfus Tyrannum inferenrem manifeftam amp;nbsp;atrocem iniuriam. Et fi in tali defenfio# lîcTyrannus interficitur, defenfor iudicatur iuftè feciffe,

Narrat Cicero Judicium C,Marq,qui abfoluit militem, qui tribunum mid litmm incerfccerac. Et Moles interfecir uirum Aegypti qui pracerac Ifraeliris ffgio nomine, cùm iniuftè percuterec Ifi aclitam, Sic amp;nbsp;Abilài uir làpiens hnfluSjiudicauitinterfîciendum efle Saulem,

Verilfima eft uox naruræ, iuftam efle defenfionem contra iniuriam atros« defenßo^ Cern, Dauid defenfione utitur, ftd earn ita modcratur,uc tarnen non truci« ‘^ctTyrannum, quod licuiftè exiftimo, ficut ôd Abilâi exiftimabar, Sed iæpê cejjà, ’‘cgüla fequenda eft, ucnonfolùmquodtibiliceac, fedmultô magisquodeu* fius fit confeientiæ, amp;nbsp;excmplo utilius confideremus, ficut Paulus inquit, Om# ’’blicent.lèd non omnia expediunt,

Habebac autem duas grauiftimas caufas Dauid huius fuæ moderationis, cudcäuft «luarum prior eftjUt refutaret fpeciem qua grauabacur, Etfi enim nec appete:* moder^uonfî bat regnum, nec excutere ex regno Saulem uolebat, fed ut ftiebat fe à Deo uo«« nbsp;nbsp;nbsp;’

catumeifejra Iciebat non inuadendam elfe adminiftrationem/ed tune earn acî« cipiendam efle,cùm à Deo quafi in iplàm lêdem collocaretur:Tamen quia crac fermonesdeeius uocatione,grauabaturhacfpecie, contumacem eum efle,ut per occafionem excuceret Dominum ex regno, Hçc opinio confirmata fuiftèt, fi Dauid ipfe aut fuftuliflet Dominum, auc tolli paflùs eftet, Res igitur hanc opinionem refi.itauic,cùm toties parcit inimico, ubi occafio eius interficiendi oblata eft ualde oporcuna,

Vitauit amp;nbsp;Icandalum, quia cæteræ gentes dixiftent, fallb gloriari Ilraëli^ tasdiuinitus fibi reges darf, cùm regnum per lèditionem ôd neces dominorum rapi uiderent, Noluit etiam exempli huius autor elfe, occupandi regni per do;« mini cædem.qui etiamfi iplè iuftam caulàm habebat,tamen exemplo abufiiros pofteros uidic, quorum aliqui, ut fit, qualicunqp prætextu iuris mota lèditione dixifient le Dauidis exemplum imitari.

Propter has grauiftimas caulâs repreftît felê : nec fuilTe leuc certamen in Dauidis animo de hac ipfa moderatione confentaneum eft, quia in uiris mag^ nanimis acres amp;nbsp;ardentes impetus func,led uicit dolorem lùum fcandali exd

52Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FM

empli deteflatione, ÔC fîducia auxilrj diuini,frenante uehementcs impetus Spi^ ritu ßndogt;

Jtt exemplis Difcamus igitur ex hac hiftoria 8^ hoc Pfalmo dodrinam de his duabus DMiiis difeen uirtutibus,de parientia,5c fpe auxilfj diuini, Sapienter toleremus iniurias, ne deM^/midet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maiora diflîd]a,utfæpècupiditas uindidæ maximarum difeor*

fie^tuxilij di* diaram initium fuit, amp;nbsp;hærefes fparfæ funt 8c pertinaciter defenfae ut contrail K»«»» ria fadio premeretur,

Huius rei exempla etiam noftra çtas uidit.Muhi etiam dolore moti quç^ runt remedia undecunque fine ordine, Sd multa mouent non necefiTaria, amp;nbsp;hac xffoÄuTisay/xocrtwH fibi cumulant mala,contra quod uicium diciturdn filentio 8ó ipe I eric forticudo ueftra»

Deinde hîc difcamus exercicia fidei, ipei 8i. inuocationisjd eft, pctamus 8^ expedemus defenfibnem amp;nbsp;auxilium à Deo, qui etiam fine caufis fecundis fæpiflimè hberat, amp;nbsp;eripic inuocantes,præiertim iniuftè oppreflbs, ut hîc non humanis confiirjs aut uiribus feruatur Dauid, Primùm cum Saul reuocatur propter irruptionem Philiftinorum : deinde cUm uenit Dauid in tentorium fbpore oppreflis excubrjs amp;nbsp;rege» Hæc etfi Philoiophi dicerent cafu accidifle, tarnen nos in Ecclefia certo fcimus,tales liberationes regi confilio Defiuxta ih la dida: Omnes capilli capitis ueftri numerati funt. Et, Ecce duo pafleres aflè ueneunt, 8d unus eorum non cadit ftiper terram fine uoluntate Patris ueftri,

Tah bus iententrjs 8c exemplis nos quoqp in his calamitatibus fidem cOilt; firmemus, amp;nbsp;petere 8i expedare auxilium à Deo æterno pâtre Domininoftri lefu Chrifticonditoregeneris humani 8c Ecclefiæ difcamus, in talibus cxcrcia tfis amp;: Pialmi nobis fient peripicui, 8c quid fint fides, ipes 8c inuocatio, melius diicemus. Nunc de membris Pialmi dicam,

Pßl. 14. pYe* Pertinent ad genus fuaibrium precationes, 8c hie Pialmus precatio cftlt; gratiarum adio additur, ut pleruncß in inuocatione omnes pij mfi fcentprecationemamp;gratiarumadionem: 8c icripta funt hæc exempla pro* pter nos,ut feiamus elfe aliquamDei Ecclefiam,in qua Deus præfentiam fuam multis mirandis liberationibus declaret, 0^ uelit in nobis accendi fidem, fpem amp;nbsp;inuocationem. Et ut adeft Dauidi, 8c cum exaudit 8i protegit jita du* bitemus eum adefle cæteris Ecclefiæ membris, amp;nbsp;exaudire, amp;nbsp;multis modis feruarc innocences, Transferamus igicur tales Pfalmos ad nos,ut fæpè diâum eft.

Priores duo uerfus ftint petitio auxilq, * Tertius,exaggeratiopericuli,amp;: acculatio hoftium, Quartus, commemoratio de uoluntate Dei fumta ex promiflSonibus amp;nbsp;prioribus liberationibus. Deus uult nobis opem ferre,

Reliqui duo continent ufitatam gratiarum adionem de celebrationc ho* rum beneficiorum,quæ fit ut alq etiam conuertantur ad Deum, agnoftant non faliam ac fabuloiam efle Ecclefîç dodrinam,ièd uerè Deo curæ elfe Ecclefiam, in ca exaudiri inuocationem, 8C feruari eam diuinitu6,etiamfi aliquantifpct duriter quaflàtur,

PXArDITiErS O P^yiTIO TSLEM 'ME MM, ET XE MP-SCOKfDMS TE M S)EPlt;I^ECATIONE MEA

pRecatio eft ualde pathetica aduerfûs perfidi’ofos ami‘cos,qui colîudunt cum lv. Ppf. pre^ hoftibus, 8c facfta cum ei's confpiranone machinantur exitium pfjs dodiori««

ouSjSc dodn'næ corruptelas ftabiliunf,(icut Arianis temporibus,cum Euftbi'js Ni'comedenfis fubkriptione fua comprobaflet fententiam Nicenæ Synodi, ofosamkoi, ‘ îamenpofteanaflus occafionemjpatefccit impietatemfua,acccmme pugna^« gwtcoKato pro Arianis,amp;faó;iofèadiunxicfibi'multosEpiftopos potentes uiros»

Hæcfuntufitata omnibus temporibus,utnuncquoqpuidemus,multos 9^1 initio fuerunt uehementcs propugnatores ueræ dodrinæ, paulatim dein^ fe ad aducrfarios inflexifle, uel quia propter leuitatcm mutauerunt indicia, nd odio certorum hominum,uel ambitione^ut multæ caulæ efle poflunt mutas« rionis iudiciorum 8c uoluntatum in hominibus.

Quare præcipuè in hac querela acculantur illi deftrtores, qui cum antea fuerint amici, 8C eiufdem caulæ propugnatores, poftea aut aperte tranfeunt ad hoftes,aut fiunt præuaricatores,amp; arte cum eis colludunt,

Vfitatum eft igitur hunc Plalmum ad ludam transferre, fed multi ftint aie pfalmut ludæ fîmiles in diftenfionibus Ecclefiæ,ôd multi funt fallaces amp;nbsp;inconftantes in communibus amicicqs,qui cum produnt amicos,plus nocent eis,quam pocuift tur, lent nocere hoftes,Hinc funt iliac iufticiæ uocestmalediclus qui confidit in ho# ^inejucleremias inquic: amp;nbsp;in Plalmo: Nolite confidere in Principibus, Item, ^^ufquam tuta fides* Item: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ScTr/sep. Er illud Sophoclis: Fides mortua eft,

pullulât autem perfidia. Et illud: Qiios credis fidosjeffiige,tutus eris.Et narra# fnr locus Antigoni regis,qui in precatione dixerat,ft Deum orare,uc prorege# retur ab eo aduerfus amicos. Hîc cum quidam familiäres interrogarent,cur no potius precaretur,Ie defend! aduerfus hoftes:imô,inquit,ab his qui palam fiint hoftes, cauere fibi homines fua uigilantia poflunt : ab amicis,quorum pauci fi# ^dcs funt,cauere fibi nemo poteft,fed Deo cuftode opus eft*

Manifeftum eft autem utrunep, 8c plus nocere proditores, amp;nbsp;magis do# lerebonas mentes cum ab amicis deleruntur, quàmcùm ab hoftibus oppu# gnantur,quia iniuria accepta ab amicis reuera maior eft Jdeô apud Sophoclem uir fortis amp;nbsp;magnanimus Philodetes inquit : Nullum maius eft uulnus quam falli ab amico.

Deinde prælêrtim in Ecclefia late patet hoc ftandalum, quia imprj con# firmantur,amp; pij imbecilles fiunt Ianguidiores,aut horum exemple deficiunt amp;nbsp;ipfi, Magnæ igitur 8C multæ cauße Iunt,cur magis doleamus,cum in Ecclefia tali a accidunt : ut multorum uoluntates alieniores fadlæ funt à uera dodrina propter exempla Billicani,Vuicclh,amp; fimilium quorundam.Sed hgc finit De# 'RonuuUnot us accidere,quia pleruncp confidunt homines coniundione amicorum,8c pen# nbsp;nbsp;nbsp;confide-

dent ex amicis,ac multa peccant amicorum caula,ampleduntur dogmata con# coniunClione, fifialienisiudiciis,mouentbella confifi ibeiorum incertiffimis uoluntatibus* Hane fiducia ut eximat nobis Deus, finit nos ab amicis defer!* Vult enim nos ipfos intuentes uerbum Deiuero iudicio propter Deumampledifententias diuinitus traditas : uult nos à feiplb defenfionem petere 8c expedare, non uulc nos confidere humanis præfidijs* Sedemus in Ecclefia ut foetus in aluo matris, 8: diuinitus cuftodimur,ficut apud Elaiam inquit Deus: Ego feci,ego geftabo,

ego (êruabo. Et (æpê repeticæ funt hæ uoces: V ana falus bomim's* Item: 1111' in equis amp;in curribus^nos autem nomen Dei noftri inuocabimus. Et in Pfalmo; rohÊetlidu Deum curam tuam^Sd ipiè fuftentabit te. Quare hic P faim us dodrina (iagt;u hommîi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prohibens fiduciam hominum, Sc præcipiens,ut etiam cùm ab hoîlt;

minibus,amp; caufis fecundis deièrimur,tamen à Deo non deficiamus, fed mane* amus in confeflîone ucriratis, amp;nbsp;exitus Deo commendemus, ab eo defenfi* onem petamus ac expedemus,iuxta illud: Commenda Deo uiam tuam. Si ip^ lèfaciet.

Sequentes uerfus plurimi in toto Pfalmo continent querelam,in qua ua* riæ funt amplificationcs doloris 8i obiedorunijUidelicet impietatis aduer/àri* orum,fraudum,infidiarumj(îmulationis Sgt;C crudelitatis.Et infignis cft exagge* ratio peifbnæ perfidiofi amici, à quo deièrtum amp;nbsp;proditum fe eiTe queritur ƒ u quo antea coniundio fuerit non folùm aliorum communium officiorum uitæ» fed etiam dodrinæ,amp; confiliorum. Manifeftum autem eft ualde iàuciarionv nium bonorum hominum animos talium amicorum defedione, amp;nbsp;in Ecdefa accedit iîngularis dolor propter fcandalum, quod perniciofiflîmum eftjUtfu* prà dixi. Nec opus eft longa interpretatione in his querelis,quia intelligunwr confideratis exemplis, cùm fimilia patimur, ut dici folec :

Vfitatum eft autem in talibus querelis, amp;nbsp;indignationibus milcerc im* precationes,uthîcfîtinaIiquibusuerfibus:'P£(2^Æ)Æ S) OMlElE LIN-GEAS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)ESCEnL)AlNT IIN IlNEEmELI EL

Nec anxie quærendum eft quo ordine hæc ’^£T?i/aç/R« recitentur, in biishociplum magnitudinem doloris indicat, quod fine (ingularicura ordù nis erumpunt uarrj affè(ftus,nec opus eft de hac quæftione difputari: An liceac mala imprecari hoftibus. Precatur reprimi impia confilia. Deinde in per/bnis diftrimen eft,Ianabiles optât côuertf led blalphemos optât dclerijfieuc in Pfab mo 119. DiIexitmaledi(ftionem,0C ueniet ei.

Mixtæ funt etiam gratiarum acfliones: gratiarum adlio eft,in qua fatetiir cxauditos efte clam ores fuos, quod ideo narratur, ut Dei gloria celebretur,amp; ' multi in Ecclefia confirmentur, ficut iæpè fuprà didum eft, talia exemplafcrb pta efle,ut fimili fide amp;nbsp;Ipe petamus expedemus auxilium: amp;nbsp;propter banc applicationem infertæ funt promifli'ones, ut in hoc Pfalmo dulcifiimus uerfi* cuius eft continens generale præceptum de fide, amp;nbsp;promifli'onem perijsicLi*

SEEEL^fDOMlNEM OTNES TEEK ET SETE SESTENLTAElTj 1NECT)A^IT UN ÆTE^NEK FLECTEATIOINEM lESTO,

Hunc uerficulum infigamus animis,iêd ita ut ad nos quoçp pertinere eunt diicamus, amp;hoc præcepto commonefadi,fide ipe curas noftras leniamus, credamus nos recipi Sgt;C exaudiri à D E O, iperemus amp;nbsp;expedemus auxilium, quod cùm faciemus, experiemur reipia hanc fidem amp;nbsp;ipem non eife irritam,

Vt autem iæpè alias monuimus,in his concionibus de fide, fciendum ef ft quid fit fides quomodo iufti reputemur, ne hæ coniôlationes excutiantur animis fallà perfuafiqne de iufticia legis ; Idem hîc moneo, iuftos dici omncs conucrfos

lt;PS^LMI Lri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;629

fónuerfos ad Deum, qui in uera pcenicentia credunt fe propter filium Dei gra tis recipi, amp;nbsp;hæc fides præluceat petitioni auxilrj, nee deterreri te finas cogita* tione tuæ indignitatis, fèdficut inftat Cananæa, ica ôlt;f nos perièueremus in fi* tltopetitione, öd ipe auxilfj, ficut hîc dicit t VEE MA N. E, E T Më^IS)IE ^ETAM GEMEnSAtzm^EGO IK TE SEE^

MISE^Ï^E^I^E MEI S)E7S, ÇTf^oniAEI COKCVL^ CAVIT ME HOMO, TOT A DIE IKI^VGKAKS t^ievlavit me

^libro Samuelis capite uigefimo nono,ubi narratur Dauidem,cùm fuiflet ex* riant Dauidis ulapudAchis in Gath quatuor menfibus,pofi:eauenifle in odium Principum, whUb, satn.

iuflumà rege diicedere, Etfî autem breuiflîmè innarratione illafignifica* tumeft odium Principumjtamen confentaneum eft multos in aula Dauidi in* fîdfâtoseire,quiapræfertimperegrinihominis , èc exulis exccllenti üirtuti multi inuident , ut in aula Perfica multi de fide Themiftoclis uiri fapi* tntis amp;nbsp;uirtute præftantis male loquebantur, quia dieebant, cauendumefle hune Græcum quia eflet uarius ièrpens, Etomnesfciuntufitatum cfle male hïCpicari multos de exulibus, id(^ magis fit ubi religionum diflîmilitudo eft « ^rdentiora enimodiafunt de re tanta,

Deinde etiamfi inter hofpites impios cætera mediocria eflènt, tarnen fige tfiftilTima funt, abefle à pijs cœtibus Ecc^efîæ, non audire colloquia piorum, 'mô in aulis audire contumeliofas uoces contra Deum amp;nbsp;populum Dcb audi* re farcafmos eorum, qui lætantur calamitate exulis, qui (è profitetur ueri Dei miniftrum efle,

Cùm igitur multas 8^ triftes iniurias 8c contumelias tacitus ferrer, hîc in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttonti*

titulo nominauit iè columbam mutam,Extenuatio eflet infignis, fi tantum co* lumbam fe uocarec,quia fignificaret perfonam, quæ multis iniurrjs affîceretur, nec fe tueri poflet, Nunc addit etiam,fe fuilTe mutam columbam, ut fuit filius DEI coram Herode, ubi multis modis derifus èc exagitatusjomnino tacuit,

Facilius autem hic titulus intelligitur, cùm ad nos ipibs eum accommo* dabimus,

Leuatio eft aliqua doloris etiam cùm fupplicio adficimur,tarnen uoce rc* futare Tyrannos, Sd iplà confeientia alacrior eft tune confeflîonem fonans : uÊ cum Laurentius in rogo iocatur de fupplicio, Econtrà uerô creicit dolor,cüm probabili aliqua caula tacere pios oportet, ut filius Dei coram Herode tacet, aut pofi:eain,cruce tacitus audit contumeliolà didla : fi filius Dei eft, defeendae de cruce, SC ut eines lerofolymorum audiunt blafphemias Rapfacis, aut cùm Dauid audit uociferantemSemeiam : eoredere uirlànguinum,

Non obfcurum eft autem, prjs 80 generofis mentibus facilius elfe tem ferre, quàm taies contumelias: ita nos hoc tempore fumus columbæ mu#

Ó30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r'MEK Tru ,

tæ: obijciiintuf muïta conuicia tam pIauGbilia,uc di Hicilîs fît refutatiOj quæ ta^ men poftea tempus refutable* Quare nunc ea taciti audimus, (èd non fine malt; gno dolore*Quando autem refpondendum fit/acilè eft iudicium:cùm nota eft noftra'confeflîo^præten'rc conuicia poflumus.

titulo dixifle fàtis fit.Pfalmus iplè inidô efi precatio^dcinde nar^ Hoeàlamia.^ calamitati's,poftremôgratiarum adi'o* Hic ordo in Pfàlmis ufitatuseft, ùî Gf- gntiA-. èc nobis,ut fimiles Plàlmf proponi't exemplum inuocatiom'Sjfidei amp;nbsp;fpei,ficut rum (tiüio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftatur fe defendi luuari, quia inuocat, confidic Deo^petit, fperat ÔC ex^

pedat auxilium* Ita Ggnificat fuo exemplo nos defendi ôé ièruari, cùm ipCi dde petimus jfperamus ÔC expedlamus auxilium, ficut içpiffîmê mquitjhancip^ (àm ob caufam fè prædicare hæc Dei beneficia,ut alq ad agnitionem Dei,fimo rem,fidem 8^ ijaem inuitenturjSCexpeélent fimiles liberationes^ut Pfalmus ^4^ Accedite ad eum illuminamintamp;S fades ueftræ non confundenturdftc pau* per clamauit, 8c Dominus exaudiuit eum, 8gt;C ex omnibus tribulationibus en* puit eum : ÔC Piàlmus nonus^ Et fperent in te qui nouerunt nomen tuum, quia non relinquis quærcntes te Domine* Sunt^ hæ narrationes exempla promit fionum, quæcùm oftendunt in liberationibus huius uiri promiflîones ucras efle,monent ut cæteri quoqp eas ad fe pertinere ftatuant,8d fide cas intucantur, pétant amp;nbsp;expetftent auxilium* Hanc dodrinam de applicatione exemplorum fæpè repeti oportere in fi'milibus argumentis, manifeftum eft*

Primus uerfus precatioeft ISE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MEl Tgt;EES.Dein*

de narratio calamitatum lèquitur cui admilcet confolationem , ac oftenditfe ipe auxilq diuini fuftentatum elfe, amp;nbsp;hanc fpem non fuifte irritam* Hanc fen* rentiamaliquotiesrepetitjUtuerfunono, nbsp;nbsp;nbsp;A'N.TfOCJ^'H QJA E CL A»

. MO A(D TE, ECCE COGlSiOSCO ÇT^OT) T)ETS UE^ eft,inquic,irrita inuocatio, uerê exaudis amp;nbsp;iuuas inuo* cantes te,

Hæc confeflîo eft propria Ecclefiæ Dei, Nam Ethnici non adfirmant fe exaudirfiièd manent in perpétua dubitatione, eciam cùm inuocant, tarnen fa* tentur fe dubitare,an à Deo recipiantur aut exaudiantur. Sed Ecclefia Dei af* firmat fe recipi amp;nbsp;exaudirfut Moles inquit Deuter, quarto, Non eft alia na* tio tam grandis, quæ habeat Deum præfentem, ficut Deus nofter adeft cun* lt;ftisobfecrationibusnoftris* EtfiliusDeiinquit: Petite80 accipietis. Item, Quantomagis Pater uefter cœleftis dabit SPIRIT VM lànâumpeten* tibus*

Et caulàm fidei amp;nbsp;Jfpei in hoc Plàimo récitât, Icilicec uerbum Dei, ut in uerftidecimo inquit: CEEE^^A'EO SE^MOTSLEM S)EJ,ç^a^ dicat J ideô confido me recipi, ideô peto, Ipero 8c expejfto auxilium, quia ipfe tradidit nobis promiflîones fuas, iuxta illud : Ego ero Deus eorum* Item, In* uoca me in die tribulationis amp;nbsp;eripiam te* Sic amp;nbsp;Plalmus 130. caulàm fidei fuæamp;lpcirécitât:Suftinuitanima meainuerboeius,lperauitanima mca in Domino .Ica difeamus amp;nbsp;ipfi acquiefeere in promiflione.

Poftremaparseftgratiaruma(ftio:/2V ME SJAEIT TiEES EO» TA TE^,ideftsgouotumfaciomecelebraturumelfehæctuabenefîcia,8d hos cultus tu præcipuè poftulas, inuocationem, fîdem, Ipem, gratiarum aâio*

•ifiTijCelebratiohem, ut alrj quoq? ad agnitionem, fidem, fpem, ad ueros cub ^usinuitentur.

mei (LEKS, MISEI^EIiE MEI, QTO-eliamik te confitmt amima mea, et in TMS^A ALAI(XMTTAI(I^M SEE(LJ'BO, TtOHEC Tf^AHSEAT iniQriTAS,

y^Dditum eft argumentum Pfaimo ne Dauid periret ciim Fugeret Saulem lvii. Pliilmia infpeluncam.Extatautemhifton’a luculenter defcripta I»Samueliscapite pcrtinetddhi*

4» ubiin uno fado multa miranda exempla proponuntur» Dauid enim in ^xtremo periculo diuiuicus,mirando modo cuftoditur,amp; bic cuentus teftimo^ nium eft præfèntiæ Dei in periculis Ecclefiæ» Deinde in ipib Dauide inftgnc exemplum confpicitur colerantiæ, quam prgftac in reprimenda cupiditace uin didæ* Quan^ enim occafionem nadus erat interficiendi regem, à quo iniu^ ftiffîmè uitam ftiam expeti ftiebat: tarnen ie reprimic^nec uult exemplu prgbe^

in populo Dei petendi régna per cædes priorum regum, Deo eommendat indicium amp;nbsp;fui defenfionem. Ideo amp;nbsp;gloriofè defenditurjSd hoftis Jpfe laudem iufticiæ Dauidi tribuit,tametft non deßnit deinceps etiam exitiuni ’^achinari, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Intueamur autem in biftoria Dauidis amp;nbsp;exemplum illud tolerantiæ, ^’^emplum fidei petentis amp;nbsp;expedantis auxilium à Deo,amp; ftiamus bæc exem« nobis propoftta effe, amp;nbsp;ea intueamur Öd ftatuamus ad nos quoep pertinere promiftiones diuinas,amp; Deum fic uelle coli,ut fides/pesjnuocatiojgratiarum ’dioin nobis excitentur, 8d hos cultus feiamus diferimen effi'cere inter ueram Dei Ecclefiam, amp;nbsp;inter Ethnicos, imö inter uere inuocantes amp;nbsp;hypocritas : di^ ‘^atquifep in fuis periculis amp;nbsp;ærumnis uera fiducia, quod Dauid hic 8d iæpè a** ^i^^inç^uiztCONFlDTT IN TE ANIMA ME A, ET IN I^M^

Experientia autem oftendit quàm fit difficile bas uoces uera fiducia fo^ ’’are, quia multi obftrepunt t do iuftas pcenas meorum delidorum, ideô non eft petenda liberatio, fum peccator^fum indignusjdeô non exaudion Denicp etiamfi Deus Dauidi opem tulit, quid hoc ad alios pertinet Ç* ac multô maior efteorum numerus qui deferuntur ôd abijciuntur,

Ha?c argumenta fepèinterrumpunt Sd languefaciunt inuocationem, fi^« ^emSd fpem. Quare neceffeeft in promtu habere ueras 8d firmas refutatie ’les* Cogitationi de indignitate opponenda eft immotaôdæternauoxEu:^ Quaßnt angclq, quôd propter filium gratis credentesrecipicertiffimum fit* nbsp;nbsp;Dein«

deoccurramusÔd huic dubitacioni, anadnosquoquepertineant promiffi'o^ JigniMe ’les* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f’^rtù«/4h(îla

Hîc fit infixa animis ueriflîma dodrina, promiffîonem gratiæ uniueriâ« Hhh Hij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lemcfie.

Ïem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandatum Dei aeternum eflè, ut aflcntiamur promiflioni, ecfifio

Dei debitum honorem tribuamus : et inter præcipua peccata eft, non credere promiflioni, ficut fcriptum eft Ioannis 16, Spiritus fandus arguet mundum de peccato, quod non credunt in me.

Corporales uero ærumnæ aut mitigantur aut tolluntur, ut Pfalmoquin# quagefimo fcriptum eftdnuoca me in die tribulationis, Sgt;C eripiam te, amp;nbsp;Pbt 144, Propè eft Dominus omnibus inuocantibus eum, omnibus inuocanribus eum in uerirate, Voluntatem timentium fèfaciet,amp; deprecationem eorum ex* audiet. Et de mitigatione inquit leremias 11, Corripe me in iudicio,non in fu* rore, Harum promifTionum exempla deinde funt liberationes fanâorum,

Simulautemintueamur Sc promiftionesSc exempla, amp;uera fide ftatua* mus nos recipi propter filium Dei, gratis, ficut recepti lünt Aaron, Dauidamp;i alii. V era etiam fpe mitigationem pcenarum expedemus, tuos gemitus et/am uerè relpicit Deus, tibi uult mitigare calamitates ; nee tribuamus Deo'T^”^®’^'” fed fciamus æqualem effe omnibus uera fide inuotantibus,

Hæc dodrina de promifTionibus, fide 8c fpe femper luceat in mentibus 8lt;f quories in Pfalmis petimus,ut noftri mifereatur Deus,intueamur promiffi^ ones, amp;nbsp;ftatuamus mifêreri eum noftri propter filium gratis, mifericordiani uniuerfaliter omnibus promiffam effe,

Hæc applicatio Pfalmorum ad nos ipfbs, in uera inuocationeplus lucis adferet, quàm prolixi commentary,

pfalmtti Inc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft autem hic Pfalmus precatio, 8c gratiarum adio, Primus uerfasett

eßprecdtioetprecatioïMISE^E I(E MEI T)El^Sy^additurconfeffioGdehutlc^ ^attdrutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quofhodo accedendum fit ad Deum, 8c quomodo impetretur auxilium,

uidelicetfide, quæeft fiduciaintuens promifïionemDei,8cproptereumad Deum accedens.Et dulciffima metaphora pingit defenfionem :TEGI ME COTSIFITgt;O rM'EI^A los abftondunt 8c tegunt,

Tertius uerfus initium eft gratiarum adionis. Narrat enim liberation nem præfèntem, inter narrandum crudelitatem hoftium amplific^^^, 80 in quarto uerfu nominatim exprimit, qui fint fæuiftîmi amp;nbsp;nocentiffinii hoftes,uP delicet calumniatores, qui caufàm mifèrorum improbant, amp;nbsp;populo perfua* dent, iuftam 8^ neceffariam fêueritatem erga eos exerceri.

De his calumniatoribus loquitur cùm ait : 5) EÛTES EO^EM. MASTA SFNT, ET LlÛGrA EO^^J^M GEADlTS A^ CTTT^S^ Namfpoliariopinioneiufticiæ, acerbiordoloreft,quàmfpoliari uita,ut de Dauide Ipargebatur opinio,iniuftè eum facere qui regnum à familia regia in fêfè transferre conaretur, id crimen graue 8d fpeciofum fuit,8d multos in populo qui benê uolebant Dauidi, perterrefecit, ne eum defenderent, quia refutatio diffîcilis eranSic fæpè alias Ecclefîa diflentiens à fummis imperr)s,di* citur efle feditiofa,Sô propter communem pacem opprimenda, Duriftimum autem eft moderatis hominibus fuftinere hoc probrum,quôd fiht feditiofi, inin mici ciuilis concordiæ pacis, amp;nbsp;quôd dilacerent Ecclefiam fine ueris amp;nbsp;ma* gnis caufis, quôd fint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faces diffidiorum ÔC bellorum diffîpatores

T SALMI Lril, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^3

Deinde atrocius edam eft crimen hærefeos, cùmhypocncæcïann'tant nos Deum contumelia affîcere, corrumpere dodrinam, abolere neceflàn'os cultus Dei,excogitare idola,ficut utrume^ crimen filio Dei obfjciebatur; blaft phemiam obijciebant cùm dicerent :blium Dei fe facit: de ledidone ipeciofi;« or acculàdo erat apud Pilatum : Qui fe regem facit, boftis eft Cælàris»

Sunt autem hæc duo crimina omnium atrocifli'ma amp;nbsp;fumma,blalphemia d«o crtWtn^ fedido. Primam dccalogi tabulam delet blaiphemia, iecundam tabulam omniü fummi uertit feditio» Quare necelfe eft omnes primùm fumma uigilantia curare, ut reâèièndant, nec contumelia affi'eiant Deum applaudentes falfis opinionft' bus.Deinde ne quid fedidofèfacianuCum^ mens rede ftndt amp;nbsp;nihil facit fen ditiofè, magno deinde robore fidei opus eft ne deficiat à ueritate, cùm hæc erft mina obrjciuntur^

Sæpè igitur uox diuina nos confolatur ,ut Matth» j» dicitur : Beati eritis cùm dicent aduerfus uos propter me, omne malum mendentes» Et Elàiæ ƒ netimeatisprobra hominum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Odauus uerftis eft gratiarum adioî E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E G LO ^lA ME A)

amp;^eftMetonymia» NaraCitharam uocar iùum decuSjlîcut Mufico ornamen* mm efi Cithara, qua canitlaudes Dei» Sæpè autem didum eft hos Plâlmos ideô feriptos efle, ut beneficia Dei celebrentur in Ecclefia, amp;nbsp;his exemplis berationum inuitentur alq ad ueram agnidonem Dei, ad fidem amp;nbsp;inuocado* nem»Ideôinquit: COKFITESO^m ^OTKLIS S)OMlKß, ^dlicet ut te agnoftant ipfi, tibi ucrè credant, ce innocent, te timeant, dbt ^bediant, tuo uerbo aftèndantur, te célèbrent propter milèri’cordiam, agno^ ^^ântte prgfentem adefte inuocantibus»

ïn fine additur preeatio,qua petit ut Deus ipfe fug gloriæ aftertor fit,quia ad hune fiuem ultimum, omnes liberationes, amp;nbsp;omnia beneficia referèda funt, ucDeus uerè apnofeatur ôd uerè celebretur»

Duplex autem peddo in hoc uerlù eft,ut nobis opem ferat propter luant glonam^4einde ut iplè fit alTertor fuæ gloriæ, quia cùm ex euentibus muld iu4 dicent,Ôepropcer noftras calamitates de dodrina male fentianr,nec tarnen pof nbsp;nbsp;nbsp;*

fimusfadisreprimerepotentiam mundi: petendum eft ut Deus ipfe réfutée hæc indicia impiorum, amp;nbsp;oftendat nos fibi curæ efle, dodrinam effe ueram heutipfe Deus fuit alTertor fuæ gloriæ tandem repreflo Pharaone,ac^ ita poft äfflidionem oftendit lèfe inuocantibus, amp;nbsp;impiorum iudicia réfutât»

nFHQFIS) (ELAFIE MFTI ESTIS FT IFSTICL AM LOQFAMIHI, ET ^Î^ECTE IFTMCETIS FL LU HOMinFM?

QEneralis obiurgatioeft hoftiumEuangelq, quifuperbè, petulanter,pefigt;â tinaciter, ÔC contra confeientiam defendunt errores, ÔC conantur delete

6^4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y ME N TrM

Lviu.pfdl.ge^ ueritatem, oppnmere ucram Chrifti Ecclefiam, ut Pharao fæuiebat in If* neralii obtura raelfras, Saul oderat Daui'dem, Herodes intcrfecit Baptiftam, Pharifæi ma* EKrfngeF^eT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exiti'um Chrifto* Denicp omnes ætates aliqua habent infigniaex*

roresdefenden empla.Nunc immanf odio uericans ardent Principes facerdotuna,amp;Monachi Sc eorum iatellitcs, Sc multos crudeliflîmê trucidant. Mirum eft autem,cur, con[cientidm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manifefta fit ueritas, non credant □ fed fuperbè SC pertinaciter defendant

manifefta uicia, Sc delete uocem Euangelq conentur : unde eft tantus in homi* num animis furore’

Furor impio^ Initia funt à propria uoluntate impiorum, qui etiamfi audierunt doâri* ^‘r^d^^folwn de Deo ,Sd uiderunt manifefta teftimonia tarnen aut uolentesaifumunt Epicureum contemtum Dei ut Cain, Pilatus amp;nbsp;fimiles, aut quia cxiftimant , Euangelium non congruere ad retinendam autoritärem, opes, potentiam,uo* lentes pugnant ut fuum ftatum ( ficut uocant ) tueantur, Sc deleant doclrinam quæ adueriari uidetur.

Sic ludæi cum exiftimarent propter Euangelium fuampolitiamruitu* ram effe,quæ fuerat exprelTa uoce Dei SC manifeftis teftimonijs diuinis confti* tuta,nec erat alia pulcrior politia in toto genere humano acerrimê aduerfaban tur dodrinæ mutanti ufitatos cultus. Ideo crudeliter læuiebant in Chriftum,S^ Apoftolos, Sc hoc prætextu confirmabantur politiam talem à Deo conftitu* tam,nequaqucàm mutandam elfe. Ita nunc odtjs ueræ docftrinæ prætexuerunc . hanc caulàm, quæ uidetur elfe ipecioià. Epifeopi, Sc Canonici dicunt nullam mutationem in tam ueteri politia Ecclelîæ concedendam elfe, nec tantùm de Ad furores im politia iplà dimicant,led de fua potentia,opibus SC uoluptatibus. Cùm auteni d/toTto/w' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô^fimilibus homines imptj fua Iponte, amp;nbsp;uolentes inccptruntDe*

um contemnere,ac bellum ei inferunt,accedit Diabolus,qui, ut de luda diettur occupât corda eorum, ScodioDei,ut multoshomines perdat, horribiliter confirmât incoatos furores, utNeronem, Caligulam Sc innumerabilesimpu* lit ad ftelera, à quibus alioqui natura, non incitatà à Diabolo, prorfus abhor* ret,nec aliud maius,(riftius aut atrocius malum eft omnium malorum,quehoc minibus accidere poflunt.

Quare SC in delcrîptionibus Propheticis SC in ipfis exemphs, ut in luda, Nerone Sc fimilibus confideranda eft magnitudo huius mali, utDeum arden# tibus uotis oremus, ne finat nos fieri ualà iræ, fed corda noftra propter filium, fuo Spiritu làndo regat, ut uerê agnoftamus, Sc reucrenter ampleâamur eins do(ftrinam,amp; accendatin nobis lucem, Sc obedientiam ipfi placentem.

, Voluntas etiam noftrg piè quærat dodtrinam à Deo traditam,amp; ci aflèn tiatur,amp; earn anteferat omnib.rebus humanis,amp; priuatis alFedbbus,nec querat in ipfa dodrina fucoiâs etrorum exeufationes: Nâ id ftudium eft initium auer* fionis à Deo, ficut in Heua curiolà dilputatio de præcepto Dei,cui reuerenter creaturam obedire oportuit, Sc paulatim amor mendaciorum, Sc Sophiftices longius abducit mentes à Deo, ut accidit ualdè muleis noftro tempore, in qui# bus creuit horribile odium ueritatis, cùm initiô ibphiftnata quæfierint ad ex* culàndos aliquos tetros errores ut confuetudini, quæ ipfis quacunqp de caufa grata eft, patrocinarentur.

pergradus fcelerum, circumftantias amp;fimilitudines. Ad obiurgatTonem uc*. röacceduntprecatio,commi'natio,fèuprædidiodepœnisimpiorum» Eft igiturPfalmus generis fuaforf), quia obiurgat hoftes,amp; pœnas cis minatur,ini# cominmatione terea Sc Deum precatur, ut réprimât tales hoftes quorum potentiam, rabiem p««Ar«/«. 5^ genus belli deicribit, cum nominac leones amp;nbsp;dentes molares, Significac cnim amp;nbsp;potentes eflc, 8^ rabioibs, amp;nbsp;lacerare dencibus^ id eft,crudeliflimis cri* minationibus miferam 8c oppreflam Ecclefiam,

Primus ueriiis eft obiurgatio ab imo gradu exordiens, icilicet ab iniufto filentio. Peccant qui metu autaflentatione tacent, fed mulcô plus peccant,qui palam, petulanteramp;S pertinaciterueritatera oppugnanr, Adhosper gradus acccdit, ac initio diflimulationem amp;nbsp;filentium iniuftum taxau

Secundus ueriùs accufatpetulanciam amp;nbsp;pertinaciam, Cum cnim cordis manuum mentionem faciat hie uerfus, fignificat cupiditatem nocendi,8lt;: an

’laciam in exequendo, ficut Doeg amp;nbsp;odio Dauidis ardebar,ac nocere ei cupici« bat,amp;cum fine timoré Dei effet, audaciflimèconabatureum opprimere,ôi nbsp;nbsp;’• •

T^fnius,quarcus 8^ quintus uerfus funtamplificationes inueteratæ mali* ciæconfirmatæ tempore, amp;nbsp;percinaciæ infiexibilis; ac fîmilitudo afpidis infè*« «tui',qiiam dicit infodere caput fuum in terram, ne audiatincantationem,qua .. ,, fi audiretjcriperetur ei uis nocendi,

Congruit autem ad hoftes Éuangelq pars fimilicudihis,üidelicet de auri«« jmobftrudione. Vt enim Pharifæi nihil mouentur refufcitationc Lazari ôô fimilibus perfpicuis tcftimonrjsî ita multialrjfurences nccdodrinam ipfàm, ’^^teftimonia ulla audire uolunc,fèd ardentes odio manentin fententia, Hæc modo nunc fiunt ab Epifeopis amp;nbsp;Monachis, uttuncà Pharifæisfie* “ânt,horum certaminum in mundo confideratio illuftrat Pfalmos,

Hæc igitur intueamur,8lt;: feiamus multos Pfalmos prçdidiones efte tali* agonum,amp; fimul proponere confolationes,

Sextus uerfus precatio eft inferta poft obiurgationem zÏÏ) E.T^S SEKTES ILLO^M, MOLA^î^ES LEOKf^M

^0GITO. Hæcmetaphora fignifîcat potentiâ,amp; fæuitia hoftb Um amp;nbsp;genus belli, quod uidelicet laccratur Ecclefiainiuftiscriminationibus, Suæ bonis mentibus maiorem dolorem adferunt, amp;nbsp;tarnen hi quoque acce* dunt,

Septimus 8c 8^ uerfus addunt comminatiohcm,amp; prædidionem pœnâfj 'n qua prædidione deftribuntur irriti conatus quinq? fimilitudinibus I Fa PLFEHT et AQ^Af Til^IGEKT SAGITTAS contrtH ^^CLESIAMf ELEC FE^IENT £Af,quodadfiimmamreiat* 'uiet.non perficienc hoc quod conantur. Etfi crudeliter graffantur Diocletia* nus,amp; eius collegæ,et deuoraturi uniuerfam Ecclefiam uidentur:tamen in me* diocurfii fæuitia eorum reprimitur, 8^ liberatur Ecclefia, A ^E SCENT

COCHLËÆ, FE(I(^1lt;BENT ET A'EO^^TlEEMi AE» \^^ENTE(Î{^ET TENE^I^Æ SFINAE ffjesqeam ^■^^FFj^EFj^NTe\\xQlt;MnzeKt\xLicdie\t\iv^ FJFS QE M SEE HAE EEST^AE fient nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ, id eft, priufquam tenera;

Rhaimiusfpfnæ fîunt grandes, amp;nbsp;aculcatæ. Nam Rhamnus fpecies cft fpinarum,acfru# ciesj^ma. tex grandis, amp;nbsp;aculeos habet multô longiores cæteris fpi'nis, unde uulgô dici^ tur eius fruticis ramis coronatum clîè Chriftum» nbsp;nbsp;Nunc in Italia nominant

Vetcrum iuperftitio finxit prodeflè rhamni uirgas contra falcinationes, incubos feu ephialtas, qui dormientibus faciunt compreflîones pedoris, ideô Nicander addit epitheton rhamnofaAE^iaf©^ id eft,rhamnus depel^ lens diras imprecationes.

Apud Ouidium üryges depellere dicitur,quôd eô recenfeo,non ut fu^ perftitionem confirmem ,icd tt hac Grammatica enarratione uocabiilum fiat notius. Venicautem mihi in mentem hæc recitanti,eas fpinas, quib. filiusDel coronatus cüjuere medicamentum elle contra fafcinationes, id eft, arceriepW* alcas,hoc eft,diabolos,ccgitatione dolorum fill) Dei.

Transferunt nomen rhamni, alrjneghgentiores ad ipinamalbani,c}uîin uocant carduum Manu?, quæ ipina nobis notior eft, amp;nbsp;magni ufus cft contra pleuritidem.Sed de appellatione monuifte iatis Cir, Cgterùm hocaddam,apu“ Diofcoridem extaie id nomen hiebraicum Rhamni, quod hîc in Pfalmo tat.

poft hanc uitam :Sed ut femper etiam in hac uitaremaneatingenerehumano aliqua uera Dei Ecclefta, etiamfi multi inrerficiuntur, tarnen ccttus aliguis vatur uelut exercitus, in quo in hac mortali uita multæ ccrnuntur gloriofa berauones.ut Krael hberatur deleto Pharaonis exercitu,Saul tollituic medio, ac poftea Dauid ad regnum euehitumolluntur è medio Maximianiis,Diodes tianus,Lycinius,amp;.' aliquantiiper régnante Conftantino, Ecclefiætranquillita* tem habent,tanquàm dies Halcyonios.

autem exemplis iufticiæ Dei cùm hoftes tolluntur, propo# traho/tes Ecx nuntur ftituri iudicij : Ut Pharaonis interitus nondum eft præcipna cleftlt;efignA pccna impictatis.fed commonefaôio eft de uniuerfali iudicio,ô^de ira Dei ad# propon«nt«r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes Pharaoniftmiles.lntcrea autem caufæ finales funf,cur aliquiTy

ranniê medio tollantur, ne funditusEcclefia deleatur, item ut pi) confirmati his liberationibus,agnoicant fe Dco curæ ciTe, ie exaudiri puniri impies,ac Deolaudem iufticiæ tribuant. Ideô in fine addit ;£T T) IC ET HOMO y KTIQEE est F'T(rCTl/S IKSTO, rTlQ^E EST S)E^ E^S irT)EX m TE(FJ{A,

EE^jTEME Egt;E miMicisMEis lt;DErs mefs^et: Lix. ppi. AE lNSJA(FJ)ElSlTrBrS IISL ME LIBERA lAE,

tio biiîori£ pTfi aliqui difputant non iemper congruere titulos cura Piàlmorum argu# iMwzü« ^menris,ut hic Pfalmus de ultimo ludæorum exilio magis propriè concio# Cf Mticiniùm natur,quàm de Dauidis hiftoria:tamen mihi non diiplicet Piàlmum etiam ad depaßioeMeßtjtulum accommodari.Simul enim ÔC narratio hiftoriæeflepoteft, amp;nbsp;typus ac ƒ« er pæiM ijanciniuradefuturaMeftîæpaftione,ÔCpcenaIudæorum,quiaAbeI,lfaac,Iolt;! iud^orum’

feph 8d fîmilium afflidiones /uerunc typi pafïîonis fiirj Dei, Sc hi‘ mtelligcbant Deum uelle Ecclefiam fubiedam effc cruci î èc före aliquam fîmilitudmem ca^ pitis amp;nbsp;præcipuorum membrorum, uidelicet filtj Debamp; fummorum Patrum, Prophetarum, Apoftolorum Sf ali'orum,quorum conftanria in confeffîonefub

Accommodât autem titulus hune Pialmum ad liberat/onem DauMis, (]uæ recitatur in lib, i. Sam, 19. ubi (criptum eft,milites â Saule milTos efle ad domum Dauidis, ut indé eum ad Saulem adducerent, fed monitum Dauidem 5filia Saulis,abdidifle fe in latebras priulquàm milites redirent î ac tota ilia hi^ ftoria illuftre exemplum continet, quod docet læpè diuinitus tegi^ defendi amp;nbsp;^eruari homines in extremis periculisjcùm défunt Humana prælîdia auxilia.

Difcenda eft igitur hæc iplà hiftoriâ ficut doârina promiffîonum, Qc coss gitatione huius exempli conlîrmandâ eft fides,amp; inuocatio excitanda,ut in pe« riculis confeftîonis,amp; alias petamus,8c Ipercmus defeniîonem amp;L auxilium,etilt;i 2m cùm fumus deftituti à caulîs fteundis, Ad hune ufum in inuocatione hic Pfalmus ô: ait] compofi'ti funr, quorum fententia erit perlpicua,cùm fide amp;nbsp;fpc fimiliter auxilium expedabimus,

InCerta. eft autem narratio, in qua acculât iniuftam erudelitatem inimico^ turn, amp;nbsp;affirmât le innocentem elfe,

Hîcrepetèndaeftquæftio, dequafuprà inPlâlmo leptimo didumeft, uhictiam praedicat Dauid fuam innocentiam,cùm nemo fit fine peccato, an fit cmtUm^Çudnt ^rendum hac commemoratione innocentiæ, cùm quidem alibi dicat iplè Da^ cùm nemo fit u’d: r^on intres in indicium cum lèruo tuo, quia non iuftificabitur coram te Of fine peccato. ■^uis uiuens,

Facilis 8C plana explicatio eft: Duplex eft iufticia, alia bonæ conlcientig, ïufticia ionlt;e âlH perfonæ. Iufticia bonæ confeientiæ eft habere propofitum redè faciendi, fcirecatilâm quam defendimus ueram, iuftam amp;nbsp;neceflâriam elfe. Talis iu*

Initia poteft etiam in Ethnico elfe, ut Papinianus nolens exculâre parricidium Juiperatoris Baflîani, bonam conlcientiam habuit, ac gloriari potuit fe iniuftè

, 2b Imperatore interfici, Ita ÔC Dauid habebat iufticiam bonæ confcienciæ,omi nia faciebat fidelis miniftri officia, nec appetebat regnum, ncc oftendere aut ffdereregem in ulla re cupiebac,lèd rex inuidens gloriæ ipfius,Ôd le oblcurari tlolens,oderac eum, amp;nbsp;è medio tollere conabatur.

Alia eft iufticia perfonæ,id eft, approbatio non tantum caulæ,uel confei«« îulîicid perfin entiæ in certis fadiis, fed totius perlônæ coram Deo, quæ etfi caulâm bonam, aut confeientiam bonam habec,tamcn habet alia uicia aut peccata: ut Papinia^î nus habet caulâm bonam, tarnen ignorât uerumDeum, Non igitur perlona iufta eft coram Deo, Sic etiam Dauid etfi caufam habet iuftam,tarnen multos uiciofos affèâus alios habet : non ardet dilecftione Dei quantum debet, habet uiciofasflammascupiditatum multas, ideofatetur le non elfe iuftum coram Deo, propter fuam munditiem, led per mifericordiam propter mediatorem, Sic fit perfona iufta. Hue pertinet didum : Non intres in indicium cum leruo tuo,quia non iuftificabitur in conlpedu tuo omnis uiuens, fcilicet quöd ad iu# fiiciam perfonæ attinet,

ïufticia boncc fj-j pnniis ifi coilttoüerfrjs doélrinæ, Sc in confèffîonc ni^ceiTe eft nos ccrftß mnibiaefliie« efle,quôd dodn'na quam ampledimurjuera 8^ ncceftan'a fir,quiaEccle# telftria ergi ßa non cft tufbanda falßs opinionibus, aut non neceftarqs rixis^

Deutn hot HÎC oportet nos omnes hunc ordinem obftruare : Primùm agnofcamus coram Deo fide, id eft, mifericordia Dei propter mediatoren!, recipi perfo^! nam» Poftea iciamus Deo etiam placere obedientiam in bonæ caufæ defenfîo:« ne iuxta uocationeni,amp; ibi ut poflîs inuocare Deum SC petere auxilium ad de* fcndendam cauiàm, etiam Deo proponis iufticiam cauîæ, quia non eftpeten* dum ut caufas iniuftas Deus adiuuet, amp;nbsp;ipfe promifit fe iuftis caufis,amp;^præfer* tim fuæ dodriuæj opitulaturum efte, quæ cùm iudicqs humanæ fapientiæ ira* probetur^non poteft fine auxiliodiuino uincere» Tab'sgloriatio bonæconfcn entiæ in reconciliatis etiam Deo placet. Ideô Paulus inquit; Hæc eft gloriatio noftra,teftimonium confcientiæ noftræ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Deinde aduerfus homines neceflaria eft corn memoratio bonæ confeien* tiæ, quia eft confeflio in cauià uera amp;nbsp;iufta, ÔC confirmât pios. Ideô rectè uti* turDauid commemoratione bonæ conftjentiæcoram Deo,aduerfusho* mines.

Primi duo iierfus funt propofitio,quæ eft precatio î Efî^lTE, TEGE ET SE^Î^EA ME,

Tertiusuerfusnarratio eft periculi, amplificata commemoratione bo^ næ confcientiæ,quæ,ut diximus, in cauià quam defendimus neceftaria edcora ' Deo amp;nbsp;hominibus. Nam à Deo pctcndum non eft,ut adiuuet caufas iniudas, ÔC dcfenfionem errorum Si. mendaciorum, lêd fimus certi nos tueri caulâni iu* ftam, Sc propagate ueram amp;: neceflàriam doôîrinam.

Hæc cùm in conlcientia certô conftituta funt,accedamus ad Deum,8^ ab iplo petamus,ut iufticiæ amp;nbsp;ueritati opem ferat. Vt in prima Epiftola Ioannis cap. ult, dicitur : Hæc eft fiducia quam habemus ad Deum, quôd ft t^uid peti* mus fecundum uoluntatem eius,audit nos.

Deinde Si coram hominibus neceftaria eft afleueratio bonçconfcientie, ut fciant homines,nos ueram amp;nbsp;neceftàriam doclrinam defendere .Ideô bic di* cittNON EST T^ANSG(1(ESSIO ME A, ET yion EST! ECCATEM MEEM: ideft,huiusfcelerisquodmihi,tribuuntlioftes non fum reus,non fum feditiolùs,non appeto regnum.Et Chriftus eius^ Apo* ftoli dicebant: non fumus blalphemi, non Ipargimus errores, fed ueram do* drinam propagamus.

In quinto addit imprecationem triftilîîmam contra hoftes:ÎSLON MI-SE^^EA^IS CONTEMACITElt;]{^ TiELmQEEnTIEM: !DISCE(^Ti^AHT ET LAT(I^^AlSLTES CAKES,

Hicquæftioeft,cumlcriptumfit: bénédicité maledicentibus,an liceat îïïr! maledicere inimicis, ut fæpè fit in Pfalmis,amp;: totus Plàlmus l o q. tab's impre* mK,et mcjui* catio elt: Perdat de terra memoriam eorum,ôcc.

biacaufis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Relpondeo,uniuerlàb'ter hæc quatuor membra uera lùnt. Primùm cauià

Sccundô,ipfi etiamblalphemiarum propagatores damnandifunt,cùm peccent peccatum ad mortem,hoc eft,pertinaciter perlêuerent in fcelere.

petere,utip(c reprimat crrores, 8c errorum propugnatorcs. Hæcprccari eft maledicere impqs, amp;nbsp;tarnen ualde pia neceflaria precatio eft,

Quarto, taies maledidioncs in Prophetis legantur non tantum ut hu^ manæindignationcs, fed potiusutuoxSpiritus fancti,ferentis ultimam ièn# tcntiam de blafphcmis, confolantis Ecclefîam » ut fciat üeritatem uidricent forcjôc Deum reprelîurum extirpaturum efle impia dogmata amp;nbsp;blalphe^i mos corum propugnatorcs. Hæc confolatio cùm neceifaria fît Ecclcbæ, la'pè rcpetitæfunt maledidiones ,quæ quidem icriptæfunt magis ad confolandos ôf^confirmandos pios,quàm ad fànandos impios,qui cas non legunC.

Poftquàm aucem dictum eftrecHè maledici blafphemis,iam dealterO di'florefpondebozBencdicitemalcdicentibus/cilicetnonblafphemis,fedfana bilibus. Semper enim in corpore quod adueriàtur Ecclefiæ, diffîmiles funt ho# jphtwKfedfa^ mincsjalrj funt ßnabilcs, alrj blafphemi,Gcuc Sgt;C Paulus Rom» lo. ÔC ii. difcer?!

I G L A 10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y G^nificac enim oppugnari uerita#

tem mendacfjs, calumnijs, præftigtjs Sophilmatum, prorfus ut nunc UeritaS ®PPugnatur

In Uerfu nono mifcet prccationem.cum hoftium potentia graffacurÆGÔ IL OBSA B0f D l it COISI FG lAM^ à teauxiliumex^ peâabo,quafidicat : magni lunt agones 8Caliquantifper blafphemi régnant, ^ucritatispropagationem impediunt ,fed tali tempore, inquit,nonfrangar ddperatione, fcio aliquantô póft rurfum emerfuram efle üeritatem.

HE OBLieISCAFEI^/FOI^J^LKS MEP^S. Hæcuerba bgnifîcant Pfahnum uaticinari de difperfionc gentisludaicæ faefta poftexci# krofolymæ.

Duo poftremi uerfus funt gratiarum aÔio, quæ recitatur ut Dei glorù fdebretur,amp;^ ut multi confirmât j hoc exemplo in fimilibus periculis petanc ÔC «xpetftent auxilium,Ôd difcanc Deum uelle hac fide ôd ipe coli«

Anifeftum eft hune Pfalmum gratiarum adionem eife, tanquam Imvinh l x. pfalmui ’ ^oigt;, in quo narrantur infignes uiótoria?:amp;.’ expreflà antithefi aifeueraturjCau gr^tidruma» famuiâoriænon efle iolam aut præcipuam hominum confilia,mulcitudinem,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;» M r , F TA • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n ■ r, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iwrreitta

potentiam,induttriam,fedauxihum Uei. Actituluscertasqualdam uictorias nemmfigmuin nominat.in quibus Dauid potitus eft parte Syrie,ôé acceflk ad Euphratis earn oram, quæ poftea nomen habuic Mefopotamiæ, quia fit inter Ëuphratem ôd Tiwim,

Conftat autem ex narratione in 2. lib. Regum cap. 8. Sî in ï. Parai, cap, ï8. Dauidem potitum elTe Damafto, amp;nbsp;huic uicina fuit alia pars Syriæ, quam nominant Syriam Soba, Nomen ueró ulcerioris oræad Ëuphratem, aut inter

phratem Si Tigtim, hoc loco dicitur Syria fluuiorumScilicet Euphratis 3:^ Tù gridi's,

•Hac qualîcuncç indicatione locorum content! fîmus, nbsp;nbsp;fitum Damafci

ukinarum regionum in tabulis contemplemur,ut quàm procul à Libano £gt;• nesregni protulerit Dauidconfideremus,

Cæterùm îTrivlmopgenerale eft, amp;nbsp;ad inHgnes uidorias quafcuni^accom* modaripoteft* Hoc quocp in titulo conlîderatione dignum eR, quôd regnum Cdrmtn de ro nominat RofanijCarmen de rola, id eft de regno, quod ait ornamentum efle, ueiutmonde aut torquem de collo pendentem,

Hæ figuræ admodum dulces funt, led dextrèintelligantur, reéîèac^ commodentur.Quare hoc regnum nominat rolàm amp;nbsp;monde';’quia hocregnû unicum longé fuperat omnia alia imperia his rebus, promiftione diuina tradia ^^t^re^num ^^nifeftis teftimonfjs, quibus fe Deus patefecic, Deinde lege diuinitus traditamanifeftis teftimonrjs,quibus etiam confirmauit Deus promiffionesamp; dlijs reÿiif, comminationes,colleâ:ione ueræ Sc æternæ Ecclefiæ in hoc populo, miffîone Prophetarum, præfentia amp;nbsp;auxilio Dei,modeftia dilciph'næ, ftudijs doârinæ de Deo,amp;: alqs bonis rebus,

Hæcbonacùm làpicntes amp;fpijintuebantur,mirifîca lædcis. alRcieban* tur,8d gratias Deo agebant, ÔC hæc tanta beneficia celebrabant, amp;nbsp;optabant cfle diuturna:ftudebanc etiam eafua obedientia,fuislaboribusamp;;exeniplistu^ cri.

In alijs regnis ubierat ignota uera doétrina de Deo, lumma ornamenta erant leges,iudicia, mediocris difciplina.præfidia excrcituum,opes. Hæceti.* amfi funt bona, tarnen ubi lune fine uera agnidone Dei, tanttîm feruiunthuic rnortali uitæ, quæ amp;nbsp;breuifli'ma eft, amp;nbsp;tantum ad æternam miferiam Itcr eftî nec funt ille uldmus finis, ad quem Deus amp;nbsp;naturam hominum condidit amp;nbsp;fo’’ cietatem polidcam inftituit,ôê mirandis Si. multis uinculis copulauit,procrea^ tione,coniugio,offîci'js educadonis, eruditionis, medicationis, gubernationis, defenfionis,contralt;fdbus amp;nbsp;multorum aliorum offîciorum communicatione, Hæc omnia uoluit elfe neruos Ibcietads propter hune uldmuni finem, ut in ccctu lonaret dodrina de Dco,æ alrj alios docerent de Deo,amp;D^um una uoce multi inuocarent,amp; ei uerè obtemperarent, amp;nbsp;fièrent hgredes æterne con^ fuetudinis cum eo,

cæterif rebui Etfiigitur polida Atdca,uel Maftilienfis,pulcra amp;dilciph'næeuftosfu'!’ pub. defuit ulc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defuit ultimus finis,Icdicet dodlrina uera de Deo, amp;nbsp;uera agnitio ÔC

iouocado Dei,quæ iter eftèt ad æternam confuetudinem Dei, Necellêeftigv uocatio uera tur anteferri polidam llracl,amp;: iuftiflîmum eft lætari tanto Dei beneficio, amp;nbsp;ei gratias agere, Quanquam autem amp;nbsp;alia régna,ciim in eis Ibnat uox Euangelfj, lûnt taies rolæ fragrantes odore cœleftis dodrinæ, ut fuit Aegyptus tempore lolèph, Babylon tempore Danielis, tarnen magnum diferimen eft inter politic am lfraël,amp; cæteras omnes.Exprelfa uoce promifit Deus le leruaturum elfe po lidam Ifraël, ut lèdes eftet dodrinæ : amp;nbsp;in ea Prophetas excitauit, 3c défendit earn manifeftis miraculis toto illo tempore de quo promilïîo tradita eft, Ne^ celle eft autem poftea Sc alibi aliquas politias eflë holpitia ueræ doârinæ ÔC Eccleftæ^fed nulla gens aut ciuitas nunc promiftîonem habet,quæ affîrmet diu ibi manfuram elfe ueræ doârinæ Sô Ecclefiæ federn, Genus manet quôdDe* «s aJicubi dat holpitia ueræ doârinæ ôcEcclefie, alibi commodiora,alibi fqua* hdiora,

LX, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^1

Wiora,fêd fpccies definin’ non poteft* Fuerunt Atfienæ hofpitium iieræ do^ ^rinæ Si. Ecdefiæ Dei,cùm ibi Paulus Euangeliû doceret, Ô£ aliquandiu polt; ftea,nunc funditus delecæ func,amp; alibi Deus ièdem concedit ueræ docfirinæ amp;nbsp;ccclefiæ, Tantilper igitur RoQ iunt ciuitates Si. Imperia,donec ibi uox Euan^ gdij ibnat,amp; diiciplina mediocris eft,ut nunc funt multæ ciuitates Germanie, Noriberga, Argentina: in Pannonia Corona,amp; aliæ quædam: in Dania Haf* nia: in Britannia Londinum, Si paflim aliæ multæ.

Hune igitur Pfalm, legentes gratias Deo agamus, quôd alicubi accendic feruat ueræ dodrinæ ftudia, Si colligit æternam Ecclefîam, Si ardentibus iiotis oremus, ut bas ipfas/ueræ dodrrinæ Si Ecclefiæ ièdes diu iêruet*

Diicamusautem ex hoc Piàlmo hanc neceflariam dodrinam Si coniblas« tionem, Primùm ièruari Ecclefiam etiam in hac mortali uita,amp; concedi ei ho# „p,, ^pitia à Deo,nec regum auegubernatorum fapientiam Si diligentiam fuiïiccre ßdiaßrma,f(d Äd Ecclefiam uel politiam ièruandas aut delendendas. Hæc dodlrina fæpè re# petita eft in Prophctis.Vc negaciua exprefta eft his uerbis Piàlmo 33,Non fal# iiaturrexpermagnosexercitus.EtindidoChrifti: Sine me nihil poteftisfa:» cere, id eft, confilia priuata Si publica funt irrita, nifi gubernentur Si iuuentur diuinitus. Item,Nifi Dominus cuftodierit ciuitatem Sic,

Suntamp; affîrmatiuæ promiftiones expreflæ, Efaiæ 4 d. Ego ieneicentem Ecclefiam geftabo. Et filius Dei inquit : Sum uobiicum omni tempore uftp ad confummationem mundi. Item : Omnes capilli capitis ueftri numerati funt. Commonefacitautemnos hæcdodrina,necxiftimemuspræfidia firma eiTe dominum confilia uel auxilia.fed ut confugiamus ad Deum,amp;ab ipib petamus expeftemus gubernationem Si defenfionem.Deinde his promififionibus et confolationibus nos fuftentemus.ne deiperatione abrjeiamus ftudia Si confei* fioncm ueræ dodrinæ,fed cùm feiamus manfuram effe Dei Ecclefiam, perfera niüs docendi labores,ac fperemus non fore irritos.

Hac nos coniblatione amp;nbsp;Paulus confirmât inquiens : Non erit labor ue^ fier inanis in Domino. Hanc ipfam confolationem proponit hie Pfal. inqui«« «ns:Z2Ç S)EO FAClEMf^S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideft.Deoiuuantc

uincemus: IFSE COXCFLCA^IT IXIMICOS NOS'T(î(pS, Ptoponit exemplum inuocationis, in qua petitur auxilium : AT)IF^J^ A 'Hos in T^Kl^FLATlonE, QFIA VAHA SALIFS ^OMiniS.

quot;Vfus igitur hie eft Pialmi,uc primùm promiftione nos fuftentemus,quæ affirmât Ecclefiam manfuram eire,amp; uidricem fore,amp; hac Ipe perferamus la** hores docendi.Deinde ut hoc ipfo exemplo petamus Si expedemus auxilium à Deo, nec pendeamus àconfilfjs Si præfîdijs humanis, fed in ueris periculis fiai de eredæ mentes nitantur Deo.

Hæc de argumento Si ufu Pfalmi fatis fit monuiiTe, quia narratio Si gra^ tulatio eft fatis peripicua. Nunc ordine uerfus percurram.

In primo uerfu querela eft ufitata Ecclefiæ,cui opponitur precatio. Sem* per Ecclefiam delete impfi conantur,0d fæpè duriter earn prcmunt:fæpè ctiam Ecclefia pcenas propter infignia peccatafuftinet, utcùm abduâa eft in exilia üm Babylonicum.Sed inter has ærumnas, Deus tarnen mirabiliter feruat eä, repreifis hoftibus iæpè eludatur. Has ærumnas hîc déplorât,ôd fimul petit 3c célébrât liberationes.

In quarto uerfu tantum eft narratio liberationum, et infêrta caufa libéra* tionis: S)AS TlMETSLTI^rS TE SIGNKM, SE7 VEX-ILLXM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ELEXEISLT ^(ï(pETE^ TE(Î(ITA^

TE id eft, das uiâoriam quæ eft fignum amp;nbsp;uexillum, quo agnofcitur tua præièntia,amp; quo figno fublato confirmatur fides in ccctu piorum* Vtprjcon* Ipeifta liberatione in mari rubro lætabantur, confirmabantur hoc tefiimo* nio praeftntieE Dei,

Cäup Jtberd= Caufa igitur eft liberationum prima, ut feruetur Ecclefia ne fiinditus in* tionu/n Ecciegt; tereat.

Deinde huiusliberationisautorem uult agnofti Deus, amp;^ficutpræce* pitjfè inuocari amp;nbsp;à fe expedtari auxilium, ut difcamus nos ei curæ efle, nccexi* ftimemus aut cafu,aut Phyficis caufis omnia fieri, Ira cum opcm tuht,uulrnos faceri ft adeife Ecclefia?,Ô6 hac fide amp;nbsp;fpe confirmata,uulcnos in fcrendislabo«« ribus docendi,amp; omnibus periculis confeflionis conftantiores eife.

Sunt igitur caufg finales hbcrationis,ut dixi,ut feruetur Ecclefia, ut agno* ftatur Dei præfentia,8d ut fides confirmetur, Sed cauft impulfiua in uoluntate Dei eft cur iuuet, ut teftificetur de ueritate : quia ficut ab initio Deus immcnfa miftricordia edidit promifti'onem : ita deinde fua bonitate amp;nbsp;potentia prohh bct,neuoxà ft tradita generi humano extinguatur. Videmus Principumfu* roreSjSC populi ftulticiam amp;nbsp;negligentiam, ÔÔ uidemus fadas elft mutationes Ethnicarum religionum crebras, ita nec dodrina Euangelq conferuari poffer, nifi Deus earn ÔC conferuaret, Sc fubinde reftitueret, in hanc fententiam hicin^ quit,liberari Ecclefiam ne ueritas extinguatur,

Sextus uerfus gratulario eft,quæ narrat uidorias, mifeet promiffioncs diuinas, quia uidoria? non folùm propter nos ipfos, aut propter noftra com* moda expetendæ funt, fed præcipuè referendæ funt ad hunc finem, ucpiures agnofcantDeum,amp; fiant membra æternæ Ecclefiæ Dei.Hæ uidoria?funcue* règloriofæ amp;nbsp;iàlutares,quæ amp;nbsp;gubernantur promiflîone diuina, SC ad hunc fi* nemreferuntur,utplures Deum agnofcant.ldeoinquit:TiETS !•

ITSE SAlXCTO ST0) id eft, in fanduario fuo : hoc eft,agogratias Deo qp Ecclefiam condidic ,quôd edidit promifti'onem gratiæ, ôd hanc inter nos fo* nat,amp;S nos ad æternâ focietatem uocat:ago gracias etiam pro hoc fingulari be* neficio,qp hanc politiam ôd confticuit ôd fèruar,ut fie hofpicium dodrinæ,5dno* bis opem fert in belh's,ne hgc politia deleatur. Hoc duce partior Sichern,id eft, hoc duce uincimus 8d rctinemus honeftum ftatûin oppidis noftris, 8d uicinis, Nominat autem Sichern, quia gratior locus cft, quôd fuerit hofpitiû A* brahæ uenientis in Canaan.Sita fuit autem Sichern non procul ab urbe Sama* riæ,quæ multô pôft condita eft, fed ut locus aliquo modo cogitari poflît,fitum contemplemur urbis notæ ôd magnæ Samariæ, quæ regum domicilium fuir, ftd mos Garizim indicat fitum, Certum enim eft Sichern ualde uicinam fuifte huic monti,qui ferê in medio terræ Cananææ eft, in eo tradu quem tenuittri* bus Ephraim. Narrat autem Gen. 12. in Sichern rurftis apparuiffe Deum A* brahæ,8d promiftionem repetiuiift, Poftea ex cap. Gen. 3 3, apparethuicSi* chem antea nomen fuilfe Salem.

suchoh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Suchet locus eft ultra lordanem ad torrentem laboc, ubi lacob defenfus

eft contra EfauGen,33, nbsp;nbsp;nbsp;v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft

T s ALU I L:gt;^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^^

Eft Sc Gilead mons ultra lordanem uerfus Arabi'am, nomen fîgnifîcat alt; g«7mlt;4 ceruum lapidunij quia ibi Laban amp;nbsp;Iacob congeftis lapidibus, Ôi. ueteri more fado monumento fœdus feccruntjGen. 31.

Cùm autem in his locis Deus manifeftê oftenderit fe adefle îacob, præ^ cipuè horum locorum mentionem facit, ut ledorem de teftimonijs præièntiæ DeiinEccIciîa admoncar,

METS EST MAN ASSE, ET E^PH^^AIM FO^ITr ^0 CAEITIS MEI, et ITT)a T)TX METS. Loca tribuum ’iota amp;nbsp;in confpedu ciTe difeentibus oportet, amp;nbsp;cùm fine inipedione tabula* tum uix intelligi poflint.ledorem adhortor ut tabulas fèmper contempletur, ad hiltorias conférât, Moab amp;nbsp;Edom fuerunt uicinæ regiones in Arabia

Petrça poft lacum Alphaltitem. Nominat autem Moab lauacrum propter lo* Q irrigua,ibi enim flumen erat magnum Arnon,amp; quidam alrj fluui),

Philiftæa autem regio, penè in oppofito tradu fita fuit ad T y rum Si^ Philiflad rt« doncm, amp;nbsp;hi propemodum limites fuerunt regni Dauidis, ad occafiim loca propinqua Tyroamp;: Sidoni, ÔC ad ortum ultra Alphaltitem Edom amp;nbsp;Moab,

In nono amp;nbsp;decimo uerfu conclufio fequituriCùm promiftïone tua Sc ma# nifeftis teftimonijs hoc regnum condideris, fpero temihiducem fore in loca munira,

In fine repetuntur querela amp;nbsp;precatio, ficut fubinde in nouis erumnis ex# ercetur Ecclefia,amp; alTidua inuocatione opus eft, ut Filius Dei inquit \S EM/

TIXIT T)OM1NTS TOMINO MEO, SET)E M T) EX^ ^^ISMEIS, TONEC TON AM INIMICOS TTOS, SCA-^ELLTM TETTM TTOTyM (stc,

ß Aepè didum eft, difternenda efle genera Pfalmorum, ut in quolibet magis cenm pfih intclligipoflit quid ibi agatur, amp;nbsp;finguli ad ufum redè accommodari pofi wwrwwp/MM, fint, Et in hac confideratione iciat mens quæ fit propria Ecclefiæ dodrina, Sc prudenter dilcernatpræcipua capita. Scimus autem duo effe præcipua capita, Legcm,Slt;: Euangeliù de redemtorerEt promiflio de hoc iplb redem tore ftatim initio CÙ recepti funt Adam et Eua, tradita eft, et diferimen Ecclefiæ deinceps Ct aliarum gentium fuit.Hanc promilTionem fubinde renouauit Deus,et uolu* Hcam per Prophetas repeti et renouari, Ideô et Pfalmi aliquot funt uaticinia, Ideftjcnarrationes promiftionis de filio Dei, ut Pfalmus 2, Quare fremuerunt etc. Et Pfalmus 44. Eruótauir,Et Plal.yi. Deus indicium tuum regi da amp;Sc, Et IIO.Dixit Dominus amp;c.Qui de folo Meffia filio Dei Ioquuntur,amp; non de Sa* lomone aut alfis regibus, amp;nbsp;hi Pfalmi funt narrationes de filio Dei,

Vt autpromifti'o poftulat fidem ,ita feiamus finem efle horu Plalmorû, UteorSteftimonrjsaccendanturinnobis, amp;confirmentur,agnitio filijDei,fi* ducia acquiefeens in filio Defiuera inuocatio, gratiarum adio, læticia in Deo,

3c incoatio üitæ acternæ, (îcut ÔC (ècundus Pfalmus addit duldflîmufti diftum de applicatione tanquam Epiphonema,Bead omnes qui confidunt in co. Pof« font autem rcferri ad genus demonftranuum uel J'fJ'ao-KaX/Kop èc ad Hatum fini« duum,uc hîc qucn’cur quis fit Meflîas, quale Sacerdotium Sgt;C. regnum futurum fît»

Hij pfaîtni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piâlmi font legales dodnnæ de prouidentia, de bonis operibus, de

pccnis impiorum» Alrj funtobiurgadones, alfj font precadones,alii confolafo otut, Alijprt= ones,Sa?pèmiicenturprecadones,confoladones,amp; gradarum aâiones. Horu cationes, Alif muld non de folo Media loquuntur, fod font communis uox omnium mêbro^ «nptoné/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefi'æ, 3c exempla hæc propofita font tani^ promifîioncs,ut nos guoqf

eodem modo,eadem fide^auxilium petamus amp;nbsp;expedemus* Hæc difcnimna notalintjUtbsccdulciffima carminaad ufomaccommodari poflinc,amp;^utiaalt;« mus qui afFedus ledlionê fequi debcanpTimor Debfides,inuocadOjtokrantia inaffliôionibus,ipesauxilq,gradarumaâiojgaudiumin Deo. Talcs autem Pfalmi ferê pertinent ad genus foafonum,ôd tarnen paiïîm admixtacddoâri^ na. Hocdifcrimineôd ufo confiderato multum lucisacceditlecfdoni, Neclu^ dendum eft uarijs interpretadonibuS, fod una fîmplex nadua (èntentia,quani efficit grammatica,adhibita iudicq dexteritate, retinenda elt,quod cùm fit ma gnam dulcedinem amp;nbsp;cloquendam in bis carminibus effe intelligemus»

Depriptio re. nbsp;nbsp;nbsp;Otus Piâlmus, Dixit Dominus, Narratio eft, uidclicet uadcinium amp;

gnip- facer, X dorado promiftionis de uenturo Meftia^quis fit,ubi fe oCtenfurus Citgene^f dotijchrifli. (mmano, unde fuam dodrinam in omnes genres iparforus fit, quale lit rea gnum,amp; quale Sacerdodum. Quia hæ duæ res in gubernatione font /ummy, Quæquidem in hoc Media competunt uni perfonæ, amp;quod mirandoconfi* Iio Dei prius fit pafirurus,amp; poftea uidor regnaturus,8ccolIe(fturusEcclefiam, quàm rcfofcicabic ex morte,3c donabit æterna uita,amp; æterna iufticia. Hæc eft fomma narradonis,iam ut fopràmonuiapplicado confiderandaeft.Hæcpro* midîo fide accipiacur,iuxta duftum in fccundo Pfalmo,cuius idem eftargume^« rum, Bead omnes qui confidunt in eo,uel iuxta didum Ioannis : Qtilt; credit in hunc Mediam habet uitam æternam. Statuamus certidîmè mandatum Dei immotum 3c immutabile efifcjUt propter hunc Mediam recipi nos à Deo ere« damus,amp; donari his bonis,quæ in hoc Pial, et alibi commemoraiitur.Hac fide ad Deum accedamus, inuocemus eum, et hanc confolarionem teneamus', nos propter hunc Dominum,et per eum,potentia diuina feruari et defendi contra diabolos,et liberari «a peccato,ec à morte æterna,et donari iufticia et uita fcter« na,fîcut ipCe inquir,Nemo rapiet ouesmeas ex manibus meis. Item,Ego uitam æternam doeis» Tales coniblationes intueamur quotidie in inuocacione,in no ftris et communibus periculis, et ftiamus uerè nos feruari ab hoc Domino, fi« cut lifaêlitç ftruantur in mari rubro,aut lonas in uentre cœti, Et hac fide accen datur inuocatio, et acquieftamus in Deo, ita fen dem us nos uerêuiuificari et iuuari.Hæc cxercitia magis illuftrât conciones Prophcdcas,quàm longi com^ mentarrj. Sed tarnen iunioribus argumenta et phrafin indicate utile eft, Ordi* tur autem grauilfime à propofîtione, qua oftendit unde fit hic rex et hoc re« gnum,

Dîxtt,ids}l, 3)IXIT S)OMI1gt;IT^S, ideft, Deus immeniàfopientiadecrctum decretumfe^ ctidgeneri humano patefecit et promulgauit, etfonxitut fit ratum et im«

^SALUÏ ex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64$;

immotum ficut moxaddit, Iiiraui’t Deus, Et fie colligit fibi seternam Ecekfiam dkens in genere humano bane promiflionem de fibo, Hac uoce âiQ Wnit Ecclefiam à gentibus,

T)0MlX.0 MEO: Hic nominar regem decjuodecretumfèquens fas« dum eftjintenigatur autem Dominus^lolus hie Meflias qui eft filius Dei, abo^ Dduiäis. liturus peccatum mortem,amp; redditurus nobis iufticiam uitam æternam* Hic eft Dauidis Dominus, etiamfi ex eius pofteritate naftetur, fed feit Dauid cum efte filium Dei æternum, 8^ lam efte cuftodem Ecclefiæ, ficut ipfe inquit : Antequam Abraham natus eft,ego fum» Ec Pfalmo 71» Ante folem eftgenP turn nomen eius^Et hie ipfe Meflias poftea natus ex uirgine,eft Dominus Da* uidisjamp;: quia natura Deus eft,0C quia hæc perïona exalta ta eft ftipra om nes crè acuraSjSc propter earn nos recipimur,amp;^ propter earn redduntur nobis iufticia Sc uita æterna»

Sequitur decretum de regno iSE E À T)EXÉ^I'S M EIS: iA seâere À iein eft, regnato mecum diuina potentia* Hie affirmât regnum Mefflæ non fore tr« mundanam politiam,fed diuina potentia liberaturum eife Ecclefiam â fummis malis^â peccato 8c à morte æterna, quod nulla creatura facerepoteft»

ETi EM TEOT^EM: id cft,uc tibi fubijeiam diabolos,amp; omnes hoftes tu* ds,8c mala à diabolo orta,peccata,mortem,amp; inferos» Hæc omnia domari di* uinapotentiaaffirmât,inquiens,/^T E OM. AM.

ZION.: id eft, Sceptrum regni tui confpicietur in Zion, ibi cernetuf ocuIishominumamp;:audiecurhicrex,amp;:indefcepcrum,ideft,Euangeliummit* ’ •^ctur ad omnes genres. Fit Loci mentio quia Deus uoluit cerrô fein' locum amp;: tempus,ubi quando Meffiam miffurus effet, Sed quale regnum erit, omnes ’^chunc dominum reuerenterexdpient^:' Nequaquam,fed inter inimicos do* niinabitur, multi aduerfabuntur fed tarnen habebit cçetum aliquem obtemüf pcrantem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Quails erithie ccetus 1 OTEL ES TEES STON TZNEA^ spcntdnttA U OH L AT I ON EM,ió. eft, habebis populum non coaâum gladio, fed uerbo colledum, ÔC læto corde ampledentem Euangelium 8c te fponte cen nbsp;nbsp;gindio,

kbrantem. Difcernit igiturEcclefiam ab imperrjs mundanis,ec externam ftr* uitutem à cultibus cordis accenfis uoce Euangelij et à Spiritu fando»

IN T)IE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ƒ Ó'TZÆ,id eft,tempore uidoriætuæ,uclrè*

gni tui,id eft,quia eris uidor fuftinens pcenam pro genere humano, et fupera* bis mortem» Ac tribuirur tibi hæreditas in genere humano, ut habeas Ecclefi* am,quæ propter te,tua uidoria,et te feruante erit fàlua»

cto,id eft,hic populus offeree tibi fpontaneas oblationes in ueltitu lacerdotali» äuifid eft, ora Pidura eft fummi gradus inter homines, ut fummus facerdos ornatus fuit fin# nbsp;nbsp;nbsp;fmâai»

gulari amp;nbsp;mirando modo, ita pingit hunc populum in hoc fummo ornacu,figni beans folam Ecclefiam effe præcipuam partem generis humani,5c uerè peculi* -Um Dei,Sc Sacerdotes,ficut Efaias inquit: Vos autem Sacerdotes Domini uo* cabimini. Principaliter autem hie ornatus fignificat minifterium Euangelfj, confeflionem,afflidionem, ac deinde omnia dona Spiritus fàndi, amp;nbsp;teftimo* nia Euangelij, V t Paulus circumferens Euangelium,obiedusbeftfjs,liberatus, - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcfufcitaiis

rcfufcitans mcrcuos^efî: tab's SacerdosJIla aurea chlamyde ornatus, Meminc^ rimus igitur hîc fignificari ucros cultus Dei qui funt in fola Ecclefia,fcilicet mi nifterium Euangclij,confeHionem,afflictiones,inuocationem, gratiarum adîb onem,amp; cætera dona Spiritus iàndîi,amp; teftimonia Euangeli]»

generationis^ 'J[’IOX IS Tl/Æj Redit adperfonæ defcriptionem, Quanquam non j.çpj.ç|^gpjoaliorum interpretationcm, tarnen quia exprefle fit mentio uteri, exiftimo Dauidem intueri promiflîones priores, Semen mulieris conculcabit caput Serpentis. Sicutpoltea Efaias inquit : Ecce uirgoeft grauida. Itacpamp; bunc uerficulum interpreter de natiuitate ex uirgine, ueniet ex uteroMeffias, tn*ddicec ex uirgine, led in ilia ita concipietur,ut ros matutinus, id ed, non na# feetur ex uirili lemine,fed ut ros ccclefiis filius Dei de ccclo mifllis concipietur in utero uirginis. Ac dulcilbma imagine roris,fignificauit illam mirandam c5lt; ceptionem,óCcopulationem diuinæôd humanæ naturæ. Prædicatigiturhoc immenfum beneficium Dei, quod ipfefilius Dei, qui eft coæternaimago pa^ tris,immenfoamore noftri defcendit ad nos miferrimos. Huius amorismagni tudine excitentur fides amp;nbsp;inuocatio,amp; confugiamus ad hunc filium liberator rem omnipotentem,ficut iplè dicit; Venite ad me omnes qui laboratisamp;onc^ rati eftis, amp;nbsp;ego reficiam uos,

Il^^/I/IT TfOMlXXS ET KOK ^OETTlTE^lT^ EEM, TX ES SACE^T)OS IX ÆTE^I^XXM SEC/H^ O^T)IXEM MELCHiZETiECH: Obferua ordinem Df Sdcerdotio narrationis, antea dixit de regno, Meftiam diuina potentia regnaturum dTe, dixit ubi patefaclurus fir initia regni,ftilicec in Zion. Nunc additdeSacerdo^ tio,Tu cs Sacerdos amp;fc. Sed orditur à iuramento,ficuc fuprà exorfus eft ah afle^ ueratione,Dixit Dominus ; Ira hic repetir affeuerationem addiro iuramento, lurauic Dominus ,nec opus eft longa interpretatione, feimus Deo dicenti amp;nbsp;promittenti credendum efte ,etiamfi nonadderetiuramcntum,fed utinfirmb tatinoftræmedeatur,amp;;magiseximac dubitationem addit iuramentum,uc certifiimè ftatuamus promiftiones nobis ratas efte, uere eum uelle nos miferos recipere,remittcre nobis peccata, reddereiufticiam amp;nbsp;uitamæternam,(îcuta* libi repetitum eft iufiurandum, Viuo ego,dicit Dominus,nolo mortem pecea* toris,fed ut conuerratur ÔÔ uiuat. Hæc iuramenta opponamus falfiflimæ opb nioni Monachorum,quiiubentderemiflione peccatorum dubirare.intuea* mur in hæc iuramenta,feiamus noftra caula édita efte. Non fomniemusalb am efteuoluntatem Dei diftentientem abhac reuelarain promiffionibus, amp;nbsp;ftatuamus promiftiones ut fonant uniuerfales efte, amp;: lu(ftemur,ut earum uoce nos fuftentemuSj repugnemus dubitationi, amp;nbsp;petamus nos iuuariSpiritu fan^ (fto,ficutille inquit, Credo Domine,opemferdiftidentiæmeæ.

üiffèrt facer^ A’X ES SAGE 0 S: Difcernit Sacerdotium Meftîæ à Sacerdo^ d^sacer^otio^ Leuitico duabus differenttjs,æternitate,8d minifterio Melchizedech.Sacer Liut ICO dua^ dotium Leuiticum erattypicum, amp;nbsp;defiturum cum policia Moyfi, poftquam tufrebtff. Meffias in hac politia exhibitus efter,amp;; iàcrificium proprium obtulifict.ldeô enimtotahæc policiaconftitutafuit, ucefteteertanatio, nbsp;nbsp;locus certus,ubi

Meftias confpiceretur Ôd doceret.Sc teftimonia de doftrina ederer. Ac Sacer^ dotium Mefliæ perpetuum eft, ut poftea dicetur ; Prius enim exponendum eft,quid fit hac differentia fipnificacum,cùm ait ; Secundum ordinem Mclchb zcdcdi.

2edcch.Opponitut'cnimhæcpartiGuIaSacerdoti’oLeui'tico,quafidicat,Mefn as ent Sacerdos non in minifterio Leuitico,{èd tail's qualis fuit Melchizedech*

Primùmautem confîderentiuniores hiftoriamin Moyfe^ubi üribicur Melchizedech regnafle in Salern^amp;benedixifle Abrahæ» EUautem commua f.\clchizeiecTf nis fententia uetiiliatis, Melchizedech fuiflè filium Nohæ Sem, quia tunc ui:* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filiia

fuit præcipuus dodor in Ecclei]a,teftis amp;nbsp;cuftos dotflrinç patrum^ Quia ante diluuium uixit annos ÿ 8, amp;nbsp;audiuit multos præftantiffîmos uiros, Sgt;C dc^ inde fuperftes fuit iph Abrahæ, annis 3 S- Hic cùm eiTet cuftos ueræ dodrinæ, habuic Ecclefiam etiam quæ eum audiebat, etfi uidit interea magnas diftipati*« onesSd calamitates poftdiluuium,Iinguæmutationes,nouumimperium, idoIaBabylonis,horrendas libidines amp;nbsp;interitum Sodomorum, ÔC alia multa quæ non iunt ftripta, fed cogitate quantus dolor in uiro tanto fuerit audire cultus idolorum in Babylone,amp;: alibi. Item in uicinia pene fpedatorem efte flagitiofarum libidinum, habitauit enim non procul à Sodomis in Salem.

Etfi autem duo oppida fuerunt nomine Salem. Alterum quod poftea di^ Sdleui due ep* ^um eft Hierufalem, fitum eunti uerfus occafum, à mari mortuo, Alterum ft* fuerunt tumuerfus Aquilonem,quod amp;nbsp;Sichern nominatur,non procul à Bethel, Ta^ Hi^rufdcm^di menconfentaneum eft Sem habitaftein eooppido, quod poftea didum eft üumeß. Hieniftleni, quod diftabat à Sodomis circiter lex noftra milliaria,amp; fuit tunc uicinus Hierofolymis Abrahamjhabitans in Mambre quæ eft Hebron,ac filia vni poftea adduxit maâandum in montem Moria, qui eft locus in quo Chris* ftus crucifixus eft.Hæc hiftorica meminifle utile eft,

Dolores etiam huius uiri Sem confideremus, qui tam multas mâgnas ca Deeres Is^m, bmitates uidit,inceritum totius generis humani in diluuio, poftea linguæ muj« rationes quæ uarias doârinas, religiones, amp;nbsp;gubernationes pepererunt, uidit initia regni Babylonici, quod magnis cædibus conftitutum eft, idolorum cub tum,libidines amp;nbsp;pœnas florentiftîmarum urbium, Hæc triftia exempla intu* entes cogitemus iram Dei, amp;nbsp;fledamur ad pcenitentiam, ôd modeftè tolérée niusmiferias noftras,amp;petamus mitigationem,ficucuoxdiuina docuit,oratc ut poftîcis eftugere uenturas calamitates, Dixi quis, amp;nbsp;ubi fuerit Melchize^î dechjiam dicemus de Sacerdotio.

Nomen Sacerdotis primùm amp;principaliterconuenitfilio Dei domino tJomen pteer^ noftro lefu Chrifto,qui primus Sacerdos tune ftatim fuit, quando poft lapfum nbsp;nbsp;P^^^

Adæ amp;nbsp;Euæ interceflît pro toto genere humano, nbsp;nbsp;obtulit fe ad hanc obedi# ,

entiam, ut pœnam in le deriuaret, ëc deinde edidit uocem pfomiflîonis in Pa*s radifo,

Poftea alq quiucro minifterio funguntur, participatione Sacefdotes MtMi/îri funt, quia aliquam partem Sacerdotq Chrifti adminiftrant, amp;nbsp;huius Sacerdo* funtfacerdotes tisbeneficia diftribuunt, ideô teneamusilluftre dilcfimen inter fummum Sa^ cerdotem amp;nbsp;reliquum collegium,

Summus Sacerdos eft perfona immediate à Deo ordinata ad annuncian summus peer dum Euangelium, amp;: ad offerendum proprium facrificium, ad placandum irä Dei, amp;nbsp;ad latisfaciendum iufticiæ Dei pro nobis,amp; ad nos redimendosj ac ad intercedendum pro nobis, habens promiflionem, quod Deus eum exaudb at,8c uere fiat propicius omnibus pro quibus hic Sacerdos interccdit.Habens mandatü,ut immediatè)'plè per uocem Euangelq æternam Ecclefiam colligat».

QHomodo con Hæc definitio propria eft fiimmi Sacerdotis, qui eft fîlius Dei redemtor effe ordinatum decreto diuinitatis diffum eft in hoc Pfalmojura^ mi ftcerdotis. tiit Dominus amp;nbsp;non pœnitebit eum. Et Pfalmo 4 4, Vnxit te Deus,Deus tu^ us oleo læticiæ propter confortes tuos, Et Efaiæ ó I. Spiritus Domini fuper

Secundo quod annunciet Euangelium nota uox eft, Filius qui eft in finu patris ipfe enarrauit nobis* ItemjEfa,6l. Ad annunciandum affliâis mißt me, ut medear contritis corde.

Tertio quöd offerat proprium facrifîcium quo placatur ira Deifuncma^ nifefta teftimonia, EiâiæV3, Quia ponet animam fuam hoftiam propeccato Liidebit fernen longæuum.Item loan.i7,Ego me pro eis fanótificojd eü^offcro. Item, Ecce agnus Dei qui tollit peccata mundi. Item Rom. 8, De peccatoda# mnauitpeccatum, Rom.4, Traditus eft proprer delida noftra.Hebr.lO.Qua uoluntate fandificati fumus'peroblationem corporis lefu Chriftifemel.

Quarto orat pro nobis, ut Iohan.17, Vbi etiam fblennibus uerbis applb cat facrifîcium pro nobis,inquienszego pro eis fànffifîco me, ÔC additprecatio^ nem,oro non pro eis tantum^ fed pro credituris per uerbum eorum. Item,Pa^ ter uolo,ut ubi ego fum, illi mecum fînt.Item ferua eos in nomine tuo utunil fint in nobis. Item Rom,8. Sedet ad dextram Dei interpellât pro nobis, Et Efaiæ J3. Pro transgrefforibus rogat,

Quinto quod habeat promiflionem,quod exaudiatur.teftanturdiftaJo# an.ii. Ego autem fciebam quod me femper exaudis. Et Hebr.ÿ. Cum clamore ualido amp;: lacrimis offerens,amp; exauditus eft propter fuam obedientiam. Pfal* 2. Poftula à me SC dabo tibi gentcs bæreditatem tuam.Pfal.iy.Sanóis qu‘ in terra mirifîcabit omnes uoluntates fuas. Efà. 42. Ecce feruus meus fuftenta* bo eum,amp; eleffus meus quo deleóiatur anima mea. Et Efàiæ y^^Voluntas Do* mini in manu eins dirigetur, Promiflio eft affeuerans perfedurum effe libera^ tionem generis humani,ad quam mittitur, amp;nbsp;Deo grata effe ea,quæ bi^ as agit petet Reri,. Efaiæ ƒ Et feriam uobifcum fœdus fempitcrnum,me R^ deliter daturum eRè mifericordiam Dauidi promifîàm,Quod in Alt;ßbeitatur hoc modo: Dabo Dauid fânffa fîdelia, id eft,ilia bona promifta,dabo ei fidelfî ter amp;nbsp;ueraciflîmè. Ioannis 17, Dedifti ei poteftatem omnis carniSjUt det eisub tamæternam. Item Matth, ultimo. Data eft mihi omnis poteftas in cœlo ôi in terra, loan,16. Quicquid petieritis Patremin nomine meo,faciet. Et in hoc Pfàlmo,TU es Sacerdos amp;c, ideô enim ungitur amp;nbsp;conftituitur Sacerdos ut ex^ audiatur ♦

wcerJof« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Conftituta defînitione fummi Sacerdotis iam de membris eius dicemus*

pMicipatio* Sacerdotes participacione qui funt membra Chrifti, tarnen uerè Sacerdos nequidfwt» tes,funt omnes accipientes undtionem à fummo Sacerdote fîlio DehEuangelb um amp;nbsp;Spiritum fandum, ordinati ad confeflîonem, ac pro tempore ad minb fterium, non offerentes propria fàcrifîcia propiciatoria, id eft, utalijs mereani« tur reconciliationem,fèd fandifîcati uno facrifîcio fummi facerdotis, habentes

mandatum amp;nbsp;ius,uc frucftum huius facrificq fibi applicent,amp; fiduciafummiSa cerdotis inuoccnt Deu, amp;ofFerant facriRcia laudis, ôc habentes promiflionem quod exaudianrur,perferente fummo facerdote noftra uora amp;nbsp;facriRcia in fam^ ^a fanlt;ftorum,id eftjn arcanum confilium diuinitatis. ba dicic Petrus : Vos eftis lacerdotium fandum ad offerendas Spirituales hoftias acceptas Deo per lefum

îefùm Chnftum. Talcs funt Sacerdotes Adam, Abet Noe, Sem, Abrahanli Efaias,Baptifta,Mana,Elizabeth, amp;nbsp;omnes fandli, quorum ah'qui fuo tempos Kfunt in miniftcrio, fed omnes undi èC uocati funt ad confelfioncm,inuocati^ onem nbsp;nbsp;nbsp;ad fan(ftificationem,accepto frudlu facrificqfummi (acerdotis, 80 ad

offerenda facrificia laudis; ita non obfeurum diferimen eft inter facerdotem amp;nbsp;fniniftrum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ciuomodocoti

folationes proponunt. De unclione dicitur 2. Com* Deus qui confirmât nos crc« uobifcum in Chrifto, amp;nbsp;iinxic nos,amp; obfignat dans arrhabonem Spiritum in cordibus noftris.Hic iimul docet uncftioncra efte donationem Spiritus iandti»

Secundo ordinati ad confeftionem,8d pro tempore ad minifterium,amp; ad facrificia laudis, l.Per. 2. Vtannuncictisuirtutes eius,quiliberauituosexte^ nebris. Oièæ 14. Reddemus uitulos labiorum.

Tertio, Quod omnes uno facrificio fummi facerdotis iandtificenturj cx^ preße diäum eft, uno iacrificio confummauit iànôos*

Quarto, quod promiftionem habcamusaffi'rmantcm nos exaudiriprö^i pterhunc fummum facerdotem,man)fefte teftatur uox Chriftfloan. 16. Quic^ ' quidpetieritis patrem in nomine meo, dabit uobis. His coniolationibus nos confirmemus, iciamus nos uerè membra efte huius fummi facerdotis, man* datum Dei elfe, ut beneficia huius fummi facerdotis accipiamus,Slt; promifho ncsipfi et nobis traditas eire,ec uerè nos recipi,cxaudiri,fàndificari,et hberari ab ira æterna propter hunc fummum facerdotem. Et mandatum ôè promiflîo comprehenditur in his diètis 5 Ioan. 6. Hæceft uoluntas patris,ut omnis qui ^^reditin hunc filium habeac uitam ccternam. Hunc fummum facerdotem ’lofcamus femper ftare in fando fandtorum, id eR, in arcano conGiio diuinüa^ fis.ôc interpellare pro nobis, nos ipfius cœtum efte, pro quo ipfe fuit fupplex, ^iacuitcoram Deoproftratusinfuoagone,amp;: placauitiram Dei pcena in fêfè deriuata, nec dubitemus ipfius lacrimas gemicus pro nobis exauditos elfe.

Sacerdos Typicus eft certus miniftcr ordinatus ad docendam legem,ry» adfacrificia ceremonialia,qui tarnen fimul habuit mandatum,ut legem 6c cere^« nbsp;nbsp;nbsp;quidßt.

monias interpretaretur,Sd oftenderet figna efte uenturi Meftîæ,quod qui facu cbantnon tantum Typici,fcd ctiam uerè facerdotes eranr,fed quatenus legem 8l ceremonias proponebant, tantum erant typici Sacerdotes, id eft, fignificais bant aliud melius lacrificjum,quo homines fancfiificarentur.

M ELCHISE DE CH: Hæc chriflu^M differentia dilcernit Meffia? Sacerdorium à Leuitico, quafi dicar, Mefti'äs erit fi^erdos Sacerdos non Leuiticus, non typicus, non madtans pecudes, non ceremonias legis amp;nbsp;condemnationem fonans,non inefficax,ficuc Leuitici Typici Sacer«« dotes, fed eric facerdos lonans benediefiionem, ficur Melchizedech benedicit Abrahæ.Confideranda eft igitur anti thefis:Lcuiticus Sacerdos erat Typicus, præcipiens legem amp;nbsp;ceremonias , èC ofterens typica facrificia, 8d fonans cons demnationem, non placans iram Dei, non tollens pcccatum amp;nbsp;mortem, non reddens iufticiam amp;nbsp;uitam æternam. At Meftlas offert uerum facnficium 8gt;C feipfum,placat iram Dei, benedicit nobis, id eft, annunciat Ôd donat nobis re«« miifionem peccacorum,0d benedidfio eft cfFicax,reftituicin nobis iufticiam et uitam a-ternam, colligit, cuftodit ôd libérât Ecclefiam,ut in omni actemitace cumipfo Deum célébrée,

Klnifteriunt Vt cfiim inteIKjgt;amus Pfalmum de bonis æternis lockin’, cxprefïe addis« Rn Sit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÆTE(I(TSLrM,ç]ti3.[i^iQ3.z,

ßc^LeuZ Minifterium Leuiticum cum politialfrael deïetur : Sed minifterium perfonæ MeiTiæ durât ab initio,deprecaturprogenerehumano Hatim poft lapfum amp;nbsp;lapfos reftituitjOrat pro eis,et annudat eis promifTionc de femine,amp; affiduècu ftodit Ecclefi.äjPoftea fuo tcpore offert fefe, interea femper pro tota Ecckfia in tercedit,ut ad Hebræos dicitur : Sem per uiuens ut intercédât pro eis, femper colligit Ecclefiam Euangelio ÔC Spiritu fando, amp;nbsp;hsre poftea cum eo uiuet in omni æternitate, nam cùm fît perpetuus fâcerdos, necefle eft eum habere cœ^ tum cuius fit fâcerdos. Et adducet ccctum quem collegit ad æternum parrum, coram eo ftabit cum fuo ccctu, erit incoator amp;nbsp;^«pxoç gratiarum affioms ÔC laudum, ôi. Ecclefia uocem eius fequetur, nbsp;nbsp;difeet ab hoc doCtore fapientiam

Sticerdotium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sunt igitur illuftria diferimina propofi ta facerdotij T ypici, Si huius ueri

Meßi£crTy= fàcerdotrj Mefîiæ,cùm nortiinat eum fàcerdotem in æternum,amp; fecundum or^ fncum res di--

non fandifîcat: At Mefîîæ facerdotium eritæternum,ofïert ueram uiâimam, tollit peccatum Si mortem,reddit iufticiam Si uitam æternam,uiuifîcatamp;f fan difîcat. Hic fâcerdos femper nobifeum eft, fèmper colligit Si protegitEccle« fiam,amp; poftea in omni æternitate cum fua Ecclefia æternum pattern célébra* bit»

qua in appel Eadem dicuntur in appellatîonc Melchizedech , fionificateninihunc JationcMeichi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re^em effe iufticiæ, id eft, qui uerè iuftus eft æterna iufticia, quam

neaniur, nakcns accipita pâtre, cum lit imago æterni patris,uere placet æterno pain, ficut ipfe inquit : Hic eft filius meus diledus, quo deledor,amp;f propter eum re« cipiturEcclefia, amp;pereumdeletopeccato8c deleta morte redditurnobisiu* fticia æterna,Ita nominatur rex iufticiæ, id eft, iuftus Si iuftificans.

Inantitheßfa^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0^T)îKEM M E LC HIZ ET^ ECH : In

SiéSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facerdotij Mefîîæ amp;: Leuitici, principaliter de perfona filq Dei,Slt; de

guAfint prx- benedidione quæ fit per eum, uidelicet de eius bénéfices, de remiffîoia^ pecca* fipuèeonftdt. torum,de reftitutione iufticiæ Si uitæ æternæ dicendum eft. Hanc perfonam »■rfniirf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;benedidionem primùm oportet opponi Leuitico Sacerdotio,Multi nee de

perfona nec de benedidione dixerunt,fed tantùm contulerunt ritus illius teni poris Si noftri,dicunt Melchizedech obtuliffepanem Si uinum,amp;id facrifici* Qua crubi um fuiftc typum uenturi fàcrificrj, Hîc primùm iuniores de Grammatica ad« fueritEccleßa jyjonendi funr.Ledio in textu hoc narrat,cùm Abraham redfjffet ex prælio cô* viekhizfdech nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itinere aliquot dierum, à Damafeo ufe^ ad Hierufalem plus 40. milliarh

bus noftris, Melchizedech redeuntem excepit Si pauit ipfum Si eius exerci* turn,in hanc fententiam inquit; Protulifïe eum pancm Si uinum,Eodem uerô tempore Melchizedech ibi benedixit Abrahæ, Si utraep re fignifîcata eft Ec* clefi'æeius temporis fbcietas,communicatioepularum amp;hoipitij,fuitfignunt amiciciæ,fed benedic'tio fuit proprium teftimonium conlenfus de Deo, Quia enimagnofeit Abraham, huncuirum fàcerdotem eftèueriDei, expetiteius concionem Si precationem, Si audit promifîîoncm in qua hic fâcerdos affîr« / rnac uoce diuina; ElSLEDlCLES ES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y/ LiEO

T s ALMI ex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;651

^LTISSIMO: id eft, Deus uerè tibi propicius eft,tu uiuum membrum es Eccknæ Dei,tc re^it amp;nbsp;protegi't Deus, tu es iuftus Sgt;é hæres uitæ ærerna’, Hac noce confîrmatur tides in Abraham,amp;fimul agit gratias uero Deo de uidoria, proderac eius loci Ecclefiæ, amp;nbsp;ibi docec èc confirmât multos in exercitu, Itaconfideremus quætune ubi fuerit Ecclefîa, ÔC hoc moniti exemplo, ^ifeamus Ecclefias debere confociationem quærere,6c tueri confenfum dodtri^ næ,commun! inuocatione,commun! confeftîone, mutua beneuolentia èC ofFilt;« lt;^s,8f ut in precatione dicitur, debere unum efle in Déo, non quærere occafio«« ßesdilacerationum*

Prætcrea confideratahachiftoria amp;benedi4ftione,uidemus quare in PfaI fnoconferatur facerdotium Meflîæad facerdotiû Melchizedech, fcilicet pro# pter benediflionem, quæ eft, ut fuprà dixi, annunciatio gratiæ ôô æternorum fuccrdctium l5onorum,amp; cùm in illo hofpitali congrcflu,multa ÔC didta aefta fint, ut nar# ratio,quant^ breuis, indicat : non eft abfurdum,ante epulas etiam facrificium feulibationem fadtam efl’e,ut mos fuit,fcd hinc non fequuntur ilia tetra délira# menta,quæ inde Monachi de Mifta extruxerunc. Legamus fummorum homi# num hiftorias non ut pueri,fed cogitemus de confilio Dei, de colleclione Eccle fia?» nbsp;nbsp;Voluit Deus oftendere quolibet tempore, quæ amp;nbsp;ubi fuerit Ecclefia,

mifitilli primæ ætati excellentiflimos dodtores,hos uiros uult confiderari,uult corumaudiri dodtrinam,uult conipici coniundlionem Sde,

Hic etiam dodlrina facrificiorum 8^ ceremoniarum redlê intelligatur, fichantMelchizedech Abraham, le habere remiftîonem peccatorum, ôô retnmiirum iuftoselTejid cft,placerc Deo,propcer uenturum femen,norant uenturum Do# reélèdiHirgué niinum,qui aboleret peccatum ÔC mortem, reftitueret iufticiam 8gt;C uitam æ# # rfoJïiùa hernam,feiebant le ab eo leruari, 8i. eificacem eum in lànclis elfe, ncc facrificia, nccccremonias ncc ulla opera noftra, mereri remiftîonem peccatorum, led ce# remonias à Deo traditas,habere alios ufus.

Addenda eft et hæc admonitio,Didtum eft,Meftîam efte fummum facerlt;lt; dotem qui uocem Euangelrj ex arcano finu æterni patris protulic, ut Ecclefiam Eeckfu incot ex genere humano colhgat,incoandam in hac mortali uita, ut loan.i, dicitur* Illuminât omnem hominem uenientem in hune mundum, ideo oportet in hac mortali uita retincri uocem Euangelq.ad quam propagandam hic fummus là# cerdos mittit miniftros, qui difeernendi funt à lummo làcerdoce, ut luprà nominaui ,funt participatione làcerdotes, quia uocem Euangelrj fonant acce# ptam à fummo facerdote,qui eft effîcax per eam,trahic audiences,ut agnofeant unicam uidîimam, qua placatus eft Deus, ÔC in rjs qui credunt abolet peccatu mortem, 81 donat eis iufticiam amp;nbsp;uitam æternam,ut Plalmus inquit: Afcen# dit,captiuam duxit captiuitatem amp;fc, Item,Euangelium eft potentia Dei ad falucem omni credenti. Sipnificat ipitur amp;nbsp;hic Plalmus abolito minifterio Le# üitico,agnitionem huius fummi facerdotis femper in Ecclefia,etiam in hac mor tali uita manfuram efte, quia incoatio Ecclefiæ fit in hac uita,ficut 8C fuprà di# dum eft : Virpam repni tui emittet Dominus ex Zion,amp; dominate in medio ♦ » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ö

Hæc confolatio hoc loco cogitanda eft, amp;nbsp;in hac mortali uita femper ali# quas fore reliquias Ecclefiæ Dei,ufcp ad refurredionê mortuorum,quæ poftea cum fummo facerdote in omni æternitate uiuet,amp; Deum celebrabit, iuxta hçc , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kkk ij diôta

dicTta Mattb, uk; Ecce ego uobifcum fum omnibus diebiïs ufq? äd confùmmâ^ tionem feculi, I, Con li. Annunciare mortem Domini donee ueniat, Matth* 24. Erit fîcut in diebus Noe, duo erunt in agro,unus alTumetunalter relinque^f tur amp;c»Item,dies ifti abbreuiabuntur propter elecftos, Dan.i2, In tempore ib Jo furget Michael dux Magnus, qui flat pro filijs populi fui, amp;nbsp;erit tempus trb bulationis, quale non fuit ex quo gentes fuerunt,ad id tempus, amp;nbsp;illo tempore liberabitur populus tuusjomnis qui icriptus inuentus fueritin libro,Eiaia’4^» Geftamini in utero meo,etiam in ienecla in canicie uos geftabo, Efaiæ y Spiritus meus qui eft in te,8c uerba mea quæ pofui in ore tuo, non recèdent ab ore tuo,nec ab ore feminis tui, dicit Dominus, nunc amp;nbsp;deinceps in æternum,

teftimonia adiungatur amp;nbsp;hoc diótum, Tu es Sacerdos in æter^ tioiie necfU'th num amp;;c. Et recitans articulum in Symbolo,Credo Ecclefiam cathoHcamjhac rù eft 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te confolatione fuftentato, quôd adhuc fit Ecclefia Dei, quôd non reieftum fit

totum genus humanum à Deo, quôd promiflïones non fintirritæ,cogites quæ amp;nbsp;ubi fit Ecclefia Dei,amp; teiplum membrum elfe Ecclefiæ^amp; tibi promiffî^ ones ratas efl’e firmiftimè ftatuito,amp;confellîone,inuocatione ôd uoluntate ubb cuncp es te ueræ Ecclefi'æ adiungito* Hæc fpes quoqp tibi dolores leniat, te^ în dotftrinæ propagatione confirmet,quôd certum eft ad pofteros quoqj maiv furam elfe Ecclefiam, amp;nbsp;aliqua Ecclefiæ docftrinæ hofpitia»

Hancconfolationem inter tantas ruinas imperiorum, in tantis diflîpatb onibus,neGeirariam elle,omnibus perijDicuum eft,ôd quidem ideôdepoftrema fènedta mundi,fi'ngulares promiftîones traditæ funt, quia moles periculorum calamitatum maior erit,quàm fuit antea, Ideô in Daniele dicitur;Michael dux magnus ftabit pro filrjs populi fui,hune ducefn inuocemus,ut nos regat 8d confirmée, feruet Ecclefiæ reliquias inter nos etiam ad pofteritatem, amp;nbsp;depeb lat diabolos, quorum eô nunc rabies maior eft,quia fciunt breui uentiirtim eife indicium, ideô in eis magis ardet cupiditas uindidæ, amp;nbsp;cæteri furores, item a«i pud Efaiam exprefte didum eft ; in feneôia ÔC canicie te geftabojfcutgrauida mater feetum amp;;c,

Poftquam de iacerdotio dixit , redit ad narrationem uiôoriarum quæ propriè tribuuntur regio officio 'JD 0 MITSL S A

lt;PE(I(CET1T in S)IE S^Æ (REGES, IE^DICâT INTEfl^GEElTES, CEMELAT CA^AEERA, EERj:^^ TIT m TE(^(I(A CARET

v'Aorîit Meß (jæ in hac uita,8ôpoftea integra liberatio defcribuntur,amp; collatione præfentb ‘^t’egral^y^ periculorum, SA. miferiarum, Ôd:feruatæ Ecclefiæ omnibus temponbus,fic ratio Eccleßte iHuftrior iêntentia,etiamfi pari ter diaboli,amp;: imperia,Turcicum,Pontificium, Regia,magnarum gentium odia,Hæreticorum ÔC iedarum furores,delete Ec:« • clefiam conantur. Tarnen earn proteget8ôièruabicMefiîas,amp;tandem om^ nibus his hoftibus repreffis, amp;:imperrjs mundi deletis,prorfus liberabiteam»

filttit Deißm Accédât autem fides ad has promiftîones, qua nos ipfos inter aftîdua pCi« pfrddç/l£c« ricula,nos his confolationibusfuftentemus, Sciamus hune regem filium Dei, uerè nobiieum eftè,ficutnominacur Emanuefnos uerêprotegi amp;nbsp;ièruariabeo èC tanquam eius manu geftari, ficut Ifraèlitas in mari rubro leruat, feu Danie« km inter Ieones,Hæc confolatioiæpiflîmè repetita eft,ut Zachar, 4, Cùm re« dgffet

ex Babylone inermis muldtudo cum magnis àgrtiinibus mulierum^pu^ ellarumjnfantum nec præfidfjs fe defenderejaecmcenibus regere poffènt,con folatur eos Dominus, inquiens, Non in exercitu,non in robore,fed in ipiritu meOjdicit Dominus,id eft Xcruabo eos,amp;ero murus igneus in circuitu eorum, etiamfi nec muros habent nec Humana præfidia» Er ramen tab's eft imbecilliras hominUjUt femper circûipeâent oculi,quærant defenfiones.humana præfidia, foedera,exercituSjnec uelinr à Deo expedare defenfionê» Poftea motis armis multa Hunt non pertinentia ad Ecclefiam. Difeamus autem in his quotidianis periculis exercere fidem,inuocationem amp;nbsp;fpem, pctamus 8c expedemus auxi;« Hum amp;nbsp;defenfionem à filio Dei,amp;: dodrinam pie fonemus,nec mifeeamus con^ Gliadenouis imperfjs conftituendis.

(D 0 M1N Vó' J. E XT (1^1 ó' TV-Zó;id eft,Mefti-as qui eft ad dex^ tram æterni patris,ficut fuprà dixit, Sede à dextris meisjd eft, regnans ea^« dem potentia cum pacre, hie inquam Meftias diuina potentia percutier reges defender amp;bberabit Ecclefi'am.

^E^CVTIET CAEVT MAGXXM IK TE^l^^A, ideft, ^ercututu^ fumma imperia, diabolos, amp;nbsp;eius organa pugnantia cum Euangelio amp;nbsp;uerbo

^E TO ^E^^E XT E IX VIA HIE ET: ufitata phrafis eft,bi* torgt; here calicem pro affligi,ut Matt.20. Poteftis bibcre calicem quern ego bibam, ira hîc breuiftîmè didum eft de paflionc* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hiones,

tits,fed illo magno torrente opprimetur quo mergitur rotum genus hurnanu, ideftjfuftinebit horrendam iram Dei,amp;: mortem pro genere humanojfed poft ^oc mirandum facrificium inenarrabili fapientia Dei ordinatum»

lESE EXALT AEIT CAEVTj id eft, diuina potentia ipfe ex niorte refurgetjficut dicit loan.i ogt; Habeo poteftatem ponere animam meam, habeo poteftatem recipere earn»

Reliqua eft admonitio de applications , quoties narratio de Meffia in Pßbnis conci, Pfalmis propofita eft, fimul cogicandum eft de applicatione, de qua inrerdum txprefta dida in ipfis Pfalmis addita funt,ut Pfalmo 2.Ofculamini filiumgt; ati omnes qui confidunt in eo. Et Gcubi non exprefle addita eft, tarnen régula efi ApplüAtio^ generalis tenenda eft promiftionem oportere fide accipi,ut Rom.4. dicitur,8lt;!: ftpiflïmè alibi repetitæ ftint condones de fide, ut Ioannis 5. Sic Deus dilexit ’nunclum,utfilium fuum unigenitum dederit, ut omnis qui credit in eum non pereat,fed habeat uitam æternam amp;c. Quare femper leda narratione de be?i tieficijs mediatoris, fciamus fadendam eile applicationem, qua ftatuas hæc in^ gentia beneficia uerè ad te quoep pertinere,tibi quoep hunc redemtorem fab tiatorem miftum,ÔC donatum eile,qui ipfe fie inquit, Venite ad me omnes qui Hboratis amp;nbsp;onerati eftis, ego reficiam uos.

Quid uocabulo fidd intelligendum fit alibi lèpè didtur,cfim igitur hunc Pfalmum legimus,exufcitetur fides, agnofcamus fîliû Dei regnanton ad dex#

'654. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^lt;9 TA/nnrrM

FiJedpplicdn^ frartl ïcterni patns nobis confticutum eiïe facerdotem Si rcg^m/acrificioip/î^ ’Jsp^^catam eHeiramæternipatris,peripfuniconrrafurores diaboli cxcerpi pfdlnwrHm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genere humano Si colligi ac defendi Ecclefîam, Si ci refti'tui iufticiam 8^ ub

tam scternam ualde mirando modo,per Euangelij prædicationemdnter ingen tia certamina,infidias diabolorum Si furores Tyrannorum, ÓÓLicllecumutfix de hæc beneficia tu quoq? accipias : Hac eredi confolatione inuocationem grauarum acflionem adiuugamus Si in Deo propter mediatorem acquiefea* muSjiuxta illud; luftificati fide pacem habemus. Item per hune habemus accef fum in fiducia per fidem lefu Chrifti. Hæc in exercitrjs pœnitentiæ SC inuocalt;î tionis difcuntur, quæ quidem aflîdua elfe debent, fumma enim Si extrema mû feria eft fine pcenicentia tanquam hoftem Dei Si abiedium à Deo uiuere. Hæc fæpc cogitanda funt, ut nos ad exercitia pœnitentiæ, fidei nbsp;nbsp;inuocationis ex*

S^epe repetenda eft admonitiodediieernendisgeneribus ièu argumcntis Pialinorum, ut intelligi poflîc quo confilio. Si ad quem ulum (inguH fcripti fint» Dixi autem alios elfe uaticinia. Si uocem propriam EuanoclijdeMdfia Si dus beneficrjSj alios efle conciones legis, alios elle confolationes autpt^ca* tiones, alios gratiarum adiones, amp;nbsp;hæc genera interdum milcentur. Prodeft autem hæc diligcntia,amp; ut una fimplex,ôlt;f fecum congruens fententiainueniri poftîtjamp;ut ipfi agnofeamus ad quem ufum noft rum Jinguli Pfalmi transfèrent di fint*

Priniûm igitur feiendum eft hune Piàlmum effe fimplicem gratiarum gratiarumd^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id elt, narrationem de certis beneherjs Dei, quam apparetau uium

ilio de certii publicum in cœtu populi compofitam elfe,Agit igiturgratias Deo,id eft, nar# betteficijs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;célébrât hæc beneficia,quôd Ecclefiam fibi colligit,edito uerbo, manife*

ftis Si illuftribus teftimonrjs, Si quidem in hoc populo cui tradidit uerbum,amp; conftituit minifterium, cultus, Si certam politiam. Si hæc fua beneficia defent dit magnis Si aflîduis miraculis, edudlione populi ex Aegypto^ amp;nbsp;alps multis ïiberationibus,quæ poftea fecutæ funt, Hæc eft fumma Pialmi, Et in fine adt ditum eft generale epiphonema, quod opponitiudicijs profanis de colledtio* ne Ecclefiæ,de uerbo Defde minifterio,quafi dicat,mundus déridée nos^quôd affirmamus nos efté populum Dehamp;: noftram dodtrinam Si inuocationem ue ram efl'e, Aliarum gentium dodrinam Si inuocationem commentitiam elfe, fed hæc iudicia hornbiliter errant, fallitur iàpientia mundi, Verùm una uera eftiàpientia Ecclefiæquærentis Deum, timercDeum, Si huic uerbo credere quod nobis traditum eft, nec irrita erit hæc fides,lèd uerè accipiemus promilfa

in v^almis in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc eft fumma Pfalmi in quo etfi gratiarum adtio loquitur de illius pot

gcnercdii Ecc puU EcclcCia Si poliuatTamêrcgulam teneamus,taha didain genere adEcclc omnibus temporibus pertinere/emperEcclefiagratias agit Deo, qdm# tinet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menfa

T s ALMI CXT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65$

Wenfa bonitacc'propter filium et per filiu colligit Ecckfiam, amp;nbsp;quiJem miran ^0 modo per Euangelium,inter ingentia cercamina,8c addit teftimonia,refur:^ tt(ftionem filrj Dei,amp; fubinde mirandas liberationes» In hac ipfà gratiarum a* lt;^none confîrmatur Ecclefia, èC antefert profanis iLidicijs uerbum ÔC teftimo^# nia Dei.Sic igitur hæc legamus, ut nos quocp in ipfà commemoratione exufci* rtmus fidem, gratiarum adionem èc inuocationemj ÔC confirmemus nos con* ^ta profana iudicia.

Enumérât autem Pfalmus beneficia, Primùm agit gradas Deo, quôd bénéficia hune populum uocârit^ôdin eo fibi Ecclefiam colligit editis teftimonijs per ’mi# racula,

Secundo quôd inftituit ceremonias, ac præcipuê agnum Pafcbalem, 8C ^ddidit huic ceremoniæpredicationem uerbi, non folùm de liberationib, cor^ poralibus, fed etiam de promiffione gratiæ Qc falutis æternæ.

Tertio quôd Deus dédit promiflîones amp;nbsp;legem, Si. hæc ingentia benc-« fidamiranda defenfione confêruat, hîcadditæ funt laudes uerbi Dei, quæ difii cernunt uerbum Dei ab Humana fàpientia,

Qyartô agit gratias de continua defenfione populi aduerfus quofeun^ hoftes.uc Gedeon défendit populum contra Madianitas, Samfbn contra Phigt; liftim,Saul contra Âmalec,Dauid contra Philiftim.Ezechias contraAfîyn'os, Hanc perpetuam defenfionem compleditur uerficulus, !D E MT 10^

MISIT OT J^Lgt;0 SJ^O,Itaqpinfumma agitgratiasDeo,quôd EcdeGam amp;nbsp;politiam huius populi mirabilibus fignis ÔC. uerbo confiituit, de;# huditS: confèruat.

Deinde additur epipHonema,non deterreamur iudicqs mundi,quia bxc bpientia uerbi Dei non eft fabulofa, fed liera amp;nbsp;efficax, ideô non abifeiamus ’ifrbum Deffed uera fide ei obtemperemus.Eodem modo amp;nos uerè agamus Deo gratias, Ac utile eft hàbere formas uerborum, amp;nbsp;fæpè recitari eas ad ex#« 'jfeitandam recordationem amp;nbsp;ueram cordis gratitudinem, ut ;

0 tiU^YAtiOiomnipotens teterne Ytue l^ere ^eusj lt;(ierïïe (s;* ^nice pater Yormdgr^t'u^ nini ■noßrt lefu Chrißi^conditor cœîi lt;7* terr^Hy hominum Eccleßte tute an^eli= i^hunianeej conßruator nbsp;nbsp;nbsp;cunißlio tuo T)omino noßro lejn Chrißo,lt;ts* Sptritu

^^gt;'Opin^oßpienSybonej'})eraXjiußey iudexycaße-, mifericorsAtberrimej quàdreuelaßite ^'^ohis^lt;eternum patrem domininoîiri leßi Chrißi-, lefùm Chrißum filium tuuni) lt;3* ^^ditumfanbîumlt;is* quodmißßi 1 ES f^M CHSTJ^M Filium tuum^ is* 'igt;oluißi eum pro nobis ejß 'yjtCîimamj coHigis tibi (eternam Ecclefiam Ijoce Euan^elÿ in* ^^'f'nosyremittis nobis peccataßonas nobis Spiritum fanClumyexaudis is* protects nos^is* ^ertodas nobis Yitam (Cternam per filium is propter filium^ is in hac liita das nobis ho» Initia is ItiClum, is feruas publicos cœtusj minißerium Euan^eltj^ is doClrin^epropa^ ^‘itionem ha;c bona l^t Jemper nobis propter filium tribuasy toto tepeClore oro,

MGO tibi^ratiosomnipotensNominelefii Chrtße,filiTieicrucifixepro nobis ^oYntAgntu^ (s refiufcitatCjfedens ad dextram ^eterni Fatrisjßmanuel is redemtor nosierjfapiensj rum atiionis ^Qiieyueraxjiuße-, iudeXycaße-t mißericorsj liberrime, quod copulaßi tibihumanam natU:f nnij patefeeißi te nobis, paßfiis es pro nobis, is crucifixuspropter peccata noßra, refur^ rexißi is redemtßi nos ,ises perpetuus mediator is facer dos, colU^is tibi Ecclefiam

'Ipoce Euan^ely inter nos remittis nobis peccata j fanElifictts nos Spiritu tuofanBo^ doâ nobis quot;Pit am ^eternam, exaudis nbsp;nbsp;défendis nos contra furores diaboli, nbsp;nbsp;in hac '))ita

doA nobis bo^itia Ijddumy nbsp;nbsp;feruoâpublicos cœtus^ miniflerium Euanp^elij do^

Hrin^ propa^ationem, Hcec bona l)t femper nobis tribua^) toto tepeEîore oro^ femper fis intercejjör pro nobis apudpatrem,

Formagrätiit^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O tibi^ratios omnipotensdomine Spiritus fanElcj procedens ab tcternopâtre

^dinCUads i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CLrifij'^s' Jefu Chrifio^efiufc in ApofiolosfiapiensfoneyUeraXyivJîe)

ritumfinâwn i^deXj cafie^ mifericorsj liberrimey i^uod accendis in nobisueram a^nitionem iff inuoca^ tionem (Cterni patrisfilf'^srtuijquod facis tibi domicilium corda nofira^re^isnos, iuuds nos confilio confolatione, iuuas nos m adminifirationcj exaudis lt;2^ défendis nos con^i tra,furores diabolij '})iufic(cs lufiida 'ir’da (eterna^ ((s' drcs nobis in bac dtahojfid

'ïsiElum, lt;7feruoâ publicos coetus, minifierium Euan^elij lt;7- dodrinmpropa^dtionem^ Htecbona l)tfempernobis propter dominumnofirum lejum Chrifiumtribuai) totote pedore oro.

Trj3fidi^(ï,Olt;J^ATlAS AGO TÏEI TfOMinE EOTO COf^fDE, m COKCILIO ETCOETEirSTO^EM.Vro^oi fin'o generalis eft cui poftea addit enumerationem benefidoruni,ac torus Pial^ tnuocitionis ,^^,5 narratio eft recitans beneficia,quæ jam nominatim recenfui, Sirautcm pctiM^gn nota omnibus communis dorftrina de inuocatione, cuius fpeciesfunrpctino tiarum dClio St gratiarum adio» Hi funt prædpui cultus Deijuxta illud: Inuoca mein die (o- fdtit fum-. tribulationis St eripiam te, glorificabis me, amp;^c. Quia fummushonoseft MICH us, nbsp;nbsp;agnofcere amp;ftatuere, quod illequern alloquimur fit Deus,uiddicetomnipo#

tensjmmenfæûpientiæ,uerax,bonus,iuftus,iudex,caftusdjbcrrimusj]onocP ofus,non abfens,fcd ucrè iuuans St exaudiens nos propter mediatorem,amp;^uo^ lens noftri milereri, St nobis opem ferre. Hunc honorem uult fibi tribui uera fide St fiduciajîc uuk fe diCccrni à diabolis amp;'ab omnibus creaturis^ideo fimus ardentes in petitione St gratiarum a(ftione,0C ftudiofè cogitemus, quantam fapientiamhi cultus compledantur.

Grdttdrum dt Ac in gcnere gratiarum ac'tio eft tribuere alteri quod ab eo acceperisbe^ eiioin genere neficium,amp; ftatucre te ordineiufticiæei obligatum ciTe, utuiciilimueiiseibca nèeflcjêcpræftarccerta off cia. Vult lucere Deus in hac uirtute^uiddicet gras» titudine,ueritatem St iufticiam,ueritas agnoftit St prædicat beneficium aliun^ä de datum efte, iufticia eft ordo reddens fimile pro fimili : fic enim ordinata eft rerum conferuatio, ita ueritas erga Deum præftanda eft, uerè agnofcamus ipa fius opera efle uitam noftram, ialutem, St protedtionem. Et addenda eft iuftb cia, uelimus ei efle obligati ut uicifli'm eum diligamus, St ci officiapræftemus, quæ requirit,

JEi COEEE lESTO^EJAj Dulciffimaadditioeft^precationcm n?ui'tJfur^adgt;- gratiarum adtionem in congregatione fieri, St multas admonitiones contb Monitiones. net.

Frima. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima eft,ficut Ifraelitæ dicebanf,Deus Abraham, Deus liaacjd eft,De#

us qui re parefecifti Abrahæ, St ei promiflionem tradidifti, ita. nos in inuoca^ rione femper diicernainus uerum Deum patefadtum in Ecclefia miflbfilio ab alqs commentitijs numinibus.

Scduildaadmohitio, Semper in inuocadone enamde promiflîonîbus set^mtdit, Cogitandum eft^Só conGderandum quæ fit ilia uera Ecclefia,ad quam promifli«’ ones propn'è pertinent, ut feiungamus noftram inuocati'onem ab ethnica, amp;nbsp;aliarum fecflarum cultibiis.ôd adiungamus nos ad ueram Ecclefiamjamp; ad fum* mum facerdotem fill um Dei,qui dixit : Quicquid petieritis pattern in nomine meOjdabit uobis.Item Ioan,IJ* Si manleritis in me Stuerba mea in uobis,quic# quid uolueritis fier uobis. Ita affirmât in ueraEcclefia inuocationem exaudirn Dehoftibus autem Euangclij inquit,PiaImo ló, Non recipiam nomen eorum ^uper labia meadd eft, non precabor pro eis.

Tertia admonitio,Non folum de tota Eccicfta omnium temporum cogi# Tertis. tandum eft in inuocatione, fed in prælèntia etiam quærenda amanda exter«« na congregatio,amp; fciendum Deum femper colledurum amp;:conicruaturum elTe publicos aliquos ccetus,ficut dicit Dominus : Ero uobiftum ulcp ad conftim^ ' mationern fcculi.Et in tali congregatione unit fieri inuocationem,ut confeflio:« nenoftra alrj erudiantur 0Cconfirmentur,ficut diflum eft,Luceat lux ueftra co^ ram hominibus. Et de congregatione peculiaris promiflio tradita eft ; Vbi conueniunt duo aut tres in nomine meo,in medio eorum fum* Tales admonia tiones multæ fimul comprehenfæ funt,cum inquit,in ccetu iuftorum,uidelicet ut deuero Deo patefacfto in Ecclefia,de promiflionibus Ecclefiæ tradicis,de no nitate Ecclefiæ cogitemtis : Item ut quæramus foueamus publicam congrci« gationem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

HI'BES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) A: Sequitur expofitio propofitionis,uideliceccnumea

’^^fiobeneficiorum ,amp;quanquam comprehend! communia beneficia creation ’^ispoITuntj tarnen hîc principaliter loquitur de uocatione huius populi, Sc £co g^tgatione à cæteris gentibus,de reuelatione promiflionum,amp; de promulgaa rioneleois,deconftituta Ecclefia in hoc populo, de politia,demiranda conlcra: ^atione^de mirandis liberationibus Ecclefiæ, Hæc opera elfe magna etiam gêa agnofcebanc,Ièd tantum pij prædicant ea elle opera Domini,agnoicunt ue

rum Deum autorem eftè horum bçneficiorum,amp; fe ipCi fubijciunt, ampleiftuna tureius do(ftrinam,8c ei obedire incipiunt, ita hîc Propheta gratias agens,inla tiû tribuit Deo hune honorem, ut fateatur hæc efle ipfius beneficia,

Poftea addit cætera officia graritudinis, iubet hune Deum celebrate amp;nbsp;timere, iubet retinere confeflîonem dodtrinæ, amp;nbsp;affirmât hos cultus non elfe ’nanes,ideôftatiminquit: SCI^KTAnTl'BP^ S OMNI A IXCI^Norit. ® 4quafî dicat:Etiamfi impq qui nec intelligunt nec curant doeftrinam à Deo rtaditam dérident earn, ôô Ibmniantfabulolam efle. Tarnen pq Icrucantes,di^ icentes Sc cognofeentes eam,experiuntur efle ueram amp;nbsp;effîcacem,ficuc amp;nbsp;infrà inquit: Intelleeftus bonus omnibus facientibus ea. Et congruit cum dido; Si quis diligit me lermonem meum fèruabic,amp; pater meus diliget eum, êC ueniei» nius ad eum et manfionem apud eum faciemus.

Diligenter autem confiderandum eft uerbum ferutandi, co’mmcndatur nbsp;nbsp;nbsp;fcruun

hîc diferimen docendi,et requiritur cura difeendi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turcurTdi»*

Infràinquit:Àf £■ ÀfO nbsp;nbsp;zEÔ'T TACTI SVI-, ideft,non finitdeleripndi.

D 1TATEM G ETSLTlEMyiàeft,terram quam Cananæi tenucrant, SXTSiT MAXDATA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HæcomniaoftcndûtPIàb

A K M E L\L 1 K M mutnioquide conftitutione ac defcnfioiie EccleQæ acminißerfj inpolinal^ raèl.Prohis fiimmis bénéfices agir ^ratias,ideôamp; diet um illud : (DE7)lT TIMEmiEFS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intdligimus dcricuagniPaü

chalis. Agit gracias Deo, quod eduxerit populum ex Aegypco^quod ric miniftehum dodrinæ Sc figna*

Di'xi aurem fuprade accommodationc, Agnofcamus Si nos reuera «ƒ«»».* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opera efle quod Ecclefia conigitur,refticuicur,amp; leruatur,8lt;f alicubi habet me*

diocna hofpitia, Si doâ;rinam de benefiefjs filij Dei difeamus. Si propagemus Si pro hoc fummo bencficio Deum celebremus, Si graticudinem fiudio obe* diendæ declaremus ♦

FpiphonettM In finecpipbonemaadditum eftzZT^îTZ^Àf S IE N-T Î Æ, cpponüurproMO^'DOMlKI, IHrELLECTKS l^ONJ^S FAClEN'I'l iudic^s, AHocdidum opponituriudicqs profanis,quandicar^Rident

nid Si Epicurei, fed nos icimus hanedodrinam Si ßpientiain ueram rè agnofeimus, timemus Si ueneramur DeumjSlt;: ci credimus*

ET mTELLIGTKT HANC SA’PîE'HTIAU EAM F C ITEl T J id eft,quiei obtempérant,qui uera fîdeamplecîuntur promiiîioneSj Si ucrè expauefeunt agnofeentes iudicium Si comminaiionem»' Dauid eft fapiens,non folûm ut Themiftocles, qui uibbibbus prœfidijseiuita* tem munit, fed etiam ccrtôfiatuic Ecclefiam,ÔC ièin Ecclefia Dcocuiæcllé.ôi feruari etiam cùm deilicuitur humanis præfidrjs. Acretinet Dauid hanefidem propter miraculaamp;f patefadiones Dei, Si quia in fèiplo habet rcfimoniuin Defpauores Si confolationem.iuxta ilia dicta, Rom, 8, Accepifiis Spiritiim quo clamamus Abba pater, ipfe Spiritus dat teftimonium Spiritui nobro, quôd ßmus filrj Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

t-T^ Pialmus conlolatio eft Ecclefiæ Si piorum aduerftis ftandalum crucis Ecclefuaduer Qp^^-enim multi ærumnis Ecclefiæ franguntur, ct deficiunt a Deo, oppo* foi Jcdzjdd/ttw nitur hic confolatiocontinens dulciftimas promiftiones præfentinrn ecæter:*

norum bonorum, ficue et Paulus inquic : Pietas promiftiones habet prarfentis uicæ ec futuræ.

Eufftft« f«gt;-ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed bis confblationibus opponuntur euentus ,cùm in confpedu fint in*

balltconfolati-. ggntes ærumnæ Ecclefiæ Si hæc dióta : Qui uulc me fequi,roJlac crucem fuam. Et 2. Tim. 5, Omnes qui piè uiuere uolent in Chrifto Iel'u,perfecutionern pan* cilcrimenpro encur. Ad hæc reipondendum eft,Semper in conijaedu fit diierimen promif* mißtünn gra: Cionis gradæ Si promiftionis bonorum præfencium.Principaliter uocaturEc* æterna quæ func omnibus æquaheer neceftària, Sicut latroin hum femper uocatur. Elanc promifti'onem gratiæ ftiamus credentibus omnibusra« fitmcöj^cüu. tam et fîrmam eife,fiue bona corporalia adfinc,fiue define, Dauid debet agere pceniten*

|)œnft€na*anî,æ crederê remilîîonem peccatorumjamp;f certô ftafuere Ce efîe redem uitæ æternæ^fîue in exi'Iio interficietur fine reducerur,ut lob inquic : Etb amfiocci'det me fperabo in eum» De hac æterna liberatione dicitur: Sic Deus dilexit mundumjUt filium unigenitum dederit, ut omnis qui credit in eum non pereat/ed habeat uiram æternam^Hæc promiiTio rata amp;nbsp;immota eft omnibus credentibus ♦

Aliæautem funt promiflîones bonorum præièntium,Quiaeniminbac uitacolligitur Ecclefia, opus eft etiam bonis corporalibus, iuxta illud : Non fnortui laudabunt te Domine:fed addita eft promiflîonibus bonorum præfen tium exceptio crucis ÔC caftigationis,

Quanquàm autem bona corporalia non Qngulis eodem modo tribuun^« Pronüßiouci tur,amp; Deus uult Ecclefiam fubiedtam efle cructamp;^ multos punit : Tarnen pro# milliones bonorum corporalium non lunt irritæ, temperenim uniuerfoccctui præftantur, id eft, etiamfî interfîcitur lonathas, tarnen Ecclefia nbsp;nbsp;eius pofteri# irritlt;e.

tas feruatur,amp; pertinent hæc ad diftum, Non mortui laudabunt te Domine. Et in petitione non folùm de nobis ièd de uniuerfo ccetu cogitemus,ficut fæpè petitur in Plàlmis, Rogate quæ ad pacem funt lerufalem : Nec dubium eft hac fide amp;inuocatione impetrari ÔC tibi ÔC uniuerfi's mitigationem pcenarum,

Hæcadmonitioinleâionehuius P(àlmiamp; fimilium promiftîonum ft EceUßd e)l in con/pedu,amp; ftiamus hæc membra redlè conftntire,Ecclefiam fubieâam eft ßibieäa crud iecrad^8^ tarnen non deefle ei bona præfentia. Quia fcilicec femper in hac uft taconfcruatur,amp;: Deus mitigatærumnasinuocantibu3,etiaftîfi alios aliter ex# ftcetjSc uult nos fide expedareprotedionem, non uult feptos elfe uifibilibus ptæfidtjsjficut imph uolunt habere certa præfidia in contpedujuxta ilia dida, Maledidus qui confiditin brachio carnis. Item,Pater amp;nbsp;mater dereliquerunc ’iifjDominus aut fufeepit me. Zach.4.Non in exercitu^non in robore,ftd in Spin'tu meOjdicit Dominus.Et Zach.2,Ego ero murus igneus in circuitu eoru

'^EaTXS Oyi TIUET ^DOMinXM, ET MAX ^ATIS E,IXS XALT)E Tf E LECT ATX^: Initio definit qua# hm uelit efte perlônam,cui ftquentes promilTiones attribuer. Talis fit inquit: Timeatuerum Deum amp;nbsp;deledetur mandatis eius,ideft,fitiuftus fide,amp;: habe# atbonam confeientiam, Ad hanc fummam uerè amp;nbsp;redè accommodaturhoc d(dum:Nam timor ufirarèfignificat totumcultum, ficutdicitur^lnitiumiapi# tntiæ timor Domini. Et ut hîc oftendat Ce de uero Deo de uera dodrina lo# lt;|ui,Nominat Deum appellatione quæ erat ueræ Ecclefiæ propria, quafi dicat, iliumuerumDeum timeat,quife patefecitinIfraël. Etmoxinquit: MAXa ^ATIS EIXS 1AALT)E ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,toradodrinale#

gis amp;nbsp;promifiTionis de mediatore 8^ gratia. Plane fide ampledarur,amp;: iuxta taminuocet uerum Deum ei obtemperet, quafi dicat, ctiamfi Aeacus aut Numafunthonefti uiri^Ôt riment iram Dei,Tarnen non agnolcunt,noninuo# tant uerum Deum,non confugiunt ad mediatorem ,fed fingunt ipfi fuos cultus Slt;fuanumina fine hoc uerbo, amp;nbsp;finehac promiflione in qua uerus Deus fili# Unimediatorem amp;nbsp;milericordiam patefecit.

Ac prorlùs hoc didum Piaimi intelligatur iuxta didum ; Si qujs diligic nie fermonem meum leruabit, amp;: Pater meus diliget eum, uenietnus ad eîr, manfionem apud eu faciemus,jd cft,Cuftos meæ doctrinæ fide et bona con# Eienna,diligitur à pâtre, et eft domicilium Dei. Ita hîc intelligatur didum ;

Qtiidelecflaturmandatis, Geut5dPialmo, Bean imniacuïanquiambulanrm lege Domini, id eft, qui uera fide ampleduntur dodtrinam à Deo rraditam,amp; iuxca earn inuocant ipfiim fiducia mediatoris,amp;bona confeientia ei obtempe^ rant Jncelligancur enim hæc di(fta,iuxta Buangelium,non vop.igt;twç,ut illud: Ma^ ledidlus qui non permanet in omnibus quæ func icripta in lege.Sciamus igitur hic in deftriptione perfonæ intelligi hominem iuftum,amp; intueamur toram do dtrinam de iuftificatione poftea huic iufto actribuit promiifiones. Hie iuftus inquit eft beatus, placet Deo, amp;nbsp;habet bona æterna præfentia»

NE^ATIO (^ECTO^I^EM EENEEMCETE^^: Primoloco Faltxpoßerh recenfet felicem fobolem. Summus dolor in homine poft iênfum iræ Dd, eit tM iijter mat fenfuscalamnadsfobolis^ö^econträjngensDeidGnumdiifelicicssfobohs.ut: cenQtlTin^‘ Pfalmo Nifi Dominus ædificauerit domum amp;c. Ecce hæreditas Domini vfalnw. filn,merces frudus uentris. Item alibfiFilij tui ficutplantulæ oliuarum.Ruftus inter fummas pccnas numerantur calamitates fobolis, DeuG i SfGignes filios amp;nbsp;abducentur in captiuitatem. Item comedes carnem filiorum tuorum amp;nbsp;de fecundina. Itaq? in hoc Pfalmo inter magna bona recitatur felixpofteritas,^^ in primis in Ecclefia dulce eft habere tales pofteros, qui reólê Deum inuocenfj Sc adiuuent conferuationem Ecclefiæ, ficut Abrahæ lucceflit llàac» Ac memf . nerintiuniores uerficulum:

tutrtStcop •KcuS'iOSt TK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ou.

OEES ET S)1EIT1Æ IN S)OMO EIES: Hfepro^ âM promit- mittuntur hofpitia 8C uidus, Quia dicit in domo eius,fignific3t ctiam tugurG t«zit«r. olaamp;holpitiaEcclefiætribui, Hucfimilespromiftiones multæaddanrur,uc Plàlm. 3}. Non eft inopia timentibus eum,ôc comprehenfæ funt ornncs in ifta, Primiim quærite regnum Dei, 6c cætera adijeientur uobis. Dixi autem fuprS depromifti'onibus corporalium bonorum, femperrataseflcuniuerioccrcni, quia Deusuultinhacuita conleruariEcclefiam. Tribuit igitur lt;fium,8c tarnen non tribuit eodem modo fingulis,quia uultnos cruci amp;nbsp;caftiga tioni fubiedos cir€,ut fupra didlum eft.Et tarnen interea crucem pccnas imlt; menfa mifericordia inuocantibus mitigat,ficut læpiffîmè dicitun Non accens! dit totam iram fuam. Item, Milericordiæ Domini quod non confumii {umiis* Item Ofeac ii.Non faciam furorcm iræ mee,quia Deus ego iùm,amp; non homo, in medio tui fancTtus. Ideo inquit, Se non eflfundere totam iram quia fit Deus* HÎC intelligas dupliciter, de magnitudine iræ amp;nbsp;de milericordia. Deus non efi fundit totam iram,quia nimis magna eft iuxta illud ; Si iniquitatesoblèruaue^ ris Domine,Domine quis fuftinebit Secundo uniuerfaliter primùm irafcicur Deus non ut perdac,Ied ut retrahat nos ad pcenitentiam,iuxta illudtViuo ego nolo mortem peccatoris.Sed homo iraftitur dolore uindidæ 5Cc. Has necellâ:« rias cohfolationes fæpè cogitemus,8cin ipla confideratione miieriarum,agno^ fcamus immenfam miiericordiam Dei,8ceigratias agamus quod non accendic totam iram fuam. Deinde etiam clamemus,ficut leremias. In iudicio corripe me,non ad nihilum redigasme.

tußirUchi^ lESTICIA EIES MANET SEMEE^E^VdmùmSbdam^ tTeT'ufhca'’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,iufticiaeius,id eft,iufta caiilàeius tandem uincit,etiamfiali^

^îuancjfpermuica patienda funt, ut caula lolèph gloriole uicit,Saul obijcitDa:» uidi crimen aftediati regni,Ièd clamat Dauid Pfalmo 7, ludica me Domine fc^ cundum

(PS ALMI CXU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;661

cundum lufticiam meam, ubi de lufticiacaufæ loqui’tur, non de iadida perfo^ næ. Et mcntio caufenon eft confidentia^quod proptereaperfona fit lufta, fed tftconfeffîoneceHaria propter alios^ne ait] de caulàerrent,utcùm propter do^ drinam mterfictuntur martyreSjiiecelTe fuiteos exponereeau(àm,8ôoftendere fenontemerè aduerlari aliter fentientibus.

Sequens uerfus congruit cum proxima lènrentia,£ 1^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^

l'EKEDfp^IS L^MEISL PJECTIS, ideft,incalamitateconlolatio,confolatto in quafi dicat,Manet caufa quanquam multis magnis hoftibus,Diabolis amp;for* calamitntf. gants diaboli aduerfantibus,interea tarnen Deus fuftentar, conlolatur, èC tan# dem libérât hune luftutTi.

lam hîc feiri oportet uniuerlalem Regulam, Promiftjo corporalium bo^ Protnißio 6o. norum tradira eft propter promiflîonem gratiæ amp;nbsp;propter Meftîam, fern« per præluceat fides, qua ftatuamus nos placere Deo, ôif propter filiutn Dei iu^ cß propter ftoselle.Deindepetamus nbsp;nbsp;expeeftemus caetera neceflaria,fed ita ut fintui pa« promßtogt;t^”t

ratifimus ad crucetn, amp;nbsp;ramen non amittamus a’ternam confolationem, ficut inquit Hiob,Etiamfi occidet me fperabo in eum» Dauid cùm expellitur in exi* liiim erigif fe fide,amp; ftatutt le habere remiflîonem peccatorum propter mediae totem,Deinde petit amp;nbsp;expedtatredu(ftionem,amp;tamen paratus eft ad pcenam, nee amittit tnterea æternam confolationem, feit Deo Ie debere hunc honorem amp;hunccultum,credam promifttoni gratiæ, feit MeflÏam noneflecontumelia afticiendum,led potentiorem eflè regno peccati amp;nbsp;mortisjuxta illudtExubci* tat gratia lupra peccatum, Hoe modo amp;iufticiaperlbnæ maner in æternum toram Deo, uidelicet ftante filio Dei coram æterno pâtre, pro nobis intern pdlante,

HanC æternam iufticiam etiam hic complecflirur Pialmus, quia quan^ Pptlmmloeiuh ’n politico regimine etiam feruat Deus regulam,utatrocia fcclera puniatatro^’ dbuspccnis tn hac uita,amp;; tandem uincant, qui antea iniufte opprefti fuerunt, Gcut Auguftus uincit Antonium : ramen htc non loquitur de impijs/ed de ta^^ pUft, bbus quorum SC perfona amp;nbsp;caufa placer, amp;nbsp;qui inuocant Deum, amp;nbsp;ab ipfo pes tunt amp;nbsp;expectant confolationem, Ôd de hac æterna iufticia propriè infra dicer,

ÆLEPjSl.lAM non PEI^I^IT JJ^SLl/S, ET, in ME^ ÆTEPJTA EPjr irSTlAS, ubi de iufto coram Deo Io.

quitur,uidelicet de credente non de impio* HunC credentem inquit ab co cu* ftodiri, ÔC Deum femper eius in omni æternitate memorem efte, ipQ benefa. durum efle,daturum uitam amp;nbsp;iufticiam æternam,8Cc,

MISE(pJCOT(S MISElt;p^ATO(p^ET IKSTrSMiCcctpr^^Mißenturpr^ tepta confolationibus, Antea promilfio pofita eft, Exoritur in tenebris lumen ’■eftis. Nunc rurfus dicic.qualis fit ille timens Dcum.Eft enim molliftima conlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j„,

i^rti^io,EnOPlTl^lt;Pin EEnE^T{IS LEMEN PJECTlS,teUigenàa^nt 'MlEE(pJCO(EjDl, MISET^ATOPJi ET

^fiehuncde quo loquitur fignificant, Quafi dicat,hic timens, ut loleph, eft mh Itricors miferator, non ulciftitur Icelus frarrum, benefacit multis gentibus, ^eftiuftus,non eft Tyrannus,non attingit Domini coniugem,non defraudat bomineSjloquitur enim de iufticia legali leu operum. Aliquicontexunt uer. fum hoc modOjExoritur in tenebris lumen redis,à milèricorde, miferatore ’üfto Deo,

ïn ftquenciuerfu repetitpræceptum,® Ö 2ÇMISE^E^ TEI^^ET MET70 ®gt;^r,ideft,eft beneficus. ET SE^Î^MOTSLES sros IH IKTMCIO, id eft,négocia fuaiuftè agir, non eft fophifticus,non rapax,non dcfraudator,non impoftor,non ftelliOjnon fycophanta,Et miftet confolationem,2\? OU E VE ETK^ AD EX* T ^E MXM, id eft,etiamfi aliquandiu affligetur,camen tandem eludabitur, ut alibi dicitur ; Multæ tribulationes iuftorum, led ex omnibus his libérable cosDominus. IN MEMO^EJA ÆTE^^TX A ED^lT lESTTS,ià eft, Deus erit memor ipfius, exaudiet, fuftentabit,iuuabit amp;liberabiceum,fi# eut exaudiuit Iofeph,Dauidem,Iercmiam,amp; alios,Hic Pfalmus comprehendit BCprælèntes liberationes amp;:æternam, Deuseftmemor Abel etiam haepræ# lend uita amiira,’,Docet ergo Plalmus reftare aliud indicium,nec defîciendum elfe à Deo,etiamfi in hac uita non liberamur,fcd certa fide fpe expedandam elFe liberationem in uita æterna, iuxta illud ufitatum didum, Etiamfi occidec me,tarnen fperabo in eum.Ita feiamus comprehendi in his didis dodrinamde uita æterna amp;nbsp;de fide»

furorem l'ræ meæ^Non mortui laudabunt te Domine» Domine iniudicio cor# ripe me, non in furore, ne ad nihilum redigar,

veriospdu Tgt;1S^E(Î(S1TMifcetrurfus gendimdica. præcepta, Difpergit,dat pauperibus : Liberalitas fignificatur uerboipargen# tur libcrdlitdf reftringitur ad pauperes, NeC profufîo,nec oitenratio fplendoris in pro fufione placent Deo» Et tota dodrina liberalitatis uenuftifliir*^ comprehenfa eft in dido Salomonis: Fonces tui deriuentur foras,ÔC tu dominus corum ma# neto» Icem,Non des facultatem tuam crudeli»

modo intelligat nomen iufticiæ hocloco,fiue de his eleemoiÿnis, (lue de cauia Deusoumi ^nfta,iîue de iufticia perfonæ,fententiæ congruent. lufticia eius manet in fecu^ tempore eß ^nm feculi, id eft, Deus eft memor omni tempore amp;nbsp;iufticiæ perfonæ, leu iufti’^ tuemcr iußi, (iiciæ fidei,amp; cauiæ iuftæ, ÔC eleemoiynarum iufti, amp;nbsp;tandem oftendit fe cura# re iuftosjamp;r eorum cauias öd eorum eleemoiy nas: compleditur ergo amp;nbsp;præien tes liberationes ÔC æternam.In fine addita eft antithefis,quæ denunciat pocnas

LA^DATE ^rEI{I T^OMin^M, LA^X^ATE meh (DOMITSLL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conffßiocf

pSalmus eft confefîïo gratiarum alt;ftio communis de prouidentia» Etftau* tem ethnici quoqj de proui'dentia fæpè concionantur, ut ;

Item, ou }lt;z/p t^ETÀia tpya 0£oi' /xlt;XH.ap£Ç (^’Xitsa'u Item Eiiripidis, lt;^i J'ikmijj (■T^Tri'tf'n^ cuvi^îai^»

Frangit lt;7 attolht '})tYes in milite caupi-, Q^nißiuflajuhejlyexcutitarma pudor^

Tarnen Ecclenædocftrina in hoc ipfo loco duph'ciccr ab echnica differt. Eccle* Ecdeßumdoi! fiamonftrat uerum Deum, qui fe patefecit non folùm opifîcio naturæ, ftd eci» ârmade pro^ am fua uoce amp;nbsp;certis teftimonijSjUc miftb fiho,refufcitatione mortuorum, edu^ ftione populi ex Aegypto. Secundo non tantum recitac Eccleiîa legalem heuer.^ drinamdeDeo,ied etiam promiftionem gratiæ,utfeiamusnos recipiquan^« quam fumus indigni, Sgt;C inuocare eum poftimus, petere amp;nbsp;expedlare bona» ^fienim ethnici norunt diclade prouidentia . Tarnen inærumnis fugiunc Eeum,quia agnoftunt fc reos ôé indignos cflc,fed Ecclefia opponit promiftio* tiemde mediatore, iinô etiamfi es reus, tarnen Deus edidit promiftionem, üultterecipere propter mediacorein,iuxra iutîurandum : Viuoego,nolo mor* tem peccatoriSjied ut conuertatur uiiiat. Sciamus ergo in hoc Piâhno con* tineri confeftîouem gratiarum aclionem diretftam ad uerum Deum, qui Ce ’nEcclefia patefecit data promiftione , feiamus item fie affîrmari prouidentia, tgt;tfimul commonefadi agnofeamus promiftionem,ftiamusuerê colligi Eccle fiam,uerè recipi eos qui conuercuncur ad Deum fiducia mediatoris,amp; eum in^ tiocant, SCproprièadEcclefiam amp;ad hosinuocantes pertinenthædukifti* niæconfolationes,2Z^^ SICl/'L DOMIXES I^EKSNOSTEFi

IN ALTIS, HAEITAT ET HUMILIA I^ESFICIT, TN COE, LO ET IN TE idcft,colligicfibiEcclefiamqueduriftîmêonera* ta eftingentibus ærumnis, ficut öd filiusinquit; Venitead meomnes qui la* boratis öd onerati eftis, ego reficiam uos Öde,

COE De FOFTLOEAFJEAFJ)lt;Crc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;du^unt par,

pRima pars eft narratio edudtionis ex Aegypto,öd confeftio quodEccIefia illuftribus teftimonijs diuinis collocata fit in hoc populo, eft gratiarum

adio.Secunda pars eft precatio,utconftitutæ Ecclefîæ Deus opem feratjie ip* fills nomen cotumeliaafticiatur ab hoftibus, N ON NOE IS DOMINE

Hon NOEIS, SED NOMINI TFO^A GLOEjAM.B^c pecitio öd fæpè repetita eft Sc quotidiè repctendaeft. Confirma hoc Deus,

664. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alt;I{^GrUEllt;LTr'M

quod operatus es in nobis,à tcmplo làndo tuo.ïerem.l4» Domine fac propter nomen tuum. ltem,Tu autem in nobis es Domine,éC nomen tuum inuocarum eft fuper nos,ne derelinquas nos. Et Efaiæ 4 8. Propter nomen meum procul remouebo iram mcam,amp; laude mea frenabo te,ne pereas. Item, Propter me, propter me faciam, ut non blalphcmer,

Hec dida Temper nobis in conijoedu fint,ut eundem finem,eandem eau* fam inuocationis, in noftra petitione intueamur, ne finat nos labi Deus, ne fi* nat fieri uaftationes, ne finat extingui lucem Euangelij, ne contumelia afficia* tur ipfe Deus,ièd plures eum rede innocent amp;nbsp;celcbrent.

f^ntitheßs ue^ Addit igitur antilhefin tien' Dei patefadi in Ecclefia, Sc commentitio* ho« er c^n j,yj^ numinurn. Vero Deo tribuit, quód fit uerax èc milèricors, quod dcdcrit num'mum, prominiones,conftitueric mediatorem,exaudiat cxlaluet luxta promin‘onemj Omnid ejUit- Tribuitctiamquodagatliberrimè, OM'HIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E

ciquot;comrasto- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FE CiTjid didum opponendum eft Stoicis imaginationibus,quf

TE CEEO'^EM EST, Affirmât Ecclefiæ traditas eflèpromifÏÏ* ones,8u fine ulla dubitatione ratas efle,recipi,exaudiri 8d laluari homines,iux* ta has promiftïones, Ideôin fine petit conferuationem huius Ecclefiæ, NO H MO^l^TTI LATE)AET1NT TE © 6gt; Àf Z N i d eft, ferua à in fiac uita ccctus aliquos te Iaudanres,agnofcentes,redè inuocantes,gratias agentes amp;:uerè celebrantes,quia non fruftra condidifti genus humanum,fed uis talem efle æternum ccetum,cui in omni æternitate communiccs tuam ûpientiam SC bonitatem, qui uiciflîm te celebret in omni ætérnitate,

^Ratiarum acEoeft,quôdexauditus 8c ïiberatusfit,SCintexiwrnarratio Gratitudopro: '^pcrjculi, miiceCLir precatio. Alibi aucem diximus gratitudincm præcfi cipuècompte- puè duas uirtutes compleâi,ueritarem ÔC iufiicia. Veritas profîtetur undeac^ Ö««)' ueriu- cçperfs beneficium,amp; non arropat fibi aliéna: Obligatautem jufticia ad mu* temcxtufiicu rr- . nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 r-A • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'J

tua oiticia. Ica uult JJeus ingraciarum actione extare confeluonem,quoaexlt; audieric amp;nbsp;liberauerit,uc ipfi tribuantur uere ab ipfo fada, amp;nbsp;difcant homines

uerè eum inuocare, 8lt;^ fciant inuocationem non cfle irritam» Sic kgantur om^ nes hæ gratiarum adiones SC petitiones, fciamus Deum uelle ut iimili fide ogt; mnes eum inuocemuSjperamuSjamp;fexpedtemus auxih'umjgratias agamus.Sunt enim narrationes exempli cauia propofitae,

pßdlm. CXV. Eft autem hic Pfalmus uox Euangelij continens promiffiones^amp;exeni conwnefailio plum promiffîoniSjamp;commonefaciens nos de tota dodrina promiiîîonumde graüiajamp; fignificac ut nos quoq^ fidepropter mediatorem pe^*

fwnum. tamus expeclemus liberationem3 ÔC deinde agamus gratias, toleremuscru^ cem in confieflione^ôd alias ærumnas Ecclefiæ,8ô æternam liberationeme.\’pe^ tftemus, Sæpèrepetitafunceadem wœ^K^ur fit,ÔC inuocatiofimilisinralibusæ^ ruranis affertîucem Pfaimo,

cxri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66s

Initium cfl narratio quæeftipfàconfeflîo quôd Deus ipRnn exaudiuc«s rit. Ëc ^oée©^ additurj/Z) I LIG id eft,hoc eft mihi gratum,dilelt;ftum,dulce, in hoc acquiefco,quôd Dominus exaudit me inuocantem.Significat autem fo* suwmd dc fîr hm hanc eflè iummam ÔC fîrmam coniolationem acquieicere in Deo uerê cre^ nbsp;nbsp;coulblatio

dentem,quôdà Deoexaudiaris,ncut ià?pê dicit;ÎX 'DOMIHO COTSLFL ^OTSLOn EI^I^'BESCAM. 1 CONFISAIT IH S)OML Ho, SICFT MOKS Zion FLOFL COMMOEEBITEI{: 0^ mis ^I Cli^ELflT in EFM FLOn ConFrnLgt;ETrl(, Multa accidunt homini inextricabilia humanis confilijs, ut Dauidi, ibi mens hacfolaconfolationefuftentatur, quôd uera rata ftnt hæc didla, Venite ad nieomnesquilaboratisamp;oneraricftis,egoreficiam uos» Item, Viuoego,no« lo mortem peccatoris amp;c. Item, Omnis qui inuocaucrit nomen Domini fab Uuserit, Item,Propê eft Dominus omnibus inuocantibus eum»

Tertiusuerfusnarrat periculi magnitudinem,uidelicet anguftiasinfe.« rorum,qua phrafi dolores maximihgnificantur,fenfusiræDeiamp;horrendi ïudicq,qux deicribuntur in confeftîone Ezechiæ,Sicut Léo contriuit omnia oft famea.

In üeriu quarto inferit uerba promiflîonis,© E JA S EST MISE ^I» ET MISEI^ETE^I^^ET CFSTODIT FAI^EJALOS, id eft,affli(fros,uerè inuocantes eum,amp; cft iuftus, defcnfor inuocantium qui inn iuftèopprimuntur. In his uerbis menterepetamus totam dodrinam promift Ilonum de mediatore amp;nbsp;de gratia,Sciciamus fidem oportere niti non noftra dft §tiitatc,ièd fola miièricordia propter filium promifià,ideô enim nominat Do^ •ninum nW amp;rnoftrumDcum, ut oftendat uerumDeum, qui ièpatefecit in Ecclcfia editis promiflîonibus.

Apud Hebrccos hoc mcmbrum ad fuperiorem Pfalmum pertinet, amp;nbsp;eft «arratio congruens priori argumento,dicit de caufa quare inuocet,amp;quare af* H’gatur.fcilicetpropter confeftîonem doc'trinæ,amp; poftea promittit iè dein^gdturcft,quid ceps Deohos cultus præftiturum efle,inuocationem,gratiarum a(ftionem,con i hflîonem doârinæ, patientiamincruce , CI^EDlDI F^J^FTE^^

LOCFTÈS SFM,ideft,quiauerccredoefleDeum,amp;ueraseft h promiftîonesjideô inuoco,ita docec nullam efle ueram inuocationem fine fis «lejuxta illud: Quomodo inuocabunt nifi credent. Item,Quia certus fum hanc ^oflrinam ueram cfte, idcô de ea in confeftîone teftificor, fie Paulus citât hoc diftum:£GO AFTEM HFMILIATFS SFM rALF)E,3cd ^uitur confeftîonem perfèquutio,

ego F)IXI IK COMSTEI^nATIOFlE MEA, OM^ HlS HOMO MEFLFOAX, In hisipfis doloribusamp;conlolationibus menduxftdeft, nieis cognoui fecuros fimpliciter mendaces efle,ideft, noredè fentire de Deo, non agnofeere peccati magnitudinem, non ualde timere iram,non ardere fide diledione erga Deum,ficuc ardere debebant,poftea confternati fentimus ÔC agnofeimus hanc hypocrifin, amp;nbsp;fanefii hæc mendacia déplorant. Ita dicit lere* niias cap. 31, Caftigafti me Domine eruditus fum ficut iuuenculus indomft

tus,poQquam oßendi'ßi mihi egi pocnitentiam. Item,cùin iudicamur,àDomp no corripimur,ne cum hoc mundo damnemur,

CALICEM SALl^TA^EM ACCITIJ Alt; id eft,gratus accipi^ amliberationemamp;eam celebrabo, nbsp;OTA ME A ^ET)A)AMj Etin

cruce confeflioncm inuocanoncm, amp;nbsp;gratitudinem declarabo, fcio noseti^ am exhacmorte reuiduros cfTe* ^^ECIOSA CO^AM S)OM11^0 MO(^S SAlACTÆZ/^kypnonfolûm quia Deus uindexeft,(edena quia cerium eft fanctis reddi ui'tam nbsp;nbsp;gloriam, nec mere eos in æternum exi«*

tium,ficut ruunt imprj. Simul autem fignificatum eft Ecclefiam in hac uita cru^ prMîbui cuU Eubieâam eft'e^ut fuprà Pfalmo y i. Preciofus ianguis eorum coram Dornin tufin Eccleßa no,Hæc coram tota Ecckfi'a proficebor dC concionabor. Ita fignifîcatptæ^^P“*' qui fint. nbsp;nbsp;nbsp;OS cultus elle, inuocationem, gratiarum adlionem, propagationem doftnnæ

Ii2tnd4 cxstn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;1

tibM. pRophetia eft quæ affirmât Ecclefiam colligendam efTe etiam exgcntibus, deducic ledorem ad uecuftas illas promilftonesjn femine tuo benediceii tur omnes genres, Item^Gentes ad eum congregabuntur. Agnofcamusigitur fill urn Dei, amp;: læti accipiamus eius beneficium, ei obediamus grants aga»* mus.De hisbenefiVijsloquicurjCÙm inquit:CO'HF 1 ^MATA E'ST SF-lt;PE(1{ NOS MISE’J^^ICO^^DIA Eirs, ueldominaturmifmcor* dia, non ira, fed propter filium amp;nbsp;per eum recepti fumus faneftificamur fib uamur,etjae^^itas T)omihi maketm id eft,promiflio facra de Mefli'a fine ulla dubitatione rata 0lt; immota clefia hoc modo faluabitur amp;:c.

CXVII. Ppi. p yJ3Q, uetus Synagoga intellexit hunc Pfalmum efte uocem Mcflîæ,amp; Do* [eciat^ ^minus eum de fefe citat,Matth.2 J. Et in Ephefijs enarratur uerfus,Lapfdeni quern reprobauerunc ædificantes fadtus eft in caput anguli, id eft, hie Maffias quern çdificantesjd cft,doctores,principes 8^ gubernatorcs delere conarifunt, fadus eft fundamentum Ecclefiæjd eft^ propter eius obedientiam Ecdefia cepta eft,0d ipfe dominatur in Ecclcfia, id eft^colligic earn uoce Euangelij 8c eft in ea efficax,fandificac illam Spiritu fuo fando,protegic faluat eam,ficut ip* fe inquiCjNemo rapiet oues meas ê manibus meis.

siDdtiididc- Quanÿ autem aliqui difputare uolent Dauidem hic loqui. Tarnen fiten con:modetur, dum eft Typo principaliter fignificari Meflîæ paflîones amp;nbsp;uidorias,fic igitur fiitendii c/ity= interpretemur Pfalmum quafi Meffias ipfe reciret fuam paffionem amp;nbsp;uidorh ^°['^neslt;yui Ac initiô Dominus alloquitur uniuerfam Ecclefiam,iubet omnes agcre âorids Meflùe

grattas Deo, pro hoc immenfo beneficio, quôd filium conftituerit mediators, uolueric per et us obedienriam placari iram, amp;nbsp;per ludloriâ deftrui mortem, fie recipi amp;fàluari genus humanum.Hoc mirandum confilium uult in Eccle fia recitari, uult notum effe, ut multi faluentur amp;nbsp;Deum in omni æternicate celt;t ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C

lebrent.Hæc eft fimplex fententia quatuor uerfuum initiô, CON FI TE ML Hl S) 0 MlH 0y id eft, agnofeite eum, celebrate eum, agite gratias propter ingentia beneficia, quod filium conftituit mediatorem, ôd fie colligit æternam Ecclefiam»

Nominatimaucem alloquitur5)ôAf/^A/ AAI^ßlSLjUt fignificetmi* niftros Euangelrj dociores debere incoarc hanc celebrationem docendo, inuocando,gratias agendo»

Sequentes uerfus ulèp ad hoc di(ftum,Lapidem quem reprobauerunt Sfe» fnuc narratio paftionis ôduiéî:oriæ,amp; nominatim canitur pæan de abolira mor te, WON nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SET) FIKAM, ET TSLAI^I^AEO OEE^

T) OMIISL /.Sequentes ueriïculi exponunt cauiam finalem,propter quam paffus eft Meflîasjfcilicet.ut fieret fundamentum Ecclefi'æ,propter fuam reue^ rentiam exauditus eft Sgt;Cc, Hac obcdientia,hoc merito placata eft ira Dei, pros« pter hoc Xu'^o^j credentes accipiunt remt filonem peccatorum, amp;nbsp;reputantur iu* fti ficut cxpreflTe diftum eft, Quem pofuit propiciatorem per fanguinem, ôcc.

efim recipiuntur, fimul fancfiificat eos Spiritu fuo fanfto, ficut etiam expreß fié dicitur, Accepiftis Spiritum adoptionis filiorum»

SuntauteminftrtaluminaSd W0K,utEpiphonemata funtî ME LIES luwim çf-con FIDE ^J^E in DOMino, QEAM con FID

iK F FJ. nc IF IDE Sj^c, Præcipit ut obediamus Dco.amp; non faciamus eontra eum fradi metu,auc doloribus,fed certo ftatuamus ipfum nobis adefl’e, ^daturum æternam falutem,ficut Pfalmo jó^dicittExpeda Dominum amp;nbsp;eus ftodiuiaeiusamp;c.OMNfió' GEnTES CIF^EMDEDE^EKT Etiam in externa paflione deftitutus fuit Chriftus ab omnibus hominß fiuSjSó inuaferunt eum non foliïm Iudæi,fed etiam gentes,Pilatus amp;nbsp;uariarum gentium multitudo, fed multô raagis diabolus,

Prærerea loquitur Chriftus non tantum de fua perfona Jed etiam de tota cbnyii« non EccleRa,quam ubiep omnes gentes diaboli inde ufep ab initio fiunt: fed omnes impij perituri funt euanefcent, ficut ignis ipinarum citö des flagrat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,

Sæpc repetita eft præcipua pars narrationis, in qua affirmât Chriftus fè S^pafïumamp;feruatumefre,®^ TFJDELATlOnE inEOCAET, ET I{ESFonDlT MIEII DOMinES in LATITEDL ^£^,Inlatitudine,ideft,patcfadoexitu. IMFELSES SEM ET CA* SEDDOMinES ADIEEIT ME, Hæc dida reeß tantur ut fiht teftimonia de paftîone amp;nbsp;liberatione.Fit etiam mentio inuocatß onis Del, ut feiamus nos quoep liberari quærentes auxilium inuocatione Dei, quidem exaudiri nos propter hune iplum M.efriam,qui hîc profitetur fe con flitutum efte,ut fit caput anguli, id eft, ut habeat Ecclefiam, quam non finat iiv terire,

Sequatur autem liberationem confeflîo dodrinæ amp;nbsp;gratiarum adio,fi* «üthîcaitîNON MOFTAFx SED EIE AM, ET n AF FADO OFE^

Liberationem © 0\f TELi'd cft,reuiuifdt McHias, ut fit tcflis de Deo, Cjuod hoc irOilt; fcjUo^grati doamp;f ipfum fcruauerir,amp; quöd per eum refufcjcatum uelicæternam Ecclcfiam «rumaäio, völligere,amp; red de red' lufticiam Si uiram. Sie liberanturex media morte Jere^« inias,Daniel, Äpoftoli,uc fine teßes de præfentia Dei Si cota doârina.

AEE^ITE TAJHI EOl^TAS IT^STlCIÆSic,CGm^Mlt;^ cflad Ecclefiam, quafi dicat, Ego refußiratus aceedam ad uos, id eß, in arcem iufliciæj'n qua eß iußieia^id eß,uera Dei agnitio. Si inuoeatio. Si fanâifieatio pcruocemEuangelf), amp;rperSpiritumßn(frum,72V HaIEC A^C HEIEC COETEM

DefcriptioEc fottabo uocem Euangelfi, HÆC EST E AS^^^Lï.A^E. LDOMI-ILET^EAEEELT in EAM lESTl,Tc^iM3\xicucMzLcx\^^i^ eit ueræ Ecclefiæ, Ecclefia eß porta Domini, id eß, Templum uel arx Dû eß,coctus Deoplacens in quoregnat filius Dei oßendens patrem, Sc funtibi credences Euangelio qui funt iulii,id eß, per filium Si proprer filium fide recelt;! pti,ÖC pereum Spiritu ßndofandtificatiad uiram ærernam, Ela?cporta,liæc arx eß ccctus in quo Deus in omni æternirare fe eßender,Sc comnninicabireis iuam fapientiam Si boniratem,amp;' eriromniain omnibus. Abjomnesextra ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;baneportam feuareem funtdamnari,amp; hoßes Dei ,fieurloanne»inquit,Qui

EE^^Enr, HIC PACTES EST IK CAPET AECEEh Recitantur in hoc uerfu paßioamp; liberatio, fed additur caufafinalis, ut bæ filius Dei fit fundamenrum ex quo extruatur Ecclefia. Confidcrcntautemiu* Câputdnguli niores figuram, CaPET AnGEEl SEE L AP l P) EM AELCP-feufundimen= EA PJE À/^nominat fundamentum cui imponunturanguIi,idcßdiucrfiparH Chrißo imponitur Ecclefia colledta ex Ifraëî Si ex gentibus. Inxellh gaturautem fundamenrum non folùm de dodtrina,ßd etiamderedemtionc Si deeüicacia, Primùm hoc modo lundamentum eß. Quia unain Euangelq uocem tradidit, qua uniuerß Ecclefia inde ulq? ab initio ad finem confociaiur, iuxca dictum, Fundamenrum aliud poninonpoteßpræterid,qvlodpo(îtunl eß,quodcßChrißusIefus. Secundo Meßiaseß fundamentum non modo propter do(ßrinam,fcd etiam propter redemtionem St efficaciam. Quia pro* pter eum ca’rera eins membra eledta funt,propreripfius deprecacionem fifpafi fionem,8ó ipfe eß effi'cax in eis,remittit peccata crcdccibusd'anGificac cos Sph ritu fuo landto,exaudit eos, regit Si protegir eos in uarfis periculis, depellir ab eis diabolos, dat cis uitam a ternam. HaîC aßidua beneficia impcriit ueræ Ec* clefiæ, Nee cogitemus ociofum Dominum, autociolâm moltm eflc,lcd ucrê fua potenria nos geßatjamp;f uult hæc beneficia agnoßi,6c fide pctfiiult etiam fei ri hos eße lummos cultus Dei in Ecclefia,agnolcere hæc beneficia, fide ea pete* re,celebrare, Si gratias agere, ficut in hoc ipfo Pfalmo Dominus inquic, © E TP^TBEEATlonE inEOCAEIp)OMinEM,Sii.\xx\t[M^x^ tæ inuocationcs, O Domine ialuaamp;'c.

TJiembrti holf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sciant iuniorcs hincfumtum eßemembrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lalua quæfb,nam

anno, fumtum Si ipf^ Meßias petit pro ß Si pro tota Ecclefia liberationem Si faluati* ex hoc pfalmo Qncm ) ficuc de fe inquit Pater glorifica filium ca gloria, quam habmt apud te ante

ante confticutionem mundu Et poftea, Pater (erua eos in uen’tate tua. s£N£®jcrró' Qj^irENiL in noMinE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Referatur ad promiiTionem, in femine tuo benedicentur omnes gentes. ^‘^cn^gcn'^dt

Nam hic benedidlus non tantum generaliter intelligatur de eo qui fit lelix,qLn chri/io. adiuuetur à Deo, fîcut Moyfes, lofue, Gedeon, fuerunt felices,ied nominatim de illo Domino propter quern promiffa eft benedidio generi humano,uideli« cet reftitutio iufticiæ uitæ æternæ, fublata maledidione, id eft, peccato Só morteSdira Dei,amp;inftngulisparticuliseftemphafis, nbsp;nbsp;EnE^ICTESj

id eft^ primus amp;nbsp;immediate benedidtus ab æterno pâtre, amp;nbsp;benedicens cæte* ris, ÖTZ EEniT in nOMinE SyOMini, id eft, pecularitcr miflus ad banc ipfam redemtionem amp;faluationem generis humani/S EnE^ I^IXIMES EOPIS DE DOMO DOMiniE^mQïyrMIviS^o,^, nes Prophetæ Äpoftoli alloquuntur Ecclefi'am;benediximus uobis, annun* ciauimus Euangelium, annunciauimus hunc benedidum uenturum eiTe, nar^ rauimus eius beneficia ut domus Domini ædificaretur amp;nbsp;crefceret, ideo^ hæc poftrema claufula de Ecclefia addita eft, ut iciamus Deum uelle hæc fua benefii cia nota efle amp;nbsp;celebrari in genese humano, ut colligatur æterna Ecclefia, ôd hanc uerè Ecclefiam efte in quo fonat hæc benedidtio,id eft, uox Euangelip

Hjc tota dodrina de Ecclefia cogitanda eft,8dphrafis lie intelïigatur,!^^’» '^CDlXIMES EOBIS DE DOMO DOMmi, id eft, uobis qui eftisdo^ mus Dominiiid eft,qui eftis uera Dei Ecclefia, Significat igitur non elTe Ecclc^ iîam Dei ullas genres aut congregationes, quæ pugnant cum uoce Euangelq, quôd ufitatè dicitur. Non eft falus extra Ecclefîam,id in hoc uerficulo expref Non expiai fum eft,benediximus uobis de domo Domini, Sunt ôd fequentia uerba uox patrum,Pi'Ophetarum,amp; Apoftolorum narrantium quid doceant, iubenti»! nm conferiiah minifterium,fonamus inquiunt hanc benedidionem,uideh'cet, DemS EST DO Min ES ET ILLEMin AT0^I{ noSTEI^ Hæc uerba Pfalmi fiunt illuftriora collataantithefi,quafi dicat,gentium numiis nafunt commentitia , tantum hîc nw, qui fe patefecit in Ecclefia eft uerus

LLEMinATOl(^ nOSTE ^ideft,conlb^ latorliberans nos à peccato amp;nbsp;à morte, reftituens iufticiam amp;nbsp;uitam æternam exaudiens ôd iuuans nos, Hæc omnia comprehenduntur uocabulo illuminatOi« ris,

Poftea iubent hoc minifterium conferuari: 0 ATE FE ST EM I^OnDîEES ESQ^E XD Cü^EA XLTX^ISÀliz^cc^ bbrate feftum, conièruate publicum minifterium amp;nbsp;dodrinæ puricatem. Ira præcipiunt reuerenter adiuuari publicam minifterq Euangelq conferuatio* nem,non diftîpari Ecclefiam,non fieri uaftitatem, led foueri uera dodrina? ftu«! dia,communem Ecclefiæ confociationem omnibusoffîcrjs, Pidurafron# ^i^urafron» dium contextarum Sc alligatarum ad altare, imago eft docentium n. audito# rum,qui fint confociati uoce dodrinæ,inuocatione,confeflîone,gratiarum adi /„^go e/ido» One: amp;nbsp;alligati ad unumaltare,id eft,ad mediatorem,amp; unitatem Ecclefiæ, nbsp;nbsp;centiumetnui

Reliqui uerfus ftint repetitio gratiarum adionis. Totus igitur Pläb mus principaiiier narratio eft paflionis amp;nbsp;lüdoriæ Mcflîæ , amp;nbsp;caufarum propter

propter quas pafTus eft amp;nbsp;uicit, ôé inftrca funt nbsp;nbsp;nbsp;gratiarum adioncs, æpw*

cxvui.vfil. T—IVius longi carminis eaedem funt ftntentiæcrebrôrepctitaE’jUtin/iyninis continet do^ ■^’fiebat, Qina repedti'o fignificat magnîcudinem affeduum : cftautcm/ïïc cle/hZt^fit^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pn'ncipahter dodrina, quæ fit amp;nbsp;ubi Gc uera Dei Ecclefia, uiddicet,

ubißt. quæ retinet puritatem docftrinæ à Deo traditæ, Hane principalem Ôc pei'P^=’ 1. Pm. tuam ièntentiam huius Pfalmi efte fciamus, ideo^ uctuftas uoluiteum tamin^ arififimè notum efte honiinibiis, ut quotidiè leótores commonefierent, de red* nenda puritate dodrinæ» Mifcenturaucem gratiarum a(ftiones,quódDeus dodlrinam patefeceritjamp; certæEccIefiæ tradideric. Item,Confeflio,quaaffir* mamus nos hanc dodtrinam ampledti» Item, Preeatio, ut doccamur aciuuc* mur contra hoftes dodtrinæ. Item, Confolationes fumtæ ab effectibusdodtri* næ.quôd hac uoce Deus conuertat Sc uiuificetcredentcs,Hec membra dukilfi mè mifcentur,ut oftendet ipfa ledtio.

Primus uerfus doeftrina eft, quo redîè intelledto aditus patefitad totum PfaImum,Sd'^Tf EÜUCEL^TI IK ^IA, OKI AABK-LAHT llA LEGE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/p'deftjnifolifuntmembraucræEcdei’

(ix Dei,qui ampledlunturdodtrinam Dei incorrupta fide 0lt; bona confeienua, Vcrld,immitn Hïc primùm monendi funt iuniores hæcuerbain toto Pfaimo fparfa, cuUti,iußi(ilt; Immaculati, ambulantes in lege Domini, euftodientes mandata Domini,iu=i intelligi vo/j.ihuç de impletione legis, de qua dieb intem^nddvo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dcuteronomio,Maledidus qui non permanet in omnibushiSjÇuæ feri*

A'Kwç/fdEM ptafuntin lege : fed hoc loco amp;nbsp;fepè aliâs loquituruoxdiuina Euangelicè de profefllone incorruptæ dodrinæ,quæ tarnen fit fide amp;nbsp;bona confckuua,ut lo* an,I4.Si quis diligit me,lèrmonem meum fcruabir,amp; Pater meus diliget eum, Ôï^ueniemus adeum ôômanfi'onemapudeumfaciemus. Vtenimibi feriiare lermonem, nequaquam intelligitur lo/xittwç de integra impletione legis, fed de euftodia incorruptæ dodlrinæ in fide ÔC bonaconlcientia, itaintclliganturfi^ milia uerba in hoc Plalmo.Ambulantes in leoe tua. Item cuftodio mandata tua, Ac didum illud Chrifti prorfus congruit cum hoc toto Plalmo,a nue aclt; commodetur tanquam planiflîma enarratio, Oftendit enim quæ ubi fit Ec* défia Dei, nbsp;addit promiffiones omnium fummas expreftîus quàm Pfalmus,

Nihil poteft dici maius his bonis, Pater meus diliget eum, ueniemus ad e# um,8c manfionem apud eum faciemus, Pater remitter peceata,diliget nos,8^ reputabit iuftos propter filium Dei, amp;nbsp;effîciemur domicilium diuinitatisrfîlb us mediator plaçât nobis patrem, amp;nbsp;eft umbraculum. Ira Pater Sô Filius fpb rant in cor tuum Spiritum landum,amp; poftea manifeftius habitabit in nobis diuinitas in omni æternitate, eritomnia in omnibus, id eft, aget immediate fua luce in nobis, Sc confpicietur, non aget per minifterium Euangelij fient nunc agit,

CXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^71

Vocabulum pro quo interprètes ufi funt nomine immacLïIati, Hebra?is Verbunt im» eft n’'W, quod fi'gnificat integrum, ut cùm de pecude dicimus, pecudcm nee niutilam efTe nee ccecam, nee claudicantem, nee fcabiofam, nee febri laboran# ßgnificat inte» tem, Igitur uetuftiflimo moreloquendidehomine,fignificat integrum fine gww. corruptelajd eft,fine falfa opinione, uel culcu idolatrico, ut Genef. 12, dicitur, Ambula coram me, amp;nbsp;efto integer, id eft, euftos incorruptæ dotflrinæ in fide amp;nbsp;bona confeientia, Hæc eft planiflTima enarratio, amp;nbsp;poftea dicitur, Deut. 18. Integer efto coram Domino Deo tuo, id eft, fine falia opinione amp;nbsp;cultu idola* tricojbi enim prohiber idola èc magiam Jn his locis confpici poteft,quomodo neruftas hoc uocabulo uia fit,Poftea eodem modoPialmus loquitur,Significac ergo immaculati cuftodes incorruptæ dotftrinæ in fide 8c bona conftientia, id eft, tales qui funt fine falfa opinione amp;nbsp;cultu idolatrico, ÔC uera fide amp;nbsp;bona confeientia uerum Deum inuocant.

Secundusuerfuseftrepetitiopriorisfêntentiæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AlSi*

Ej id eftjintegro corde,non diftrado ad idola, quærunt uerbum Dei, Ill funt beati, id eft, funt membra ueræ Ecclefiæ Dei, 8c ad eos pertinent pro^ mifliones.

Tertiusuerfuseftantithefis,?^02^ 0^E ISLTT^ IT TATEM AMS^LANTES in ms £/ró',ideft,difcedentesa nerbo, fingentes fua dogmata amp;nbsp;fuos cultus, ut Mahomet, Papa, Monachi o^ perantur iniquitatem, id eft, diiplicentia Deo, damnata,etiamfi in fpeciem rb tus Sc mores funt pulcri,

Quarcus uerfus ou'àoXoyia eft amp;nbsp;dodrina. Deus fèueriffîmè prohibée difte* dere à uerbo Dei,iuxta ilia dida,Hunc audite, Item,Si quis aliud Euangelium ^ocet anathema fit, Sequuntur precatio,amp; confolatio,gratiarum adio,amp; conlt; ftflio,in qua affirmât fe non difeeffurum efle à uerbo Dei, Ita hie odonarius præcipuê eft dodrina docens, quæ amp;nbsp;ubi fit uera Ecclefia Dei, ÔC hos efle uera Erclefiæ membra,qui funt cuftodes uerbi diuini incorrupti in fide ÔC bona con Itientia«Poftea mifeentur ■^o^9n,

pR-imus uerfus eft recitatie mandat! de cuftodienda puritate dodrinæ, SIC FU EI^IT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CJ^STOTflES FEI^^

’’Uptam fide Sd bona confeientia, Ac prorfus eadem fententia eft, quæ eft prb , •^iuerficuli,Beati immaculati, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ »

Secundus uerfus precatio eft, oro ne finas me errare à mandatis tuis, Tertius confeffio eft, in corde abfcondi 8lt;c,

Quartus precatio,doce me iuftificationes tuas, Reliqui omnes funt con* ftffîo,ln labrjs meis, ÔCc,

, pR-imusuerfùseftprecadOjUtin calamitateamp; perfccutione protcgatur.ue poffit propagate Ä^lbnareuocem uerædodrinæ^^^Æ^TC^/® ESE^ 0 EKOj ld eftjufciflîm ex ærumnis me en'gas amp;nbsp;confoleris. Nam rétribue* re hîc non fignificat reddere mercedem aut compenfarc merirum,lèd fignificat uiciflîtudi'nem ex perfecutione, Transfer me ad rakm ftatum in quo poflîm alios docere,non finas extingui nbsp;nbsp;deleri Ecclefiam, ideô addit, lESTlEl»

Secundus amp;nbsp;tertius uerlus funcprecatio,ut doceatnos Deus« Etlt;ïuerela inlêrra eftj^y KM E G^E G K J*, non habeo regnum, defen/îonem, potentiam, iîcut uerè uidemus Ecclefiam fine humanis præfidijs effe, ideà ta ßs protetfior.

Quintus precatio contraadueriârios, ITSLC'^ET* A SKTE 0Sf MALE^DICTI ^EiECLmAnT A MA1SLT)AT1S TV^ IS. Exprefla condemnatio eft corrumpentium docîrinam, quos nominatRu perbos,quia funt fine timoré Dei, amp;nbsp;fiducia fuæ iàpientiæ èC potent/ærcligio* nés amp;nbsp;dogmata conflituere conantur« VtNabuchodonofor,Pontifices,Ma=^ homet,Samofatenus,Arrius,Pelagius amp;nbsp;alq.

Sextus amp;nbsp;fèptimus uerfiis,Precatio contra perfècutoreSjNon finas obrui Ecclefiam, Nam amp;nbsp;Principes adueriànturnobis.

Oclauus uerfus confeflio eft^T eflimonia tua funt mea meditatio, amp;ffunt mei confiliarq«

iiii. Pm. mT)HÆSIT TKLKET{I ANIMA MEA, KIEITICÂ ME S EC EN D KM KEI^JIKM T K KM,

OEnè finguli uerfus funtprccationes^ ut iuuetur Sé ut doceatur,amp;:exprcfle ci* tdLZ^Yom\{Tïonem,KIKlFICA ME KE^BO TZ^Ö,Ägnofcithanc confolationem fieri uerbo, amp;nbsp;acquieicit in promiffîone,ficut infra dicit, Sufti* nuit anima mea in uerbo eius, fperauit anima mea in Domino, id eft, quæro Dominum in promiflîone,amp;acquiefcoin Domino propter promiflîonem, Nec quærenda eft alia illuminatio extra uerbum, ut Rom. i y.dicitur, Vtper patientiam Sgt;C confolationem icripturarum ipem habeamus, ut infrà, Lucerna , pedibus meis uerbum tuum,

Sequunturquerelædeærumnis,fJ!/CÂTIN EKLKET^E, JEU MA MEA, Viuifica me uerbo tuo« Eftpetitio, Docemeiuftifîcationes tuaSjamp;c«

S)O^MITABn:\xe\LIQKEFACTA EST AKIMâ MEÂ, Repetitio ærumnarum^Noli me confundere, id eft, nonfinas me confundfinÓ finas labores meos elfe irritos.

V. p,„. LECEM 70'N.E^'MIHJ SiOMIKE riAM STaTETO-TE'O'^EM, ET CrSTODIÀM EA SEldfE^

^ïnguli iicrfus funt precationes, ut doceatur, regatur, confirmetur, defendas tur. Tenenda eft autem natiua uerborum interpretation ubi noslegimus, [‘^GEM EOKE MIHI S^OMIELE KIAM IKSTIEICA^

ElEM EVA Mj Commodior interpretati'o eft, Doce me Domi«, uiam ftatutorum tuorum, id eft, docftrinam tuam, fac ut refte intelligam uniueriam doftrinam ftindamenti*

AVE1(TE OCVLOS MEOS NE VlT^EAKT VANE TatE Mj Id eft, rege mentem amp;nbsp;cor meum ne propter res uanas, opes,po;# tentiam,gloriam,uoluptates deficiam à uerbo tuo*

STATVE SE^^VO EVO ELOQJ^^IVM EVVM, Id ed, confirma feruum tuum ut firmiter Sc conftanter retineam eloquium tuum, amp;nbsp;utte uere timeam, 80 anteferam odijs SC minis potentum, quafi' dicat, ut tztü meam,non mundum,fi'cut Dominus inquit, Ne timeatis eos qui poftunt occi^ dcrecorpus,ftd timete Deum,qui poteft animam amp;nbsp;corpus perdere»

AlAE VE A OEE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VMt\lt;i eft,aufer hoc probrum,quod des»

hto uerbo amp;nbsp;oppreiTa Ecclefia fequeretur, non finito triumphare aduerfarios amp;nbsp;eos cumulare blafphemias,fi'cut 8gt;C alibi dicitur,Ne dicat,ubi eft Deus eoru^

EE VENIME SVEE^H^ ME MISEEJCOEJDIA EVA lt;î)OMinE, SäLJ'T^'S^E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SECKUfOFM

pftimus uerius eft precatio, Veniat ftiper me amp;c, quæ intuetur promiflio# ncm miftricordiæ»

Qiiintus,Confolatio, AMEVL^EO IN LAEIEVEMNE, ’'icft, habebo conlblationem,lætabor, quia tua docftrina me fuftento, ôô tu me lèruasproptergloriamtuam.Cæteriftintconfeflîo, L0QVEEME E)E '^E^TIMONIIS EVIS.

■*^tuens promiftîonem petit iè iuuari SC ièruari, Ac ut fæpè aliâs, oftendit Preatio mtu^ fiocexemplo, quomodo fieri inuocationem oporteat, amp;nbsp;deinde quomodo fiat confolatio Jn precatione intueamur promiftîonem amp;nbsp;hune uerum Deum, qui lètraditis promiftîonibus patefècit, èc conftituit Mediatorem ac Propiciato^ tem. Deinde quanquam horribiliter nos indignitas noftra deterret, tarnen fides anteferat promiftîonem diuinam èC Mediatorem, amp;nbsp;elutftetur ex dubitatione, petat ôô expeftet auxilium. Hoc ciîm fit fèquitur pax in corde,ut Paulus inquit: luftificati fide pacem habemus, Item, Pax Dei regnet in cordis= bus ueftris,Et hoc modo fieri coniblationem hic inquit, Cùm cor tuum fide 8Ó Ipe acquieftit in proirjiftione Mediatore, ÔC ftatuis audiri tuos gemitus, te

protc^i â Dco, 8^ expccflas auxili am propter Mediatorem» ïta hîc inquit. Sic fit confolatioj Eîoquium tuum uiuificat me*

Eft ergo fêcundus uerfus dulciffîma dodtrïna, rcei'tans quomodo fîat con fblatio,amp; congruit hæc fèntentia,cum illis notiflîmis dilt;fî:is,quæ dcducuntnos ad uerbum,id eft,ad promifRones,Propê eftuerbum in ore tuo* Sicrediden's faluus cris. Item Rom.iy^ Vtperpatientiamôôconfoladonemfcriprurarum fpem habeamus* Non intelh'guntur hgc fine ueris exercitfjs inuocationiSjQup^ runt Anabaptiftæ 8c Enthufiaftæ alias illuminationes amp;nbsp;raptus extra uerbum Del, amp;nbsp;non uolunt acquiefcere fide. Homines profani tantifper acquieicunt, donee ratio oftendit certa præfidia.Nos autem fæpê in quotidianis gemitibus, amp;nbsp;in bis publicisamp;Spriuatis mifèrqs repetamus hos uerficulos, Memorefto uerbi tui feruo tuo, Recorderis promiflîonem tuam, in qua affirmas te Ecde^ fiam,8ô omnes inuocantes te propter Filium fèruaturu enè,amp; iubes nos peterc amp;fexpectare promifla. Hac coniblatione fiiftentamusnos, credimusnostibi curæ eflè propter Mediatorem. Hac fide ipe eredti non fugiemuscommua nés labores 86 pericula in docendo, in confeffîone 8^: alqs necefiàrfjs laboribus,

T ertius uerfus efi: narratio perfecutionis 8C confeffio aduerfus T yrannos 8C Hypocritas,

Odtauus etiam Confeffio eft,amp; phrafis confideretur, Hæc faéta efi tnihi, id eftffioc meum eft, Quafi dicat, hoc meum.præcipuum bonum eft,mihi præcipuè curæ uel cordi eft, hæ funt meæ fiimmæ deliciæ, euftodire mandata tua, id eft, retinere dodtrinam incorruptam fide amp;nbsp;bonaconfcientia,iuxu ih lud, Si quis diligit me, fermonem meum ièruabit,amp;c»

TV Ej Id eft, hæc eft mea hæreditas, hoc eft meum præcipuum bonum, quo me fuflehto, Confèruatio dodtjrihæ incorruptæ, ficut füprà dixit.

Tertius, Quartus, Quintus, Sextus,funt Confeffîones 8C interlperfaeft mentio perfecutionis,

Septimus uerfus eft Confeffio nominatim deEccIefia, Affirmatie elle membrumEcclefiæ,ô'(?C77^ô' Sl^M OMNIEM TIMEHTIEM TE, ET CTSTOTgt;IEnTlKM Tgt;OCT^lN^M TTM id eft, film coniundtus cum uera Ecdefîa, uel fum ciuis 8C membrum ueræEc“^ clefiæ, cum ilia te inuoco, cum ilia expeeftabo bonaEcclefiæ promifîà, ideffi lt;nbsp;tid i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefi'æ auxilium ôô præfèntem Ecclefiæ confèruationem. Necefïe en

^uîrer/uéra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fingulos 8^ quærere ueram Ecclefiam,8ô fe d a.diungere fide,prGfeflîonc,

Ecclcßim. ü- inuocatione, ôd uoluntatis coniundtione,SicutPfaImo26, dicitur,Vnumpt^ fieiôdiü^ere, tijd Domino, hoc requiram, Ut habitera in Dorao Domini, omnibus diebu»

S^.Beati qui habitant in domo tua Domine» Et Piàimo 92»Plan# Uti in domo Domini,in atrijs Dei noftri florebunU

15 Tcth, (BOKITATEM EECISTI CFM SE^VO TKO :^inE, SECEisL^rM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trru.

^TAO SECAKTfAM AE^ÎiJBAM TAAM, ubiuidesprecan^ ïtniintueripromiffîonem,®OCE ME^ Q^IA MAFIS^AFIS FA»

0^ Petit initia fidei confirmari 8C illuftrari, ut alibi. Confirma ^ocDeusquod operatuses innobis»

Tertius uerius eft doftrina de utilitate crucis, Antequam humiliarer era ’gnarus,aberrabam,defipiebam,nunc tua dida magis intenigo,amp;: magis amo»

Eadem ièntentia in uerfii ièptimo dulciflîmè repetita eft, ^OFL AM '^ÎHl QAOF) HAMILIAFAS sam, AF S)ISCAM SFA» AF A FA A. Hîc mente repetenda eft integra docrrina de crucc, de cau^ fis calamitatum, Sc hoc teftimonium ad cauiàm finalem referatur, Qudd affli# gimur non ut pereamus,ièd ut retrahamur ad pœnitentiam, iuxta illud, Viuo ^§o,dicit Dominus,nolo morte peccatoris,ièd ut conuertatur amp;nbsp;uiuat» Cumœ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

‘ciamus quarc uelit Deus Ecclefiam fubiecftam eflè cruci, obediamus ci patient in his miièrrjs,8d petamus mitigationem,8C expeôlcmus liberationem* Hue pertinent difta Ieremiæ,Eram indomitus fîcut iuuenculus,caftigafti me,8C egi potnitentiam.

MAN^S FAÆ FECE^KATSIF me, EF FLASMA»y, AEFM^HF.ME, Ft a MIHI inFELLECFAM AF * FISCAM MAKFAFa FAA^

PR-imus uerius precatio eft, cui præpoüiit cauCam, MAFL A S FAÆ Po ^MA AE ^^JATSL F Àf£,ficut apud Eiàiam, Nos fumus lutum tuu,

Quafi dicat,cum fimus tua creatura,ôô tu non condideris nos ad exitium, obies ero te refpicias erigas nos.

Secundus uerfus. Alia cauià quarc petat auxilium, uidelicet ut alij quocß Wnfirmentur, aim uident adeflè Deum Ecclefîæ iuæ,

Tertius uerius Confeflîo eft, Adfirmo tuam doeftrinam ucram STnon eoirimentitiam eflè, ÔC quanquam afflixifti me, tarnen non afflixifti ut perde« feSjfed fideli animo et clementer caftigafti me,et mitigafti pœnam,iuxta illud; domine in iudicio corripe me,non in furore, ne ad nihilum redigas me*

D\To priores uerfus lunt precationes, ATM INTA ME A S)ES1T)Egt; T{10 ArXILII TIAI T^ETSLE EX^P

Tcrtius uerfus querela de perfècutione, fèd Latina ledlio mendofaeftj SICJAT KTETi m PT(KmA,}^z^znàumziT,QriA FACTKS SEM SICXT JAXET^ IX F/^ÀfO,ideft,arefadlusftimficutpelIiS) feu uter fufpenfus in fumo, Nee fi'militudo obfcura eft, nee res ignota, expert mur enim nos affîduis doloribus arefieri èc confiimi»

Quartus uerfus precatio defènfîonis,ut defendaturcontra perfècutorcs, QuintusueYfus,FOTgt;EI(iMXT MI Hl NMPE(pJBl FOFE^ A S) ideft, ftruunt infidias èC fophifmata,fi'cut nunc Sophifticis argumentisS^ confilqs falfa dogmata idola defenduntur.

Sextus uerfus antithefiseft,Tuadodlrinaeftueritas,noneft fophiftilt;^3, non commentitia, Cætera membra flint querelædeprecationeamp;deptrilcu«: tione^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w

quot;^pRes primi uerfus flint confbïatio amp;nbsp;afïèueratiodeperpetuitateuerbiDd De perpef«ù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eccfefiæ» Qualis illa eft aflèueratio, Portæ inferorum non præualebunt

«fe Ecclefiic aducrfus camrOmnibus enim necefîària eft hæc communis confohtio, M ä/Jiueratio, mus uerè colligi æternam Ecclefi'am,8lt;f Euangelium non eftè inanem fbnitum, nec fruftra nos credere, fèd uerè habituros efL æterna bona, Deum confer^ uaturum eftè Ecclefiam, etiamfi imperia mundi uarqs modis turbanturamp;rii« unt.Non igitur defîeiamus à L)eo,quia feimus noftram lîdem 8C fpem non eflè irritam»

Quartus uerflis applicatio eft lt;onfbfationis î Suftento me bis tuis didis amp;nbsp;promiftîonibus, aîiogui interirem, fèd erigo me SC non deficio, qnia fcio Sc doèlrinam tuam Sc Ecclefîam te confèruaturum eflè^ôô promifftoHtsnobis ra^ tasèC firmas efïè»

Ocftauus uerfus repetitio eft confbIationis,S^ afîèuerationis;Cæteraprae^ tereuntjfèd tua dicfta manent 8ôc»

Z'^Mnes uerfus flintconfèiîîo, ôôqudd infèritcollationem quæüideturpa^ '^rum modefta, pertinet etiam ad confeffîonem, ctim enim aduerfarij ante^ cellant autoritate,{apientia, fpecie iufticiæ, ualdê difficile eff a talibus uiris dif fendre, 8^ talium præffandum autoritäre, fapientia iudicqs non moueri, tarnen neceftè eft etiam aduerfus taies retinere confeffiohem ueritatis, in banc fèntentiam hîc dicitur^ Super omnes inimicos meos prudentem me feciffl ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 Nun.

pRimus uerfus nbsp;nbsp;dodtrina Sc confefïîo eft, q? oportcat rcgi nos ucrbo Dei,

Secundus uerfus confeffîo cum iuramento,iuro et conlèruabo ueritatem, niftodiam iudicia iufticiam tuam, ideft, dodlrinam»

^LACE^nr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oris mei, inuoca^

confeffîo, propagatio amp;nbsp;ftudia do(fî:rinæ placeant tibi» Hos cultus offert lJeo,amp; fi'gnificat ueros cultus effè, non macftationes pecudum, ut Oleæ 14» di^ otur: Omnem aufer iniquitatem èc redde bonum, reddemus uitulos labio^ nim noftrorum,

Qiiintusuerfus querelaeft de perlècutione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ME M IISL

^AH l'ËJAS M FM S SEME E^ eft,uita in affiduis periculis eft, ütludicum i2,Ôé alibi» Cæteri uerfus funt confeffîo.

TilLEXL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

pRimus uerfus côfeffîo eft pathetica adqcicns mentionem zeli, IFLI0 S OD10 Fi A (B F^Ij potes legere, præftigiatores, uel calumniatores uel fo^ phiftas, impoftores,

Ocflauus eft confeffîo, quôd non contemnat iudicium Dei, fîcut aduerG^ njcontemnunt, C ONSTE ICFLATA EST CAIiO MEA FliÆ

DRimus uerfus precatio 80 confeffîo eft, F MC 10 l^EL FECI IJAgt . UlClTM ET IJASTICIAMy Affirmâtcaufamftiameffèiuftam, non loquitur de iufticia perlbnæ,amp; uniuerlàliter uerum eft,primûm oporterc ■ ftatuere perfonam iuftam eflè,propter Mediatorem fide gratis, per milericors« diam,iuxta illud. Non iuftificabitur in conlpedîu tuo omnis uiuens, Sed iufti* ncati fide pacem habemus, Quæ dicfta loquuntur de iufticia perlbnæ, Simul autem oportet effè iufticiam bonæ conlcientiæ in nobis, id eft, bonum propo* ntum. Ad id pertinet hoc quocj,nequaquam uelle defendere falfas opiniones,

678 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EHrrM

Pbrdfîshe» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac phrafisconfidcretur, FACIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T)1CIFquot;Mt id eft,damnoamp;

brM, Piicio in fugioiniufta, F AC 10 IFSTICIAMj ideft,approbo amp;uoloiufta,i'd ' præcepta,ita SC de lïifticia caufæ loquitur, Facio iudicium dC luftic^ am,ficut amp;nbsp;Paulus dici't: Hæc eft ploriatio noftra, approbatie conlcientiæ no* ftræ. Item, Si quis gloriatur, in Domino glorictun Item, Probet unufquifcß opus fuum♦ Cæteri uerfus funt precationes^ In fexto uerfu eft 7rot^@-' de mora, quafi dicat, quæfo ne diutius difteras auxilium, nifi ftatim feresopem, deletur tota Ecclefia.

ORj'mus ucrftis oppofitus eft humanæ làpientiæ, Slt;^ eft laudatio doârinæ Dei, id eft, afleueratio, quod fit uera 80 effi'eax, etiamfi Ipreta eft humanis iudicqs,- MIF^^'FIFIA SFFLT TFSTIMOFLIA FFA,\à eft, funt arcana, tua dodtrina eft arcana, tarnen uera amp;nbsp;effieax mirabilitet præter opinionem rationis * Humana fapientia fiabet Ibas metas, non iu^ dicat poft mortem reftare aliam uitam, fed uerbum D E I affirmât reftare aliam uitam, amp;nbsp;fide accipiens uerbum amp;nbsp;Deo credens, fentit confohtio^ nem uitam, amp;nbsp;agnoftit uerbum Dei uerum effieax efle, de Humana ïàpientia in Saul exiftimat s a rege facile unum exiilem opprimi pofle, led Da^ uid credens uerbo Dei,Icit ft pofft ftruari.Sic totius Ecclefiæ exemplum intues« amur, Humana ftpientia iti regibus exiftimat ft facile delere polfc Ecdefiam, ftd Ecclefi'a feic verbo Dei decretum elle ne deleatur, ac fide perftrt ærumnas amp;experitur prote(ftionem,Ita doeftrina arcana eft,^ mirifica, id eft,uera amp;nbsp;efficax,Huc accommodentur ditfta, i»Cor.2;Doccmus ftpientiam non prinefi pum mundi, fed ftulticiam cruets» Addit igitur laudationi conftquens, ergo earn ampledlamur.

F8T A^CAHA,SF3y FAMEH IFLTELLIGITF^^AF IKTELLECTFM FA^FLIS^ intelligitur dcredentibus,iuxta illud : Spiritus ftndlus ducet uos in omnem ueritatem» Item undfio docet uos* Et petendum eft,utDeus augeat lucem in cordibus noftris,fi'cut inquit,Quan# tó magis Pater uefter coeleftis,dabit Spiritum ftndlum petentibus» Et crebrd repetita eft hæc precatio in hoc toto Pfalmo.

Quartus amp;nbsp;Quintus precationes.Obftruaamp; formam ftrmonis,^0?^ OMHISIFLIQFITASSi^^catzamp;ixa 5!lt;it4{,id e/l, Sanctis magnas inhrmitates, led hie orat ne dominetur, ne Spiritus lanctus oc non regnet 'm fides excutiantur,amp;fumta eft phrafis ex Genefi: Subtefitappetitio,amp;tudo# we niineris ei» Et imitatus eft Paulus hanc formam Rom»6. Non regnet in uobis peccatum, ubi nota funt ilia quæ dicimus de peccato régnante, amp;nbsp;non re* gnante» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sextus uerftis,petitio contra aduerftrios: Redime me,amp;c»

Septimus petitio ut doceatur amp;nbsp;conlblationem experiatur» Odauus,7r(x^@-' indignatio contra aduerfarios ô^c»

Primus uerfus eti'am eft laudatio doctrinæ oppofita iudicijs humane làpien* tiæ. Reliqui fuut autem querelæ de aduerfarrjs, aut petitiones»

Saturn eft uerbum tuum,ut aurum igni probaturjid eft,inter tentationes com^ peri dïîcaciam tuæ do(fî:rinæ,{cio ueram non fucatam,(cio effi'cacem ellc^

Eadem eft et lèquentium uerfuum fèntentia,inter{èrto defideho uocis dis« iiinæ etiam inter opprobria 06 contemtum multiplicem»

CL AMATI EX TOTO COI(Tgt;E, EXATDI ME IIOMIHE, STATTTM TT A CTSTOTMAM, pRimi quinc^ uerfus funtpetitio86fi'gnîfîcatioanimiardentisdefideriodi=s fcendi uerbi» Et diligenter SC repetitiones Ô6 ingeminationes precum obler=s Uandsc funt, propter Stenckfeldq 06 Enthufi'aftarum furores, afpernantium uocem doftrinæ auditam, lecftam feu cogitatamgt; Si enim nulla eflèt eins uocis tfficacia, fruftra teftaretur Dauid, fe dies nodles^ leftione Ô6 cogitatione do# ftrinæ confumere»

^Vnt 86 reliqui Oftonartj omnes prccipue precationes ut iuuetur, doceatur, liberetur Ecclelia.Et admixtac funt querelæ,ut in precationibus ufitatum eftj^ hrnul cxponere calamitatein, propter quam auxilium petitur»

Alde dulces funt Pfalmi,quorum titulus eft Cantica graduum, funt autem aliaaliorum argumenta, Alt} funt precatioiies,alq cöfolationes, alij dodlrft •^æ^ut ordine dice mus.

Etfi autem deTitulo difputant, quare nomineUtur Cantica graduum, pfabtgr^cR*« 1 amen nos contenti fimus hac fimplici refponfione, A loco ftimtum efle titü# loco di* ^rn,quia liantes in loco eminentiori Sacerdotes, ante templum inde exaudiri poterantjcum præcinebant hos breues 06 dulciflimos Pfalmos populo»

prr«tio nbsp;nbsp;* ORccatio efl aduerfus calumniatores, ac prgcipuê taies qui ueram doóèrinani

HtrÇui calum* aftutèdeprauant,auf doétores calumnfjs opprimunt/icut nunc multiexcogt; nùtere;. gîtant præftigias 8d lophifinata,ut fucola Ipecie ftabiliant Idola,8d lophifmata quædam adeo fpeciofà Rint, ut difficilis (it refutatio. Neceflè eft igitur a' Deo petere, ut taies præftigiatores reprimat,nec finat deleri ueritatem. Dicitur 8é in gcncrc de calumnqs, Non eft remedium aduerfus lycophante morfum, l'deo petendum eft auxilium Dei»

Primus uerftis eft uox fidci, quam in omni inuocatione prælucere opor^ tet, Credat inuocans fuos gemitus ÔC clamores non elle irn'tos, fèd uerèfcD^o curg eftèjôd exaudiïî propter Mediatorem,ôô comprehendit Prophetauniuet* (àm doftrinam, ciim nominat Deum fîgnifîcat eni'm fe inuocarc Dtuni patefaftum in promiflîonibus, qui in uera Ecclefa agnoicitur,8ô inuocatutjS^ difternit cultum ueræ Ecclefîæ ab omnibus alijs cultibus»

Secundus uerfus eft exprefla precatio, quæ eft propoiîtio huius Pfalmi) ubi precatur contra calumniatores*

Tertius amplifîcatio eft, quæ ut fît ardentior continet interrogationem, amp;refponfionem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T)ABIT LIXGI^A

CA? Id eft,Quid agit,quomodo nocet calumniatorfSequitur relponfio in uer=gt; Quomedo«oxfu quarto, TALOCET ET SAGITTÆ EEriEELAE celt;a^c4iumni.SENT mCEHSyiEM lEXlE

fatur fabula calumniatoris, ut iuniperi propter ligni pinguedinem cclcrnme ineenduntur» Vtitur autem duabus fi'militudinibus propter duplex damnum, Nocent calumniæamp;S corruptelæ docftrinæ, quia iîngulos interficiunt fîcut fa* gittæ.Deinde iunt cauiæ diflidiorum, bellorum, ôô uaftitatis, ficut incendiuin iuniperorum latè graftàtur,

Quintus uerftis eft a loco, uidelicet ufitata querela Eecidîæj qudd ueriètur inter acerbiflîmos inimicos,ut Daniel ièdet inter Leones .Item,Quod delèrta fit,fîne præfidt}s,ftne amicis,ut Dauid inquit,Pater mater derelique* Kercci)€iCe. nbsp;nbsp;nbsp;me,Dominus autem ftilcepit me* SEM EXEinquitj IN ME^

iir. SECH} ET nSL CE?DA^ Nominat genres truces,line religioneamp; dilciplina uiuentes* Cedar enim baud dubie nominat Arabes à fîliolfmaëlis, Gene.lv.Sunt autem Arabes dediti latrocinqs. Melèch filius fuit laphet,Gene. lO.' Fill) autem lapbet occupârunt loca minoris Aftæ,ôô uicinum traclum in Europa amp;nbsp;Septentrione, ut d Gomer funtCimmeri), dTyrasTbraces, aRi* phat Riphæi, ab Alcanes T uiftones, d Magog Scythæ, d Melèch Moftînocci, quorum fit mentio in Argonautica hiftoria, uicini Colchis, Et fortallîsinde gens nbsp;nbsp;appellatio eft Molchorum, Nam 8c Stephanus inquit, p.ôo-xoi £8v@^koA«

MESECH,ideft,extendens,uidelicetarcum* CEDARniger, IA* P H B T dilatatio* GOMER manipulus* TH YR AS populator. Rh P H AB I pigantes * A S C A N E S euftos ignis, inde dicuntur Tuifeones. ION acceptor. GOG tedum. M AGO'G orras ri Gog. CITHIM

Sextus uerfusj querela eft fine figura recitata, quod inter mimicos ardent tesodrjs habi'tet»

Septimus uerfus cauiam odrj oftendit, EGO inquit, P A C E M V L 0, affero uocem diuinam SC ialutarem, cui cedere debebantjfed ifti non defi^: ’^unt furenter adueriari.

pRior Pfalmus erat precatio nominatim petens, reprimi corruptelas doeftris næ calumnias, ftquens Pfalmus eft precatio pro uniuerlali protedfione, ^funt additæ dulciftîmæ promiftîones, quæ adfirmant inuocantes Deum, fertiflîme ei curæ eflè,protegi a Deo,amp; ab eo régi, iuxta ilia dieda, ladla eu ram füam in Deum,amp; iplè te enutriet. Item, Ego ero murus igneus in circuitu eos tüm Jtem, Omnes capilli capitis ueftri numerati funt.

Serino perlpicuus eft,prælèrtim recitanti in uera inuocatione,in qua fide lucere oportet, amp;nbsp;acquieftere in his promiftionibus, lèd phrafi's confideretur. EEVabO OCVLOS MEOS AD MONTES,Ideft,hosmôs ’:fsIerofblymæ,Zion SdMoriah, ad hos nominatim reftringitur precatio, ut %nificet Propheta le hune Deum inuocare, qui le ibi patefecit, qui hunC cuP uerè inftituit, tradidit uocem fiiam amp;nbsp;uerè eft Deus, ac diieernat fiiam ins ^ocationem ab omnium aliarum gentium numinibus cultibus.Sic et nos in niuocando cogitemus, quid alloquamur, ubi Sd quomodo le Deus patefecerit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

hune ucrum Deum compcllemus,qui le patefecit miftb Filio,et nitatur pres fatioMediatore ôd interceflbre Filio, Idem diferimen mox fignifîcatur, quia Rôties repetit nomen Dei nw, quo dilcernebatur i^rus Deus patefadlus in ’Eaéfâcommentitijs numinibus amp;nbsp;cultibus aliarum gentium,

Id eftjfupej- omnia négocia tua, omnia erut lâlutaria ipfo regente amp;nbsp;fortunate.

precatio, ^Ertius PEI mus gratiarum acftio eft^de conftituta EccIefia,S: repctitio pros milTionis conferuandæ Ecclefiæ, poftea amp;nbsp;precatio additur proEcclefia»

Vt autcm hie totus Pfalmus intelligatur,Dolores 0lt;C folicitudinem piorüm ins tueamur, qui edm uident rerum humanarum eonfufiones, regnorum interim tus,gentium diftipationes, furores opinionum, bella, uaftationes, uident item in maxima parte generis humani extingui noticiam ueri Dei, ualde excrus ciantur, amp;nbsp;orant fft-uari Ecclefiam. Hi rurius eriguntur promiflione cons Eruandee Ecclefiæf Hac crccti confolatione lætantur, agunt Deo oratias,amp; addunt

addunt nota amp;gemitus» Ita in hoe Piaimo repetita promiffionc defcribuntur (êu recitantur læticia, gratiarum adiOjamp; prccatio. Eft autem repetita promib fio ut alibi iæpè, ut Ecclefïa omnium temporum hanc confolationem teneat.’ Ecce ego maneo uobiicumjufcß ad confummationem ièculi. Item, Portæ infe^ rorum non præualebunt aduerius eamdtem quotidie recitas in SymboÏo;Cre^ do Eccleiïam catholicam.

Primus uerfus propofitio eft, lætor 8ó ago gratias Deo, pro hoe tanto munere,quód promiffio de conleruatione Ecclefi'æ édita eft» lÉl S)0 M IDOMmi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;STATSLT TETUES KOSTlil

Dei, uerum minifterium futurum amp;nbsp;manfiirum effè omnibus ternporibus, donee ueniet Siloh» lam cogita quam dulcis confolatio fît piæ menti fcire,ccrtù manfuram eftè ueram doftrinam, agnitionem ëgt;C inuocationem dlionem Ecclefiæ ad uitam ætemamj amp;nbsp;quidem ut tune fônabat promiffîojo#

Vori£ hehraù Portæ fîgnifîcant curiam amp;nbsp;gubernationem, amp;nbsp;emphafîs eft inuerbo curumiiÿtifi* ftandi,quæ fignifîcat aftîduitatem amp;nbsp;firmitatem,quafî dicat, gubernatioeftab fîdua,uigilans, intenta, ôd erit perpétua» Reliqui uerfus omnes iunt narratio, propofîtionem exponens recitatione earum rerum, quæ fîint in bac guberna^

Tertius uerfus loquitur de incremento Ss concordia omnium ordinum, amp;copulatio concinna eft, quia præcipuè crefcuntinicoetus,inquibusefî de rebus bonis confènfus et concordia» Intelligas autem primùm eoncordiam dc^ centium,poftea aliorum ordinum,ducum,magiftratuum,militum,populi, amp;nbsp;hi omnes copulati funt ad unum caput, uidelicet ad uerum Deum in agni^ tione Meftîæ, in promiflîonibus patefaftum, fîcut precatur Dominus, Fac ut unum fînt in nobis.

Quartus uerfus exprefle loquitur, de præcipuo opéré in Templo,fcilfî cet, de minifterio dotftrinæ amp;nbsp;cuitu. Et adfirmat totam hanc Ecclefîani alliga^ tam efîè ad minifterium ilh'us loci in lerufàlem, ubi docebant Propnetæ. OMKES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ISRAËL ASCEnS)mT

LocrM, n i^i TEsriFiCArio commemoratio doftrinæ fiat, Deus reefiè agnofcaturamp;celebreturillado« lt;fiTina,quam ipfè tradidit, amp;nbsp;cui tribuit illuftria teftimonia.

Quintus uerfus affirmât huic loco promiffbs efîè dotffores, amp;nbsp;regnum, fîcut in priore de auditoribus locutus eft,ô'£ S) E'm S E S) E S,id tientfèdes,/IFS) ICIOfideft,inomnib.offîcqsgubemationis,»^EUES S) 0 MF S S) A FI iZ),id eft,Daufdi fafta eft promiflîo, ibi amp;nbsp;Templum ôd Regnum manfurum efîè donee ueniet SiIoh»Etfi enim fgpè in Templo magna multitudo fuit hypocritarum,Tamen Deus fernen fàndîum confèruauit, ut h remfam,DanieIem,Zachariam,Simeonem et fîmiles,confèruauit et politiâm, ctiamfî ad extremum oppreflà fuit fèruitute,

Sextus uerfus præceptum eft, ut fiat precatio proEccIefîa,amp;additaeft promiffio, Deum benefadlurum efîè hisf qui diligunt, fouent, tuentur Ecdefe am, fîcut inquit Dominus : Qui dederit potum aquæ frigidæ uni ex minimis meorum propter dodrinam, habebit mercedem. Et ad Abraham dicit, Benet dicam

^’canibcnedicenti'bus tibi, ècmaledicam maledicentibus tibi» Item, Primûm, S^a^rite regnum Dei,amp;!^ cætera adqci'entur uobis» Et de perfeeutoribus Pfalm; ) ^08. Induit maledicfbonem ficut ueftimentum,

^^pdmusuerfusamp; fequens continet uerba precati'onis, SIT TA^ ^T^A MJ^^^OS TXOS. Diierte autem additur : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fUl-lt;^ES,ET lt;Plt;l{p'PTE!^ DOMrM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Elquot;Z'L.

^OST ^LQuia. præcipui fines omnium action urn cfie debent hi ,celebratio num ^ui eße Pci, Ecclefiæ conièruatio, luxta hæc dicfia,Luceat lux ueftra, ut plorificetur

* ater uefter cœïeftis* Item i» Cor.Io*Omnia ad gloriam Dei facite^ô^ non fitis Icandalo EcclefiæJtem,Pnmiim quærite regnum Dei^

Sæpê autem totum hune Piàlmum recitemus, ut his uerbis amp;gratias Sgamus de conièruatione Ecclefiæ, Sc petamus ut conferuetur, Meminerimus ttiam in hoc iplb PElmo nobiEum precari Filium Dei, Qui inquit : Propter fratres raeos 8d propter proximos meos loquar bona tibi. Et intueamur ipfius Uerba didla in agone, Pater ièrua eos in nomine tuo, id eft, in agnitione tui, in liera doeftrina èc inuocatione, ut fint unum in nobis. Ad huius ftimmi Sacer^ dotis uocem, adiungamus èc noftros gemitus amp;nbsp;precationes, amp;nbsp;feiamus ne-quaquam irritos eile propterea, quia per hunc iummum Sacerdotem ad æcer* num Patrem perferuntur.

CARMINE REDE) IT K S, mme $)eus nobis pate fable in rupe Sinaij XLoßra tibi grates peblora nbsp;nbsp;ont fonant^

Q^dfancis SolymislEt'templi immota fit omni Tempore dehinc fedes^quodtua dilla foneK Curia fiat nobis fapiente ornata fenatUy Confilio patriam l^oce tuaq. regens, ^eblora cunblorum dulcis concordia iungit) Etfiudio adificant mœnia nofira park yacias!^ tribus cunEas hue ire neceffi efij Cedenda ell alio l^iEima nullo loco.

Efic l^ox doErina jpargatur quot;ytt l)nica purlt;e^ Quam nobis cœlo tradidit ipfe T)eus.

Ipfius l)t bonitos in toto luceat orbe^ Hota^ fintgnatiHumina magna fui. ^fiituit nobis Ijitam qui labe remota^ lufiifica faluos nbsp;nbsp;facit effifide.

Hief ons doErimefit limpidusyindefiuent'iSy TSLon fiEo Deus l^t poßtt honore coli..

Eofieritas tn qua Dauidis régna tenebity Hic femper fie de s non peritura manet.

Diltgite banc Solymen, lisrgrato reddite corde Débita huic omnesymunerafijotoypreces. fouet oßiefi banc iufiis atq, tuetur,

Stt tibi pax (S' yera falus Eccleßa fem^ery dt/cii ßudio dogmata, fanEa ßo» Eaußa meos propterfrätres^propterj, propinquos Opto tibtjttg' tetnpli ne labeßat opus.

pettntisdtfen» pR-Ccati'o eft Ecclefisc petentis defenfi'onem amp;nbsp;liberationem, non folirm ad^ ftonem cr li,^ uerRis fæuitiam,quæ in corpora exercctur, fèd etiam aduerfus ipeciofiffîma b^tionem judicia mundi^quibus prægrauatur Ecclcfi'a,uel quôd ftuke moucat ccrtamina non neceflàriajaut etiam pernicioià, uel quôd fallàs opiniones defendat,amp; con op iudicitt tumelia üeum adficiat* His iudictjs fàpientum, nbsp;nbsp;eorum qui habent fpecieni

fancRitatiSjCondemnari multô triftius eft, quàm ulla iupplicia corporum path De hoc dolore queritur, nos repletos efîc deipetflione, efîè in odio iàpientum propter ftiilticiam et errores,ut ipfi indicant,Miicet autem fîmilitudinem pre^ cationi, utin fameièruiamp; ancillæ expecRant a manu Domini nbsp;nbsp;domina?ci^

bum, ùa nos triftiflîmo tempore petamus 5ô expetkemus defeniïoncm a Dco. Eft autem mediocris Domini Sgt;C mediocris Dominæ ea bonitas,ut nolintfuos fame perire,ita Deus fine ulla dubitatione oftendet teftimonia coiitra hæc inb qua indicia, ne ueritas penitus deleatur.

V. PfilM.grti-. nbsp;nbsp;nbsp;Ratiarum adlio eft, quæ recitatur ut fieri folet exempli caufa, ut teftimonh

^^m promiflionis,qua Deus promittit fc feruaturum cflèEccIefiam, 8C con^ firmamur exemplis aliarnm hberationum,quc Deus uult nota eflè,ut in nobis quoq; accendantur fides 8ó fpes, petitio Sc expedlatio liberationis, ne fradi de^ fperatione deficiamus à Deo, amp;nbsp;abijciamus confeflionem ueritatis.

Grstitudo con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diclum eft autem iæpè,gratitudinem continere duas uirtutes,neritatem

finet dult;i(uirlt;: iufticiam,ita hîc extat confeftîo,quæ eft propria ueritatis,adfirmans non bu tutts^ueri^ manis confilrjs amp;nbsp;præfi'dij's Ecclefîam conigi,fèruari,defendi,Iiberari,SeddiuR dMi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitus: fient fæpè didlum eft in Ofea,Saluabo nos non in areu,non in gladio,fed

in Domino Deo ueftro» Item in Zacharia,Non in exercitu,non in robore, fed in Spiritu meo,dicit Dominus. Hanc fidem accendi Deus unit in Ecclefia, hac fide peti 80 expedtari auxilium. Item monet hic Piàlmus, ut Dauidis exilb um fuit malum inextricabile humano confilio,led retinet fidem, amp;nbsp;petit,Ôô cx^ pedlat a Deo liberationem, ita poftea prædicat fe diuinitns reftitutum efiè, in hocPfalmo,in fine hæc régula generalis traditur, AD NOSrij^M IN NOMINE DOMlNI.U^i^Àrx^^nitiQnc^^^'^^

ßrj coxFiTtrnT m s^oMino^sicvT moxs ^viP!^igr4^ Zion xon COMMOZE^P^XTJ^i^, amp;Ç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßoZfbTf

pR-omiffîo eft fæpè repetitajEccIefiam effe liberandam ex pr^fentibus ærum^ cx\ræferuib, nis, nee delen earn pofte furoribusimpiorum,etiarnfi magnæeruntperlè*' i^rumnii. cutiones, ut in prima concione dictum eft, Ponam jnimicicias inter ièrpentem amp;nbsp;Semen mulieris, amp;C Semen mulieris conculcabit caput ièrpentis. Et Piat55. Multæ iunt tribulationes iuftorum, fed ex bis omnibus liberabit eos Domi^ï nus. Et PElm,44. lacfta curam tuam in Deum, ipCc t:c iuftentabit, nee dabit in æternum fluduationem iufto Jta bic confidentibus in Dominum promittif« tür liberation

Primus uerfus propofitio eft, illuftrata fimib'tudinefumta à firmitate niontis ♦

IT Tof XE XM S XX Efj ficut alibi dicitur, Ego ero murus ioneus in circuitu eorum. Et rurfus eft addita imago,Geut JeruGilem eft circumdata mon übus.

Tertius ounoAoy'a eft, Parcit Deus infirmitati noftræ, nee G'nit Tyrannos perpetuó graftàri, ne prorfus deleatur EccleGa, ne propagatio doiftrinæ amp;nbsp;pia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ’

inftitutio prorftts deleaturJdeó dicit,^y^,id eft,ó'C£' F T^XM IM» quot;IlO^kXM^non lt;PE(I{MAKESIT SEFE(ï(^SO^E IX^ 0 lt;^Xid eft,Tyranni non perpetuó dominabuntur» XE extexe^ant ixsti ixiqxitatem '^AXXS SX AS, id eft, Ne languefaéli etiam Sanefti deficiant, impedita ptopagatione do(ftrinæ,ut G Antioebus diutius graftàtus eftet, multô plures lt;lefeciflènt,multô pluribus locis fuiftèt deletum et impeditum minifterium, G^î cüt nunc Gt in Turcia Ô6 alfjs regnis, ubi impeditur minifterium docftrinæ» Quartus precatioeftn Quintus comminatio eft»

pST amp;nbsp;hicPfalmus communis confolation Eft enim narratio adfliôtionum tio, ^EccleGæ, amp;nbsp;prædidio liberationum, quæ tanquam promiftîo intelligatur, 4-d.Fuerunt, funt amp;nbsp;erunt perfecutiones EccleGæ, fed Deus earn libérât ita mi^ ’■^ndismodis,utliberatió'ZXELXT SOMXIAXTES,ilt;^z{k, ftupentes,attoniti, mirantes nos fupra amp;nbsp;extra conGIia humana fèruatos eftè.

Secundus tertius uerftis funt ampliGcationes liberationis gaudrj. Quartus precatio eft, Conuerte captiuitatem noftram, ficut torrentem Qdïccas in locis Arabiæ, id eft,prorfus aufer has ærumnasn

Quintus Só fextus Hint dulciHîmæ proniiflîones, fi'militudine fumta la^ bonbus agn'colarum.Deinde à læticia conuedlis firugibus,Âd banc imagmem confert labores docentium,difcentiuni confîtentium in Ecclefia.Et congruit hæc confolatio cum di(Ho PaulijNon erit labor uefter inanis in Domino. Hac fpe luftineamus labores amp;nbsp;ærumnas in docendo, in dilcendo, ÔC in confeflîone Euangeltjjôô expeâ:emus auxilium èc protedEonem â filio Dei.

NISI tDOMINrS ÆDIFICjrEiIiJT X/OUFM, F'I{FSTlt;1^A LÂ/B01{Algt;iT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÆDIFICAHT

E A twmfingeniiü /^Eneralis concio cft oppofîta cœcis hominum ïudicqs, quæfîngiïtfineDeo reshuiMtw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Epientia^ diligentia Sc apparatibus polîè res -Elutares an ûi im*

Hune erroreni fæpè taxat uox diuina,fi'cut loannes inquit, Non poteft bi homo lumere quicquam, nifi datum fit ei Deo. Et Dominusinquit, Sine menihil poteftis faccre. Et fapientia Dei apud Salomonern inquit, Penes me ‘dunt cumne eftconfiliumamp; fuccefliis. Sicigitur funtfeliciaconfiliaamp;labores,ciimDcus Iff adilfuat» nos adiuuat. Adiuuat autem laborantes iuxta uocationem,8ô inuoeâtes iplum, iuxta dicHum Pfalmi, Commenda Deo uiam tuam, amp;nbsp;Ipera in eum, amp;nbsp;cict.

Deinde ut lciamus,quomodo regendæ fint aéh'ones noftræ, uidelicet,co;s QMomodo re^ crceamus nos intra metas uocationis, èC in ea lèruiamus,'amp; fi'mul petamus au^ SC oremus nos fieri uafa milericordiæ èc organa falutaria nobis amp;nbsp;alrjs. Intueamur etiam collationem, Agamus Deo gratias,quô3 uocati fu:î mus-ad labores Deo placentes,8ô ad agnitionem ipfius,nec frangamus nos in^ utilibus contentionibus,ficut Pericles,Demofthenes amp;nbsp;ali) innumerabiles. Et læpc repetamus hæc diéla, Scio Domine, non eft hominis uia eins, id eft, non Iola hominum diligentia,fine auxilio Dei poteft agere iàlutaria.ltem. Sine me nihil poteftis facere,Et conlolationes,Ecce ego uobilcum ftim ul^ ad conlums= mationem lèculi Jtem,Comenda Deo uiam tuam,et Ipera in eum,et ipfè faciet.

Secundus uerfiis explicatio eft,hypotypofi delcribens folicitudinem amp;nbsp;anguftias animi fine Deo magna conantis. Labores irriti Hint fine Deo manê furgere, lèrd cubitum ire, amp;nbsp;in magna iblicitudine panem edere.

Tertius uerlus, Antithefis amp;nbsp;affirmatiua ièntentia eft, Deo iuuante fik mus organa falutaria. fOE'KS T)AT T^ILECTIS SEIS S0M:f ITEMyid eft,Quos adiuuat Deus, His dat lècundos cuentus, 8ó hi non conta^^ belcunt Iblicitudine, ut Dauid,Cyrus,Alexander,Scipio,inter fummos amp;nbsp;difi fiieilimos labores tarnen quieftere poftiint, amp;nbsp;repecit affîrmatiuam propofitio* ntm^FIElI SEELT HÆ^EDITAS ideft,fehxfoboles,fe* lices

Jices fcho!aftici,felices Magiftratus ftint donum Dei* F CT JA S J^E EST ME nbsp;nbsp;E ó^id eft ,felix foboles eft quiddam datum à Deo»

UaKT COHTO^AE FE^IiJEHT METAM, XEC IM^ ^ETHEXTK(îi^'èic hosiuuenes helices nulli conatus hoftium, nulla im^ pedimenta reprimunt uel euertunt, ut Alexander uolitat per Afiam, Só nulla; Ui'bes,nulli exercitus eum reprimere pofttint»

Quintus uerfus Epiphonema,Beata eft ciuitas,cui tales gubernatores dat , ergo agnolcamus fine auxilio Dei nullam gubernationem felicem efle, Hacflenus docftrina recitata eft, iam confideret ledlor quomodo ad ufiim tranft ferenda fit, qui effedlus fequi debeant, uidelicet, Timor Dei, ne mpueamus diquid contra mandata Dei, uel extra uocationem, Qtiia talibus confilqs ad* ueftatur Deus»Deinde fides inuocatio,ac petitio auxilq, in qs negocqs, quæ niandato Dei Só iuxta uocationem fufcipiuntur» De quibus tenenda eft régula fæpèrepetitajCommenda Deo uiam tuam,amp;^ fpera in eum,8ó iplè faciet»

IjSalmus eft ceconomicus docens, qualis oeconomia Deo placeat, amp;nbsp;fit fclix, aeonomitt uidelicet, in qua leruatur hæc uitæ régula. Milita bonam militiam, Habens fidem amp;nbsp;bonam conlcientiam» Primum luceat in patrefamilias fides, amp;nbsp;fit in eo timor Dei, id eft, obcdientia iècundiim omnia præcepta, ôô feruiat in fua nocatione»T ali familiæ promiffiones hoc loco proponuntur, labores erunt fe* lices,coniugium tranquillum ôc fcecundum, nbsp;tali familiæ,amp;: pofteritati eius

lam cogita quanta magnitudo Sô amplitudo fit horum bonorum,de quis busHicdicitur, uidelicet, confèruatio priuati publici ftatus, amp;nbsp;Ecclefiæ, in quaincoatur uita æterna» Hæc fumma bona diicamus intelligere amp;nbsp;a, Deo pe^ tere»

Eft ergo Piâïmus docftrina, conioïatio, docet qualis eftè familia de* beat, amp;nbsp;addit protniftîones, ut conlbletur nos in tanta mole periculorum pri* uatorum amp;nbsp;publicorum. Magnum onus eft per fèfè educatio fobolis, amp;nbsp;in pu= blicis miferqs,bellis,8d uaftationibus multô plus mali accedit: Patres interficii= üntur, Matres amp;nbsp;filq abducuntur in exilium» De talibus periculis confolatio^ ncshîc proponuntur, eritcuræ Deo, Ut pqs familqs diu ièruet patriam Sc Ec* delîam. Et quanquâ ruent régna, tarnen hæ protegentur, ficut multæ familiæ in exilio Babylonico conlèruatæ funt» Has promilfiones cum intuetur fides impetratur ærumnarum mitigatio, êd leniuntur dolores»

Primus uerlus docftrina eft,quales oporteat eftè coniuges,T IME AXT ^EFM, ET AM'BJALEXT IN JAIIS EIES, Hîc notafit phrafis. Timor Dei fignificat cultum non fimulatum. Et nomen nbsp;nbsp;nbsp;deducit

Ambulare in uqs eiusjintelligatur iuxta Euangelium,id eft,amplelt;fti do* Nnn q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drinam

PMibuUre in â:rîn!im incorruptam,8ó fide agnoftere Mediatorem,amp; habere incoatam obe? uifs eiui inteh diendam, quæ placet fiducia Mediatoris, ficut banc phrafin fepe alias déclara# eâ Ideof^ exorfus eft ab hoc initio, cum poftea de laboribus amp;nbsp;operibus di# (fturus fit, ut fciamûs oportere prælucere agnitionem Dei, timorem amp;nbsp;fidem, feu opera primæ Tabulæ cæteris operibus, 8ó includatur hic uerftis in cætcros omneSjhuiusuiritimentisDeumlabores erunt Felices, coniugium placidum Sóc»

Secundus uerftis continet dodlrinam amp;:confblationem,.docet in timoré Dei amp;nbsp;fide facere labores iuxta uocationem, $gt;C promiftio additur hos labores fore lalutares facienti amp;nbsp;alijs* lam cogita quantum bonum fit, non irangi inu# dli contentione,non eftè uas iræ,id eft, inftrumentum exitiofum fibi slgs,ut multi fuerunt excellentibus ingenrjs prediti, Alcibiades,Marius alq*

Tertius uerftis pinpit coniugium dulciffimaimagine* Hic iterum indu# , datur Primus uerfus,Coniuges fiiit Ecclefia Dei,congruat coniugium cum be ge Dci,8ó fit in eis conlenfus in liera dodtrina, amp;nbsp;in inuocatione,fit in eis timor Dei ôd fides, ïta erit Felix coniugium,

centntunii do Hic communis doeftrina de coniugiorepetatur* Mirabili confilio Deus flriMdecongt; naodo condidit genus humanum, in quo colligit fibi ajternarn Ecclefiam ordinata propagatione. Primiim uoluit efle duos, ut eflet Ecclefia* Secundd uoluit efle marem ßc fœminam, ut fit uerus amp;nbsp;ordinatus amor* Tertio' uoluit tantum unius maris unius fccminæ copulationem efle, indiflblubilem,ut luceat intelledlus caftitatis in gencre humano, amp;iciamusDeum eflèmentem puram 8^ caftam,amp; eum diicernamus ab immtindis Spiritibus 80 hotninibaSj £gt;C in inuocatione cogitem us qualis fit, uidelicet, fapiens, bonus, uerax, caftus, iudex, mifericors, liberrimus * Quartd s-opy« in uiroad mulicrem eft imago amoris in Filio Dei ad naturam humanam aftiimtam, amp;nbsp;deinde ad totam Ec# clefi'am* Vt ad Ephefios fcriptum eft. Magnum myfterium eft coniugium in ' Ghrifto amp;nbsp;Ecclefia*

Ha?c fi'gnificat Deus in hoc mirando feederc coniugfi, quod fanxit ccrtis legibus, nec unit uagari homines ficut pecudes* Nec ociofe additum eft in nar# ratione de creatione Euac, nbsp;nbsp;IXITF T^OMITsLKS FÙ EJ^S: Al ON,

EST (BONEM HOMINEM ESSE SO LEM, FACIAMTS EI A^DITTO^ITM SIMILE IFSI. nbsp;Inuerbo,Dixit,magna

Embhäfjsin P®tidera inftint,fingulari deliberatione diuina decretum, ordinatunijfandtum uerln dixit, nbsp;nbsp;nbsp;pfomulgattim eft,tit fit coniugium amp;nbsp;fit Certa lege ordinatum* Hic fiat am#

plificatiojdicit Deus,uiuas in coniugio legitimo: contrd ueró tanta eft audacia Pontificum,ut dicenti 8^ fancientiDeo adueriari audeant,amp; dicant ipfi ex# prefle contrarium. Non uiuas in coniugio,coniugium immundities eft, amp;nbsp;ftia hæc ediefta crudelitate ftippliciorum tueantur,ita fimulamp;libidinibus polluti

Sunt amp;nbsp;figiiificati'ones in uite èC olea, uxor comparatur uid, quia cft bile lignum amp;nbsp;adiungitur ad alias arbores, præcipuê ueró arnica eft oleæ, Ac naturalis (ru^j^Tra^«« eft uitis èC oleæ* Maritus igitur oleæ confërtur cui adiunfta eftuxor tanquamuitis,amp; olea laboresfignificat, inde amp;nbsp;filp ramisoleæ coiv feruntur.PolTunt aliæ fimilitudines colligi.

Reliqui uerftis ftint repetitiopromiffionum amp;prccationes,quærurfus tti(Lm monent, certa Dei beneficia eft^ conferuationem Ecclefîæ Sgt;C pohriæ.

MEAy S) 1C AT XCXC ISI(AEL, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duum,n^rr^

tto de perje=i MArran'o eft recitans perfecutiones Si liberationes Ecclefi'æ,ut hæc ipfa fma= ^“lihcraHo.: go oftendat, quales fint ærumnæ Ecclefiæ omnium temporum, amp;nbsp;quôd fis= Eccle» de 81 Ipe petenda amp;nbsp;expedlanda fit liberatio. Si celebranda fit præfèntia Dei, gratiarum aftione, quoti'es eripimur,amp; agnolccnda uoluntas Dei, qui im^: nienfa bonitate propter Filium fua potentia ieruat Ecclefiam omnibus tem=! poribus,inter magnas Si multipliées ruinas et confufi'ones imperiorum,ôô iiü ter magnas perfecutiones^

diiû, prccatio USalmus ualdê ufitatus eft in precationibus Ecclefiæ, Si ardentjffi'ma petitio in. ■rr' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O r i 1 rgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri ri pecca/oruni,

eltremiliionis peccatorum,cC limul dodtrmaac conlolatio, oitendens re^ cz' ^iffionem peccatorum iufticiam Si uitam æternam non dari, niCi propter ac confoUtio^ luediatorem Filium Oei GRATIS, non propter hominum mérita aut di^« §nitatemf Sunt^ interfèrta Tra^^H, quibus magnitudo dolorum in ucris terrorb Oüs amp;nbsp;luda fidei in precatione deferibitun

Propofîtio eft in primo Si fècundo uerfu,amp;: eft petitio remifftonis pecca^: torum Si gratiæ.Mox autem addita eft in tertio uerfu,pcccati confeflîo Si corn ttiemoratiode magnitùdine iræDeiiuftiftimæ, SI IXIITXTES■. O^SEI^^MTE^IS DOMIXE, S)OMIXE QTIS SJASTLpit. KE'HT^ Obfèruare eft oftendere Si exequi iram,qualis conueniret im mciv fæiufticiæcontra magnitudinem Si multitudincm noftrorum peccatorum, erroriim, lapftium Si noftræ immunditiæ, Hanc iram nemo fuftincre poftèt, iuxta ilia diefta, Deus ignis confumens eft. Item, Scio qudd non parcis dclins: 4uenti,Et lob.ÿ.Verè fcio quôd non iuftifîcetur homo coram Deo. Item,Non intres in iudicium cum fèruo tuo.

In quarto uerfù fèquitur confolatio, QJ^IX METS) TE F gt;nbsp;tgt;ropicuüo IClyiTl0 E STi ideft,remiftîopeccatorum.Et hæcintelligatur gratuit mMigiitur ta propter Mediatorem,non propter ullam noftram dignitatem. Hanc confb^ lationem inquit, oppono magnitudini meorum peccatorum, quod gratia exs; libérât fupra delieftum, qudd fcio me recipi Si placere te rémittente peccata. Si tecipiente me propter Mediatorem, ficut alibi inquit, Beati quorum rcmiftæ fiint iniquitates, Si quorum teda funt peccata. Item, luftificati fide paeem ha=s bemus.

Addit autem,/® ÆO T/A/Æ’® ideft,omnesagnofcantfèiiv dignosamp;L immundos eflèjôC expauefeant coram te, non fint arrogantes, non

confidant fua dignitate, luis uirtutibus, quia tantum recipis propter propicia*^ torem.

In quinto uerfu modus conlblationis rccitatuTjS E CTO TiOMI» Km EXE ECTO ATf TEEEXM E I^S, Uk cionatur de fide amp;nbsp;de lpe,amp; fit mentio uerbi amp;nbsp;Domini.H^c eft uox fidei,quæ intuetur promiftionem amp;nbsp;patefaeftionem diuinam,8ó ilium ipftim Filium Dei Mediatorem, oftenfum in promilftone agnofeit 8^ adprehendit, Hac fidene^ cefteeft aceipi remiftionem peccatorum, in hac ipla conlolatione fimul hie ipfc Filius Dei luftentat uiuificat ludlantem.

cilfêrtur libe» In lèxto uerftï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inlertum eft de mora : differtur enim liberado, ut Sa

ratio utßdcs Jçg exerceatur amp;nbsp;crclcat;ficut Abacue 2.dicitur,Si raoram'fecerit Dominus,ex^ exmeatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eum,quiaueniens ueniet et no tardabit.Et Judith,8,Qureftis uosqui ten=s

tatis Dominum, non eft hie lermoqui milericordiam prouocet, fed potius iram,conftituiftis tempus milèrationis Domino. Et Rom.S.Longa concioeft de hac fpe 8C expe(ftatione,ubi inquit,Spe lalui falt;fii fumus. Item Spirituspro nobis interpellât gemitib. inenarrabilibus. Hie gemitus fignificatur hoc loco, AX IM A ME A A E) (DO MIX TMj id eft, intimi cordis defiderio gemitu confugio ad Dominum, uidelicet ad uerum Deum patefaftum in hoc popiilo per promiftionem ftiam, qui me luftentat luo filioMediatore, amp;nbsp;libe^« rat me ex morte, 8c ziii. pottis inferorum, Sd accendit hanc inuocationem ticiam Spiritu fuo fanefto, ita luftentor agnitione promiflionis diuinæj nec fran^or mora amp;nbsp;diuturnitate adflieftionum.

dferimen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

promißiottii qua propter Filium Del amp;nbsp;per eumdonamurremiftione peccatorum, Gratis (t Le: camur amp;nbsp;fatuftificamur Spiritu làndlo, efïîcimur hæredes uituï^etem^jtion pendet ex conditione noftræ dignitatis. Dehac promiftîone Paulusloquitur, îdeo ex fide gratis ut fit firma promiftîo. Et hæc iplà Pauli concio eft enarratro huius uerlîculi. In quo etiam hoc confideretor, quôd promiftîoni adiungitur præceptumdefide8dlpe,ô'’?£^I^ET ISEjiE.L IX DOMIXTM^ Etlèquiturpromiftîo,IA AEED DOMIXEM MISEEJCO DI A, ET COEIOS'a AEED lESEM E^EDEMTIO EST, ET lESE EJEDIMET ISE^AEL EX OMXIEES iXE

ITATI E ES EIES, Hæ promiftîones non tantum ad initium con^ uerfibnis pertinent, led ad exercitium fidei in tota uita. Quanquarti enim iiC)« rum eft in conuerfibne hæc fieri, Filius Dei uiuificat cos qui conuertuntur, amp;nbsp;libérât ex æterna morte, amp;nbsp;làncftificat eos Spiritu fuo fanefto, Sô uerè in eisdft uinitas habitat: T amen deinceps quoqj retinenda eft hæc conlblatio,qiiod fide propter Filium Dei propiciatorem Deumamp; hominem habeas rcmilfionem peccatorum,amp; Deo placeas.Hanc neceftariam conlblatiofnem proponunt hæc diefta in Pfalmis, qui deducuntnos ad milericordiam, uidelicet propter diatorem promiftam, iuxta ilia diefta,Non intres in indicium cumlèruotuo. Itern, Non eftis fub Lege, fed fub Gratia.Et fîcuthîc inquit: Apud Donunuin

copiofa eft redcmtio : Ita Paulus ait : Gratiaexuberatftiprapcccaturn» Item, Gratia Deo, qui dat nobis uicftoriam per lefum Chriftum amp;nbsp;lanäaficantem nos amp;nbsp;deprecantem pro nobis»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tM contra /kt

P\O(ftrina eft contra fuperbiam, quæ eft fiducia propriæ fàpientiæ, iufticiæ ■^uel uirium mouere aliquid fine uerbo Dei, fine uocatione ac ncccnitatc,ingt; citatum quocuncß modo, fiue curiofîtate, fiue ftulto zelo, fiue cupiditate uindi^ ctæjfiïie alijs caufis*

Hîc deftriptiones teneantur» Superbia eft eftè fine timoré Dei èC fiducia superlia luæ fapientiæ,iufticiæ aut uirium lècurum efte èC effèrri, Qiiod malum in eftètf nbsp;nbsp;fi**

ftibuscernitur, quia hæc fiducia fui impellit fuperbos ad mouendas res fine mandate Dei, Cine uocatione, fine neceftîtate, ut Antonius mpuet bella contra Augufium,quem fuperbê contemnit»

Humilitas uerô eft in timoré Dei agir öftere propriam infîrmitatem, SC Humilit,« non fiabere fiduciam fuæ fapientiæ, iufticiæ aut uirium, Sed fiducia auxiltf di^ ^‘^‘‘^fi*-Oiniobedire uocationi,amp; nihil tentare fine uerbo Dei amp;nbsp;fine uocatione,nec dej= ^piccre alios, nee fremere aduerfus Deum in peenis, Non ambitione, non cu^ fioGtatc,non cupiditate uindiftæ turbareEcclefi'am autRempublicam» Tali^: nm lapfuum exempla omnibus temporibus in uita confpici poftünt,ideo com^^ monefaftio neceftaria eft,de remiftione amp;nbsp;de confolatione.

Primus uerftis amp;iècundus funtpropofitio, quæeftafltueratiouolentis rereprimere,£(9ö inquitDauid, NOïV AMEELO IN MAGNIS EL MI^A El LIEES SEPP^A ME, nihil uoïo tentare fine uerbo Clcijfine necelfaria uoeatione, nönruam ut Saul qui regnum unit fuo confilió conftituere, non inftituam cultus,non fingam dogmata, ficut audacifsime fit à conpïia fine multis, Etfi autem fècundus uerfus ab alp's aliter enarratur,tarnen hanc fimlt; mandato D«, plicifsimamièntentiamfequor,iudicoetiamafteucrationemcTc^AN NON ^E PMO ME ET C0MPE SCO^ id eft, ArdcoèC egocupiditate üindiftæ,6lt; libenter tollerem Saulem,lèd reprimam me propter gloriam Dea, iiec tentabo humana confilia fine mandato diuino, ero ficut ablalt;ftatus,uideliîs cet amiftb naturali folatio. Samoiatenus,Arrius inflciftunt doftrinam de filio Dei ad concinnitatem, quæ ipfis placet, amp;nbsp;difeedunt à uerbo Dei. Saul uritur gloria Dauidis,ideo multa miufta tentât ad eum opprimendum. AchabSC multi alrj quærunt prafticas multiplices, ut muniant fe contra eos quos metu-? ont, ut anteuertant eorum confilia. Multi doftoresmuniunt Ie faftionibus 8lt;^confpirationibus. Hæc exempla omnia comprehenduntur in hac forma, Ambiilare in magnis 8ó mirabilibus fupra ipfos.

Poftquam autem priores duo uerftis detrahunt humana præfidia, po^ ftremus uerfus oftendit confolationem aliunde, Speret Ifrael in Domino ;fic

Efaias utruncj compkdtftur: In fiJentio 8^ (pe forti tudo mea» Et PElm.108. IHi detrahebant mihi, ego autem orabam* Etfîautem hæmagnæresnoniiitdfo gunttir fine experientia, tarnen fciri mandata Dei 80 promifiïones oportet. Mandatum eft Pfalm. 3 y, Expedia Dominum cuftodi nias eins, déclina a , maloamp; facbonum. Promifïîo, CommendaDeouiam tuam,amp;riperaineum, SC ipie faciet. Itemjadla in Deum curam tuam,8ô ipie te fiiflentabit. Item,Pax Dei regnet in cordibus ueftris. Ad bas fèntentias 8C hic Pfalmus accommo^ dandus eft, in quo Propheta eandem dodlrinam in ftio exemplo,imô uniucrfe Ecclefiæ exemple proponit, amp;nbsp;in noftris doloribus banc dodlrinam cxercerc difcamus,nec turbemus Ecclefiam incitati ambitione,curiofitate,cupidifatc uindiccæ,amp; fimilibus motibus, fimus ablaclati taies de quibus dicitEfoas, Quem docebitfoientiamf Abladlatos â ladlejauulfos ab uberibus,amp;c.

xiii.pp/«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TfOMlXE LDAriLD, ET TXITE^S^

tmet preciitio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

negt;n,gr4tia-. L_JIc Pfalmus continet initio precationcm, deinde gratiarum actionem,po-* rui»udionein -Elfteapromiifiones.Prccatioeft,utDeusconièruetEcclefiamSCpolitiam, promißio:^ ïuxta promiflionem Dauidi fadlam, cuius idco fit mentio, quia fides in peten# do intueri debet promiftïones amp;nbsp;mandata Dei» Promilèrat autem Deus Da# uidi pofteritatem,ódiuftèratut per filium conderetur templum. Et Dauid mandata dédit fiIio,ideoinquit,A/£Äf£'2VTö LDOMIXE ldeftjpromiflïonumamp;mandatorumquædediftiDauidi,HT TELIFE^ SÆ A FF LICTIO XIS EI id eft, Totius curriculi Dauidis, qnód 80 uocaucris eum, 8C texeris in tota gubernatione, 8C dederis mandata de com ditione Templi,quafi dicat, Inuoco propter promiftïones tuas 8C mandata tua Dauidi tradita, cui teftimonium perhibuifti in toto ipfius curriculo, ac fingU:# laris emphafiseft,quÓdtotum curriculum Dauidis nominat afflicfiones, in quibus Deus teftimonium præbuit patefadlionum fiiaruni in ifto populo»

Sequentes uerfus funt promiftïodecondendotemplo,qua?intelligatur iuxta hiftoriam, cum Dauid uellet condere, mandatum eft filio, ut i 11e conde# ret,óó uicifTim Deus promittit conditionem 8C confèruationem rempli»

Phrdfîs he- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lunioresconfiderent phrafin» SI IXT^OITE^PJ) LX TA»

hr£lt;i ufiMi LL E ^pXL ACT ET M 'TOIA TS LMEÆ. Hæc conditionalis in iuramem in ittramentis, tfs ufitata eft pro negatiua, 80 eft fumma fontentiæ, non quieftani doneecon dam templum»Petenti autem fadla eft promiftïo fore ut per filium condatur»

Sequitur gratiarum adlio,£EC£ AT LD IT HALT S ETM-, id eft, lætamur eftè conditum templum,conditam domuDomini,/^^ EP LH P^Af - T A,id eft,per Ephrateum, ftirpem Dauidis,cuius fèdes fuit in Bethlehem,que , nominatur Ephrata.

eft, lætamur Ecclcfiam eflè concordem, conuenire in certum locnm, Habitare adcertamièdem»

idcft,ad propiciatorium,quoderat iedesDeijde quo crat traditum manda«gt; tum,Deum ibi uelle inuocari,amp; Deum ibi exauditurum eflè»

A À^id eft,in arcam tuam,ièdeas fupra hanc,id eft,aicende in banc arcam, ftruesac defendas hancEcclefiam, Quomodof 8ACE nbsp;nbsp;nbsp;OTES TEI

IKDEAELEIEST/CZy^,uideIicetminifterq,ideft,Minifterium fîtiuftum ëgt;C falutare,Sicut infrâ quoqg inquit,Sacerdoces eins induantur iufti* cia,id eft, fis efficax per minifterium, coïlige fcraa Ecclefi'am uoce minifterij d te inftituti.

EE SAELCTI TEl £:xrLrÆ:2VT,ideft,omnesconuerfiper niinifterium celebrent te in omni æternitate, fint hæredes uitæ æternæ» Ita de Ecdefia precatus eft, referantur fimiles precationesomnesadprecationem Fift) Dei in agone, Pater ièrua eos in nomine tuo, fanftifica eos in ueritate tua, w fintunum in nobis,fint ibi ubi ego fum» Diletftio tua qua me diligis habitet in eis. Ad hanc precationem Fiîq JDci nos quo($ noftra uota adiungere debe^= mus,

Verfu decimo nominatim petit conièruari regnum,8ô dari Felices fucceft: Fus in hac politia continud, Eftcp fententia uerborum, E ET EE^ E)A^ ^iD SEEJ^EM TZ^Z^Alt;f,ideft,propterpromiflîonemDauidifadtam*

KON AEEEE'AS FACIEM E^EGIS m,ideft,Nonfi:^ •^asdeleri formam regni tui, Faciem enim nominat ipiàm regni formam, maü §gt;ftratus,legcs,iudicia,poenas,diiciplinam,defenfionem et præcipuè pium fta^ tum Ecclefiæ»

Vndecimo ueriu exprefle facit mentionem promiflîonis, quia, ut ftipr^ ’^iftuna eft,precatio debet intueri mandata 80 promiflîones,.

Duodecimo ucrfu additur promiflioni conditio obedientiæ, quia pro^ Ami/Jàpro» miflîones corporales habent conditionem obedientiæ, Cùm enim omnes pro^^ »»}?ioKegM, miffîones propter iummam dentur,reic(ftafumma amp;nbsp;fpretoMediatoreFilio ^^heUamcæteræamittuntur,ficutimprî tandem penitus delentur, ut oftert^: t«r, dunt exempla in Sodomis, Hieroiblymis amp;nbsp;uniueriali interitu multarum urs^ Fiumamp; gentium, interea in uera Ecclefia manet fumma promiftîo, ideóad hanc Só promiflîones corporales in genere pertinent, ficut Paulus inquit, Pie^: tas habet promiflîones præièntis amp;nbsp;futuræ uitæ, Et tarnen hîc etiam in ucra Ecdefia fciendum eft, promiflîones corporales habere exceptiones caftigatio;: uisamp;crucis,utinPfalmo88* dicitur,Vifitabo'in uirga iniquitatem eorum, Mifericordiam autem meam non auferani ab eis,

Verfu decimotertio amp;nbsp;deinceps, coniungit promiflîones de Domino amp;nbsp;de rebus corporalibus, Adfirmat in ifto populo fore Ecclefiam, iuxta hæc uer^ ^^TLEGIT EAM lEL HAEITATIOELEM SI'BI,\tc.m^S^^

Ejy OTES E lES IELE)E AM SAE ET £,Id eft,effîciam ut mF jdfteriumdocftrinæ fituerum 80falutare,ET SAELCTI EIES LÆ» E AEVELTEE^ifi eft^ Ertuit aliqui in hoc populo eledtijqui accipient æter* t^abonainEcclefia^

IS I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eO^Nr 5)//r/5)4Ideft,mittamFil^

urn meum redemtorerrijhunc uoloibi nafci amp;nbsp;oftendcrc ibi fuas uidlorias in cruce ÓÓ refurreiflionc»

ME 0,{cilicet,Dauidi, LVCE AM^id eft, Fdium meum qui eft lumen, id eft, confolator amp;nbsp;liberator Dauidis amp;nbsp;aliorum credentium, nam propter hunc ftruabo banc politiam» Additaeftpromiflio corporalis, VlCWl EIVS SEnEDiCAM,

Applicdita Vt autem initid diftum eft, Tria efle membra huius Pfalmi, Precatio# fftlmi ad «;«, i^^jy^^Gj-atiarum a(ftionem,amp;Promiftiones: Ita ftiamus banc precationem amp;nbsp;gratiarum acftionem aftiduam efte in Eccleiiam oporterc, amp;nbsp;fingulos nos de^» bere gratias agere Deo pro conieruatione Ecclefiæ, ÔC petere coiikruationem, falutarem gubernationem,ficut hie inquit ; Sacerdotes eius induantur iufti^ da. 8gt;C falute. 'll! hac autem precatione neceffe eft, intueri mandata Dei amp;nbsp;pro* mifli'ones, iuxta ilia dicta, Petite dabitur uobis. Præcipuê ueró meminerk mus in petitione mentionem fariendam efle Filij, ut propter ipfum feriiet Ec* clefi'am, ÔC ftiamus oportere in oratione fidem efle, quæ uere ftatuat hancpre* cationem placere Deo, non efle irritam propter Summum Sacerdotem Figt; burn Dei,qui idem petit, Pater ftrua eos in nomine tuo

„r, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GRADVVM Xnil.

tHttjKur, pRæceptum eft de ftudio concordiæ, laudando enim præcipit, ut earn tuca^« mur : amp;nbsp;poftea addit promiflSonem. Notum eft autem totam Legem pragt; dileftione Dei amp;nbsp;proximi,Quia Deus ita condidit genus humanum, pr^ceptum de uult nos fibi tanquam capiti adiundos efle, ftcum congruere, Imo unit dileâione D« nos fua templa efle, nobis ftft communicare, amp;nbsp;in nobis fuam fapientiam CT prox:»«. iufliciam lucere.SimuI etiam uult omnes copulatos efle in ipib,congruere om« nes ad ipfum,ut fit conftntiens ueritas amp;nbsp;iufticia in omnibus. Ha?c eft fumma dodrinæ Legis,amp;^ fic natura condita ftu't. Sed Diabolus difteffit d Deo, amp;nbsp;po^ abdu- nbsp;nbsp;nbsp;genus humanum auulfit, ita deinceps in hominibus non eft eadem ueritas

xit homines, de Deo, ftd triftiflîmæ tenebræ ftint, èc horribilia mendacia uel Epicurea uel idolatrica, uel alia quæcuncg, poftea uoluntas Diabolorum Só hominum fre=lt; munt aduerftis Deum, amp;nbsp;dum unufquiftj^ ftft effert, tollere alios conatur, ita extindla dilcftione ardent in genere humano diftordiæ, amp;nbsp;ex diftordijs poftea oriuntur bella amp;nbsp;uaftationes * Manifeftum eft igitur hanc miftram naturam obtemperare Legi Dei, ftd Filius Dei uenit ut deftruat opera Diaboli, Dez ty proxies reftituat ucritatem nbsp;nbsp;âiîcdionem Dei, ÔC proximi in nobis, ÔÔ hoc nomi#

Ita coofideretur quid præcipiat Lex,amp; quomodo ad earn reducamur per FiliLim Dei,amp;: l'n illa parte quæ uerè eft Ecclefi'a Dei reftituatur dikelio con cordi'a, rurfus adglutinentur ad unum caput, ad Filium Dei, Sgt;C per Filium ad æternum Patremgt;

Cum igi'tur confideramus quid fit diledlio, SC quare præcepta fit, Slt; quo^s niodo in nobis reftituatur amp;nbsp;accendatur agnitione Filp Dei per Spiritum fàn= nilc^îo cxer^ düm, excitemur etiam ut earn exerceamus* Exercetur autera ftudioretinendæ pacis cum alijs, quæ pax nominatur concordia» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cii.

Dilecftio eft erga omnes etiam inimicos, ôd eft Deo obedire iuxta omnia Dilsäio iiuid mandata, cum quadam læticia in ipfb amp;nbsp;unione cum eo, eftpropter Deum preftare alijs omnia officia d Deo mandata etiam inimicis.

Sed ftudium concordiæ fit erga membra eiufHem corporis, uidelicet ue^ f^tudiutn con» tæEcclefiæ, amp;nbsp;eft uelle retinere conïenfum in ueritate, Ôô præftare officia dile^: fiionis, nec diftrahere coniuncftionem fine necefîària caufa, iuxta hoc didlum, Fac ut unum fiht in nobis»

Primum ipfà dilaceratio fine caufa neceflaria periefe eft peccatum, iuxta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß»

Deinde mox in quacunep diftordia fiue politica, fiue alia, fèquitur turban nbsp;nbsp;*

Tertió fi' eft diflenfio de dodlrina, neceffe eft alteram partem errare, cum ’gitur mendacium lpargatur,Deus contumelia adficitur, amp;nbsp;in alterutris pror^ fusextindtaeft inuocatio.

Quarto ex diflenfionibus orïuntur fæuifïîma odia,fadtiones, bella amp;nbsp;ua#: ftationes generis humani 8d pcenæ æternæ, Ac furores femel accenfbs in homi:^ animis horribiliter augent Diaboli, qui lætantur amp;nbsp;contumelijs Dei, feu ’i^cndacqsjfèu homicidrjs. Horum ingentium malorum cogitatione cohorregt;s Hmus amp;nbsp;animos confirmemus, ut communem eonfociationem ament,8d di^s ^lt;^nt quibus modis Sd quibusofficqs tuenda fit, nec moueant certamina non ’’cedTaria,iuxta didla,Qui uos turbat pcenam feret. Et Salomon : Qui diligit fixas,diligit peccatum.

Cogitentur ctiam præcepta de dilecffione et de concordia,ut laudationes, ÎC præcipuè hi tres loci. Deus diledfio eft, qui manet in diledfione, in Deo ma=s

Deus in eo. Item, Pater fac ut unum fint in nobis, hie Pfalmus, Ecce quam bonum 5ó quam iucundum, habitare fratres in unum.

Primus uerfus propofitio eft, quæ cum fit laudatio concordiæ, intelliga* inus præceptum eftè de tuenda concordia.

Secundus uerfus fimilitudo eft,qua fuàuitasoftenditurexcmplo rei suMitdsdile^ 2rahtiflimæ,quafi dicat,tarn dulcis res eft concordia,quam dulcis eft odor bah étions confer» hmi fummi Sacerdotis, quod fingulari modo apparaliatur,

Cur autem nominatim hic de balfamö Sacerdotis dicitur C Quia fignifij: cat primùm concordiæ uinculumeftc oportere confenfum de uera doeftrina, saeenMstia* ßcut Dominus inquit, Sint unum in nobis. Et ubi docftrinæ confenfiis cft,ibi ttiam ungit corda Filius Dei fummus Sacerdos Spiritu fuo fancffo,Ac tales nbsp;nbsp;nbsp;viwulum con

pubti fummo Sacerdoti Chrifto,funt iam adglutinati aduerum caput Deum, ita fanata dilaceratione, qua fecerat Diabplus, ordo reftituitur, fcilicet unio ad , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deum, na.

Deuirij qui riirfùs habitat l'n membris Chrifti, 8^ ftia luce, fàpicntia SC iufticia amp;nbsp;læticia eacompletuSed hæc hunt per fummum Sacerdotem,Fihum Dei,per quem uox Euangeli) ex finu æterni Patn's prolata eft, èC qui tollit peccata no# ftra,amp; lucem ueritatis amp;nbsp;dileÆonem in credentibus incoat»

Hæcomnia fionificata fîint mentione Aaron, Icilicet oriri dilciflionem 8c concordiam à fummo làcerdote Chrifto»

AA 'T^ôN^jfîgnifîcatenim diftributionem» Vult autem eandem dodrinam ab uno capitc Chrifto ftillantem fonare omnes miniltros»

Aket4 /îwj'li- Altera fîmih'tudo, Tàm fuaui's eft concordia, qu^m gratus eft ros pullu# tudo à, rore lantî fègeti, pullulantibus arborum fruftibus, indigent enim rigatîone, ne mt ^‘^uüuUnti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perçant, Hæc fi'milîtudo non eft obftura, quia manifeftum eft

[egeti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcordqs diflîpari omnes ccetus, SC animos hominum uerê torrefieri 8Ó fequi

similitudo de ' Vtautcm prior ftmilitudo haud dubiè fîgnifîcat concordiam ftccrdo# roredetiotAt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doccntium: ita hæc pofterior fîmilitudo accommodari poteft adpoli^

nrdîam^ nbsp;nbsp;ticam concordiam, ideo enim nominat loca quæ propemodum limites fuerut,

ut fignificet fè de hac ipfà loqui inclufa inter hos limites. Fuit enim Libanusli# mes uerftis fèptentrionem, lerufalem uerfus meridiem,quam nominat,cum fît regia fedes,ctiamfi non erat extremum oppidum,Qiiafi dicat,toto pecftorc oro Deum,ut in hoc regno,et in hoc populo,cui Deus hanc fèdem attribuit,fitpcr# petua concordia,ÔC omnes unum fint in Deo,

Hermon pdrt Montium piduræ in talibus confpici pofTunt. ludico autem Libaniim Liba/ü. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab albedine diftum efïè,ÔC pars eft Hermon,quod eft alba altitudo.Sic et alibi,

Pfat4I.nominat hæc loca,Terram lordanis amp;nbsp;Hermonim, Ac deleftatur bis appellationibus ut multa fignificet, Hoc unicum regnum in genere humano uerê erat candida 8C pulcra altitudo,id eft,arx quæ erat fèdes Ecclefie,SC domi# cilium ueræ fapientiæ ac iufticiæ, quia ibi ueri Dci noticia fulgebat, ibi fe De# us illuftribus teftimonijs patefaciebat, 6C mirabiliter hoc regnum aduerftis ui# Duo numiei cina imperia defendebat.Erat autem in hoc regno fumma fpecula Sion,quia le# îerop/gt;m4: fofolyma domicilium Régis erat, Complexa eft autem lerofolyma duos ardu# cr sion. ’ motes,quorum alteri nomen fuit Moriah,a luce,in hoc templum conditum eft : Alteri Sion, id eft, fpecula feu trophæum, in quo fuir arx Dauidis, amp;nbsp;no# men commonefaciebat reges, locum ilium uelle derendere Deum.Indicant igi* tur hæ dulciflîmæ appellationes Prophetam huic populo concordiam optare, tdm dulcem bonis mentibus, quàm terra nafeentibus ros eft tempeftiuus.

roonmsionIN SION, CTM T AMEN MAGNA SIT ALTlTyT)0 ros defeende-i MONT IS S10 N? Refpondeo, congruit hoc ad totius regionis fitum. Li# re c ur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^imes eftuerfus fèptentrionem 8Cortum,ÔCperfèfèaItuseft,præfertim

circa Damafcum,ubi propriê tribuuntei nomen Hermon. Reftêigiturin# . de ex montibus arduis, 80 ex regione Septentrionali, in loca inferiora, tùm in plana,t«m colles confi'tos oleis fpargi rorem inquit,Et phyfi'cum eft,quôd plus eft uaporum in Septentrione amp;nbsp;locis montanis, quæ funt diftinfta uallibus, quàm in paruis collibus, Hæc chorographica illuftrant Pfàlmum.

ni MAXSIAFIT 3)ErS 'B ENEI^ ICT lOXEM, ET TITAM m ïhlTXTX. Junioresdifcantphrafin,Deus dicendoefficit5iuxtainuc1jDixitamp; faéta funt,ideo benedicftio fignificat ali^^ (Jiiando ubertatem di'uinitus donatam,Hïc feli'ces fucccOus quos Deus ipJè ad?= iuuatJta8luerbomandandiutitur,© EES MAX3) ATeft,fuodecre?: to cfticit, ut ibi fint, bonus fuccefTus uita, id eft, fuauis uita amp;nbsp;læticia in qua inuocari Deus amp;nbsp;celebrari poteft, 80 promtis animis conferuntur labores:ut cirm in exercitu Dauidis concordia eft Primiim inuocatio Dei eft ardentior, minus impediuntur fides X ipes, X omnes milites fimul libenter perferunt di^. communes labores,amp;fi.io quiscg loco fuam confert opcram,et libenter alrf alqs opem ferunt, X adeft iple Deus, accendit animos, adiuuat laborantes X. addit feliceseuentus»

Contra uerô ubi diftordia eft, ingens impcdimentum eft inuocationis, (Juia uniuerfaliter mala conftientia ftigit Deum, amp;nbsp;cogitans de bofte non unit ad ilium Deum accedere quern inuocat hoftis, X contraria petunt inimici, de^ niq^ multa horrenda funt impedimenta inuocationis in animisdiftordium^ propter quæ magna uigilantia omnes occafi'ones uitandæ iunt, quæ uidentur accenfuræ eftè non neceflàrias contentiones» Præterea manifeftum eft in exer?= citu difièntiente milites non diu fimul perferre communes laborcs»

Obferua autem hic diicrimen humanæ doftrinæ de concordia,amp; diuine, Dzp/mf« b«» Ëxperientiaoftendit hominibus concordiamelle meliorem diffîdqs,leduox nMn^doârU diuina hoc loco addit promiflîoncm de præfentia amp;nbsp;auxilio Dei,Hæc promift fionosinuitetad ftudiumtucndæ concordiæ» Dixi autem fuprà quare Deo pbceat dilecfiio : Quia uult omnes rationales creaturas ad creatorem copulatas ^ffcjUteis fuam fapientiam, iufticiam,bonitatem,uitam X læticiam communia t^ctjamp; uiciftîm nos ipfum agnolcamus amp;: celebremus, ei Cimiles effîciamur Qc în ’pfo lætemur,fient feriptum eft, Deus eft diledlio» Nam cûm fit fapiens amp;nbsp;bo^ ’tusjcommunicare fuam fapientiam amp;nbsp;bonitatem creatüræ uoluit, id autem

Ç^Ogitemus Pfalmos fapientiam, amp;uocemDei eftè, amp;nbsp;Deum fontem elo=î quentiæ,làpienter,relt;ftè X ordinê loqui» Ideô in fi'ngulis Plalmis qua’ratur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt

tinum aliquod principale argumentum, ut in alijs carminibus crudité lcriptis, confideretur,quomodo membra cohæreant, ita magis pcrlpicui et dulciores

^runt,amp; res ipfa oftendet non eftè temeré coaccruata membra» Sicut igitur in dqseruditis lcriptis, ita amp;hicquærimus propofitionem, lèriem partium, ôô secommodamus l^falmos,alios ad alia genera caufarum, uidelicet,ut iuxta pus:

en'h’a præcepta diligentius confideretis, quis fît finis, quid ueli't efficcre fcri^ Ct[criminlt;t ptum, an doceat, aut petat aliquid* Sunt igi’tur ait) Pûlmi Prophetici, qui ad ’ genus «PftPatrKaA/Ko/j pertinent, docent quis fit M E S’S IA S, amp;nbsp;quæ fint çius bc# neficia,ut Plàlmus 2.Quarc fremuerunt,8Cc, PiàlmjioiDixit Dominus,8ôû 4V*Eru(ftauit 8^c» 72.Deus indicium tuum Régi da* Alt] fiant docfirina Legis, «t de concordia:i55*Ecce quàm bonum* Ali) docent quæ fit Ecclefia, ubi fit, ut 84.Quàm dileda tabernacula* Altj funtconlblationes, Sgt;Ç gratiarum aâio^ ncs*Alij petunt remifiîonem peccatorum,amp; alias liberationes. Poflîintautem coniblationes Si petitioiies referri ad genusru,aforium,utPiàlm.$l*Mi/êrere amp;c*

Sciendum eft autem mifceri genera. Nam dotftrinæ intexuntur affètfius, affècftibus do(ftrina,amp; non nimis anxiè faciendæ fiint hæ diftributiones,fed principalia membra quærenda fiint, amp;nbsp;exempla petitionum amp;nbsp;liberationum, nobis finit uelut communes promiftîonesjficut iplèPfalmus 54. Benedicam Dominum, applicat præfèns exemplum ad cæteros, Ifte pauper clamauitj Dominus exaudiuit eum, accedite ad eum^amp; illuminamini*

ppIwf.L I. pe^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft autem Pfalmus Miferere pctitio remiftîonis peccatorum, iuftifica=*

titioeß remiß tionis,fiinlt;ftificationis,Só mitigationis pœnarum* Hæ fiint principalespropos fitiones, quibus mixti funtaffè(ftus,amp; amplificationes argumenta*

Primus uerfiis ftatim eft propofitio.MZó'£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ME 1 Ti E

Seriesuerfn^ nbsp;nbsp;nbsp;eft,rcmitte mihi peccata,fis mihi reconciliatus,8ô iuftifica me* Huicpropo^^

«wpp I. ßtfoni additargumentum : SECKTgt;IT)JAM MAGTSLAM MISE^=‘ I AM T K A Mj ubi promiftiones intüetur, ex quibus miferLordia nota eft,promifta propter Mediatorem,cuius et poftea fit mentio,cùm inquitt ASEE^GES ME T^OMIISLE fiæ* Et Antithefis confideretur, fècundum mifericordiam tuam, non propter ullamea operand mérita. ? ifiricordia autem fin promiflîo fideaccipienda eftjideft, non maneatmensindnbitatione,ièdfciat promiflîonem tibi quoeg ratam eflè, acquiefeat fide in Mediatore, propter quem promiflà eft mifeari: cordia* Poftea repetita eft propofitio ; amplius laua me*

Deinde lèquitur querela in qua eft confeflîo peccati, quæ fîmul continet dodrinam,unde fit peccatum, Ôôqnantnmmalnmfit*2^7^ON//^M IHE COGnoSCO^ ET EECCA^ tumßtLiü.TrM MEJ^M COnr^A ME EST SËMT E^A^ confpe(ftumeo*r7©/ T AKT FM SIAM TECCATO^, ET MA^ LTM CO^AM TE E£CJ,Fateormeeflèpeccatorem,ôôdignunieflè pcena, nbsp;nbsp;quidem tantum fum peccator, non afïèro mérita, aut meam iuftieft

am, led te eflè iuftum affirmo ctim aceufas me, 8ô afïîrmo te uincere cûm iudfi caris àb hypocritis, qui horribiïi fremitu aceufant Deum iniuftiçiæ, quôdipfi pledantur inter àlios qui liabent manifefta ieelera* Ego uerô agnofio banc na#^ tnram merlam eflè in pcccatnm,ôô dignam eflè morte amp;nbsp;pccnis,etiamfi aliqui nonhabent manifefta fcelera*

Hæc confdfio peccati, nox eft nontantûmDauidis,fèd totius Ecccicfiæ ifii uera contritione,congruenscum hocdido: Dixi, COTIFITEE0^i{^ ATiTE^Îi^

' lt;P s ALMI LL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;699

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ME miESTICIAM ME AM (DOMmO,vcxr^Miiis

Simul autem in hac confefl'ione comprehenduntur confolatio» Tu es iuftus amp;nbsp;tiiuEcclefix iiiftificans, amp;nbsp;promiflionem tradidifti de remiflione peccatorum,actuapros w fotmiow. mifTione fretus ad tc accedo. Statuo te ueracem eflè ieruantem promiflio^ ’iem, fateor me recipi quanquam indignum, id hypocritæ negant»

Hæc diTa congruunt ad doTrinam fæpe repetitam de gratuita reconci^s Hatione» Roman.jduftificamur fide gratis» Pfalmo}!» Dixi,Confitebor ad^ ucrfum me iniufticiam meam Domino, amp;nbsp;tu remittis impietatem peccati me» EcHiob 15» capit» Etiamfi occidet me,fperabo in eum, Veruntamen uias meos coram eo arguam,6lt; ipfe faluabit me, nec ueniet in confpeTum cius omnis hys: pocrita,

IM E ECCAT I'S^ COMC EE IT ME MATEE^ MEA, Antea in querela in genere dixerat,agno{co peccatum, amp;nbsp;fateor me reum eflè, nuncaddit definitionem,qu0dpeccatum deplorct,lcilicet non tantiim externa deliâa,fed natura? immunditicm» Amifla enim prima luce 80 reTitudine, nunc jfa naicimur,ut tenebras afferamus,amp; hgc mifera natura auerfa fit d Deo, meria in mortem pereat,ficut res d Deo abieTa.Hgc mala nobifcum nafceii:« fia dicit fc agnofcere, reTè citauit hoc diTum de peccato originis» Confide* fandaeft autem uerborum Emphafis,

Duo uocabula ponit huius mali, Primiim nominat miquitatem, quód nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ini»

^gnificat curuitates,uidelicet ^ra^iap in omnibus uiribus.Deinde peccatum exi= quitM (3 pec, pccfle nominat,qua appellatione magis propriè continetur reatus,id eft, ordi* I’oc fatio ad pccnam, horribilis abieTio qua Deus damnat perfbnam, amp;nbsp;prius di^ citjin ara^ia formatus fum,id eft,cdm formaretur fœtus,ilia mafïà erat immun* 'ïa,amp; fine luce diuina» Poftea fi'gnificantius dicit,Tn peccatis calefecit me mater ’’aca,id eft,cum fouit me mater in utero,mea natura æftuauit talib» malis, qua* iia affert natura ieminis,id eft, qualia funt in parentibus, Hæc quanquam bre* UÉ defcriptio, tarnen copiofam doTrinam de peccato originis continet, quod ait eflè ’ara^'a/j, ÔC quidem ream 5gt;C damnatam a Deo, illam eflè uarios Si^uagabundos æftus Ôé impetus in natura hominis contra Deum, ficut Pau* Es inquit: Senius carnis iniinicicia. eft aduerfus Deum. Hac defcriptione nihil ttifliusdici poteft.

ECCE EMIM E)ILIGIS EEEJTATEM IM IMTE» /^TConfeflionis aflèucratio eft,amp;' tanquam Epiphoncma,hoc po* ftulas ut fateamur non fimulate,nos eflè peccatores,Ôô dignos pœna,in qua tri* Euatur Deo laus iufticiæ,ficut Daniel inquit: Tibi Domine iufticia, nobis au* tem confufib faciei.Ideo hanc confeflionem edo,0d fimul oro,ut iapientiam me doceas, quæ eft occulta humanærationi. Nam ratio fccuranon metuitiudi* cium Dei, Só hæc mala non cernit, ficut Epicurei, Academici, ÓÓ alq multi ex* iftimant fapientiam eflè ludere fingendis opin ionib. de Deo, nec norunt quo* modo Deus uelit agnolci, amp;nbsp;quomodo agnolèatur, qualis debeat efle natura, Ed in uera conuerfibne hæc fecuritas corrigitur,fi'cuc inquit Hieremias,cap» 31» baitigafti me amp;nbsp;eruditus fum ficut iuuenculus indomitus, poftquam conuer*

yoo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A IA M E ISL T M

tifti' me egi' pcenitentiam * Petit ergo corrigi fuam fecuritatem monftrato pcGcatOjóC poftea (è erigi per mifericordiam*

Redit igitur ad propofitionem de rcmiflïone peccatorum, addit mciv tïonem Mediatoris, èc promiflionis,quæ fi'gnificabantur per afperfi'onem fan# guinis intin(fta Hyflbpo, ubi figuratè diólum neceflè efl: interpretari: nomi# nat enim fignum pro fignato»

EXEIA ME TfOMlHE 77ró'ó'lt;97^ö,uideIicetfangtiineMe^ fß,fangutttefi^ diatoris^qui fi'gnificabatur per uicftimæ fànguinem» Phrafiii etiam obiêruent oei. iuniorcs., interprètes ufi' iunt uerbo afpergcs, ièd in textu eft, Fac me peccato# ^tor^y^opo’^ hyflbpo,Ut fidiccrctLatine,facmepiaculum uelexpia me, quodreéieiiy in hcbrL tex- tcrpretamur munda me,tolle rcatum peccati, ita toîle,fanguine fcilicet Filq. tu,^uomigt;do Hebraicis ilia tierba funt /itaà, in bonam nbsp;nbsp;malam partem ufurpata iuxta ci^

Aliud eft fimpliciter dici peccatum,amp; quiddam reum, Aliudeft fieri peccatum confperfum langume Filii, tunc enim fatemur nos reos effe,lcd reatum deriuariin Filium,8ô à nobis auferri» Coniperfio ucrd per Hyfiopum, fignificat minifterium Fuangclii, per quod applicantur beneficia Filf) Dei cre# dentibus, 8c ipft Filius Dei eft effîcax, fi'cut mox in ièquenti uerfu de miniftc# rio loquitur,

CI AM, ET EXT ET AIDENT OSSA, Hîc de minifterio amp;nbsp;modo loquitur, quo beneficium Mediatoris accipimus, uidelicet per uoeem Euangeli), quæ annunciat gaudium. Simul autemeum hac iioccjipft^^^^^^ Dei dicit uerbum in corde tuo,remitcuntur tibi peccata,quo uerbo te uiuihcat» CinovMdo Sic enim congruunt aftiones Fill) Spiritus fanfti in homine, Filitis dicit ‘âtonesr^Le nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftendit uolüntatem Patris,æhacnoticialucentedatSpiritign

sp^ritits fan* IcLnôlum, qui accendit læticiam, effîcit ut cor lætetur in Deo, ita dicitur ri^ üi inmmiße^ lius quia eft uerbum etiam nobis in mentibus oftendens Patrem, ficut Petrus inquit : Renati per uerbum uiuum Dei. Et Athanafiushæcdictalæpe repetit,Pater per uerbum Spiritu operatur. Item, Non extra uerbum Spiritus êftdtem lib,3.de fantfto Spiritu pagina V4.quandocun(^ dicitur Spirits in alio eflè, intelligitur in eo eflè uerbum dans Spiritum, ac loquitur de Filio, ut Au# guftinus inquit quarto de Trinitate:Quotidie mittitur Filius in corda credeii# tium, fed aliter mittitur, ut fit homo, aliter ut fit cum homine. Fit autem hoc, cùmeft effîcax in nobis per uerbum uocale, quod oportet fideaccipi iuxta di# flum: Euangelium eft potentia ad falutem omni credenti.

AEEI{TE FACIEM TEAM A FECCA^IS MEIS. Repetit precationem de remiflîone peccatorum, Auerte faciem, uidelicet indi# gnantem, ut fæpè loquitur feriptura de ira, 80 de iudicio,ut Pfalmo 4 ÿ.Ignis inconfpeétu eius exardefcct. Repetita eft autem eadem precatio fine figura, OMXES IXIÇEEITATES ME AS T) ETE.

Haeftenus Propheta defcripfi't, quid primùm fiat in conuerfione homi# nis, ÔC quomodo perfbna accipiat rcmiflîoncm peccatorum, amp;nbsp;fiat reconcilia# ta Deo in illoarcano iudicio, amp;nbsp;rccitauitdolt;ftrinam de iuftifîcatione, de qua Paulus loquitur, inquiens : luftifîcati fide pacem habemus apud Deum amp;nbsp;ac# ceflum»

TSALMl LI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70J

cefliim. Semper an tem (imul cum remiffîone peccatorum amp;imputationeiu:? ftkiæ, iplè Films Dei dicens uerbum conlblationis in nobis, cfRindit in corda Spiritum lancflum, ÔC facit nos hæredes uitæ æternæ, ideo Piàlmus deinceps concionatur de regeneratione per Spiritum fanctum, de mitigatione pœna^ rum,de confeflione, feu prædicatione, èc de cruce»

INKO^A IH riSCEijiBlAS ME1 mundum nominat,ut Âpoftoli dicunt, purificatum fide, placens iam propter tutnßde, Mediatorem Deum amp;nbsp;hominem. Item, Sanguis Chrifti purificat nos ab onn nibus peccatis,Vt autem fie placcat homo,fide accipiendum eft uerbum,et uin cenda dubitatio,quod fit confirmato corde per fpiritum fan(ftum,quem nomft nathîc Ipiritum firmum,id eft,non dubitantem, non dubitationibus uacillam spirite fir^ tem, trepidantem, languefaftum, Sc fugientem Deum, fi'cut Paulus inquit de tnu'sjdefi,^ui Abraham: Non dubitauit diffîdentia, fèd corroboratus eft fide, dans gloriam Don nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m nae,

'HE ^P^OIICIâS me a facie FF'Aj lt;isrc. Repetitioeft Vtriufcp petitionis in priore membro, petit remiflîonem peccatorum, quia orat ut Deus irafti defi'nat. Nam abqcere à confpedu, eft non uelle dementer afpicere,ac inftiper abiedum terroribus confumere, ut fæpc dicitur: Pfalmrp, Ego autem dixi in excelKi meo proiedus ftim à facie oculorum tuorum, id eft, katus non afjîicis me clementer,infuper etiam me terroribus confumis.

Deinde petit donationem Spiritus fàndi, SF I^lFF'M SAH^» ^TFM FFF^M IHE AFFE^AS A AfÆ'. AnteanominauitSpi^ fitum firmu, id eft, confirmante cor in fide, amp;nbsp;uincentem dubitationes,hîc ’’iinatfandum,id eft,fandificantem cor,quod ad uniuerfam obedientiam p^pnà'ificat tinet,regentem cor,iuxta omnia præcepta, fi'cut uocabulum fanda, generaliter cor, fignificat attributa ufibus Dei,Leuitici 2O,Sandi eftote, quia ego fum fàndus, id eft, talis qualem me deferibo in Lege mea, Notum eft autem Spiritum fàiv ftum elft apitatorem, Sgt;C ideo effundi in corda credentium, ut accendat in eis nouos motus congruentes Deo, fi'cut fæpe dicitur : Accepiftis Spiritum ado? ptionis filiorum clamantem, Abba Pater,

I^EFdDE MIHI LÆTICIAM SALFFAI^TS TFI, SFII^IFF SFOHTATSLEO COTHFIFMA ME. Petit proprie confblationem in quibuscuntß doloribus, amp;nbsp;in crucc ftquente conuers= fîonem.Nomen læticiæ perfpicuum eft, amp;nbsp;liberatio ex inferis Sô morte, eft ta.^ Ltetidafilu* lisuita, quæ fentit læticiam in Deo, Hanc nominat læticiam falutarem, quæ excitatur Deo libérante amp;nbsp;iuuante, Nominat autem Spiritum fpontancum, ideo quia Spiritus fandus fledit cor, ut uolens obediat Deo in cruce, addit robur, ut ftiftinere magnitudinem miftriarum amp;nbsp;cruciatuum poflît, ut Lau? minetur, rentius uolens obtempérât, ôô perfert fupplicium, Dauid paratus eft ad obedi? cntiam,ciim eijcitur ex regno, Saul iraftitur Deo cùm uidorias et regnum uft dettransferri ad alium, Talibus exemplis intelligi poteft,quid petat,cnm no^^ minât Spiritum fpontaneum,id eft,uolentem obedire,ÔÔ corroboratum,ut ali?

S)OCE^O iXJOyOS riAS TXAS,VCitatumc{ïmpztitionc addere mentionem gratitudinis, eft fimde argumento ab utili, fed in Ecck= fia hi principales fines funt omnium liberationum, ut Deus oftendac tefh'mo^ nia de fua docftrina, ut nos grati celebremus Deum, amp;nbsp;uelocius propa=' gemus doélrinam confeflîone amp;nbsp;docendo, plures ad Deum conuertantur. Hos proprios fines hîc addit petitioni, quia ièqui eos neceflè eft, ut fæpê alias in Pfalmis dicitun PfaLiiy^Non moriar, ièd uiuam, narrabo opera Domf niJtem,Pfatiiy.Dirupifti uincula mea,tibi facrifîcabo hoftiam laudis.

LI'èE(Î{A me Tgt;E SAlSLGrmi^ES, ET EXEU Metiphora mT A E IT EIXGJ^ A ME A. Repetitio eft petitionis amp;nbsp;gratiuidi^' nis ♦ nbsp;Petit autem hîc præcipuê mitigationem pœnarum, nam metaphora in

cdt pœMmiCit uocabulo fanguinis fignifîcat pœnam capitalem* Petit ergo liberari à pœna pitulem, nbsp;nbsp;nbsp;capitali,ut mitigentur pcenæ,ne ruât ex alqs peccatis in alia,8c tandem oppref

fus mole peccatorum èc pœnarum ruât in æternam deiperationem, amp;nbsp;pœnas æternas, ficut Saul, Pharao Sóc. Ita alibi petit mitigationem. Domine ne in fu# rore tuo arguas me. Et Hieremias, In iudicio corripe me non in fiirore, ne ad nihilum redigas me, Et Habacuc, In ira miièricordiæ tuæ recorderis, Item,Si iniquitates oblèruaueris Domine,Domine quis fuftinebit 7

ET EXrLTAEIT LITMGXA MEA M^STICIAM T JA A Myid eft,celebrabo te,quôd tu fis iuftus, iuflificans^ Fatebor te iudk cem efiè, nbsp;punirc peccata, Teftabor etiam nos per miièricordiam a te rccipi,

iuftificari, Ôô te iuftificante nos iuftos eflè, non propter Leaem aut nofiram dignitatem

gratitudinis, de qua dixit, ie propagaturum efle dodirinam, Docebo iniquos uias tuas, amp;fc. Nam hic debet elïè principalis finis omnium liberationum, ut erepti fuperftites fint telles de prælentia Dei,amp; Iciant lè lèruatos eflè,ut fint re^ liqui dodlores Ecclefiæ, amp;nbsp;dodlrina propagata Deus inuocetur amp;nbsp;celebretur, iuxta didlum : Non moriar,Ièd uiuam, amp;nbsp;narrabo opera Domini» Sed ut hoc fiatjamp;f fiat féliciter, opus eft auxilio Dei, ficut inquit Dominus, Ego furti uitis, uos palmitesJdeo petit auxilium, amp;nbsp;orat, ut Deus uocem docentis regat, Sô fit efficax per earn, Q^ia uerô etiam alia funt figna confeflîonis, ftilicet facrificia, moxdehisloquitunEtprimiimremouet falias perfiiafiones de facrificrjs, ÔÔ difternit lacrificia ceremonialia amp;nbsp;làcrificia ipiritus»

c«rProbfM QJAONIAM SI XOLAISSES SACTJFICIEM TA^ dicdt, wnuek nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quomodo conueniaiit hæc cirm Lex præcepcrit

h De«« pen facrificia, tarnen Propheta hîcdicit contrarium, uidelicet Deum nonuellefa:« ficia quæ nbsp;nbsp;crificia,nec deledlari holocaufto, rurlus mox iplè addit : Imponentlùper altare

Relpondeo, Vfitata amp;nbsp;fæpê repetita eft hæc dodlrina, cuius hæc eft prk ma propofitio : Deus nonuult hæc làcrificia cum opinione, quôdfînt cultus Sdcrificia non ex opéré operate, aut quôd mereantur remiftîonem peccatorum , Vfi tatum eft Milid ex opci autem homines delabi in hanc opinionem, 8^ hacfuperftitione cumulate iàcrfi nec°^rentur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftea in profanatione Miftàrum accidit. Hanc impietatem taxant

remißionem, pafîîmProphetæ, ut Piàlm, 49, Nunquid manducabo carnes uitulorum.Et Elàiæ 66, Qui madtat pecus, quafi qui cani cerebrum eftbdit. Et Hieremiæ 7» Non

(PS ALU I LL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70^

Non præcepi eis de holocauftis, fed hoc præcepïj audite uoccnimeam,8óero uobis Deus, 8ó uos eritis mihi populus»

Addit autem Propheta, ficut Ieremias,quæ fàcrifîcia èC quomodo placets ant,Audite megt;Sequitur ergo fecunda propofi'tio,placent facnficia à Deo præ^^ sdcrificU 4 tepta,Só fadla cum uera conuerfione ad Deum,amp; fide,qui'a externi cultus nihil Oco inflitun fint fine inferiore cultu Jmô Salomon inquit:cap.IJ»Prouerbiorum,Viclimæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß*

impiorum abominatio funt coram Deo, led uota iuftorum placent Deo» Sunt autem cultus primi præcepti conuerlîo ad Deum, ÔC fides agnolcens Mediator rem,qua habcmus accefliim ad Deum, amp;nbsp;credimus nos recipi amp;nbsp;exaudiri. Hi cultus in corde præcederc debent externum opus: Ita etiam externa lacrificia Deo infiituta fuo ordine amp;nbsp;tempore placenta

SACpJFICIJ^U DEO SPl(p^ITrS COm^^jB^LA^ Pls. Idem hic dicit Dauid de conuerfione,amp; ueris cultibus in corde, fient in Zacharia dicitur, Conuertimini ad me, Sc egoconuertar aduos :facrificium Deo, id eft, placet Deo cor uere dolens in conuerfione leu pcenitentia, agnoü feensiram Dei, amp;nbsp;fimul confugiens ad Mediatorem, ficut iple inquit de dolo^= ribusamp;C confolatione, Veniteadmeomnes, qui laboratis onerati eftis,amp; ego refiiciam uos» De talibus doloribus læpiflîmè loquuntur Prophetæ, nt faiæ ^^,Ad quern refpiciam, nifi ad contritum Spiritu» Item,Deus habitans in contrito amp;nbsp;humili Spiritu, ut uiuificet cor contritorum » Has dulcilTimas confolationcs tencre necefte eft, amp;nbsp;Iciendum eft, efle uocem Euangclrj proprft am, Nam ratio amp;nbsp;Lex dicunt, homines mileros amp;nbsp;oppreftos doloribus reie:^ ftos efle à Deo, Vox Euangelq affirmât hos eftè templa Dei, amp;nbsp;affliiftiones eo^ rum, qui ad Deum conuerfi funt eftè lacrificia, id eft, excellentiffima opera, quibus Deus honore afficitur 80 Deo placentia, hos iubet inuocare Deum, amp;nbsp;certô expetftare auxilium amp;nbsp;tandem liberationem,ficut dicitur. Muite funt tri=s bulationeSjfed ex omnibus his liberabit eos Dominus,

Hos ueros cultus inquit Dauid placere Deo, dolores in conuerfione, fis: dem,inuocationem, Ipcm, amp;c. Hi funt cultus quos nominat Paulus Aoy/ntó a«» ^Eiapiid eft, in qua mens cogitat Deum, 8Ó in corde fentit eius prælèntiam, ter^ rores, amp;nbsp;læticiam in Deo, Opponit enim hanc particulam operibus externis qua? funt aAoya, quando mens plena eft dubitationum, amp;nbsp;fugit Deum, ut fit in facrificqs ethnicorumjaut Saulis,

Poftremd addit generalem precationem pro conferuatione Ecclefia?, fi== nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do

cut femper ad priuatas petitiones hæc generalis addenda eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfa^^^com»

Primd petit remiffionem peccatorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prehenfg.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O o o iii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Odaud,

Ac nominatim petit confèruationem minifterq ut multi ad Dciim conuertantur,8ôucraiàcrifîciapræftent:®(DOMIlSLE Sb on CLEMEKTElt;1{,1AT Æ^DlFICENT^qi^ HIE-SA L E M,ideft,ut confèruetur augeatur Ecclefia,habeat minifterium docendi, honeftas congregationes,amp; hoipitia, èC offèrat tibi Ecrificia iufticiæ, id eftjueram iufticiam jColat te uera conuerfione, fide, timoré, ipe, patientia, amp;nbsp;alfis uirtutibus â Deo mandatis* Ita prius poftulat interiores cultus, de quibus læpê dicitur, ut i. Pet: 2» Offerte hoftias fpirituales, acceptas Deo per iefum Chriftum* Deinde placent amp;nbsp;ceremoniæ à Deo inftitutæ, ciïm fiunt ut mini=î fterium publicum in congregatione conlèruetur, ùa. hîc inquit: TFN. C Ibfn (pOmEm STAFE^ ALTA^E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riTKLOS, id eft,

hoc peto, ut publicam congregationem protegas conièrues, in qua uoxdo# (firing incorruptæfbnet,et multi ad te conuertantur,8ó fiant hæredes uitææter nae, amp;nbsp;oftendant confeflîonem èc inuocationem in publica congregatione.

Y.'x.'ÿCt'Pb'i- pSalmus31.eftgenerisDidalcalicijcftenimdocfirina'de iuftificationelcpde doólrmadein reconciliatioiie.

ftißcatione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primus uerfiis continet uniuerialem docfirinam.

Secundd additur exemplum: narratProphetafuamlucfiamconfola^ tionem,amp; in fuo exemplocompletfiitur promiffionem remiffïonis peccato^ rumjSó repetit docfirinam quomodo homines iàncfii, iufti fiant coram Deo,

T ertió ièquuntur promifliones de fancfiificatione gubernatione,Inteb lecfiumdibi dabo.

Quarte^, doefirina de caufis horribilium calamitatum in toto generehu!î mano,quibus reprimuntur 8d delentur impq.Interea tarnen iàncfii etfi aliquam tiiper fîmul affliguntur, tandem tarnen eripiuntur. Finis 7rae@gt; eft, iubet læta* ri Sanefios, amp;nbsp;Deo gratias agere.

TNitium Piàlmi eft propofitio continens docfirinam de iuftificatione, ficutfe ■^pè à præcipuo aîiquo loco ordimur.Eft autem ièntentia, homines fiunt fieati, id eft, iufti coram Deo non propter propria opera, uirtutes 80 qualitates, fed accipiendo fide remiffîonem peccatorum, qua teguntur, amp;nbsp;non imputantur peccata,ciim quidem amp;nbsp;fatentur ièreoseflè, 8ô ficacceduntadDeumjUtcre^“ dant fe rccipi Gratis per miièricordiam propter Mediatorem, non propter propriam dignitatem aut mérita.

Verba Pfalmi perfpicua funt, amp;nbsp;fine ambiguitate hanc ièntentiam gi^ gnunt,quam recitamus,amp; Paulus citât hoc diefinm in hac natiua fententia.Tc« neamus ergo hanc docfirinam perpetuo coièniu in Prophetis amp;nbsp;Apoftolistragt;lt; ditam, ièmper in conuerfione amp;nbsp;inuocatione,fi'c ad Deum accedendum effè, ut in ueris doloribus credamus uere nos recipi propter Mediatoren!, 80 nos eftè iuftos, id eft, acceptos Deo gratis per miièricordiam propter Mediatorem,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eut

cut Rom* Ç, dicitur* luftificati fide pacem habemus, 8lt;^ accetTum ad Dcum, 8C hæc fides m'citur obedientia Chriftbficut Iohannes inquit, Sangiu's eins purifias cat nos ab omnibus peccatis.

Cum igitur hîc in PfalmO fit mentio remifïîonis pcccatorum, fciamus uientioiùre^ •ndiidi dodirinam de Mediatore nbsp;nbsp;de fide, quia hic Pfalmus, amp;nbsp;fimiles, nati mif.ionii peca

funt ex prima promiffione, funt coniungendæ taies conciones, ut Pfalnio 2* dicitur* Olculamini Filium, Beati omnes qui confidunt in eum, Et ciim hoc uiodo erigimur fide,uiuificat nos Filius Dei,8ó dat nobis de Spiritu fuo, ut Io;= tore. annes inquit,ut poftea dicetur*

tie fieri non dubium eft* Et in quotidiana inuocatione hanc dodrinam amp;nbsp;con^ Elationem aflidue repeti necefle eft : lam uerba expendantur*

Primirm nominat remiftionem peccatorum, Hæc forma loquendi com^s nniniftima eft in fcripturis, 80 remiflio culpa?, fignificat Deum iam non iraCci conuerfo, nec abijcere eum in æternas pœnas, ièd eftè ei propicium, èc facere eum hæredem uitæ æternæ, quod in loanne his uerbis dicitur: Pater meus di:* ligeteum,amp;:cgt;

T EG E ^E B ECC ATA, eft Filium Del eftè umbraculum inter Dcum 8c inter nos, ne cffundantur in nos ira Dei intolerabilis creatura*, ciim propter præterita delifta ,tirm propter præièntem immunditiem qua? in 110== bis eft, Ac illo umbraculo tollitur ira, ne abfumamur d culpa, amp;nbsp;d pœnis æterii uis,mitigatur etiam pccna temporalis,ut poffît eftè fuperftes Ecclefia,iuxta ilia dida : Milèricordiæ Domini quód non confumti fumus* Item, In ira miferi;« cordia? rccordaris*

BEATES CEI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rcpetitio eft prioris partis,

cftenimufi'tata phrafis, etiam alibi ufurpata,non imputarepeccatum,utSeî» uieidicit ad Dauid,2.Samuel;iÿ,Non imputes mihi Domine pcccatum,id eft, uon cogites,non décernas me puniendtim eiïè,ham uerbuni in textu quod uer^« tunt imputare, fignificat cogitare ièu ratiocirtari, fèu ratiocinando aliqiiid de diquo decernere* Non igitur quæramus hîc peregrinas ièntentias, Ièd ipla phrafi contend fimus, non imputare peccatum, hoc modo eft peccatum præ^i fens, uel præteritum, non ita obqcere ut perfbna maneat rea, fed eft remittere perionæ reatum 80 pœnam æternam.Sentit ergo Dauid,fèmpcr in hac uita re^ liquiim eftè peccatum in hominibus, quod poflit obfi'ci, propter quod homO effet reus pcenæ acternæ,fi non remitteretur reatus, fèd ita homines eftè iuftos, ideft,acccptos Dco, quia non imputantur peccata credentibus*

ET m SETÏ^ITE ËIES ËloK EST T)OLESddc([; noneftFîypocrifis,fèd in uero dolore feu contritione talis confefïîo, qua pcc^^ catum agnofcitur,amp; tribuimus Deo laudem iufticiæ,quôd ipfè fit iuftus,ÔÔ iu# ftificans, recipiens nos propter Mediatorem per mifericordiam. Quanquam fumus indigni,fi'cut alibi inquit : Tibi tantum ftim peccator ôd malum coram tefeci,uttuiuftifîceris infermonibus tuis* Et poftea in hocPfaImo,COKLEE advenes me nSLIESTICIAM MEAU DO-ET TE ^]{EM1TTIS IMEIET.ITEM EECCA-

Tl ME E Hæc confblatio totopceftore tenenda eft, in qua fuo exemplo do^: cet,fie accedenduin eftè ad Deum afférentes non fiduciam noftræ iufticiæ, aut

noftra mérita^fed confefïionem peccati,ut fciamus uere recipi nos G R AT IS per Mediatoren!,non propter noftram iufticiam, feu dignitatem, ficut Da^ nielorat:Non iniufticianoftra,fed in mifen'cordia tuaexaudi nos propter Dominum ♦

OISLI AM Ta CJAI^ Sequitur narratio fui exempli, ait fe diu in magna confrernatione, magnis doloribus fuiflè,fèntientem iram Dei,amp;lu# dlantem cum defperatione, quia non potuerit apprehendere hanc confolatio# T«lt;c«î id eil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus Gratis etiam peccatorem uelit recipere propter Mediatorem.

con/lerMtui ^T AC JAI id eft,eonfternatus eram,8ó opprefTus dolore,non audebam accede^! tram, re ad Deum intuens magnitudinem turpitudincm meorum peccatorum, amp;C riondum apprehendens banc confblationem, qudd DEVS etiam peccatores GRATIS propter Mediatorem recipiatgt; Reliqua membra in his duobus uerfibus,funt defcriptio magnitudinis dolorum in ilia lu(fta,feu in coiitritione, de qua Ezechias dicit : Sicut Leo contriuit omnia ofla meagt;

lut eludî:ans,8if emergens aliquo modo ex doloribus,edit confeilionem peccati, ut fuo exemple doceat, ita accedendum efle ad Deum, afferentes non mérita, aut iufficiam noftram,fed agnitionem peccati, amp;nbsp;talibus uere remitti ptcca#' turn ,credentibusfcilicet in Mediatorem iuxta promifTionem. Ideo inquitt S)ICO, COnFlTEO^ AFgt;FE(ESFM ME IFLIFSFICIAM MEAM lt;DOMnS[O, ET T^ ^EMITTIS Tili^TITATEil F^ECCATI MEL Hoc exemplum tanquam teftimonium teneri oportet, quód Deus uerè recipiat peccatores, GRATIS, propter Mediatorem, ut Paulus inquit : Certus fèrmo eft,uenit Filius Dei faluos facere omnes creden# tes in nomine eius,

proforo«. 'Plt;IiO'PTElt;l{^ HOC 01{^1HT OMHIS S^KCTTS-Vo^ bit ad te otn, quam ad doftrinam addidit exemplum de fèipfb,quod etiam eft doeftrina com n« saniîM. munis, ac oftendit uerê remitti peccata, amp;nbsp;fie recipi homines, ôd placere Dco, non propter merita,fèd remiffîone peccatorum:Iam rurftis applicat doftrinam adcæteros,0ïVN70' SANCTFS O^ASIT AD T E, proipterboCy id eft. Quia fîc recipis hominem remiffîone peccatorum, ideo confugient ad te fàn(fti,quia omnes agnofeunt peccatum hærens in ftia natura,et non poflènt ad te accedere, nifî hanc dodirinam noflènt,recipi fè, amp;nbsp;placere propter Mediato# rem habere remiffîonem peccatorum. Ita hic uerfus eft repetitio promiffî^ nis in primouerfti traditæ,E ATI QJA0M ^EMISSÆ IISLI^ITMTES,

Nota eft autem doeftrina, quód etiam in fàndlis in hac uita fît reliquum In WziifÎKMj peccatum,fîcut Rom. 7. copiofè feriptum eftJn eius doftrinæ tcftimonqs cita# |j4c uitA eü tur hic uerfus. Propter hoc orabit ad te omnis fànftus. Nominat fandos, Sô relii^ttumpec, dich tarnen eos petere remifïîonem peccatorum, Sicut quotidiè petimus, Di^ mitte nobis débita noftra. Simul autem hic uerftis dulcis confolatio eft,quia iubet petere remiflioncm fandos,8ô ciîm iubet petere,fi'gnificat earn dari. Non igitur deterreat nos infirmitas noftra,quo minus petamus reconciliationem,ct fîde ftatuamus nos recipi Ôd exaudiri»

in TEM^O OEOI^TI^X. O,V(itata phrafi's eflj in tempore oportunOjUidelicet nobis,ctim nos ipfi (èntimus dolores amp;nbsp;ludicium Dei.

ll'W, KON OÉlt;I(rEKT ETM AQrÆ,'Dzc^camp;uhniaseidàgt;^^^^^^t amp;prccatïonis lam conci'onatur, ut Darn'd eredus hac confolatione non obru^ jwrgffKr in ' fur aquiSjid eft, non mergitur in defperationein, amp;nbsp;æternam mortem, fient dt^trntionê^ Sauhac prorfiis idem diciturduftificati fide pacem habemus erga Deum,uel ut Iohannes I'nquit: Qui filium habet,habet uitam æternam.

Oftauusuerfusrepetit petitionembbcrationis, TT ES L*^0TE* 10 ME Aj id eft, (^ia tu remittis peccata,fimul etiâ ftruas me,ne opprik ætcrna morte, 8ó fimul eft confeflîo, qua tribuit Deo banc laudem, quód ^pfe uiuificet. Peto amp;nbsp;ccrta fpe expefto confblationem, nbsp;uitam æternam,nec

poiïèm emergere, nifi' te uiuificante, tu iurafti te non uelle mortem peccato^ i fis, lèd ut conuertatur, uiuat.

Nonn^nzvIns^mTELLECrrM TI'ËI TiA^O, c:lt;rf.Eftpro^ fanftifîcationis gubernationis,ficut Temper diximus, in iuftificationc primiim accipittir remiffio peccatorum, amp;nbsp;perfona recipitur propter Mediae ^orzmGI^ATlS FlDEj^c in ilia ipfa confolatione, cum in doloribus amp;nbsp;pauoribus eriountur corda uoce Euangelq amp;nbsp;fide, Filius Dei uiuificat nos amp;nbsp;1 ^at nobis de Spiritu fuo, ut in loanne dicitur: Qui lætificat amp;nbsp;gubcrnat corda, dulciffîmè hîc diftueftî CO?»? ó*ZE nbsp;nbsp;nbsp;AT T’Z® / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 Ctibi con»

I^ce uerbi mei, amp;nbsp;confirmabo tc Spiritu fanifto, dabo motus falutares tibi 8Z ®I'i%utDauidrcgiturconfilio,neinterficiatSaulem,ne regnum ante tempus ’■2piat,amp; confirmatur Spiritu fanfto,ut dolorem patientia uincat. Sic alibi P^fit de fanftificatione,Cor mundum créa in me Deus, amp;c. Et Paulus inquit, ^ccepiftls Spiritum adoptionis filiorum, Spiritum carné mortificantem, amp;c.

Decimusuerfus,NON SITIS SIC^T EQ^FS ET Sy ^c. lamdifccrnitnonconuerfosàconuerfis,amp;accufathorrendamfe^ curitatem in omnibus non conuerfis, ficut alibi Prophetæ dicunt, Erubefcere cowwyn, . nerciebant;3teni,Ceruixueftra2cneaeft,amp;c. Et ficut in cruce pendens impius Latro,ridetinfuacalamitate,ôCridetChriftum. Addit autem doftrinam de , Quare tantæ pœnæ uagentur per totum genus humanum, uidelicet, ’ Quia Deus his pccnis oftendit,fe irafci peccato,amp; punire impios,8lt; fimul com ’ïionefacere, ut homines conuertantur ad ipfum.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HÎC doftrina integra confidcranda eft, de uenturo iudicio, de caufis cala=î

i ’Citatum in hac uita,de difcrimine doftrinæ philofophicæ,amp;: diuinæ, de coms 1 uiunibus calamitatibus amp;nbsp;proprijs Ecclefiæ. Item de difterentr|s, quod aliæ af* I ftiftiones fint n/xtaffou, aliæ J'oKi/xao-iou, aliæ /A.afTufia,Chrifti paffîo eft xurpop.

Difcernit autem Ecclefiam, impios, proponit confolationem, amp;nbsp;coms ’^inationem, affirmât impijs certô uenturas elfe pcenas, quarum in hac uita oct« punit hiitiumeft mors,8lt; fæpè antecedunt aliæ magnæpcenæ,utinPhara0ne,8lt; , ^3iul alijs. Quia Deus 8lt; hanc regulam feruat, ut atrocia delifta comitentur 1 atroces poenæ in hac uita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prim«m,Quia uult intelligifeiuftumeftè, dtfeernere reétè falt;ftagt; amp;nbsp;delis c«apw.

708 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A V U E 'EL T V i\4

Sccundójuult agnofci 84 timen' Indicium, Só frenari multos menu Tertió, unit multos ad pocnitentiam reuocari.

Quartó unit præfentia fuppliciacommonefalt;fî:ioneselîèdcpœnisætcr=« nis ♦

Sed etiamiî aliqui in hac uita leuiter puniuntur, ut Tiberius, tarnen cen turn eft omnes, qui nô conuertuntur,futuros eflè in pœnis æterniSjiuxta corn# ' niinationcs,M.atth»2y, Ite rnaledifti in ignem ætemum.

De utroq genere pœnarum dicit Piàlmus,Multa flagella pcccatoris 84c SeddeEcclefla additconiblationem; STE ^âELTEET nbsp;El EEl lEL

IDOMIISLO MISET^ICOTJEIA Cl^CEMT)AE (fti etiam moriuntur, Sô plerum^ antea in hac uita propter multas caillas durn ter affliguntur,ut Dauid,Ioannes Baptifta: tarnen tandem libcrabuntur,ut ibi quoq? Matth:2 j.dicitrVenite benedifti Patris mei» Præterea 84 in hiC uita mn rabiliter tota Ecclefla ièruatur contra ftirores Diaboli, mitigantur pœnæ calamitates, ut fl’t iuperftes aliquis ccctus docentium 84 diieentium, quia Deus in hac uita uult collioi Ecclefl'am,iuxta dieftum: Non mortui laudabunt te Do^ mine*

decu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pertinent dicla de euftodia Ecclefl'æ, Plalmo 33» Circumuallat Anf

ftodin Eccle^ gelus Domini timentes eû* loëh 2. Bonus Dominus amp;nbsp;miièricors,amp; pœnitet eum pœnæ.Oièæ ll.Non faciam furorem iræ meæ, Et Elaiæ 28.Ertidiet eum Deus iuus in iudicio ut doceat eum, id eft,ut reuocet eum ad pccnitenti'amjamp;lc* His 84 flinilibus diftis commonefafti petamus 84 iperemus mitigationempus blicarum 84 priuatarum calamitatum, amp;nbsp;ftiamus fl'ne ulladubitationecon# uerlosad Deum fore hæredes uitæ æternæ*

Vltimus uerfus eft Epiphonema, quod eft confolatio iuftorum, 84 præ^ ceptum deinuocatione,amp;degratiarumacî:ione,LÆEAMlELl ITA UIKOy ET EXEETATE lESTI, fibrjpfl obijcit hoc argumentum* lubet lætariiuftos,Egononfumtaîis,imo ïuftos nomi- habeo errores amp;nbsp;peccata* Hîc oportet notam eflè communenidoftrinani «At pfalmui Euangeltj, qudd nominat iuftos conueribs ad Deum, qui iam placent propter cotiuerfos ad Mediatorem fide,etiamfl hærent in eis magiisc infirmitates,hi tamen non per^^ ieuerant in deliftis contra conftientiam* Talibus eft mandatum, ut fide acce^ dant ad Deum,ftatuant iè placere 84 exaudiri, ut ad Hebræos dicitur: Acceda^î mus ad thronum G R A TIAE cum fiducia* Item, Petite in fide, nihil hæh^ tantes. Et de Ipe inquit Petrus : Sine fl'mulatione Iperate gratiam qua* uobis exhibetur Jtem,Sacrifi'cate làcrificium iufticiæ, 84 Iperate in Domino, 8(c Et nominatim hîc dicitur,Lætamini in Domino,quafi' dicat,non in præfidrjs hu^= manis, 84 hæc ipla uerba de læticia, ièude conlolatione, ftint præcepta de fide, Ipe, inuocatione, 84 gratiarum aftione. Quia caufæ læticiæ, inuocationis, 84 gratiarum aftionis funt fides 84 ipes, iuxta dieftum ; luftificati fide pacem ha^ bemus,

|-JIcPfaImuseftpræcipuèoratiarumaâio,quodex penculo quodciincß ihxxxini. lud fuit Iiberatuseft* Ticulus facit mentionem hiftohæquæextat i.Sam,

2î. Vbi narratur Dauidem ueniffe ad Achi%amp; cùm agnicus effet fubira ßmu« bnone furoris euafiffe, fed quæcunq? hifloria fuit,multa eni'm trifba accidunt, uchicipfe Pfalmus inquit, fcripta ell hæc granarum acTtio non propter ipfura tantum^ fed propter totam Ecclefiam,

Vt aucem hæc Icn'pta inrelliganturj redè ad ufum accommodentur, initio fontes cogitandi funt.Omnes conciones funt aut do(ff rina Iegis,aut arti# omncs coneî* culorûfideijfeu ßuangelq,{eu confolationes, quæ continent promilfiones Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“«t

defuturis,amp; præfèntibusbonisjautfuntcondemnationes impiorum, tiic 8^ inruenda eft tota docftrina de inuocatione,de fide,de exercitqs fidei,in expeda ‘ tioneprçfentiû liberationum,amp; uitgscterng. Item, de diicrimine promiftionû temporalium amp;nbsp;æternarum. His initio confideratis,fciamus hunc Pialmu con folationem eiTe^quia gratiarum adio fcripta eft ad alios côfolandos,uc fide pe^ tant. Scexpedentfimiles liberationes. Proponit 8c exemplum fuæ liberation« nis,8c promifliones in quibus eadem fententia fæpè repetita eft, Sciamus aute amp;nbsp;promiftiones,8c exempla ad nos quocp pertinere,ficut hæc dida ad fingulos pertinent : Venite ad me omnes, ItemjOmnis qui inuocauerit nomen Dornin* nijfaluus erit,

Jta iciamus ficut feruati iunt Abraham, lofeph, Dauid, lifaeh'tæ in mari rubro,in fornace Babylonica, fic nos quocjp tegimur amp;nbsp;feruamur à Deo, nam in tanta infirmitate generis humani,8c in tantis odqs Diabolorum,8c hominu; firoribus non poflent Ecclefiæ manere,nec poftent familiæ,fcholæ,politiæ eft ICjUififilius Dei, qui naturam humanam ideo aflumfic, nefunditus genus hu:* tnanum periret,umbraculum eflet,0C nobifcum enet,ficut fuit ipiè confpedus infornaceBabylonica. Adeftigitur,exaudit,Sciuuat,nec negligi nos putes« gt;nus,quia non omnes euentus reipondcnt noftris imaginationibus. Vtrunçp tnim uult Dcus,8c effe Ecclefiam' fub cruce, ut peccatum agnofcatur,Sc ut fiat inuocatso,Sc Ecclefiam ftruari, ac præfentiam fuam in Ecclefia confpici.ldeo^ Unit liberationes celebrari,ficut inquit : Inuoca me in die tribulationis,0C eripi am te,Sc glorificabis me, SCc. Et Num, 14, Magnificeturfortitudo Domini, ut fciant Aegyptrj quôd tu in hoc populo fis.

Ä EN.Eî} IC!D0 MlNO. Vniuerfàliter gratitudoeftuirtUS Grutui eft itét compofita ex duabus præcipuis uirtutibus,icilicet ex ueritate Sc iufticia. Ve# ritas profîtetur unde acceperis beneficium, iufticia obligat ad mutuaofRcia, Etuniuerfaliter ingratus eft mendax,Sc iniuftus.Mendax eft,quia autorem be ingrdtta eü neficrj.non agnofcit,nec celebrat,autin feCe edam aliéna fada trâsfert,utcùm inquitNabuchodonoibr,meauirtutehocpulcerrimum imperium partûeft, Deinde iniuftus cft,quia non reddit mutua offîcia,ut Alexander non obtem# perat Deo,facit fefe Deum,interficit amicos, His turpiftîmis uicrjs confidera# tis,magis intelligi poteft,quare poftulet Deus gratitudinê. Primùm unît nos non elfe mendaces,uult agnoici,8c celebrari autorem beneficrj,ut difcamus ip# fiquis fît Deus, 8c qualis fît. Deinde ideo quoçp, ùt alfi doceantur, SC inuiten^ turadagnitionem Dei, ad fidem, inuocationem, 8C fpem,Sc erigantur confos* latione,adiuuentur,8c falui fiant, Ideo inquit in hoc ipfo Piàlmo : Audient milt;f feri Sc gaudebunt. Et Pfal, 21. Narrabo nomen tuum fratribus meis,in medio Ecclefîælaudabo te. Et exhibet Deus beneficia, ut extent teftimonia de ipfoj

ut confîrmet nos amp;nbsp;alios, Vt igt; Reg. I?» Sciât omnis terra quôd Cit Dominus Deus Ifraët Eft igitur inicium Pfalmi propofitio gratiarum adionis, Benedi* cam Domino, id eft^celebrabo eum, amp;nbsp;profitebor id quod res eft me ab ipfo feruatum efle,

m S)oumo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AKIMA MEA.ià^^,

Non gloriabor mea fapientia aut mea uirtute ficut Nabucbodonoibr inquit: Mea uirtute hoc imperium partum eft. Et ficut inquit Sennacherib ; Qiii nam flint dq, qui libèrent uos,fed gloriabor in Deojd eft, tribuam ipfi gloriam,ap firmomeabfpfo feruatum eflb,ficut Daniel inquit; Deus meus mific angelu, qfuiclaufitora Leonum»

ET GA E'BP^K Xid eft,etiam exempli caufa celebro bénéficia Dei, ut all) inuitentur ad agnitionem Dei, fidemjamp;^ inuocationem amp;nbsp;erigantur cô^ foladone, Sc falui fiant,

MAGKIFICATE S)OMIKrM fiam,utfitteftishuiusconfeflîonis,amp;celebretipfà quoep hoc beneficium,ôi

Narratio beneficq, IK ^TlSiri S) 0 MIK I^M, E T EK/T* T) IE IT ME^ Mox inferitur generalis promifli'o,amp; accommodatio ad ali** os,qui reipiciunt ad eum,amp; accurrunt,feu confluunt,horum fades non confun detur,quafi dicat,cum dubitant homines an exaudiantur,ego hanc dubicatio« nem planiffîmè reprehendo,8c affirmo uerè exaudiri inuocantes eum, fepe titur exempli comm emoratio./ô'TÆ' E AEF E^ CLAMATIE ET !DOMIKES EKAETilElT EEM,T[Qeeaxmenaàtec[Mlt;^^^^lt;^^' modes. Te quoepexaudiet Dominus clamantem,

TES EEM ET EEi^lElET EOS, Hebræiseft uerbummhquod fignificatcaftralocat,quôdGræcusredè uerrit quod e(i caftra ium git, ÔC -^E/xgozi copiarum fupplementum, fed Latinus interpres græcam phra^ fin non intellexit. Sum ta eft autem forma fermonis ex Genefi cap» 32» fpedis angelis lacob inquit, Caftra Dei funt. Item, ex hiftoria Mofi,Exod. 33» Si non præcedes nos, non educas nos de loco ifto. Item, Nifi ambulaueris nox bilcum S^c. Angelum uerô inrelligo iplum filium Dei, cuftodem Ecclefiæfuc, ficut lacob inquit, Gene. 48. Deus patrum meorum Âbrahæ,Sc liàac, amp;nbsp;An* gelus qui eripuitme ex omnibus malis,benedicat pueris iftis.

Rurfus autem intexta eft promifli'o de prælèntia amp;nbsp;auxilio Dei, quæ amp;nbsp;alibi fæpè repetita eft, ut Ela. 46. Ego geftabo uos,etiam in leneda ego falua* bo uos. Matth, ultimo, Ecce ego uobifeum fum ulcp ad confummationem fc# culi. lohan. 14, Veniemus ad eum Scc. Matth. 10. Omnes capilli capitis ue* flri numerati Hint» Et totus Pfal. 91. Qui habitat in adiutorio altifli'mi amp;c, Item,cum ipfo fum in tribulatione. Plat J4» lada curam tuam in Deum, amp;nbsp;ip* fe te fuftentabit,

G E ST AT E ET El T) ETE Dodrina eft de applicatione pro* milTionum, quafi dicat, antea propofui exemplum meæ Iiberationis,amp;: adiun* go promifliones,quas affirmo ad uos quocj pertinere,ied oportet uos conuer* ti ad Deum,amp;: fide ampledi promiffi'onem,exprefte igitur ponitur applicario huius beneficq, Bonus Dominus,Beatus qui confidit in eo, amp;c,

Sequuntur confolationes de conuerfione, Sc de frudibus conuerfïonis, S^fimulrepetunturpromifliones»T/M£'T£’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OMTSLES

CTI E Sj ld eftjperfèuerate in liera contrinonejn nmore fïde, Nam timor generaliter fæpê totum cultum iîgnificatjUt, 'BEATI 0 MH. E S ^1 riMEHT S)OMmrM,Qri ambulant mri

Decimus ucrfus, LEOHES E SJ^^l KH T, illuftris Metaphora ^ftjquôd Leones nominat diuices,potentes,Tyrannos : affirmât hos quocp cxfummo faftigio deqci,redigi ad inopiam^deftitui præfîdijSjÔC ruere in æter;» num exitium,ucperierunt Pharao,SauI,Âpries,Poly crates. Nero ôlt;fc» Interea cuftoditDeus imbecillem Eccleiîam,

K EH IT E FILII MK BUTE ME , TIMO^I^EM ^IHI T) OC E B 0 K OS, Quia nominauit timorem Dei, addit doiflrinâ deexercitrjs ueri timoris amp;conuerfionis* Primùm de lingua præcipit, ubi im« telligatur utrumq? genus, loquamur ueritatem in dodrina de Deo, amp;nbsp;in indu cijs, paôis erga homines*

T) ECLIHA M MAL Oi Loquiturdeiufticia uniuerfali ; Facbo»« num,compleulitur enim omnia mandata Dei,ficut Dominus inquinSi uis in«« Leones nomh gredi in uitam feruabis mandata* Et PauIus,MiIitabonam militiam habens fidem amp;nbsp;bonam confcientiam* Item, Nolite errare,fcortatores nbsp;nbsp;adulteri,ho*

micidæ,non pofiîdebunt regnum Dei* Item lohan* 3* Qui facit peccatum ex Diabolo eft. In quatuor fequentibus uerfibus rcpetunturpromiffîones ôd cô^ minationes*

MKLTÆ SKHT TBJBKLATIOHES IKSTOB^KM. \ Hîcrefpondet omnium hominum obiedtioni : cùm tantæ fintærumnæ Eccle* fiæ,cur dicis earn tegi caftris SC oculis Dei,Refpondet*Verum eft effe magnas multas ærumnas Eccleiîæ, caufæ alibi recitantur, fed tarnen poft hanc ui* tam,eric uniuerfalis liberatio,uita,iufticia,amp; læticia æterna*43rit ôd in hac uita niitigatio, amp;nbsp;corpus Ecclefiæferuabitur etiam ruentibus imperijs*

MOI(S BECCATOBKM BESSIMA, Concion^tur de uniuerfali pœna impiorum, hîc clarè dicitur, Mors impijs mala, ergo etiam^ fi florent in hac uita, tarnen tunc peribunt cum moriuntur, ita ut non fit finis pcenarum, led lenfus iræ amp;nbsp;iudicq Dei in pmnem æternitatem, Traditum eft igitur,8dhoclocodeuitaamp;iudiciopofthancuitam , docet etiam hie locus oportere in hac uita ante mortem fieri conuerfionem ad Dcum, ficut dicitur : Beati qui in Domino moriuntur*Item,Sis fidelis ulcp ad mortem,Item,Super* induemur, fi tarnen non nudi reperiemur. Phrafis obferuanda eft,qui oderunt iuftum, erunt rei,nam uerbum Hebræum hoc loco non fignificat adionem, ut Latinus uertit,delinquent; Sed fignificat erunt rei, amp;nbsp;malum pcenæ fignifica* ficutur nu. tur, uidelicet deletio, ut læpè alias,

Vltimusuerfus,repetit promiflîonem amp;nbsp;applicationem de fide, non erunt rei, omnes qui confidunt in eo.

DOMINVS, ET ALIQyOT SEQVENTIVM, SCRI* pta anno M, D. XLII.ET SEQJ^ENTI, AC pv. propoßta

nium (ttatum hifloriami acmma^^fummorumliirorumcontention nes, quarum muluinaneS) multæ exit tales ipfts (srfuisciuitatihsfo^ eruntfintuentij l)enit in meutern Senecae diEinmiCuiushDecfunfToery-Ma^gna Yiu pars elabitur hominibus malè aoendo^maxima nihil a^en^ dof Tota aliud agendo. Quo di^o 'ïterè quidem maximapars^enerit bumani Yttuperaturj Sedtarnen nifi multorum labor IDeo^ratuSf (sr ipßs ac ali/s in oine nem (eternitatem /ala tar is eßet, frußra conditum eßt^enus humanum, imo prorfus te* mere ferretur, quot;rt ilia S)emocriti corpufcula, exquibusbunc mundumfabricat y Lucretius inquit: Mir is

Q^nquam Ißtur lue mortalis Yta calamitofa (sr mißra eîl, (sr borrenihiac^^^^ mcioßßunt multorum furores, tarnen IDeus ex bac mifera maßt generis butnani letern namfUoJureditatem, (sr î^cclefiam colligit, cuius militia non eïi inutilis, cibiadi malè agendo, Margiu Homerica nihil agendo, ^ericli,lDemoßbeni, Catoni ticenft (sr ßmilibus aliud agendo, id eîi,fultaTioXü'^a.yiMff(lKiinon neeeßarba uendojYtainutiliter elap/aeîi, propterea Moiß,Samuelis labor es. Iofux y priclia, Eli(amp;, Elißiei, Eßailt;e, 1er emite, ^anielts 7To7gt;.iTiiixv.T(i, fuerunt manes contention nes. Imo ad bos labor es,quales in Eccleßa, IDauid, EfaioA, IBapttßa, Eaulusfuftinut' runt,condita elt bominum natura. Hone militia IDeograta ell,nec tantùm feruit Me i^* tenturte YiU, '})t Hugußigubernatio, Sed teternam Deo Eccleftam colligit.

De bis labor ibus inquit Eaulus ; Elon er it inanis labor quot;reßer in Domino. Dfalmus primus ; Et folium eius non defluet, (src.Dißernamus tgitur bominumfludiA-, omittamus ambitionum (sr aliarum iniußarum cupiditatum certamina, (srprimùm ont» nium agnofcamus nos in Eccleftam à Deo liocari. Ibi modeßè faciamus operas manhgt; t(ts,nec Geometricam proportionem conturbemus.

Tali in loco quifunt, Deo gratins agant pro tanto beneficia,quod ad munusfalutA* re in Yta 'i)ocatifnt,ar deantßudio bené merendi de Eccleßa,faciant neceßaria,(srpe' tant lit Deus adiuuet labores (srgubernetexitus, qui proßici omnes bumano confiho certè non poßnt. Tale curriculum nec inutile elt,nec infeltx.

Siepè igitur de te pro noßra amicicia cogitans, ttbi (srpatrite meægratulor, cinn te tot tarn annos prteclare de Eccleßa mereri Ydeo,docuißt optima fide (srme(sr nHoh neq. banc mtlttiam Senex deßerts^ Cußos es dijcipltnee,gubernas oeconomiam feboU nen eeßarinw.

(^jjArtAm.H^ opera cùm ad aternam Eccleßam colli^endam et tuendam profint) lon^è lt;inteccllut Fericlis ant Fabygubernationijetpramÿs ornabunturinôin Oljmptjs aut ^^iyfed m ilia dulcißima conßietudine T)eißnter FatreSjFrophetaSjApoßolosjyuorum ßmus IDifcipuliy 1)11 de mirandis conßlijs IDei philofophabimur^cur Eccleßam tantk a» ^umnisin hac 'litafubiecerit.

In ea Jcademia cùm altf multi tibi^atitudinemßam^ l)bi nulla erunt fucata oß ficia, oßendentj tùm ego tibi grattai agantj quod miht prima Fhiloßphia elementa tra^ circulorum caleßium is'ßellarum ptllura^ prtmùm monßraßi inßtum a^ i^tnio amorempulcerrimarum artium primus quaßface admota Ulis tuis monßrationU l’as exußcitaßi atq^ accendßi^ deni^ quod miht hortator fuißi difcenda doErina de ^eo, Hac tua beneficia cùm maximi faciamy'y)olui mei iudicy nbsp;nbsp;mea holuntatisfigni-

ficationem aliquam extare, Ideo cùm hos libellos ederem hanc ad te Epißolam praß» gt;^i,

^e ipßs autem commentarijs tibi his noßris Academtjs indicium permittöf ^uos quidem eo edidij primùnij quia aliquibus leEurisprofiituros eßßfigt;ero, praßrtim cùm in Ecclefiafemper profit extare teßtmoniaeorumj qui bona fide dolîrinam tradia tam. à notis ^probatis bDoEortbus acceperunt.T)eindè quia ha i^fimiles lucubrationef réfutant calumnias qua à multis contra harum regionum Ecclefias finguntur. IntellU gent enitn eruditi dextrè iudicantes, retineridnobisgermanam ets* incorruptam do» llrinam Catholica Ecclefia Tiet,lt;(3* deducipias mentes ad l)eram Tiet inuocattonem, et O'/ lirtutum exercitia, qua Tens poßulat,

Hec opes, nee imperia, nee potentiam quaro,nec 'Velim politia Ecclefiaßica or du turbari, fed dificerni '})eram Inuocationem aßiperßitione necejß eH^ Si quit autem ’’^e^at fuiße errores in Monachorum dolirina, aut arte eos exenfat, ac pingit,l)t nunc 'cnultifaciuntjis in re manifeßa, impudenter ludit. Honfum naturapugnax (3' (S'modum aliquem eßß dißutationum cùm in omni l)itaßm 'y)ero maximè in Eccleßa cigt;ortere iudico. Sed tarnen doHrinam neeeßfariamfine Sophißica extare in Ecclefia ib ^^ftratam opto.Fradicit ipßefilms Tei,in extrema mundtßenella regnorum confußiones (p ruinas trißiores fore, quàm fuerunt antea,

Et cùm bella difciplina neruos laxant, (3 impediunt intentionem antmorum in du fiendk qs artibus qua literis continentur, Eccleßa fiuntßqualidiores, eß^ ifitatum ^nnc quo^, quod Euriptdes ’K.aK.tù6£(cr'KçxwfÂçvovçJ(7'TcèTwjj0£œp,./^f confiebltt publicarum priuatarum calamitatum adeo mouentur, ht hel de prouidentia, hel de ioPlrina Ecclefia ambigereimeipiant, ac à Teo deficiant, Econtrd bona mentes du fiant ex dolîrina cœlefii,qua fint hera caußa mißeriarum communium, lt;(3 remedia ßa^ lutaria quarant, excerpant doUrtnam neceßßriam ex ÿs difiutationibus, qua tot iam annis agitata funt, in quibus multa relie (3pièpâtefalla eßß, negari non potefi, nec de» ficiant à Teo, nec dejfierent manfuram eßß Ecclefiam in confuetudine huius hita hbi fouat hox Euangely, nec inuocationem Tei omittant, nec arbitrentur humanis imagina» Uonibus Ecclefiam Tet hnquam gubernatam eßß,

Etiamß aliquid loet eil humana diligentia (3 moderationi,tarnen alia multa cau^ ßhominum hita magnas hieißitudines eßßiciunt. Sicut Tlato herè inquit

KûUpâ; T 5tv9fWTTJVa J'/anußi^vSc'/ ^UiU-Travr« j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/jX)/cruy«

interprctatio fcriptiiræ, aiqs Iods, alias partes dodrinæ tradiu Itaç^ magna cura adhibenda eft in incerpretatione, uc uideatur,quorum dogmatum fontes tradantur in fingulis fcripturæ partibus, Vt qui initium Euangelq Ioannis in^ terpretatur,cogitetibi fontes contineri articuli de diuinitate hirj Det Inin^f Terpretadone Epiftolæ ad Romanos funt fontes de iuftificatione, dedifcdmi^ ne legis Euangelq. Ita öc Pfalmi utiliterlegentur, fi cogitabimus ad quam dodrinæ partem finguli pertineant»

Primum igiturdiftinguenda funtgenera Pfalmorum. Suntautemtria genera, Alfj funt Prophetid feu didafcalici, ieu propriè Euangelici, præcipuè ad hoc compofiti, ut dodrinarn deChriflo tradant, qualis fît futurus Mdfi* as, quod Gt palfurus, quale Gt futurum ipGus Regnum ac beneficium, Quales funt, Pfalmus fecundus. Item Pialm. Erudauit, Et Pfalmus, Dixit Dominus. Et aliquot Gmiles, Aut tradun t dodrinam de remilfione peccatorum,de lacri# fidjs, ut Plalmus 51, Bead quorum rcmifltv funt iniquitates. Item Pfalmus' Milerere ♦

All] funt generis fualori],uidelicct0oniblationes, precationesamp;fgratia# rum adiones.Et quanquam milcentur genera,tarnen facile iudicad poteft,que fit prædpua Pialmi materia. Eft autem maximus numerus Pialmorum huius generis uidelicet confolationum, gratiarum adionum precationum. Mi” fcentur autem 8c his articuli dogmatum, qui côdonantur de Iiberatione pio# rum, Sd de gratuita remifti'one, de exercitijs fidd in cruce : Item,de irritis ho^ minum conatibus fine auxilio D E1, de pcxnis impiorum amp;c. Ad hoc genus pertinet Pfalmus,Noli æmulari. Item Pfalmus quartus, amp;ali] multi.

Tertium genus eft fimplidtcr vo/xiMp, continens præcepta de bonis ope^ ribus, ut Pfalmus 112, Beatus uir qui timet Dominum, Item præceptum de Concordia , Ecce quàm bonum amp;c, Etfi autem ingentcs utilitates continent fingula genera, tarnen primum genus hoc nomine Iuperat,quôd proponit do* drinam Euangelij de Chrifto, Sc multis grauiftimis teftimonijs confirmât ph as mentes. Item, réfutât ludæos, qui ibmniant Regnum Chrifti mundanum.

Sciendum eft amp;nbsp;illud, In omnibus Pfalmis, ubi fit mentio miiêricordiæ, intelligendum elfe de gratuita mifericordia, Quafi diceret Propheta, Aliæ gentes no norunc certo mifericordiam Dei, fed tantum habent aliquam legis noticiam.

fiotkiam, non ßatuunt certô, quôd Deus uelit exaudire, Nos certo noui'mus gratuitani mifencordiam,propücr promifliones, feimus certö,quöd Deus ue^ lit exaudire, Si hac fide inuocamus, fcimus Deum uelle hac fide coli» Si'cut aitj Inuoca ine in die tribuladonis» Ita maxima pars Pfalmorum includit do;« lt;iinnam de fide. Et hoc cogitanti fient Pfalmi multö dulciores.lmohoc difcri-nien eft inter gentes öd pios, gentes enim non norunt gratuitam mifericord^ 3ni, ideo non ßatuunt fe exaudiri à Deo.

^ixit Tiomtnus Tiomino meo, fede à dextris meis) ^onecponam tntmicos tuos, fiAlellum pedum tuorum^

^opulus tuus Jjionte offeret til 'i in die liiEloriie tu^e, cum ornatußn^lo. Ex ^tero oritur tibi ros ^enerationis tuce,

Jurauit dominus non poenitebit eum j tu es Sucer dos in (Cternum ; ßcundum or»

lt;iinein Melchifedech^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Ole Pfalmus eß ex primo genere, 8d propriè eß Euangelicus,docet ordine, ^uis fit Chrißus, q? uidelicet fit Deus amp;nbsp;Homo,item ubi regnaturus fit,Öd c x. Ppim quale fit futurum regnum, Item, quôd fiefuturus Sacerdos, 8d habiturus facern doeettju^fit dotiuin perpetuum. Compleditur autem beneficia Chrißi, loquens de regno Sd facerdotiojquo in loco accedic particula infignis, quæ uberrimam dodrinä continet, quôd Chrißus fit æternus Sacerdos. Item, quôd fitSacerdos ßeun^ dum ordinem Melchifedech, difcernit igitur ßcerdocium Chrißi, à Leuitico.

Deinde concionaiur de pcenisimpiorum,Poßremöaddituaricinium de paß fione Chrißi, Hæceßfumma huiüs Pfalmi.

Cum autem neeeßaria fit doc'lrina de bénéfices Chrißi , maxime opus cftintelligere Reonum öd iacerdotium Chrißi,Nam hæc duo compledtuntur [^lt;^erdotuf fummam beneficiorum illorum. Ad Sacerdotium pertinet, quôd Chrißus fa^ ßus eß pro nobis uictima, quôd eß Mediator, placans Deum, quôd fußulit peccatum, quôd interpellât pro nobis, öd eß Pontifex propter quem exaudß tuur, öd qui noßras precesperfert ad Patrem. Item, quöddedit nouum ucr:^ bum, öd hoc uerbo uiuificat uita æterna, Nec uerö ullus locus pqs confeientrjs eftgratior, quamconfideratio iacerdotq Chrißi. Ad regnum pertinet, quôdAâregnunt uicit regnum Diaboli,quôd peccatum öd mortem aboIct,datoSpiritu iàncfio, dat nouam öd æternam lucem, iußieiam, SiC uitam, quôd depellit Diaboli

potentiam,quôd conferuat Ecckfiam aducrfus Tyrannos in hac uita, nbsp;nbsp;nbsp;de^

fenforhuiusinfiirmiflîmæ naturæ humanac,aduerfus Diabolum amp;fæuinam mundi, ficut alibi dcfcribitur Regnum Chrifti,cùm dicitur, Omnia fubiecifti fub pedibus eius,Deni(^ Rex eft, quia libérât à peccaco 60 à morte æterna, 6^ dat uitam æternam*

v/i« lt;fo(3riMlt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed dodrina de Sacerdotio,8c Regno non potcft intelligi, niiî nos ad u'

dcfttccrdoüo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conlciéntiæ noftræ accommodemus, Credamus nobis cfle donatam hanc

uidimam, nobis efle Pontificem, nos uerè propter hune Pontifîcem exaudiri, nobis per ipfius uerbum promitti gratiam ÔC falutem Jtem nos uerè iuuari èC defend! per hune Regem, ka intelligemus hane dodrinam, nbsp;nbsp;quidem feia.^

mus nobis hæc benefieia per uerbum, ut uerbo erigamus fidem. HæcChriftk anos intelligere oportet, ut teneant, quid fit fides , amp;nbsp;quomodo per uerbum exuicitetur, 8è fine hoeexercicio non potefè intelligi dodrina de benefiens Chrifti. Sed hæe eopiofius in enarrationc Pfalmi dieentur,Nune ifta præfatus ium, ut fummam Pfalmi breuiffimè eomplederer,

Nolo hîe prolixe refutare Iudæos,quihuncPiàlmumnegantloquide Meflîa, facile enim refutari poiTunt per hæc duo, quôd loquitur de Rege relt; gnaturo diuina potentia. Item de æterno Sacerdote* Confiât autem cæteros quideMcßia. Reges amp;nbsp;Principes necæquari Deo, nec perpetuum Regnum tenere, Ciim igitur hæc dida manifeftè pertineant ad Chriftum,erunt amp;nbsp;cætera ad cundem accommodanda,utcohæreacPfalmus, Hæcbreuiterattigi,ut admoniti diofifaciliuspoiTent refutare ineptas ludæorum enarrationes, Quanquam confiât eruditos ludæos hune Pfalmum de Chrifio interpretatos elfe, Sed no^ bis ipfîus Chrifii tefiimonium fuffi'ciat,qui eum de ièipfô interpretatur,Et ap* paret tune quidem ludæos communiter hoc fenfifTe, Pfàlmum hune ad Meffî*

'T^OtusPfàlmusefiquædam continua narratio, continens deferiptionem * regni Chrifii,Sed aptifîîmè ôègrauiflîmè orditur narrationem,ab aurore huiusregni, S) IX IT T) OM m T S. Duo enim compleditur uerbum, vertttw dmt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iT uidelicet quôdordinauerit hune Regem Deus, amp;nbsp;ediderit teftk

âitur, monium perueroum, utlciamus hocregnum Deoplacere, emcax ix. perpetu* um fore, Cum^ proponit tefiimonium, pofiulat ut credamus, amp;nbsp;fide hoc Re* gnum ampledamur, amp;nbsp;fiatuam us uerè nos bona ilia conicqui, quæ in hoc re«» gnopromittuntur,Hæciniciôin his duobus uerbis obferuanda funt,Dixir, Dominus,

Additurautem, T) OMIX 0 ME 0 Dehac particula Chriflus ipfe mouit difputationem, Cùm Meiïîas fit filius Dauid, cur uocat eum Domina C' Non igitur ociofà efl hæc appellatio. Et de re quæflio efi, An uerè MelTias fit Dominus Dauidis, Nam autor generis 8è Rex pari potefiate, non eft inferi* or pofieris, imô iure naturæ maior efi. Hæc non poterant explicate ludæfqui imaginabantur Chrifium tantiîm habiturum humanam naturam, propaga* tam à Dauide,amp; tantum habiturum regnum mundanum, Hæc fi ita eifent, Chriflus non effet Dominus Dauidis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kalt;^

Itzc^ hæc appenatio primùm fegregat Regnum Meïfi'æ, à regno Daui^ uppen^tio üa dis, Quanficdicat,ConcionabordepromiflbRege,fcdis habebit ah'udres’wm« difeenut gniim, quàm hoc noftrum mùndanum pen'turum regnum. Agnofeo igitur eum effe Dominum, qui impertiet nobis^non hanc çorporalem defenhonem,^ amp;nbsp;liberacionem à uicinis hoftibus, iufticiam S)C pacem duilem, ied alias res apd ternas, fcilicet liberationem ab illis malis, quibus oppreiFa eft cota natura hu* mana, à quibus ego amp;nbsp;leges nbsp;nbsp;régna mundi neminem libcrare poifunt, fcilh

cet à peccato, ab ira Dei, à morte, à diabolo» His malis pariter iubiedi funç ipfî Reges mundi, heut cæteri homines. Alius igitur Rex uenier, qui ab his nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

mail's nos liberabit, res æternas,iufticiam pacem æternam adferec. Ita principiodiicernicappenatio Domini duo régna,amp;fcfta cur Dauid fe loqut de alio Rege, non de mundano. Hoc primùm in hac particula confiderari de* bet,

Porrô hic utrumç^ obferuent ftudioh, QuödChrißusuocaturDomi* nus à Rege, pijs regibus iucunda eft confolatio, quöd fciunc iuum minifteri* um etiam feruire amp;nbsp;placere huic Do.mino, cum dirigunt ad gloriam Chriftb Rurfus admonet etiam Reges mundi, ut agnofcanc huncçiïe Dominum, ob« temperenc ei,non perfequancur Euangelium, hcuf amp;nbsp;paulo pöft Tyrannis mi* natur pccnas.

Secundo,erfi appellatio Domini diicernit régna, tarnenChriftus difpu^ AppeffrffwD« tans cum Pharifæis, fioniheauie etiam nacuras difcerni,cùm inquic : Si Dauid «4 uocatcum L)ominum,quomödohh'us einseft;' l axatemm eorum ignoram ßodifeernit, tiam impi£tatcm,qui pucabancMeftiam tantum habiturum efle humanam naturamTt hgnificat ie Dominum Dauidis efle, quia fit natura Deus, etiamfi aflumferithumanam naturam ex femine Dauid,propterquam dicitur inftri* peuris hhus Dauid, uc Matth. ï. Necefle eft autem fciri,quod Chriftus fit na* iura Deus,ficuc ipfe hoc incukat, lohan, Item 8. Item IO. Vt enim inuoce* mus hunc Mefliam, nccefle eft in eo uere nbsp;fubftantialiter efle diuinam po*

Porrô ficut non intelligebant Pharifæi, quak eiTet futurum regnu Chrk fti, Sdqualia beneficia daturus eflet,icih'cet nouam æternam uitam , ita nci* Riebantinuocatione amp;nbsp;fideapprehendendum eflb Mefli'am,Hos errores om* ncs taxat Chriftus, amp;nbsp;teftatur appellatione Domini difeerni Öd régna 8d natu-* tas, Sed hæc làtis fit breuiter atcigifle.

Jj Aec eft promiflio de regno, Quafi dicat, hæc eft meæ concionis fumma, ■*quöd Deus fit datums Domino meo Regnum,in quo pari potentia cum

Deo regnacurus eft. Nam federe ad dextram Dei, eft regnare pari potentia ciim Deo, hæc eft Pauli interpretatie ad Ephef, i, ubi inqqit, CoIIocauit eum ad dçxteram fuam in ccekftibus, fuper omnem principatum, omnia fubie* citiubpedeseius.TotusenimillelocusapudPaulurnex hoc Pfalmo decer* ptus eft. Etad Heb. i. ferens omniauerbo potentiæfuæ, per k fada purgatii« onepeccatorum noftrorum,fedet ad dextram maieftacis in fublimi,tancö pre^ ftantior Angelis 8dc. Hæc teftimonia clare oftendunt, hac figura krmonis fi* gnificari pocentiam fupra omnes creacuras, ‘ Sicut SC Chriftus ipfeinquic Jo* annis tertio, Pater diligit filium, amp;nbsp;omnia dédit in manu eius, qui credit i« PR lium, \ *

yig • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ElSl

filfum,habet mtam æternam« Item Matth, ultimo, Mihi data eft omnis potc* ftas in ccelo amp;nbsp;in terra,

Explicata figura fermonis, cogitemus, quale regnum defcribac, amp;nbsp;ad quid profit intelligere,quôdChriftus regnet diuina potenria, Primùmenim hæc ipià deicriptio, Sedet ad dextram Dei, fignificat beneficia huius Regni, Quia enim Chriftus tenet regnum Deo placens amp;nbsp;æternum, fignificat cum dare beneficia ipiritualia amp;nbsp;æterna, Omnes qui adherebunt huic Regi, places bunt Deo,amp; confequentur æterna bcnefi'cia,ac talia, quæ non pofliint huma^ na potentia parari, Hæc igitur funt ilia bcneficia,remiftio peccatorum, iufiifi^ catio, donatio Spiritus fandi, amp;nbsp;uitæ æternæ,promiftîo, quod Deus propter Chriftum exaudiat, liberatio à tyrannide Diaboli,à peccato amp;nbsp;à morte. Hæc beneficia breuiter fignificantur, quia tale regnum deicribiturjn quo adhæren* tes regi placebunt Deo, amp;nbsp;habebunt æterna bona,

fit Ititeli/'gere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prodeft autem intelh'gi hoc rcgnum, ut fciamus quæ beneficia petenda

r«gwwc/7ri=’Só expedanda fint à Chrifto, ne ibmniemus tantum efle mundanum regnum, ficut ludæi fomniabant. Secundo, prodeft intellighquod Chriftus diuina poo tentia regnet, amp;nbsp;quia beneficia ilia non pofliint nifi diuina potentia præftari, amp;nbsp;nobis neceffe eft tenere, quod ille Mefli'as quern inuocamus, poflit amp;nbsp;uelic exaudire, dC quod fit fide apprehendendus, ÔC expedandum ab eo auxlium, ctiamfinoncernituroculiscorporalibus,etiamfialiquandiu nos finit affligi, amp;nbsp;omnigenereærumnarum opprimi,

Ergo cum hæc uerba audis, SE T) E T ÂS) T)ElCT^Ay^ S)ETi cogita primùm, quæ beneficia in hoc regno promifla fint: deinde cogita’ , ea tantum diuina potentia præftari: tertio cogita, Chriftum inuocandum tfli, fide petenda 8d expedanda eiTe illa beneficia, Hæc omnia latiflimè diferepao bantab imaginationibus ludaicis, qui putabant regnum corporale fore,quod armis amp;nbsp;humanis modis defenderetur, amp;nbsp;Chriftum præfentem dimicaturum eiTe cum gentibus.Adueriùs has carnales cogitationes opponenda eft fenten* tia, Sedet ad dextram Dei,

TNitium narrationis fuprà, continet iiimmam quôd uidelicet Chriftus regnao ■*turus fit diuina potentia, HæceftfummaPiàlmi 8c principalis propofitio, bis uerbis tradidit : Sede à dextris meis, Nunc attexit effedus amp;nbsp;cir# circumliantM cumftantias Regni, ÄC primùm pollicetur uidoriam huic Regi, amp;nbsp;quidem regni chrißi, Jimnam, Ego, inquit, Deus, fubrjciam tibi inimicos tuos, Eft autem Hebrah ca phrafis in particula donee, quæ non fignificat hoc regnum aliquandodeo Donee i« nbsp;nbsp;nbsp;fiturum efle, Sede, donee iùbiecero, Sed eft cauiàlis,Sede à dextris meis,id eft,

babeto regnum diuina potentia, ut ego fubqciam tibi inimicos, Ac poftea Pfalmus aliquoties repetit fententiam de inimicis, quôd Ecclefia futura fit in afflidionibus, Sed hic Dominus cui tradit Deus regnum, uincet omnes ho^ ftes, amp;nbsp;fuperabit afflidiones. Sic igitur accipiendæ lùnt hæ iêntentiæ, ut me^ minerimus nobis proponi confolationes , in ærumnis Ecclefiæ, Etinhac confolatione hoc ipedandum eft,quôd D E V S teftatur ièlê fubiedurum eiTe inimicos.

T ö A L M K M Xi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;719

inimicoSjErgo Chriftus eric effîcaxdiui'na potenna. Item uerè curat nos De# Us in îllo regno,(îquidem affirmât, fe hoftes opprefTurum efle.

Sed qui fiint illi hoftes C Totum regnum diaboïi, id eft, Diabolus qui eft autor peccati amp;nbsp;mortis, amp;nbsp;per peccatum Sgt;C mortem abftraxit à Deo genus hu fint^ manum, armat impios homines aduerfus Chriftum, ut perftquantur uer:# bum Dei.Hos hoftes uincit Chriftus,abolebit peccatum 8d mortem, deftru et potentiam diaboli, amp;nbsp;omnium qui perfequuntur uerbum Dei : illis ueró qui adhærebunt Chrifto, nee peccatum, nee mors, nee diabolus nocere pote# nt,nec ulla erit tanta iæuitia mundi,quæ poflit delete Chrifti regnum, Quæ# cunque affliffiones impetum aduerfus nos faciunt,erigamus nos hac uoce Dei; Sede à dextris meis, donee ponam inimicos tuos fcabellum pedum tuo# turn,id eft, feiamus Eccleiîam amp;nbsp;omni genere adfliótionum exercendam effe, tarnen uietrieem fore,quia Chriftus lëdet ad dextram patris, amp;nbsp;Deus fubhf* tiet omnes inimicos,

Paulus I« Corinth. ly. dilcernit regnum Chrifti certantis cum hoftibus, ab altero ftatu, in quo Ecclefia glorificata accepta hæreditate iam eu Chri# fto regnabir, Sed illud diferimen non conftituit finem regno Chrifti , fed fi# nem illi certamini in hoc regno. Ideo inquit: Oportet ilium regnare,donec po nat omnes inimicos fub pedibus eins. Et quidem adiecit ftntentiam,in qua dc feribithoftes, Nouiffîmêinimica deftruetur mors*

‘ Lllc de loco incipit uaticinari, ubi hoc regnum fit incoandum,ut confeientiç

*certö teneant,ubi ille Rex quærendus fit, ubi agnofei polTit. Eft ergo fum# chrifti mJi. ma,InitiumhuiusregniforeinSion, Vtrumcp complétaineceffeeft,perfo# on. îiam ipfam,amp; uerbum quo regnum propagatur, Ipie Chriftus affuturus eft in Sion, ipft dominabitur ibi,ut hic dicitur,amp; erit Sacerdos, id eft, prædicabit quoddam nouum uerbum, amp;nbsp;habebit fuum quoddam facrificium, nbsp;nbsp;uincet

ibi hoftes fuos. Eft igitur fententia : Sceptrum emitter,id eft,incoabit regnum üîdelicet,quia amp;nbsp;perfona ipla Chrifti ibi adcrit,amp; uerbum nouum ibi fparget, ficut Efaiæ 2. dicitur : Ex Sion exibit Lex,8c uerbum Domini de Hierufalem, Et de officio huius Regis Efaiæ él. Ad annunciandum affliçlis mifit me, ut medear contritis corde, amp;nbsp;prædicem captiuis indulgentiam. Talia extant apud Prophetas multa amp;nbsp;illuftria teftimonia, de regno Chrifti, quod in Sion fitincoandum, amp;nbsp;quale fit futurum, fcilicet,quod uerbo adminiftrabitur, non gbdio, non ui corporali. Et quidem quod non lex, fed aliud nouum uerbum annuncians falutem, propagandum fit* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

cumftantiam, quale fit regnum futurum* Et funt oblèruandæ Emphùfes „Andi promit^ ^crborum, Ait dominaturum efle, amp;nbsp;quidem inter inimicos* Primùm igis ï«'' tur pollicetur ci ui(ftoriam,fîcut aliquoties fuprà didum eft, amp;nbsp;eandem feuten# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

tiam infra repetet, Hæc confolatio quantam uim habeat,non poteft nifî in uc^ ris certaminibus intelb'gi, Pi) liidancur cum peccaro cum morte : hïc fi eiv gant animos hac fententia, Chriftum uidorem efïe peccati , poftulare ut confidamus propter ipfum nobis ignoici, hac fiducia confequuntur iieram co# folationemJufticiam pacem^ Sic inuocatione Chrifti' defendimur aduerfus infidias diaboli, Præterea tota Eccleha in mundo ita conculcatur, ita ncgligi# tur uerbum Dei, ut uideatur futurum ut ftatim extinguantur Euangelium amp;nbsp;Eccleiïa, ièdquia fcimus Chriftum efreuidorem,aperpetuóregnaturum, ftatuamus non poife opprimi Euangelium, amp;nbsp;manfuram eiTe Eccleliamjetiam fi immani iæuitia mundus earn delete conetur. Ita fiet magis perfpicuus uerfi# culus,fiaccommodeturadufum,in certaminibus interioribus amp;exteriori# bus,

MffûwbrfW* nbsp;nbsp;nbsp;Eilet in altera particulaEmphafis,uidelicet,Inter inimicos,fignificatenim

turum elJi a, babiturum effe Meifiam acerrimos hoftes, diabolum amp;nbsp;membra diabolfom# cerrimos ho^ nes impios, qui perfecuturi funt amp;nbsp;ipfum Chriftum,amp; Euangelium amp;nbsp;omnes pios credentes in Chriftum,Hi hoftes deicribuntur ftatim in prima promiffio ne. Gen.3, Ipfum fernen conculcabit caput ferpentis, amp;nbsp;ferpens mordebit cal caneum ipfius,id eft, Chriftus abolebit regnum diaboli,peccatum amp;nbsp;mortem, ied econtrà diabolus in fuo regno, etfi non uincet, lacerabit tarnen Chriftum amp;nbsp;pios,

vatîctnîuw de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Peculiariter autem uaticinatur hic Propheta de ludæis defctîluns op#

iudieis defeilu pugnaturis Chriftum nbsp;nbsp;Euangeliumjteftatur enim initium regni

rtf. cos futurum eife, Significat igitur Principes amp;nbsp;præcipuam populi ludaici par tem hoftes Chrifti fore, ficut aliæ prophetiæ teftantur. Apud Eiäiam dici# tur, Et nos non reputauimus eum, EtapudDanielem ftriptum eft,Chriftus occidetur,Item populus eifedefinet.Ad hanc fententiam accommodariamp;hic uerfus debet,cötra carnalesbpiniones Iudæorû,qui fingunt Mefliani corpora# le regnum habiturü elfe, amp;nbsp;adiundis ludæis domiturum cæteras gentes. Sed Prophetæ docent futurum , ut ipfê populus aduerfetur 8d bellig^*'^^’-*^ Chrifto, imö ut Chriftus occidatur, hinc manifeftè ièquitur, regnum Chrifti non eife corporale. Nam qui occiditur, non habet uicftorias ciuiles, Hoe bre# uicer monere uolui, ut confideretur quo fit applicandus uerficulus»

CI Ifraêl non erit adiuncftus Meflîæ, quid igitur,nullum ne populum hic Rex Quodßt Mtf'^habiturus eft, ad quem eius beneficia pertineant;’ Huic quæftioni ut occur# fiM habituriK rat, affirmât non defuturum eife populum,8d quidem addit de cultu.Sicutigi# populum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/^^rtjculus fidei in Symbolo iubet credere, quôd fit Ecclefia Chrifti, ita hic

affirmâteffe aliquem populum Chrifti, Magna autem confolatiopropofita eft in articulo de Ecclefia, Cum fcimus uerè ratas effe promiflîones, quæ ad Ecclefiam pertinent, fcimus certô confequi beneficia Chrifti, amp;nbsp;exaudiri om# nés, amp;nbsp;fieri membra huius populi amp;nbsp;Ecclefiæ, qui cùm agunt pœnitentiam, credunt Euangelio fe his promiftîonibus confolantur. Etfi igitur fcandala perturbant pios, ut quæ fit Ecclefia dubitent,tamen illis fcandalis opponamus hune

hune articulum, quôd fît Ecclefiaamp;f populus Chrifii ôé fciamus promifîiones omnibus uerècredentibus, ratas efle. Eft ergo hæc prima pars iierficuli, quôd ht populus*

Ç^areaddit SP ONT E OFFEP^ET TTBI-, uel fpontancusC’ Pnmùm banc particuïam opponit ciuili regno, quafi dicat, Meffîas non para^ regnum armis, ficut Alexander aut C, Cæfar, led audito uerbo adiungent hecipopuliuolentes amp;noncoa(fti,Huciam pertinent iententiæ in Prophetnitur regno tis,quæfie diieernuntregnum Chriftij à regnis ciuilibus,ut Micbeæ4* Non • difeent ultra belligerari, EtZachariæ ÿ. Deftruetur arcus belli amp;c* Item hîc ait, uenturos iponte populos. Hæc plane noua forma erit regni, uidelicet ubi diiiina efticacia huius Regis attrahec populos^et mutabit cos,amp; impertiet no:* uam naturam,ôd diuinam lucem Sc iufticiam, quæ non humanis modis, legi^ bus, amp;nbsp;armisjfèd diuino motu effîcietur. Primùm igitur oppofita cft hæc par^ ticula, Spontanei, regno ciuili.

Secundô,exprioreantithefi lèquitur altera. Nam particula, Spontanei it- (èu opponitur uerbo Iegis,quod eft minifterium mords, Econtrà uerô in nouo te=;

ftamento dabitur aliud uerbum, quod eft minifterium, per quod daturSpiri«'^’^' tusfanâus, amp;efteffi'cax,uteftîciacfpontaneum populum.Cùm enfin Meftias fine uiolentia, fine armis,Sd fine pcenis corporalibus adiumfturus fit fibi popu^ lunij necefte eft aliud quiddam exiftere, quo attrahantur homines, id cum non fit corporale-, nee fit lex, quæ armat magiftratus, fignifîcat Propheta allatu^ turn earn eftenouum uerbum, quo fit eftieax Deus in animis hominum,ut uo^ bntesadiungantfeChnfto,Itainhac particula, fpontanei, rurfus fignifîcat qtiale regnum fit futurum,uidelicet tale in quo regentur homines uerbo Só po tentia Dd, Hæc eft fecunda antithefis, qua particula fpontanei, opponitur le^

fignifîcat prædicationcm noui uerbi, per quod datur Spiritus iàmftus, Sed reftat tertia antithefis, quæ fuperioribus multum lucis addit, Part^ tüla fpontanei, opponitur iufticiælcgisamp;uetuftati ac rebellioni naturæ nianæ ,amp; fignifîcatin nouo teftamento futuram inftaurationem naturæ hu^ tiianæjin qua fine peccato, fine rebellione, fine morte præftabitur noua amp;nbsp;ue^i taobedientia, Et ut collationes fuperiores oftenderunt modum, quo Meflias t^gctofcilicet non politico more feu gladio, feu lege, led per Euangelium Sd Spiritumfànélum.Ita hæc tertia antithefis admodum fignifîcanter proponic tftedum, qualis ipft populus fit futurus. Et hac una uoce præclarè compledi^« turilia ingentia beneficia, quæ aftertChriftus,{ciIicct inftaurationem naturæ hominum, qua fublato peccato Sd abolita morte, uiuent homines in quadam noua amp;: perpétua luce,agnitione Dei amp;nbsp;perfefta obedientia, Hæc nouitas in* coatur in hac uita, fed poft hanc uitam perficietur,

Præcipuê autem hic confideranda eftcaufa, quare iufticialegis non fit fpontanea, amp;nbsp;quid fit, non efle fpontaneam. Paulus inquit, Senfus carnis ini* S nbsp;nbsp;mn

miciciaeftaducrfusDeum.Necleuemalumtàin atrocibus uerbis defcribit,^™‘*’”^‘‘/'?‘ fignifîcat enim in natura hominis horribilem rebellionem, dubitationem auc indignationemelTeaduerfusDeum.Idcoquanquam præftatur externa obe# dientia utcunqj, tarnen non dicitur fpontanea obedientia, cum ilia rebellio, dubitatio amp;nbsp;indignatio hæreant in natura hominis. Et hæc peccata multô maiora fîint, quàm ut eorum magnitudo in telligi à ratione poftït. Cùm igitur file Propheta uaticinatur, futuros populos fpontaneos, non obfcurè concio*

natur de inftauratione naturae. Ent autem poft refurredi'onem integra obclt; dientia èc perfedè fpontanea, fed in hac uita tantiîm eft inceata hæc fponta* nea obedientia.

Dicemus igitur,quomodo in hac uita opponantùr Spontanei cultus ièu fpontaneæoblationesJufticiæïegis.Namhoc quoqß compleditur Pfalmus, uult diicernere noui tcftamenti cultus,à cultibus Leuiticis,amp;^ ßgnificare ah-rogationem legis,quafi dicat, Erit Ecclcna,etiamfi hic populus amp;nbsp;hi cultusLc^ uitici deßnent, qui funt umbræ, non funt ueri cultus, Habebit aucem Eccleiia Meftîæ alios cultus præftantiores, uidelicet fpontaneos, id eft, ueros motus cordis, Siçut ait Chriftus, lohan, 4, In fpiritu ÔC ueritate oportet adorare. Ta^ les cultus non exhibet iufticia legis, quia fine Euangelio amp;nbsp;agnitionegratiæ corda dubitant de .Deo,fugiunt amp;nbsp;oderunt indicium E)ei,non pofluntiiere inlt;i uocare, imo fremunt aduerfus Deum, Si. accuiant eum, præièrtim in afflifticw nibus, nec poftunt fledere animos ad paticntiam,amp; in fuis confilfis Si aftionw bus præcipuèexpetunt carnalia,non anteferunt Deum, quærunt opes, gloria am amp;nbsp;uoluptates,confidunt rebus præièntibus, cum in omnibus negocijs de* beret mens intueri Deum, Si omnia dirigere ad ornandam gloriani Dei.

Cum ieitur maneat tanta immundities in hominibus, etiamfi audiant O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

legem, Si præftent externos cultus. Si externa opera, fine Euangelio Si noti* cia Chrifti, fan's apparet, talem obedientiam non elTe Ipontaneam Si ueratn» Econtra uero, poftquam per Euangelium agnofcunt corda mifericordiam, CnIfMi nout propter Chriftum donatam , Si fide eriguntur, ibi uerè incipiunt inuocare Teftamenti Deum, amp;nbsp;concipiunt iiouos motus, noticiam Dei, timorem,diledionem,con f^onanei funt firentur Si omant gloriam Dei, Si incipiunt obedire in afflidionibus. Hi cub fpontanei Si fpirituales, quia funt ueri motus cordis , non externae umbræ. Prædicit igitur hic locus, quales fint futuri cultus in nouo teftamen* to, Quare meminerimus hos à nobis præftandos eflc, uidelicet timorem, fi* dem, inuocationem, diledionem, patientiam, caftitatem, Si fimiles frudus fpiritus, Hos enim uocat fpontaneas oblationes. Ex his omnibus intelligi ut* cuncp poteft, quare dixerit, Populi tui iponte offerent tibi, Quantjuam enini collegimus plures antitheies,tarnen omnes coherent, Si alia ex ali^oritur. Na fpontaneum fignificat baud dubiè ueros inferiores cultus inftauratæ naturæ, bine reliqua fequuntur.

ornAtus fitnes OHrafis eft Ebraica, in ornatu fando, pro ueftitu Pontificio. Alludit enim ad Sacerdotesiacrificantes in ueftitu iacro. Ait ergo,credences Chrifto fa* crificaturos effe fpontaneas oblariones tanquam in Ponrificia uefte, Sicut Si Efaias inquit capite 61. Vos autem facerdotes Domini uocabimini. Et paulô poft de ornatu loquitur. Et quafi fponfum ueftiet Sacerdotum more, Quanqj oi-zMfzM PoM autem ornatus Pontificius generaliter fignificat omnia dona Spiritus fandi, tificiusflgnifia tarnen præci’puê fignificat minifterium Euangelq Si confeflîonê, hic eft prin* cdt mtniflerh cipalis Si fummus cultus, quern comitantur deinde cæteræ uirtutes, patientia in afflidionibus Si alia bona opera,quibus glorificatur Deus, Docet igitur Pfalmus, quales oblationes requirat Deus, uidelicet facerdorales,hoc eft,præ^ dicationem Euangelrj, confeflionem, patientiam in cruce Si cæteras uirtutes^ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus

quibus glorifîcatur Deus, Si'cut Petrus inquit^nos uocatos efle , ut uirtutem Dei annunciemus.

Ita ordinè docet hic uerfus, quod fit Ecclefia Chhfti,non armis conftitu^ ta,fed uerbo amp;nbsp;effîcacia Dei, Deinde quôd Ecclefia ilia fit exhibitura nouos cultus fpiricualeSj, non Leuiticos, non iulîiciam Legis. Et quidem cultus ille cricquoddam facerdotium, prædicatio confefifio Euangeir), ut Deus inno* tefeat, ut gloria Chrifti celebretur. Ita apte pingithic uerficulus totam Eccle* liam,amp;docetquaIisefredèbeaCj quales cultus præftare debcamus, Hæc de lànclo ornatu, id cft, de minifterio Euangclq.

P Editnuncad Regis perlbnam, amp;nbsp;loquitur de eius natiuitate, Etiî autern 'quot;hune uerficulum ali] aliter interprerantur, tarnen uidetur maxime concin* nainterpretatiode natiuitate ChriHi ex Maria uirgine. Hancnatiuicatem cô* paratrorimiflbdiuinitus, Scconiungitrorem amp;uterum,Quafidicat,ueniec ille Rex uerê nafeeturex utero, erit uerè homo natus ex pofteris Dauid, fed rJuirg^teft. tamenutros diuinitus miirus,fine uirili lèmine,Ethabebit ueram carnem ex cutros niijjïtt Maria uirgine fumtam, fed fine ullo peccato, fine ulla immunditia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuinitut.

Veteres tranftulerunt hune uerficulum ad æternam generationem filfj Dei,amp;: urgebant particulam,manè prodrjt,quafifit fîgnificacum,anteomnes creaturas natum clEe Filium, Sed me mouent appellationes Vteri Ron's, fumad tituideatur hic uerficulus magis conuenire ad generationem ex uirgine Ma* gt;iAgt;»s.enerati* tia.prælêrtim cùm Propheta concionetur de Chrifto ueniente in mundum Sgt;C Incoante hoc Regnum uifibiliter, Et uteri appellatio magis quadrat ad gene* rationem uifibilem, ac fimilitudo de rore cadente aptius fignifîcat nafeentem Chriftum fine contagio ôe fine uirili femine, ac ucnientem in mundum uirtu* te cœlefti, Sicut Lucæ primo capite feriptum efi: ; Virtus altiffîmi obumbra* bittibû

Extat amp;nbsp;alia interpretatio pia, Sf apta, quam probo, alios amplecfii facile patior, uidelicet, quæ non de Regis perfona, fed de populo loquitur. Naicetur tibi populus, ied tanquam Ros, hoc eft, Populus Dei non genera* tione carnali propagabitur ex femine Abrahæ, fèd omnes gentes uocabuntur acnaicetur populus Dei per Euangelium Spiritum fandum, ut Ioannis i. dicitur. Ait ergo Ros generis tui, id eft, multitudo nata diuinitus fparfo tier* ho, amp;nbsp;miffo Spiritu fando,ficuc Ros fpargitur de ccelo. Nam Ecclefia Chrifti eft ccctus omnium qui uerè credunt Euangelio, qui ucre agnofeunt Chriftum, fandificantur per Spiritum fandum, etiamfi in ciuili uita in imperqs habe* atdilfimiles policias, etiamfi habeat humanos ritus diuerfbs, ficut Paulus inlt; quit: In Chriftolefuneccircumcifioaliquidualet, nec præputium, fed fides quæ eft per diledionem eftieax.

STOUmrS ET KOH TOEKlTE^lT EEM. Tr ES SACET^poS IN. ÆTETNSLI^M, SE^ CENSyiAM OT(T)INEM MELCHISET)ECH.

724- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A^^ATIO IK

Haólenus uatidnatus efl de Rege Chnfto^quôd fit Rex rcgnaturus di’ui'fi na potentia,quöd uifibile exordium regni futurum fit in Zion. Item, qualis fit populusj'tem futurum,ut uerèSgt;Ctarnenmirabili modonaicatur,Nuc * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incipic concionari de facerdotio Chrifti, Nee ullus cft locus in Prophctis, qui

ita clarc appellet Chriftum facerdotem, Sgt;(. defcribat modum iacerdotij, ac difi cernât à Leuitico facerdotio.

Orditur aucem à iuramento,quod non cfi obiter afj3iciendum. Etfi enim Dei promifla fine iureiurando rata amp;nbsp;firma fünf, tarnen addit iufiurandum,ut infi'rmitatiacdubitacioni nofiræopponamus non folùm promiffionem, fed Dei opponctu ctiam aTcmum luramcntum JJei , bC non finamus nobis excutinuem unis dum dubiMi= fcandalis. Fides enim oppugnarur innumerabilibus modis. Primum enim confcientia peccati reclamat in nobis, ludicamus nobis, cùm fimusindigni, non contingere tantum beneficium, ut Deus nos recipiat in gratiam, utcuret nos, ut exaudiat nos,ut det uitam æternam, Deinde interim dum credimus fubficimur affliótionibus. Quare non uitam,fed mortem amp;nbsp;fummas ærumnas uidemur confequi.

Aduerfushæcfcandafaopponendaefthæcuoxtlurauit Dominus, Et nis huius iuramenti non poreft intelligi, nifi in uera ludta. Tertullianus cùm de remiffionepeccatorum loquitur,urgetiufiurandum : VIVO EGO quot;ElO LO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EECCAA 0^1 S. Itaôdhociuramentumfiproponc!«

mus nobis in uero pauore, tûm demùm fentiemus quantam uim habcat.Nec opus eft longa enarratione, Vfu hic uerficulus in confolanda confcientia, Sd inuocatione fit illuftrior amp;nbsp;dulcior, Qi^ioties incipimus orare, cogitemus de Pontifice Chrifto, ueniat nobis in mentem huius iuramenti, amp;nbsp;credamus ue^ re nobis donari gratis reraiffionern peccatorum, nos(^ exaudiri propter hune Pontificem, iuxta promiftîonem.

Porto, hoc iuramentum fà?pê in feripturis repetitum eft. Pfalm. 151. fult; Deifepèrepe rauit Dominus Dauid ueritatem, amp;nbsp;non fruftrabitur eum, EtLucæl.fusiu^ ’'^’■’‘dum quod iurauit Dominus ad Abraham, Ideo^ Efaias ait capita éo, Fe^ riam uobifcum pac'lum fempiternum mifericordiaS Dauid fideles,ideft,pro^ miliioncm gratiæ faélam Dauidi ratam amp;nbsp;firmam, quæ præftabitur fine ulla dubitationc, Sed hæc mentio iuramenti tarn crebra repetitio , it^ demùm / eritgrata, cùm earnnobisinculcabimusadfidemerigendamamp;confîrmanî« dam, amp;nbsp;ftatuemus nos uerè hac fide gratis reconciîiari ôè iuftos reputarf. Hoc modo exaggeraeæ iuramentum Epiftola ad Hebræos capite fexto: Abunlt; dantius Deus uolensoftenderehæredibusimmobile confilium fùum,interlt;î pofuit iufiurandum, ut propter duo immutabilia teneremus firmam confola=lt; tionem, confugientesadobtinendam propofitam fpem,quam habemus tan# quatn ancoram animæ firmam ôdinconeufTam, Hæc de iureiurando. Nunc dicendum eft de Sacerdotio,

^HOn foîùm aitMeflîam futurum eftè Regem,qui pari potentia regnet cum cfcnyîo tribu: Patrc, qui fit uièlor peccati amp;nbsp;mortis, fit defenfurus fuos aduerfus fæuù nnturdppelïA-. tiam diaboli amp;nbsp;mundi, Verùm etiam tribuit ei appellationem Sè officia Sa# ho officid, cerdotis feu Pontificis, uidelicer, quôd placer nobis Pattern amp;nbsp;interpdletpro ficerdotii, nobis. Etcompleèfiturpræcipuum beneficium Chrifti, uidelicer remifiio#

nem peccatonim,amp; fummam confolan'onem aduerfiis terrores Iegis,aGCiifan3 tis peccatum,amp; contra confcientiam indigm'cads noftre^T eftaciir ctiam quod Regnum Chrifti non fit admmiftratio corporalis aut politica, quia Chriftus ïta eft Rex, ut fimul fit Sacerdos, placans nobis Patrem,aflercns irnparci* ens nobis bona Ipiritualià, remiflîonem peccatoruin, confolationem libe* rationem aduerfus terrores peccati iudicij Dei,

Sed ut beneficia Pontificis Chrifti clarius confpici poflînt» Primùm in genere dicarojde ratione iacerdotq leu de ofRcio facerdotis,h£ec tradit ipià de^ finitio facerdotis*

Sacerdos eft perfonaà Deo conftituta, Habens mandatum docendi, non humanam dodtrinam, lèd uerbum diuinïtus reuelatum quidem Euangeli^ um. Item, Habens mandatum promiffîones, ut fùo uel alieno iacrificio pla# ’ fet Deum, oret pro fe èC altjs, nbsp;nbsp;ofFerat facrificia, quæ Deus inftituit, ut inno*

tefeatamp;agnofeatur. Verèigitur triafuntSacerdotis officia»Primum,propo* nerealijs uerbum Dei diuinitus acceptum, amp;nbsp;quidem Euangelium. Secundu cerdotii offi* eft placare Deum aliquo facrificio fuo uel alieno, Tertium eft, Orare pro fè 0«: alqs, amp;nbsp;offerre facrificia diuinitus inftituca,tit Deus innotefeat Sgt;C glorificetur. De his tribus offiefis paflîm concionatur feriptura. Et cûm ad erudiendos, tùm ad confoïandos nos prodeft hcc ofRcia in confpeftu habere, Ideo ea quif* ' piam difticho complexus eft hoc modo :

ïf£U§ THp /iJ'aXÜp tua'gt;\'£Â(O/o 4iuA«lt;Wa/j, ^iXótcTK« Siia-h , TOÜQ Ttctfatcri Stop.

De primo officio,uidelicet de doeftrina ïoquitur Malachias capite fecun Prîmunt do, Labia Sacerdotis cuftodiuntfcientiam,amp;populusrequiric Icgem ex eiüs, quia Angelus Domini exercituum eft, Ideo enim dicitur Angelus Dei, quia perfert ad homines uerbum Dei, non rationi notum,ied diuinitus tradi* turn,ut Deus ucre agnofcatur,colatur amp;nbsp;glorificetur. Et ad Angeli munus pertinetjUC à Deo mittatur,ita Sacerdos non humano confilio, fed Dei uoca* tur,amp; traditur ei uerbum coelefte, ficut ftriptum eft : Nemo fibi ipfi fumit ho* ttorem, fed qui uocatur à Deo, tanquam Aaron, Nec fan's eft proponi legem, Nam Hane ratio uteunep nouit, fed addat Sacerdos Euangelium, feu promiffi* ones de Chrifto, quæ non funt notæ rationi, fed tantum diuinitus reuelacæ. Quia enim teftatur Deum uelle exaudire, ignofeere, faluare, necefle eft cum concionari de gratuita remiffiione peccatorum, amp;nbsp;cæteris benefieijs promiftis propter Chriftum,FruftraSacerdos ipfe inuocaret, nifitenerec promiffione, quæ teftabatur Deum exauditurum effe.

Erant igitur Patres Abraham, Ifàac, Iacob SC reliqui,facerdotes,quia de hac promiffione concionabantur, Sed qui omiffa promiffione docebant tan* turn legem, nihilo magis erant Sacerdoces, quàm Hefiodus aut alq Ethnici Sacerdoces, Ideo quando in populo Ifrael concicefcebac dodrina de Euange* Iio 8c promiffionibus. Deus excicabat Prophecas, ucrurfus illuftrarenc pro* miftiones, amp;nbsp;de ueris cuIcibuSjde fide, amp;nbsp;de uencuro Chrifto docerent popu* lum, Quare Sd hoc tempore aduerfarrj noftri, qui habent titulos Pontificum

Sacerdotum, nequaquam funtfacerdotes, quia anteferunt humanas tradi* tiones Euangclio, Sc conantur delete ueram doiftrinam de beneficiijs Chrifti, amp;nbsp;de fide, ac defendunt impios cultus, Interea utcunq? aliquam legis parricu*

lam docent, ficut Hefiodus, aut Theognis, Sc addunt humanas traditiones» Longe autem aliud eft facerdotis officium*

Secundum of.: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De ftcundo officio, uidelicet de placatione SC iàcrifîcio loquitur Epifto^

ficiumfacer-, h ad Ebræos inquiens : Omnis Pontifex conftituitur,ut facriRcia, ofFeratpro dotisefi plaça pgccatis* Necefle eft igitur Pontificem feu facerdotem habere aliquod facrh ficium amp;^uidimam aliquam, ficut amp;nbsp;Leuitici lo. fcriptum eft, Data eft uobis Hoftia,iitportecis peccata multicudinis* Manifefta funt exempla Leuitica de hoc officio, quæ etfi fuerunt umbræ, ut poftea dicam,tamen teftantur facers dotes habere uiâimas amp;nbsp;facrificia.

Tertium offi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De tertio officio, uidelicet de oratione, Plena eft Lex exemplis, ut Le^

chngt; hiec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tria officia principaliter conueniunt Chrifto» Primum enini I'pfe

tria o^ia adfert uerbum ignotum rationi, uidelicet expreifam promiflionem de gratuit principaliter taremiffionepeccatorumôCdcuicaasteraajGçut fcriptum eft: Deumnemo

uoluntatem Dei,quæ in Euangelio reuelatur de gratuita remifli'one amp;nbsp;falualt;lt; none, nulla ratio humana per fefe deprehendit, fed tantum reuelata eft per fi* hum Dei in promiflionibus, quæ data funt Patribus, dc in Euangelio, quod poftea fparfum eft in mundum*

Er ita Patres qui Deo placucrunt, fiebant fàcerdotes feu Pontifices,quia has promiflîones à hlio Dei accipiebant, amp;nbsp;earum cuftodes amp;nbsp;interprètes rant, non tantum quia leges tradebant, aut crant /xusaywyoiceremoniarum.

sec««J«gt;» of. Secundum officium eft maxime proprium uni Chrifto, feilicet, pm alrjs ficium praflat f^crificare^ ac fuo proprio facrificio nobis placare iram Dei. Nam huic perfo^ chrifliiifuo næ, uidelicet Chrifto tradita eft promifli'o, quod Pater eum exaudiac, amp;nbsp;eius c^ans^rampa.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recipiat pro credentibus. Non eft alia ulla Hoftia pro peccatis no*

' ftris,nifi hæc una, uidelicet mors Chrifti, Nec alio modo confequimur remifi fionem peccatorum, nifi cum fide ftatuimus ilia Hoftia fcilicct morte Chrifti, placatum efle Deum,

Ä.C magnopere prodeft pqs hanc partem facerdoti) Chrifti bené intelli* gere. Hic enim firma amp;nbsp;uera confolatio propofita eft. Hoc loco expbeatiofic perfpicua dodrinç de fide, amp;nbsp;de remifftone peccatorum, quæ quidem collati* SföêS fietilluftrior. Quæri enim poteft quid profuerint facrificia Patrum ah patrum ab ini initio mundi, Sd Leuitica, fiquidem nullo facrificio, nifi Chrifti, placata eft ira tiomundior Dei: Ad hoc refpondendum eft. Nec Patres fuerunt Mediatores feu plaça# Lfwfj«. nbsp;nbsp;tores, nec facrificia eorum merebantur remiffionem peccatorum, nec fuerunt

fatisfadiones, fed fuerunt tantum typi uenturi Chrifti, ÔC mortis eius» Sed uulgus ludæorum longé aliam perfuafionem habebat de facrifierjs fuis, ima# ginabantur enim fe illis operibus mereri remiffionem peccatorum, hac o* pinione cumulabant facrificia amp;nbsp;cultus. Hunc errorem damnat Epiftola ad Hebræos cum inquit : Impoffibile eft fanguine taurorum amp;nbsp;hircorum aufer* ri peccata.

Nec leuia certamina Prophetis hac de re cum populo fuerunt. Taxant enim acerrimis concionibus errorem populi, ut Jeremias capite feptimo. Non fum locutus cum Patribus ueftris de holocauftis. Et Pfal. 49, Nunquid man# ducabo carnes Taurorum,Ôdfànguinem Hircorum bibâÆt Pfàl» 2^, Holo# cauftum

cauftum amp;: hoftiam pro peccato non poftuïafti» Hæconciones ingentcs mo tuscxcitabant* Q^ianquam enim Prophetæ non legem Dei, non ipfas cere# inonias diuinitus inftitutas improbabanr, ièd faliàm perfuafionem hominum pm perfuaß^i reprehendebant, tarnen fremebant Pontifices amp;nbsp;Sacerdoces extenuari cul# onejndemerit tus, uociferabantur legem Deiaboleri* His calumnrjs concitata multicudine^^^’^^’ fiebat impetus in Prophetas, ficuc hoc tempore exerceturfumma crudelitas aduerfus noftros , cùm docent MilTam non mereri remiflionem peccato^^ tum ♦

Sed Prophetæ nolcbant obrui ueram dodrinam de fide, docebant non dTe fîdendum operibus, facrificia ilia non mereri rcmifiionem peccatorum, fed donari cam gratis propter promiiTum Chriftum, Si. fide accipi, ac Deum Helle ea fide coli Si inuocari , uelle exaudire certô non propter facrificia, fed propter unum Mediatorem quem promiferat. Si uelle ut fiduciam huius melt; diatorisadfcramusadinuocationem,amp;ftatuamus nosuerêrefpici , nobis ignofei, nos exaudiri. Si faluari. Sic docebant agendam efle pœnitentiam ut hæc fîdes accederet. Atep ita illucefcit animis uera noticia Dei,amp; incoatur nosf lia ac fpiritualis obedientia, cùm in pauoribus hæc fides concipitur.

Sic amp;nbsp;Efaias docebat non efle abolitum peccatum per facrificia Leuiti« ca, cùm de Chrifto doceret. Ponet animam fuam hoftiam pro peccato. Ergo Leuiticæ hoftiæ non abolebant, fiquidem longe alia Hoftia opus erat, fcilicet morte promiflî fâluatoris. Hæc collatio oftendit, quale fit facrificium Chrifti, 8lt;^quomodo nobis contingat huius facrificrj frudus, Statuendum eftenim, tantum efle hoc unicum facrificium, quod meretur alqs remiflionem pecca# 4o f ro/ît. ^orum, Idco^ fides côcipienda eft, quôd hæc Hoftia fola placauerit iram Dei, ^fuerit fàtisfaclio pro nobis, quod^ propter hoc Chrifti facrificium,non pro pter ulla noftra opera, aut facrificia. Deus nobis certô fitpropicius, certô ue# ^itexaudire. Si faluare. In hanc hoftiam intueatur fides, in petenda remiflione peccatorum, in ueris pauoribus, in omni inuocatione , ac meminerit nobis

^ioc modo donari Chrifti facrificium, nos^ fieri iâcerdotes alicno facrificio folicetChnfti.Sed quo modo nobis impertiat honorem fàcerdotij , poftea rurfus dicam.

Conuenit Si tertium officium principaliterChrifto , fcilicet orare pro TertiuM ofßt slijs,Siimpetrareremiflionem peccatorum,donationem Spiritusfamfti, uitæ æternæ, Si alia bona fpiritualia Si corporalia. Nam huic Chrifto data eft pro# pro jedi miflio, qua Pater teftatur fè ipfum exauditurum efle, hie eft Pontifex, qui u# nusaccedit ad Pattern, fine Mediatorealio,unushic Pontifex ingreditur in arcanum illud Sanftum fandorum. Et exercet hoc officium Ioannis decimo feptimo cùm ait : Rogo non pro eis tantum, fed pro omnibus, qui credituri funt per uerbum eorum, Qiiibus uotis finguli nos optare uellemus , utfeire# mus pro nobis intercedere filium Dei Athicaudis uocem huius Pontificis, Ipfe precatur pro omnibus credituris, Hac uoce fuftentes te. Si feias has preces nequaquam irritas efle, quod qui faciet, intelliget hic uberrimam confolatio# nem propofitam efle. Nec uerô tantum orat pro nobis hic Pontifex,fed etiam teftatur fe efle talemintercefforemjpropter quern Deus nos exauditurus fit, ।

noftras preces perfert ad Pattern , ficut docent promifliones : Quid# quid petieritis P A T R E M in nomine meo, dabit uobis, Quafi dicac, pf tendum efle non propter dignitatem noftram,fed propter ipfum Pontificem*

Atlt;^ eô nobis propicius eft Pater, eô exaudit inuocantes, quia hic Pontifex aftiduè pro nobis intcrpellat^Cur igitur non iraftimur dilRdentiæ noftræ,cur non inuocamus Deum, cur opprimimur dubitatione ac delperatione, cur de* lèri aut ncgligi nos à Deo fulpicamur, cur præeuntem hunc Pontificem non chri/luf tubes IcquimurÇ” Quin potius audimus concionemillaminEpiftolaadEbræos, Habentes talem Pontific6m,accedamus cum fiducia amp;c* Atqp ita nobis im* pertit honorem làcerdotq, quia nos iubet precari, amp;nbsp;reftatur fe perferre no* liras preces ad Patrem, eas^ exaudiri propter ipfum, Sed poftea rurfus di* cam,quomodo nobisimperdat honorem facetdotij.

Hadlcnus dicendum fuic,quo modo Chriftus fit Sacerdos. Ncc iierö alh US honos mai'or cogitari poteft, aut gradus Deo propior, quam effe talem Sa* cerdotem, hoc eft, proferentem arcanum uerbum Dci, placantem iram Dci, intercedentem at(^ orantem pro altjs. Hoc ingenti honore, cuius magnitudi* nem anguftia humani pedoris non iatis cogicare poteft , fungitur inter ho* mines filius Dei Dominus nofter lefus Chriftus, Et fun^entem hoc honore a* gnouerunt Patres, Abraham, Moifts, Aaron, Dauid,Eiaias, èC deinde Apo* ftoliamp;omnes ptj in Ecclefia^

Itacp cum tanto honore Deus hunc unum inter nos fungi uoïuerit, cogi* temus quàm horribiliter Deus puniturus fit impios, qui hunc Pontificem o* mnibus blaiphemhs contumelijs onerârunt, qui ftatim poft mundi exordi* um, nouafacrificia amp;nbsp;Idola excogitauerunt, promiflîonem cceleftem deie* uerunt, qui poftea in Ecclefia oppreflb Euangelio dodrinam de fide amp;nbsp;ueris cultibus contaminârunr, nouos cultus, noua amp;nbsp;impia iâcrifîciain Ecclefiam inuexerunt, Sc nouos mediatores, uidelicet landlos inuocauerunt. Qyld du* bitamus Deum horribiliter irafti omnibus , qui his blafphemijs Pontificem lîobispropofitum deformauerunt, ÔC qui eas defendunt amp;nbsp;approbant. Sed de his poftea concionabitur Plàlmus, Nunc pertexenda eft defcriptio Sacerdo* tq, quæ hoc loco ponitur, lèquuntur enim infignes particulæ, quæ dilcernunt Jamp;cerdocium Chrifti,a lacerdotio Leuitico,amp; oftendunt qualia bona exhibeat hic Sacerdos,uidelicet nouam ac æternam iufticiam ÔC uitam.

T TAE C eft noua delcriptio , amp;nbsp;nihil congruens cum Leuiticofacerdote, Vocatenim hunc Chriftum làcerdotem æternum, Initiô autem conftitu* perpft«i7(Mî« ^ndum eft, quandocunque fit mentio Chrifti,quôd fit æternus Rex,ficut PfaI* mentionecbri mo 71* amp;nbsp;alibi, intelligi hancperpetuitatem deipfa perlona Chrifti, non de /îj inteüigen= propagatione fucceflbrum, fed fignificatur iplam perlbnam Chrifti elfe per* da de perfottA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[jjg inquit xTy ES SAC E OS lEi ÆT E 'EJEI M,

de perlona loquitur, non de fucceftîone. Hoc poftquam conftitutum eft, mul* ta fiimuntur ex talibus Iocis,de æterno Rege aut Sacerdote» Primùm enim hi loci funt teftimonia, de natura diuina in Chrifto, quôd fit æternus Dei filius, ficut Micheas inquit cap, y. Egreftus eius ab initio,à diebus æternis, uel ante dies mundi, Eadem enim lèntentia eft,Teftatur eadem particula, quôd Chri* ftus uiuitæterna uita, ficut Efaias inquit,Pater futuri lècuh',lèu Pater æternæ uitæ, Ergo necefle fuit Chriftum relurgere amp;nbsp;iplùm tenere Regnum amp;nbsp;fungi làcerdotio,hæc primùm de perlona confiderantur,

Sed Propheta non tantum de Perfbna loquitur, ucràm etiam de ipfô mo '5'^=gt; dofacerdotp, amp;: de bcncficqs, quæ complcditisr. Hand dubie djfcernit à uitico. Ciim enim Chriftus fit æternus Sacerdos, nccefle eft cn'am illi ccctui in modum ficer^ (juofungiturfacerdotio, dariuitamæternam.Fruftra cnim diccretur Saccn^ dos poftea, extincfto toto cœtu» Qiiare hæc particula non obfturè conciona#ƒƒ“* '* tardetollendo pcccato,deabolenda morte, de inftauranda natura Humana, defpin'tualiamp;ærcrnauita.Leuiticumfaccrdotium erat pædagogia inftituta adfigniGcandum futurum Sacerdotium.Et HoftiæLeuiticæteftabanturgene^ tl humano impofitam efle mortem proprer peccatum, non abolebant pecca^ tumautmortem, nullam adfercbant naturænoftræ muranonem, nonadfe^ rcbanr ui'tam æternam: Scd Hïcin facerdotio CHrifti, cxen'tfe diuina poten^« tia^donaturremiftio pcccatorum, deinde natura Humana purifîcatur,lt;Sdabo!# ïctLir mors, amp;nbsp;iHuccfcir in nobis noua agnitio Dei, Si. donamur perpétua uita iufticia. Sic igitur Pontifex nofter eft perpetuus, ut Sô cœfum perpetuum habcat, in quo fungitur facerdotio, amp;nbsp;Deus habeat perpetuos cuïcores. Ho^î ftiæLeuiticæ erant deftinatæ morti, ut nos de peccato amp;nbsp;de caufà mortis ad^ monerent, fed ut fine perpétua fiicrifîcia,ut fit perpétua glorificatio Dei, aliud facerdotium incoat Chriftus, in quo in uita æterna erit perpétua Dei agnitio, edebratio, gratiarum aftio.

Hinc intelligi poteft, quàm fit illuftris differentia Hîc pofita, difternens Leuiticum facerdotium,àCHriftifacerdotio,quodabolet peccatum ac mor* tem, amp;nbsp;adfert nouam perpetuam uitam, agnicionem Dei amp;nbsp;obedientiam* l’Kuetur ergo PropHeta, cùm uocat æternum fàcerdotem, non tantùm dona in bac uita, fed perpetuam illam gloriam inftauratæ naturæ,quam non poflti^ ’tiusuerbisdefcriberegt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;#

Et tarnen ilia ingentia dona in hâc uita incoantur. Et compleâitur PCah nius minifterium Euangelij, amp;nbsp;ea dona, quæ Chriftus in hac uita impertit,quç tjtü'dcm funt incoatio uicææternæ, Sicut inquitChriftus : Eîæc eft uita æter^ countur, na,uc agnoftant te Deum uerum,amp; quem mififti lefiim Chriftum. Quia enim Chriftus nobis fit Pontifex,amp; eius facerdotium in nobis eft efticax,necefte eft perferri ad nos ah'quod uerbum, ut fuprà ditftum eft, êc conftitui aliquod mb iiifteriumddeo in hac uita primùm ipfe fuurn facrifîcium pro nobis palam ob* tulit, dédit Euangelium,arguitpéccata,donatremiflfonem peccatorum ere* cSentibus amp;nbsp;agentibus pœnitentiam, impertit Spiritum faneftum : Sedet ad dextram Pa tris, ut fit Mediator amp;nbsp;interpellaror pro nobis, exaudit, guber»« nat,fancftificat,adiuuatinuocantes,refufeitabiteosad uitam æternam» In«« terca nos uerbo fpiritu Chrifti renafeentes, incipimus Deum agnofeere, tb mere,inuocare,uera fide confitemur amp;nbsp;prædicamus eius uoluntatem, Só pro^ peer confeffionem perferimus acerrima odia diaboli 8ó mundi. Reddimus igitiir Deo öd in hac uita cultus, non madationes pccudum,fed confeffionem, inuocationem,obedientiam, perpetuam gratiarum adionem»

Et quoniam Chrifti facerdotium perpetuum eft, etiam Hoc minifterium in bac uita durare Sd conferuari neceffe eft, Sicut inquit Chriftus, non præ;? 'm um ualituras portas inferorum aduerfus Ecclefiam fuam» Imprjautimbecillcsf'quot;?^’'^'’'^* mouentur fæuitia Tyrannorum 8d fcandalis omnis generis, ut exiftiment fta« tim funditus interituram cfle Ecclefiam, fi'cut ludæi plané extindamputa=s

7^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£ KA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 IN

bant poft mortem Chrifti'. Multi nuncquoqjdcfjDcratione quadam abi'jciunt dodrinam Euangelq, quia meruunt non duraturas cHc Ecckfias noftras, nel propter perfecudonem, uel propter alia fcandala. Sed pij en'gendi funr, do# cendi, ut Chriftum cositcnt eftè æternuin Sacerdotem. amp;nbsp;conferuaturum cfle Minifterium Euangelrj fui» Hunc uerficulum nobis proponamus. Tu es Sa# cerdos in æternum, ut nos admqneat Pontificem Chriftum non defuturum eftè fuæ Ecclefiæj etiamfi undiqp à diabolo, à fanaticis ipiritibus,à Tyrannieis Pontificibus alqs oppugnatur.

verpetuitM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Breuitcr hîc etiam nionendus eft leclor, quoties fît mcntio perprtui Re^

regnieiumdi^ oriigut facerdotr| in fcripturis, fignifîcari, quôd Chrifti regnum non fit furu# cbnyh Jpo/^ Mundana dominatio, qualcm ludæi fomniant, fed fit futura œterna iuCti^ tia cia Sc uita, quæ tarnen in bac uita per Euangclium incoanda eft. Monec item de cultibus. Non eftè cultus Dei, res perituras, mac'fationes pecuduirijaut di# fèrimina ciborum, fed cultus fpirituales, Agnidonem Dei, timorem, fidem, quot;nbsp;confeflionem,amp;f gratiarum adionem, ficut Paulus inquit. Regnum Dei non cftefca,necpotus,fèdiufticia,paxamp;gaudium in Spiritu fandlo.

NJON eft ufitata hæc defcriptio fàcerdotfi,fècundum ordinem feu ritiim feu ^morem Melcbifèdech.NamLeuiticumfacerdotiuminfticutum eftuerbo Dei, notum eft ex delcriptionibus multis in lege traditis. Ideo hie textuS magnam parit admirationcm omnibus quid fibi uelit hgc inufitata defcriptio, Aclatisapparec Prophetam fpiritualibus oculisjSc multo aldus introfpexift ft locum in Gcnefi de Melchiftdech, quàm alios ledores. Primùmautemhoc ftatuamus,hancparriculam opponi facerdotio Leuitico’, Quafidicat,Chri# mT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æternum Sacerdotem, non fecundum ordinem Leui, fedfecundurrt

chifedech. ordincm Melchifcdech,haiiccollationem neceftè eft declarari. TametfiSa# cerdotes Leuiticiprædicabantetiam promiftionesdeChrifto,tarnen id non eratipfbrum proprium officium,ftd erat Propheticum. Interea Leuiticum la# cerdotium propriê erat mandatum docendæ Legis, non erat mandatum re# mittendi peccata, nee ufquam Lex tradic mandatum apertum de remiffione peccatorum, necdocet de gratuita remiffione, fed requirit noftram obedien« tiam, arguirpeccaraamp;' proponitmalediftiones, deinde addit quafdam æter# nas ccremonias ad pædagogiam inftitutas, ut iïgnificent aliquid de peccato humant'generis, de morte, de uentura Hoftia. Hæc eft ftimma Leuitici mini# fterii. Econtrà uerô ut oftendamus, quid fit fteerdotium fecundum ordinem Melchiftdech, primùm confiderandus eftlocus in Geneiî.

Melchifedech Capite 14. aittcxtus, Melchiftdech fuiftèfàcerdotem Dei alriffimi,Si qual^ fuerit is benedicit Abraham redeunti ex prælio, poft profligatos quatuor Reges, peerdojCT Principiô igitur facerdotium ftcundum ordinem Melchiftdech, teftatur Sa# ^rdot‘i^^‘‘' lt;^lt;^rdotium Chrifti liberum eftè à ccremonfjs Leuiticis, quia Melchift'dech fa# cerdos fuit, antequam inftitutæ eftent ceremoniæLeuiticæ, Quarecùm illæ ignotæ fuerint huic Melchiftdech, etiam nihil pertinebunt ad Chriftum. Et hoc argumento confiât ludæos faniores ualdè moueri,cù:in difpucantrequiri ceremonias fuas.

xSecundô,QuaIe autem fît fâcerdotium,remoto Leuitico, poftea dicamgt; Neceftè eft enim alios fpirituales cultus poni, uidelicet ueram agnitioncm Dei

ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;751

Deiillucefccntem cordibus hominum, uerum dmorem,fidemjfniiocah’onem, ^onfefli'onem obediennam, Sed prius deperfona dicam. Hieronymus ad tuagn'um rede reprehendic On'gene, qui (cn'pfit Melchifedech fui'fle Ange»* 'Um, banc fententiam ait fecutum effe Didymum quoldam ab'os. Deinquot; addit fententiam Ebræorum^qui feripièrunt Melchifedech fiiiflc Sem Melcbifedecb

Um Nohæ. Confiât enim ex facris literis Sem uixiife annos fexcentos, cum^ fuit sent ßliits ^fletfanciiffimusmosprimisPatribus, qui acceptouerbodiuinitusfadie#» »■ant Pontifices, amp;nbsp;Dodores humani generis , quafi per manus tradcrc tièvif ^um, amp;nbsp;miniftcrium fuum, hoc eft, Sacerdotium luis liberis, ut cccleftis do* lt;^nna propagaretur Sf conferuaretur ad pofteros, non dubium eft, Sem à pa* conftitucum efle Pontificem amp;nbsp;Dodore illius noui mundi, Vt enim fem *

per aliqua fuit Ecclefia feu coctus piorum, etiamfi fuit exiguus, ita femper fuit sliquod uerum Sacerdotium, ac miniftcrium ccelcftium promifti'onum.Nunc Uiciafacerdotumfaciunt,utde illo fummo gradu amp;faftigio inter homines uonfans honorifice cogitemus, Conferimus enim primos illos Sacerdoces ad ^oc uulgus iacrificulorum, qui ut nihil aliud dicam, diflimilimi funt illis fum* mis uiris, Verum longe alia imago Sacerdotis in animo concipienda erat,

Primi illi parentes qui diuinitus acceptis promiflionibus SC mandato ‘îoeendf gubernabant ccctum piorum, hoc eft, optimam partem generis hu=gt; mani, uocabantur facerdotes, Nec alius fuperior honos aut Deo propior co* gitabatur. Cumcj illi fummi amp;nbsp;heroici uiri longe antecellerent reliquis homi* uibus fapientia, fpiritualibus donis, amp;nbsp;omnigenere uirtutum,amp; haberent ua*gt; ticinia de pofteritate, de fecuturis imperrjs, de religione, de^ omnibus muta* ^ionibus generis humani, uerfabantur inter homines uere ut Angeli, ac ccele* fits nunefi, Sicut ÔC Malachias inquit, Sacerdotem efte Angelum Dei, Tales fuerunt facerdotes Adam, Enoch, Nohæ,Sem: Et poftea Abraham, Ilaac, la* rob. Vt enim uoluic Deus alicubi conferuari fuas promifliones nbsp;nbsp;ueram do*

rtrinam cocleftem, ita femper aliquod fuit miniftcrium ftu facerdotium, Nec uero ante Abrahæ uocationem ufquam fuit alius, nifi Sem, qui illis tempori* fcus uiuebat, à Noe uerbum Dei acceperat, 80 ut ætate, fie baud dubie cæ* rgt;eMelchifelt; teris dotibus omnes homines tunc antecedebat. Hie uiderat mundi diflîmilê decb diuerfe formam ante diluuium,audierac non modo pattern Noe de propagationc uer bi diuini, de fuperiorum Patrum dodlrina amp;nbsp;exemplis, deiÿ cæteris magnis rebusconcionantem,fedetiamaliosquofdamPatres, qui cum Adamuixe* rant amp;nbsp;primordia mundi, ac miracula prima, quibus Deus ft pateftcit, no* rant.Quare non dubito hunc uirumantecellentem omnes alios homincs,æta* te,fapientia,ufrtute,confilio,fuifre eumeui tribuitur hæc honorifica amp;nbsp;uere regiaappellatio Melchifedech,id eft, Rexiufticiæ, uidelicetquia amp;nbsp;ipfe præ* fiabat noticia Dei amp;nbsp;pictate omnibus,ôd docebat Ecclefîam de iufticia, de cuî nbsp;nbsp;nbsp;•

tu Del,de mandatis amp;nbsp;promiflionibus diuinis, Epiphanius narrat olim fuilfe peculiarem felt;ftâ, que fceleftè corrupit hunc uerfîculum, negans Melchiftdech fuilfe hominem. Et hunc errorem prolixe réfutât, deinde récitât publicam o* pinionem fuifle in gente Samaritarum, quôd Melchifedech fuerit Sem filius Noë. Quôd uerô Epiphanius hoc etiam reuellere conatur,ex fupputatione te* porum, qua colligit inter Sem Ôë Abraham iam oëlogenariu amplius 11 o o,

annoSjCÙm tarnen Sem tantùm fexcentos uixifîe fcnbatur,quare non potuiffe eumperuenire ad tempus Abrahæiam fem's egrefli ex Melbporamia. Ineo mam'feftum eft^deceptum effe Epipham'um quôd ufitatæ Græcæ iierfîom's, quam uocant fepcuagmta mterpretum Chronographiam fecutuseft.quæà ueroEbraicotextumuItum difcrepat,ïuxta quam à Semufeç ad octogefimu annum Abrahæ tantùm interfunt anni 470, ùcut amp;nbsp;lofephi fupputatio cum Ebrai'ca congrufr, ira ut ex eadem conjgatur,hunc (ênem uixîGe poft mortem Abrahæ annos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;attigifft annum quinquagefîmum Patriarchæ lacob. Ni^

hil ergo impedît temporis ratio, quo minus hic Melchiiedech facerdos fucrit ærate amp;nbsp;autoritäre omnes antecellcrer, præcipuus Pater 5Cgu^ bernatorEcclefiæinius temporis habitus eft,

Salem ait elfe earn urbem, quæ poftea Hierufalem nuncupata eft» Hieronymus dicit aliud fuilfe oppidum in Samaria, feu in Ephraim, uide=« licet,Sichem,quæ tunc uocabatur Salem,ut teftatur locus in Genefi capite ) 3, quæàHierofoIymisdiftabatfortairei2. noftris miliaribus» Et Hieronymo aflèntior ♦

Tertiô, Nunc dicendum eft quale ftr hoc facerdotium, quod opponitiir LeuiticOjôt qui fnt cultus in hoc noftro Sacerdotio. Præcipua differentia eft in hocSacerdotio,quôd Melchifedech eft Sacerdos expreifê benediccns,Si promittens Abrahæ auxilium Dei,Nam Lexarguit peccata amp;proponifmagt; lediôtiones»

Econcr.à uerô,quia promiftîones ob hanc ipfàm caulàm traditæ ftmt,ut certamconfolationemhaberemus, iplæ promiftîones gratis annunciantrc=lt; miftjonempcccatorum,amp;gratiam Dei. Ideo benedicrio Melchifedech fine Lege faefta, uerè annunciac Abrahæ rcmiftionem peccatorum, amp;ilîe hanc deaceipiens non efficiebat incertam : fed ftatuebatrataip elfe fine conditione propriæ dignitatis.Sicut igitur Melchifedech annunciat gratuitam Si. ratam benedidionem :itaChriftusaffert gratis remilfionem peccatorum.

principalis conuenientia facerdottj Melchiiedech ad facerdoth uenientiafi- um Chrifti, ftcutôô hæc principalis differentia eft, amp;nbsp;maxime perfpicua Le# cerdotij Meb gis ôi Euangelif quôd lex non promittit gratis remilfionem peccatorum,imô promittit gratis rcmiftionem chrifli, peccatorum propter Chriftum.Ec hæc concio Melchiiedech déclarâteffeftus benediâionis. uidelicer, cùm addit de auxilio, quôd Deus protegatAbrahâ, amp;nbsp;adiuuetin prælio.Non enim ocioleintelligi debet remilîîo peccatorum,fed cùm Deus remittit peccata, recipit nos in gratiam, ßn(ftificac,gubernat,amp; ad iuuat Spiritu fandto, amp;nbsp;nos uiciftim uerè agnofeimus Deum iraCci peccato, Si. uerè ignolcere credentibus,amp; inuocamus ipfum, Si obedire eiincipimus. Ita incoatur in credentibus noua Si æterna uita. Si Deus præftô adeftinuocanti# bus,ôd defendit,ac adiuuat eosin periculis,etlî exercer! eos finit, lîcutChriftus inquit: Non relinquam uosorphanos. Et Plàlmus; Nunquam uidi iuftum derelilt;ftum,ncc lemen eiusquærens panem*

Eft igitur benedidioilla Melchifedech, non imago aut umbra Euange# BcHfJiifîio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adminiftratio Euangelfi continens promiftionem, quæ teftatur

Melchifedech. Deum cffé propiciurn Abrahæ auxiliatorem. Tahs benediètio eft reuera annunciatio remiftïonis peccatorum Si gratiæ quails prædicatur in Euange# ho. Er hoc eft uerum Sacerdotium,concionari de hac uoluntate Dei remitten# tis peccata,amp;deauxilio Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæç

Hæc concio longé diffère à Lege, Cùm igitur inquic, 'S E Tgt;V'Msacerdotiunt O^DlXEM ME LCHIS nbsp;nbsp;EC H y defcnbit Sacerdotium noui Teyîrfwc

t i.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ .rr^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r*x . UlttCO,UtEU*

nitmalcdictiones, nequaquam offert gratis remillionem peccatorum, iJein^ ungeliunt À de requin't externos cultus, uarias amp;nbsp;corporales ceremonias ad Politiam idb ttgt,

populi utiles, Sed econtràSacerdotium noui Teftamenti affèrtbenedidio^ ’’em,hoceft:, remiflibnem peccatorum gratis propter Çbriftum ,8^auxili* iitn Dei, in tollendo peccato, amp;nbsp;toto regno peccati, ut adiuuemur, amp;nbsp;abolito peccato, tandem nos renouati nouam amp;nbsp;æternam lucem, Sc uitam confequa* mur,

Hæc funt beneficia Euangelrj,ièu Sacerdotrj Euangeltj^quæomnia com^ pleditur benedidio,qualis in hoc loco proponitur,quam magis intelligemus, fîapplicabimus ad nos finguli hoc modo, uidelicec, utfeiamus ipfum Chri* ftum clTehunc Pontificem, benedicentem nobis, promittentem aqxilium Lei, defendentem nos, amp;nbsp;fancftificantcm, amp;nbsp;refufeitantem à mortuis, Admo^ neat igitur nos exemplum huius loci de Melchifedech, ut prorfus nos ipfos ^^ch^r^ech, fie benedici à Chrifto ftatuamus,Hoc fi crederemus,illa uerô ipgens effet con« Llatio, Sicuthaud dubiè Abraham concepit mirifîcamconiblationem, amp;nbsp;læ* ticiam hac concione Pontificis Melchifedech,

Deinde iciamus uerbum ipfum Euangelq per omnes miniftros, annun^ ciare hanc benedidionem, perinde ac fi Chriftus ipfè earn annunciaret, SC Chriftuseftperhancprædicationem efïîcax,Ita omnes audientes abfolutiogt; •lem, aut uocem Euangelq, cogitent fe tali loco ftare ficut Abraham, amp;nbsp;audire iierum Pontificem benedicentê, Sed ideo rari fie afficiuntur,ficut affîciebatur Abraham, quia non intelligunt fie ad fe pertinere illam uocem, ficut Abra# ham ftatuebat ad ft pertinere benedidionem Melchifedech.Ideo non addunt ^eram fîdem, fed fine ullo afFedlu audiunt.Dixi de principal! interpretatione, ‘luare diclum fit, fecundum ordinem Melchifedech , uidelicet ad difeernen^ dum Euangelium,quod annunciat benediâionem,à Lege, quæproponic malt; bdidiionem,

Olim tantum faciebant collationem externorum rituum, Sicut Melchft fedech obtulit uinum panem, ita nunc in cœna DOMINI panis eft com* municatio corporis Domini, amp;nbsp;uinum fànguinis, Hæc fuit collatio fumta ab externo ritu. Nos aute’m antea contulimus, non externos ritus,fèd principal les partes Sacerdotq, id eft, quale uerbum,quæ beneficia fint utriufep Sacer* ’ dotq, Hæc principalis collatio primum eft tenenda , Et de hac loquitur Pro^ pheta. Hæc eft utilis confcientqs, amp;nbsp;illuftrat Euangelium. De collatione ri* coüdtio ritu^ tuum nihil opus eft dici,amp; ramen fi quis hanc quoqp adqccre uult, fatis con*««. cinna eft Allegoria. Exercitui fefTo opus erat cibo Ôd potu, ideo occurrit uici# . nus Princeps amp;nbsp;Pontifex, amp;nbsp;adfert illis cibum ôd potum j ad reficienda cor* pora, Hæc eft in hiftoria uera Ôd fimplex ftntentia.

fifle Melchiftdechum, ueteri more, partem panis amp;nbsp;uini, 8d libafïè, id eft, ob* oildtione latione fada egiflè gratias Deo pro uidoria, pro ipfo cibo, nbsp;nbsp;pro omnibus

' 73 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IK

gratiarum aflio fuerit Sacrifidum applicandu pro’alqs,ut mcrerctur eis rcmiQ fionem peccatorumjamp; qui'dem ex opere operato^Vcrùm gratiarum adio crac opus fidet non pro alijs ualens : fed placebat in ifto, tanquam in reconciliaco propter fidem, ficut ipGus propria confeflio, Quemadmodum notum eft dift Afcowmoda« crimen inter Sacrificium propidatoriumjamp;tuxap's^'K-op. Si hoc modo confcra:^ fio exempli tur ad ccGnam Domini nihil eft incommodi, Certè in ccena Domini fit fanlt; Melchifedcch diflima hbatio, hoc eft, guftato corpore iànguine Domini, agimus gracias tanta uidoria, qua C H RIS T V S uicit peccatum mortem, Sc nobis communicat fuam uidoriam, ac teftarur nos quocp liberatos effè à peccaro, amp;nbsp;à morte æterna. Et hæc gratiarum adio facienti prodeft, non merecuralqs re^ miffîonem peccatorum : fed eft in uerècredentibus uiua amp;nbsp;ardens coniôlatio conicientiæ*

Talis Gratiarum adio uocari poteft Sacrifîcium, non applicandum pro alrjs, ut mereatur eis remiftîonem peccatorum,aut alia : Sed quia eft opus pla^* cens in reconciliato, ficut obedientia in adflidionibus, aut confeifiOjfîcut fcri# ptura iæpè loquitur de iâcrificio laudis. Hæcadieci propter ufitatam Allego^ riam, qua ad ccenam Domini confertur hoc conuiuium Melchifedcch,

cur semuo» Epiftola ad Hebræos etiam exaggerat appellationem ( Rcx iuilicix amp;nbsp;câtia fîtrex pacis) Et ego arbitror hanc appellationem habere grauem cauiàm,amp; confine# luflicia: cr ptt j.g fignifîcationem aliquam. Magna etiam dignitas,magna reuerentiafuit milt; nifteri) Prophetici tune, ficut efle debet* Ideo cùm Sem effet præcipuus Pro# pheta, amp;: Dodor iàndorum eius temporis, appellatus eft Rex iuftiriæ,id eft, Rex iuftus, alqs iufticiam prædicans.

Hæc appellatio tribuenda eft propriè Régi amp;nbsp;Sacerdoti Chrifto, non chriflui uerè tribuitur Leuitico Sacerdoti, Nam Leuiticus Pontifex proponit legem,pec* rcx lufticU cata,mortem,amp; externam Politiam. Sed ChriftusdonatôCprædicaciuftici# am, qua coram Deo iufti reputamur, ÔC eft autor nouæ ÔC deternæ iuüieix \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pacis, Prædicâruntautem hanc iufticiam ôd Patres, quibus promiflîonestra#

ditæ funt.Hi agnofeebant uenturum Dominum,amp; feiebant iè iila dona ab ifi# fo accipere, ficut ait Iohannes : Ex plenitudine eius omnes accepimus, Ideo^ ' fungentes minifterio Chrifti, aliquo modo erant eius Typi, Quarc cùm Sem appellatus eft Rex iufticiæ,fignificatum eft uenturum eflè Regem,qui uerè re# ftituat iufticiam ôè uitam perpetuam,

Cùm igiturin hocPlalmoDauidinquit, Chriftum efte Sacerdotem fe# cundum ordiiiem Melchiicdech, etiam in nomine eft deftriptio, quale fit Sa# cerdotiupi Chrifti, amp;nbsp;quod fit diffimile Leuitico uidelicet, quia Chrifti Sacer# dotium adfert illud nouum, æternum regnum promiflum Patribus, Taie regnum, non erat Politia Mofaica autLeuitica, Hæc de appellatione iàtis fit breuiter dixifte,

Poftremo autem in fine huius loci admonendus eft Ledor, ut principal lem collationem confideret, de qua fuprà diximus, quôd uidelicet Sacerdoti# um Meïchiièdechi, erat facerdotium benedicens, amp;nbsp;non confiftens in exter# jj'uhipkxdot nis ritibus Leuiticis,Ica eftconueniensimagofàcerdoti)Chrifti, ßmdMidcx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Traditaeftigiturinhocuerfu infignis deferiptio Sacerdotij Chrifti,

cerdetii'chrb quæ multiplicem dodrinam amp;nbsp;confolationem continet, Primùm oftendit fti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;principale officium Chrifti, uidelicet quôd fit Sacerdos, quôd fuerit paflu#

rus, Secundôjdefcnbfc quale fit futurum Sacerdotium, fcilicet, in quo fit unu§ Pontifex æternus, 8é daturus fit res æternaSj ui'delicet, lufticiam ui'tam æ.« ttrnam. Tertio difeernit SacerdotiumChrifti àLeuitico. Quarto teftatur quod fit Sacerdotium benedicens, amp;nbsp;prædicans remiffîonem peccatorurn, donans iufticiam amp;c,

Hæc breuiter coUegi, ut in fumma rêpetantur ea quæ diâa funt, ïllud Vfui doHrïn^ autem addendum eft, ut in noftris tentationibus banc doftrinam ad ufum, ôé ad confolationem conftientiarum transferamus.

Nulla enim eft dulcior confolatio, quam Sacerdotium Chrifti confides rare. Cum enim fit Sacerdos^ eft placator,ui(ftima, precium redemtionis noj« ftræ, 8c afifiduus interpellator pro nobis. Ét cum fit æternus Sacerdos, baud dubiè inuocantes liberabit à morte,

Poftrcmô cum fit Sacerdos fecundum ordinem Meicbiledecb, benedft tetjamp;donabitnouam iufticiamamp; pacem, Hunc uerficulum fi proponemus nobis in ueris doloribus, 8C cercaminibus, fentiernus eum uberrimas coniblass tiones continere,ficut Epiftola ad Ebræos hortatur nos: Habentes talem Pon^ fificem accedamus cum fiducia amp;c,

Hatftenus de hoc uerficulo amp;nbsp;de facerdotio Chrifti, Nunc adijeiam pâU^ cade facerdotio fingulorum Chriftianorum,

Differuntminifterium externum, amp;nbsp;Sacerdotium* Nam facerdotium eftius fingulorum credentium, ad inuocandum, amp;nbsp;facrificandum, utpoftea nifterium exquot; ^icam. Sed minifterium eft executio muneris docendi, ubi poftulat uocatio, ternum or Hoc minifterium publicum tantum ad illos pertinet, qui funt rite uocati* Sed • dicam de Sacerdotio. Principaliter Chriftus eft Pontifex iêu Sacerdos, Hic enim manet æternus Sacerdos, qui immediate accipit uerbum à Patre, Sicut Iohannes inquit : Filius qui eft in finu Patris, iple enarrauit nobis, Item, ipft habet folus ius facrificandi pro alqs,ipfe eft Pontifex fine mediatore inuocans, Omnes alrj inuocant Deum per hunc Mediatorem,

His modis differt Chrifti Sacerdotium à noftro. Sic enim nobis impcr#! tithonorem Sacerdotri, Primüm fiipfumagnolcimus efle Pontificem talem, nt dictum eft, Hemde nos fibi fic adiungit, ut nobis quoc^ tribuat Euangeli:« fucerdotij mu nni,amp; mandatum confitendi, ac docendi pro uocatione. Secundo, dat ctiam tw. iusinuocandi,fedita , utipfo mediatore utamur,utcertumficnosexaudirii Sicut inquit : Quicquid petieritis pattern in nomine meo, dabit uobis,

Tertio tribuit etiam ius facrificandi,id eft, recipit obedientiam noftram in adfliftionibus, in confeflione, amp;nbsp;alijs bonis operibus, tanquam facrificia,amp; ornat cam honore huius tituli, teftatur efle iacrificia, id eft, opera quibus Dei gloria fitilluftrior, quæ placent Deo, ficut de iàcrificijs loquitur Petrus, cum ait : Sacerdotium fanftum, offerences hoftias fpiricuales, acceptas Dco perlefum Chriftum, Hîc clarè tribuit omnibus Chriftianis hoftias.

Sed hæduædifferentiæftiendæ funt inter Chrifti facrificia, Sdnoftrâ* . Chrifti facrificium pro alrjs fit, noftra non fiunt pro alrjs, fed funt cultus debi/ crißdn chrû ti, quos requirit Deus à fingulis. Item noftra Sacrificia non placent propter fli cr nojlra. feipfa, fed propter Pontificem Chriftum, Sicut hîc difertè ait Petrus ; Hoftft

as acceptas per lefum Chrifium, Vt igi'tur noftra bona opera fiant Sacrificia, requi'ritur ut fiant in fide,hoc eft,uc fiant propter Deum,ad declarandam obe^ dientianiergaDeum,amp;adconfefïïonem,amp;inuitandos ah'osï deinde ut cre^ damns eaplacere propter Ponti'ficem Chriftum, Hæ duæ circumftantiæex bonis operibus efïîciunt Sacrifîcia»

LJIc etiam ibiet difputari de Mifia, hoc eft, de cœna Domini, an fît facriR^ •^^cium ♦ Etfî autem hanc quæftionem fuprà attigi : tarnen breuiter aliquid addam.

wt)/; non eü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adueriàrrj hanc caufam nunc pingunt multô fîibcilius quàm olim. Idea

ficrificium diligenter quærendi funt fontes huius difputationis. Olim docebant Mifîam 5«od ualedt effç taie Sacrifîcium, quod pro alqs fadum, mereretur uiuis Sc mortuis remiGgt; peccatorum, pœnæ Si culpæ, ex opéré operato, fine bono motu uten* tisj aut illius, à quo fit*

Hic error facile poteft refutari, quia manifefte pugnat cum dodrina V dei* Remiflîo peccatorum contingit propriacuiulqj fide. Ergo non contins git ex opéré operato, fine bono motu utentis, Confequentia eft manifefta, quia fides eft proprius cuiuscj^ motus agnoicens milèricordiam propter Chrp ftum promiflam, Eftigiturres contraria operi operato, amp;ei quod fît fine bo^ no motu cuiufquam, Ira fîmpiciter eft idolatria taie opus alijs applicare pro remiftîone peccatorum, Si delet dodrinam de fidc*Quare ilia applicatio Mifî iætanquam idolatria abominanda eft. Nec opus eft longa di^utafione in re= caulà , quia ilia ratio de dodrinafidei clariflîmcréfutâtapplicaubnem futatapphca,

Quanquam autem nunc fubtilius pingunt errorem fuumaduerfarfj, ta^ Miy/îw jwn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eôdem redit. Hoc uolunt obtinere, quôd Miflà fît opus faciendum

ejji opta ap= Si applicandum pro alrjs : tantum addunt hanc corredionem, quôd non uale^ plicdndutn at ex Opéré operato, fine bono motu utentis. Si eius pro quo fit. Contra banc prort/^f. applicationem etiam tenenda funt firma argumenta.

I, Rdijo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primûm ad Hebræos capite decimo ftriptum eft : Vna oblatione cön^

fummauit lanc'iificatos, Igitur Ibla Chrifti mors eft illud làcrificiuni,quod pro alijs applicandum eft. Si pro omnibus fans eft, nec eft ille honos transfèrent dus in opus Sacerdotis.

ïam fî Mifta cflet opus applicandum pro alfis, fîue ex opéré operato, fîue alit ter, fidem oporteret niti ilia applicatione, Ergo tab's applicatio nullo modo concedenda eft.

quot; • ‘ ■ nbsp;nbsp;* fibile eft earn applicari pro alijs, fîcut impoflibile eft Baptifmum applicare

pro alijs,led prodeft utenti. Antecedens eft manifeftum, quia lîibftantia Sat cramentieft,efleceremoniam,inquaexhibentur nobis promiftîones. Tab’s eft cœna Domini. Item, hîc Chriftus exhibet nobis corpus Si iànguinem, ut propriam fidem confirmemus. Si applicatiplè nobis fua beneficia. Ergo non eft opus tale,quod nos poftîmus pro alijs applicare.

nii. rdtio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta ratio. Idolatria eft in Ecclefîa, inftituere cultum applicandum

fed tantùm finguli I'ubentur pro fe uct ad confirmandatii propnan? fidem, Ef# go applicatio eft idolatria^Minor eft manifefta ex mftjcutionc,quia inftituu'o non lubet pro alijs fieri. Imo eft utentiappIicadonouiTeftamenti , ficuc ait Textus: Hie eft calix noui Teftamenci.Nam Chriftus teftatur,quôd per hunc calicem applicet, amp;nbsp;exliibeat promifla in nouo Teftamento, Igitur non eft applicatio pro aiqsj nifi pro utentc. Ex his manifeftèapparet, quôdMiftà non fit opus applicandum pro altjs, fiue ex opere operato, fiue aliter. Qiiare nequaquam eft facrificium, ficut Aduerfarfj contendunt, qui ideo defendunt effe facrificium, quia fit opus applicandum pro alijs.

Refutatis his erroribus, poftea facile eft intclligcre quis fit uerus ufus principaUsß^ Eoenæ DOMINRÔd qua tenus fitEucharifticum facrificium cuiuftp utem „hCcw^dö. fis, Vnus eft principalis ufus amp;nbsp;finis ceremoniæ eL[i enim poflunt accedere ttnui cfi. deinde plures fines non pugnantes cum fincprii1tipah\unum tarnen principal lemeife necefle eft,

QuareCœnæ Domini principalis ufiis eft, utitanquam Sacramento, hoc eft, ièntire,quôd fit teftimonium,quo Chriftus teftatur ic nobis exhiberc, applicarebeneficianouiTeftamenti,amp;hoc teftimonio admoniti credere debemus, uere nobis donari ilia beneficia propter Chriftum.

Non igitur prodeft opus ipfum fine fide, ncc prodeft pro alijs, fed ficut nerboDei,ita hoc Sacramento fuam quiftp Iidem exufeitet. Ideo ait Chriftus: , Hocfaciteinmeicommemorationem, Principalis enim recordatioChrifti agnofcerc eius beneficia jSCea fide accipere,

Poftea accedunt amp;nbsp;alij fines. Idem opus cœnæ Domini fit gratiarum AÎij mmut ctio 8^ confeffio. Cum enim credimus nobis remitti peccata,pro hocimmenn foamp;rineffabilibeueficiogratiasageredebemus, confiteri fidem noftram, noftro exemple alios inuitare amp;nbsp;confirmare. Confiât autem gratiarum a^ ctionem 8c confefli'onem efle cultus Dei, quos læpè præcipit Scriptura, Eft ipfa fides cultus præcipuus, quo tribuimus Deo honorem fummum, quod fit Deus, quod uerè exaudiat, quod præftet promifla, ut Rom. 4. ftriptum fit : Dans gloriam Deo, Ita fit ufus cœnæ Domini facrificium, id eft, opus quo redditur honos Deo, cum accedunt ilia fides, gratiarum adiio, SC confeft fio : Concurrunt enim multi fines unius operis, fed non pugnantes inter fc,

Expofui quomodo fiat facrificium. Sed illud hiccertetenendum eft, ne«« quaquam hoc opus efTe facrificium, nifi præcedat principalis finis, amp;nbsp;accedat »wn eflptcrifi^ fides, amp;nbsp;uera Gratiarum actio. Quia nouum Teftamentum nulla habet faerie ßncfuH ficia ualentia ex opere operato, Chriftus enim inquit : Adorabunt Pattern in fpiritu 8c ueritate, id eft, ueris motibus cordis. Et nouum Teftamentum eft donatio æternæ iufticiæ 8d uitæ* Quare habet perpétua Spiritus facrificia, agnitionem Deiamp; glorificationem.

Ex his perfpicuum eft, non dilferre ufiim cœnæ D O MINI in Mini^ di/ßmnt ftroEcclefiæ,amp;: populo. Et pariterMiniftrumamp;populum uti tanquam Sa^Hps caLüa cramento, Vtrifi^ pariter teftatur exhiberi amp;nbsp;applicari beneficia noui Teftajs menti. Pariter etiam Miniftro, amp;nbsp;populo fit facrificium, cùm addunt fidem, gratiarum adionem, amp;nbsp;confefli'onem.Sed Minifter eö difFertà populo,quia ipfe porrigit, ficut Baptifans differt à Baptifato, fed tarnen unà cum pluribus uefei Minifter poteft,

V crtïm Ad lier fa ri] noftri difcernunt à manducationc oblationcm, 86 Aduerf^'^proprièputanc oblationcm cfle Sacnfîcium. Hæc opinio fiiprà refutata eii 86 Idüonetn fieri facile rcfutari poreft, fi quis confiderec , quid uelinc effe illam oblationcm, ficiumfdciun uidcïicet, cukum neceflarium in Ecckfia, amp;nbsp;quidem prouiuisaemortuis, l'a cand. Demi Diôtum cft autcm fuprà, quôd fit idolatricum, inftituere nouum cukum, fine mandatoDei, Et mukô maior impietas eft, fingere quôd opus illud merea/ tur rcmiHîonem peccatorum uiuis 86 mortuis, Hæc 86 gloriam Chrifti obru^’ ' une, 86 pugnant cum fide, ut fuprà okenfum eft, Retinendus eft igitur finv plex ufus ccenæ Domini in Scriptura traditus pariter pro uniuerfa EcckGa.» Etdeteftanda eft impietas,quôd nouus cultus inftitucus,applicandus eftpro akjs, amp;c.

Hæc de Mifta breuiter adieci, cùm fuprà de Sacerdotio didum cfièt, utuulgariserrortollaturill(lt;uin,quiputant Sacerdotum proprium efle ik lam oblationcm, Hæc opinio abufus ingentes 86 mukiplicem idolatriam pe^ ♦ périt,

Commoratus fum in hoc loco de Sacerdotio: VtililTimum enim eft pk ow î red n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligere, quid fit Sacerdotium, 86 quas habeat prærogatiuas, Ma!«

to L«r(io= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cnim conlôlatio eft intelligere, quôd fimus Sacerdoces, id eft, quôd habe^

teseffe amus lus inuocandi Deum proptcr Pontificem Chriftum, qui pro nobis iip ÿiA ejt confo= tercedit. Item, quôd noftra bona opera, 86 adflidiones noftræ^fint ucra Cacnlt;i fi'cia, amp;nbsp;ueri cultus, qui Deo placent. Nam hæc funt correlatiua, Sacerdos 86 Sacrificium. Qtiæ autem effîcacior conlôlatiopqs proponi poteft in adfiicfik one, quàm fi feiant Deum requirere bancobedientiam, 86 ita ornarc, utiudk cet fe honore aftici hoc cuku, 86 ucîic inuocari, 86 affuturus fit nobis in bis a« ponibus C” Hæc omnia fionificat nomen Sacrificium, Ouare cùm in omni üita, tùm ucrô in adfliôtionibus habeamus in confpedu banc doeftrinam de Sacerdotio amp;nbsp;Sacrificio, Necefte eft populum Dei habere aliquod Sacrifîck um, quare nondefugiamus, quin Deo præftemus hoc noftrum Sacrificium, uidelicetadflidiones nobis impofitas,ôlt;f in bis exerceamus fidem 86inuocatk onem, ficut lcriptum eft : Inuoca me in die tribulatioius, 86 eripiam te, amp;nbsp;rificabis me amp;c,

Etfi autem hæc doctrina de Sacerdotio 86 Sacrificio non iâtis pro ma* gnitudine amplifîcari 86 ornari poteft : tarnen quia præcipuos locos utcunçp expofui, pergam ad reliquos uerfus enumerandos, Illud unum tantum adrjck am, quod de Verficulo hoc inquit D, Dodor Martinus : Nullum fibi in tota feriptura uerficulum unum uideri dulciorem,aut qui breuiter tantam dodrk næ copiam complexus fit, ut hic uerfus : lurauit Dominus, 86 non pœnitebit eum, tu es Sacerdos in æternum.

TLJAclenus docuit, quale fit Regnum Chrifti, ubi fint aulpicia futura, qua* ^lis cultus efle debeat, quæ fit perfona Chrifti,quale Et Sacerdonum,QiJos locos eligere poterat magis neceffario^in docendo, 86 utiliores confeientijs Z ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc

Nuncaddic comminationcm de pœm'simpiorum, ficutfèmpcr fn Prophetis Chrifto utruncp traditurj quod fit laluaturus credences, Sd perdicurus ima pios. Id traditur, ut luftum iudicium Dei conipfciatur, amp;nbsp;ut afi'qui uocencur sdpoenitentiam.ItemutpqlciantTyrannorumfieuitiam non fore perpetu^ 3ni, ficut Plalm, 2, concionatur : Conteres eos ui'rga ferrea, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Orditur au#

Dominus ä dextris tuiS;, Id eft. Deus adeft hic, cui nulla quamuis magna potentia par efte poteft, Quare etfi Diabolus omnibus modis arq^ artibus op pugnabit Ghriftum Ecclefiam, incuabit Tyrannos, ut omne genus crude# btatis exerceant, deformabit ftandalis, dilacerabit Ecclefiam Infinitis diftor# drjs amp;nbsp;hærefibus, ramen Dei potentia defender Cliriftum, amp;nbsp;Eccle[iam:,8d de# lebic boftcs: Sicut inquit Chriftus: Portæ inferorum non praeualebunc aduer# fus cam. Iraq? hic uerficulus proponitcomminationem impps perftcutori# bus. Rurfus etiam confolatur pios, utfoiancfo defendi Si. leruari contra Dia# aboli Si mun^i porentiam. Hac confolarlone pfjs maxime opus eft In ranta infirmitateEcclefiæ. Qciab’s enim Ij3ecIes,quæpotentIaeftEccIèfiæ,quæeft exiguus coctus, imbecillis. Si oppreftus omnibus calamitatibus Ç' ffuic fe op« ponit Diabolus, deinde uniuerlamundi potentia. Tantls uirlbus refiftere, uincere Infidlas Diaboli, retinere confeftionem Inter tot errores, Si tanta pe# ricLila Scfiipplicia, non eft Humana? potentlæ. Ideo Ecclefia fuftentat fe hac confolatione, Dominus à dextris tuis, ut fclant fe diuinitus tegi Si adiuuari. Hue pertinent promifliones paftim traditæ in fcripturis.Zacharle 2.Ego ero, Inquit Dominus, murus igneus In circuitu eorum. Item Pfal. IO. Tibi dereli# dus eft pauper,orphano tu eris adiutor.

Eft autem Emphafis in parcicula poftrema, quod nomlnatim ait Reges puniendos efte, id confirmât pios contra Icandalum,quôd flos mundi,amp; præ# indicat potato-cipue fapientia Si potentia præditi, aduerfaturl fint Euangelio. Monet ergo pios, ne hoc Icandalo fraâi deficiant ab Euangelio. Item confolatur eos, uf Iciant Ecclefiam uiârkem fore rantæ fapientiæ Si pocentlæf

* ir^DICAI^IT mTE(^GElgt;lTES,Cl7-MrLA^IT ' CAE)AEE(^A , ConTE^I^EE CAEET IH TE^^

WErfusfonat de pœna impiorum , led tarnen non folapœnalnteîligenda * cft,fed etiam cætera Regni officia. Et quanquam Regnum eft fpiritualc, tamjn pcena? intelliganrur non de fola prædicationc, fod uerls pœnis impio# rum. Eft^ fententia : Chriftus regnabit etiam inter genres, uocabic, Si falua# bit multos ex gentibus, fed impios Si rebelles perdet pœnis corporalibus Si îtternis, etiamfialiquandiu finer eos gralTari, Si exerccrc crudelicatem aduer# fus Ecclefiam. Et pœnæ infligentur Tyrannis amp;nbsp;impiis, non Ira, quafi Ecclc# lia lit regnum mouens leditiones, aut gerens arma contra mundi Régna : bed „ihi^jed cœ., Chriftus in cœlo fua ui gralfantes Tyrannos reprimer. Si euertet Si perdec,fi# nbsp;nbsp;i fiUo

74-0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EN nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IN

Re/uMioper cætens locis huitis Pûlmi, ah'arum fcripturarum ,quæ teftanturrcgnuni Ù£deregw‘^ R- S TI non fore politicum Regnum^ fed aliud quod Jam. Quare repiP politico. nbsp;nbsp;nbsp;di'andæ font ludæorum interprecationes, qui, quia audiunc mencionem pœ*

narum fieri, poftea intelligunt totum regnum Meflîæ tantum fore politiam mundanam* Etutdefinitionem planam amp;peripicuam adijciamuSjfciendum eftj hoc effe Regnum Chrifif quod Chriftus pro nobis paffos refurrexit , SC uicit potentiam diabolic peccati ÔC mortis, iedet ad dexteram Patris amp;nbsp;iuftb ficat, amp;nbsp;donat Spiritum fandum, Sgt;C uitam æternam credentibus in ipCam perEuangelium^ quod dedic 8d unit prædicari inter omnes genres, Ibi etiam exauditinuocantes, dat plerat^ dona, amp;nbsp;impios punier æterna morte,in^ terdum etiam præfentibus pqcnis, ne Ecclefiam penitus deleanr, Incelligcs igitur hoc loco : ludicabit inter genres, id eft, regnabit etiam inter genres, uo^ cabit Si. faluabit multos ex gentibus,rebelles uero punier amp;nbsp;perdet, Ita coin^ pledimur totum Regnum amp;c.

aVôdautemait,Cumulabitcadauera,eft defcriptio magnitudinis pee* narum, quæ fignificat excidia ingentis potentiæ mundi, quæ fe opponec Euangelio:Quafidicat,belligerabuntur totoorbeterrarum Reges, amp;nbsp;funi^ mi Principes, Si omnes præftantes fapientia Si opibus conijairabunt aduer^ fos Euangelium, Synagoga, Romani Principes, deinde Mahometicum gnum,amp;: Pontifices cum fuis Regibus. Aduerfus tantas uires defendetur Ec# clefia. Si omnes illihoftes, omnia hæc Imperia horribilibus cladibusSirui^ nis delebuptur, Eô pertinet,quôd difèrtè inquit,percutiet caput in terris mub tis.Significatenim fummam mundi iapientiam Si potentiam aduerfaturam cife Euangelio, Si tarnen pcenas daturam^^ ruituram efle.

Aliqui peculiariter interprerantur de Romana Monarchia, Verûm ego non de ilia tantum hunc uerfum intelligo, led primùm de Synagoga, deinde de omnibus regnis, quæ cum Euangelio ufcp ad mundi finem belHg^i’^bum tur. Nam Propheta loquitur de omnibus temporibus. Ergo poftremis tem^ poribus intelligatur de illis regnis, quæ adueriàbuntur Chrifto, de Mahomet tico regno. Si Antichrifto, id eft, de dominatione Pontificum, qui Ecclefiam Tyrannide opprefferunt. Si idolatriam defendunr. Item de Régibus banc - Tyrannidem adiuuantibus, Hæc régna etiamfi crudeliter adfligent Ecclefo am,tamen Chriftus conleruabit earn ufe^ ad finem,ôé paulatim régna qualfata euertet, donee omnes tandem impios delebit. Si conqciet in poenas æternas»

DReuitas parit obfeuritatem , quare hie uerfos difli'mileshabctinterpre^« ■^rationes, ludæi inepte fingunt uidorem Mefti'am tantam cædem faâu^ rum efte,ut torrentes fanguine manaturi fint,unde bibat exercitus:Sed textus nihil de fimguine hie dicir,nee fangqis folet efle potus uidloribJdeo hac inters ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' pretationem

pretationem rerjciamus, Habent ludæi hîc aliam fabulam multo abfurdio:» rem de Nilo^quam etiam omitco.

Quæeftigi'turfententiahuïusdi'ÓtiTOXTE IX TIA^HereJlgnid^ ^l'ËET? Omnino ufitata eft figura apud Hebræos, bibere pro adfligi, ut apud lercmiam capite 49, Non eris innocens, (èd bibens bibes. Et in Euan« gdio : Calicem bibetis. Item : Si eft poftîbile, caïix à me auferatur, Eftcß paft fim obuia hæc figura, ut nihil dubium fit, adflidiones fignificari haç Meta^ phora,

Eft ergo fententia : In uia, id eft, priufquam glorificabitur, in tranfitu, donee in hac uitaanteglorificationem refurrectioncm ueriàbitur, bibet de torrente,id eft,hauriet amp;nbsp;fuftinebit cömunes,8c horribiles adflidiones huma« ’ ni generis* Non dicit, ut alibi, bibet caliccm, fed bibet de torrentc, ut omnes adfliótiones intelligas, ficut ipfeclamitat: T) E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T) ETS METS

A^E T) E^^E LIQ^ISTI A/Æ ƒ Harumadflidionum magnitu« do non poteft intelligi à lecuris ociofis, nec poftunt uerbis explicari* Satis litigiturmoneripiumledorem,quodomnis generis adflidiones,amp;:quidem Rominetor^ horribiles comprehendat Propheta, cum nominat torrentem.Natura huma« ratMcowpre nafubiedaeft mord,iræDei,amp; omnibuscalamttatibus propter peccacum. hendunturom Has pccnas pro nobis fuftinere Chriftumoportebat, cum fieret uidima pro genere humano* Et quanta fit magnitudo harum pœnarum,oftendunt delcri« ptiones apudEfaiamcapite2J* Vidimus eum infirmum,amp;afflidum amp;c, hem Paulus ait : Chriftum fadum elfe maledidum amp;nbsp;peccatum,id eft, hofti« Sm pro peccato. Hæc fignificant humiliationem, amp;nbsp;peenam extremam* Non niodö enim ingentes cruciatus corporis fenfir, ied edam ludatus eft cum in« tftabilibus terroribus, amp;nbsp;ira Dei. Et in hiftoria Euangelica dicitur : Et fadus in aoonia,prolixius orabat,amp; fadus eft fudor eius ficut gutte ftnguinis decur« tenus in terram. Defcribit igitur Propheta paffionem, ÔC omnes afflidioncs Chrifti, cum ait : De torrente in uia bibet.

Eft^ hk uerfus additus,ne fuperior deferiptio de regno corporali, luda« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aidi^

ho more,intelIigeretur:Scd fignificaretur Chriftu paflurum,amp; morituru efte, non habituru mundanum imperium, fed futurû in fummis calamitatibus, bmchrifii. ærumnis, ut fiat hoftia feu uidima.Nam uidimarum madado à principio niundi fignificauerat, redemtorem promilTum edam futurum uidimam, Sc ntoriturum. Qiiia Deus uoluit non aliter aboleri peccatum amp;nbsp;mortem, nifi niorte filrj fui. Ideo etiam Ecclefia, ut reprefentet imaginem filq Dei, fubieda eftfemperomnibusfummiscalamitatibusgeneris humani, utamp;Chriftiex« emplum referat, amp;nbsp;ut agnofeamus peccatum,cum ita in nobis mortificatur. haepin hoc uerfu primum Chrifti afflidiones confideremus. Deinde memi« nerimtis totam Ecclefiam à principio mundi ufcß ad finem fubiedam effe fi« milibtis calamitatibus, amp;nbsp;feiamus hancefte uoluntatem Dei, necpropterea nos à Deo abiedos efte, etiamfi horribilibus 8C ingentibus ærumnis exerce« tnurôd premimur.

Deinde additur altera lèntentia de glorifîcadone, Propterea exaltabit Mterd pm taputjhoc eft, hoc modo glorificabitur, poftquam fuerit humiliatus 8c fadus deglorilicAti» nidima, Sicut Dominus ait Lucæ uldmoîNon ne hæc oportuit pad Chriftû,

74-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/N

8^ ita. intrare in gloriam fuam Item Adlorum tertio 8C ieptimo Cfiriltum oportuit pad, 8c refurgere à mortuis» Et Hebræ» s* luculenta concio eft, quod oportuerit pafti'onem præcedere, cùm ait textus î Chriftus non femetipfum glorificauitjied qui locutus eft ad eum ÔCc,

Deinde addit de precibus, offerens cum clamore ualido, 8c lacrimis,ex^ auditus eft, propter fuam reuerentiam, id eft, quia Chriftus obediuic Patri, exauditus amp;nbsp;glorificatus eft. Et Elàiæ y J. Quia ponet animam fuam propcc^ cato, uidebitlemen longæuum» Denicp paftimobuia funt teftimonia in ftri^ pturis, quæ oftendunt hancfuifle ordinadonem Dei, ut Chriftus primum Qu£ghrip:gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfalnius con^,

cAtio fit'uiteb cionatur, cùm ait Chriftum in uia palfurum, deinde glorificandum efle. Çæ^« %«lt;/lt;lt;. terùm de qua glorificatione uerlùs intelligendus fir, docet particula fupra po^ fita, de Regno æterno ad dexteram Parris, hoc eft, de Rcgno,in quo Chriftus diuina potentia liberabit credentes â peccato, à morte, ôd defender eos contra Diaboli, amp;nbsp;mundi fæuitiam, amp;nbsp;puniet eos æternis pccnis, qui Euangelio non non obediunt. Cùm igitur dicit, exaltaturum efte caput, fignificat eum habù turum elfe illud Regnum, quod fuprà defcripfiu

Cùm hoc modo uerfus intelligitur, quod Chriftus fuerit paflurus, amp;nbsp;dclt;* inde glorificandus, apte cohærent membra, ôd non eft ociola particula, Pro« pterea, quæ teftatur, quod glodficatio lequi debuerit paflionem. Scd ft ludafi cas inrerpretationes fequeremur, ociola eflet hæc particula, Propterea, ut tentus Ledor facile iudicare poterit.

pNARRATO uerficulo, admonendus eft Ledor , quomodo palfio ^Chrifti confideranda fir. Deinde dicendum etiam de Ecclefiæ adflidionù bus. De his duobus locis, quia alibi prolixius dicitur, hic ero breuior. Nam omnino præterire nolui, quia utile eft ubicp inculcate principalem locum de pafli'one Chrifti.

Primùm igitur hoc Iciendum eft, Pafti'onem Chrifti non tantum ut ex^ emplum proponi, ficut proponuntur adflidiones aliorum Sandorum, ut imù

exemplum,fed temur eorum patientiam, Sed alia multo maior eft caula, Proponitur enim uthoftucr yj. tJonum amp;hoftia, feuprecium pro peccatis noftris,ut credamus nobis re«« pcceat'^. nbsp;nbsp;nbsp;mitti peccata, propter illam uidimam, leu Hoftiam. Dilcernam igitur me^

Triplex ntedb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima eft Pædagogica, Secunda Fidei, Tertia Exemplaris. Pædagogù

cfc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recitatio, amp;nbsp;confideratio externa dodrinæ de Hiftoria palfionis Chri:«

plt;e«ilt;lt;gogtc4 ftl » uel de frudu Hiftoriæ, qualis eft ledio, aut qualilcunque recitatio cere^ prinM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monialis. Hæc etiamfi adhuc nondum eft fpin'tualis, ramen eft necclfaria rui«

dibus,dilcendicaula. Eftetiamideoutilis, quia Deus eft per uerbum effi'^ cax. Ideo^ aliquorum affedus Ipirituales exufcitat. Quare talis ceremo« uia, audiendæ,Iegendæ, recitandæ hiftoriæ non eft negligenda aut alpcrnam da.

spiritudUsme Secunda meditatio eft jfpfritualis , quæ eft uere perterrefieri agnitione diMio[ecun- itæ D EI aduerfus peccatum, rurfus concipere confolationem fide, qua cre^ dd. dimus propter mortem Chrifti nobis remitti peccata , SC hac hoftia uere placatum efle Parrem. V trumcp enim proponitur in paflïone Chrifti, uideli* ceti

«t, ira Dei, promiflîo grariæ* Etfi enirn iram Dei aduerfùs peccatuni eci# am Lex, 8lt;: communes calamitates generis humani, quæ funt horrendæ in« niimerabiles, oftendunt, tarnen præcipueoitenaic earn mors hli] Dei. NeceP t«r,trlt;tD«ct ^ècft enim ingentem iram efle^quam nullius iancfii mors, autadflicliones, de# mißericordu. nicpquam nulla res placare poteraGnilî fola mors Filrj. Vide autem quantum ^liftet Humana fecuritas à iudicio Dei, Cùm Deus tant! faciat peccatum ho^ mines contrà ducunt leuem offeniîonem efîè,amp; mirabiîiaudacia, nbsp;nbsp;contem«#

turuunt aduerfus uolunratem Dei. Ita inquit Paulus, Chriftum pro nobis fa^ dum eflè peccatum, amp;nbsp;maledidlum, QuæHint uoces fignifîcantes filium Dei non leuem iram fuftinuifTe, Et iubet lie apprehendi mortem Chrifti , amp;nbsp;nos pei terrefieri agnitione iræ Dei in morte Chrifti, cum ait ad Romanos fexto : Complantati fumus fimilitudini mortis eius, amp;c, id eft, debernus uerê expa#!

Quoties igitur cogitamus de morte Chrifti, exHorreftamus, amp;nbsp;damne# m rogitAtionc mus fecuritatem noftram, quod peccatum leuitercuramus , quod Deus ira

01 n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If FT A» i • nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dcidgt

txeeratur , deteftatur , ut nulla Homa uoluerit placari,nifi morteHlq noßcctida,cr ^ui. Mouemur minis Legis, mouemur cogitatione ingentium calamicatum fl^ftuendume/i humanarum, quæ funt figna iræ Dei: Sed multo magis moueri nos oportebat hocteftimonioiræ, quôd Deus nullam hoftiam,nin Filium recepit pro peci# cato.

Deinde non fatis eft iram agnofeere , fed necefte eft addi, quod mors Chrifti ita fit hoftia, ut fiat Pater placatus, amp;nbsp;propter hoc iacrificium remit# îat, amp;:delear peccatum in came noftra, amp;:donct iufticiam, uitam æter# nam,quodhæccertôconfequamur, non propter aliqua mérita noftra, fed hde gratis, De hac parte loquitur Paulus, cùm ait ad Romanos quarto ; Tra# ’îûus eft propter delicfta noftra. Et ad Romanos oftauo: Pro peccato damna# uit peccatum in carne. Et fecunda ad Corinth, quinto: Eum qui non nouerat peccatum, fecit peccatum pro nobis, ut nos fieremus iufticiaDei per ipfum, Hæc fententia dare docet, quomodo uti beneficio Chrifti debeamus, Ita e# nim donata eft nobis paftio Chrifti,ut ftatuendum fit nos propter ipfum con« hequi remiftionem peccatorum,amp;reputari iuftos,non propter noftram pro# priam dignitatem. Non enim propria dignitas noftra aduerfus iram, amp;nbsp;iudi# cium Dei, ftd Chrifti iacrificium opponi debet. Id eft umbraculum illud, quo tegimur, amp;nbsp;quo pater certo placatur.

Hæc eft igitur uere ipiritualis meditatio paftionis Chrifti,cùm hoc mo# vere/ßiritud, do in pauoribus uerê nos erigimus fide, id(^ fieri debet in omni inuocatione, in omnibus negoci}s,amp;r periculis, Sc tentationibus. Sic Dauid in acieiecon# folabatur in medrjs periculis præliorum, Sic Paulus in omnibus négocias hac coniolatione fefuftentat. Sic mater in partu,ficdenicpquilibetpius in omni aftione inuocat Deum, illi Pontifici Chrifto fe adiungens, amp;nbsp;credens fe pro# peer ipfius facrificium recipi, Sc exaudiri,

Nonigitureft fpiritualis meditatio, iecederein Monafteria, ocio« fis animis cogitare de paflioneChrifti , amp;nbsp;lugere Chriftum ficutMulieres tumlugebant, euntes ad ftpulchrum, fed in omni uita, in omnibus pericu* lis Sgt;C

744- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIO IK

Iisamp;certaminibusi’ntueamurChriftum,amp; eius facrificio SiC præfentia nos confblcmur. Hæc func utilia pfjs, jntelljgi poflunt. Et de hac ucra non ociofà meditationeloquitur Paulus ad Philip, 3, Exiftimo omnia detrimen«' tum eflè, proprer eminentem fcientiam Domini mei lefu Chrifti, ut inueniar in illo, non Habens meam iufticiam, quæ ex Lege eft, fed illam quæ ex fide eft Chrifti, quæ ex Deo eft iufticia in fide, ad cognofcendum ilium, amp;nbsp;uirtutem Refurredionis eius, focietatem paflïonis illius, configuratus morti eius amp;€♦

Tertiameditatioeft Exemplan's, Hæcetfî non eft principalis,tamenc* tiam prjs proponenda eft. Quia continet duas coniblationes utiliffimas in ad^ flidionibus, uidelicet, quod Deus Hane obedientiam requirat, ut adflidiones perferamus* Secundo, quod Deus non ideo abieceric pios, quia finit eos affli«« gi,nec affligat ut perdat,fed ut mortificetur uetuftas peccati in nobis,ôd crefcat ftdes in his exercitijs »

Hæc dodrina de Cruce ualde neceftària eft prjs , 8lt;r nufquam illuftrius conijîici poteft, quàm in hoc ipfo exempio filfj D EI, Nec ulla dodrina, aut ulla Philofophia unquam fuit, quæ tales confolationes uiderit,aut tradere po^ tuerit. In omnibus hominibus miratur ratio, qui fiat, ut hæc excellens natura hominum,cùm ramen fit infirmiflima, tantis calamitatibus onerata fit,qua^ rum magnitudinem nemo iatis cogitare poteft, tantùm abeft, ut dicendo ex* plicari pofti't. Deinde, quare optimis amp;nbsp;præftantibus uirtutibus præditi, in^ cidunt in fummas ærumnas C id non folùm aiperum, ièd etiam crudele, amp;nbsp;in* iuftum uidetur, itaep ratio exiftimat partim cafii hæc mala accidere,partim ex materiæ qualitatibus, Illud certè non ftatuit, aliquo Dei confilio tantum onus naturæ hominis impofitum elfe, multô minus talem obedientiamelfe cultum Dei, amp;nbsp;hanc obedientiam neceifariam efîè, imô frémit omni impetu aduerfus hæc tanta mala, amp;nbsp;fentit eos qui adfliguntur, à Deo defertos, amp;nbsp;ab* iedos elfe.

Hæcinfirmitas amp;nbsp;indignatio in humanisanimisagnoftenda eft, utre* media quæramus. Nam dodrina Euangelrj docet quid fit fentiendum de af* flidionibus, monftrat teftimonium amp;nbsp;exemplum in Chrifto, Nonenim cafu accidunt, fed Deus uult præcipuè Ecclefîam fubiedam eiTeadflidioni* bus. Et teftatur nos adfligi, non ut pereamus, ièd ut exerceatur fides, ut cre* feat in nobis, Ideo^ adflidiones uocantur in uerbo Dei facrificia, amp;nbsp;iàndiflï# mi cultus Dei. Sicut in Pfalmo dicitur, facrificium Deo ipiritus contribula* tus. Et alias :Prccioia eft in conipedu Domini mors Sandorum eius. Item alibi ; Precioius ianguis eorum coram eo.

Dodriw* de Hæc dodrina de adflidionibus ftatim initio mundi reuelata eft cum Eu en'*r*eM^ angelio. Quia pios tenere hanc coniolationem magnopere opus eft, ne exifti* fwwEtwngf« ment iè in tantis ærumnis negligi, aut abiedoseife à Deo. Quare hæc reue* Iio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;latio proprie ad Euangelium pertinet. Cum igitur initio promittitur redem*

tor, qui liberet genus humanum à peccato, amp;nbsp;ab omnibus calamitatibus,quæ Df di^o Ge» peccatum iècutæ Hint, diièrtè additur : Inimicicias ponam inter Serpentem nepof.imwû nbsp;nbsp;Mulieris lemen, amp;nbsp;ipfum ièmen mulieris, conreret caput Serpentis, 8d fer^

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confide*

confiderentur proponunt triftiOimas pœnas, quæ poft peccatum impofitac funt humano genen', Oftendunt Diabolum hoftem efle humani generis, qui omnem feuitiam non modo in impios, fed in illud fernen exercebit, à quo ille calcabitur, Addie enim textus Euangelium de future femine, quod liberabit naturam humanam à peccato, amp;nbsp;à pccnis. Sed tarnen hoc ipfum fernen mor^ debitur à ièrpente. Ergo graffabitur Diabolus in uniuerfam Ecclefiam , amp;nbsp;Chriftus,amp; omnes pi} erunt fubiedi ingentibus calamitatibus,

Hoc docetinitio mundi prima concio, imponit nouam legem nature, non nobifeum natam, quod oporteat earn adfligi, amp;nbsp;quod adflidiones illæ in NoKrftfx ptjs Deo placituræ fint, quia etiam ille liberator generis humani palTurus fit. ‘/“^doporferft Oadmirandam, grauem coneionem, fi quis confideret ærumnas illas, ÔC calamitates humani generis, tarn breuiter hîc fignificatas effe,

Poftea exempla declarant hanc coneionem. Abel interficitur, Ifaac du=« dturadmadationem.Prophetæ interficiuntur. Denit^ uniuerfus populus Dei ingentibus ærumnis exercetur, fed maxime illuftre exemplum eft ipfe fi« lius Dei Chriftus, Quare nemo fe illi primæ legi eximat. Sciamus omnes nos habere crudeliffi'mum hoftem Diabolum, qui etfi non poteft Ecclefiæ memi* bra perdere, tarnen mordebit eorum calcaneos,

Itacp non miremur, non frangamur animo, ciim ftntiemus nos oneratos ffle adeo multis amp;nbsp;ingentibus malis: Sc quidem cum uidemur multa indigna r« pad, hic intueamur in exemplum Chrifti, amp;nbsp;diftamus utrunqp, quod hæc o« mtueimur bedientia fit necelfaria, amp;nbsp;quod Deo placeat, propter Chriftum. Sciamus no# bisminari ferpentem,fed tarnen non pofte eum morderenificalcaneum,fæuic in hoc mortale corpus, fed Chriftus libérât nos à peccato ÔC morte,

Hæc totadoârina de cruce procul extra confpedum rationis pofita eft, nufquam traditur, nifi in dodrina de Chrifto, Ideo amp;nbsp;in hoc Pfalmo, cum

quidem triumphos Chrifti deferibat, tarnen etiam adflidiones attingit, cum ait : De torrente in uia bibet. Item cùm facit mentionem Sacerdotij, Nam

Chriftus talis eft Sacerdos, ut fit fadus uidima pro peccato amp;nbsp;maledi# dione, quare amp;nbsp;mortem, Ôd horribiles adflidiones iuftinuit, Hec de meditatione Paftîonis Chrifti adieci,ut in hoc Piàl# mo complederemur dodrinam utramcp, feilicet de

IXI fiiprà diuerfà elTe genera argumenta Plàlmorum, Âîij enim proprié uatidnia amp;nbsp;dodrinam Euangelq continent,alij dodrinam j Legis, ali) (unt preces, ali) coniblationes, alij gratiarum adiones, S s s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et hæc

Et hæc gênera mifcentun Hæc diligentia diieernendi genera prodeft ad qugrendam unam amp;nbsp;fimplicem ièntentiam.

cxi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primùm igicur hîc feiendum eft, hune Pialmum efle ßmplicem gradin

quæuideturad ufum publicum in ccetu populi composa, præfertim ad ceremoniam Paichatis, Agit igitur gracias pro inftituco Pafeha* te, fed compleditur in généré præcipua beneficia, fcilicet, quôd Deus, Ecde* fiam amp;nbsp;politiam huius populi, mirabilibus fignis,uerbo ÔC ceremonijs,confia tuerit : quôd confticutam Ecclefiam politiam defenderit»

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc eft fumma Pfaimi, amp;:in ßne additum efî generale Epiphonema,

quod opponit iudicrjs prophanis de his operibus amp;nbsp;de uerbo , quafî dicat, Mundus quidem hæc, quæ prædicamus, contemnit, SC nos delirare exidin mar, quôd præ cæteris gentibus gloriamur nos habere uerbum Dei , amp;nbsp;no^ ftrum Regnum à Deo conftitutum eflè, amp;nbsp;ab eo defendi, Sed hæc iudida longé errant, fallitur Sapien cia mundi. Verùm una ibla eft uera iâpientia ; ci* mere Deum, huic uerbo credere, quod nobis traditum eft, Quôd fi faciès mus : haud dubiê Deus nos defender, amp;nbsp;ieruabit. Proinde hoc Epiphonema eft reprehenfid humanæ fapientiæ amp;nbsp;prophani iudicij, amp;nbsp;adhortatio ad timcM rem Dei, amp;nbsp;ad fidem,

Q^ûtkumjs Eft^ utilis 8gt;^ generalis applicatio Pfaïmi, quæ monet generaliter qaæ^ uerbumuelo^ cunlt;^opcra Dei amp;nbsp;uerbum Dci anteferre uniuerfæ humanæ fapientiæ,

^d^mTrre iudierjsMundi. EtteftaturhancfapientiamuerbiDeinonfuturara Efrpppu inutilem,fedparicuram ingentia bona.

M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic Igitur transferamus Pfalmum ad nos, Agamus amp;nbsp;nos gratias pro

vfw Pfalinî, dato uerbo Dei, 8é pro uocatione Ecclefîæ , amp;nbsp;conferuatione ac præcipuc proinftituto Pafthatenoftro, ut pofteà dicemus. Et confirmemus nosad^» hortatione ilia, ut ftiamus hanc (àpientiam uerbi Dei efFicacem eiTejamp;i^lun tarem, nec deterreamur iudicijs mundi, qui periequitur aut contemnit uer^ bum Dei,

Enumérât autem Piàlmus beneficia propemodum hocordine, Primùm agit gratias, quôd Deus uocauerit hune populum, editis tefti/ monrjs per miracula per uerbum.

Sccundô,quôd inftituerit ceremonias, ac præcipuè Agnum Paichalem, Sf quôd addiderit huic ceremoniæ prædicationem uerbi, fcilicet, non iôlùm de liberatiOne populi : ièd eriam de cæteris promiflîonibus.

Tertiô,quôd Deus dederit Verbum Sf Legem, hæcbeneficiamp rabilibus fîgnis conferuet. Et in hoc loco func egregiac laudes uerbi DEI, quæ dilcernunc uerbum Dei ab humana iâpientia amp;nbsp;humanis traditioni^ bus,

Quartô agit gratias de continua defenfione populi ? aduerius quoicunc^ hoftes, ut : Gedeon défendit populum aduerius Madianitas : Samion contra Philiftrjm : Saul contra Amalech : Dauid contra Philiftijm : Ezechias contra Aifyrios amp;:c, Hanc perpetuam defenfionem compledituruerficulo: Redem# tionem mifît populo fuo, Itaque in fumma agit gratias Deo, quôd Ecclefiam

amp; poh'tiam huius populi miradbilibus fignis 0^ uerbo condi tuent, dcfenden't, conferuet.

Deinde additur Epiphonem'a : Non detcrrcamur iudicijs mundi, quia hæc fapientia uerbi Dei non eft fahay inanis : fed uera Sc effîcax» Ideo Deuni timeamus, ÔC non abtjciamus eius uerbcw Sc promiflîonem»

Hoc eft argumentum Piàlmifimplidftîmèrecitatum* Facib's eftaucem accommodatio ad nos, ut nos quoqj gratias agamus pro dato Euangelio, pro lt;Jacis Sacramentis , prouocacione Ecclefiæ, pro illis admirandis operibus nofirumufuin Chrifti, pro liberatione à peccato amp;nbsp;à morte per mortem Chrifti, pro fan(fti=« ficatione, aftidua gubernatione Sanclorum per Spiricum iandtum, Hæc arcana amp;nbsp;admiranda opera Dei aftiduè intueri SiC celebrare debemus, ut ali* lt;^uo modo eorum magnitudinem agnofcamus , 5lt;accendamuradfidemamp; gratiarum adionem, Hæc de argumento accommodarione ad nos, breui* ïtrpræfari uolui* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Clorioßm nbsp;nbsp;ma^nißcum eîi of)us eiuSilt;(^ iußicia eint durât in berletuum.,

^demtionem mißt populoßiOj mandauit internum ejß paClumßum, San^ Tium iS* metuendum nomen eius.

Initium fapienti^e timorDOMlXI, intelleClus bonus facienti Hla^ Laus eius dural in perpetuum^

OR IM V s uerfus eft propofitio principalis,ago gradss Dco,Ec quia Pla^ Propo^tio mus eft ad ufum publicum facftus, additur : In concilio amp;cœcuiuftorum, nos de ueris, proprijs, Sgt;^ prxdpuis cultibus fandorum, ftilicet, de inuocacione 8^. gratiarum aciione, Quare mo^ net Pfalmus, ut in his cultibus fidem exerceamus. Sic enim uerè tribuitur Deo honos, quod non fît ociofus, quod fit propicius, quod uerè refpiciat nos, amp;^uelitnosexaudireamp;iuuare, propter promiflam milericordiam» De his cultibus concionatur SC Pialmus 49.» Inuoca me in die tribulationis amp;eripi^ am te, 8i glorificabis me» Et quia de eis iæpè alias dièlum eft, 8Cinfra fiibin«« de dicendumerit, nunc ero breuior. Tantum monendus fuit Lec'tor,quôd Pialmus hortetur 80 nos ad hæcpræcipua opera, Inuocationem amp;nbsp;gratiarum aèlionem.

Secundo, Illud eft dulciflimum,quôd ait iè in concilio 8é ccctu iuftorum, Tres cauf£ id eft, in Ecclefia has laudes decantare» Quam ob caufam hoc additur C caufae tresfunt»

Prima, In omni oratione debemus intueri promifliones Ecclefiæ facflas Pnm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^ hac fide inuocare, quod propter illas promifliones exaudiamur, Ideofæpc

facit mentionem Ecclefiæ, ut uidelicet fignificetfé niti promiflîonibus y quæ datæ funt Ecclefiæ, quafi dicat, In Ecclefia inuocabo Deum, id eft, inter eos inuocabo, quibus tradidit promifliones, etharum fiducia inuoco,

„ nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde difcernit hæc particula pios ab omnibus ièèlis , S/impiorum

cultuum oC traditionum inuentoribus , oè nosmonetnediicedamusauera Ecclefia, ne ue exaudiri putemus impios, qui extra Ecclefiam inuocant, Sicut Piàlmo decimoquinto inquit: Non recipiam nomen eorum iùper labia mea» Hæc comminatio hortetur nos ad ueræ Ecclefiæ unitatem Sc concordiam tu* endam amp;nbsp;retinendam, ÔC deterreat nos, ne coniungamus nos cum impijs,qui traditiones aut dogmata ferunt contra uerbum Dei, Nam inuocatio in tali ccetu eft Blafphemia, ficut Pfalmus inquit : Fiat oratio eius peccatum, Taies funt cultus amp;nbsp;omnes inuocationes omnium, qui perlêquuntur Euangelium, Quoties igitur Piàlmi iubent in Ecclefia inuocari, agi gratias : monent ne adlt;» iungamus nos impqs ièdis, Sd perfequentibus uerbum Dei, fèd tueamur unv tatem ueræ Ecclefiæ amp;nbsp;hanc exaudiri fciamus, rcliquas effe maledidas,

TtrtiA cau[a, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertia caula eft, quare oratio debeat in Ecclefia fieri, ut fcilicet fimul fit

confeflio , amp;nbsp;hac noftra confefli'one alios confirmemus , autinuitemusad credendum amp;nbsp;inuocandum, Sicut inquit Chriftus : Luceat lux ueftra coram hominibus, ut glorificent pattern ueftrum, qui in ccelis eft. Eft enim hie cul* tus neceirarius,confiteri ut exemplum noftrum alfjs profit. Et Paulus iecunda Corinth, primo, iubet multos pro ft orare, amp;nbsp;multos agere gratiasi, amp;nbsp;ut ma# gis credant Deo placere noftras preces, amp;nbsp;creftat in eis fides, amp;nbsp;ut Deus ma# gis glorificetur, Simul igitur complexus eft Pialmus in hac ftntentia , do#' drinam de grauiflimis locis, De promiiTione, ut inuocantes intueamur pro# miflionem Ecclefiæfaèlam, deinde deintuenda unitate Ecclefiæ, Tertiôde publica Gonfeflîone, ut noftro exemplo alios inuitemus, Hæc eft fumma hu# lus loci ♦

CXI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74.P

*10 redorum, Hæc figura fignifîcat idem, quod in confilio, hoc eft, conuentu iuftorum» Skut alias arcanum pro confilio accipitur , Ec Ecclefiæ præcipuè îonuenit hæc figura , quia in Ecclefia eft arcana dodrina, ignora, amp;: ipreca rum. •iiundo» Item, quia gloria iftius cœcus, uidelicet, quôd fit populus Dei, non^ düm conipicitun

1 1 V K lecundus V erius, qui ïam elt propolitionis expohtio. lnlt;« tipit enim recitare beneficia, pro quibus agit gratias, uidelicet, OPERA secuniut uer» Domini, quibus Imnc populum mirabiliter uocauit, conftituit ÔC defen» dit.Nonenimloquituringeneredecreatione : lèd deedudionepopuliex

Nec tantum ait hæc opera efle magna. Id enim etiam fatebantur impq : fed addit, ea efle DOMINI opera, id eft, fatetur liberationem illam uere faftam efle diuinitus. Hæc eft uera gratiarum adio, corde credere amp;nbsp;ftatuerc, lt;luôd non calu fimus adiuti aut ieruati, quôd non noftra uirtute fimus incoluf nies : fed quôd uere Deo curæ fimus, quôd uerè Deus nos adiuuet amp;nbsp;ferner, Sicut Chriftus inquit : Omnes capilli capitis ueftri numerati lunt. Et lere^^ •nias Threnorum 5, uitupcrat impios, quinegant à Deoproficikibona 8^ mala.

Hocigiturdiicamus,uerècredendum amp;ftatuendum efle,quôd Eccles fia, amp;nbsp;eius membra diuinitus adiuuentur ÔC defendantur, Hæc gratiarum a;» dio requiritur,

Id eft, Deus multiplicem dodrinam in his admirandis operibus propos ciuam Joâri 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ru.m propo,

Primùmfehocteftimonio reuelauit mundo , ac coarguit impktatem Epicureorum, qui negant efle Deum, 8c aliorum qui negant Deo curæ efle berationibt^ homines ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecdefu.

Tertiô confolatur amp;nbsp;confirmât pios,ut uerè ftatuant Ecclefiam Deo cu« ræ eife, ôd à Deo defendi amp;nbsp;feruari, etiamfi finit earn exerceri uarijs adflidio:« nibus, Erat oppreflus populus Ifrael crudeliflima ftruitute. Irac^ etfi multi pc/ rierunt: tarnen Ecclefiaferuatur, Sc tandem gloriofis uidorijs ornatur. Hæc exempla propofita funt, ut admoneant pios, ut fciant ft non perituros efle, e« tiamfi uerlantur in extremis periculis 8C adflidionibus.

Quarto , hæc ipià exempla docent quôd oporteat Ecclefiam elTe fubiedam adflidionibus, ut peccatum in nobis mortificetur, üt agiloftamus infirmitatem noftram, ftcuritatem carnalem, diflidentiam, dubitationem, ut répugnantes his uicqs inuocemus Deum, Item ut gloria Dei fiat confpedior, cum libérât ex tantis ærumnis.

750 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E HA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 ÏK

Pn'mùm igicur hæc generalis docftrina Iiicec in illa cduc^lione ex Aegy^« quód Deus uerèirafcaturimpi-is,amp; fit lèruaturus Ecclefiam etiamfi eam Ecdefiameti-. ^uriferexercec, Hæcdoflrinalongèfupcrat captum rationis. Nam ratioda^ (tttifi duriter bi tat an Deus curet Humana, deinde certè illud non audet aftirmare, quód exercctetm. in afflictione non fimus reiedi à Deo, quod fitfperanda liberatio. Item,quód populum Dei oporteat fubieólum efle afflicfiionibus. Hæc iàpientia cccleftis longé pofita eft extra confpedum rationis Jdeo inquit Pfalmus confideranda efTe opera illa propter multiplicem utilitatem* Docent enim nos dearcani« rebus amp;nbsp;ignotis rationi, fcilicet de uoluntate Dei erga impios, erga pios,erga adfliâos ♦

Jam fifingulafaétapercurrantur, mulro locupletiordoétrinainuenie^ tur« Dathan Sc Abiron facrificant fine manda to Dei, Hic locus monetnos de ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocatione, ne irrumpamus ad minifteria fine uocatione, ne cultus fine man*

dato Dei inftituamus, Apparet infirmitas Humana, amp;nbsp;diffi'denria, cùm polt; pulus ftomacHatur le edutftum cfte ex Aegypto, cùm defperantde uiétu, cùm adorant V itulum. Hæc peccara non intelligit, non iudicat ratio, Sed Hîc poc^ næ oftendunt illa uicia interiora, itéré peccata efte damnata à Deo, Denique exempla extant in illis fadis utilia ad omnes partes uitæ, ad agnitionem pccilt; ' cati, ad timorem, ad fidem, ad agnolcendam remiflionem peccacorum,ad ex^ citandam inuocationem, ad difcendos ueros cultus Dei,ad patientiam,ad bolt; na opera, ad officia uocationis, Lucet igitur in illis fadis fapientia fpiritualis, ut nufquam alibi, Hîc Deus muleis modis fe oftendit mundo, SCpatefecit uo^ luntatem iuam,

Ideo hie Plalmus ait, ftrucanda elTe opera DOMINI, iuxta omnia defiderabilia lua, id eft,querendam efte in illis Hane admirandam lapientiam, agnitionem Dei, eruditionem SCconiblationem noftram, Non enim alibi fa^ pientiaDeiitalucet,ficutinhisfa(fiis, amp;in hoc uerbo , quod populo Ifrael tradidit, Meminerimus ergo hoc præceptum, ut opera Dei ita confideremus, ut exempla nos moueant, Sicut fepe aliâs præcipitur, Vt Pfalmus 78, At* tendite popule meus legem meam, Filij qui naftenrur narrabunt ea filqs fuis, ut ponant in Deofpem fuam amp;nbsp;non obliuifeantur operum Dei,

ID E P E TIT fuperiorem fententiam, quod ilia ingentia fatfta Dei in uiéto* ■*’^riis populi Ifrael fint uerègloriofà,amp;fuperent omnium Regum at^Im* crimen eSim-. peratorum rcs geftas àc triumphos,Ec hoc diferimen animaduertere utile eft. 1eropird Dei AJexandri, Scipionis fimilium res, fine expreflbDei uerbogeruntur. Et ^d/iorKw Re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0eus in illis exemplis etiam oftendit Ie punire mundum , tarnen

uerbum exprefTum non accedit.Etcertc uerbum de mifericordia non additur, uidelicet, quod Deus uelit remittere peccata, exaudire, feruare adftidos, nec additur promiflio de conferuando regno incoato, Nec gerunt Alexander amp;nbsp;Scipio fuas res iuftiexpreffb uerbo Dei, Non funt igitur ibi exempla miferi* cordiæ, item de iuuocatione Dei, de ueris cultibus. Eft igitur infinita differ rentia

îcntia inter has uictorias 5d defenfi'onem huius populi Ifrueîitici^'Sc aliorurn Reoum fada, w

Porro ilia eft ucra gloria, ubi in fadis innoteftit glorificatur Deus, vera glorû ueri cultus exempla oftenduntur, Et ciîrn accedit expreflum uerbum Dei.

Ergouidoriælfraëliticæuerègloriofæfunt. Sicuchancipfam gloriam fæpè prædicat Scriptura, ut Pfalm. 148. Non fecit taliter omni nationiiudicia accedif uerbii luanonmanifeftauiteis.ItemDeuteronomf)primo: Portauic te Dominus d«. Öeus mus,utfolet homo geftareparuulu filium 8Cc.Etcapitequarto, En po:lt; pulus fapiens. Nee eft alia natio, quæhabeat Deos appropinquantes, fi'cut Deus nofter adeft cundis obfecrationibus noftris, Qtiæeft aha gens adeo inlt; dyta 8ëc. Ita multis uerbis amplificat illam ueram gloriam, Icilicec, quod uerè adfuit atque innotuic in illius populi uocatione, gubernatione 5ó de^ fenfïone,per uerbum amp;nbsp;per exempla. Hïcigitur difcamus ueram gloriam efle fuperiorem omnibus regnis mundi,quód Ecclefiam gubernat expreftb ucr quôd expreflas promiftiones habemus, quöd uerè uelit Ecclefiam exault; dire,

TIS SIM E fequirur de duratione, quafi dicat, gloria noftri populi.fci^« Ghrtu licet, quôd Deus nos uocauit, quôd dédit uerbum fuum, quôd nos defens/’'®®)!^“’'*^^ dit ingens eft, ut didum eft, fed hoc nomine præftat cæteris Regnis,quôd eft durabilis gloria, quafi dicat. l.mperia ab alijs conftituta non fiinc perpétua,le* ges ab alijs latæ euerfis fuis Rebuipublicis delentur, Sed uocatio huius popu* 11,fada per uerbum Dei, in quo patefecit Deus iufticiam fuam, amp;nbsp;per admi* randa amp;nbsp;iufta exempla, nunquam erit irrita. In hoc populo ièmper erit Ecclc* fia, uerbum eis datum, amp;nbsp;ordinatio diuinitus fada ; non poterunt ulla huma^ na ui deleri,

T radit igitur hic Verfus utilem dodrinam amp;nbsp;confolationem, uidelicct, quôd humana confilia fine uocatione diuina non habeant diuturnos fuccelîus, coh/î/m huin^ Sicutapparet in omnibus, qui res magnas fine iufta uocatione fufeeperunt, ut AbIaIon,Z.ambri a plericp alq leditiofi Reges in Ifraèl. Item Cælar, An^ habeitt diutur» tonius, Brutus, Ôè ail) innumerabiles.Necullæ traditiones humanæ, autSe^ ws facce]p4, ftac excitatç contra uerbum Dei, funt durabiles. Sicut extindi funt Idolatrici cultus, qui olim fuerunt, Item poftea Hæreiès, Manichæa, Arriana,amp;: aliæ: Sicinteribunt Mahometifeda, èC Pontificum amp;Monachorum traditiones Unàcumipfis pcrfecutoribus Euangelrj, Sicut inquitChriftus : Omnis plaiv tatio, quam non plantauit Pater meus, eradicabitur. Sed uerbum Dei eft per* petuum, nec ulla ui humana opprimi poteft.

Quare hic uerficulus in Pfaimo docet nos de re magna, fcilicet, ne Gne uocatione iufta ali qui d fufeipiamus^ èC ne traditiones humanas ampledamur Dolt;!îrii)ilt; bu» contra uerbum DEI, nec cogitemus ullas traditiones humanas, cùm fint pe* '«« ucrftculi, rituræ, prodefte ad iufticiam aut uitam æternam, aut continere opera, qua: funt effedus æternæ iufticiæ. Hæccùm alibi copiofe declarentur, non uolohîc prolixius explicate. Secundô conlblatio proponitur, Etfi cnim adfligitur Ecclcfia , ÔC oppugnatur iufticia Dei, omnibus diaboli amp;nbsp;mundi

S s s iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiribus

‘15^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EN nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN '

uiribus: tarnen meminerimus id, quodhîcdiâum eftJuftidam Dei, ideft, uerbum amp;nbsp;ordinationem Dd fempiternam eflè* Ideo^ non abrjdamus uerlt;! bum Dei, nee dubitemus quin Deus tandem nos liberaturus fit,

Eftigiturutilis Verficulus, habendus inconfpedu , amp;opponendus contra tradititiones humanas, amp;nbsp;omnia confilia Humana, quæ contra iuftid^ am, id eft, contra uerbum Ôd ordinationem Dei fufeipiuntur. Eft periculis opponendus,ut conftanter expedemus liberationem,

PERGIT in fpeciequædam beneficia nominate. Agit igitur gratiaspro - . f,. data lege, proinftitutisceremonrjsjamp;nominatim pro inftitutaceremonia t^^Terenw* Pa^chatis,Etgrauiterdc ufuPafchatis concionatur, Memoriamfecitmira^

nia pafchatis, bilium fuorum, quafi dicat. Non ïàtis eft ritus ftruare feu pafthatis, feu alios, Non profunt ceremoniæ ex opere operato, fine uerbo, fine fide, fine InuocatP one : led hie Pfalmus requirit, ut Efca fit memoria fadorum amp;nbsp;uerbi Dei,id » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, ut uerbum ibi doceacur, amp;nbsp;excitentur, timor, fides, iUuocatio, gratiarum

adio amp;: firniss pij motus in audientibus admiranda opera Dei, pcenasimpi* orum,amp; liberationem populi. Sic prodeft ceremonia, amp;nbsp;fit cultus Dei*

Eft ergo in figniter hic confideranda particula, cum ait : MEMO^î AM Icèclt MCïnoTii 7'T* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• r i

am, ideft,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;utdilcamus requin non tantum cercmoniam : led potius memo*

uerium prlt;e* riam, id eft, ut uerbum prædicetur, ut mentio pcenarum incutiat terrorem dicetur, audientibus, amp;nbsp;mentio beneficiorum accendat fidem, inuocationem, gfa*

T^I LIGENTER obftruandum eft diferimen, de quo iæpê dicitiir.Gem tes etfihabentaliquam legis noticiam,quôd Deus fit bonus aut miferilt;lt; ' cors, tarnen lex eft conditionalis, Id eft, iudicat Deum bonum amp;nbsp;mifericor* dem elTe, his,qui funtiuftiamp; fine peccato, non docet de gratuita remiflione pcccatorum. Ideo gentes non poftunt habere fidem, nec uerê inuocare DcCr : Sed in pauoribus opprimuntur dubitatione amp;nbsp;defperatione : Sicut in Poelt; matis extant blaiphemiæ dubitantium amp;nbsp;blafphemantium.

Sed promifli'ones de Chrifto concionantur de gratuita remiflione pec* catorum, de gratuita acceptatione, Hæ promifliones exufeitant fidem, amp;nbsp;confirmant mentes contra dubitationem, ut credant, amp;nbsp;innocent, amp;nbsp;ftntiant fe exaudiri, amp;nbsp;Deo curæ eiTe, Ad has promifliones referri debent paflim di* da de mifericordia Dei. Nam populus Dei intuetur promifliones ôd fide ue* raexpedatmifericordiam,amp;ucrèftatuitIèrefpiciàDeo, amp;nbsp;acceptum efle per mifericordiam, propter promifiTum redemtorcm ; etiamfi interea agnofeit Jndignitatem fuam.

Quare hæc dicïla in Plalmis de mifencordia non fic infenigenda fùnt, (1=1 ctiam gentes tribuunt Deo miièricordiam t Seddifcrimen tenendum cft»

Longe aliter loquuntur de bonitate amp;nbsp;mifericordia Dei Xenophon amp;nbsp;pro^ nbsp;nbsp;nbsp;Jolt;fuun»

miflioEuangeli'i* Genees non norunc remiiïionem peccatorum,nec credunt turdc fibi gratis ignoici, aut fe exaudiri : Sed pfj, quinoruntpromißiones Euan geo Dei

Itj, credunt remiflîonem peccatorum , uere ftatuunt ^xaudiviacdefendi,^^^quot;‘^‘’^‘‘^^^^ Hæc dodrina iingulis neceflaria eft,ut agnofcant naturalem dubitationcm de niifericordiaDEljamp;opponantpromilîîonesEuangelq prop rice imbecilli* • ^ti amp;nbsp;(e fide erigant,

V M nominat E S C, A M, fignificat agnum Pafchatis : nam fuprà di# Efcaßgnificiit ^dum eft, quod hie Pfalmus uideaturfuifTegratiarum adio, quæfolita eft recitari in Fefto Pafchatis. Annumerat igiturcætcris bénéfices ordination

) nem de madatione Agni, amp;nbsp;reliquisCeremonfjs* Ingentiabeneficiaiunt, ^uod DEVS uocauit Si. défendit hunc populum magnis miraculis, quod de dit ei Verbum amp;nbsp;Legem, quod ordinauit certas Ceremonias, quia Deus fo« let Ceremonias addere uerbo, uidelicet, ut fint figna conferuantia meraoriam uerbi Dei*

Rurfusautemhicadmonendus eft Ledor, Ceremonias non prodefte ex opere operato : Sed efle figna, quæ nos de uerbo èc fide admonere deben Cerenunia n3 3nt, Sic igitur profunt Ceremoniæ, cùm nobis uerbum redigunt in memori# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°*

G J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 *

am, a: hde excitatur Inuocatio a Gratiarum adio : Jdeo prius dictum elt, fij ckmfide}» Memoriam fecit SCc, Vt requirat cultus interiores, fidem ÔC inuocationem,amp; excitanh Hunc addit, timentibus eum, fignificans illis efle gratam amp;nbsp;dulcem eftam amp;nbsp;confolationem, qui timent Deum, qui credunt, qui inuocant, Hæc Efca eft teftim onium pqs in hoc populo, quod uelit Deus eis elfe mifericors, eos exau# dire feruare iuxta fuas promilTiones.Hac fide edentes, rede utebantur

A CT I SEI, Qiiafi dicat, Cùm tradidit nobis hanc Efcam, teftatus eft fe perpetuo hunc populum defenfurum elfe,8c daturum promifliones, quas pol# «frwfjj.corpo* licitus eft, Cùm igitur prj utebantur hac Ceremonia, debebant cogitarc, Si# rahbM cr/pt gnum elfe inftitutum, feu datum pignus, quod teftabatur huic populo Deum ‘ * dedifleVerbum èC promiflîonê dedefenfionedtem promififle Chriftum,pro# pter quern uellet eis ignofeere, eos exaudirc. In hanc fententiam adiecir, Memor eft paefti fui, quafi dicat, Hæc ipfa Elea eft nobis pignus, quod Deus fit nos feruaturus, amp;nbsp;uult hac fide celebrari Ceremoniam, ut iple uere inuo# eetur amp;nbsp;agnofcatur*

Nec uero tantùm de defenfione corporal! loquitur, cùm air, MEMO^ ^ST TACT I fed etiam complediturpromiffiones de bonis fpi# fitualibus, de liberatione à peccato, Sc donatione nouæ ac perpetuæ uitæ pro# miftæ propter C H R. IS T V M. Propter hanc promiflidnem gratiæ, feie# fiant omnia alia miracula fada elfe : deinde feiebant Chriftum fignificare ma# ftationem agni Pafchalis. Simul igitur confitebantur amp;nbsp;prædicabant has pro rnilfiones de Chrifto : Et pro his æternis bénéfices agebant gratias, eacß fide petebant ÔC expedabant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam

lam facilis eft accommodado ad noftrum Pafcha in Ecclefîa, uidelicetad mortem Chrifti, Sc deinde ad ccenam Domini, Nam hæc beneficia mukô ma gis prædicanda funt, quàm ilia corporalis liberado, Hæc funt ingentia fada, quôd Deus Ecclefiam uocat ad uitam æcernam, id eft, quôd dédit Euangeli* um, quôd mifit Filium fuum ut fieret hoftia prohumano genere, quôd mira* bili modo libérât nos â peccato ÔC morte: quôd nacuræ inftauratæ donat æter* nam amp;nbsp;cœleftem uitam,

Primùm igitur hæc Eica agnoicenda eft, ciîm uere uiuificamur in pauolt; ribus amp;nbsp;in morte à Chrifto per fidem, ipfe fit Efca, ficut inquic Joban, fexto. Ego fum panis, qui de cœlo defcendi : Si quis manducauerit ex hoc pane, ui* uet in æternum. Deinde inftituta eilctiam cccna Domini, ut fît Efca, quæ ad* moneat nos, ut credamus nos uerc uiuifîcari à Chrifto, Teftatur cnim fe uerè nos faluarc, quia nos fîbi adiungit, cùm imperdt nobis corpus amp;nbsp;fanguincm fuum,

Rede igitur amp;nbsp;hue accommodatur uerfîculus : ESC AM S) EDIT TIMETSniEIAS SEji^eft,infticuitccenam,utmeminerimusingentia beneficia Chrifti, Zc nos confolemur, fide accipientes promiJfiones Euange* In, Statuamus uerè nobis ignofei, nos exaudiri, uerè nobis donari gratiam uitam æternam. Et quidem meminerimus ratas, certas, amp;nbsp;immutabiles efle has promifti'ones, ficut hic inquit, Memor eft in æternum padi fuh ft a pia mens facile poterit accommodare ad noftrum Paftha, amp;nbsp;recitare hunc Pfal* mum agentemgradas pro benefieijs Chrifti, amp;nbsp;intuentem admirabilia ope* ra, mortem ôè refurredioncm Chrifti, erigere fidem,Ôè ueram confolationem accipere ♦

D Ecitauit fada amp;nbsp;ceremonias. Nunc nominatim facit mendonem Minifte* ^^rrj uerbi, quia inquit ,A1S[N JAM. CIA T, Item poftea addit de Lege ; FI'^MA SANT MAK (DAT A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nota eft autem magnitu*

do huius benefiet), icilicet,quôd dédit promiffiones amp;nbsp;Legem: amp;nbsp;inftituit mi* nifterium, dedit Prophetas ac Sacerdotes, ut explicaretur, propagaretur conieruaretur Minifterium uerbi. Propter hoc beneficium iègregatus eft hic populus à reliquis gentibus, ut effet aliqua nado, ubi certum eifet, extare uer* bum Dei,Et ob hanc cauiam omnia mirabilia fada funt, ut effent teftimoni* urn non de lege tantum, fed multô magis de promiffionibus, ut feirent pij,uc* rè Deum tradidiffe aliquod uerbum de faluando genere humano,8c feirent, ubi extaret illud uerbum, amp;nbsp;quodnam effet. Horum beneficiorum magnitu* dinem nemo exponere pro dignitate poteft, fed agnofcerc ea Sd accipere gra* to animo debemus.

Annuneiat utr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft igitur hæc fèntentia uerficuli : V irtutem operum fuorum annunciac

tKfe» operii, populo fuo, id eft, inftituit minifterium, Prophetas dat amp;nbsp;Sacerdotes, Mo* id »H, inflitu» Aaron, lofuam, Samuelem, amp;nbsp;alios, qui concionentur de operibus Dei, quôd Deus uelit agere cum generc humano,quôd dederit promiffiones,quôd uerè uelit faluos facere credentes per Euangelium, quôd uerè remittat pecca* ta,8^ exaudiat inuocantes, 8c faluet eos , quôd regat Sii. defendat Ecclefiam, quôdhorribiliterpuniat impios,

Hæc Opera omina com pleditur, cùm ait: Viïtutemoperumfuorum, cft, cùm agat Deus cum Ecclefia amp;nbsp;cum imprjs: Sicut amp;nbsp;poftea eodem mo^ doi'ntelligitoperaDei'jCÙminquir,OPEIKS ^E^ITAS ET

T)ICIyM, ideftjUerèpræftaciliaquæinuerbofuo propoluit, Seruac Pnsamp;: inuocandbus promiffîones, punit impios, quafi dicar. Verbum eius minifterium non eft inanis fabula, fed uerum amp;nbsp;effîcax eft, Haud dubic pra:ftanturpijspromifra,ÔCimpi}punicncur. Hæcopera (inquit) annunciac populo fuo, id eft, minifterium inftituic, ut de bis operibus Dei concionctur, ^ani Antitheiîs confîderanda eft , quantum peccatum ficobruereautperfe)* Soi hoc Minifterium, 8c pro operibus Dei tradere ceremonias Sc fuperfticp Ones ♦

^ElSiTI EM: Hoc ad Hiftoriam pcrtiner,Slt; erudite docet,quare regnum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poput

conftitutum fit, quæ fit principalis caufà, quare hic populus fegregatus fit à cæteris Gentibus: fcilicet, ut hoc Minifterium inftitueretun Vt enim cer^ à c^urit tum effet, ubi extaret uerbum Dei, 8C in qua natione, in qua Gente, quo loco Chriftus in hunc mudum proditurus, ubi prædicaturus effet : ideo hæc gens ddeda eft, 8d peculiari regno, quafi lepta amp;nbsp;munira, amp;nbsp;peculiaribus ritibus ^^g^'^gata eft à cæreris gentibus, Ideo hîc inquit, ita inftitutum elfe minifteri^ om, cùm tradita eft huic populo hæreditas gentium, id eft, in hoc populo rea gnu conftitutum eft, ut ibi extarent minifterium amp;nbsp;teftimonia de uerbo Dei, Suod inde etiam in genres propagandum crat ex hoc populo,

N E R A L E eft de Regno amp;nbsp;Minifterio didum, OTE I^A MA» ^HETM £ f ^lt;5', id eft, ordinatio Dei, Verbum,promilfioamp;c,funt Méritas amp;nbsp;iudicium, id eft, non eft inanis fabula, fed res uere falutares, effica^ res ad feruandum pios, puniendos impios, Eft^ lententia oppofita iudicrjs verittn amp;■ 'm» niundi, quæ derifèrunt hunc populum,gloriantemfe habere uerbum Dei regnum diuinitus inftitutum, Hæc cum audiebantEthnici , iudicabant efle pîSLÆ, oanifii'mam fabulam, nec plus habere ueri, quam quod Romulus dicebatur 0 w«ndlt;. Martis filius. Et cafu arbitrabantur exortum effe hoc regnum, amp;nbsp;rurfus inte* nturum effe cafu, non aliqua certa ordinatione,

Hane impiam opinioncm multa adiuuant. Aliggentes præftabant mub titudine,uiribus, opibus amp;nbsp;cæteris rebus, Multa etiam fcandala, multæ clalt;* des deformabant hunc populum, ut eum non putarent aliæ Gentes Deo cure elfe : Sicut fæpè queruntur Prophetæ, de his blafphemis iudicrjs impiorum, quibus amp;nbsp;hic uerficulus opponitur, quafi dicat, Etfiimprj putant nec regnum noftrum,nec uerbum à Deo elfe,nec uerbum hoc efRcax effe: tarnen nos con^ trà feiamus, hanc ordinationem effe diuinam, amp;nbsp;quidem ueritatem ac iudicb um effe,id eft,rem ueram amp;nbsp;fàlutarem pfjs,ec punientem impios,Nam ueritas fignifîcat beneficium uerû ,ratum et firmum,Iudicium uerô fignificat executb onem iuftam,qua Deus défendit pios,amp;: punit impios,

ETSL A^HJ^ATIO IK pq debcbant fe fuftcntare, quód Deus cos conferuaturus eflet , quia hoe re« gnum amp;nbsp;boe miniftcrium non effent interitiira, cùm effent beneficia diuini« rus ordinata, in quibus Deus pios conferuaturus effet, amp;nbsp;de imprjs pœnas fumturus,

Hacconfolationeiempernos fuftentemus in omnibus ordinationibus «quot;owfioEc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primùm, de Ecclefia, quid eft calamitofius Ecclefia Cquot; amp;nbsp;tarnen hïccogi«

cleßtefuntäo= temus hæc opera, id eft, Euangelium uocationem Ecclefiæ, effe dona Dei, iMDci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem ueritatem ÔC indicium, id eft, res ueras, duraturas, falutares pfis,BC

cxitiofas impfi's* Ita cogitemus Si. de imperrjs ciuilibus Si hac communi focie« tace,quæ etiam habet uerbum Dei, Quia cnim multum in hac ciuili focietate uiciorum eft. Si uariæ uices, quas putant non efle curæ Deo: Ideo impfi^on# temnunt Leges Si facile uiolant, putant impium effe, quicquid à ciuilibus im« perfis decernitur aut proficilcitur. Ita transferamus uerficulum ad Ecclefiam Si alias ordinationes Dei,8C Deogratias agamus, amp;nbsp;ordinationes eius magni« faciamusjôô non impune uiolari putemus.

Ç V M M V M beneficium eft, quod Deus uerbum fuum, uidelicet,Legem '^Si promifli'oneshuic populo tradidit. Hoc beneficium iam exprefle nomi« nat amp;nbsp;amplificat, aliquoties repetita eadem ientencia, Firma funt mandata ep dZmafuntra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opponuntur iudicfjs mundi* Nam mundus iu«

t£, uerlt;e^ effi-- dicat hoc uerbum inanem fabulam effe, inutilem, interituram* Contra hæc iudiciaconfirmatnosPIàlmus,Sciubet utièntiamushoc uerbum uerum, amp;nbsp;promiftiones ratas, efficaces, làlutares effe ; Deum autorem effe huius uerbi, uerè approbate hos cultus, uere exauditurum effe, Si uere exhibiturum pro« miffa corporalia Si fpiritualia : Hæc eft fumma fententiæ.

Sedhîccogicandum Si confiderandum eft, has effeuocesfidei: Non enim pofl'umus ex Lege ftatuere, quod noftra opera placeant D E O,cùm non fimus fine peccato : nec poffumus ftatuere, nos promiffionum participes fore, rrowißionet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimus indigni, Ideo cùm Pfalmus ait ; Promiftiones effe ratas, firmas,ue«

requiruntfi» ras,effîcaces :requirit fidem qua ftatuamus nobis uerè ratas effe promiftiones, dem, etiamfi fumus indigni. Scilicet quia Deus eft uerax, Si uult milereri ac igno« feere propter illam redemtionem, quam pollicitus eft* Hane fidem in Chri« ftum includi iam in Legem Si promiftiones oportebat, Ita Lex placebat fi« de : promiftiones erant ratæ, firmæ, falutares fide, etiamfi nemo erat fine pec« cato.

Ergo hæPIàlmiuoceserantconciones de fide, amp;nbsp;præcipiebant, ut po» pulus crederet uerè ratas eftè promiffiones. Si cultum Deo placere, non quia populus effet fine peccato : lèd quia Deus effet uerax, Si propter fuam miferi» cordiam uellet huic populo, quem uocauerat, benefacere* Et hæ fententiæ étant pfis in populo Euangelicæ, quæ confolabantur eos non modo in corpo« ralibus adflidionibus, lêd etiam in agone conlcientiæ ludantis cum peccato* Sciebantfaclameffepromiflionem deSaluatore humani generis immutabi« lem : Sciebant le propter hune Redemtorem promiffuni, uocatos effe Si pla«

Ergo pq hæc dida opponebant peccatis fins : Si eonfcientia angebatur, cratintuendahæcfintenna, promiflîonesfuntratæ,firmæ: Deus uult certô inifireri,ficutpromificamp;iubethoccredere,ah’oquin cius promiflîones non fflenr ratæ. Ira amp;nbsp;nos transferamus hos uerficulos ad noftrum ufum, SC in irni üocatione, in agone confcientiæ erigamus imbecilles animos,amp; uerè nos con^ folemur hac uoce, promiflîones Dei ratæ funt, amp;nbsp;in hac fide inuocemus : Et ficut ille in Marco ait, Credo Domine,fed adiuua diftîdcntiam meamjta nos pctamus in nobis augeri fidem.

A LIVDbeneficiumrecenièt,quôd Deus fubinde liberauic populum ab oewMîi ^Hoftibus, ne deleri poflcnt» Sicut defenfi funt aduerfus Aegyptios, Cana* næos, PalæftinoSjSyros, Aphros : Pro hoc tanco tam^ gloriofo beneficio pq coto pedore gratias agebanr, quia in hoc admirando opéré uidebant exhiber ifrttêliUco. riteftimoniamanifefta præfentiæ Dei»

Fit autem dulcior liberatio, ciïm ad earn confertur magnitudo pericu^ lorum, adflidionum, amp;nbsp;ærumnarum populi Dei, quas omnes recenfire Ions« gum efTet. Et hiftoriæ notæ funt, quæ clariflîmè teftantur, quod oporteat Ec* clefîam Dei fubiedam eife ingentibus calamitatibus» Quanrilla erat multitu# do populi Ifrael, collata ad i eliquum orbem terrarum, ad potentiflîmas Mo«« narchias, Aflyriam, Perficam, Græcam, Romanam ç” Hæ quanquam iæpè dilaccrârunt hune populum, tarnen Deus mirabilibus modis défendit aut re* ftituit fuos : Sicut nullo humano confilio reftitutio poft exilium Babyloni* Cüm fada eft»

Ita hoc tempore quantilla eft multitudo ueræ Ecclefiæ collata ad impe=« fia mundi, T urcicum, Perficum, Romanum C amp;nbsp;confpirant potentiflîmi Re^« t^nuncEccîe gesad delendum ueram dodrinam. Exercent crudelitatem non minorem ue!lt; finmirdniiis

teribus T yrannis, moliuntur bella aduerfus eas nationes, quæ profitentur ue# nbsp;nbsp;nbsp;•

ram dodrinam» Inter hæc ingentia pericula, amp;nbsp;inter has ærumnas Deus ta^ ’nen mittit redemtionem, non finit prorfus deleri Ecclefiam, amp;nbsp;tandem in cx^ tremo iudicio refiifcitatis mortuis fimul glorificabit uniuerfâm Ecclefiam, donabit ei æterna præmia, ac T yrannos afïiciet æternis pcenis.

Id quoep fignificat hic uerfîculus. Populum Dei habiturum effe libéra« tionem, non folum, ne in hac uita deleatur Ecclefia : fed etiam ut mortui Interfedi reuiuifeant amp;nbsp;confèquantur æterna bona. Ideo in hoc uerficulo ad« dirumeft: MATSLATAIT IX ÆTE^^JXlAM quot;L ESTAlA T EM S nbsp;nbsp;nbsp;M) id eft,Deus dédit non fblùm Legem amp;nbsp;hanc politiam Ifra« demtioncm

diticam, manfuram ufip ad aduentum Chrifti : fed etiam promiflîones de ui* ta æterna, Ideo pqhabent redemtionem , non folùmeam,quæcontingitin hac uita : fed multô magis æternam, quæ contingit in poftremô iudicio, quia promiflîones polliccntur uitam æternam, amp;nbsp;hæ promiffiones ratæ ÔC immu« tabiles funt,

T11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îca

758 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IK

Ita (imul adi'ungic Propheta beneficijs temporalibus ætcrna* Etfi eni'm c«r propheta tcmporalia magis incurranc in oculos : tarnen ß non accederent æterna, præ^ benefiäjs^d Hberatio non magni momenti eflec. Itaqj cum Propheta loquitur de o* lt;ekr«A peribus Dei, de uerbo, promiffionibus, direfla eft fides in æterna bona in promiftionem de remiftione peccatorum, de abolendo peccato 8d morte, de renouatione naturæ, de noua amp;nbsp;æterna uita. Hæc ingentia beneficia comple-' ditur, hæc prædicat, hæc uuk conipici ÔC fide acciph pro his agit gracias.

A DIECIT Epiphonema,quod eft ueluti conclufiogratiarum aftionis, ^^prædicans Deum huius populi,iblum uerum efte Deum : ideo(^ ucrè eum timendum efte. Eft igitur oppofita fententia primùm Idolatris ; N OMB K Diuf finfluf. 0 MIKI S A EL CTT Mi id eft^ incontaminacum, non pollutum huma« nis erroribus.ld eft. Hicnofter Deus non eft conflatus humano errore,ficuc Mars aut Bacchus : fed inuocamus ilium Deum, qui uerè Deus lànâuseft, bi. fe patefecit per uerbum fuum,

Significat igitur S A N C T V M,purè diuinum. Et opponuntur Sam nuraur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«fto hæc duo, Dq commentitq ôlt;f excogitati humano errore, nbsp;nbsp;cultus imptj,

qui polluunt Deum, Non enim tribuunt Deo uerè honorem, quôd miferea« tur, quôd cxaudiat : aut fingunt, quôd propter ta II a opera ab ipfis excogirata exaudiat, Sicut Manaftes nbsp;nbsp;alrj fingebant ft exaudiri propter opus tantum,

fcilicet,propter humanas hoftias, Talibus nomen Dei non eft fanâum,id eft, purum ôd uerè diuinum,fedipfi polluunt Deum fuis cogitationibus,

Terribik not Deinde tcrribile fignificar, Deum non cflè ociolùm inanem fabulam, meneitu. [cä uerè effe effîcacem, hberançem pios Ôè punientem impios. Opponuntur sunaum amp;nbsp;utrifep hæ appcllationes, Idolatris Ôè Epicureis, quia utriqp polluunt De* terrtbileoppo nm fua imaginatioue : utricp fingunt non efte terribilem feu efticacem. Nam nuntur idolalt; Epicurci fingunt ocioftim efte, amp;nbsp;Idolatræ manent in dubitatione,autfingut truerEpicut Q,iuftos efpeluisculcibus,necciment Dei iudicium.

I ■*-^fit (anètus, id eft, pure Deus, qui pure amp;nbsp;rede colitur hoc modo, amp;nbsp;fit ter* ribihs,ideft,efficax,Timendus igitur ôd eolendus eft hic foIus.Ec hæc eft ue# rimorüomb ra amp;nbsp;non peritura Sapientia,hunc Deum agnoftere. Eft^ hæc fententia op* Kl dtfcermt fa poßta iudicfis humanis, difeernens humanam iàpientiam ab hac fpirituali.Et hoc late pacct.

Primùm damnat Epicureos, qui negant Deo curæ efte res humanasinc« fcoc diilo pfal nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ullum efte uerbum Dei : amp;nbsp;hanc ipfam dodrinam (quæ eft tradita popui*

Hanc impieratem taxat hic uerficulus,amp; affirmât contrarium : Hanc eft ft ueram fapicntiam, agnoftere amp;nbsp;timere Deum. Deinde réfutât omnia corn filia hominum contra mandata Dei, quamuis aftutè excogitantur, Sicut Saul muleis

muleis confilfjs aftutê excogi'taris moliïur cxitium Daui'di, fed hi conatus om# nes funtirn'ti» Item omnes reh'gioncs omnium hominum Sgt;i. traditiones exco^ gitatæ contra uefbum Dei, funt uanæ, difplicent Deo amp;nbsp;non funt efficaces* Vna eft igitur fapientia uera, hoe uerbum à Deo traditum retinere, huk uer# bo credere ÔC obedire* Hacc eft fumma fententî'æ*

Namquôdait,/N7T1/^3Ï lEKTIÆ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

1, non elt pueriliter accipiendum de parte : iSed initium hic eft res gu# bernansomnesaftionesergaDeum ergahomines,ut fîtfententia : Tk ailtenesom^^ nior Dei eft fapi'entia gubernans omm'a confiJia èc omnes acliones in ui'ta fpk ^ituali amp;nbsp;ciuilt, Daui'd hac fàpientia fuftentat fe in fuis pauoribus , feiens eife niandatum Dei, ne defperet, fîcut di'cit Pfalmo ii8. Nifi lex tua effet delefta# lio mea, perfjftem in adflictione mea» Deinde gubernabatur hac fapi'entia in rebus gerendis. Quia propter Deum fufeipiebat perkula, Deus dabat fecun# dos exitus.

Accommodetur ergo hoc didum ad omnem uitam, amp;nbsp;femper fît in con# tucedt fpeduj ut luceat agnitio Dei in omnibus partibus uicæ,uerbo Dei regatlir c5# tioDeimem^ ftientia in pauoribus inuocatione* Regantur amp;nbsp;cæteræ aftiones, ne quid fufcipiamusaddufticonfilrjshumanispugnantibus cum uerbo Dei : ficue Idolâtra?, Hæretici, Tyrann! deniqp omnes difeedunt à régula diuinitus tra# dita, amp;nbsp;multa moliuntur humanis confilrjs, nec quærunt auxilium Dei, Sicuc Cicero optimo confilio, fed humano, non inuocans Deum, conatur opprime# reAntonium*

Ita accommodemusad omnes cafiis in uita, amp;nbsp;femper intueamur hanc TinureDcutn regulam, ab hac uoce petamus confilium, Initium fàpientiæ timor Domini* «f«« phrdß Hæc fapientia fola eft gubernatrix,timere Deum,non recedere ab eius uerbo, confulere eius uerbum, inuocare ipfum, amp;nbsp;ab eo petere amp;nbsp;expedare guberna# tioncm, Nam timere Deum ufitato more in feripturis fîgnificat fèruire Deo, feu colere Deum: fèd tamen emphafîs eft in uocabulo feu uerbo timoris : mo# net enim in uero cuitu efte uerum timorem,uerâ pcenitentiam, in qua fe fides inuocatio exerunt*

P H R A SIS eft Ebraica diffimilis noftræ confuetudini, non eniiVi de mieUcüat intcliedione loquitur, fèd de dodrina feu uerbo Dei* Fiunt autem hæ fenten# tiæ ita magis illuftres, fi fiat collatio* Illud eft intelledus, id eft, dodrina bona, falutaris,utilis, effîcax amp;c* Opponit enim Pfalmus hanc fententiam impqs iu# nufßedaj bo^ dicijsEpicureorum ÔC Hypocritarum* Nam Epicurei dérident uerbum Dei niKopponitur tanquam anilem fabulam, tantum abeft,ut iudicent effe fàlutare amp;nbsp;effîcax* Vi dent impios florere opibus, gloria amp;nbsp;omnibus uitæ commodis: Ideo uerbum nypocriaru. Dei de pcenis impiorum defpiciunt fecuriffîmè,tanquam inanes nenias* Item nident populum,qui confitetur uerbum Dei maximis ærumnis cÔflidari,imô etiâ habere infi'rmitates fcandala : Qiiare negant Deo magis curæ effe hune popuîum, quàm alios : nbsp;nbsp;dodrinam, quæ concionatur de prælentia Dei, de

remiflîone peccatorum, de auxilio Dei, de confblatione fpirituali, de uita æ# terna, tanquam ftultiffimas ineptias contemnunt amp;nbsp;exibilant, Huicgencri

•j6q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK

homi’num uerbum Dei non eft bonus intelledus , ideft, non iudicatur efle grata doólrina Sc falutaris : nullam eis adfcrc coniblarionem,

nypocritie. Multo minus grata eft hæc dodrina Hy poen'ci s quales fîint PBariiæi aut fimilesj qui oderunc ueram dodrinam ranquam Blafphemam amp;nbsp;(edition fam : iîcut nunc, quia reprehenduntur impf| cultus, uociferantur adueriârij, lædi gloriam Dei, tolli cultus Dei, dilacerari Ecclefiam, moueri ièditioncs. His, ut Paulus ait, habentibus ipiritum compundionisjd eft,exacerbatisadi» ' uerfus ueritatem, Euangelium nequaquam cft bonus intelledus, Execrantur cnim amp;nbsp;oderunt id, tanquam perniciofiftîmam peftem t Sgt;C hoc odium ineens ditur ac alituricandaliscrucis.

verlum üei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tantùm igitur eft grata uox Sc dulcis dodrina facientibus, id eft, obe*

tantumeflgra dicntibus,ficutaliâsïæpèinquitScriptura,Euangelium eft odor uicæ,alns *re^obMen£ uitam ÔCc, Secunda Corinth* 2, Hi habent coniolationem uerbo Deijamp; expedant auxilium Dei amp;nbsp;uitam æternam : 8d hac confolatione fuperant mnes ærumnas, ficut Chriftus inquit Lucæ 12. Noli timere pufîlle grex : Item Iohannis 14* Non relinquam uos orphanos: 8d Rom, 8* In his omnibus exceb lenter uincimus propter eum, qui dilexit nos,

Dei efle dodrinam gratam amp;falutarem. Continet igitur præceptum amp;nbsp;pro^ miftîonem : lubet populum Dei conftanterretinere uerbum Dei ; uetat eos I«hoc diHo deterreri iudieqs impiorum, fcandalis, aut iæuitia mundi, Addit amp;nbsp;promiffî^ ffaimipr.ece^. onem, cùm teftatur efle dodrinam non uanam, non inutilem, quafi dicat, In his adflic'lionibus etiam expedate confolationem liberationem, quæuobis nentur^” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbo promittitur : Hæc ipes non erit irrita : Nam hæ cœleftes promift

Sic igitur accipiatur hic uerficulus.ut intelligamus nos confîrmari in ue^ ris certaminibus, In his experimur, quæ fit uis harum coniblationum,cùm eas ad ufum transferimus. Et in talibus exercittjs hælèntentiæ magis intelligun^ tur, amp;nbsp;fiunt dulciores,

în ^pîphone-. TT Q conclufio Continet etiam præceptum amp;nbsp;promiflîonem. lubet enim -I^perfeuerare in celebranda laude Dei, id eft, in uera confeflîone amp;nbsp;in uero

mißio. cultu, Et quanquam mundus delere Euangelium conatur, tanquam blaiphe^ miam Dei : tarnen hæc promiflîo teftatur, non poife Euangelium opprimi. Et quidem concionatur de perpétua gloria, His præceptis amp;nbsp;coniblationibus nos quoqp erudiamus, exufeitemus amp;nbsp;confirmemus, ut 8? nos uerc

IBenè Ilir o J qui miferetur ((s* mutuo dat, nbsp;nbsp;adminiflrat négociafua iuflè',

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vil

S)ilperßt, dédit pauper ibus,iußtcia eius manetfemper. Cornu eius exalt abi» tur in gloria^

Impius liidebit nbsp;nbsp;irafeetur, dentibus fuis frendet nbsp;nbsp;tabefeet. -Deßderium

Pfalmus efi: ex eo généré^ quod uocauimiis vofxinopy id eft, doólrinam le^ p.

gis» Proponit enim præcepta de fide bonis operibus, amp;nbsp;addit promip vop.iK.oecâ ’ ^Oncs» Nec eft obicurus his, qui mediocriter in doeftrina pia inftituci funt» continens âo^

præcepta de operibus facilius intelliguntur, qucàm Prophetiæ, aut reli:lt; eifutam Ugis, Quorum generum conciones. Eft autem admodum dulcis Pfalmus.Non enim concionatur Philoibphico aut Pbariiaico more de operibus» fine fide, fed niinatim rcquinc fidem» Præterea intertexit promifliones,in bis proponit confolationes pqs, contra fcandalum crucis» Mulei fratfti adflidionibus deficb untàDeo, mulei propter perfecutionem fugiuntautabiiciuncEuangelium» Aduerfus huiufmodi tentationes muniendi funt animi calibus promiffioni^« bus,quales hïc traduntur»amp; eft expedanda liberacio iuxta uoluntatem Dei»ut pofteà dicam»

Sed quia Pialmus concionatur de bonis operibus, primùm hîc monen^ï e)oSirtn£ de dus eft le(fior,de doftrinafidei,eftetiam monendus quomodo placeant bona opcia,cùm tarnen legi nemo fàtisfaciat» Primum ergo feiendum eft,quôd gra* doéi^indfidei. tis fide propter Chriftum conièquamur remÜTionem^ôd reputemur iuftî, non propter noftra opera,aut noftras uirtutes.Sine bac fide non placet obedient ia *

credit nobis gratis ignofci,nos exaudiri, amp;nbsp;feruari propter Cbriftum, Cum hac fide corda iam agnofeunt Deum, fequi etiam necefle eft obe^ dientiam, feu bona opera à Deo nobis mandata. Et hîc feiend um eft, hanc o* bedientiam placere, non propter propriam perfecTionem, non propter di^ gnitatem, fed propter Chriftum, quia fumus reconciliati, amp;nbsp;credimus nobis condonari infirmitatem noftram. In hac fide uuJt nos Deus obedire. Et hic amplitudo mifericordiæmaxime illuftris eft, quôd Deus hancincoatam amp;nbsp;contaminatam obedientiam approbat, amp;nbsp;ornât ingentibuspremfs corpora* libus fpirituahbus, nos adiuuat dato Spiritufànâ:o,utcrefcat in nobis hæc obedientia. Vtrumep enim proponi confeientijs debet, uidelicet, ut Ti* mor exiftat,fciamus nos habere peccata, Sc opera non propter propriam di^ gnitatem placere, deinde rurfus teneamus confolationem, quôd requirat De* us obedientiam, nbsp;quôd ilia placeat in reçonciliatis propter Chriftum»

Tertia, quia fides extinguitur, fi non exerceatur, ficut feriptum eft, Spi* ritus concLipifcitaduerfuscarnem. Nam ubi eft uera agnitio mifericordiæ Dei, impellit, ut ipuocemus, obediamus, gubernari nos petamus, Vbi definit inuocatio, quæ in operibus fe exerit, extinguitur etiam fides.

Quarto, inuitent nos promiftîones Sc comminationes, quia Deus pro* mîttit pro noftra obedientia, incrementa fpiritualium donorum in hac uita, item multa corporalia beneficia, Promittit amp;nbsp;poft hanc uitam præmia, ficut ait Chriftus, habenti dabitur. Item date amp;nbsp;dabitur uobis,Item Paulus, pietas habet promiftîones futuræ uitæ amp;nbsp;huius uitæ. Sic Sareptana exercuit fidem, cùm primùm obtemperans uoci Prophetæ, daretei, quod reliquum habebat cibi. In hoc opéré lucet eius fides, Ideo creuit in ea fides,amp; Deus auxit eius fpi* ritualia amp;nbsp;corporalia bona. Rurfus ignaui puniuntur corporalibus pœnis, fi* jcut ait Paulus, Si nos ipfi iudicaremus, non iudicaremur à Domino. Imô irri* tant iram Dei, ut eripiat dona fpiritualia, puniat négligentes cæcitate, er* roribus amp;nbsp;horribilibus peccatis, ficut apparet in Saul. Et feriptum eft de tali* bus, fieri pofteriora détériora prioribus. Hætantæ caufæ exufeitent nos ad benè operandum, ficut amp;nbsp;hic Pfalmus docet,

ORonunciat ilium placere Deo, confequi bona à Deo, qui timet Domi* iHrfX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;num, id eft, qui uerè eum colit. Nam confuetudine fermonis in fàcris lite*

nif Jtgnificdt ris Timor fignificat totum cultum,^u, ut alioqui dicimus iufticiam uniuer* t0tum cuUum fàlem, feu obedientiam. Et hæcidco Timor uocatur, ut ftiamus ueros cultus uttiuerrdlem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extema opera, fèd interiores motus Timorem fidem, quibus mo*

ezcMrittiw* tibusucrèagnofcimusiramamp;mifericordiamDei,amp; ei obedimus, Eodem modo uniuerfàm obedientiam fignificat fèquens particula,

Id eft, ejuj anteferc mandata Dei omnibus cæteris rebus, Sc babcc fnco:* «am obedientiam in omnibus præceptis, Nam hæc deledatio fignificatin^ ' teriorem 80 ueram obedientiam, quæ non poreft exiftere fine pace confeien«« cekiUdtio fiæ, quam adfert fides. Quia corda fine fide aut func Epicurea, 0^ prorfus neu gnificdt interi gant Deum punire, feruare, aut funt opprefla terroribus, ac dubitant an XIjX« I3eus uelit ipfis ignofeere, negant fe exaudiri, ficut Cain,Saul,ludas omnes impij perterrefaóli cogitant.Tales non poifunt Deum inuocare, non poftunt interiores cultus præftare, fed fiint pleni indignatione aduerfus Deum, odio, blafphemrjs. In his erumpit abditum uicium naturæ, dequodicit Paulus* Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum*

Sed poftquam corda apprehendunt milericordiam, agnitione Chrifti amp;nbsp;fide, agnofeunt præfentiam amp;nbsp;bonitatem Dei, amp;nbsp;iam pacem habent, non fiigiunt Deum, fed incipiunt, inuocare, confiteri glorificare Deum, amp;nbsp;uere diligere, Sd fubqciuntfe ei in omnibus operibus amp;nbsp;adflidlionibus, intuentes non præfentium ærumnarum molem, fed uoluntatem Dei èC æterna bona.

De tali obedientia,fequente fidem Ioquitur,quoties delecftationem in lege nominat,ficut Sé Paulus ait,deledor lege Dei. Nec nos afluimus fine teftimo^ nio hanc admonitione de fide, fed Euangeliu paflim docet,primùm oportere nos fide reconciliari , ficut Sé Paulus inquit, luftificati fide pacem habemus, S^c, Sé acceftum ad Deum, Et Pfalmus exprelfè Me nominat fidem, Firmum eft cor eius ad confidendum Domino, Nec eft amphibolia in nomine fidci, fW« ƒ »« Vbiqpin defcripcionibus piorum, fignificat fiduciam miicricordiæ,quafta# tuunt pn Deum ipfis propicium efle, ipfos tueri Sé exaudire per mifericordi^ ƒ am, pî'opt^t'promiftionem, etiamfinos fimus indigni, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mifericorfy^

Itacp Sé hic Plàlmus concionatur clarè de milèricordia,cùm ait, â mifêrP pp/ww cUrà corde, milèratore, amp;nbsp;iufto, Proinde etiamfi alq in alijs negocijs fidem exer^ concienAtur cent, tarnen hæc fiducia mifericordiæ femper præit ac prælucet, ficut ideo exgt;» peftat Moilès liberationem ad Mare rubrum, quia ftatuit fè habere Deum propicium propter promiflîonem,Ezechias petit Sé expedat liberationem, ne ab Aflyrris deleatur lerufalem , quia ftatuit fe habere Deum propicium propter promiftîonem, Sic eft idem obiedum principale fidei feu fiduciæ in omnibus prjs.

Quare 8lt;^ hoc loco intelligatur fides fine amphibolia, Erit^ bic primus Verficulus,propofitio generalis compledens fummam doétrinæ pictatis.Beî« ßedtin iux'd atus eft, id eft, placens Deo, Sé habiturus ingentia bona à Deo,qui timet Dclt; ^unc p'dtew» nm, Sé credit ei Sé incipic eï obedire iuxta uerbum propofitum diuinitus, Nô cnim ociofè hîc nominat mandata eius, fed difèrtè requirit cultum feu’opera nbsp;nbsp;’

Nec uolo prolixiorem interpretationem addere in hoc uerfîculo, etfî co* gitaredebemusquâmmultacompledaturhic Verficulus, tantum illud mo* neo, ut ledorconfîderet fummam quandam dodlrinæ pietatis breuiter pro^ pofitam eife, Hanc ièquitur expolitio in fequentibus uerfîbus, Sé. quædam Ppera nominatim recenfentur.

750 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H A 110 1 H

Ä Li'quæpromifîîoneshîcexprefleloquunturde prælentibus bonis in hae corpordlw, ‘^uita,Cùm aucem conftet Ecclefîam omnibus ærumnis opprimi in hac uw ct/mEcdc ta, ficutedamhicPfalmusinfràdocetjCur promittit bona corporaliaC Ait fu conflctopo nominatini. In terra potens fore fernen iufti. Item, Opes amp;nbsp;diuitiæin prtmiterumnif , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*■

onmib, in hac domo CtUS, «la. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ReJpondeo. Etiî funt inuolutæ bis promiiîîonibus corporalibus etiam

Promißionib. promilTiones de uica æterna, tarnen reclè intelliguntur etiam de præiènti uita 'rntoluu fant tantum transferri debentad uitâ futuram. RecTrc .n. ualet confequentia, a:tern^. nbsp;nbsp;nbsp;Deus in hac uita uult aliquam Ecckfîam Sx[ Minifterium uerbi fui exiftere, Er*

go etiamin hac uita feruabit pios, Quanquam igitur finit eos adfligi, tarnen mirabili modo Ecclefiam inter tantas procellas ièruat,amp;2 incerea tyrannos per fequentes Ecclefiam punit, delet, Sicut Chriflus inquit, Primiîm quæiitc regnum Dei, cætera adrjcientur uobisdtem,recipiet centuplum in hac uita, iedcum tribulatione, amp;nbsp;deinde uitam æternam,

Protnißionet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proindehæpromiflionesdupliciterintelligidebent, Primùm deuita

plhlter^^teüi Cûm enim Deus promittat bona prjs, necomrres confequantur eain iidcbent, bac uita, imô præcipui minimeea confequantur, ut Abel, Prophetæ,Apofi:o^ IfnecefiTeeft reftarealiam uitam, in qua Deus baud dubiè glorificaturus eft pios,

ïncerporatib. Quare primùm in tabbus promiflionibus intelligamus, inuolutam effe promißionib. tJoclrinam de æterna uita. Et fciamus his promiiTionibus expedatione fu* bjtMgantTr turæ liberationis præcipuc fi'dem ÔC agnitionem Dei exercendam eire,quôd ucrazy- £ter‘ non his perituris euanefcentibus rebus,in hac uita tantum, glorificaturus pios, (ed durabibbus amp;^æternis bonis, ut fine peccato,amp;f fine morte ipfuiîi apnoftamusamp;^ plorificemiis.

Quantulum intercfl’et inter pios amp;nbsp;impios,etiam fi in hac uita pf) fttie* renturfummatranquillitate, ÔC haberent opes maximas imperial Hæc enim omnia tarnen leuia funt,amp; fubitô euaneftunt. Ideo pij ièmperin his pro* mifiîonibus intelliganc non tantum præfentia bona, fed ucra èc durabilia bo* na, ôdgloriam, in qua fine peccato amp;: fine morte, glorifîcabimus Deum.

Hæc telt;ftè fignificârunt hæ promiffiones , ut hæc confequentia doccf, BonApromi/Jâ Deus promittit bona prjs. Et hæc noncontinguntin præiènti uita, Ergore* ^ha^uia^^ ^atftitura uita. Sic Abraham amp;nbsp;alij Patres, audieranc promiffiones, èi. cùm go reflatàua. differri eas uiderentjinrelhgebant Deum fide coicndum efiquot;e,8d expeâandam gloriofam aliquam hberationem,etiamfi in hac uita noncontingeret,interca uerô obedientiarn in adflidionibus præftandam effe. Ac uidebant in hisipfis adflidionibus Ecclefiam fubiectam efièmorti Si. alfis calamitatibus propter peccatum, Sentiebant etiam in confolationibus fp’ritualibus incoationem nouæamp;f æternæuitæ,ficutaitChriftus, Abraham uiditdiem meum,amp;læta* tus elf. Et Dauid inquit de uita æterna. Pfalm. ly. Caro mea requiefcetinfpe. Non relinques animam meam in inferno amp;fc. Adimplebis me læticia uultus tui. Notantigitur fe liberandos effe à peccato amp;nbsp;morte, habituros nouant lucem amp;uitam æternam,8c longé maiora bona, quàm mundana.

Hoc modo primùm admoneant nos hæ promiffiones, de ueris amp;nbsp;æter* nis bonis, ut fides excitetur, ôd expedet ueram bberationem, Nec tanquam Saducæi

Sadducæi* tantum pcritura amp;nbsp;cÿduca bona proponi exifti’memus* Cogftemus ftiam quare Ecdcfîam oporteat fubiecTtam efle adfli(ftionibus,fcilicet quia ret in bac natura carnali peccatum, quod aboleri oportet.

Neq? tarnen exiftimandum eft, nihil pertinere has promiffîones ad prælt; fentem uitam. Nam, ut Paulus dicit, pietas habet promiflîonem præfentis ÔC ftituræ uitæ, Ideo hæc dida etiam promittunt confolationem in præfentia. ^ia enim uidet mundus adfligi pios, ideo exiftimat eos negligi à Deo, défi« dt à uerbo Dei, abijcit ueram dodrinam, quærit opes, amp;nbsp;potentiam malis nbsp;nbsp;osefjè^ dcq

tibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abieiloft

’n quibus coniungere debent duas pugnantes ièntentias, quôd Eccïeha adfli# 1« proniißM gatur, amp;nbsp;tarnen feruanda fit. Hæc pu^nantia Deus mirabih'ter conciliat,ficut icitantur exempla bcclefiæ omnium temporum. In Aegypto nraehtæerantge„j^p„t opprefiî horribilibus ærumnis, amp;nbsp;tarnen ièruantur amp;nbsp;liberantur corporaliî! du£ pugndn» ttr, Dauid diu patiebatur periècutionem, Sc tarnen ièruabatur. Ita fciamus Deum in hac uita pios, etiamfi adfliguntur, iuuare tarnen, Sicut inquit Chr^ ftus,recipietcentupluminhacuita,fedcum tribulatione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tumenferue^

Id eft, etiamfi prj adfligentur, tarnen non delebuntur, imô eorum po# deltbmt^r g fteritas glorificabitur amp;nbsp;cumulabitur omnibus bonis, Sicut pofteritas Dauid manfit in poiTeflîone regni, pofteritas Saulis eft deleta,

ITAE promiftîones neccftariô primùm compledunturagnitionemDEL ^Cùmenim non fint promiftîones humanæ, fed diuinæ, neceiTariô rcqmgt; cor^S/n« runt, primùm , ut agnofcamus Deum promittentem,quod cùm fitjintelIL eejfariàrequit gunt corda proponi non tantum corporalia bona, fed potius ueram agnitio:« »quot;««t nem Dei amp;nbsp;æterna bona, ac liberationem à peccato, amp;nbsp;à morte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ewociMw»

Neep tarnen cxcludenda funt corporalia bona, quia etiam oportet in bac uita Ecclefiam conieruari, ideo etfi adfligitur, tarnen non deletur, non prorfus cxtinguitur, fed Deus earn mirabiliter défendit, fuppeditat ei uitæ præfîdia,

Itadeutrocp generc bonorum intclIigiturPiàlmus, fed ita ut adiunga^ mus alias fententias de cruce, amp;nbsp;feiamus quomodo hæ pugnantes fcntentiæ congruant, uidelicet,quôdquanquam Ecclefia fitfubieda adflidionibus,non tarnen fuccumbat, oportet manere in hac uita, ccconomias amp;nbsp;politias,oportet uiuere parentes, ut educari amp;nbsp;inftitui iuniores poffint, oportet eife imperia,amp;: defenfîonem.Ethæresdiuinitusordinatæfunt,quareà Deoferuantur acde# uanturriU» fenduntur, ut Ecclefia non fubitofunditus deleatur. Quare Deus iubet petL^«“**

Et hoc didum habet duplicem intcrpretationem,ac utraqpuera eft.Prior }Hd(eorum,dt tfl: ciuilis,quam folam ludæi retine nt,q?feilicet ueritas aliquandiu oppreifa ca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tj«

lumnrjs, tandem emergat ac triumphet, ficut lofeph, cùm ialfó accuîàrus effet,

poftea mirabiliterIiberatus eft. Porró apuc^omnes gentes, omnibus ætati* bus accidunt talia exempla, uc quanquam Socrates iniquo ïudicio condemna«* tus eft, tarnen poftea eins accufatores ciuicate pull! funt, Cicero per calumny am pulfus ciuitate, tarnen poftea reuocatus eft,

Sed Pfalmusnontantùmloquiturdehoc ludicio ciuili,etfiidquoc^eft Tcck,! opus Dei inter homines, fed concionatur de iudicio Dei perpetuo, amp;nbsp;uere no Deipcrpetuo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fama glorificante pios. Quid enim prodeffet Naboth per calumniam in

Ita(^clarcinhocdido,eftinuolutadodrinadcuita æterna , lufticiapfj manetperpetuo, ideft,Caufa iufta itaglorificatur,utperpetuoiuftusetiam fruatur ilia gloria, non tantùm fequatur eum inanis fama, ac umbra gloriæ hilad eum pertinens.

inbocdiflo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hieuerfuseftincerpretatiofuperiorum,manifeftèenim iam coniungit

confolatione, èC teftaturiuftos exerceri adflidionibus,fed adlt; confoldtio. dit,habere eos confolationem ac liberatione.Nam tenebræ,uiîtata metaphora Teiiebr^ßgni fignificantquafcunc^adflidionesfèu calamitates,lumen fignificatconfolatioi« Eft^ fententia. Oritur in tencbris lumen redis,id eft, iufti habent con' nes. Lumen folationem amp;nbsp;liberationê in adflidionib. nec deferuntur, ficut illi, qui funt fignificat con= ne Deo,Quorum qualis ht perturbatio,acdefperatio,indicachiftoriaSaul,qui Jobttonem. aduerfis rebus nihil conGlij auc fpei habet, idec^^ propter animi confufione magicas artes tentât. Sic omnes imprj ad extremu,cùm fèntiunt fè defertos eft fe cT Deo, querunt præfidia qualiacunqj poffunt, contra uoluntatem Def nt h'/ berentur præfentibus malis,

pij confe^uun^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;econtrà pq præftant Deo obedientiam,amp; ab ipfo expedant confo'

tnr ton[olatb lacionê,amp; hanc conftquuntur duplicem,fpiritualem corporalem.Namcoi' tiemduphcem fuftentantur uerbo Dei amp;nbsp;Spiritu fando.Gcut Paulus inquitjSpiritusadiu ojrporakmf^ infirmitatem noftram. Et Pfal.iiS.Memor efto uerbi tui feruo tuo, in quo mihi fpem dedifti.Hcc eft confolatio mea in adflidione,quia eloquiutuum ui' uiGcauit me.Acceditetiam fæpèiuxta DeiconGliuexterna liberatio,ficutait textus.Ero murus igneus in circuitu eoru.Et omnes fandi, multas corporales «kHitemî hberationes experiûtur,Gcut teftantur exempla Abrahc,Iofeph,MoiG,Dauid, onesfunHorü. Ezechi£,amp;f aliorum.QLiia.n.Deus in hac uita uult etiam EccleGam conferuari, f^pe impertit corporalem liberationem,pro fuo conGlio, Sicut amp;nbsp;in hoc Pfaft mo corporalia beneGcia promittit,0d alibi inquit de liberatione utriuiq? gene ris.’Multg adflidiones iuftorum,fed ex omnibus liberabit eos Dominus,

Eft igitur,ut dixffuperiorum uerfuum interpretatio in hoc uerGcuIo ad ieda,Oritur in tenebris lumen redis,quod uidelicec iufti exerceantur adflidi onibus,fed liberentur. Quarein fuperioribus promiftionibus non excludan^ tur adflidiones, fed promiftiones de confolatione ac liberatione intelligan^ tur,utdidumeft,

Hæc particula eft præcipua Pfàlmi concio,amp;proprièeftEuangelica, Xfrf'docet de dodrina fîde],amp; de uera fpirituali confolatione, amp;nbsp;iufticia, exp^e^lTueR Iubet,utagnofcamus,Deum eftè mifericordem,miferatorem æ iuftum, doilrinafidei. An nô ctiam gentes ita. fèntiunt de DeoC” Sæpè alias didum eft, quoties Pfàlmi concionantur de mifèricordia, intelligendameffegratuitam mifèri' cordiam

cordiam, promiflam propter hoftiam Chriftum, Hane agnicionem gratuite niifericordiæ non habenc genres. Sed homo fccundum rationem tantum ex lege ratiocinatur. Deus eft mifericors iuftis,ego fum iniuftus,crgo Deus non eftmiftricors erga me*

Aduerfus hanc le^is opinionem concionatur promifti'o Euangelica, quod Deus gratis ignofcat nobis, amp;nbsp;nos recipiat propter Chriftum, bt quft deinpræcipit,uthuicpromiflîonicredamus,neDeum mendacf) accufemus. hgem,

Ideo amp;nbsp;hie Pfalmus hoc loco piimûm requiric fidem, ut ftatuamus Dc^^ um uerè erga nos ipfos miiericordem efTe, nobis ignoftere, nos recipere in gratiam, ÔC nos uelle faluare. Hæc fides eft principalis cultus.

Deinde hæc fides, feu agnitio Dei, eft uberrima confolatio, etiamfi lif Fides uberri» beratio corporalis diftertur, imô in media morte, quia hæc fides eft incoatio mimaffirt noiKE lucis amp;nbsp;iufticiæ in cordibus,amp; libérât à peccato Sc à morce,ficut ait Pault; lus, Gratia Deo, qui dédit nobis uiâoriam per lefum Chriftum, ficut fcriptu dijfertur. eftj O mors ero mors tua,

ON eft opus fubtiliter difeernere hæc duo, miftricors Si, miftrator* Nam utraq^uoxfignificat,gratisignofeentem,recipientem ingratiam,iuuan* tem. Si faluantem. Sed illud opus eft in his concionibus de miftricordia, ad* uionerileftoremjUtprincipaliterintelligatinclufaseiTe promifliones de re* diArequiritur uiiftione peccatorum. Si reconciliatione. Item, uc difertê compledatur exclu* fiuam,quod uidelicecgratis donenturpropter Chriftum , remiflio peccato* him, amp;nbsp;hæreditas uitææternæ. Nam hæc dida oriuntur ex promiftîonibus tuitn. de Chrifto, quæ funt reuelatæ Patribus Si ipfi Dauidi* Nihil enim poftenc affi'rmareconfcientiæ, de miièricordia, fi non haberent exprelTum teftimoni* Um ac uerbum. Nec fides poftet exiftere, nifi gratuita miièricordia intellige^ htur, ut dieftum eft.

Hæc necelfe eft moneri ledorem, Si longior explicatio petenda eft ex Uouo teftamento, ubi locus de iuftificatione prolixe traeftatur , modo ut hæc ’’cgula femper fit in confpeclu, in h is concionibus de miièricordia, requiri filt; ^^m,Si proponi gratuitam milèricordiam,id eft, remiflîonem peccatorum SCreconciliationem promiflam propter Chriftum.

Sedadditur particula,quôd OE7S SIT lE^STJ^ô*, Hanc appel* d«« j«/îiwî« btionem intelligo legaliter, quôd Deus fit iuftus, id eft, benefaciens pqs, Si puniensimpios. bthæc agnitio nifticiæcomitatur apprehenfionem cordiæ, poftquam enim reconciliati agnolcimus,quomodo recipiat Si iuftifi* ter, etcindignos, poftea agnofeimus eum credencibus, quos recepit, tameefi ad* bue funt infirmi,tamen preftare ingentia beneficia,imô etiam uicam æcernam: Et econtrà agnofeimus eum horribiliter irafei non credentibus, Epicureis Si bypocritis,

Etficut non incoaturlex,nifipoft agnitionem gratiæ,ita non tribuitur No«fnbtf«r E)eo laus iufticiæ, nifi poft agnitionem illius gratiæ lèu mifericordiæ. Et fola uera Ecclefia tribuit Deo laudem iufticiæ* Nam cum indent im pij genus hu*gnitionem mi^. hianum oppreflum elTe calamitatibus, nec uidenc caulam, ftihcec, pec*pnfordigt;. catum. Deindeetiam uident bonis male, ÓCrVialisbenèeflè,alq,uidelicet^“^^'“'quot;^’“'’ fcpicurei, cogitant hæc omnia cafu, fine ulla gubernatione Dei accidere, ne*

•^6^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IH

gant Deo curæ efîè res humanas^ imô prorfus immerguntur tenebn's, ac ne? gant tandem eHè Deum. Alij fentientes iram Dei, ut Saul, fremunt aduerfus iudiciurn Dei, cogitant crudeliter totum genus humanum tantis ærumnis opprimi, 8lt; præfertim uideturiniuftum,quôdbonis'indigna patienda funu Tale eft iudiciurn mundi de Deo* Quare non fine grauicauia banc lau^ tribuu‘Deo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J quod fola Ecckfia fic apprehendat

llt;tudem iufii» agnoicat Deum, quod fit miftricors, miferator amp;nbsp;iuftusgt; Nam credences uident cauiam, quare mundus fit oneratus tantis ærumnis, (cilicet , propter peccatum, Intelligunt etiam fandos oportere adfligi, ut reliquiæ peccati mori* tificentur ♦

EtutraçpdodlrinaopuseftEcclefiæ, uideïicet, ut teneat Deum gratis miftreripropterChriftum, amp;iuftum ciTejid eft, credentibus benefacere, amp;nbsp;impios punire» Nam cum ica agnofcimus utrumq^ opus Dei, uerè concipiunt corda fidem,amp;timorem,Ideo($ Pfalmusutrunqpproponit,ut hac concione fides timor in nobis exufcitentur. Meminerimus ergo hunc uerficulum in hoc Pfalmo principalem dodrinam continere, fidei amp;nbsp;timoris, feu Euangelij amp;nbsp;Legis.

Ceofjlcjjs er» T T Adtenus principalis doflrina de timoré. Sd fide tradira eft, fiint etiam adgt; £4 proximum i promiflîones, nunc addit ueros cultus alios, uidelicet officia,quæ er^ ga proximum præftanda funt. Sicut amp;nbsp;Paulus inquit: In ChriftoIefu,neccH‘tf cumcifio aliquid uakt,nec præputiumjfed fides quæ eft per dikdionem effi^ cax,

o^cw dileHi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primum, quia Pfalmus nullam mentionem facit ceremoniarum,

onisanteferen prædicat olîicia diktftionis, lacis fignificar, opera dikdlionis anteferenda elfe daelfecere= ceremonrjs. Sicutigituralibi Prophetæerrorem hypocritarum taxant, qui yncmjs, negligebantoperadikdionis,amp;intereacumulabantcercmonias , ^putaî» bant iè iuftos efle bis opcribus, itai hoc loco ilia faliâ periuafio reprehenditur, anteferuntur enim moralia opéra. Extant conciones in banc iententiam mub tæ Efàiæ i.Icem j8. Frange efurienti panem amp;c. Oieæ 6. Mikricordiam uo# lui,non facrificium. Micheæ 6. Indicabo tibi quid fit bonum, facere indicium amp;nbsp;diligere mikricordiam. Zachariæ 7, Indicium uerum iudicate, èi. mikri* cordiam facite.

In doéJrind0= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundo, in dodrina operum necefik eft kmper addi dodrinam defîde,

dafimperZl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifto non prodeft. Et patres fciebant non fatisfîeri kgi , nec

ilriM de fide, placere opera, nifi quia recepti eflent per mikricordiam, propter promiffîo# nés. Ideo in hoc Piàlmo interiperfæ lùnt kntentiæ de mifericordia amp;nbsp;de fide.

Sic igitur intelligatur hæc concio,Beatus,qui uerè credit fîbi Deum propi ciû efle propter Cbriftum, hac fîde agnokens cius mikricordiamincipitei , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obedire,ôd propter ipfîus gloriam obtempérât,amp; credit ei placere banc obedi

cntiam,n5quia fît perfeda,fed quia fumus recepti per mikricordiam,propter mediatorem pontifîcem nobis ab ipio donatum. Hæc dodlrina iterum bk repetenda eft, in concione de bonis operibus.

Ac prodeft ad confolandas pias mentes, amp;adhortandas ad benè opelt; randum, oftendere, quod Deus requirat obedientiam, amp;nbsp;quomodo ap* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;probec

probet. Fit^ ita maxime illuftris bonitas DeijCum audimus,tantam ede am* plitudinem mifericordiæ,utincredentibushanc imperfedtam 8iC contamina^ tam obedientiam approbetjamp;l omet præmrjs,perinde ac fi legi fatisfieret.

Hæc etfi fuprà ali'quoti'es dida funt, breuiter tarnen hoe in loco de opengt; QwowoJo re^ bus repetiui, utimperiti reipondere poffint, fi huiufmodi dida contra nam de fide detorqueantur.Non enim ualet argumcntum,fi quis obqciat.Bea* do^rintimi tus qui mutuô dar,Ergo propter opera iàluamur. Nam antecedens debet in* de fide detor^ telligi de credente : Beatus, qui credit in Chriftum,8c hac fide agnofcens ricordiam Dei,incipit obedire. Cùm autem prins requiritur fides,excluditur ridespr^adës dignitas nofl:ra,amp; fignificatur, quód fide propter Chriftum gratis accipiamus operacxcludit rcmiffîonem peccatorum, amp;nbsp;fia mus hæredes Dei, Et tarnen necefle eft, fcqui incoaram obedientiam Jdeo enim reconciliamur,ut uitam nouam amp;nbsp;æternam conièquamur,quæ eft ipfà noua obedientia. Et propterea donatur nobis Spw ritus fandus, ut ilia noua uita in nobis incoetur.

ÇPiritualis obedientia eft, non tantum externa opera ac diiciplinam præftas« spirîtttaUso* '^re,fedhabere interiores motus bonosconuenientes legiDei,IdcôProphera primùm de interior! motu concionatur, qui non eft in impqs, aut longe diifi* mills mifericordiæ piorum,

Differunt enim motus illi tripliciter, Primùm fine,ut Auguftus, etfi eft Motus interio nioderatuSjtamcn non afticitur mifericordia.ut Deo obediat, amp;nbsp;Deum glori* resfiu obedu C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o entia piorum

Secundo obiedis, quia impiorum miftricordia anguftior eft,quàm pio* dter diffcrut. rum,tantum erga illos cxeritfe quos carnali mododiligunt, Vt Saul eft mife* Primumfine. ticors erga fuos,quibus bene uult. Interea impq funt crudeliflimi erga uere aft flidos amp;nbsp;calamitofos,quos Deus præcipuè uult refpicfificut hypocritæ imma* nem fæuiciam exercuerunt erga Ecclefiam,erga Prophetas, Apoftolos om?» nes profitentes Euangelium.

Eaacerbitas odij iam quoque apparet in aduerlarqs Euangelq, quorum multi etiam in ipeciem honefti uiri,tamen ita ardent odioaduerfuspios,ut op^ tent omni gencre crudelitatis alEci Sf necari omnes à quibus diflentiunt.Non poteft igitur in imprjs miftricordia elfe débita, quam Deus requirit, quia non omnia obieda cömpleditur, quæ debet compledi,

Ac Pfalmus præcipuè intuetur illud primum amp;nbsp;fummum opus diledio* nis,fcilicet mifericordiam erga Ecclefiam. Arguit taxat infinitam duritiem maximæ partis hominum,quæ nihil affîcitur calamitatibus Ecclefiæ, Acculât Tyrannos amp;nbsp;Hypocritas,qui prætextu iufticiæ, aut defendendæ pacis, omne genuscrudelitatisexercent, ficutamp;aliolocode mifericordia erga Ecclefiam concionatur:Beatus qui intelligit fuper egenum amp;nbsp;pauperem,

Cùm igitur hîc requirit milèricordiam,intelligamus eâ requin’, quæ ob^ Mifierîcordilt;t iedadébita,iuxtamandatum Deicömpleditur. Tails mifericordia admo?» dum rara eft, fed tantum in hiseft,in quibus eft uera agnitio Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aad'eb^a iuxt

Tertia differentia eft in modo operis.Cum miftricordia piorum eft com « mmdatum iunda fides,fcilicet,quæ credit,non folùm nos placere Deo,led etiam ipfi curæ elTc totam uitam noftram, fuppeditari nobis ab Ipfo neceffariam defenfionem uidum, ÔC quia poftulat uc nos iuuemus alios, ac promifit præraia,prj pro# rw.

770 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/i2vZ[z(^'z(^y«r7c? 1 ri

Hic modus opens non eft in Augufto, Etfi enim eft miftricors, tarnen non credit fuam toram uitam curæ efte Deo,nec pro dementer fadis expedac uicifti'm auxilium Dei/ed benefacit fine refpedu Deij’mpulfus quodam natu* rali donOjUel metuens ne à ciuibus propter içuitiam excutiatur, ficut norat cxilt; empla Tyrannorum, qui ab honeftis ciuibus fuerant opprefti'.

Econtra uerolucetin beneficijs piorum fides intuens Deum, qua proj« pter Deum præftant beneficia □ amp;nbsp;expedant uiciftim auxilium, fenciunt fu^ am totam uitam Deo curæ efte. Sic Dauid ignofeit ciuibus poft feditionem, quia feit Deo placere banc moderationem in uidoria, ft deftndidiuinitus, Sareptana mulier quidquid habet cibi datProphetæj Ôt credit fore, ut diuinft tus oflferatur aliquid, unde ft amp;nbsp;filium fuftenter.

In his exemplis cernipoteft differentia etiam in modo operis.Ethæcde^ ftriptio oftendit,quomodo liberalitati piorum fit coniunda fides, de quo loco, poftea iterum crit dicendum, Nam cum dicitur, his operibus fidem exerceni« dam efft, poftulatur non modo, uc fiant opera, fed ut talia opera fiant, in qui* bus fides luceat amp;nbsp;exufcitecur,uidelicetquôdhiccultusDeofit præftandus, quod placeat Deo propter Chriftum, quod Deus curet totam uitam noftram,

amp; propter hos cultus uiciffim in noftris periculis nobis opitulaturus fit. ciffijentid de Si hæc fides effet in multis, multô effent largiores Eleemofÿnæ.Nam dif* term nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fid entia deterret ab his operibus, quia homines cogitant ft negligi à Deo, amp;

• fomniant Deum non curaturum effe ipfis neceffarium uidum,ideó rapiunt un decunqp, amp;nbsp;parto incubant,ne quid pcreat.

Hadenus dixi de prima particula uerfus, Beatus qui miftretur, Eftque diligenter obftruandum diferimen miftricordiæ piorum amp;nbsp;impiorum, ut fei* amusqualem miftricordiam flagitet. Certum eft enim Pfalmum concionari de ilia mifericojrdia, quam Deus præcipit, quæ propter Deum præftaturamp;^ in Mi/cncordû agnitione Dei amp;nbsp;uera fide exercetur. Tab's mifericordia eft cultus fpiritualis, impellente Spiritu fando, nec eft tantum ciuile officium, itaiudican* dum erit ÔC de ftquentibus operibus*

IXlrctur ab'quis nominatimpræcipidemutuatione,cùmuideatur effe tan* tio^^curniu^ ^tfim ciuile officium, quod facile præftant etiam impq. Ad hocrefpon* tuatiotiK prte-- deo ficut fuprà, Mutuatio præcipitur hîc tab's, qualem flagitat Deus, fcilicet cipuefiat men quæ gaj prOpter Deum,amp; in fide,amp; liberaliter, fine capratione amp;nbsp;fine feenore, MMtMdfio pio^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Différant enim mutuatio piorum amp;nbsp;impiorum, ficut amp;nbsp;cætera huiusge*

rum cr impio neris officia, Pfj dant mutuö,propter Deum, quia feiunt requin' hoc opus à rû differt tri^ Deo,tanquam neceffarium cultum. Secundo addunt fidem, credunt Deo id fUeiter, opus placere, amp;nbsp;Çe habere Deum propicium amp;nbsp;defenforem, ac Deum uiciffim ipfis fuppeditaturum effe neceffaria bona. Tertio obieda compledunturà Deo propofita, dant mutuo uerè egentibus pijs, amp;nbsp;non exercent quæftum pa* dione ufurarum. Propter has tres circumftantias Mutuatio fir fpirituale opus amp;nbsp;cultus Dei,ficut fupra de mifericordia didum eft.

DftM dppro« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde continet hic locus etiam utilcm dodrinam,de côtradibus,quod

tif contradu/ Deus approbet contradus,quiabic præcipit amp;nbsp;ornât promiffîonibus.ltcm qui reHèfiaéii, qyQcJ officia coiîtraduum redè fa da, fint cultus Dei, Diftamus igitur non tantùm

tantum propter udlitatem corporalem contradlüs exercendos efTe, fed adda^ä nius amp;nbsp;hune finem, ut per eos Deo ferufamus.

Porro ut de mutuanone præcipit, ira inteHigamus præCipi etiam de alqs vt ie niutud» contracftibüs, in quibus opus eft pauperibus alieno auxilio* Et uulc Pfaîmus tionefte de contradus iuftè excrceri/ine fraudibus^ ut cum pauperi opus eft frumentOj di« uesüendat, S^nccontentusmediocri precio. Tabs emtiolaudatur Prouerb. -U.Abfcondend frumentum maledicetur,amp; benedilt;ftio uendenti frumentum» Fit^ hoc præceptum illuftriuSjCÙm intelligimus ficrequiri hæc ofticia,uc pto* hibeantur contraria peccata, uidelicet, auaricfe,rapinæ/urta,fraudeSj ufuræ.

Harum peftium maior eft uarietas , quàmuthxcpoftintfpcciesenumeis tart Sed tarnen non eft intempeftiuum hîc de ufuris dicerc, præfertim cùm nunc fine modo crefcant. Nec dubium eft.quin fit graue peccatum,percrc ufip tasjiuxta illa præcepta fæpè repetita, Pfàlmo 14. Qui pecuniam fuam non de^ ditadufuram. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ilia autem eft magna quæftio □ qui contradus fint ufurarip Trado igitur tegulam in genere, Euangelium concedit nobis uti contraétibus, ficut amp;nbsp;hic Flalmus teitatur,amp;f quidem debemus eis uti,tanquam exercitijs diledionisj'n SnibusDeo feruiamus.

Deinde illud feiendum eft» Indicium de contraeftibus de ufuris, ut Judicium de de alrjs rébus polidcis, petendum efle à Magiftratu ciuili, hoc eft, ab ipfis legi# büsreëlêamp;^fânèintelIecliSjôt confentiendbus cumradone. Nam in politicis eft lt;i legibui et tebus debemus parère iudicio ciuilis magiftratus, fi tarnen non pugnet cum ra i^dgiftratu, bone honefta« Quare ijs contra(ftibus,quos approbant leges^ud poftumus, Ac difèrtê dico^de approbatis.Etfi enim alicubi permittunt ufuras,non tarnen ap^ probant,quia Leges non poflhnt omnibus uicqs mederi,

Præterea quæ fint ufuræ propriè didtæ, ctiam diftendum eft à Legibus. Q»^ ftntufuo Prudenter enirp iudicandum elLne temerècontracftus aliqui legitimi damnen tur. Interdum enim indodi generaliter,omnes reditus ièucenlus improbant tanquam ufurarios, Ideô autem diligenter dijudicandi funt contrac^t us,ut legis tiinis utamur maiore pietate,Sd uerè ac feriô uitemus ufuras. At hoc tempore fnipudentcr petuntur,non fblùm centefimæ, quæ ctiam legibus ciuilibus pro* hibitæ funt, lèd etiam ducentefimæ, quarum peticionem echnici ieuerè punie* bant. Nec leuiter peccant gubernatores rcrumpublicarum, quod talia furta tolerant,imô ali qui in focietatem prædæ ueniunc,amp;: funt,ut ait Propheta,focij furum ♦

Dicam autem de quibufdam contraiftibus. Sæpêquæri foletjan contra* Tresfunt fbr» ftusredemtionis fitlicitus. Sunt autem tres forma?. Prima eft cùm emitur certus fLindus,pro iufto amp;iifitato precio,fed cum pado de reuendendo. nbsp;nbsp;Se*

Hæduæformæfunthand dubiè Icgitimicontra(ftus,amp;nonfuntufura* Prif»‘edutefoi‘ rtj.quia funt ueræ ÔC legitimæac non fimulatæ emtiones. Continent enim fub# ftantialiaemtionum, Merccm,preciumiuftum,amp;conlcnfum. Nammerxeft ff!i, '■ in priore cafu ipfe fundus, in pofteriore cafu merx eft, ius illud in fundo con* ftitutum, ut quotannis inde certi reditus foluantur. Id ius emi poteft,ut fi quis feruitutem,aâum, aut iter in alieno fundo fibi emeret.

772 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK

Necpaclum de reuendendo toîlit naturam emtionis,cjuare8f Lietcresk:lt; ges approbant talem contradum ut teftacur Lex, fi fundum,in codice, de pa* dis inter emrorem uendicorem, Debenc autem Chnftianfiut antea didum

cft, legum ludicfjs adfenciri de natura contraduum, præfertiin cùm dodorum bonorum 8c prudentum iudicia congruunt,

Debet autem accedere hæc æqualitas, ut in alrjs iêruitutibus, fi pen'rct fundus.perrjfTet etiam iter in fundo: Sic redi'cus perijHe exidimandus eft, cùm fundus perijt. Et quamuis accedit oppignoratio aliorum bonorum/eu hypo^« thecajtamen non propterea uiciatur emtio, Qtria oppignoratio non aduerfa* tur naturæ emtionis. Ac de his duabus formis contradus,quas recenfufiminus ambigitur. Nam fi quis dextrè iudicabif,agnoicet uerè effe emtiones.

Tertù fofmA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Tertia forma plus eft difputationum.Cùm emitur reditus non in fun

contnéluire,^ nbsp;nbsp;nbsp;certo, ftd in omnibus bonis alicuius', ut fi quis emat reditum ab aliqua ciuis

probui«rlt;j£gt; täte, quæ promittitie, non exfundocei to, led ex omnibus bonis reipubuca: truditis. nbsp;nbsp;nbsp;foluturam quotannis certam pecuniam,ut Içpê reditus à ciuitatibus emuntur*

Probatur ab eruditis hæc emtio. Nam hîc qtioq? funt fubftantialia emtio«« nis.Merxfcilicetiusilludannui reditus capiendi. Item preciumamp;^confenius* Cumq ius fundatum efl’e in aliquo corpora debeat, in hoc cafu, ius fundatuni eft in uniuerfis bonis,utfiin agro alicuius emta efî'etferuitus,iterautadus.

Eft igitur in hoccafu uera emtio, fed illud uidendtim eft,utuerè refe^ ratur contradus ad bona ipfa,non ad perfonas,hoc eft,ut bona poftint fuftine*gt; rc id onus,amp; cùm attenuata fuftinere non poterunt,proproportione de reditu partem remittas,

Quod tertM Quod autem hic tertius cafus fit emtio , confirmât hæc ratio, Maxime fornM contrit, proprium eft emtioni, emtorem non habere ius repetendi precq. In hoc cafu emtio emtor prorfus amittit ius repetendi precq, Necelfè eft igitur uiciftîm aliquod tanquam Mercem in eum translatum elfe, Nec poteft hic contraefiuseflè mutuatio, quia dans mutuû retinet ius repetendi mutui.

Hi contradus,quos iam recenfui, funt admodum ufitati. Quare prodeft eôs,qui in Ecclefrjs docent,admoneri quæ formæ probandæ fint. Et hæc ex* empla diferimen oftenduntinteremtiones,8d mutuationes. Eftenimmutua* non emitur aliqua merx,fed pecunia fine mercetransfertur,uttantun* dem pecuniæ recipiatur. Hic contradus debet elTe gratuitus,reddifur enim tantundem» nbsp;nbsp;Qtiare fi amplius daretur, iam fuerit inæquahcas,amp; lucraretur

dans mutuô, cùm alter nihil reciperet, T ale lucrum in mutuo, quod petitur propter ipiam mutuationem fuprà fortem,eft propriè ufura, Ideocß ulura ex* haurit facultates aliénas,quia is qui foluit ufuram,nihil recipit. Non poteft au* tem efte perpétua communicatio,ubi eft inæqualitas, fed neceife eft altera par* tem exhauriri. Prohiberigitur Deus ufuram,fient furta aut rapinas, quia ficuc hæc continent inæqualitatem, ôd exhauriunt aliénas faculcates,fic ufura conti* net inæqualitatem, amp;nbsp;eft hirudo multô perniciofior priuatarum, Sè publica* rum facuhatumjquàm cætera furta,

Hæc de ufuris breuiter adieci, ut ftudiofi admoniti uno atep altero exem* plo eruditius diieernere poftint contradus, amp;nbsp;feiant uerè damnandas effe ufu* ras, amp;nbsp;prohibendam rapacitatem foeneratorum, quæ hoc tempore crefeit, graffatur

Pertinet autem ad officium eorum j qui in Ecclefia docent, ut hoc pecca^ officium fum reprehendant amp;nbsp;damnent j S(. hortentur magiftratus ut legibus Sd pcenis l^anc rapacitacem prohibeanc * quam Deus 8c æternis fupplicrjs interdum «ƒƒ reprZ ’’lagnis calamitatibus in hac uita punit, Athenis ÔC Romæ fæpê magnitudo dere ufurof. locnoris ÔC fœneratorum crudelitas,excitauit feditiones ÔC ciùilia beUa,quæ fu« trunt pœnæ cùm aliorum uiciorum, tùm etiam rapacitatis amp;nbsp;ufurarum,

Hîc etiam quaeri folet. An peccent non dantes mutuô,cùm tarnen uideàî» mutuatio» tur elfe officium indebitum, RefpondeOjde his officqs indebitis,dc mutuatio# ’ie,uenditione,item de eleemofynis,tenenda eft régula Pauli î Ne tibi fit tribuîî tenenda eft re» btio,8Cahorum alatur ignauia,aucluxus,Non peccatreculàns dare mutuôhis, qui petunt extra neceflitatem probabilem, ficut pleriqp ad luxum amp;nbsp;profufio#= nés petunt: Sed peccatreeufans dare mutuôhis,qui petunt in neceftîtatç, quæ habet probabilem caufam.

Idem fentiendum eft de uenditione,amp; de EIeemoiÿnis,ut fi quis noh't mu tuôdare honefto patrifamilias uerè egenti, aut facerdoti inopi, fi polTit illos iüuare fine fuorum iniuria amp;nbsp;egeftate, Is haud dubiè peccat. Hæc régula tradilt;* tur I» Ioan,2, Qui habet faculcates,amp; non dat egenti, quomodo manet diledio in eo

Ac modum huius liberalitatis probabilem præfcribit Salomon,cùm ait, Fontes tui deriuentur foras, ôd tu Dominus eorum maneto, id eft, Deus non ptus à saloma tollit proprietatcs Sd dominia,nonuultdiftiparihæreditates ftu polTeftiones ««• fingulorum. Quia expedit reipub. ciues habere certos fundos,Sic igitur dan«» da eft eleemoiyna, ne excutiaris ex fundo, hoc eft, ut princeps retineat iuum principatum,utpaterfamiliasretineatiùosagros,fuasædes. Ideôinqin't,Tu Dominus eorum maneto, Sed fontes,inquic, foras deriuentur, id eft,De fru* ctibus impertiendum eft alqs, Ita iubet,nos retinere fontes,ôd tarnen inde edu* cereriuulos amp;nbsp;egentibus impertire,

WSitata translatio inquit,difponit (èrmones fuos in iudicio Jd Ebraica pbra*« fî iïgnificat idem,quod adminiftrat négocia fuaiuftè.Hæc interpretatio for tafle clarius reddic fententiam ,loquitur enim de omnibus aélionibus in uicaj tametfî fl quis mauulc anguftius intelligere de doflrina^aut fermonibus, ac re^ tinere uerba ufitatæ cranslationis^non uaîdè repugno» Sed poftquam fuprà de uia. mifericordia SC mucuanone præcepit, nunc adfjcit generale præceptum, corn;« pleâens omnes alias aâiones, requirit in omnibus negocqs iufticiam, ac prois hibetfraudesamp;impofturas,

Eamus igitur ordinè per decalogum, Præcipuê prohiber Sophifticam,amp; No« reiîf doa deprauationem piædoârinæ.Nam id pcccatum eft maxime uulgarejôc omnb ««fn.Konre. um nocentilfimumÆt tarnen fraudes in hoc genere diflicilius deprehendi poG funu Imôillfqui impnffimè corrumpunt dodrinam,amp; funtdefenforesimpG ßrant négocia arum opinionum culcuum fæpè habent fummam fpeciem fapiendæ amp;pv futi iufiè. ctatis, fleut ohm pfeudoprophetæ, nunc hypocritæ pontifices monachi, qui aduerfanrur Euangelio, Oixi fuprà, hanc elîè concionem de bonis operG busjoblèruandum elt igitur,quæ opera requirat» Non tantûm flagitat honefta olhcia,quæ genees intelhgunt,ÔC præftare polTunt, fed etiam maiora, quæ ad

774- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eis[A(î^(^Ârio m

cultum Dei pertinent/cilicet in conFcffîonc,amp; in docendo ueritatem ac liber* tatem, ne aut per iophifticam corrumpatur doctrina, aut diljimulatione ob* ruatur ueritas, fi'cut abj tacendo produnt ueritatem, aut confirmant errores non ingenue ac perfpicuè refutando, alti fimpliciter nouas amp;nbsp;impias opinio* nes fpargunt» Hos omnes damnat hic Piàlmus, cùm ait : Beatos efle eos, qui iuftè adminiftrant fua négocia. Ergo peccant,qui non docent luftè^aut non iu* fie confitentur,

Mulfihoc tem Plurimi hoc tempore contra conicientiam occultant ueritatem adfên* ueriat^al^n- impietati Si. iæuitiæ tyrannorum, Et hæc diiïjmulatio iam fapiendtt tiuatur impie quxdam effe ducitur, cum^ tantum moueantur gratia hominum,pra?texunt tiii mgrdtium publica perieuîa, dicunt ex mutationibus oriri fèditiones Si. motus, Sed has «itor/wz. diffîmuIationesDeus horribilibus fupplicrjspuniec , ficut inquit Chrifius, Matth. I O, Qui negabit me coram hominibus^negabo eum coram pâtre cœ* ïeftijôd Marei 8, Filius hominis confundet eum. Et Roman, i O. Confeflio fît ad iâlutem, Quàm multi nuncinterfunt pontificumjregum,amp; principum de* liberationibusÇ' qui contra confeientiam tacentes eorum impietatem,amp; crude* litatem confirmant, ficut adiuuabant condemnationem Naboth imptj telles amp;nbsp;indices. Et Micheæ 7, Minatur Deus pœnam his adulatoribus,cùm ait : Princeps poflulat, Ôd iudex alTentitur, Alrj aperte oppugnant ueritatem con* tra confeientiam, de quibus dicit Chriftus ; Qui dixerit blafphemiam in Spiri* turn fandtum,non remittetur ei, Nec eft exiguus numerus taliumjpræfernm hoc tempore.

Hæc breuiter perflrinxi, ut ledlor admonitus cogitet, in hoc uerfu Pfal* mbmultô plura ÔC maiora opera requirbquàm ciuilia ofRcia.NecefTe eft enim à prima tabula ordiri, Nunc uenio ad fècundam.

Non adminiftrant négocia fua iuftè principes, qui non reètè regunt, nec defendunt fubditos, qui exercent iniuftam feuitiam, qui onerant eos iniuflis expilationibus,qui infideliter exercent indicia.

A/i/^ttomodo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Icein alrj, qui non fideliter obtempérant fuperioribns,non honcflé regunt,

^iftremneT- inftituuntFamilias^quihabentanimosoccupatospriuatisodijs,amp;propter CM ƒ«*, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifta tnrbant Ecclefiam respublicas qui pollunnt fe libidinibus, qui fraudes

viciorum j«« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et horum uiciorum infinita eft uarietas,In alijs eft manifeftus furor,utin

fiiiia uartetdi interficiente Sacerdotes, Alias hypocritæ flagitia arte tegunt, ut cùm SaulinfidiaturuitæDauidisjpromiftafiliajfîinterficeret centum hoftes,Etim* pfi fàpientiam efTe ducunt,fuas cupiditates arte explere,malas caufàs fucisqua* ïibuscunq; defenderc,callidê infleèlere hominum animos ,falfo prætextu inceti dere populos, conneèlere amp;nbsp;diftbeiare uoluntates, arte tollere eos, qui uiden* tur pofîe nocere, Hæc ôè huiufmodi alia multa aftutè faèla, nunc laudem ha* benr,lèdprohibenturinhocuerficulo , qui iubet négocia iuftè adminiftrari, Nam aftutia pugnans cum lufticia, non eft fàpientia. Scriptum eft enim,fàpi* entiæ initium timor Domini,

Vt fuprà intertexuit præceptis promifïïoncs, ita bic reperit promiffio* nes, Et eft fententia, luftus etiamfi affligetur aliquandiu, tarnen tandem libe* rabitur

râbiüur,amp;: Babebit uiram,tranquinitatem,amp; glon'am perpetuam. Eft enim bis diâis inuoluta dodirina de uita æterna, ficut fùprà didum eft* Nam cùm mas« nifeftum fit, in bac uica iuftos affligi, acplerofc^etiam interfici, necefle eftta# men,prominîones 0ei ucras efle, quæ polb'centur pqs bona, amp;nbsp;minancur im# pijs pcenas. Quare necefle eft,reflate ab'am uitamjn qua Deus iudicaturus eft, ôlt;puniet impies,rurfus glorificabit pios»

Eflautemfingularisemphafisinalteromembre, IX lAElVlO^A ÆTElt;Î(XA E^IT Z/^ó'Tró;idefl, Etfiintantis ærumnis iufli uer# fantur^ut Deus uideatur eorum ebb'tus,negb'gere,deflrere, proqcerc ees,ficut de Chrifle dicunt. Si filius Dei es,defcende de cruce, Chriftus ipfl clamitat. Deus meus quare reliquifli me tarnen hic Piàlmus teflatur, Deum nen ebli# üiïci pierum. El^J^ELT lEL MEM0 nbsp;nbsp;A ÆTE nbsp;nbsp;nbsp;Aj id eftXl^^^ 'Detu fempe^

femper meminiteerum,nunquam ebliuifeitur eerum, qui baud dubiè eos tam dem liberabit ex ærumnis,ficut alibi feriptum efl in Pfaimo, Multæ afflidie? nes iuflerum, fed ex emnibus illis liberabit ees deminus»

Ac turn quecp,cùm uidetur Deus ncgb'gcre,8lt;^ non adiuuare fuos,tarnen dw;pî/xo^ adeft,amp;: robur impertit,ne eppreflî magnitudine calamitatum, aut diaboli fu# ï'ore^à Dec dcficiant,ficut feriptum efl: Non relinquam uos orphanos. Et Re# •nan.S. Spiritus adiuuat infirmitatem noflram» Et 2.Corinth, 4. Circumferi# cuwIgt;m. nius thefaurum hunc in uafis ficlilibus,ut fit excellentia uirtutis Dei,amp; non ex nobis,undicßtribulamur,fed non opprimimur,angimur,fld non deficimus,pa tirnur periècutionem,fêd non deferimur,impellimur,ied nointerficimur. Item cap* 12, Virtus mea in infirmitate perficitur* Et deinde, Cùm imbecillis fum, tunefum potens, EtperfpicuaeflhæcdodrinainPiàlmononagefimo decu# ftodia piorum in ipfà tentatione, Angelis fuis mandauit de te, ut cuflodiant te in omnibus uijs tuis. Et Pialmo 117. Impulfus cuerfus fum ut caderem, amp;nbsp;Do# niinus fufeepit me. Item,cafligans cafligauit me Dominus,amp; morti non tradi# dit me. Elài. 4O.Ne timeas,quia ego tecum fum,

Hæ fententiæ amp;nbsp;fimiles debent nobis efle in confpe(flu,ut in medijs affîi# ^ionibus amp;nbsp;certaminibus confirment fidem noflram, amp;nbsp;nos ad inuocationem exufeitent. Nleminerimus er^o,0eum non lolùm exitus gubernare,Ied etiam adefle in ipfis periculis, nos^ iuuare, ficut Ä' ièquens uerficulus huius Pialmi docet.

Prior pars efl promiflio,altera pars efl præceptum amp;nbsp;dodtriila de fide quafi ratio feu Mb.o7.oyia. promiflionum. Idee defendetur ac liberabitur iuflus, quia confidit domino, Efl autem fententia prioris particulæ, A nuncio male non expauefeet, id efl, cùm terribilia pericula ofteruntur, non fuccumbet, nun» non deficiet, non languelcet, ac non modo liberationem expedlabit, fed etiam ciMtur, mipfoagoneadiuuabitur amp;erigetur. SicutMoiies cùm flaret ad mare ru* brum, uideret^ ingentem hoflium exercitum à tergo inflare, nec poflet eflii# §cre, bine mari, illinc montibus feptus, In tanto periculo cùm populus expa# y u u nbsp;nbsp;iiq uifltt

uiflet Sf penê abiecifTet omnem fpem faluds, Mojfès tarnen rennet fidem,8^ confôlatur eos^nec expauefeit àmalo nuncio, nec formidat uenienrem exerce turn, Irac]5 cùm fidem retineret, Deus eti'am eum confirmât, amp;nbsp;uiam patcfacit per medium mare,

Etfi autem non funt fimiles omnium tenrationes, tarnen oportet fingua los paratos èfle, ut fide excipiant terrores pericula quæ ipfis obqciuntur, Cy cut Môifes fua pericula exCepic uicit,

luftuinon ex* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur ci'^oAoyla. Ideo non expaueicit iufius,quia confidic domino, Hic

concionacur de fide amp;nbsp;de ipe. Eft autem hæc dodrma prorfus ignora conp 0 I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationi.Quia in animis omnium homihumjn hac infirmitate naturæ

indnimiiho-- bæretingensdubitatiodc uoluntateDei, Autenimfecuri habentopiniones mwîMwbmt Epicureas, non ftatuunt Deo curæ eflè res humanas, nec inuocantesà Deo relt; wgen; äubitn* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multæ in banc fententiam dubitationes in poematis Icguntur,qua;«

lis eft apud Ouidium: Sollicitor nullos efte putare Deos. Alq uerô perterrefaî* ói, qui ientiunr fe diuinitus puniri, in pauoribus fremunt aduerfus iudicium Dei, indicant fe abiedos efte, amp;nbsp;horribiliter iraicuntur Deo, non ftatuunt fi bi ignofci,nec expedant auxilium à Deo. Talis eft caligo humanæ raentisjficut Saul iudicabat fe deièrtum ÔC abiedum effe à Deo, ac deij3erans auxilium, pe^ rrjc ♦

Hgt;pocnflt;e dd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc exempla intelh’gi polTuntjEcontrà uero.quid fit fides,ratio fine ucr^

non intelligit. JdeôHypocriræ damnant dcórn non mteütgunt nam de fide, quia non intelligunr, quid fit ilia fides, quæin ucris pauoribus iiv nec exfieriun* uocat Deuni,cxpedat auxilium,ôd erigit ac confolatur animos, de qua conciogt; turmmfidei, ijg^tur Prophctæ ÔC Apoftoli,

Sic igitur docemus de hac fide. Non tantum requiritur noticia Icgis feu hiftoriæ de Chrifto. Etnon'cia legis non afterr fidem,quia lex tradir promifli^ ones conditionales,fiiàtisfeccris legi.fi eris fine peccato, Deus exaudiet te. Sic indicant de uolnntate Dei Saul alrj perterrefadi, ignorantes Euangelium, Si eftes iuftuSjfi eftes fine peccato, Deus exaudiret te. Nunc cùm fis obnoxius totpeccatis,fruftra inuocas,fruftra iperas auxilium, Hæc uox cftxf'Fo«“‘î°^tic uocat Paulus,in omnium animis, condemnans nos. Confulat enim fuum quift que animum,quod fi faciet, agnofeet hanc legis fententiam fibi adfiduè obftre^ pentem,

Quomodoue* Quomodoigituruerafidesexiftitin animis C Cùm credimus propter rafidescxijlat Chriftum gratis remitti peccata,amp; nos placere Deo,amp; exaudiri,etiamfi fumus wntniffiM. indigni.HæcgratuitapromiftîoreuelaturinEuangelio. Cùm igiturintuens cor in mediatorem, ÔC Pojitificem Chriftum, crédit fibi ignoici propter ilium, iuxta promiftiortem,ôd inuocat, petit, expedac auxilium à Deo, nec fibi hanc fiduciam excuti finit conlpedu propriæindignitatis, hæc fides uincitpecca* tum, 8d terrores mords,amp; impetrat bona «à Deo, ficut inquit Chriftus, Quio quid petieritis Patrem in nomine meo, hoc faciam.

perteuld nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi autem diftèrunt pericula cum quibus ludatur fides, alia funt nego^

dijferunt tu* Moifi,alia Gedeonis,alia Dauidis,alia PauIi,Tamen in omni inuocationc uocationeiu* omni cxerddo fidei, lucere primùm hæc fides deber, quæ eft fiducia mileri^ cere debet fi* cordie,qua ftatuit cor,iè habere remiffionem peccatorum, amp;nbsp;placere Deo pro^ fojX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum,gratis, Hac fide ereda mens inuocat Dcum,petit ód expedac

(p s Â LMTM CXIL-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;777'

äuxilium in qùâîicunqj tentatione.Quanquam igitur négocia 8lt;f pcncula funt diffimiliajtamen fides intuens Deum amp;nbsp;apprehendens mifericordiam, iuxta promiflionem,eft fimilis in omnibus pfis, in Abraham * Moiiê, Gedeone, Da« iiidejEzechia^PauIojSc alqs. T alem fidem requirit hic Pfalmus,nifi enim ta« lis fides fit in animis, uincic dubitatio, Sc indignatio aduerfiis Deum, in ucris 3gonibus ac periculis*

Diicamus igitur, icripturam de ßmili fide concionari, quoties ueram fi« ynugmätiones dem prædicat Só requirit.Etrepudiandæ funtimaoinationes profana’,quæali* profM£ défi, ndinterpretantur fidem in Paulo, cum de fide iuftificante concionatur,aliud inPfàlmis,aliud in Gencfi,credidit Abraham Deo amp;c, Paulus cnim hoc tefti« nionium citans,oftendit fede fimili fide loqufiNec eft obfcura Pauli fententia« Etfienim hanc quoq? corrumpunt aduerfarq, tarnen quid uelit,fanis amp;nbsp;pijs mi nirne dubium eft.

Vt igitur magis intelligi poftit, didfa de fide in Paulo amp;nbsp;reliquis fcriptü« ris-rec'tê confenrirc,explicabo integrum locum de iuftificationc,pra?fertim cu hunc fæpè in Ecclcfijs repeti necefTc fit.

Eft igitur hæc eius loci fumma, Chriftus complexus eft fummam Euan« cfonyiw com, gdij, cum iubetprædicari pccnitentiam remifti'onem peccatorum in nomi« picxmefifutn ne fuo. Quare necefle eft in minifterio Euangelq argui peccata hominum,ficuc EuMge, ait Chriftus, Spiritus S. arguet mundu de peccato. Et ad hanc rê minifterium f'’’ Euangelf) utitur uoce legis, quæacculât omnes homines, amp;nbsp;teftatur reos efl’e remißionii ira? Dei,ficut Paulus inquit Rom.3, Per legem cognitio peccati.Item Rom.7. pecci^torum, Concupilcentiam nelciebam efle peccatum,nifi lex diceret, non concupilces, Sed non tantum argui peccata oportet,nec tantum lex docenda eft,led necefle eft addi Euangel/urn,de Chrifto amp;nbsp;de remiflionc peccatoru, de iuftificatione^ Sc de donatione Spiritus fanäi amp;nbsp;uitæ æternæ.

Sciant igitur perterrefadæ mentes, in Euangelio promitti remifli'onem zenefidafil^ peccatorum,iuftificationem amp;nbsp;donationem Spiritus fanefti,proprer Chriftum cei promût gratis,qs qui credunt in Chriftum.Hac fide feiant le confequi remiflionem pec Eudzig« fatorum,amp; imputationem iufticiæ, amp;nbsp;donationem Spiritus fandi, gratis pro« pter Chriftum, qui pro nobis faeftus eft uieftima, amp;nbsp;propiciator.ac fua morte peccatum fuftulit, ficut Rom,8. copiole traditur.

Difficile eft autem confeientijs in uero pauore tantum le hac conlblatio« ne fuftentarci quöd fide gratis propter Chriftum contingant remiflio amp;nbsp;iufti« Ratio hurnuuÀ ficatio, Ideô quærunt mérita, nbsp;nbsp;conantur operibus proprijs mereri remilTio« iuflicUm fidà

nem.Nam ratio humana non intelligitiufticiam fideiZedintellioic fuam iufti« ciam,feu operum dodrinam: Ideo conatur proprijs operibus mereri remiflio« nemamp;inftituituarioscultus,ficutoftenduntmonachorum exempla, Sed Eu« angelium reuocat nos à noftris operibus, amp;nbsp;mandat ut aequiefeant confeien« tiæ in Chrifto folo, amp;nbsp;propter hunc folum ftatuant nobis remitti peccata,nos reputari iuftos coram Deo, lèu acceptos efle amp;nbsp;placere,tantùm propter hune propiciatorem Chriftum,non proprer ulla noftra opera,

Erin uero cerramine confeientia nondilputat. An Deus fit milèficors, (^oquot;f‘^tentiâm an remittat peccataa:gnofcit enim Deum efle mifericordcm,amp;.'aliquos faluare, lcd illud difputat,an indignis ignolcagan nobis uelit clTepropicius, Ideô funt bm ignoßca.t docendi pijjpromiffîonem effe uniuerlalem ÔC gratuitam,

Cum igituromnibus promittatur gratia, includat Ce cjuifcp in illam uni* uerfalem,ac fciat uerè iè beneficia Chrifti coniequi, fi credat ea fibi contingcre. Nec quærat extra uer.bum de uoluntate Dei, fed ftatuat Deum ueracem efl’e, uerè exhibere promifîa. Sciât etiam gratuitam eiTe promiifi'onem, acexhi* beri non propter dignitatem nottram, non propter mérita nofira j opera, aut uirtutes,uerùm apprehendi fide neceiîeeft»

Vt igitur in ueris pauoribus habeamus firmam confolationem, nec de* terreamur confpedu indignitatis Sc magnitudine noftrorum peccatorum, te^ nendaefthaecexclufiua,quôdgratis contingant propter Chriftum remifiio peccatorum imputatio iufticiæ,modôut fideapprehendarnus, Inhancien* tentiam dicitur fola fide iufti, id eft, accepti fumus, Excluditur enim conditio meriti,non hoc traditur,ne ad fit contritio,ne fequanturbona opera ,fed hoc Ggn nificatur, non propter contritionem aut opera, aut uirtutcs noftras dari remib fibnem,ied gratis propter Chriftum. Id confirmât Paulus dare Rorn.luftifi* camur gratis fide amp;c. Et cum hac fide criguntur animi, concipiunt Spiritual fan(ftum,ut ait Paulus ad Galatas, ut promiffio ipiricus detur per fidcnu

Hæc eft doctrina Pauli de luftificatione, Poftca addenda eft dodrina de bonis operibus,in quibus tarnen lucere fides ilia ftmper debet, quæ ftatuit cer to nobis Deum propicium efle gratis propter Chriftum, ôd nos curare amp;nbsp;cxd igt;duU^c”fide^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonisoperibusfeu de nouaobcdientia pofteadicam. Prius

iufiifiednte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus adijciam, ut appareat ilia did a congrucrc,

FidesaM^. In Gcnefi dicitur, Credidit Abraham Deo, Sc imputatum eft ei adiufti* ciam. Non enim hoc uult, Abraham receptum efl'e,propter dignitatem uirtu* turn ipfius, fed cum Abraham in illis pauoribus, qui defcribuntur inCendi, agnoiceretindignitatem fuam,amp;ered:us uoce Dei,qui ait,Noli timere,crede* ret amp;nbsp;confideret fe habere Deum propicium, amp;nbsp;cuftodem, ac faluatorcm pro* ptcr ipfius mifericordiam, amp;nbsp;illud promiftum lemen, quo Deus inftauraturus erat naturam humanam deleto peccato. Hue etiamfi accédant poftea alia plu* ra obiec'ta fidei, tarnen primùm agnitio fiducia mifericordiæ, qua accipitur remiflio peccatorum,præcedere debet Jdeô expedat beneficia cætera,pofieri* tatem ôd defenfibnem,quia credit fe habere remifti'onem peccatorum,

Ftóe;iMD4«ia Sic de fide pafti'm concionanturlèntentiæin Prophetis amp;nbsp;ApoftoIis.Da* uid fide præftirit patientiam ôè expedauit defenfioncm,fcd co expedauit,quia primiim credebat, fe per miftricordiam Deo placere,propter promiftum pro* piciatorem. Ex his exemplis cætera iudicari facile poffunr, amp;nbsp;perijaicuum eft, Paulum redè citare dida de fide, nec ludere ambiguitate uocis.

Proinde amp;nbsp;in hoc Pfalmo,cum ait, A nuncio malo non timebit, Firmum cor eius confidens Deo, ad eundem modum fides intelligatur, Primùm de fi* ducia mifericordie,qua accipimus remiffionem pecatorum, quæ cum adeft cti* am expedat Sc petit auxilium,defenfibnem,amp; liberationem à Deo,

Ideo aurem dodrina de hac fide, de qua concionantur Paulus amp;nbsp;Dauid, obicuraeft,quiainhac corruptione naturæhærentin omnium animisdubi* tatiode uoluntate DEI erganos , Omnesin his tenebris humani generis naturali*

^aturaïï'ter aut dubitamus, an Deus ignoucn'c nobis, an cxaudiat amp;nbsp;curet nos 3ut ludicamus nos prorfus abiedos efle. Nec ratio intelligit banc dubitation ’itrn efle peccatum, Ideô adueriàrtj noftri iubentdubitare,ô^ negantdubitatif onem efTe pcccatum, amp;nbsp;corrumpunt dida Pauli de fide, contendunt fidem nin hilfignificarcjnifi noticiam hiftoriæ, qualis eft etiam in impijs amp;nbsp;in Diabolo,

Hiciure deploranda eft Ecclefîæ calamitas, quöd tantæ tenebræ dodri# flam Ecclefiafticam obruerunt,ut quid fignificet uocabulum fidei,quærendum

Nec eft leue certamen. Nam fi uocabulum fidei rede intelligerent adueri Arfmpnj farfj,facile his didis Pauli alTentiretur, luftifi'cati fide pacem habemus,fed quia ’Tiaginantur fide tantum fignificari noticiam hiftoriæ, qualem confiât effe eti# non mtElligum

in impqs,adr)ciunt ilia Paufi dida, amp;nbsp;ciîm apertê Paulum damnarc non au ^nt.deprauant corrumpunt uniuerfâm eius difputarionem, Alius fingit eft hyperbolen,alius iÿnecdochen, quafi Paulus fucofis laudibus ornârir fidem,

Weô plures inuitaret ad profeiTionem Chriftianam : deniqj detrahunc Paulo ^ruditioncm,arbitrantur ambigue,impropriè ôdincruditè locutum efle,ucfo* bntindodi. Hanc cùm habeant opinionem de Pauloj'pfi poftea aftingunt ei nouas fententias ♦

Neque ego miror, hæc aufbs elTe olim monachos, qui erant indodi, fed Sddoleti Snod nunc ita de Paulo iudicat Sadoletus,qui uulc uideri literatus,amp; non irre^ ntrenter (entire de tanto Apoltolo, cuius dodnnam non aliteracuocemde

fonantem audire debemus, illud uerô magnopere miror, Toties agit Triumphos amp;nbsp;nos fecuriflîmè deridet,Sc non folùm condemnatinfeitiæ,led ptorfus fine fenfu commun! efle iudicat,quod Pauli dida ampledimur, qui to nts inculcat hanc fententiam, fide gratis iuftificari homines.

itaep breuiter hîc de propria, uera germana fignifîcatione uocabuli din oe ßgnificato cendum eft, ut nos contra cauillationes ÔC Sophifmata Hypocritarum munia# McMifidet, nius,

Nonludit Paulus ambiguitate uocabuli, (èd de re grauiflîma dilputat, 3n fimus iufti propter Legis impletionem, an uerô propter propiciatorê Chrft ftutn. De hac tanta quæftione difputans,docet nos fiducia mediatoris Chrifti Hiftos reputari, Hanc fiduciam mifcricordiæ propter Chriftum promifiTæjUOf« tat fidem.

Necjp hîc excluditur noticia hiftoriæ, fed hiftoria refertur ad finalem cau# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««/à

^àm,quæ ôd ipfa in fymbolq ponitur,Credo remiflîonem peccatorum. Sicag^ ril'efiartLul nofeit fides Chriftum elle filium Dei,pafl’um amp;refu(citatum propter hanc cau^ /,«, credore» bm,ut nobis uerè donetur remiflîo peccatorum, ut efticiamur filfj Dei,amp; hæs; mßionem pee redes uitæ æternæ.Sicut de noticia Chrifti amp;nbsp;Efaias loquitur,cùm ait, Noticia eius iuftificabit feruos meos multos. Hæc fides pugnat cum dubitatione ac diffidentia,erigit enitn nos ut ftatuamus nobis ignofci,nos exaudiri à Deo«

Et quid fit hæc fides, pugnans cum dubitatione amp;nbsp;diffidcntia, maxime rides pugtunt mtelligi poteft in uerispauorib.conicientiæ, quales funt in fis, qui agunt pce# dubiatio» nitentiam. Id certamen fi quis animo intuebitur, facile intelliget, Öd quid fit 'i^uaigüur m fides, öd quod ad conlolandas perterrefaefias mentes, opus fit hac Paulina do# ueris pauo^ ftrina de fide.Nam 6d Pauli conciones uocant nos ad pocnitentiam,öd propo# *^unt his,qui expauefeunt ueram conlolationem,quare in eo agone fit illuftrior

eius dodrina, Italt;^ qui répudiât bas confbladones, fads fignificat fe nimis oci# ofo amp;nbsp;profano animo de fide cogitare.

Procul autem remoueri fophifticam à dodrina Ecclefiæ conuenif, Vo* cemüs, ut dicitur, icaoham, ftapham, 80 fimpliciter intelligamus uocabulum fidei , ut icriptura ueteris amp;nbsp;noui Teftamenti loquitur, uidelicet de fiducia mi* ‘ fericordiæ, quam quidem notant amp;nbsp;patres propter Chriftum promiflam efle,

promiflîontefl: uerè fiducia miièricordiæ,non tantum noticia hiftoriæ. Ergo certum eft apud Paulum, fidem fignificare fiducia mifèricordiæ propter Chri# ftum promiiTæ*

repugnetdu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuquit, dc promiflîone non dubitauit difij'denda,ièd conßrmi^

biattoniejlfi, tUS eft fide. Elle confiât earn fidem intelligendam efTe,quæ nititur promiflîone Sc répugnât dubiradoni.Hæc non tantum eft noticia hiftoriæ,fid fiducia,quæ promifiîonem intuetur Sc accipir.

Conßat Paulum loqui non de oaofâ noticia, fèd de confblanone engen# te animos in paiioribus, ficucinqun Roman J.lußificati fide pacem babemus* Item accefîum habemus fideingratiam hancjd eft,cum dcterremur confpecfiu indignitads noftra’.agnokamus promiflam milencordiam propterChnfiû, S)C fiducia hui'us mediatons accedamus. Sic déclarât eandem fententiam adE# bræos: Accedamus cum fiducia ad thronum gratiæ. Et Ephefibs !♦ Per quem habemus fiduciamÔCacceHum in fide»

verbd chrifii Sic Cfiriftus inquiens mulieri, fides tua iàluam te fecit, certc non intelli* muherefi. ociofam noticiam,fedfiduciam, qua mulier agnofcebar, hune efle dominiï, tefecit. ab eo petebat ac feriô expedabat auxilium. Eadem eft uis uocabuli in Ami* libuslocis.

in Mii^fide In Aâis ait Petrus: Eide purificans corda eorum, Opponic autem in eo purifiednt cor Jq^q^ fidem iufticiæ legis, quafi dicat, Cùm legi non pofiTent iàtisfacere patres, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fide iuftificati funt,credentes fibi ignofci propter promifium Melfiam, Signi#

ficat igitur fides amp;nbsp;in eo loco fiduciam mifericordiæ. Confiât enim non purifî# cari corda tali noticia,qualis eft in imprjs*

pides pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orationc manifeftum eft fide fignificari fiduciam mifericor*

â^deordtîo- apud lacobum, Si quis habet opus fapientia, petat in fide,non hæfi*

Eadem eft fignificario in’uetcri Teftamento* Credidi’t Abraham Deo, id eft, Fiducia miiêricordiæ promiflæ ftatuit fe habere Deum propicium, amp;nbsp;de^ fenforem, Sii. expedauit promifTam pofteritatem.

Sic in concione lofaphat 2, Paralip, 20, Crédité Deo,amp; fecuri eritisinon tantum noticia hiftoriæ intclligitur, fed cùm exercitus ftaret in procindu, ha« bebat opus confolatione,Quare hortatur populum,ut petant expedent au« xilium à Deo, Hane fiduciam petentem Sc expedantem auxilium intelligit, turn ait,credite, èC pollicetur Deum opitulaturum eflc,petcntibus et expedati tibus auxilium,

Eadem eft uis uocabuli in hoc dido, luftus fide fua uiuet, lubet enim ex^ pedare Dominum fi uideatur contari. Er quod inquit. Fide uiuetjintelligit fi« duciam confolantem, fcilicet, quæ fuftentat animum agnitione mifericordiæ promiflæ, amp;nbsp;expedat liberationem.

Ex his exemplis hadenus recitatis, fi quis ea non depraiiabit Sophifticê, fans perfpicuum eft,quid uocabulum fidci fignificet, amp;nbsp;quod non fint corrum« penda teftimonia per amphibolias, quod^ Paulus propriè cirauerit fententi« asexueteri Teftamento,

Cæterùm illud tarnen largior, interdum uocabulum fidei pro noticia voca.iulugt;nfilt;gt; tantumufurpari,utcùmlacobusinquit, Dæmonescredunt, EtcùmPaulus nominatanalogiam fidei,intelligitdodrinam,Hecuerafuntjêdexcircumftan trjs iudicari poteft, ubi de dodrina propriè loquantur textus, ubi de promifli« one amp;nbsp;de mifericordia opponenda pauoribus noftris.

Plana peripicua iunr,quac tradimiis,amp; prælèrrim fi ad pccnitentiam re pÿ in uerd p« lèrantur,à prjs facile intelligi poflbnt.Quam enim poteft inuenire firmam con« nitentid uÇum folationem pia mens,' fi non uolet audire hanc dodrinam de fide, qua ftatuen« dum eft certo nobis remitti peccata propter propiciatorem Chriftum, nofcß propter eum iuftos reputari,refpici, exaudiri amp;nbsp;laluari,

Qiialis cæcitas, quàm diabolicus furor eft in aduerfarijs , qui Afpidum more aures obturant, Ôè ut hanc dodrinam aboleant, immanem crudelitatem exercent, Poftea ut fcripturas corrumpant,adduntalia iacrilegia, finguntSo:^ phifticas cauillationes ad eludendam fimpliccm ôègermanam interprecatio« nem, Ac facilius eft aliquanto pps, confirmare animos contra fæuitiam, quàm munir! contra Sophifticen, Ideô ftudiofi ita ft præparent, ut iudicare amp;nbsp;réfuta« readuerfariorum cauillationes poffint,

Poftquam dodrina de fide, de qua diximus, tradita eft, eriam docendæ funtEcclefiæ de bonis operibus,ftu de noua obedientia, Cùm enim in ueris pauoribus, fide, hoc eft fiducia Chrifti eriguntur mentes, amp;nbsp;concipiunt Spiri« turn fandum, agnoftunt ft elfe curæ Deo, inuocant cum nbsp;incipiunt obedire*

Hancnouamamp;incoatamobedientiam efTcneceflariammanifeftum eft,quia ideo iuftificamur, amp;nbsp;peccatum ideo tollitur, ut uerè in nobis incoëtur noua Ôè X; alterna uita,quæ eft noua lux,amp;: obedientia erga Deum,

Sed tria præcipuê de obedientia,feu operibus quæri folent, Primùm quæ Tmjf koua opera requirantur,Secundô,quomodo placeant,cùm maneat in nobis natura« lisinfirmitas,uidelicecconcupiftentia,quæeft fuanatura peccatum. Tertio, de peccatis mortalibus. Ad has quæftiones breuiter refpondebo,

782 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;En nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

Gpcru result runtur cultus excogitati Humana autontate. Hoc de operibus moneri pios nelt; ’P^ fingant cultus, ficut procHucs funt humani ani'mi ad opera electa noftro ludicio^ôC letAoepKträE^a^, Imo feiant pq etiam in operibus.conlcien^ tiam regendam effe uerbo Dei.Etfi enim mundus non intelljgit,quantum pec^ catum Gt^comminifci nouos cultus, tarnen pq feiant non leue erratum die,fed Idolatriæ Ipeciem.Semper igitur tenenda eft in conlpedu hæc uox:Fruftra co lunt me mandatis hominum»

Decalpuicon Cæterùm fumma bonorum operum,quæ Deus nobis præcipit,continc*î j Hcut eum CHriftus ÔC Apoftoli enarranf, Inde difeamus non lolùm externa honefta opera requiri, fed interiores bonos pr^apit. motus confentientcs legi Dei, fcilicet timorem Dei, fiduciam, inuocationem, patientiam,zelum ad glorificandum amp;nbsp;ornandum nomen Defdiligentiam in uitandis ftandalis,obedientiam ergafuperioreSjdilecTtionem proximi, caftita^ tem,ueritatem.In his motibus debet crefeere in nobis nouitas ipirituaIis,Sicuc

Superinduemur,fi tarnen non nudi reperiemur* reat in nobii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecunda quæftione,non Iblùm doâi in libris diljjutant, fed mulro uegt;

itnmundities hementior eft agon in confcientqs, cum cogitant Ie non placere Deo, cum ad«lt; quoitwd^p^a-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis immundities naturalis»

Aliquiexdu- ^c alq hac dubitatione impelluntur, ut prorfus fiant Epicurei» ^Quia liMiotie fiunt nim ddperant uitam pofte Deo placere, definunt inuocare, amp;nbsp;expedare gaic^ vpicurei. nbsp;nbsp;quam à Deo, deniqp induunt contemtum Dei»

AUqidex du, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fj-ementes ira amp;nbsp;indignatione aduerftis Deum,quam adfertddpera^

d^de^erTt'io^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcrcunt. Ideô necelTe eft confcientias erudiri de hoc certamine, ne in

nein, hac impi’a diffidentia uiuant^ne «e etiarn arrogantia Si fiducia propriæ iufticic intumefcant» _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.

c^£pcdcM Primùm ergo ftiant pq concupifcentiam fiia natura peccatum efle, quæ quidem manet in landis. Si gignit impetus aduerfus omnia præcepta Dei, uh delicetlècuritatemaduerfusiudicium Dei, quærere Humanapræfidiacontra uoluntatem Dei,difiidere Deo,non expedlare à Deo auxilium, odia, flammas Iibidinum,8c alia uicia, lam cum fit peccatum in faneftis» polkn'tur Si retardai tur noua obedientia, quæ tarnen adhuc tantùm incoata eft, ac legi nequaquam fatisfacit,

Notta oledien Primùm igitur agnoftcre debemus, Hane nouam obedientiam, non prolt;lt; tUnon placet peer fuamdignitatem placere Deo, nee elfe precium feu meritum uitæ xtzrf propter fuam landos elTe iuftos, Si acceptos ad uitam æternam propter Hane obedn ignt cm. çntiam.QuareinquitPropheta: Non intres in indicium cum feruotuo, quia non iuftificabitur in conlpecfiu tuo omnis uiuens.Hæc dodrina detrahit nobis arrogantiam Si fiduciam noftræ iufticiæ, Si horratur nos adperpetuam peeni* £entiam,agnitionem noftræ infirmitatis, Si irx Dei aduerfus peccatum*

Dfi« uuUd-- Etfiautem homines exténuant hanc infirmitatem naturæ, quia ratio Hu* gnofei infirmi mana non uidet, quantum fit peccatum, nee uidet iram Dei : tarnen pq feiant dilplicere illam carnalem fecuritatem Si hypocrifin, ac Deum poftulare, ut agnolcamus infirmitatem, Si expaueftamus ac timeamus iram Si indicium Dei aduerfus peccatum*

rxdgniticne Ita maneat Si creCc^tin nobis pocnitentia, ßcut déplorât Paulus fuam in* 'mfdtpa’ti, fiiHiitatem non leni querela, cum ait; Mifer egohomo,quismeliberabic à corpore

Corpore huius mortis; His uerbis raagni afFedu.s ueri pauores fîgnifîcanturî Sicutamp;Ezechiasinquitiin uera pcenitentia agnofcens fuam infirmicatem amp;nbsp;iram LDei: Sicut Leo concriuic omnia ofla mea» Et Daniel; Non in iuftificatio^ bus noßris inuocantes,fed in miferationibus tuis muleis* Item, Tibi Domine Hifticia,nobis autem confußo faciei* Et Pfaimo 31. Dixi confiteboraduerfum me iniufticiam meam Domino* Eli loci omnes concionantur propriè iândis, ne fuam infîrmitatem extenuent, ne fecuri contemnant iudicium Dci, ne con* fidant propria iufticia aut làpientia*

Sed in pauoribus addenda eft etiam altera dodlrina de fide.ne relinquan^ turconfcientiæindubicationcjnelieruantin delperationem* Cùmadeftpœ# mtentia, necefle e(i etiam confolationem tenerc, uidelicec, quod quanquàm fit enti4M libérât in nobis ilia infirmitas,tamen uerè placear Deo perfôna, propter mediatorem * dubiMione.

pontificem Chriftum, Si condonentur nobis reliquiæ peccati, ac placeat Deo incoata obedientia,propter Chriftum, Sicut Paulus inquit Rom,8* Nuif la nunc damnatio eft his qui ambulant in Chrifto lefu* Item,Non eftis fub lege fed fub oratia. Et Petrus ait,offerte Ipirituales hoftias,acceptas Deo per lelum Chriftum, quafi dicat, non acceptas effe propter noftram dignitatem, autper* feftionem, fed propter pontificem Chriftum,

Hæc confolatio habenda eft in conlpe^u, ut nos exufeitet, ad agnofcens confotatia dam Si celebrandam amplitudinem milericordiæDei, quôduidelicethanc^«ôdolgt;edje«-nouam obedientiam plenam infirmitatis. Si contaminatam, tarnen approbat,

ornât ingentibus præmrjs corporalibus Si fpiritualibus,quafi legi lâtisface* cedt femperha temus» T ali fide prsedita materfamilias, cum infantes curat,Iauat, facit: opera binda in con« bona Deo placentia,6c quæ feriptura uocat ueros cultus Dei,Sic ali) in fuis cationibus,

Itaqp hæc amplitudo milèricordiæ exuftitet nos ad benê operandui. Quia enim feimus Deum non Iblùm poftulare hanc obedientiam, fed etiam propter Chriftum uerè approbare,8è præmfis ornare,non abficiamus curam benè ope* randi,quafi Deus aut non requirat noftram obedientiam,aut quafi fruftra cer* temus, Sicut caro deiperatione quadam aut dubitatione fitfegnior,8è ob earn cauiàm fit negligentior, quia exiftimat iê fruftra fumere laboremjtanquam in* gratum Deo* Aduerfus hanc occultam carnis dubitationem,amp; lègniciem exci* tari nos oportet agnitione milèricordiæ, ut dixi*

Tertia quæftio eft de diferimirre peccati uenialis ac mortalis, Ciîm enim De difenntmt dicitur, in fanâis elTe, ac manere peccata, in hac mortal! natura, diferimen ad* di nccclTe eft,propter quæ peccata lànèti amittant gratiam, Spiritum làndum fîdem, Econtrà uerô quæ peccata hæreant ita in fanètis, ut tarnen làndi fi*

mul retineant gratiam, Spiritum lànèlum ôd fidem* Nec leues caulæ funt, cur hocdilcrimcn cradi oporteat* Nam imperiti abfurdas opiniones fingunt de pcccatis,fi non admoneantur,

Scriptura clarè dilcernitgradus peccacorum,PauIus «n* Rom* 8, inquit î Si fecundum carnem uixeritis, moriemini, fi uerÔ Spiritu adiones carnis mor* p^c^orunt. tificabitis,uiuctis* Clarè igitur fatetur, in làndis efte adiones carnis uiciolàs, lt;luæ fi mortificentur Spiritu, iàndi uiuent, hoc eft, fi aftedibus uiciofis repu* gnabunt,ôè coè'rcebunt eos ac uincent motibus lpiritualibus,timore Dcb fi*

784- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK

Ecönträ difei'tèdïcic morituros cfle, fi uiucnt fecundum carncm, id Ct non repugnabunc uiciofis affedibus, fed laxabunt eis frenum ac obedient cis* Hæc peccata cum faciunt illi qui fuerant fandi, amitcunt graciam, Spiritum iandum, 0^ fidem, ficut Dauid commirtens adulcerium erat reus mortis æterlt;« næ*ficut Propheta clarê teftatur, Ita^ cue ante pcenitentiam,non habebac SpH ritumfandum amp;fidem.

Di/linäio pec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hinc eft nata diftindio de peccato ueniali amp;nbsp;mortalf de qua ftpe loquun

cdti ueniaUi etiam ueteres fcriptores. Nam Nazianzenus difeernit peccatum (fov/nà/j, ab hærent in fandis,ut tarnen maneant in gratia.Sed Thomas eius h. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;generis fcriptores nimiùm extenuauerunt peccata uenialia, ÔC tantum de aâi«

Nec Hieronymus fatis explicat rem in dialogo ubi quærit,Ân fanâi Ont fine peccato, feu ava/xapuiTO/. Quanquam enim affirmât fàndos femperhabcrc peccata, tarnen hæc intelligit de adionibus,ut de irafeendo, aut alqs fubitis aamp; fedibuSjNec loquitur de uiciofâ natura,non de illis abditis morbis, de dubita^ done pugnante cum timoré Sc Fide, de cœcitate, amp;nbsp;fecuritate carnali, de fidu# cia rerum præfentium contra uoluntatem Dei, deep alr)s fimilibus uicijs* infdttâii mi* Icalt;$ cit fuprà dixi de peccatis, quæ hærent in fandis, ita hîc rurfus mo!lt; nentcorruptio neo, in fandis in hac uita manere corruptionem naturæ répugnante legi Dei, uiciofbs affedus*Hæcfunt in impiis mortalia peccata,Sd iram Deiaepeenas æternas merentur, led pqs condonantur, h tarnen, ut iupra did:um,non corn temnunt fecuri iudicium Dei,nec funt ut Paulus ait,’a7rKXgt;KKü'-nç,hoc eft, Cinc do^ lore pauore, fed uerè expauefeunt, amp;nbsp;non folùm uiciofos affedus, fed etiam ipfam naturæ infîrmitatem, agnoftunt eftè re ipfa peccata, ac rurfus in his pa»* uoribus crigunt fe, èc credunt fibi hæc peccata condonari propter Chriftum propiciatorem,amp; repugnant prauis motibus nec obtempérant. Sicut lofeph repugnabat libidinfexpetitus à coniuge domini fui.lta funt delida uenialia,id eft, condonata in fandis, manent fimul Spiritus fandus amp;: fides,

SdnUorü pec3 Sed mortalia fiunt, cum uiciofisjaffedibus obtempérant contra confeien cdfrf quando nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac dicuntur mortalia, quia propterhæc amittuntur Spiritus fanftus amp;

fiant nwrtulia r-io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

hdes,« ruunt hommes in æternam mortem,nifi poltea rurfus agant pœniten^ dam amp;nbsp;conuertantur,

Teflimoniade Dehocgenere inquit Paulus, Ad Galatas Concupifeentiam carnis ne ”**’’^* perficite, Manifefta funt opera carnis, Adulcerium, fcortatio amp;c. de quibus dico,ficut öd antea dixi,quöd,qui talia faciunt,regnum Dei non poffidebunt,

Ad Ephef. Fornicator, irapudicus amp;c, non habebit hæreditatem in rea gno Chrifti Sc Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Ad Colof.5. Mortificate membra ueftra amp;c. Scortadonem,impudicici«j am,propter quæ uenit ira Dei fuper inobedientes.

Ad Ebræ.i2. pacem fedamini öd fandificationem,id eft,pudiciciam,finc qua nemo uidebit dominum,

I. Timoth. I. Finis mandati diledio ex corde puro, confeientia bona, 8d fide non fida. Hic requirit confeientiam bonam, jgt;

T 0 L, M K M L^ll, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ygj

EtEbræos 13, Confîdimus, quia bonam conlcicntiam habemus in om« Jiibi^j redèuolentes conuérfari, Hîc apte defcribit,qualis fit bona confeientia, Icilicet cùm uolumus reefiè facercjnec feientes ruimus contra uoluntatem Dei,

Idem docet lententia,Rom.i4,Omne quôd non eft ex fide, peccatum eft. Nam fides primùm ftatuit perlonam Deo placere propter mediatorem Chris ftum,deinde amp;nbsp;adliones, quæ teftimonio Dei approbantur, quia fides nititur «rboDci.

Quando ïgituruoluntas delectatur actiombus quas conlcientia Icit dams „,7régi uerbo natas elfe uerbo Dei, non iam regitur mens uerbo Dei, icd eft exeuflà fides,amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deie^

fequitur contemtus Dei aut indignatio aduerfus Deum, quæ funt haud duln'ê peccatagt;quæ fi maneanr,adferuntætcrnam mortem,

Denicp impoflîbile eft,cum mala conlcientia fimul exiftere fidem, qug eft Ko» fcy/î.'it fiducia,quôd Deo placeamus,quiamalaconfeientiapronunciatnosdamnatos elfe uerbo Dei, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eoufdetitia.

Item fides credit remitti peccata,oC ab eis liberari cupit, Ergo non poteft firnul mens deledari peccatis,

Hæc fcire necefle e ft,Sd ut intelligatur natura fidci,amp; ne indulgeamus uis ciofis affeótibus contra confcientiam.Et ut fcriptura monet,ne defimus gratiæ Dei,ne earn excutiamus, ne poftea abqciamur, ac puniamur coccitate, ac peres amus priufquam iterum conuertamur, Sicut EIau,amp; Saul non funt rurfus cons uerfi,

Ideo iubet Paulus ut cum timoré amp;nbsp;tremore ialutem noftram operemur. Et Petrus ait, Facite firmam uocationem elerfiionem ueftram, id eft,ne abijs cite gratiam, ne deficite,fi quis aucem lapfus eft, hie audfat uocem Dei, quæ ad pcenitentiam hortatur,amp; expauefcat metu iudieij Dei, ac redeat ad fidem, Fu-gienda eft enim impietas Nouati, qui negat lapfis pofte rurfus contingere res mifli'onem,

Repetit utramque fententiam de fide, Zc de euentu, ac ficut antea de fide erbens a-concionatus eft,ita rurfus ait: Ereftum cor, fcilicet fiducia mifericordiæ amp;nbsp;pres exipcüMs à fentiæ Dei, qua credens ftatuit lè habere Deum propicium, fe curæ efte Deo, dco . c ■ • J • ' J- ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr -T- V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n - rgt; • nonfuccum*

relp]ci,cxaudiri,adiuuari,non penturum elle, 1 ale cor,expectans a Deo auxis lium, defenfionem, liberationem, iuxta uoluntatem Dei, non fuccumbet, non

Et conuenit iêntentia cum cæteris promiflîonibus de fide,ut Pfàlmus 28* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

Vniuerfi qui te expedant Domine,non confundentur. Et Piàlmo 33, Guftate amp;nbsp;uidete,quoniain fùauis eft Dominus, Beatus qui ij3eratin eo* luxtà eft Do«« minus his,qui tribulato funt corde,amp;: humiles fpiritu làluabit. Item, 49* Inuo:« ca me in die tnbulationis,ôd eripiam te 8ôc, Cùm his fententqs congruit amp;nbsp;dis ftum Pfalmi hoc loco, Sunt^ tales fententiæ diligenter inculcandæ animis,uc uerbo Dei confolemur nos aduerius ingentes proccllas,quæ cxcutere nobis fis dem 8d inuocationem in uero dolore conantur,

Ac præcipuè exercent animum hæ tres dubitationesgt; Prima, an fit pros Trex dulîMb üidentia,an Deus curer Humana, Secunda,etiamfi curat,an nos rel|gt;îciat,cùm proprer peccata meriti fimus iram damnationem.Tertia,fi ignofcit,cur difi lertliberationem amp;nbsp;auxilium,imô cur contraria eueniunr noftræ petitioni-:'

Hæ tres dubitationes non funt leues motus in animis,Nulla cogitari tam fæua tempeftas poteft,quæ conferri ad horum fluétuum impetus poftît, Hîc neceffe eft uerbum Dei opponere,amp; furori diaboli conantis nos à Deo auelle* réjamp;humanæ infirmitati.

PrintAdùbiu* Primùm enim, cùm ratio uidet potentiam impiorum in mundo, cùm ui« tio eft de proi Jgj affli(ftiones Si exitus tragicos piorum,obftupefcit incipit querercjan De* DeM^^curet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humanas, Ideô plena lùnt poëmata hac dubitatione, ut apud Vir*

Ac multô magis expreflît banc admirationem dubitantis Si obftupe* feentis animi Euripides,cùm ait : Quid dices de Deo,cùm uideas iam huc,iam illuc ferri diüina, Si euentus accidere incertos ac præter rationem,

SeeundA dubù Necputemusleuiterexerceri animoshac dilputatione. Sed Secunda tiuio, Pittnos multô eft durior.Dauid obiurgatus à Nathan uerè ièntitDeum curare res hu* ref^ieidt cùm manas, ièd iam propter peccatum fuum difputat, an Deus reiecerit ipfum, an rurfus exauditurus fit eum, peccdtif,duriz

or eft priore, Horum terrorum magnitudinem ipiè fæpè delcribit in PfaImis,ur:Non eft pax oftibus meis à facie peccatorum meorum. Si Ezechias,Quafi Léo con* triuit omnia oITa mea. Nec pauci fuccumbunt in hoc certamine,oppreflîcon* DttWwfio dh Ipelt;ftu peccati Si iræ Dei,ficut Saufiamp;S alrj innumerabiles, Aliâs autem magis tem mdximè {èntitur hæc tentatio,alias minus : Sed tarnen fèmper adeft dubitatio in omni* animis,quæ fe exeric maxime in ueris doloribus: Ibi cùm lex etiam acculât ' nos,confirmaturdubitatio,ôèdeterretàfide,amp;àuerainuocatione.

Hæc peccata uocat Paulus^ affedlus peccatorum, qui per legem crant ef* ficaces.Nam cûm lex acèuiâc confclenciarrt/agit Deum ôdfrenu't aduerfus De* um: non audet petere ÔC expcdare granam amp;nbsp;auxilium, ideô animus aut taci^ ta quadam^aut manifefta delperatione quæn't auxilia ÔC præfidia contra uolun tatem Dei.Ex hoc fonte oriuntur hominibus multa ingentia mala,

Tfrtû tenu-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yertio etiam cùm ali'qua confolatione fe fuftentât anîmuSj Si. incipit fpe^

tu/hbera^’^ grati'am: tarnen fæpè fit, ut mora amp;dilati'o auxiltj rurlus excutiatconfola* cr auxilium. tionem Si Bdeiinida^Siadferatdefperadonem Siindigmidonemßcücdcfcd^i bitur hæc tentatio lob 50, Expedabam bona,ôlt;i uenerunt mihi mala: expeâalt; bam lucem amp;nbsp;uenerunt tenebræ. Hi motus in animis quanti finr,nemopoteft uerbis eloqui, etfi delcribuntur aliquo modo in Prophetis, amp;nbsp;fignificantur in communibus querelis omnium excellentium hominum.Sed Chriftianæmen* tis eft, horum certaminum non efle omnino rudern,

Aduerfus hos ingentes motus una firma Si effîcax coniblatio eft pps ue* rê agnoicere Chriftum,â^ fuftentarefe promiflîone Dei, Si Chrifti uiâoria. In hoc enim uerè fe Deus manifeftauit, Si patefecit certam, ratam amp;nbsp;immutabi* lem uoluntatem fuam : Si ficut Paulus inquir,in eo iunt propofiti nobis omnes arcani thelauri iapientiæjn hune intueri animus debet,

ïium,tcftatur fe uerêrcfpicere amp;nbsp;curare nos. Quanta contumelia Sé blafphe^ nn'a eft, aceufare Deum, quód non curet homines cum tanto pignore tefta»« tüsficfuam præfentiam, dato filio, addito uerbo confirmato tot miracuh's

Sed prima tentatio magis fuperaturjCÙm eludamur ex fècunda: bic opus secundteten» tfttenerêdoclrinam Euangelii,quôdobhancipiâm caufam Chriftus cxhihû tus amp;nbsp;pa (Tus fit, ut Pater nobis remittat peccata, Sc exaudiat Sd faluet nos : Et quôd hic fit fummus cultus Dei, hoc credere, quodc^ uerè hæc contingant noi« bis non alibi Deum quærentibus, led luftentantibus animos ipCo uerbo Dei, expedantibus auxilium à Deo, Etiamfi incurrit in oculos magnitudo pec^ cati amp;nbsp;iræ Dei, tarnen feiendum eft, fummam contumeliam futuram Chrifto, fi earn uidimam non anteferamus peccato noftro, Exuberat enim gratia fupra peccatum,Rom.y, Denicp uera Euangelfj lèntentia de promiflîone gratuita amp;nbsp;Uniuerfali, in his fludibus portus cfle debet : amp;nbsp;in tali tentatione hæc iplà Eu* angelt) fententia fit nobis illuftrior,

Tertiæ tentation! etiam medeturagnitioChrifti, cum inteîligimus iam Deum uelle exercere Ecclefiam afflidionibus,amp; ut Paulus ait, Oportere nos tiotüi remedU fieri fimiles imaginis filtj Dei, Intclligenda eft etiam potentia diaboli, qui graft futur in Ecclefia, Iciendum^ quôd Chriftus uult fuam potentiam in noftris cer taminibus aduerlus diabolum declarare, ficut inquit loannes, Chriftum in hoc apparuifle,ut deftruat opera diaboli,

Quamuisigiturfubiedifiimusafflidionibus,quamuis dilFertur libérai Non deßdoi^ tio: tarnen non deficiamus à Deo, non affîciamus eum contumelia, non accu* femus eum mendaerj, fed uerè ftatuamus nos ei curæ elfe, uerè nobis propter CHRISTVM. remitti peccata,uerè nos exaudiri, nofiç habituros elfe au* xilium liberationem, iuxta ipfius confilium,etiamfi diffèrtur liberatio : ficut Abel, Elàias, leremias, amp;nbsp;Apoftoli adhuc expedant fuam glorificationem co* ram mundo, amp;nbsp;tarnen in hac uita fandi multi pro gloria Dei defenduntur 8è liberantutjficut Noe, Abraham,Iacob,Iolèph,Molès,Dauid amp;nbsp;ali) innumera* biles feruati ôd defenfi lunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ad hæc fide! exercitia accommodandus eft amp;nbsp;hie Pfalmus, cum ait, Ere* dum eft cor eius,uidelicet tali fide, ut didum eft : quôd inter illos fludus fe fu* ftentat promiflîone, inuocat Deum, amp;nbsp;expedat auxilium, nec delerit Deus fic inuocantes,quemadmodum inquit Plalmo 49.Inuoca me in die tribulationis, amp;nbsp;eripiam te, Ideô hîc addit,Non commouebitur,id eft,non euertetur,non pe* ribit,

CIcut lupra partim præcepta tradidit de timoré Dei, fide, amp;nbsp;ueris cultibus, ‘^partimintertexuitpromiflîones, Itahîcrepetit præceptum pertinensad dnensadofß^ officia diledionis eroa proximum. Ac nominatim dicit de libcralitate lèu ™

ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O 1 1° -rr 1 I r r- O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r' proxiffttt

ygg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. E N. 1 1 O 1 H

mentione Ceremoniariim prædicat officia diledionis,ngnifîcatîiæc opera eG fe culcus,quos Deus requi'ricgt;Sc anteferenda efïè Cercmonris, Et taxacfaJfam perfuafionem hypocn'tarum, qui negledis his operib^us cumulant Ceremonin as.óc putant fe illis operibus iuftos effe»

Lexftnechrbgt; Sedficutfupràiæpêdidumcft, indodrina operum femperaddendarrt efl,iKcpbcent dodrina de fide : Tenendum eft enim, quod lex fine Chrifto non profit, opera nißßde nec placeant opera,nifi in his,qui fide ftatuunt feie receptos eiîe à Deo,propter Chrifturrt. Ita hic,priufquaiTi de hoc genere operum dicatur, monendus eft Ies’ opera debere lt;ftor,qu0d hæc Opera debeant fieri fide, id^ dupliciter intelligendum eft, Prft fierißde,dupli mùm, Ut ftatuamus nos fide gratis propter Chriftum iuftos elfe, id eft,habere «tcrc^ 0jte/= nosremiftionem peccatorum amp;nbsp;fieri hæredes uitææternæ, non propter no:lt; ligendum. ftram dignitatem aut benefafla«

Nam cum in operibus requiritur fides,iemper hoc intelligendum eft,ex* cludi noftram dignitatem,quia fides eft hæc ipia fiducia,quæ niticur mifericor^ dia,amp;ftatuit fegratis accipereremiiTionempeccatorum propterChriftum, rtßremißio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remifliopeccatorum amp;acceptatio ad uitam æternam gratiscontin

tor ö^nt, fine condicione noftræ dignitatis ; tarnen fciendum eft, neceflario fequi men necejßario debcre nouam obedientiam, quanquam ilia non fatisfacit legi,(ed eftadhuc fegui debet no imperfcda Sgt;C immunda, tarnen in his ( qui habent fidem ) placet Deo propter glapbcetpro Chriftum mediatorem Sc pontificem, pterchriflum Ita utrumcp complecfti hac fide debemus: Credendum eft, quod fimus iu* fti, hoc eft, habenres remiftionem peccatorum ôd accepti ad uitam æternam propter Chriftum gratis ,0l quod fequens obedientia etiam placeatDeopro;* peer Chriftum,

opera fide re:: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundo accedere debet amp;nbsp;hoc,utfidc hæc opera referamus ad gloriam

Dei.’iciamus Deum uelle his operibus coli,amp; ea facienda elfe propter Deum, ut a præitemus obedientiam cCc.

In operibusfi‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item in his Operibus fides debet intueri promifti'ones: ftatuendumeft,

bet pronußio’ ft^^od fimus curæ Deo, quod uelit nobis benefacere, nos iuuarc, ôd nobis dare «ff, præmia, iuxta promiftîones. Hæc fides in bonis operibus lucereacconfpb ci debet: fic præftemus officia diletftionis, ut ftatuamus non folùm ea Deo pla* cere,fed ctiam totam uitam noftram ei curæ effe,Deum ftippeditaturum nobis uiftum neceftarium,8d defenfionem, ficut in uidua Sareptana lucet amp;nbsp;exerit fe* fe fides,cùm quiequid reliquum habet cibi, dat Prophetæ EIiæ,defraudans feie ac filium,amp; creditfore,ut fibi diuinitus alicunde fuppeditetur,unde uiuat, Ita* que quamuis periclitatur de uidu: tarnen fide propter Deum præftathocoffî* cium Prophetæ, à Deo expedat uidum amp;nbsp;alia beneficia,

Hæc duo in genere tenenda ftint, cùm dicimus opera debere fieri in fide, amp;nbsp;ut feiamus nos à Deo recipi propter Chriftum, ac proprer eundem placere incoatam obedientiam, ut fide propter Deum obtempcremus,acintuentes in promiftîones uiciflim expedemus à Deo præmia,uidum feilicet amp;nbsp;defenfi* onem,

De LtWft/ù ® kV.Sicut fuprà in genere dixit de bonis operibus piorum: ita hîc nomi* natim tradit præceptum de liberalitate ièu beneficentia erga pauperes, h, c. de ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illis

T ô A L M K M ex11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;789

gfatintfeoffîcrjs^quæuocantiir eleemofynæ. Eftlt;^ fiæc una ex prarcipuis UirtnnbuSjde qua fæpè præcipic fcriptura, êi. habet ingentia præmia : heut posgt; ftca dicetur* Sed femper hoc meminerimus,tales fencentias loqui de eleemofy* nis piorum,qui habent fidem,de qua dixit in precedente ucrfuîFirmum eft cor «lus ad confitendum Domino* Significatergo fe in præceptis de operibus relt; quirere non tantum externa opera,feu fimulationem benefîcentiæ,qualis etiam «ft in imprjs, fed ueros motus cordis confentiences legi Dei, feu ipirituale obe^ «îientiam, quæ fit ex fide, uidelicet, ut faciamus hæc opera propter Deum, ut fum glorificemus, credentes nos reipici ab eo amp;nbsp;curæ ipfi efle nos, amp;nbsp;toram uis* tam noftram ÔC habentes hanc fidem,ex animo amp;nbsp;liberaliter benefacia^» mus,

Taies Elecmoiynas rcquirit hoc loco, quæ non funt tantum externa SC ciuilia opera,fed interiores motus 6^ Ipirituales cultus,quos effîcit Spiritus fan ftus in his,qui habent agnitionem Dei,amp; fidem, Plurimum enim intereft ins tereflinter lU terliberalitatem ftu Eleemolynas piorum, amp;nbsp;impiorum,ficut amp;nbsp;iuprà dixi de beraliatempi milêricordia amp;nbsp;mutuatione*

Primùm,finis facit diferimen. Nam impij etiamfi funt behcfici amp;nbsp;libéras prL^*yïw di^ les : tarnen non benefaciunc alfis propter Deum, feu ut Deo obediant, fed uel ferunt, oftentatione quadamamp; aucupio gloriæpopularis, aut propter alias caufas. Interdum hypocritæ præftant opera fimilia operibus piorum : fed illis putant fe mereri remiftîonem peccatorum Sd iuftos efle coram Deo. T aies funt fine agnitione Dei amp;nbsp;fide,quæ intuetur mifèricordiam,SC ftatuit le gratis propter filium Dei promiflum mediatorem,habere remiflionem peccatorum, amp;nbsp;recipi à Deo, non propter noftram dignitatem, Ideo horum beneficentia non placet Deo,

Secundo, diferimen eft in modo operis. Quia impfj facientes ôpefa,nort secundo meda eredunt fe refpici à Deo, non expedant fibi à Deo lùppeditari bona, uidum, defenfionem

Tertio,impfjnoncompleftunturdébita obiedaiuxta mandatum Dei, Tertièobitâu ‘ tantum benefaciunt i]s,quos carnali affedu diligunt. Non adiuuant uerè pios egentes,aut qui propter uoluntatem Dei,lèu confeflîonem ueræ do(ftrinæ,pas tiuntur pcrlècutionem,aut exilia amp;c. Imô erga taies funt crudeliflîmi,amp;: exer^ eent barbaricam fæuitiam,Sicut hypocritæ aduerfiis Prophetas,ÂpoftoIos ôd alios profitentes doélrinam Chrifti,omni genere crudelitatis læuiebant,

EcOntrà piorum beneficentia non eft tantum externa fimulatio:fed lîerus niotus cordis,quod agnofeit Deum,amp;: propter mandatum præftat officia dile«gt; tuntu exterM ftionis,ut teftetur fè obedire Deo,amp; uelle præftare ueros cultus. Deinde com* ßf»utlt;itio, fed pleftitur obieda,quæ debet: Liberalis eft erga quofuis egentés,amp; gratis bene# cor^^ M^fid» lacitomnibus,quibuspoteft, Poftremô in his operibus exercet fidem, credit regitun placere Deo propter Chriftum: amp;nbsp;quia propter uoluntatem Dei benefacit,

Credit Deo fe uiciflim curæ efle, fe habiturum à Deo uiftum et alia uitæ præfi# dia,

Talis liberalitas commendatür hóe uèrfu,tànquam uerus cultus placens Deo,amp;: habet ingentia præmia corporalia, Sicut hïc additur promiflio : lufti* cia eins manet infcculum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Sed hïc pauca addenda funt de ufiifacultatum, 8c de ipfis EÏeemolynis, Eft enim amp;nbsp;hic uerfus teftimonium doiftrinæ de ufu rerum politicarum

conrra fanaticos fpintus,uidch'cet, quod pfjs 8lt;^ fidelibus non præcipfatur diO cedere à faculcatibus, ncc tolluntur diftindioncs dominiorum, aut difcn'mma diuitum pauperum,fed conceditur retinerc propnum, amp;nbsp;habere diuiciaSj ß* cut Abraham, lob, Sc multi alq, habuerunt magnas opes.

vfi« facuIatH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufu faculratum præcipitur,ut qui habent opes,fint bencfîci,libera*

eftutpoßiden. liter impertiant his,quihabentopusipfórum beneficies, Ac prohiber utrunep, teseMfintbe. ayariciam eorum quibus nihil fads eft, led quoquo modo corradunc accu* ' mulant opes, partis incubant, non afficiuntur aliorum milcrrjs aut egeftate, ut f)s benefaciant. Deinde amp;nbsp;profufiones in res non neceflarias per luxum,auc quoddam uanum ftudium oftentandi opes, interim negleclisamp;^ defraudatis his, quibus debebatur uicTtus alia olFicia diledionis. Sed de Eleemolynis quæri fokt, quæ fint necelfariæ Eleemofynæ, feu quibus fit dandum Sgt;C quatc* nus: Breuiterergorelpondeo,

frimà, beneß. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tria funt genera præcipuè neceflaria, Primùm, ut conferamus aliquid

centia ergi ad conferuationcm minifterij Ecclefiæ, Hoc olïicium maxime proprium eft mimfitrutm. piorum. Vult enim Deus opes,8t alia corporalia bona præcipuè conferri ad hoe,ut alantur, qui docent Euangelium ód ut conlèruetur minifterium. Ita hæc liberalitas propriè eft cultus Dei, cùm refertur ad ipfius gloriam,uc conferue* tur amp;nbsp;propagetur uerbum amp;nbsp;agnitio Dei. De hoe genere læpè prædpitfcri* ptura.Chriftiis ait deberi uic^um miniftris,Dignus eft enim, qui laborat,mer* cedefua. Item Paulus inquit: Dominus ordinauit, ut quiannunciantEuange* lium.uiuant ex Euangelio. Item Galat. 6. Qui inftituitur impertiat bonainfti* tuend. Sunt in Propheris de hoe genere Integra? condones, utapud Aggæ* urn Sc Malachiam. Ad hoe genus edam perdnet,utfublcuemus diffieukates Sc inopiam aliarum Ecclcfiarum,ficut Paulus Ecclefiæ Hierofolymicanæ collie gieckemolynas in Achaia Macedoniaf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Prmcîpib. fir Atcp hæc debet elfe præcipua cura principum Sc rerumpub. ut miniftris fT ' profpiciantde uictii, Sc eostueantur, Sc Iciant hoc officium elfe Deo fuftenMiomit gratiftîmum,quod conferuntadconlèruandasEcckfias, Ideôpf) Magifttatus niftrorum. ornanturampliftîmo Sc auguftiffi'motituloElàiæ él, cùm uocat eos nutricios Ecclefiæ, Sicetiam priuati profuo quifqp modo, debent liberaliterconferre e* leemolÿnas ad akndos miniftros,8Ce®s iuuare omni genere offi'ciorum. Ha:c operaIciant ph elfe neceflaria, amp;nbsp;grauiter peccare eos, qui cùm polfint, non ftudentjprofuauocatione aliquid conferre ad conlèruadonem minifterij, secttnatwgrrf. Sccundô, impertiendum eft egentibus, qui nobis coniundi funt aliquo twergTfge«’ neceflitudinis,ut cognad,parentes,hberi, 8calij propinqui. Debetenim tes wbit con^ cuicp cura effe de fuis,non tantùm propter commune debitum dikètionis : fed lunCtof» etiam propter naturalem caritatcm,feu •SiXoffOfyiap, quam Deus requirit in pijs: Sicut inquit Paulus : Si quis fuorum maxime domefticorum curam non gerit, fidem negauic,amp; eft infidelidetcrior, Quia illænaturales sopyai etiam exiftunt in infidelibus. Sicetiam ad Gal. 6, præcipit,ut operemur bonum erga omnes maxime erga domefticos fideles.

üunt.aut ah’qua præfenti occafione noftro auxiïio opus habent, Sc funtimplicv Tfrtiut^rd^ ti talibus diffieukaribus, ut non poflint fine aliéna ope uiuere. De hoc geneve ait Iohannes : Qui habet taeukates, amp;nbsp;uidens fratrem fuum egere, claudit ui«» nos, kzra. fua erga illuin^quomodo caritas Dei manet in co Sic amp;nbsp;Lex Moifi præ:lt; dpitjUt fîngulæ ciuicates fuos egenos fuftententjDeuLi$. Præcipio tibi ut ape«lt; rias manum fratri tuo egeno Sc pauperficiui tecum habitat in terra nbsp;nbsp;nbsp;Signifia*

Hæc fan's fit admonuifle, quo ordine collocandæ fint Eleemofiznæ* Cæ# terùm de modo Eleemolynarum extat régula Pauli 2, Corinth. 8. cûm inquit: Non utakjs fit remiffi'o,uobis autem tribulatio,fed ex æqualitate pro præiènti occafione, id, quod uobis fupereft, confulat illorum inopiæ* Hîc clarê dicic,fic dandum eife, non ut nos ipfi poftea magis egeamus, quàm qui à nobis accipi^ ünt. Deinde nominatim ait: ex eo quod fupereft,id cft,ut largiamur ex frufli* bus,non ut nos ipfos exuamus omni patrimonio.ka utrinq? uuk efle æqualita«» rem, quæ eft intelligenda non Arithmetica, fed Geometrica proportione, Cci^ licet, ut ratione fiat æqualitas, ôd pro modo fuarum facultatum quiiq? largia* tur,Sc pro alterius necelïîtate petentis,ut nec qui habent facukates,prorfus ex* hauriantur, nec inopes abutantur aliéna liberalitate, nec pétant, nifi cùm eft neceffitas. Nam mendicitas,quæ non habet probabilem caulàm,eft furti quætf dam fpccies,ôô prohibetur à Paulo i.Theffal* 4. ÔC 2.Thefral.3. ciim præcipir, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;furti

ütluis manibus quifi^ Iaboret,amp; fuum panem manducec, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jigt;ecies,

Sed meminerimus debeneficentia eleemolynis præcipi,utexanimo De ienepeen^ Si^liberaliter largiamur ijs,quibus opus eft noftro bcnefîcio,nec fimus tenaces, prddpnuf aut aftrilt;fti ad largiendum,ficut quidam ualde déformant hæc ofRcia,cùm qui* “J dem aucupentur laudem beneficentiæ, tarnen in dando præ fe ferunt animum ter. ieiunum amp;nbsp;illiberalem, ut fan's appareat eos inuitos dare. Quare fie largien* dumeftjUtabfitfpeciesauariciæ , amp;resreftetur nos ex animo amp;liberaliter benefacere.Hilarem datorem diligit Deus,inquit Paulus. Pcontrà de maligne dantibus ait, qui parce feminat,parce metet.

Ideo^ hîc additur deicriptio ueræ liberalitatis in uerbo Diiperfit, Non fndi» nuit oftentationem quandam liberalitatis,quæ eft amp;fin impijs,aliquoinani au* rupio gloriæj profundentem ubi non eft opus* Econtrà reprehendit ÔC eos^ beralitds, qui per auariciam èC fordes maligne erogant, quod dandum eft, ficut Malach* I. accufantur,qui offerebant ad aram uiciofàs amp;nbsp;morbidas pecudes: fed poftu* Iat,ut ex animo, amp;nbsp;gratis propter Deum impertiamus egentibus quantum o* nmino poifumus*

Et hoc iplb uerbo Spargendi, fignificat iè requirere fidem in his operibus, 'Verbum spdr nt fuprà dixi* Non enim exiftit hæc uirtus ueræ liberalitatis,nifi in qs,qui pro* pter uoluntatem Dei libenter largiuntur, amp;nbsp;credunt iè refpici à Deo ac Deum 2m fuppeditaturum elfe ipfis neceifarium uiâum, defenfionem, amp;c. etfi fe defrau* dent,ôlt;: periclitandum fit de uiâu. Hoc nomine Chriftus præfert opus uiduæ pauperculæ,mittencis duoærain Gazophylacium,aliorum diuitum eleemoly* nis,quôd,cùm ipià egeret,etiam fefe defraudans, totum uidiim conculiifet* Et •nagnificè prædicat feripturaexemplum Sareptanæ,quæinfummapenuria, cùm nihil haberet præter pauxillum farinæ, quo ad unum diem fibi ac fih'o ui* Um prorogaretjamen id omnç præbet Eliæ uenientfnec retardatur difRden*

da ad benefaciendum, quöd fit fibi defuturus cibus uel ui'c^lus : fed fide præflac hocopuscredensfibidiuinitusfuppedicatumin ,, ctiamfi nihil fuperfic dbi. Hæc exempla imitentur prj, uc in his operibus excrceant fidem, amp;nbsp;ita præftenc largas eleemofynas, nec deterreantur à benefaciendo, etfi cum aliquo fuoin* commodo,amp; propemodum fuprauires largiendum fit, ficut Paulus prædicat eleemofynas Ecclefiarum Macedoniæ,quod etiam fupra uires fpontè contulc* rint*

Benefjeentia lAagna laus eft in feripturis huius uirtutis,8^ habet magnificas promifTi^ uitam,ficut Chriftus inquit Lucæ 7.

««m fcriptu- Date,amp; dabitur uobis,menfuram confertam,uberem, abundantem dabunt in rw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finum ueftrum. Et Prouerb.I2, qui liberaliter benefacir,cumulabitur amp;c.Item

22, Liberali oculo benedicetur,quia de fuo pane dar egenti. Ideo amp;nbsp;hicaddirur promiffio, lufticia eius manet in feculum amp;c. Pollicetur pqs benefacientibus prgmia,quöd Deus ficipfos defenfurus ac glorificaturus,

Eftenim fenrentia, ficut fupra : etiamfi prj non accipiuntpræmia abho^ minibus pro benefaâis, fed in mundo patiuntur calumnias, iniuriam, fraudes improborum, opprimuntur èc conculcantur à tyrannis, damnantur ab hypo^ Dfw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cririSjtanquam abiecli à Deo,tarnen Deus defender cos,Ständern glorificabic

rajur bentli^ ipfos,ut uincat ipforum caufa, kern fuppeditabiteis etiam neceffaria ad banc uitam,augebic etiam dona fpiritualia, ut multum poffint prodefTe Ecclefiæ reipublicscjficuc de Naaman Syro fcribitur,quôd propter eius pietatem. Deus dederitfalucem toti Syriæ^Dcnicp fruentur poft hanc uitam æter nogaudio A' perpetuô erunt gloriofi»

Pf^na eft icriptura promiffionum exemplorum huius generis, Paulus /ion«wo-c3c- 2.Corinth.8,Promitticnon folùm corporaliapræmia,fed etiam incrementuni cmplorumbe^^ donorum fpiricualium, Qtii fuppeditat fernen feminanti èCc, augebit etiam neficentia. prouentum frugum iufticiæ noftræ, ut in omnibus locupletemini,abundantes jn omneopus bonum Sgt;(c, Malach.3. cum concionatur de eleemofynis confer rendis ad minifterium. Infertejnquit,omnem decimam in horreum mcum,fi non aperuero cacaraftas coEli,amp;: eftudero omnem benedidtionem amp;c.

TJeetnofym Prædicaiitur etiam in exemplis fandlorum ha?c officia, præcipuè princ^ prmctpumcr pum §(5 regum eleemofÿnæ,utde Ezechia. I. Parat 2 I. quod præceperit dare ” ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitflum ex prouinerjs, oC decimis, facerdotibus, ut poffent uacarelegi domini.

Et additur,ex quo cceptæ funt offerri primitiæ,benedixiffc dominum populo* In hiftorfjs noftrorum principum infignem laudem habet liberalitatis in pault; peres T iberius imperator fecundus,qui fucceffit luftino.Aiunt hanc fuiffe eius uocem, cum reprehenderetur quod exhauriret ærarium publicum, Nunquam defuturam pccuniam fifeo regio, quandiu pauperes eleemofynas acciperenr* Scribitur etiam propter fingulare ftudium beneficentiæ, patefados ei effein^ genres thefaurosin terra recon ditos*

Sfnpf«rilt;afrd Econtrà his,qui negligunt hæc officia, non conferunt ad conferuationem c«poenlt;Mwi= niinifterr),necadiuuancepentescumpoffunt, minaturfcripturaatrocespce^ tibutoffiembe Idoanj. ffpi habetracuItates,cC uidensrratrem egerc claudit uiiceralua, neficeiiute, quomodo manet diledio Dei in illo Ç” Haggæus de negleda cura conferuandt minifterij ait : propter hoc prohibit!' funt cceli, ne darent rorem. Ezechiel inter caulas euerfionis Sodomorum etiam hæc allegatur , quia manum fua am pau!«

am pauperi non porn'gcbant. Hæc prodeft admonere homines,ut exci'tentur adbenefaciendum, Ac profedd fi promifliones fide intueremur, multd eflent hrgiorcs Eleemofynæ, ac minus rapacitatis,ac furtorum

A Ntithefis addita eft de I'mpqs, qiiæ amp;nbsp;promittit pps fiberationem Sc gloria coafblätio op^ ^ficationem, impqs prædicit pœnas» Eft autem oppofita ftandaïo, quod pofia feanda» exercet infirmos, ctim uident impns,tvrannis ôô hypocritis, oui perfèquuntur cccleliam, bene elle, öd eos Horere in mundo, ac rrui omnibus commodis ôdcgt; ira promißio» Ciim interim pq duriter exerceantur fub cruce èC afflidtionibus, fiibieéti cala^ na pijs dttttu. mitatibus ærumnis omnis generis, nec uidentur euentus refpondere tam magnificis promiflîonibus, quales fiiprdpoftiit» Contra hoc ftandalum fæpê feriptura munit ôd armat pios, ôd funt hoc argumento integri Pfalmi 56» Noli æmulari ÔCc. èc 72.Qudm bonus liraët

Ita hic uerfus confirmât pios,ne ifta fpecie fcandah',incurrentis in ocuïos, moueantur,uidelicet quod diffèrtur liberatio,8d impi) aliquandiu florent ôd triumphant » nbsp;nbsp;Sed ftiant Deum tandem liberaturum Ôd glorificaturum eflè

pios,ficut promifit, fumturum pœnas de impijs» Sed fîcut læpè didlum eft, promifliones requirere fidem,nec nifi fide apprehendi poflêflta îciamus has fententias de pcenis impiorum fide tenendas eflè, neciudicandum ex præfènti^ rumrequmit hus euentibus,quôd pi) affliguntur, nec adparet liberatio, ôd impij pergunt (11^= {idein,ncc iu= rere,imd,tanquam iam triumphatum fît de pi)s,etiam acerbe inlultant,ôd iliums duntipfis, SkutChriftum affîciunt acerbiflîmis blaiphcmps in cruce, ôd in XSX* Piàlmisde{cribunturtalesuoces,ueluttn'umphantium,utPiàlm.34*Buge,eu:# -§e,uidcrunt oculi noftri Sed econtrd fide ftatuendum eft, quamuis diffère tur liberatio piorum,Ôd impiorum pcenattamen certô futurum eflè, ut Deus puniat impios, glorificatis pqs» Ita fide apprehendendæ ôd certô tenendæ fîint promiflTiones, antequam euentus apparet, Ôd ftatuendum, quôd Deus uerè fît fouaturus promifla, liberaturus pios, ôd puniturus impios, nec moueamur Eandalis, etiamfî aliquandiu diffèrtur liberatio, ôd læpc diuerfî exitus appa^: rent,quôd fandi occiduntur, nec uidentur conlècuti elft promifla, Sicut multi ex fanftis, ut Dauid, Moyfts, ôd ali), diu exercebantur affliftionibus, quidam etiam oppreflî ôd interfeéii lunt ab impqs, ôd tarnen fide tenuerunt promiflîo^: nés, fore ut Deus aliquando glorificaret ipfos, ôd de impqs pcenas fumeret. Sic ergoôdnoscompleftamur promifliones fide, Etiamfî propterEuangelium funt obeunda pericula omnis generis, uidemus landtos duriter exercer! ateg aft fligi, ita ut appareat Ecclefiam propemodum oppreflàm elle, tarnen ftiamus Deum tandem liberaturum Ôd glorificaturum eflè fuos, ôd impios daturos eflè pcenas,

Eft igitur confolatio propofî'ta pijs in hoc uerfu,ut feiant D E V M præ^ nbsp;nbsp;nbsp;«tn/wç.

ftiturum eflè promilfajôd euentus iuxta promilTionem certô fecuturos eflè, fed „SeStS ita,ut prius fide hæreamus in uerbo,antequam euentus apparet,et expedemus e]jèfuos,cr' auxilium D EI, iuxta ipfîus uoluntatem, neqj præftituamus ipfî modum, aut impios tindew tempus : ftd exitum committamus ipfîus confîlio, ut pro fua fapientia guber^ pmuu! net euentus, AcPfalmus confirmât pios etiam de præftnti liberatione in hac tnta,et docet quôd Deus mirabiliter fît glorificaturus pios,quantumuis furent:

794- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IN

tibus impqs, ut etiam niuiti amp;nbsp;fruftra répugnantes experianturDeum refpp Furor O'fre* ccrc nbsp;nbsp;adluuare pios, amp;nbsp;fe diuinitus pum'ri Et fignifieanter defcribitur incre^

r‘umlt;tduerfut ^^bilis furor, amp;nbsp;Iiornbilis fremitus impiorum,quibuseruciantur flagrantes Fccleßim immani odio iracundia aduerfus Eccleflam SCpios, incredibiliter dolore piot,indicatuf uruntur Sd indignatione,ciim ui'dent diuinitus adiuuari Eeelefi'am, Sgt;C Rioscojlt; mhaeFfilmo. frritos eflè ♦ Hæc ipfa eft horribilis pcena in impijs, ardere implacabili odio, amp;nbsp;ira. aduerfus pios, quae tandem ipfis adfert exitium, quia eç magis aci= cenditur odium, quó minus uident fefe efficere, nec tarnen definuntfurereamp; exerccre fæuitiam, quoad ruant in exitium : Sicut Pharao aduerfus Moyftn populum: Pharifæi, Pontifices amp;nbsp;Tyranni aduerfus Apoftolos amp;EccIefiam, inflammati immaniodio 06 iracundia, cum quidem uideant Deum adiuuare pios, tarnen pergunt furere, quoad ipfi ruunt pereunt, Hæc confolentur pios, ut aduerfus furorem impiorumfidefefefuftentent,acexpe(ftent glorifia cationem»

Laudate ferui nbsp;OMI IN VM^ laudate nomen IDOMIISIIt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ab or tu Solis nbsp;nbsp;ad occafumj laudetur nomen ID OMIINE

QtM ficut D 0 MIISL E'S Deus nofler-^qui in altishabitat I Et bumilia re* JJjicit in calo in terra.

Eri^ens depuluere inopemjtE deßercore extollens pauperem. r coUocet eum cum principibus^ cumprincipibus populi fui^

Quababitare facitßerilem in damo matremßliorum Utantem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

pfâl.cxi it CVpra diftinxi genera Pfalmorum, uidelicet : alios compledli uaticinia de Xquot;mi^^cor^ ‘-^Chrifto,aut aliquam partem do(ftrinæ Euangeli},aut efle confblationes,pre:# diao benefi. cationcs^SiC gratiarum adb'ones : alios traderedoeftrinam Legis, autpræcepta eijs qu£ 'm Bu* operum* Et quamuis interdum hæc genera mifeentur: tarnen in fingulis confi* ituntur^^^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;argumentum» Ciim autem Pßlmi tradant

plurimos amp;nbsp;grauiflimos locos docftrinæ fpiritualis, gratifliini amp;nbsp;dulciffimi ftmt illi, qui proprie concionantur de mifericordia ôd bénéfices,quæ in Euan* gelio proponuntur* Ex eo genere eft amp;nbsp;hie Pfalmus.

vstiemi'im de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euim uaticinium de nouo quodam uerbo, 8ó noua noticia fpargenda

nour uerho cuulgaiida in totum orbem, qua innotefcant amp;nbsp;prædicentur milencordia ßjjrgeitdo in S)C beneficia Dei,amp; exiftant ueri cultus,in quibus celebretur gloria Dei? uidcli:« lot«« orbem. egt, quód uerè mifèreatur, qudd rclpiciat, adiuuet, amp;nbsp;faluet humiles, adfliftos

amp; abiedèos» Hoe ipfum uerè eft uaticinari de regno Chrifti, de quo conciona^ tur Euangelium, amp;nbsp;proponit præcipuum locum qui pertinet ad confolatio* nem conlcientiarum, amp;nbsp;adfert ueram noticiam feu agnitionem E)ei, parit ue^ ros cultus,timorem, fidem, inuocationem, amp;nbsp;alios fpirituales motus, quorum nihil poteft exiftere ex dodtrina Legis»

Mcoraem nbsp;nbsp;nbsp;tarnen addit conditi'onem noftræ dignitatis, rcquirit perfeóram ^iomiws ex le

faluet indignos, Italt;$ homines etfi habent noticiam Legis, tarnen fine Euans' jUtuere de mi gelio non poflunt certd ftatuere de uoluntate Dei, no credunt fibi gratis igno^ fericordU oei fci,aut Cc exaudiri, non expédiant certo auxilium Dei» Cum enim non iatisfa* acceptAtta ciamusLegi,cum habeamus peccatum,reclamat in nobis ipia uox Legis, ac Chirographum inferiptum cordibus noftris accufans damnans bos, negat nos recipi à Deo, pronunciat nos propter peccata puniri » itaeç non poteft exi= iftere fides 8d inuocatio,imó confeientiæ opprimuntur dubitatione Sd defpera^=

Quare opus eft alia docftrina,quæ adferat certam 8d firmam noticiam mi Eudngelium fericordiæ,per quam excitetur in cordibus fides,8d uincantur terrores iræ Dei, 8c defperatio. Hæc eft dodlrina Euangclq, quæ reuelat hanc uoluntatem Dei, quód uelit gratis remittere peccata, ignoicere indignis, S)C habentibus peccas: turn,propter Chriftum propiciatorem, fi tarnen fide hunc apprehendamus, ôc: c|uód certó uelit credentes exaudire 8c faluarc » nbsp;nbsp;Hoc modo uere agnolcitur

Deus, Sd exiftunt ueri cultus Ipirituales, uera inuocatio, gratiarum aftio, uera Sd ipiritualis obedientia»

De hac noticia uaticinaturhicPlalmus,uidelicet,lpargendum efleuer;' fium Euangelq per totum orbem, quo uere agnoftatur Deus apud omnes gens innoteCca-t eius gloria,8d præftentur ueri cultus. Et nominatim prædicat p^ßi^ præcipua beneficia Dei, Ôd teftimonia milèricordiæ,uidelicet,quÔd fit Deus teipiciens adiuuans humiles, abie(ftos,oppreflbs,ödc» Hæ funt ipfic Euange^ lij uoces, quales paftim plurimæ fiint in feriptura. Matth. 11. Venite ad me omnes qui laboratis Sd c.Item Luc.I2.Nolite timere pufillus grex,placuit enim Patri uobis dare regnum. Efaiæ éó. Ad quem refpiciam, nifi ad pauperculum 8c contritum Ipiritu. Pfalm. 34» luxtä eft Dominus his, qui tribulato funt cor^ dc,8d humiles fpiritu faluabit amp;:c. Pialm»i44» Alleuat Dominus omnes qui corruunt,8d erigit omnes eliibs»

Hue ergo referendus eft öd hic Plalmus,tanquam pars doctrinæ Euange^ . Iqbquæ docet de regno Chrifti, in quo lucet öd agnofçitur mifericordia Dei, Öd habet infigne præconium operum mifericordiæ commémorât beneficia, de r^m quibus docet Euangelium, quælt;^ propria funt regni Chrifti, uidelicet reipice^ te humiles,abieetos,adiuuarc èc glorificare oppreflbs BCc, C^iare ualde fuauis eft Pfalmus, BC facile dulceftet prjs, ciim accommodabitur ad confolandas SC erigendas mentes, in certaminibus conftientiæ, ad exercitia fidei in inuoca^ hone, 8)C in omnibus aeftionibus.

ÏNitió cum hortatur nbsp;nbsp;inuitatad laudandum nomen Dei, admonet-nos de Primmuerfui

ueris 8c præcipuis cultibus piorum,{cilicet de confeflîone 8C prædicatione be^ depnecipuis heficiorum eius,de quibus alias iæpè dicitur. Nam taies cultus paflîm requirit fcriptura,qui non funt tantum externa fimulatio cultuum,qup prgftatur etiam ab imprjs,led qui funt ipirituales,8d ueri motus cordis,ut eft timor,fides, inuo=' catio,aut funt uera 8)C non fimulata teftimonia interiorum motuum, {cilicct,ti^ nioris 8c fidei, ut eft confiteri, ac prædïcare uerbum Dei, gratias agere pro bes« nefictis ôdc»

8o6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IK

verï cuhui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hos cultus requirit fcr]ptura,8ô opponit eos al qs cultibus eîeûicris,aut ni

prtt inquibits quibus tantum eft quædam fimulatio operum Legis » Nam hi tantum finit cultus, ill quibus cor agit cum Dco, amp;nbsp;apprehendit Deuni, iudicat fc acci^ muLttio ex^ pcrc bona à Deo,8f afîicit Deuni honore,iudicat uerè efle Deum, curare,amp; gu teruA, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bernare omnia,uerè irafci peccato, Sô rurfus ignofcere ÔC mifèreri imploranti^

bus mifèricordiam,8ô exaudire inuocantes Sgt;C faluare. Hire fide teuere confît’ teri,eft uerc honorem Deo tribuere,ftatuere quód non fit ociofus,quôd iit pro* picius, quód refpiciat èc exaudiat nos. Haie cft uera laus Dei,prædicare-8ô te* ftari ifta,noftra confieffione. De his cultibus præcipit Pfàlmus 49. Sacrificium laudis honorificabit me, Quafi dicat, alfi non finit ueri cultus, qui finit tantum externa quædam ôbfèruatio'Lcgis, aut traditionum humanarum, quæpræ* fiantur ab hypocritis. Quia his non tribuitur uerus honos Deo, fed illis, qui finit ueri motus cordis, amp;nbsp;cultus mentis, quæ apprehendit Deum, feiitit nos ‘JDco curæ efïè, nosexaudiri

vericulttK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iciendum eft illud, hoscultusnon pofîè præfiari, nifî ab his, qui

^r£^rißne ’^o^'^nt Buaiigelium, ac tenent dodirinam de fide, uidelicet ftatuendum efle, Eu^ngelio. nbsp;nbsp;quod Deus gratis,per mifèricordiam propter Ghriftum^ueiit remictere pccca*

ta,exaudire ôô faluare credentes.Hæc no intelh'suntur ex dodirina Lc2is,Nam fi refpiciendum effet ad Legem,nunquam poflémus ftatuere,nos confequi hæc beneficia, cùm Legi non fàtisfaciamus.

r^oar'mi pfal Qtiare cùmPfalmus iubet nos laudare Deum, ac prædicare einsbenefi* »^ruTdeue. rcuocat iios à Lcgc, amp;nbsp;d coiifpedtu noftræ dignitatis, ad dodirihani Euan* ris cultibut gelr), de gratuita mifericordia, ôô ad promifhones de benefi'cqs Chrifti, unit ut re«or4t 4 Le= ftatuamus «os gratis recipi in gratiam propter Chriftum promifTum, re*

' fpici,exaudiri ôôc.Sicut pofiea clare exponit,cum addit caufàm,quare rcquirat hos cultus,amp; teftatur fè loqui de bénéfices regni Chrifti Jta docet, qui fint ueri cultus, amp;nbsp;admonet nos ut fidem exerceamus in his cultibus, inuocatione, con^^ feftîone,gratiarum adiione 6ôc.

pfdlmi requb Sic in omnibus Pfalmis,cum requiruntur taies cultus,inuocatio,Iaus,con ’r7ren nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iubemur fperare,lætari,exultare etc. meminerimus ca referen*

di f^nt ad do-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodtrinâ Euangelq,amp; intelligamus nos admoneri de fiducia gratuite

éirimm eum mifericordiæ. Nam ut dixi, hi cultus fiiie fide præftari non pofîinit, nemo po* £*^^7 • teft4ætari,fperare,laudare,agere gratias,nifi iudicet fè habere Deum propiciu, uerè ftatuat fè curp eflè Deo,accipcre bona à Deo. Id non fit,ciîm refpicimus ad noftram dignitatem, imó fie excutitur fides, amp;nbsp;opprimit animos dubitatio, cum cogitamus ifta tantum dignis amp;nbsp;meritis contingei'e : Sed turn demum ex* iftunt taies motus,cijm tenentes Euangelif dodlrinam, fide ftatuimus DE VM certo nobis ignofcere, nos refpicere.propter Chriftum^ratis.

QKo finere=^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itacß fciamus à nobis requiri hos cultus, ut Deum honore afficiamus, amp;

uez j^j'g exerceamus fidem, ftatuamus has fèntentias propriè concionari his, qui h cultm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fc effe indignos,et præcipere ut repugnemus dubitationi,æ uincamus

defperationem fide, 8ó tribuamus Deo debitum honorem, uidelicet, ut indice* mus eum eflè ueracem, fciamus uelle eum ânobis laudari, ut qui uerè uelit nos refpicere,amp;: præftare promiflà.

Hæc duo confiderarida funt in his prïmis uerfibus: Primiim,qui fint ueri cultus,ac debiti Deo : Deindè feiendum eft tahbus fèntentfls nos admoneri de mifèricordia, de qua concionatur Euangelium: tenenda eft régula, cùm iubemur

lubemur laudare Deum, gratias agçre, læt^ri quód rcquiraturanobisfï^ ^““P''''^.'P‘’ des,quæ ftatuat lèaccipere mifèricordiarnjêCccrtóexpedetbonapromifla â nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

lTIc incipit uaticinari de Euangelio argen do in totum orbem, in quo notE Vdticinium de ■^cia Del inclarefcat,Só præftentur ueri cultus. Non funt autem obfcuri uer#gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euan

in quo agnitio^ laus Dei ubiqi in orbe fpargatur. Qiiare lignificat Euangelij !)em. doÄrinam dc Chrifl:o,prædicandam elle in toto orbe. Non en im polîent ex^;

ifterc laus,amp; ueri cultus Dci apud gentes, nifi' Euangelium doceret nos de uo^ luntate Dei, uidelicct de milèricordia gratuita, quôdueliteflèpropiciusjnos rclpicere laluarc propter Chriftum.Naiu etfi homineshabent noticiam Le^ gis,quôd fit Deus,quôd fit colendus,quôd benefaciat iuftis etc.tamen non poG funt ftatuere,qudd GRATIS remittat peccata, quod ucre refpiciat amp;exaus diat indignos, non fatisfaeïentes Degi amp;c. Qiiare iion ucrè credunt Deo, non poffunt inuocare, laudare, amp;nbsp;agere gratias : fed hærent in perpétua dubitation ne, quæ pugnat cum fidej^ impedit inuocadonem, ueros cultus»

Ergo cum dicit Pfalmus,Deum agnofci,laudari, amp;nbsp;glorificari apud omn nés gentes, fatis ofbcndit le loqui de Euangelio fpargendo in orbem terrarum, quæ elt noua dodlrina, docens de mifèricordia amp;nbsp;bénéfices, quæ nobis doiiann tur GRATIS non propter Legem, fed propter Chriftum.

Hæc eft fumma lentenriæ,quæ fatis perfpicua eft. Tantum hoc confi'den retur, Prophetam uaticinari de Euangelio amp;beneficr)sChrifti,uthæcoppon nantur doclrinæ amp;£ cultibus Legis.Diligenter enim difeernenda funt,regnum Diligenter di^ Chrifti Ct cultus Noui Teftamenti,a dodlrina feu cultibus Legis,feu Mofaicis, feernendi funt lient fiepe alias dicitur. ludæi fomniabant Chriftum conftituturum cfte quod^

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, TOf K/ir-^ Tejtainentt a,

dam externum ac mundanum rcgnum,in quo Lex,lx politia iviolajca, propan i^ofai garetur in totum orbem, amp;nbsp;fubiecTturum ellcomncs gentes huic populojfeu ds. huic policiæ jVIofaicæ.Ita carnaliter imaginabantur de regno Chrifti, necpun tabant aliud fore, nifi propagationem politiæ Molaicæ, cultuum Legis, in totum orbem,

Sed Icriptura dare docet, regnum Chrifti non efte eiufmodi mundanam Politiam,amp;' obleruationem rituum 8d cultuum Mofaicorum: led efle Ijairituan le regnum,in quo fpargitur nouum uerbum^uidelicet, de noua Só æterna iuftin dampolitU, cia,de liberatione à pcccato ÔÔ d morte æterna per Chriftum, 80 quod gignit infedrcgnumjfi cordibus nouam lucem,et ueram agnitionem Dei,Parit nouos cultus fpirituan les, fidem, inuocationem, confeftionem ô^c.

Has res adfert nobis Euangelium, ciim concionatur de regno Chrifti, non conftituit aliquod externum,mundanum regnum,non fubijeit nos politie Mofâicæ, nee requirit ritus aut cultus Legis, imó exæquat utrosep, gentes 5^ ludæos, coniungic utruncp populum, iubet utrofep agnofeere hune Chriftum, ftatuerc, quod non propter Legem, ncc obleruationem rituum Molaicon

798 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EN nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IN

antur in gratiam, conièquantur remiffîonem peccatorum, exaudiantur 80 ïàluentur, poftulat nouos cultus, ficut didum efi.

runitgeliuM Ita amp;nbsp;Euangelium toll it dilcrimen ludæorum ôC gentium, non requirit toSit dijirimè nouam politiam aut ritus: Sed fubrîcit omnes uni Chrifto, proponjt eofdem ïudMrum

Hæc fignificanturinhisuerfibust^^S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SOLIS AU OL

CASJ/M LAIASIA^ILE NOMEN SyOMlNl^VMiczt^no^ uum uerbum ipargendum elle de Chrifto, per quod uerc agnofcatur Deus, amp;C præftentur ueri cultus, non tantiim apud Itidæos, ftd ubicg in toto orbe rum, nec requiri obferuationera rituum politiæ Mofaicæ, lèd hos fpirituales cultus, laudem, confeftîonem, prædicationem miiêricordiæ, beneficiorum, quæ proponit Euangelium»

Idem docet,uelpotiusdéclarât lequcns uerfus, ENCF.LST^S SV» T EI^ OMNES GENTES T)0MIN nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Signifîcatucrèro

gnum Dei fpargi in omnes gentes, quod non eft externa politia Mofaica : fed regnum fpintnalc, in quo Deus per uerbum regit gubernat mentes, inRin^ dit eis nouam lueem, ut ipftim agnofeant, èC eft efficax dato Spiritu fanfto in cordibus, ut certo credant quôd fit propicius, quod remittat pcccata propter Chriftum, qudd uerè præftet promifià, exaudiat faluet nos amp;c» Hæc teftan^ tur quod uerê regnet, amp;nbsp;fit efficax in credentibus, quia ab his glorifîcatur, id eft,ucr^ agnoftitur qudd fit talis,quahs prædicatur in uerbo, præftantur talt; Jes cultus, qui ipfum affîciunt honore,amp; uerè ei tribuunt gloriam,quôd fit De* us, qudd impertiat hæc bona, de quibus concionatur Euangelium.

Bfrtfficw de Pfàlmus de uera noticia Dei, fpargenda m totum orbem per Euange* ÿuibuf prédis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunc recenlèt beneficia,de quibus prædicat Euangelium,qugeon*

cat Euangelb fpiciuntur in Ecclefia,fèu cœtuinorum,qui norunt Euangelium. Commendat autem ea opera,quibus teftatur Deus fè refpicere S)C recipere,adiuuarc èC falua* re,humiles,abie(ftos,adfli(ftos ôôc.Hæc funt præcipua opera Dei,quæteftantur uerè eflè Deum, quibus illuftratur gloria Dei, qudd curet nos, quod adiuuct pios 8ÓC.

Sed feiendum eft,ut fupra dixi, hic proponi dodlrinam propriam Euan* Qeln. Nam ratio ex dodlrina Leois iudicans,hæc non intellioit, fèntit Deum tanttim benefacere his, qui funt iufti, èC fèruant Legem, negant eum refpicere, exaudire amp;nbsp;iuuare indignos,qui habent peccatum. itaeg iudicat ex præfèntibus cafibus, feu euentis, hos eflè curæ Deo, quibus funt res fècundæ, qui fruuntur commodis huius uitæ.Econtrd eos qui adfliguntur,qui iactantur perpetuis ca* fibus ærumnis,non relpici à Deo: fed puniri propter peccatum. Hoc eft iugt; dicium humanæ rationis ex Lege, quod ipfum tarnen non eft fîrmum, amp;nbsp;per^ petuum. Nam curp uidet fæpc bonis malèeftè,amp; eos exerceri duriffîmis cafi* bus, amp;nbsp;econtrà palàm improbos florere, abundare omnibus commodis, ex* cutiuntLir etiam illæ fèntentiæ, quas ex Lege tenebat, conijcitur in du* bitationem,utrum Deo curæ fiht res humanæ, utrum rcfpiciat exaudiat ho* niïnes,ôô tandem delabitur ed,ut aut blafphemet,ac prorfus neget Deum cura* rehuma*

re Humana,aut ruat in defperationem,cùm uidet (liani i’ndignïtatem, ludfcat {ç propter peccatajiiec cxaudiri â Deo Óóc*

Hæc eft horribih's caligo 8ó cœcitas m animis hominum,qui non habent sme EuMge^ noticiam Euangelq, ac fidem» Quare bas fèntentias, quas i'nculcant Pfalmi fide hor prorfus non fntellïpuntjftd aut fecun' contemnunt Deum,amp; fiunt palam Epï== Cürei,non credunt Deo,non petunt nee expectant ab eo bona, aut lunt hypo^: mentibus ha^ critæ^lbmnîant fe propter opera,8lt;f propter ftiam dignitatem refpici à D E O, nec habent uerum timorem Dei,8lt;S ueram fîduciam* Econtrâ cirm incidunt in calamitates,aut terroresjiudicant fè prorfùs abtjci ^DEO, amp;nbsp;ruunt in delpera? bo«emgt;

Ac fàndos quocj exercent hæc certamina, nbsp;coguntur luélari præcipuè sar.^as

aduerfus deiperationem,ac uincenda eft dubitatio fide,quæ teneat hanc iênten:lt; lamiütib-M eti tiam Euangelq, quôd Deus GRATIS uelit ignoftere amp;nbsp;miièreri indignis, nbsp;nbsp;(^xercen^

quodcertô relpiciatabieAos,adfliftos,perterrefacftos,amp;:c. quôdnonabqciat ^os propter pcccata,nec fi'nat adfligi, ut damnet aut perdat, fèd ut diicamus ipfi eonfidere ac inuocare,Quare diligenter alpiciendæ ftint hæ lêntentiæ, quæ do^» lt;^ent de miièricordia amp;nbsp;bénéfices gratuitis» Sunt enim fuauiftîma præconia,amp; ipfiffîmæ noces Euangelrj ad confolandos perterrefados amp;nbsp;adfliftos, amp;nbsp;ad ex^ citandam fidem amp;nbsp;inuocationem in omnis generis çafibus amp;nbsp;periculis.. Hæc fan's fit admonuiflè de lèntentia horum uerftium» Non funt enim obfcuri*

Ac apte diftributa eft commemoratio benefîciorum amp;nbsp;operum Dei.Pri^? dijlribu^ nuim in genere prædicatDeum refpicere amp;nbsp;adiuuare adflitftos Só humilcs, tiobenefidoru Hoe ad uniuerfam Ecclefiam pertinet, 8C ad omnes pios, qui ftint membra Ec^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rie»

clefi'æj quæ in hoc mundo iacet oppreftà fæuitia tyrannide impiorum, hor^ ^Bewfi^' ribiliteroppugnatur d Diabolo, exercetur acerbiflïmis calamitatibus æru=: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro,

iTinis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦

Deinde pollicetur quód Deus etiam exteriorem uitam piorum, polit^ Politica, bene» am 8d Œconomiam uelit adiuuare Sc gubernare,ut ufui fint Reipublicæ,Slt; * ipfos féliciter adminiftrentur,8ôfloreant politiæ,conlèruetur pax 80 alia bona, quód Deus fit defenfurus pios,etiamfi' patiuntur iniuriamamp; uiolcntiam improborum»Hoc eft,quod ait, de ftercore erigens pauperem, ut collocet euin cum Principibus,ficut loièph ex carcerc,Daniel in exilio, euefti ftint ad regios honores,M.oyfts expofitus amp;nbsp;abieóhis fit dux liberator populi Iiraël,Dauid cx infimo loco traducitur ad regnum»

Poftremó etiam in priuata 80 domeftica uita promittuntujr pfis bona,{b;= Oecoitomicd boles acpofteritas,'ui(ftus,defenfio,fi'cutSaræuxoriAbrahæ,tametfi ftcrili amp;nbsp;pnxrfM be clFœtæ datur hæres ÔC pofteritas: obftetricibus benedicitur, quæ feruabant in^ fautes Ebræorum Exod» i» Viduis, quæ exceperunt holpitio Eliam amp;nbsp;Hehiæ^ um, datur uiftus in difficultate annonæ, amp;nbsp;reftilcitantur hberi ♦ Hæc diefta exempla accommodemus etiam ad noftram uitam, amp;nbsp;noftra certamina, ut in terroribus 80 periculis concipiamus confolationem, fide erigamur, ftatua# mus nos uerè relpici à Deo, Deum nos adiuturum amp;nbsp;dcfenfyruui efte * ftaeÿ ipfum inuocemus amp;nbsp;expeôlemus bona ab ipfo

r exitu I/rAelis de , domus Iacob de populo barlaro, Falia eH Isida fanilificatto eiusjIJraèldominatto eins, I/Iare Ytdit fuAty lordanis auer/us eft retrorßim.

Montes exilijßts ßcut Arietes,i(^ colles ßcut àgni ouiuml A fade IDOMITSII mota elt terra, à fade S) EI Iacob.

J Çw conuertit petram in rinos aquarnm, ij;-ßlices in fontes aquarnm, ©OA//N£:,non nobis: fed nomini tno des gloriam, propter mifericor= diam tuam, Iferitatem tuam.

Q^are dicentpentes: '})binunc eît ID E F S eorum ? Sed DEES noßer incaloqutequid'Yoluit fecit. Simulacra illorum argentum nbsp;nbsp;aurum,opera manuum bomtnum^

Os habent: fed nonloqnuntur,oculos habentji^ff* non l)ident. Aures habent: Jed non audiunt., Hares habent : fed non odorantur^ ManuE^abent: fed non palpant Fedes habent : fed non ambulant.

I/raélconfidtt inDOMlH 0, adiutor eorum lt;7 protedor eorum ipß eß. Domus Aaron conf dit DOM IHO, adiutor protedor eorum ipfe ed.

Eenedicens benedicit domui Ifraél, isr benedicit domui Aaron^ Eenedicit timentibus DOMIH EMpufillis '(sr ma^nis, Accumulet D 0 MIH ESfuper l)os,i^fuperßlios '})eßros, Eenedidi l’oj à D 0 MHSL 0, qui fecit calum nbsp;nbsp;terrain.

TSLon mortui laudabuntte DOMHSLE,neq^'}gt;lli,quidefeenduntininfernum^ Sed nos benedicimus DOMlTSLOjab bine ^ifq^ in perpetuum,Alleluia^

DipMi i/n \ Pud Ebræos duo funt Pfalmi,quosj quia uidentur apte cohærerejinterpre«! ktrd;o textu-^^tes coniunxerunt»Quare Sc nos utrumlt;^ complecflemur. Eft autem in fumlt;lt; gratiarumafti'OjUtcaneretur, utapparet præci'puè mPa^^ iune^i. fthate, ad celebrandatn mcmoriam liberationis populi Ifraelitici ex Aegypto, ôôdatæ terra? promiftæ»

Prior Pp/mw Sed prior Pfalmus eft prorftis hi'ftorica narratio, breui'ter compleftens hijlowa tur- hI'ftonam eduftionis èC miraculorum,quæ funt édita diuinitus in hoc populo, âione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cgreftu ex Aegypto,quoad introdufti funt in terram Canaan, quibus Deus

cynto. ' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ teftatus

teftatus eftjfè clcgiiïc hunc populum, èC in co propofuit teftimonia præfentj'æ Hiæ, luxta promiiïîones datas Patn'bus, quôd eflèt ipfbrum Dcus, qudd eflèt fouaturus promiHa, exhibitiirus Cbhftumamp;fc» uideheet ut ïpG' adraonitï hiscxempliSjdifcerenttimereDeum, amp;rçredereDeo J amp;futper hæc miracula eti'am gentes excitarentur ad agnofcendum ÔC glorificandum hune D E V M, Ideo fæpè fcriptura rcpetit amp;nbsp;inculcat hæc miracula, ut populum admoncat de timoré 80 de fide erga Deum, Et in ipib Decalogo fit mentio hiftoriæ libéra^ tionis popuh',Ego fum Dominus Deus tuus qui eduxi te de terra Aegypti amp;e* uoluitenim in hoc opéré, ut dixi, conipici Deus, 80 extare teitimonium fuæ ptæfèntiæ»

Hæc eft fumma prioris Pfalmi,qui nihil aliud eft,quam breuiflîma repes: titio admonens de hiftoria,

Hunc apte fequitur alter Pfalmus, amp;nbsp;cum hoc cohæret, quafi accommo^# Alter Plalmm datio applicans hiftoriam ad ufum , Docet de uera agnitione Dei, amp;nbsp;de ueris applicat hifto cultibus,qu0d hic fit uere Dcus,qui dederit uerbum,amp; in his exemplis feCe uo^ luerit agnofei, qudd non fit ociofus, fed uere præftet promifla, qudd refpiciat

exaudiat amp;nbsp;liberet pios,amp; econtra puniat irnpios, ideoeß eum timendum,amp;: puKcultibM ipfi credendum ehe, amp;nbsp;hac fide inuocandum^ qudd uere fit exauditurus nos, amp;nbsp;datums promifla.

Sic Pialmus concionatur de præcipuis cultibus præceptis à Deo,dc timo fe,fide,inuocatione 8lt;fc, Et ad hunc ufum docet accommodandas eflè hiftorias, Exordium pa exempla operum Dei, Hæc fere eft fiimma pofterioris Pialmi, quam ordi=^ jlcrioris pfaU turprimdmdprecatione:NöïV NOSIS îdOMlHE, NOH 'Eis, Crc.PctitutDeusgubernet,reipiciat,defendat,aciàluetpopulum,amp;aP legat cauiam cur petat exaudiri,uidelicet promiflïones,5ó uerbum,ut glorifice^s tur nome ipfius,ut innoteftat amp;nbsp;prædicetur,q? uere fit Deus,ftruans promifla, exaudiens Sx::cjuxta promifliones, non propter noftra mérita, aut dignitatem noftram:ftd propter miftricordiam gratis, ficut alibi dicitur Piaf 78, Propter gloriam Nominis tui libera nos, propicius fis peccatis noftris propter Nois men tuum.Item Plal.2V,Propter Nomen tuum propieiaberis peccato meo amp;c.

Deinde addit illuftrem antithefin de Idolis, qudd aliorum religio 80 cup AntitheßsiU tus fint idolatria, qui non fie agnoftunt Deum iuxta uerbum amp;nbsp;promifliones, ïdoUs. hoc eft,qui non uere credunt qudd Deo curæ fint res humang,qudd certd uelit €xaudire amp;nbsp;iuuare credentes,{ed hgrent in dubitatione: ided no inuocant Deu, non præftant ueros cultus, ac reuera funt fine Deo, quia talium Deus nec ocu^: los,nec aures habet, Econtrà teftatur,qudd hi uere habeant Deum, qui tenent Uerbum,amp; credentes inuocant 8d expédiant auxilium iuxta promifliones.

Sic ait in hoc populo extare ueram noticiam Dei, amp;nbsp;Deum inipfiscon* fpici, qudd fit uere Deus, quia habeat talem populum, qui gubernetur uerbo, qui præftet ueros cultus,8ó in quo extent exempla beneficiorum amp;nbsp;operu Dei, quia dederit uerbum, amp;nbsp;feruet promifla, gubernet amp;nbsp;conftruet facerdotium et politiam huius populi, exaudiat amp;nbsp;adiuuet pios.

In fine repetit gratiarum adlionem pro datis beneficqs,bcnc precatur pOï^ Grdturum pulo amp;nbsp;omnibus pfis, ut D E V S augeat amp;nbsp;conferuet hæc beneficia, ut propa#^ getur uerbum ac uera noticia Dei,ut etiam floreat politia etc, Ac hïc docet cti« am corporalia beneficia eflè Dei dona,magiftratus,con{èruationem publici fta tus îc,cùm inquitïTerrani dédit filqs fipminum» Ad extremum iterum allegat hane

802 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IN

hanccaußm petitionis, ut Deus propter fuam gloriam exaudiat muocantes, lüdelicet, ut innotefcat eius mifèricordia, quód gratis refpiciat faluet nos, Alioqui enim non poHct predkari Sc laudari,fi' non exaudiret nifi nos eflemus (atis raeritijSó afferremus noftram dignitatem. Ideó inquit: Non mortui lau#: dabunt te Domine.

voßerior pfal Jta apte cohæret pofterior Pfalmus cum priore, quia hiftoriam liberation populi accommodât ad doftrinam fidei amp;nbsp;inuocationis,uidelicet,quôdinn rationii pepu^ uocatio debeat fieri bac fide, quæ nititur gratuita miièricordia, non noftra di# îi ad doilri= gnitate, amp;nbsp;quôd hæc fituera noticia Dei, quæ ftatuit Deum non eflè ocioiùm, BAw fidei,aut non curantem humana:fèd talem,qui uerè refpiciat nos, qui uelit inuocari, tnuocationh, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exaudire ac iuuare, propter mifericordiam promilîàm.

Breuiter complexusium utrumcß Pfalmum, qui etiam transferendus eil do(flrina conueniens Sdaptaorn# nibus ætatibus èC temporibus. Sed prior pars,quæ eft hiftorica,agens gratias pro liberatione amp;nbsp;beneficrjs exhibitis populo Ifraëlitico, etiam reétè amp;nbsp;utiliter accommodabitur ad Ecclefiam,quæ agit gratias pro illis ingentibus benefictjs, quæ nobis contingunt propter Chrifl:um,amp; proponuntur in Euangelio,quôd per hune liberamur â peccato, morte, amp;nbsp;â poteftate Diaboli, ac recipimura Deo, ut fîmus filrj 80 hæredes uitæ æternæ. Quia ilia corporalis liberatio erat uelut umbra amp;nbsp;fignificatio,admonensde ipiritualibus æternis bénéfices, quæ funt propofitainpromiffîonibusEuangeli).

Accommoda- Sic ergo ôô nos utamur Pfalmo, agamus gratias Deo, cp exhibuit Cbri# tio pfalmi ad fiun-,, qui libérât nos â peccato Sc a morte, nbsp;nbsp;per ipfiim impertit æterna bona,

iufticiam 80 uitam æternam, dédit nobis uerbum, quo ipfum agnofeeremus, fèruat promifla,refpicit,exaudit 80 adiuuat nos in omnibus periculis,gubernat 8^ fanÂificat nos dato Spiritu fànâro, défendit aduerfus fæuitiam mundi amp;nbsp;din aboli,fi'cut ilium populum mirabiliter défendit amp;nbsp;fèruauit. ïta proderit nobis ledlio biftoriæ,fi admoneat nos de bénéfices, quæ nobis Deus promittit.

Deinde hæc transferamus ad ufum in uita,amp; ad exercitia fidei bC inuocan tionis, fi'cut ipièPiàlmus docet, Difeamus agnoicere Deum, quôd uerc agat nobifcum,uelit eflè in noBis efficax,amp; impertire bona,8d poftulet à nobis præ# ftari uerosfpirituales cultus,fidem amp;nbsp;inuocationem. Sciamus etiam hæc bene# fîcia eflè gratuita, amp;nbsp;dari nobis per mifèricordiam, iuxta promiflîones Euan# gelq, amp;nbsp;Deum fie agnoicendum amp;nbsp;colendum eflè, ftatuamus nobis certó con# tingere hæc bona propter Chriftum,nos recipi in gratiam,exaudiri amp;nbsp;faluari, ac pro his agamus gratias, addamus etiam inuocationem, precemur ut Deus gubernet, adiuuet confèruet Ecclefiam, det etiam corporalia beneficia necef# îaria ad confèruandam Ecclefiam in mundo, tranquillitatem publici flatus,uk tflum, defenfibnem 8ÓC. z

R ’wiKr W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;principid repeti hiftoriam illius fingularis operis Dei in populo Ifraè#

/lorü eduâich ^~^b'tico,quo teftatus eft fè elegiflè hune populum,et eum ingentibus miracu# nif, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis défendit 8^ fèruauit, ut in eo extaret teftimonium, quôd hîc effet uerè Deus,

qui hune populum elegerat, ac dederat promiflîones, ut homines admoniti his operibus excitarentur ad agnoicendum Deum, amp;nbsp;ad timorem ac fidem, ut fei# rent Deum iralci impqs,amp; eos puniturum eflè, amp;nbsp;econtrâ ut crederent pios re# ipici,exaudiri ôc adiuuari à Deo iuxta promiflîones,

Suntautcm hi uerfusplani Sé perfpicui, nee habent opus prohxi'orehv ^«rpretatione, Tantiïm redtatur hifton'a illius opens, quæ eft nota ex fcrïptu«« ’■a,de profecftione populi ex Aegypto in terram promiflam,amp;^ de miraeuh's, tjuibus Deus hune populum défendit amp;nbsp;liberauit* Efl^ bæe fumma; Deus eles! Sit hune populum Ifraëhtieum,amp; mirabiliter défendit ae fèruauit aduerftis ho hes editis illuftribus ae ingentibus miraeuh's, ciimeduxiteos per Mare ru^: lîrum,ïtem tranfuexit per lordanem» Hæe totidem ferè uerbis hie dieuntun

Sed hifloria propter exemplum propofita eft,ut admonerentur pij,quôd Deus, qui elegerat populum, Sé mirabiliter defenderat, çflèt etiam defenftirus ipfos,quibus dediftet uerbum Sé promiflîones» Nam exemplum non tantum beration^poi ■ Unius temporis eft : fèd Deus uoluit illud eflè perpetuum, 8é extare omnibus puH non eFo temporibus,ut admoneat pios de uoluntate Dei» Qiiare etiam nobis proponft tArdkmuniui dramp;admonetpiosuticiant, fi'eutille populus eft .diuinitus eledtus fus: ita Deum elegiftè Sc defenftirum eflè Eeeleiiam,cui dédit uerbum, rcuela^^perpétuant, üit Euangelium de Chnfto,amp; eius benefiei)s,de liberatione d peeeato, morte, a potentia Diaboli SC mundi, 80 in eo dédit tefb'monium, quo'd rcfpiciat nos, quôd uelit nos exaudire amp;nbsp;faluare.Hoe modo exemplum transferamus ad nos, ad confîrmandam fidem, quôd DE VS fit feruaturus ae defenfurus Ecclefiarn, hoc eft, credentes,

Ae Pfalmus etfî breuiflîmè hiftoriam récitât, Sé repetit miracula édita in qu£ ieneß^ hoc populo,tamcn nominatim recenfet hec beneficia tanquam præcipua,quôd eù prlt;eeipuè Ôeus dederit eis Sacerdotium, Sé gubernârit eos uerbout exifterent apud eos tiera agnitio Sé ueri cultus Dei, Item quód etiam conftituerit politiam populi, ' dederit duces amp;nbsp;gubernatores, per quos eum défendit Sé liberauit, ut conftaret hünc populum diuinitus regi»

Hæc iïgnificanturinhisuerbis,CTyf EST lE'TÆA SA?^-' CT IF IC AT 10 EirS, ISI^AEL FOT ESTAS EIES. sMiiißcath Sancftificatiofignificat Sacerdotium, in quo propofitum erat uerbum óó ïuiflïones datæ huic populo de Chrifto, quibus Deus fe illis patefecit, ut agnos fceretur,ô^ addidit ritus feu cultus, quibus lègregauit hunc populum ab alfi's §entibus,tanquam notis,quibus agnolceretur populus Dei, quia oportuit eflè aliquem populum, in quo extarent promiflïones, Sé ubi fciretur Chriftum na* fciturum eflè.

Deinde etiam politia conftituta eft in hoe populo diuinitus,amp;: dati Prin^ Potefloi ßgnü cipes, qui cos gubernarent iuxta uerbum quo Deus uoluit regi hunepopu^^*^“*^ lum.Ideó additur,/ ó' ^A EL TOTE ST AS E IE S^ ièu dominatio,po^ htia ièu rcgnum Séc,

Hacc fatis fit breuiter admonuiflè de Hifton'a, Nihil enim habet obfcurft tätis,tarnen meminerimus exemplum accommodandum eflè ad Ecclefiarn, Sis tut Deus ilium populum elegit Sé défendit,cui dédit uerbum Séc: Ita iciamus Omnibus temporibus eflè in mundo aliquam Ecclefiam cledtam,qug guberna* tur diuinitus, Sé quidem in ea extare hanc notam, quód habet uerbum diuinft tus reuelatum,uidelicet Euangelium de Chrifto,in quo lucet Sé apprehendituf Uera noticia Dei,ac præftantur ueri cultus,timor,fidcs,inuocatio Sé cæteri mo# tusfpirituales, Hanc feiamus defendi Sé confeniari diuina potentia contra fe* uitiam mundi Sé Diaboli, Sé hac conlolatione nos ftiftentcmus, ciim uidemus cam in mundo affligi, Sé propemodum opprimft Sé cxcrccri pios omni ge«

804 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN

nere calamitatum Sfc.quôd Deus mirabiliter liberaturus fit pios, amp;nbsp;confèrua^ turns ac glorificaturus Ecclefianijficut teftantur exempla illius populi ÔC hifto* riæ omnium temporum»

Po/ifl'io»'PpfcTTIcPiàlmus,utdixi,aptècoæhretcumfuperiore* Efi:enimapplicatiohifto opéré 8^ mïraculis,quæ erant teftimonia,quôd Deus elegiflèt 8i. condo deuocaiîèt hunc populum,Ac habet grauiflîmam concionem,quæ docet de miiègt; fericordia, ^.ricordia,de inuocatione,de fidc,de diicrimine ueræ 8C falfic Ecclefiæ de, inuocaiio» fn initiô oftendit,quare recitauerit hiftoriam liberationis populi,uidelicet ut pq diicerenteam accommodare ad totam Ecclefiam omnibus temporibus, ut hisoperibus admonerenturad agnoicendumSdglorificandum Deum,amp;exlt; citarentur ad inuocandum amp;nbsp;petendum auxilium d Deo. Ideô orditur à preca^ tione,qua petit, ut Deus defendat ac ièruet Ecclefiam, ficut antea hiïc populum mirabiliter defenderat ac liberauerat, Ita iumit occafionem precationis ab illis operibus,quæ antea ediderat Deus in hoc populo, amp;nbsp;inuocat Deum mentione promiflîonum, quæ datæ erant huic populo, quo'd uellet eflè ipforum Deus, quód eflèt eis exhibiturus Semen promiflum.

Eft ergo fumma horum uerfiium t NON NO El S !D0 MîN Ej Non NOEISj ^c. petimus ut nos adiuues 8C, gubernes ac férues Ecclefiü am, quemadmodum â principio earn defendifti liberafti, priufquam hunc populum elegifti»

pefiï exMdiri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;addit caufàm petitionis,quæ eft præcipuè confideranda» Allegat no^

mnotefcati gloriam Deigt; Ideô petit exaudiri, ut innotefcat ipfius gloria, quód fit vti glorid. uzrè mifèricors 8c féruans promiflà,quôd refpiciat 80 exaudiat confidentes fericordia,iuxta promiflîones. Ac ut hæc caufà fiat illuftrior, infèrit antithefîn, qua excludit dignitatem feu mérita humana,quia fi pendet res ex noftra digni;« täte,et fèntiendum eflèt,non prius nos exaudiri,qudm fàtis meritorum afférreü mus,non poflèt teneri fides amp;nbsp;uinceret in animis dubitatio. Nam in ucro cer^ tamineamp;agonibuspiorum,etiamfi quæuirtutesamp; benefatfta adfunt, tarnen obruuntur confpeôla magnitudine peccati, ôô piæ mentes intelligunt hæc non poflè confiftere in iudicio Dei» Ideô necefïè eft in uera inuocatione refpicere ad

Sic ubicp in precationibus Ecclefia, repudiata mentione proprip dignita^ RepudiM implorât mifèricordiam, imô fatetur peccatum amp;indignitatem fuam, ac ■ petit fè exaudiri gratis propter Chriftum Mediatorem amp;c. Sicut Daniel cap» ÿ»orat: Tibi Domine iufticia, nobis autem confufio faciei noftræ. Item: Non in iuftificationibus noftris profternimus preces ante faciem tuam: fèd in mifè^ rationibus tuis multis» Et fæpè in Pfalmis, ut Pfalmo 84» Propter Nomen tu^

Ita hic orat toti'us Ecclefîæ nomine,ut exaudiatur amp;nbsp;defendatur,non pro=« pter fuam dignitatem,aiit iufticias proprias: ièd propter miièricordiam gratis promiflam Id^ ideô, ut ipfi tribuatur laus amp;nbsp;gloria, quód fit uerè miièrh cors,8ô feruans promiflà, qui refpiciat ac exaudiat indignos, confidentes miiê=« ricordiapromifïa propterChriftum. Ideô enim coniungit miièricordiam amp;nbsp;ueritatem, ut admoneat promiflîonum fadarum de Chrifto uenturo Semine, qui erat

tjui crat futurns uicflima propiciatio,propter quam conGqueremur remiflï^ oneni peccatorum, ac reciperemur in gratiam a Deo»

Admonet igitur hïc uerfus,qualis fit inuocatfo Ecclefiæ 80 piorum, lude^' Jnuoatio Ec« ^icet quæ nititur mi'fèricordia, Sc ftatuit {è exaudin' propter Chriftum Gratis, (^lepæmtitur propter propriam dignitatem,uidelicet,utfitcerta,8^utfidespoffitteneri,

Sluam necefle eft excuti, fi reipiciamus ad noftram dignitatem, nec poteft fieri di^niMe. liera inuocatio,quac ferio petit Sc expeftat bona à Deo, ac necefle eft tales uiue#^

in perpétuadubitatione, ac prorfuseflèfine DEO,quemadmodum faci^ Unt impij, qui ciim non teneant banc doftrinam de miftricordia gratuita, non pofliint inuocare, nec præftare ueros cultus : fid aut prorfiis funt aSsoi, negant Deo curæeflè res humanas, Deum non exaudire Homines, aut hærent in per^ petua dubitatione in omni uita, quæ tandem abripit ac demergit eos in deipe^ rationem, Quare teneamus banc doeftrinam, quod in inuocatione fides niti de« beat gratuita miftricordia,ut lit certa,8ó ut uincatur dubitatio» Hoc eft præci^s pu5 beneficium docftrinæ Euangelfi, qua uere patefit amp;nbsp;illuftratur gloria Dei,

Ç Vperior pars Pfalmi, ut diftum eft,fuit hiftorica narratio de fingulari ope^« re Dei exhibito populo lirael, uidelicet de bénéfices bberationis, inftituti

J’egni ac facerdotrj, 80 de miraculis, quibus Deus teftatus eft ft peculi^riter ele^ giflé hue populum, amp;nbsp;ft eum deftnfurum ac ftruaturum efft, propter promift fiones faftas Patribus, 80 exhibiturum elft Chriftum, qui liberet genus huma^ num à peccato amp;nbsp;morte,iuxta promiflionem, quæ ideo data erat Patribus,ut per eos propagarefur in pofteros,et tandem fpargeretur etiam in gentes,ut au^: dicntes hoc uerbum de Chrifto, feirent etiam ad ft pertinere promiflionem, fi^: cut dare inquit textus, In Semine tuo benedicentur omnes nationes terræ.Ided Pfalmus primiim percurrit hiftoriam liberationis populi Ifrael, amp;nbsp;conftitutæ politiæ ac facerdotrj, prædicat miracula exhibita illi populo, ad exuftitaiiJ! dam Ô6 confirmandam fidem piorum,quia hec opera teftabantur hunc elft ucj! nè Deum,qui ft huic populo reuelarat dato uerbo, amp;nbsp;admonebant pios, ut cres^ derent Deum uere exhibiturum beneficia propofita in promiflionibus,Deum Helle exaudire ac ftruare credentes promiflioni amp;nbsp;hac fide inuocantes»

Poftea in altera parte Pialmi hiftoriæ fubiefta eft prolixa concio,quæhft ftoriam huius populi accommodât ad doeftrinam de fide,de inuocatione ues= ris cultibus, 80 docet, quod fit diftrimen ueri amp;nbsp;idolatrici cultus, ueræ falfic Ecclefiæ. Et hæc pofterior pars conftat tribus ferè membris,

Primiim exorfuseft d precatione,utDeusdeftndatamp;:ftruetEcclefiam, Poflerior pfal addit caufam petitionis, ut Deus exaudiat non propter dignitatem, aut me^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;irû

flta popuh:ftd propter gloriam, ut earn deftndat aduerfus impios, qui negant hunc eift Deum,amp;: blafphemant eius uerbum, amp;nbsp;propter uerbum perfequun^ catio, tur pios. Aduerfus hos orat, ut Deus tueatur gloriam fuam, amp;nbsp;teftatum faciat quód fit Deus, quód relpiciat, exaudiat, adiuuet credentes'eius uerbo, ut uidci: licet tribuatur ipfi laus miftricordiæamp;ueritatis,quôd exaudiat, quód ftruet promifla,etiamfi nos fumus indigni, nec poflfimus afferre mérita»

Quare hæc petitio primiim prohiber fiduciam propriæ dignitatis,tefta^’ tur beneficia huic populo exhibitaj noncontigiflè illis propter iplorum digni^

8o6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EÏ\L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

tatcm aut mérita, imó inoentia erant peccata, propter quæ Deus potuiHet 1ère populum,quemadmodum hiftoria teftatur» Ac etfiin populo erant lanriù tarnen maxima pa^s crat impia, nee pij erant fine peccato, ut Moyles, Aaron» Quare ne làndi quidem polTiint allegare fua mérita aut dignitatem propre am : led oportet hos etiam afierre conlelîionem indignitatis, quemadmodum . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Daniele precantur,Tibi DOMINE iufticia, nobis autem confufib fâciei,

Sed inuocantes allcgant Deo promilïïones, ut propter eas exaudiat, ut tribua^ tur ipfi gloria milèricordiæ amp;nbsp;ueritatis»

In inuociitio^ Ita hïc de inuocatione docet,quód necelle Cit pios primiïm adfêrre ad Dclt; um confelfionem fuæ indignitatis, deinde quód tarnen noftra indignitas non debeat nos deterrere ab inuocando, quia fides niti debet non nolb'a dignitate, feAonctnpro-, nec quærere mérita, fed nitatur miferieordia, quæ proponitur in promiinoniî! priaindi^nix bus.Hæc ciim fit gratuita, nec requirat conditionem noftræ dignitatis,confeh entia tutô ea niti poteft,amp; debet ftatuere fe certô exaudiri» Ideo enim transfert tur res à noftra dignitate in milericordiam,ut confeientia fit certa, amp;nbsp;fides retb neri poflît contra dubitafionem, fi'cut Paulus docet Rom, 4, Hæc eft lèntentia uerfus,Non nobis Domine, non nobis amp;c.

secwndrf pars Poftea attexit delcriptioneni, quæ docet de uera agnitione Del, de iiero deuera agtib culfu,amp; oftendit quæ fit uera Ecclefia, quos habeat cultus, Sed ut hoc fiat illu# WW uU ftï'Ius,additlucudentani antithefin de idolatricis cultibus impiorum,quiciim non regantur uerbo,ideo non uerè agnofeunt Deum, nec polïunt præftarc ni:=! uocationem 80 ueros cultus. Eftcß hæc delcriptio Pfalmi digna, quæ confidere^« tur.Docet enim quæ fit omnium temporum idolatria, unde oriatur, uideli^^ cet ciim homines fuo ludicio inftituuiit cultus fine uerbo.

Sed priufquam ad hanc deferiptionem accedit, præfatur de uera agnitio# ne Dei,de uero cultu,uidélicet inuocatione 8d fide, ficut dixi, qui cultus non nh titur humanis imaginationibus de Deo,aut iudicio rationis: led iudicat ex uer# bo lèu promiftîonibus, amp;nbsp;iuxta eas apprehendit Deum, iudicat hune uerèelîè Deum, qui fe patefecit in uerbo, nec elîè ociofum, lèd curare res humanas, fers: uare promilîa, exaudire inuocantes iuxta uerbum , Hoc modo de agnitione D EI docet uerficulus, Deus autem nofter in cœlo etc. Prædicat hune elîè ue^ rè D E V M, qui dederit uerbum, qui tot bénéfices amp;nbsp;miraculis exhibitis illi populo,teftetur fuam prælèntiam,quôd fit conditor omnium rerum, quod cib ret ôè gubernet res humanas, quod relpiciat amp;nbsp;lèruet pios, puniat impies 8ôc, Ideoi^ hune elîè inuocandum,huic elîè præftandos ueros cultus, timorem, dem, dileftionem ôèc.

Mitheßs dc TJAec eft antithefis, ut dixi, de illis, qui non agnolèunt fiunc DEV M, nec

■’■habent uerbum Dei : lèd perlèquuntur populum Dei, qui confitetur uer* bum.Hos ait elîè fine Deo, amp;nbsp;omnes illorum religiones amp;nbsp;cultus elîè idolatrh am, Eftcç ualde illuftris delcriptio, qua uelut ob oeulos pingiturcæcitas amentia illorum,qui non reguntur uerbo : lèd indicant de Deo lècundum fuas imaginationes,amp; fingunt accumulant cultus propria autoritate,amp;quidem habent ingentem Ipeciem laneftitatis, uoluntperhiberi religiofècolere Deum,

Quarc non fcrunt de fè pronundari, quôd non norint Deuin, quôd fint idola^ træ.

Sed Pfalmus confirmât pios,Sf pronunciat omnes efie idolâtras, Sc reue« rafineDeo, qui non apprehendunt hune Deuin, qui dédit uerbum. Et quia non reguntur uerbo,non poiTunt ftatuere iè curæ eiîè Deo, ie exaudiri amp;c, Ita plane faciunt Deum ociofum, qui nec oculos ncc aures habcat,non tribuunt ei ueros honores,qui Deo debentur,non uerè timcnt,nec credunt Deo. Itac^ uerè finit idoIatræ.Hæc breuiter eft fententia horum uerfuum, qui cum habeant iiv fignem piduram idolatricorum cultuum, diligenter finit confiderandi. Pub ere' enim docent quid fit idolatria,ièu qui funt idolatrici cultus, 8ó unde oriatur idolatria, uidclicet, cum homines uolunt apprehendere Deum, 06 inftituunt cultus fine certo uerbo Dei,

Prim dm igitur hoc confiituatur, cultus idolatricos eiîè omnes, quicuneg cultasidolx* fine mandaco Dei inftituti finit.Non enim poteft redle agnoici, aut appreheiv trid funt qui di Deus,nifi CcCc rcuclct,S^ teftetur uoluntatem fiiam uerbo. Et ut cultus place== ant Deo, necefie eft eos uerbo præfcribi ac definin', quos amp;rquales reqtiirat:, Ided enim dat uerbum, ut de eius uoluntate certi fimus, quomodo à nobis coli pofiulet. Nihil autem opus crat dari uerbum, fi ratio per ièiè Dcum apprehend

' dere pollet,aut fi placerent culcus,iudicio humano excogitati.Quare needle eft homines fine uerbo deerrare d ucro cultu Dei,amp;f fieri idolâtras, Fingunt enim Deum aliter quam eft,aliter colunt qudni coli uult,denicß pro Deo colunt ido^ lum.Non eft enim tails Deus, qualem ipfi imaginantur, Conftat auteni hanc Here die idolatriani,ciim pro Deo colitur quod non eft Deus, aut cum Deus alius fingitur qudm eft, quemadmodum docct Primum præceptum, Non ha^^ prbnuin Deca bebis Deos alienos,quod non tantum de manifefta idolomania intelligendum logt praceptü cft,ciim ftatuæ aut fax a adorantur : led prohiber omnes cultus humanos, quos necefte eft eiîè idolatricos,quia contra hoc mandatum inftituuntur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autori'.

Ideotß in Prophetis paftim acculatur populus propter tales cultus, Só uo^ cantur idolâtra?, fient erat cultus uitulorum in Bethel, SC excellbrum in lucis. Qui tanietfi lacrificabant non idolis,ficut gentes: led uni Deo quidcni fimft Ies erant ritus Illis, qui crant inftituti uerbo Dei, tarnen uocantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(‘^i^^^rLius al

quia contra mandatum Dei ab ipfis crant eledi,imó hoc nomine grauiiis (■ufiturob ido culatur populus ludaicus qudm gentes, qudd mcretricio more fornicentur, htriam quim fe turpitcr proftituant drjs alienis. Quia cum hie populus gloriaretur le habere tioticiam Dei, habere uerbum, quod eis Deus tradiderat, ut Icirent quomodo iicllct coli, tarnen fuo arbitrio nouos cultus excogitabant contra mandatum Dei. Itacp prauius erat flagitium, nec poterat hæc idolatria cxcufari ignoratio« ncjlicutgentium , quænon habebant uerbum.

Hoc primiim in genere hoc loco obferuetur de idolatria, qudd idolatria uocentur omnes cultus fine uerbo Dei inftituti. Deinde meminerimus hic ac« idolâtra funt CLifari idolatriæ in uniuerfum omnes homines, qui non norunt hoc uerbum, qudd primum illi populo in promiftionibus traditum fiut,lcd poftea per præ« dicatjonem Euangelq fparfum eft in totum orbem . Hine enim tantum rc(fte cognofei poteft Deus, amp;' intelligi, quomodo fit colendus. Nam ratio humana ttfi habet aliquam noticiam de Deo imprelîàm naturg, uidclicet cjudd fit Deus

condi'tor amp;nbsp;confèruator omnium rerum, quôd fit muocandus nbsp;nbsp;nbsp;tarnen per

fèic non poteft ftatuere de uoluntate Dei, non poteft pronunciare qui cultus placeant Deo,

Deinde nee hoc ftatuere poteft, an fit curæ Deo, an ucre exaudiatur SCc, ^entef^ilè Et cwtH deeft uerbum,quo regi debebat ilia noticia naturalis de Deo, poftea ieemre. eile decipitur ut deerret, ac diftraliatur uarijs opinionibus, amp;nbsp;cultum Deo de* bitum,ac diuinos honores: timorem^fiduciam, muocationem, tribuatei quod non eft Deus,

f^^tioßne uer Nam etfi in generc ueras noticias habet ratio : tarnen fine uerbo non po* to non appre. teH D E V M apprehendere, èc in applicandis illis notices fallitur aberrat. hfndit Deum. Tanta etiam eft infirmitas,ut in hominibus lecuris, ilia? iplæ noticiæ nattirai: les, læpè aut obliterentur, aut prorfiis excutiantur dubitatione, ciim ratio fine, uerbo errans, iudicat de præièntibus euentibus amp;nbsp;cafibus, uidet multa cuenire aliter quâm oportuit, iudicat eftè fummam confufi'onem rerum humanarum. Ided delabitur in epicureas opiniones, ut neget prouidentiam, ftatuit Deum nihil efle. Ita multi hunt prorlus a^ioi.

-Rurlus in magnis periculis, cum uidet ft deftituiomnibus præfidfjsHu* manis,ipfa magnitudo periculi calamitatum,reuocat mentes ad illud qualc^« cuncß indicium naturæ de Deo, ÔÔ adigit eó, ut quærant aliquod numen, qua de re eleganter Pocta. Primos in orbe Deos fecit timor amp;c. Sed quia fine uer^« bo ratio non retfte quærit Deumjiiccelft eft cum miftre errare amp;nbsp;fluftuare opft nionibus.Nam ut cuiq? obictfeus eft aliquis mctus,aut periculum,imó ut cuiuft que animus aliquo aftetftu occupatus eft, ita fibi Deum amp;nbsp;cultum fingit.

Confuftoamp;h Ex his tenebris mentis humana? amp;nbsp;errantium opinionum fine uerbo na«« niclt;eilt;/o/om4» tacft ilia confufi'o Ethnicæ idolomaniæ omnibus temporibus,amp;infinitaftv abfurdiffimorum cultuum,ficut Aegyptij ftles,cepas, Romani pallo# tis cr errun-. rem,ftbrem 8óc.coluerunt.In quorum locum poftea fucceflit non minor idolo^s tiantopmionu mania in Ecclefia,in cuitu amp;nbsp;inuocatione mortuorum. Ac horribile eft tantam ßne utrbo. caliginem animis hominum oftLindi,ut ridiculis 8^ manifeftis ftiperftitionibus decipiantur, Sed ficeft,fine uerbo fieri non poteft, quin homines uarie errent opinionibus,Lucerna,inquit Dauid, pedibus meis uerbum tuum. Qtiare ore* mus Deum,ut nos gubernet amp;nbsp;regat uerbo, ne deerremus. Necefle enim eft,ut O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

dixi,fieri idolatras,qui line uerbo quærunt Deum.Non enim poftiint rede ap^ prehendere Deum: fed quemadmodum incerti feruntur cæcis fluduantibus opinionibus,ita iuxta eas fingunt uarios cultus,qui in Prophetis uocantur ido# la,amp; in hoc Pfalmo fimulacra gentium 8Cc,

Dixi autem obftruandam elft hanc deftriptionem Pftlmi. Eft enim in^ c«kM« genti, fignis irrifib humanorum cultuum, Ait omnes cultus gentium, id cft,eorum, urn fine uerbo qui carent uerbo, efft fimulacra fatda ab hominibus, amp;nbsp;quidem talia, quænec ’ uideant, nec audiant 8lt;^c, Vide enim quanta fit cæcitas,Homp uerbo audent indicate de Deo, 80 inftituunt cultus. Hoc ucre eft finge#» re ftu ftulpere Deos, ftu fimulacra, non enim apprehendunt Deum ut eft, nec confiftunt in certo aliquo Só unico Deo:ftd, ut dixi,ficut uariè errant opinions bus,ita fingunt uarios cultus,alij alios amp;C.amp;S poftquam fuum fibi quifej; Deum finxit, amp;nbsp;fuos cultus exercet : tarnen adhuc hæret in dubitatione, non ucre ftalt;# tuunt ft exaudiri,defendi,adiuuari in periculis. Hoc uere eft fingere Deum,ftu habere

habere pro Deo,colere,inuocare talem,qui habeat oculosjaures,manust neç ta* men uideat, aut audiat, aut palpet, quia non poITunt ftatuere quod refpician* tur,exaudiantur,adiuuentur êóc.

Sic {tint omnes religiones,amp; cultus bumani,{inc uerbo,uidelicet nihil all* pxU^ionesft* ud,nifi ftulta autmendaxopinio de Deo, finguntcultus,{bmniantle habere uerbofunt Dctim, cuius officium eft ubieg adefle, exaudire SC opem ferre. Id enim eft ocu* los aures habere 8óc. Nec tarnen indicant uere prælèntem 8ó efficacem eflè, , Reuera ergo talem Deum fingunt, qui uelut ftatua habens oculos aures, ni* hil nec uideat nec audiat. Id uere eft effe fine Deo,facere ociofum,Slt; nihili ido* lum,Sicut alibi ait Pfalmus: Omnes dtj gentium dæmonia feu idola.

Dixi de idolatria,quæ in his uerfibus pulcre delcribitur, quæ fit ac un* de oriatur, 80 quam late pateat. Eftlt;^ illuftrata defcriptio infigni reprehenfio* iie,quætaxat 8^ irridet omnes cultus humanos, qui fine uerbo,{èumandatO’ Dei inftituuntur, quód fint irriti amp;nbsp;fine frudu, ficut Chriftus inquit : Fru* ftra colunt me mandatis hominum Sfc. Quia enim non habent uerbum homi* nes,non pofttint certieflede uoluntate Dei, nec poiKint ftatuere feexaudirid Deo. Qiiare reuera funt fine Deo, ficut hîc ait : Similes illorum funt, qui faci* tint ea 6Cc. Iraqi omnis illorum religio ÔÔ cultus prorfusfunt fruftraSd nihili.

Hæc,ut dixi, non tanttim intelligenda funt de uno aliquo tempore, aut genere hominum, qui manifeftc funt idolâtre,aut prorfus alieni a populo Dei, fient Fthniciamp;c. fed femper omnibus ætatibus mundus plenus eft idolatricis nMcftidoU^ cultibus, qui propriè inde exiftunt, quód fine uerbo homines quærunt Deum, fibi fingunt cultus pro fuo arbitrio. Vndeetiam orta eft omnibus tempori* buscrafta ilia idolomania, quae alligat DBVM ad certa loca, feu certas ftatuas,ac putat illis adeftc a liquid numinis,{èu præièntiæ diuinæ, Sicut ctiam in illo populo erat cultus uitulorum,Baal amp;nbsp;fimiles, contra mandatum Dei in* ftituti.

Hine igitur facile eft iudicare, de'noftri temporis idolatria, quæ in Ec* ij^oldtruno^ defiam inuafit, oppreflb uerbo Dei, amp;nbsp;ignoratione uerorum cultuum, quam jlri temporit, oportuit iequi, poftquam obfeurata eft pura doeftrina Euangelrj, Ecclefia op* preffafuit non tantum craftilîîmis{ùperftitionibus,quæô quouis facile pol* funt iudicari, ficut eft ilia idolomania adorandi ad certas ftatuas, item idolatri* ca inuocatio Samftorum. Sed acceflerunt amp;nbsp;aliæ, quæ funt ob{curiores,qualis eft totus cultus Miffarum priuatarum,ubi facramentum corporis 80 fanguinis Domini collocatum Rut ad horribilem abufum amp;nbsp;profanationem, negle* do uero ufu,qui eft manducatio in fide,quæ ftatuit,quód in hac Cccna exhibe* • antur amp;nbsp;contingant nobis beneficia Chrifti, quód uere adiungamur Chrifto, tanquam membra, quæ fides excitata ÔC confirmata ufu Sacramenti, erigit, 8c eonfolatur confeientiam.

Pro hoc uero uRi inueda eft multiplex idolatria, Sacramentum ipfum fi* ne manducatione à Chrifto inftituta, amp;nbsp;fine fide in Miftis propofitum eft tan* Sacramento turn pro fpedaculo adorandum , Deinde in cundem finem folitum circumge* Cccnie. ftari. Item Miftà propofita eft nuiquam cultus, qui ex opere operate prodel* fet facienti aut fpedanti, applicatus pro alfis, mereretur remiffionem pecca* torum uiuis amp;nbsp;mortuis, 8dc. IDeniqi hie totuscultus Miftarum in uniuerfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Miyja«

eft idolatricus, propter has duas caufas. Primum, quia eft cultus inftitutus in Ecclefi'a humana autoritatejfinc mandato Dci.Deindè quia non leruatur infti* duMcaufa,

tutio Chrifti, quæ eft ut diftribuatur manducanduni corpus, amp;nbsp;bi'bendiis guis eius in Ecclefia, non ut fiat opus operatum, aut ut proponatur Sacrament turn ad fpeftaculum» Non eft autcm dubium Sacrarnent^,c«m adhihcntur ad afiumuftim pugnantem cum inftitutione Chrifti, non eflc Sacramenta, ficut nunc Turcica aut ludaica Circumcifio non eft fàcramenturn : led inane fpefta« culum,quia non habet uerbum,ncc promiffîonem diuinam. Quare palam eft, in tali ufu Sacramenti, alieno ab inftitutione Chrifti, multismodiseommitti adolatriamgt; Hæc addidi exempli caufa» Napi dç haç re alias dici Ibleu Nunc redeo ad textunit

pSalmus inftituitjUt dixi,antithefin,qua dilcernit ueros amp;nbsp;faiCos cultus.

xit: de Idolatris,qui ftint fine Deo, 80 exercent cultus impios Sc irritos.Nunc addit alteram partem de ueris cultibus, quos præftat populus Dei. Ac prb mum delcribit populum, qui eft Ecclefia,leu populus Dei, uidelicet is, qui ha^ bet promiflîones Só regitur ucrbo.

Nam hæ appellationes: Domus Ilrael: Domus Aaron: fignificant cum domiuAjirm populum,cui fc rctielauit Deus in uerbo, amp;nbsp;tradidit promiftiones, ficut èC ilia populuicuife defcriptio: Qui timcnt Dominum,id eft, qui colût Deum iuxta uerbum tradfi p4tffieit De. tum. Tametfi appellationes,domusllrael,domus Aaron, dilcernuntutramlt;ß adminiftrationem, uidelicet politicam leu regni, 80 lacerdotq, quæ fie erant {iinLla,utadmmi{iratioSacerdotq,tant:ijmmandatae{rct generi leu faniiliæ Leuiticæ ab Aaron.Nec uoluit Deus confundi hæc dilcrimina ab ipfo ordinär ta, ne uidelicet cæterac famifi'æ inuader^nt in adminiftrationem Sacerdotq,que pertinebat ad familiam æ pofteritatem Aaronis. Sed tarnen utracp adminii= ftratio,tam politise quam lacerdotq, erat diuinitus inftituta, tradita, ac uer^^ bo Dei gubernabatur. nbsp;nbsp;Qiiare delcribit talem populum,qui habet uerbum,

Qui ßnt cuk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S6cundó,de cultu hums populi inquit: Sperauerunt leu confidunt in Do^

tut ^uospra. mino,amp;rc.Hic addit notam,quæ delcribit,qui lint ueri cultus, quos præftat Ec=s /ixt EccUfu. clefia,leu i),qui uere funt populus Dei.Hæc nota eft, qua agnolci poteft quæ fit Ecclefia,uidelicet,quæ habet uerbum, quo docetur de uera noticia Dei, ubi ex^ ercentur cultusvlpirituales,uidelicet timere,confidere,inuocare,8óc. Hos oppo^ nit aliorum cultibus, qui quia Hint fine uerbo, nec ftint tales ubi mens agit alft quid cum Deo, non uere timet, nec uere confidit,aut inuocat : led tanttim funt externæ obleruationes operum, nihil funt nifi idolatria.

Quare hi cultus faciunt diftrimen inter eos,qui uere ftint Ecclefia, leu po^ pulus Dei 8ó alios ♦ Namexetcitia amp;nbsp;obleruationes operum polftint præftat cltßtim ab re etiam palam impft. Sed hune cultum præftant tantum pft, uidelicet, ft, qui aî^s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuxta uerbum iudicant de uoluntate Dei,uerè timent Deum, deinde confidunt

milèricordia promillà, credunt fîbi ignolci à Deo, amp;nbsp;le recipi propter Filium Dei. Hac fiducia inuocant in periciilis, amp;nbsp;lèlè fuftentantfpeacexpeftatione auxilft amp;nbsp;liberationis.Itacj hi cultus ftint teftimonium, quód fint populus Dei. Nam ipfi his cultibus teftantur,quód lentiant Ic uerè habere Deum, fe curæ eft le Deo,uere exaudiri amp;c.^

neribus uitæ, in unaquaq^ adminiftratione feu uocatione, Geut bïc ait Pfaïmus; öomus Aaron confiditin Domino, amp;nbsp;omnes, qui timent Dominum,conff^= dunt in Domino, Omnis uita piorum plena eft periculis amp;nbsp;difficultatibus oniiiis generis. Quare in omni gubernatione, Ecclefiaftiea politica, in uita orconomica uniulcuiuscß opus eft fide,id eft,fiducia,quæ in perieulis inuocat et expédiât auxilium amp;nbsp;liberationem Deo, Nee fine hacDeo plaeereaut felix efle poteft ullum opus,aut ullum genus uitæ, Qiiare hæc fides regat 8ó guber^ net omnem uitam, omnes adliones piorum, Turn demum erunt cultus DEO grati, amp;, fi'cut in ftriptura uocantur, facrificia, id eft, talia opera, quibus Deus ludicat ft ucre coli amp;nbsp;honore affici,quemadmodum Pftlmo quarto dicitur;Sa?‘ erificate facrificia iufticiæ,amp; Iperate in Domino,

Cæterùm hoc etiam meminerimus,ficut alias iæpê didlum eft, omnia dft oûTa de fide, dla,que in genere docent de fiducia,fpe,inuocatione,8óc, referenda efte ad priiv inuocdtione, cipalem promiflioncm Euangelrj de Chrifto, uidelicet quód intelligencfa fit fi^ des,quæ primum apprehendit remiifionem peccatorum,amp;: ftatuit fibi ignofei, nemEuange^= etftrecipia Deo per miftricordiam gratis propter Chriftum.Inhanc promift Iijde chnfio, fionem ftmper intueri debet animus, 80 in omnibus periculis, in omni inuocai= hone hanc fideni præcedere oportet,8d gubernare omnes adliones, Nec poteft fine ea fieri uera inuocatio, Necß enim ftatuere potes quód Deus accipiat tuas preces,amp;: datums fit, qua? petis, nifi' primum hac fide ftatuas, quód Deus uelit fibi ignoftere, amp;nbsp;te exaudire per miftricordiam propter Chriftum iuxta pro^ miftiones, Hadlenus didlum eft,quis fit uerus cultus, quern requiritPfalmiis,

Tertió additur de effedlu, ftu fru(ftu,qui ftquitiir, edm inquit, Adiutor ce effiUufett eorum amp;nbsp;protedtor eorum eft, Hic oftendit,cultus pioru non efft fruftraneos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“f*

non elft irritam fiduciam amp;nbsp;inuocationem : ftd exaudiri, iuuari, defend/, l/bes: rari pios, qui habentes uerbum Sd promifliones, ficut populus Ilrael habebat, iuxta ilias credunt 8lt;: inuocant Deum, ficut teftantur hiftoriæ illius populi, exempla omnium ætatum, Deum mirabiliter adiuuilft amp;nbsp;defendilft pios, ftrs: ualft Ecclefi'am omnibus temporibus,ficut populum Ilrael ingentibus miracuü lis liberauit, conftruauit Sacerdotium amp;nbsp;Regnum à ft inftitutum, dedit infi^ gnes uidlorias 8dc, Hæe opera teftantur piorum fiduciam 8d preces non elft ir# ritas,8d ficut ipfi indicant ft uere habere Deum, quern inuocant fide, amp;nbsp;ab co expédiant bona,ita uiciftîm Deus teftatur, quód fint populus, quód placeant ipforum cultus, quia exaudit eos, adiuuat, défendit 6dc,dat bona Ipiritualia ôd eorporalia.

Econtra qui carent hac fide,etiamfi habent profeflionem religionis,ct alft Qui c^rentfi» quos cultus operum/tamen non uere apprehendunt Deum,non ftatuunt ft ex? de,ingrauibu( audiri,Quare in grauibus periculis opprimuntur dubitatione,et deftituti con= p^ieulhop^ filio ac præfidifs ruunt in defperationem, ut Saul, etiamll facrificat, amp;nbsp;præftat 2X7 ** quafdam obftruationes Legis : tarnen, quia eft fine fide,non præftat ueros cub tus, in periculis non poteft ftatuere ft refpici et exaudiri â Deo,nec expédiât ab co liberationem : fed uidlus dubitatione, quærit alia non concefia auxilia, quæ ciim fruftrantur ipfum, tandem ruit in delperationem, Dauid quia habet fi^= dem,etfi conflidlatur ingentibus erumnis periculis:tamen fortiter perfertpc ricula,ac tandem emergit,et uincit fide,qua ftatuit ft exaudiri â Deo iuxta pros» miffiones, amp;nbsp;magna fidticia expedlat liberationem, Hæc fatis fit monaifle de hoc loco Pftlmt

TLJAcc cohærerc cum fupen'ohbus teftantur repedtioncs, domui Ifraël, do^ ■*• •’•mui Aaron, Ac,fîcut cœpit, pergit commémorais beneficia, quibus Deus teftatur le uerê cflè Deum huius populi, cui dédit uerbum ac promifiîones, quia præftet promiflà,refpiciat SiC adiuuet,amp; benefaciat pijs,qui iuxta uerbum apprehendunt Deum, amp;nbsp;præftant ueros cultus, fiduciam, inuocationem, amp;c. qui non fiint, ut aliorum cultus, irriti fine fruCtu : fed Deus oftendit fibi eos placere,quia exaudit pios, èC dat beneficia,quæ complecfluntur bi uerfus,

Ac ficut initid Pfalmus exorfiis eft gratiarum actionem d commémorai tione beneficiorum,quæ Deus fingulariter præftitit illi populo: Ita nunc repc^ tit in genere beneficia data diuinitus, ÔC addit precationem, ut Deus ea confère 'l'TXfô nbsp;nbsp;ôëauoeat, V t autem dixi de auxilio Dei amp;nbsp;defenfione:Adiutor et protetftor

RcgiMcr nbsp;nbsp;corum eft: ita hîc de confèruatione,incremento,ôô propagatione beneficiorum

cerdotio. agit gratins^ Primiim inquit : Dominus meminit noftri,id eft, confèruat uer* bum traditum, amp;nbsp;alia beneficia,adeft èc adiuuat nos in periculis, ac etiamfi ali* quandiu finit nos affligi,êô diffcrt auxilium : tarnen non ideo defèrit nos, non obliuifcitur noftri: fèd cü in eft opus adiuuat,amp; mirabiliter fèruat nos. Item bei nedicit nobis,id eft,fauet amp;nbsp;benefacit nobis,cumulât nos donis,dat fucceflusSë incrementa donorum.

Ac repetit in fpecie beneficia, agit gradas pro dato Regno ac Sacerdotio, Benedicit domui Ifraël,ôë domui Aaron, id eft, ficut in hoc populo Deus inftii tuit utramq; gubernationem Regni amp;Saccrdotr}, amp;nbsp;dedit promifiîonesde utrac^jld^ præcipuè propter Chriftum. Ita utramcß confèruat,et dat bona nei cefîària ad confèruationem utriusq} ftatus. Sacerdotium inftitutumfuitproi pter minifterium uerbi,ut populus doceretur,et ut eftet aliqua Ecclefia,ubi con feruarentur promifiîones de Chrifto. Ided ad illud conferuandum dedit Proi phetas, qui fubinde dodirinam obfcuratam reftituerunt, clarius explicarunt promiffiones,fuerunt autores abolendi idolatricos cultus, Sc populum reuocâi runt ad ueram noticiam Dci,8ë ueros cultus.Sic etiam in politia,cinn populus premeretur d uicinis hoftibus,item ab Aflyrijs regibus Deus mirabiliter adiui uit populum, excitauit heroicos uiros, per quos dedit infignes uicftorias,reddii dit pacem, reftituit ftatum politicum amp;c. Hoc eft quod inquit, Benedidt doi mui Ifraet

Pr/ciptt«»« it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcipuum beneficium eft, quód in hoc populo dedit ac conferuauit

«fftci«»« exW promifiîones de Chrifto, Chriftum exhibuit iuxta promiffionem, propter cr con^ quern nbsp;nbsp;illud lacerdotium Leuiticum, ôë regnu corporale huic populo a Deo

w^ßionum°' ^t'aditum erat, ut eflet teftimonium uenturi promifTi Seminis benedidli,qui fii turus eflet æternus Rex amp;nbsp;Pontifex, ficut alibi defcribitur, qui ipfe fefe offerret uidlimam pro peccatis,ac uidla amp;nbsp;abolita morte 8ë poteftate Diaboli,Iiberaret genus humanum, placaret nobis Deum, SëfublatopeccatoSë morte,donaret iufticiamamp; uitam æternam. Hæc eftæterna adminiftratio fàcerdotrj regni fpiritualisjubi Chriftus ad dextram Patris interpellât pro nobis, gubernat Ec=« clefiam,dato uerbo amp;nbsp;Spiritu fandlo, défendit earn aduerfus fæuitiam Diaboli amp;nbsp;mundi.Huius æterni facerdotq amp;nbsp;regni umbra erat illud externum facerdo^ tium Leuiticum,8ó regnum populi,quia propter Chriftum inftitutum erat, habebat promifiîones de Chrifto,Et apparet ideó hîc mentionem fieri regni amp;nbsp;lacerdotq, ut admoneat pios promiflîonû de Chrifto, quæ defcribunt regnum ôë facer

^Iàcerdotium æternum, ficut amp;nbsp;alias lèntentiæ de Sacerdotio Sd Regno reuo« cant nos ad promiftîones de Chrifto,

apoftrophen, qua gratulatur Sgt;C benè precatur pns,habentibus hæe ^beneficia diuina,uidelicet, uerbum ueram noticiam Dei,ueros cultus, ôè rtb^te dia bona fpiritualia amp;nbsp;corporalia, ut Deus hæc auoeat amp;nbsp;conferuct. Sicut Sç nobis gratiæ agendæ ftint pro talibus benefices,quód Deus dat uerbum, quód «ct, conferuat Ecclefiam,dat pacem publicam Sèc.óópetendum ut hæcbona foueat conferuet, ut propagentur ad pofteros, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

JNgens præconium eft, 8ódulciflimacon{oIatio,deueraEccIeGaïiabenteueri»' bum diuinitus traditum,quo fc patefecit DE VS,ut uerè agnoCci ponït,amp;’ ad^f didit ingentia beneficia,promifi't exhibuit Fib'um fiiuin, per quern crcdentb bus conti'ngunt æterna bona,liberatio peccato amp;nbsp;morte æterna,remiHio pccrf catorum, donatio Spiritus fandi, nbsp;nbsp;uita ac læticia perpétua in æterna confiie^^

tudine cum Deo» Addidit etiam corporalia beneficia, quód inde ufcj ab initio temper in mundo dédit Ecclefîæ uidî:um,dcfenfi'onem. Item editis miraculis te#! ftatus eft fuam præfèntiam . Qiiare reifte ornatur hic populus hoc præconio, quôdSIlSL T (BE'blE T)ICTI A ^EOyió.eft,habentesDeumplaçai Bencrfifl/ i tum,fauentem, cumulantem eos omni gencrc bonorum, Difternit ergo hune • co(-tum,habentem uerbum nbsp;promiflîones,ab omnibus alijs gentibus. Solius

buius populi hæc eft gloria, quód uerè habcat amp;nbsp;colat Deum, quia habet uer^« bum, habet teftimonia operum Dei, iàcerdotium regnum diuinitus inftitu« tum.(2!:’are in hoc populo uerè poteft confpici Deus, quot;Hane gloriam non ha?» bent aliæ gentes, quæ etiamfi habent aliquam noticiam quód fit Deus : tarnen quia funt fine uerbo,cjuo fe patefecit Deus,non reftè apprehendunt Deum, no agnofeunt eins beneficia, Sed, ut fuprä dixi, iaftantur errantibusppinionibus ßlt;e, de Dco,non uerè ftatuunt Deo curæ eflê res humanas,Deum ubiqj adeflè,om=f nia régi gubernari ipfius confilio potentia,ccrtô refpici,recipi,amp; exaudiri credentes propter Eilium promiftum: fèd putant res humanas temerè amp;nbsp;cafti ferri.Quare non uerè timent Deum,non confidunt Deo, non inuocant nec exf peftant bona d Deo.Hec eft cæcitas ôè ignoratio humana,cûm homines carent nerbo diuinitus tradito.

Econtra pij, qui habent hoe lummum beneficium, hi demum reftè ap=i prehendunt D E V M, uident 8ó agnoftunt eius præièntiam, quód fit condi^ tor 8ó conferuator omnium rerum, quód gubernet omnia, quód iraftatur pec^ cato,puniat improbos, amp;nbsp;benefaciat luftis, Nec tantiïm hanc Legis noticiarn habent : Sed etiam norunt promiflÏones Euangelrj, quód Deus ucïit condonai? repcccata,amp;recipere homines propter Filium fuum, quem uoluit fieri uiftij! mam pro nobis; Qtiare uerè agnoftunt Deuna, Iciunt cum irai ci peccato, ideó uerè timent, rurfiis iele erigunt fiducia miièricordiæ promiftæ propter Chri;* ftum,amp; hac fiducia inuocant.ltaq præftant ucros cultus,expectant ctiam 8è pç tunt a Deo corporalia bona,necellaria in hac uita,uiftum,deicnfibnem, pacem pablicam amp;c.Tales ergo uerè prædicant Deum,q-) hie Deus,cuius uerbumha=f bent,fic uerè Deus,omnipotcs, conditor amp;nbsp;côièruator omnium rerû, qui ubicß adfit,gubernet omniajóè impertiat diuijia benefîciajSC uerbum,quo agnofei amp;nbsp;coli poG

coll poflîtjdet item bona corporaliajtiiótum, defenfionemjConfêruationem tus politici Slt;c,

Hæc prædicat hic ucrfus: COE El COELO^^J^M S)0\{mi SE^n Tj Id eft, hic Deus ubicj adeft, gubernat amp;nbsp;confcruat uniueriàm natu^ ram rerum, slc ita agnofci uult, quôd ubicß refpiciat, exaudiat, iêruet pios, amp;c.

HOMinrK Ideftplle fu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfè D E V S etiam dat bona corporalia,neceftâria in hac uita,regimen polith

cum,defenfionem 8lt;^c. Hæc etiam largitur, ut Ecclefia in mundo durare poffît, ut prj habeant aliqua commoda uitæ. Hæc funt Dei beneficia, nec funt in pote:« ftate humana,etiamfi impq æTyranni rapiunt imperia, conantur opprimere pios,eripiunt eis commoda uitæ, etiamfi Diabolus per homines improbos iæ^ pè perturbât ftatum, ôô tranquillitatem rerumpub» bellis,fèditionibus, alfjs modis:tamen Deus conlèruat reijaub.amp;f défendit pios,propter eos largitur pas cem,ôô alia beneficia, ut fît aliqua Ecclefia*

Eft autem obièruandahæcparticula,quæa.it:TE ^^J^A 'M EDIT Min EMj quia habet utilem docftrinam de rebus politicis, quant habeat nbsp;nbsp;nbsp;earum ufu,tcftatur politicas, 06 alias res neceflàrias ad rem corporalem, eflè

doélrinam. res Deo côditas,ad utiiiratem humanigeneris, ab ipfo dari amp;nbsp;conlêruari* Quare fîgnificat earum ufum conceftüm elle, amp;nbsp;approbari â Deo* Quia enim dicit hæc approbari â Deo lëueftèdona Dei, ièquiturcflè res bonas,amp; quôd earum ufus placeat Deo,ficut Paulus inquit de hoc genere : Omnis creatura Dei bona eft* Quare res politicæ, imperia, iurisdiôliones, magiftratus, diuifîo proprietas rerum iuxta leges, contralt;ftus,iudicia ôôc.fîint res, quarum ufum Deus approbat, ôô in pqs ufus earum eft opus Deo placens*

Tefiimonium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prodefttenere ad refutandas imaginationcs hypocritarum amp;nbsp;fas

contrafanatU naticorum,qui damnant ufum rerum politicarum, auteertê non fatis reueren* cosdeufu re^ ter de eis lentiunt. Sed hæc dotftrina amplificat amp;nbsp;ornât dignitatem magiftras rum politica, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rerum politicarum,uultnosreuerenterfentiredenis,tanquambenes

ci)s diuinitus donatis, excitât etiam ftudium diligentius parendi legibus amp;nbsp;ma ' Rftw cor 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Poftremó hæc fententia admonet ÔC eos,qui uerfantur in magis:

rJiiw ftfatibus,8ô reliquos, ut meminerint his rebus corporalibus utendum eftè tan:« dum anquam cjuam donis Dei,nec fie dari, ut homines arbitrentur potentia, gubernatione, dottii Dei. opibus aut alqs rébus pro fua libidine utendum eftè, contra uoluntatem Dei, ad explendas ftias uoluptates, aut ad aliorum iniuriam, amp;nbsp;ad opprimendos pios 8ôc. Qiiia Deus qui eft autor amp;nbsp;dator horum bonorumjnon uult ut ea ha:lt; beamus tanquam propria d nobis parta : fed ut qsutamur tanquam admis niftratores alieni benefiefi, nbsp;nbsp;meminerimus hæc conferenda eftè ad gloriam

Dei,ÔC ad utilitatem publicam, ac Deo reddendam eftè rationem noftræ adtf miniftrationis*

AÆEmorabili ièntcntia claudit Pfalmum,qua repetit precationem,quæ eft in hoc Pfalmo præcipua, uidelicet, ut Deus exaudiat, defendat, amp;nbsp;feruet po^ pulum ïèu Ecclefîam, propter fuam gloriam,ut poftît laudari, ut præftentur ei ueri cultus,qui funt inuocatio cum fide, quæ certd expeâet auxilmm amp;nbsp;Iibera=« tionem‘

ïionem,deinde laus amp;gratiaruni acftio pro datis benefictjs,pro liberatione Sx^c^ Ällegat ergo eandem caufam petitionis, quam fupra in uerfti : Non nobis Do^ ’^ine^ièd Nomini tuo da gloriam amp;c.petit exaudiri,ut innoteicat èc celebretur gloria Dei,quæ eft, quód Deus exaudiat G R. A TI S,per niifèriçordjam,non propter noftram dignitatem : led adiuuet ßiluet indignos,non uelit nos pelt; rire etiamfi habemus peccatum. Ideó ait : nbsp;0 2V MO KI L AK ST t^tui

quafi' dicat,Sifêntiendumeftèt, turn demum inuocandiimefte,aut ftatuendum quód Deus nos exaudiat, fi' nos haberemus iatis meritorum, non poflet celebrari gloria Dei, quæ laus non eflèt milèricOrdiæ : fed noftræ dignisgt; ^atis,imó non poftet exiftere fides,aut inuocatio: fed animi opprimerentur du«; bitatione ÓÓ defperatione,quia ftmper habemus peccatum«^

Quare ita inuocamus, non quærentes noftra mérita, aut refpicientès ad propham dignitatem : fed confidentes tua mifèricordia, quód gratis recipias, cxaudias,faiues,iuxta promiffiones,8ô ideó petimus nos exaudiri,ut tibi tribus^ atur laus mifèricordiæ,amp; innotefeat gloria tua. Eftq grauiftîma fèntentia,quæ ^llegat Deo mifericordiam amp;nbsp;bonitatem, amp;nbsp;docethacfideinuocandum efîè,8lt;C ^-'lt;pe(ftandam Ó DEO falutem, quia DE VS non uelit nos perireî fêd uelif ^óiuijare, etiamfi fumus indigni ut poftît laudarf

^ilexijquod exaudit T)oniinus yocem de^recationum mearum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

(^ 'la inclinât aurem fuam mihi^ nbsp;nbsp;omnibus diebus meis inuoctû^o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Circumdederunt mefunes mortisj i^angufiiæ inferni inuenerunt me, TribuUtio^ nem i)auorem inueni,

Qjiqa eripuißi animam meam de morte, oculos meos à lacrimis, pedem nienm d lapßu.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ICredQ

816 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IK

Credo promtere a loquor,E^o autemhtimiliatusfum l)alde, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It

, Obfecro T)ominejquia e^ofumferuus tuusj E^ofumferuus tuusj is*filius ancilU tutc^ c^ui dir umpis Vincula mea.

fifgumtntum p'S T amp;nbsp;hie Pfalmus ualde celebratus, quia res infignes continet, confolatio# or dij^ptio ^nem in fumma tentatione, uidelicet animi ludlantis cum terroribus æternæ pfilmicxvi. mortis amp;nbsp;iræ Dei» Item mandatum de Confeffi'one, doftrinam de peccatoS^ condemnatione humanæ iufticiæ, dodrinam de periecutione, de ueriscultiü bus,fcilicet de afflictione,inuocationc SC confeflîone» Hæ materiæ proponum tur in exempIojUt fit in Piàïmis, Eft^ gratiarum acflio commemorantis periü cula,amp; liberationem,amp; effeefius qui iècuti funt» In bac imagine traduntur præ^ cipui loci doâ:rinæEuangelq.Terrores deichbunt ueram pccnitentiam» Con^ folatio qua fe iuftentat Dauid in bis terroribus, funt uoces fidei, Et qualis res fit fides,0£ quod uerebunc cultum DEVS poftulet, clare oftendit boc exem^ pïum,uidelicet,quód fides niti4ebeatibla miiericordia, non intueri noftras uirtutes, nec frangi èC excuti conipecîlu noftræ infîrmitatis » Hæc eft doefirina peculiaris Euangelq concionantis de gratuita reconciliatione, quæ dibgentifi fimè cognoicenda Si diieernenda eft â dolt;ftrina Legis» Neceflè eft autem lucere in Ecclefia doeftrinam de his certaminihus, pios ea experiri, ab'os plus, alios minus, Nec inuocatio uera fine bac fide exiftere poteft» Vbi autem acceniâ eft hæc fides, ièquuntur inuocatio, confeflîo, crux. Hos locos confiât eile præcb puos in doctrina Euangelq, in uita Cbrifiiana»

Pfalmus exemplum doefirinæ Euangeïq, Sc imago uero^ facrificiorum,Nam bîcquocç fîgnificatur diicrimencub lijet uerorum tuum, ÔC proponuntur non ceremoniæ, ièd longe alia iàcrificia, icibcet fides, cemmittu ne jnuocatiOjConfeflîojafflicfiio» Et memorabiles ièntentiæ multæ traduntur» f4cn^cwr«w. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Im'n'3

InitiôdeFîdc,‘D/L£X/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T)ErS EXAES)1T ME,}^iicxi,idch,

id eft, lætor, hac confolatione me fuftento, quôd exaudit me Deus ILiftantem cum terroribus æternæ mortis.Hec eft uox fidei,quæ nititur fola mifèricordia, ut poftea dicit, Deus noftcr miièretur. Taies fcnrentiæ opponendæ funt dubis= Utioni ac diftidentiæ,quæ detcrret èc languefacit inuocantem»

Ided poftea coniungit inuocationem èC fidem » C '^E E) lT)Ii E i-ocjuoY,idtp, E^ 0^ OE) LO QK Ö nbsp;nbsp;id eftjlnuoco,^^ profiteer* Saul quia dubi^ inuoco»

tat,fugit Deum,non inuocat.Itaqî inuocatio apud ignares 80 hoftes Euangelq, non eft inuocatio Dei, fient nec apud gentes*

Eft amp;nbsp;hoc memorabile diftum,quôd omnes homines acculât, 0 MTSLI Sy^omowëddXy Homo MEHE) AXjiA eft,non reftè ftntiens de Deo. Nemo timet ut de^ het,nemo confidit Deo, ut debet,fèd infleftuntur animi,aut auertuntur Deo, ^eo,'' metu, fiducia humanarum rerum, quærunt præfidiâ humana, ruunt amore SC alijs motibus contra Deum*

M IH COH.SE ECTH EOMIHI. Etfi' coram mundo uidentur d fa, id cü, ex^ Deo abiec'ti,negligi,intcrire,tamen reuera Deus hoe facrificium,uideh'cet mor tem, ducit eflè preciofiim amp;nbsp;excellentem cultum* Ac uiciflïm curat, fèruat, SC glorificat eos. Eft^ teftimonium de uita futura poft hanc uitam*

Recenfui argumentum Pialmi, Sc excerpfi quædam difta, quæ ualdè prodeft habere in conipeftu pofita,8ó cótinent dulciflimam doftrinam SC con^ iolationem piorum, qui non ftint omnino ociofi, ièd exercentur ærumnis alis: quibus,et petunt â Deo auxilium Sc confoIationem*Ac'dc argumento tantum*

pRimus uerfus eft propofitio amp;nbsp;fumma negocq* Cum enim fit gratiarum a^ ftio,ftatim incoat earn ab hac lèntentia, Gaudeo me exaudiri à Deo, Ago pr?

gratias Deo me exaudienti, Obièruandus eft enim Ebraifmus in uerbo trans? lationis ufitatæ, Dilexi, quoniam exaudiet. Nam uis Ebraicæ fi'guræ hæc eft, neimica Elanc rem mihi ex animo gratulor, hac me confolatione ftiftento, hac redele4'”:Ÿ^«’«^’' ftor,quód Deus me exaudit*

Dixi autem antea,hancefïèfideiuocem,quæeluftaturex medijs bus,ciim ftatuit Deum uere uelle exaudire Caluare per miiericordiam,8ó fen^^ turexinferis. tit nos non debere cedere aut defperare, propterea qudd peccata acculant nos, aut detcrret nos infirmitas noftra* Contra hæc erigamus animos,ScftiftcntCi: mus nos promiflione milèricordiæ'* Sic uult Deus inuocari, amp;nbsp;hæc inuocatio eft uerum fidei exercitium,amp;: cultus quern Deus flagitat 06 in Euangelio requi;? rit.Sic inuocat Dauid, pulfos in exilium* Mouetur conlcicntia fui lapfiis,dein?= deingentium amp;nbsp;horribilium fcandalorum, quæ fecuta funt propter ilium la? pfum,Non potuit niti meritis,led intuctur promiflionem gratuitam remiffio? nis peccatorum*Hac una fo erigit 80 fuftentat, accipit remiftionem, amp;nbsp;expeftat ueniam ac liberationem*Ita fide eluftatur ex inferis* Talia exempla monftrant Ueram lententiam horum Plalmorum, prælèrtim apud pios qui non habent mentes caj-nali lecuritate ebrias, fod aliqua certamina experiuntur pauorum amp;nbsp;fidei *

818 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EK Ä(^(^AT 10 IK

., TD Epetiti'o eft ftiperions ientenriæ, amplificata effeftu, Gaudeo me exaudi'ri. confi'dercnt prj,quail's motus fit fidcs,toti'es hoc ingeminatjGaudco meexaudiri, Infpiciamus autcm mentes noftras, Sc feCe interrogct uiiufquifcp, an ftatuat relpici luas preces, deinde an in afflidtionibus poftit le conlblari, 8^ condpcrc leuati'onem 8^ gaudi'um ex hac Ipe auxilq di'uini» Epi'cureis, Acade^; mi'cis, Sauli, talesconlblationes prorfus l'gnotæ Hint* Dubi'tant, nee I'nuem're JDeum pofliint, hæc dubi'tatio auget mccrorem, confiderant diflimiles alio^ rum euentus, amp;nbsp;iudi'cant ft abiedlo« elft d Deo, I'raftuntur diftimilibus iudictjs Dei,extinguuntur dolore» Hæc I'ta gcri teftatur expen'entia*

DubiMte di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diftamus hanc dubitati'onem dilplicere Deo,et poftulare Deiim,

f^licet Deo po nbsp;credamus Euangelio promi'ttenti ueniam, Et hac fide repugnemus natural!

flulantifidem. dubitation!, amp;nbsp;diftamus uerc ftatuere, quód Deus refpiciat, recipiat, amp;nbsp;exau^ diat noftras preces.Sicut èC lacobus dixit, Poftulet in fide,nihil hæfitans» Et ad Ebræos, Accedamus cum fiducia» Ita hîc adfirmat Propheta exaudir! ft, IKELIKAT TEES AET^EM SEAM MIHI.

Deinde addit de efftcfiu, SE MTE^ IKEOCAB 0, quafîdicat, Cùm certum fit Deum flagitare hune cultum,Ô6 exaudire inuocantes, non defi^ nam præftare hoc officium, non defiham quærere conlblationem, nec nam cclcbra.rchæcbeneRcia, ac docere de ueris cultibus, Nam Ô6 inuocatio^ nem Sx: prædicationem compleditur» Et hanc ftntentiam aliquoties repetet, 'Credidi, propter quod loquor,inuoco,prædico»

.CII{CEMTETEI{EKT ME Ff^KES MOTJIS, B.T AKGESTIÆ IKFETJSLI IKEEKE^EKT ME, TI^IBELATIOKEM ET TAEOI(EM IKEEKl ET KOMEK TOMIKI IKEOCABO, OBSECTJ) TOMIKE EBJTE AKIMAM ME AM.

N4rr4«ofx= NTArratioeft additapropofitioni, exponens magnitudinem periculi. Eft^ powî mamp;gni i i admodum pathetica, deftribens non uulgarem agonem animi fentientis iram Dei, ac penè mentis in æternam damnationem, led tarnen ntcunq^ ft fide omnespij fen amp;nbsp;inuocatione luftentantis»Non omnium fi'miles funt ludlæ, ftd tarnen omnes h«fit lt;jîq«of pq exercentur aliquibus doloribus in pcenitentia»Et accedunt multis non leues morlus Diaboli, qui arte nouit euertere incautos, amp;nbsp;Re infigit dentes uirulen^ tos calcaneis piorum,ut uulnera non facile curari poftint.Qiiantum uulnus ft^ cit Adæ facinus Cain, præftrtim cum cogitaret fuum lapfum caulam elft raib urn malorum futurorum» Talis confternatio anim! ftquitur, cum ftntimusex aliquo noftro peccato aut errore orta elft ingenda publica mala ant ftandala, utexMonetarq errore orta eft ftditio Rufticorum. Sic fæpè adftrunt etiam iandds horribiles cruciatus, non lohim alien! lapfus,ftd etiam proprif

In his doloribus non tantiim cruciatur animus conlpedtu corporalium agnidone iræDei, ætemædamnationis, coßitat animo ruinas qniduocet. aliomm,amp;:ftcuturoserrores ad pofteritatem. Cogitâtquàm miftrum fit,clft lias ftu organum iræ,non ftruire generi humano aut Dco ad bona,Sed in con«: filfis, in negocijs trahi tanquam quadam tempeftate contra Deum, K ad inftlh cia négocia: SicutSauh's conlîlia ôd négocia tandem erant impiaSdinfelicia» Cùin

Cùm hæc animus pius aliqua ex parte fîbi accidere fentit, hinc oriuntur pauo^ tes qui nullis uerbis delcribi poflunt, funt guftus quidam æternorum crucis: atuum,amp; fugæ æternæ.Hos dolores hîc uocat infernum,ôô funes mortis, quos fepc alias delcribit,ut in Pfalmo,Domine ne in furore tuo arguas me,etc»

Nemo autem poteft diu fuftinere hos tantos terrores,nifî interim retineat aliquam fcintillam fidei, quærentis promiflîones milèricordiæ, amp;nbsp;utcuncp ge^ niitu inenarrabili auxilium Del implorantis. Sic Adam, Dauid no potuiflènt lufideinemo fuasærumnas tolerare,{èd abrupiflènt uitam,ficut ludas,Ahitophel ôô fimiles» Et quantos exiftimamus fuiflè cruciatus Chrifti,c«m fudaret iànguinem»Tanï= nbsp;nbsp;nbsp;’

tos motus nemo hominum alius ferre potuiflèt»Sed taies intérim fuftentantur;, ut dixi, aliquo quamuis obicuro motu fidei lucflantis cum pauoribus»

blanc lucflam amp;nbsp;inuocationem addit hîc, amp;nbsp;ipfa repetitione modum cer;= vif« funt ter taminis aliquo modo fignificat,quia uices funt terrorum, amp;nbsp;fidei inuocantis quærentis confolationem» Ideô toties eadem repetit, Inuocabo nomen Domi# uerlt;(, ui, Obfecro Domine,Eripe animam meam» Ita nos quocç difcamus exercere fi# dem uera inuocatione in noftris amp;nbsp;communibus periculis, nec fuccumbamus uiagnitudini terrorum,quantumuis peccati amp;nbsp;infelicitatis moles in animo cre# fcat,tarnen fciamus Filium Dei potentiorem eflè peccato amp;nbsp;inferis, ôd gratiam cxuberare fupra peccatum»

CESTODIENS EA^EELOS DOMINES, ATTE» NEATI^S SEM ET SEM SALEATES, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’

ÎTAec eft ipfa proprrjflîma defcriptio Iu(fl^, in qua fides répugnât doloribus, Defiripiio ■^^Sed fides requirit aliquod uerbum amp;nbsp;agnitionem mifericordiæ» Sicut me# mini inmaximisamp; terribilibus doloribus d. Dodorem Martinum fubindc clamantem ingeminafîè hanc uocem, Conclufît Deus omnia fub peccatum, ut omnium mifèreatur, Ita hoc loco Dauid proponit fîbi fèntêtiam de mifèricor# dia, ut fæpc aliâs in Pfalmis, quafî dicat, Etfî ingentibus oneribus peccatorum amp;nbsp;periculorum premor, amp;nbsp;moles mihi paulatim crefcit, tarnen his omnibus anteferre debeo mifèricordiam tuam» Tradidifti promiffîones, 80 precipis ut credamus te uelle nobis ignofcere,te uelle efïè Liberatorem peccato et d mor# te.Nos non pofîumus noftra iufticia, noft ra fàpientia, hæc mala excutere» Ided promifîfti nobis Dominum, per quem benedices. Tua dextra nos libcrabit ex bis malis ♦ Proinde quantacuncß funt peccata mea,non propterea accufabo te mendacf), fed confugiam ad promiffîones tuas amp;nbsp;his eredam, hac fide expédia* bo mitigationem malorum amp;nbsp;liberationem» Es milericors,id eft,gratis mifè# ricordiam promifîfti indignis. Es iuftus,uerax amp;nbsp;feruans promimonum tua« rum. Deinde eô etiam te iuftum prædicamus, quia nos iniuftos recipis ac iu# ftos pronuncias» Qiio magisapudanimum crefcit peccatorum fènfusêó ma# gnitudo,eó magis fugere cupimus» Sed contra nitendum eft, Hanc ipfam ob caufam quia fumus iniufti, contendamus ad D E V M iuftum, hoc eft, iuftifi# cantem.

Deterrent autem animos à Deo,8d peccata noftra,8!f calamitates, Vtracß Peccdtumcr res languefacit mentes,quia calamitas uidetur teftari,qu0d Deus nos able# cerit, ut infelices pugnæ mouentSaulem, ut defperet, Sed hîc opponicamp;huic terror! confolationem,Imó calamitas non eft teftimonium irg 80 damnationis,

820 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EMA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

CilimiMes fignum in quo Deus gloriofe oftendit potentiam bonitatem fuam. Hoc Cuftodit paruulos, calamitolbs, non fuperbos, non.confideiites tiMirlt;eetd4tti fuisconfi1qs,opibus ac uiribus»

iMionif, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eôdem pertinet quód ait, A TT EnV^ AT JAS S E'M, Quanquam in

cxtremas calamitatcs coniedlus fum, tarnen rcftitutus fum, Si'cut alibi inquit, Caftigans caftigauit me Dominus,amp; morti non tradidit me« Hæc ufitata do-(flrina Euangelq, omnibus nota eflè debet, quod Deus uelit nos affligi, non ut perdat,fed ut reuocet acfèruet.Et tarnen adfligi nos oportet,ut difcamus,quan^ tum main fit peccatum.Experimur fæuitiam Diaboli,mordentis calcaneos Ec^ clefie,ficut fauciauit filium Dei. Sed gloria Dei eft, quÓd interim fuftentat nos, mitigat mala,ac tandem prorfiis tollit. Nam mitigatio dum durant,eftfih^ gulare genus coniblationis,de quo Prophetac loquuntur, ut lerem.io. Corripc me Domine, ueruntamcn in iudicio, amp;nbsp;non in furore tuo, ne forte ad nihilum redigas me,Item,Domine ne in furore tuOjôCc.Non eft in morte qui memor fit luijamp;Sc.

AM, QEIA S)0MinES (EJETI^l^riT TII)I QEIA EI^IEKISTI AniMAM MEAM S)E M0l(EE, ' OCELOS MEOS MEOS LACEJMIS, EE'DEU ME^M A LAESK,

PricMo nbsp;nbsp;K Bfqiuta defcriptione lucftæ, uidoria feu liberatio prædicatur,et celebrantur

üorùÇeuhbe-^ ^effedüs ftcuturi banc liberationem. Nam inuidoria fides excitatur, hæc rationis, noua certamina proipicit, amp;nbsp;ft ad ea præparat. E^E E EEJE E I(E AHE MA in I^E I EM, eft, quiefte, fis læta, tranquilla, etiamfi inipens“ x3entminæamp;pericula,2^^/.f 'DOAf/N^Ó' É^ETE^IEEIT TIBI. Deus eft cuftos,qui tuen (blet, qui rurftis eripiet ex uenturis calamitatibus. Si=s eut 2. Corinth. I. dicitur : Reiponfum mortis in nobis habuimus,ut non fimus confidentes in nobis, ftd in Dco excitâte mortuos, qui ex tanta morte liberauit nos, amp;nbsp;liberaturus eft. Vt in ocio langueftit amp;nbsp;extinguitur fides, ficut dicitur, Sedit populus manducare amp;nbsp;bibere,amp; ftirrexit ludere.dta econtrà in certaminh w’îwfcoKfri creftit fides, ut ferre maiores impetus poftît. Nam phrafis Ebraica, in his uerbis, Retribuit tibi Dominus,fignificat continuum morem liberandi.

nuplexEft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primus frudus uidoriæ, hoc incrementum fidei. Alter fruftus

âiK uiâorite, eft, ambulare coram Domino,id eft, uenire ad templum Dei, qua figura com=« wcremenfzoK ple(q:itur totum cultum Dei,omnia officia ueræ pietatis,quibus glorificatur amp;nbsp;tuUi^Der^ ^^EEratur Dcus.Propter hanc finalem caufam Deus omnia miracula edit,glo:f rioft libérât iàndos, ut conftruet Ecclefiam, ut uera dodrina propagari amp;nbsp;latê fpargi poffit,ut multi inuitentur ad pietatem.Ideô iæpiflîmè repetitur hæc eau fa in ftripturis, ut, Inuoca me in die tribulationis, ôô eripiam te, amp;nbsp;glorificabis me, Pialm.2I. Narrabo nomen tuum fratribus meis, in medio Ecclefiæ lauda^ bo te.Ttem,Non mortui laudabunt te Domine.Sic hoc loco inquit,Qi.iia erh puifti me â morte, ambulabo coram Domino, præftabo tibi ueros cultus, iiv uocabo te, prædicabo, agam tibi gratias, obediam, omnibus officijs inuitabo alios,ut te agnoftant, amp;nbsp;redê colant» Hanc ipiàm ftntentiam aliquoties ineuh

C^ET^O, E(I(OETE(I(^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EGO Al^-^

^Vperior pars Pfalmi defcripfic, agonem anjmi lucflantis aduerfus terro# ^resiræDei Só mords æternæ, amp;nbsp;uidtoriam fèuliberadonem, cum fides er^ gens fèlè ucrbo5et apprehendcns confoladonem emergit ex illi's fluédbuStCum niscohæret8^reliquapars» Namgradarumaédoamplificataeftdefcriptione cfîèduum,qin lèquuntur uicfi;oriam,hoc eft,uerornm cultnum, de quibus dicc^ l'^uunturli^ fe cœpi't in ucrfu præcedente. Ambulabo coram Domino,l'd eft, præftabo cub itoriion. tus,quibus Deus glorificatunHos cultus hîc in fpecie enumerat,ôô ut cœpit,in fuo exemplo proponit dodrinam de multis rebus. Recenièt ordinè qui fiiit ri cultus,uidelicet,fides,inuocatio, confefiîo, afflicfliones, gratiarum a(fdo, amp;c.

Ita hæc pars continet infignes locos dodrinæ Euangelij, de fide amp;nbsp;de effecfdbus fidei. Item dodrinam, quæ accufat 80 damnat hypocrifin Só fiduciam humas nam.Itemdodlrinamdecruceamp;afflidtionibus. Hæceft utilis docflrina Sc ne^ ceflaria prjs. Quare diligenter confi'derari debet»

Primtim,cùminquit,C^(ET)Oj^^TE^ OT) L0coniunguntnv coniunguntur hæc duo, fides 8c inuocatio lèu confellio quam parit fides, ac u^ truniqj docet, Sóquid fit fides, quomodo fieri debeat liera inuocatio. Ver^î^^'^“’* hum Credo refpicit ad ea. quæ fuprà dixi, de beneficrjs pro quibus gratias agit, uidelicet de uiâroria amp;nbsp;liberatione, qudd fît exauditus à Deo, 8C liberatus ex ib Iis terroribus per mifen'cordiam. Eft(^ intelligendum uocabulum de fide, quæ VocAbulunt ftatuit fè habere Deum placatum lèu remittentem peccata,iè exaudiri per mifè^i ^cnduwdeue* ricordiam Gratis.Nec patitur fè deterreri confpetflu propriæ indignitatis,Sed fajide^ magnitudini peccatorum opponit, 8C antefert mifericordiam promiflam pro;« pter Filium Dei redemtorem oeneris humani. Hæc fides uincit terrores pecea= ti 80 mortis,amp; erigit fefe, ut aÆt accedere ad Deum amp;nbsp;inuocare, ôô certd expç^ ftat auxilium amp;nbsp;hb^rationemjquare mox addit de inuocatione»

Ita hoc uno uerbo. Credo, compledlitur totam docfirinam de iufticia fî^ dei, quam proprie docet Euangelium, 80 oftendit, quæ res fit fides, de quo ceflè eft in Ecclefîa certo amp;nbsp;explicate tradi doftrinam conlèntientem ciïm icrb ptura.Primum ac præcipuum certamen eft cum aduerlàrqs,quid fîgnifîcct uo?® cabulum fidei. Nam hoc conftituto, poftea de doftrina facilius conueniri po^ teft, Verùm alibi hæc tota docftrina de iuftificatione intégré tradita eft, amp;nbsp;cob lefta finit teftimonia, de fîgnificatione uocabuli, qudd fides in Paulo 8C re^ liquafcriptura fî'gnificet non tantiim noticiam hiftoriæ, feu profeftîonem relb gionis,lèd propriè amp;nbsp;præcipué fî'gnificet fiduciam milèricordiæ,hoc eft,fiducb am,quæ ftatuit,quôd non propter noftram dignitatem, ièd propter Chriftuni GR. ATIS conlèquamur reconciliationem ièu remiffionem peccatorum, amp;nbsp;uitam æternam. Nccopus eft hîc intégré repetere materiam loties agb tatam.

Sed illisteftimonrjsaddamusSô hoc diftum Pfalmi. Credo, propter prophm fo, quod loquor.In quo palam eft Prophetam loqui,non de ociofa noticia lèu pro^ q^ur de fide feffîone,lèddefide, quæinueroccrtamine dimicat cum terroribus, amp;nbsp;appre#=^“^ hendit milèricordiam propofîtam in promiftionibus. Atcß hoc modo percipit confolationem,8lt; uincit terrores.NamIioc minimé obfcurum eft, talem fidem

defcribî, qusc agit aliquid in certamine confcientiæ, ÔÔ apprchcndit miièricor# diam,quam opponit propriæ indignitati,amp;S répugnât dubitationi.

Deinde ciim pauld anté claris uerbis dixerit de miiericordia. Miiericors Dominus iuftus,amp; Deus nofter miferetur: Non obicure fignificatjie loqui de fiducia quæ nititur gratuita miiericordia,

inueeäüo mm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftremó,quia hîc addit de effe(flu,hoc eft, de inuocatione, teftatur fe lo^

qui non de noticia hiftonæ, ied de uera fiducia, quia uera inuocatio non potcft * exiftere,nifi cnmadeftfiducia,quæapprehenditmiièricordiam. Necdubium eft in inuocatione requiri banc fidem, quæ ientit Deum uelle nobis ignolcere amp;nbsp;nos exaudire per miicricordiam,propter Pontificem amp;nbsp;Mediatoren! filium fuum, Itaqj cum coniungantur fides amp;nbsp;inuocatio,neceflè eft intelligi fiduciam miiêricordiæ,

Vocdlulum Qtiare diligenter obferuetur hoc loco uerbum Credo, ut admoneatnos Credo, hoc lo^ dc fis, quæ funt præcipua in dotftrina de fide, Primum de fignificatione noca^^ co ddtMonrt de buli. Eft enim teftimonium, quód fides uocetur fiducia, non ocioia noticia,amp; *ftnrrlt;’tantum reliquos articulos, ied præcipuê hunc quo(ß,ad cipua 'm do. quem reliqui referendi funt, tanquam ad cauiam finalem. Credo remiftioneni {Ir'mafidei. peccatorum, Secundó, quód hæc fides nitatur fola mifericordia,nec quærat di^ gnitatem aut mérita propria, Imó, quód neceflè fit miièricordiam opponere noftræ indignitati, Tertió, quód hæc fides proprie pugnare debeat cum dubi^ tatione,ac certô ftatuere fibi ignofci,iè exaudiri,amp;Sc,Nam hgc tantum fides uiiv cit terrores 6lt; defperationem,

Aduerfdrij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AduerfarfijCÙm femel deerrârunt,poftea multiplicitcr hallucinanturPri

b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocabulo errant. Deinde tantum hærent in noticia hiftoriæ, non do;^

HJ «foflrHM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;petenda fit uera Sc firma confolatio conicientiarum, quomodo utens=

dit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum fit Chrifto,quomodo uincatur dubitatio,imô paldm docent eftè dubitan^

dum. Ita plane eripiunt conicientrjs firmam coniblationem, extinguunt fidem amp;nbsp;inuocationem, ac prorfiis abijciunt præcipuum articulum. Credo remiffios= nem peccatorum, amp;^c. Deindecùm tantdm noticiam hiftoriædoceant,trans:« formant Euangelium in docftrinam Legis, quæ non coniblatur confcientias, non reddit certas de remiffîone peccatorum,ièd magis auget terrores.

Nec uerô poflèt exiftere fiducia miiêricordiæ Dei, nifî promiiTionesre^î uelatæ amp;nbsp;traditæ eftènt, Ergo fiducia ilia in Patribus oriebatur ex certo uerbo, amp;nbsp;nitebatur promiffio Liberatore, ficut Piàlmus iècundus ait, Ofculamini Pi^ Cdp: lium,amp;c.Beati omnes qui confidunt in eo.Et Eiàias inquit, Iniquitates noftras ipiè portauit.Ita quoties fit mentio fidei amp;nbsp;miiêricordiæ, intueamur promiffio ones, amp;nbsp;nitatur mens Mediatore amp;nbsp;Liberatore Chrifto filio Dei, Hæc de fide ctfi iæpè repetuntur ,tamen hoc loco commemorari neceiîe eft,ut uerbum Cre^ do, uerè amp;nbsp;propriè intelligatur de uera fiducia miiêricordiæ, qua agnofcimus Deum placatum eftê,8ô coniêientiæ fiunt tranquillæ,eriguntur et uiuifîcantur. Nam qui fidem aliter intelligunt in talibus locis iêripturæ,aut putant fine bac fide, de qua diximus, ualere inuocationem, aut agnoici Deum, hi prorfuser^; rant, amp;nbsp;in denfiftîmis tenebris ueriàntur,

Doâr'ma de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neq; uerô intelligi hec dodrina de fide poteft,fine ueris exercitqs in Cru;=

fide 'mteüigi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jn uera Inuocatione,Ebria mens uoluptatibus amp;nbsp;iêcura,quæ non lucfiatur

non poteflfine aJiquibuspauoribus,nec uerê expetit auxilium Dei, nonintelligit quid fit fides.

fides, Etfi autem multa exempla ucrorum exercitiorum proponuntur in Pro:# phetici's Apoftolicis Icnptis, tarnen contemplemur Publicanum Lucæ l8» de quo ait ChnltLis,Non audebat oculos in ccclum tollere,Hic geftus fignificat acerrimam pugnam, ani'mi defperabundi amp;nbsp;fugitantis Deum, Cum mens uea tèexpauit confpecflu peccati, metuit iram Dei, cogitât feabqci,fugitDeum, non audet inuocare^nec fperare ueniam. In bis anguftqs reuocanda eft mens ad promiffîones gratiæ, ficut cxufcitat le ille ipfè Publicanus, Erigit (è Ôô tan^« dem attollic oculos,audet quærere Deum,ôô petere ueniam, Sicut inquit. Pro# , picius cfto mihi peccatori, Ibi cùm fides uicit pauores,fit tranquilla conlcicntia

uiuificatur, T alia exempla nobis proponamus, 8ó hos motus noftris cxerci^ tijs difcamus intelligere, Haólenus dicflum eft de uerbo, Credo, Nuncperga# nius adcætera.

Çlmul hic Inuocatio amp;nbsp;Confeffîo comprehenduntur, quia impoftibile eft hæc Lotjitor, diuellere,Nam inuocatio eft re ipla quædam Confeflio, Sicut experientia tc=? mua

ftatur.T res Ifraclitæ in Babylone,citm nolunt adorare ftatuam,oftcndunt que cultum probent, aut abominentur, Valentinianus cum in templo daret colas^ phum facerdoti afpergenti ipfum luftrali aqua, oftendit ft non inuocare Idola luliani Imperatoris fui, Certum eft igitur hgc duo comprehendi,lnuocationcmyî4e

Conftftionem, Primiim autem de Inuocatione dicamus, Hæc fine fide non poteft fieri,iuxta illud Rom,iO,Quomodo inuocabunt,in quern non creduntf Et Ebræos 11. Credere oportet accedentem ad Deum, quod fit, amp;nbsp;inquirentes iplum remuneretur,

Epicureos maniftftum eft non inuocare Deum, luxta illud, Dixit infi'pft Epicura non ens in corde fiio,non eft Deus.Nec Saul inuocat,ftd fugit Deum, eilt;ç iraftitur, ’«'«’««1 d«« Nec Academici inuocant,id eft,homines ftcuri,qualis eft maxima pars generis humani,qui dubitant utrum Deus moueatur hominum ærumnis 8^ precibus, 80 cum precantur,tamen nihil d Deo expe(ftant,n5 exiftimant ft relpici d Deo, Sic maxima pars hominum inuocat, nec intelligit hunc cultum damnatum eft fe, Sed Chriftus clamitat, Quidquid petieritis credentes,Et Paulus, Orate fine ira amp;nbsp;fine hæfitatione, id eft, non impatienter iraftentes Deo, amp;nbsp;non diffiden# tes, Item lacobus, Poftulet autem in fide non hacfitans.

Inhancftntentiam hic dicitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E^E A LO^

QE 0 7(,Non fum Epicureus,non film Acadcmicus,uere ftatuo elft Deum, amp;nbsp;confido eum mihi propicium eift propter Filium fiium,quern pro nobis uifti# mam eftè uoluit, Credo meas preces per hunc Pontificem ad ipfum perftrri,amp; accipi, Credo me ei curæ elft, ÔÔ propter Filium me exaudiri. Non fugio eum ficut Saul, etiamfi agnofto meam miftriam, ftd obtempero ei, cum iuflerit nos credereremiflionem peccatorum donandam propterFilium, Cum dico, In te Domine fperaui, non confundar, uere amp;nbsp;ex animo Ipero, amp;nbsp;cxpecfio conibla# tionem amp;nbsp;auxilium d Deo, Hunc fcio elft cultum Dei, hoc cultu ftio eum dele# 0tari,ficut dicitur in Pfalmo,Inuoca me in die tribulationis,6lt;c, Hæc intellige# redebemus, Slt;fic in inuocatione mentes adftftas elft oportet, Eftqjhæcpro# pria amp;nbsp;peculiaris piorum lapientia,ignota mundo,

Hue amp;nbsp;cætera,quæ de oratione traduntur,accommodanda funt,quôd ui# delicet pia mens fibi proponere debeat præceptum de inuocatione, Deindêamp;i«figf«t{(lt; in proniiftîones, Tertid, quôd ftmper adftrenda fit hæc ipfa fides,quæ credit re# ontiont,

8^4* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A I o IK

mifïîoncm peccatorum* Quartó, dodlnna tenenda eft, quas res fides nominä# tim petere amp;nbsp;expecftarc debeat,quas cum conditione petere debeat,fi ita placeat

Prottii^wneî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam ea quæ nominatim iuflît Deus peti,ut promiftïones Euangelfj pro#

Ewngdi/pro= prias,uidelicet de remiflïone peccatorum, de uita æterna, de conièruatione Ec* dtone nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;depulfîone blafphemiarum, hæc petat Ôlt;S expecfiet fides fine condinoi

Corporales nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruce in peticulis cor P or allbus, fides in genere ftatuat,Deo place?

promißiones TC inuocationem,amp; non futuram inanem, etfi non illo modo liberamur, quem peat fides cü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogitamus,quia Deus uult Ecclefi'am ftibiedtam efle cruci, SC pendere ex fi?

condinone« de,non ex humanis cogitationibus,Et tarnen earn exaudit èC libérât, Sed uarijs modis,ut Paulus inquit,ad Ephefios ^,Ei qui potens eft fuper omnia, facere ex? cellentius quâm petimus aut cogitamus» Et Pfalmo 4, Scitote quôd Dominus mirificat fancftum fuum,id eft, mirabiliter libérât,

Deus promilèrat fe lèruaturum eflè regnum Dauid.Petebant igitur San* ôtijue in Babylonem abduccrentur, Sed tarnen addebant conditionem, fi ita Deo uideretur,amp; intelligebant requiri obedientiam in cruce. Et tarnen notant Deum ièruaturum cftè populum etiam in exilio.Itacp ibi maiori gloria ornan? tur,qudm qualem domui habuerant,Só mirabili modo reducuntur.

rxemplum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ea Dauid cxulans petit reducftionem, lèd cum conditione,fi Deo placeat,

Dduidispeten ac intelligit requiri obedientiam,Interea tàmen fcit non abrjciendam elle fîdem te reduilionë remiftîonis peccatorum,Scic ôlt;!: bas preces de rediuftione Deo placere, amp;euen? « fxno, turamaliquammitigationemcalamitatis,lèuconlblationem. luxta illùd,Ca*

ftîgans caftigauit me Dominus,8ô morti non tradidit,Item,Alleuat Dominus omnes qui corruunt,8d erigitomnes elilos. Item,Quifànat contritoscorde,amp;-alligatcontritioneseorum, Hæcdocftrina maxime neceflariaeft in cruce, ne mentes prorlus deficiant d Deo, led fide expedient ab eo uel liberationem, uel mitigationem calamitatum,fi'cutorat leremias cap. lo. Caftiga me Domine, fed in iudicio,non in furore tuo,ne ad nihilum redigas me.

Dicftum eft breuiter de inuocatione.Cixm bac coniundla eft cofefiiOjquia inuocans præftat aliquos manifeftos cultus Deo. In bis oftendit, quos cultus, quam docftrinam probet, diftedit ab idolatris, adiungit fc ueræ Ecclefiæ. De? nicj^ neceftè eft tantos animi motus erumpere.Ideó toties recurrunt bi uerficuli, Laudationem Domini loqueturos meum. Item,Confitebor tibi in nationi^ bus,8Cc.

Confiel^io eR Quód autem confefli'o fit neceflàrius cultus, teftatur Chriftus, inquiens, ttecejjàrius Qtii negaueiit me coram bóminibus, negabo 80 ego ipfum coram Patre meo cultiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cœlefti. Et Rom.io.Corde creditur ad iufticiam,ore autem fit confeftîo ad fa?

lutem. Quare ingentia peccata funt,aut paldm oppugnare ueram dodrinam, aut diftîmulata confeftîone,confirmare furorem hoftium Euangelij» Multi qui norunt ueritatem, tacent metu potentum, amp;nbsp;interim fingunt ipeciofas caufas, cur taceant, aiunt le uereri ne magis exacerbent potentum animos, aut ne plus tumultuum oriatur. Hæ funt friuolæ excufationes damnatæCHRISTI uoce, cùm ait : Quem pudet lèrmonum meorum, Filius hominis confundet

EGO A^TEM HrUILIATKS ^AL^E, pXempîum fijum proponi't aduerfus (candalum cruci's. Mundus eniïn ^ditur calamitatibus piorum, quia ratio iudicat bonis, qui Deo credunt,qui Uen'tatcm profitentur, ac Deo ièruiunt, debere benè eflè» Cum^ uideat pios conflicflari afperrimis ærumnis,exhismi(èri)s iudicat neq? dodln'nam quamfjMcs'îpjoiiid profîtentur, neq; ipfos Deo placere» Ergo toties ab initio confolatus eft Eccles“lt;^’‘p5p‘lt;quot;‘^‘lt;* fîam exempliSjôC expreflis ièntentqs, in quibus iîgnifîcauit EccIeGam inhac niortali uita ftibieelam fore crucigt; Hoc prima concio docet, Serpens mordcbit calcanéum Ecclefi'æ,Et moxiècuta font exempïa,ut Abel,Âbrahæ,lfaae,Iacob, amp;nbsp;deinde Prophetarum, ut Efaiæ, leremiæ, 8ó plurimorum aliorum, qui fue^^ runt luminaEcclefiæ, Ita hîc inquitDauid, EGO AVquot;TEM H LIATES SEM TSLIMIS.

Tyranni ut deleant Euangelium, exercent iæuitiam in profeftbres ueræ -'discotu docftrinæ, Sed hæc concio Dauidis non tantum de tyrannorum crudelitate in^^cio’^inteüigen^ tclligatur,fed in uniuerfom,de piorum affli(ftionibusgt; Diabolus enim infidia^di deommbuf tur toti Ecclefiæ. Cûm Saul extinârus iam non perièqueretur Dauidem, nouas P'®™'” fraudes ftruit Diabolus,Dauidem ociofom prædpitat in flagitium,poftea opgt; -pugnat eum defperatione, Ita nunquam font extra periculum fandi, Formij: dantur fopplicia corporis,cùm audimus pios interfîci,Sed multd magis formi^ dareociofi debercmus infidias Diaboli,quia fèmper quærit occafiones niorlt; dendi calcanei* Et alios alijs modis adoritur»

Intelligatur igitur generaliterdidum Pfalmi,£ 0 AETEM HE» L(I TIA TE S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MI TM. IEAI Sj quôd Ecclefiam oporteat fobiedani eflc

cruci,fiue à Tyrannis,fiue à Diabolo oriantur affli(ftiones,ut morbi,detrimenü ta facultatum, pauores animi, qualia exempla cernuntur in hiftoria lob. Hue accedunt fingulares pauores, diuinitus ineuflî in pœnitentia.

His exercitqs oneratur Ecclefîa,ut in eis luceat fides,80 exerceatur inuoca^ tio.Si enim tantum fiiauiter uiueret caro, non intelligeremus opus elle Dei au« xilio,non expedaremus nec peteremus bona â Deo. Vult etiam Deus confpici fuam præfentiam amp;nbsp;potentiam,cum mirabilibus modis libérât Ecclefiam corn fliâantem tanta infirmitate, amp;nbsp;belligerantem cum potenti ac fæuo bofte.

Mira quidem eft hæc gubernatio Ecclefiæ, amp;nbsp;abhorrens à iudiefis huma^ volume Dei nis, Ideô multos offèndunt foandala crucis, fed tarnen pq difeant hanc cflè uo^ nbsp;nbsp;nbsp;^eckfii

luntatem Dei, ut Ecclefia in hae mortali uita exerceatur, amp;nbsp;huic uoluntati ob= temperandum eflè. Hanc uoluntatem oftendit Deus in Filio foo,Domino nos ftro lefu Chrifto. Quare Paulus inquit, Oportet nos fieri fimiles imaginis Fis II) eius.

LJIc uerfîculus iam de utilitate afflidionum coneïonatur Jdeô exercetur caro,

^ut uideamus nos, cùm fomus ocioG amp;nbsp;fècuri, habere fiduciam noftri, deles {Honum', ftari noftra fapientia, noftris donis alqs. Hæc ciim excutiuntur, uidemus nos cis abufos eftè, habuiflè uanam fiduciam auerfam à Deo, fiiifle negligentiorcs, non timuiftè Deum, fine fiducia Dei quæfiuiflè huniana confilia, amp;nbsp;præfidia. Hæc agnofeuntur in afflidionibus,

^26 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;En nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 in

Ideû Prophcta inquit, fè in pauoribus qui accedunt ad omnis generis adlt; flióliones, dididflè hanc dodrinam, de infirmitate Humana, 0 quot;S^n IS HOt eft,non rede fentiens de Deo, fine uehementi timoré, fine ardenti fide, dubitans, fugitans Deum, quærens Humana præfidia, uolugt; ptates contra mandatum Dei, non ardenter inuocans Deum, non expedans auxiH'um,fremês impatientia in cruce, non fatis obedienter ferens afflidiones, expetens uindidam,humanam gloriam, concipiens flammas amorum uel odH orum contra uoluntatem Dei, Hæc nbsp;nbsp;fimilia omnia compleditur, aceufans

omnes homines mendacn,quæ uicia iècuri non indent, nec deplorant,icdpfj in afflidionibus magis magiscç agnofeunt ea, admoniti expaueicunt, humiliî! antur,petunt condonationem, amp;L erigunt fide perterrefadas mentes, Ita fîmul creicuntpcenitentia amp;nbsp;fides,

Huius utilifîîmæ dodrinæ exemplum proponit,c»m de fê ipfo conciolt; natur, ait feiê exerceri duris afflidionibus, 8ô in his asnoicerc infirmitatem, non tantum fuam,ièd omnium hominum, ideft, totius naturæhominumcor^ ruptæ,

Dr tnprmitAte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur dodrinam quam in Eccïefia extare necefîè efi:,de infîrmita*

sanâorum. fandorum uidelicet quôd maneant peccata in Sandis in hac mortali uitï. De hoc loco iæpè concionantur Prophetæ amp;nbsp;ApoftoH, ut Pfàlmo 142,

Non intres in indicium cum ièruo tuo, quia non iuftificabitur in conipe^ du tuo omnïs uiuens.

Et i.Iohanii.Si dixerimus,quôd peccatum non habeamus,nos ipfbs fedu* cimus,amp;rc,

Hæc necefiè eft in Eccïefia inculcari,propter utrofep, uidelicet propter Icf euros feu fuperbos,amp;r propter pauidos,Nam Hyprocrifis cafl:igatur,amp; damna# tur Humana fiducia, ciïm audimus nos uerèpeccatum habere, neciuftosfeuac# ceptos eflè Deo,propter noftras uirtutes,

Peccitum Paulus inquit, Video aliam Legem in membris meis, militantem contra rens m nAtult;^ ïegem mentis meæ, 80 captiuantem me legi peccati, Vfiis eft Apoftolus illuftri fcy rnetaphora, amp;nbsp;fignificantibus uerbis, ut errorem hypocritarum taxaret, qui l’Aulo. fuas uirtutes et fada ualdè admirantur,fè^ effèrunt,induunt iecuritatem 8lt; fu=« perbiam,quia imaginantur iè nihil habere uicq,iè mundos elle ac iuftos coram Deo propter fua fada,

Lex ww6ro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cœcitati opponit Paulus hanc concionem, uocat peccatum hærens

r«w apud igt;lt;M cat'ne,legem membrorum,hoc eft,non rem ociolàm, lèd habentem acres di^ lunt, mulos 80 motus, deinde addit, Militantem contra legem mentis. Non igitur ceftat hæc labes,nec eft extinda, fed hoftili more graftatur, ut auertat mentes a Deo: tandem uocat 80 captiuantem, ficut fæpé horribiliterimpinguntSandi infirmitate Sd ignorantes, Item diu ludantur in pauoribus cum delperatio# ne.Moyfèn tenebat captiuum infirmitas ad petram, ciim dubitaret, etfi iuffus crat Deo, aquam ex petra elicere,

Interdum impelluntur Sandi ad horrendos lapfùs contra confeientiam, peccdti h^en lt;1’^1’excutiunt fidem,ut,Dauid impulfus eft ad adulterium, Sunt igitur fæui tismarnem« acres motus peccati hærentis adhucin carne.Hancimbecillitatem fècuriagnogt; funt Qui i^ant, ac deponant fiduciam iufticiæ, ôô expaueftentes pétant condonationem, ac difeant j homines tantum per mifèricordiam iuftos, id eft, DEO acce# ptos eflè,

Rurfus pauidi teneant hanc confolationem,{ciant Deum ueracem efïê, ae uerè poftulare, ut ftatuamus nos iuftos eße per milcricordiam fide in Chnftu, ■ non propter noftram dignitatem.Nec detcrreamur ab hac eôfolatione,etiamfi infirmitas noftra multi's modi's oppugnatur, hærent uicia non leuia in carnali natura, ut di(ftum eft, uexamur morbis,inopia,fame, bellis, SC alijs ingentibus calamitatibus,quas nemo recenftre poteft, ut, Dauidis filius interficit fratrem, nioiiet ftditionem aduerfiis parentem. Talia cum incurrunt in oculos,mouent animos etiam ian(ftorum,ut cogitent ft abieclos efte à Deo,Sicut in Pfalmis fo pc dicitur» Vt Pfah29. Auertifti faciem tuam à me, faftus fum conturbatus. Ad te Domine clamabo, amp;nbsp;ad Deum meum deprecabor, Quæ utilitas in fan^* guine meo,8óc»

In his duriflimis luftis hæcpræcipua confolatio eft, ftire quod uere prse^* Mdndätum dt ceperit Deus, ut credamus nos'placere per miftricordiam propter filiuin Dei, etiamfi premimur infirmitate,aut ingentibus calamitatibus,

Ita Paulus Rom.6» ait, Nos fimul ftpultos eftè cum Chrifto Jacemus ob=^ ruti mole afflicfiionum ingenti infirmitate, perinde ut cum in ftpulcro iace^^ ret mortuum corpus Chrifti,non cofpiciebantur eius uita dc gloria:Sed tarnen interim Deus refpicit,ftruat nos, Só fuo tempore ornabit nos gloria. Paulus fi^ sepultun gnificat ftpulturam Chrifti efft imaginem uitæ infirmæ et adflicft^ fanftorum, cbn/H efiimd, Quare in hoc typo nos contemplemur, amp;nbsp;diftamus infirmos amp;nbsp;adfliftos non calamitntii efle abieftos d Deo, modô ut fide, hoc eft, fiducia mifericordiæ promiftæ pro? pter Filium, nos fuftentemus,

Sed magna eft naturæ human« contumacia, bîandimur noftris uicijs, co«f«»j4cM cjuærimus præfidia contra uoluntatem Dei,fremunt animi calamitatib.amp;: ira? hunMnandtn^ Icuntur Deo, indignantur melius eflè Tyrannis Epicurcis,qudm inuocanti? taxdo, dî* bus Deum.Hæc omnia compleftitur hîc Dauid inquiens,Omnis homo men? dax,ideft,nonrccftêftntiensdeDeo,nonuerèobedicns,iraftensDeo,diffîdens SCc. Et in hac conftflîone peccati, ipft intuetur miftricordiam,amp; ftit ft habere Deumpropicium,propter promiflumLiberatorem. Haftenusdixit depri? mis cultibus, de fide, inuocatione, prædicatione,cruce, agnitionc peccati. Ho? rum locorum cognitio qudm fit neceflària pijs, ôd quàm fuauiter in hoc exem? plo Pfalmi he res maxime proponantur,diligenter cogitandum eft.Nunc tan? tûmaddit repetitiones fuperiorumquorundammembrorum,

N® n dubium eft,interrogationem,2^IT) ^E T) T) AÀ4opponi duabus Qjidm recjui» rebus, ceremonijs, ôô generaliter fiduciæ meritorum, quafi dicat, Alij ma?

étant grcQes taurorum,ædificant templa,inftituunt ieiunia, amp;nbsp;fimiles cercmo? nias.Sed tu requiris alia maiora munera,inuocationem, conrellionem, prædi? nbsp;nbsp;fiduddm

cationem,crucem. Ided proximus ucrfus in hanc fententiam reipondet inter? meritorum. rogationi ♦

Altéra antithefis taxat arrogantiam illorum qui iaftant mérita, quafi di? catjAccepi ingentia beneficia,uocatus fum ad agnitionc Dei,et Filq eius,dona?

8^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E H A r 10 1 n

tus Run hæreditatc uitæ ætcrnæ, defender amp;nbsp;gubernor dnn'nitus ♦ Hæc tanta dona non ftim meritus meis uirtutibus,{ed agnolco me debitorem eflè Deo, eut Paulus l'nquit, Qin's prior dédit illi» Nec poft acceptum munus compenfv tioullapareft^Exclamatigicur^Q^ 1 S) ^E AM-, quafidicat,Summa beneficia donata funtimmerenti,nec mine habeo compenfationem. Quod mu# nus Deo reddi poteft,pro Filio milîb, pro fublata morte ætcrna,pro futura fo^ cietate cœleftis uitæf Quanquam autem par gratia nulla reddi poteft, tarnen Deus requirit quoddam debitum ofïîcium,icilicet, ut celebremus hæc benefi* cia,ôô alios inuitemus ad Dei agnitionem, amp;nbsp;ad accipienda hæc beneficia, fîcut Petrus inquitjVocati c tenebris ad admirandum lumen, ut uirtutes eius,id eft, gloriofa beneficia enarretis* Hanc gratiam Deus poftit aliorum caufa,ut plu# res fàluentur*

calix phraft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inquit igitur Dauid,lè aliquam gratiam redditurum eflè. CAElCEM

hebr^a/îgm: saleta(i^em accieiam, ethomen S)OMim ficlit cuiuftf, JAQcA'B0, ConftateftèphrafinEbraicamjCalicemfalutaremacdpiam. Et

figura no fuit intelletfta, uerficulus inepte detortus eft ad poculum in Coc# Um. na Domini, cdm de eopoculohîc non dicatur. Sed crebrô offert iè hæc meta# phora in Prophetis,ubi calix fignificatftiam cuiusqî portionem, ièu bonam feu malam. Qiiarc ôô hoc loco fie intelligatun Calicem iâlutarem accipiam,id eft, hanc ducam eftè præcipuam portionem, qua maxime fruar amp;nbsp;deledabor, amp;nbsp;quæ mihi una erit iàlutaris,uidelicet hic cultus inuocandi Dei,amp;S prædicandæ ueræ docftrinæ, quafi dicat, Relinquam alias portiones alrjs fruendas. Habeat Saul regnum,habeant opes imperia Tyranni. Ego hanc portionem mihi fa# lutarem effe duco,inuocare amp;nbsp;prædicare nomen Dei.Sicut Pfalm.llS» dicitur, Portio mea Domine,dixi euftodiam Legern tuam,id eft,Hanc ducam elfe cipuam meam portionem, qua maxime fruar, profiter! ueram dodrinam.

tîon^san^‘^*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Conferenda eft igitty Antithefis, ut intelligatur uerficulus, opponenda

r««©- iwpiô Sandorum portio, qs rebus quas impetunt imprj amp;nbsp;tyranni» Et diferimen ob# rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lèruandum eft,quod hîc traditur.Hæc una portio inuocandi Dei 06 prædican#

dæ ueræ dodrinæ, eft falutaris, Impiorum portiones non fiant falutares, Sed credentesfide Ipccies longè alia eft. Nam qui prædicant ueram dodrinam,exercentur adfli# crfî dionibus omnis generis, oppugnantur a Diabolo, trucidantur à Tyrannis.

fXttr« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;calamitates certè in fpeciem nÔ uidentur falutaris portio.Sed credentes no#

runt ex uerbo Dei,has crumnas effè obedientiam Deo placcntem,in qua Deus uult exercer!, lucere amp;nbsp;confpic! fîdem amp;nbsp;confeffîonem noftram,noruntitem, poft has ærumnas fteuturam effè æternam gloriam. Ideô fides intelligit hæc certamina iàlutariaeffè. Qiiôd autem dicit, lELTOCABO 'N. 0MEN. S)OMIN Tj compleditur inuocationem Dei, confeffîoncm prædicatio# nem ueræ dodr!næ,quia hæc opera reipfa cohærent, ut fupra didum eft, quia inuocantes eft neceffè oftendere quid lèntiant, quos cultus approbent.

Recitau! enarrationem huius uerficuli, quam cruditi iudicant maxime grammaticam effè, uidelicet fi prius comma iungatur pofteriori, tanquam ex# pofitio, Inuocabo Deum, amp;nbsp;prædicabo ueram dodrinam, Hæc opera erunt mihi calix falutar!s,id eft, portio præcipuè expetenda, atcß ita calix generaliter AKd borum (Je bona portione accipiendus erit. Ali) dücernuntcommata,ôô duas res fîgni# po/fho”* ficar! uolunt, Calicem intelligunt afflidiones ♦ Nec male cohærent ita cæter! uerfîcul!

uerfîculb Quid reddam Cquot; Sufti'nebo ingenti animo afflidiones,non defugiam certamina pericula, èC in his inuocabo D E V M, ac propagabo ueram do# «^trinam

jTerum coniüngit confeßionemÔCcrucem EOTA ^EAX[ S)Coniunguntuv MllSiOj ld dd, cultum Deo debitum» Nam nota generaliter fîgnificant gra# Confeßio zs-tiarum adtioncmjquæ complecflitur omnes debitos,id eftjUeros cultos Jnuoca# tionem, confeflîonem, propagationem doÂrinæ, obedientiam in afHictioni^^rdturKw 4, bus, in confeffîone* Hîc opus eft Sanctis coniolatione » Ideó ièquitur,'? ^E’^ âionetn, ciosA in consPECTiA ^oMini, SAncro^

Hoe eft egregium ditftum, quód de multis magnis rebus nos docet, Pri# ^oilrmd 'di» mum teftatur Ecclefiam Dei fubiccdam eflè cruci 81 afflicftionibuSjdiicernit Eo clefiam ab imperqs mundi 81 tyrannis,quafi dicat,graflabuntur tyranni et im# nbsp;nbsp;nbsp;i.

peria in Ecclefiam, quer crit exigua 81 imbecillis, Sandi interficientur, Erunt imperia 81 opes penes impios. Sed hac re frangi non debet Ecclefia, quia etiam moriens Deo curæ eft. Imó etiam hæc mors precioE eft coram D E O, id eft, Deus iudicat hoc officium fingularem 81 eximium cultum effè, ut poftea dice#= tür»

Secundó, hïc locus eft illuftre teftimonium de uita. Ritura poft mortem nbsp;nbsp;i r.

corporis,quia cum mors Sandorum fit precioia coram Deo,neceiïè e{l ündos nbsp;nbsp;nbsp;fdnifo»

in morte Deo cure eflè,nec penitus extindos eflè.Qind boni adferret’eis mors, fi prorfus interirent 80 non reuiduri effent. Fruftradiceretur mors precioia et iwdùio poft effè,fi ipfis morientibus nihil accederet boni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bunc mortem,

Deinde etiam teftimoniu eft de iudicio poft hanc iiitam, quia enim mors Sandorum eft preciofa, difcernit Deus in morte Sandos à Tyrannis amp;im^ prjs. Sandorum mors eft precioE, id eft, Sandi in morte ornabuntur glo^ ria. Ergo Tyranni dabunt pœnas. Diligenter igitur hoc teftimonium infiga# mus animiSjUt confirmet fententiam de uita ftitura,amp;: admoneat nos de futuro iudicio.

Tertio proponit dulciffimam coniblationem in genere, de mortc,amp;f om# 11 'i, nibus afflidionibus fandorum. Non folum fignificat,non abielt;Roä efTe fan^^ dos,aut extindos in morte, fed etiam hoc officium Deo placere 81 rem glorios resgloriofa et fameffè, ficut Paulus inquit Rom. $. Gloriamur in afflidionibus, id eft, duci#pUcens^veo, mus eas effè res gloriofas, Deo placentes,quas Deus poftea ornabit gloria.Hec fapientia,ut firpe didum eft in PElmis, diffidet ab omnibus humanis iudieqs, 81 tantum eft lapientia Euangelq. Omnes homines iudicio rationis in calami# tatibus difputant fe negligi à Deo, non exaudiri, non fubleuari. Nec ulla do# drina eft præter Euangelium, quæ adfirmet calamitolbs non effè abiedos â Deo.lded fèriptum eft,Qin Enat contritos corde. Tantum illi qui norunt Eu# angelium de filio Dei,de peccato,de morte,de liberatione à peccato 81 à morte, muocant 81 adorant hunc Deum Patrem Liberatoris noftri lefu Chrifti,exau#

dicntem affliAosJgnan Euangelq non pofïunt l'nuocare Deunijfanantem con tritos, non credunt exaudiri ac recipi afflictos.

DoâriM ie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quare hæc peculian's fapientia Euangelfj diEenda eft, prudcnter

Crwce c/l ppt fcernenda d iud]cf)sliumanis,quæquidem,ciim iolaGt ueraamp;^ firmaconfolaü propria pforum, lèmper nobis in confpeftu efîè debet, fem per hac dodrina admo^ niti dijfcamus inuocare D E V M in afflilt;ftionibus, èC ab eo expcdare auxili^ urn ♦ Et Eiamus hunc cult urn præcipuè flagitari, Eiamus hunc honorem Dodrinamcle D E O â fola Ecclefia tribui. Facile eft autem magnifice loqui de hac dodrina, crucemtntts cum mens eftociofa, Sed quantum exercitium fidei fit, non intelligitur, nifi ociof^twn m= cum in afflidionibus uere confugimus ad D E V M, amp;nbsp;in inuocationc fidem tclUZHItt.

S An C T 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Preciofæ afflidiones, quia DEO placent, amp;nbsp;in his

Deus exercet fidem noftram, uult inuocari ÔÔ glorificari, Ideó adfligimur, ut ab ipfb auxilium poftulemus, agnoftamus eum nobis adefle, amp;nbsp;often^ dere ftiam præfentiam 8l potentiam,cum mirabiliter nos libérât, ßcut in^ quit Plalmus,Scitote quod mirificatDeus iandum fiium, id eft, mirabilibus modis libérât amp;ieruat. Sciamus autem in his certaminibus, non dimicare nos

cum carne ianguine tantum, fed cum Diabolo. Nec fumus foli in his prçlqs, Sed iuuamur d Filio Dei,qui deftruit opera Diaboli. Ac ob earn caufam Ecclegt;« iia eft infirma,quia Deus uult uidorias Fili) fui glorioCas eflèjUincentis Diabo^ lum per infirmes Sdafflidos.

catiojconfeftio: Sicut Pfalmus inquit, SaCrificium Deo Ipiritus contribulatus, SCc, Item Pfalm. 4 3. Propter te madamur tota die. Quia enim Deus fubiecit Ecclefiam cruci amp;nbsp;afflidionibus, Ideó hanc obedientiam ornatamp;S magnifacir, uocat facrificia,amp; teftatur Ie honore affici,ctjm fuftinemus afflidiones,/eu pros

pter confeftionem, ftu alioqui iuxta uocationcm : Sicut hos cultus cernimus præftitiflè Filium Dei, 80 Patres, Prophetas ac Apoftolos. Oportet enim Eo clefiam fimilem elîè imaginis Fili) Dei, Sicut Paulus inquit,Vna glorificabi;« mur,fi tarnen etiam unó affligemur.Quare ficut in hoc Pia Imo didum eft,Prei= ciofa mors Sandorum coram DEO: Sic 72.dicitur, Preciofus fanguis eorum coram co.

Hi loci totam dodrinam Euangelij de cruce ieu afflidionibus continent, quare ledor animo repetat cætera quæ de cruce dicuntur,colligat utiles ièntem tias, quæ præcipiunt de hac obedientia, iubent addi inuocationem Dei, Difluifi Pétri, expedationem auxili). Quales funthægnomæ, i. Pet. ult. Humiliamini fub humliamni potc-jj-f manu D EI, amp;nbsp;omnem curam in eum rcrjcite,quafi dicat, C«m ærum^: iw Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opprimunt,non fit hoc cafu, fed fit potenti manu Dei. Non exiftimate

cafuuos aifligi, aut Deo non eftè curæueftrasærumnas. Imo Dei manus uos premit, quæ quidem eftpotens,amp; âd fècuroseuertendos, Sôadiuftentandos, ac erigendos miieros. Obtemperate igitur, obedientiam Deo præftate. De# indè non exiftimate uos reiedos eftè, fed icitote Deo placere hos cultus, addite inuocationem.pctiteauxilium^Deo. Ideôaddit, CE^^AM in EEM

Idem dulciflîmê traditur Pfalmo 37» Subditus efto Deo, fpera in cum. Diäuntpfah Prima particula poftulat obedientiam, Subditus efto,feuutEbraicèlegitur,’”‘3z’.SKWû T aceas Domino,id eft,obedias Deo, non iralcaris ci, non fugias eum indigna:-blindas,non quæras præfîdia contra mandatum Dei,ficut Saul iratus Deo,fu* git 80 defèrit eum, ac petit auxilium à Diabolo. Hos furores quibus agitantur irnpatientes prohibet,c«m ait, Subditus efto, feu taceas Deo. Nec tarnen fatis eft tacere,{èd accedat inuocatio Dei expediatio auxilq diuini. Ided addit. Et fpera in eum,id eft,Pete,expédia auxilium â Deo. Hæ ièntentiæ amp;nbsp;fimiles fema per in conipediu nobis eflè debent,ut regant omnia noftra pericula 8d mitigent ærumnas.

pSalmus eft imago credentis, qui commemorauit prius afflidiiones quæ iè^ quuntur inuocationem, confeflîonem ôd prædicationem, adiecit etiam fèni tentiamjquid de Cruce lèntiendum fît. Nunc pergit agere gratias de liberation ne, etfî mifteri ftiamus petitionem ôd gratiarum adiionem.

Porrdciim inquit, EG0 SEM SE^^J^ES TEES,^\io?Lr^^'^^^? rnenta complediitur. Altcrum, ciïm tibi ièruiam, SC deièrtus fîim â mundo,8d tni'^pLfum me oderunt, ac dekre conantur principes ac fapientes. Petit ioitur auxilium àferuiK tuw» Deo,tanquam omnibus humanis prgfîdqs ipoIiatus.Sicut Piàîmus 24.ait: RenCrc. (piceinme èC mifereremei, quia unicusôd pauper fum ego. Item 2ô,Paterôd mater dereliquerunt me,Dominus autem fuftepit me.

Alterum argumentum eft gloria Dei 8d promiftîonibus fumtum,quafî GloriM'nu dicatjTuæ gloriæ intcreft,ne deleatur Ecclefîa. Defendas igitur feruum tuum, ut confpiciatur tua gloria, quód uerè hîcccetus tuum uerbum profîteatur.^'*’^ Ecde/«. Item, ne hoftes uidlores extinguant tuum uerbum, penitus deleant Ecclefi'am.

Sic orat fæpê, ut Pfal. 78. Adiuua nos Deus falutaris nofter, 8d propter glorin am nominis tui libera nos, ôd propicius efto peccatis noftris, propter nomen tuum,ne dicant in gentibus, ubi eft Deus eorum f

Simul etiam de promiftîonibus eum admonet.PolIicitus es auxilium ièm Prontißiones uis tuis inuocantibus te.'Sicut inquit Pfalm.i44.Propè eft Dominus omnibus inuocantibus eum in ueritate. Item,Pfàlm.24. Vniuerfî qui expédiant te, non confundentur. Et Naum primo, Bonus Dominus, ôd confortans in die tribun Iationis,8d agnoftens Iperantes in ipfum. De talibus promiftîonibus admonen amus nos ipfos, cùm petimus, ut Deus nos adiuuet, tanquam iêruos fîios quin bus auxilium ôd liberationem pollicitus eft.Et quidem uultcoli,hac inuocation DeiMuuîtcoli ne,ac petitione ôd expêdlatione auxilii. Ided toties ingeminateademuerba, EGO SEi^EES TEES, ET FILIES AKCILLÆ id eft, fèruus, feu fîlius tua? Ecclefîæ, deièrtus mundo, fuftinens ærumnas, in quibus fî triumphabunt hoftes tui, delebunt tuum uerbum ôdpopulum. Den Kndas igitur ièruum tuum,propter tuam gloriam, iuxta tuas promiftîones.

periculafutit K (Jjt^ gratias pro dato beneficio, SC fimul petit Iiberationem in futuris per/:« perpétua, nbsp;nbsp;■^*cuIis«Sunt enim perpétua pericula,amp; Ebraica phrafis apta eft ad figinficaiv

vincula pfalt Vincula autem uocat, omnis generis pericula, amp;nbsp;infidias Diaboli, qui »no funt omnis j^qj, tantiim ita gra-iTatur^ut tyrannos impellat ad interficiendos pios, fed mub euîa^^^^*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conatur qualibufounq? fraudibus, qiialicuntç fophiftica doeftrinam

ipfam cœleftem obruere.Nec pollunt hi laquei enumerarirSed pios in ipfîs ne^ gocijs oportet intentos eflè, ficut Chriftus iubet prudentes efîè, fine cupiditatc nocendi, Eftote prudentes ficut forpentes, SC fimplices ficut columbsc»

VOTA ME A T)OMIKO (^ETiDAM COI^AM OMHl FOFELO EIVS, IK AT^IIS iDOMVS DOMU K If (C^c.

duam wath T^Ofterior participacxpofîtiuè adqcitur,ut fæpè fît în Pfalmis, SAC PICABO SAC^IFICJ^M LAFDIS, FOTA lt;SElt;DDAi(, uij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Id uero eft nomen Domini inuocare* Repetit argumentum, quod toties ineuh

cat de foa gratitudine.Ait fè redditurum Deo quoddam officium,quo oftendit sacrificium gratitudinemjd uocat fàcrificiumlaudis,utfæpè aliâs, quódcompleditur hæc fidcm,inuocationem,gratiarum adfionem,confefïîonem èC compte ur. pj.æjjcationem ueræ dodrinæ iuxta uocationem, obedientiam in affli^fîioni;: bus, quæ confefîîonem fèquuntur, diligentiam cauendi foandala, ne doâriiia propter nos male audiat^

QttMfinisde^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;altcroucrfuadditj^Æquot; T) T)AM VOTA COI^^AM 0MK 1

finis fit, ut Ecclefia confirmetur, ut plurimi inuitentur ad agnoEendum uer^s bum Dei, ad timoremDei,adueramfidem,nondeterreantur foandalis,non feducantur difiîmuîatione ueræ fèntcntiæ,Hic foopus [ît propofîtus pifs in con« feffione omni uita: Sicut Chriftus inquit, Luceat lux ueftra coram homiifo bus, ut glorificetur Pater uefter cœleftis»

propbfw dif- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Propheta difternit fàcrifîcia d ceremonqs, SC taxat

«mit uera fa Hypocritarum opinionem de Êcrificqs, ita amp;nbsp;in hoc uerfi'culo, antithefis cogb crificu àctre tanda eft.Sacrificabo,inquit,non madatione pecudum,fèd facriRcio laudis^Si* eut Chriftus inquit, Veri adoratores adorabunt Pattern in Spiritu amp;nbsp;ueritate, Spiritu,id eft,motibus fpiritualibus cordis. Veritate,id eft,iuxta uerbum Dei, non commentitifs cultibus SC £^EAo9p((CT-K.£/'rt£ç. Sed præftabunt fàcrifîcia, motibus cordis,quæ uerbum Dei requirit amp;nbsp;adprobat.

KaximaUtu Prodeft autem multis de caufis reeftè teueretotamfàcrifîciorumdeferi* operum, quèd ptionem,quia nulla eft maior laus operum,qudm cumiiocantur fàcrificia,nub uocanturfa-. la maior laus hominum, quam quôd fumus Dei fàcerdotes, 8^ quôd dicimur frificia,cr ho facrificare, nulla maior confolatio in omnibus affliftionibus, in totauita, p«Xf« wz quatn quôd omnes ærumnæ noftræ ornantur a Deo hac laude,quôd fint facrb mmantur, ficia. Ideô addam deferiptionem èC diftindioiiem fàcrificiorum.

Certum cft dupli'cia opera mandata eflè a Deo* Alia funt figna addita promifTionibuSjperquæuult fuam uoluntatem erga nos agnofci, ut crafle X«Xw. dicamus,aliquid nobis largin'* Hæc uocantur Sacramenta, ut in nouo Tcfta^ s^cMwens*, fncnto,Baptifmus eft opus diuinitus ordinatum,per quód nos Deus recipit,8lt;^ uuk id opus nobis teftimonium eflè,quod teftetur nos in gratiam recipi,8ó fab uandos eflè*Hoc opus eft nota promiffioniSjEt amiflà promiffione eft irritum inane fignum* Vtludæi aut Turci retinentcircumcifibnem fine promiflïo^ ne, Id opus non eft Sacramentum,ftd fpecftaculum, quod Deus afpernatur* gt;nbsp;Quare principaliter in Bapqfmo amp;nbsp;Cœna Domini intueri promiflionem de# bemus*

C Acrifi'cium ueró eft opus a DEO mandatum,quod nos DEO reddimus, ut slt;tcrißcij de, honore afficiamus, hoc eft, ut teftemur hue Deum.quem nos nius. Here efle Deum, conditorem omnium ref urn, amp;nbsp;recipientem, exaudien# temjamp;r iaiuantem nos,ac debere ei hanc obedientiam,Só inuitamus alios hoc te# ftimonio,ut hunc Deum agnolcant,inuocent,8ó ci obediant*

Hæc eft generis definitio,quæ ex diftis Propheticis Apoftolicis colle# (ftaeft* Primiim enim opera non mandata â Deo, non efle facrificia teftatur Chriftus inquiens* Fruftra colunt me mandatis hominum*

Deinde finem efle talium opcrum,ut teftemur hunc D E V M quern nos nbsp;nbsp;pcri^«

inuocamus, uere efte DEVM, 8d alios inuitemus, docet di(ftum Chrifti, oorww* Luceat lux ueftra coram hominibus, ut glorificetur Pater uefter cceleftis* Sed nemo hanc dcfinitionem reprehendet, aut labcfacftare poterit * Species iam quæ ’ndæ fuut*

Nihil dubium eft,duas tantiïm fjpecies præcipuas cflè,fcilicet Propiciato# d«^; ƒ««# Jßegt; rium Eucharifticon* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;des sacrifi,

Eft autem Propiciatorium, opus Deo placens, quód alqs remiflionem sacr^i peccatorum meretur* Taie eft tantum unicum Chrifti lacrificium, id eft, mors prop^wton* Chrifti cum tota eius obedientiaïEtfi autem quædam Leuiticæ ceremoniæ uo# cantur propiciatoria facrificia, tarnen nullum eft uerè propiciatorium, quod alijs coram Deo mereatur remiflionem peccatorum, nifi fblum Chrifti facrifi'# monù appel, cium,ut clarè teftatur Epiftola ad Ebræos,împoflîbile eft fanguine Taurorum ^entur prepk Hircorum tolli peccata : Sed Leuitici ritus habebant hanc adpellationem, tantum uelut typi propter fignificationem, quibus quomodo fuerit utendum^ poftea dicam*

Sic 8d in Pfal* ^7.inquit Chriftus, Sacrificium SC oblationem noluifti* In reflimaniii $ capite libri fcriptum eft de me,ut faciam uoluntatem tuam,Deus meus, V olui, 8lt;:Lextua in medio cordis mei* EtEfaiasinquit,Qiua ponet animam fuam pJop/Xo«'-hoftiam pro peccato, uidebit lemen longæuum* Hïc Propheta breui dido te# um, ftatur,hoftijs Leuiticis non eflè abolitum peccatum.Sed reftare hançunam ho# ftiam, quæ abolitura erat peccatum*

Eadem eft lèntentia didti Iohannis, Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi,uocat enim Agnum,quia eft ui(flima,8ô nominat Agnum Dei,ideft,et mifliim^Deo, amp;Deo placentem, conlècratum àDeo propriê adabolen# dum peccatum* Nam cæteræ uidiimæ nec miflæluntàDeo, nec ad abolen# dum peccatum conlècratêeuiec per le placentes Deo, led fuerunt umbræ, amp;nbsp;res

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B b b b il) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defti#

deftinatæad pafcendos Sacerdotes. Erant l’gitur typ],amp;^ Gcerdotum agnf. At hic Agnus Deo miflus ôô confècratus eft ad abolendum peccatum. Signifîcat igitur Johannes non eflè abolitum peccatum uidtimis Lcuiticis» Sed hoc tribut endum eflè huic uni uictimæ,FjIio Dei* Eft^ in hoc quamuis breui dido fum^ tna Euangelijj Sc dulciffîma confolatio propofita,

s^cnficid fine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adprobat Deus fàcrificia fine cultu mentis, led requirit talia facriR^

cia,in quibus ipiè agnofcitur, inuocatur,prædicatur, èC in quibus ipfi obedient probit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tia prcftatur Jdeô Paulus iubet oHerri Aoy/Ka iâcrificia,id eft,mentis,que Deum

intuetur,inuocat,præftat Deo obedientiam.Tale fuit Chrifti facrificium, (icuc Plàlmus inquit, Lextua in medio cordis mei. Et Ebræ, Offèrens cum cla^: more ualido lacrimis,8ô exauditus eft propter luam reuerentiam,id eftjObeü dienti^m Item cap.lo.In qua uoluntate landificati Rimus Jdeô fit iplè Chriftus Pontifex,amp; fiium facrificium applicat,amp; pro nobis intercediu lohan» 17» Pro cis ego landifico me, ut amp;nbsp;ipfi fint landi in ueritate ï Rogo autem non pro eis tantum,led pro credituris per uerbum eorum in me,

HumAMca^ Quanquam autem tantum unicum eft uerè propiciatorium facriR^ citM ^Uitrit cium,tamen nominum ccccitas prona ad fiiperftitionem Sc fallbs cultus,amp; ma« fua opera, folet hunc honorem tribuere omnis generis operibus, Quia pendere ex folo uerbo, SC manere in fide,nec colligere mérita incurrentia in oculos,res eft difficilima humanæ infirmitati. Ratio enim admiratur iufti« ciam propriam,dil}3utat iuxta Legem,Deo fatisfaciendum eftè, Paulus amp;nbsp;has iplàs perfiiafiones, öd impios cultus uocat peccata,quæ Lege excitantur.

rropbeutit^ Hine tantum eft bellum Prophetis cum populo Ifrael,qui ceremonias xintopittiogt; fingebat efle lacrificia propiciatoria, mereri remiflionem peccatorum, om« nem fingetem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pj- hacopinionecumulabatceremonias, imd finpcbat etiam nouos

fe propiciiti^ cultus, ut uideretur infignia oC dura opera tacerc,decurrebat in magnis pen« on«. culisad humanas hoftias. Has horrendas luperftitiones toties lèuerifiîme ta« xant Prophetæ,ut Pfalmo 49. Non arguam te de facrifiefis. Et Efaiæ I. ac fere« miæy. Non præcepi de holocauftomatis. Docebant Prophetæ alium ufiim ceremoniarum,de quo poftea dicemus, amp;nbsp;monftrabant uerum facrificium, fei« licet promiflam uidimam, proponebant dodrinam de fide. Ncc leuia peri« cula pariebat eis reprehenfio public! erroris,

Vt autem in populo Ifraël hærebat hic error, ita multô magis tenebat po/U^flohs g^ritium mentes fafanatas: Sic amp;nbsp;Ecclefiam poft Apoftolos teneb^ræ obrue« obfcurîrunt runt, Obfcuratum eft facrificium Chrifti, èc amiflà dodrina de fide, receptæ funt ftultæ fàtisfadiones pro peccatis, excogitati Monachatus, 80 caftigatio« nés, quas iudicabant eflè facrificia pro peccatis, id eft, mereri remiffionem pec« catorum,Sed omnia uicit error de Miflà,qua dicebant ex opéré operato facien« tem fibi ôôa,lqs mereri remiffionem, Nec minus tribuebant huic oblationi fa« cerdotis, quàm oblationi Chrifti, ppIw.AP.m Hanc prodigiofam impietatem taxari 8ë damnari in Ecclefia neceflè eft, gtufeueriti^ ficut Pfalmus 49,totum genus humanum in indicium uocat, ut hunc uniuerfa« rorew* errorem omnium gentium amp;nbsp;temporum clarè, amp;nbsp;cum magna feueritate crj^c/o propi improbet:Deus deorum Dominus locunis eft, Sf uocauit terrain, A folis ortu ««torw, nbsp;nbsp;nbsp;ufq ad occaftim, Aduocauit coclum deftirlum,amp; terram dcorlum,ut iudicet feu

r*eat auclitorcmjTon de leui caufa popom' concionem,fèd reprehcndi magnum Schorribilem crrorem. Quare hanc regulam teneamus, tantum unicum fuiflè facrifici'um uere propkiatorium, fcih'cet mortem óó afflióliones Fill) Dei. lam de altera Ipecie dicam.

Altera fpecies facrificium lux«?id eft,opus mandatum d Deo,fa(ftum sdcrifiàutti s iufto uera fide, non ut mereatur remiflionem pcccatorum, feu culpæ: led Êuxaf'Sdto'/h utpræftet Deo obedientiam debitam, ac teftetur nos agnolccre hune uerè De^ Um elle,quem inuocamus Sgt;C (ic colimus,ac inuitet alios, Quo'd quidem itapla^^ cet, ciim prius ftatuimus nos placere Deo propter Chrifti iacrificium, 8C pla^^ cere hanc quanquam imperfeeftam obedientiam, propter Mediatorem Chrk ftum interpellantem pro nobis, amp;nbsp;noftra lacrificia ofterentem Patri, ficut Pe^ trus docet, i. Pet. 2. Fftis facerdotium fandum, ut offeratishoftias fpirituales, acceptas Deo per Icfum Chriftum.

Hæc definitio diligenter tenenda eft, tum ut finem bonorum operum, ttim ut dignitatem eorum magis intelligamus. Non fit finis, ut mereantur re^ milTionem peccatorum, ÔÔdeleantgloriam facrifierj Chrifti. Sed utaccepta relt; conciliatione propter aliam uicftimam præftantiorem, poftea celebremus crifida. um,nos ipfos cxulcitemus,ut in talibus exercitqs fides luceat,amp; creleat,item iiv uitemus alios noftris pfis exemplis amp;nbsp;offieqs.

Deinde magna dignitas eft bonorum operum,tribui eis Deo hanc fum^: D/gnif-« iono mam laudem, quód fint res, per quas Deus teftatur le honore affici,lê agnofci, rum o^erum. fibi tribui honorem diuinitatis. Item, quód nofter Pôtifex Chriftus perferat ea ad Patrem, ut fiht odor gratus Patri,ficut in Genefi dicitur cap.S.Odoratus eft Do MIN VS odorem fuauitatis,id eft, recepit, adprobauit Nohæ amp;nbsp;Eccles: fiam quæ apud eum fuit, quæ prædicauit promiflîonem datam Patribus, ingentia beneficia per ipfum data, per quæ conlèruaretur ad pofteros Ecclcs fia.

Italt;5 finguliptjfemper habent duolacrificiâ,Aîtcrunl aîienum, Alterum stngunpijhd» proprium. Primùm eft præcipuùm, fcilicct Chrifti làcrificium. Id fit noftrum bent duo facri fide adplicatum. Singuli enim ftatuere debemus, nos propter Filium Dei re;:^^’'’’ cipi in gratiam, exaudiri amp;nbsp;faluari. Et id facrificium femper in omni inuocas tione Deo proponi debet,per Filium Dei,tanquam M.ediatorem,accedendum eft ad D E V M, ficut Rom. s* dicitur, luftificati fide pacem habemus per Dos: minum noftrum lefum Chriftum, per quem acceflum habemus in gratiam hanc, in qua ftamus amp;nbsp;gloriamur. Et Ebræos 4. Accedamus igitur cum fidus: cia ad thronum gratiæ, ut accipiamus milèricordiam, habentes talem Pontiffs: cem.

Quarc hoc làcriffcium, etfi eft unius Chrifti opus, tarnen fide ftatuamus chrifli fàcri^ nobis donari, ôd fieri noftrum, ficut Chriftus noftra caufa falt;ftusui(ftima,lèfef‘^'«’”f^ pro nobis obtulit Patri. Quanquam enim huius facrificq dignitas amp;nbsp;meritum foli Chrifto tribuendum eft,tamen eius utilitas ad nos redit, ôd donatione uere fit noftrum,fi tarnen fide accipimus.

Sed habent pq 8ô proprium facrificium, ut dixi, £uxapgt;s-iKop, quod quidem ’£ux«p(s-/KÔp turn primùm uere præftatur, Sc Deo placet, poftquàm Chrifti facrificium fide facrificium apprehenderunt, amp;nbsp;ftatuunt le receptos elîè â Deo propter uieftimam Chriftû, S)C placere etiam illam obedientiam, propter eundem Mediatorem amp;nbsp;Pontifis cem interpellantem pro nobis.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc fjîecies facrifîcrj complecflitur omnia opera 8ó cuïtus, qui habent

compS«r m^indatum Dei, amp;nbsp;fi'unt à pijs feu creclentibus,hoc fine, ut teftentur fc agnofcc^i opera cr cuL re DeumjSó gratias agere pro acceptis bénéfices,8ó ut uiciflim ei præftent obe# tia mandatas clientiam debitam* Itaq] Euchariftica facrificia uocamus, uniuerfam obedient^ ’ nbsp;nbsp;nbsp;am amp;nbsp;bona opera piorum,qui iam funt iufti, id eft, accepti Deo propter Chri^

ftum, uidelicet, fidem, inuocationem, confefïïonem, gratiarum aólionem, de quibus audimus concionari Pfalmum»

vitt chriflia^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quare uniuerfa uita Chriftiana, eft perpetuum fàcrificium tuxapis/Kop, in

quaïucere amp;nbsp;conipici debet, agnitio Dei, amp;nbsp;obedientia ergaDeum,amp;perpei: cium Lxof(= nbsp;nbsp;nbsp;celebratio beneficiorum Dei» Sicut hie Pialmus profitetur, ft redditurum

sfKop. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uota,id eft,a(fturum gratias^ celebraturum Dei beneficia, ut innoteftat bonitas

Dei, amp;nbsp;alq inuitentur ad agnoftendum hunc Deum, amp;nbsp;præftandos ueros cub tUSjamp;C»

}nlacrißcio Semper autem tenendum eft de hoc genere ftcrificij, quod fuprt^ diâum £uxap(S(it3i eftjConfiderandæ hint caufe,uidelicet,ut fint opera d Deo mandata, fiant iuj: confidera^£ fto ftu debito fine, ne putemus ea mereri remiflionem peccati ftu culpæ, ftd ut e^den-^ præftctur obedientia débita, amp;nbsp;quod non placeant, nifi in qs, qui credunt ‘ fe propter Chriftum recipi in gratiam, amp;nbsp;conftqui remiflîonem pcccatorum, ided in genere de Ceremonqs teneatur regula,qu0d opera traditionum humas: narum, ftu cultus qui hunt fine mandato Dei, non fiht ftcrificia aut opera plas« centia Deoduxta ilIud,Fruftra colunt me mandatis hominum» Deinde hoc ftiendum eft, quod ne ilia quidem opera quæ habent mandatum Dei, fada d nobis, fint eiufmodi facrificia, quæ mereantur remiflionem peccatorum»

LewiticiC ceret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;his facile eft iudicare,quid ftntiendum fit de Leuiticis ceremonqs,qug

^^3.nt opera mandata a Deo præftanda illi populo, amp;nbsp;in his quædam uoca^ pec bantur Propiciatoria,ut holocaufta,item fàcrificium pro peccato,amp;c» Tarnen catorum, nbsp;nbsp;non merebantur remiflionem coram Deo» Ideó Prophetæ achter reprehendamp;s

bant errorem hypocritarum, qui afluebant opinionem meriti remiflionispecss catorum, 8d admonebant pios de uero ufti ceremoniarum, docebant hos ritus efft inftitutos tanquam typos, qui admonerent promiflionum de Chrifto, qui erat futurus uidiima pro peccatis generis humani,SicutEfaias exponit,illos rb tus fuifft umbras amp;nbsp;figna ueri facrificq, cum inquit de Chrifto, Ipft ponet anb mam fuam hoftiam pro peccato, Quafi dicat, Hæc demum erit uera uidima, uerum fàcrificium pro peccato, cuius fàcrificq typi ôôumbræ funtLeuiticæ hoftiæ»

Pij in popuïo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It a fàndi, fide tenentes promifïîones de Filio Dei, intelligebant hanc u^

i/raélitico nbsp;nbsp;nam efft ueram uidimam propofitam a Deo,ut fàtisfaceret pro peccatis,et tob

leret iram Dei, ut Iohannes inquit, Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi. rmteeremo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illis Leuiticis fpedaculis fide intuebantur in Chriftum, amp;nbsp;ftatuebant ft

propter ipfiim d Deoconftqui remiflionem peccatorum» Poftea utebantur ib lis ritibus tanquam fignis ftu Sacramentis, quibus admoniti promiffionum de Chrifto, excitabant fidem, credentes uere ad ft pertinere promiffiones pro* pofitas,amp; ft uere conftqui beneficia promiflà propter uenturum Liberator rem»

Leuitica qult;t» Hic erat pius amp;nbsp;præcipuus ufus illorum rituum in fàcrificqs Leuiticis, (ùOT uocaa quorum quædam uocabantur Propiciatoh'a, propter fimilitudinem amp;nbsp;fignifi* cationem,

Qtionem,quia crant propofita^ut client imagines 8^ pi8lurx,guæ admonerent pios de promiflionibus EuangelrjjSc de uero facrificio Chrifti Jta 8^ Patres hai= buerunt utriufej generis facrificia, quia fide amp;nbsp;ipfi tenebant ill Lid Chrifti iaerri ficium, poftea etiam addebailt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft, bona opera omnis generis, ut

Deinde, ut de ufu Sacramentorum docetur, quod principalis finis fit, ut illis utamur tanquam teftimonrjs, quibus Deus nos admonet promiftionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sacratnen*

uangelrj,8ó teftatur quód recipiat nos, quód impertiat nobis beneficia Chrifti» toram. Et tarnen interim accedunt etiam alq fines,ficut in ufii Ccenæ Domini, etCi pramp; cipuus finis eftè debet, ut ftiamus nos uere accipere remiflionem pcccatorum, adiungi Chrifto tanquam membra» Tamen fimul accedit amp;nbsp;hie ufus,utentes hac ceremonia, recordamur mortis Domini, hoc eft, agimus gratias, célébras: mus amp;nbsp;prædicamus hæc beneficia, 8gt;Cc, ïta Patribus etiam illi ritus Leuitici fiebant fàcrificia quibus teftabantur iè agnoftere Deum, agebant gras fias,8c prædicabant eins beneficia»

Sed ut in populo liraêl de iacrificqsièmpcrobrepfit error, qui fîngebat Error« î«po hæc opera eflè cultus,qui placarent iram Dei, amp;nbsp;mererentur remiftionem pecs catorum: ïta in Ecclefia heièrunt multi 8^ perniciofi errores,de hoc généré opes nim,primnm deerratumeft d ftopo ièu régula, quod eft uerbum Dei, opera deßerißeijs. traditionum fine mandato Dei habita funt pro cultibus» Præterea in uniuerla doeftrina operum,prorfus filentium fuit de fide»Âcceflït horribilis error de aps plicatione operis operati in Mifl[à,ut fiipr^ di(ftum eft, finxerût homines, opus Sacerdotis adplicatum alr)s,uiuis nbsp;mortuis,mereri remiftionem culpæ et pœs

Hos errores neceftè eft in Ecclefia reprehendi,et extare puram doeftrinam Euangelffiet que opera uocentur facrificia,amp; quod fit dilcrimen fàcrifici) Chris fti,quod fide nobis adplicatur, amp;nbsp;noftrorum operum, quæ non poftiint adplis cari ali)S,leu uocantur luxaptsmà in his,qui fide apprehenderunt iacrificium Chri fti* Sed refutatio errorum de Sacrificio Miftæ ÔÔ applicatione operis facerdo;^ tis requirit integram amp;nbsp;longiorem dilputationem, quæ alias eft agitata»

^icant nunc qui timent T^ominunij quoniam in feculum mifericordia eius» IDe tribulatione inuocaui IDominum^ exaudiuit me in latitudine IDominus.

Circumdederunt meßcut a^es^arferuntficut i^nisJpinarumiSed in nomine Dornin ni delebo eos.

Fortitudo mea canticum meum IDominuSj fuit mibi auxiliator, ' exultationis falutis in tent or y s iußorumy IDextra Tlominifecit hirtutem, XVl.

Caßigans‘caßi^auitme^ominusjlt;(jrmorttnontradtditme, quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

0 Tiomine Aa falutemt Tlomine dapro^eritatem, 'BenediUus qui henit in Homi* ne Tiomini.

l-jleronymusfcribitludæos,florente adhucregnOjin Synagogiscrebró hunç itieronymi dt ■‘■Pfalmum reci'taflè, pctcntcs exhiberi Mefliam, eo^ Pfalmum fuifïè notion Pfai cxviir. rem populo, amp;nbsp;inde fumtum eflè uerficulum in pompa, cum exciperctur lefus Nazarenus, tanquam Meffias» Chriftus ctiam ad fè accommodât Pfalmum, Matth*2ixitans uerficulum, Läpidem quem reprobauerunt ædifi'cantes, hic facfius eft in caput anguli. Eundem uerfum amp;nbsp;Petrus de Chrifto citsLt,.

Quare non dubium eft,hunc Pfalmum in ore fuiflè prjs, tanquam uatici* Vdticimumde nium,de afflidionibus, èC de glorificatione Chrifti, Sc de regno eins. Fortaflis lt;tffli^ionibiK^

Efaias hinc fumfit didum 28gt; Ecce ponam in Sion,Lapidem eleóium, angu^ hrem, quod Paulus ad Ephefios imitatus eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chrifii^^^

Etfi igitur poteft Pfalmus generaliter adEcclefiam,amp; fingula membra accommodari» Nam tota Ecclefia exercetur afflidionibus, rurftis experitur Uarias amp;nbsp;mirandas liberationes,ut celebret Deum,et latê ipargat Euangelium, Sc tandem prorfus à morte liberabitur, Tarnen principaliter adMeiftam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pria»

commod^ndus eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...

Reprehendit Propheta vmlgi opinionem, (^ui Meffiam fbmniabant ipfis Imperium mundi,opes amp;nbsp;uoluptates allaturum efle. Docet igitur longe aliter Argutmotma de regno Meftîæ ièntiendum eflè, Venturum uidelicet,ut fiia morte deleat peo catum ÔC mortem,amp; defecfturos eftè ab ipib. Principes èC Pontifices populi lu^ dæorum,Et tarnen eum iuperata morte,reui(fturum,regnaturum, noui ædi;« ficq autorem, ac noui populi Ducem fore, Et huius Meftîæ fimilia eftè memss hra,hoc eft,Sanlt;ftos ab initio mundi ufq ad indicium extremum, Horum odio ardent Diaboli,8C impt) P ontifices amp;nbsp;Principes,qui cupiunt deletum EuangCîS lium,amp; ueros Del cultus, Et tarnen feruantur aliqui pq miniftri, amp;nbsp;auditores, defenfi amp;nbsp;adiuti à Lapide Angulari,uidelicet d Meftîa, à quo fuftentantur, qui nbsp;nbsp;'

cft immotus,et euerti non poteft.Sciunt nbsp;omnes San(fti,fè propter ilium Du^

tcrn,Meftîam, liberandos eftè pcccato 8c morte, èC reuiduroseflè, ut in per^ petua uita fruantur Dei confpelt;ftu,8c eum celebrent.

Quare primii m Prophetia eft Pfalmus, de uenturo illo Lapide angulari, uiftore mortis, Deinde docftrina eft amp;nbsp;confolatio,quæ membris Meftîæ conlt;= cionatur, ut fciant fibi fimiles ærumnas, amp;nbsp;fimilem liberationem in hac uita amp;nbsp;ttti pertmèm poft hanc uitam propofitam eflè, Docet item de ueris cultibus, de fide, de ipe, lt;id BccîefMW, de confelfione, de minifterio Euangelq, Poftremó etiam gratiarum acftio eft, quafinguli tùm priuatam liberationem, turn publicam Ecclefiæ defenfionem agnofcentes,gratias agere Deo,autori horum beneficiorum debent,

Singuli,fi fumus membra Ecclefiæ, experiemur aliquos Diaboli morfiis, Pi/ cxpe,i lapfus,in fidias Diabolicas,fupplicia corporis,Inter hec pericula fide nos erigaî= riuntur twr-mus,innixilapidiangulari,dicamus,Nô2V MO^IA^^ SED

ET N A ’L^A 'S 0 OTE I^A DOMIlSL I. Redditur tibi uita, facerc. Defenditur Ecclefia, non ut has admirandas uidorias Filq DEI, comitentur

84° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EHa(î{^(ï^at: 10 in

in nobis ocium,luxus,uoluptates. Sed ut narremus opera Domini, id eft, præ^-dicemus docftrinam Sc hæc beneficia, ac noftro exemple alios etiam inuitegt; mus amp;nbsp;confirmemus,

vmis djJiiaioK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc etiam diftamus, quo animo Deus exerceat Ecclefiam tantis grumnis,

num Eccltlite.’uidcUcct^non ut nos perdat,fed ut reuocet ad pœnitentiam,ut in his certamin^ bus fides exerceatur, SC agnoftatur prælèntia amp;nbsp;potentia Dei, ÔC ducis noftri Meftîæ in noftra infirmitate* Ideô inquit, C A ST IG AISLS C AST IG A^ FIT ME, ET MO^I^TI HOH T(Î^ATiI^lT ME,

rxoriium «tXTSitatumeft exordium ab adfelt;ftu generali gratiarum acftione, cui fiibr,'^= nc^ poftea expofitionem eius beneficq peculiaris, de quo iam condonatUs« * rus eft»

Difficilimum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primiim autem attente confiderandum eft,quale,quâm arduum,et qu^m

cß opui Dfo difficile fit hoc opus, agere gratias Deo, hoc eft, fateri amp;nbsp;teftari, quod Deus fit grrfhrfi agere, Jjonug^(.uj.e(;,gxaudiat,iuuet nos» Deinde hoc longius extra conlpedum huma^ næ rationis pofitum eft, agnoftere milericordiam Dei perpetuam, ut hic dicit, -In leculum milericordia eius»

Non enim tantum hoc uult Propheta,in hac uita Deum largiri bona,daî! re. uitam,foecundare terram,ut gignat ff uges ad alenda corpora,dare uidorias, pacem,amp; fimilia bona,liberare ex pericuhs,ôô oftendere bonitatem,etiam cum uidetur aliquandiu nos delèruiflè» Compleditur Propheta, fid præcipiiè inenarrabilebeneficium,quódDeuselegitEcclefiamperpetud e/fflw Efdex uifturam, in uita óó gloria æterna, ut fruatur confpedu Dei, quódcj hancEo fu. clefiam interea mirabiliter exercet amp;nbsp;libérât d peccatis 8ó d morte, per Filium quem mifit,ut mirabili modo placaret iram Dei, Ô6 tolleret peccatum»

. Admirans igitur Propheta magnitudinem seterni benefid), quo'd hæc mortalis natura ad æternam uitam óó gloriam, ad ibeietatem cum Deo eleda 8d uocata eft, clamitat fe hoe prædicare, immenlam eflè bonitatem Dei, quæ Ie lic erga nos effuderit, ut non tantiïm corporalibus bonis nos cumulauerit, fed etiàm æterna uita amp;nbsp;gloria,quam cogitare ratio non poteft»

vera Gratia^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft ergo hæc uox ueræ amp;nbsp;ardentis fidei,intuentis Deum,non more ratio#

nis, lèd qualem iplèfè nobis oftendit in arcana promiflîone Euangeltj,quam fulei r^uelauit Fi]ius,qui eft in finu Patris. Philolbphi 8ô populus Legis non intel# iigunth^ncuocem, COK F ITE MIKI SIOMIKO, QJ^OKIAM, 'ÉOKTS, QKOKIAM IK SECTLJ^M MISE3^JCOI(^IA EIFS, Videt humana làpientia hæc pulcerrima corporajcœlum ÔC terram, uidet

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m 1' m^ionemnec

mam corporis lumma arte conditu Hæc admirans cogitur taten, eile hununA qt/am æternam mentem, .'i qua hæc orta hint amp;nbsp;reguntur, èC dolet fe non pofle nec popuhu le penetrare ad autorem ♦ Sed cum oculos refert ad confufionem in uita homi'== num,ubi cernit multi'tudmem infinitam uiciorum, uidet florere tyran nos amp;nbsp;flagiti'ofos, oppn'mi ueró i'uftos Sc innocentes, rurfus aniittit cogitationem de Deo, amp;nbsp;dubitat an homines Deo curæ fint, maxime ueró in proprijs ærumnis iudicat fè negligi â Deo,

Hæcconfideranda fiint,uticiamus hancuocem, COTSLFITEMTHI ® ö MIN ö,non efle quorumlibet.Nec populus Legis earn ibnat. Mala con^ fcientia fugiens Deum, non prædicat, led frémit aduerfus eum, non ait bo^« num eflè, non expeóïat illam æternam milericordiam, Sed potius mallet nihil dfe, ficut Saul, ludas amp;nbsp;omnes homines, qui non eludantur ex malæ confcieiv tiæ terroribus,

Tantiim igitur illi canunthanc uocem, qui iam ftatuunt fe habere DGrdtUrunt VM placatum perFiliumqui hic delcribitur noui ædifi'cij autor. Hi agno^ fcunt æternam falutem, uitam nbsp;nbsp;gloriam, SCnoruntpropter illam æternam

gloriam liberarinosa peccatoamp;C d morte, imóetiamdari nobis uitam, uicflo^; rias,pacem,tegi nos in periculis corporum,defendi noftras familias,gubcrnari omnia confilia amp;nbsp;adiones, quia Deus nonuult in hoc mundo prorlus deleri Ecclefiam, uult aliquos eflè, qui ipfius Nomen ÔÔ noticiam celebrent, Euan^ gelium circumferant.

fit b'onus, qui ciim in hac uita iuuet, turn ueró datums fit nobis æternam uitam gloriam, agnofcamus fapientiam humanam ccecam eflè,dilcamus quantum mall fit,fuccumbere malæ conlcientiæ, confiigiamus ad Filium Dei Media;: torem, amp;nbsp;fide nos erigamus,ut Deum inuocare amp;nbsp;prædicare poflîmus,

Etfi' autem una eft iententia, qua amp;nbsp;ipfe laudat Deum, amp;nbsp;iubet alios ean^ pfdhnui pr^-. dem laudem Ibnare, tarnen uenufta eft diftributio. Primum præcipit toti po;; gratiarH pulo Iftael, Deinde nominatim præcipit domui Aaron, id eft, miniftris uerbi Dei,do(ftoribus amp;nbsp;gubernatoribus, Nam hi debent huius chori duces efle,do== nbsp;nbsp;Mronn^

cere alios de uera laude,amp; ueris cultibus, Poftea præcipit omnibus qui timent toti Ecdeß^ D O MIN V M,hoc eft toti Ecclefiæ,colle(ftæ ex Ifrael ex gentibus,O bea^ tum,qui cum hoc choro poteft Deum fic inuocare,ut agnoftat eflè bonum, cu* rare, exaudire, iuuare nos, amp;nbsp;uere nobis æternam uitam amp;nbsp;gloriam daturum eflè, Hic eft uerus, ÔÔ folius Ecclefiæ cultus, IdeôPiàlmus hunc cultum pro;: ponit ÔÔ docet,

84^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ EH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK

liepeti» Mrc J^Xpofitiofeu narratio benefîcfj,aîiciuotiesrepetita. Et uerba plana ac pcrlpi^ ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^cua funt,Membra funt quinq;, narratio periculi, inuocationis, liberatiom's,

Pen'culum initió uno uerbo récitât, ciim mentionem facit tribuïationis» Sed banc poHea exaggerat,ciim narrat omnium gentium odia et impetus ie fu== ftinuifïè, îè impulium amp;nbsp;caftigatum e{îe,8é conflicftatum cum morte, ut poftea dicetur* Significat autem ærumnas omnium atrociflimas,quas Chriftus femper Ecciefia pertulit* Impia multitudo, etfi tandem rapiturad pœnas,tæ» men diu floret,tenet imperia,opes,gloriam,fruitur uoluptatibustSed Chriftus ScEcclefi'a iacent opprefli feruitute, rapiuntur ad necem, 8C intus ientiunt lUi« gentes terrores,cum agnoftunt iram Dei aduerftis peccatum,8c lu(ftantur cum æterna morte*

j.Metttbrum, Primdm igitur in hac narratione iciamus, Chriftum Eccleflam fubie* chriflut cr (ftosefïè cruci,8lt; diflimilem eflè ftàtum imperrjs mundi» Et ut fæpè didum eft, peculiariseftiapientiaEcclefiæ,intenigere,quóduelitDeustalemeflèEcclefiæ formam, cur fubieceritearn tantis amp;nbsp;tam horrendis afflidionibus,uidelicet, ut agnoicat peccatum, amp;nbsp;iram Dei aduerftis peccatum, ut mortificentur reift quiæ peccati,amp; creicat pcenitentia, fides inuocet Deum amp;nbsp;cernât præftntft amDeiJtem, ut conipiciatur in infirmitate noftra, DeiiuuantisSCuincentis gloria'* Item, utadmoneamur de immortalitate, quód reftet iudicium, in quo Deushoftes horribiliter puniet*

n.tAtmirunt, Secundum membrum eft,rnuocatio* Et exemplum continet dodrinam, irwocatio. quod in tribulatione fit inuocandus Deus* Dixi iam inter caufas afflidionum banc efie,ut excitemur ad inuocandum Deum* Vt igitur bic teftatur ft in afflft dione inuocaiTe, ita nobis dodrinam tradit, ut in periculis inuocemus Deum* luxta inud,Inuoca me in die tribulationis,amp;!^ eripiam te*

111. Membru, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed Ut poftïmus inuocare,oportet prælucere nobis uocem Euangelrj,quae

Euangeli/ oftêdit Deum uerê exaudire,óó uelle opitulari.Ideó ièquitur tertium membru* pXZim. ET EXAy'Dlt^lT ME IN. LATITf^fDITSLE TOMINTS. Kocationem. Récitât enim hæc uerba, tanquam exemplum 8^ dodrinam, quafidicat. Ego

• teftor Deum uelle inuocari exau^ire, ficut clamitant promiflïones. Et Chriftus inquit. Petite amp;nbsp;accipietis * Quidquid petieritis Patrem in nomine meo, hoe faciam* Et in Ezechiele lusiurandum addit, Viuo ego,nolo mortem peccatoris,ftd ut conuertatur amp;nbsp;uiuat*

Ad has promiflïones referatur amp;nbsp;dodrina Pialmi, Teftatur ft oppreft ftim ingentibus procellis, inuocaflè,Só inuocantem exauditum eflè,ut nos quos= que in omnibus periculis inuocemus Deum, amp;nbsp;credamus nos relpi'ci amp;nbsp;exau^= rides difcernit diri. Hanc fidem adferamus ad inuocationem. Nam hæc fides diftn'men facit pioî er im-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuuocantes pios amp;nbsp;impios* Ethnici ÔC hypocritæ inuocant Deum,ftd du;«

bitant fe refpici, aut accipi ftias prèces* Interim adferunt aliqua opera, quibus conantur Deum placare* Sed fides piorum ftatuit accipi preces, per mifericor=! diam, propter donatum Mediatorem»

Quod addit in latitudincjaóliuè intelligatur,id eft exaudiuit me,ita ut ex anguflrjs me extraxerit, amp;nbsp;me colîocârit in latiore fpacio, ubi me nemo premit aut angit.Eft enim ufitata linguæ metaphora de coniblatione^ Vides igirur in Inwgo Ecckgt; hoc primo uerficulo, imaginemeffèEcclefiæj commémorât afflicftiones, inuo^ ß^inhisHerf cationem amp;nbsp;liberationem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Sequcntes uerficuli répétant eandem fententiam,Sed amplifîçatam, Do^ minus mecum jnon timebo quid faciat mihi homo.

Quartum membrum eft,Fides experta coniblationem erigitur amp;nbsp;confir«’ 1111 aïcw-matur, ficut amp;nbsp;Paulus inquit, Probatio ipcm effïcit, id eft, cùm'fides probatur fidesßft Sc exercetur,ipes creicit Sc fit firmior ac ardcntior. Noti funt uerfus;

P'idi e^o quajjatd^ mota face crefcere flamma^^ Et liidi nullo concutiente mort,

Ita fifides non exerceatur,fit languida amp;nbsp;extinguitur, rurfus ficut flamma ^^ides non ex--creicit agitata,ita fides in periçulis excitata,fit ardentior. Ideó hïc addit triums= erdaa fit Idn phalemuocem fidei confirmatæ, non timebo hominum impetus. Eteftexte^ nuatio in adpellatione hominis,quafi' dicat,Cur timemus hominum iæuitiam, curtimemusTurcicumfuroremf Quid eft homine fragilius óó imbecillius, quc^m facile Deus humanam potentiam quamuis fummam deÏere poteft f Qiiare obtemperemus Deo, nee deterreamur minis aut fasuitia hominum.Dçî« us ieruabit nos inuocantes ipfumt

Sequens uerfus repetit prorfus eandem fèntentiam , SiDeoobtempera^: himus, amp;nbsp;fide expetfiabimus, gloriofè triumphabimus, læti uidebimus hoftes iioftros puniri Sè deleri.

Quintum membrumeft utilifiîma doeftrina, grauiflîmis uerbis taxans uanam fiduciam in omnibus hominibus, ÔC docens transferendam eflè fiduci/ y^an^fiducL am in Deum.Sicut magis timendus cft Deus, quàm omnes creaturæ, fie magis 'm omnibm ho fidendumeftDeo,quâmunicreaturæ.Sedinutrocç peccant omnes homines. Multi mortem, oftènfiones Principum, iaefiuram exiftimationis apud fapien:^ tes in rnundo, inopiam amp;nbsp;fimilia plus metuunt quàm Deum, ruunt ôô faciunt quædam contra mandata Dei, Ita amp;nbsp;diffidentia peccant, imaginantur fibi profuturam eflè fliam fapientiam, gratiam principum, coniuneftiones amico^ rum, opes.

Hæc fîducia prohibita à Deo, læpè fall it etiam bono^ in caufis iuftis. Si=j cut Ächas habebat iuftas caufas belli contra Syros, 06 tarnen quia confidebat auxilqs Aflyriorum,non DeOjfuit infelix.

Tenendæ funt hæ regulæ, ut nos ipfos admoneamus, 66 in noflris nego;: Teftimomd ojs 86 periculis regant corda noftra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra

Ierem.i7.Maledi(ftus homo qui confidit in hominc,S6 ponit carnem bra^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

' Pfalm. 9. Et fperent in te qui nouerunt Nomen tuum,quia non derelin* ques quærentes te Domine.

84-4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 in

Pfalm, 33. Ifte pauper clamauit, Sc Dominus exaudiui't eum, ex omm'tf bus tribulationibus eripuit cum,

Pfalm.i24. Qui confidunt in Domino, ficut mons Sion, non commoner’ buntur èCc,

fiducie in fi)= Deusuult fibi foli tribui, quod ucrax fitamp;omnipotens, Hominesfunt /«wDfwmcoi mendaces, amp;nbsp;leucs, omnis Humana potentia imbccilliseft, Idco unit Deus e/l. certam fiduciam tantiim in ipfum coHoccmus, qui promifit auxilium eft ucrax, amp;nbsp;poteft unus iuuare, cum fit omnipotens, Sed quia nonuidemus, quomodo uelit opitulari, ided quærimus præfidia pofi'ta ob oculos. Difficile eft â fblo uerbo DEI pcndere,amp; nudari omnibus humanis præfidijs. Cruciat etiam mora,ciim fepe differatur Hberatio tarn diu, ut etiam mors opprimât Saiuftos,

Ideó imprj Hane dodtrinam defide ieufiduciaconocandainDeumnon n4gt;ttde fidu'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dérident. Et hune præcipuum cultum,icilicet con fide re Deo,

cia m Deum èc ab CO folo petere amp;nbsp;expetftare auxilium, non poftunt præftare. Interim ue^ coüocandade^: fó quærunt præfidia auxilia undeciinqi, ficut Saul implorât opem à mulierc magica. Et Reges ludææ confugiebant ad Aegyptios, ut Efaiæ 30. dicitur, ubi perfpicuè deferibitur imbccillitas humani cordis, quod non poteft ueri= bo D EI penderc, Rde fe fudctitarc, Sed quærit res fubieeftas oculis, amp;nbsp;ma^= nu comprehenfas, ut eis nitatur, Sicut illi apud Eiaiam dicunt,Âd equos gicmus,

Opponit autem Efaias contrariam dodlrinàm, Si reuertemini 8^ quieCcc:: ^quot;ßlentio^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iritis dn filentio nbsp;nbsp;ipc erit fortitudo ueftra. Duo requirit,quietem feu

ßgt;e,crc, fiIcntium,Sdipem, Prohiber enim animiinfirmi amp;nbsp;dubitantis trepidationes dilcurfationes, undique quærentis auxilia Humana, leu conceflà feu incoiv cefla.

Hæ diieurfationes quales fint, exempla quotidianæ uitæ, ftimmorum amp;nbsp;infimorum oftendunt.Et nunc uocantur pradlicæ óó iapientia confilia.Sed hæc diffidentia anirni,cogitantisfedeferidDeo, 8^ fugientis nesoriuntur Dcum, Idcó fæpè uituperatur, Pfalmo 4 Vacate, 80 uidetcquód ego firn exdiffidentia, Dcus. lubet uacarc 8gt;C intueriDeum,quafi' dicat,Statuite uos DEO ciiræ eftè,8lt; expedlate auxilium eius, Ipfum intuemini, non exiftimate uos ab eo de^ fertos 8lt; proieeftos eflè, nee tanquam deferti à Deo diieurrite, quærite feedera, ibeios, pradticas, technas. Idem pulccrrimc fignificatum eft, ciim Moyiès dice^ ret,State,amp; uidebitis magnalia Dei, V ctat fugere 80 diflipari populum delpe^ rationc diuini auxilq,

Silentium non Nequc Hæc uacatio, ièu hoe filentium pugnat cum offictis uocationis, ïffi^sHoc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;traditam ièruemus, Reuela DOMINO uiamtU:^

, tionif, am,amp;^iplèfaciet, Vocatuiam, uocationem 80 omnia oftïcia uocationis, Hæc bona conicientia facienda fi.int,Miles prglietur, Senator gubcrnet,Paftores do^ ceant, Sed his operibus uócationis, præluceat fides, petens 80 expedrans à DEO auxilium,ficutIoiaphatinquit,CreditcDomino DEO ueftro,8die:* curi eritis.

ElæceftfummaiententiæetiamHoc locotraditæ, Melius eft confidcre in Domino, quam in homine. Melius eft confidcre in Domino, quam in Principibus, Vetat confidcre humanis præfidijs, non foldm, quia uoluntas omnium

Omnium homi’num funt mobiles amp;nbsp;mconftantes, Sed etiam ob hoc ipfum, MagM mcon, . quod auxih'a funt infîrmalt;Sæpè homines, lîuelint non polTunt luuare* Simt in hiftorijs præceptis Ethnicis multæ fi'miles fèntentiæ,quæ prohibent hanc fiduciam, quale illudeft, Nufquamtuta fides gt;nbsp;Omnia uertuntur, certè uer^ «i/îrnMf«„t tuntur amores. Sed hæloquuntur tantiïm de inconftantia uoluntatum, amp;nbsp;^uxiliti. perfidijs ufitatis inter homines, quas quidem omnes expen'mur eflè creberrii: mas»

Sed Spiritus fancflus non folum de uoluntatum inconftantia,(èd etiam de fragilitatehumanarumuiriumconcionatur» Pompeius tam firmum exerci^: turn habuit,ut non dubitaret fibi polliceri uicloriam,fèd tarnen hac fpe frulira^î tus eft*

Nec fine caufa hîc nominatim mentionem facit Principum » Intelligit NowiwPm» enim non tantum Reges 8ó Diuites,ièd alios etiam præftantes ingenqs,fàpien^ tia,uirtute» De his admonet maxime nos in Ecclefia, ne ex illorum autoritate, pr^ iudicqs S)C uoluntatibus pendeam us, ne tien os ad illorum uoluntates inflecfla^^dnt« «ùû mus» Sicut Hofius le inflexerat ad Conftantq uoluntatem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Si caufàm bonam moues, quia Iperas te Principum 8^ magnorum uiro^ rum ftudia habiturum elle, experieris illorum inconftantiam » Rurfus etiam peccas, fi metu Principum 8C lapientum, bonam caulàm profjcis» Ideô lèquere regulam Pfalmi ^ó.Spera in Dominum,amp; recfia facito» Obtempéra tuæ uoca^^ tioni, redlè doceas amp;nbsp;agas, nbsp;expeefia auxilium 8C gubernationem euentuum a

Deo,necfpelt;fi:esuelbeneuolentiam,uelpromiflà,uelodiaPrincipum»Præler!« ir r • tim in Ecclefia opus eft hac animi magnitudine, quia experientia oftendit, ^‘^experüur quàm pauci lèmper fuerint fideles Principes,^: quâm fint mutabiles,etiam qui ineonfiandaf» uidentur efiè mediocres» Vt Afà, cùm aulpicia regni fuiflènt pia, amp;nbsp;iplè egre? Principum gqs uiAorqs à Deo ornatus eftèt, tarnen poftea fadus eft fui diftîmilis, amp;nbsp;exer^ cuit fæuitiam in Prophetam amp;nbsp;alios»

Circumdederunt me ßcut A^es, arferunt ßcut ignis ßmarum, Sed in Nomine Slomini delebo eos^

Fox exultationis falutis in tentortjs iußorum, IDextra, F)omini fecit l^ir» tutem,

^Olent Pfalmi eandem fententiam, uel ijfdem uerbis, uel paululum mutatis repetercjamplificandi caula» Id« uidemus in ueteribus carminibus ufitatum .Cccc it) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuilTe»

84-0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EKA (I^fî^ATlO IEL

Repctiturex* fijiffc. Ita lil hoc triumphah' carmine,cadem ièntentia fepê repctita eft, Iteruni teftatur fè diuinitus fèruatum eflè, amp;nbsp;célébrât admi# lebrat^uiâo: randam uidoriam, óó fideeredus fperat fimiles uidorias in pofterum,amp;ho^ ru, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftibus minatur exitium, Vt autem hæc narratio præcipuê Chrifti afflidiones

ÔC uidon'as deicribit,ita imago eft totius Ecclefiæ,8ô certamina eins, amp;nbsp;æruniîî nas ac uidorias nobis proponit, ut fepê in Pialmis hoc ipium argumentum tradatur.

^^^CrM3)ET)E(I(rm etG etiam reélè intelligitur de Dauide, cui omnes uicinæ pentes belli pugnAtur ab tulerunt, tarnen totam Ecclefiam, inde ufcß â principio ad fînem, compleditur WF ’ uox Chrifti» Toto orbe terrarum inde ul^ ab Abel,incitauit Diabolus impia organa aduerftis EccleGam» Nulla gens non habuit Tyrannos inimicos Chri^ Monarrbw. fto»Omnes Monarchiæ conatæ funt delere uerbum Dei» Maxime ueró fæurjt T«r«. quarta, ÔÔ nunc poft quartam Turcicus furor, ftcut fi'gnificauit Daniel, pedes, id eft, poftremam partem ultimi Imperrj omnia.conculcare, hoc eft, horribiles uaftitates in Ecclefijs toto orbe terrarum effïcere, Item de cornu, quod exori^« tur ex quarta beftia ait, belligeraturum efle cum Sandis» Et Ezechielis, capite 58»de Gog amp;nbsp;Magqg aitjgneiiî iræ Dei.eflè ficuitiaxn, quam exercebit Gog amp;nbsp;Magog»

Quarec«mhæcuerbalegimus,OÀfN£ô' GEEITES jn Malibuf T) ET) E T MEy Ecclefiamomniumtemporum intueamur,amp;^mai« ultimæ ætatis periècutione cogitemus» In Oriente 80 Africa Saraceni dominantur,Turci uaftant Occidentem» In Europa exiguus angulus eft, qui titulum retinet Ecclefiæ Dei, nbsp;nbsp;profitetur fe Chriftum inuocare, amp;nbsp;retinere

uerbum Dei,traditum Prophetis Sô Apoftolis» Et in hoc cœtu Pontifîces,Epi^ Icopi, Reges, SC multæ nationes defendunt manifeftas t/J'caXo/xaviaç, Sf conan^ tur dckrepuram dodrinam Euangelrjjper Prophetas,Chriftum 80 Apoftolos traditi»

Hanc igitur triftiftîmam Sc acerbiflîmam querelam nunc uerillîmè repe« tit Ecclefia Chrifti » Omnes gentes, Sarraceni, Turci, Hypocritæ, Pontifices vcbfwentû nbsp;nbsp;Reges circumdederunt nos» Et multitudo, iracundia ac uehementia hoftium

ftgriïficataeft duabus fimilitudinibus, Apum incendrj Sjiinarum. Magna «(bMirfpMwct Sôdenfa lunt apum examina, ôô natura eius inlèdi pugnaciffima eft, ut mon^ incen^s/^iy ftrat experientia, ÔC Virgilius inq uït;

Marfibus injpirantf J^tcula cœca relinquunt Adfixæ l)enisj antmds^ in Itulnere ponunt.

Longum eflèt perlèqui totam collationem » Sed cogitemus acerrimum odium amp;nbsp;acerrima prælia fignificari, præièrtim làpientum, Nam id quoque fignificatur mentione apum» Vt uidemus arfiflè Pharilæos acerrimo odio ads; uerfus CHRISTVM amp;nbsp;Apoftolos»Eft ôô incendium Ipinarum imago ma gni impetus »

Vox clrißi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed his periculis opponit Chriftusuocem triumphalem, IEL EL OMI

triumphilii EL E T) OM IEL I TDELE'BO E 0 Sj Id eft, Inuocatione Sc confeflîonc

ipfius drcumfert, Só uera fide ipfum inuocaU Addit autem amplificationes ær Limnarum ,Non ociofo Sgt;C dormitanti contingent uidoriæ* Imó pnus horri* blies ærumnas feretEccIefiaJd quoc^ docet PfalmuSjSó fignifi'cat duplices ærôï= mnasjcrudelitatem hoftium, amp;nbsp;iram Dei caftigantis Ecclefiam» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoftium et in

Facile eflèt ferre hominum impetus, fi non accederet fenfus peccati noftri Ejcdefiam. ira? Dci,Sicut inquit Ieremias,cap.l7, Non fis tu mihi terrori,fpes mea tu in die affiidionis.Sed ciim hïc ait,Caftigans caftigauit me,admonet,has afflictions nes eflè pOEnas,uocantes nos ad pœnitentiam, Et iancci intelligunt oneratam eflè Ecclefiam tantis calamitatibus, propter peccatum hærens in natura, ut agnoicamus noftram infirmitatem, SC confugiamus ad mifericordiam, Itacß luâantur ipfi fecum,ficut inquit Paulus, Intus terrores, Foris pugnæ,

Sed his calamitatibus opponit Pialmus uberrimas confolationes, amp;nbsp;Confoldtiones nem monftrat,teftatur Ecclefiam fic affligi,non ut pereat, fèd ut in caftigationcco”tnt arum» magis agnofcat prælèntiam amp;nbsp;mifèricordiam Dei, creicat fide, maiori robore ' celebret èc confiteatur Deum*

Ethæcconciodehocfinecalamitatum læpc repetîtur in Prophetis» Eft Te/ïî'nwnû Je enim propria amp;nbsp;pecularis fapientiaueræEcclefiæ,utPfalmo88» Vifitaboin^^^*^'’^**”’“** lürga iniquitateseorum,amp; inuerberibuspeccataeorum» Mifericordiam auss tem meam non diipergam ab eo* Et alibi, Bonum mihi quód humiïiafti me, ut difcarn iuftificationes tuas.Et leremiæ 2ÿ*Ego ftio cogitationcs,quas cogito fuper uosjait Dominus, cogitationes pacis 8ónon perditionis,ut dem uobis fis: nem quem expecftatis* Et Ezechielïs 33, Viuo ego, dicit Dominus Deus,nolo mortem peccatoris, ièd ut conuertatur Só uiuat,

Nee exiftimemus fruftra talcs fententias in ftriptura traditas cfle,aut eftè sententie An uulgares Sc philofophicas confoI^tiones,Sicut SC Philofophi dicunt. Homines lt;erumnis cr ferocientes, rebus aduerfis ad modeftiam reuocari. Quod etfi uerum eft,tamen de alia re concionantur Prophetæ, fcilicet de uoluntate Dei» De hac dubitant ^ndita [unh animi in rebus aduerfis, ficut apud Euripidem dicit Hecuba, poft captam urs: bem,inuocans Deos, ft inuocare ignauos opitulatores, KaK.ou§ lt;ru^p-ax»5- Nimis üerè Poeta indicium rationis SC animi motum in impqs pingit» Sic homines naturali iudicio in ueris doloribus agnofeunt ft propter inalefafta puniri, ft abieftos elft à Deo, quem ftntiunt irafti humanis deliftis, ÔC uident ft mere in in æternam mortem SC pccnam»

In his fluftibus SCprocellis opitulaturhumanæ menti uox Dei, 8C pros: voI«nflt;MD« ponit conlblationem ignotam ration! Sc philofophiæ, acteftaturuoIuntatemf'Vl'g'’quot;^ P'“ Deielft,non perdereeos quos punit,ftd caftigatis ignoftere,ficredant proiniQ‘^^^^ fioni gratiæ propter Filium Dei promilîæ. Sicut Paulus clamitat, Conclufit Deus omnes fub peccatum, ut omnium miftreatur, quafi dicat, non ut perdat, ftd potius ut reddat falutem inuocantibus ipfum» Sicut dixit, Inuoca me in die tribulationis, 8c eripiam te»

Hæ Sc fimiles promiflîones infigendæ funt animis, 5C difternenda hæc doftrina Prophetarum, â Philofophia Sc iudicio rationis ÔC Legis» Ideó enim diligentius repetitæ funt hæ promiflîones in ftntenths8Cexemplis,utdiftaii mus aliter indicate de calamitatibus Euangelium, aliter rationem, Legem, ÔC Philolbphiam»

scnicntia Ppi Pertinent igitur ad promifliones illas èC hæc dîAa, C A ST IG AnS TitroSo'^^^TlG ATIT ME T)OMinTS,ET MO^^I non TI^A^^ ‘ S)IT)IT ME, Ite, non MO^IA^^y SE^D TITAM, ET nA^ ^A0?E ^A Tgt;0 Mini. Propom't exemplum, quod tanquam promifîîo communis ad omnes credentes pertmens intelligi debet, Fatetur le caftigatum eflè, Sgt;C lutflatum cum morte,lèd tarnen rurfus liberatum elle, Hæc eô dicit,ut diicamus uoluntatem Dei efîè,etfi caftigatjpunit, et in mediam mot tem conqcit,rurfus tarnen liberare caftigatos,

Sed quid intereft inter Dauidem amp;nbsp;Scipionem f Non Fie amp;nbsp;Scipio læpe in magnis prælqs periclitatus eft, uicit, ficut Dauid Et ut tandem Scipio placida morte extindus eft, ita. 8^ Dauid poft tot uidorias, tarnen ad extremu mortuus eft.Qiii magis igitur hæc canit Dauid,quäm ScipiofNon moriar,ied uiuam.

Mulu diferb Relpondeo, multa funt diferimina, Scipio uincit, Deo iuuante, Sed non ftatuit le à Deo uocatum efle,amp; cafu putat has uidorias contingere, multó mP intelligit uidorias præièntes debere fimul æterna morte abibrberi, Deinlt;= i. e^gnitio Dei dè Scipio nihil certó ftatuit de æterna uita,

cz pcl«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Econtr^ Chriftus,Dauid 8c omnes qui Deum rede inuocant, agnoftunt

fe diuinitus uocatos efte ad agnitionem Euangelq, amp;nbsp;Deum uelle, ut agnitione Euangelq 8ó fide uincant æternam mortem. Qtiare etiam fuperati calamitatisî bus amp;nbsp;morte corporis, tarnen clamitant : Non moriar, fed uiuam, amp;nbsp;narrabo opera Domini. Ethæcuoxprimùm amp;nbsp;principaliter congruit filioDei,pef quem mors fuperatur, amp;nbsp;qui refùrgens uida morte, oftendit fè Apoftolis, doî« cuit eos,dedit Spiritum fândum, mißt Apoftolos, 8c régnât in Ecclefia. hoc didum,Non moriar, fèd uiuam, teftimonium de refurredione Chrifti* Toties teftatur feriptura Chriftum fore uidimam, amp;nbsp;moriturum effe. Et rurlt; fus fæpè dicit,ut hîc, le non moriturum eftè. Necefle igitur fuit eum refurgere, ficut amp;nbsp;Pfalmo iç.ait.Non dabis fàndum tuum uidere corruptionem. Deinde intelligit Dauid ôd norunt omnes fandi, ducem Chriftum uincere amp;nbsp;delete mortem,ut reddat uitam etiam cæteris Sandis.Canit igitur amp;nbsp;Dauid hanc uo* cem de uita æterna, quæ Scipioni ignota eft.

quodam impetu, tarnen arbitraturidcafufieri,nefeitfe d Deouocatum ' nbsp;nbsp;efïè,nec adfert ad prælium fidem expedantem auxilium à Deo.

nam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

feiebat interfedos eflè tam multos præftantes Duces omnium temporum,meü minerat trucidatos patrem,patruum,Aemylium,Marcellum,amp; alios. Ideô co* gitatamp; fè aliquando fimili fato periturum eflè. Nec tantum de perfonæfuæ exitu eft incertus,fèd etiam de caufa 8C repub.quam propugnat, hanc etiam co* gitat cafu régi, amp;nbsp;fortafle fiibito aliquo motu ruituram eflè.

DMid dcfu4 Qiianquàm autem euentus in populo Ifraèl, amp;nbsp;cæteris imperqs uidentur perfoM GT cflè flmjles, Interficiuntur magni amp;nbsp;pri Duces, ut Samfbn,Ionathas,Iofîas, ex* Mdm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yrannides,fèditiones, amp;nbsp;aliæ magnæ mutationes, T amen Dauidis

Scipio\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niens 8c de perfona fua3amp;: de caufa^longê aliter fèntit, quàm Scipio. Dauid feit

s A L U r M Je X y 111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S ±9

fe à Deo uocatumeflè, deinde in prælijs fide petit amp;nbsp;expeefiat auxilium 5^ uis« (rtoriam,Et eadem fide lucfiatur cum terroribus peccati,amp; dincit mortem irtcr*« nam. Seit hoc, Deum defenforem efie uerae Ecclefiæ, cui ipfeieruir, amp;r pro^^ pterea duces Deo uocatos pleruncß in offieijs uocationis ièruari» Et ut max^ me in acic intcrcant Duces, (uidit enim Deum mirabiliter regere Ecclefiam,amp; Helle nos exerccri ingentibus periculis) tarnen feit caufam Ecclefiam non in^: terituram efie.Qiiare amp;nbsp;ipfe rcuiuifcet,8ó erit focius æterni triumphi amp;nbsp;gloriæ apud Deum«Hac igitur fide uere canit hunc hymnum,ôô prædicat caufam non interituram cfic, imd fè quocj in præfèntibus prælijs liberatum cfîè à morte,ôô rurfus uerê liberandum cfîè ab æterna morte»

Ciim autem de liberatione morte concionatur, compïedlamur nos om# Lilgt;crâtioà nia Chrifti beneficia» Non aboletur mors in Dauide amp;nbsp;nobis, nifî liberemur â peccato»QuarehicuerficuIus,2\?f7N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SES)

pleclitur promifïîonem de remiffîone peccatorum, amp;nbsp;tota inftauratione 8ô cia, glorificatione Sanâ:orum» lam uide quomodo hic pæan conueniat cum fpecie Ecclefiæ»Dilaceratur lieraEcclefia inde ufig ab initio, èc undieg eft cincfla mor« te* Abel intcrficitur, Ifraclitæ in Aegypto, poftea etiam in Palæftina oppngt; muntur fèruitute, trucidantur Prophetæ, Apoftoli, Martyres» Qiiomodohi canunt: Non moriar, fèd uiuam» Imd uerô amp;nbsp;de caufa, èC de perfonis canunt. interp^ Efàias,Ieremias,Paulus fæpè in hac uita gîoriofe feruantur,ut diutius fungi oE ficiopoffint,8^,uthîcaitPfalmus,ZST A^'^A^E OEE ^A S) OUlXl.Mmdccipiatit Tandem poftea quafî perfunfti ftia militia interficiunturjfèd tunc amp;nbsp;caufa ma^ tz cmIîi nwa net, ÔC ipfi uitam æternam accipiunt» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Sed hominum oculi fine fide longe aliter de Ecclefia cogitant, imd hanc Komwesßne totam cantilenam,Non moriar,fèd uiuam,putant efîè fabulofam» Contra hæc humana indicia confirmemusanimos,hisfententrjsSpiritusfanlt;fti, amp;memft nerimus hoc dodtrinæ genus diuinum efîè, fupra humanam fàpientiam po;: cet EMngelii fîtum, difeamus exercere fidem, ut luftantes cum peecato amp;nbsp;morte, in toto curfii uitæ uocationum, agnofeamus per huncLiberatorem noftrum, euius triumphus hîc defcribitur,deletum eflè peccatum, abolitam mortem, amp;nbsp;reddE tam eflè perpetuam iufticiam uitam, nos(^ hac fide uiuificari, ficut feriptum eft, luftus fide fua uiuet.

K Liera pars Pfahni eft,Nam fupra recitauit affliftionem fuam, amp;nbsp;liberation p^iterd pan ■^nem, Nunc de applications loquitur » Hæc inquit in Ecclefijs prædicabo Pßlmi de ap^i cæteris,8lt;: nouum ædificium, feu nouum regnum per me, quamuis antea afflin ‘‘'tum, incoabitur. Afflidio feu paffio Meflîæ feruiuit alfis» Fuit enim fiicrificE um pro peccato humani generis» Liberatio etiam prodeft alijs» Flæc cclebrari m Ecclefijs amp;nbsp;innotefeere oportet»

850 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) E E C C L E ó’ I A.

TE MIHI EO^AS 7rô’rZC/Æ,ideft,patefadtc mihïEcckfias coGtuSjin quibus iufticia lam fulgebit* Vos Ecclefiæ audi'tæ banc meam conc cionem.Hæc ôô Chrifti uoxeft,amp; alioruin docentium èC confîtendum,

Portlt;e ßgnifi^: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Portæ fignifîcant ufitata metapbora, imperia fèu régna. Et hîc difcernit

cant imperia ab l'mperqs mundi banc portam, l'd elt, boc regnum, (eu bunc ccctum. Vocat fe« reg^ nbsp;nbsp;enim portam lufticiæ, Sgt;C portam Domini. Eft enim Ecclefia regnum Dei, hoc

pora^ufliefg. cft^ccetus,!^ quo Deus rcamp;e agnofci'tur, I'nuocatur, cob'tur, perpetuó lauda^ bitur.Ideó eft 8^ iuiiiciæ porta,hoc eft,iuftum regnum,ftu ccetus niftijDeo pla centes, Sgt;^ hæredes uitæ æternæ.

AUa. régna lufti'ciam externam feu ciuilem uteuneç tuentur,coërcent pcxgt; nis bumanam audaciam. Geut dicitur in Pfalmo, Jn chamo amp;nbsp;freno maxillas eorum conftringe. Deniq funt career Legis, qui feruit mifèræ neceffitati uitæ corporalis,non adfert iufticiam aut uitam æternam. Sed EccleGa eft regnum feu cœtus, in quo dantur iufticia amp;nbsp;uitaæterna,amp; in quo Deus ipfè régnât, agnofeitur, inuocattir, 8^ perpetuó laudabitur. Nam quid Gat in EccIcGa hîc quoq addit,/Nlt;9Z(£ó'ó’KÓ' IN HAS (pOl(TAS COHElTE,

Dom in Oy prædicabo, celebrabo eius beneßeia, 8c præftabo ueros cultus♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ,

J_JInc igitur ucra definitio EccîeGæ Dei fumenda eft, 8^ repudiandæ funt aliæ -^definitiones, quæ non EccleGam,fèd Pontificium Regnum deferibunt. Pccleßude^ Continetur enim definitio ueræEccleGæ in bis quatuor uerfibus, qui hîc cons’ fcnpfjo cowrr tgxuntur. Hæceft porta Domini,iuftiintrabunt in earn. Confitebor tibi, ^uoruerfibiM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humiliafti me,amp; faftus es mihi in falutem. Lapidem quem reprobauerut

pfalmi. nbsp;nbsp;nbsp;ædificantes,hic fadus eft in caput anguli, A Domino fadum eft hoc, Sf mira*

^OI(TA TfOHlNlyi^tOiy tio.ciudtuor hæceft Ecclefia Dei, feu regnum Dei. Deinde fèquitur genus, IKS TI IN» uerßtumpfal, EI(^A^BKNT IN E AHyideft,EcclefiaDei,eftiuftorumccetus. Sedhi üonem^E^cle habent notas, 8C certum caput, 8C dodrinam, qua difeernuntur ab alijs ßa, regnis, habent 8C gloriam fihgulärem diftimilem gloriæ aliorum imperios’ rum. Hæc erudite traduntur in bis uerfibus. Poftquam enim dixit efic iufto# rum CGetum,addidit notam externam.C0 N FITEB 0^ TlBIy lA HKMILIASTI HEy ET FACTKS ES HIHI IN SAEK» TEH. Tabs ccctuseft iuftorum,quiprædicantDeum,habent certumuer* bum, 8C in confeftibne adfliguntur, 8C tarnen feruantur. Confeflio enim, hoc eft. Liera agnitio ÔÔ celebratio Dei, cum qua necefle eft coniunftam efle Euan* gelfj prædicationem,proprium munus peculiaris nota eft Ecclefiæ.

Sed deftriptiofitilluftriorin fequentiucrfii,LAFlT)EM QVEH (I{EEI{OBAKEI(KNT ÆTHFICANTESy HlC FACETS ESE IN CAFKE AN G K LI. Hæc porta feu Ecclefia iuftorum,con* fitetur

(DE ECCLESIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;851

fitctur certiim ucrbum, quodf acceptum ab illo ducc,qui uincit mortem, re* ftituit uitam,qui reicctus eft ab ædifîcantibus, id eft, doctonbiis èc regibus, èC tarnen fadus eft 'P T ATSL G VL Ij ideft, ftindamentum Ecclefîæ Del, colledæ ex ludæis Ôô Gentibus,quæ eft populus uita cCterna donandus, Sgt;C pers petuó célébra turns Deum.

Deinde additur,S^OMINO HOC FACLTM ESLUoceH, HicChriftus rex non humano conGlio miftus eft, aut uicit, fed à Deo miflus cft,8ó diuina potentia aboleuit peccatum 80 mortem» Eft ergo Ecclefia porta, ^cclefid^uii feu cœtus iuftorum, hoc eft, talium, qui confitcntur fe faluatos efle per Domi^« nummiftiim â Deo, qui quamuis reprobatus eft a regibus èÇ dodoribus, ta== men non moritur, fed uiuit, SC narrat opera Domini, amp;nbsp;eft caput anguli, hoc eft totiiis Ecclefîæ»

Sic fæpè definiunt Ecclefiam Prophetæ Apoftoli, uidelicet ccetum iu? ftorum,hoc eft,uere credentium Euangelio filij Dei, èC rede inuocantium Des um,qui liberati funt d peccatoæterna morte» ïta defînitur Ecclefia, Ephef.2» t^do definU^ ubi ait eflè templum fandum,ædificatum fuperlapidem angularem, lefum t«r. Chriftum, qui eft fundamentum Apoftolorum amp;nbsp;Prophetarum» Et Ephef» aitcfrecoetum,mundatum lauacro aquæ per uerbum, nec habere rugam, aut macula m»

Magnum igitur difcrimeneft inter politias humanas amp;nbsp;Ecclefiam Dei» J«lt;i««lt;lt; homü Sed homines politici fêmper hæc mifcent, nbsp;humano more indicant de Eccles

fia, unde fèquuntur perniciofi errores, promiftîones fadæ Ecclefîæ detorqnens tur ad impios, ftabiliuntur falfa décréta, tribuitur antoritas Pontificibus fy^ nodis, quæ tribui eis non debet»

Fingunt enim homines politici humano more,EccIefi'am efle regnum, in quo unus fit Monarcha Romanus Pontifex, qui tribuat Epifeopis amp;nbsp;Sacerdos tibus per gradus autoritatem docendi 80 adminiftrandi Sacramenta, Deinde alligant ita Ecclefiam ad huhceœtum Epifeoporum amp;nbsp;Sacerdotum, ut tribus ant eis poteftatem interpretandi uerbi Dei, condendi leges, inftituendi cultus, ÔC iudicandi de dogmatum controuerfqs,amp; adfirment maioris partis fuffragqs obtemperandum eftè, quia fêmper in hoc cœtu retineatur ueritas»

Hæc tota pidura eft imago humani regnijamp;f nequaquam eft ucræ Eccles ^ccleßii non fiæ dcfinitio,quia uera Ecclefia non eft certa multitudo fêu Pontificum fêu Epis feoporum,humano conlîlio colleda, lohan» i» Et proprif eum non receperunt» Quotquot autem receperunt eum,dedit eis poteftatem, filios Dei fieri, credens tibus in nomine eins, qui non ex fanguinibus, nec ex uoluntate carnis, nec ex Uoluntate niri, fêd ex Deo nati funt»

Et certiftîmum eft,promiflîones non pertinere ad non credentes, loh» 3» Promißiones Qui autem non credit, iam iudicatuseft» Et Roman» 8» Si quis Spiritum CHRISTI non habet,hic non eft eius» Sed cumtota turbaPontificum, Epifeoporum amp;nbsp;Sacerdotum poftîteflê impia,noncft ad hune cœtum allis ganda Ecclefia » Sed retineatur didum Pauli, Qui Spiritu Dei aguntur, hi funt filq Dei»

Deindè fêquitur particula reliqua uerfiis» ET EST HIIiAEL LE IISL OCT LIS HOST ^I ó^quafi dicat. Omnia régna habent glos riam aliquam,qua confpici polÎLint,habent præftantes duces,fenatores,habent prx relitjiiii uidorias amp;nbsp;triumphos» lam fi pingitis Ecclefiam talem, in qua non fint Pontis tegnw, fices

fîces Sc Epifcopi gubcrnatorcs,in qua non fit ordo regcnti'um,quæ non habeat poteftatem aliquam I'udicandi et decernendi, Qvialis confufio SC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efh'

AduerfushocfcandaluminquitPialmus,£T EST (BILE Det« ddi'E.c^l'El OCT LIS HOST Ky.Habet Ecclefi'a,etiamfi' eft opprefla amp;nbsp;exigua, gloriam, Deus excitât fuo arbitrio excellentes gubernatores, ut Elh trio, am,EIifeum, Efaiamjeremiam, Danielem, Apoftolos, SC alios inferiores, led tarnen excellentia lumina, Dat item donum interpretationis, id eft, lumen fpE rituale excellens aliquibus* Défendit etiam Sc ftruat Ecclefiam mirabili modo, etfiduriter quaflatur inter imperia mundb Habet igitur admirandam glorh am, quæ non pendet ex hutnanis confilrjs, led ab admirabilibus Dei operibus» Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc eft infignis hoc loco delcn'ptio Ecclefiæ, digna quæ diligenter oblèruetur»

Cæteriïm qualis fit fpecies,qui cultus, quæ liberationes huius Ecclefiæ, figni catum eft in his uerbis,

Con^eßio quid ^OnfcTio Ut fiepe didtum eft,fi'gnifi'cat gratiarum a(ftionem,quæ compledtv multa officia, ïnuocationem, prædicationem, SCprofeffïoncm feu teftp compleckKur. monium noftræ ièntentiæ de religione, quod oftendi oportet non folnm cum , de doftrina interrogamur, led etiam in moribus, in tota uita lucere debet prolt; feffio,ita ut fignificemus in publicis SC priuatis negocqs, nos hunc Deum inuo^i care,qui mifit Filium fuurn,ut UtLAElS AH GT LA nbsp;nbsp;S, hoc eft, falua*

tor Ecclefiæ.Hi cultus proprij funt Ecclefiæ, inuocare,docere, Sc profiter!, ficut alias dieftum eft in uerfti Pfalmi, Credidi, propter quod locutus fum,

Speciemautem Ecclefiæ deicribit,inquiens,2^^/^ HTMILIASTI Supr.^ diftum eft aliquoties, Ecclefi'am in hac uita fubiecftam elfe cruci, mirabili confilio Dci,ciïm propter alias caulàs, tüm quia circumfert peccatum in carne,quod Deus uult mortifîcari in ianftis in hac uita,uult etiam Deus con fpici potentiam ftiam in infirmis contra potentiam diaboli, belligerantis muh tipliciter contra Ecclefiam,

DidWi 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certamina prædiefta ftint initió poft lapftim Adæ, ubi dicitur de Se^^

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* T 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

feuitia, nbsp;nbsp;nbsp;neum eius, Hos uenenatos morlus experitur bcclelia omnium temporum, prii=

uatim SC publice. Nota eft ficuitia publica Tyrannorum, quæ ftatim tempore Cain exarfît, SC deinde poft Diluuium 'creuit, cum exortæ eflent Monarchic, Et nunc in fine mundi duriffime quaftatur Ecclefia, Turcis, â Pontificibus amp;nbsp;Regibus.Et hanc fæuitiam alq magis,alq minus experiuntur, Sed tarnen amp;nbsp;hi qui procul abfunt publica tyrannide, habent ftias ærumnas, fihguli tametfi priuati, Sc extra loca periculis obnoxia degentes, ftntiunt horribiles morfus Diaboli, qui uel corpora fandtorum, uel uitam, uel familias oppugnat,ut im* plicatos acerrimis doloribus interficiat,uel ad deiperationem trahanlta graflà^= tur Serpens ille, autor peccati amp;nbsp;mortis, etfi pauci homines agnoftuntcaufas tantorum malorum, Sed Ecclefia ftit ft ludlari cum Diabolo, ftit Diabolum elft hoftem filq Dei, ftit filium Dei propagatorem efft Ecclefiæ, Sc hanc ad in” gentia certamina uocatam elft, ficut hic dicitur de certaminibus Sc de uidloria, Ait ft utrumcß prædicaturum elft,quod fit humiliatus,ôd liberatus.

Eft ergo hæc fpccies Ecclefiæ □ Eft exigua,imbecillis,opprefra tyrannide species ra impiorum^expericur èc priuadm morfus diaboli: Sed interim fèruatur óé libe^ raturmirabili modo: Sicut Noe fèruatur in diluuio, Sicut Dauid defendeba#i tur contra fæuitiam SaufSicut EIias,EIifeus amp;alt) Prophetæ defenfi func con# tra tyrannoSjDenicp ut Daniel feruabatur inter Leones.Hæc Temper eft ueræ Eccleiiæ fpecies,Et hi funt cultus proprij Eccleiïæ, patientia in his ærumnis, èc inuocatio Defconfefli'o, èC celebratio,ut nos ipfi confirmemur,amp; alrj ad agni:* tionem Dei inuitentur, Sicut fæpè dicunt Pialmi, Sacrificium Deo ipiritus contribulatus.Item^Narrabo nomen tuum fratribus meis amp;c»

Acdcfpecie Ecclefiae , amp;nbsp;proprijs cultibtis hie uerfus concionatus eft, quos cum feiamus requiri à nobis, fimus animo parato :^d certamina, quæ Ec* clefiæ propoßta funnSequens uerfus eadem repetit,ied liominatim de duce amp;nbsp;Liberatore Ecclefiæ Chrifto etiam uaticinatur»

pO etiam magis amandusefthicueriiculusjquia citatus eft âChrifto ipfo, Apoftolis Petro amp;nbsp;Paulo,amp; ufui nobis eft triplicitenPrimùm réfutât lu:«

dæos, qui fingunt Mefliam triumphantem non interfedtum äpopulo fuo, i vfusconirit At hie uerfus teftatur ipfos Pontifices principes forehoftes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;futu^!

rum utuideaturMefliasrciedtus amp;nbsp;deletus àfuo populo,amp;quidem Sprincis! pibus. V fitata eft enim metaphora ædificantium pro gubernatoribus.

Secundo docet amp;nbsp;nos de Ecclefia* periècutione,quôd ficut Chriftum per^ ( L vfus,caHd fecuti funt principes,ita fit Ecclefia fubiedta fimilibus ærumnis* Hæc ienrentia, ctfi fæpè repetitur,tarnen amp;hiccontinetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfequMo.

Tertiô docet nos hie uerficulus de ædifîcio Ecclefiæ,8^ ut fuprà in defcrE 11 u vfas,de ptione Ecclefiæ eum complexi fumus,ita feiamus femper in defcriptionibus Ec lt;£dificiorccla clefîæ citandum,proferendum,amp; explicandum effe^Continet enim dodtrinam admodum utilem ad fidem confirmandam in prjs, qui ipecie Ecclefiæ offene« duntun V idetur Ecclefia ccetus efle defcrtus,amp;f uagabundus Nomadum aut pe cudum more, fine docloribus 8c fine defenforibus, Ac hie uerficulus teftatur Meftiam efte caput anguli, id eft, fundamentum, cui Ecclefia incumbic,quôd intelligendum eft,0d de uerbo ftu dodtrina, amp;nbsp;de efficacia ac defenfione.

Primum .n, certaunadodtrina eft,tradita perfiliu Dei,patribus,Pro(« vtuefl do^ri phetis amp;nbsp;Apoftolis,ficut ait loannes, Filius qui eft in finu Patris,ipfe enarrauit nbsp;nbsp;p‘iteflt;(aa

nobis»Ecæternus pater clara uocede coelomandauit,hunc filium audiri, Mac, 17, Hie eft filius metis diledtus, in quo complacitum eft mihi,hunc audite. Hic filius certô patefacit uoluntatem Dei de reconciliatione, de tollcndo peccato amp;nbsp;morte,amp; de danda uita æterna, Eluic filio uult credi,amp; uulc dodtrinam eins anteferri totius mundiiudicr)s,8dopinionibus,

Et Ecclefiæ unitasconfiftic in focietate huius unius dodtrinæ Euangelij Eccle=gt; inde ufcpà principio ad finem. In hac uoce Euangelr),uidelicet in promiflione Meflîæ,confociati fuerunt patres ante circumcifidnem,amp; deinde pofteritas A* °’ brahæ,cum multis quicrediderunt exgentibus, iicNahaman Syrus, Nabug* donofor amp;nbsp;aIij,Ac poftremo Ecclefia colledta per Apoftolos ex ludæis 8( gen« tibus.

854. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® E ECCL E SI A.

i^ondliterde^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non eni'm poteft Deus ajjter coli aut inuocari, niiî Euangelium de Mcl*

'coli^uÊ\i^ ampkdamur, Sf in hoc ipfo uerbo agnofcamus mifericordiam Dei, fia* iKHcrfco. tuamusnoscxaudiri ialuari. Ideoclamitant Apoftoli Petrus amp;nbsp;Paulus», Ephefi2.Ecclefiam ædificatam effé fupra huncLapideni angularem» Idem do* cet i,Corinth.3» inquiens,Fundamentum aliud nemo potelt poncre.præter id quÔd pofitum eft,quôd efi: lefus Chrifius» Quare extra hoc miniftcrium.quod prædicat filium Dei, non efi: Ecclefiajiec faîuatio, ficut Sc Petrus Aâor. 4. inlt;* quit. Non efi: aliud nomen,per quôd oportcat faluos fieri,nifi nomen Chrifii» Quare funt cxcIuG à uita æterna omnes, fuper quos non efi inuocatum nomen Chrifi:i,ut gentesignaræ Euangelij,aut blalphemæ, ut Epicurei omnium gen# tium» Item ludæi, Mahometifia’,tyranni, qui defendunt impios cultus Papæ, amp;nbsp;conantur ueram amp;nbsp;falutarem dodrinam de beneficies filij Dei,amp; de fide op* primere.Item,Anabaptiftæ,qui contendunt ctiam infantes extra Ecclefiam,ôC lîneinuocatione nominis Chrifii fàluanC

Docet igitur hic uerficulus,quæ fit Ecclefia, amp;nbsp;ut conljaici poflit,proponlt hp^anguld: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nocam/cilicethuncLapidemangularcm^hanc unam dodrinam tradi*

riipropterdo tam inde ufq? ab initio de filio Dei lâluatore. Impietas 8c impoftura efi:,pro* {irmum. ponerealiam dodrinam, pro fundamentolèu Lapide angularfidifientientem ab Euangelio,ficut faciunt ludæi, Mahometiftæ, amp;nbsp;defenlores errorum Ponti* ficiorum,

Cæterùm ubi uerum fundamentum rctinetur, fi in externis moribusEc* clefîa habet aliquas traditiones, hæ non æquencur fundamento, nec dicantur cfiTe res necefTariæjfed Adiaphoræ,inftitutæ propter politicum ordinê, ut funt feriæ,amp; certæ lediones» Nullæ taies res pofiunt cflè fundamentum aut lapis angularis perpctui ædificie,quod manebit in uita æterna»

chrîfliti efi U Secundo, Lapis angularis eft feu fundamentum Chriftus, non tantùm pmnguldris propter dodrinam,fed etiam propter efticaciam» Id confiderari hoc loco nccef proptfr fe eft» Oportet enim difcerni filium Dei faluatorem à patribus ÔC Prophetis

miniftris» Dicat enim fortafiîs aliquis, cur non amp;nbsp;Moifes intelligitur Lapis angularis, cum ÔC ipfe fit architedus pulferrimi ædificq, IcilicetjpoÜciæ Kraëljhoc eft, dodor Legis,qua confociatus eft populus Ifrael»

chrifiuiefi la nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed reipondendum eft,hîc fieri mentionem de Lapide angulari, qui non

pMlt;i«g«IitrM fântùm eft dodor,ièd ialuator, Liberator à morte æterna, qui difcernendus doÆorfed nbsp;nbsp;eft à patribus,Prophetis,8d cæteris miniftris,ficut Iohannes Baptiftaaliquoti*

udtor or libe^ es monuit.Patres,Prophetæ nbsp;nbsp;cæceri miniftri,rantùm funt dodores: Atfilius

rator. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodor Euangelq amp;nbsp;ialuator. Et eft femper efficax in Ecclefia,remit*

tit peccata credentibus, exaudit, dat Spiritum fanc'lum, fandificat corda cre* dentium, libérât eos à tyrannide diaboli, regit eos mirabiliter Sc iuuatin péri* cuIiSjdat uitam æternam,amp; depellit diabolum.Hæc aifidua beneficia impertit ueræ Ecclefiæ,ficut alias fæpè dicitur,Sine me nihil poteftis facere.Item, Af* cendit,captiuam duxiccaptiuicatem,datdona hominibus. Non cogitemuso* ciofum efte dominum, Sed hic Lapis angularis ucrè fuftentat,amp; geftat nos, ac nuit beneficia à nobis intelligi, fide peti, quæ quidem experiuntur fandi in alïiduis liberationibus, ficut uiderunt Ecclefiam mirabiliter iëruari et defend/, Noè,Moiiès,Samuel, Dauid, Ezechias, leremias, Daniel, Apofioli, et cætcri pq, Eftcß hic cultus ueræ Ecclefiæ, in hac fîdeinuocare Deum.petere etexpe* dare auxilium et liberationem,propter Meflîam, qui eft Lapis angularis. Si*

Cut ipfe clamitat, Vem'te ad me omnes, qui laboratis Sc onerati eftis,8«r ego rCi# ficiam uos Jtem,Quicquidpetieritis Pacrem in nomine meo^hocfaciam. Item, Ego uobifcum Eim,uliß ad confummationem feculi. Item,Non relinquam uos orphanos,ueniam ad uos.Has lëntentias nobis inculcemus,ut dilcamus quare uocetur filius Dei Lapis angularis, ac geftator Ecclelîæ, èC nos bac dodtrina amp;nbsp;confolationc ad fidem,inuocationem,ô^ ad ueros cultus excitemus.

Et quoniam fit ædifîcij mentio, confideremus quæ fint in polictjs præciâ» Quomodo or= pua,caput,ordo perfonarum,amp; gloria» Haec quo modo fint in ædificio Eccles« fîæ, docet hic uerfus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dînem Ecde. '

T^Iflîmilis eft Ecclefia imperrjsfeu regnis mundanis» Sicutclarêdicit Pau^Ecdf/îa dif.ù ■^1115,0^1 Ipiritu Dei apuntur hi lunt filii Dei, Item,Qui fpiritû Chrifti non habet, hic non efteius, Et^Galat^^Omnes filq Dei eftis perfidem in Chrifium Iefum,Non eft Iudeus,nec Græcus,non feruus,nec liber,non mas,nec feemina» Quanquam igitur uagatur in terris Ecclefia, ôd habet externum minifierium Euangeltj amp;nbsp;Sacramencorum,amp;: rcs magnas gerit,dimicat cum diabolo,8c im;« pietate mundi,tarnen in terra non habet caput, hoc eft, regem ut cætera régna, qui ferat nouas leges populi Dei,aut mutet,aut infledat doftrinam à Deo tra^ ditam,aut cogat exercitu 8lt;f armis aduerfarios obtemperare Euangello,aut de* fendat armis populum Dei,fed regnum eft ccelefte Icu fpirituale, corpora fub* ieclalunt cruci, mentes uerô præliantur aduerfus diabolum ÔC mundi impie* tatem.Habent autem caput,fcilicet nlium Dei,qui adeft ipfis,amp;: primum régie eos una amp;nbsp;immutabili Euangelrj uoce , deinde adiuuat etiam Spiritu iancfto, corroborât contra carnem, ôd défendit contra diabolum, reprimit nbsp;nbsp;furores

Nec enim inrelligatur caput Ecclefiæ,ociofus titulus î Sed filius Dei uere chrifltucuput eft efficaxjiuuat amp;nbsp;uiuificat inuocantes, ficut læpè Icripcum eft, Ego fiim uitis, uos palmiteSjSine me nihil poteftis facere* Et Paulus deferibens Ecclefiam amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

caput ad Ephefprimo ait,Et omnia lubiecit pedibus eius,amp; ipfum dédit capuc fuper omnia Ecclefiæ,quæ eft corpus Ipfius,uidclicet cœtus perficientis omnia in omnibus» Poëtæ Iudunt,cum fingunt louem in ccelo ociofum conuiuia agi* tare,fed tarnen cogitationes humanas de Deo pingere uolebant»Et fie cogitant de Chrifto multi,Icdere ociofum in ccelo» Ac talia fomnia confirmantur in ftui tis,cùm proponitur aliud caput Ecclefig in terris,uidelicet Romanus Pontifex, ÔC tribui tur ei autoritas tanta,ut uerum caput obfcuretur»

At contra omnia hæc deliramenta teneantur lèntcntiæ, quædocent fill* um Dei efîë caput,afliduè effîcax in Iànâis,amp; uelle,ut hanc effîcaciam experi* amur in quotidianis certaminibus,amp;^ quotidiana inuocatione» Perficit omnia in omnibus, iuuat Dauidem aduerfus Goliath, fuftentat eum amp;nbsp;uerè eft Lapis angularis,cùm pellitur in exilium, amp;nbsp;oppugnatur fenfu iræ Dei propter pecca ta,lt;^ metu æternæ pcenæ, terroribus diaboli, odijs furore feditiolbrum» In tantis periculis crigit fe promiflîone mifericordiæ,Suftêtatur ergo à filio Dei, tanquam Lapide angulari,Ôd exitus iùnt gloriofî,ficut hîc dIcitur,2V ^ddd tj

(liJA^SÈT^ EIEAM, ET nA(^(Ïi^AEO OEE^A TiOMINL Sentit Dauid {è reuocari ex pauoribusóómorte,remitti peccata,hberaturab hoftibuSjSc crefcitin fide,ÓC donis ipiritualibus.Ita fïlius Dei qui caput efi,om=* niâ in eo perfîcit*

Sic ôd nos capitis ducisnoftripræfentiam SCeffîcaciam experiamun Neefinamus nobis ofFundi nebulas per carnales imaginationes amp;nbsp;K-axo^KÀ/aç, quæ transformant Ecclefiam in regnum mundanum, Scimponuntlcenicum caput, Pontifîcem Romanum,cùm ilia externa dominatio res aliéna fit ab Ec^

Ahuf ift ordo T]\^ imperijs ordo inftituitur, cûm diieernuntur principum nbsp;nbsp;ofFiciorumgra^

us in Eeclefia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ut aliud eft ducis, aliud fenatoris, aliud quæftoris officium, alius gradus

militum,alius artificum, Ita in Ecclefia docentadueriàrrj.Epifcopos iure diuD no antecellere cæteris mimftris Euangelq, addiderunt etiam Senatum Cardin nalium,ôô multos gradus feccrunequafi Ecclefia fit Humana politia,

Præcipuè autem de hoc articulo pugnant,quôd Ecclefia alljgata fit ad or^ dinariam fucceffi'onem Epilcoporum, Ex qua Hypothefi ratiocinantur^nullam eife ordinationem, nullum minifterium nullam remiffionem peccatorûapud eos^qui non habent Epiieopos ordinaria fuccdîîone régnantes,

Eccle/îrf twn Hanc perniciofam opinionem neceffe eft refutari. Nam Ecclefia non eft «rfttSci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certum locum, aut certarum perfonarum fucceflionem, ficut clare

autadordind’^ aitCbridussùm dicencEcce hîceftChriftus^autilliceft^nolite credere. Item, riam fuceeßb Regnum Dei non uenit cum obferuatione, Sed Ecclefia tantum ad uerbum ‘uerbumDei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alH’gata eft, ÖC Hac mente nbsp;nbsp;uoluntate coniunda eft ueris miniftris, ubi*'

cunep funt,à quibus difeit Euangelium, ficut Ecclefia in Babylone,crcdens do»« drina? gbftntis Ieremiae,tamen eins minifterio fruebatur.Ita nunc multi pi} in^ Ter aduetfarios uoluntate coniundifwnt çum minifterio Ecclefiarum noftra^ rum,unde difeunt Euangelium,

chriftui eft Idem docet hic uerficulus : LAE IS QE E M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 1^0 E ALE*

^Ecd^^Tn PACTES EST m CAEET AHGELL Tefta^ doÄrMM ho^ nbsp;nbsp;nbsp;enim non humanam dodrjnam,aut humanas ordinationes de locis,auc fuc

fninuift. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cefljone, ftd Chriftum efle lapidem angularem, hoc eft, fundamentum fuper

Doärina dia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quoties lux Euangelij in fiicceflione ordinaria extinguitur,necefle efta»*

üu^enda eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrinam quæri,ficut dicitur,Si quis aliud Euangelium docet,anathema

aboUt qui fint E^Si oculis humanis Ecclefiam intuens,uideas ccetum effe fine externo con»« infuceeßione ipicuo capite duce,deinde uagabundum,amp; non habentem in una certa fede ordwdnk. nbsp;nbsp;continuos Epifcopos amp;nbsp;moderatores, qualis uidebitur diffi'patio eile C Quid

minus congruit ad politicum ordinem, quam tollere autoritatem ordinariæ fuccciTionis'TEt tarnen necefle eft regulam teneri,Si quis aliud Euangelium dorf cet,anathema fit.

Et retinent prj feiundi ab impfisEpiftopis,uerum minifterium, ueram ordinationem,uerum ufum Sacramentorum,remiftionem peccatorum, Sddo»« nationem Spiritus iäneffi Sc caetera beneficia Chrifti, Hæc funt in coetu pio, etiamff

etiamfi difceflent ab impfjs Epifcopis ordinariafucceflione regnantibus,quia certiffimum eft Ecclefiam Dei uerè ex Euangelio pendere, Sgt;C nafci uoce Euan^ gelfj, non ad cercas perfonas, auc certa locaalligatam efTe,

Ideo confolatur Chriftus Apoftolos, admonens, ne moueantur fcandalo cofdätiochri diflîpacioniSjcàm erjcientur ex iynagogis» Grata amp;nbsp;dulcis res eft,pius confèn? contrafean fus Epifeoporum amp;Ecclefiarû,uc dicitur in PfaImo,Ecce quàm bonum,2c. Sed cùm Epifeopi belligerantur cum Chrifto^neceflano deferendi funt.Intérim ue vnitat Eccles ro unitas Ecclefiæ manet,conièruata unitate ueræ doctrinæ^quàm fummo ftu«« ß‘^ conferuata dio tueri debemus.Hoc uult PauIus,inquiens,Ephef. 2, Ecclefiam eiïe ædifica«» tam fupra fundamentum Apoftolorum amp;nbsp;Prophetarum, id eft, certum uer»lt; bum per Prophetas amp;nbsp;Apoftolos traditum,

Hec admonitio confolatio neceflaria eft prjs,ut ft confirment aduerfus terribilia indicia eorum /qui fine modo amplificant ordinariam fucceflionem, cùm reipià hoc agant, ut co prætextu abftrahant pios â ueræ doôlrinæ profefi fione, Nee paucos hg fucoiæ laudes ordinariæ iucceflîonis decipiunt,

Sed quærat aliquis, An non etiam gradus diuerfi fiht ac ordo çquot; Reipon»« GrdJiw o^«'-deo^Eft in Ecclefia uera minifterium docendi,funt dodores ac paftores alicubi ut feriptum eft,alios quidem dédit dodores, alios paftores, ne circumferamur nuntur itlredi uarijs uentisdodrinæ^Eftigitur officium, amp;nbsp;funtgradus donorum» Sedhinc non fequitur,iure diuino Epifcopum,à presbytero difeernendum efle Jmô Hft cronymus apertê teftatur,nô eflè iure diuino diuerfos gradus Epifeopi pres byteri,Loca notafunt,adEugubium,amp; ineommentario ad Titum,

DEus uult régna gerere res gloriofas,tueri iufticiam, coniugia, uirtutem, de^ i^egloria Ec* pellere tyrannos,punire amp;nbsp;arcere flagitia jdeoeç Deus iufta imperia adiu/'^^^'^'^* uat,amp; ornatuidorfjSjamp;^ opibus^Hac imicatione Pontifices amp;nbsp;Ecclefiam uolue^ Qualisfit glo runt efle ftipatam regum armis,cumulatam opibus,armatos potentia fuperio# ^lt;^ckft£fe ris gradus, et ornatos dignitatibus,ut Cardinales cflent fummus fenatus,ance# cellens opibus, potentia, amp;nbsp;dignitate : poft hos collocârunt Archiepiftopos

Epiftopos, Hanc potentiam,amp; has opes uidorias,quibus præftntem fta^* turn quoquo modo tuentur,indicant effé gloriam Ecclefiæ, Imô etiam affi'nxcss riint,Pontifices efle regnorum dominos,habere utruncpgladium, Etperfidio* fè accommodârunt hue dida quædam in Euangelio amp;nbsp;Prophetis,ut : Data eft mihi omnis poteftas in cœlo amp;nbsp;in terra.Item,Ecce duo gladij hîc. Item EIà.49, Et erunt Reges nutritores tui,6c Reging nutrices» Capiuntur autem animi hu^ mani potentia,opibus,uidorris,rebus ftcundis, uoluptatibus, idco multi ucrè putant hanc elfe gloriam Ecclefiæ, ac feqnuntur cam Ecclefiam, quæ his bonis floret,

Sed ftiendum eft,longé aliam efle fpeciem ueræ Ecclefiæ,Nec diuitig,nec species uert paupertas,nec potentia,nec miferiæ,nec regum coniundio,nec difiundio con«« ftituunt Ecclefiam, Imago proponi poteft ueræ Ecclefiæ ex hiftoria exilij Ba# bylonici, ibi imperium plerunque penes impios reges erat, amp;nbsp;tarnen interim crant coctus cxulum lft'aelitarum,qui ibi uagabantur, öd uerbum Dei ac ueros cultus proficebantur : hi magna ex parte erant homines inopes, deipedi, fine

858 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EfCLESU.

præfîdi-js, obnoxq fæuiciæ tyrannorum proprer confeflionem,ut cum tres uiri nolentes adorare ftatuam,confjciebantur in flammas fornacis, Interdum habe^ bant adiunclos reges, fed hos quoçp exercuerunt triftiffîmæ ærumnæ ut ciîm Nabogdonofor cccpit furere, feu cùm Darius Medus principum impiorum conipiratione uiólus^Danieïem obiecit Leonibus^

Ecckfiiom: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Denic^nondubiumeft, Ecclehamomnibusætatibus,amp;fingulamemlt;ï

nj6«{ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliter,oppugnari à diabolo,amp; organis cius,amp; uarijs modis excruciari.

Sicut hiftoriæ inde uftp ab initio oftendunr,ÄbeI, Abrahæ,Iiàac,Iacob,popuIi organ« «t«. feruientis in Aegypto, Deinde Regum,Dauidis, Ezechiæjamp; populi abduâi in exilium» Poftea fteuitum eft in Chriftum, Apoftolos,Marty res* Talis ple=lt; runq^ eftEccleßa,fine ulla certa Humana defenfione* Nam etiamfi interdum principes aliqui funt æquiores, tarnen id nunquam eft diuturnum,ut in Äcgy^ pto amp;ßabylone pauci reges fuerunt pq.Et non uult Deus Eccicfiam nid præfi«^ drjs humanis: Sicut docet Propheta, Nolite confidere in principibus, ncq? in filijs hominumjin quibus non eft ialus,

lEcclepd eß Eft igitur Ecclefia, diftjpatus coctus exuïum,erronum,deipe(ftorum, qui cœtm dißtpiiT j-juHam certam humanam defenfionem habet,fiue fint diuites,fiue pauperes,re^ gcs ftu ftrui, omnes funt obnoxrj ingentibus periculis, utConftantinoLicin^ US aduerfàbatur,Theodofib Eugenius öd alq, Sed oportet in hoc delpedtocce^« tu lucere Euangelium,ac ueram Dei noticiamjöd multas excellentes uirtutes in confeflîone,

Qudlis pmgi Sic non folùm in exemplis Ecclefia proponitur oculis totius mundi, ftd n etiam tab's pingitur in concionibus omnium Prophetarum,Chrifti,8c Apofto Prophet, ehrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dcdifti nos tan^ oues efcarum,8d in gentibus difpetfißl

fli crRpoflo: nos,Hæc omnia uenerunt fuper nos,nec obliti ftimus te, 8gt;(. inique non egitnus ïor«w. jjQ téftamento tuo* Propter te mortifîcamur tota die,æftimati fumus ficutoucs occifionis, Efaiæ 30* Dabit uobis Dominus panem ar(ftum,8d aquam breuein, ôd non finet auolare à te ultrà dodorem tuum.In hoc dido ödplerifi^ fimilibus multa fimul continentunPræcipuum munus eft Ecclefiæ,profeflîo Euangeirj. Ideô ait,Non finet auferri dodorem tuum* Deinde,ne penitus extinguatur noticia Dei,Deus conferuat Ecclefiam, ôd dat ei aliqua hofpitia ôduidum.Idcô dicitur,dabit uobis Dominus panem,ôd aquam^Sed tarnen Ecclefia femper eft fubieda cruci, Ideô dicitur,Panem ardum,8d aquam breuem. Magna autem confolatio eft,quôd teftatur in his miferqs,tarnen non interituram eflè.Dcniç^ hic totus Pfalmus docet,EccIcfiam fubiedam efle cruci, ôd hic uerficulus idem repetit,cùm ait,Lapis,quem reprobaueruntædificantes,

Eccïtfii hibet Quani^ igitur humana ôd carnalia iudicia ofFendit hæc fpecies Ecclefia?, Kcra»« er dd= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non habet gloriam fimilem imperf)s,certa Régna,potentiam,opes, præ^î

defenfionem humanam, fèd eft diflîpata, laceratur à tyrannis ôd alifs ims« pqs, Tarnen interim habet admirandam ôd ueram gloriam multiplicem, diffî^ milem Regnorum, ut Danielis gloria, fèruati inter Leones, quanfô maior eft, quàm gloria omnium Regum Babylonicorum,

S^STprS. Primus eft,habere uerbum Dei certum, ôd agnitionem ueri Dei, iudicq prù. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuini,ôd uitæ æternæ,ôd futuræ gloriæ. Propter hanc caufàm Paulus,Ephef.2,

i. gradut glo= Credentes Euangelio uocat Lucernas in mundo. Et pertinent hue dida Moifi cîSXrtS Dauidis* Deuier*4*En populus fapiens,intelligens,ôd gens magna. Nec eft uerbum Dei.

alia natio tanta, quæ habeat Deum appropinquantem ßbi, iicut Deus nofter adeftcuniflis obfecraciom'bus noftns,

Hic Moifes prædicat hoc fîimmum beneficium, poflèflîonem uerbi Dei\ Sc agnitionem ueri Dei,ad quæ dona accedit Sc hoc^quod longe maximum efl: omnium,quod certo fcicEcclefia,fe curæ eiTe Deo, ab co exaudiri Sc faluari, de quo dono poftea dicetunPnus enim amp;nbsp;Pialmi diclum adqciam, Piat 147* Non fecic taliter omni nation!, Sc iudicia fiia non manifeftauit cis^

Echnici fatentur fe nihil de Deo certi fcire, non habere traditam dotflriis ^Mdnon re nam diuinitus, nihil fcire certi de uita æterna, Hæc fatentur ethnici ex omni# urn gentium hiftorfjs. Et quan^ rident Ecclefiam,iadicancem ie habere cercâ tint de dco. ) de Deo dodrinam,tarnen ipfiprius fuam ignorantiam confitentur,poflea dam nat ignota^Quod uerö Ecclefia no fit incerta de uerbo accepto,tefiatur tota hi# ftoria populi Ifraëh Nam omnia miracula omnium temporum in populo Dei, præcipuè édita funt propter hanc cauiàm, ut dicant teftimonium de hoe uer# bo,reuelato per patres Sc Prophetas,8d tota politia populi Dei conièruata efi: propter hanc caulam, ut ciTet euftos huius uerbi,amp; certo teflimonio hoe uerbu propagaretur.

Ad hæc teflimonia acceflit refufeitatio mortuorum, fada per Eliam, Eli# fæum,Chriflum,ôC Apofiolos,Hæc conuincunt etiam gcntes,ut maxime præ# fradi homines,óë impediti laqueis diaboli répugnent agnitæ ueritati. Nobis autem funt fan’s certa teflimonia, nos feimus hanc dodrinam à Deo certis Sc non fallentibus teflimonrjs acceptam efle*

Scimus Sc hoc, antiquiiTimam elTe hanc dodrinam, SC primam omnium codfmd Ee« de Deo. Nulla enim gens habet hifloriam ullam de initrjs mundi, SC certa lerie deftiede Deo annorum. Hæc copiofè polTenc tradari,amp; iunt cogitationes pfis utiles,0lt;: ho# neflæ, amp;nbsp;hæc ipfa prærogatiua, fi uolumus uerè iudicare, magna gloria efl Ec# clefiægt; Sed gradus fequens eft maior.

Secundus gradus,ex priore oritur.Quid poteft dici maius,gloriofius,me îiuSjSC gratius homini,quàm,quôd uerè ita iè res habeat,quôd Deo æterno c5# ditori curæ fimus,quôd exaudiamur,defendamur, iuuemur,donemur uita eter na. Mens humana longé eft anguftior, quàm ut capere tantam liberalitatem Dei poflît. IdeÔ non affentitur, quia non arbitratur tantam elTe Dei bonita# tem,ut fe fie demitt.at,8c effxindat in nos fiia bona* Quare Sc profani irrident Ecclefiam hæc iaditantem de Dei præfentia.Sed Ecclefia eft certa ex uerbo, SC plurimis liberationibus,quas fubinde experitur,

Econtrà cæteræ genres fatentur fe dubitare,an in inuocatione exaudian# Gentes duiitât turàDeo. Imô leguntur innumerabiles lociinpoètis,amp;alrjsfcripcoribus,in quibus manifefta confeflîo eft dubitationis de prouidentia,ut apud Virgil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Sed de Ecclefia inquit Moilès,ut antea citaui, Deum adeiTe obfecrationib. no# ftrisjmô toties repetita func mandata de inuocatione,amp; additæ promiiTiones, ütjinuoca me in die tribulationis,amp; eripiam te. Item, Propê eft Dominus om# nibus inuocantibus eum.Huc adde omnia fimilia teftimonia,que funt innume ra, Neceife eft autem,pios aliqua certa iemper in conipedu habere, ut contra dodrinam de dubitatione nos muniamus,amp; ut ueram gloriam Ecclefie intelli# gamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dddd iiq Tertius

in. grrfdiMg/o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y ertfus gradus eft,Etfi eft fubieda cruci Ecclelîa,tamen boc ipfùm cft mi

^confertM^^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gloria, quôd deleri non poteft, Sc conflidata cum omnibus monarchijs,

un grÂgîo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartus gradus, Quôd in bis certammibus,fubinde babet infignes libe^

rilt;e,mßgiws HrationeSiamp;tantùm diuinas,ur cùm Noe in diluuio feruatus eft,cùm marerubrS præbuit tranfitum Ifraëlitis, cùm deinceps donatæ funt Samueli, Dauid, Eze*

chiæ 8é airjs mirabiles iùdoriæ,cùm EliaSiEli(æuSjElàias,Ieremias,Daniel, res maximas gefleruntjamp;fuerunt tuti aduerfus tyrannos,nullis humanis præfidfjs, (èd cantùm mirabili gubernatione diuina.Horum Prophetarum uidoriæ. Ion

V, grdduiglo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quintus gradus,impiæ gentes babuerunt fanaticos uates, quorum uangt;

rufunt pro^^ efnijs etiî iæpê refponderunt euentus,tamen ipfæ prædidiones fuerunt arnbi^« Lit Ecclefid. fallaces, nbsp;nbsp;ne iplî quidem allegauerunt Deum autorem,ièd obferuaue^

Sed Ecclelîa longé alios Propbetas habec,qui allegant Deum,amp; miracult;lt; lis probant, quôd babeant à Deo mandata, Nec iùnc ambiguæ eorum prædi^ dtiones, lcd perijïicuscj defînientes momentatemporum, Præterea utiliras ièi* quitur bas Propbetias, quôd per cas inuitantur multi ad agnitionem ueri Dei, amp;nbsp;pij confirmantur, ut lofeph exprefîe dicicnumerum annorum,quib, magna ubertas frugum futura erat,deinde eorum, quibus erat futura fterilitas, définit tempora,monet quomodo gentes illæ ièruandæ nnt,amp; hoc ipib beneficie con^ firmat pios,Slt;f multos inuitat ad agnitionem Dei. Taies fuerunt Ôd Moifi,EIi?, Elifæi,Efaiæ,Ieremiæ, Danielis amp;nbsp;multorum aliorum Prophetiæ, Talcs Pro^ phetæ fuerunt amp;nbsp;Apoftoli,

Poßeriordteo gj. quafiqyam pofieriora tempora Ecclefiænonbabent coram mundo Ldntdoitores gloriam tantam,quanta fuit Prophetarum in Ifraèl,tarnen interdum Deus ex»lt; pro prophetii citât uel Propheras futura dicentes jqualis feribitur fuiffe Methodius martyr Epiieopus Lyciæ,amp; multi alij. Interdum fine prædidionibus dodores cxceb lentes,per quos renouât dodrinam, amp;nbsp;repurgat Ecclefiam,quos etiam mirabù li modo défendit, ficut excirauit Ambrofium, Auguftinum, amp;nbsp;pafiîm aliquos magnos uiros poliremis temporibus,ièd obfcuriores,utTaulerumautfimiIes, Tf/îiwonw gf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incoata efi; emendatio Ecclefiæ, quam effe à Deo, primùm tefta!«

^tir ipfum dodrinæ genus,quia non tradit res nouas extra uerbum Dei,fed rcd fit d Deo. nbsp;nbsp;uocat Ecclefiam ad ipfum purum Buangelium Dei,ubicun(^ aucem eft purum

I. P«nflt;«doxguangelium Dei,ibinecefle eft efleueram Ecclefiam, Sicut Chriftus ait, Qui T*quot;Wetfl ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,uerbum Dei audit,

rêrwn nLff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundô, habcmus amp;nbsp;hoc teftimonium Spiritus iàndi, quôd res patefa#

riarum czdæ fuiit neceflariæ amp;nbsp;ipirituales, de pcenitentia, coniblatione, quæ fît per fi* htiwto. dem,He res non poterant deprehendi,aut cerni ingenijs humanis.Sed tantùm

111. Oefenfo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yertiô,uidemus etiam diuinitus defend! hanc dodrinam, cùm diabolus

Eccleftarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduerfus earn exufeitet hoftes,Pontifîces,Reges,Principes,impium uul

gus,imô etiam Turcas.Ideô ,n. diabolus impellit Turcas,utin hæc loca irrum* pant, ut extinguât lucem Euangelrj, excitât etiâ uaria ftandala inter nos ipios, ut deformet Euangelium, Inter hæc pericula tarnen fulfit Buangelium, amp;nbsp;ut-iperamiis fulgebit, Hæc iplà magnitudo periculorum, amp;nbsp;indignatio diaboli

cömmoucntis totum mundum aduerfus nos, eft ftgnum, quod dodln'na Bcclc:# fiarum noftrarum fit Euangelium Dei»

' Sextus gradus eft, Edamfi' Ecclefia uera eft ærumnofa, fine opibus, fine potenna,amp; multi pi'i interficiunturàtyrannis, tarnen ipfæ uirtutes Ecclefiæ^ tes Bccleßa, funt magna gloria» Sicutmens Humana naturaliter deteftatur crudcliratem, uagas Sx: promiicuas libidines, periuria, calumnias, quibus uicrjs omnibus tys ranni abundantdta econtrà miratur SC probat iufticiam, caftitatem, conftantw am in perferendis cruciatibus,propter confeflîonem recftæ ièntentia?»

Ideô magna eft Ecclefiæ gloria in illis ipfis certaminibusjn quibus tyran ni fuam fæuitiam expient, Vt ctiam etbnici ipedatores magnitudinem uirtu# tis in LaurentiOjCÙm uiderent eum ambuftum tyranno infultare, magis mirati funt,quàm potentiam tyranni» Quare Sd exempla uirtutum omnis generis, multos ad Euangelium inuitauerunt»

Septimus gradus eft, Hæreditas uitæ æternæ, in qua iancfti perpetuô nbsp;nbsp;viigrâdusgh

tabuntur eum Deo, fruentur dulciftîma confuetudine angelorum, patrum, quot;f, r\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n n 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T 1 iquot;

Prophetarum, Apoftolorum,ÖC aliorum lummorum uirorum» Hæc gloria n5:lt; dum in hac uira conlpicitur, fed tarnen nos credentes Euangelio, certa ipe amp;nbsp;expedlatione tanti muneris confolari nos ipfos debemus,amp;iudicare ingentem gloriam effejquöd iam fimus hæredes tanti honoris,Sicut Paulus inquit,glori# ari nos in fpe uitæ æternæ»Sed hgc gloria magis confpicietur poft hanc uitam»

Eft autem amp;nbsp;hoc confiderandum, quöd impi] fatentur ie dubitare de fu«» tura uita, öd funt contumeliofi in Deum, dubitant an fit prouidentia, an iufti fint habituri præmia,icelerati pocnas. Hæc ipiâ dubitatio eft magna labes in mente Humana, öd eft contumelioia in Deum»

Nos igitur hoc nomine antecellimusjquöd ftatuimus reftare uitam,5diu* dicium poft hanc uitam,8d eius rei tenemus certam fidem,confirmatam in ani^i mis luce uerbi Dei, motu Spiritus fanäi, öd multis illuftribus argumentis öd teftimonris,refurredtione Chrifti,öd aliorum fandorum»Hæc ipfa fapientia eft ingens gloria,öd tribuit Deo prouidentiam öd iufticiam. Recenfui præcipuos gradus gloriæ,quos uera Ecclefia opponere impiorum gloriæ debet. Nam öd afflidiones noftras öd gloriam confiderare nos conuenit, utnoserudiamus, confolemur, öd confirmemus»

Elæc ut de Ecclefia colligerem , admonueruntme dulciflimi uerficuli: LAI^IS OKEM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ASTlSf HIC PACTES EST IK

capetI^ngelp a (Doumo factem est hoc, et EST MH^APILE IK 0 CE LIS H OSTITIS. Vtenimagnofci poftînthæcmirabilia opera DEI inEcclefia , dicendumhîcfuit,quidfitEc#^^^^^^^^^‘ défia, qualis eius fit fpecies coram mundo, qualis politia,feu quale minifteri^ nugemer um,quæ fît autoritas,ôdquæ gloria fît.Ac neeeffè eft ueras Ecclefîæ notas,ôdads ^onfiderart, miranda dona intelligere ac agnofcere, ne ipecie öd potentia illius cœtus deci;« piamur,qui fibi titulum Ecclefîæ falfô arrogat,ôd belligeratur cû uera Ecclefîa,

Et hæc ipfa confîderatio dulciflîmam confolationem pfjs alfert, luuat in«« tueri patriam, multô magis deledemur cogitatione huius ueræ öd æternæ pa»» triæ,in qua non inter tyrannos, öd portenta fcelerum uiuemus : Sed fruemur confpedu Öd fapientia Dei,ôd Liberatoris noftri lefu Chrifti,audiemus fapien# tiffimos Patres öd Prophetas,Hic cœtus eft uera patria,quam ardentibus uotis

862 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ETSL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 IK

mXörafio ui-: F^Efcripfit antea uilt;ïloriam Mefïïe,qua Ecclefia conftituta amp;Iiberata eft.Nuc £lorilt;s. nbsp;nbsp;nbsp;•*—^eiufdem uidoriæ commemoratio repentur, adieda mentione temporis*

HÆC EST T)IES QTAM FECIT Tgt;OMIKTS, ideft,hoceft tempus noui teftamenti, in quo genus humanum liberatum eft à peccato à morte,iuxta teftamentum, id eft, padum amp;nbsp;promifliones DEI, datas patri* bus*

Dl« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E.C ut conftituatur certus dies,quo promiftïones compléta; funt, uiflo

dics^nfurrL nbsp;nbsp;nbsp;Meftiæ parta eft, qua uidoria uniuerià Ecclefia præcedens nbsp;nbsp;iecutura fal*

iiionii. uatur, reótê hîc intelligituripfe dies refurredioriis Meftiæ, qui eft præcipuus dies torius Noui teftamenti, inde ab initio Ecclefiæ, uftp ad finem*

CoHdfzo did Facienda eft enim collatio duorum dieru. Cum Eua Adam lapfi fiint, dies ludus amp;fæternæ iræac mortis.oppreftit totum genus humanum.Eius diei ærumnas non fecit Deus,fed diabolus* Etdurat ille funeftus dies impijs, fenv per amp;nbsp;omnibus temporibus.Econtrà uerôcùm Chriftus fuperata morte refiir* rexitUiberauitgenus humanum à peccato nbsp;à morte, fie ut omnes intuentes in

cum diem,amp; id beneficium fide,id eft,fiduciafilrj Dei,accipientes quocunqj té* pore, fiant iufti amp;nbsp;hæredes uitæ æternæ*

Reflitutio ui» Huius diei beneficium, id eft, reftitutio uitæ æternæ, certè non eft ullius creaturæ opus,fed Dei munus. Flic uerè eft autor huius diei, hie per Meftiam præftitic hoc ingens beneficium, hunc uoluit efte pattern, id eft, autorem amp;nbsp;in^ coatorem æcernæ uitæ,ut inquit Eiaias,

attriu m^hic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et ficut dies mortis durât imprjs perpetuo, fic agnitio Sc frudus huius db

uita e^perpe ci,quo uicit amp;nbsp;triiimphat Meftias, pertinetad uniueriam Ecclefiam omnium f«4. temporum* Sic in patribus incoataeft uita æterna,intuentibus in hunc diem uictoriæamp; triumphi Meftïæ,0lt;^ fidehuncautorem pattern uitææternæap* prehendentib, Ita Nouum teftamentum,non annorum numero, fed agnitionc benefieij difternatur à die mortis*

ebn« Cùm autem agnouimus huius diei uidoriam, amp;nbsp;fide munus accepimus, Ideôfequitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET

E,ÆTEMT^1K E a. Primùmin nobis ipfiscomplcntur corda inc* nartabili læticia, cùm hberantur à terroribus peccati mortis, SC concipiunt confolationem, Sicut Paulus inquit,Fide iuftificati pacem habemus. EtChri* ftus de Abraham inquit, Abraham uiditdiem meum,lt;Sc lætatus eft. Agnouit uenturumhuncdiem,quoMenias abolituruseratpeccatummortem. Inca luce agnouit mifericordiam Dei SiC remilTionem peccatorum, ôi. mirabili læti* cia fenfit fibi dari uitam æternam.

L^tidd nett nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed hæc læticia non poteft exiftere,nifi redê agnoftatur hic dies,id eft,ni

teneatur Euangelium defilio Del, Donee animifauciantur legis uoce, ne EMtigelio. ftigiunt Dcum,non Iætantur,id eft, donee imaginantur has uoces,Exultate,læ* taminfad alios pertinere, nec pofte lætari, nifi eos qui funt digni, fine peccato, nondum agnofcunt huncdiem,nondûnoruntEuangelium* Sed Iciantgratis propter Meftiâ promitti reconciliationem,et imputation? iufticiç.Sciat quifi^ ad fe pertinere has uoces, ExultatCjLætaminEet gratis donari hoc beneficium et in*

indignis.Scic Deus te opprefTum cfie mœfticia,propter pcccatuin hærens in earne Jdeo præcipit quanquam indigno^uc Iæteris,uult te ftatuere,quôd quanti quàm l'ndignus fis^ tarnen propter hune uicflorem 8^ Mediatorem, Deo placer as, Ita cognito Euangelio de gratia, l'd eft,gratuita acceptatione feu irnputatio* ne iufticiæ, corda lætari ôd accipere beneficia filrj Del, inuocare Deum poG funt,

Porrô Lætari amp;nbsp;exultare non tantum arcanam læticiam fignificat,fèd e« cr tiam compleditur gratiarum adi'onem, inuocationem prædicationem, con# feflîonem,amp; in omni obedientia ftudium celebrandæ huius ui(ftoriæ,amp;^ gloria aantur. ficandi filrj Dei,amp; conftantiam in fubeundis periculis amp;nbsp;ærumnis,quæ non po teft exiftere, niiïcor pacatum fentiac fc habere Deum propiciû amp;nbsp;adiutorem, Poftquàm igitur de læticia dixit, quæ inuocationem èc celebrationem conth uet,iam fubijcit exemplum inuocationis Sc celebrationis.

XE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ‘

yZT Cfiriftoingredientiin urbemîerofoïymam, pijcanebanthuncuerfum, precanres Deum,ut hoc fiium regnum conftitueret,augeret,defenderet,Ita

omnibus temporibusEcclefiaclamitat, 0 D OMIISLE, DA S A LEEEM. pore, Adefto huic tuo regno,fac ut illucefeat in animis noftris dies Euâgelrj tui,ut re** ciè agnolcamus uiflorem, adiuua nos tuo robore,ut te celebrate, ÔC tibi obedi* re polîîmus. Depelle diabolum molientem diflîpationem tui regnijferencem falla dogmata fcandala,reprime tyrannos amp;nbsp;fanaticos,

Deniq^ prorlus idem petit Ecclefia in his uerbis, Domine da iàlutem, da Accomtnoddii prolperitatem, feu profperos fucceffiis, quod petit in precatione quotidiana, E'^tentu^ Sanâificetur nomen tuum,id eft, nomen tuum nobis lanâè, id eft, pure inno# ^^^orAtimteni tcicatjdata uera 8c pura Euangelq doiftrina, Adueniat regnum tuum, id eft, re* vommeAw» ge tu nos, per uerbum tuum bC Spiritum iandum, amp;nbsp;incoa in nobis æternam iufticiam amp;nbsp;uitam, Fiat uoluntas tua, utincœlo ,ita in terra, obediant tibi do* dores,gubernatores,amp; cæteriin fua quifcpuocatione,ut nomen tuum non de* formetur fcandalis, ut confulatur communi faluti Ecclefiæ, fint gloriofi fucceft fus Euangelij.ut erant Eliæ,Elifæi,Efaiæ,loannis,Chrifti,amp; Äpoftolorum fuc* ceftus,quia nifi tu traxeris mentes hominum,non poteft hoc regnum creftere, fed quia elegifti tibi hoc regnum,amp;^uis coftituere amp;glorificare,ficut promififti, te inuocamuSjUt adfis amp;nbsp;adiuues nos,

Ac mox adiedæ hint promifliones, ut nos confirment, amp;nbsp;ad inuocatio* nem,fpem,confeflioncm, amp;: certamina accendant. Et poftquam in genere pro regno precatus eft Propheta, addit teftimonium, quo peculiariter regem ip* fum celebrar,Sc nobis commendatjinquiens :

\ÂT iæpè dixijln his breuibus diélis necclTe cft intueri üniueriàm Icripturam Propheticam, quia hæ breues admonitiones ira proponuntur, ut manden** tur memoriæ, tanquam fy mbola continenria fummas promilîîonum. Et Pro* pheta uelut digitum intendens ad ipfas promifliones, edit hanc uocem,

Venire in no* tcm in nomine Dominijbetiediótum efle. Generaliter uenire in nomine Do* ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnini^eft uenire,iubente,gubernantc,$0 adiuuante Deo, cum mandatis Dei,

inuocatione nominis diuini, Sicut Paulus inquit,Omnia facite in nomine Do* mini» Compledlitur enim hæc omnia, uult nos ea fuicipere, quæ Deus præce* pit,8^ inuocare Deum, ut gubernet négocia, ôd fiducia mandati Sd auxilij diui* ni,non noftræ fàpientiæ aut uirium noftrarum pergcre.

Veneruntigitur in nomine Dei ad populum,Moifes,Dauid,Elias, Si a* lij Prophetæ, quia uocati fufceperunt minifteria certa, Deo mandante, qua? Si gubernauit Deus, Si ipfiinuocantes Deum,res magnas féliciter geflerunr.

Quomodo ßti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc communia conueniunt ad filium Dei:Sed tarnen ipfilis uocatio ma*

jMttowj«eDo= ^oreft» Ideödiligenterconfiderandaefthæcdefcriptio,VenitinnomincDo* ntmi,zx^uó-- mini,nonfolùmiubente,gubernante,adiuuante Deo,cum inuocatione patris crftio eiuf fit æterni,adferens mandata,amp; uocatus ad certum minifterium: Sed uenit iit Eli* §‘*c^term{m ’Js,propter quem cæteri omnes dilecfti Si miiïî funt, Venit ut adferret è finu ’ patris Euangelium, Si fieret non tantum dodîor, fed Liberator, Si quidem in nomine Dei,hoc eft,adiutus non ut cæteri,fed Habens diuinam potentiam,au* tor uitæ æternæ: Skuv ipfe inquit,Omnia mihi fubieäa funt in ccelo Si in cer^ ra»

Et quia promüTus erat patribus talis Liberator,hunc uenientem in nomi ne Dei,hic intelligamus uenientem,non communi conditione,ut ueneruntlo* fue aut Dauid, fed ficut promiifus eft mandante Deo Si in potentia diuina, ut aboleret regn um peccati Si mortis,Referenda eft igitur hæc uox huius Pfalmi ad promiftiones»

curetquoYM:, jjgQ addit: H ENE T) ICT ES. Nam amp;nbsp;hic intelligit non tantum he* MDefben^dl nedic7um,id eft felicem,Sicut erant benedictiSi felices, Abraham, lofepb, Sa* mucl,aut fimiles: Sed admonet ledorem Pfalmus de promiflione, data patri* bus. In femine tuobenedicentur omnes gentes» Eöreipicit,amp; fignificathunc Mefliam uenientem,iubente Deo adferentem noua mandata, ac uenientem cu diuina potentia, primùm eftequi fit benedilt;ftus, Deo dileclus, propter quem cæteri diliguntur,quos liberaturus eft à malediftione,quæ oppreftit genus hu* manum »

' Itaqp Si benedicftus eft iple, ficut pater æternus inquit : Hic eft filius meus dile(fius,quo deledor.Etdonatus eft nobis,ut propter eum nobis benedicatur, à patre æterno. Si ut ipfe filius fit benedidor, id eft, ut propter eum donentur remifli'o peccatorum,iufticia,uita æterna,amp; alia bona,6c ut ipfe fit donator iu* fticiæ Si uitæ æternæ,

BenediHioin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fit illuftrè didum Piâlmi,cùm refertur ad illam dulciffimam promifiîo*

h/feT(«e^tHo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;femine tuo benedicenturomnes gentes, quia fàtis confiât ibi benedi*

dionem intelligi,Iiberation€m a peccato Si morte. Si donationem iufticiæ Si crc. quonwdo uitæ æternæ, ac opponi maledidioni primæ,cùm natura hominis opprefta eft «!fcfljgdL«r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei^ ruens in peccatum Si in mortem.

vfiiharum Nec opus eft longa enarratione, Sed ipfi diicamus his amplifiîmis pro* fèntcntiarum miflîonibus fidem noftram exuftitare. Quoties inuocamus Deum,mens intu* €atur mediarorem filium Dei,amp; cogitemus nos propter hunc recipi,exaudiri, iuuari,amp; iàluari,quia hoc decretum æterni patris immutabile eft, ôciureiuran* do ipfius làncitum. In lêmine tuo benedicentur omnes gentes. Item, Benedi* dus qui

âus qui uenit in nomine Domini.Certô propter hune benedidum filium uult nos, qui fuimus fubiedi iræ ÔC maledidioni, recipere amp;nbsp;benedicendo iubere, ut fimus liberati ab omnibus malis» Vtinam his tantis promiflîonibus feriô moucremur, 8^ inflammarentur animi, ut excitata fide, difeeremus uera inuo* catione hanc bencdiclionem, amp;nbsp;falutem promiflam petere,expectare, ÔC uero corde celebrare* Hoc afFedu Propheta in Piâimo addit Epiphonema de niinifterio Euangelij *

K Ntea cecinit uifloriam Sgt;C beneficia Chrifti, Nunc addit adhortationcm, Adhomtio ■^fuo amp;nbsp;communi Prophetarum nomine, ad uniueriàm Ecclefiam,utres caß dem celebret, id eft, ut minifterium conicruec,amp; propagare ftudeat. Eft^ hic breuis uerficulus,dulcc encomium minifterij Euangelr},admonens, quid fit do cendum,quod fit munus do(rtorum,amp; quæ fit Ecclefia,

Et ut hinc incipiam, Ecclefia eft domus Dei, in qua benedixerunt nobis CoHfuid pngt;» Patres amp;nbsp;Prophetæ, hanc benedidionem filq Dei proponentes, Sd clamitan^ tes: Deus,dominus illuminator noftenSic alligat Bcclefiam principiö ad uerlt;» bum Prophetarum, Vbi etiam ipforum patrum amp;nbsp;Prophetarum certamina cogitemus,quæ in Euangelq propagatione fuftinuerunt.Cùm enim inquit Da* x.üd,^ENEÎ)IXIMrS rO'BIS EX S)OMO 5)lt;9AfZNZ,ideft, nos, qui fumus in domo Domini, benediximus uobis, docuimus hanc benedi* dionem,amp;^ eammagnis certaminibus propagauimus,Intuereanimoftantes in templo patres, Adam,Setb,Enoch,Noe,Sem, Abraham, liäac, Iacob, Moi* fen,Dauidem,Eh'am,Ehficü8calios. Omniumhæcunauoxcft,SEXE^B

Vt funt in choris certi, qui incoant cantilenas, amp;nbsp;præcinunt reliquæ tur:lt; er pro« bæ, 8C uocantur Exarchi, ita funt in Ecdefia Patres Prophetæ. Id^ quanep nbsp;nbsp;nbsp;f«nt ex-

eft gloriofum populo Ifrael, nos gratiam illis dodoribus debemus, tarnen ideó præcipuê fignifîcatur, ut feiamus Ecdefiam alligatam efle ad uerbum tra* ditum per Patres,Prophetas,Chriftum amp;nbsp;Apoftolos* Hi omnes funt Exarchi Ecclefijs colledis exgentibus.

VtautemdefinitionemEccIefiæ fiimamusexhocloco, non Ibliïm dice^ -Ecclefu fonat mus,quæ perfonæ fonent hunc uerficulum,fed etiam quid fonent,uidelicet, Be* benedidionem nedidionem, Breuis uox eft, fed referenda ad promifliones, Nee quiequam dici maius poteft , quàm quod ilia Ecclefia patefecerit nobis Benedidionem, rumorpriefen promilfam à Deo,quæ primùm exhiber æterna bona, Poftea addit etiâ multa tium bonoruw præièntia,ficut inquit Paulus I. Tim.4. pietatem habereprælèntis 8^ futuræ uitæ promilïîones.Hæc benedidio in Ecclefia,teftatur Deum nobis placatû ef fe per filium,nos hæredes elfe uitæ æternæ. ideoeç Deo curæ eire,regi etiam in bac uica,ôd mirabiliter lèruarffi'cut ipfi patres,Prophetæ,Chriftus,ôlt;^ Apofto* îi,luisexemplishanc mirandam gubernationem pinxerunt,amp;oftenderunt, quæ bona æterna 8c præfentia compledatur benedidio feu promilfio, quo* modo regantur locij huius benedidionis, quomodo exerceantur, iuuentur, ôd faluentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nenediélioflde

oblatam miïencordiam^ed fruamur^Só unà cum ipfis agnofcaniuS Deiim,amp;:fi=lt; ducia promiffionum Meffîæ nobis donati cum inuocemus, amp;nbsp;exemple iplt; forum fufcipiamus cerramina, SCexpedemusacexperiamur auxilium ÔC libe^ rationes. IpG fuum munus fideliter præftant,patefaciunt nobis benedidionem promiflàm.Nos etiam earn accipiamus. Sed furdæ mentes hominum non aftb ciuntur ilia diuina uoce, ideo beneficia nec accipuntjiec experiuntur. Quare buius tanti muneris magnitudinem paucicogitant. Si in inuocatione exercea* remus fidem, expcrientia doceret nos de bcneficijs huius Benedidionis.

Dixi quid fonet ilk chorusXcilicet Bcnedidionem. Hane interpretatur 8C kquens uerficulus,cùm ait:

lüuniinätorjd T^lgura ufitata eft, inuminator,pra?bens lumen, id eft,confilium amp;coniblatio^i efl.prxbcnslu J. ne^ijUt Pfal.2ó, Dominus illuminatio mea ÔC ialus mea, id eft, confolator

amp; gubernator meus. Hec igirur breuis delcriptio contibet fummam promifli«« onis, quod Deus, quern prædicant Prophetæ, fit illuminator, fit iam placatus, propicius, ducens ex tenebris,liberans àpeccato ôf morte, ac reddenslucem, agnitionem ipfius,iufticiam,gaudium ÔCuitam æternam. Hæc eft uox quæ de Dei uoluntate erga nos,in Eccleßa ibnare debet.

Sed banc üoeem non fbnant Pontifices Sc Epifeopi, quioppreftbEuan^ gelio, docent umbram dodrihæ Legis amp;nbsp;fuas traditiones, Ideô nec benedk cunt, nec fuht pars domus Domini, fed ui graftantes in ca, tyrannidem exer«» ccntjficüt étant in domo Domini lerofolymis Pontifices impfj,Pharifa?i amp;Sad ducæi. Interim erant aliLqui amp;nbsp;benedicebant,8d erant pars domus Domini, qui ad hunc ccctum pertinent,de quo Dauid loquitur, Zacharias,Simeon,ßalt; ptifta,Chriftus,ApoftoIi,Maria, Elifabeth, Anna amp;nbsp;fimiks.

officium do* Ex hac definitione Ecckfiæ fan's intelligi poteft, Pontifices aduerlàntes âorw m Eccle p^2ngelio non efle Ecckfiam,aut dodores Ecckfiæ. Præterea quod fit offick urn dodoris in Ecckfia,ex eadem defcriptione intelligi poteft,fcilicet,unà cum Prophetis Apoftolis bcnedidionem prædicare, non fingere nouas leges aut nouos cultus.Eft autem benedidio,ipià uox Euangeltj qua propter filium Dei, dekto peccato, reftituitur gratia ôd uita æterna, ut fuprà fæpè de benedidione didum eft ♦

i«EccIf^4 do* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hinc etiam apparet,quid in Ecclefia docendum fir,uideb'cet hecipfa uox

«ndd e/luox Prophetarum,quæ fonat benedidioncm,hoceft,Euangelium quod arguicpec** fouA/is benedi-. cata,amp;^ oftert bcnedidionem Dci, donatam propter filium. Explodantur er«« âionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefia docirinæ makdicentcs,id eft,iram Dci augentes, ut funt dodrk

næ confirmantes idolorum cultus, ut PapifticæMiftæ,inuocatio mortuorum. Item dodrinæ confirmantes hypocrifin, amp;nbsp;cumulantes pcccata, ut monacha«« tus,kx de ccclibatu,amp; alia deliria,

Tarn dukis uerficulus eft,® E n E T) IXIMES ^0 El S EX MO T) OM in nbsp;nbsp;nbsp;læpè cogitandus fit,tanquam fymbolum multa monens,

de benedidione propter Chriftum donata,dc uerbo,quod proprium eft Ecek fiæ.de toto ccetu parrum,Prophetarum,Chrifti amp;nbsp;Apoftolorum,à quibus uer# bum Dei accepimus.Sed admoneat etiam auditorcs de obedientia.Qui afper^

hantur hunc cœtum benedicentem, nolunt accipere oblatum donum, audi^ ent id quod alibi dicitun Noluerunt benedictionem, amp;nbsp;auferetur ab cis, Ideo grato pedorc audiamus ccctum patrum, Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum, bci« ncdicentem nobis,ampledamur eorum dodrinam,amp;eam in inuocatione Dei exerceamus. Quid cnim poteft efle optabilius,quàm elTe fbcios huius chori,0d ciTe partem domus Domini,

Eôdem pertinct fequens adhortatio, Vt enim fuprà de dodoribus in^ quit, 'S EHE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KO ® /ó',ita nunc auditores,hortatur,ut rite a;«

gant feftum diem, hoc eft, audiant hoc Euangelium, de quo hie dicitur, agno;« leant Deum,0^ Mefli'am ab ipiô miflum,qui eft Lapis angularis,hoc eft, caput 8d rex Bcclefiæ, agant Deo gratias, celebrent Deum, amp;nbsp;Mefli'am ab ipfb miß fum,6lt;^ ei obediant, Conftatenim quid propriê flgnificet fefti diei iandifica# dieifMt tio,uidelicet, publicam dodrinæ enarrationem, laudes Dei, inuocationem, amp;nbsp;gratiarum adionem.

mta eft figura à communi confiietudine ornandorum templorum, Sed ‘^non intelligantur iolæ ceremoniæ, Pompa diei fefti,cœtus, rempli ornatus, Nam ut conftatjhæfîguræadmonere nos de uera celebratione debent. Eft au^ ceklgt;rlt;i^ tern uera celebratio, conftruare minifterium Euangelq, proponere audire Euangelium,quod fuprä tradidit de regno Meflîæ,agnofcere Mefli'am,SCuera quibus confix fide Deum inuocare, amp;nbsp;ci gratias agere, atqp ita in his conuentibus propagate ad pofteros Euangelium,

Frondes præièrtim in illis regionibus, fragrantiflîmæ contexebantur in pompis,ut uiror Si. odor recrearet corpora,Sic ueræ frondes,fcih'cet condones ver^fronda de Deo,inuocationes amp;nbsp;laudes Dei luntodor gratus DeOjid eft,facrificia præs« condones de cipua,amp; fuauitate fua recreant mentes piorum auditorum, Sed hoc obferuans» dum eft,quod has frondes certo altari anigat,quia lex prohibuit ulla fieri alta* ria aut templa, nifi in uno loco diuinitus conftituto, ut doceat unam clTe Eccle* fiam, unum minifterium uerbi Dei, ad quod uult Deus alligatam ciTe Ecclefîî« am,

Hine difeamus regulam,de qua fæpè dilputatur,Ecclefiam alligatam efle ^cdepa aUb ad certum uerbum Dei,0^ minifterium uerbi Dei,Idc5 fignificatur per frondes gaa ad uerbu contextas ad altare, Sed in hac régula difterni oportet uerum minifterium, ab Epifcopis,qui titulum gerût,cüm fint hoftes Euangelrj, Et tarnen hi diiputant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ecclefiam alligatam elfe ad fucceflionem ordinariam,ut uocant,Epifcoporum ac ad eorum leges, Negant efle Sacramenta amp;nbsp;remifli'onem peccatorum apud eos, qui non obtempérant talibus Epilcopis,

Contra hos errores diligenter muniendi iunt animi, ac utrunc^ difeen^ redeßa non dum, Ecclefiam alligatam efle ad uerbum Dei, minifterium eius uerbi, quia Deus prohibuit uagari animos fine certo uerbo, ôd fingere opiniones de Deo, h7bd‘*tSm 6tcultus,ficut ethnic! fingunt.Et tarnen rurfus hoc feiendum eft,Ecclefiam non T^defi^. ad perfonas alligatam, quæ titulum gerunt Epifeoporum, ciïm fint hoftes Eult;« angelrjjficut Paulus ad Galatas dare præcipit, Si quis aliud Euangelium doce^ bit,anathema fit. Item, Fugite idolatriam, Quare Epiftopi defendentes idola^ triam,deferendi font, ÔC fugiendi tanquam anathemata,

Slt;^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E N

Nee propterea fit avapxia, fed maximè contendj'mus, ut obedientia mini^ fterio Euangelq præftetur, fie frondes contexuntur amp;nbsp;alh'gantur altari, quod Deus collocari luffîtdd eft^minifterio uerhi Dei, Nam altare fignificat uerum minifterium.Et qualis fit tota hsec pompa feftficquentes uerfus indicant*

COKFlTEMmi D)OMmo Ç^EOKIAM DO EL ES, QEOELIAM in SECELEM MISElt;^ICODJDIA EIES.

I_T Aec eft uera célébra tio fefttcùm dodores populus canunt hoc admiran -^dum carnem, DEES MEES ES TE, CELEDD^ADO LE, Getim hutM: Adhancagnitionemamp;celebrationem Deus initiôcondidit genus humanum, numcondUM^ poftea reparauit,acEcclefiam perpetuô uidluram elegit, ut bonitas ipfius innotefesret, èC celebraretur* Nee eft alia ßpientia maior ulla hom^ num aut angelorum, quam hæc quam iubet nos canere,his uerbis. Deus meus es tu,celebrabo te» Hîc iubemur agnofeere hunc dominum,qui uerbum fuum nobis tradidit^qui mifit Mefli'am, uerè elfe unicum Deum, æternum amp;nbsp;omnp potentem, conditorem 06 confèruatorem return, deinde ôd nobis effe Deum, hoc eft , uerè curancem, refpicientem, exaudientem, hberantem/aluantcni

tnens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Humana mens oppreffa dub/tatîone de prouidentia, non fonat hanc uo^

diuina, DEES ME ES ESTE, dubitat enim an Deus nos * nbsp;curct,exaudiat,ueht iuuare, ac præcipuè in ærumnis,cùmièntitfenegligi, non

iuuari. Hic nequaquàm ait, Deus meus es tu,Sed frémit potius ac miratur,cur Deus adeô negligat hanc imbecillem naturam.

Deinde cùm mens nihil nouit, nifî legis doeftrinam ,opprimiturconfpelt;* ïï’æ Deffugit Deum, ruit in deiperationem,amp; exitium,ficut Ca^ fîmiles. Horum nemo poteft dicere, Deus meus es tu,fed fu^ ene. giunt- Deum, tanquam fæuiftîmum hoftem, irafcuntur ei, uellcnt quoquo ■ modo abrumpi pofte ingentes cruciatus,quos fuftinent,amp;: tùm Deum,turn fe^ fe non exiftere» Nee rnagnitudo huius doloris deftribi uerbis poteft,nec latis cogitari, quanta fit miièria, obrui his terroribus, quos in ocio amp;nbsp;tranquillita^ te homines iecuri non magn/faciunt. Pfj guftum aliquem habent, Ói cogitate eos debent, ut uerè perhorrefcant metu iræ Dei,amp; ingentium pcenarum, quæ poft hanc uitam damnatos oppjtiment,

sohcredenfej nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nemo igitur Epicureorum, «emo Mahometiftarum, nemo ïudæorum,

aduerfariorum Euangelf),poterit c-anere hunc uerfum,© E ES MEES Gcum. ES TE. Sed canent hi tantum,qui norunt Euangelium, qui agnofcunt xtet^ num pattern Deum,placatum efte per filium lefum Chriftum,amp;fpropter hunc condonari peccata, exaudiri nos, Scfieri hæredes uitæ æternæ, ièruari etiam Ecclefiam in hac uita, etiamfi aliqua membra intereant» Hac fide le pi) in hac infînita uarietate periculorum amp;nbsp;affiiètionum fuftentant, norunt Deum non effe ociofum,non agi tare conuiuia, ut ludunt Poètæ, fed fèriô uclle agnofei, èC inuocari, non fruftra mifiife filium fuum unigenitum, non fruftra dediflè uolt;« cem Euangelq fui patribus amp;Propheris,non fruftra patefeciffe in hac pulcertH ma mundi conditione, fcccundis terræ uicibus, liberatione miranda Ecclefiæ, in eduètione ex Aegypto, in defenfione làncftorum omnibus ièculis*

in hæc omnia intuens pia mens, ereda luce EuangeÏr),amp;: noticia. filij Dei, poceftclamare,® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ES TK. Etfequicurgratiarumadio,0(S

proprium Eccleiîæ officium, CE LED nbsp;nbsp;nbsp;DO TEj id eft, Etfi undic^ beb ce/ebrrfzw Deü

Ium infertur nomini tuo,Tyranni,Epicutei,Hypocritæ,autores impiorurn do gmarum,ueram dodrinam, ueram inuocationem abolere conantun Defen«« dunt Ethnici fuos furores,Iouis,Martis, Bacchi, Veneris, Priapi facra» ludæi filium Dei amp;nbsp;Apoftolos trucidant, amp;nbsp;fomniant ft iuftos efle, fuis ritibus, Ma^* bometiftæ contumelia filium Dei adficiunt,delere nomen eins conantur, amp;nbsp;fi* bi arrogant iufticiæ Iaudem,hoc uno argumento, quöd non addunt filiü Deö^ poftea trenum laxant libidinibus, lege concedunt duci, dimitti, amp;nbsp;rurfus duci dimiflas, quot quift^ uelit, concedunt lege amp;nbsp;nefarias libidines, propter quaâ Deus non tantùm Sodoma, fed multas gentès totas funditus deleuit*

Quantam iæuitiam exercet Romani Pontificis fadio, ut Idola fuà ftabi^ liat,Miflas,ftatuas Diuorum,celibatum,Monafticas fuperftitiones. Et hæc o^ mnia defendit,non quôd probet,ftd ut potentiam,opes,uoluptates tueatun Ini ter talia certamina femper Sd fuit, 8d erit aliqua exigua Ecclefia, quæ eft cuftos iierbiDei,quæibnathancuocem,C£L£®D^ADO TE DiETS^COX^* FITEMIISLI DOMinO QTOKIAM DOnrS, QTOHIAM m SECrLTM MISE(I(1CODJ)IA EITS,

Enarraui Piàlmum mediocri diligentia,qui cùm dé règno Chrifti,de ad^^ ^epetitiodn flidione,ÔC de uidorijs eius concionatur, nunc maxime legendus amp;nbsp;meditanj« dus eft,ut cùm ftatuemus non pofte deîeri nomen filtj Dei ÔC Euangelium eius, cô fortiorib,animis amp;: refutémus impios dodores,amp; in acie dimicemus aduer^^ (us Turcicambarbariem» Extrema mundi ftnedus eft,qua diabolus ftiens in^ Pontilîci/ lt;13-ftare diem, quo palam condemnatus,amp; uindus graffari definet,rabiem fuam aducrfus Ecclefiam paulatim atrocius exerit. Hinc oppugnat earn per Pontifie^ «w. ces,ftabilientes idola, iftinc Turcicis armis totum nomen Chrifti delere cona^s rur ♦

Fueruntamp;antea imperia in mundo, quæ (æpêconcuftèrunt Ecclefiam* Sed tarnen diftimilia Turcico, Perfarum Monarchia diu dementer fouit po«» pulum Den Alexander, Seleucus, Ptolemæus Pater, amp;nbsp;Filius Philadelphus, mediocri humanitate erga populum Dei ufi iunt. In imperio Romano, etfi terdum fæuitia exarfit,tarnen iæpê mitigata eft,8lt;f multi principes hofpitia Ecilt; defijs præbuerunt^At poftea Mahometi Tyrannis hoc titulo conftituta eft,ut Quibmiintijs coiret multitudo ad liberandum orbem terrarum ftruitute, ad tollendas religi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ez cre

onum diifenfiones, amp;nbsp;ad eius religionis propagationem, quæ unum Deum a# gnoftendum amp;nbsp;colendum elfe doceat,non multos,nec patri filium addat,quæ^ que armis defendere dodrinam doceat, amp;nbsp;conftituere imperium,non iubeat fubire cruciatus, ficut A poftoli martyres fubieranc*

Hæc cùm eifent plaufibilia, concurrit multitudo,duce Mahometo, amp;nbsp;fa# cilè Aegyptum dilaceratam multis diftènfionibus fedarum, amp;nbsp;uicina loca oc# cupauit,amp; Ecclefias funditus in illis locis deîeuit, ac paulatim longius protulit imperium,Creuerant enim uicia omnis generis in Ecclefia,Lüxus,ambitio,au# dacia fingendi noua dogmata,amp;nouos cultus ipreto Euangelio,inteftina odia, libidines, auaricia, rapacitates* Talibus moribus irritatus Deus, permifit ut graifareturiliaMahometiTyrannis amp;nbsp;uinceret,ficutin Daniele prædidum eft, Etfi autem latè uaftitatem Ecclefiarum fecit,tamen feiamus nomen filf) Dei

non penitus dekn poflc.Enc aliqua Ecclefia uera Chrifttin qualucebicEuan^ gelium,cnt aliqua iedes^erunt aliquæ Reipub.quæ præbebuntdomicilium ue ræ Ecclefiæ.

D4«if/(îcrff« Difeamus igitur pios præmonitos eire,neadicntianturregno,quôdcob gtw Mahome. labente iam monarchia Romana conflituetur, Sf profitebitur feuelle Chrifli nomen delere. De hoc regno inquit Daniel: Et fermones contra excelfum lo^ quetur^Sc faneflos altilfimi conteret,amp; putabit quod poffit mutare tempora amp;nbsp;leges,amp; tradentur in manus eius,ufc]ß ad tempus amp;c. Contremifeo toto cor# pore, legens hoc uaticinium, amp;nbsp;fimul cogitans de fucceffibus amp;nbsp;uidorijs Tur# cicis,de ira Dei,de Eccleflarum excidfjs. Sed tarnen hanc confolationem tene# amus,quam dixi,non pofle deleri nomen filij Dei,non funditus interituras effe Eccleflas,gerent enim bellum cum ilia tyrannide inimica Chrifli, quæ late do# minabitur, ut Antiochus late dominabatur, amp;nbsp;ludæam ipfam præfidqs tene# bat. Et tarnen aîiqui erant exercitus pq, qui legem Dei propugnabant, amp;nbsp;alb quanto pôfl recuperabant templum.Hæc hifloria imago eft earum rerum,que nunc in Ecclefla accident,graflabuntur Turci,fed erunt tarnen exercitus, qua# uis exigui,qui fe opponent.

. blaiphemiæ contra Deum, Bc parricidiorum in iàndos polluamus, quia hæc tribuit Turcico regno, cap. 7. fermones contra excelfum loquetur, amp;nbsp;ûnlt;lt; contra Deum. tüos altiflîmi conteret. Confiât autem delirium Mahometicum, palàm amp;nbsp;ex profeflb contumeliofum etTe çontra filium Dei* Et totum hoc regnumjeedus eft fadum, ad delendam gloriam fili) Dei,amp; ad parricidia.

TI. LifcÂj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Accedit ad hoc^quôd qui uolentes fe adiungunt regno T urcico,fccdas amp;

fccdx nefdt ^efarias libidines confirmant,quæ lege Mahometi çonceduntur. Magna tur^ pittido fuit in Græcia in Afia, Alexandri tempore Sc poftea magna Romæ in ipfo imperij flore,fèd tarnen leges erant honeftiores. At lex Mahometi con^ cedit ducerejdimittere,amp;: dimifïàs rurfus ducere. Hoc prorius eft tollere conlt; iugh perpetuum fccdus,amp;: non folum cum Chrifli diflo pugnat,fed etiam cum Moife.

Ac tab's coniuetudo, quid eft nifi promifeua quædam icortatio, ducere, extrudere,uendere alteri,rurfus emere extrulam. Nullum eft igitur uerè con# iugium legibus Turcicis.Et ipfa lege conceditur maior turpitudo. Daniel no# tas tradidit Antichrifti,ut agnofti 80 uitari pofftt,ait nouam dodrinam contu meliofam contra filium Dei propofiturum effe. Addit amp;nbsp;alteram notam,con# tumelias feeminei iexus. Hæc ubi palàm fônatipfà legis uox,non dubitandum eft,ibi regnum efTe Antichrifti,

Dddemßdgitia Quanquam autem diftimiles funt politiæ, Mahometica amp;nbsp;Pontificia, ta# confirmàtur à mçfj eadgm flagitia fèruntur amp;nbsp;confirmantur diuerfà ratione. Nec fingula con# feram, fèd delendi Idolomanias in Pontificia politia manifeftum eft,profana fpedacula Miflarum, amp;nbsp;mortuorum inuocationes, Legem etiam de cclibatu, fontem eftè magnæ turpitudinis, nemo negate poteft.

Sed hæc fuperftitione quadam,amp; quibufdam inuolucris teda funt. Ma# gis impudenter iaditatlex Mahometi, contumelias aduerfus Chriftum, amp;nbsp;fla# gitia libidinum. Hæc notæ à Prophetis indicatæ funt, ut nos amp;nbsp;à dodrina fla# gitiofà,ôdàregnoexecrâdodeterreant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde

Deinde prædiéliones Spiritus fanai monent,ut aduerlèmur docîrinæ et l'fftimonù S'. r^gnO MahometijOmnes opponamus ueram inuocationem DetEcclefiæ om nés orent Deum,ut réprimât graflantem diabolum in regno Turcico. Pugnelt;» giwm if.\lt;iho= mus eriam fuo quiicp loco,do(ftores legem Mahometicam réfutent,patefaciant turpitudinem monftrent dida Prophetarum, qui nos præmunire uoîuerunt, Politiæ,quæcolunt Euangelium Eli} Dei,dimicentarmis. Quæ cauià uirosfor tes ad dimicandû uchementius incicare poteft,quàm defeniîo pudiciciæ con^ iugum,filiarum, filiorum, 8^ honeftarum legum coniugfj C Quis noftrum non malit uno hiatu terræ uniueriàm Germaniam corruere, ac uaftitatem fieri, qua inferri contumciias Chrifto,coniugrj difîîpationem, pubîicam licentiam rapri endi florem iuuentutis. Hæc mala uiri fortes metuunt,hæc fugiunt,hæc ne actf cidant, non folùm dimicare in acie, fed eciam mortem oppetere gloriofum du* cunc. Cumcß tantæ fint dimicandi cau{æ,fint occafiones,fint ftudia populi, do* • lendum eft ita nos cefrare,cum hoftis fit in conipedu. Vtinam igitur Deus ex* ufeitet tandem Duces,utpatriæ,utEcclefiæ,quæ eft altera patria,utfuæpriua* tæfaluti confulant.

Tertiô,non folùm pcricula oftendunt Prophctæ,ncc monent tantum fu* iiLCofi/it/fw« gienda elfe, fèd ctiam confolationem addunt. Latè uagabitur barbaries Gog d£prlt;£diôïio^ amp;nbsp;Magog, quos effe T ureas omnino confentaneum eft, fed tarnen ait Daniel, de poftrema mundi etate.Tempöre illo ftabit Michael Dux magnus pro filqs gog. populi tui. Ducem intelligit filium Dei.Hic ftabit,non fugabitur,non euerte* tur,{èd dimicabit pro Ecclefia,ducet pios exercitus,præliabitur in acie,adiuua* bit pios milites,ut adiuuabat Maccabæi exercitum in recuperando remplo,in euertenda louis Olympij ftatua,in abolendts BacchanalibuSjfed fimul fignifi* cat Daniel fore exiguas copias.Subleuabuntur inquit,auxilio paruulo.Etfi au* tem magnæ clades accipiendæ erunt, dat enimEcclefia pcenas multorum ice* Ecdeßaquäit-. lerum,tamen hac Ipe nos fuftentemus, quôd tandem reliquns Ecclefiæ uidoria ‘erumno promittifur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßentytumtn

Tquot; 1 r t • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;umeet

1 aies conlolationes ut quæramus colligamus, ipfa nos temporum læ* uitia coget.Et experiemur auxilium Dei,fi ipfum inuocabimus amp;nbsp;Ecclefias no* ftras propugnare conabimur.Oftendunt tandem euentus,hanc Pfalmi uocem non èfleirritam: LA^I3)EM QTEM ^Elt;P ^^0 E AV E ÆgyiFICAnTES, HIC FACTVS EST IK CAFVTAHGV-

LF Diabolus per domefticas infidiasSc externeshoftes molitur Ecclefiæ exitiû.Sed penitus earn delete non poteritjuin* cet filius Dei,amp;ieruabic reliquias fuas,nec fi* net prorfiis extingui lucem Euan gelijjSc hæc uera dodrinæ cœleftis ftudia»

5). lOHAKKI AL^E^^TO (Drci MEGALgt; hur^enßj Trinciß inclju 'ytetuflægentii Henetæ in littore 'Bahico, S)omi=

2 natus,'}it talem I^^em decebat^ac Ytx tenuipenula '^lefiitus, Ipfius lie» rô ^e^is liocem audiri amp;nbsp;conßderart liolo non bospanniculos aßicij quos e^o circumdediy qui tantum hoc agOjlit liber Salomonis ftcpè rep^i titusßt in manibus iuniorum) ftjr à multts acßepe relegatur.

moniEhocßidenj yt oßendatdodrinamdeliirtutibus difcrimen bonarumlt;tsr mala» rum adionum non defuiß[e Ethnicis. Huic reßondet Cyrillus : Salomonernßculis ali» quot fuijße ante Bhocyliden lt;!isT Theognidemj qui ^iixerimt hnà cum Solone tiy- Thalete, régnante Cræfojmo antecedit Salomon aitate Homerum iy Heßodum, Fuit enim Ho» merus (itate Efaiic^

Etß Ixec temporum collatio 'ïiera edj is* Gr^ci ipßßribuntj Fhocylidæ fententias exalÿsl)etuflioribus monumentiscolledasejße^ in quibus r cliqua fuerunt prrecept a pri» morum patrum pod laphet : tarnen is* alia relponßo multoßrmior opponenda ed impi» etati luliauh

Errat Iulianus^ exißimans in Eccleßa tantum ejß Legis dodrinam, ac difcerni Eccleßam a ctcterisgentibus tantum profeßione prieceptorum de moribus ßßicut iS' La'^ dantius collationem tantum legum facit. Hf noticias numerorum nafcentes nobifcum ad» ferimusyita et Legum noticia lux ed diuinitus condita in omnium mentibuS) tametßpro/ pter naturae deprauationem obfcurior ed.Ac lioluit Deus reliquas eJß has in homme no/ ticidSj lit ipßus iudicium aduerßuspeccatum agnofcereturthomines dißciplina reß fojjint.

Ex hoc fonte Solon, Zaleucus iyy altj bonigubeinatores honeßas leges, is*fcripto/ res fapientes honeßa pr(eceptahauferunt,l)t Homerus^Heßodus,Fmdarus, Fhocylides, Fheognis, Sophocles,Euripides is* alßquosloolo certè legi,

Sed fciendum ed, aliud eße liocem Euangelij de remißione peccatorum^ isr omni» bus beneßcijS Mediatoris, Hiccfapientia non angelis, non hominibus nota fuitßme diuina patefadione. Difcrimen igitur Eccleßa à CiCterisgentibus non facit Legis noticia,/ed longé aha fapientia de filio Dei in promißionibuspatefada. Hoc difcrimen Legis is* Euangelij cum nefciret Iulianus in illaßa collatione,toto cado errat.

Etßi autem multne funt in Salomone fententicc, qult;c tantum funt Legis riuuli, aut etiam politica is* ccconomica praccepta, quorumßmilia tradiderunt liiri fapientes Etb» nici,quale ed ; Male eritßondentipro aljs^ quod conuenit cum dido ; Sponde, damnum praßo

T F A T I 0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gyj

pneßo eA ; tarnen allai mulufnnt de 'Volnntate T)eiide iudiào) de mlfèricordiâyde 'Yera, huocatione-, de l)eris cultîbuS) de '})ita Merna j depr^efentia nA' auxtbo F)et in lt;erumnis noßris, Hoic dobîrina non efi Ethnicajaut nata in humana rationeßedefi explicatioprb tuai tabulai Moiß^ nbsp;nbsp;multa diEtapropriè ad Euanveliumpertinentßumta expromißio^

Heec dißcrirnina dili^entißime conßderanda funt y l^t reElè Mißntentß difca^ mus. Fidendum quid interfit inter Salomonern ttsquot; Ethnicos ficriptores. Fidendum Jtenij qu^eßt l^arteta^/ententiarum in ipfo Salomonen nbsp;nbsp;Et intuenda funt fiumma capita

doElrtn^e in Ecclefia^ Lex tisquot; Euanveliuniycultus Sdei^gubernatio politicaj 'i)ita œcono^ mtca. Etprudenter fim^uloifiententt^e adfua capita accommodandafunt^ Hanc dyudb cationem, nbsp;nbsp;nbsp;quafi claßium fieu generum deficriptionem neceßariam eße in bac leElione

nihtl dubium efi, ac intelliget leïtor nos de rebus maximis in omnibus ybitie oßiciß ad^ monertifihanc diligentiam adfieret^ '})tfiecum quMat ipfiej ad quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partem ftn'ruïa

diïta referenda fint-, quosgradus ^iiu humanæ, qutepericula, quales cafius ^x fiapien^ Etßimus intueatur, 'Ybtdocere ac monere leEîoremf'lobi confiolari Igelit fiS-d alta diElafunt j aIu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i AÏM /aà.

Etfil autem hæc admonitiOjquain recenfiuifiïjaldè neceßaria eßgot leElor genera fieu elaßes dißinguatjtamen (sT alia admonitio addenda eEt^ Exorfius eEi ipfie Salomon ab bis diEits:Timor IDominiinitiumfiapientiM Item ; Habe fiduciam in T) 0 MITSL 0, ex toto corde tuojne innitarisprudentice tUie^ FrMucere 1)11^ omnibus aElionibus ag= nitionem inuocationem l^eri EDei, quiß in boc ipfio populo Ifra 'él édita 'y)oce legis Cr* promiJEionum de Meßiapatefiecit. Hunc yterum T)eum dtfcernit appellatione leboua ab omnium gentium commentitÿs numinibus^ IDificernit item, quia prßatur fie in Ec^ de fia Ifiraél concionarij ^iubetbuius l£)ei doEirinam audiri. Et placet obedientia poi litica ceconomicajcum prAucet fidesquaßatuimus nobis T)eum propicium eßpro» pter filium mediatorenij Ct* propter eum nos exaudirij petimus nos SpiritufianEîo re» gij fieruari nobis Ecclefiam ^fiamilia^ earum nidulos. FAanc totam doElrinam com» pleEii Salomonernficiamus in diEîis crebro repetitis de timoré EÙeb'is* de Fide^ Et cùm cMeras fententias politicals aut ceconomicccs audisfemper adiungat mens illas priores tan qiiam in titulo fcriptas. Im o ipfium filium ^T)ei mens intueatur tam exhibitum crucifi» xum-^ re/ufcitatum J regnantem ad dextram Memi FatriSjlt;tsr '})ocem Euangehj de recon=-ciliatione 0* de fide cogitet. FoEtea liero obedientiam in oßicys Jilu mandatisfeiungat ab Ethniea^ fciat earn T)eoplacere propter Mediatoren^

Laudat Alexander Macedo '})erfium Homeri: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^a.o‘i'\do-r ScyaSoc-, (tpari^o,»

TûàXi«-KTKç. Et eEi tails primo quinquennto. Sednec agnoßit nee inuocat herum bDeunij nee refiert obedientiam ad tllußrandam gloriam S)ei^ fimilem fiententiam lofia^ phat in bis admonitionibus Salomonisß quo ortus eEl,lSLon decet Frincipem labium men» dax. Ita^ maiorefiudio regit linguamjprßatpronißa^ odit calumniasj quee funt in ault;t lisplurim^yprobibet Sopbijiicam in ^ligione)lt;ts* in ludicijst. Hanc diligentiam fielt magnum dectis eßj multisfalutarCjquod lt;7 SolonM^fißides LMus hident, Sed lofapbat in bis oßicijs intuetur T)eum, agnofeit Mediator emßatuit fie propter hunc im» menfa mifericordia recepttem eße^ nouit caujas^ quare totapolitia, cuißruit, amßitutd

874- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T AT ÏO.

ßt, à ßio cognât 0 ^fedtatore petit expeElat auxilium nbsp;nbsp;nbsp;refert labor es omnes ad

conferuandam doElrinam de eo, Ita multas luirtutes addit lojaphatj qu^e nonfunt in So^ lonefArißidCf L^elio ßmilibus. Sic igtur in hoc libro diEla omnia politica scono» mica inteUgenda funt^ Sicut in doElrina de bonis operibusfemper Eccleßa compleElitur doPirinam defilio S)ehde timoréjdeßde, de Ijera inuocatione. Hœc in huius libri Ijeßi* lulo moneri necejß eß. Foßea lePlio ytiliorilt;(^ dulcior er it.

TSLunc l^ero de tpßs fententqs non altud prgeonium ad dam, ni ft hoc quod pr^cipu* um eßßoec oracula Itocem eßßfilq Tiei in Eccleßa^ con^ruere cuni Ee^e îDei Eu* angeliof continere admonitiones ^ttlißima^s deplurimis ltitlt;e offsctjs etpericulis. Qua^ re '(sr quotidiè legenda funt omnibus ^tatibus, Subinde enim iuntores i(^^randioresplu* ra ex hac lePiione difcent,Et bonis acßudioßts conßderantibus quo referendreßnt htc^rcl uißimiC admonittonesßubinde h^ecßapientia er it dulcior.

Sed cur e^o mea oratione inuitare lePiores conorllnuitat eos Itber ipfcjnon Itoce Sä^ lomonis tantum,quod etiamfcepèfit,Jed ettam quot;Tpoce diuina,cùm inquit:O 'itiriad Itos da* mito,lt;i^l)ox mea adfilios hominum. Audite, ab aeterno ordinata fum, antequam ccelum, terra, abjßi conderentur. Et adfui architePiatrix. Ludo in orbe terrae, delitiaemed funt, hominum Jaluti conßilere. ^eati quiVtasmeas eußodiunt. Sic diuinafapientiain hoc ipfo Itbro omnes homines inuitat. Hac tanta autoritateß qui non mouenturjduriores funt omnibus in Caucaßo fcopulist

Frœcipuè Itero nofirs oßicy efi, in fcholis adfuefacere ad hanc lePlionem iuniores. Ideo fuperiore anno rurfus hunc libellum 'Totcunq, enarraui^ Scio nullius enarratione am* plitudinem rerum,quarum hießt mentio,comprehendi poßß. Hcec Itero noßra expheatio nimis ieiuna macilenta eß. Sed tarnen ciim earn Tj/pographi ederent^ non repu^naui, quia fortaßis haec noua editio plures ad hanc lePlionem inuitabit^

Caufa autem cur huic editioni tuum nomen adferipferim, non hœc tantum eß, quod feio te tn hac ingentj lt;(3* lgt;irtutis pr^eßantia libenter legere fapientißimi ^egis admonitia ones,fed etiam, quia cumpriorem editionem ante annos l^igmti dedicaßem incljto Frina dpi Magno Duci Megalburgenf tuo fratripatrueli,hanc recentem editionem ad te mit* tere decreui, Jtt munus illi mtßfim in familta maner et, in qua 'ï)t femper Salomonis quot;üox audiatur, totopePlore opto, quam quidem fumma cum pietate S)ux Magnus audiebat, cum ad hanc normam conßlia priuata isrpublica dirigeret, optime de patria meritus eß. Summa r euer ent laßapientißimum patrem in gubernatione adiuuit, Eccleßas curA* uit rePîè erudiri,amp; eußos fuit duarum optimarum rerum,puritatis doPlrina^ concor* diæ docentium: fouitßudia literarum,quce eo magis amabat,quiaprdeclare eruditus erAt: lt;(ss* ciim Eccleß^e doPirinam ex fontibus hauferat, tum liero Latinas Griecos hißori^ OS adfiduè legebat,ac d '})iro doPiißimo Anioldo IBurenio adformandam Latinam orati* onemßc adJuefaPlus erAt,l)t Latinè rePlè nbsp;flendidè loqueretur lt;(^fcriberet. Sdeniq^

exemplum erat Dux Magnus boni falutaris Frincipis in publica priuata '})ita. Ita* que quanto eins defider io nonfolum patria, fed etiamlAicinaigentes aßieiantur, Irides. Sed Jft Fropheta inquit,euocantur ex hac mortals l)ita iußi,ne liideant T^entura mala.Sic ipfumquo^Deus ad teternae Eccleßlt;e conßuetudinem abduxit, l^biiam inter optimos Principes,Dauidem,Iofaphat, E^chiam, loßam ßmilesßuitur dulcißimo conPpet Plu colloquys Dei, C'' Domini noPlri le/u Chrißi, quai in hac liita ardentißtmis P)o* tis expetiuitjpß igitur cceleßia bonagratulemur^

quot;Et quid T)eus aliquos in hac militia buius Yttæ liult ejjé fiiperßites j oremus Piîi* um T)eicußodem Ecclefilt;efu^e, IDominum noßrum IesCnRisTr^M, l)t iqße nr)svubernet,i(S'faciatnos ckiw lt;^or^anafalutariajlt;i:rßruetEccleßc(4etearuni boIpitia-Eerißimum elienim has res tant Ai nan feruari po/ßefila hmnana faßentia. Sed Filius Tiet fedens ad dextram cfterni Tatris immenfia, lonitatefiuos coetus^fiiam h^eréditât em tueturgt;

Accißes ißtur a me bunc librum eo libentius^quia fratr 'ispatruelis in eo mentiafity quiß'})iueretjetiam hartator ßfit\ l^t leEianeni Salomonis tibi familiarißimam faceres^

Tie mea '^aerb enarratione nihil aliud dicam j niß mepio ßudia hoc a^ere lit boni librißnt in manibus difcentium^ cùm de hocfcripto^ turn de c^eteris mets firiptis omnibus indicium Eccleßis yfcademtfs harum re^tonum^ quæ Confeßionem exhibitum Imperator i Car oio in conuentu ^ugußano, ^nni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Æ). XiX X. ampleEunturj

permitto. TSLec e^o aliudgenus dolirin^e ampleEort nifi illud ipfinij quad quidem feta eßeperpetuamEccleßi^ChriftiyiQcem. IBenè féliciter lialefiAnno ID,

IT AT A AD M ON IT J O E ST., D E DV OEK S MODIS DOCENDI, QVd ru alter eft integra Dialedicamethodus,ordinè proccdens,amp; quafi integrü ædificium extruens,ut uniuerla dodlrina in unum corpus re tnethodo con-

Bl digatur.V^t,curn Medicus primùm de fabricatione corporis^de me# bris amp;nbsp;de humoribus, poftea de morborum caufis generibus, deinde de re# medfjs dicit.

Alter modus eft, cùm breues ièntentiæ traduntur, tanquam aphoriimi, AUermodut idque iæpè fit promilcuè fine magna cura ordinis ; ut præcepra moralia icrip# ^(»^fl^tbreuAt ferunt Phocylides,7 heognis, 8c alfi» Talis coaceruatio iententiarum eft hic lilt;* ber Salomonis,cui titulus eft in Latina editione, PROVERBHA* Etfi au^ tem diferimen eft tum apud Græcos inter yvw/xaçà^oz/ju'aç, tùm apud Latinos inter fententias ÔC prouerbia: tarnen Ebræis uno nomine promifeuè utrunque fignificatur, o

Sententia ieu eft breue dilt;ftum, continens præcepcum de moribus, Sententid fen aut commonefaefiionem de præmqs ôd pcenis.aut deftriptionem euentuum in uica, quorum confideratio etiam prodeft ad commonefatftionem. Præcepti funt: bperne uoluptates, nocce emta dolore uoluptas«/xeT^vko-o cx.7r/sep rvw9/ aîauTO/j.

De præmijs pceniszEuirEêECù^tzA’^'iosiràAw/a,J'uöj£6£w/jc/*ou. Deeuentibus.Luxuti# ant animi rebus pleruncp fecundis. Fortuna quern nimiùm fouet,ftultum facit*

S7lt;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ATIO.

Gu mctapîiora, Gu collatione, feu imagine, Gu hyperbole,Gu ironia aliquid ût gnificans,fiuefententiam contineatjiîue aliamqualemcunq? defcriptionem: uCjDoIium pertufum. Ad Calendas Græcas. Eat ad coruos* Euripo mutabili* or.Hæc ÔC muira alia nullas Gncentias continent» Sed alia cempus,alia locum, alia alias circumftantias figuratè fignifîcant,

vrouerbid ßiL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur aliud eft prouerbium,aliud Gntentia : tarnen multa prouerbia

^ul /unt jen* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fententiæ,ut Spartam naélus es,hanc orna. Sententia eft.monens ut

fuam quiGjß uocationem,ficut nominamus,intclligat,amp; intra metas eius fe con tineat,amp;^ retftè faciat ea quæ funt fui offîcq. Ideô autem ô«: prouerbium eft,quia figura ornatum eft,Sd ualde celebratum. Non uidemus manticæ quodin tergo eft,Gntentia eft, reprehendens cæcam quæ tarnen de alrjs acerbius lu^ dicat.Simul autem prouerbium eft,quia figuratum eft,8d ualde celebratum.Ita funt fententiæ prouerbia : Dat ueniam coruis, uexat cenfura columbas, t«'? 2tp£Ta/jilt;gi;)Ta/jcrolt;22apv(Kê(,v'2tx^7lt;wvflU. ld cft, uirtutcm SC Gpientiam uincunt teftudi* nesjdeft,pccunia.

Argutwfitunt Cùm autem talia diâa multa fint in hoc libello, quæ fimul Si. Gntentiæ ^prouerbia^titulus Prouerbiorum non male congruir,fed fine titulus cric fentcntiæ,fiue prouerbiajciendum eft, hîc colledum elG aceruum dulciflîma* marum Gntentiarum, quæ funt præcepta de omnibus uirtutibus.

fèn, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sæpè autem monemus^fummam dodrinæ de uirtutibus,ut aliquo modo

tentùrumfe. comprchcndi poftîtjncludendam efte in Decalogum.ldem hîc faciendum cft, ciindum Deçà Sc genera fententiarum iuxta Decalogum diftribuantur, Aliæde prima tabu* la,aliæ de Gcunda loquuntur.Hæc genera fie nominari poifunt.’Aliæ funt The ologicæ,quæ de Deo,ôd de præceptis primæ tabulæconcionantur» Aliæ poli* ticæ,quæ gubernatorum officia continent. Aliæ Ethicæ,quæ de communibus omnium moribus præcipiunt. Aliæ Oeconomicæ,quæ de coniugio,amp;^ de do* meftica gubernatione loquuntur»

înrfiif?« Sdlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm autem Gntentiæ in omnibus linguis gratæ fint, quia breuiter de re*

moiiKfwguU. bus honeftis præcipiunt, amp;:expetuntur, tanquam aflîduæ monitrices in hac rii dulcedo tanta uarietate adionum humanarum, feiendumeft, in his uetuftiftîmisdi* propter/jgu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salomonis fingularem effe dulcedinem , amp;nbsp;propter figuras, pro*

ty ref. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipGs. Multa enim de arcanis affèdibus,multa de caufis femini*

bus maximarum*mutationum in uita, amp;nbsp;de præcipuis momentisgubernatio* nis monent,quæ non funt agreftia,feu Bucolica,ut multi putant. f^àm blan* da pidura eft coniugrj, cùm mariti amp;nbsp;coniugis mutuum amorem, fimplicem, fincerum,dulcem,nihil fuci,nihil fuipicionis, nihil morofitatis habentem, pin* git imagine capreæ amp;nbsp;hinniC Quanta fuauitas eft præcepti ceconomici.Tontes tui deriuentur foras,amp; tu dominus eorum maneto. Qciid amabilius cft fontib» amp;nbsp;riuulis,rigantibus amp;nbsp;tuos hortos,amp; uicinosÇ’ Quàm copiofa dodrina conti* netur in hoc dido, Approbat diftindionem dominiorum,præcipit iufticiam amp;nbsp;frugalitatem,uc Gium quiGp teneat, amp;nbsp;ab alieno abftincat, iùos fundos dili* genrer colat,beneficentiam quoep exerceac,Gd ita, ne ex fundo excutiatur,uerù lULiet alios ex frudibus.Tales funt multç Gntentig in hoc toto aceruo,quæ bla* diflimis imaginibus amp;nbsp;dulciftîmis fîguris fignifîcant res maximas.

Neceflé eft autem amp;nbsp;hoc initiô moneri, magnum diGrimen cft inter yvûj« p.oÂoy/«ç Ethnicas,ut funt Phocylidis aut Theognidis, amp;nbsp;has à Salomone in Ec* clefîa Dei traditas,fîcuc aliâs in genere dicitur de dilcrimine philofophiæ ôc’do* drinæ Gnantis in Ecclefîa, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vc

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;877

Vc philofophia particulam legis rennet, ita amp;nbsp;Phocylides aliqui’d di'cit de ira Dei, amp;nbsp;de pccnis fcelerum, Sed de Mediatore, de remiffîone pec«* carorum, de reconcilianone, de uera inuocarione,fide 8gt;C fpe,de præièntiaDei Etbmcipartù incalamicaribus noftris,non dicic,cæterùm urcunquerécitâtmulta præcepta, pertinentia ad fecundamtabulamDecalogi, Salomon uerô de uera agnitio^ ne amp;nbsp;inuocatione Dei, de cæteris uirtucibus ad primam tabulam pertinents tibus fæpè concionatur, ut : Initium fapientiæ timor Domini. Item : Confide Domino in toto corde tuo, Sd non innitare fapientiæ tuæ, in omnibus ufis tu# is cogita ilium, amp;nbsp;ipfedirigetgreflus tuos. Decruce;QuemdiligitDomi# nus caftigatj ne deficias ab co. Et de ialute poft banc uitam : Sperat iuftus in morte fua.

lulianus Imperator oppofuit Salomon! Phocylidem, cûm difputat,nibi# luIiMuf iwpe lo maiorem lâpientiam tradi in libris Propbeticis ôd Apoftolicis, quàm qua# Iis apud Ethnicos reperitur.Et Cyrillus refutans lulianum^tantùm cô ancefert Salomonern, quôdætate anteceflerit Phocylidem. Nam Phocylides, qui fuit Milefius, amp;nbsp;Theognis, qui fuit Megarenfis, Cyri amp;nbsp;Thaletis ætate uixerunt» Sed hæc puerilis relponfid non fatisfacit magnitudini huius difputationis.Di cendum enim fuerat de ueris fontibus doflrinarum, aliam elfe doârinam Lcslt; gis, aliam Euangelfi» Et concedendum fuerat,Phocylidemrecitarebonam partem Legis, fed tarnen aliam propriam Ecclefîædodrinam elfe, fcilicet de patefadione Dei, fada illuftribus teftimontjs, de editis promiffionibus, de u« Euangelio, annunciante remifii'onem peccatorum, amp;nbsp;offerente æternam ui# S«» tam propterfilium, de confolatione in cruce. De his fummis rebus muti funt Ethnici Icriptores. Id difcrimen ièmper in conipedu efle oportet,ut fciamus, quæ fit dodrina Ecclefiæ propria.

In præfatione hoc addendum eft,Cùm hic liber in uera Ecclefia Dei fcri _ . ptus fit, in qua nota erat promiffîo de Meflîa,intelligamus eû amp;nbsp;hoc uelle, præluceat fides, intuens iVIeffîam in ufu omniu lèntentiarû, fiue de fide loqua dcndii dolt;^rigt; tur fiue de operibus,ut cùm dicit capite 3. Confide Domino toto corde tuo,in tellige,propter Mediatorê,fîcut antea Dauid docuerat.’Ofculamini filium,Be ati omnes qui confidunt in eum.Exprelfè .n. iubet Salomon dodrinam in hoc populo à Deo traditâ,ampledi. Et ubi fit mentio fidei,necefle eft intueri pro# milTiones* Sic cùm de coniugio dicit :Lætarecumuxoreadolefcenciæ tuæ, anteilige, prælucente fide, ftatuas te propter Mediatorem Deo accepcum elfe, ÔC propter eum placereei opera diuinitus ordinata. Sic ubiq^ fimul complet? denda eft dodrina de Meflia, quæ in Plàlmis amp;Prophctis magis perfpicuè tradita eft. Significatur tarnen hîc quoq?, quia fit mentio fàpiendæ Dei conci# onantisingenerehumano,quæ eft Filius milfus ad Ecclefiam. nbsp;nbsp;Etiubet

Salomon cognofci dodrinam in hoc populo traditam à Deo, Item cùm fit mentio, ÔC uitg æternæ, intueri promiffiones neceffe eft,

Sententie Salomonisjfilÿ T)auiàj I/raélj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hinc difea^fapientiamj

difciplinam^ prudentiatnj nbsp;nbsp;accipia^ mtelli^entianij iufiïc 'tAm, iudtcium isr reEîitudi“

detur incautis circumJ^eElio, nbsp;nbsp;nbsp;adolefcentibusfeientia nbsp;nbsp;nbsp;confideratio^

^udiet fapïens nbsp;nbsp;proficietj nbsp;nbsp;intelb^ens poßtdehit confilia,lt;(s* tntelli^etfienten»

fi^dmonitio Propofitioni’addïc admonftioncm , qualem oportcac auditorem eflè» ^eatt^e°audi‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auditor proficict, fient Dominus inquit : Habenti dabitur. Item,da*

’ bit Spiritum landum petentibus, non contemnentibus, non repugnantibus barbarica amp;nbsp;cyclopica ferocia» Hos contemtores Dei,ut Epicureos S)C fimiles, ait hîc non profîcere, led alios, in quibus funt initia timoris Dei, amp;nbsp;qui petut lèregiàDeo,fîcutdicitur :Petite Si. accipietis.

orditur i th nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Orditur autem præcepta ab eo quod primum eft, uidelicet à timoré ueri

more Dei. Dei, Quia enim nominat IE H O V A in populo Dei celebratum, deducit nos primùm ad agnitionem dodrinæ de uero Deo, Si uult difeerni ueram in* uocationem,ab aliarum gentium cultibus,

Timor Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fitatè autem Timor Dei nominatur totus cultus Dei uerus, Si non fi*

quidf^quæ mulatus,ftu uniuerfalis obedientia,iuxta omnia præccpta,ut in hoc dido : Be* compleilatur. nbsp;nbsp;on^nes qui timent Dominum* Hic timor compleditur initio cognitionem

CA? FT t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S79

ucræ doârinæ, deinde timorem, qui iènfu percipitur, Sc fidem quæ difcernic hunctimorem^cûm eftuerainuocatioconiunâa, à timoré feruili feu impio, qui eft fugere amp;nbsp;fremere aduerfus Deum» Compleâitur item in uera agniti^ one Dei, in uero timoré amp;nbsp;fide, inuocationem, quæ petit amp;nbsp;accipit reconcilii^ ationem, Sd petit expedat auxilium in tota gubernatione uitæ» Nec de ini* tio tantum, id eft, de incoatione intelligatur hoc dicftum, fed de fumma, quafi dicat : Timor Domini eft fummaiàpientiæ,gubernans omnia confilia in re* bus ftcundis 80 aduerfis* ,

Prius dixit de fumma dodrinæ 8^ cuïtuum: Initium fàpientiæ timor Do nbsp;nbsp;perfon^

mini, nunc monftrat perfonas docentes, ÔC iubet has audiri, quia oportet efte ßntMdiendlt;e. minifterium docendi, amp;nbsp;necefte eft minifterium audire, Ac primus gradus eft i. Gradtu do, in ordine Perfbnarum, gradus parentum, 8d horum officium primum eft, re* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grd,

dè tradere natis doclrinam de Deo, Sicut amp;nbsp;ad Ephefios fcriptum eft ; Edu* cate natos in dpdrina difciplina Domini* Adiungatur autem hoc didum priori; Audi eruditionem patris tui, fcilicet, docentis de timoré Domini,hanc ipfam dodrinam quam fonat Ecclefia Ifrael, quam nominauit, hanc etiam no* minoLE G E M TPÆ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcilicet, Ecclefiæ,traditam à Deo

certisamp;illuftribusteftimontjs in Ifrael* Itafciamus nos adcertum genus do* drinæ alligari, cum ait, Legem matris tuæ ne abrjcias, Signifîcat enim appel* latione MATRIS Ecclefiam Ifraël* Manifeftum eft autem, hoc mandatum fæpèrepetitum efte, ut unicum hoc dodrinæ genus de Deo ampledamur, gntiiri:ccleft‘lt;t quod Ecclefiçtraditum eft in fcriptis Propheticis ÔC Apoftolicis. Sicut inquit a?tsrnus Pater de Filio : Hunc audite nbsp;nbsp;nbsp;Et Dominus inquit : Si quis diligit

me, fermonem meum feruabic, amp;nbsp;Pater meus diliget eum, SCc* Vt autem ibi Dominus promiffîonem omnium fummam addit huic præcepto de cogniti* one Ôd profefïione dodrinæ, ita hîc Salomon addit promiflîonem, quæ ut fit blandior,metaphorafumtaeftàpuerilibusornamentis* CORONAfigni*çororu. ficat regnum feu præftantiam, eftqj fententia î Deus collocabit te inter faluta*ficat regnunt, rcs gubernatores, amp;nbsp;prouehet amp;nbsp;iuuabit confîh'a, ut fint fàlutaria, tibi po* pulo, ut fis uas mifericordiæ tibi amp;nbsp;populo, Sicut Samuel, Dauid, lofaphat, Ëzechias, non fis uas iræ, ficut Saul, Abfolon, Achitophel. 0 nbsp;nbsp;nbsp;AME Qfni.minlt;st,

EA CO LLI) fignifîcant eloquentiam,hoceft, falutarem dodrinam,fa* coUi, lutariaconfilia*HisingentibusdonisteDeusornabit,fi legem Matris tuæ audies*

Admonitio eft contra illecebras, quæ plurimos abftrahunt à Deo, fcili* cet, contra multitudinem impiorum, ÔC contra res fècundas impiorum*

Id eft, etiamfî putant fè latere impij, ficut aucupes fe abfcondunt ; tarnen non latent,Quia cernit Deus omnia uindex.Pfal* yy.Vticp eft Deus,iudicans commiMtio homines in terra. Pfal, ól. Tu reddis unicuic^p iuxta opera fua, Hortatur ergo Salomon, ne exemplis multitudinis amp;nbsp;rçbus fecundis impiorum moueamur, ut faciamus contra Deum, addit comminationem de pœna* Inter pœnas

autem triftiffîma eft.: T une i'nuocabunt,amp; non exaudiam. Non hoc uulc,non pofte lapfos redire ad pœnitentiam, aut pœnirentiam inutilem efte. Imô uo^ cat nos ad pcenitentiam, amp;nbsp;promiteit mitigationem præfentium pcenarum, S)C remiftîonem pœnæ æcernæ, ut dicicur Eiaiæ i. Si peccata ueftra fuerint eut coccinum^ eritis candidi iîcut nix. Eft autem didi fententia, ante pcenam exaudiri agentes pœnitentiam. Sed cùm uenit pœna, amp;nbsp;iam adeft. Si eft cor^ poralis, mitigatur agenti pœnitentiam,Si eft æterna,nufta eft exauditio, ut in interitu Saul amp;nbsp;ludæ, In fine eft antithefis : Audiens uel obediens quieftit fe« cure ♦

Adfcortthodd T VM. ftcundum caput eft adhortatio ad audiendam amp;nbsp;diiccndam difeendam do^: hanc dodlrinam, quam Deus Ecclefiæ tradidit, amp;nbsp;ad banc nos alligat, ac dhitiam, præeipit fugere aliam fapientiam, pugnantem cum bac doefirina. Figuratè Kulieradulte ^nim nomine MVLIERIS AD VLTER ABintenigitfapientiam, ra,ideii,ptpi, quæ à Deo mentes abducit. Nominatimenim inquit, illam mub'erem ua«“ tntid abduccs gabundam relinqueremagiftrum,id eftdocfiorem Deum,cui deiponiàtafu^ ** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erat. Talis enim mens eft uelut adultera,quæ relicfio amp;nbsp;fjjreto uero Magiftro,

cui fuerat defponfata, uagatur petulantiftîmê, ludit impfjs opinionibuSjUt læs tantur fua audacia Epicurei, lætantur idolatræ fuis cultibus, quia putant fe propter eos babere magnos fuccefflis, amp;nbsp;omnia bona. Addit autem in hoc capice promiftîones 60 comminationes, iuxta didum : Primùm quærite re^s gnum DeijÄ:omniaadijcienturuobis SCc. Item Piàlmus i. Beatus uiramp;c. Monetetiam quomodo proficere pofTimus^ coniungit enim duas caufas,aip xilium Dei, amp;nbsp;noftrum ftudium, Iîcut alibi dicitur : Quantô magis dabit Spb ritum làndum petentibus. Item^petite ôd dabitur uobis. Quærite ÔC inuenie^ tis amp;c. Et in Libro Sapientiæ capite 6, Sapientia facile inuenitur ab bis qui diligunt earn, amp;nbsp;anteuertit eos, qui expetunt earn, Hæc dida promittuntaUi^ xilium difeentibus,

Repetitiodd= t]\j ITIO tertfi Capitis repetitæ funt adhortationes,8lt;f promiftio inferta eft: ^ico^^iA ET rEditas non T)ESE(i(EnT one. TE, fcilicet mifericordiaDei. Vfitata pbrafis eft deDeoamp;bominibus: Fegt; i^ifcricordM cj- mftèricordiam Si ueritatem, id eft, beneficentiam Si fidelitatem præfticit, V uentAs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lonatbas fecit mifericordiam Si. ueritatem Dauidi,id eft/uit erga. eum be*

' neficus Si fidelis, id eft, conftanter Si fine fi'mulatione eum dilexit, Si ci bene* fecit, Ita bîc dicitur : Deus benefaciet tibi, Si Rdeliccrj id eft, femper te prote** get, iuxta didum, Timenti Dominum non décrit ullum bonum,

pYxcen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COnF IT) E T) 0 Min 0 in toto corde tuo.

h de fide quôd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scquuntur tria præcepta. Primum de agnitione Dei, de fi'de, Si de ti*

AmplilTima eft dodrina in fîngulis præceptis, Primùm præeipit de fide. Si addi

- CA^ y T lil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8Si

addiïaefl; AfititheGs» Ne innicaris prudentiæ tiiæ,qnod intelli'gatur de bus generibus,de agnitione Dei,dc moribus,8C de confilrjs in delecflu utilium» Sic agnofcas Deum, ficut Cc in hac doârina patefecir, nolo te uagari uc Echni* cos, ÔC comminifci uaria numina, culrus, opiniones de Deo, uolo te in mori^! bus facere quæ præcepta funt, non fequi tuas imaginanoncs, uc Lacedaemon ntjconcedebancpaciicicum uirodeuxore. Papa prohiberconiugium, Volo te in delecflu rcrum utilium fequi mea præcepta, facere neceffaria, non ttoau« 'Tt^ayiU-oa-cwH, non fpe uel metu centare aliquidexcra uocationem. Sis memor din diiin Ezechiele:In præceptis meis ambulace.

Præcipit ut fînguli pro fuis faculcatibus iuuent conferuationem miniften 11. rfj doflrinæ in templis amp;nbsp;fcholis, ÔT addita eft diilciffîma promiflîo, fîcut amp;nbsp;Matth. IO. feriptum eft : Qui dederit potum aquæ uni ex minimis meorum propter dodrinam, habebit mercedem.

Hic totadoârinade crucecomprehcndendaeft,amp;conGderandum dift ni. vrace* crimen Philofbphieamp;^ Euangelq.Philofophia et humana ratio aliter de cauiïs mords St. humanarum calamitacum iudicat, quàm uox Euangelrj. Necefle eft autem feiri caufàs,propter quas Ecclefia fubieda eft cruci.Deinde nbsp;loci conn

folationum philofophici amp;nbsp;Euangelici conferendi funt, Difcernenda St patin entia Chriftiana St Philofophica.

Redit ad communes adhortationcs,ac præcipit,ut difeamus doclrinam à Deo traditam, St ei obediamus , nec anteferamus noftram fàpientiam auc calhditatem,5d addit promifliones St comminationes.Hæc omnia opponunn tur fapientiæ humanæ, quæ audaciflîmè ludit fîngendis opinionibus de Deo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ’

religionibus St culdbus amp;c. St non utile elTe alligata uerbo Dei. Item quæ in conhlqs uic^jcalliditatc fua quærit prændia,nec manet intra metas uerbo Dei traditas. Et congruunt hæ adhortationes cum toto Pfalmo,Beati immaculati fapientu StQ, Rec^è autem intelîigunturhælaudationes fapientiæ de fàpientia reuela# mtcliigunt ta, id eft, de uerbo L3ei patefado in Ecclefia, de Decalogo St Euangelio, Nec tarnen alienum eft quôd uetuftas accommodauit has laudes fapientiæ ad pern de ßho fonam,quæeftfihusDci,quieftpacefaftoruerbifonantisin Ecclefia, amp;nbsp;efto«. cfficax per id uerbum, St in eo oftendic, qualis fit Deus, St quæ fît eius uolunn tas,

NON prohibe its benefacere ilium qui potelbbenefacerCi^benefacito tUj cùm manus tua poteli.

Non impediasaliorum uocationem, amp;nbsp;tuæ uocationi ftudiofe St ßdeliif ter obtempères.

Non dicits proximo tuo^ '\gt;adelt;tfrredito, cra^ dabo, cùm iam poßis dare, NONmachÙKrisproximotuo malumjfedhabttetapudtefecurè^

882 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M

præccprum8lt;fèquentia pertinent ad præceptumNon occidas» Ium, uiolentia DupÜciter autem ftruitur malum alrjs, aut manifefta uiolenda, aut fraudibus, V fraude, nbsp;nbsp;calumnrjs, furtis 8gt;^c. Vtruncp genus prohiber Iohannes, cùm inquit, Nemi*

Prohiber omne genus calumniarum contentionum iniuftarum, (Cmulerk 'Virum iniquumj non eli^a^ uia^s eins.

lion deficient nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Commune præceptum eft, ne offenfi fcandalo crucis amp;nbsp;iucceflîbus im^

dum àDeo piorum defîciamus à Deo, amp;nbsp;imitemur impios ipe potentiæ, opum, tranquib propter fcdn= litatis SCaliorum commodorum, fîcut magna ex parte fit. Ut Ecclefia fit fubie^ aut’ßcce^ cruci, Si, impij dominentur» De hoc Icandalo concionatur torus Pfalmus î impiorum. Noli æmulari SCc»

D EDIT irerum ad communes adhortationes,præcipitutdoârinam bTrnfioad' ^dilcamus, amp;nbsp;ei obediamus, (partum caput generalis adhortatio eft ad di^ dofirmant cr ft^ndam dodrinam, Si ad ftudium obediendi, et ad diligentiam regendi db oiedientiam. fciplinam,et ad circumfpedionem, ne decipiamur exemplis impiorum, et in^ feritur mentio præmiorum et pœnarum,

Obfturitaseftin uno dido: T^ITSLCITIVM SAPIEHLIÆ r,ediHo:Pf^j^^T^ ^CQVI^E(f^E'SAl^lEnTlAM:Sed^\^n^zfïfcnmyzi2.dz cipium ftpicn modo amp;nbsp;incoatione conuerfi'onis ad Deum, audire dodrinam,amp; earn uerè ex eR dcciub petere, amp;nbsp;petere gubernationem à Deo,iuxta dodrinam,eft incoatio conuer«* rcre fapientu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aljßi dicitur : Dabit Spiritum làndum petentibus. Et Propheta

inquit : Conuerte me Si conuertar. Et iàpientiæ 6. Inuenitur ab his, qui quæs» runt eam,8c prior occurrit expetentibus earn. Et fuprà cap,2. Si quæfieris eam inuenies.Iacobi i. Si quisindigetfapientia petatà Deoamp;cjtem; Trahit De^ us, fed uolentem trahir,

v.caputdd f^Aputquintum ad duo præcepta Decalogi pertinet.Non mœchaberis,8lt;f, G. cx’ T’.pra^ ^^Non furtum facies.Initio enim quinti capitis prohiber adulteria,amp; omnes eeptumpertb uagas libidines, Si addit conciones de pœnis, quia fine ulla dubitatione huic diuinæ regulæ refpondent euentus: Scortatores Si adulteros puniet Deus.Et hic cap.ô. Adulter perdet animam fuam,ut hiftoriæpriuatæ amp;nbsp;publicæ often* dunt,Dauid,Troia,Thebæ Sic. Et quan^ Deus mitigat pœnas aliquibus a* gentibus pcenitentiam,tamen femper aliquæ pcenæ comitantur,amp;' fæpè pec# cata feminis puniuntur in femine,id eft, in fôbole.

Inlèrta eft autem dulciflîmaconcio,quæapprobat coniugium Sd mutu;« um amorem. Si fuauitatem coniugh. Si prohiber adulteria, Approbatio con* iugqamp;mutuiamoris eft,cùminquit îDelederis uxore adoleîcentiæ tuæ,id cft,quam adoleftens ducis. Deinde pingit amorem mutuum infigni imagine, Talis

Tail's Gt amor, ut eftccrui ceruæ, leu ut eft Capreæ Si. hinnuli, id eft, fit ar# Exwp/««» dens amor, fine fimulatione. Si fine coactione, fic fuauis, fine morofitate Si fa^ ftidio,fit fihcerus,fine fufpicionibus. Si fine fuperbia,amp; acquielcanc coniuges in mutuoamore, ne diuellanturautappetantalios, Extatardoris defcripcio apud Oppianum de ceruis.

Tp/e tarnen ceruuspedibus 'ï}elocibus ipfam Cum fugit ajjèquïturyfijîït'^ amplexus amatam, a;5\(X -sroo-i' KfoUTTvoTcr» ïk/X«V£ ^ï'ao'ot.p

Antithefis uero declaraturexemplis» Tyberius inuicus ducic luliam, hic fimulatio SCcoadio redditconiugium infuaue, Q.Ciceronis Pomponia eft amorefimuld^ morofior. Multænaturæ uirorum Si mulierum funt fufpicaces, fuperbæ, diff to nut conHo, fidentes, non ftruances æqualitatem in conuerlatione, Talia uicia omnia re* mouentur, confiderato fincero Si dulci affedu Capreæ Si hinnuli, Cea cerui Si ceruæ. Et repetit textus dulciftîmam approbationem amoris Si fcederis con* iugalis, cum ait : Vbera eius inebrient te,id eft, fit uerus Siardens amor, Si non fit uagus. Confiderentur emphafts, ubera fignificant sopyÄp. Inebrient,fii* gnificat magnum amorem. Et deindedicitur: IN T) ILECTION E E IKS IGNO^E Sj uidelicetalias.Eftcg fumma,uerè diligitotuam conlt;« iugem, Si ea unica contentus efto, ficut hæc lex de coniugio ftatim in Paradifs fo fancita eft : Erunt duo in carnem unam, id eft, unus mas Si una fœmina iiv feparabiliterlundi. Quia tunc quoqp etiamfi natura hominum manfiflet inte#» gra, uoluiftet Deus homines intelligere caftitatem, Si præftare exercitium bedientiæ, huius ordinis conferuatione, uidelicet, uitandis uagis libidinibus,

Vt autem omnium uirtutum intelledus ideo mentibus hominum indi* tus eft, ut hoc ipfum difcrimen honeftorum amp;nbsp;turpium fit teftimonium, quod fit Deus, Si oftendat qualis fit, Si quod fit iudex, ita Si caftitatem uult Deus jiarfcaßM/, intelligi, amp;fcueriftîraèpunituagaslibidines, uticiamus ipfum eftè mentem cr punitud:. caftam, amp;nbsp;hac confideratione difcernamus eiim ànaturis immundis» Cogiter mus amp;nbsp;hoc, in fola EcclefiaDei manfifteincorruptam dodrinam de uitandis uagis libidinibus. Et iæpè nos commonefaciamus de pccnis.Puniuntur enim uagælibidinesSdtriftiftimisexemplisinhacuita, Si æternis cruciatibus,fi non fiat conuerfio ad Deum, iuxta didum illud Pauli i.Corinth, 6, Scortato* res Si adulteri non poftidebunt regnum Dei, Et in hiftorijs amp;nbsp;multis ærum* nis quotidianis confideremus indicium Dei,

Simul complexus eft hic præcepta de iufticia particulari,abftinente à re^^ pr^ccpti. de bus alienis, amp;nbsp;de parfimonia, Si de liberalitate, Ac primùm obftruetur hic in# figne teftimonium contra Monachos Si Anabaptiftas,laudantes Platonicam communionem, Hic enim exprefte dicitur : Tu Dominus rerum tuarum ma# raliute, neto, Si non alrj tecum, Sicut in præcepto, Non furtum facies, iancitur diftin# Tf/iiwcntrf dominiorum; Ita fciamus earn hic confirmari, cum ait : Tu Dominus re#

Ffff iff) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum tu# lomcdw.

884- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10

rum tuarum maneto, amp;nbsp;non alq tecum, Ac de parfimonia fuprà præcipk î . NON 3) ES FACELTATES TEaSALIENIS,EFANgt;

NES) quæ abutuntur alienis facultatibus. Hæc rapacitas in aulis confpe^ dior eftj amp;nbsp;pingicur in fabula Adæonis, quem fui canes dilaceranc. De Ii=« Liberalität, beralitate uerô amp;nbsp;de Eleemolynis dulciiïîmè dicitur : nbsp;nbsp;E nbsp;nbsp;nbsp;EE N TE^

FONTES TEI FO^^AS , ET TE TiOMINES EO^E^I MANETOjïd eftjargiarisdefrudibus,icautretinerepoffîs fundum. ftendit igitur modum Iiberalitaris,uulc dominia conferuari, non fieri profufi«’ ones amp;nbsp;diffîpationes hæreditatum, ÔC tarnen uult iuuari egentes pro faculia* tibus,ficur Dominus inquit : Date pro facultatibus.

In hoc capite amp;nbsp;hæc infignis fententia obfèruetur de exemplis mulcitu* dinis:!P£N£ FEI IN OMNI MALO) IN MET^IO CON^

G I^E G AT ION IS) id eft, contagia populi nocent omnibus, quia homo natura ad imitationem ducitur, amp;nbsp;imicatione difcir. Cum igitur multorum Si. magnorum falfas opiniones audit, amp;nbsp;cernit ritus Si mores, fequitur eos,amp; cilius eft uiciaimitari,pofteaconfuetudo confirmât morborum initia, Idco multa dida extant, quæ præcipiunt, ne relida régula exempla uel multitudi»* nemièquamur,Exod.2},exprefirèdidümeft ; Non ftquaris multitudinem ad faciendum malum, amp;nbsp;non reipondebis in iudicio declinans ad mulcicudi=’ nem declinantem, Videmusaucem,præcipuèin religionibus, quantumuai« leat multitudinis opinio. Aduerfus talia contagia, confirmemus nos his di^ tfiis; Lucerna pedibus meis uerbum tuum. Item: Audite me 8Cc, Vult nos De^ usiuo uerbo regi, non opinionibus amp;nbsp;exemplis difcedentibus Ä uerbo Dei Sec,

oiiJiiddetj^on IN iêxto capite prima ftntentia diftuadetfponfiones,narrans eflepericuloias, fwnes. -*quia plurimi fallunt iponfores, ideo celebratum eftdidum, quod in templo Delphico fcriptum fuit : Spondeto damnum præftô eft, id eft, fi ipoponderis damno affi'cieris. Et Homerus inquit OdyiTeæ 9. AaXa» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yt, amp;nbsp;ïy/vcit

Rdra efifides nbsp;nbsp;nbsp;id eft, Malæfunt iponfioncs fpondendo pro malis. In genere autem hoc

plt;t^?or«w,er didum monec,ratam eife fidem paftorum,8eraros efle fiiicerosSdfideles, ^tifideks“^'^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multos inftabiles,fucatos,infidos,perfidos, ut multæ querelæle^

guntur: Nulquam tuta fides. Quos credis fidos efluge,tutus eris. Et illud Eph charmi: NhcJje kcù fs.i/j.VHa-0 ainsep, Tctvra. ap0f a cppîvœp ZSp. Item ill PiàlmOjNolite con^i fiderein Principibus,8e in filrjs hominum,in quibus non eft falus, Etapudle^i remiam : Maleditflus qui confidit in homine.

Quxfint cregt; Hîc fiquis interroget,Quid igitur,nihil ne credendum ed“:^ Reijiondeo, primùmdedotflrinadeDeo,credendumeft uerbo Dei,cum quidem Deus quatenus addiderit illuftria teftimonia,refufcitationem mortuorum 8e alia, Sedhomft dum humnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aifeuerantibus aliquid de Deo,propria audacia,extra dodrinam à Deo

prowifiis. traditam, non eft credendum, iuxta didum : Nihil addatis necp detrahatis. Deinde in artibus certa eft doclrina propter demonftrationes Si alias caufas certitudinis,quia ap/THf/a Si demonftrationes etiam iunt ordo diuinitus inftitu^ tus,quem uult Deus conipici ab humanis mentibus.Sed multa funt mutabilia in rebus

in rebus, amp;nbsp;maxime mutabiles funt hominum uoluntates, amp;nbsp;iæpê funt cesjdeo adhibendum eft hoc Iocodiicrimen,amp; confiderandum eft,ubi amp;nbsp;qua tenus aftendendum fithumanis promiffi's,ubi non fit aflentiendum» , Eft aucemuirtusquænominatur Candor, quædqudicacuoluncatesjcu* nbsp;nbsp;,

ius extrema funt calumnia amp;nbsp;ftulta credulitas. Nam candor eft uirtus uicina. ßtuirttitGr ueritatij propter probabilem rationem approbans aliénas uoluntaces, Sgt;C non gu£ ßnteiM^ gignensuanasfuîpicionesmaIeuoIendaftuKaK,oNe(ix,quædam etiam ambigua ‘^xtrema,calu:gt; in meliorem partem fleclens, ac bené quidem iperans, fed tarnen ut de rebus credulUaf. mutabilibuSjCogicans poftèmutariuoluntates humanas, amp;nbsp;pofte hominem errare de uoluntate alterius, cum non penitus introipiciantur latebræ huma# ni pedoris, Vr, Dauid bené lentic de lonatha, quia habet probabilem ratio# nem, quare illius uoluntatem iperet firmam eftè, quia ftit eum timere Dcum, amp;nbsp;ornatum efte teftimonio diuino. Non bené ftnfi't de Achitophel, quia anis maduerdc eum non timere Deum. Sicigicurintelligaturdiéium I,Corinth.

13. Dileédo credit omnia, id eft, eft candida, non eft fuipieax, non malé ièn^ tit de alio fine probabili amp;nbsp;graui ratione,

In hoc fexto capite, fecundum præceptum eft de laboré, quod exempio etiam illuftrat,iubet nos intueri formicas, amp;eariim fedulitatem imitari. Prÿ de labore, mum igicur hic difeamus, amp;nbsp;ordinafte Deum gradus officiorum feu uocado#! Gradin uoclt;i^ num, èc mandatum Dei elTe, ut fuse quifej; uocationis labores faciat, nec inge^ rat ft alienæ uocationi, fed in fua præftet diligentiam amp;nbsp;fidem. Sic præcipft^^^^^“*^^ Unt hæc dida l.Theflra«4. Hortamur uos excenere,amp; fic ambitiofos ciTe,nem^ pe ut ficis quieti, 8é propria faciatis, laboretis proprijs manibus. Ecclefi; 9, Quicquidinuenitmanustuaadfaciendum,hoctotisuiribus facito. Et quod Dei confilio gradus offi'eiorum ordinati amp;nbsp;diftindi fint,manifeftum eft ex di# dis Rom. 12. amp;nbsp;13» I. Corinth. 12. Diftindiones funt minifteriorum, Ec I. Corinth. 7. Vnufquiftp ficuc uocatus eft à Domino fic ambulet. Vbi ucruiv que docetur, amp;nbsp;diftindos elfegradus confilio Dei, amp;nbsp;unumquemcp debere nolfemetas fui officrj,amp; fuigradus labores facere.

Qtioties autem laboris mentiofit, fimul comprehendantur inuocatio amp;nbsp;inmentîone auxilium Dei, iuxta dida : Scio Domine non eft hominis uia eius. Item, Nifi Dominus aedificauerit domum amp;fc. Item, Commenda Deo uiam tuam,amp;: fpe# inuocatio^ ra in eum, amp;nbsp;ipft faciet. Item, Petite amp;nbsp;accipietis. Item, Quanto magis Pater auxilium cd, uefter cocleftis dabit Spiritum fandum petentibus. Item Daniel 2. Deus dat fapientiam fapientibus. Coloff. 3. Omnia quæfacitis, in fermone aucin ope# re, omnia in nomine Domini noftri lefu facite. Ec fuprà Prouerbio. 3. In om# nibus urjs tuis confideres eum, amp;nbsp;ipft diriger greftus tuos. Sic ftmper con# iundio inuocationis laboris.Hæc uirtus nominatur Sedulitas,cuius fit hæc definitio .

Sedulitas eft uirtus, qua conftanter amp;nbsp;firmiter uolumus propter Deum , Q, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SeauUtd^

oc communemfalutem labores racere uocationi conuenicntes, luuante iJeo, Usßtuirt^ qui petentibus auxilium promific,ut,Dauid eft ftdulus miles,Paulus eft ftdu# lus Dodor, Huius uirtutis extrema lunt Ignauia amp;TroXu-Ti^ay/xocrcujK.Ionauus ni# miùm ceftat,7roAu7r§ayiU.œp feu ardelio multa no neceifaria ftumolitur,amp; ft ingerit alienis uocationibus,ut Achas, Pericles, Demofthenes non necef#

886 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 o

farijs contentionibus attrahuntbella, quæ uitari poterant, Ita fæpe turbatur Ecclefia non neceflarrjs dilputationibus Sé contentionibus, aut cùm ingerunc fe dodores ciuilibus negocqs, tanquam alterum pedcm in curia, alteruni in tempio habentes, Hæc brcuiterde Sedulitate dixi»

Colligantautemftudiofifimulóódictainfcriptis Propneticis 8é Euan* gelicis, hue pertinentia, amp;nbsp;aha fa pienter dióla, ut. Spartam naâus es,hanc or* na« HîcÔd ièduïitas præcipicur,8d prohibetur TroXuTçay/xocriWK. Verius Nazian* zeni monet neceflaria faccre : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ËpyopÀîyw. Hoc dicturn Na*

extremif ui ' fèdulïtatcm cfTe inter extrema uiciofajgnauiam 8é Tro^.v'n^ay/xoo^wlM, fift feduliMK uicitia uicia iuntambitio Sé rixofîtas, hæc etiam hoc loco taxantur, quia u* cogtiAtifunt trumlt;^ualdè perniciofum eft commun! focietati, ut, de ambitione uiciofa di* ttifu dwWho CICluuenalis:Patriamtarnenobruitolim, Gloria paucorum Iaudis,tituli4 tÿ- rixojMf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Claudianus : Nam cætera régna Luxuries uicqs odqfq? fuperbia

uertit. De Cupiditate contentionum : Sé de diflîdqs hæcdida nota lûnt : Con* cordia paruærescreicunt,difcordiamaximædilabuntur« Teneantur autem dehnitiones.

Ver* glcria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vera gloria, Sé quæ iufte appetitur,eft approbatio con feien tiæ reâè iu*

dicantis, amp;: aliorum redèiudicantium« Ha ne elTe appetendam manifeftum quid fit. eft ex hisièntentrjs; Melius eft nomen bonum , quàm aurumamp; argentum« Item : Viuite fine feandalo. Item I Væ homini, per quem uenit icandalum* Item : Hæc eft gloriatio noftra, teftimonium confeientiæ noftræ. Item : Pro* bet unufquifqj opus fuum, fie habebit gloriam apud left, Sé non ex alijs. Et cùm mandatum Dei fit, appetere approbationem conftientiæ fuæ redè iu* dicantis,amp;aliquorumretfièiudicantiuminEcclefia,uirtus eft hanc gloriam ordinè expetere«

Leuit^ghru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OppoQta uicia funt, Leuitas Sé impudentia, Leuitas eft, ncc fux confei*

Deinde in fexto amp;nbsp;ftptimo capùe rurfus concionatur de caftitate, de qua amp;nbsp;fuprà didum eft, ut fint notæ condones de pcenis adulteriorum,amp; ali* arum uagarum libidinum, paflim in feripturis traditæ.

IN odauo capite poftquam initiô Decalogi præcepta repctiuic,nunc redit ad generalem adhortationem, ut hanc làpientiàm diîcamus, Sé ci obediamus. horatioad dominât enim làpientiàm à Deo nobis propofitam Sé reuelatam, Sé ad hanc difcenditra pr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^icjßfadis, autfimilium,

Sigii nbsp;nbsp;nbsp;quæ eft calliditas augendi potentiam Sé opes quacunque occafîone, (lue iufto,

bumreuel4tü. fineiniuftomodo,Necucrôdubium eft,Salomonemloquidc uerbo reuelato in Ecclefia, de Lege Dei, Sé de Euangelio, quia dicit,Sapientiain porcis ciuita* tis

tis damitat. Sed tarnen cum ßipienna æterna immota^quæ eft in ipCo Deo, reuelata fît uoce Lcgis amp;nbsp;Euangelrj, fit reuelata per I'pfum Filium,per quem efw»? hitenc. Pater dicit décréta de ordine creatiom's Sd reparationis hominis ; Vetuftas in xitfiUum lo:. tcllexit hoc loco fapientiam quæ eft Filius loquens icilicet ad EccIefiam.Hanc fententiam rede intelledam probo,

efte creaturam, Vbienim Salomon inquit,-D Ö A/ƒ2Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OSSET)IT detorfirunt

uiarum fuarum, Sed fciendum eft in Ebraica ledione uerbum poftïdendi,non creandi pofitum efle,ac uerbo pofiidendi ôi. continua férié narrationis perfpp cue refutantur Arriani» V^t enim in Johanne fcriptum eft ; In principio erat uerbum,ita hicdulcifli'me dicitur: T) OMITSLyS COSSET)IT ME salonumtsad INITlO.kemt ANTE SECTLA O^^^lHATA STM.

inquit hæc fapientiajfe fuifTe artificem feu formatricem, ficut Iohannis i, dici:« tur : Omnia per ipfum fada funt» Item Ebræ, I» Geftans omnia uerbo potent tiæfuæ.Qiiia idem Filius eft, per quem dicitur decretum de ordine creation* nis amp;nbsp;reparationis hominis. Ideo hiceodem nomine fapientiam creantem edentcm Legem amp;nbsp;Euangelium nominat. Ac fequitur, LTT)ENS CO^^M EO m OMNI TEMEO^E, LTTtENS IK O^I^^ETEE^ ^,ET TtELECTATIONES MEÆ CTM FILIIS HO^ MlNTM. Hæc fapientia primùm fumme lætificat Patrem, deinde oftendit Angelis amp;nbsp;hominibus Patrem in mirando ordine opifici) mundi, ac poftea in promulgatione uerbi, in afTumtione naturæhumanæ, amp;nbsp;refurredione, in ho* minum reparatione, Sd totius Ecclefiæ confèruatione, in diluuio Noe, in Ma« ri rubro, amp;nbsp;omnibus alqs miraculis oftendit amp;nbsp;glorificat Patrem, amp;nbsp;lætatur uiuificatione 5C reftitutione EccIefiæ.Hsec omnia miranda opera nominat hic ludos amp;nbsp;deledationes fapientiæ Dei. Hane dulciflimam fententiam attente confiderent pi] ledores, amp;nbsp;hæc eadem fapientia,id eft, filius docet foris Eccle* fiam promulgato uerbo, amp;nbsp;intus earn fuftentat, docet ôd illuftrat, amp;: quia pro* pterEcclefiamfcruat genus humanum,quatenusiuftafiunt in politfjs, fiunt ipfo fuftentante docente gubernatores edito uerbo, gubernante eos area no modo. Idea inquit: Per me reges regnant,8d indices iufta decernunt.Hanc Difeermtp=gt; fapientiam Dei redricem per uerbum promulgatam,difcernit deinde ab mana calliditate. Sapientia diuina eft Felix, efFicax,amp; faluraris, amp;nbsp;tandem ad* ptwfM. fert lætos exitus,etiamfi aliquandiu differuntur. Calliditas uero Periclis, Al# cibiadisjDcmofthenisamp;fimilium eft exitiola patriae ipfis. Ideo inquit fapientia DEl: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ME EST CONSILITM E T STG

C£ 0* id eft,ilia confilia flint iufta,quæcongruunt cum uerbo Dei , hæc confilia tandem habebunt lætos exitus, adiuuante ea filio Dei , qui qui* dem unit adeffe perfeuerantibus in uerbo quod tradidit , amp;nbsp;inuocantibus eum, iuxta didum : Commenda Deo uiam tuam, 8^ fpera in eum, amp;nbsp;ipfc fa* ciet. Prouerb. 5» In omnibus uijs tuis cognofee eum, 8i^ ipfe diriger greftus tuos. Item : Deus eft qui facit, ut uelitis amp;nbsp;ut perficiatis» Contra uerô pcenæ fequuntur uniuerfaliter iniufticiam,quanquam in præfentia aliquantiiper uo* luptates gratæ fuerunt, aut potentia creuit*

NONßnet efurire S) O MIISL l^Santmam iußi.

slt;d prouiden^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M M V NIS dodrina eft de prouidentia, quæ fæpè repetita eft in to*

opere. Difcernit autem Deus reda amp;nbsp;non reda æternis præmijs Si pce# redrf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufti'ci'æ. Ut reda conferuentur,8ô non reda deftruantur,

cr non rea^ iuxta dîdum : Deus eft ignis confumens, amp;nbsp;uulc Deus mennone pcenarum pr^entijs præmiorum fieri confpedius diicrimen redorum ÔC non redorum» Sunt autem reda conformia Deo icu legi eius» Non reda funt pugnantia cum Deo fèucumïege.

plt;xn£ tempo» Difcernendæ autem ftint pcenæ temporales æternæ, Pccnæ tempo# r^xcrlt;fffr« j-alesimponunturprimfimut reuocent homines ad pcenitentiam, deinde in non agentibus pcenitentiam, fiint initia deftrudionis ÔC pcenarum æterna# rum, ut fupplicia Saul, Iudæ,Neronis, ôi. aliorum omnium ruentium in ætcr^

nas pcenas»

Difeernantur Sc bonacorporalia æterna, Ecclefia certô habebit æter^ na bona. Ideo enim conditæ fiunt rationales creaturæ,utfintaliqua organa, , quibus Deus communicet fefcjfuam lucem, iàpientiam, infticiam uitam læticiam æternam, Sed in bac uita mortali Ecclefia adhuc certo confîlio Dei fubieda eft cruci, ideo multa membra duriter exercentur, alia magis, alia mi# nus, amp;nbsp;tarnen quia uulc Deus Ecclefiam in bac uita uoce minifterfi, amp;nbsp;non ali# ter colligi, femper aliquem cæcum feruac, qui fihecibo, pocu ÔC hofpitrjs uÿ uere non poteft.Sic igitur mitigat crucem, utbuic coctui quoq^det necelTaria ad uitæ corporalis conlèruationem, ÔC feruac inter bosquot^ bas régulas de externa uita, uniuerfàliter : Acrocia delida comirantur atroces pcenæ,ut, Dauidis adulterium, Manaftis fcelera, fecutæfunt borribiles pcenæ : ptjs ue# rô mitigantur muîtæ pcenæ, multorum eft tranquilliorcurfus, Hîc igitur fæpè inculcantur promiflîones amp;nbsp;æternæ, ÔC corporales, ut boc loco dicitur : Non finet efurire Dominus animam iufti, Pfàl. 35, Leones efurierunt, timen# tibus autem Dominum non décrit ullum bonum,

Hæc communis dodrina de diftindione, quam fânxit æterna immo# ta fapientia Dei inter reda 8^ non reda, amp;nbsp;de præmfis poenis femper fit in confpeôiujôé fimul confiderctur uniuerfà dodrina de Ecclefia,de diftindione promilîîonis æternæ 8c corporalium.Item dodrina de cruce,

Sunt autem præcipuæ caufte quatuor,propter quas Ecclefie traditæ fiinc promifîîones de bonis corporalibus :

Prima, Vtfint teftimonia de prouidentia, contra Epicurcas opiniones.

CATrr X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;889

propter eum per eum feruari, ficut dicit : Ego geftabo uos in finu, ficut Pa* ftor agnos recens edicos gcftat» Sciamus I'gitur promifliones de bom's corpo* ralibus non eiïe irritas amp;confîrmanhacuocediuina j petamus amp;nbsp;expedc* mus neceflan'a ui'tæ in inuocatione*

Coniungit Salomon promifliones præccpta de labore, quia utrumcp coniuugunttur præcipit Deus, amp;nbsp;ut faciamus opera uocationis,amp; fimul petamus amp;nbsp;expede^« pracepacr mus ab ipib bonos euentus, iuxta didum : Commenda Deo uiam tuam, amp;nbsp;fpemineutritöt^ipfefaciet^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Præceptum eft de sTr/ßK-Eia de candore, pertinens ad quintum oda« tTriamp;netci uum præceptum* Hîc primùm fcire necefTe eft communes definitiones ôc dis ftindiones iufticiæ*

Sic iufticia iudicis eft uirtus tribuens iuftis defenflonem, amp;nbsp;pœnas iniu* îuflidâiudi» ftis. Quia uerô gradus funt delidorum, ut atrocius ftelus eft Diaboli quàm f«. Adæ , atrocior eft culpa ludæ quàm Petri : diftindi funt Sc gradus iufticiæ iiindicis, feueritas amp;nbsp;æquitas, utraque eft iufticia, ac extrema funt eadem, ‘ crudelitas èc indulgentia* Sylla crudelis fuit, qui etiam poft uidoriam occidit promiftuam rnulcitudinem, ficuc inquit Poeta : Exceflît medicina modum» ïulius pepercit Ciceroni, Marcello amp;: alijs, amp;nbsp;in urbe nullam fæuitiam exer* cuit t

Difcernantur autem in hoc dido Salomonis : Vniuerià delida operic diledio: iudex amp;nbsp;priuataperibna* Iudex mandatodiuinocogiturièueritate uti aduerfus eos qui atrociter deliquerunt, ut aduerfus blafphemos, periuros, homicidas, pollutos adulterijs amp;nbsp;inceftis libidinibus. Deutero. 19. Auferes malum de medio tui, non mifereberis eius, ièd fit anima pro anima, quia De* us uult confpici pœnas, ut agnofcatur ipfe difcernens reda amp;nbsp;non reda, amp;nbsp;iu* dicans ac puniens fcelera, deinde ut communis focietas defendatur. Idem au* tem iudex intelligetquoc^, ubi leniendæ fint pœnæ, ficut leges ipfæ de cæde ex infidtjs fada funt atrociores, quàm de cæde fortuita. Hæc uirtus modéra* trixnominator£7ri£kea,quæeftiufticia,feu leges aliquas,icu pœnas propter tTr/daeoe rationem probabilem mitigans, amp;nbsp;fapientilfimè tradita funt multa exempla 5“'^ ft« huius mitigationis. Vt Dauid efuriens ufus eft panibus fàcerdotum.

Thrafybulus fanxit a/xvHsîap, nec eiecit polfeifores ex facultatibus exulum, Thralybulm^ ne noua bella orirentur*

Conradus Imperator fecitpacem cum Guelpho ad oppidum VueinssCo/iwJiMiii. berg, cùmcontra intelledum padi mulieres extuliifent uiros amp;nbsp;fîlios ex arce, quia Imperator permiferat,ut mulieres difcederent cum fls rebus quas pof fent afportare. Hæc de iudice dida fint, quem oportet intelligere, ubi feueri* täte,ubi lenitate utendum fit, ut alibi dicendum eft,

Sed de priuatis perlbnis öd de priuatis olfenfionibus primùm fciendum eft, neceflariam defenfionem conceflam cire,fed extra cafum necelfariæ defens fionis remittendæ funtpriuatæ iniuriæ, obruendæ obliuione, iuxta didù :

Remitti üc remitCctur uobi s. Cùm autem tales iniunæ in conCaetadine ho« minum plurimæ acci'danr, ÔC infânia fit, (perare uitani, in qua non multi in te incurrant, non exiftimemus hoc præceptum de raris ofFenfionibus loqui, fed iciamushanccondonationeminmukisuitænegocijsneceflàriam efle in pri« uatis ofFenfionibus,

Propter quät nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faciendæ funt condonationes, primûm propter Deum, deinde pro^

ptercommunemtranquinitatem, AcDeusnon ibiùm præcipit banc uirtu^^ cietiiUcondo=: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam uult earn efie commonefacfiionem de fua condonatione, Ideo

^tione; cr inquit : Remittite ÔC remictetur uobis. Vult etiam nos in huius uirtutis ço2i^ nwieant, tatione oC exercitio commonefieri de fua miièricordia,amp; de Euang€lio,in quo proponitur ingens imi'nlt;.0a legis, quôd recipitur incoata obedientia exigua 8C fordida, ÔC quôd muhæ infirmitaces condonantur, amp;nbsp;quotidie ïeniuntur pcc^ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;næ, iuxta didum : Mifericordia Domini quôd non confiimti fumus, Quôd

autem communi paci necefFaria fit priuacarum ofFenfionum obliuio, manife* ftiflîmum eft.

De uero inieU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Monendi iùnt autem iuniores, ne admictant faliâm interpretationem

detorquentium hoc didum ad errorem, qui fîngitnoftra opera mereri remifi fiônem peccatorum,DeIidategitdiledio, Ergo rua dileôiiotegit tua delida coram Deo, Neganda eft coniequentia, quia didum eft politicum, amp;nbsp;Ioquilt;lt; tur de condonatione inter homines, amp;nbsp;de alienis deïidis tegendis, amp;nbsp;de re* primenda cupiditate uindidæ, ut Leuit, 17, præcipitur : Non exerceas uindi^ dam, ncc fis memor iniuriæ aduerius ciues tuos, Nominatim enim de ciuibus dicitur, ut fignificet, propter communem concordiam multas iniurias diffîi« mulandas eliè, Pudeat autem nos noftræ fuperbiæ ôc impatientiæ, cum fiÜus Dei non folùm remittat nobis multa amp;nbsp;magna peccata, fed etiam pœnam in fèiè deriuauerit proftratus coram Pâtre, ac iram aduerfus noftra delida fufti^ nens, quafi ipfe fe meis amp;nbsp;tuis iceleribus polluiftèt, Ideo inquit : Diicite à me, ■qui mitis fiim amp;nbsp;humilis corde.

Hoc exemplo præcepto moniti patienter feramus cum quafi de fupci* riori loco detrudimur, cum quidem nos reuera multis magnis peccatis meriti fimus pœnas. Si. coërceamus noftros impetus, ne maiora odia, diflîdia, bella accendantur.Diligamus hanc uirtutem tTr/dnea/jhancipfam ob cauiàm,ut fepè nos hoc ipfum nomen admoneat de EuangeliOjin quo dulciflîma£7r,£i'K.fla Legis diuinæ proponitur, ut didum eft,

vcritdf zr Sicut autem uirtutes uicinæ funt, feuera iufticia Si ira funt uicing fdne!orfogn4= uirtutcs, Veritas feuere iudicans de alienis didis aut fadis, amp;nbsp;Candor,Extre* extrentA ^a^en nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AfFentatio Si Calumnia, Moderator autem Candor iudicia duriora,

tntiocrcalün ut fæpèaliquidnegligentius didum in bonis feriptoribus leniendum eü ian terpretatione congruente ad perpetuam autoris fèntentiam,

vicid lingu£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Multa funt dida in Salomone de fermone feu de lingua frenanda, Sunt

proprid lt;ju£ autem uicia linguæ propria, Mendacium, garrulitas, præcipitantia, Curiofi^ cr quotfint. tas, maledicentia, conuiciario,petulantia linguæ,calumniæ, uanitas,fèuia^ dantia, ^paaœvxrp.ÔCT-, ironia, (Puo-cüTn'a, amp;KK.«r/xo§, impudentia, '^’Kovamp;x.ia, fcurrilitas,ob fcœnitas,fcopticumefre,futilitas,afrentatio, Hæc uicia ideo confideranda funt, ut maiore cura uitare ea diftamus, Si frenemus impetus noftros,nec om^ nés cogirationes efFundamus Sic* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bene*

Prophani homines cogitant, opes amp;nbsp;uidorias parari tantum Humana induftria laboribus, ut cxiftimant Alexandrum uincere, quia confilio, Ia* Jjkwka wdu» boribus, robore exercitus antecellit multitudini Perficæ, ficut uiïtatè dici* tur : Labor omnia uincit improbus. Et Plato inquit, hune efle beatum, cui non ex alqs pendet fortuna, fed cui in feipfo pofita funt omnia^ quæ ad beati^ tudinem necelTaria funt. Et fie dicit Nabuchodonoibr : Ego Babylonem feci tantam meo robore. Taies imaginationes confirmant fiduciam noftræ callb ditatis 8c noftrarum uirium, qua elati homines negligunt Deum, amp;nbsp;mouent non mouenda, ut. Quia uidet Antonius fe infirudiorem eflè Augufto,amp; fpe«* rat eum pofle opprimi, mouet bellum iniuftum,Talia ualdè multa funt triRia errata hominum,

' Sed uox diuina docet, cauiâs elTe bonorum euentuum, non labores ho;» nbsp;nbsp;nbsp;lonorü

minumiôlos,iedDeumiuuantemiuftoslabores,amp; hominum obedientiam euentuumeR in uocatione, Ideo exprefle tradita eft negatiua propofitio : Nifi Dominus æ? mnfola difîcauerit domum, fruftra laborat qui ædificat cam. Item Eccle. 9, Non eft uelocium curfus, nec fortium bellum, nec iàpientium panis. Et Pfal, 33.FalIax equus ad falutem. Et Pfal, $9, Non egredieris Deus in uirtutibus noftris. Da nobis auxilium de tribulatione, uana falus hominis. Et Hierc, lO. Scio Do^ mine non eft hominis uia eius, lohan, 3, Non poteft fibi homofumerequic* quam, nifi datum fit ei à Deo, Et lohan, Sine me nihil poteftis facere. Hæc teftimonia non prohibent laborem uocationis, fed docent bonorum euentu:« um cauiàm eflè, non iolam hominum iàpientiam Sd ibios hominum labores. Damnant igitur fiduciam noftri,

Poftea uox diuina coniungit has caufas bonorum euentuum, Deum iu# voxJimi uantem labores uocationis, amp;nbsp;obedientiam noftram in uocatione, Præcipit coiiiutigit Dfc igitur labores iuftos, congruentes uocationi, ut Ecclefiaft. 9, Quicquid poteft facere manus tua, operate omnibus uiribus. Et i,Theira, 4, Studiofè hoc aga/ tis,ut fitis quieti, amp;nbsp;propria faciatis, amp;nbsp;laboretis manibus ueftris. Et Gene, 3, In fudore uultus tui comedes panem tuum. Et Piàl. 127, Labores manuum tu^ arum quia manducabis, beatus es, amp;nbsp;benè tibi erit. Et Prouerb, lO, Manus fedulorum diues erit. Sed feiendum eft hos labores ita felices eire,amp; ièqui bo^ nos euentuSjCÙm Deus adiuuat laborantes iuxta uocationem,

Traditæfuntigiturpromiflîonesdeauxiliodiuino,amp; mandata de uocatione, ut Deus agnofeatur. Item ut agnofeatur præfentia eius in guber* natione priuata amp;nbsp;publica, ut 36. Pfal. Subditus efto Deo, Sc ora eum. Item : deTuxüfo''!^ Commenda Deo uiam tuam amp;nbsp;fpera in eum, amp;nbsp;ipie faciet. Et Plàl. 33. Non mandatA de eft inopia timentibus Deum. Et Pfal. ^4, iada in Deum curam tuam amp;nbsp;ipfe te iuftentabit. Pfal.90, Protegam eum,quoniam cognouit nomen meum,cum ipfo fum in tribulatione. Daniel 2. Dat iapientiam iàpientibus, amp;nbsp;feientiam intelligentibus. Prouerb. lô. Cor hominis cogitât uiam fuam, ièd Deus con^ firmat greiTus eius. Prouerb. 21. Equus paratur ad diem belli, Deus autem

• dat uiâoriam, Prouerb, 20, Vt oculus uideat, amp;nbsp;auris audiat, Deus facit utrunep, Elàias 4Ó. Ego feci uos, ego geftabo uos etiam in fenefta. Eiâ. 40, Geftaui nos ficut paftor ladentes agnos, Deut. 30. Iplè eft uita tua, nbsp;nbsp;longi^

tudo dicrum tuorum, Deut. 8i Non in folo pane uiuit homo,fêd in omni uer^s boquod procedit ex ore Dei, Exod. lÿ, Geftaui nos fùper alas aquilarum# Deut, 8. Ne dicar,forticudo mea amp;nbsp;manus meæ hæc raihi dederunt, ièd recovi« deris Domini Dei tui, quôd ipiè uires tibi præbuerit.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc amp;nbsp;fimilia teftimonia prodeft in conipedu habere, ut imaginations

labore lt;Q in= ptophanam eijciamus ex animis, nec confîdamus noftra diligentia,autnoftris uocatione uiiibus, ièd uerè credamus, ira tantùm labores nodros Felices efle, cùm à Deo

poncnda/iM adiuuantur, amp;L petamus auxih'um Dei, iuxta diâum Pfaimi : Commenda Deo uiam tuam, ipera in eum, amp;nbsp;ipfe faciet. Et Prouerb* Commenda ttw? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deo opera tua, amp;nbsp;dirigentur cogitationes tuæ» Hanc regulam uitæ in omniM

bus confilrjsamp;negocqsintueamur,faciendos efle labores uocationis, amp;nbsp;pe^ tendum amp;nbsp;expeclandum auxilium à Deo, Et adiungatur hue dodrina de in«* uocatione Dei, de promiflîonibus.

Ethnici ethm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prxterea 8c hoc confideretur,Ethnicos quot^ experientia coados fateri,

fitentur con^ fæpê potcntiores amp;nbsp;iâpientiores uinci, uidelicctcùm aut iniufta faciunt, èC ßdentes fuK non neccflaria mouent fiducia uirium iuarum, amp;nbsp;multis fiducia uirium fuaru uiribui tuerti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß^ut de Aiacc dicitur : Cûm dixiiTet Ce etiam fine Deo uincere pofi»

fe, propter hanc impiam fiduciam fui punitum eifëfurore , quo fibi mortem confeiuit. Et iæpè recitatur hiftoria de Milone Crotoniata, qui cùm in diuub fa arbore hæreret, laceratus eft à lupis. Et Bellerophontem Pegafus exeuflît, cùm ueUet inuehi intra cceIuni,Et Perfeo tandem fuit exitio caput Gorgonis*

De iuHicia ORæceptum eft de particuïari iufticia, amp;nbsp;ueritate in contradibus, amp;nbsp;perti«» commutitiud I Decalogi didum: Non furtum facies, Et comminatio iæpè repetita, quoep repeti intelfigatur : Atroda delida puniuntur atrocibus pcenis, etilt;* am in hac uita, Iuxta dida : Qui gladiumacceperit, gladio peyibit,ltem : Væ qui fpolias, quia fpoliaberis. Et in huius ordinis confideratione uult Deus ic agnoici,intelligihuneordinem diuinitus iancitum eife,

Ac feiamus, coniugia,politicam focietatem, contradus, iudicia,pœnas, ordo rerum opera efle iâpientiæ amp;nbsp;iufticiæ Dei, amp;nbsp;effîcaciter à Deo conièruari, quantum poUticdrum ordinis reliquum manet, etiamfià diabdlis amp;nbsp;ab organis diaboli interea ma^ cfiopwD«. tumultus mouentur.Sicutcuftos gregis feruat aliquod agmen,etiamfi lus pialiquas pecudes rapiunt, Sicdicit intrà de politico ordine capite decimo ièxto* Pondus amp;nbsp;ftatera iudicia Domini funt, amp;nbsp;opera eius omnes lapides lands. Hæc admonitio neceifaria eft contra furores Manichæosamp;^Anaba«’ ptifticos, ut fæpè alias copiofè didum eft.

C A’P K 1 X L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89^

tl' præfidfjs manifeftis^mirtus metuunt Sgt;C minus dokntjideo 8^ inuocatio Dei fïclanguidior,ficutin Mofedicitur:SedicpopuIus manducare 8c bibere^ôd mtnegligeti^ furrexit ludere. Item : Luxuriant animi rebus pîerunqj fecundis. Extincflo au;« i« crfuper* tern timoré Dei, homines fecuri, ut augeant potentiam, multa extra uocatio^ nem tentant, amp;nbsp;alios iniurijsafficiuntjndefequuntur pœnæ ordine diuino, iuxta dilt;fla : Deus fuperbis refiftit, humilibus autem dat graciam. Item : De^ pofiiit potentes de lede, exaltauit humiles.

AeEthnicosexperienciacoegitfateri, diuino ordineincuitabiliterfè^ qui pcenas iuperbiam ruentem extra metas uocationis, Hunc ordinem nomi«« naucrunt StJ'fàseap, S' iîgnû ièquuturæruinæ eft inhgnis iniblentia, iuxta diftu îcJ'pas-«« Claudiani: Tolluntur inaltum, ut laplii grauiore ruant ÔCc.Hæc eft hoc dpudEthtib^ loco fententia Salomonis. Contra uero ait in humilibus lapientiam efte, ficut Petrus inquit : Humilibus datgratiam, Etapud Eiaiam dicitur : Vbi habita^: bit D O MIN V S 7 in Spiritu contrito 8c humiliato, 8^ temente iermones meos,

Notæ ftnt autem definitionesHumiIitatisamp; Superbiæ, Humilitas ftu TaTTflvocjjpoo'cwKeftintimoreDeiagnofcere 8c £atcri propriam infirmitatem, amp;nbsp;definition non erumpere extra uocationem, ftd intra metas uocationis Deo ieruire, fpe auxilq diuini, 8c non defpicere, nec premere alios, fed tribuere fingulis gra^ dum, in quern ordine collocati funt, amp;nbsp;fentire illos etiam poffe organa Dei fa* lutariaefl'e, non irafci Deo in pccnis. Exemplum illuftre huius uirtutis eft lonathas.OmniLim uerofummumeftipie filius Deiinftiauocatione obediês, 8(. hie inquit : Difcite à me quia micis fum, amp;nbsp;humilis corde.

Superbia autem eft, ftcurum8CfinetimorcDeieire,amp;:confiderepro* jg, prrjsuiribus, 8c fiducia fui extra metas uocationis erumpere, ßbi potentiam finitio. uelle augere, defpicere 8c premere alios, pertinaciter anteferre propriam fa* pientiam bonis confilijs, amp;nbsp;irafei Deo amp;nbsp;hominibus cum exitus eft infelix, ut Pharao, Goliad, Saul, Achitophel, amp;nbsp;fimiles,

Infignis admonitio eft, ex qua 8c Petri didum fumitur, quia tempus eft ut incipiat indicium cà domo Dei, Si autem primum à nobis, quis finis eft eo* rum qui non credunt Euangclio 8( Ci iuftus uix faluatur, impius Sd peccator d^pantsïn^ ubi apparebunt C Eft autem doeftrina de pocnitentia Sd de pccnis uenturis im* piorum cr piorum, amp;nbsp;confblatio de fcandalo crucis. Argumentum autem inftituitur à minore. Cum iufti in hac uita affligantui'jqui tarnen quærunt emendationem,^^^“ “ quanto magis imprj, contumaciter 8( furenter in fceleribus perfeuerantes pu* nientur, necefle eft igitur poft hanc uitam reftare aliud iudicium, ut cum Da* uid punitus fit propter adulterium amp;nbsp;cædem, punientur hand dubiè alq dete* riores, ut Dionyfius, Tyberius, etiamfi in hac uita habuerunt placidos exitus, reftat igitur aliud iudicium,

Hic autem duæ regulæ conferantur, 8C conciliatio confideretur. Prior eft : Atrocia delida puniuntur atrocibus pcenis in hac uita, id congruic ordi* ni lufticiæ in Deo,amp; quia fic pleruncp fit,horum exemplorum congruencia te* cHm pœms. ftimonium eft de prouidentia 8c præfêntia Dei in genere humano,

894 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO

^celcßdfß^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;régula eft : Ecclefîa fubieda eft crucb Sc T y ranni exercent crude^^

fubieäd mei aduerfus eam. ld in'detur non congruere ordini iuRiciæ, difputat igi» tur ratio an fît prouidencia. Sed Ecclefîa refpondet t Pn'mum congruit ordini iufticiæ in Deo, etiam punire Ecclefîam,quia adhuc hæret in ea peccatum. Et feit Ecclefîa multas caußs quare fubieda fît cruci. Deinde de Tyrannis manec uera altera régula, quia ipfî quoq? pleruncp in hac uita rapiuntur ad pcenas, iuxta dieftum ; Ad generum Cereris fîne cæde amp;nbsp;lànguine pauci Deftendunc Reges, amp;nbsp;fîcca morte Tyranni. Quanquam igitur florent aliquandiu, tarnen poftea excutiuntur ex imperijs»

De ir umento nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundô fcit Ecclefîa iufticiæ Dei conuenire, ut ftelera non tantùm pre^lt;

iuflis debet be ftntibus amp;nbsp;breui'bus fupplicr)s puniat, ièd æternis. Ideo refpondet ad hoc ar=# nèejjè, tniu-- gumentum, luftis congruit benè efle,iniuftis male. Ecclefîa eft iufta, Tyran^^ ftii mâle arc. fij funtiuiufti, Ergo Ecclefîæ benè fît, Tyrannis male. Relpondet Ecclefîa ad Maiorem. Congruit iuftis benè elfe, iniuftis malè, iuxta declarationem Eu^ angeli], quod docet quare Ecclefîa fubieda fît cruci in hac uita, 8è tarnen lèm^ per à Deo ièruari ccetum aliquem, Ôè poftea habituram elfe Ecclefîam æterna bona, Impios autem fore in æternis pœnis. Imô hæc ipfa exempla funt tefti* monia uenturi iudieff. Quia Abel à Cain interfîcitur, amp;nbsp;Deus iuftus antea Rendit iè diligere Abel. Ergo reftat aliud indicium,in quo oftendetur diflîmP litudo Abel amp;nbsp;Cain, Deinde ad minorem refpondeatur.Ecclefîa eft iufta,ui^ dclicet imputationc amp;nbsp;incoatione, nondum confummatione. Igitur ad rem* pus exercetur, ut agnofeat indicium Dei aduerfus peccatum, ut in Elàia dicp tur : Caftigatio eft cis difciplina, ut ad te clament. Sequitur ergo conclufîo, Tyranni læpè in hac uita puniuntur, fed uniuerlaliter poftea erunt in poenis æternis,Ecclefîaetfîaffligitur,tarnen^ ï’nhtic uita fentit mitigationemlt; poftea habebit æterna bona*

Repetiadiäa AÆ Vita lunt dièta in duodecimo capitc, læpè repetita de prouidentia Dei, deprouiden^ ^quôd iniufti fînt daturi pœnas. Item de labore, de linguæ uicqs, de men* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dacio, de iophiftica, de calumnqs, de iadantia oftentatione, Præcipuè ue*

rô meminerit leèlor hoc diètum : Abominatio Domino labia mendacia. Scû amus præcipi amorem ôè curam tuendæ ueritatis, amp;nbsp;in doèlrina de Deo amp;nbsp;in artibus, nbsp;nbsp;in omnibus honeftis paèlis Sè contraèlibus, ôè quia ueritas eft in*

ter præcipuasamp; maxime conlpicuas uirtutes, ideo atroci uerbo damnatur contrarium uicium, amp;nbsp;nominatur abominatio, id eft, taie malum quod Deus fîngulari commotione deteftatur, fîcut idola nominantur eAzuy^uara.

IN.TE^ftt^erbosestcontetitioapuddélibérantes eîtfa^ientia, ^Ræcum dièium eft,of@-'ofßou/xiyvuTo«, id eft, mons monti non milcecur,quo -Superbidficpè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conuenire inter duos pariterelatos, Quanquam au#

plures funt difeordiarum caulæ, tarnen fæpius caulà eft fuperbia, ciîm ui# delicct natnræ, quæ lèfe admirantur, amp;nbsp;uolunt antecellere, lumunt undecun* que occafîoncs certaminum, nec mouentur magnitudine, aut paruiratererumj fed dimicant de exiftimatione,8è de populi applaufîi, poftea quæ mala fequan ' , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur publicas difeordias, notum eft» Vnde fîint hæc dida : Patriani tarnen ob#

ruk olim Gloria paucorum,laudis titulii^ cupido, kern Ciaudiani : Nam cæü tera régna. Luxuries uicrjs odijft^ fuperbia uertit.

Cùm igiüur hi duo affecTus fint acerrimi,cupidkas gloriæ, Bé iracundia, Duo fuut jce» feu cupiditas uindiiflæ, ut in Mario amp;nbsp;Sylla, in Pompeio Bé Itilio, Bé alfis, no=« minatim hnusUeigrauillimisuerbispræcipicutJltiduoartectustrenentur;

Difcire à me, quia mitis fum Bé humilis corde. Akera uirtus opponitur iuper^ (ta. biæ. Altéra manfuetudo cupiditati uindidæ,

Eft autem Alanfuetudo uirtus, quæ primùm comprehendit iufticiam, Munfuetuda ne pugnetubi non eflneceiîè. Deinde in pugna necefiTaria moderatur iram, ÔCprobabiliranoneIenicaliquiddeiuftaira,feu depcena. Qtiôd autemops’ ponitur deliberatio contennoni, fignifîcatur animos impeditosambitione, irauelalqsaffeclibus,aucnon cernere uerum, aut cûm ccrnunt, ramen non uelle uideri uinci, ficut dicicur : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de umatç^

Aurumésrofeséér'ï’afafrequensdonauitamieuh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' gt;

Quare in deliberatione ueritas ex fuis foncibus quærenda eft, necimpe* dienda eft inquifitio fludibus affeduum. Cogitanda funt Bé ilia : Nimiùm ak tercando ueritas amittitur. Item : Nam quifquis nimiiîm non làpit, ille iàpir, Crede mihi iapere eft non nimiùm fapere Jnuenta autem ueritate mens acqui* çfcar, agat Deo gracias, amp;nbsp;ueritatem ad ufum in uita conférât, ficut fuprà dk dum eft :Abominatio coram Deo labium mendax, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Præceptum œconomicum eft de mediocritate Bé diligentia tuendi me«» diocres facultates,iuxta didum ; Laudato ingentia rura, Exiguum coIito.Eftq? ièntentia, melius efle pofîîdere mediocres facultates, Bé eas redè adminiftra^ '^'iMesre^ re,Bé frui eis cum pietate Bé tranquillitace,quàm magnas opes cumulare,quod adminißr^ret fine oftenfionibus fieri non poteft. Hue pertinet didum Pauli : Qui uolunt fieri diuites, incident in cupidicates ftukas Bé perniciofas. Transferatur dk dum ad alia : Melius eft in parua gubernatione efiTe, Bé earn ornarc, quàm in fiimmo faftigio, ubi magnicudinem rerum minus fuftinere poiTumus. Et uer« ficulus notus fit, quern Ariftoteles 4. Politicorum citât ex Phocylidc ;

EST ygt;icireBldcoramhominej cuiusexitus tarneneïtVia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

ADMONlTlOeftde caligine Bé infirmitate humani iudicfi, amp;nbsp;de m uL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hu,

^tis magnis erroribus confiliorum, ficut manifeftum eft, iæpc errare homi# »«a««

nes in iudicando Bé in deliberationibus. Decipiuntur autem uel fuis imagina^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mî

tionibus, uel exemplis aliorum, uel confuetudine Bée, Bédecepti magis ruunt nbsp;nbsp;cxitioß.

lafcinati à Diabolo, ficut de ludaIcriptumeft:IntrauitSatanasincor eins. Ita magna mukitudo alTenfit Bé alfentitur impfis cultibus,amp;^ hæretici porten* tofa dogmata mordicus retinene. Et Pompeius, lofias errant in deliberatione de bello. De hac mukorum infirmitate querelæ extant, iuxca dida : Stulto*

TdciencUfunt rutn infioitus efr numerus. Item : Omnis homo mendax. Item: ouAiç Îxv5fcü7rwp, ntcelJiria iux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aTravTO. croefoç. Item : Trojka«./ rùp p.o^lt;fnp £^a7raTwlt;? /(Tso«, Item Simonides : to J'ouëp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritp

tn uerbu Dei a-ÄH^eap. Äduerfus hæc mala hoc unicum remedium eft, pie agnolcere uerbum cum miiocAti^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbum Dei facere neceftaria cum inuocationc, iuxta hæc dicT;a:

Lucerna pedibus meis uerbum tuum. Item : Commenda Deo uiam tuam,amp;: fj3eraineum,amp;ipfefaciet. Item Deut, 4, Hæc fàpientia ueftraambularein præceptis meis.

quot;3 OTA Lex Dei eft deferiptio qualis fit Deus,8c hominibus patefaifta eft, ut iciamus qualis fit Deus, Sc quôd uelit nos fibi conformes çffe. Sicut igi^ dd rMiidatunt tur præcipit : Non occides, ita ipfe eft Deus non perditionis, fèd faluationis, «o?iocndlt;w. fjcyj iurat t Viuo ego dicit Dominus, nolo mortem peccatoris, led ut con^ uertatur Sgt;C uiuat, Multa funt igitur tradita præcepta de pace, quæ pertinent ad mandatum, Non occidas. ld uiolant, qui fine iufta caufa pacem turbant, Nota fint igitur dida : Bead pacific!, quia filq De! uocabuntur, nbsp;Rom: 12,

Quantum in uobis eft, pacem habete cum omnibus, Pr^ceptA de Traduntur etiam præcepta de modo rerinendæ pacis, Primùm, nemo modo ret'men= alium iniuria affîciac. Deinde non fatis eft non incoare iniufta certamina, ièd etiam modus fit in repellenda im’uria, k/xu'ves^, non fît repulGo atrocior quàminiuria,ficutdicitur :Defenfionon fit offenfio. Si uerbis contenditur, êc funt atrocia crimina, moderate rel{3ondeas uerbis, fi non funt atrocia cri» mina, iæpè eft uirtus, diftimulare ea, amp;nbsp;condonare commun! tranquillitati,8^ refutare ea potius uitæ teftimonfjs, quàm recriminando,ficut Cicero inquit t Male mecum agitur, fi me oratio potius quàm uita mea purgat. Et Demofthe nésinquit ,fe non refponfurum efte de priuatis conuiefjs, fed opponit uitam teftem.’fitalem meeflèfcitis,qualem ipfe defcribit, ftatim iurgite tanquam me condemnato. Et LDauid inquit : Detrahebant mihi, Ego autem orabam,

Hæc moderatio pertinet ad has uirtutes, manfiietudinem, patientiam, pietatem debitam Ecclefiæ uel publicæ tranquillitati.

Eft autem *giAoveK.ia, feu in mouendis certaminibusueliniuftasuelnon neceiTarias contentiones accendere,aut fuperbia,aut ambitione,aut morofira* te naturæ, aut æmulatione, aut iracundia, aut fuperftitione, ièu in refponden# doneq^ cedere, neep aliquid lenire, ièd acerbitate uelle uincere, ôd undiqj fu^ mere materiam inflammandi odia, ficut inquit Lucanus ; Et caufas inuenit ar^^ mis,Item:Ituagus,atcpignésanimis flagrantibus addit. Taies multæ funt Tribunitiæ naturæ,inquietæô^ rixatrices, ut Romani multi Tribuni,amp; in , Ecclefia multi Hæretici, Ac citatur diclum uetus in Stobæo,quo fignifîcat eu« piditatem contentionis, caulàm elfe ingentium calamitatum, tlt;x /xeyaza «.ax.« oux OzÜJvœçj H iK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o-uvisaTû«.

CATTT xr, modo» Mollis refponlîo frangi't iram, id cft, non folùm prior alium non afFi^’ cias iniuria,fed etiam cùm refpondes,lenire aliquid ftudeas. Ac muka fiint figt; ^one/Jëco/h^ milia præcepta, quæ docent,cum iratisnoncontendendumefle,ut,Igiicm gladio ne fodias. Et laudantur hi uerlus Euripidis : æw/p ÄtyovToip ^«Tt'pb C /XH (Xv'ZtTïfVWp TOl^ ^.ày-Olt^ crOCpWTfÇl^.

Scdhîccontra obijciunt aliqui,Increpa oportunè, importuné Séc» prætexitur zelus priuatis odijs, fuperbiæ, aut alrjs afFedibus. Sed fciant bonç mentesjnhoc genere régulas à Deo traditas fequendas elFe. Dodores fuo lo« nè,importu=gt; co redè doceanr,ècquidem necelFaria,non fèrantinanes Aoyo^axi'aç,non litk «è, genc de 7raptfyo,ç aut rebus alienis à fuo oflRcio, auditores inrerrogati de doc'lriü na reipondeant,Gcut Petrus inquit : Parad ad rationem reddendarn omnibus qui interrogant, cum maniuetudine»

SæpèrepetitaefthæcdodrinainProphetiSjde tribus generibus ope^ Teflinwni4 rum, de cercmonfjs, de operibus moralibus, èi de fide» Hæc concio eft totius Propbmr« Pfalrni 49. Non manducabo carnes taurorum ôéc» taxans abufum ceremonk arum.EtHieremiæ7»dicitur:Non præcepiuobisde holocauftis» Et Eiàiæ ultimo dicitur ; Madans pecudem eft uelut ftrangulans canem. Et Ecclefiaft» 4. Melior eft obedientia, quàm ftultorum uidimæ, qui neftiunt quid faciant» EtOfeæMifericordiamuolo,nonfacrificium,Ôd agnidonem Dei magis quàm holocaufta, lohan» 4» Veri adoratores adorabunt Patrem in SpirituÔé Très funt gr4 neritate, id eft, ucra agnitione iuxta uerbum Dei, amp;nbsp;motibus cordis, timoré, di^soperum fide, ipe. Hæc fimilia dida familiariflimè nota fint omnibus, ÔC ftiant ores, tres efFe gradus operum feu cukuum»

Primus, Ceremoniæ, id eft, externa figna» Inftituit enim Deus aliquas ceremeni£ ccremonias propter duas caufas, amp;nbsp;ut fint figna promiiïïonum, óé ut fint ner^« gradin ui publicæ congregationis, quia foeus uult Ecclefiam non efte in latebris, fed conipici amp;nbsp;diicerni à cæccris gentibus, uoce Sc ceremonfis»

Prudenter autem confiderandum eft,quomodo utendum fit ceremonrjs, quia homines proni funt ad falfos cultus, ód præfertim ad abufum ccremonk arum»

AmilFa enim noticia promifti'onum, Sc extinda luce fidei, fledunt ocu« Awi/p dcäri^ los ad ceremcnias, amp;nbsp;has cogitant mereri remiftïonem peccatorum coram hominesfs DeoelFe iufticiam» Hæc perfuafio in genere humano omnibus temporibus latiflimè uagatur» Sic de fuis facrificrjs Ethnici fentiebant. Sic in populo krael magna pars ièntiebat, Sic docebant Pharifæi, Sic Monachi de MÜFa, de uo^ï tis, Sé alqs ceremonies docuerunt»

Elunc autem communem errorem acerrimê taxant Prophetæ, ut didu eft de Pfalmo 49. ÔC altjs teftimonfjs» Imó amp;nbsp;Ethnici reprehenderunt hanc fu=« reprehends 4 perftitionem, quæ ceremonias ièruat, fine bonis operibus moralibus, Vt,Pla*’ Prophctis, to dicit : Oportet colere Deum, non geftus arte fimulantes, ièd uerè honorant tes uirtutem,oucxHMao''7^X''“3ovraç, ît2i\a?itÀK0£iaT/^wvTa$ ïüfETiw. Sed hæc Ethnica re^ prehenfio non futFicir. Etfi enim uerum eft oportere in hominibus eiFe iu^ fticiambonam confcientiæ, tarnen in Ecclefiafçimus, non tantum de Le* galt

898 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l^ OTE 10

dodrina dicendum efTe, fed eti'am de Mediatore, de promifîîonc gratiæj fide.Oportet enim omnibus operibus moralibus ceremonialibus prglt;lt; portet prallte lucere noticiam Mediatoris promifli'onis, dC fiduciam Mediacoris, ut cori* cere noticKim da credant fe recipi amp;nbsp;exaudiri propter Mediatorem, quanquam indigni fult; ‘ ° * mus, amp;nbsp;bac fide ad Deum accédant, ficut inquit Dominus : Nemo uenit ad Patrem nifi per Filium» Item : Quidquid petieritis Patrem in nomine meo, dabit uobis,

Hane fidem in inuocatione in tota uita poftulat Deus, amp;nbsp;in petitione auxilrjpoftulatipem ÔC expedationem, iuxta didum : Quia ueniens uenier, amp;nbsp;non tardabit Item : Sacrificate lacrificium iufticiæ iperate in Dornin no»

Poftea placent bona opera Moralia hoc fine, non ut mereantur remiffî^ modo placent, onem peccatorum,fed ut Deo obcdiamus,amp;^ airj dilcant dodrinâ,ô^ celebrent Deum,öd non triumphet Diabolus in nobis aduerlus Deum,

ceremonui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Placent 8^ ceremoniæ inftitutæ à Deo, fadæ hoc fine, non ut mereantur

Deo mflituta remiflrioncm,fed quia font figna,commonefacientia nos de promifiTione ut ac^ cti^ ° ’ cendatur fides. Item : quia funt figna confelTionis. Item, quia lunt nerui coiv gregationis, Hos ueros fines in Ecclefia inteUigî oportet, amp;nbsp;remoueri impias opiniones.

CI MIL E didum lèquitur mox in eodem capite: Cor hominis cogitât uiam ‘^fuam, ÔC Dominus confirmât greffum eius, Hæc dida non tollunt libertär« s«nf dliqu^e tem uoluntatis humanæ, feu eledionis, fed fignificant, efle aliquas elediones eleâiones hu- humanæ uoluntatis, cum in non renatis, ut in Pompeio, tùm in renatis, ut in Dauide amp;c, fed in his eledionibus aliquando errare homines, ut cùm hominibus. lofias mouit bellum non neceflarium aduerlus regem Aegyptium, uoluntas eius habebat eledionem, fed errantem, amp;nbsp;lucceflus non relpondit.

ter, uidelicet in iudicando, amp;nbsp;poftea in regendo euentus. Nifi enim iudicium regatur uerbo Dei, Sc luce diuinai, multi errores accidunt, utlofias, Zedechii* as, Demofthenes, Pompeius, Cicero errant in eligendo bello, ÔC lèquuntur tetri euentus, quia non iuuantur à Deo, Interdum etiam cüm non errat mens iudicio, amp;nbsp;tarnen Deus non adiuuät agentes, propter alias caulàs, ut, in præ^ Ifis aduerfus Beniamin etiam euentus triftes ièquuntur,quia Ifraëlitæ confides bant fuis uiribus,

cf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diligentiam,ldeo inquit leremias : Scio Domine, non ed hominis

feeüaccedere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’d eft , homo fine auxilio diuino fepè in confilrjs errat, amp;nbsp;non poteft

auxilium Dn habere Felices fucceflus, Ideo feriptum eft : Nifi D O M1N V S ædificauerit dupliciter. domumamp;c. Item: Nemopoteftfibifumerequidquam , nififiteidatumâ '

Deo.Item ; Sine me nihil poteftisfacere, id eft,finemeo auxilio non poteftis facere iàlutaria,

Hanc noftram imbecillicatem uult nos Deus agnofcerCjSc fimilirer uuït ^nagnitione régi nos fuo uerbo in uocatione, rimere ipfum, ac fide petere auxilium db iiinum, iuxta didum : Commenda Deo uiam tuam,amp; ipera in eum,amp; ipfe fa# „„/( nos pete^ eiet. Item : Petite amp;nbsp;accipietis. Item, Cum rjelcimus quid agendum fit, ecce re auxilium^ oculi noftri ad te Domine dirisuntur,

Nota fit igiturhæc Regulauitæ,quam bîcquocp repetit: Commenda Regultieope Deo opera tua, tunc confirmabuntur cogitationes tuæ,ideft,fac mandata Deiiuxrauocationem,pete auxilium à Deo, tune eruntfeliçia confilia, tibi ÔC populo»

Hæc doéirina læpè çogitanda eft, ut curam in nobis exulcitemus regen:# pr^cepa depe di uitam uerbo Dei,amp; petendi auxilium diuinum amp;rc» Ad hune ufum accom? titione auxilij modentur hæc dida, non ad Stoicas opiniones de neceifitate. Non enim felt; diuini noÇunt quitur : Zedechiæ non relpondit euentus. Ergo Zedechias non libéré uoluit bellum, Imô quia uoluit, à uoluit fine niaudato, amp;nbsp;fine inuocatione Dei,ideo ceßiatemf Jtuentus non relpondit,

Superiores fententiæ fuerunt præcepta de petendo auxilio Dei, Hoc dW/wj de didum concionatur de prouidentia, de qua multæ trifles dubitationes funt in mentibus hominum, Sunt autem duo genera rerum, uidelicet, Res bonæ, in quibus ordo confpicitur, oi. res malæ, quæ lunt ordinis deltruciio, ut, kelera 6o«lt; er ÔC calamicates,

De x-ebus bonis utcuncpmoueturmens5utcogiteteas non cafii ortas efi* le, aut cafu lèruari, tarnen adiènfio turbatur. Ac multi Philolophi dilputâ# runt, tnateriam cœli 80 terræ fixa quadam neceflîtate talem elfe, 8C lèmper ta* ïem fuifle, amp;nbsp;alia corpora gignere,ncc libéré hæcà mente æterna fabricata eb» fe, nec libéré conferuari.

Ab his Cyclopicis furoribus retrahit nos hæc concio ad primum articu# Rexnon lum fidei de creatione, Imô, inquit, res non funt cafu taies, fed ueré efl Deus ƒ«ƒƒlt;« fapiens amp;nbsp;bonus, qui liberrimê condidit 5gt;i. lèruat res bonas, uidelicet, ordi# natas ab iplo, cœlû,terram,uices temporum, fœcunditatem terræ, generatio# nem animantium in fingulis Ipeciebus, Ibcietatem generis humani, ordincm pohcicum,BccIcfiam,amp; in bonis mentibus fingulorum iua dona, iàpientiani amp;nbsp;uirtutes, mukas liberationes inuocantium.

Hæc omnia amp;nbsp;fada funt, fiunt à Deo liberrimê, SC quidem ad hune ßon£ res ran* finem, ut fint teftimonia, quôd fit Deus, amp;nbsp;quôd fit fapiens ÔC bonus conditor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teßi..

Sed obrjciunt Epicure! multa inordinata: Cùm Deus uelit ordinem, un«= de funt mala, fcelera amp;nbsp;calamitates “T Refpondit Salomon de pcenis : Imô amp;nbsp;pcenæ teflimonia funt de prouidentia,ut uniuerfale efl, Atrocia delida punir! teflimoniuiu atrocibus pœn!s,etiam in hac uita,iuxta didum : Quigladium acceperit, gla# prouidenti.e^ diopenbit. Et uniuerlàliter, Mors amp;nbsp;omnes calamitates funt pcenæ peccati originalis Si. aliorum pcccatorum,!uxta didum Paulit Per peccatum mors intrauit Si^c. Interea hoc uerum efl,Deum nec uelle,nec effîcere, nec approba# peccatum, fed poflquam propria libertate homines abufî funt, conlpicitur iu# fticiaDeiinhocordine,quôdper pcenam fit cornpenlàtio,

Fifcit inipium impium, fed additur prædicatutrjj facit ad diem maluni;, id eft, cum qui impi^ lumiTe^r^- peccans non uolente Deo,rapitad pœnamjd quocp prouidentiæ te* pit eum ad ftimonium eft, ut cùm dico, ftatuarius facit ex marmore figuram Alexandri, panam. Hic ftatuarius non gignit marmor, fed figuræ fabricator eft ica. Deus nequa* quam eft cauia impietatis, fed ordineiufticiæ punitac deftruit impium,

Tota ipitur hæc fcntentia commonefadio eft de Prouidentia, 8^ monet ut agnoftamus, Deum libéré facere 8é conferuare res bonas, amp;nbsp;liberrimé pu* nire, iuxta dida Pfal. 32. De ccclo reipexit Dominus ,uidit omnes filios ho* minum ôéc* Pfal* Tu reddis unicuicp iuxta opera fua.

A^OMllSL ATI 0 (Domino eîl omnii fuperlus cor Je, nec er it impunia tus, etiamfi erit manus ad manum.

vr£ctptum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Citatur amp;nbsp;Lucæ 16. hoc didum : Quod fublime eft inter homines,abo*

cozrtrrf fupergt; piinatio eft coram Deo» Et Siracides inquit : Omnis peccati initium eft fupcr* bia* Hic definitiones cogitentur fuprâ traditæ,ôé confiderentur exempla con* traria lonathae amp;nbsp;Antonij T riumuiri»Et ftmper ih conipedu fit didum:Deus fuperbis refiftit, humilibus autem datgratiam»

MISE nbsp;nbsp;nbsp;CO I{JD IA is* J^eritate ex^iatur iniquities, nbsp;nbsp;timoré (DO ‘

Dedilirimine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Repetita eft admonitio de difcrimine cultuum, ut fuprà in dido : Vidi*

c«/tK«w. impiorum abominatio» Et Ofeæ ÿ.Scientiam Domini uolo,non holocau* fta, 8c miftricordiam, non facrificium» Eodem modo hîc ait,non effe homines iuftos propter iacrificia, fed fi habeant timorem Dei,miftricordiam amp;nbsp;uerita* tern. Et eft ufitata fumma dodrinæ : Milita bonam militiam, retinens fidem amp;nbsp;bonam confcientiam*

Timor Donth yfmor Domini fignificat ueram conuerfionem ad Dsum, in qua eft ti* mor 8^ fides, ficut alibi iæpè exprefle dicitur de fide,

Phrafis ufitata Ebræis eft, de fihcera amp;nbsp;non fucoia diledione ergahomi* neSjUtlonathas facit Miftricordiam amp;nbsp;ueritatem cùm Dauide,id eft, bene* facit ei, amp;nbsp;fideliter, fine fimulatione, amp;nbsp;conftanter hoc facit. Sic infra dicitur capite20. Mifericordia ueritas cuftodiunt Regem, ôéfulcitur dementia folium eius, id eft, Beneficentia amp;nbsp;fidelitas funt nerui imperrj. Sed fi hîc intel* ' nbsp;nbsp;ligitur ueritas erga Deum, fignificat ueram agnitionem Dei, quæ eft fides,

DIEnSLATIOinlabqs^aisjiniudtcionondelinquetoseius.I^ondus flater A iudici'a Dominifunt, opus eius omnia pondera lancés^

Tßtus politic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc dida affirmant, totumpoliticumordinem , Magiftratus. Leges,

ctKordoeü diftindionem dominiorum, contradus, indicia, pcenas, efle opera ordinata te^diu^£^‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quanquam Diaboli amp;nbsp;homines multis

horribilibus furoribus turbanthuncordinem, tarnen ne funditus extingua* tur genus humanum,aliquid politici ordinis reliquum maner. Id fciamus effi* caciter à Deo conftruari, ficut ôé Daniel inquit : Deus transfert amp;nbsp;ftabilit rea gna. Deinde cum cognofcimusordinem politicum Dei opus efle, amemus eum, 8c tueri noftris officrjs ftudeamus, 8c modeftè propter Deum ei obedia* mus, ôé Deo conferuatori gratias agamus, amp;nbsp;fciamus furores Diabolorum amp;nbsp;hominum

hominum, qui turbant politicum ordinem, difplicerc Deo, iïcut tota Iiæc do# drina longa condone ad Romanos 13. recitacun

Sedquaredicit:ïD/Z^/7^y^nö IN. L/A'ËIIS I^EGISj IT^SilCIO \0\ ErRlt;llAT OS EIES I Coniunsendafunthæc'^75 membra» Didum loquirur de Rege amp;nbsp;de ludicijs, non de Tyranno de Ca^ gru€nti4, Iumnf)s* Regis uox eft diuinatio,fcilicer,cùmiudicat iiixta leges» Nominat igitur Diumationem ipfas leges, amp;nbsp;iudicia congruentia legibus, quia Leges funt lapiencia diuinitus monftrata,Nam fons omnium honeftarum legum eft Decalogus, qui eft fumma Legum nacuralium. Ec proprer hanccauiam pri^ mùm principalicér præpofuit Deus generi humano Magiftratus,uc fonenc uocem Decalogi, Si. fine exequutores in pcena. Deinde armauic Deus cos eti^ am haepoteftate, condendi proprias leges, non pugnantes cum Decalogo, fed extrudas ex iplb Decalogo feu demonftrationibus, ièu probabili rarione.

Has rationes ut uideantgubernatores, Deus aliquorum regum mentes Dn« gubcmn. mouet, ód dat eis fingulares motus, ut alij excellentes artifices habent fingula^ res motus, quia Deus fie uult lèruaregenus humanum, regendis mentibus fa# ciî^‘i^ferdri lutarium principum. Si excellentium artifîcum, ficut didum eft : Vt oculi ui« datfingulares deant, Si aures audiant Deus facit utrunep» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnotus,

Et recens Gonfagæ præfulis Mediolanenfis indicium fuit fingulare confaga pne» emplum, Cùm Hifpanus præfedus oppidi fub eo, teneret uirum nobilem ca* McdioUz ptiuum, SiconiLinx ej'uspeterecliberan'onem captiui oblata magna pecunia, Hifpanus petit ftuprum, quod cùm obtinuiifet, deinde reddit capciuum pri« usinterfedum»Gonlàga poftquam hocrciciuit,ccepit Hiipanum, Si coëoit eumducereillammulierem»Poftquamduxit,deinde rc iudicata Hiipanum capital! fupplicioaftecic,amp;facultates Hifpani mulieri attribuit»

I celât alienum delillum)acquirit amicteiam : Qiù uerôpalam faeùy dißrahit Principes,

Tantùm difeordias qult;erit malusnuncius crudelis occurret et. Melius elt occurrere '})rße orbaU catuliS) quàm flulto inßiaßulticia.

CIN ÄE funt ièntentiæ, Si pertinent omnes ad ordinem in iudicando, de * qui in dido Chrifti comprehenditur : Si peccauerit in te frater tuns, argue cum inter te Si ipfum. Paftores Si alq, præfertim qui habent officium dcfceiv di, cùm fciunt errare aliquem, aut alioqui iniuftè facere, primùm admoneant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Sitautem in MonitoreVeritas Si Candor,non quærat calumnioie quod reprehendat» Monitus fit docilis, non contumax» In neutro fit ^aovakj'« , ld eft, cupiditas contentionis» Ita hoe loco præcepta dantur Si monitor! Si dor. monito»

H h h h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clefia’,

Nlt;lt;tttrlt;erix4. ckfiæ, (èd fine fine tui bas, ut Cleon amp;nbsp;Alcibiades Athenis fubinde bellorum trices no c}ult;e= lèmina Ipargunt, Omnibus contradicebant Cynici, Academici Sc recens mt ueritite. vCornelius Agrippa, Caroloftadius, Ofiander, Stancarus, 8^ multi ha«“ bent tales rixatrices naturas» Hi non quærunt ueritatem, fed rede dida arte deprauant,autpetulanter mouentnonnecelTaria certamina, nec moniti ce^ dunt, fed rabiofius defendunt errores. De his dicit hoc loco Salomon : Satius eft occurrere urlæ orbatæ Catulis, quàm ftulto in ftulticia fua, ut cum fafcina«» tus Papifta défendit manifeftos errores»

DamoAntur Damnant igitur hæ fententiæ calumnias amp;nbsp;cupiditatem contentionum, ciilumni£,cu-- amp;nbsp;pertinaciam in erroribus. Præcipiuntautem, ftruari ordinem in admonk nonX^per tione, 8c lubent adhiberi ueritatem, candorem 8c i7riii,i.(iais, 8c monitos iubent tmdcu 'm ere cffe dociles, iuxta diclum : Definite male facere. Item : Agite pœnitentiam 8^ roribiis. crédité Euangelio. Ideo dicitur : Qui celât alienum delidum, acquirit amici* ciam,id eft, qui cum ordine monuit crrantem,fanat cum,non tumultuatur pu* blicè,fèruat hominem, 8c alit publicam concordiam. Contra uerô negledo hoc ordine ex rixis oriuntur difeordiæ Pn'ncipum, bella 8c uaftationes, ficut in uerfu Empedoclis dicitur ;

fan£ rixofoi Poenam etiam hîc rixofis monitoribus 8c moniris denunciant, Nuncius malus occurret nbsp;nbsp;id eft, qui calumnrjs aut accendunt aut alunt diicordias,tan*

dem dabunt pœnas, quia Veritas etiamfi aliquandiu reprimitur, tarnen tan* dem uincit, to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ut inquit Demofthenes, Et Paulus iubet hæreticos

poft unam 8c alteram admonitionem uitari, 8c ait, peccant it-M-wnaTaKfiToi, id eft, quia conuiâi in confeientia non uolunt uideri conuidi, iam fuo teftimoniofe* fe damnant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ciuomodocoe Quæratautemaliquis,quomodopotefthomo conuinciC' Reipondeo/ ’^^‘mforenn ftgt;renfibus negoerjs conuincitur homo legitimo iudicio et fèntentia iudicis, biifmphiloß^ In Philolbphia pernormascommunes,quænominanturKf»THf(a,quætriafunt: phia, (yindo Experientia uniuerfalis, principia, 8c intelledus confequentiæ. In dodrina Eecle. gcclefiæ deLege amp;nbsp;de articulis fidei conuincitur homo per teftimonia rede citata ex Prophetis 8C Apoftolis, 8C per Sy mbola, Non eft enim ambigua do* drina Ecclefiæ de fundamento.

Sciendum eft autem, mandatum diuinum eftè, ut agnita ueritate,inea db acquiefcamus propter Deum,amp;S Deo gratias agamus,quöd lucem fuam mon* ftrauic, 8c earn ad ufum conferamus, ut præceptum eft Zachariæ 8. Dilisitc Me aci^uiefcA ueritatem pacem, Et nonallentiens ueritati deDeo,uiolatprimum oC iz* tnui, cundum præceptum Decalogi, Non habebis Deos alienos. Item ; Non alTu* mes nomen Domini Dei tui fallb» Et agnitæ ueritati de Deo aduerlari, blaft phemia eft, de qua dicitur ; Blafphemia Spiritus non remittetur, In alfjs ne* gocijs uiolatur præceptum : Non dicas falfum teftimonium,

L A'r K 1 K 1 L I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90J

TN omnibus hominibus in hacimbeci'nicate hl fontes funt multoriim pecca^* ■*^rorumj (amp;zAauT/afuperbia. Nobis placemus, Sgt;C nos ejfFerimus fupra alios, Ideo nobis blandimur, S)C amamus K.oAaK.iaç, Sgt;C noftra uicia non cernimus, uogt;’ tesfunt niuU lumus etia alios uideriinferiores,acdeeisacerbeiudicamusjnobisparcimus torum pecca* amp;nbsp;aliorum fumus cenfores 8c Momi. In noftris uicijs cæcutimus, in alienis fu=i mus Lyncei, Fons fàpimus, domi non iâpimus, Hinc ilia dida funt ; Suum cuiq^ pulcrum. Et ad Atticum inquit Cicero : Suam cuic^fponfam, mihi me^ am, Suum cuiqpamorem,mihimeum. Non feite hoc amp;^c, Hinc amp;nbsp;Apologus eft de duabus Manticis, de quibus Catullus inquit :

‘N.imirum omnes fallïmur-, efZ quifquam. Quem non in aliqua re l)idere Suffenum Toßisj futis cui^j attributus eîi error Sednon l)idemus Manticee quod in ter^o eîi.

Cùm tua peruideoâ oculis mala lif^pus inun^ù, Cur in amicorum l)icÿs tam cernis acutum?

P^t nemo in fefè tentât defeenderefnemo .* Sed preecedentiJpeFlatur mantica ter^o.

Et in Euangelio feuere taxatur Hypocrita, qui hubens trabem in oculo, uulc alteri feftucam eximere.

Contra hancSiÄauTi'a/j amp;nbsp;peruerfitacem ludiciorum reneatur admonitioj quæ in hac ièntentiatraditur :luftusinitiôacculàtor eftfui,id eft, inquirit in fefe, agnolcit fuam infirmitatem, Sgt;C fuos lapfus, quia iuftum eft, incoare pœ# nam à nobis ipfis, iuxta didlum : Turpè eft dodlori cùm culpa redarguit^ ipfum,

Præterea amp;nbsp;iufti habent aliquos næuos, iuxta didum : Non eft iuftus in jttflî etilt;tm bit terra,qui quanquam benefacit, non etiam peccet, Sedquiafunt iufti,uerafa^ bent aliijuos teneur, nec defendunt fuos errores autlapfus,dolent,acfelèprimùm puni# unt,amp; emendant, Poftea conGderant, quando Sd quo ordine de alqs iudicare debeant, nec iudicanc ex leuibus iul{3icionibus, fed ex ueris arguments,

Ideo textus utirur uerbo, EXPLORABIT, inquiens: Probet unuf^ quifcß fuum opus, SC fic habebit gloriam apud fèiè, non ex alio, id eft, G rede facit officium, habet tranquillam confcientiam,ÔCnonpendetcxappIauiù uuigi. Hue pertinent multa dida : Metiri fe quenep fuo modulo ac pede uegt; rum eft. Item : Qui fua metitur pondera ferre poteft ÔCc,

Interpres Græcus in Salomone ufus eft inGgni uerbo, Iuftus in 7r§UToXoyiçf lèipfum acculât, Eft autem 'n^witjAoy/a foreniè uocabulum,uidelicet oratio accu^ lâtorisantequam reus auditur. Difficile eft autem poftea euellere ex animis opinionem primum conceptam, ut Demofthenes inquit, lam cogita, quàm multi Gnt taies ceniores paflîm,qualis deftribit pidura Hypocritæ, qui ha* bens trabemin oculo,alteri uult eximerefeftucam,

viciaconcurii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Concurrutit autem multa uicia in hac peruerfitate iudiciorum, OzAauna,

^uerfweïudt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,cùm fibi parcunt Hypocriræ, amp;nbsp;in alios

ciorutn, * iæuitiam exercent amp;c. Agnoicamus aurem finguli noftra uicia, amp;nbsp;adficiamur mifericordia erga iànabiïes, Sc iuxta uocationem iànare eos ftudeamus, amp;nbsp;fii« mus memores diâi Nazianzeni :

S(Ji ojJ'aç (xfAup^V(9!^ 'Ti^ó^na'op to 'Tt^Ôiop, ûiKTÇi 7«/^ oiiiT@^, tS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S'aG/xl'^iTûUé

1 quot;H J^E ELI EN. Sl^xorem inuenit bonum, Et hauriet l^olu^ftatem à TiOMINO.

ç • • c PhrafisconfideretunIN VE NI RE fîgnifîcar féliciter ducere, Inuenit lix eh linguû nbsp;nbsp;nbsp;uxorem, id eft, féliciter ducens, feu græcc tuTuxæ? «tuxw'f. Sig ni Scat igitur

re Dei donum (ingiilare Dei donum efte,felix, placidum,amp; pium coniugium,in quo mutuus eft amor coniuges concordes funt Ecclelia, fimul inuocantes Deum, iuxta uerfum :

Ideoinièquenticapitedicitur: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^^J^DENS A DO»

Simul aurem hcc dida funt illuftria teftimonia, quæ adfîrmant,Deo plalt;lt; cereconiugium.EcfingulariEmphafihîc didumeft: HAI^^IET È'O“ LEE Ta T EM A DO Ml N 0 j quafî dicat. Magna funt uitæ pericula, amp;nbsp;communes miferiæmultæ, in his tarnen Deuserit euftos talium coniu* gum,qui concordes ipfum inuocant,amp;: lætantur in Deo,quia iciunt, fe ei curæ efle. Taies fuerunt coniuges Zacharias Elifabeth, amp;nbsp;altj pfj,quos Deus mi^ rabilicertuncprorexit,cùmaftjduê peflîmarum gentium exercitus paflîmin ludæa uagerentur, Cùm Lamyrus triginta millia ludæorum occidit, èé capti«« uos coegit ueici cadaueribus interfe dorum ludæorum, tune Zachariam, Eli^ fabeth, Mariam,amp;f eius parentes protexit Deus,ficut feruauit tres uiros in for-' nace Babylonica, In his exemplis cogitemus quid fit haurire uoluptatem à Domino, /

VfuseftautemuerboinfigniHauricndi,aIludcnsad fontes amp;nbsp;icaturi# gines, ut fignifîcet,mulciplicem,effîcacem amp;nbsp;dulcem coniolationem, quafi recreationem,

‘ Nota fit autem hîc tota dodrina de Caftitate, amp;nbsp;de Coniugio. Condidic Deus Marem ÔC Fccminam,quia genus humanum uulteireEcclefiam,Etccr^» ta lege coniunxit marem 8c feeminam, ôd metas circumdedit,ac prohibuit ua^ gas libidines, ut fit in genere humano intelledus caftitatis. Vult enim Deus intellioi.fementem caftam efte,ÔChaccopitatione difeerni in inuocatione à naturisimmundis.Necelfeeft enimnoscogitare,quid inuocemus. Et quia non ampledimur Deum brachijs,ièd menteeumalloquimur,cogitanduni eft, qualis fit, ÔC ubi fe patefecerit. Dicimus igitur :

Omnipotens Deus,æterne pater Domini noftri lefii Chrifti,conditor cœli 8d terrç,angelorû ÔC hominum,unà cû filio tuo Domino noftro lefu Chri fto, amp;nbsp;Spiritu tuo fan(ftOjfapiens,bone,uerax, iufte,miièricors. Iudex, cafte SC liberrime,miferere noftri propter lefum Chriftum filium tuum,quem uoluifti pro nobis efleui(ftimam,K9igt;)P-£cridxuit9ey)kc-Tiuj,Sciuftifica nos propter eum, amp;C per eum, Sc Endlifica nos Spiritu tuo iando ueraci ÔC cafto ôdc.

Nota fit igitur ôé doôlrina de caftitate,ÔC teneamus ièueriflîmas commi* nationes

gt; C A T XIX, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;905

nationcs di'uinas, ôuæ recitantur Leuitici i8*amp; i.Corinth, ó.Scortatores,a(3uï^ ten',homicidæ amp;ç.non poflîdebunt regiium Dei,Et ad EbræosrScortatores amp;nbsp;adultères ludicabit Deus. Et in confpeélu funt exempla pœnarum, ut in Leui«: tico exprefTê dicitur : Cananscos deletes efïè prepter cenfufi'enes libidinum» Nec dubium eft, magnam partem calamitatum in tete genere humane pcenas elïè libidinum,

Simus igitur ardentieres in petenda Caftitate Dee,quia quô magis ira^ Icitur Deus inquinatieni heminum, ôô Diabelus magis incendit hemines, ed magis nuit nés Deus cuftedire,petentes caftitatem. Seruemus etiam regulam: V itare peccata eft uitare eccalîenes peccaterum.Item,Âmbulate accurate, nen ut fatui. Item, Si adlienes carnis Ipiritu mertificabitis,uiuetis,8Cc.

f^Mnes hemines in hac imbecillitate naturæin rebus lècundis fîunt negl^ inrelMfccwi '^gentieres, fîcut ufitatè dicitur : Luxuriant animi rebus pleruncß fecundis. hommes ïtem:Fertuna quem nimium feuct,ftultum facit. Item: Sedit pepulus mandu^ tiores^lr^ex care amp;nbsp;bibere,amp; furrexit ludere amp;c,Denicp in multis feriptis hæc cemmenefa^ odo ruunt wi lt;ftie repetita eft,quia ciim nen anguntur animi, minus inuecant Deum, amp;nbsp;mi=f nus funtintenti in rebus neceftàrqs agendis ♦ Ctim autem natura nen prerftis ociefa elle peflît, amp;nbsp;prena fit ad ueluptates Sc ad uicia,nen eccupati neceftàrqs curis ruunt ad praua, ut Cato ait : Homines nihil agendo mala agere diftunt; Item: Ocia fi tollas pericre Cupidinis arcus, Contemtæ^ faces, 80 fine luce ia^s cent. Item: Ocia fecuris infidiefa iiecent. Dauid eciefus admittit ÔC alit inceii:» dia ameris.

Idee hic dicitur:DeIiciæ nen decent fatuumjid eft, nen demiti, non ciciis rati antca,fiunt audaciores amp;nbsp;peiores in rebus lecundis, ut Roboam fit inlblen^ tior,fa(ftus rex in tanta tranquillitate. In Alexandre multa uicia poft tot uieftOis riarum curium creftunt.

Vniuerfaliter igitur de dilciplina præceptum eft in Siracide cap: 33. Pa^ Addifdpu^ bulum, uirga, 8^ onus afino.Sic panis,dilciplina amp;nbsp;opus leruo, id eft, homines non fint ociofi,fed certo labore honefto occupati.Sed tarnen modus fit,habeant pabulum, habeant aut amp;nbsp;inlpe(ftores,qui fint exaeftores operarum amp;nbsp;«pyocP/uKioa, id eft,urgentes operas,amp;^ puniant contumaces, ut alq metu pœnarum in officio contineantur. Hoc præceptum commonefaeftio eft, amp;nbsp;de fuo cuiust^ corpore, amp;nbsp;de ccconomica gubernatione, amp;nbsp;régula: Régna non fint tantum carnificinæ rc^h4«o fmt populi, fed relinquant pabulum ciuibus, Sgt;C curent ut fint occupât! honeftis la^^ camißemapo boribus, amp;nbsp;puniant contumaces,

Nunc plerunqp negligitur dilciplina, amp;nbsp;immoderatis expilationibus ex^ hauriuntur facilitates ciuium, ut mediocres homines non habeant res uitæ nclt; ceflàrias, amp;nbsp;fumtus ad educandam Ôô inftituendam lobolem. Sed uox diuina imperu ad prædixit, in hac délira mundi lênedla, imperia fore deformiora, amp;nbsp;iubet nos fo» Ueo petere mitigationem pœnarum pubhcarum et pnuatarum,et mediocrcm dMtus conlèruationem honeftæ ibeietatis èc Ecclefiæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prlt;edidum efi.

Poftquam mens hominum merlà eft inpeccatum, lèquuta eft deftrueftio, Hhhh iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidelicet

PfccdtMw CM uideh'cct Mors,quia Humana natura deffjt cHe domiciH'um Deijßcut antea facs: caMat^, rat,iuxta didlum ; In ipfo uita erat, id eft, per Verbum habitans in homine ui^ uebat homo^xcuftb uerbo cxcuftus eft Deus rector 8ó uiuificator, 8^ ièquuta rcckß^^Lkt nbsp;nbsp;ïTiors.Sed tarnen quia propter Filium uoluit Deus colli gère Ecclefiam æter^=

feccdtum o- ï^am in genere humano, non mox deleti funt primi Parentes, fed rurius uiuifi^ï uiuificit. nbsp;nbsp;cati iunt, uerbo iterum,habitante in eis,édita promiftione,

Cum igitur fit genus humanum,amp;^ multa fint peccatajcumulantur 8c pcc nXjSC innumerabiles calamitates mortem antecedunt»

flyßeire^H Phyfici cauiàm mortis amp;nbsp;multarum calamitatum dicunt eftè materiam, cdußix imme-- quæ fua natura, ut in pomis arefit aut putreicit, Dicunt item, aliquas miièrias dirffrfï quirüt acccrfi erroribus,amp; uoluntatibus humanis,

immediatis caufis rede dicuntur, Sed cur Hominum materia nue fcowwKw. cft talisf V nde eft in hominibus ignorantia,amp; uoluntatis prauitasf

rcckßd mon^ Hîc dodrina Ecclefiæ monftrat principales caufas, fcilicet peccatum ♦ flrdt pr'mcipd Poftquam homo excuflb uerbo Dei excuftït Deum rcdorem,ièquuta funt pec^ hn:^atu^ cata,et ex originali poftea innumerabilia adualia oriuntur.Eft autem ordo iu^ fticiæ in Deo,ut natura rea deftruatur, ficut ftriptum eft: Deus eft ignis confu^: ciudtucT cdu mens. Ideó pœnæièquuntur» Sunt autem quatuor caulæpœnarum præcipuè P pœttdrum. confiderandæ ♦

Primd^ Prima eft ordo iufticiæ in D E O, quia iuftum eft, ream naturam delt; ftruf

Stcundd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde accedunt finales cauiàc» Vult Deus agnofti diferimen honeftorû

turpium, uult le agnoici qualis ûty uuît intelligi, quod fit iudex amp;nbsp;uindex ftelerum. Eft igitur lècunda cauià pccnarum,ut pœnæ fint commonefadiones, quôd fit Deus qualis fit,ut quia deftruit Sodoma, feimus Deum caftum eflè, œ amantem caftitatis, 8gt;C horribiliter irafti inceftis ïibidînibus*

Tcrtiit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ertia cauià eft utilitas,ut conièruetur genus humanum,quia non eftèt fi*

Qudr», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta cauià eft, ut exemplo alrj commonefîant, 8ô metu coêrceantur, 8C

aliqui ad Deum conuertantur. De hac cauià hoc loco dicitur : Subiànnatore pereuflb, imperitus erit cautior, ut Gabeonitæ deletis uicinis fadi funt caution res,amp;^ petierunt pacera* Pœna Siiàmnis facit cautiorem Otanem collocatum iniènam,in qua pellis paterna expanià erat, ut Herodotus narrat in Terpfî* chore*

Epîcwrmco= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nominatim uerô dicit, R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SSAlSLTSL AT0Sj

temtMgrdui^ eft,atrociter delinquêtes,qui efim pœnæ difïèrantur,Epicurco contemtu de* rident admonitiones,amp; fiunt furiofiores,ut pœna fit conipedior, ut dicitur;

Altera pars didi : Corredio apud prudentem auget Icientiam, fignificat non omnes emendari excmplis caftigationum, ièd aliquos, non furioibs, qui audiunt admonitiones,amp; moniti obtempérant*

naiîtium, obedi'enti’am popiili\ Et utruntç dicit Salomon donum Deî eflè» ^“oneceffx^ Vt, leremias erat bonus monitorj.Ed non babebat regem Zedeehiam

pcrantem^lded Hierofolyma deleta eft, Efaiæobtemperabat Ezechias,ideô ci'oite^ßoiMcon^ uitas lèruata eft, Hæc eft principalis fèntentia huius dulciflîmi di(ftiÄurem audientem,8óoculumuidentem Deusfacitutrunt^, •

Monet autem,nonioliim fapientia Humana regi politias 8^ceeonomias,Diumodux^ Ed petendum eile auxilium Dei et in dando confilio,amp; in fledlendis uoluntatis bus hominum ad obedientiam,8ó in regendis euentibus, ficut leremias inquit:^'* ertMiione.

i Scio Domine quód non eft hominis uia eins, ItemtNiiî Dominus ædifîcauerit domum.Item:Commenda Deo uiam tuam5amp; Ipera in eum,8ó ipE faciet» Cæterùm amp;nbsp;dilt;ftum Salomonis ingenere accommodandum eft ad om« nés excellentes artifices, quorum maites inueniuntôôdeprehenduntmultain artibus diuinitus,quæ alq non cernuntj ficut in Daniele dicitur; Deus dat EpE cntiam fapientibus, Ôô Eientiam intelligentibus,

Quantum fieri poteft morbos noftros confideremus, ut aliquo modoeos corrigamus,Omnes enim naEentes multa uicia nobiEum adErimusJnter hgc noru)npr£fen eft faftidium bonorum præEntium, quod oritur uelex mobilitate amp;incon»;tt«;K inter ui» ftantia animi,ucl ex defatigatione,uel ex impatientia,cum offenfi aliquibus ins= . •commodis,mutationem appetîmus,Hoc faftidium taxant raulteEntentiæî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Et Apologus apud Aefopum extat, de Afino Eibinde mutante condition! jicm in détériora,Et Sophoclis uerfiis Eint in Aiace : Stulti homines non agno« fcunt bonum, dum in manibus eft, priufquam amittunt, poftea amiflà defide* rant *

Deniq? fingui i in Eipfis deprehcndunt talia faftidia præEntis ftatus,ficut 80 ille apud Terentium inquit : Noftri nofinet pcenitet. Et ufi'tatiffîmum eft, præEntia imperia ægrè ferre,amp; appetere alia,ficut apud Thucydidem dicitur: ‘ TO ßapu«

Aduerfus hanc inftabilitatem animorum multa præcepta tradita fiint di» PraceptudU uina de patientia, Vt, Humiliamini fubpotend manu Dei, Item : Non mur# murate aduerfus Deum,

Et philoEphica de animi moderationeî s-rTfys/j r« -^ovra. Item : Quod fis, cftè uelis, nihil^ mails. Et uerfus eft Pythagoræ: up ’àp ^oTp«/) 'ix«? txvtIu} aywccHJa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ■

T-, O lt;nbsp;-f • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dniitUt

Sis AßnuSyCjuemcun^aßnum fors al^erdfecitf Qui pldcidèfortern ferre fcitßllefaßt. Item: Sufficit diei affliódo fiia,

Et Pindarus uenuftiftime monet, ctïm boni's mala admixta fint,bona ex* cerpenda amp;nbsp;fouenda elE, amp;nbsp;arte Enienda mala.

tp LQ’ÂOjJ TTH/J-XTX crû P tPl/o (PêWOVTj êpOTOÇ amp;0avaTOr, -rx ou i'ônW/Tdi

908 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(p 0(^0 V E I 0 M

virtutes quM Hanc artem in uita neceflariam di'fcamus. lufticiæ eft cum gratitudine concmercox amp!e(fti præfèntia bona. Deindeprudentiæamp;sTolerantiæeft,quædamin^ moderate ferre,ne ftultis mutationibus plus mail accerfamus,ut mo

derate tole^ r» • j gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;,

feiitia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad hanc docftrinam referaturamp; hæc fèntentia Salomonis, qua propriè

taxat faftidia præfentium bonorum,Ô6 fîgnificat amiftà rurfus defîderari ôô re^ qui'ri, Referatur autem hoc dicftum ad locum communem de fafti'dio prxlen^^ tium, amp;nbsp;de patientia, quæ eft, uelle obedire Deo m hïs oneribus ferendis, quæ iubet ferre, amp;nbsp;lîmul petere amp;nbsp;expecftare auxih'um à Deo, ficut Paulus hæc con# iungit:Semper gaudete,{èmper gratias agite,fèmper orate.

I Præcepaim eft de expedanda uocatione,AbGIon potuiflèt fieri rex,fî cxa petftaflèt mortem patris, ièd quia ante tempus Sc fine uocatione rapit domina^« tionem,rurfus excutitur amp;nbsp;opprimitur horribilibus pœnis,FiIrj Ephraim ante Moyfèn inualerunt terram Cananæam, carnali fiducia diuinæ promiflîonis, quia ftirpi Abrahe terra Canaan promiflà eratîièd quia fine uocatione,perfua^ fione humana mouent bellum, interficiuntur, totum confilium iqutile fuit, I, Paralip, y, Promiflîo enim dederat ius ad rem, nondum in re. Contré uerd Dauidctfi' leit fibiregnum promiflum eflè, tarnen uiuo Saule nequaquatn le nominat regem,nec ilium ex regno excutit,nec eum interficit,ciîm iuftas caufas haberet,quia Saul interfecerat Sacerdotes, amp;nbsp;iæpè armatus quærebat ilium, ut eum interficeret,

Diieernamus igitur neceflaria â non neceflarijs, amp;nbsp;riihil fine uocatione copente moueamus,

In Latina lcriptione Zc uerfione mend^ fiint,quæ prgbuerunt occafionem commentitqs interpretationibus, amp;2accommodationiaduotaMo^ Vitium cere* naftica, Cæterum Salomonis lèntentia perlpicua eft ♦ Taxat ufitatiflîmam fip monijs hunti* perftitionem maximæ partis hominum, qui polluti impietate, odio Euangelfj fteleribus contra conlcientiam,pofteaceremoniasaliquas anxiè obiers ^ekrT^^ uant,86 propter has fomniant fe Deo placere, amp;nbsp;fe efîêrunt fupra alios, ut Hi^ fpani adulteri amp;nbsp;Gciirij magna Iblicitudine fpeftant Miflàm, aut in ferijs cert^ tîs publica flagellatione lacérant tergora,

Suprîî autem de diieriminibus cultuum diftum eft, in lèntentiatViftimg impiorum abominatio, oratio autem retftorum placet Deo 8^c, Et Ecclefia# ftæ 4, dicitur : Melioreft obedientia, quâm ftultorum uidlimæ, qui neftiunt quantum mali faciant,

C yf r 1 A X /. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;909

ID EG VL Ancceflariaeftuicæ,faciendaelTe officia uocationis, Sc petensNegoew fufee ^dum elTe auxilium Dei : Ita Deo iuuante labores fiunc utiles amp;nbsp;falutares,

Sediniuftanégocia,autcurioficate fulccpta,aut quæcuni^ négocia fuicepta‘J°!^^?quot; fine fiducia Dei amp;nbsp;inuocatione,func infelicia,etiamfi magna calliditas adhibs^

Semper igitur in confpcdufihtpræceptade Vocatione, Vt, ad Theft Prlt;eccpa dt inquit Paulus : Ambitioie hoc agite, ut propria faciatis. Item,adCorinthios: Qua uocatione quiiqj uocatus eft, in ea ambulet, Ec deinde præcepta de inuOi* catione Dei, St. promiftîone auxilq,utin Piàirno : Commenda Deo uiam tuam, amp;nbsp;ipera in eum, ipfe faciet. Item ad Corinthios ; Non cric inanis la^ bor uefter in Domino, Ec lohan, i j, Qui manec in me, nbsp;nbsp;ego in eo, hîc ferc

Hasconfolationesopponamusd!ffi'culcatibus,quæ languefaciunc anb Teftimonijs mos, dubicantes ucrum labor profuturus fit. Et fides SC inuocacio exulcicanda eft,amp;lpeauxihidiuini labores fedulôfaciendifunc,8C feiendum eft, Deum ueîle exerccri fidem,inuocationem èc fpem in his ærumnis graduiïm uitæ, uc uoc^tio, Pfalmus inquic : Subdicus efto Deo, 8c ora eum ô^c.

Sciamus etiam taxari fiduciam noftrarum uirium,7roÀu-7r§ay/A.ocrcwKp Katto jKA'a|j ÔCc. luxta has fententias : Non eft iàpientia, non prudencia, non confilft ' um concra Dominum. leem : Non poceft fibi homo fumere quicquam, nifi fit ei dacum à Deo.lcem,Nifi Dominus ^diftcaueric domum, in uanum laborant, qui ædifîcant earn.

'M ELIF' S est nomen bontint, quam diuitix mult^e^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

ma propterproximutn. Ec fciendumeftjBonamfamam effe rem bonam, -j id eft, approbationem ordinatam à Deo,amp; appecendam efte, quia Deus uulc rcsboiM. publicis teftimonqs oftcndi difcrimen inter reda amp;nbsp;non reda, uult rede fa«lt; ciences approbari Su feruari, amp;nbsp;nonredèfacientes uituperari amp;nbsp;deleri, Hæc teftimonia uult confpici, ut difcamus legem, amp;nbsp;cogitemus efte Deum,amp; qua^» lis ftt, quöd ftt uindex fcelerum,

Eft igitur bona fama teftimonium diuinitus ordinatum, multorum dè iudicantium,approbantium reda,amp; rede facientium,quo tcftimonio muo niti fine rede facientes,amp; eis honeftus locus in communi focietate tribuatur, ut all] homines doceantur inuicentur ad reda*

Cum igitur bona fama fitapprobatio diufnitus ordinata,amp; multiplici« ter fit utilis uicæ,manifeftum eft,earn rem bonam amp;nbsp;appetendam ede. ideo 8c Siracides cap. 41. inquit : Cura fit tibi de bono nomine, Durabilius eft enim /„/.o-rAcr quàm magni thefauri, Caufæ autem confiderentur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ai^petcnd-i.

cides cap. 6, inquit : In ccccu feniorum confiftito,amp; fi quis eft fapiens ei adhæ* Î eto, Arrogantia amp;nbsp;impudentia eft, nolle intueri lanorum iudicia, 11, nbsp;nbsp;Deindeuulc eciam honefta exempla alijs præberi, Ideo l. Cor, 10. dici#

tur : Omnia ad gloriam Dei facice,amp; non oftèndite Ecclefiam.Et ad Philip,4, Hæc curate quæ func uera, grauia,iufta,cafta, amicabilia,Iaudabilia, uirtutem 8c laudem.

Pnmùm flagitatur VERITAS, quæ eft ueræ dodlrinæ conlèruatio, Si in alijs honeftis negocfjs feruare difta amp;: pafta. Eft autem uirtus primæ ta^^ bulæjueræ dodrinæ conlèruatio»

GRAVI T AS eft conftanria in fermone geftibus honeftis perfo*« næ conucniens,amp; eft pars Modeftiæ,

IVSTICIA PARTICVLA^RISeft,nemineminiuriaaffi'cere, CASTITAScft uitare prohibitas libidines,

A MIC A BILIA nominat Beneficentiam ÔC Emilneai^iine qua non po teft retineri Concordia,

LAVDABILIA nominat uirtutem,quæ eft diligentia uitandi fca* dabjquæ nominatur lt;2/^0Via, honefta appetitio honoris feu bonæ famæ,

Poftea exprefle nominat Paulus V1RTVTEM amp;nbsp;LAVDEM, ut fignificet,redè fa(flis,non inani oftetatione bonam famam parandam cfle. Sic amp;nbsp;Romanos 14, inquit: Qui in his leruitChrifto, placet Deo, amp;nbsp;probatus eft hominibus,ubi etiam uult,nos iudicia honeftorum hominum in^ uereri, Hæc qui non intuentur funt arrogantes amp;nbsp;impudentes, Ideo ntflorumho° didum eft in Tragcedia Senecæ: Leuiseft,neciliumftimulatgloriæ minui» non decus, funt arrogant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj.

uerfu Publii : Honeftus rumor alterum patrimonium eft, Et Plautus : Hone»« ftam famam fi ftruaflb, fat ero diues, EtHefibdus præcjpit uitare malamfa* mani,amp; addit, communem famam non prorlus inanem efle, (JIH/tH cP' O\sZ.Q m/J-TTdll a.TTO^i^VTCUiUpZ.'Kf. TTO^OI Tcaot cpH/Jci'ltic-i, ^£o§ vu rii^ Kg;?)

ma prouidenc Prouidentia Dei, alij alias caufas euentuum quærunt, amp;nbsp;multi ad Phy* operibiT caulâs fata decurrunt.Sciendum eft igitur,Deum propoluifle teftimo* nia Prouidentiæ in operibus ordinarijs amp;nbsp;extraordinarqs, amp;nbsp;in exprelTo uer* bo fuo,

ORDINARIA opera oftcndunt præfentiam Dei, ut hie iple pul* cerrimusordocorporum mundijuices Hyemis ôd Aeftatis, fcecundacio an* nua terræ, conleruatio focietati's humanæ, pcenæ homicidarum, lex SiC iudieft

urn confeientiæ in fingulis, generatio 8^ prima nutricatio Ibbolis Extraordma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXTRAORDINARIAoperamagisincurrunt inocu*

ria opera, nbsp;los, Ut omnia miracula, edudio populi ex Aegy pto, refuicitatio mortuorum,

Teftimonia 0, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et cùm hæc fada teftentur, ucra elfe dida diuina, fint in conljaedu mul*

fieiidentia non tæ ièntentiæ, quæ affirmant,non cafu res fccundas amp;nbsp;aduerfàs acciderc,fèd rca quoeç confilio Dei. Hæc fides luceat in cordibus, amp;nbsp;petat amp;nbsp;expedet

feddiuino con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic lercmias inquit in Threnis : Quis eft ifte, qui dicit,ExoreDOMI*

EtZophoniæi.ScrutaborHieruIàlemlucernis, amp;uifitabo uiros défi* xos in fecibus fuis, qui dicunt in cordibus fuis ; Non faciet Dominus benè 8^ non faciet male, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Item Mattbæi lo, Vnus de iflis palTeribus non cadet fuper terram, fine iioluntate Parris mei»

Item : Omnes capilli capitis ueftri numerati Rmt. His amp;nbsp;fimilibus tedh monqsconfirmemus nos contra Epicureos furores» Inrueamur amp;nbsp;mandata Dei de petendis corporalibus ab ipfo, promiffîonesjquæ etiam funt tefti=» monia prouidentiæ»

Deinde hoc ièiamus, deuoîuntateDeiiudicandumefleexipfius Ver* bo, ficut dicitur : Lucerna pedibus meis uerbum tuum. Necciïe cft igitiir ob* temperare uerbo Dei, etiamfi iufti fæpè duriter affliguntur, quia certæ caufæ uerbo. funt,quare Deus Eccicfiam uulc fubiedam elTe cruci» Et nota fitfcntentia': Multæ tribulationes iuftorum, fed ex omnibus illis liberauit eos Deus»

Qiianquam igitur Lazarus eft pauper, tarnen non propterea abijciat aG fenfionem de prouidentia, fed iudicet ex uerbo Dei, quod affirmât cffc prouis dentiam,amp; iequuturam effe liberationem. Hçc in uerbo expreffe tradira lunt» Quare autem ipfe fit pauper, non habeat imperium Tyberij, non eft Icru* tandum» Sed tenenda eft régula Siracidæcapite 5» Quæ mandata funt tibi hæc cogita fände. Non enim necefle eft, te occulta afpicere oculis» Ita difcer* natur inter reuelata amp;nbsp;non reuelata,amp;: in fua uocatione quifqj Deo obediat»

SIMTL STNT, ET T)ETS FACIT TT^TKQJ^E, cft,Scitoeffeprouidentiam,neccaluaIiosDiuites,alios pauperes effe, fed Dei confilio, amp;nbsp;fuo quifi^ loco rede feruiat, iuxta didum : Qua uocatione quifq^ uocatus eft,in ea ambulec. Pauper non fremat aduerfus Deum,fed obe^ diat huic dido : Humiliamini fub potent! manu Dei, amp;nbsp;hanc confolationem teneat. Bcati pauperes Ipiritu, quiatalium eft regnum cœlorum» Item Pro=* uerbiorum. 17. Qiii deipicit pauperem, exprobrat fadori eins» Et Prouerb» IJ, Melius eft parum cum timoré Dei, quàm thefauri magni cum tumuitu» Item; Suffi'cit diei afflidio fua. Item : Orate fine ira amp;nbsp;fine hæfîtatione»

Ad præceptum, Non furaberis, pertinet amp;nbsp;hæc prohibitio, ne limites sentcntia de effbdiantur,acconturbenturfines,ficutexpreffedidumeft,Deute» 19.Non transferas terminos Sdc, Et cap» 27» Maledicftus qui transfert termines proxi* feptimunt mi fui» Et in IL tit» de termino moto, leges funt lulij, Neruæ amp;nbsp;Adriani de ceptumperti. poeniseorum, qui limites effbdiunt»

Necpræceptumoblcurumeft,lèdcitaturallegoricè,de non mutandis Non teiwre legibus, quas Vetuftas graui autoritäre tradidit, fi non fit euidens neceffîtas» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(imt

Nam inter præceptauitæpoliticæ hoc quoep fæpè repetitum eft ,non réméré mutandaseflêuctcresleges,ut èc uerfus monet: Moribusantiquisresftac Romana uiris^’*

Ac nota fit omnibus narratio quæ extat apud Demofthenem in oratio* Demeßhenes ne contra Timocratem de Locrenfibus, apud quos lex fuit, Vt fi quis nouam legem laturus effet, luaderet eam publicè collo inferto in laqueum , ut fi non erdtemdero^ placuiffet lex, dues mox ftrangularent fualbrem » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crenfibin.

V erba Demofthenis hæc funt»Volo indices Locrenfè exemplum uobis narrare» Non enim détériorés eritis audito exemplo,præfèrtim eins ciuitaris, quæ honeftis legibus gubernatur» llli adeo fèntiunt ueteres leges rerinen* das effe.

das efle, Sc patria inHitura mum’cnda amp;nbsp;confcruanda cHc^ nee ferendas efTe nouas leges ad cupiditates ullorum, aut ad eludendas adiones iniun'arum, ut fîqiij'suelitnouam legem ferre, cogatureamfuadere collo infcrto in laqueû* Quod fi populus iudicat, legem hon eft am SC utilem elfe, difcedic fuafor ui’uus incolumis. Sin autem non placet, fuafor ftatim interfici'tur conftridlo lalt; queojdeo non audent ferre nouas leges. Veteribus autê magna cura Ôd feue^ n'tate utuntur.Äc ualdè multi's anm's tantum una lex noua lata eft. Cùm enim ibi lex eflet, ut elïbdicnti oculum uiciflîm oculus efFoderetur, nec multa pe«gt; cuniaria puniretur : Quidam autem Habens duos oculos inimico urioculo minatus eft, fe ei oculum quem habebat unicum cHoffurum cfte, hic unoculus metuens calamitatem fuam aufus eft nouam legem fuadere, Vt fi quis Habens geminos effoderet oculum Habenti unicum,puniretur cftoftb utroqj oculo, ut ivqualis eßet: utriufi^ calamitas. Hancfolam dicunt nouam Icgem conditain efté intra annos plures 200. Hæc funt uerba Demofthenis.

Tab's ièueritas fi nunc effet, non haberemus tot nouos Dogmatiftas Lycurgos de cereis nobs, fimilibus rebus, quarum mutatio prorfus non neceftaria eft, amp;nbsp;nullam adfert utib'tatcm*

A ligua incom nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac iubent uiri politici ab'qua parua incommoda condonare confuetudb

^^dtni^condo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Repubbca, uelutægrocorpore,maiora mala accidant.Quia uidegt;

tiaudafuut ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diftum effe lt;à Xenophon te : tsao-m /xiTaSoAaiTroAiTeZi} ^avaTN4)ópoi, id

Ke]j)iib. euer^ eft omnes mutationes Rerumpubb'earumadferunt cædes. Ideo hoc dft ttntur. lt;ftum iæpè repetitur : Malum bene conditum non eft mouendum.

Regula de twn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;§^4 hic necefle eft addi banc corredionem. Cùm dodrina eft impia, Sd

anteferri régulas î Si excepùoncm quis aliud Ëuangeb'um docet anathema fit. Item : Oportet Deo magis obedft baamp;fündoz re quàm hominibus. Item :ßlafphemianon remittetur neep in hoc neep futu^ ftcLiIo. Et cùm fit neceftariaemendatio,non transferuntur limites patrum, gibui. ftd reftituuntur. Quia dodrina primis patribus à Deo tradita reftituitur, (la eut didum eft à Tertulb'ano : Priinùm quodq? ueriftîmum eft, Sed diligenter inquirenda eft uera antiquitas, amp;nbsp;magna eft confirmatiofîdei, cognitaferie temporum Ecclefiæ eb'gcre teftimonia eorum,qui fundamentum retinuerunt.

Cy M fedes yt comedos cum potentCjßs cautuSf pone cultrum inguttu^ -re tuoj fernes uitam tuam i^c^

A V Lie Aadmonitioeft. Cùm periculofæ fint familiaritates potentum, /^fis cautus ÔC circumlpedus in loquendo, tanquam gladium gutturi adino^ uens, ne quid temerè dicas,quod tibi exitium adfert. Vt Alexander Clicum liberius contradicentem in conuiuiointerfecit.Extant fimiles admonitiones niultæ de aulicis pericub's,

yiue tibtjquantum^^ potes pneluflria Isitaj Sauum prlt;elußri fulmen ab ar ce l^enit.

CÂ^rT XX II h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9’5

Xam quamuù folij^ojfunt prodejjè potentes, Xon profuntj potius plurimum obejjè /oient

EcAefbpus dixi'c Solonieunti adCrceium, Cùm Regc loqucndum, Ttfopumd so , H wç HKi^a, « wç hJ'/s^cc, aut quàm parciflima^aut quàm dulciflima^

Necefle eft cHc gubernatores ÔC miniftros amp;nbsp;Deus hune gradum fîc or^ cwtemfor« nauït, ut tribuerit ci focietatem fui nominis» Ego dixi Dij eftis,id eftihabentes m funt di/mU officium diuinum» Et uocati ad officia fint fideles^prudentes 8C modefti* Sed dolendum eft,q? in hoc fummo faftigio pauci redè faciuht offi'cium,amp;plurimi expoßti funt ucl ignaufuel crudeles, Ac mirû eft,in ilia iède Dei ta horribiliter graHari [untinßtüpdh Diabolum,ut oftendunt exempla omnium etatum.Et quia multi potentia abgt; utuntur, attrahunt tragicas pœnas, Sunt igitur multæ querelæ de inconftantf tia forcunæ in aulis. V erfus Senecæ hi funt in Agamemnone :

Xon/ic Lj/bicti ^rtibus tequor Fnrit alternos 'VolnerefluHuSi Xon Euxini turret ab imis Commota Ijadis iDndajntuali 'Ktcma polopljbi cœruleis Immunis aquis lucida Iferfat Flaußra (Bootes: Ft pr^ecipites ca/ùs Fortuna rotât.

Quanquàm autem multum eft periculorum in aulis, tarnen communia cowwrww uh mala funt in hominum nacuris Ambitio Se Faftus, Ambitio appétit celfa,fîcut tid inMlis fut Seneca inquit,hominum animos furfum tendere,quia fint ignei» Faftus in bis qui baient potentiâ^eft abuti loco^Se fibi iniuftam licentiam fumere,quam po^i nbsp;nbsp;*

ftea iêlt;puntur pcenæ^Salomon igitur ut reprimat Ambitionem amp;faftum,trailt; dit admonitionem,qua præcipit Modeftiam St circumfpeâionem.

Sint autem notæ régula?» Petere officia ad quæ mediocriter idonei iu^ ^etîtio offeij musjiuftum eft. Sed petitio noftra non impediat indicia eligentium, non pu»« gnet iniuftis modis. Ac tab's petitio eft indicate ièfe, Sd oftendere piam uolun«! nem efl,iufù tatcm^ Se offerte ièlè ad focietatem difficilimorum laborum Se ingentium pe^ eft. riculorum.De tali petitione diff um eft:Qui Epifeopatum defiderat,boneftum opus defiderat.Item,HiIärcm datorem diligit Deus.ltem,Paulus ad Titum iu bet difeereboneftas artcs,ut poffimus effe ufui in gubernatione.

Sed uiciofa ambitio eftjta petere^ut copias impedireindicia eligentium, ■viàofd amiu pugnare iniuftis modis,autpoftea extra uocationum metas erumpere.Con^ tioquidßt» tra banc ambitionem dicitur : Qui iè exaltat bumiliabitur. Itcrn,Âbominatio eft coram Deo omnis fuperbus corde.

Eft Se uiciofa ambitio,quæ nominatur «zwcr^oç^illorum, qui cùm fint am!« bitiofiffimi, tarnen uolunt uideri defugere id, quod maxime appetunt. T ales nominat Ariftoteles nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,fide faftidientes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;êauKOTravbp*

Præterea qui funt euedi deinde pleruncp abutuntut poteftate ad priua# you tas cupiditates,ficut Dauid in regno fibi indulfit,Slt;^ multo magis alq.Hic fimus memores diffi Syracidæ ,capite 3. Quo maior es, tantô magis te humilia, fie inuenies gratiam coram Deo. Notum fit etiam Plutarchi diffum : Princeps imitetur lolem, qui cùm in fummum faftigium uenic in parte Boreab tardior liii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,ut

Cfl,Ut fit {eCUrÏOrt/jiip-VfjSjJ'ei np H?^iop 'rw 0i^X°^T°Ç^Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u^w/^a Xlt;x6k /xtyisoiJ,t[af^£Îç lt;^.' TBÏQ So=:

p£Îo($»£ÀaX*s’a KiveTca,quot;^ c^oAcUorEfw -wp J^fó/kop îiç ottrtfaÀsç jtaS/sa^^Q^.

NOK an^aris animoj S)iuesy prudentiam tuam omittUó, vrohilcturd^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc concionaturde Auari'cia» Ne*

Klt;«r/cM,«ö«fe quaquàm autem prohibée hæcfêntentû fedulitateni ÔC laborém iuxta uocati^ dulitM4utld= onem,neq?diligentiain inuocatione, Sæpiflimêenim exprefîê præcipiturde diligentia Qi. labore,ut fuprà formicæ exemplum proponitur. Et in Ecclefiafte capitenono, lrcm,Qtiipræfunt fint diligentes. Item, Diligentia nonignaui Qic^

Et i.Cor 4. Hoc requiritur,ut fîdcles fimus.Huc Qi parabola pertinet de Talentis, Matth. 2V»

Ldbores fcli^ Sciamus autem, labores ica Felices fore, cùm accedif auxilium Dei, iuxta cesfuntduxi‘ di^fium Pfaimi: Nifi Dominus ædifîcauerit domum amp;^c, Vult igitur coniungi ° nbsp;nbsp;nbsp;’ inuocationem Dei amp;nbsp;noftramdiligentiaminlaboribus uocationum,iuxta

dicT:um: Commenda Deo uiam tuam,amp; ijaerain eum,8lt;^ ipfe faciet. Prohibée autem Tro'Xv'T^a.y/xoa-wlw Qi iniufta aucupia, quæ homo quæi*it,quia Deo diffidit, Qi hac diffîdentia cruciatur,Hanc diffîdentiam taxat,nondiligentiam in man* dato labore, Dicit igitur hîc Salomon,humana confilia uidelicet extra uoca* tionem fufeepta amp;nbsp;iniufta,irrita elfe, amp;nbsp;fugere diuitias ceu Aquilas auolantes, Reuocat igitur nos ad metas uocationis, ÔC ad petendum auxilium Dei, amp;nbsp;ad diligentiam ac prudentiam diuinitus præceptam,

K E cum inuido comedospanem, ne^ concupifeos ctbos eius, quia in anima eius tanqnamf^eFîrum eFt tisre.

Vugiendos eße Suprà dixit, periculolàs efte familiaritates potentum ièu aulicas, deinde jn«i(ioy. nbsp;nbsp;nbsp;nionuitjie extra uocarionem appetamus potentiam Qi opes, Nunc monet,fu*

inuidi uiRnt Suntautem inuidi, qui dolent, alios bonos Ièu mediocres aliquo dono nui i q ijin uirtute,Ièu alqs bonis rebus antecellere.Cain dolet,fratrem antecellere hac magna gloria,quôd Deus eum hoc publico teftimonio ornauit.Hic dolor eau*: fa eft horribilium malorum in uita,ut oftendunt exempla Cain,EIàu,Saul,Ma rij, Pompeq, amp;nbsp;fimilia innumerabilia,

superbidfons nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft autem fons Inuidentiæ Superbia, Qtiia enim omnes homines uoliint

inuidenti£, eminere,amp; funt lt;Sd'^ajgt;xix.oi, ficut Diabolus Euam alloquitur : Eritis ficut Dip Et Seneca inquit : Humanos animos igneos eire,acideô furfum tendere: Dolent , homines,cùm uident alios antecellere, ac præcipuê cùm hoc accedit, ut ipfi de* qciantur, IdeôfcriptumeftinSiracide:Superbiainitiumeftomnispeccati. Et adeô communia mala funt lùperbia amp;nbsp;inuidentia, ut dieftum fit in Græco uer* fu, omnia honefta lèmper comitari inuidiam: nbsp;nbsp;rà rs/xv« Ts-avrasTTSTOctpSovi^. Et

ïnuidcntid ni- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideô autem hic dolor iniuftus eft,quia necDeo nec hominibus tribuit de*

iuftdefl.t^uid bitum, Vr,Cain non agit gratias Deo edenti teftimonium de fua prælèniia,5é bon^n^bin^tri collc(fiione Ecclefiæ, Nec uult fratrem habere dona Ä Deo data,amp; poftea buitdtbitum, furens tollere eum conatur. Sic amp;nbsp;Saul non agit Deo gratias pro multis bene* fierjs, quod per Dauidem amp;nbsp;teftimonia dat Ecclefiæ,ólt;f tribuit multas uidori* as fuo reono, Nec uult Dauidem habere ilia dona à Deo traditajncenditur in* dignatione,amp;infidiatur eius uitæ»

Vl’cinum eft uicium ÈTr/xcafsK-aK'«, id eft, læticia in calamitate iuftorum feu smxcûpf=* tolerabilium, uc Diabolus manifeftiflîmè eft £7r;xoKflt;K.aH.©^. Hæc uicia hoc loco damnantur,amp; traduntur admonitiones de fugienda focietate inuidorum dC fu* ipicacium. Item de uera beneuolentia cordis in omnibus off icijs præftanda.

Vccæterarumuirtutuminitiafuntà iudicio,uoluntateamp;cordcî IcaSc Bcnefucnti^ beneficentia debet ex rjfdem fontibus oriri* Ideo fcriptum eft : Hilarem dan toremdiligitDeus.EtdulciflimumeftGræcumdidum,x«pMe’^^'^orde. Animus in beneficrjs eft optimus. Et apud Senecam legitur didum Fabrj, qui inquit : Beneficium fuperbè datum ab homine duro, fimile eft pani lapidolo,

Sit igitur in dandis beneficrjs uoluntas bcnefica, cupida iuuandi, fauens alienæ ßluti.Et cùm tails eft,fi luceant in peéiore agnitio Dei,fides,amor com cultmDei munis ialutis, uoluntas referens ad gloriam Dei hæc officia, fit hæc uirtus cultus Dei,

Contrà uerôin homine inuido,malcuoloamp; fufpicaci,magna confufio eft coriwidunt pefiîmorumafFeduum.Ideôhîcdicit,/2V TALI E SEECT^^Mjujjgt;iidx ESSE. Et quidem reipfa rale cor cloaca eft Diaboli, Ideo fcriptum eft inlo^ banne : Qni non diligit fratrem homicida eft.

Et manifeftiftîmum eft, multum calamitatum à talibus oriri, cùm male;« uolentia indulget fiifpicionibus, ôd falfa ratioci natur, amp;nbsp;ut le muniat,alios deü ^‘icioni 'b/quot;u lereconatur,de quibus male fufpicatur,Et fingularis félicitas eft tales cauere,ut laefimultori hic dicit: Ne comedas cum inuido panem luum. Et fit mediocris diligentia in nMlorujn. confidcrandis hominum uoluntadbus, ficut Chriftus inquit :Eftote fimplices licut columbæ,id eft, fine maleuolentia, prudentes ficut lerpentcs, qui caput tuentur, amp;nbsp;inter multos in turba agnofcunt hoftem fuum, ilium pecunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

catis. Deus amp;nbsp;Magiftratui fic priuatis præcipit, non occidere innocent dcndoinnoccn tem, Præcipitetiam non adiuuare iniuftam crudelitatem, Quando autem te pr^ceptum quo ordine Magiftratus tollere debeat fontes, addita eft Decalogo explicatio, Ut Dcuter.i^, alibi* Sit autem Magiftratus cuftos uitæ innocentum,ficut tis. fcriptum eft Rom, 13, Dei minifter eft,uindex ad pcenam ei,qui male facit. Et priuati homines fine feditione, quantum polfunt pro uocatione, aduerfcatur iniuftæ fæuitiæ,

Eius rei exempla recitantur digna Confidcratione, Jonathas aduerfatur ^xempldprb patrf 1ÙO, non folumteftimonio, fed etiarn altjs offi'etjs iuuatDauidem, fine feditione, Abdias clàm pauit Prophetas,pulfos à lefabel. leremiam Eunuchus iniu^ extrahit ex carcere, Aegyptiæ obftetriccs leruant infantes Ifraeliticos, Rahab peuiti^, fed feruat cxploracores ilraeliticos. Tempore Diocletiani uir nobilis in urbe Bi^ feditione, thyniæ Nicomcdia,ediifi:um Imperatoris de interficiendis Chriftianis publice concerpfit,utoftenderet,fe iniuftam crudelitatem improbare*

Excwp/o Do=! Contrarium exemplum eft Doeg, qui furori Saul morem gerens.crudesä liter interfecit innocentes Sacerdoces. Ita multi hoc tempore iniuftam fæuicy ic/ttpUjC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C

fldml'æuitiam am,quæ exercetur aduerfus noftras Ecclehas, conhrmant auc palàm.aut luo hf confirmant, Jentio. Hi cogitent hoc dicftum Salomonis amp;nbsp;ftmilia,amp;: commonefadi triftifti«» ma comminatione Chrifti emendent kt Scriptum eft enim Matthæi 2 j» Ve^ niet fuper eos omnis languis iuftus^lFufus fuper terram inde ulc^à nece Aheï iufttul^ ad Zachariam*

■voxTrdidni ' Digna memoria eft etiam honeftiftïma uox Traiani, qui dans gladium adytdgiftrum Magiftro equitum: Hunc, inquit^ gladium tibi trado,ut eo pro me utaris, cùm equitum, facio: Contra me uerô utaris^h iniufta facio.

TSL E ITSLSlT) IE nbsp;nbsp;nbsp;6' imfiièhabitaculo iußi)Sefities enim cadit iußus et re*

prohibenfur Repctic præceptum: Non occidas,addita commonefadione de £7r/xcûp£na* homines calamitates piorum, hac ipfadcformitate eorum Igtantur,amp; fiunt rabiolîores^lîcut Semei maledicic Dauidi, Cùm enim inquit : î’T/Æ kÎ IH T) IE C

de malo pcenæ,id eft^de calamitatibusjoquitur. Et tarnen accedunt incerdum etiam mala culpæ, quæ atcrahunt calamitates. Ex his tarnen emergit iuftus,fi* eut Dauidj Manafle, amp;nbsp;alrj innumerabiles.

TIME T) OMIH JAMfili^cutnfeiitioßs ne commißcearii t QßßlA STEMT0 ygt;eniet exitium eorumj ruinamßditiofirum t^uisno^ uitt

neoiedicntid Eft hæc fencenciâ inter præcipuas huius libri oblèruanda, quæ præci^ ergdVeum et obedientiam,Sd quidem ordinat eam.Primùm iubet Deoobedire,amp; deinî* * de Rcgi) quia primum officium eft, etiam politicigubernatoris, ut iplè fit uox Decalogi.ód puniat uiolantes Decalogum, Ac propter hanc cauiam præcipu=lt; am Deus fubiecit multitudinem Magiftratibus, quia uult exaudiri Sc intelligi fuam legem.ut ipfè agnofcatur. Altera caufa deinde eft,Ne focietas generis hu mani infinitis tumultibus difli'petur. Sanxit autem Deus,ut propter ipfum ott bediamus,amp;: fciamus eum punire contumaces, Circumdedic etiam metas po^ teftati,ne præcipiat contraria mandatis diuinis, Ideo prius hïc dicitur : Time Deum. Quare amp;nbsp;Apoftolorum régula hÏc comprehenditur;Oportet Deo ma gis obedire quam hominibus.

Pr£cïpit uM= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cogitanda eft autem hoe loco integra doârina de caufis politici ordinis,

refcditiofos. S(2 de Magiftratibus, quæ Roman.i3.amp; alibi copiofiusrecitata eft. Nomina:« tim autem hïc præcipit,/^/TA I^E SE T) ITlOSO ó',ubi necefle eft in dift fenfionibus iudicarhqui fint feditiofi. Et facilior dfjudicatio eft in politicis nea goefis, quia ordinaria poteftas longé eminec fupra multitudinem, amp;nbsp;confpiew tur oculis,

ordind nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manifeftum eft,quæ fint officia ordinariæ poteftatis/cilicet : Sonare

ri£poteftatts. uocem Decalöghamp; punire contumaces,Item,proprias leges ferre non pugiw tes cum DecalogOjamp;S punire contumaces, Item,exercere iudicia, Sd ferre lèn:« tentias iuxta leges, Ac in dubqs rebus ualent iêntentiæ non loliim propter probabilem rationem,lèd etiam propter autoritatem diuinicus attribute Ma^ giftratibuSjCui uult Deus in ciuilibus negoefjs etiam antea dubqs nos obedire. Et quia Deus alias dat magis placida amp;nbsp;mitia imperia, alias minus, uult nos

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xxniJ.

édam cjuædam dunora onera ferre, modo fint tolerabiKa gt;nbsp;nbsp;nbsp;non fint' atroces •

De bis régula Pauli tenenda eft ; Nccefle eft obcdi're, non folum propter Dca/Äo iram,fed edam proprer confciendam. Peccant autem contumaces, id eft, non violentes obedire legidmis imperrjs, Qi plus peccant ftdidofijid eft, qui contra Magiftratus contumcliofi funt uerbis, aut qui ui, fadtionibus Qi armis eos cutere conantur. His pcenam hoc loco minatur,ficut Qi Dominus inquit : Qj-ii gladium acceperit, gladio peribit,id eft, qui gladium ftringit, non datum à le^ gibus,ut perierunt AbfalonjSeba,Adonias, loab, Caflius, Brutus Qi alij innu^ merabiles ♦

Sed contra iniurias atroces Qi notorias concefta eftdefenfio, utlexfcrb prain ft, conceditinterfici Confulem deprehenfum in adulterio à patre Mil' lien's. Et Marius abfoluitadolelcentem, qui Tribunummilitarem in defenfi# cejfaefi dtfi/i one pudiciciæ interfecit, Vidorinus præfes Germaniæ in Colonia Agrippina 1'^°' interfedus eft à fcriba,cuius uxorem comprefterat,cùm alioqui adeo laudetur eius uirtuSjUt Neruæ T raiano conferatur,

Conceditautem Euangelium uti legibus polidcis, cum fadonc congru# endbus, Imo firalisdefenfio non eflet concefta, transformaretur Euangelium prchibct in dodrinam politicam,amp;: ftabiliret infinitam tyrannidem, Sed de hac difpu# tadone alias copiofiusdicitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rijf.

Sed de rcprehenfione errorum in Ecclefia fciendum eft, nequaquam pec# ^onpeccdnt careeos,quiaduerlàntur PrincipibusQi Epifcopisdefendentibuserrores,Ne# ^urtrinci^^'b ceffe eft enim obedire Deo in confeifione ueritatis, ficut Apoftoli dicunt : Of cz Epifcopis ' porter Deo magis obedire quàm hominibus. Item, Si quis negabir me coram defendentibus hominibus,negabo Qi ego eum coram parre meo cceleiii, Item, Si quis dixerit Blafphemiam contra Spiritum fandum,non remitrerur ei. Item, Si quis aliud Euangelium docet, anathema fir, nbsp;His mandads Dei confirmemus nos con#

tra clamores regum er Epifcoporum, qui uociferantur nos feditiofos elTe, quia docendo Qi confeiTione taxamus errores Sc idola, ficut Deus præcepir. Scia#

- mus autem,miniftros Euangelfj non gerere gladium, Qi cum illi qui tenent or# dinariam poteftarem, exercent iæuitiam, iniurias tolerandas elTe, iuxta hæc di# da, 2.Cor, I o, Arma militias noftræ non funt carnalia. Item, SicutPater mi# fitme,ficegomittouos. Et: Regnum meum non eft de hoc mundo.

G LO A nbsp;nbsp;nbsp;OMIT^ I eît Iterbum celare^ At gloria (^egum eîl inefuirerè

quot;T'A Iffert dodrina propria Eccïefiæ Dei ab humana fapientia, Qi fæpè in gu# oîjjîrt doUrt bernatione errant prefêrdm præftantes homines,anteferentes fàpientiam politicam uerbo Dei, ficut Nabuchodonofor inftiruitcultum, fomnians ad re# gni copcordiam profuturarh efTe fimilitudinem ceremoniarum. Sic hære# tici fledunt Euangelium ad fuas imaginationes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc igitur monet, V er#

bum Dei effe fapientiam arcanam,ôd difcendam uero ftudio, id eft, Vult De# us nos difcipulos effe fuæ uocis,non uult nos anteferre noftras cogitationes, 8é fingere noua dogmata feu ricus,Sic gloria Regum eft,id eft,omnium præftan# tium,inquirere arcanam fapientiam/cilicec audiendo,non turbando cauillati#

onibus. Sicut 8c Paulus prxcipit: Sapientia Dei habitet in uobis,icî efl,fapien^ ' ter inquirantur fontcs,8u conferantur ceftimoma, ôâ meminerimus,nos debere difcipulos efle uocis diuinæ,ficut Salomon inquit : Audiens fapiens fapientior crit »

Humana fapicnna in Daui'dc lubebat incerfici Saulem, led Spiritus Câa^ élus in Dauide, noluit tale exemplum oftendere in populo Dei*

similitudo de Salis Sc Nitri naturae fimiles funt, rodunt Sd urunt corpora, lingularis ßlc^ Nitro. jjj'g eft Nitri in pellendo, ÔC irritatur aceto 8d calce, ficut inquit Plinius : Vlce^ ribus quae ferpunt Nitrum cum calcc amp;nbsp;aceto illini*

Significat igitur hæc fimilitudo, pertinaecs cum admonentur, tantum eri rabioliorcs, urNitrum incenfum infufo aceto multo uehementius diflipatf tur pellitur propter ’avîtirsisac-z/j. Sic Saul admonitus fit multô fæuior* Tales multi iunt imprjj'n quibus crelcunt furores cùm admonentur.

Non prohibet autem hæc lententia doceri ueram doclrinam, Sed loquft tur de faâo feu euentu, amp;nbsp;oftendit, diftimiles efte auditores, alios efle dociles, alios pertinaces nolle doceri,ut Rom ji.dicitur de blafphemis:Exccccatifunc oculi eorum,ne uideanr.

J^ifeernendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem ut dixi hæc lententia non prohibet doceri ueram dodlrinam,

funt auditoren tamcn fignificat difeernendos efte auditores. Dociles pie 8lt;r fedulo erudiendi docilesfuntjUt Paulus inquit; Infirmum in fide aftumito, De alrjs blalphemis diftum eft.’Non detis lancftum canibus.Et Prouerb.lj.Auribus ftulti ne loquaris,quia contemnit fapientiam eloqurj tui, Et tarnen priufquam auditores difeerncre poftisjomnibus doélrina proponenda eft. Poftea lequamur regulam Pauli; Hæreticum hominem poft unam atep alteram admonitionem,uitato,

F0 El'S conturiatus çA^fcaturi^o lutulenta iuîtus cadens coranitmf/o. iÄirMilt;tl^ei Manifeftum eft, ualde turban’ omnium làpientum mentes deformitate florenu^n Ecclcfiæ cùm uident imperia,opes, làpientiam penes impios eire,Interca uerô imperijs^etEc Ecclefiam exiguam,ærumnofam,fine certoimperiofparfam in diftîmilimas*' defiaopprcjpi gentes. Item, à turpiftîmis Tyrannis innocentes homines interfici, Ifraelita* lt;«rKgt;«nw. infantes à Pharaone,Baptiftam ab Herode,PauIum à Nerone.Hæcmira^ bilia fpedacula mouent làpientes, ut cogitent, hos milèros homines non elfe

Eccleftdeftu^ Sed docet uox diuina,ibieire ueram Ecclefiam, ubi lè Deus édita promif ’ délef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i 11 Li ft ri bus teftimonrjs, refufeitatione mortuorum 8d alfjs patefecit, amp;

iguaeftetfubl ^'’^nc elle Deô curæ,amp;: exaudiri,protegi, hæredem efle æternægloriæ apud ieâa cruci. Deum^Et quidem exiguam eire,amp; fubieâam elfe cruci propter certas caufas.

Hisdiuinis teftimoniisnos confîrmemus aduerfus hæcfpelt;ftacula,lt;iuæ ufitatènominantur Scandalum crucis , ôdfimusmemoreshorum didorum, Matth, II. Ablcondifti hæc à fapientibus,amp; reuelafti ea paruulis. Item l. Co^ n'nth.l. Non multi làpientes lecundum carnem,non multi potentes amp;^c. Hue pertinet tota doc'trina Pauli cap.ÿ.ad Rom.ÔC multi Plàlmi. V t;Noli çmulari in malignantibus. Item Pfaimo 72.Moti erant penè pedes mei,

Ita fit priuatim. Cùm Dauid pelh'tur in exilium,deleélantur eius calamft täte impijj amp;nbsp;manifeftis farcafmis ei illudunt, Hæc iudicia deferibuntur hac

imagine ; Fons lutulentus iuftus coram impio, Sed teneant prj ueras confola;* c^ufe ^uäre tiones,amp;: fciant,qualis fit Ecclefia^Sc cogitenc caufas,quare cruci fLibicóta,Slt; un de lint petendæ hrmæ confolationes.

4’ nbsp;nbsp;nbsp;Quia uult neces Sandorum teftimonia efle de dodrina, amp;nbsp;de uenturo

Î~^E euentu loquituriUt hoc didum:Fortuna quem nimiùm fouet ftuitu facit* ‘Diilumdeeu^ ■^Narrat.n.homines nondûcaftigatos feu cicuratos fieriinfolentes rebus fe cundis, laxare frenos uarrjs cupiditatibus, ut Alexander cùm initiô modc;= ftiffîmus 8é mitiffimus fuilFet,poftea uult eife Deus,amp; fit crudelis, Cùm enim ptumdc moa homines nonanguntur,fiuntfecuri,non petuntauxilium à Deo.amp;Tebrq fuccefi/^V^^'^ fîbus, fua confilia amp;nbsp;fefe magnifaciunt* Ideô magni 8c triftes funt Heroum fus^ut HerculiSjNabuchodonofor, IültjiPompeij,ôd innumerabilium aliorum*

Etfi autem hîc de Euentu tantum dicit, qui ad regulam pertinet de com^ muniter acddentibusjtamen tacite compledituradmonitionem ièu præceptS de Modeftia,quod récitât Siracides capite 3, Quo maior es, eô magis te humi«« lia,amp; coràm Domino inuenies gratiam* Item: Deus fuperbis refiftit,humilib» autem dat gratiam. Et fuprà recitaui didum Plutarchi: Solem imitentur Prin!« cipes, qui cùm in fummum faftigium uenit,elatus in partem Borealem^tardifi’ fimè mouetur, ut tarditas curium reddat tutiorem*

Tenendaeftrégulauita:AF7L7Tzy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Appr^ldtio

expetenda eft,ut Siracides inquic,capite 4i.Curam habe de bono nomine.Sed tarnen lèmper multi lunt inuidi, qui deformareeos quibus inuident conantur, semper repe^ ut Cicero inquit : Efi quaî’dam huius leculi labes amp;nbsp;macula, inuidere uirtuti. riuntur inuidi Ac multi natura funt uirulenti, quos ipfa Maledicentia deledat, Multis in quæftu eft,ut Plautus inquitjftic thefaurus ftultis in lingua fitus, ut queftui ha Leant, male loqui melioribus. Et noti funt uerfus Menandri ;

Et omnium temporum hiftoriæ oftendunt, multos honeftos calumnfjs oppreifos efl’e,ut Iofeph,Palamedem, Ariftidem, Theramenem, Socratem, ÔC alios innumerabiles, Ac in Ecclefiafte dicitur: Calumnia turbat fapientera,amp; frangit robur cordis eius, Sicut experientia oftendit, iæpè bonos uiros impe^ diricalumnijs,

Pdi(d mAlcd^, HÎC igitur conlblatio contra calumnias tradica eft,uidelicer,fal{a maled^ ^^^i^tiamfi aliquantÜjaer fauciant, tarnen poftea retegi improbari, ficutdi^ citur; V eritas aliquandiu laborare poteft,deleri non poteft. Pfalmus addit dul ciorem confolationem : Maledicent illi, nbsp;nbsp;tu benedices. Et Dauid de conuirf

Conlcientilt;e Has confolationes teneamus, ièd ita tarnen, ut confeientiæ noftræ inte^ Hîtegrifrfî re^ gritatcm retineamus,ficut ß^e præcipitur : Hæc eft gloriatio noftra, teftimo^ tinenddefl, conf^jçjQtiænoftræ* EtadGalatas, Opusfuum unulquiic^probet,amp; fie habebit gloriam apud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non ex alrjs,id eftjRedtè facito.ne te conicien^

lia tua damnet,amp; cùm non eft iaucia confeientia, habes gloriam, caulæ uidcli« cet, non pendentem ex ftulto applaufu aliorum, ied talem,quæ eft uera confei# entiæ approbatie, amp;nbsp;in credente eft opus ncceftarium,amp; Deoplacens»

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæcpræceptaamp;has confolationes feiamus nobis diuinitus dari, quia

ejlleuK cdr^ calumnia non elt leuis carnihcina,etiamfi tandem Veritas patefacta earn refus* nificma, nbsp;nbsp;nbsp;tat, V t,cùm Socrates interfedus eflet,poftea reprelèntata eft Tragcedia de Pa

lamcde,in qua recitatus eft hic uerius: kavE'nkavETt -ràp apis-o/j£;5\Kvwjj,/xHdVva €?^ccicco-ait Wova.Poft hancTragœdiâ ciues expulerunt ex Athenis accuiatores Socratis, Nunc fequuntur alia di(fta,quæ ad hoc propofitum pertinent,^: monent iàpienter iudicandum eife,quando refutanda fît calumnia,quando nonfitrci« futanda ♦

Dudrnm con^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Duæ pugnantes lèntentiæ recitantur,quæ ideô diirentiunt,quia ah’qaand

trdricirum(en do refutanda iunt maledicfta,aliquando non neceife eft refutare,fèd prudenter tentidrumcx= fu^jcandum eft,utrum faciendum fît. Facilis autem dqudicatio eftpaftoribus re^ondendo^ publico muiiere docentibus. Hi Temper habent auditores diflîmiles, pios, CT de ref^on-. firmos,amp; infirmes,dociles tarnen,amp; aduerlàrios perrinaces Scinianabiles.Nc!#

dendo ftulto, cefleeftautcm paftores feruire meliori parti, ubiuoxdotflrinæincorruptareî« fucac aduerfàrios.Et hi difcernant maledicta. Alia lacérant dodrinam,alia de^ formant perfonam docentis.

Mandatum eft autem de docftrina illuftranda propugnanda.2.TimJ» Honeftum depofitum cuftodi per Spiritum lan(ftum,habitantem in nobis. Ad Titum i.Quibus oportet os obftruere,Etibidem,Conuincitoeos feuerê.Etad Titum 2, Conuincito cum omni imperio, id eft, praecipiens exprefta aiTeaernii tione,ut uerbo alTentiantur,

dïri^quot;nec^r Pugncnt aût de rebus neceftarijs, nbsp;nbsp;ftudeat alTumere infirmes in fide, uc

inquiCjamp;adiungere ftudeant,no turbentdiipiitationib.inextricabilib, Priuaaferen-- neq^ aliènent acerbitate.Priuata aût conuicia aut modeftê refutec,aut omnino d^tßfnt, nbsp;nbsp;nbsp;prætereant, ficut in Pfalmo diciturdlli detrahebant mihi,ego autem orabam*

In alrjs autem priuatis congreflibus, Doeftores nbsp;nbsp;altj confiderent diCerb

CAT VT XXri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^21

turbam infànabilém, ut loannes cùm in balneo uenifTet ad Cberi ntbi turbam. Etc oftenla confeiïione, ne uideatur cum illis colludere, quàmprimum, Ci po^^ teftj difcedat ab eis, iuxta didum : Hæreticum hominem poft unam atcp alte» ram admonitionem uitato,Sicut Iohannes ftatim ex balneo egrefTus eft* Item, nedetis lantftum Canibus*

Prælèrtim autem decet,priuata conuicia aut non refutare ƒ cut Dauid ta# priuatu, conui cuit, cùm ei malediceret Semei : Aut paucis refutare* Et exempla multa funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»oaut

magnorumgubernatorum, qui conuiciadiflimularunt , ut Pericles, US, Scipio amp;nbsp;airj fecerunt. Lacedæmoni} tacueruntprouocati àMardonio, qui cùm fadus elTet infolentior propter filentium Lacedæmoniorum , in^ c^uic Herodotus J eum ela.tum effe ivxfH vIkh, ideft, frigidauicHoria, Et in libro Herodoti narratio recitatur de Spartano legato, qui Geloni Siculo fii# perbè relponderat, ad hune Gelon inquit : Probra obieefta homini folent iram accendere: Tu uerôetù contumelia me in icrmone aftècifti,non tarnen perfua# debis,ut indecora faciam,compenGndo conuicia,

Præterea plerunq^ ira impelluntur homines ad conuicia,Stulticia eft au impeîlit tem cum irato rixari, ficut elegantiflimè didum eft in Græcis uerfibus t Duo# ‘ bus dicentibus, cùm alter eft iratus, qui non contratendit dicendo, fapietitior eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Denic^ depriuatis conuicijs lîmus memores didi Petri l.Pet,5.Non red# dentes conuicium pro conuicio. Hoc etiam meminerirnus, in refutatione non tantù alterius errata reprehendenda efle,icd etiam doétrinâ necéflariam per# fpicua adlêueratione proponendam efle, quia non iàtis eft, Academico mo# re contradicere alrjs,ièd etiam oftendendum eft, quid fentiendum fit,ficut De* mofthenes monet,cùm inquit; £7rÆ/xap Travraç quot;ß), u‘\sp.S'äXivamp;ii ov

Congruit cum Homerico,quod laudat Pindarus: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to TÉruKToa/oV «y»

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FEX format opus : Et conducensßultum j conducit corrumpentem

lurisconlùltus inquit : Magna eft artifîcum dilFerentia,Et multa funt di# ôa,de diferimine artifîcum, de impoftoribus ardelionibus, qui fe uenditant pro artifîcibus, cùm non fint, Vt, plurimi funt impoftores, qui uolunt uideri medici, Plurimi indodi concionatores funt,qui adulantur uulgô aut potenti# bus,

Traditur ergo hîc admonitio, quæ ad prudentiam pertinct,ut eligantur Oeîigendi dr^ in qualibet re idonei, Simul etiam præcipitur his qui profîtentur artes,ne fint impoftores aut ardeliones, led ut Paulus inquit, fint Fideles,id eft, redè ftiant artes quas profîtentur, 8d in ufu præftent fîdem 8^ diligentiam, Hæc omnia compledituruirtus,quænominator SEDVLITAS, quæeftproprqoffi^ ci] feu uocationis opera amp;nbsp;intelligere amp;nbsp;fîdeliter facere, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,

922 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo^rM

Quod^ parum nouitnemo doccre potefl» Item: Aliud eft Iceptrum, alnid cft pletflrum* Item : ntcrui} up ï-n^a'ïfsç ou ^uxvfy»«.«, id eft, faber cxiftens, non faciei bas fabrilia »Item Phocy Iides: mh -s^ó-n ic^îveip Ix.J'aH/j.ovai^ aviTfaç tâc-Mç. Item.’Rcmum ducat qui didicic» Item hoc Syllæ : Remigem prius eflc oportet,quàm clauum gubernare» Et pleruncp fit,ut indoâi iint audacioresj'uxta dictum: a^as!« ef«cro$ ècTT^yocjETc«. Infcitia audaciam afteru

SICV'T CAN. IS redit ad 'Vomitum, It aflultus itérât ftg-c, c^iïKor cM^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cauGs pccnarum in bac uita iêpè alias dictum eft,uideIicet,cauGs pre^

!♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima, quia Deus iuftus eft,amp;^ propter ftiam iufticiam deftruic contrat

tn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed multi cceci ferrei,nec alienis, neciuis pœnis emendantur, multi c:«

Fw” « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efferuntur Sc fiunt rabiofiores in pœnis. Aliqui repreffi pauIifper,Gcuc

dunt in’'fcL Saul, mox relabuntur in eadem fcelcra. De talibus relabentibus loquitur hoc lera. dicftum, ficut fæpiftimè alias monet Deus, ne relabendo attrahamus maio^« res pœnas, ut Amosl. dicitur : Ter peccantibus peperci, quarto non parcam. Et Chriftus Petrus inquiunt,Poftrema talibus fieri peiora prioribus. Et Sa^ lomon ait,ReIabentes fimiles elle canibus.Sed multô triftius eft,quôd Domii* nus inquit redire diabolum, cum alqs feptem nequioribus fpiritibus,

Excmpld pub Hîchorribilia exemplapublicaamp;priuataconfiderentur. Creftit furor liedcr priud^ in Pharaone,Saul,Abfolone, Achab. Et ciues Sodomorum,qui uiderant,Iè dk liberates eiTe, cùmAbrahâ profligauit exercitum hoftiîi, deinde mox obliti priorum pccnarum 8cliberationum,furenter ruuntin teterrima fcelera» rorum mAio= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludæi poft triftiftimas calamitates amp;nbsp;liberationes interfecTtis Macabæis

rumierquire fratribus,petulantiflimèlacerârunc dotftrinam diifidijs iedarum,Pharilâicæ pcends^^^fee^ Saducæsc. Lacerâruntamp; regnum ciuilibus bellis.

na multi redeunt ad priores errores, SCpoftea prorfiis fiunt a.^ioi. Multi nouis erroribus lucem ueræ dodlrinæobruunt,amp;ftditiones mouent. Multi doclo^ res omiftainquifitionedoârinæ, traduntgrata uulgo. Vuigus deledaturhgt; centia,amp;: laxat frenos cupiditatibus. Ita pœnas maiores attrahimus. Seruabic tarnen Deus aliquas ueræ Ecclefiæreliquias. Huius fi uolumus elTe membra, ferio conuertamur ad Deum, 0^ petamus nos conuerti, regi ÔÔ confirmari, à Jio Define relabamur. Et fit in nobis ipfis diligentia uitandi illecebras occa* fibnes

fîones peccatorum (îciit Paulus præcipk : Videte ne gratiam fruftra accepem tis. Icem: Ambiilace accuratè,non ut fatui 8lt;fc, Icem,notum eft didum: Vi'tare peccata eft ui'rare occafiones peccatorum,Item Siracides, Qui amat periculum peribit in illo.

XOX G LO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de die crAfiino Qjûa nefcis quid gariet hodiernus

^Onuenit cum Romano dido : Nefcis quid ueiper ierus uehat. Item,Ludir ^nconfldniu '^in humanis Diuina potentia rebus, Et certâ præfens uix habet hora fidem, °atur‘ut prL Item,Omnia funt hominum tenui pcndentia filo,Et fubitocafu quç ualuêre rult;« hibcdtfiducii unt. Item, Irus eft fubitö qui modô Crœfus erat* Denicp omnes libri pleni «o#« funttalium admonitionum defortunæ inconftantia, quæ ideo nobis propo* itKriatcm mo nuntur.ut nos de Modeltia admoneanc,cx prohibeant hæc duo maxima uicia, necelfarids, fiduciam noftri,amp; temeritatem mouendi res non neceflarias, ftulta fpe, amp;nbsp;nos intra metas includant, ut tantùm faciamus noftræ uocationis officia neceffas’ ria,ficut Paulus inquit: Propria facite,Et quidem in agnitione infirmitatis nolt; ftræ adiungamus inuocationem Dei,iuxca didum: Subditus efto Deo, Sc ora cum, Item: Sine me nihil poteftisfacere» Et leremias inquit: Scio Domine, quöd non eft hominis uia eius,id eft,uocatio. Non enim dicit, Nihil agere ho^ mines, ftd ftne auxilio Dei,necp confilia necp adiones felices eife,

Semper igitur hanc regulam intueamur,Neceiraria amp;nbsp;præfentia redè fa« ^ccejjdrid er cienda efle,quæ poftulat oftici) ratio,amp; lt;5 Deo petendum efte auxilium,ne con fiii noftris uiribus aut ftulta fpe moueamus non neceiraria,ficut Pericles mouit bellum non necelfarium leuiftima caulà,quæ negligi potuit,ut tune quoep mul cdüone d«, ti iudicabant, Älcibiadestraiecit in Siciliam fine neceffitate.Hannibal Roma nis intulit bellum fine neceflitate, Pompeius poterat retinere pacem honeftis conditionibus, Hæc bella omnia ciuitatibusiftorum exitialiafuerunr, Caro^ lus Burgundus fine caula intulit bellum Lotharingo 8C Heluetijs, in quo infelt;» liciterdimicansinacieinterfeduseft. Deniep regulariterinfelixeft-sroAu-7i5ay= MotrcüJK, id eft,facere non neceflaria ftulta fpe,ficut dicitur,* p-Iroioi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■xoyï'iovrM

Hasadmonitiones in uita confiderare utileeft, adquas etiam pertinet Chrifti didum: Craftinus dies pro ieCe folicitus erit, Sufficit diei afflidio fua, id eft,facito necelTaria in præfentia, quæ per fefe fatis habent difficultatum, non cumules difficultates inani ratiocinatione amp;nbsp;folicitudine de rebus futu* ris.

Sæpè cogitanda funt difcrimina fententiajrum. Aliæexprefle præcip^ Decotnmuni unt aliquid,aut prohibenr,aliæ funt promiffiones aut comminationes diuinæ, aliæ narrant Euentus, Hæ fimul tedè monent,quomodo aduerfus eos euentus trrfSi inuniendi fint animi. Ita hæcfèntentia narratio eft deeuentu,uidelicet de com« minnspldcdbi

muni morbo multorum,qui funt iracundiores,amp; minus placabiles.Tales irad plerunqjfunc quifuntftolidiores ÔCimperitiores,quinonconfiderant infir=« mitatem hominum,non cogitant,multa aliorum errata placide toleranda et fananda elfe, Ideô didum eft; Imperito nunquam quicquam iniuftius eft, Sed ut in

924. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s ƒ o Aï

ut in Deo eminet bonitas, amp;nbsp;tokrat ipfe in fuis quoep multos morbos,8lt;^ prae* cipit : Remittite remittetur uobis. Ita fapientes magis fledunt animos ad bonitatem,amp; cogitant de communi infirmitate fua 8d aliéna, amp;nbsp;funt memores diuini præccpti: Remittite amp;nbsp;remittetur uobis,Nec poteft illuftrior imago dc ftolidis implacabilibus pingi, qu«ï in Euangelio propofita eft imago ferui cru« delis,qui debebat fexaginra tonnas auri,

Quanquàm autem hæckntentia in hoc libro'Salomonis tantum narra« tio eft de Euentu, tarnen multa rnonet : lubet confiderare humanam infirmita« tem, amp;nbsp;meminifte praccepti de îtt/bkeîcç, ÔC moderari iracundiam ; Monet item uitare ftolidos,qui neç^ cognofeere neqp ignofeere norunt. Hue multa dida pertinent: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Et Seneca inquit : Nihil m agnum quodnon eft placidum. Et dulciftîmi funt uerfus Homeri y.Odyff: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

HoS^pes tale mihi peEus ne duxeris effe^ Qt^d temerè aut nimiùm flagranti exteßuet ira, Omnibus in rebus modus eflpulcerrima luirtus, fep ou /JLO? TÖl^TOp lt;^iShSeWJ lt;^'2.0lJ

Diilunt ?l'mquot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Plinius inquit: Qui uicia odir,homines odit.Scd tarnen id didum pru

dentcrintelligendum eft.Non enim loquitur Pliniusde enormibus uiciis.nec dit homines 0* de appvobâtione fed de tolerandis aftedibus aliquantum aberrantibusfine fcelere, Cæterùmnotaftntpræceptadiuinitustradicademoderanda ira,uc Matth,y, Sd 8, Item,Rom nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alibi,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SICJ^Taufs deferens nidumfium :

lüon deferent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nullum uitæ genus, nulla fundio eft ßne multis molefti-js amp;nbsp;periculis,

dumuitage^ jJçq nbsp;nbsp;nbsp;jf, quolibet uitæ genere obrepunt faftidia, iuxta illud: Optât ephip«

piger,optâtararecaballus, Monetigitur,nefradifaftidqstemerède« pericula. nbsp;nbsp;feramusuitæ genus,ad quod redè uocati fumus, Paulus inquit: Vnufquifq^ in

Hue pertinent multa præcepta tradita contra Inconftantiam, qualis eft in uita defultoria,quæ fubinde mutât inftituta : Vt lapis fæpè uolutatus non obducitur muico,7lt;ie©^ h.uZ/vlt;Po'/;3!z/©-' to(îgt;ûh.©gt; ouT^o/g. Item,PIanta quæ fepè trans« fertur,non coaIefcit4ltem:Sis Afînus,quemcunq^ Afinum fors alpera fecit:Qui placide fortem ferre foit,ine iàpit. Item : Pro eleganti Medico malus Poèta, ievrlKaKOÇ wo/kthç.

smguUhomb Agnofeamus infîrmitatem noftram, ôè foiamus,fingulos homines multa ncsmultAigno ignorare,fepè errare 8è labi, ficut Salomon inquit: Stultorum infinitus eft nu« emm ’T^^tus, Item,Eft uia quæ uidetur homini reda. Si nouiffîma ducunt ad mor« tem, Et extat hæc querela in multorum feriptis, Euripides inquit:Nemo unus uidet omniaj'ç nbsp;nbsp;nbsp;ou TrwvTa Of a.TheOgnis:ouci'£/S âv0p wto/j Isip amp;.mvTlt;x. trolt;îgt;o^,

Ac Deus proptcrea nos ad commum'catxonem fermom’s condidit prcci)« puèjUt all) alios doceant3amp; confilqs regant.Idco Paulus inquit; Docete amp;nbsp;com«! monefacite uos mutuô.Et Siracides capite ó» Si uideris uirum fapientem, ma^ né accedito ad cum, amp;nbsp;gradus ianuæ eius exteratur pedibus tuis*

Deniep plurima dida funt, quæ præcipiunt audire peritorum confilia Sc iudicidLiSc conferre cogitationes cum alrjs.Et quotidiana experientia oftendit, quàm fit periculofum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et de artificibus hoc dicitur : Quilep fibi pefi VzoSaAevap

fimus magifter eft.Et Euripides dulciflime dixit : o/x/A/a ’t'-nttE t/xv«?, Conuerfatio peperit artes, cum uidelicet multi fuas cogitationes conferunt, Sc alij aliorum iudieijs aut exemplis commonefiunt*

Ac res ipfa oftenditjCorrumpi dodlrinas ab f)s,qui non audiunt alios,fed abditi uelut lucifugæ, fingunc ex Cefe nouas opinioncs, abhorrentes à probata forma do(ftrinarum,Tales multi nunc funt,qui gloriantur fe efle aü-mMditTisi-, et nbsp;nbsp;nbsp;corrum,

iua lomnia admirantur,nec audiunt aliorum lanorum indicia* Sed nos præcelt;* punt artes, ptis obtemperemus, qua? iubent audire peritos, amp;nbsp;conferamus noftras cogita^ tiones cum alijSjUt Paulus inquit : Docete Sgt;C commonefacite uos mutuo.

De hac coKatione iudiciorum amp;nbsp;confilioru loquitur amp;nbsp;hæc fententia ; ^ollatio iudb Ferrum ferro acuitur, fie acuit artifex artificem, Hæc diligentia primùm Mo^ fi™n^ars deftiæ pars eft, propriam infirmitatem confiderantis* Deinde prudentia eft nwdeftiP^ ftudium difeendi quæ ignoras» Et fuprà Salomon laudans fidele confilium im pradentix, quit : Vt cordi fuaues func fragrances odores, Sic amicus dulcis eft, dans confia lium animæ.Scribit Synefius,Apellem folitum efle adhibere iudicem pidura:« syneftus de a rum Lyfippum ftatuarium,amp; uiciflîm â Lyfippo ftatuas Apelli iudicandas efle c^-Lyßp monftratas» ImÔetiamexhoftium exemplis multa difeuntur» Ideô laudatur ’ üerfus Sophoclis t «'ey £X®f«f 770;$^« /xwSavwi 01 cr'oiî’oi.

Sicut faciès in aquis apparentes lubricæ funtamp; cuaneftentes ; Ita corda cord^ funtinconftantiaèCfalIacia.Paflîmautem fimilesquerelæextant,deinconftan numinconftä« tia humani cordis, ut : Nufquam tuta fîdes. Item, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etfaüaeia.

Cùm autem taxatur inconftantia humani cordis, monemur ne facile crelt;^ damns hominibus.Ideo hæc admonitio ftpè repetita eft,V t apud Ciceronem: Epicharmion illud teneto, oc7r/sg/j, neruos atc^ artus elTe làpientiæ* Item; Quos credis fidoSjcffiige, tutus eris* Et in leremia ; Maledidus qui confidit in homine *

Hec di(fta monêt primùm de do(ftrina,ne dogmata de Deo,fola humana autoritate moti approbemus, fèd fontes quæramus in doélrina a Dco tradita» Deinde ne confifi humanis præfidijs moueamus res no neceflàrias. Quia fæpê mutantur hominum uoluntates, ut Odauius deferuit Ciceronem* Dion inter«lt; fecit Heracliden Iocium,Calippus Dionem, cui familiariflîmus fuerat*

^26 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 F £ nbsp;nbsp;nbsp;10 M

\ ZSitatæqiiereïæ funr,de Prinapum negligentia, de expilati'onibus, dene^ Peccdtt «tro= ’ gledionc ludiciorum óddefenGone» Et populus acculât ipfos Principes amp;nbsp;pum^^pMu- awlaSjiuxta uerfum : Qtn'cquid delirant Reges pledfcuntur Achiui. Sed uox dilt;lt; h cMfxfunt uina utroïcp accufat,Principes Sc populum, ut Ofeæ 4.dicitur : Qualis popu* tnuMionum. lus talis facerdos. Et fæpê prædicitur,propter peccata populi non dari laluca^ res PrincipeSjUt Efaiæ j.Auferet Dominus bellatorêôd iudicem ÔC Prophetâgt;

cipum amp;nbsp;populi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^lELCIT E

gnant, uel multi difcordes regnant, alrj alios pellunt nbsp;nbsp;nbsp;ut in Pannonia alislt;

M'Mtiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ales mutationes non fiunt fine magnis calamitatibus,ut uerifiimè dixit

prmcipum Xenophon t s^Ao-ott TSQ'XiTamp;bip /j.traSo'Kw ewa-n(4gt;0po/’ id eftjOmnes mutationes imperil wgnwcdkx orum adferuntcædes,Et de ieditionibus inquit Thucydides:lt;^salt;re7racra’ilt;rifaK«=. mitxtibid, nèïvi.ïtem,^lt;J'ij'vxosAcr'iHv^ •CTayKax.^-'ï'p.^opE'Zi/xHi’, Agnoicamus igitur publicarum calamitatum cauias eflèplurimorum peccata, ôt falutis publiccB caufa finguli impetus fuos frenent»

Quid prüftet Addita eft autem Antithefis, quæ fingularem commonefadionem con^ pr«dcnyprwz= tinet,Principibus nbsp;populoneceiTariam./ÀfZ’E^IA Tgt;ICIT T) E'^A»

çepsxddurx, nbsp;nbsp;nbsp;W^A ESSE PÎ{üT'rEAI{ HOMIISLEM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EISLEEM

per^orwft.^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IlSLE E L LlG ÉTSLT EMj id eft. Sapiens princepsaliquandocediC

de fuo iure, patitur aliquid incommodi, ut maiora incommoda uitet jUtFa#! biusdidatorpaflus eft fibi æquari Magiftrum equitum. Non ponebatenim rumores ante falurem : Cicero ceftit Lucio Antonio de prouincia, ut haberet coliegam conftniientem ♦

Sic iili qui populo dant confilia, fuadeant ne maiora mala accerfant fedi* tiofis confilqs,uc non dubium eft in ludæa multos turbulentos homines uocife* ratos efte, expellendos efle armis Romanos, ficut patres expulerant Antio^ chum, Sed Zacharias Sd Simeon intellexerunt diflimiles caulas amp;nbsp;diftimilia tempora eire,amp; diftuaferunt bella. Sciebant enim, tunc finem efte politiæ lu^ daicæ,8^ Ekumfingulari moderatione mitigafteferuitutem,quiahaberent «uTO»oA»«/Jin cultibus, öd uidebant idoneos duces deefte, Antiochus autem non concefterat ’au-rovo/xlap in cultibus,fçiebant dodi, nondu finem elTe politiæ lu* fdluares con^ conßderant falutares gubernatores,ubi fit pugnandum,ubi non fit pu fiderät ubifit gnandû,Eiàias difluadet deditionem,leremias contrà fuafor eft deditionis fiio pugnAndum, tempore, Ita diftimilia exempla et diftimilcs caufas confideremus, feruitute ** * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iapienter feramus,cü eft toleranda,öt ueris gemitib,petamus à Deo confilia

protedionem ficut illi ipfi Prophetæ petunt, Efaias clamat : Nos lutum tuiim fumus,ne irafcaris nimiùm. Et leremias:Non ad nihilum redigas nos. Et Pfal, 7. Exurge Domine ad præceptum quod mandafti, ut Synagoga populorum circundet te,id eft, conferua Legem tuam amp;nbsp;Ecclefiam, ne fiat uniuerfalis diffi* patio,ficut ÔC his uerfibus dicitur :

Te maneat femfierjeruante Ecclefia ChrAtC) Infertosg, ifiß. nos tua dextra re^at^ I te^it miijuitatesfudó,non er it feltx^

mines intelligunf, Hos ruere in pcenas nihil dubium cft, iuxta didum : Pro« pter hæc uenit ira Dei fuper inobedientes. Sed hîc mentio fit de his qui tegunt fee 1er a, id eft^qui fophifticè exeufant, ut qui ftabiliunt impios cultus, amp;nbsp;fucofis excuCationibus ornant falià dogmata» His minatur pcenas,quia etiamfiab hoî» minibus reprimi non poiïunt, tarnen tandem diuinitus reprimentur, iuxta dû dum : Omnis plantatio^quam non plantauit Pater meus,eradicabitur. ludæi non uolebant cedere Apoftolis, tandem uerô delerio totius politig ludaicæ te« ftimonium fuit iudicfj diuini aduerfos eos» Sic Manichæi,Ariani amp;nbsp;fîmiles de« leri funt»

Vf autem in omni conuerfione primùm fit contritio, id eft, agnitio erro« ^eciuiriturco ris amp;delidi,ac dolor amp;mutatiouolunratis: Ira hîc poftulatur Confeftio, ôô quidem tahs,in quaetiam fiat emendatio, ut Paulus fatetur, iè errafte^cùm fuir errors, hoftis Ecclefiæ, èC deinde fit teftis Sé propagator Euangelq»

Ac difertê hîc dicitur: Propicius erit Dominus relinquenti Necefle eft enim in conuerfione abijci malum propofitum, nec eftconuerfio ièu pceni« tentia donee maner perfèuerantia in malo propofito.Conuerfis autem promift là eft remiftio pcenæ æternæ mitigatio pcenæ temporalis propter Mediate«

• rem,ficutdilt;ftum eft:Viuo ego^dicit Dominys, nolo mortem peccatoris,fed ut conuertatur amp;nbsp;uiuat. Item 2Sachariæ i. Conuertimini ad me^ÔC ego conuertar aduos. Item, Efaiæi, Sipeccataueftrafuerint ficutcoccinum,amp;: uermiculus, eritiscandidificutnix. Item : Mifericordiæ Domini, quod nonconfumtifu«

Vicina ftntentia eft fuperiori.Hortatur enim homines ad exercitia Pee« Adhomtio di nitentiæ, iubet ut fit in nobis timor, agnofeens iudicium amp;nbsp;iram Dei aduerfus peccata, fit folicitudo in cauendis malis opinionibus amp;nbsp;lapfibus, ut Paulus in« ” quit Î Operamini ialutem cum timoré amp;nbsp;tremore,id eft,retinete puritatem do« drinæ, magna cura amp;: folicitudineconfideratis fontibus, Sé magna folicitudi« ne uitare lapfus contra confticntiam»

Nee pugnathæc dolt;ftrinacum Ienrentiadefide,deconfblationeconici« cntiarum,5d de læticia in mcdiatore,iedutrumc^ præcipit,ut fit in corde dolor deplorans noftram contumaciam amp;: immunditiem,dubitationes multa ma« la,quæ in nobis hærent» Sed gubernet timorem amp;nbsp;dolorem fides, quæ ftatuar, nos quanquam indignos amp;nbsp;miferos,tamen placere Deo propter Mediarorem»

T axat igitur hoc did um carnalem fecuritatem, amp;nbsp;fuperbiam confiden« Tdxdtur edr^ tem propriæ iàpientiæ, iufticiæ SC potentiæ,nec curantem iudicium Dei, ficut na,lii fecurUds Pharao ruit in exitium fiducia fuæ potentiæ. Bellerophontes Iccurus uolens Fegalo mtra ccelum uehi, excutitur. Antiochus lecurus hducia luæ potentiæ, pri^e fdpietu conatur delere Legem Dei. Semper igitur in conipedu fint hæ admonitiones de timpre Dei, amp;nbsp;de metis uocationis : Beatus homo, qui ftmper eft pauidus, Item, Vbi habitable Dominus In fpiritu contrito amp;nbsp;humiliato. Öl' tremente lermones mcos.

Agna ex parte reguntur homines exemph's quia homo intelh'git imitation ^nem,amp; imitando difeit» Plurimum aucem ualent inhgnium perfonarum, ut Principum Sc docendum exempla» Sæpè igitur admonitio repetita eft,ut Principeshoneftaexempla proponantjamp;ut populus intueatur honefta ex^ empla,amp; uitet turpia. Nod (unt uerfus :

Scilicet in Ijulgus manant exempla ^e^entuni) ^^is ad exemplum totus componitur orbis, Vtg^ T)ucum lituosjic mores caßra Jequuntur,

ualent aliquid exempla in utramcp partem,Citius autem manant pra ua contagia,prælèrtim inter eos, quorum eft domeftica familiaritas amp;nbsp;adfidui^ ras, Ideo uenuftiftimè Græci dixerunt: Quales dominæjales (unt catellæ. Et iiulgô dicitur :

Forte cubosprimum poßiit cum futilis Abba^f Func fefe Monachi ludere iure put ant oija/j Ttjwra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttoh p-ccf o ÂSëaç,

Ita hie dicit Salomon : Princeps amans mendaciu habet omnes miniftros impios» Vtauteminfignisuirtuseft ingubernatione Veritas feu Veracitas, lumeft 'm gu^ pugnans cum uanrtatejperfidia.calumnhs^ufpicionibuSjfbphiftica» Ira contra iernatore, ualde perniciofum malum eft in quocunep gubernatore amor mendaciorum.

ódmuitauicia complecftiturillud malum, ficutmulta ftint genera mendaciOilt;î rum ♦

vanitMfeu Manifeftum genus eft Vanitas feu Perfidia in non feruandis promiffis perfidiapri^ Sc fcederibiis,ut Alciabiadis perfidia uituperatur. Et de Metio Suffecio inquit

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ptabat^ '}}iri mendacis yifeera Fullus.

in.genuifußji Tertium genus mendaciorum funt fufpfciones,quas naturæ infidæ ob ao««. trecftatrices ex leipfisgignunt,quæfæpiflîmè magnis malis occafionera præ# bent, Vt, Tyranni rantùm propter fuljsiciones multos tollunt, ut Alexander opdmè meritum Parmenionem, Ac naturæ fufpicaces auidiflîmè audiunt ca# lumnias, habent igitur multos aulicos, idoneos ad calumniandum,

nii.gcziîM so- Quartum genus eft Sophiftica, quæ falfas opiniones amp;nbsp;malas caufas fu# phiflica. nbsp;nbsp;cofis prætextibus in gratiam Principum tuetur,Hoc genus mendaciorum lau#

datur in aulis ceu præcipua fâpientia,ficut nunc Pontificiæ aulæ feriptores ma gnifaciunt, qui impios cultus præftigfis Sophifrnatum defend un t, quæ fiint ue^« rè fophifmata,

Cùni aût multa horribilia mala in uita ex omnibus his generibus menda ciorû oriantur,monet Salomo, ut fimus cauti, amp;nbsp;taies aulas fugianius,fi'cut V# lyffesiubeturpræterire ScyllamÄ: Charybdim» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùni

Prophetia,id eft,Propheti’cum regnum,m quo Deus per aïiquem (aïuta^ i^lcrerr rem gubernatorem dat fehcia confili'a, 8c bonos euentus. Dicit autem, tantif«! per florere i'mperiaidonec funt aliqui taks gubernatores, Vt Helifæus circiter 'JQ.annos poft Eliam rexitconfih'a Regumin maximiscalamitatibus. Sama^ tores, ria. obfidione liberata eft, cùm fames tanta effets ut Caput Afini 80, argenteis, id eftjdidrachmis 80. emeretur„Eckxtarius ftercoris columbarum quinqj ar:^ genteis. Poft Helifæi mortem non multo plus centum annis durauit regnum, agitatum aftiduis fedirionibus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Sic Efaiæ gubernatio multas calamitates knrjt circiter 8o.annos, Poftea fequutum eft excidium, in quo tarnen leremiæ confîlfjs pars populi kruata eft.

Ex talibus exemplis intelligi poteft, quare dicat: Ceftante Prophetia dik ftpari populum,quia exrinâis falutaribus gubernatoribus fequuntur in Impe^ rijs certamina ambitionum^kditiones, deinde interitus,ut in uerfu dicitur ;

Additautem Salomon^qualis fit Propheticagubernatio^cùm inquit:Be^ (iudlisfitPro atus qui Legem cuftodit,quafi dicat : Talis eft gubernatio Prophetica,retinet ucram dodrinam ueros cultus, amp;nbsp;dat confilia congruentia uerbo Dei, non quærit præfidia contra uerbum Dei, ficut Aebas contra mandata Efàiæ quæ:* rit peregrinorum Regum feedera amp;nbsp;cultus. Et feederibus Turcicis Græcum imperium amp;nbsp;regnum Hungariæ interierunt,

Monet hoc quoep kcunda pars kntentiæ : Beatus qui euftodit Legemjin illisipfisdiftîpationibus illas reliquias faluasfore,quæretinentpoiTeflionem dodrinæ Diuinæ,ficut in Amos dicitur': Ecce ira Domini fiiper regnum pec^ cans,id eft, regnum reum, quod iam ordinatum eft ad pcenam, Sed tarnen ex^ cerpam reliquias,kruabo grana cribrabo.

Cogitent autem amp;nbsp;Principes amp;nbsp;populus commonefadti hac kntentia SC 0 fimilibus, uerè opus Dei efte falutarem gubernationem, amp;nbsp;earn à Deo petanr, nee cumulent fcelera,ut Deus adimat falutares gubernatores.

OLerunep in gnomologicis fcriptis etiamfi unus aliquis autor eft magne par^ tisjtamen inferuntur ód alioruconcinna dióta, ut Phoeylidis carmini aiunt Sibyllinos uerfus infertosefle, Siccredibileeft amp;Salomonis libello aliorum fententias additas efte,ideo nouus titulus eft in 30. capite. Verba congregan:« tisjid eft,colle(ftioaliarum fententiarum filijlachit,tametfi Sfhoc nomen,amp;alia quæ fequuntur, appellatiuè de uiris Propheticis intelligi poftunt.

Prima autem kntentia,in qua dicitrStultiftÏmus ium hominum,confeflïo eft humanç ignorantiæ,ÔÔ deploratio caliginis in hac mifera natura hominum, Necfolùm exempla Ethnicorum oftendunt,horrendas efte tenebras de Deo in mentibus hominum,kd finguli homines kntiunr,fe uarrjs dubitationum flu ctibus turbari.

Simonides interrogatus, quid fit Deus,petiuit triduumad deliberaiv Kkkk ig nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clum,

dum,tandem refpödic Hierom', le^quo diutius œgitecjcô minus inuem're quod affîrmet. Non redè Simonides, Lucet enim in mentibus utcunçp legalis noti»lt; ^^ud'^phtoni D^Oj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcernit Deû à malis rebus. Et inde deferiptio Platonis fumlt;«

' ta. eft: Deus eft mens æterna, caufa boni in natura, Quanquam autem eft hæc fcintilla in hominum mentibus,tamen aftenfio languida eft, ÔC ruunt homines in dubitationeSjproptcrea quia multa fieri contra ordinem uidentjuidelicetjfo pe bonos à malis opprimi, Eius rei caularn cum non feiant, dubitant de Prom'jî dentia ♦

Drp/orrfHob» Primüm igitur Inc deploratur humana ignorantia, quam finguli bomb nung'mfirmi-^ nesamp;fagnöftere gementes deploraredebcnt, ficut Prophecæ déplorant: Omnis homo mendax, ItemrPeruerftim eft cor hominis,amp; a^rumnofum. Sunt öd apud Ethnicos triftiflimæ deplorationes uniuerlæ hiimanæ infirmitatis, quæideôrecitantur,ut homines reuocent ad Modeftiam. Pindarus in Oda 8# Pyth. inquit: t/' ƒ£i ti'Si ou2cç; a-ni^ç ovap av0fW7ro/.Hæc di(fia iæpè cogitarc utile eft, EccUJU fold Neftit autem fapientia hominum remedia contra ignorantiamôdinfirm Ecclefiaftimus patefadionesDiuinas,jn quibusSdcaufecalt;“ mAnAitt ignol Emitatum 8d remedia oftenduntur, Ideö 8d in hoc textu deducimur ad dodrb runtiamnam à Deo traditam, Sd præcipitur, ut cam aüdiamus öd ampledamur, moue** firmtatem, gmur comminationibus,8d adfentiamur confolationibus, nee addamus corrui«

Héce martdata fepê repetita funt, ut in his didis : Hïc eft Filius meus db leduSj H V N C audite, Item,Ego fum uiajUita,Sd uericas, ItemjSandifica eos in ueritate,Sermo tuus eft ueritas. Et In PElmo : Lucerna pedibus meis Ver^ bum tULim. Et apud Efaiam:Ad Legem ôd ad teftimonium. Et in Numeris.’Nc ftquaris cogitationes tuas,

Ita hoe loco dicitur: O MUIS SE O ^EI TE S^ id eft, fi* necorrupteljs,£r CLYEEES COKElY)EUTlEM lESI.iàtü, Ideo Deus mifit filium,8dfe patefecit fua uoce immenft bonitatc,ne erres, hanc Filii uocem audias Ôd ampledaris,iuxtahanc indices de eftentia 6d de uolunta* te Dei,de Lege ôd de Euangelio,de ira ôd de gratia. Hune uerum Deum,qui ft patefecit milfo Filio, ôd édita uoce fua per filium agnoftas ôd inuoces, ficut ipft inquit : Hæc eft uita æterna, ut agnoftant te uerum Dcum, ôd quem mififti Ie* fum efte Cfiriftum, Sic redè agnoftes ôd inuocabis Deum ftnties eum elFica* cem efte,0d fic ftias æternam Ecclefiam, ôd nonaliter,colhgi.

Et figuram confidera, quod inquit : KE KM Y)E I CEYE E» KM ESSE HIS Q^KI COELFHYKEIT Y) E O,[nxxanzr\^ntnßicnt Paulus nominat, Scutum fidefquia certum eft, Deum fic effi'cacem efte,cum uerbo Dei ôd inuocatione nos fuftentamus Fide,ut Paulus inquit: Vt per con* folationem fcripturarum fpem habeamus.Item:Euangelium eft potentia Dei, ad falutem omni credenti.Pftlmo I2ÿ, Suftinuit anima mea in uerbo eius, Spe* rauit anima mea in Domino,

Hæ dulciifimæ ftntentiæ opponendæ funt Ethnicis ôd aitjs impijs opinb bus ôd blafphemtjs Anabaptifticis ôf. Stenckfeldianis,quæ abqciunt externam p«rR4.lt;/oÂnUO«mdoârinæ,

n£ dupliciter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Simul autem hîc de retinenda puritate uerbi Diuini præcipitur. Et purb

intelligeddefi. dupIiciterintelligenda eft, Primûm de iplb uerbo Deiredè intelledo, fi* «er^Dc/m imaginationibus carnalibus.^ Vt Saducæi rerinebant quidem to/htop in Mo* âè intellcüo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftjftd

CAT y T XXX. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9îi

fe, fed intelligebant Promifljones tantum carnali modo de præfenti uita. Sic Monachi inteïligunt Legem de externis operibus, Fidem tantum de noticia hiftoriæ Sgt;Cc,

Altera puritas eft, non exprefle addere corruptelas, ut Papa addidit l'n^« uocationes mortuorum,quæftum Miflarum, falfam adorationem, prohibitiogt;* ^^,j^^corru‘ ncm com'ugf),amp; alias impias traditiones. De utraq? puritateloquitur Pfalmus ptelMintcüigi 12» Eloquia Domini eloquia pura, fient argentum purgatum in uaie teftaceo, debet. purgatum fepties, id eft^ primùm redè intelligatur uerbum Deijquod difeitur in ueris exercitqs pœnitenciæ, in cruce, Ibi enim purgantur mentes noftræ, ut uerbum Dei intelligant primùm fine carnalibus imaginationibus, utcùni Paulus arguitur de iniufta fæuitia , difeit Prophetas loqui de regno æterno Chrifti,non de politico Jdeo inquit: 4uxikoç homo non percipit ea quæ fnnt Spi ritus* Secundo adfit puritas talis, ne expreHc addantur traditiones de nouis cultibus* Harum uanitas etiam deprehenditur in uera pcenitentia Ôd in cruce, ficut Paulus inquit,Stipulas doârinarum confumi igni*

Ita hoc loco cùm initiô dicit: Verbum Dei purgatum intelligatur hoc de priore puritate,uidelicet,ut redè intelligatur, Poftea expreffè prohiben tur nouæ traditionesjficut fæpè alibi dicitur* Et citât Dominus didum Efaiæ: Fruftra colunt me mandatis hominum*

0 petiui à te/Procul amoue à me mendacium, Ino^tam lt;isr T)tuttine dede^ ris mthi.

Primùm amp;:fummum bonum eft uera Dei apnitio, ficutDominus inquit: Primum quænteregnum Uej.Lt Salomon in iua petitione eætcris bonis ante«« fert Sapicntiam,ficut dicit:Initium iàpientiæ Timor Domini, Item,Non in fou lo pane uiuit homo. Deinde mediocritas uitæ tutior eft,quâm opulentia aut e^î geftas.Ordinè igitur hæ duæpetitiones hîc recitantur,quæ nobis quoqj fint lu^= men amp;nbsp;régula uitæ, Primùm quæramus regnum Dei,amp; fimus memores dicli, Timenti Dominum non décrit ullum bonum. Sic in Parabola Euangelica lu«« bemur Margaritam emere, uenditis omnibus bonis.

Secundo feiamus uoluntatem Deiefle,uc finguliiuxta uoeationem honé Sccundumbos ftos labores faciamus, unde uidum habere poflimus, ut dicit Paulus : Propria facite. Et fimus contend mediocriftatu,ficut 8calibi dicitur: Abominatio co=gt; catione.

ram Deo omnis fuperbus corde. Et Siracides inquit capite 5, Difficiliora te ne quæfieris ftolide: Quæ mandata fiint tibi fandlè cogitaco.

Expert! funt etiam Ethnici, mediocrem ftatum tutiorem efte, iuxta uer^ fum iwoÂ^a^Etro/o-ipaf/sajp.t'o-lQ^eÉTicûç^.TroAeîiVû«. EtplutîmOS abuti pOtCntia de oputf lentiaad explendas uiciofas cupiditates manifcftum eft^iuxta diâum:

Sequentes aliquot ièntentiæ funt querelæ de uarfjs uicqs, id eft, funtnat:« Q^ereU de rationes, quæ oftendunt, quid fiat, amp;nbsp;monent ut fimus uigilantiorcs amp;nbsp;firmio# res in uitandis talibus uicijs, dC in fugienda focietate malorum, de contagqs, fis eut Horatius inquit î

Abfentemqui roditamtcum^ Fingere cjui non '})ija pote^l, commijja tacere Qjü nequit,hic ni^er eüj hunc tu ^mane caueto.

Sic narratur uicia 8lt;! uiciorum caufæ,ut Medici uenena dcfcribunf,iit tentur. Similis quærela feu narratio hæc eft:Tria turbant terram. Seruus potio tus imperio. Item: Stultus fadus diucs amp;nbsp;potens. De priore dicitur:Afperius nihil eft humili cum furgit inaltum. De pofteriorejniïpiente fortunate nihil eft iniblentius. Et Theognis : rlura TOI Kop^ KaxS ûà€©^

V enufta collatie eft cum minutis beftiolis, quas dicit antecellere ftpien^ tibus. Monet autem, agnofcendam efle ingentem naturæ humanæ miferiam, quæ ipfa fècum pugnat.Nouit Deum amp;nbsp;Lcgem^ôif non obtemperatj'mÔ feiens ruit contra Deum amp;nbsp;contra Naturale indicium, amp;nbsp;accerfit fibi calamitates in«« numerabilesj ficut dicitur in Menandri uerfibus, Plura efte mala quam auTo^ara.

Nequidem in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem in præftantibus naturis uirtus eft durabilis.ficut in Dauide,

præflantibui NabuchodonoforjHercule.Themiftocle, Alexandre 8lc. At beftiæ obtempe^ «irfw e{l duz rant fuæ naturæ^nec à Ce ipfis diflident*

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confideranda eft igitur naturæ noftræ infîrmitas, amp;nbsp;quærenda funt re^

formica, media in filio Dei propolîta. Nominatur autem hîc FORMICA, quia eft Lepi«. nbsp;nbsp;nbsp;monitrix de labore amp;nbsp;fedulicate. L B P V S quærens latebras monet infirmos,

foeufta. ne aggrediantur maiora uiribus. LOC V S TA ut amans congreoationes. Avança. nonledinofti,non turbatrix ordinis aut tranquillitatis. A R A N £ A ut arte excellens ♦

ignAui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Formicis opponunturignaui,his deeft uirtus, quæ nominatur Sedulitas.

^pao'uJ'aAoz. Leporibus opponuntur epatrv'J'aAoi, Thraibnes multa mouentes,qua: fufti^ nerenon poftunt.His deeft Fortitude.

Seditiofi. Loeuftis ièditio(î,turbantes ordinem Sc tranquillitatem, His deeftiuftft cia,quæ Geometrica proportione debitum locum tuetur,ne turbetur commua nis orde.

Sfolidû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Araneis ftolidi, qui confidunt uiribus, amp;nbsp;negligunt confilia. His deeft

Ó' I fatuè egißi elatusfuperbiaj manum opponito ori tuo, Depoenîtenlia Præcipit de pœnitentia amp;nbsp;cmendatione errorum, Cùm lapfus es,ne de^# CZ emendatio- fendas erratum, ièd admonitus amp;nbsp;intelligens errorem, doleas, amp;nbsp;ampledaris neerrorum, ucYitatem:,8c peripicuaconfeftîoneoftendas, quid ièntias, nein alijs errorcon^« firmetur,ficut Paulus fatetur,fe errafte,cùm fuit hoftis Euangelq. De talibus fuprà dixit : luftus in principio accuiàtor eft fui. Et in Zacharia dicit : Emen«« dans errorem has plagas accepi in domo diligentium me.

Si quis admonitus pertinaciter défendit errorem, hune Paulus iubet ïinqufôc nominatïlt;uTOxaTaxpiTO/j,id cft,fuo ipfius iudicio condemnarum,quia c5lt;lt; uiâus feit fe pugnare contraconfeientiam. Talis cùm fît blafphemus,ruit polt;« ftea fine fine in æternum exitium. Et de his dicitur ; Errare humanum eft,pcr* feuerare in errore Diabolicum, Multi autem diffîculter cedunt, ficut dici^ tur ;

Et hïc fit mentio Superbiæ, quæ eft fiducia propn'æ fapientiæ aut poteiiî# De su^erbia, tiæ contra Deum* Hac fiducia elati homines multi gignunt noua dogmata, aut inftituunt cultus, ÔC poftea admiratione fui fuperbè defendunt fuas opini«s ones,ut dicitur; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tilp a?\.Hee«xi), Opinio uim facit uericati. Et triftius hoc

eft,quôd multi propugnant errores, aftutè quæfitis praeftigijs, 8^ addunc men« dacia mendacqs* Hæc horribilia peccata amp;nbsp;confideranda funt amp;nbsp;fugienda,

Primum fignifîcac,Imperia moderata eftc debere, ficut Plato inquit ; V«« tralt;^ optima, moderata libertas amp;nbsp;moderata ièruicus: Et rurfus utratp pefli« ma, Libertas immodica,amp; feruitus immodica* Et in uerfibus Solonis didfum eft;

Et modus conftitutus eft in Decalogo, Et Baptifta inquit;Eftote content ti ftipendqs ueftris. Item,Neminem concutiatis neep calumniemini.

no onus,pabulum amp;: uirgam, fic feruo laborem, cibum, amp;nbsp;caftigationem,IcrL ptum eft in Syracide.

Poftea addita eft fentenria de reprimenda ira, ne publicæ difeordiæ ori« ird reprimen» antur,quæ poftea latè magnas ruinas trahunt,amp; læpe oriuntur ex leuibus cau« • fisjquæ potius moderatione aliqua leniendæ amp;nbsp;iànandæeranr.

OOftremi capitis additio continet tres Ièntentias,prohibitionem Ebrietatis, Prohibitio/^ mandatum de Confeftîone,aduerfus eos,qui opprimunt innocentes,uc nûc

iuRegum aulis multi cùm intelliganr ueram dodrinam,tarnen non oftendunt feßio/ie, quid probent, cum ad fupplicia rapiuntur innocentes* Hic iubet intelligences doîîlrinam, fua confeffione regere innocentes ne iniufta feuitia confirmetur fi« lentio uel collufione ipforum. Vnus lonathas apud Saulem aperte excuiabat Dauidem.Doeg alrj furorem Regis incendebant* Apud zAlexandrum Cab lifthenes S^CIitus aperte reprehendebant eius infolenriam,cæteri alTentatione confirmabant,quia plures funt mali,amp; uerum eft diólum:

Tercia pars carmen eft de uirtutibus honeftæ Matrisfamilias* Vt autem virtutes bone fingulis hominibus uitæ régula efl’e debet Decalogus, ica in hac laudatione di« nbsp;»Mtrisfd^^

ftribuantur uirtutes in Decalogum, amp;nbsp;ad primam tabulam pertinet diólum hoe loco. Mulier timens Deumjaudabitur* nbsp;nbsp;*

TIMOR autem intelligatur totus uerus cultus,uera Dei agnitio, Ti« Tinwr Dei, mor,Fides,Inuocatio, diledio Dei, amp;nbsp;aliæ coniuntftæ uirtutes, ficut Prophetæ fæpiffîmè utuntur nomine timoris Dei pro toto cultu,qui Deo placet.Et fuprà diciturdnitium lapientisc timor Domini, Icem:ßcatus uir qui timet Dominû*

CdßitM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde recitantur cætere uirtutes, Cafiitas coniugalis,amor erga man«

tum^fîne morofîcate, fedulicas in omnibus laboribus Oeconomicis, Parfimo« nia,Frugalitas Sc Manfuetudo in gubernatione familiæ, diligentia in educan« da fobole,domeftica afliduiras, beneficentia erga pauperes, Harum uirtutum omnium defînitiones notæ fint,Sc confideretur,ad quam Decalogi partem fin^ gulæ referendæ fint,

Tota autcm bæc narratio fimpliciter fine allegoria intelligatur, tanquam fpeculum honeftæ Matronæ,ficut Simonidesinquic:Felicem eiïe eum,qui du* uxoremfimilemapi. Sedhæctotadodtrinadulciflîmè comprchcnfa efi;in saluabiturmu dilt;fio Pauli ad Timotheum : Saluabitur mulier per fîliorum generationem, fi lierorc, nbsp;nbsp;nbsp;manierint in fide^diledlione, fanlt;fiificatione amp;nbsp;temperantia.Vbi etiam præci«

puæ uirtutes oftlcia uocationis recitantur. Difertè nominat Paulus f idem, uidelicet ueram agnitionem Dei, amp;nbsp;fiduciam filrj Defiqui prælucere omnibus uirtutibus debet.Etcùm bac fide accepta eft remiiîîo peccatorum,amp;f reconcihgt; atio, amp;nbsp;hæreditas uitææternæ, fimul in cordibus noua lux, uitajamp;' iufticia ac^ cenfa eft,iuxta didum : Transformamur ad imaginem eius, tanquam à Domi^lt; ni Spiritu, Cùm igitur fide agnofcitur Deus, oftenß eft mifericordia Dei, propter Mediatorempromilfa,fimulaccenditurdilecftio Deiincordibus,amp; uera inuocatio,ut cum fob's luce fimul calor Ipargitur. Nominatur fîlius Del foliufticia?,quia ôdlucem,id eft,ueram noticiam mifericordiæadfert,amp;: uerum Deum oftendit.Et ueram noticiam mifericordie Dei comitantur dileôio Dei;^ amp;nbsp;inuocatio amp;nbsp;cæteræ uirtutes. Dauid audita uoce: Dominus abftubt pecca« turntuum,reuiui(cit,nouitDeum,amp;:fèeifubiicit,diligicamp;:inuocateum. ha Paulus boc loco uuir in Matrona, fidem, id cftjueram agnitionem Dei ôd fidu:# ciam mifericordiælucere.

Deinde adiungit cæteras uirtutes, Dilcdtionem Dei Sc proximi propter Deum,dile(ftionem mariti Sófobolis. Sandificationem nominat cam uirtu^ Cäflitdt qu£ temjquæ ufitatè Caftitas dicitur. Eft autem Caftitas, ut fuo loco prolixius di« fituirtMqud cicur,uirtusquæomnes commixtionesièu leminisefîbfiones uitatàDeopro« Pdute pzîlt;fïj= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft in coniupio feruare iura coniupti. Tcmperantia eft moderatio in

Tradit igitur Paulus dulciflîmam conlôlationem opponendam bypocri fiMonachorum,quia exprefleaftîrmat, Matresfamilias in coniugio,retinen« / tes fidem Se' bonam confcientiamjfaluas fieri.Hanc doôrinam extare in Ecclc;« fia neccfle eft contra fanaticos homines, qui coniugia damnârunr.

Remöuenda eft etiam alia cauillatio illorum, qui boc dieft o Pauli abutun tiir ad confirmandam opinionem Monachorum, quæ fingit bona opera elle rneritaSCprecium uitææternæ,quiadieftumfit: Saluaturmulierperfiliorum ïitoffiddmu g^’i^rationem. Nequaquam enim Paulus mulieris officia dicit effé méritaaut lierKejJè ]ne^ prccium uitæ ætcrnæ,quare amp;nbsp;ftatim fidei mentionem facit. Cùm autem dicit, riauitis teter fi manferit in fide, id eft, agnitione Dei, 8d fiducia Mediatoris, mox excludic opinionem de meritis operum.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed hoc fentir,quôd fæpiffimè repetitum eft in concionibus ChriftfPro«

phetarum amp;nbsp;Apoftolorum, oportere in renatis effè fidem, amp;nbsp;iufticiam bonæ confcientiæ,ficut inquit: Milita bonam militiam habens Fidem amp;nbsp;bonam con feientiam, ltem,INolite errare,Scortatores,Âdulteri,Hoinicidæamp;c. non func

funt hæredes uicæ æternæ, Semper autem in enumeratiorte uirtutum fir men)« no operum, quæ funt propria uocationis fingulorum, uc Iohannes dicic milingt; bus : Neminem concutiatis, necp calumniaminij 8d content! eftote ftipendijs ueftris, Vt igitur fingulos de fuæ uocationis offices admonere necefle eti^ ita hîc Paulus macribusconcionatur delaboribus partus, nutricationis amp;nbsp;educa*« tionis. Et tarnen manet firma Icntenda, propter Mediatorem gratis Cola fide recipi Scplacere perionam, non propter propriam dignitatemJïcut ÔC. in Piafi mo dicitur : Non iuftificabitur in conipedu tuo omnis uiuens Jtem, Rom»}» Omnes egent gloria Dei,iuftificamur autem gratis fide propter filium amp;c.HtG mente répétant ftudiofi integram dodrinam de fide amp;nbsp;de operibus, ut in conlt;« feflîone Ecclefiarum noftrarum recitatur»

De Matronarum ofticrjs multa dulciffîmê icripta iunt in multorum fcri«« ptisjinde ad huius loci enarrationem transferri longior explicatio poflet» Sed nolui prolixior effe, Oro autem filium Dei Dominum noftrum

fum Chriftum crucifixum pro nobis amp;nbsp;rcfufcitatum,cUi« ftodem Ecclefiæ fiiæ, ut dementer amp;nbsp;Ecclefi^

VLfl Omnibvs temporibvs intvéntés tristissimas humant generis confußonesjruinas ^^^norumjpromifcuqs interitus ho* minum fceleratorum autaliorum^quorum mores fuerunt modeßi et in^ culpatißuhitarunt,an prouidentia diuina re^antur res humana, an l^e* roßne conßlio l)el Ehjßcis motibus l^el temerè lt;t:}*c(£ca '})ertigine cafu omnia lioluantur^

Aduerfus hanc dubitattonem, etß IDeus multa teßimonia in ipß naturd oppoßit) ipßm mundiß^uram, Ijices rnctuum coeleßium'(3'temporum, mirandam fabricationem naturhumancej m mentibus homtnum numéros^ cognitionem ordinis, immotum dißn crimen honeßorum ç^turpium, confcienti^e dolores^ terriefœcundationem conferuati* onemßn^ularumßecierunij panas atrocium fceleruirijtamen isrprodiens ex arcana fede allocutus eß '^miuerßimgenus humanUntj ac de/alute hominum lt;(5* de quot;Penturo iudicio co» cionatus eßßi quo 'Pniuerßale lt;7- (Cternum dißrimen inter bonos nbsp;nbsp;malos efficiet, ac iFi

956 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(I^ÆFATIO.

fciremus hds condones Ijeras eJJsj refufdtatione mortuorum, amp;nbsp;älys mtrandis operilgt;us oßendit ects T)ei decrettim ejje,

Etß. autem in^enere humano pauci eis adfentiunturstamen fernher fuit, eît nbsp;nbsp;erit

aliciua T)ei Eccleßa, alias magk, alias minus frequens, qutcßrma ad/enftone diuinam quot;ïiocem ampleditur. Ha:c celehrat lt;(sr inuocat l^erum lDeum,lt;(:rC(iufas confußonum cipuas didicit,nec dißimilitudine fortunae mouetuCjlJt de prouidentia dubiteL Et quan^ quamjunt inhac iJttadtßimiliaßedacula, tarnen in illud 'ïJentwum iudiciitm/emper intuens, feit ejß ymicam Tiitai normam diuinitus träditam, qua reß indicia in mente, is* omnes adiones humana^ oporteat. Htec dubitattoni opponit teßimonia naturae im» preffa,isr quot;nocem à E)eo tradttam,ç^ exempla refufettationis mortuorum lijrßmtlia.Conf firmanturpij nbsp;fnvulari teflimonio in cordtbns,quodnequaquam eis dubium est. Nam

m fenß tras E)ei,a^nofcnnt eum '})erè tra fei peccatis', nbsp;nbsp;nbsp;rurfus cùm in confiât tone e»

ri^unturßde,tllucefcit pedoriflamma,a^nofcuntfe ex inferis retrahi, i(^fentiunt tnitia Isitie (eterniC. Tgt;e hoc teßtmonio loquitur Eatilus inquiens : Spiritus fandus dat teßimo» nium ßiritnt noßro^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Qßinq antem de argumenta hutus Itbri alq aliter locutt fnt, tarnen in hacßenten» tia acqutefco, iudico fmmam operis hoc modo redè dißribui: Totam concionem eße dodrtnam, ^lidelicet, Adßuerationem de prouidentta, ac refutationem in qua conflation nesfunt,^ comminationes, Etß ma^ta eß in hac Ytta confufio,tmperiatenenthomines iniußi,qut f)eum conteninunt,florent opibus imptj: Eccleßa rede inuocans E)eum hör» rtbtliterpremiturjlDox rede docentium bonaJuadentium fepe ef inuttlis,ma(ma mul» titudo eß hominum infanabilium, tarnen nonpropterea exißimes nullam eßeprouidenti» am: Sed lienturum esi tudicium m quofiel reternum dtßrtmen bonorum malorum.

Sunt lt;1^ conflationes intext^, in quibus ducuntur Argumenta à neeeßario ,d poP» ftbirt,'(sr ab ytili, Cùm neeeßßt E)eo obedire,facias oßteia l)ocationis,quicunq^ erunt e» uentus.Nec erunt prorfus trriti conatus.Aderit E)eus tnuocanti,lt;(s’labores,pericula,im'^ pedimenta reget,ficut E/almus inquit ; Commenda IDeo liiamtuam, etsr fera tn eum, ipfe faciet.Nec fmper erit infeli^ labor, ^Fpondebunt aliquando boni euentus, Sparte, inquit,panem yelut in aquam,quia tarnen rurßts inuenies. Mira ima^o eß,tubetf ärgere falutarem dodrinam nbsp;nbsp;confiUa, acßpanem in aqua far^eremus, quipertre ibi 'Vide»

tur.Sed melius promittit hic concionator. Aliqua ex parte ht tui labor es, Eccleßte,patriae, poßeritati pro futur t funt, nbsp;nbsp;etiamß non poter is conßituereßatum qualem conßituit lo»

/ue,Saniuel,E)auid,Salomon,Ioßas,atferuieslottltter tuo loco,ßcut in niifera isroppref fa patriafruiebant Zachari cts, Simeon nbsp;nbsp;alq his inferiores, quorum tarnen fuit fimtlis

Eodremo cùm non red^pondent euentus, tarnen in E)eo acquiefeito ,fcicts ipfi in oßteys 'Vocationis,et deinde m euentibus obediendum eßeficutferiptum eß-. Humiliamb ntjub potenti manu Egt;ei.

Non eßfimtlis temporum fortuna,lt;isr IDeus ipfe prasdixit maiores imperiorum Ecclefue dtlacerationes tn extrema feneda mundifutur cts eß quam fuerunt Eatrum Erophetarum temporibus.Et tarnen qu^^libet ^etas multa trßia exempla habet. Sed nunc Im^emur non flùm astatis infirmitate,fd etiam mole pasnartim, qu^e cumulatce fnt pro» pter Idola alta fcelera. Maior etiam tn IDiabolo rfbies eß ,fentiente iam tnßare tem» pus extremt tudictj, in quofibt matores cruciattis tn omnem ^eternitatem certopropofitos eß nouit^

Add it Salomon itr comminationeS) tradit ^^^ulam : Atrocia fcelera lt;6r in hac Itita puniri.Fdon eîl iniufiisjinquit euafio inpr(elio. Jtem^ Etßdi^erunturpotn^jtamen certo ßcuturießunt. 'Jdenè ertt ttmentibus T)eum. Ac nec^uaquam bené erit impiofnec diuturna eius Yita eritj fedficut '})mbra euanefcit.

H(ec funt pr^cipua membra in hac condone Salomonis. lam apud fefe ledor re^ putet, quàmft utilis dodrihay qult;£ confirmât in mentefententiam de prouidentiaj lt;23? de uenturo iudido, admonitionem de offictjs nocationisj confolationes de diß^iculta^ tibus euentibusproponit^ TSLam exordium in omni^raui deltberatione efl co^itatio de prouidentia lisr de iudicio S)eij de auxilio diuino.

Sciat autem ledor lt;tsr boc y bas condones m Ecclefia ^ei redtari y ubi notam ejfi oportet dodrinam de ueri 'Dei inuocationcy lt;isr de ^demtorefilio Dei, Fr^ducere a^» nitionemfilij Deiy (tsr ^demtoris oportet bd laboribusy dequibus b(ec condo loquitur: Ft ipfe Salomon Idc uniuerfim doEirinam Eccleflce co^nofa audiripr^dpity cub tus inutiles taxat inquiens: Ingrediens domum Ddyaccede '})t AFDI AS, ihAelior ed obedientiayqudm ftultorum Ittdinheyquinefdunt quantum fadant malt. Fides ^rauifit=. mepr^edpiy Igt;t dodrinam in domo Deiyidefly m Ijera Ecclefa fonantem audiamus^ qu^e totam fundamenti dodrinam complediturdSLam isr tunc necejfl erat difcerni l^erum De urn ab omnium gentium commentitijs numimbusy (sr oportebat promißiones de redemto^’ re notas ejfey intelltgi dodrind de iufiida fidd. TSLulla fuit neq, efi Inuocatiograta Deby nfi mens agnofcatJummumSacerdotemperferentern nofira '})otay (s'nofirosgemitus ad teternum Fatreniy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Ita^ tunc quoq, fropbetie docebant agentespœnîtentiam acdpere remißionem pec=‘ * catoruniyreputari lufiosydonart Sptritu fmdo^ nbsp;nbsp;htcredes ejf 'toitce (eterncc certofiducia

^demtorisynon propter propriam dignitateniyaut Legem. Fuift autem htec noticia re^ demtoris in alf magisyin altjs minusy multi etiam 'ïJtfit omnibus (Ctattbus tantum fomnb drum homines ilia dfdplina Legis iuflos effey(srpeccata tolli madatione '})idimarum. Sed tarnen FropbeU (sr multi eorum auditores cuflodesfuerunt 'ïieroe dodrin^e (srfdu*' eta redemtoris Deum redè inuocdrunt.

De cat er is qui putabant fe ira m Dei placare fuisfacrificqs, inquit Salomon. Fie» feiunt quantum ficiant mali. In bac breui querela Salomon 'iSy trifiis itituperatio ef cacb tatis multorutn omnibus atatibusyquifimili errore fafeinati funt,Multi nunc quoi^ nefeii untyquantum faciant maliyqui idola fiabiliunt in Mifay(srin inuocatione mortuorum.Sed audire eos'})ocem diuinam oportebat y qua taxat errores (sr monfrat Iteram inuocatio* nem,

Hac de argument0 buius libri Salomonis breuiter dixiy quern quia prodefl familb , ar iter notum effe omnibusy qui difunt liter as y nam profedo multas Iitilißimas admom= tiones continetj recens in fchola latcunq relegi.

Et fl autem liideo enarrationem nimis ieiunam effe y edi non liolebam (sr tarnen eb minus repugnauiyquia aliqui exifimabant plures ipfum Salomonern leduros effly litcun* que commonefados de rerum magnitudiney quas liber continet.

In editione '})er o tuum nomen addidi y quia te quo^ in ilia tua militia bos confolatio» nesfapè requirere animo Jcioy qua adflrmant pios labores tngubernatione placere Deoy (sr non prorfus irritos forCy etiamf bona confilia liarijs modis impediunturjnfidiari bu= manogeneri Diabolos non dubium eflyqui incitant alioSyUt ui Ecclefam delere conentury alios l)tfopbifinatum pr lt;pfligf eas turbent^ Ad bac mala accedunt multa dißicultates a^

Sed fi musfilium Q)eifedentem ad dextram teterni patris cufiodem ejfi ßia Eca cleßcC.Huc oremus l)t nos regat^^ facial nos '}}afa mi fier tcor dite ^Cror^ana falutaridiad^ iuuetpios laborerjlt;(^foueat mofos Ec défias j réprimai E)iabolumvrajfanlem tyrant nide i(srfopbifica^H^c nofira liolafcimus non ejfe trrila.Eenè feliciler l^alefakOd,

DEO IN ENARRATI0NIBV5 ARGVZAENTA ET CONCILIA SCRh ptori's initio recitantur ,uc iuniores præmoniti utcuncp fummam pens mente compIecftantur,ÓC cogitent ad quem ufum materia fcngt; pta accommodanda fit,an finis fit cognirio, an uero Actio aliqua tæ profutura,

V t aiït iam de icn’ptis in Eccîefia dicamus. V na pars dodrina eft^ut rec^ ratio articulorum fidei^ quia Deus uult fe agnofci ex patefadionibus fuis, uult nos audire fuam uocem,amp; nofle illufiria reftimonia,qug addidit fue uoci, V ult etiam nos affentiri fuis didis, ÔC banc affenfionem eflè uirtutem pronunciat.

Cognitio non Sed non cft uîtimus finis cognitio,ucrùm poftca uult ad cognitionem acilt; «yî a/h)»iw cedere timçrem 8c confolationem, quia ideô Ce patefedc Deus, ut colligat fibi inEcdefif ætemam Ecclefiam in genere humano, amp;nbsp;earn â peccato Si. morte liberet, Erilt;lt; fed incodtio gendi funt igitur auditores confolatione,quæ fit Fide, quæeftincoatiouitææ* uii£ aternte. terndc.,8gt;C oportet mentes in hoc curfu habere confolationem, ut fieri poffit in* uocatio,Pofi:ea fruentur luce,iàpientia,bonitate amp;nbsp;læticia diuina in omni æter nirate, cùm erit Deus omnia in omnibus, id eft,cùm erit effîcax in nobis, fine minifterio uerbi,fed fua ipfius luce,quam palàm cernemus.

Pitrt« doélri Quanquam igitur pars aliqua in feriptis Ecclefiæ eft J'oy/xodi.K» ffu dodri* n£Ecclcfida’' na,tarnen poftea illi fines ulterioresintuendi funt. Sicutamp; eruditusconciona* fiiclt;e, tor alias récitât ordinè articules iymboli aut legem:Ahâs proponit commina* tiones,acculât reos, ut timorem iudicqdiuini in animis exufeitet : Alias récitât uocem Euangelrj amp;nbsp;confolationes,quas filius Dei Dominus noRer lefus Chri* ft us Ecclefiæ tradidit,^ accendit fidem, amp;nbsp;inuocationem, amp;nbsp;lenit mcefticiam, ne corda opprimantur delperatione,8c ruant in exitium,

Do(fîrj«4 Ec^ Ita f^latconcionator membra fuæorationis diftribuenda effe, ut 8t Pau*

fumetia lus montiit.’Sis adfiduus inledione,dodrina Sgt;C conlblatione. Legat plus Con ex feriptis cionator libros Propheticos, Apoftolicos* Inde fumât res Ecclefiæ propo*

Propheticis et , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

ApoßolicK, nendas,non hngat nouas opmionesaut commentitia numina, utNuma,Pom* pilius aut fimiles, Sumtas autem res ex fontibus plus Concionator perlpicuè amp;nbsp;fine corruptelis exponat,monftret alicubi definitiones,ac diftindiones.Hgc

funtdocentis munera. Tertiô transférât dodrinam ad excitandum Timorem ÔC Fidem, quæ eft conlôlatio amp;nbsp;reftitutio uitæ.

Poftquàm autem Ledor harum concionum Salomonis confiderauit, hcc Zonwzjw funt confilia lcribentium, Sciât principaliter totum hûc librum, cui titulus eft ^/ogm4f^c^e,AƒEcclefiaftes,effe dodtrinam, uidelicet, Affeuerationem de prouidentia, Affîr* feueratio de effe Deum lâpientem, ueracem, iuftum, iudicem, liberrimè agentem, co«» prouidentiä, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuxta dodrinam ab ipfo traditam, non aliter, punientem contemnen*

tes ipfum, ÔC milèricordem ac lèruantem eos, qui ipfum inuocant Sc ei obedire incipiunt.

incipiunt.Eft igitur præcipuiim opus huius libri lt;royA^a?LK,o/j,ui*dencct, AfTcuera^ ti'o de prouidentia contra Epicureas, Pyrrhonias,Stoicas S)C alias cogitationes, quæ Iabefaó;ant aflenfionem de prouidentia*

Sunt^ expreflæ afleuerationcs in his uerbis capite ultimo* Cunda quæ Pmdprf/« funt,adducet Deus in indicium. Omnia abicondita iudicaturus eft,amp; bona ÔC propoßtio con mala*Item cap. 11. Seito quod pro omnibus his adducet re Deus in indicium.

Et cap.3.Iuftum amp;nbsp;impium iudicabit Deus.In his uerbis amp;nbsp;fimilibus icito prin ßnteutißicon« cipalem propofitionem totius concionis recirari amp;nbsp;repeti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fmedtur.

*T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CrJI'l» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t • C * I» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bCulCfîtlii dudl

nt Legem oe addidericcomminationes,ingenti miiencordia etiam uocem bu* itjßeuerdtio:, angelq de reconciliatione,amp;: amplifli'mas promiffiones edideric,amp; certo puni«! ni de preui^ at contemnentes ipfum, recipiat uero ôd feruet confugientes ad filium Medias torern, neceiTe eft ei obedire iuxta iuam dodrinam, fit in cordibus Timor me* tuens eius iudicium,fit fides acquieicens in Mediatore,8d ftatuens te recipi,exs audiri,iuuari,protegi amp;nbsp;feruari,ôlt;^ frenentur membra ne ruant contra mandas ta Dei.

Ira dodrina transfertur ad ufum,cùm obedientia ftquitur aflenfionem de prouidentia,amp; in ilia obedientia corda fuftentancur diuina conlblatione, lis berantur à morte æterna, incoatur cceleftis uita, quam ultimam metam irts tueri nos neceiTe eft.

SedaiTeuerationi de prouidentia uidentur adueriari mulcse confnfiones conßiftonain in uita. luftus iudex ciîm poteft.defendit iuftos, amp;nbsp;reprimit faduros iniufta, COS qui deliqueruntjpunit. At in genere humano plerunt^ lulti lacent oppreis fi magnis ærumnis.Quàm multa millia innocentum infantnm,Virginum,ma uidentia, tronarum quotidie in bellis, incendqs, amp;nbsp;alqs calamitatibus pereunt. Interea fcelerati noniblumnonreprimuntur,fedetiamflorent amp;:habent imperiaôd opes.

Talis cùm fit confufio,quomodo uideri poteft regi uita â Deo.Extat hsec , querela in plurimorum fcriptis, nt notum eft. Et nemo eft hominum,qui non hac difputatione excrucietur.

Præterea uidentur homines boni amp;mali fortuitis cafibus perire,ficut con culcantur uiolæ in terra,aut uenti fiores amp;nbsp;poma decutiunt ab arboribus.

Sæpè etiam iapientum amp;nbsp;iuftorum conatus irriti funt, uincunt mali. Erat uera Ecclefia in populo ludæorum, cùm Nabogdonofor fecit uaftitatem in tota ïudæa deletis leroiblymis amp;nbsp;alrjs urbibus.Hoc ipedaculum tunc quoep multos mouit,ut exiftimarent earn gentem non efle curæ Deo.

Etfi autem multa funt teftimonia præfentiæ Dei in natura,S^in conieruas Di^«7è ejlre tione generis humani,ut ordo motuum cceleftium,noticiæ certg in mente, con« feruatio fpecierum, pcenæ reguläres atrocium ftelerum, tarnen Epicurei diffi'^ confußonu culter refutari polTunt, cum contra prouidentiam hæc fpedacula confufionum f^eiidcula, collipunt.

Sed Salomon hic opponit reiponfiones firmas ueras,quæ non nafeuns tur in humana ratione, fed funt uox Dei deuenturo iudicio poft hanc uitam. Ac primùm ait,in hac uita quot^ multorum fcelera puniri,ut cap. S.dicit. Non faluabit impietas impium, nec eric ei euafio in bello.

Deinde fatetur aliquantifper differri iudicium, amp;nbsp;queritur hac quamuis breui mora,tamen confirmari audaciam fceleratorum. Sed tarnen opponit æs

ternicatem» Hæcuica breuis umbraeft» Necpœnæinbac ui'ta diutumæfunfj nec læticia, Sed æterna bona öd mala non funt fugaces umbræ* Hane æterni* tatem iubec omnes intuerijÖd cauere,n€ incidanc in æternam Dei iram,ôd hor^ rendos cruciacus nunquam defi£uros,5d petere,ód expeélare æcerna bona.

Pij jidedequU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In hac refponfione fides in conuerfis ad Deum acquiefeit, fugit æternam

efeuntin Si» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fram,petit ôd expedat æternam falutem,ideoc5 Deo obtempérât,ôdfuften

ta(-{^3gj,jj-jonepj.æfentiæDei,ôdauxilrjdiuiniin præfentibus ærumnis. Seit autem etiam Ecclefia,quare in hac uita onerata fit tanta mole miferiarum.

Etfi igitur Epicurus rideret Salomonis refponfionem, tarnen pia mens aftentitur ôd credit Deo afleueranti de futuro iudicio.

concioSAlo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo hæc concio Salomonis Prophetica eft,ôduox diuina in Ecclefia Dei

iudicio,qualis eft conciofilfi Deiin capite Matth.2y. ôdinalijs locis» iudicio-Dei et igitur hic liber Salomonis legendus eft, ut Crateris auc Senecæ Epiftolæ difcrimine-Ec de contemtu diuitiarum, ôd Monachorum feripta de deièrtione focietatis Po* er liticæ, ftd dodrina fidei eft de iudicio Dei, ôd de diftindione impiorum ôd Ec* piorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J inter horrendas confufiones generis humani oftendit iram Dei con*

tumacibus,Sd confolationem pqs, Ideo^ prolixæ funt narrationes confufionu ôd fcandalorumjUt poftea doceat,nequaquam ex his ipedaculis in hac uita iudt candum efle de uoluntate Dei, ièd firma fide aflèntiendum efle V O CI DE V IN AE nbsp;nbsp;uerbum Dei oportere N O R M A M efle omnium confilio*

stmiMA doiiri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Necefle eft igitur in huius Libri ledione nouifle fummam dodrinæ Ec*

naEccießdßU defiafticCjde creatione mundi ôd hominis,de lapfu hominum, de caufis calami^ c£ inSdlonw^ tatum,de promiflîonCjÔd de Mediatore,propter quern ôd per quern rurfus Ec* w expenden^ clefia colligitur,de fide accipientc remiflionem peccatorumjde lege Dei,de ui* ra æterna,de iudicio poftremo,de pcenis æternis impiorum, de falute piorum. Hanetotam dodrinam compledinecelfe eft,cùm de prouidentia dicitur. Cu enim confufiones in hac breui uita caliginem ofifundant mentibus, ut minus cernant prouidentiam,neceire eft intueri illam alteram uitam,in qua diferimê eric illuftre malorum Sd bonorum in omni æternitate.

Seriespdrti-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confideranda eft autem feries partium in hoc libro Salomonis, Prius re

umlibri Sdlo.citâtobiediones, quæ uidentur aduerfari prouidentiæ, ôdinhacrecitatione

prolixus eft,quia magnos ôd aftîduos tumulcus excitant in humanis mentibus hæ profana? cogitationes. Eft igitur amp;nbsp;hæc pars libri prolixior. Paflîm uerô breues relponfiones inferit. Timeto Deum,reftat aliud indicium, Hæc breuift fimadida luntrelponfiones,quas firmaaflenfione Sc fide ampledi nosopor^ ter.Cerciftimum eft enim efleeas décréta diuina, quæ in Ecclefîa uoce Prophet rarum, Chrifti, Sd Apoftolorum fæpè repetuntur,ôd fides certa ôd breuia dida diuina opponit turbulentis cogitationibus rationis.Hæc iplâ certa mina ration nis humanæ imitatur forma obiee'tionum ôd refponfionum in hoc libro.

Sequuntur autem afteuerationem de prouidentia, Lex Ôd comminatio. Item Euangelium ôd confolatio : poftquam ftatuis elTe Deum, ôd efîè iudicem ôd uindicem, audi præcepta ôd obtempéra, et quia magna eft infirmitas homi^ nura, et multi furores diabblorum, qui augent confufiones generis humani, n^ulca funt impedimenta obedientiæ, Hîc neceifaria eft coniolatio» Audienda eft

A 7(G rME N TK M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pz].!

tft jgitur uox Euangelîj,quæ docet,quæ obedientia,amp;: quomodo placeat,iubet gubernatorem non abrjcere uocationis officia, eti'amb in hac ui'cæ confufîone aliquantifper diflîmiles funt euencus redorum confili'orum, amp;nbsp;monet,ne fran^ gamur defperati’one, etiamfi aliquantifper dorenciniufti,amp; premitur uera Ec;« clefîa, quia etiamfi aliquantifper difFertur indicium Dei,tamen aliquanto poft Si in hac uita. Si in tota æternitate puhientuf fcelerati,

Hane confolationCm fæpè intexit huic Scripto, quæ comprehenfà eft Si intotoPfalmo 36, Noli æmulari,amp; in multis concionibus Prophetarum Sc • fill) Dei, ut in capite Matth, Ï o. Non timete eos,qui occidunt corpus,animam autem non pofTunt occidere,fed timete eum,qui poteft animam Si corpus per dere in gchennam. Longe anteferenda eft æternitas breuifïîmofpaciohuius uitæ mortalis, Si tarnen in hac uita comitantur atroces pœnas atrocia delifta, iuxta illud ; Qui gladium acceperit gladio peribit. Si experientia peperit hæc dida:

Vt de xArchelao Rege Macedonico didum eft, qui etiamfi fuit aliquani» Arclclita tifper gloriofus Rex,tarnen quia per fcelus regnum inuaferat,à fuis interfedus Mlt;iccdogt; eft,amp; fingulæ ætates multa uident talia exempla,

lam facile intellfgit ledor non omnitio rudis üitç communis, quis fit ufus v/î« liM S((t huius libri,quae inde utilitas capienda fit, Confirmanda eft affenfio de proui^ dentia didis huius concionatoris, quæ in Ecclefia proponuntur non humana autoritate, fed diuinitus.

Deinde fuo quifep loco obediat Deo, Si faciat officia uocationis, quätn ' cum multa impediant,tencat confoladones quæ hie proponuntur,lciat curfum in uocatione Deo placere, feiat Deum redorem efTe fui ccetus,amp;: uelle petx au»« xilium diuinum,amp; uerifïîmè opem ferre fideliter feruientibus in uocatione, Si tandem collocaturum effe Ecclefiam in illam æternam confuetudinem cum di«« uinitate, in qua Deus erit omnia in omnibus, Hac fide obtemperet Deo,reda faciat,amp; acquiefcat in Dco,non indignatione,non defperatione abijeiat officia uocationis, non ruat in contemtum Dei Epicurcum,

Hac admonitione deufu libri confiderata Jedio amp;nbsp;magis perfjiicua Sf Summdoperis dulcior erit, ac propemodum fumma operis continetur in his dulciffimis regu« lis uitæ. Pfalmo 3 6, Subditus efto Deo,amp;^ ora cum, Commenda Deo uiam tu^^ atn,amp; fpera in eum,amp; IPSE faciet.Expeda Dominum,amp; cuftodi uiam cius, lada curam tuam in Dominum,amp; ipfc té fufténtabit, Primum quærite regniï Dei Si cætera adrjeientur uobis, Ne fitis foliciti de craftino, fumeit diei affîi« dio, Fac neceffaria, Si petc ac expéda auxilium à Deo,nec moueas non necefi faria. Sed intuens in mandata Dei,hanc normäm fèquaris,amp; feias ex Euangelt; lio placere obedientiam propter Mcdiatoi em,8d per eum ac propter eum la«« bores tuos fore falutares,ficuc inquit : Sine me nihil poteftis facere* Et Paulus inquit : Non erit inanis labor uefter in Domino,Efficiet ipfè fîlius Dei, ut cur«« fus tuus profit Ecclefiæ, ficut feriptum eft : Afcendit, dédit dona hominibuSi prophetas,ÂpoftoIos,dodorcs amp;c,Ët in Pfalmo dicitur:Qui dat falutem Re« gibus ♦

Has confblatione^ Ueras Si falutarés efîè, bonæ mentes fntelligunt, Ët confoldtiomi quia magna pars harum confolationum pertinet ad Uirtutem, quæ nomina# ïur Patientia,breuiter initiô Si hanc admonitionem addara, Notum fit diferi#

ra tie nt ld phh nicn panenti'æ Philofophicæ Sc Chr/ftianæ, Panent/a Philofbphica eft obedi^ lofophica, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;radoni in perferendis ijs laboribus amp;nbsp;ærumnis quas iubet ratio ferre, Si. ni^

hil facere contraiufticiam,amp; hac recTticonfcientia moderari dolorem. Inters dum autem bæc Philofophica patientia eft fine ulla ipe auxili),cùm uidelicet ra do non oftenditauxilium aut mitigationem ante morterp,ut Ariftides,CamiI lus, æquo animo feruntiniurias Si exilia,nec expectant auxilium à Deo,

P4tieiitilt;tchri Sed patientia Chriftiana eft obedire Deo in his laboribus Si ærumnis fe«! jlMtM' rendis,quas iubet Deus ferre,amp; nihil facere contra iufticiam. Si petere ac expe Óare auxilium ac mitigationem à Deo propter Mcdiatorem, Si hac 'fiducia præfcntiæ Dei moderari dolorem. Ita in Dauide,in leremia Si fiinilibus fem^« per cum obedicntia coniundæ iunt hæ uirtutes,fides Si fpes,amp; hæ uirtutes, fi* des amp;nbsp;ipes gignunt læticiam in cordcjuxta ilia dicfta: luftificad fide pacem halt; bemus. Item pax Dei cuftodiac corda ueftra. Hue perdnet régula Paulina fcripta ad Thelfalonicenfes: Semper gaudete, inceflanter orate, in omnibus gratias agite, Vt autem hæc fides accendatur in cordibus noftris, necefte eft nolfe Euangelium de remifti'one peccatorum, Si de reconciliatione propter Fides non eft Mediatorem filium Dei Dominum noftrum lefum Chriftum, Hunc intuetur fine Eudgeho ficles,amp; fcit per eum nosduciadæternum Patrem,fcichunc Mediatorem urn«« braculum elfe, quo tegimur, ne horrenda ira Dei extinguamur, Si ne Diaboli rabiem fuam exercere in nos poftint,ut cupiunt,fcit iuuari Si fcruari Ecclefiam per hunc Mediatorem filium Dei, Hæc fiducia Mediatoris præluceat omni* bus alrjs alt;ftionibus,ut iæpè copiole dicitur,

Reieiiio aiie^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omitto longäs recitationcs, quomodo hie liber alienis intcrpretatiomgt;

rtAr urn inters bus obfcuratus fit, Alfi phyficam enarrationem quæfiuerunt:^ Alt) fanaticas, damnet coniugia,gubernadones,labores neceftarios in Ecclefia, po Iida amp;nbsp;Oeconomia, ^iulTerunt deftri uocationem. Hæc deliramentaMo* nachorum reijeienda efle initio moneri necefte eft, Non damnat Salomon ere* aturas Dei,nec uocationem,imô iubet his reuerenter Si ordine uti,fed damnat in humano corde peruerfionem ordinis, quod ita mouetur ipeólaculis euentu* um,ut dubitet de prouidentia. Cum autem faliæ interpretationes huius libri magnam caliginem offuderint doctrinæËuangelij,utile eftiuniores de fimpli* ci fententia commonefieri,

Sdîonwft duii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sparla eft in Ecclefiam falfa interpretatio didi, Nemo fcit an amore uel

trttionemcderi dignus fit.Id didum Contra huius libri fententiam enarratur. Semper du* unit,quant bites an Deoplaceas,cùm tamenSalomon huic dubitationi mederi uelit.Non dubitant leremias uel alrj credentes fe placere Deo, etiamfi uident conflagrate p jo ex r «, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j'„ cxilium abduci. Hoc ipfum enim uult Salomon,de uoluntatc

Dei ex eius uerbo, non ex fecundis aut aduerfis euentibus in hac uita iudican* dum efte.Hæc de Argumento dixilTe fatis eft,

V £ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A Ecclefiafteii filtj ^auid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lerufalenh

Cur Salomon JN Titulo nominat ft Salomon Si Regem,amp; Ecclefiaften, id eft, concionato* (^Ecde- ’ ftua appellatione fignificat ad officium principum pertincre ut curent fiaften, »-edè docen' Ecclefias, fîcut in Pfalmo dicitur : Et nunc Reges intelligite. Item: Aperite

Apçi’itc portas principes ueftras» Item, In conueniendo reges Sf populos in uniiin ut feruiantdomino, Hunc dulcem uerficulum fæpè cogitare oportebac amp;nbsp;principes amp;:popuIos:Qiiia utrilqjpræcipitur,ut conueniant,id cft,tueantur communem congregationem minifterium uocis diuinæ, amp;nbsp;difcant ucram doclrinam, SC uero coniènfu Deum innocent SC dotftrinam conlèruare ftude^ ant : Huius autem pij conlenRis Reges debent eflc duces amp;nbsp;autores, Ideo hîc quocp Salomon fc concionatorem nominat,fignificans Ie uelle autofem efTe pij confenfus in Ecclefia 6C cuftodem ueræ dodrinæ,

Primùm Iciasnon hocdici,resefTemalaSjCedlententiain Gencßfirmiflï^ Salomon non me retinenda eft, V idit Deus omnia quæ fecerat,amp; erant ualdè bona,id eft,or^ '^^dmem^'^Ced dinata ipfius lapientia bonitate,congruentia ad ipfius fapientiam,placentia orlt;ünisdepra=gt; ’ ipfi,amp; condita ad ufus placentes ipfi SC conferuantes naturam, Hane interpret uationan. tationem bené meminifte initio oportet, Et Geneft loquitnr de rebus conditis Sc manentibus in iuo ordine,Ied Salomon loquitnr de negoerjs humanis,Ac di fertè inquit, fnb Ible,ut fignificet Ie non comprehendere uanitatis appellatione Deum, uerbum Dei ÔC minifteria quæcunc^, qnæ reguntur uerbo Dei, Nam hæc quoq^ cùm fuum ordinem retinent,funt res bonæ, Sed hïc de ordinis de^ prauatione dicitur, id eft, loquitnr de rebus amp;nbsp;negoerjs collatis ad cor huma^ num^quod mifeee conturbationes ordinis, Ideô dici tî OMHIA SriSLT VA 2V Ay qnæ fub Sole funt, id eft, négocia,Humana funt breuiajfugaciajnfta^ bilia,grumnolà, non adferentia perpetuam quietem cordi,non uolnptates non diuitiæ, non fapientia amp;nbsp;uirtus Humana, non gloria,non magnitudo imperij, His rebus 8C negocijs omnibus mifeentur multæ magnæ miferiæ propter ho* minum imbecillitatem, Sed fola Dei mifericordia agnita in promiftîonib, ad* fert fîrmam 8C perpetuam tranquillitatem SC læticiam in cordibus,

Dixi autem initiô hunc librum confolationem efle, Ideô pars altera pro*« pofitionis querela eft, quæ récitât milèrias, 8c affirmât, non poffe acquiefeere animos in rebus feu negoerjs humanis, Non igitur anteferantur res aut euen^ d« , tus uerbo Dei, Itacp Antithefis additur, qnæ eft altéra pars propofitionis fumma operis, Gubernet mentes uerbum Deftqualeftunq? funt euentus in nelt;* goerjs, Ita acquielèent in Deo, ficut amp;nbsp;Paulus præcipit, Gubernetcorda ueftra pax Dei 8Cc,

lAare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Pofteaadditfimilitudinem fumtam àmotibusSolis amp;nbsp;aquarum, cuius simîUtudoâ accommodatio prudenterconfideretur. Tantum enim proponitur *^anquam^’'‘‘^'‘’^^-^‘° imago inftabilitatis amp;nbsp;reuolutionis fimilium milèriarum in negocqs humanis, ^uomod^o^ Sc fignifîcat eas milèrias nec conGlio nec fapientia Humana impedin' poffe, Vt curfum mife=^ cùmfuiffentmagnitumultusÔCcrebræ feditiones in republica Romana fub Cofs, ÔC Tribunis, poftea expetita eft Monarchia,ÔC redierunt tarnen Gmiles milèriæ, Ita in Ifrael, cùm in Ariftocratia ante regnum magnæ calamitates ac* cidiffent, populus uoluit regnum conftituijac fperabat mutata forma Reipub* licæ feliciorem ftatum fore, fed aliquantô pôft lècutæ lùnt maiores dilacerati*

ones» Cùm igitur inftabilia fint humana^Sc non adferant qufctem,fec necefla^ ria acquiefcas in Deo. Simpliciflîma igitur accommodatio ßmilitudinis hec eft: Sicut Sol amp;nbsp;aqua habent aflîduas drcumgyrationes amp;nbsp;reuoluuntur,ita hult;lt; mana négocia unà cum miferrjs quæ admixtæ iunt, reuoluuncur, nec confilio aucfàpientiabumana impedin’ærumnæ in uniuerlüm polTunt» Inpriuatisôd in publicis negocijs fubinde ah'a confilia tentamus ad effîciendum ftatum mci* Iiorem,amp; tarnen redeunt iîmiles miCerix» In banc lènrentiam dicit: 1H1E Srlt;B SOLE,bCpQ(kzaaA^zcau(am,(pE(l{rElt;î{8l (DiFFb CFLTEi{^CO(î{(l{IGEnTF^ ET STFLTO^Î^FM INFE TSL ITT S E ST ISL TME nbsp;nbsp;nbsp;ô^id eft, nulla ûpientia humana prohiberc

aut uitare poteft omnes laplus amp;nbsp;triftes cafus.Quia hæc natura eft imbecilla ftulta,ideô qualia acciderunt antea,talia omnib.ætatibus poftea accident in genere humâno. Ex bac declaratione intelligi poteft,bâc narrationem in textu ad querelam pertinere,id eft, deferiptionem cfle milèriarum bumanarum (împ li modo recurrentium, ficut ÔC Thucydides inquittSimilia accidere donee ma* neat eadem bominum natura gt;nbsp;aliâs ab'quantô mitius, alias aliquantôatrocius ut ferunt circumftahtiæ. Neceftaria eft autem bæc confideratio ut præmoniti præparemus nos ad fcrendosaduer(uscafus,8dfciamus Deo petendum au* xilium ô(f in eo acquieftendum, qui calamitates amp;nbsp;Eccleftæ priuatim inuo* cantibus mitigat, ÔC non accendit totam iram fuam» Obiter autem oblèruent Terra bîc ftudiofi diifta,quf aftîrmant,Terram ftare^ÔC Solem moueri» Cæteras Pby* nw«ef«r. dilputationes omitco»

Salomon non Pn'mùm bîc feias Salomonern non loqui de Pbyfîca confideratione, in dephyficdcon qua fi fiat fobriêanimaducrfio ordinis amp;nbsp;artis in opificio mundijlluftria tefti* fiderdtione lo niQ,-,ja nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prouidentia oftendit, Sed loquitur Salomon de Sapien*

fihoruttt nbsp;nbsp;nbsp;fta.’d eft,de confideratione confiliorum, adionum nbsp;nbsp;euentuum in gubernati*

uentuumittdx One humana,politica uel œconomica.ldeô exprefle dicitjlè confiderafteea quæ (fiioziibw h»gt; fypit nbsp;nbsp;nbsp;Solejd eftjConfiIia Si. euentus adionum bumanarum, ut Pericles, De*

mofthencs,Cicero,lunt fapientes gubernatores» De tali làpientia bîc loquitur Salomon,banc iplâm fapientiam lèu deliberationes in gubernatiüne,nominac malam afflidionern, additbominibus à Deo datam effet Hæc uidenturab* furda, led primùm difeernantur uocatio,St ipla Periclis uel Ciceronis làpien* gubernatio» V ocatio bona eft, amp;nbsp;à Deo ordinata, lèd ilia làpientia rea affîi^^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1« Pcricle,eft afflidio mala dupliciter. Primùm quàm læpè errat in confi*

tndld aupheü Iqsjdeinde quia etiam bonis confilfis fepè non relpondent euentus» Eft igitur afflidio,id eft,pcena lèu cruciatus, ficut Demoftbenes inquit,Se malle reda ad Rehmes? ire,quàm adfummoshonores,Ciretexcreuitamliceretî nbsp;nbsp;Aefehines

ait,Gauderc Ce à gubernatione uelut à rabiolà cane liberatum eflè»Denicp om* nés prudences Patresfamilias amp;nbsp;gubernatores, lèntiunt plenam efleguberna* tionem non tantum curarum,fed etiam impedimentorum, errotum, triftium euentuum, quæ omniaualdè cruciant animos» Hincilla poëmata fida funt de Prometheoaftixo ad Caucafum, de Silypho làxum uoluente amp;nbsp;fimilia,

Sed curdicit,àDeobancafflidionem datam effect Relpondeo: Genera* liter uerum eft, Deum uelle pcenam, nequaquam tarnen inde fequicur Deum ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufam effe peccati, Vult puniri Neronem,nec tarnen iplè impelbt eum ad ilia

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' tetra

tetra fcckra,feJ finit eum ruercjta Etc plana refponfio eft,Dcus finit crrâfcgu* bernatores, finit accidere impedimenta amp;nbsp;triftes euentus, ut puniat humanam temeritatem. Item, utcommoncfaciataliquos,ne obfequantur cupiditatibus, ambition! aut curiofitati/ed ut mentes in uocatione regantur uerbo Debamp; iiv tra eas metas contineantur, petant amp;nbsp;expecSent iecundos euentus à Deo, amp;nbsp;in triftibus euentibus Deo obtempèrent* lofias infert bellum Aegyptio non ne* ceflarium*Pericles mouet bellum inquietudine animi et ^oAuTijay/xocrcwH Marius ambitione.Hi errant in confilrjs* Sæpè uero etiam bonis confilfis non reipon* dent euentus, ut Ifraëlitæ fæpè infeE'citer pugnant etiam in caula iuftiffima, ut cum uincuntur à Beniamitis,quia Deus uolebat utrofi^ puniri* V ult etiam do cere, neconfifinoftra fapientiaautpotentia moueamus res non necelTarias, Ifem,ut in neceflarfjs ßmus humiles, fateamur nos pcenam meritos efle* Item, fide petamus amp;nbsp;expedemus bonos euentus à Deo* Itemut Deo obtempère* mus etiam cum nos punit,nec dat euentus quales optamus. In hanc lententiam inquit hanc afflidionem diuinitusimpofitameffegencrihumano,quiacom* munis miferia eft, quae tanquam pcena comicatur prauitatem naturæ ôë multa peccata,

LOCJ^T^S fum incorâe meo (src.l!^ensmeacontemplataeftmuU tafaftenterijc, Eo(juodinmultaJi^ientiafmultafttmdt^n4tio,lt;ijrquiad^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vt fupràdidum eft, non loquitur Salomon de Phyfica confiderâtione confilutiuwA ordinis in opificio mundi, autcognitione uerbi Dei,ledloquitur de confidera* none confiliorum,adionum Sgt;C euentuumhumanorum,in quibus cernimus ui* cAlamitututn, tarn plenam efleconfufionum, errorum,uiciorum Sgt;C. calamitatum. Sapientio* res uerlati in gubernatione propius cernunt prælèntia mala,amp; multos terros cafus futuros ex præfentibus ratiocinantur* Ideo magno dolore excruciantur propter præftntes amp;nbsp;futuras miferias, amp;nbsp;quidem femel ortis mutationibus qui maiores confufiones, ut moto bello à Pcricle, fecuta funt excidia pene om* nium magnarum urbium in Græcia* Et nimis uerum eft, quod dicit Pinda* rus : Facile eft ciuitatem mouere cuiuis, fed in tranquillum fiftere folius Dei eft.

Hadenus querela recitata eft in primo capite, ac nondum addita eft con* Conßißones folatio,quæ poftea lèquitur. Eft autepj hæc fumma. Videmus magnas in uita confufiones eire,mapna errata Ôëmultos triftes euentus Jdeo non polfumus ac* quiefeere in ipfis rebus, non parit tranquillitarem ipfa rerum confufio, neqp ta* «mzpropte« men propter has milerias à Deo deficiendum eft,led ei obediendum patienter, rcaftfidendu amp;nbsp;ab ipfo expedanda defenfio ôë liberatio, SC in ipfo fide acquiefeendum eft iuxta uerbum ipfius.Hec eft fumma non folùm huius capitis,Ied etiam uniuer* fi librfcongruens cum his didis: Subditus efto Deo amp;nbsp;ora eum. ltem,Iada cu* ram tuam in Deum amp;nbsp;ipfe te fuftentabit* Hæc confolatio poftea in capite ter* tio, amp;nbsp;deinceps addetur.

® J^Iergo in corde meoylgt;adam lt;(:radfluam delicftjif^ fruar lonhf Et 'ïtidi quod hoc quoq^ ejftt liamtast

94-0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C AT VT IL

Salomon non ''^HemiftocIeSjLucuïlus amp;nbsp;multi alij tandem feuoluptatibus dcdiderunt per Reipublicæ propter multas inutiles contentiones, amp;nbsp;ingratitudinem modum qu£^ hominum» Ita ab extremis ad extrema delabuntur homines, pertæfi laborum rendi repre=, deinde uoluptatibus effule indulgent*Hunc modum quærendæ tranquillitatis hendit. etiam nominat uanitatem, nec eft rerum reprehenfio imo Deus ipfe im:lt; menfa bonitate multis dulcifti'mis uoluptatibus hanc uitam condiuit, Ac utenf dumeftcibo^potu SCalrjs rebusdiuinitus conditisiuxta diuinamordinatio«» nem,cum inuocatione SCgratiarum adione:Sed uanitas eft uelle in his acquielt;lt; fcerCjCÙm in Deo fit acquieftendum»

Præterea amp;nbsp;his uoluptatibus multi dolores admixti lunt, ut in poematis multæ funt querelæ.Ouidius inquit,Vicp adeo nulla eft (incera uoluptas, fohgt; citumeß aliquid lætis interueniu Et Plautus, Statin parua res eft uoluptatum in uita præterquàm quod moleftum eft» Item, uoluptati mceror comes confer quitur» Ita hic dicit: Rifum intellexi effe ftulticiam,id eft^uoluptates corporis nec diuturnas nec intégras efle.Nec procul alia fententia quæratur» Sed Ggnb ficat non poiTe homines acquiefeere in uoluptatibus corporis, nec frangi debe* re,ut deficiant à Deo, cum uoluptates impediuntur aut eripiuntur, ficut fuprà monuit,non deficiendum effe à Deo propter triftes euentus confufiones gu«* bernationiSjftd Deo patienter obediendum cfle,amp; ab ipfo expedanda bona»

lA AGTSLIVIC A lA I operd, mea^d^dificaut mihi domos is' plantaui l)ineai amp;c.

Sequitur querela de alia uicina uoluptatcjd eft,de magnificentia ódiplê^ dore in uita,8)C de curiofitate inquifitionis multarum'rerum» Nam amp;nbsp;hæc cupi^» ditas non eftleuis carnificina,cùm omiflîs neceftarrjs,magna cura amp;nbsp;maonolaf bore non neceflaria inquiruntur»

Addit Sc alia négocia, ut diligentiam augendæ rei familiaris, quæ intern irrita,fepè magna patrimoniapofterisperniciofa funt, De his omnib. inquifitione dodrinæ,de facultatibus ut fuprà, monet res bonas efte^ Sc uo^ lisnoneft col cationi feruiendum efte, neceflariadiieenda,rem familiärem quærendam ,fed locanda tvAn» ira,ne exiftimemus nos tranquillitatem in his negoerjs inuenturos elfe,Multæ enim accedunt inutiles occupationes,multa errata» Necconficiamur curis Sgt;C dolore, cùm non relpondent euentus noftris conatibus aut ipef fed patienter tolercmus uoluntatem Dei, amp;nbsp;neceflaria faciamus»

Hanc conclufionem textus ipiê ponit inquiens : T^A Ü QJ^ILLL TAS T)E MAlSir T)EI EST. Item,!)EJ^S T)AT HOMini TLACEUTI SATIEKTIAM ET LÆTICIAM, TECCA^ T 0 TJh TE TJ) A FFLICTlOlSLE Àf Non igitur res,non inquifitioneni doclrinæ improbat,fed uult fuç quemqp uocationi parère, amp;nbsp;nos in Deo acquit efcere,fiue procédant labores, fiue non procédant, non deièramus uocationes, non irafeamur Deo,etiamfi non pariter ditefcimus,Non deièrantur ftudia negt; ceiraria,etiamfi non omnia inuenire poifumus, nec rerum cognitiotollit mor^ tem,aut alias pleraicp miferias,ut hîc inquit: À/ 0 T^IT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T) 0 CT T S TT

IFUDO CT F S. Narrat ea quæ fieri noftris oculis cernimus, Sc uult, ne pro^ pter taies euentus deferatur uocatio, Ariftoteles fuit dodus,amp; mortuus eft ex^ ul» Imôdicunteum dolore extindum elfe, quôd caulam inuenire non potuit fluxuum

fltixùum 8lt;^ refluxuum Euripû Omm'aigi’turadregulam {æpètradirarti refe«» rantur,utamur rebus, ut funt ordinatæ, fcruiamus in gubernatione Politica, quæramus rem familiarem,dilcamus neceflaria,amp;!; Deum agnofcamus,qui hec omnia ordinauit, ei gratias agamus pro omnibus iftis donis, amp;nbsp;fi quid fecùs accidit,patienter uoluntatem eius toleremus,amp; in eo acquiefcamuSjUt içpè iam dicflum eft : Subditus efto Deo amp;nbsp;ora eum»

IN tertio capite,iam expreffè poft querelas addit conclufionem amp;nbsp;aftêuerati:# ^QnemXEHCTA FECIT TfE^S 'BOELA S^O TEME01{E, id eft, rerum ufus, ut à Deo ordinatus eft, eft bonus amp;nbsp;eft felix fuo tempore,id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«/î« i

eft,cùm utimur rebus iuxta ordinationcm Dei,amp; Deo iuuante,iuxta iIlud:N5 poteft fibi homo fumere quicquam, nifi fit ei datum defuper. Ideo poftea lom Deo ddiuuM^ gumCatalogumaddit, OMN.IA EEMEES HABEELEjidedynon^^^ eft humaniconfilq fine uocatione èc fine auxilioDei eligere ternpora felicia» Brutus,Cicero,Hircius,Panfa cogitant reftitui pofte ueterem ftacum Reipub:« licae Romanæ, amp;nbsp;falluntur, Sd femper hoe modo multi decepti funt,amp; decipiis cntur.Sed procedunt négocia cùm obtemperamus uocationi,amp;quidem iuuaii te Deojôc tarnen alias magis alias minus difFiculter,Huc pertinet didum Pfab mi: Commenda Deo uiam tuam ÔC ipfe faciet,

E E dédit mundum in cor eorum. Sed homo non iiiùenire o^us (^uod facit E)ominuSjnec initium neefinem.

Id eft, Deus res ita condidit ,ut corda fuauiter eis frui deberent, amp;nbsp;celc^ Udnereïnuo» brare autorem 8d habere tranquillitatem in Deo, dédit cibos,uoluptates,diui:« quîefcc^'^^tn tias,artes,imperia,uirtutem,fed hominibus fît ufus infuauis,quia habent uagas Deo donum cupiditates, miftent uanas folicitudines propter difFidentiam, appetunt noua Dei efi, èc mouent res non necefrarias,fîcut breuiflîmè dixit fignificantiffimè leremi as. Cor hominis peruerfum amp;nbsp;ærumnofum» Antonius adeptus eft florentiflî# Antonha, ma partem imperf), fed natura inquiéta cùm appétit totum imperium accerfit ^^‘’1’^°«' fibiexitium* Bellerophontes Pegafouehiturinitiô ad res utiles gerendas,po« flea fadus elatior,cùm uellet altius ad louis colloquium uehfnarratur â Pegafo excuftîis efte» Contra hæc mala debebant homines manere in uocatione,amp; fide acquiefcereinDeo,8dhocfacere,inquitSalomon,£ó’T E) OELEM E)EI, Sequitur ergo in Textu:

ELOEd. E SE melius hominij qudm Utari (jy lenefacere 7’ùlt;é fuce. Omnis enim homo qui comedit hthitj nbsp;nbsp;Ijidet honum de labore fuoj hoe donum E)eieÏl.

/Hæc uerba non dicuntur/xip-xTckwi? in perfbna Helluonis,fed funtafteuci^ Ajjèuerdtio ratio rede docentis pertinens ad inftitutam conclufi'onem, quæ approbat red dpproldnsre^ rum ufum,ut à Deo ordinatus eft, amp;nbsp;hunc ufum ait felicem amp;nbsp;fuauem elïe Deo ^c^ff^D^oort iuuante,iubet igitur uti rebus iuxta ordinationem Dei,amp;oftendit unde petem dindtus. dum fit,ut fit ufus felix,6lt; ubi acquiefcendum fit. Fides intueatur Deum,faciat officia uocationis,petat amp;nbsp;expedet à Deo auxilium Sc fuccefrus,amp;!: perferat in* commoda, amp;nbsp;quatenus labor eft felix, fciat eum à Deo luuari amp;nbsp;oubernari amp;nbsp;ei gratias agat, O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

Hæccftfcntentia ucrborum» Quiuidetbonum dclaborc fuo, Deido^ num eft, Approbat poftulatlaborem,Sc didc,iuuante Deofelicem ôdgralt; turn efte^ Hæc ftntcnn'a conoruit cum toto Pfaimo, Nifi Dominus ædificaue^ ricdomumamp;c. Sicut Sagittæin manu potentisjta filrjfordum. Talisfuicgu* lofdphétt. bernatio lofaphat, quæ quan^ 8c ipfà offenfiones abquas habuitj tarnen ma^ gna ex parte falutaris amp;L felix fuit iuuante Deo,8d acquieiiit ipfe in Deo.Ecoiv Acfclt;w. trà gubernatio Achas inquietaj’nfelix fuiCjCÙm ipfe eilet fine fide^ôC muira hu»* mana fapientia extra uocationem infeliciter conaretur.

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Commoraturin fuperiore fententia, Humana confilia fine Deo funt in#

/«ramer fe^ reliera, ut Gubernatio Achaz, Agefilai, bcontrà Dei opera firma funt,id eit. Heid funt. falutaria,felicia, procedentia, etiamfi diabolus uarijs modis impedire conacur,

ut Dauidis prælia felicia funt,gubernatio lolaphac falutaris eft, Præcipuè uerô obferuandum eft Epiphonema,HÆC HA CIT

HS, HH H IM E AHH^fi. Hæc particula de timoré Dei aliquotiesrepetita in hoc hbro oftendit, Salomonern non inanes querelas recitare more Philofo# phico,aut fient in poëmatis dicitur: Dû loquimurfugeritinuidaetas,carpe di# ^uerd^JecS ^uàm minimum credula^oftero; Sed tradere regulam uitæmaxime necei# fufionibuido. fariam,circumdare nobis metas uocationis,damnare fîduciam noftri,curiofifa# cettirnoremet tem 8i^ alias errantes cupiditates, èC monftrare uoluntarem Dei, docere timo# pdem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîdem.Deus ideô punit Lyfàndrum,Agefilaum,Brutum,Antonium 8gt;C

alios innumerabiles,quia mouent res non neceftarias uel curiofitate uel ambi# tione,punit Alexandrum ,quia faâus infolentior interficitamicos,uulc coli ut Deus,Hæ pœnæ delinquentium,amp;: econtrà gubernatio lalutaris inuocantium Deum,admonent nos de Timoré Dei,amp;:docetnos Deus his ipfis exemplis,ne fîducia noftri ruamus extra uocationem,ncc indulgeamus noftræ curiofitati Sd noftris cupiditatibus,fed ut agnofeamus infirmitatem noftram, timeamus De# um,obtcmperemusipfiusmandatis,fidepetamus amp;nbsp;expedtemus auxiliumà Dco,8c in ipfo acquiefeamus,

Qu^guler= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Loquitur Salomon de euentibus,8(: illuftrat fententiam, Humana confi#

m.ntur diumi lia cùm non gubcmantur diuinitus,funt irrita,utAntonius fruftra conatur oc# cupare Monarchiam,fed uincit Auguftus,Necpoteft impediri humanis confi# Irjs Auguftus, Quia Deus hune euentum gubernat,De talibus euentibus loqui tur, cûm ait : Quod fadum eft ipfum pcrmaner,id eft,ea quæ Deus agit ÔC iu# uat,eueniunt,8ë prorfus congruit hec dotftrina cum communi régula: Nifi Do# minus ædificauerit domum ô^c.Itcm,Non poteft fibi homo fumere quicquam, nifi fit ei datum de cœlo,Item,fine me nihil poteftis facere,

■Euentus decre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Id eft,ea que euentura funt,cueniunt,quia à Deo multô ante décréta funt,

np«nt diu'mb Cyrus erit Rex,nec poteft ab Aftyage interfîci,quia multô antè hoc decretum eft, Hæc enarratio fimplex,eft natiua fententia textus,fæpè autem diëtum eft, multas admonitiones in hac dodrina contineri, Cùm humani conatus fine Deo irriti fint, tantùm facias mandata diuinitus,amp; petas,uc ipfe te regat amp;nbsp;ad# iuuet, uult enim adiuuareferuientes in uocatione, amp;nbsp;inuocantes ipfum, Sicut Pfàlmus inquit; Commenda Deo uiam tuam,8ë ipfe faciet.

RurRis {èquuntur exempla mifèriarum humanarum MultafiuntiniuftèetiamingubernationenonTyranm'ca, qui'a nee j'nlpicere tyranlt;» omnia négocia boni ponuntjamp; multa geruntur per homines negligentes,mub«tc(lt; guberitAi ta per improbos obtempérantes prauis aHedtibus, interea tarnen Deus feruat uteunej politicum ordinem, fuo tempore iudicat»

Addit in fine generalem querelam, de confufione uitæ humanæ in exter^f speibcuh itu nafpccie/Dicicuidcrifimilem interitumpecndumamp;hominum» In hoc loco tentt« pcc»« interprétés multum fudarunt,Dixerunt in perfona hominis Epicure! hæc rccû tari, Sed Salomon de externa Ipecie loquitur« Si tantum oculi ÓÓ ratio humana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^er»

confulerentur fine uerbo Dei, uidetur hæc uitahominum in tanta confufione Dei. cafu regi, ÔÔ homines efîè uelut agmen formicarum, conteri perinde ut cons teruntur agmina formicarum, Sgt;C contra hanc Ipeciem poftea monebit oppo;« nendum eile uerbum Dei.

E'E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I mead alia, ts* Ijtdi calumniast quicßib Sole geruntur

TNitio capitis 4. redit ad iniurias, quæ funt infigne exemplum confufionis in tniun^Junt

■*uita humana. Ac ß coniblatio in Euangelio non propofita eflet,uera eilet uox,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p^fionK mut»

Optimum non naici. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Aliud exemplum de Inuidia. Hæc quo(^ magnum impedimentum eft inuidU. neceflariarumamp;utihumadionuminuita,ut Scipionem inuidi retrahuntex Africa.

Addit alia exempla de ignauo. Item de auaro. Et in uituperationc auari jgnMù. ingreditur in locum de laude focietatis : amp;nbsp;monet necelîàriam uitæ eile conib:« AuariMt ciationem hominum,officiorum, artium, opificum amp;nbsp;ordinum, Omnes ordi=s nes mutuis auxihjs indigent, amp;nbsp;finguli homines referre fuos labores debent ad communem conibciationcm,tueri congregationem, cauere ne fiant diiîîpatio«: neSjiuxta ilia didlazBonum eft conieruatiuum,con2re2atiuum amp;nbsp;communica«Bo«w. tiuum fui. Econtrâ, Malum eft diilipatiuum amp;nbsp;deftrueftiuum fui^ Sed homo Malum. 7rA£ov£K?tKoç iuæ utilitati uult confulercjetiam cum pernicie communi. Id malum uituperat.

Aliud exemplum de Ambitiofis Sf inquietis in imperio. Inquieti in im« Ampitio perrjs etiam multa fine neceflitate turbant, ac poftea plelt;ftuntur, ut Saul, Eury« ftheus èC altj innumerabiles.

pr^ec^pMde TJIc redit ad præcepta,amp; l'nitiô diïcernit ueros cultus Dei ab hypocritis, 8lt;S hhX ^rcuocat nos ab externa fpecie confufionum humanarum, ad agnitionem Dei,ad confi'derationem mandatorum amp;nbsp;promi'flionum diuinarum. Ac ma# nifefte reftitantur huius Capitis tefti'monio I'nepti, qui hunc librum Salomo# nis fbmniarunt prophanum uel Epicureum lermonem elîègt;

pr^clpuui Ac pn'ncipid docet præcipuum cultumefïè audi're uerbum Dei, id eft, eultuf eiid^ mandata 8^ promiflîones, in uera fide obedire uerbo Dei, Sicut leremiæ

ijfdem uerbis præcipitur» Non præcepi cis de holocauftis, led hoc præcepi cist Audite uocem meam, 80 ero uobis Deus, amp;nbsp;eritis mihi populus. Tota igitur Menhowiio= do(ftrina Primi præcepti hîc cogitanda eft. Nec fine caufa facit mentionem do# ^onet enim ut quæratur dosftrina in Ecclefia nbsp;nbsp;uero minifterio, amp;

‘ audiamus docentem Ecclefiam, ficut alibi dicitur. Nifi uitula mea araflent non inueniflent. Et Deut.17. Venies ad Sacerdotem, hi doceant te iuxta Legem Dei,ubi exprefte coniungit Legem 80 Docftores.

ceretmnia[ogt; Multi folas ceremonias fomniant efle ctiltum Dei, ficut Ethnici colentes la non funt Deum geftibus, ficut nommât Plato, Horum ftulticia manifefta eft,Quia Lex «♦/iw Dei, dicit: Diligas Dominum Deum tuum ex toto corde. Alt) cum non agnoftant non fufficere ceremonias, poftulant externam dilciplinam operum moralium, ut Phariiæi, fed nec diftiplina fine pcenitentia amp;nbsp;fide eft cultus Dei, ut Matth. J.dicitur : Nifi iufticia ueftra abundabit fiipra Pharifæorum iufticiam Sfc. Oportet autem accedere in corde pccnitenriam 80 fidem accipientem remiffio# nem peccatorum propter Mediatorem, De his diftriminibus hic concionatur Salomon,Vult primtim corda régi uerbo Dei,timore 80 fide.

Semper autem ufitatum fuit cumulate facrificia, uarios cultus commi# nifci,atlt;^ ita uoce Dei difcefferunt Ethnici,Pharifei,Monachi. Hane audaci# am hominis damnat 80 adfirmattetrum peccatum efte, etiamfi homines hanc (uperftitionem putant efle excellentem uirtutem. Ideó addit, K E SCT Q^AHT^M FACIANE MALI

nihil docen» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antca. iuflit nos audire,difcere,deliberare ex uerbo Dei,iuxta dilt;ftum.‘Lu

dum dut fdcit cerna pedibus meis uerbum tuum, Hïc addit confèquens eius fèntentiæ, Ciim audiendum fit uerbum Dei, fèquitur prohibitio, ne quid doceas, adfirmes, fa# cias contra uerbum Dei,ut Ethnici,Pharifici,Pape,Monachi, finxerunt cultus amp;nbsp;numina contra uerbum Dei. Samofatenus, Arius, audacifti'mè finxerunt dogmata contra uerbum Dei, Sic in facfto Abfalon. Antonius amp;nbsp;multi alij mouerunt imperia fine uocatione amp;nbsp;contra uerbum Dei. lofias quanquam uir faneftus, tarnen lapfiis eft, mouens bellum non ncceflarium. Italt;^ dieftum Salo# monis concionatur omnibus hominibus, ut audiant uerbum Dei, nihil adfir# ment in Ecclefia,quód non eft Deo traditum, Non moueant imperia fine uo# catione Sd fine neceftitatc.Sic dicit Petrus,Qui loquitur,loquatur oracula Dei, fcilicet in docendo, amp;nbsp;qui adminiftrat, adminiftret tanquam ex uirtute, quam fuppeditat Deus, id eft, maneat intra metas uocationis, quam Deus adiuuat, qui non uult iuuare ftia curiofitate tentantes aliéna à uocatione, iuxta illud, CommendaDeo uiam tuam amp;ipfèfaciet. Haecdiëla Petri prorftiscum hoe ïoco Salómonis congruunt.

Addit autem comminationem Salomon, (DEVS IlSL COEDO E STj id eft,eft infpecftor, index uindex* Pfalm.}?* Videt omnes filios ho^ minum, intelligi't omnia opera eorum. Item, Reddet um'cuicß I'uxta opera cOiS rum,

Diffèrnnt cura laboris, cura de exi’tu, amp;nbsp;cura extra uocationem. Cura la# c«r4 Uboris. bons feuenflîmè præcipiturRom, I2, Qui præeft, fit diligens, l,Corinth, 4, Hoc requi'ritur in minifteno, ut fîdeli's fit. Eft autem adfecftata negligentia {!=gt; mill's perfiidiæ, Laudanda eft igitur cura Dauidis, cum tempora amp;nbsp;loca opor^ tuna dimicationi præuidet, ut Alexander dicebat Parmenioni : An putas me Alexander lt;id dormire potuiftè, priufquâm conftituiflèm, quomodo inftru(fturr;fimusacft P^trmenionem, em f Petere autem à D E O felieem exitum prælq Dauid folct^Sx: banc curam Deo commendat,

Econtrà uerô utrocß modo peccatur,cûm ftulta perfuafione propter uires curd de exb aut fortunam aliquis fibi certamuiftoriampromittit, utPompeius,autciim tu, diffîdentia excruciatur,ut Aratus.T alem curam hîc reprehendit Salomon,qug angitur de exitu,

Eft amp;nbsp;hæc cura reprebendenda, mouere non neceflaria, aliéna â uocatio#: ç^rd extra ' ne. Hæc eft TpAuTi^ay/jLocrawNlæpê prob ibita, ut apud Paulum: Propria agite. Et uocutionem, apud Pctrum:Non fitis quot;a:i\oiio£-!r!lt;rMQpi. Hæc duo genera curarum inutilia funt, amp;nbsp;fruftra excruciant mentes. Idedbîcadditur, TALES CV^AS TA^ (î{E ^E MV LT A SOMTSLI A. Ecfî autem fie enarrant,quôd multas an^ xietates anirhi pariant, tarnen opinorboc fignificari,curas i'pfäs, quæ prohiba tæ funtjinania fomnia efterTpAuTt^ay/xotfcuJK Caflq amp;nbsp;Bruti,de conftituendo pulcro ftatu Reipub.erat tantum uaniftimum fbmnium'. Hue pertinet diiftum: ^aTû«o/ziaTt«aAoy?^ovrûult;r/œ î7ri0up.iaç. Rcgula autcm de curis ifta tciieatur tComiS menda Deo uiam tuam,amp; ipfe facietft’rior pars precipit de cura laboris in uo^ catione amp;nbsp;de fide, Altera pars addit promiflfioiiem,ipft faciet,

Sæpê banc admonitionem repetit, ne temerê pronuncient bomines de Sdpè errant dogmatibus amp;nbsp;in deliberationibus,ftd reftè bC diuconlîderatis fontibus amp;nbsp;ue^# rnuhÀ^iudicdit ris caufis, Ac manifeftum eft, fæpè errare præcipites SC multa iudicantes. Ided tes, cap.io.ProLierb.inquit.Z2V MVLTlLOQ^IO NOlSb. DEE^IT

ECCATVM. Et extant fimiles admonitiones plurimæ,quæ prohibent garrulitatem,præcipitantiam iudiciorum, amp;nbsp;fimilia uicia.

Temeritati linguæ addit exemplum de uotis, feiamus autem multa complecftenda eflè,iuramenta,pa(fi:a,lponfiones, indicia de doeftrina, de# liberarioncs. Narii in bis omnibus opus eft uitare præcipitantiam 80 temerita# compleilen» tem,amp; mox additur grauiflîma admonitio de pronidentia.Quia temeritas ilia eft propria fecuri peftoris, quod non curat indicium Dei, amp;nbsp;uel admirationc propriæ fapienciæ, uel æmulatione, uel alqs cupiditatibus incitatur, ut turbet dogmata, aut moueat non mouenda. Sit infixa animis hæc admonitio de pro# uidentia,ôô confirmetur aflènfîo in nobis exemplis pœnarum omnium quæ le^

gimus, amp;nbsp;quæ quotidic ccrnimus, Sc opponatur uox di'uina, quæ concïonatur de proui'dentiajôô cuius exempla in pœnis cernimus, ftukæ fècuritati, dubk tationi humanæ,8ô omnibus opinionibusEpicureis SC Cycîopicis»

FiliiiiDeiO; Vfitatum efi: Patribus Sc Prophetis Filium Dei, nominare Angelum, pè lumin^tur 9^’^ fciunt hunc Dominum,Ecclefiæ promiflumjuuncium efle mirandi decret Angelui Cf ti de îiberatione generis humani,Sic amp;nbsp;Iacob nominat eum Angelum,amp; addit de re. nbsp;nbsp;defcriptionem,quæ dilcernit eum crcatis Angelis»Quia inquit:Benedicat uo^

bis Angelus, qui liberauit me ex omnibus malis. Adfirmat ergo hunc Ange^î lum omnipotentem eflè, liberantem à pcccato amp;nbsp;morte, facit eius mention nem, Quia proprièfcit hunc elîè Dominum cuftodem Ecclefiæ»

Mox addit admonitionem, ne propterea dubitetur de prouidentia,Quia multæ iniuriæ permittuntur,ut Diogenes dicebat,Harpalum dicere uiuum te^ ftimonium contra Deos, quôd in magnis uoluptatibus poft multa fcelera ui^ uebat» Huic obieÀioni relpondendum eft ex ipla expcrientia, Quanquam ali=^ quandiu permittuntur iniuriæ,tamen ièquuntur pcenæ, amp;nbsp;Deus regulam lèrs: uat,quæ eft neruus diftiplinæ, Atrocia delitfia etiam in hac uita puniuntur a=« trocibus pcenis,iuxta ilia dicfta.’Qtii gladium acceperit,gladio peribitJtem,Vg qui fpolias,quia Ipoliaberis. fded Salomon mox addit comminationem, amp;nbsp;d^ cit reliquos eftè alios 1V DI C E S, quibus puniantur illi qui iniufta fecerût, ut Auguftus punit Antonium.Et infignis delcriptio Regis hîc obfèruanda eft, cûmait, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OMHES EST ^EX IX TE^l^^A ATd

CP ETE ^A AG nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubi dilcernit Regem â T yranno, T yrans»

nus diftîpat amp;nbsp;uaftat,Bonus Princeps fouet Ibcietatemjamp;L tuetur culturam ter^ ræ,Ecclefiæ, artium amp;nbsp;omnium rerum bonarum» i

Condones Poftca lèqtiuntur longæ condones uituperantes Auariciam, repetit éontr^AMri* ftntentiam fupr^ pofitam, quæ iubct uti rebus iuxta ordinationem Dei, cibo, «w potu,coniugio,amp;:; lèruire uocationi bona confeientia fide, Euentus uerd, qui non fiint in poteftate noftra, commendare Deo, ficut læpe monuit, amp;nbsp;fubindc repetendum eft didum, Commenda Deo uiam tuam amp;nbsp;iplè faciet»

ETI AMSl quis Celebriseîi, tarnen hoc feitur, quodhomoßt, non poteît certare cum eo quod e^l potentius,

Propier dißi* fine lèxti capitis ponit lèntcntiam, quæ regat nos,ut officia uocationis militudincm '^faciamus, nec abijciamus uocationem propter diffimilitudinem euentu^= ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homo nominatur, non poteft certare cum eo, quod

uZ.* potentius, id eft, non poteft euentus gubernare, amp;nbsp;fequitur, SEH T E^ HIM IH AH IA EE A, Id eft, Hæ curæ Sô imaginationes inanes funt, amp;nbsp;nihil profunt homini. Nofter textus inquit » Qtiid necefiè eft homini maiora le quærere,lèd ledio Ebræa tantum inquit.Nihil profiint homini,Mo nent autem utdixi,ut confideremus, quæ curæ ad nos pertineant,quænon pertine^

perdneant ad nos, ficut fuprà tres gradus fecimus, curam laboris i'uxta uoca* tïonem, hæc ad nos pertinet, ali'æ funt curæ de euentu» Item de rebus alïjs ex^ tra uocationem. Hæ non pertinent ad nos.

nitatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

T Oquitur autem, de rebus fub Sole, hoc eft, de Euentibus in hac mortali ui«« Deeuentibm •^ca profperis ÖC aduerfis, loleph putat fibi nocere uenditionem amp;nbsp;profuit, proj^erü er Ideo fcquitur, Nec poteft feire homo futura fub Sole, id eft, quid fit futurum poft res prolperas aut aduerlàs, Dauid ex fumma calamitate reducitur in re^ gnum, Saul ex fumma gloria ruit in exitium amp;c, lubet igitur Deo obtempe«« rare in profperis amp;nbsp;adueifis rebus, amp;nbsp;ipficommendareexitus,nonfiducia profperiratis iniufta aut non neceffaria tentare, nec frangi aduerfitate ac defi« cere à Deo,fed meminifle regulam Iob,Etiamfi occident me, iperabo in eum,

Hîccoaccruat multas fententias, quarum aliæ hortantur adagendum,a4 liæ ad patientiam, aliæ confolantur egenres, aliæadflidos, ut in fingulis, quô referendæ funt, oftendam. Prima de bono nomine feu gloria eft adhortatio ad agendum, Didum eft autem alibi, quid,redè loquendo, fit gloria lèu bo^ diè loauenda num nomen coram iudicio humano, Eft enim adprobatio confeientiæ noftræ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rede iudicantis, aliorum redè iudicantium, ut Scipio liberans fponlam ab terius, habet gloriam,id eft, ipfius conlcientia manet illælà, habet ÔC adproba^ tionem aliorum redè iudicantium, Thrafo non habet gloriam, quia nec ipfc reâèiudicat,ariogans fibi falfa, Nec alij qui mentiuntur adfentando, Deus autem utrunqj præcipit, amp;nbsp;utredafaciamus,amp;utredêfadaadprobemus, iuxta illud, Non dicasfalfumteftimonium. Vult noticiam uirtutum extare, ut agnofeamus qualis ipfe fit, ÔC ut fit redrix uitæ. Et ut conipici diftrimen uirtutum amp;nbsp;uiciorum poflît, uult Deus humanis iudicqs quoep puniri Icelera: Vultamp;redèfadaadprobaripropterduascaulàs,utdilcrimen uirtutum amp;nbsp;uiciorum fitconfpedius, S)C ut alq exemplis erudiantur, Vult igitur famofos eijci ex ibeietate, tribui uerô honeftum locum in focietate illis, quorum mores funt fine infamia,

'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm igitur talis adprobatio fit fancita diuinitus, amp;nbsp;fit res bona, maniiez

ftum eft hanc gloriam adpetendam efte, ÔC quidemmandatumDeieft, ut fcandala uitemus, ut Paulus inquit : Omnia ad gloriam Dei facite, amp;nbsp;non fis tis ftandalo Ecclefiæ, Et benè dixit Auguftinus : Bona confeientia mihi opus eftpropterDeum,Bonafama propter proximum. Alibi dixit. Melius eft nomen bonum,quàm diuitiæmultæ.lbi gradus oftendit,docet famam ante«« ferendam elfe facultatibus ÔC diuitqs.Sponfor potius amittat facultates quàm famam,Hîcdulcioreftadmonitio,S02Ÿ2^f FAMA EST MELIO^ ' , ‘Ë AES AMOj id eft, ut Balfamum fanat amp;nbsp;récréât corpora, ita bona fama magna leuatio eft cordi. Et econtrà mala fama horribilis carnificina eft, Sic in Prouerbrjs dicitur : Bona fama pinguefacit ofla. Et Pindarus inquit : Non a^ qua tepida fie reficit ofta defatigata ficut gloria,Et Thucydides; Seni honos eft ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mmmm iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alimen«»

Difcemenü ah'mencum» Hæc dextrè intelligantur, Sc difcernantur gloria conCdentix 8^ “P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humanæ, Horia l'ufticiæ coram Deo,de qua alibi dici'tur,

humlt;inlt;ecr Qui gloriatur,in Domino glorietur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. i

glorh iullicilt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alibi uerô loquicur de adprobatione conCdentiæ, Hæc dt gloriaao no^

cor^mDeo, incolumitas confcienciænoftræjcem : Probet opus fuum unusquilcp, ôâ lie habebit gloriam apud fefe, non apud alios, id elLexamincr fua faÓ:a,qug fi rede fada funt, habebis adprobationem tuæ confeientiæ quæ eft gloria de qua diximus. Non hoc ages quod faciunt plurimi, ut crefcas obtredatione a^ liorumueladplauiu multitudinis.

Confolatio Hoc didum conColario eft. Fit autem collatio non iimplidter uitæ 8â pertinent dd morns nbsp;nbsp;nbsp;calamitatum 8c liberationis, quæ ramen fide apnoftenda eft, Et in

Eccleiia hoc didum nec obicurum, nee ambiguum eft de credentibus, Con^ gruit enim cum illo dido Apocal. 14, Bead mortui qui in Domino moriun^ tur. Et talia dida funt teftimonia defuturauita,ftcutProuerb* 14.inquit; Spem retinetiuftus in morte fua. Et lob, Etiamfioccidetme,iperabo’ineo4 Necquæram alias interpretationes, nec addam ilia Ethnica, Optimum non nafei, aut quam celerrimê aboleri. Hæc aliéna funt à dodrina Ecclefiæ.

CoUdtio reru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc dida congruunt cum nodfti'mis ientcntfjs, Luxuriant animi rebus

fccirndarum pleruncp fecundis. Item : Sedit populus manducare, amp;nbsp;furrexit ludere. Item ; cz arumMru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humiliafti me, ut difeam iuftificadones tuas. Item : Vcxagt;*

tio datintelledum. In rebus lecundis Hunt homines negligentiores,minus coi« gitant de ira Dei, minus expetunt auxilium Dei, deinde hunt amp;nbsp;inColenti^ orcs, confidunt fua induftria, fua potenda, 8^ fadlè impelluntur à Diabolo. Ideo ex illo faftigio poftea ruunt in magnas calamitates, iuxta illud : Tollun* turin altum, ut lapfu grauiorc ruant. Econtrà ærumnæ Hint commonefadio«* nes de noftra infirmitate, amp;nbsp;de petendo auxilio Dei, amp;nbsp;funt frenum multaru cupiditatum. Ideo Ecclefia fubieda eft cruci, ut læpè dicitur alibi de cauhs ca* lamitatum Ecclefiæ, ÔC de uera conlolatione.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In fine harum iententiarum fignificat Salomon, nequaquam diuturnam

rum non eü’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;læticiam ftultorum, cito eos ex fccuritate, inColentia mere in Tra^

diuturM. gicas calamitates, ut Saul, Dauid, Crcefus, Xerxes, Alexander, Pompeius, Cæiàr, Antonius,Ä^alqinnumerabiles oppreftî funt triftifli'mis cafibus,ut exemplairæDeiconlpiciantur, amp;^cæteros commonefaciant de pcenitenda, dedmore Deijamp;deinuocadone.Seruarenim regulam Deus, Abominatio eft coram Deo,quidquid eft liiblimecoram hominibus. Item,dilperdit fuper^ bos mente cordis lui. Iraq? de breuitare læcidæ ftultorum inquit SalomoUjta^ Jem efle, qualis eft Ibnitus Ipinarum ardendum quæ cito conflagrant.

Calutnnia det Deteftatioeftcalumniæ, utmanifeftum eft in omni gubernadone no^ teßdtio. centiflîmam peftem eife calumniam, ut Palamedes, Mildades, Ariftides, Cb mon, Themiftocles, optime meriti calumnrjs opprefli funt. Necrara,nec ob^ Icura funt huiusmali exempla, ôd fontes nod flint. Homines natura fuperbi flint.

L AT K I Kil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;955

funt,a!tj magi’s, aîn niinus, Ideo alienæ gloriæ inuidcnt,5d ut earn extcnuent, fophifinata quærunt ad deprauanda aliorum coufih’a facfra, Hæc fophiftica dcprauado nominatur Calumnia.EftautemmuItónocentiorinEccIefia^ubi tàwcenUor! quærunturSophifmataamp;cauinationesad eîudendam uerirarem fimplicê, amp;nbsp;ad deprauationem eorum,quæ reólè cradita funt.Conftat autem diuinicus prçâ» dpi in fecundo prgceptojie corrumpatur ueritas dodrinc.Item de cæten's iie^ gocqs. Non dicas falfum teftimonium* Hæc præcepta confirment nos, ut So^# phifticen amp;nbsp;calumnias deteftemur ÔC fugiamus.

Generaliter monct, finem in délibérationibus profpiciendum eiïe, qua^ n dicat^ Melius eft finem confili) proipiCere quàm initium, iuxta illud : Qin'd* quid agas, prudenter agas, nbsp;reipice finem* Aut fit hæc fimplex enarratio, In#

telligatur didum Salomonis de bonis amp;nbsp;honeftis confilqs, In his mcliot; eft R» nis duobus modis ; Primüm conftantia uoluntatis in re honefta perficienda, duobusmodis, deinde ôd euentu. Multi efatru'J'eAoi funt fortes initio in docendo, in bellis moa uendisjintumultuando, Poftealeui momento fradi confefti'onem abqciunt, deierunt aciem amp;c. Poftulat igitur in hoc didojn bonis confilrjs perfeueraiv tiam, ficut in Euangelio dicitur : Qui pcrftuerauerit in finem, hie faluus eric, Præterea amp;nbsp;euentu caufa honefta melior eft, Quanquam enim multa adueria

Superbia fons eft impatientiæ, cupiditatis uindidæ contencionis, ut superbid fans in Prouerbrjs dicitur : Inter fuperbos eft contentio* Hine magnæ diflenfiones in imperqs 8^ in Ecclefia oriuntur, ut quia Alcibiades Coriolanus impati^ enter ferunt iniuriasjnferunt bella patriæ. Camillus, Fabius, Scipio tolerant iniurias. Notus eft tierfus. Non ponebat enim rumores ante falutem* De hac manfuetudine amp;nbsp;tolerantia didum eft* Beati mites, quia pofli'debunt terram* Item : Prouerb, l6. Melior eft patiens expugnatore urbium, Ideo amp;nbsp;fequens fententia inquit. Non fis uelox ad iralcendum, Quia ira in finu ftulti quiefeit* Ecplurimæfunttraditæadmonitionesin omnibus fcriptis de moderationc iræ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( ■

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■gt; X „ V n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UIS temwe

inquit de imperqs, ita nt propemodum in tota ui ta,îtEi to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Semper præ^ fapidter fè»

fens ftatus moleftior eft,propius enim fentiuntur præientia incommoda.Ideo renda funt.

aliorum tempora Iaudamus,amp;aliumftacum expetimus. Tenenda eft au^ tern Regula, Humiliamini fub potenti manu Dei, id eft,non fremite aduerfus Deum, obedite patienter in ferendis rjs oneribus', quæ Deus fuo cuiqj loco, amp;• tempore imponit, ficut inquit lob : Dominus dédit, Dominus abftuhe, fit nomen Domini benediâum. Habent fua incommoda, quælibettempora. Eft felicior gubernacio DaUidis, quàm Ezechiæ, tarnen habuit fuas calami^ tates. Et Ezechiæ fuæ ætatis mala ferenda funt. Et fapientia eft aduerfa rcclc ferre,nec augere ftulta curatione, iuxta admonitionem,Alt;-Hto K-aKo/j’iS ttaaS). Hue pertinet régula fæpè repetita : Subditus efto Deo, amp;nbsp;ora eum,Et notus fit tier* fus Pythagoræ :

w/J a/J/xoîf«p£XHÇ,TavTHpcJgt;£p£jP-Kc/'JtyavaæTfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a

E OK A estfai)ientta cum biereditate j ig- tnelioriquàm Ijtdere Soient^ id eUf quàm Ijita ifgt;fa. Erotegit Sapientia, protegit 'iÿ'pecunia. Sed do^ Erma fapienti^e quiddam melius eE, quta dat l^itam.

offida uoedt Occurntobiedioni.Cûmanteadixerit, Sapientiam efle adflicîlionem, tionispiciena quia {æpè falluntur homines, amp;nbsp;iæpe non refpondent euentus bonis confilqs, e^nttu^ebet detcrrere homines à cura diicendi, amp;nbsp;gubernandi, Imô inquic, præcp commtndm difcatis, gubernetis Ecdefiam, communem focietatem, Oeconomias, Ceo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæratis facultates. Nam amp;nbsp;hi labores, res ipiæ, pax, facukates, funt res

bonæ, fed euentus Deo commendecur, Geut iæpè iam didum eft facias uoca^ tionis officia, euentus Deo commenda* Ideo mox addit, Confidera opera Dei, quia nemo poteft diredum facere, id quod curuum fecit, id eft, Humana dih'gentia,non poteft omnia mala uel cauere, uel fanare, nec propterea abijck enda eft gubernatio, ftd Deo obediendum in uocatione, amp;nbsp;hæc dulciftima confolatio tenenda, quam Paulus proponit: Noninanis eft labor uefter in Domino»

In aduerfis uero mens non fremat contra Deum. Eôdem pertinet quens confolatio, IK ^lE EOKA FEJ^E^^E EOKlS.ide^, cum euentus funt ftcundi, age Deo oratias, Sgt;C eo bono utaris, nec confidito rebus fecundis, nec hac ftulta fiducia elatus premito alios aut moueas non mo^ uenda, ut faciunt Xerxes, Pompeius alrj multi, fed fis modeftus, præpares te ad ferenda aduerià, Qiiia mox erunt uices,

Dei« uult efje nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addit autem caufam, Quare Deus uelit has uices efle, ne, inquit, homft

It nbsp;nbsp;nbsp;inueniant aliud, id eft, ne fua curiofitate in rebus fecundis quærant incon^

qu£ramùtin* ceflà, Sicuc BeJlerophontes elatus rebus fecundis, Pegafo uult intra ccclum concelJi, Çerri, Sed fimus modefti, amp;nbsp;maneamus intra metas uocationis,amp; reprimamur metupccnæ,quælêquitur infolentiam, iniufticiam, negledionem uocatio# nis amp;c.

Proponit etiam confolationes in rebus aduerfis, Ne homines aliud in* iienianr,id eft, neconfugiantadinconceiraauxilia,ficutSaul confulit mulie* retn Magicam, Etirnperatores Conftantinopolitaniattraxerunt Turcas:Sed petamus amp;nbsp;expedemus à Deo auxilium, amp;nbsp;utamur remedrjs ab ipfo ordinal tis♦ Nec obfcurum eft, ualdè multa peccare homines, cfim mederi aduerfis co* nantur, inconceflîs remedrjs,

Duæ regulæ funt,quæ, etfi uidentur diicrepare,tarnen ueræfunt,SC nondilcrepant,cùmfuuscuicp locus tribuitur. Altera eft prorfus politica: Atrocia delida puniuntur atrocibus pœnis in hac uita, iuxta illud : Qui gla# dium acceperiqgladio peribit, Hæc ita regulariter fiunt in toto genere huma* no,fiuelapfusmaneatinimpietate,fiueconuertaturad Deum, etfi conuerfis mitigantur pœnæ, Quani^ autem nemo eft fine delidis, tarnen qui non pol* lutifuntatrocibusfteleribus,nonïncidunt in taies Tragicos cafus,ut Au* gufti exitus placidus eft.

Altera régula eft, Ecclefia fubieda eft cruci, ut Abel, leremias, Baptifta, Apoftoli amp;nbsp;Martyres,interficiuntur. Hæc funt fingularia non pertinentia ad illud politicum iuaicium. Seit Ecclefia alias elfe caufas necis Abel, amp;nbsp;alias ne* cis Abiàlonis, Sed homines fine dodrina Ecclefiæ turbantur his exemplis, ut dubitentdeprouidentia.Econtrà uerô feiamus illuftre teftimonium proui* dentiæ

dentiac enèjillos ipfos reguläres 8ó ordinan'os exitus homi'cidarum. Deinde de Sandis teftimonia præfèntiæ DEI manifcftiora habetnus,Paulus antearcs uocauit mortuos in uitam, fuit ioitur curæ DeOjSó erit etiamfi Nerone inter«« ficitur.

Non dubium eft Salomonern loqui de iufticia politica, amp;nbsp;gubernatrice huius externæ uÙ3£,8^^ ad banc pcripicua eft accommodatio huius didi, ÔC uaP nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crudei

de utile præceptum eft. ïufticia ueriatur in medio inter negligentiam 80 crudes« UtAi. litatem,Nimia ièueritas fit crudelitas,ut fuit in Aureliano,Nimia indulgentia, quænon punit atrociadelida, confirmât fteinorofos, qualis fuit in Arcadio^ Sed gubernator ialutaris, ût Auguftus uidet medium,qudd habet probabilem rationem. Id medium hæc admonitio Salomonis iubet quæri,amp; uincat bonis tas. Nec fubtiliftîmè quæratur medium, ficut amp;nbsp;in Deo mifèricordia fuperat indicium» Diligenter autemamp;comminatioobièruanda eft, quam addit. Ne facias uaftationem, Nimia ièueritas facit uaftationem, Multi fanabiles fine ne«* ceffitate interficiuntur, Multi boni fugiunt gubernationem^ 00

Mox addit fi'milem admonitionem de Sapientia, Non fis nimis iapiens: Ntwwppfen. ut nimia ièueritas fit crudelitas,ita nimia Sapientia, hoc eft nimia fubtilitas, fit cauillatrix,rixofa, TroAu-n^ay/xoviKK, fophiftica, quot;avliKoyin«, ut dicit Menander, Leoes i^ix. bonæ iunt, ièd iî quis eas nimis iubtiliter interpretatur, fit Sycophanta, ut q ui padus 30» dierum inducias, nodu populatus eft agros» Imperator eft dominus Mediolani,Rex Galliens fubtilitatem inuenire poteft,qua dicat ad iè pertinere Mediolanum»Plena eft uita talium exemplorum, 80 inde oriri bclla amp;nbsp;uaftitas« tes manifeftum eft.Ideô multæ extant admonitiones de fugienda ilia cauillatris« ce Sapientia» Et Agefilaus dixit: to aiap J'incuop -n^ôcpaT/ç

Hæc admonitio cohæret cumproximaquæïoquiturde aîtero extremo, De dZteroM^ (cilicetde negligentia, Non toleretMagiftratus atrociaamp; enormiadelida, non taceat fidelis dodor de rebus neceiïàrrjs amp;nbsp;de Idolomania, non deuores ca*« melos,colatoculice» Ac atrocem poenamnegligentiæproponitzTSLE MO-^lA^IS ISION TV^O EEMPOP^Ej Ideft, Ne iî negligenter rexe*« ris tuos mores, èC nimiiim laxaueris frenos cupiditatibus, Deus te puniat uel per Magiftratus uel alqs modis, ficut ipfeDauid ruit in pœnasnimiûm fibi indulp-ens»

Ciîm autem uelit quæri medium poftea addit, Qiiis fit ille, qui medium fe. cernit Deo monftrante,amp; confilia eius ac manum regente, ièilicet Timens Des« net timens um»Ita monet fine timoré Dei,fi'ne inuocatione,finc auxilio diuino, non eflè fes« lieem gubernationem,iuxta ilia dida:Nifi Dominus euftodierit» Item: Corn«« menda Deo uiam tuamjS^ ipiè faciet»

S OTSIlAM quoiapprehenderis in hoc tn tllojnon dimittat nianus ttialTimens IDeum euadet ex omnibus tllks,

Cilm ièueritas eft bona, exerceas eam,rurfi.isc«mlenitasprodeft,utari$ ^‘^'^rend.j lenitate» Iubet mediocritatem negocqs ièn circumftantrjs conuenientem quæri, ut alias dp,

ut alias duriores, alias leniores fint,ut Medicus alrjs dat alia pharmaca. Fabius uidet quando pugnandum fi'tjquando non fit pugnandum* Saul Hulto zelo in^ terficit Gabaonitas, lofue pepercit cis,

Obleruanda eft autem emphafis in uerbo apprehendere, Significat enim quærendam cffc ueram caufam uel feuere uel leniter agendi, ficut Paulus in* quitjVnulquifiç certus fit in fiia fententia. Bonum quodapprehenderis, id eft, cum re deliberata inueneritconlcientia ueram rationem, cui firmiter aftèntien# dum eft, ilia ratio anteferatur iracundiæ, alfis affedtibus ♦ Sed dicat aliquis, quomodo poteftinueniri ilia mediocritas leu uirtus conueniens circumftantie, Tw/«D«lt;gt;«Refpondet,r/MANó' SIET^'M E7Alt;EET EX HIS OMNE A^A^id eft, eliget meliorem ftntentiam, Qin'a timens Deum intuetur Legem diuinam,8d fimul regitur Spiritu iancfto,amp; petit fua cOnfilia gubernari, mode:« ratur impetus, uult confulere Ecclefiæ amp;nbsp;publicæ faluti, non gerit morem pri# uato dolori priuatis cupiditatibus*

^onA conßlü Generalis admonitio eft, quae fignificat bona confilia 8d moderationem antecellunt tti’i antecellere uiribus,gubernator melius munitus eft diligetia in cauendis pericu lis,moderatione in frenandis affecftibus,inuocatione Dei, quam fi magna præ* fidia amp;nbsp;magnos exercitus fibi circumdet,ut Alexander Pheræus inter?e(ftus eft d coniuge èC eius fratribus, etiamfi nodlu inter præfidia in turn cubabat, quo afcendendum erat per ftalas. Pater Alexandriin publica pompa Ipecftantibus Principibus amp;nbsp;lâtellitibus interfedus eft, Iulius in Senatu fuo interfedlus eft, fiintinnumerabilia exempla, Sed Principes mitiores amp;nbsp;tranquilliorem gu^ bernationem èc placidos exitus habuerunt, ut lofaphat, Auguftus, Theodoa’ fius,

luHi etidm amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Politica fententia eft, non de peccato hærente in natura, fed de erratis amp;

Lpfibus extemis, Etiam iufti 8d benemerentes tarnen aliquando peccant, non errättiliijuiin-- in eadcm a(ftione,fed in diuerfis. Bonus amp;falutaris Princeps eft Dauid, ple^ runcß redtè facit,amp; tarnen muîta negligit,imó ruit perniciofe rapta amici con^ fuge marito interfedio, uiro fàndto amp;nbsp;forti, lofîas bonus falutaris prim ceps,tamen errat moto bello non neceflàrio. Ita nec iufti fiint fine aliquibus la« pfibus. Hue Theognidis uerfus accommodetur: ccuràp ctvHf âyaeôçttou/jjw kokoç «à« tcâ'Âoç. Item Euripides; b 7roÂlt;à Tr^otTfwp ttoX^ck xgq a/xaptccv« •

Hinc 8d defcriptiones fumuntur bonorum amp;nbsp;malorum gubernatorum. Bonus gubernator eft,qui ftudium habet redle facïcndi,dC pleruncp redlê facit, etiamfialiquando ceffat. Ita fuerunt boni Principes, Dauid, lofias, Auguftus. Sed malus gubernator eft, qui non habet ftudium redlè faciendi, Sóplerunq^ federate facit,etiamfi aliquando redtè facit,utCambyfès.Sumitur igitur diferi« men d perpétua uoluntate feu 'T^ccöptlrß. Sicut St. Paulus hanc metam conftituit, Hoc requiritur,fideles ut fimus. Agnoftamus autem in talibus admonitioni« bus ingentem infîrmitatem noftram,metuamus amp;nbsp;infidias Diaboli, Sc afliduè pt tamus,ut amp;nbsp;regat nos Deus, fanet errata noftraj Sicut Petrus præcipit: y igilate, quia aduerfarius uefter circumit.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non

Admonfti'o eft de obtredlati'onibus, ne uel ipfi fi'mus obtre(ftatores,uelDco6(reÆif frangamur obtrecftatione (eu calumnqs* Eft autem obtecftatio contraria uen'ta^^ ti Sé candorijrecftê facfta aut excufàbilia deprauans,aut propter aliqua errata de reôtè facientibus fèrens prauam opinionem* Adeóq^ multi dcledlantur obtresi (ftatione, ut Pindarus dicit, Sermones maledicos obibnium eftè» Hoc uiciuni prohibetur in præcepto .O(ftauo,Non dicas falfum teftimonium. Et in Leüiti^ CO, Non fis fufurro in populis* Supri autem dilt;ftum eft de iudicio conftientiæ de fama,Etfi' autem utriufiç conferuatio curanda eft, tarnen prior fit cura,nc conicientia fiat fàucia, poftea expetatur Sgt;C bona fama, ut inquit Auguftinust Bona conicientia mihi opus eft propter E)eum, Bona fama propter proxi=« mum, Et quia multi fiint obtrecftatores, non propterea nimiùm doleamus, fi qui non indicant candide, fèd coniblemur nos teftimonio confcientiæ, ficut Paulus inquit:Hæc eft gloriatio noftra,teftimonium conftientiæ noftræjtem. Probet unufquifcß opus fuum, fie apud felè gloriam habebit, non pende=‘ bit ex alio, Salomon hoc loco iubet cos minus irafti obtreeftationibus, quia nos ipfi fepe eodem modo peccamus. Récitât enim Salomon communia homi^ num uicia,

d^TSLCTA tentaui in fapientiaf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fastens e^iciarj nbsp;nbsp;i^fa Ion*

Poftea in textu fcquitur repetitio, Negat ab hominibus omnes errores No« ow«« prolpici amp;nbsp;caueri pofte, amp;nbsp;manifeftum eft, magnos amp;:trifteslapfuseftefiim5= morum amp;nbsp;fapientiflimorum hominum, In hac querela commonefaefti de no^ ri^ojjüat. ftra infirmitate, petamus nos regi â Deo, ut fiepe dilt;ftum eft : Scio Domine, quôd non eft hominis uia eius. Item, Commenda Deo uiam tuam, ipfi fa^ ciet,

Poftea de mulieribus loquitur, Quandocuncj enim recitantur infirmita# tesamp; calamitates noftræ,in eoCatalogo partem aliquam occupant ipfarum mulierum morbi,amp; furores in uiris, qui propter mulieres magnas calamitates fibi amp;nbsp;alqs accerfiint,ut Samfbn,Dauid,Paris,amp; alij innumerabiles,

® E VS fecit hominem reEumjfed ipfe qu^erit multas deliberationes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Non principaliter de Creatione loquitur, fid de modo aélionum, quem De mo^ nSi» Deus hominibus reeftum propofiiit, id eft,Deus inftituit ordinem, quo corner wmn, (jiiem das,bibas,fis maritus,firuias in uocationc certa, ÓÓ maneas intra metas tuæ cationis,Sed homo quærit uarias dcliberationes,Dauid habebat fiias coniuges forma uirtutc præftantes, amp;nbsp;tarnen appétit alienam, Antonius habet ma^ gnum imperium,fid appétit Monarchiam. Has errantes cupiditates, halluA cinantem fiipientiam taxat, ut Pericles, Demofthenes, Brutus, Cicero, amp;nbsp;alrj multi fapientiæ fpecie labuntur,

Nec male accommodatur diftum ad dodlrinas, Deus dedit homini cer^» turn doArinæ genus,amp; intra eas metas uult coerceri mentes noftras, fid homi^ num ingenia uagabunda quærunt alias opiniones, amp;nbsp;delecftantur uarictate imaginationum tanquam ludis,Hoc ingens malum fiueriftîmê taxatur multis locisjut apud Ieremiam;Hoc præcepijaudite me,.

Sdpientid w pquot;Tfi generale di'dum eft, Sapientia adfert Iiilaritatem, quia bona confcientia deleäu pci« ^tranquilla eft» Mala ueró eft horribilis camificina, comitantur earn aliæ tndorum (T pcenæ externgjUt tandem opprimuntur Tyranni: Tarnen uidetur hic proprie omitte ru, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adhiic de materia proximi capitis5Sapientia, id eft, drjudicatio amp;nbsp;deleÂus,

ubi profit feueritas,ubi profit lenitas,ubi fit præliandum, ubi fit cedendum,ad^i fert Iæticiam,Sed peruicax,id eft, durus,qui non audit rede monentes, led fuæ iracundiæ morem gerit,perdit iele amp;nbsp;alios» Sicut Periclis Sgt;C Demofthenis per^ tinacia fuitexitiofa toti Græciæ»

Pr^Kïpitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc fententia ualde digna eft cofideratione, memoria, amp;nbsp;quidem per^!

obedientuer^ {pfcu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;librumnon docere ocium Monafticum, ut multi infulfe

i^t^ï'prctati funt, Sed hie deducit hominem ad omnesneceflariasadiones,amp;: ad multa difficilia nbsp;nbsp;periculofii certamina,amp;r ne fit licentia,circumdat uitæ

minis metas,0lt;S ordinat obedientiam»Iubet obferuare O S, id eft, mandata Re^* gis,8ó addit reftridionemtEt uerba iuramenti Dei,id eft,Legem Dei» NomP nat enim Si alibi Legem iuramentum, quia Deus iureiurando fanxit promift fiones Si comminationes.Igitur non dubium eft puniri fcelera, fed mitigantur pœnæ agentibus pccnitentiam» Nam id quoq in iuramentocomprehenditur» Sic fit ordinata obedientia, Primdm uoci diuinæ obediamus, quam Si os régis fbnare debet.Deinde Si regi mandanti non pugnantia cum uoce diuina» Hæc congruunt ad Regulam: Oportet Deo magis obedire qu^m hominibus»

lam confidera qualis meta circumdata fit homini,Non fit licentia, qug in^ dulgeat omnibus cupiditatibus, nec Gc ocium, nec Gt TroTiv'jt^ay^ocrcjijH, fed facias mandata diuinitus, Si officia uocationis, in quam à Rege collocatus es,non rus« as curiofitate,ambitione3uel quacun^ cupiditate ad alia négocia» Additum eft igitur in textu.

NON feßines recedere a facie eius^ id eÏl) non dtfcedas à ^locatio^ ne^non turbes ordinetn, non rapiics dominattonem) Necßes in opere malofid eßt non facias ea qutie fcis prohiber i Lege.

Diâd d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea fèquuntur dida de pccnis, ubi in fine diciti N 0?h E

lt;**• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F ACT ET nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JY, fcilicet Deo defendente légitima imperia» Loî!

quitur enim de légitima poteftate, feu legitimo ordine, quern Deus tuetur, Gf cut Rom.lj.dicitur: Qui poteftati refiftuntjpccnam habebunt» Hæc dodrina aliâs fæpè repetita eft»

ÇFK 1 cußodit praceptum, non met in panas, Tempus is* iudicium , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligit cor fapiens, lt;juia cuiuslibet negocy tempus is* iudicium ^e»

niet. Sed magna ell calamitas hominis nefcientispreterita is* futures^ Nec habet homo poteßatem fua: 'ï)it^e, nec habet poteßatem fu^ mortis, is non eft euafto in hello, isr non liberabit impietas impium.

tradit, Atrocia deh’cfta puniuntur atrocibus pceni’s etiam in bac uita, utbomi# cidiajperiuria,adultt’ria,inceftælibidines,rapinæ,amp;^nmilia,ut fcriptumeft. Qui gladiuin acccperir,gladio peribit, Irem^ Scortatores öd adulceros ludica# bit Deus. Econtra promittit tranquilliorem uitain modeftiSjQui cuftodic præceptum,nonruec in pcenas.

Deinde occurricfacitæ obiedioni Salomon. Quia enim difFeruntur poc pccn^etß^iß, næ, confirmatur in muleis audacia, Huie ftultæimaginationi lecuritaci op# ftrunturttme ponitfequenciadicfla.Imoinquic,SATIETIS INTELEIGIT 1. EM= ff^untur. TES ET

tiamfi aliquantiiper dilïeranturj 8d feit cuiuslibet negoerj uenturum effe iudi!« ciunijid elf, non eft Cyclopicus, non contemnic prouidentiam, fed leit uerilîigt; mamelTecomminationemdiuinamquærecitacur Plâl, él» Reddes unicuicp iuxta opera fua, Ôd PfaI, yy. Vdep eft Deus iudicans in terra, Et lex naturæ éc experientiaeandemdoftrinam etiam Ethnicis oftenderunt,iuxta ilia difta:

Item,^£o'ço/iPeeT/K-a^ftp. Item, Sera tarnen tacitis pœna uenit pe^ dibus. Item,T arditatem pœnæ grauitate fupplicij compenfat.

Deinde uerba quæ fequuntur, continent deteftationem illius Cyclopicæ Drfe/î^ cgt; fecuritatis. Magna calamitas eft, inquit, homines nec præterita curare, nec futura,id eft. Omnibus temporibus uidemus horrenda fpedacula pcenarum, ôd tarnen tam atrocia exempla rident multi, De talibus præteritis pcenis ui# delicet 6d exemplis loquitur,

Poftea addit expreflam comminationem. Venient, inquit, pœnæ,quas nbsp;nbsp;nbsp;/

nullo modo poteris impedire aut arcere. Homo non habet in poteftate fua ui# tam aut mortem, ideft,non poteft retinereuitamautarceremortem,cum Deus eum pœnis opprimit, Non eft eualîo, inquit, in bello, Et nequaquam erit impunita impietas. Hæc dida non indigent alia enarratione, fed adfenti# amur uoci diuinæ minitanti pcenam omnibus qui non agunt pœnitentiam,lî# eut inquit Dominus Lucæ IJ. Nifi pcenitentiam agetis, omnes fimiliter péri# bitis. Hæc fulmina nequaquam feiamus eftè inanem fonitum, lêd uerè expa# uelcamus cogitatione 8d metu præfentium 8d æternarum pcenarum,8d ad De um conuertamur, frenemus iniuftos impetus, 8d oremus régi à Deo ôdc,

Antea perfpicuè polîta eft adlèueratio de prouidentia, exprefle didum o6» eft puniri delida, Nunc addit obiediones,quas réfutât admixtis querelis.Co# trà inquit, Videmus fceleratos fæpê florere opibus 8d potentia, iuftos oppri# mi 8d interfici, Hæc iriiufticia non toleraretur, lî eflet prouidentia. Hanc no# rentibm. ' tiflimam obiedionem Sd hîc récitât, ôd hoc modo réfutât, Quanquam iæpè florent fcelerati, iæpè opprimuntur iufti, tarnen certiifimum eft, tandem amp;nbsp;Iios iniuftos dâturos effe pcenas, ôd melius fore iuftis. Hanc folutionem reci# tat ôd Dauid Pfaimo $6, Vidi impium exaltatum ut cedros Libani, præterij, ôd ecce non erat. Salus autem iuftorum à Domino. Dominatur aliquantifper Saul, qui pellit Dauidem, interficitSacerdotes,HerodesBaptiftam,Nero Paulum, fed aliquantö póft hi Tyrann!in hac uitamanifeftis peenis opptk muntur.

Seddicataliquis,quidhocprodeftbonis interfedisC’ Hæc quæftio ex# cruciat homines,ld quoep Salomon hicdeplorat,Quiahumanaratiocaufas ignorât,quareuniuerialitertantisærumnis natura fubiedafit,Sed dodrina rnio.

Ecckfiæmonftratcaufam,fcili’cetpcccatuminomnibus. Incerca tarnen funs locus eft politic^ iufticia?,amp; non prodeft fcelerati's fcelerarè faccre,quia tarnen certum eft cos puniri, Sc ibi exemplum prouidentiæ Dei confpicitun Ita una pars obieâionis ratione iudicari poteft^ut etiam in poematis dicitur* Sera ta-ü men tacitis pœna uenit pedibus,

Df cala^ Altera, pars obiedionis, quid de bonis fiat, non iudicatur Humana fapi^ wifq/iy quid entia, Sed in uerbo Dei propofita eft ipfis liberatio,in qua fide acquielcendum Baptifta, norunt Deum effe iuftum, expedant futuram Ecclefiæ* mtio, liberationern falutem, de qua teftificatur refurredio filrj Dei, aliorum iandorum, ÔC alia miracula in Ecclefia. Ideo alibi inquit Salomon, lufto

' ipes eft in morte» Et lob inquit : Etiamfi occidet me, iperabo in eum. Sic Eo clefia refpondet ad illam obiedionem,

soUaio (^uere Sed quia difFeruntur pcenæ, creCcic in hominibus fecuritas Sgt;C audacia, Udefecuria,^ querelam Sc Me intexit Salomon, quia non cito fit decretum contra ma^ faciendurn* Huie querelæ rur=« panArum. Fus addit Folutionem adfeuerationem. Etiamfi diu tolerantur fcelerati, ta^ men feio^ quod erit bonum timentibus Deum, qui timent à facie eius, amp;nbsp;non erit bonum impio nec prolongabuntur dies eius, led ficut umbra tranfibunt qui non timenc faciem eius. Docet igitur Salomon, ne ofFenfi ilia inæqualùa^ te in hac uita deficiamus à Deo, fed acquiefcamus in uerbo Dei,quod promit!» tic liberationern, amp;nbsp;falutem iuftis,pcenæ uerô denuneianturimpqs, amp;nbsp;uerbo Sd exemplis manifeftis. Ideo de pcenis multa extant dida etiam apud Poetas, utapud Claudianum.

fts' mcerto fluerent mortaha ca/ii. Kam cùm dißoßttßeliabam fardera Mundt, Trcefcßtos^j marisfines anni^ meatus, Et lucis nollis^^ liiees, tune omnia rebar Confilio firmata EEdei, qui lege moueri Sidéra, quifruges diuerfb tempore nafici, Qjfi hariam Ehaben aliéna iußerit igné Compleri, Solem^[ko, porrexertt yndis Littora, tellurem media Itbrauerit axe. Sed cùm res hominum tanta caligine 1)01^ ^ßieerem, l^etosq. diuflorere nocentes, Eexarilt;^ pias, rurfius labefaEia cadebat ^lligio, caufieq^ Itiam nonßonte Jèquebar Alterius, ^tacuo qu^efemina currere motu Âdfirmat, magnum^ nouas per inane figurai Fortuna non arte régi, quœ numina fenfiu Ambiguo '})el nulla putat ^el nefeia nofiri. Abflulit hune tandem ^ßini pœna tumultum Abfoluit^ F)eos, iam non ad culmina rerum Iniufios creuiße queror, FoUuntur in altum, Et lapfugrauiore ruant.

Immoratur inftitutæ concioni de prouidentia, amp;nbsp;fepetit dodrinam, in RrouidentU qua eft affeueratio: Non propterea negandam effe prouidentiam, etiamfi poe:# nontoUitur ca næ fceleratorum differuntur,aut iufti in hac uita premuntur. Ac uera refutatio eft obie(ftionis,reftare aliud iudiciû, in quo no momentanea compenfatio fiet,^ fedæterna,Hanc refutationem comprebendit,cum iubet timere Deum,amp; po^ nitaffeuerationem,®£N£: £(^/r TIMEHTI^VS f)EVM,SzdL quodquærithumanafapientiacauias, quare iufti fæpè duriter premantur mali floreant, uanitas eft, id eft irritus labor, quia hoc confib'um Dei non inue^ nitur acie humanæ mentis,fcd Ecclefiæ patefadæ funt caufic in genere propter quas cruci fubieda eft,ut fuo loco dicitur,

Iubetigitur Salomon, omiffa hacinquifitionebumanærationis, manere in timoré Dei præfènribus donis Dei iuxta præcepta uti,cibo, potu, uocangt; cdkmiatibili one politica,ceconomica,Hæc eft fumma longæ narrationis in hoc iplb capite, excellent eji Excruciatenim hæC quæftiooraneshomines,amp; multi quia uident resfecuns«’®^'*’'!’*^^' das malorum amp;nbsp;res aduerfas iuftorum,cogitant non effe prouidentiam fed ex^ cellens robur fidei eft his fpedaculis non frangi,ac retinere ueram agnitionem

, Dei,amp;: expedare iudiciumæadem concio copiofé recitatur in Pfalmo 56,Noli æmulai i. Et ftudiofi confiderent, ubi poetæ aut alt) feriptores in hanc materie» am ingrediantur,ut fæpè fit, Interdum recitant dubitationes,interdum affeue* rationes, ut,Difcitc iufticiam monitiiêó non fperrtcre diuos. Ec Äriftoteles in Rhetoricis récitâtStefichori didüm. Neminem afficias iniuria, Qtn'a cicadæ canent hoc in campis,id eft,paupsres oppreift in iuis agris fonant has querelas amp;nbsp;mouent Deum,uc puniat Tyrannos,

Sl^'bn iuîli fapientes o/wra eorum in manu X)eifunt^ amorem odiigt; um nefcit homo in omnibus qua; fiint coram ip[o, Qfnnia eueniuntfimiliter omo nibusj iuîio,malo,bonoj^ mundofßcut in mundo offcrenthtCsr non oßerenti, Sicut euenit bono jßc euenit pcccatori. Sicut euenit periuro^ßc euenit timenti ius iuyan^ dum. Hoc eUpeßimum omnium^ qtufubfoiefiunty Qwdßmilesßmt euentus, Ideo corda hominum implentur mabciaf i^^-flulticia manet in cordibus eorum in o* rnni '})itaj donee moriuntur^

P Tfi peregnnis {ntefpretationibus hæc pafs textus obfcurata eft, tamen nbsp;nbsp;nbsp;Repetitie aie

^nifelium eft repeti querelam de bac externa fpecie,qug multos mouet,ut ne^: rel£ de exter, gent prouidentiam propter res fècundasmalorum ÔCres aduerfas iuftorum. Salomon autem ideô concionatur de bac externa fpecie, ut nos ab ea abducatj ne ex bis euentibus iudicemus: Sed firmiffîma fide ampledamur uocem diui:# nam,quæ affirmât, quæ facienda fint, amp;nbsp;expedandum effe indicium, Hæc efi: fimpliciflîma fententia Salomonis 5 qui expreffè damnat hîc furores negantilt;« um prouidentiam, quia dicic ftulticiam effe exitiaiem illis ipfis, qui propter hæc fpeôacula feu externam fpeciem defieiünt â Deo»

Conftitutabacfimpb'ciffîmaiêntentia, iamrefutanda eft interpretatio Monacborum,fparfainBccIefiamdehocdilt;fto: HEMO SClT ÂN

admomdonem efle, ne de prouidenda ex rebus fecundis aut aduerHs iudicetur,fed transferuntdiflum addubitadonem confciendæ quærendsde remiflîone peccatorum, de qua afleuerandum eft ex uoce Euangelq, non ex euendbus. Manifeftum eft aurem Monachos male decorquere hoc dicftum ad dubitadonem. Quia certê facendum eft,delinquentes contra conftiendam Xcp re ft in odio efle.Dauid rapiens coniugem alterius,fcit ft facere ftelus, cui De^* us horribiliter iraftitur. Quanquam aucem concedunt Monachi, in deliâis contra conftientiam ftiri iram Dei, tarnen poftea dicunt de conuerfts ftmper dubitandum efle, An fit in gratia»

i^onAcborum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sciendum eft autem cerdftîmè, amp;nbsp;banc imaginadonem Monachorum

inMgiwdfio de falftm èc impiam eiftjamp;f efte deletionem Euangeli}, Quia hæceft uox externa ict EuMgeliä æï’Ton^ota Euangelij, ut agentes pœnitendam fide ftatuant uerè fibiremitti cirejl impia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft recipi in gradam propter Mediatorem,amp; elueftentur ex dubitatif

one,iuxta illud Ephef,5.Per quem audemus accedere in fiducia per fidem Chrft fti. Item ad Ebræ; Habentes talem pondficem,accedamus ad thronum gratiæ cum fiducia»

vfmq; «r» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fciendum eft oportere certitudinem in utraep parte efîe. Dauid rapi^

tißimiim eft ens coniugem alterius,certô ftiat Deum horribiliter irafci,ficutueriflîmum eft» Deum irdfti pj oftenditur hæc ira in concione Nathan 8d triftiflîmis pcenis, Poftea Dauid, wprm auditaabfolutione in conuerfione,repugnetdubitationi Si ftatuatft rurfus ue^ deiitium. riftîmè recipi in gradam, 8gt;C hac aflenfione amp;nbsp;fide ft etiam in exilio amp;nbsp;fummis doloribus îùftentet»

De peewfw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfjciunt Monachi, imô habent amp;nbsp;iândi peccata ignorandæ, Ideô

ignorantie Hon affirment ft placere Deo» Reipondeo: Vtrunc^ fateantur fandi,ft habe^ rcjßonfio. re peccata ignorandæ amp;nbsp;alios morbos multos,fîcut inquit Dauid, Non iuftifigt;« cabitur in confpedu tuo omnis uiuens, tarnen ft placere Deo propter Me^» diatorem fide, ÔC tedam efte immunditiem à Mediatore, ficut ftriptum eft: Nulla nunc damnatio eft his qui in Chrifto lefu ambulant,Item,Beati quorum remiflæ funt iniquitates,0: quorum teda funt peccata» Hæc confolado eft pro* pria uox Euangelrj»

fJtoMcbortiitt Sed Monachi non intelligentes diftrimen Legis Euangclij, tenebras error de dubi in Ecclefiam inuexerunt, Poftea hoc didum Salomonis detorftrunt ad fua de* ^‘rationedT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salomon hoc tantum agat, Ne ex fpecie externaiudicemus,00

crimmiiLegii quidem deducat nos ad uerbum Dei» Dauid ne ft quidem audita abfolutione cz Euangelij. iudicet abiedum efte, edamfi eft in magnis poenis, oC euentus iram Dei often* dit,ftd non ex euentu,uerum ex uerbo Dei indicate debet, Multô minus ex ipecie externa de alijs iudicet, Pereunt eodem modo Saul amp;nbsp;lonathas, nec dift cernere hos euentus humana ftpientia poteft, ftd dodrina Ecclefiæ difternit, Exitus Saul congruit cum régula, Qiii gladium acceperit,gladio peribit» Exi* tus lonathæ habet alias caufts. Quia Deus antea teftatus eft,Ionathan fibi pla* cere,ftd feiunt lonathas amp;nbsp;Dauid caufas, quare Ecclefia cruci ftibieda fit.

IS) i^itur eli^endum eßf In yiuenteßtes eß, Et melior eß cants Yiuns Lc^ one mortuo^

Antea recitata efi: qucrda, qiiôd iufti's SC iniuftfs fimih'a eueniant, Hæc confufio turbat mentes, 8d langiiefaci't uoluntatem retfle agendi\ Opponit er^ go huic offenCioni præceptum Jmó înqin't, Neceflè eft tarnen Deo obedire,Só a quæftione cxorfus eft.Coin'd igitur eligendum eftC Eft he eligendus Iabor,cirm nonrefpondeant præmiaC’ Refpondet Salomongt; Eftomnmouocationiobi= m temperandum, amp;nbsp;euentusDeocommendandi funt, ut fupra fæpè didum eft» nbsp;nbsp;o- euen^

Commenda Deo ui'am tuam, amp;nbsp;ipft faciet. At non poteris eftè felix pra’Iiator tm funt com, quail's fuit Afà» Non potes eile Dux fimilis Scipioni, Sis igitur fi'milis Fabio, modd ieruias tuo loco fideliter,ficut Paulus inquit: Hoc requiritur,fidelis ut fit quifcß» Sufficientia ueró noftra ex Deo eft» Jnquit igitur Salomon : In uiuente fpes eft,id eft,Viuens agat aliquid iuxta uocationem»Et melior eft uiuus Canis Leone mortuo,id eft, etiamfi non potes eflè Leo, fis mediocris Catulus» Quid iam quærimus Leones, Heroicos Duces Sô gubernatores, quales illi ueteres fuerunt Gedeon,Samfon,Dauid C Vtamurnoftris, qui etiamfi non iunt illis fîmiles, ut Leones, finit tarnen uelut Catuli, Aliquid fuo loco agant,Ôc orent Deum, ut fadât eos uaià miièricordiæ» In bac fintentia diu commoratur Salo^ mon. Dicit mortuos iam difiefliflè ab huius uitæ gubernatione, prælèntibus utendum eflè,amp; iubet uocationi parère,amp; acquielcere in Deo fide, amp;nbsp;bona con Cdendây qualeicunt^^ fint euentus»

Id eft, quæ facis iuxta uocationem, fîcut poftea dicit» Hæc eft pars in uita amp;nbsp;labore tuo quem tibi dédit Deus»

Et poftea» OMUÈ Q^yoT) inyETSlIT MAKyS TyA.^P^rduccd. F 0 TT ITET, F AC IT 0» Hoc dieftum diligenter oblèruandum eft,quod quidem iàtis perîpicuè oftendit, non doceri »à Salomone defirtionem ibeietatis pincent communis aut negociorum, aut ocium Monachorum, fidproponigrauiffîs: ow. mam doeftrinam amp;nbsp;confblationem» Iubet nos ftudiofê obtemperare uocationi ôôeuentus Deo commendare, amp;nbsp;quidem fidelitatem èC diligentiam poftulat, c«m hîc ait» Fortiter operare» Et addit confolationem dulciffîmam» Pij iciant talem curfiim iuxta uocationem DEO placere, gubernari diuinitus, quan^: quam multa incidunt impedimenta, multæoffênfîones» Mox autem alia ob^ä iedio additur»

Reipondeo, Volo ut Iabores,8ó tarnen uolo homines non confidere pro^ pria lapientia amp;nbsp;fortitudine, non mouere res non neceftarias fiducia propriæ (âpientiæ aut fortitudinis : Sed petere expetftare auxilium à D E O,8d qua== prid papientu lelcunt^^ funt euentus, non deficere Deo, nec fremere aduerfus eum, fed agno;; Mt uirib^, fiere noftram infirmitatem» Èimile dieftum eft illi : Scio Domine, Non eft f^*^ hominis uia eins» ItemtNon poteft fibi homo fiimere quiequam, nifi datum fit ei de coclo» Hæc diefta de euentibus loquuntur, ut fiio loco dieftum eft, non hoc \ uolunt, prorfus nullam eflè libertatem in ipfa elecftione uoluntatis»

Congruit Gum diVlo.Nifi Dominus ædifîcauerit domum,fruftra laborat qui ædificat earn. Nâm hoc uult, tune demùm felices eiîc conatus, quando Dcï« adiuuat,dat felix momentum 8^ rcgit euentus. Non enim intelligantur «e iwrt tempus amp;nbsp;cafus Epicureo more» Sed reprehendit Salomon fiduciam noftra^ dâfunt Ef)icu= rum uirium 8c noftræ iapientiæ, quæ imaginatur fufficere humanam diligen* reo more^ tiam fine Deo » Ac mox addit uicinam admonitionem Salomon de noftra in=* iïYtnit3itc,HESClT HOMO FITSLEM SEEM, SE^D VEEVF ns CIS CAEim^jiA eft, Homines fepê faifîs perfùafionibus amp;nbsp;ftulta (pe incitatilomniant bonos euentus, cum tarnen in medio curlu magniscalaj: mitatibus opprimantur,ut accidit Mario,Pompeio, Iulio amp;nbsp;alrjs innumerabi== ïibus erumpentibus extrauocationem. Hue pertinent communia dida. Om«« nia funt hominum tenui pendentia filo. nbsp;nbsp;Et fubito eafu quæ ualuêre ruunt»

Item : li-ircuoi tTt/eu/x'aç p-ó-rMa. Àoy/]3vro{z. Repeteiidum eft ergo diftum iæpiffi^ me iam recitatum.Commenda Deo uiam tuam, 8c ipera in eum, 8C ipiè facieu ïd eft, Facias neceflària iuxta uocationem, amp;nbsp;petas te iuuari Deo memor tuæ infîrmitatis »

Duogenerd'ho nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Valdè prodeft confiderare in uita,ut iupra quoqî dieftum eft,Duo eftè ho

wi«»w. nbsp;nbsp;nbsp;minum genera, Alij funt uaià iræ, Altj uafa mifèricordiæ» V aià iræ funt homi^«

Vrfp ir£. infelices, qui Gbi 8C alqs exùio funt, etfi interdum magni amp;nbsp;fàpientes fiint, Sicut Solon inquit,Euerti Refpublicas à magnis amp;nbsp;excellentibus ingenqs. Ita erant uala iræ Achas, Sedechias,ôô Romæ Catilina, Antonius nbsp;nbsp;multi alfj.,

8c in Ecclcfi'a Samofàtenus,Arius,Manicheus amp;nbsp;multi alq perniciofi dodores» De talibus omnibus inquit» Vnus peccator, multa bona perdet, tsacra. TTo^ii^ KOxS ?icvlt;Pf oç tTraupë.

Mifcri^ Sed uafa milericordiæ ftint homines, quorum curfus falutaris eft ipfis 8lt;S cordw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj. Sanauel, Dauid, ïeremias» Ac propfie tab's Vir pauper in ciuitate, ut

ipfè fcribit,fuit leremias, qui, quanquam eiplurimi non obtemperabant, ta^ men in illa tanta confufione præcipué lèruauit Ecclefiam» Hoe difcrilnine con^« fiderato,oremus Deum aftïduis gemitibus fïn2uli,ut faciat nos uafa miftricor^« ' diæ, nee finat nos fieri peftes te amp;xasopaç generis humani, ficut clamât Prophetæ in Pfalmo: Refpice fèruos tuos, amp;nbsp;dirige opus manuum noftrarum» EtElàias: T U Domine Pater nofter es,Nos lutum tuum,tu formas nos. Opera manuum tuarum fumus, ne irafearis ualdè»

UiuUitud'mi Simul autem monet hoc diÄum, Bona confilia â paucioribus audiri, amp;nbsp;f detenorrf pb« multitudini placere détériora confilia» Ided inquittSapientia pauperis contemi» ta eft»Verba fàpientum audiuntur â filentibus,id eft,non furentibus aliqua cusgt; pidi^ate,lèd quærentibus ueritatem, amp;nbsp;ea quæ funt fàlutaria» Alibi uerô inquit Salomon : Melius eft occurrere urfæ, quæ amifit catulos fuos, quàm fatuo in ftulticia fua, id eft, occupato aliqua cupiditate, aut faftinato ftulta perfuafione aduerfari diffîcilimum eft»

Bona confilia,bona dodtrina, artes retfte conftitut^ quotidiè corrumpun^« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turper

tur per ardeliones, qui facilius audiuntur in aulis amp;nbsp;in populo, quâm homincs modefti 8^ paupercs, rectc docentes,aut falutaria confulentes»

Congruit cum dicfto : Non ponebat enim rumores ante falutem» Fabius ConfdM fapi^ paulifper ftultus eftè exiftimatur, ièd poftea euentus oftendit, eius eonfilia fu== iftè falutaria,amp; congruit quod fequiturtvy AEIETSIT EM CO T\JDA I El tnfirm». Slgt;EJCTl^A MAEIE E ó'ó'Ejid eft, firmiusteneri, ne obtempèrent ira=s cundiæ,doIori,ambitionÉ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO^T)A SEEIE EEL

S lEl 1ST l^Ajid eft,infi'rmius tenentur,ruunt quô ira, cupiditas gloriæ, doî= lor aut all) cocci aftcct us tmpellunt.Et régula traditur de proprietate, uniuerfa#= liter coniundta cum falia perftiaGone fapientiæ, uidelicet quod omnes fint ar^ rogantes, fefe admirentur, 8c alios defpiciant ac iudicent fatuos efte, ficut Epk curei amp;nbsp;Hypocritæ indicantinfanire Apoftolos, Pompeius iudicat errare dift

0* I pr^euaJuerit impetus potentiorisfuper te^ locum tunm ne relinriua^. Elam Sanatio faciet ce (Jar e maÿws peccatores.

Id eft, Etiamfi aliquantifper uincunt inuidi aut SycopHantæ, aut gloriofi proptcr inm^ Thrafbnes : tarnen non moueatur rede faciens, ut déférât fuam ftationem pros pter peruerfitatem iudiciorum aut dolorem.Bonus 8é fidelis paftor non moue-atur calumnijs aut uulgi clamoribus, ut deferat Ecclefi'am, aut fefe immutet amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Sequitur deinde querela,deplorans hoc commune malum, qudd fæpè res Deploratio gnant ftulti Sé mali,ut gratior eft in aula aflentator alludens ad affedus Domis ni,quam fapiens Sé fidelis confiliarius,iuxta ucrfiis:

Superior!' querely refpondent hæc dida fequentia de pœnis,quæ monent Ewfw »m/o« lt;nbsp;triftes efte exitus malorum confiliorum, iuxta regulam fæpè repctitam, Atros «/i/ior«« ciadelida puniunturatrocibuspœnisinhacuita. Item; Qiiaraenfuramenfi fueritis,eadem remetietur uobisdta hic dicit:Qui fodit foueam, incidit in earn, Sé congruit hoc prouerbium cum ufitatis didis; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kä«

Hæc peculiaris poena eft corum qui Refpublicas mutant, fiué tpAu-7r§ay;jLo» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turbin,

c-ó):«., fine alrjs caufis non probandis. Plcrunq; petulantia illorum ipforum,quis tium politiiamp;, bus laxaucrunt frenos, opprimuntur Sé ipfi duces, ficut lulium interficiunt fui commilitones, Sé fæpè accidit illud ipfum, quod de lulio pronunciatum eft. Men’ fcruafle,ut eftènt qui me perderent. Significat autem fepes politiam mes diocriter conftitutam. Colubri funt,qui licentia abutunturalieno labore parta libertate.

Figura fèrmonis ufirata eft:Tansferre lapides,pro eO,quod eft mutare Iebgt; mkwhs kg« gesôC formam Reipublkæ. Congruitcum fententia proxima, Mutans for^

mam Rei’publicæ, exercebitur magni's periculi's, fine mutet diui'nitus, fiue bu* mana TfÀV'TÇay/xos'auH leu ambi'tioncjled tunc exitus détériorés funt,ut Bruti, Caß (rjjAntonfj.Et femper fit in conijaedlu Pindari dilt;flum:Facile eft nioucreciuita^ tern J fed rurfus in tranquillum fiftere, fblius Deigt;

Figura fèquens generalior eft : Qui fecat lignajuulnerabitur ab ds. Qui format feu dolat uaria ingcnia populi uel difcipulorum, ut concionatores ÔC doftoresj plerunc^ uulneratur à fuis auditoribus*

SICJ^T ferrum lebetatum non nif ma^no labore rurfus acuituri ita maande diligentice comes ef fapientia,

fr^ctpium ie Pracceptum eft de diligentia in ^endo amp;nbsp;in perferendis multis difficult diligenti4 m tatibuSjficut dicitur, TraßH/xara fJ.a.ßHp.a.Ta.. 1 axat autem ignauos in quacunq? uocas^ ^tionk^ nbsp;nbsp;nbsp;tione, amp;nbsp;poftulat uigilantiam, curam, laborem amp;nbsp;feriam intentionem, ficut in

multis alijs dicftis præcipitur, Chriftus uituperat feruum ignauum, qui ftio ta* lento nihil lucratus erat,Slt; multæ funt admonitiones de diligentia in omnibus fcriptisjiuxta illud:

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item Epicharmus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trovap Trlt;û7^^a‘i^ -KÓ-vra. up-lii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßioi, Heßodus, cPe tz Vfyo/i

Sit autem diligens intentio in ofiida. uocationiSjS^ in res neceflarias, non fît -zfÄU'Ti^ay/xoa't/vK, uarfa tentans extra uocationem, (icut inutiles canes ucnatici non fequuntur unam fcram, fed fubinde auertuntur ad alia» Ét notum eft di* dum Senccæ: Neceflaria ignoramuSjquia non neceflaria diftimus»

clt;ilu»tgt;n4 eR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cordis eins. Eft omnino fæua peftis calumnia, amp;nbsp;fax eft magnarum dift

feuapfiis. ftnfionum, unde poftea confufibnes religionum, bella, uaftitates oriuntun Ided amp;nbsp;in Moyle præceptum eft: Non fis fufurro in populo. Ita hîc totum hoc genus calumniatorum SC obtretftatorum taxatur.

Difcrimen tua Difcernit fapientes confiliarios Sc doftores iiukis qui habent perluafio* ttr fapientes nem fàpientiæ,cum tarnen defi'piant, quia non dirigunt confilia ad ueram nor* conßUitrios tt mam, fed ad fuos uel aliorum coecos adfedlus, ficut Mardonius Xerxi bellum * ** fuadetjUel ficut Pompeius habuit inftigatores.Hos ait ignorare, quid antea ac* ciderit, id eft, tales non curant exempla priorum, qui ftultis confilijs aut perni* ciofa doftrina fe amp;nbsp;alios euerterunt, nec profpiciunt uenturas pcenas.

Id eft, Illi peruerfe fapientes multa fruftra moliuntur, multa conantur re* Ptruerfè fapi formare,amp; fibi amp;nbsp;alqs accerfunt multos triftes cafus,nec norunt hominum fen* runtmultgrii ftis,ncc confiderant momenta negociorum, nec uident quidnecefle fitagerc, rMlorum, Hæc comprehendit,cùm ait, N ESCIl^NT El AM AID E^^f^EM-, S EE AD AE E A Af,Sicut defcribitur paftor cui reccns in aula fuerat fpe* culum donatum,in quo, cirm fè contemplatus eftèt, admiratione formæ fuæ fa^ dus eft infolcntioTj^ poftea in pcenas incidit. De quo dicit Francifcus Petrar* cha: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Æternùmgemat tlle mifer^ paforibus aulæ

natio diiciplinæ, exercitia militaria. Tales Tunc Sponii Penelopes Truges con« fumere nati» Contrarius eft uerfus quern ex Hefiodo citât Polybius; moukAA^o-Zî/Xca KEXapHOTtÇ'Hrys J'cUTI.

TOtum hoc caput lumen eft huius libri. Oftendit cnim,in his concionibus confirmstio inftitutam eife confirmacionem ièntentiæ de prouidentia,amp;!^ refutationem pr^cedcntiu. argumentorum,quibus homines natura mouentur, utde prouidentiadubitet, Sit igitur prima Tententia,quæ hîc in fine ponitur ; De his omnibus abducet te Deus in indicium. Exprefle affîrmat,Deum amp;nbsp;indicate 6c iudicaturum efle hominum facfta,amp; hanc afleuerationem in fine repetet,cum hac concione: Dea urn time, ÔC mandata eins Terna.

Conftituta hac Tententia, quôd amp;nbsp;iudicaturus fit Deus!, amp;nbsp;quod ci iuxt3L cyuid mandata obediendum fir,iam accedunt confolationes. Cum dubitat animus, 'mconfu:= quid Taciam C uideo multos labores efle irritos, multos ingratos, uideo accerff-^’“^“^ odia amp;nbsp;ærumnas, deièram ne uitæ fbcietatem,amp; abdam me in aliquas iblitudi^ nesjac fequar illud uetus dicftum, Äa0E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? Nequaquam. Sed ut Tuprà dixit,

Fortiter fiicias laborem,quem Deus tibi attribuit.Ita hîc inquitjMandata eius ferua, Euentus uerô commendes Deo,necfrangaris dolore, fi incidantadueria fed in his Deo obedias, Ôd fide retineas animi tranquillitatem, inuocationem amp;nbsp;Tpem. Scias te placere Deo in ilia obedientia,labores tuos non Tore prorTus irritos,etiamfi interdum Tæue tempeftates orientur. VtjMoifi gubernationem turbant multi ingentes tumultus. Dauidi mouet ièditionem filius. Hæc ita eri Tciamus, amp;nbsp;non abrjciamus Tpem,pacem cordium,inuocationem, amp;nbsp;ofticia nobis mandata, amp;nbsp;dicftum iæpè repetitum cogitemus ; Commenda Deo uianï tuam,8d Tpera in eum amp;: ipTe faciet. Et illud Pauli: Labor uefter non erit inanis in Domino.Et Piâl.l. Folium eius non defluet.Hanc totam doélrinam amp;nbsp;con«lt; Tolationem in uita ualdè neceflariam efTe omnes intelligunt, quæ quidem ideô diuinitus traditnr, quia ratio hac confufi'one offenditur, amp;nbsp;dubitat de proui# dentia ôd de auxilio Dei. Hæc eft enarratio huius totius capitis, Imô totius IL bri*

Ethîc de operibus gubernationis dicit : MITTE T AlAI É M Topemguier, EM SET ET^ MQJßASj ideft,doctorlpargatdo(ftrinaminpopulo,utfi fpargereteTcasinaquam piTcibus excipiendas,uel fi mitteret Trumentum inp,'^^ alia loca.Gubernator labores ipargaceodem modo. Etfi enim aliquid peribit, tarnen aliquib.proderunt hi labores,ôd utilitas apud pofteros conipicietunFus» it ærumnoTa gubernatio leremiæ, at profuit tarnen uniuerTæ pofteritati. Doj« nec occafio eft, facito officia uocacionis, ficut amp;nbsp;Paulus iubet tempus redimi, quia dies mali fint, id eft, iubet uci occafione,quia in tantis miferijs iæpè bona confilia impediuntur.

Poftea mifcencur in textu confolationes Si. admoninones. Si nubes fucägt; funt'TtwftrT pi^nç,effi.indentimbremj.c.non funt in tua poteftateeuetus,fed fapicncer potcjldte er feras ea quc pro tempore fiunt.Buenient alias alia^ahas pluit, alias eft ferenitas, fdpienter fc= Nubes plenæ erant tempore MoiQ, id eftj uenerat tempus educendi populum rendtfunt, exAegypto, Rurfus alio modo nubes plenæ erant tempore leremiæ, id eft, peccatacLimulata erant quæ adferebantimbremamp; exilium huic populo, Et poftquamacciditeuentusjfaâum inledum fieri non poteft.

Quo cadit arborjbi iacct,'id congruit cum ueteri uerfu : «U TVoTt (PcuJaTûti ro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itveu.

S/gnificat euentus non elTe in noftra poteftate Si Gpienter ferendos efle, In bac fententia etiam deinceps commoratur. Qui prius uult habere certos Si circumferiptos euentus,nihil aget, Ideo dicit ; Qui obftruat uentum,non femi^« natamp;c,

E«cnfî« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addit deinde admonitionem,nec præfciri polTe omnes euentus, ficut Si

feiritwnpoß^ apud HerodotUm dicitur antiquum dilt;ft5efte,/ji.il a(Uia’apX«'7ra}JTÎA©gt;KaTa(fû.’zk^. funt, Etfapientiftime proponitur hie imago fcetusjficucnefcimus,quomodo in aluo matris formemur,ficgubernatio multorum euentuum profpici non poteft, Ec bicaddenda eft conlolatio, ficutinhac ipfaimagine uidemusDeocuræeflè foctum, ftruari matrem orauidam, dari uitam nafeenti in utero,crcari alimeui» rum in uberibus, mirabilirer aperiri iunduras cum partus editur ;ita fciainus

* nbsp;nbsp;nbsp;amp;reliquamuitam Deocuræefte, iuxtailiadida: lnipfofumus,uiuimusamp;2

mouemur.Item,ipfe eft uita tua Sflongitudo dierum tuorum,Ecin mulris ma«« gnis periculis feruat genus humanum fine caufis fecundis,ficut dicitur;Omnes capilli capitis ueftri numcrati funt,

'Admcnitiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Repetit priores admonitionesamp; confolationes,amp;^intcxitconcioneni

confolatio^ de morte Si deiudicio. Non frangaris animo, etiamfi quæ aduerlâtiones ims nes cum conci pgejjunt, tu tamcn facito officia uocationis. Mane SCueipereleminato fernen î‘-’'um,ideft,redimitotempus, ut Paulus inquit; Q^IA LD IES MALI SF TSL Ti id eft, cum fint magna impedimenta, uos fitis intend in occafiones bene merendi,iuuandæ Ecclefiæ,propagandæ dodrinæ Sic^

Deindeconfolatioadditur,®FLCE ESTLFMETSL-t LÆTA» ^E llSL AD O L E SC EELT IA TF id eft, donee Deus concedit,re!« uerenter utaris ipfius donis, cum aufert, patienter ei obedias. Si in ipfo acqup elcito,Gcut Paulus inquit: Pax Dei habitet in cordibus ueftris.Itcm; Jram Do* mini portabo. Si cum ledebo in tenebris, D O M1N V S Lux mea eft,

IN rebuslècundis Si aduerfis mementocreatoristui,obtempèresei, amp;in eo acquiefeito. Si fide iuxta ipfius promifliones, quas immenla bonitate pro*

peer mediatorem EcckGctradidit/cias uenflîinè exaudi're euin inuocantes,8(i uolentes ei obedire, amp;nbsp;horribiliter punire contumaces* Ideo repent common« nefadionem de ludicio, Sgt;C addit mentioncm fèneflæ amp;nbsp;morn's, ut hoc argu:« mento confirmet adfeuerationem de prouidcnna, hortetur nos ad timorem Del, ad fîdem Sc ad pbedientiam. Ne fecurus contemnas Deum, quia morbî mors oftendunt noftram imbecilh’tatem* Etiamfi es ebrius indulgenna fotv tunæ, amp;nbsp;magnas fpes habes, tarnen hæc fomniafubitô excutiet hora mortis. Et il contemfifti Deum in iudicio, rues in æternam iram,amp; in æternas poenas. Hanc commonefadionem de morte amp;nbsp;de iudicio proponit, ut nos retrahat carnaliiècuritate, amp;à dubitationibus ad confiderationcm prouidentiæ,ad timorem Dei, ad fidem, amp;nbsp;ad obedientiam *

Eftaucemdcfcript!ofene(ftæfigurata,quamapparet ex natura ipfa èC Phyficis iîgnis fumtam efle* Sed non omnes Metaphoræ plane intelliguntur.

Id eft, fubinde nouæ milèriæ, nouæ calamitates ueniunt, ciïm præterijt aliquod malum,uenit aliud. Sicut in querela Homerica diciturzwç ti.oi ttaK,lt;)/JîK.KaK,û!/a/£i'.

Icem:lt;pôê«TOyHfaç,lt;)ugt;oop£pX£TcUA«-ôvo/j.Timefene(fî:am,nonenim uenit Iôilt; la.

Idèft, manus, Quia Nerui, tendines ôc ligamenta fiunt languidiora feu flaccida ♦

Id eft, Somnus eric breuior, amp;nbsp;facile cantu Galli excicantur ftnes. lELclinatce ßunt filU carminis.

Id eft, uel alires fiunt furdæ, uel uocis organa corrugantur. Quia in feni:# bus Sd minus eft Ipirituum cordis, ÔC pulmo amp;nbsp;trachea uel frigida humidita^ te, uel ficcitate fiunt debiliores.

Id eft, incuruantur icapulæ amp;nbsp;coxæ,id eft,iênes incedunt curui.Ec figura excantium icapularum,ôd coxæ amp;nbsp;fpinæ dorfi incuruæ fimilis eft locuftæ.

Ideft,faftidia{ùntamp;naufèæcibi,potus amp;nbsp;aliarum uoluptatum,Qui'a uircus eft languefada,fit mala codio,parum boni fanguinis amp;nbsp;Ipirituumjexi*» gua nutritio amp;c, Poftea de interioribus loquicun

Intclligo neruos amp;nbsp;rtvovraç, ligamentajfunt enim nerui fîmiles albis filis. Et cûm fint inftrumenta (ènius amp;nbsp;motus, præcipuamuim habent in corpore humano

Id eft,cor, quod eft fons Sgt;C ftaturigo omniu uirtutum, SC uiuifici caloris^ C0 Nteretur l^dria fu^er fontem.

Id eft, uena fuper epar. Cum enim duos fontes feu duas fcaturigines no* minauerit, uifum eft concinnè fontem aureum intelligi cor. Quia auri fimili* tudo magiscongruit ad cor, amp;nbsp;ad fpiritus, Poftea Hydria lit caua uena,quæ fanguinem haurit ex epate, amp;nbsp;in totum corpus eftiindit, amp;nbsp;ueriftimc eft nu* trix ÔC canalis totius corporis.Et confentaneum eft,Salomonern hîc non omi* fiffe opificium uenarum, quod in nutricatione præcipuam affert ucilicacem,amp; miranda arte ôd prouidentia in totum corpus diftribucum cft,ut omnibus par tibus aduehatur nucrimentum,

Cifternam plane intelligo uentriculum.Quia uocabulum fignificat pro* fundam cauitatem, gyri fuper uentriculum fignificant uicinas partes, fcili* cet inceftina,quæ collocata font tanquam gyri feu orbes,pene Ipe* ciem rotæeffîcit,cuiimplicifa funtinteftina.

Hane mentioncm feneâæÔ^ morris infèruit, ut leiftores de futuro iucîi* cio commonefaciat, ficut mox repetit banc fententiam: Cunefta adducet Deus in indicium, uulccß cogitationeiudicij confirmari fidem de prouidentia,amp;^ex* citari timorem Dei, inuocationem ôd curam reeftè faciendi, Quia mecus æter:* næiræamp;abiedionishorrendicruciatus in tota æternitate duraturi,non eft fegnis monitor menti non prophanæ, amp;adhancfummamreferttotani concioncm,

rottucuUM Complediturautem totum cultum amp;nbsp;totam obedientiam, amp;nbsp;deducit D«, cr toM nos ad hunc uerum Deum, qui fe patefecit in hoc populo Ifrael, ÔC tradidit d oMientia er^ promiffiones amp;nbsp;legem, illuftribus nonfallentibus teftimonqs,hunc Deum £4 turn. uultagnofci,audiri,inuocari,coliiuxtahancipfamuocem,quam tradidit,ôd proponit fummam normam, quæ debet efle reeftrix om nium deliberationum ôd aeftionum : Intuere Deum amp;nbsp;ipfius doclrinam, amp;nbsp;ab hac norma non difee* dito, amp;nbsp;ftias, difeedentem fine ulla dubitatione ruiturum effe in tenebras,la* queosDiaboliamp;triftiftimaspoenas, referas omnia confilia ÔC omnes adio* nes ad hunc finem, ut Deo præftes obedientiam, amp;nbsp;eum célébrés, Hane re* gulam etiam in iudicandis omnibus doeftrinis teneas,confidera quæ difputa* tiones, quæ dodrinæ, qui fermones diftèntiant à uerbo Dei, aut non profint ad alendum timorem Dei in mentibus,0d confirmandam fidem, amp;nbsp;femper funt, fuerunt amp;nbsp;erunt multæ Epicureæ amp;nbsp;multæ ociofæopiniones, amp;nbsp;multi Idolorum cultus,Hæc omnia fumma ui2ilantiaiudicandaamp; uitanda funt. Ad hanc fummam refert conciones in hoc libro,quæ quidem ÔC fumma eft uniuer* fæ dodtri*

ræ docflring in EccleGa,iuxta ilia dicflatBeati qui audiunt uerbum Dei,S(f cuftoi? diunt Jtemjtotus Pfalmus: Beati immaculati in uiajqui ambulant in Lege Do# mini* Item,Si quis diligit me, fermonem meum ieruabit, amp;nbsp;Pater meus diligct eum,8c ueniemus ad eum, manfionem apud eum faciemus*

Faciam igitur exemplo Salomonis, 8C argumentum ac fummam buius Repe/Wo rfr« libriin fineruritis recitabo* Vultinboc libro Salomon principab'terpropo#2quot;quot;’^quot;^'cr nere afleuerationem de prouidentia ♦ Deinde uerô refutare obiecfliones, quæ contra prouideiitiam opponuntur* Ciim enim multæ èC magnæ lînt in uita confufiones, magna fît impioru multitiido, amp;nbsp;pauci fînt Deum reefîè agno# Icentes amp;nbsp;timentes,amp; imprj floreant gloria Sc opibusjpq fînt ærumnofî,ct mul# ti interficiantur à pellïmis,8ó gubernatio fidelis parum profîciat,uidentur om# nia cafu ferri*

Ad banc obieeftionem refpondet Salomon, etfî magna ex parte tab's efl Rc/jwn'io de confufîo, Tarnen tu regaris uerbo Dei, SC retineas iententiamdeprouidentia firma fide, nee propter hæc fcandala deficias Deo, nec abqcias timorem Dei, Sc fiduciam acquiefeentem in Deo,nec deieras uocationem tuam,8lt; illis confus: fionibus hæc duo ordinata opponito*. Veniet iudicium, in quo Deus toilet banc confufîonem, SC omnes impfj abfjeientur in æternas pccnas, Sc iuflis bene erit. lam quoq in hacuita Deus moderatur confiifîbnes, punit atrocia fcelera, nec finit gubernationem prorfus irritam efïè, colligit fibi æternam Ecclefîam, ièruat aliquas politias amp;nbsp;ceconomias. Imc^ hocipfum teftimonium eflprælen# tiæ Dei,quód, cûm tanta fit infirmitas naturæ hominum, tanti, tam fæui mul# torum fiirores,uidemus tarnen mirabiliter fèruari Ecclefiam Dei,et aliqua eius ' hofpitia. Obieeflio igitur de confufionibus eft fallacia â dicflo lècundum quid, addidlum fîmpliciter*

Neganda eft coniêquentia* Nam prorlus tolletur hæc confufîo tandem, amp;nbsp;in hac uita multa fiunt ordinate* Tota machina mundi pulcerrimè ordi# nata efl,figura Sc fitus cocli,aèris, aquæ, amp;nbsp;terræ, motus fîderum, uices tempo# rum,fcecundatio terræ,amp; nutricatio corporis humant, conferuatio fpeejerum, generatio, noticiæ reguläres in mente, conferuatio focietatis,p(xnæatrociuni îcelerum*

Hæc ordinata Sc regularia opponenda funt confufionibus* Sed multd magis ipfà reuelatio diuina,qua editum eft uerbum, Lex,coin minationcs, Eu# rtguUrid op« angelium Sc promiflîones,opponenda eft omnibus fpe(flaculis,quæ incurrunt ponmdd put in oculos,8ô firmiter retinenda eft fides,amp;f in fide ièruiendum uocationi* Recîê facito,quia diferimen erit æternum in uenturoiudicio,etiamfiahquantifper diffèruntur poenæ,Fac officia uocationis, etiamfi multi labores erunt mânes SC ingrati,ataliquandoproficies,aderitDeuslaboranti amp;nbsp;inuocanti ipfum» Hac fide fpargitodoc?lrinamamp;Clabores,utpanem in aquas* Hac fide amp;nbsp;fpe lenias dolorem* Ita prohibet defperationem Sc fiduciam noftri, SC docet,fide in Deo acquieicendum efîè*Nec poteris in uita aliter mederi doloribus,etiamfi contra#

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O o o o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ria ten#

ria tentes, aut déféras uitæ fôcietatem» Non uitantur mifèriæ humano confiliOj fèd tantum c«m acquiefeunt corda fide in Deo.

Ad hanc fummam recitationes de uarqs negocffs euentibus fuprà po^ fitæ accommodandæ funt,amp; fubindc adiunguntur refponfibnes,in quibus op^« ponit uerbum Dei',amp; ordinatos euentus, pcenas atrocium fcelerum j quæfunt teftimonia uenturi ludicrj, èc ipfam mcnti'onem ludicrj tories repetitam. Pro* deft autem in qualîbet materia confiderare,lt;juod fit confîlium, quæ uoluntas ' ßriptoris, ad quem finem inftituta fit oratio.

tiber snïomo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sciamus igitur, hüclibrum principaliter doeftrinam eflè de prouidentia.

nisdodriM Deinde confblationem contra iiarias confufiones uitæ, ne propter cas de pro^ dubitemus,nec abijciamus curam relt;ftê faciendi,et communes îabores foUtio. uitæ,nec defèramus uocationem. Et confolationis loci ducuntur neceflàrio, a poftîbili,amp; ab utïli, præmijs amp;nbsp;pœnis.

Locui confo^ ' Neceftàrio, quia neceflè eft Deo obedire. Et firmiftîmê retinenda eft Utionii a ne- bæc aflèueratiozGenus humanum à Deo conditum eftè. Et quanquam acceflè=« cejfirio. multæ triftes confufiones, tarnen nos ab eo fêruari, amp;nbsp;Iabores ab eo ordi^« natos efîé,ipfum infpe(ftorem,iudicem et adiutorem efte firmiftîmê ftatuamus. Ideô fepê repetit bæc di(fta:Deum timeto,quia omnia adducet Deus in iudicis um,bona amp;nbsp;mala,etiam arcana.

Alter lûcuf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Argumenta funt à Poftîbili : Etfi' magnæ confufiones, 60 in mulris guber

confolationis natio eft inutiîiSjUt inquit:Curua non poftunt fieri relt;fta,ôô fæpè etiam iufti la^ a poßibili. nbsp;nbsp;buntur: Tarnen Deus non finet laboreS uocationum prorfus irritos efte, aderit

inuocanti,ut hîc diciturrSparge panem uélut in aquas,quia inuenies eum. Ma^ ne Ôô uefperi fèminato amp;^c.

Denitç fàcpè repetita êft bæc confolatio, nbsp;nbsp;bic Sc alibi. Vt apud Pauïum.

Non erit labor uefterinanis in Domino. Et in Pfàlmo i. Folium eius non de;# 1 fluet.

Et ad locum â poftîbili pertinent remedia dolorum. ignefeunt iræ, ac du« ris dolor oftîbus ardet Pericli, amp;nbsp;fimilibus, qudd confilia pulcerrimêcogitata de defenfione patrig non procedunt.Scd leremias acquiefeit in Deo, etiam cùm res lunt aduerfic babet bæc remedia leremias, qudd feit, Deo obediendum efle, ScDeum mirabiliter fèruaturum eftè Ecclefiam, ut apud Efàiam dicitur : Ego geftabo uos,etiam in lenecfta. Item: Et portæ inferorum non præualebunt adä uerfuscam.

Tertiuf locus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertitis locus eft ab Vtili, præmijs 80 d pœnis, difeerni pœnas atrocium

abvtüf^quot;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam in bac uita, amp;nbsp;tarnen poft banc uitam Ecclefia ornabitur æter^:

nis bonis,8lt;^ imprj abqcientur in æternos cruciatus. Hîc igitur tertius locus eft in boc bbro,fcibcet comminatio, quæ denunciat pœnas omnibus peccantibus, non folùm extra Ecclefiam, fed etiam in Ecclefia, ut inquit:Scio,q«Ôd benêéfit timenribus Deum, non benè erit impio.

Hos eftè principales locos huius libri certum eft. Poftea multa diefta de ^iuerfa^do- communibus euentibus, amp;nbsp;de mulris uirtutibus mifèentur. Sed uniuerfà do^s da ad ^^morè lt;fttina rcfertur ad hoc caput : ® E EM E IM Ey ET MâND ATA obedi- E IT S OESE ubi totum cultum,timorem ,fidem SC bona opera com pletftitur. Et ita profuturæ funt huius libri admonitiones, ciîm adiungitur do^ iftrina fidei,de uero Deo,de conuerfione lèu pœnitentia,de agnitione Filq Dci, de ius

de iufticia‘fidei,amp; de noua obedientia» Concïonaturenim auditonbus in liera Ecclefia, qiùbus Deus fe patefecit, promifliones tradidit. Atc^’ ita placent Deo opera uocadonis, Sgt;C hi labores uitæ hunt cultus Dei, ciim fides prælucet, qua coram Deo propter Filium redemtorcm iuftireputamur,amp;hacipfàfide petitur gubernatio auxilium à DeOjficut Dominus inquit: Sine me mhil po teftis facere.Itcm:Quantó magisPater uefter cccleftis dabitSpiritum iandium petentibus. Ft ciim fides regit labores, fimul referteos ad gloriam Dei, Ed enim cultus Dei opus à Deo mandatum, facfium fiducia filij Dei, cuius finis principalis eft,ut hæc obedientia Deo præftet honorem, èC oftendat, nos hune ucrumDeum inuocare, qui ie in Ecclefia patefecit ♦ Hæc fides etiam afïèrt pa^ '' cem cordi, quia fubrjcit nos Deo, ftatuit Deum adefîè adiutorem amp;nbsp;liberators rem,de qua Paulus dicit:Pax Dei fuperans omnia confilia mentis humanæ,cus! ftodiat corda ueftra ♦

Ciim autem uariæ fèntentiæ in has condones iparfæ fint,prudentia adhiss beaturiniudicandodilcrimineearum, Ac in uniuerfum in omnibus feriptis vanaJ/lzti« quæ continent fèntentias,genera diftingui ncceflè cft. In facris h bris alia didta f funj: Lcgalia,alia Euangelica, alia Dogmatica, alia Confolatoria, alia fimplicF ter Narrationes de euentibus, feu bonis feu malis.

Legale eft, ut in hoc libro fæpê repetitum præceptum de uocatione: Sers duld facito labores, quos tibi Deus dedit,Et ad præcepta adiungantur commits nationes, ut hîc : Non benê erit impio,

Euangelica finit, ut: Qcii credit in Filium, habet uitamæternam. Et hue referantur alia didta de fide, de inuocatione amp;nbsp;de confolationibus, quæ paffîm fjiarfæ funt in diuinis concionibus,ut:Petite amp;nbsp;accipietis,Quantd magis Pater uefter cccleftis dabit Spiritum fantftum petentibus.Et in hoc libro : Qui uidet bonum de labore fuo, donum Dei eft. Etfi enim obfeurius de fide loquitur, tarnen fignificat, petendum amp;nbsp;expeefiandum eftè auxilium, Sicut Plalmus in=s quit: Commenda Deo uiam tuam, ÔÔ fpera in eum,amp; ipfi faciet. Congruit amp;nbsp;cum hoc di(fto:Non erit labor uefter inanis in Domino.

Alia finit dogmatica,ut de eftèntia Dei,de prouidentia,dc uoluntate Dei, DogmAticd. de iudicio. Vt,Alium Deuni præter me nefeias, nec eft alius Deus. Item in hoc libro: Manifefta amp;nbsp;occulta iudicabit Deus.

Coniblatoria referantur ad Euangelica,ut,Prope eft Deus his,qui tribu^^ confoldtorid ; lato funt corde.ltem:lnuoca me in die tribulationis,amp; ego eripiam te.

Narrationes de Euentibus finit, ut in hoc libro multæ funt : Moritur dor; f^arrdtionet élus ut indoeftus. Curua non hunt redta. Non eft iuftus in terra, qui cum rede deEuentibm, facit,non etiam peccet. Et prudenter dilcernenda funt di(fta,quæ continent cifioneset promiftioncs,a narrationibus,ut:Fortuna quern niminm fouet,ftuF turn facit, VchLuxuriant animi rebus plerunq} fecundis. Et in hoc libro: Vidi in loco iufticiæ iniquitatem.Tales narrationes non approbant mala,fid oftens» dunt, ut moniti confideremus ca, fimus intenti ad cauendum, fi’cut Medicus recenlèc,êlt; defiribit morbos. nbsp;nbsp;Hæc dixi de generibus Sententiaruni in libris

lam confiderentur amp;nbsp;Philolbphicæ lèntentiæ. In his non funt Euangelfi m Philofophi, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oooo q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cæêé cMdiaisnon

funt fententi£ Dogmatîcæ^ Scd funt aut Legales, aut Narratîones de euentibiïs, ütî

Difcrimen igitur fèntentiarum, quales funt Henodi, Phocylidis, Théo? gnidiSjSc earum quæ l'n facris libn's contmenturjfît in conipecTcu Et fæpe nar? rationes prophanæ aliter accipicndæ lunt, aliter narrationes in facris libris» Vt,aliud dicitur in hoc uerfu: Vitam rcgit fortuna,non fapientia* Aliud in di? dlo Salomonis : Non elf fortium curfus, neq; fapientum panis 8ôc» Quia Salo? mon præcipit, ut regularia faciamus, conuenientia mandatis diuinis,ÔÔ prohi? bet humanam curiofitatem,quæ lui fîducia mouet res extra uocationem. Pro^ hibet etiam fîduciam noftri in opcribus uocationis, amp;nbsp;uult peti auxilium Dei, nos obtemperarc Deo,fiue relpondeant euentuSjfiue non refpondeant.Con? firrnat igitur Salomon lèntentiam de prouidentia» Sed in illo prophano didlot Vitam regit fortuna non fapientia^aliud-dicitur*

Difcrinwn in^ Extat diâ:um in uitaPomponij Attici: Sui cuicç mores fortunam facî? fer nbsp;nbsp;nbsp;phic unt.Hoc diflum uidetur dilcrepare ab alia régula t Multæ tribulationes iufto?

rum.Sedconciliatio hæceft. Alterumeft politica régula, congruens cum his CT coüMo didistAtrocia fcelera puniuntur atrocibus pcenis in hac uita.Item : Qui gladi? atlt;^ uni acceperit, gladio peribit. Contr.^ uerô placidior curfus uitæ efl: hominum, fio5«orMfKilt;t. qui niodcftè uiuunt. Sed in Ecclefi'a exceptio eft, ubi quanquamDeus multis infîrmis parcit, tarnen aliquos duriter exercer. EtreAê inftitutis notæ lunt caufe, quare Ecdefia magis prematur, qu^m cæteri homines. Oportet enim nos fimiles fieri imaginis filq Dei.

Sententia Prophetica dicit î Maledid:us qui confidit in homine. Id con? gruit cum dido: Neruus atq? artus efle fapientiæ illud Epicharmion : me'/xvkcto ü.T'isèp.Sic amp;nbsp;Plato monet,ne Ipes nobis â fortuna,aut ab hominum coniundio? nibus pendeant : Sed nihil dicit de fiducia Dei.

Verba Platonis,inEpitaphiopofita, reddidit Cicero hoc modo: Nam cui uiro ex Ie iplb apta funt omnia, quæ ad beate uiuendum ferunt, nee fulpen? fa aliotum autbono cafu, aut contrario, huic optime uiuendi ratio comparata eft. Rede monet, ne pendeant fpes à fortuna, aut ab hominum coniundioni? bus.Sed quód deducit nos ad noftras uirtutcs,n5 latis eft. Oportebat enim nos ad Deum’dcduci,quia multa accidunt homini, ubi uirtus humana fine auxilio Dei fuccumbit. Hic,etiam cum deftituunt nos humana confilia omnia, ft uult agnofti amp;nbsp;inuocari Deus,Só pollicetur auxilium. Et res ipla oftendit,inuocan? tibus mitigari calamitates, ficut didum eft: Prope eft Dominus his, qui tribu? lato funt corde. Item, Conuertimini ad me, ego conuertar ad uos. Item, Si peccata ueftra erunt ficut coccinum, eritis candidi ficut nix amp;c.

pLignare uidentur amp;nbsp;hoc Ennianum : Fortibus eft fortuna uiris data. Et hoc Salomonis : Non eft fortium curfus. Sed uera conciliatio eft. Altcrum taxat ignauos. Alterum damnat fiduciam noftrg uirtutis,et negledionem Dei, amp;nbsp;tarnen uerum eft,Dauidem,c«m uincit Goliath,non elft ociofum,nonigna? uum,non incautum.

Hoc modo prudenter confiderandum eft in didis,ad quæ genera reftren da fint. Et quia fententiæ pleruncj funt communes regulæ uitæ, prodeft mul? tas habere familiariter notas,óó quia funt monitrices in uita,etquia gignunt ar

CA^rT XII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;977

gumcnta feu confirmationes 8C refutationes in omnibus caufisjSó adJunt ora^» tioni grauitatem, cum in locoamp;^ uerecundè intexuntur*

Confideranda iunt etiam perfonarum di{crimina,ólt;r hyperboïg.Nero di^ Perfoimrum cit: Ferrum tuetur Principem» Refpondet Seneca: Melius Fides» Item: Græ^ cum illud : navra av0fU7rwp/iaviwcPH hvcu. Hæc Hyperbole necjuacjuam transFeratur conßderMdlt;e adeaquæ funt ordinata diuinituSjaduocemEuangelqjadconfeffionemSan^^p^it, ólorum, ad officia légitima gubernationis, educationis inftitutiones» Talis amp;nbsp;hæc hyperbole eft:Nulla fides pietaf^ uiris qui caftra lèquuntur» Item: Fata gunt homines, certa fiant omnia lege» Hæc dióla necefïè eft corrigi erudita ÔC uera interpretatione»

N SILIA fcribentium feu intentionem necefiè eft in legendo confides conßlU ßcrh rare,id eft, Cogitandum eft quid fcriptor uoluerit agere, an dodlrinam de beiitium coiu Propofitione aliqua tradat, an uerd præcipiat agi aliquid, feu an Coniblatio inftituatur,amp; in fumma profpiciendus eft finis ftriptiquid uelit fcriptor au^s ferre aut facere leftorem, Ideó in Rhetoricis libellis aenera difternuntur, didaftalicon óódeliberatiuum» Hæc diftributio eft commoilefaftio de config: derando confilio leu intentione lcribentis,leu de fine Orationis»

Primum igitur de libro Salomonis, cui titulus eft, Ecclefi'aftes, hoc dico, Principdlii do principalem partem efle dodl:rinam,uidelicet, afteuerationem de prouidentia, hoc eft, de hoc articulo fidei, quod Deus uere fit Iudex rede SC lectis fadorum, ac uelit nos reda facere, ÓÓ facientes reda iuxta uerbum amp;nbsp;uocationem ipfi prouidentia. commcndare euentus,etianifi multi magni labores uidentur efte irriti, ut labo^ res Ieremiæ,quanquam non impediunt excidium patriæ,tamen fiint lalutares, Rurfus etiam iubet certd ftatuere Deum puniturum efte non rede facientes, etiamfi interdum differuntur pccnæ»

Hæc aifeucratio de prouidentia eft principalis pars libri» Quia ueró tur=« (tjj'enrto de batur aflenfio de prouidentia horribilibus confufionibus uitæ humanæ, uide^ prouidentia licet quód multi labores, ac pleriq^ magna Ipecie làpientiæ fuftepti, led fine mandato, aliqui etiam fufcepti iuxta mandata amp;nbsp;uocationem uidentur irriti» Item Ecclefia fubiedaeft cruci,amp; infti affliguntur, iniufti uerd regnant, tenent imperia amp;nbsp;opes, utTurci amp;nbsp;alt) : Récitât Salomon hæc argumenta turban^: tia alîènfi'onem de prouidentia,amp;opponit afteuerationem,quæ habet teftimo^s nium uerbi Dei,quod uult Salomon omnibus IpedaculiSjquæ in oculos incur# runt, anteferri»

Hoc dodrinæ fundamento iado, addit deinde Regulam uitæ, obedias Regula tradb uerbo Dei, iuxta uocationem, nec ab eo dilcedas propter Ipeciofa rationis con# » in salomon filia,aut propter resfecundas autaduerfas» Dcoautemcommendeseuentus» Vt propter fpeciofum confilium diftedunt d uerbo Sf uocatione Ifraelitæ ciim tionent. petunt Regem, amp;nbsp;uolunt in hac politia diuinitus conftituta nouam forçnam luafapientia conftituere» Dilcedit â uerbo Dei, conftitucns nouum cultum,Ie# roboam,quia nolebat uideri fe non elfe parem régi luda amp;c» Multô magis di#

feedant à uocatione Marius,Catilina, Antonius, qui mods feditionibus regna conftituere conantur » JDiicedunt a uerbo Dei fracti rebus aduerfis Pontifices, Menelaus, Alcimus Sc alq Maccabæorum temporibus, SC nunc multi mouen^ tur potentia amp;nbsp;gloria regni Turcici amp;nbsp;Pontifier), ut deficiant a uero Deo»

obediendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tenenda eft igitur régula hie iæpc repetita* Obedias uerbo Dei, amp;nbsp;ipfi

tjfs Deo or commendes euentus,quia certó Deus iudicaturus eft* Hæc régula amp;nbsp;alibi fæpê d^o/ei^euengt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfalmj7. Commenda Deo uiam tuam, öó fpera in eum, 8^ ipft

Etiamfi maoTiæftint confufiones generis humani» Maxima eft multituj» doimpiorum, êciniufti tenent imperia, iufti opprimuntur,8ó plurima confia lia hominum fine Deo funt inutilia. Imd amp;labores piorum in tanta contuma;* cia impiæ multitudinis 8C fugacitate uitæ uidentur eftè irriti, nbsp;nbsp;aliquantifper

benè conftitutæ Ecclcfiæ ciuitates citô turbantur : Tarnen non diftedas à gula. Obtempères Deo, amp;nbsp;in ipfb læteris, nec abijcias mandatos labores amp;nbsp;or^ dinem à Deo inftitutum ♦

f^lJèuerntîode nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conlblationes fæpè repetuntur, lèd funtextrudlariupraaftèueratioi»

prouideiiM nem de prouidentia amp;nbsp;de uenturo iudicio,ut cap» 3» dicit: luftum amp;nbsp;impium iu* quM regulM dicabit Deus»Et cap.ult, Cunefia quæ fîunt adducet Deus in indicium» Et cap» J J nbsp;nbsp;nbsp;omnibus bis adducet te Deus in iudicium» Ad hoc fundamentum

iungitur præceptum cap. ult» Deum time, ôô mandata eius oblèrua, hoc faciat omnis homo» Et de laboribus mandatis inquit cap. 9. Quicquid poteft facerc manus tua omnibus uiribus facito» Item capit. 11» Mitte panem tuum fuper aquas tranlèuntes, tarnen inuenies eum.Sicut Paulus inquit, Labor uefter non eft inanis in Domino » Adduntur confolationes ut in Deo acquielcamus 8C Iætemur,cijm quidem milita aduerfa impediant neceflarios amp;nbsp;utiles labores» Cap.9» Vade amp;nbsp;comede in læticia panem tuum, quia DEO placent opera tua»

J-Iæ uitæ regulæ confolationes lêmper fint in conlpeftu, nec turbetur afiènfio de prouidentia uarqs Ipecfiaculis, quæ non congruunt cum ordinc,ut cdm iufti opprimuntur, florent impfi etc» nec abrjciantur mandati labores pro* pterea quôd multa impedimenta occurrunt» ,

HOC Çeriptum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur principaliter hoc foriptum J'oyp.a2tK.o/j fiuc Mao-u.a.'XtKop, uidelicet

aUeucratio cfl aftèueratio de prouidentia confîrmans pios contra Epicureas amp;nbsp;Academicas deprouiden^ opiniones» Deindè adduntur præcepta fou regulæ uitæ amp;nbsp;confolationes, hæc reipfa fumma eft huius feripti»

Eeelepdßen TN titulo nominat fo Salomon amp;nbsp;Regem Ecclefiaften, id eft, Concionatos quare feuocet -^rem, qua appellâtione fignificat ad officium principum pertinere,ut curent S4/omfl«. doceri Ecclefias, ficut in Pfàlmo dicitur: Et nunc Reges intelligite» Itemî

Aperite portas principes ueftras» Item, in conueniendo populos amp;nbsp;Reges in unum,ut foruiant Domino» Hune dulcem uerficulum fæpê cogitare oportebat amp;nbsp;Principes amp;nbsp;populos,quia utrifeg præcipitur ut conueniant, id eft, tueantur communem congregationem amp;nbsp;minifterium uocis diuinæ, ôô difoantueram , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrisî

It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;971/.,

docflrmarrij amp;nbsp;uero confènfu Deum inuoccnt, SC dodlrinam conïèruare ftude« ant, Huius autem pfj confènfus Reges debent eflè duces amp;nbsp;autores. Rico hîc quocß Salomon fè Concionatorem nominat,fignificansfè uelle autorem eflè pq' confènflis in Ecclefiajamp;S cuftodem ueræ doélrinæ.

V ATS! IT A S l^anitatum omnia ijanitciS) ^uid habet homo amt plins de labore/iio quo laborat fub Sole^

Ini’tid ponit obiecflionem contra aflcuerationem de proui'dentia, quafi initio poptu di'cat, quæ poteft eflè proui'dentia, cum labores hominum pariter uel irriti uel «n« infelices fint bonorum malorum. Nonenim loquitur Salomon de rebus ipfis à D E O conditis SC manentibus in fuo ordine, cum ait, Omnia funt ua* «itow. nitas; Sed de humanis laboribus ,uidclicct confiirjs, affè(ftibus conatibus, Ideo expreflius inquit: Quid homo lucratur fuo laborc. Item, Quo laborat fub Sole,

Nequaquam igitur comprehendit uanitatis appellatione Deum, uer^ bum Dei Sóminifteria quatenus reguntur uerbo Dei, Nee Creaturas ipfas à p^U^tione S4igt; Deo conditas. Nam retinenda eft lèntentia difti in Genefi, Vidit Deus omnia quæ fecerat, amp;nbsp;erant ualde bona. Sed loquitur hoc loco Salomon de laboribus d°t, fub Sole, id eft, in hacærumnofa hominum uita,in qua homines aut errant ronfilqs amp;: affeeftibus, multa fruftra conantur, èC miferias cumulant, ficut in fabula dicitur de Afino,dequofijntuerfus:

Sis aßnus quemeunq, aßnumfors aßjera fecil: Qui placidefortem ferre feity iüefapit:

Aut bonis rebus minifterrjs diuinis inutiliter mifeentur humana confilia humani affèclus. Vtbonæ res funt quærereuidum, regere ccconomias,polirf tiaSjEcclefias, tarnen quantum inutilium curarum malorum aflèduum mi-« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Multd magis falluntur fpes S^^^onfilia impiorum quanquam fpeciola,ut impij^ulto Pompeius,Cato,MarcelIus, Iperant uiftoriam in caula (ut putant) iufta, Sicut dicunt,CauIà iubetfiiperos melior fperarc fècundos, Brutus S^CafliuscogR*”'*’quot;''’^’ tant, interfefto Cæfare ueterem formam Reipub. fe inftauraturos eflè, Anto^ nius cogitât, fe oppreflb Augufto Monarcham fore, Denicß de irritis conatR bus hominum læpiflîmê citantur difta.Wrcaof /j-dreaa.^.oyi^ovTeu J'/’ tTr/gu/xiaç. Item, Scio Domine non eft hominis uia eius,id eft, foils humanis confilijs amp;nbsp;uiribus nulla uocatio felix eft. Item, Nifi Dominus ædifîcauen't domum, fruftra labos: rat qui ædificauerit eam.Item: ôuJ'eiç lt;xv9j)W7rwp 'dSp aTrwra crotpój. Item, Heu peftora quantum cœcæ nodcis habentj^ infra in hpe libro: Stultorum iiifinitus eft nu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ,

Inde igitur argumentantur, cum tantæ fint confufiones, impij dominenf tur,pi) opprimantur, iufta confilia impediantur, quæ poteft eflè prouidentia. Huie obiedtioni poftea relpondebo, Imd inquit, fequitur indicium, etiamfi nunc confufib ordinis eflè uidetur, ideó mandatis Dei obtemperato, amp;nbsp;feias sa» non omnes labores in minifterrjs diuinis irritos fore : Sicut Sc Paulus inquit: lomon. Non erit labor uefter inanis in DominPe

Prius incoauit fèuquerelaindenegocqshumanis, fiue obieÆonem con# tra aHeuerationcm de prouidentia, quód labores humani panter fint irriti,bo# norum amp;nbsp;malorum, ui'ta ipfaeft incerta, amp;nbsp;fugax, Alexander, Iulius, in curfu maximarum rerum opprimuntur, non funt durabilia imperia optime confti# tuta. PoftCyrum mox fecuta Tyrannis Cambyfis, defeÆo Babylonis, poft Darium bello Xerxis afflidla tota Afia. Denicj fæpè repetuntur querelæ»

quot;Ma^na momenta ruunt. Item, Summii^^ ne^atum ell Stare diUjUimia^^rauetfui pondéré îapfus.

Propter banc inftabilitatcm rerum humanarum, SC uarias conbifiones, foilsmotu,qu£ J^um, Nunc addit fimilitudinem fumtam â motibus Solis, aquarum, cuius tHimAgpm^ accommodatioprudenterconfideretur. Tantum enim proponitur, tanquam fiMiutif. imago inftabilitatis et reuolutionis fimilium mileriarum in ncgocrjs humanis, amp;^fignificat eas milèriasnecconfilioneclàpientia Humana impedin' polle,uc cum fuillent magni tumultus, crebræ leditiones in Rcpub, Romana fub Confulibus T ribunis, poftea expetita eft Monarchia, redicrunt tarnen miles milèriæJta in irrael,ciim in Ariftocratia, ante regnum magnæ calamita# tes accidiftent,populus uoluit Regem certum conftitui,ac Iperabat mutata for# ma reipubTeliciorem ftatum fore^Sed aliquantó póft lecutæ funt triftiores di# lacerationes,

simitituiinu Simpliciftima igitur accommodatie fimilitudinis hæc eft, Sicut Sol amp;nbsp;tctofumeiUt aquahabent afliduas circumgirationes, amp;nbsp;reuoluuntur, ita Humana négocia una ciim milerqs, quæ admixtæ funt reuoluntur, nec confilio aut fapientia Hu# mana impediri ærumnæ in uniuerfum poflunt.

In priuatis publicis negoerjs, ftibinde alia confilia tentantur, ad affe# rendum ftatum meliorem, amp;nbsp;tarnen redeunt fiiniles milèriæ.In Hane fententi# am dicit nihil noui fob Sole, id eft,redeunt fimiles cupiditates, fim ilia confilia, fimiles euentus, beJlorum caufæ, bella, amp;nbsp;calamitofi exitus, Sicut Thucydides inquit ; Donee tab's erit hominum natura, accident fimilia, alias minus, alias atrocius*

w«Itt fiunt. Inquit igitur, cundæ res font difficiles, id eft,multa Hunt, quorum caulæ quorum cdufe prouiden non poflunt. Cur uincitur Pompeius, in caula ut uidetur meliore. p:ouideritun Rem difficilima eftgubernatio, ciim maxima multitudo nolit emendari, ideó • • jjjcit, peruerfi,non poflunt corrigi legibus, uigilantia, 80 feueritate gubernato# rum»

Qiieäionts Hæc tota oratio 86 querela eft demiferr)s humanis, 86 obiedio contra contrnproub prouidentiam,poftea ueró tradet refutationem,86 confolationem» dentidmquM

(gt;oße4 diiuet. Refotatio communis hæc eft, fecuturum eflè indicium, confblatio ueró, fingulos pro uocatione debere mandatis diuinis obtemperare,eoscj labores non omnino fore irritos,etiamfi multa aduerfa accidunt,Tenendam eflè regu# Iam,Commcnda Deo uiam tuam,86 fpera in eum,86 ipfe faciet.

Ten-dw ßdre Obiter obfèruent hîc ftudiofi teftimonia, qusc affirmant terram ftare 86 cz Soient moc Solem moueri, prodeft enim habere etiam diuina teftimonia, contra abfurdas opinio#

C A P V T I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9Hi

*■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Â i.r - IA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nubicreas

li GO Eccleßaßesfut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co^itauiquererefapienterj deomni=

Congruit l'nïtiô dicere,de confi'deratione, Quia enim uidcmus diflimdes cuentus, mouemur, ut quæramusde prouidentia, Nec loquitur Salomon de confi'deratione phyfica, quæ oftendit illuftria teftimonia prouidentiæ dm ma?, tanquam ueftigia Dei in tota rerum natura,quia impoflibile eft, cafu cxifrc^ nbsp;nbsp;nbsp;extitijjè.

rcyèc manere pulcerrimum ordinem,in pofi'tu, ornatu, amp;nbsp;motu corporum mundi,amp; noticijs naturalihus, 8C conieruatione fpecierum, diftributione ad diuerfos ufus»

, nbsp;nbsp;nbsp;De bis teftimonijs concionatur PauIus,Rom»2.amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^.Sed loqui^:

tur Salomon de confideratione confiliorum,acfi:ionum, amp;nbsp;euentuum in guberi: natione politica, œconomica,Ideô exprefse dicit ie confiderafle, ea quæ fiunt fub Sole,aétiones euentus humanorum confiliorum,ut Pericles, Demofthe^ nes,Cicero, funt fapientes gubernatores, amp;nbsp;tarnen horum fpeciofii confilia has bent tetros euentus,quia antea dixit,Cund£ res funt difficiles,nec poteft homo eas explicate {èrmone,id efi:,omnes deliberation es iunt difficiles,quia plerumcg utrinq; pericula occurrunt, Nec humana fapientia ptofpicit omnia. Et poftea dicitur,fapientia frpe fanit,cum inquit, ftultorum non eft numerus, feu errata lunt innumerabilia»

Nominat autem Salomon,hanc ipfam iapientiam ftu dehberatioiles mas Mdlsm lam affli(ftionem,et ait hominibus,a Deo datam efle,Hgc uidentur abfurda,ied sdoi primitm difeernatur uocatio, ftu ordo diuinus, ÖC hominum infirmitas ftu ca? ligo,amp; dubitationes» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;curuocet.

Ordo eft, utconiugium, indicia, magiftratus, quæ res fuö généré bonæ nbsp;nbsp;oHindtce

funt, quatenus otditlatæ funt à Deo, èc ordo non turbatur hominum uicijs «i Deo bon£ furoribus,Sed iapiêtia Dei retftrix eft.In Pericle eft mala affli(ftio,id eft,cruciasr“quot;f * tus,qui eft malum poene,ficut ufîtatè loquimünEft autem cruciatus dupliciter, quia dubitatio ôé error cruciant homines, ut Pompeium cruciat primnm dus bitatio, deinde error, cum uidit calamitoftim exitum, Sæpê errant etiam fapis entes Gubernatores, fepe peccant ambitione, ut Perdiccas poft Alexandrum, fæpè falfa ipecie iuris,ut Brutus,fepe -TpAu-Ti^ay/jioacwH Sé inquietudine animoru,ut Periclcs,fà?pè ira,ut Marius: Deinde etiam bonis confilrjs igpe non refpondent cuentus, ut cum Ifraëlitæ dimicarent cum tribu Beniamin : Denicç omnes pas ' tresfamilias, omnes gubernatores, experiuntur plenarn cfle gubernationem non folum curarum, led etiam impedimentorum, erratorum^ triftinm euentuïs um, quæ omnia ualdè cruciant animos»

Elas ærumnas omnes,fi'mul compledlitur Salomon,cùm ait,hanc fapieiii« tiam reftricem efle malam afflieftionem. Hine lunt poëtica figmenta de Pros poftiafigmn metheo, qui dicitur affi'xus Caucalo, Et de Silvpho uoluentc laxum, 8C fis t^àeprome^

Demofthenes inquit, le fi retexenda eftetuita, malle ad cértâm mortem ire,quam ad fummos honores in Repub. Et Aelchines inquit,Eætari fe libera^^ turn eftè à gubernatione Reipub. ac fi liberatus effet »à rabiofa cane.

982 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/?Ç

ß't plena ærumnarum errorum: Refpondeo. Generaliter nerum eft, Deum DEoXà’« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pccnanijlèuconuerfioniscaufa,{èuadultimam deftrucfiionem,fed tarnen

cat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inde non fcquitur Deum caufarn eflè peccatorum,auc uclle, uel adiuuarc pccca^

Deus icruat ordinem fuum, inter errata gubernatorum, ut ièruat politii-tiam Iffaël, etiamfi aliquantifper turbant ordinem, Saul, Abfalon amp;nbsp;fimi* les» Fit autemDauidi gubernatioærumnofior,quia uelalt)turbanteum, Deuf punit ueletiam iple fuo lapfu, caula eft impedimentorum. Quia autem uult D n^^caufaMt^ homines puniri, feu conuerfionis caufa, ièu propter ultimam deftru^ï ultim£ dcflru lt;fiionem,non prohiber media, quæ ab humana imbecillitate, amp;nbsp;a furoribus aionis, nbsp;nbsp;nbsp;Diabolorum oriuntur,non oriuntur â Deo, Et gubernator qui experitur im^

pcdimenta magis dolet, quam homo priuatus, Vt magis dolet Dauid, quâm homo priuatus» Quanquam publicæ calamitatcs, etiam priuatos attingunt, ut in Solonis uerfu dicitur,Intrant in thalamos, publica damna, tuos» Sed tarnen plerunq; plus periculi, amp;nbsp;mileriarû fuftinent fummi gubcrnatores, ut dicitur;

Vita priuatorum optima. Item ßxucrag, Maneas in uita priuata» nbsp;nbsp;Item » nbsp;nbsp;Sit/jius 'Yentis a^itatur m^ens

Item,oyK.«lt;J4/x£yaAy7r7w^ay'yv£Tjp.tya» Faftus magni lapfus fit magnus. Item, Irus amp;nbsp;elf fubitó,qui modó Crccfus erat. Et apud Euripidem Oedipus inquit, Ego qui Reges antecellui lapicntia, nuncexeo expatria uelut umbra. Inquit ïnconliiers.^ igitur Salomon in magna lapientia, eft magna indignatio, id eft, in confidera^^ tioneconfußo- tione confufionum humanarum,quæ fit fine coonitione uoluntatis Dei, amp;nbsp;fine „«w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiducia auxilrj diuini,Ièquûur magnus dolor, ut Pompeius, Cato, feruntur ne^

ne eogtmtww ftientes caulàsruinæ luæ, cum cxiftiment ft iuftam defenfionem fuftepifle, Sd Mlunatif D« Cato non cedit fortunæ, ftd humanis confilijs uult continuare bellum, amp;nbsp;ma=ä eft nMgMin^ gisftft,amp; Rempub. affligere.

iæpilTimè homines ciim confilijs humanis fatales calamitates, uincerc conantur,nccuoluntcedereDeo,amp; fineuocationefua,óó neceflàrrjs caufis tu^ multuari pergunt, cumulant tantum calamitates, amp;nbsp;fibi Sgt;C alijs, ut Zedcchias, Turnus.lded diftum cft,M«7r'i«^e/J aiwn/x^pnon prcmito fortunam. Item p.«'KaKop ’lt;5 KaKw,Nc malum ftnato malo.

Dicit igitur hic, Qiii addit ftientiam, id eft, confiderationem, Só corre^î ëliones fine agnitione uoluntatis Dei, ôë fine fiducia auxilij diuini, addit dolo^ rem,ftilicct magis dolebit fremens aduerfus Deum, ÔC attrahens maiora mala, non profuturis confilijs, ut reges ludaici uarijs pradlicis fruftra ft muniunt, cùm alias cum Babylonijs fccdera fecerunt, alias cum Aegyptrjs,aliâs cum Sy^ riacis.

„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De talibus confilijs in gubernatione loquitur Salomon, quæ magnaex

filijs loquiaur patted T^oAuTt^ay/xocrcwH 80 cupiditatibus hominum oriuntur,non loquitur de Salomon, confîderatione phyfi'ca, in qua plurima funt illuftria teftimonia prouidcntiæ, bonitatis,5ô præftntiæDei»

tra rcgulam, quæ turbant aHenfionem de prouidenria» Ita in fecurK^capitc ß^ecialiter enumcrat mulfauitæ genera, amp;nbsp;tandem in tertio Capite addit ip^ agit salomon. (flaculum, in quo eft maxima confufi'o, quod fi'milis fit interitus hominum Ô£ pecorum, Ita prins dixit, iapientes ÓÓ infipientes fimiliter mori

In his diftis ftiamus Salomonern loqui de fpecfaculis, quæ incurrunt in oculos tanquarn ièu recitatiuè commemorantem argumenta, quæ tur^: bant aflènfionem de prouidcntia, non iam loquitur de iudicio iecuturo,de quo poftea dicit. Fuit excellens fàpientia Palamedis, Theramenis, Socratis, Pom;« peii,luli], Ciceronis, amp;nbsp;tarnen habcnt tragicos exitus, ficut multi quibus ftulti* da. fuit cxitio. nbsp;nbsp;Fuerat cautior Demades qudm Demofthenes, ta«^

men interfeftus eft, cum quidem in eonfpeftu eius primùm filqeftènt interfefti, Sicut dicitur: Vetula Vul# pes uix capitur,ièd capitur tarnen»