ADVERSVS ANABAPTISTA-rum errorfs aliquot liber unus quo ß-mul traducuntur iftiufmodi erro-rum autores patroni.

In Eleutherobaptiftas. Recrs eft errors

Refutatio confilq Oecolampadiani de difterendo paruulorum baptifmo ufq) in earn ^tatem,qua iam lallare incipiat.

Aduerfus Iconomachos fiue in eos qui bellum mouent diuorum Imaginibus.

An fas At in Anabaptiftas adcoq,’ in hz reticos poena capitis animaduertere.

Confliâatiuncula Hieroprepij 8C. Mifo liturgi de ratione facriftcij Miftr.

AMBROSIVS PELARGVS

PioLedori.

QVVM hand ita pridem deftinatum mihi eiTct in Anabaptiftas ftringerc calamum^force foc tuna in corum lucubratiuculas incidi,qui hoc idem ante nos fecerant. Hi mihi primo quidcm obtu-^ tu amp;nbsp;à linea (quod dicitur) jncipiëtigt;in unam uifi func coire fententiâ,eadë fcribere,amp; quad cöpaAo in eandc caufam omnes incumbere. Quis enim aliud iudicaret de libris quibus idem eft Titulus,eadem inkriptio^Vc rum ubi altius ingreftus, coepiftem ftngula uigilantius cuoluere,ac dilt;fla didlis coiiferrc,perfpe(flum tandem iiabui illos longe diuerftftima kribere,ae ne de eoqui* dem quod totius negotq caput eft, fatis inter ipfos coti Uenire. Proinde aut cæcum efte oportet in æftimandis aliorum opcribus,aut no fatis candidum, qui rogatus iudicium,de omnium fcriptis ex æquo pronuntiet,fiue eadem cenfura omnia dänet,fiue omnia fine difcrimR necôprobet. Primfiqui fibi fumit, necefte eft damnet quod probandiim ftt; alterum qui facit,oportet impro banda laudet. (^od cum utrumq, optimo iure fit de tfftabile: amp;nbsp;neutrum fine orthodoxorum luculcta injuria fieri poffit, tempcrandumcenfeo iudiciü,feu par tiendum uerius, neue hoc neue illud incurratur incom modum.Itac^funt ex orthodoxo^iclafTcuiri aliquot^ recondita ret cum philofophicæ,tum uero thcologicç, quidam 8( linguarum peritia prxditi,quoiv in Anaba ptiftas opera, nan folum probari debeat, uerumetiam iufpici mereatur, ut quos in diluendis confirmandisep argumentis inuentionis acumcn,iudicium emunft um, tum præfens memoria, perpetuoip fibi conftans ueri-tatis oratio cömender. Sunt e' diuerfo Lutherus, Mee* Ianchthon,Oecoläpadius amp;nbsp;alij quidä eius not{ haere*

• X tki.

AMBRO. PELARG.

tici,quos nö perinde refert memorare,in quitus mul* ta defydercs, fiue Ingenium,fiue fpcdes iudidum,tuni candorem,fed cum primis conftantiä: quam adeo non præftant,ut magis q hydra uarrj (quod dicitur) uideri queant. Nam quod uno loco aiunt,alio ncgät. Scilicet parum eft iftis dilTentirc ab alqs,nifi à feipfis aliquotics dilTidcant. Adde quod hjrefibus pene innumeris,cislt;^ Omnium pcfiilcntiflimis,iftoiv libri fcaient.Atcp utinä qfdem erroribus non ciTent obnoxij, quibus Anabapti darum tenet colluuics. Sit hoc humanæ delirationis. Illud impudcntifîimæ uanitatis 8i malignitatis eft, g» cum ipfi (ut libere proloquar) tïj tS» âlƒt(rlw^ *»«£«%]« stiy autores fint, uel certe patroni,tamcn orthodoxes quofep in tumultuariä iftam ac löge pcriculofiflimam fadionem protrudere conant, ufquedum illos (fi deo placet) Anabaptiftani Coryphços faciant. Quam fyco phantiam haud feio an quis çquo aio laturus fit. Quid me porro futurum efi, pofieaq dcpull'a hac tarn atroci calumnia manifeft is ac ipfoetia meridiano fole clanogt;-ribus argumentis docui(qd ipfum tarnen non omnino obfeurum eft) cos ipfos eftc,qui Anabaptiflarü errori locum fecerint. Quanq nihil eft ut quenq male habere dcbeat,fi nos aflêrendç ucritatis ftudio, tuendçtp inno centiae aio,in iftorum ceruices contorfirous.qd ipfi or thodoxis falfô,aïo^ inferendç côtumeliæ impingunt. Et tarne hic mihi uereor,ut perfidioris fedç fymmyftç aliqui obftrepant. Os in pudcs,non es eötentus alieno rum feriptorum tibi arrogafle cenfurä, nifi amp;nbsp;illos ca*-lumniarere h£rcfeos,q nec in poflxemis doöf i funt,nec orthodoxoiv panes infeliciter prorfus adiuuant^ Sern pfit Melächthon in Anaba.errores difputationc amp;nbsp;ner uofam amp;nbsp;infignitpiain.Idem fecitLuthcrus,at(p item

Occolam

PIO LECTORI

Ocolampadius. Et qua tu igiturarteillorum caufam cum turbuknto Anaba.ncgocio commifceNs Atqut alienogioperum ccnfuras necp miliifumo, necp arro--go : fed per occafionc indico äi quid tpfe de quorundä frriptis in Anabaptiftas xditis fentia, 8i quid optimus quifjp de his fentire debeat,quoiç item fcripta fugiëda, quoH! profequenda fînt.Eam libertatcquæ nemini no cöeeiïa eft fcribentiS/ur in me no ferant, qui fibi nihil no permittunt etiä in hbris diuinis^ Nec^ iftoi^ feript» calumnior, niß hoc ßt calumniari, uanimmas caluiias in autoiÿ capita retorquere. lam quæ ßt iftorum apud fuç duntaxat comunionis hoies exiftimatio, quantum apud illosautoritate ualcanr,nô moror.Sint exquifite dolt;fii,ßnt Rabinifß libet)trilingues,ßnt alioi^ iudicio magnijUt fuo funt maximi,nö me mouet. Ccrte' ß ta-les funt eruditione quales fe nobis ha /tenus expreßelt;» runt in tabulis: ß tales fùnt uita, quales fe nobis ilade nus probauerüt conuerfatione,indignos cos^xiftimc, qui uel in eruditOHt uel fan/torum ordinc admittätur. Supereft excutere q ßdeliter orthodoxoiu partes adiu uerint, quanq hoc abunde in libello fecimus. Equidem ipfe deieraturus crä,nemine ex iftis exiftere,qui aliud à lufeepto arguméto fcriberet. Na hoc arguebant tituli, quib* infpe(fti$,gaudebâeiïe Si exLutheranis aliquos, qui orthodoxiamp;adiü/bi ,in eandc cauiam defccdcrent: non q) iftorumoperä putarë nece(lariâ,fed hinc fpei aliquid cöcepi,ut in aiijs quot^ illis inter fe conuentuiy eftet.Etplurimü certe referebat, ut qui rcfellcdis Ana baptifta^t erroribus fumpßiTent opera, codem aio ea-dem fcriberët,eßet tp oim una in oinibus fententia. Verum qd aliquando utrum^ fperare licuit, optandü eft potius, pofteaquidemus iftos diuerfam caufam ab or-

• 5 thodoxil

AMBRO. PELARG.

thodoxis agere. Hoccine eft iuuare focios, hodiamp;us A quis ferat fuppetias'^ An f{uit in hoftcf,qui aut ex trâP ueifofoctos adoritur,aut arma miniftrat hoftibus,aut taha fibi fumit, quæ hoftë non confidant'; Dkas eû aut furcre, aut colludcrc uerius § pugnare cü adiierfarijs. £t ifti quid obfecro fcriptis fuis aliud, q aut arma in orthodoxos uertunt, aut hoftes iuuant, aut talia profc runt ivula, quae quiduis potius faciüc, q ut Anabapti^ üarum errorcs refellant^ lam quid eft quod minus ne gari poftit, q iftos ftili mucronem ftrinxifte in Anaba^ ptiftas^ 5cd fi liæreticus non eft, quifquis in hxreticos femel amp;nbsp;iterü ftilum exacuit, quin hoc note permultos quosecckfia damnauithxrefeos,indiuoiv Catalogü referimus lt;nbsp;Si fic res habet, bene fit Murnheri Galen.-dario, quandoquidc ad hunc modu propc eft c]uod uk deo, ut hae nugx feria ducant. Satis hoc ad iocii, extra que accipe, TertuHiawû multa erudite fcripfifie in hære ticoSjUt fi quis ahus,quc tame probatç fanditatis uiri, quo^! memoria apud nos facrofanda eft, indignü cxiftimant cuius nomen in albofit.Itacp non negaue--rim iftos ftrinxifie calamQ in An.iba.fi^ ftrinxifie atrO' citer,amp; fi maxime negare,proftant iam pride excufi li belli. In his tarn debacchäter in miferos Anabaptiftas fubinde iouehunf, ut per oniia fecra deicrares nihil rei ipfis efie cil bis tindis iftis-Quod utinS nihil uel in his, IK'1 in alqs ipfom libris reperias, quod cum improbatis Anabaptiftarum dogmatibus,in quae toties anathema prontinciant,côfcntiat. Nunc cS non pauca in hoiv li^ bris obuia fint, quae ab Anabaptiftaiv decretis no tarn funt aliéna, indigni funt pefiimae fidci holes quibus ere datur,ctiâ fiiuramentointerpofitonegctfeiftiufmodi çrroi ibus pr^butife anfam.Excat libellus difputatorius

Melaneh

PIO LEGTORI

Mchnchthonis in Anabaptiftas, ckgans quidcm ilkj quod ad dicendicliaralt;Qercm artinct: fedtui pliisue^ neni infperfum fit Anabaptiftariî dogma quälibet pcftilcs itccum trahat.Nam prartcr quod infunt quçdi, quæ Anabaptifiam caufx patrocineni, papæ quot no^ bis facitfiacramenta ecclefe, Adflilt;flionë,Orationem, Crucem,VerbS del,Officia charitatis,quæ omnia kpi dum hoc caput amp;nbsp;rcAe 8i utilitcr facramenta uocari pofie coniendit,etiä fi fubqcit, pari fcilicct impudentia, duo tantüefiefacramentacömuni confu«udinc,Ba^ ptifmum 8i can^m dfii.Eiufdem ucritatis efi,qd fcrigt; bit facramenti ration? conftare uerbo promifiionis ôC elemcto; quod fiue ex Augufiino,fiue ex ApoftoJi uer bis cjtet,non confiftit,maxime qj additam promifiiôis uoculam in illo^t tefiimonqs non inuenias. Paulus fim pliciter teftatur Chrifiû mundalTe ecclefiâ in lauacro aqux ac uerbo uitx. Et olim ufurpatauox AuguftinO fie fe habet : Accedit uerbum ad elementfi, ô( fit facra^ mentum.Iftiufmodi efi öi iHud,quod detralt;n;o fimili-» tudinis aduerbio,ex eod? citât facramenta efiê uifibilia uerba, cum Auguftinus dicat effe quafi quxd3 uifibilia uerba. Ifiane argumenta funt candidi animi,bonis re^ ceptisip autoribus addere amp;nbsp;detrahere, ca prxfertim, qux fententiS illorum fimul amp;nbsp;ueritatem ipfam inuet'' tant^ lam (alfa funt amp;nbsp;illa,loannc efife autorem fui ba pcifmi, Eundem efie baptifmü Ioannis amp;nbsp;Chrifii, Oét nos baptizari Ioannis baptifmate, Baptifmü amp;nbsp;effe omniQ reélilTime dki facramentu poenitctix, amp;nbsp;unum potius effe q duo facramenta, Sacramenta noux legis folum efic iufiitif qua minime effieiät. Hifce uerbis quid aliud, q uim fimul 8^ numeru facramentis detrahit^Accedit his qd Sf in libro Hypot. adferit Baegt; ptifmuDt

AMBRO. PELARG.

ptifmum efTe fignum iudici} dei,quo terreamur magni tudine irsc eius: quod cum non minus § cjtera ridicu.* Ium fit, nobis tame uelut oraculum quoddä obtrudiî. Sunt quidc amp;nbsp;alia eius gentris permulta, quæ in iftius libris fparfim inueniay. Verum omnia colligere in arti culos, pcrlongum fuerit ; fingula etiä refellcre, infinitj laboris.Hæc obiter in trâl'curfu notata funt, ex quibus caetera xftimare poflis. lam uero amp;nbsp;Oecoläpadius li--belloxditobellum mouet Anabaptiftis, haudfeioan ullius maiore malo q fuo. Quanto igit praeftiterat iftä feribedi prouinciam alqs cederclt; Quin amp;nbsp;Luthero res cum illis incidit,quis negat quot;ï Verum ipfiusdifputatio. finon illorum caufae profu it,niliil certe offecit.Imo di« contra mendaces,mendacijs,nö ueritate ipfa agere in.* ftituit,nihil aliud profecit, g quodfolent qui oleum ad duntcamino.Maiorisenim pertinacix matcriam Ana baptifiis addidit,amp;i femet ad ifium modum non opti^ misquibufqjjuerumetiä Anabaptiftis ipfis,omniü cor datorum iudicio pcflimis, ridendum propinauit. Nifi uero perridiculus non fit,qui amp;nbsp;arma aduerlarqs mini ftrat, amp;nbsp;Andabatarum more pugnans,leiplum uerius quam hoftes ferit. Prodeant nunc impiarum fetftarum Iymmyftx,ia(ftent ftrenuos il los orthodoxç fidei prO' pugnatores,fcilicet.Bona fide loca qua?dä ex ipfifiimis iftorum l^ris produxifie me ai bitror: quib’ perfpicue Midere ac cernere etiä poflis, quid pro fe quifqj feriptis fuis cifccerint. Bene uale ledloramice, amp;nbsp;hanc qualcmcun^ operam nofträ xqui boniip cöfule. Ex Friburgo Brifgoiç. An.

inftauratp falutis. 15 5 o. ipfis ferijsdiuo Thomae facris.

?*AMBRO-

SIVS PELARGVS IN ANA baptiftarum errores aliquot.

NABAPTIftarum error«, quosmihi quidcin refelleti' dos fufcepi, neq; tarn funt lu culêti ac perfpicui omnibus, quin multos cü ueri, tum ho nefti fpedefallant: quando'

quidê nec ratione, nec fcripturis diuinis care* re uidentur peruicacium iftiufmodi dogmata autores: neque rurfus tarn obfcuri, uteos non penitus cernât perfpicaci ingenio prçdittmo-do afpexerint. Vifum eft itaq;,fana folida'c^ do ârina praemunire lîmpliciü animos aduerfus impia iftorûdogmata:quç quooccultius,hoc latius, acprrterea periculofius ferpunt ,ut nûc ea uidemus totam fereperuafiiTc Germania. Porro hçc mihi partitio perpetuo obferuabi' tur. Primo proferam,quç noftra confirment. Mox ea dilua, quae per diametrum obieda ui dentur.Dein eorupropulfabocalumnias,qui orthodoxos Anabaptiftici erroris infimulat. Poftrrmolocoin fycophantas iftos uere re* A torque-

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AMBROS. PELARÖ.

torquere conabor, falfo nobis ipfi impiiv gunt.Omnium autr primo,de baptifmo age* mus, fed quàm pauciffimis, ne quid negotiofi* hac de re,quàmcommodius dilputetur^Pro-inde ea duntaxat adferre uifum cft,qusr ad pr£ fentem caufam propius faciût. Cuius quidem initio ftatuimus paruulorum baptifmum,qué Anabaptiftx tantopere exagitât, uerû effed^ falutarem. Atq; id primum exemplo circunci iîonis tuebimur*

Quod f ni m ucteribus erat circuncifîo, hoc no biseftbaptifmus .qui in circuncifionis locum fubrogatus eft.Nâ 8f Apoftolus autor eft,cir-cuncifionemillam carnalis pellicular,typum quendamfuiHebaptifmatiSjCum in hçcuerba fcribit ciuibus Coloflæ; Circuncifi eftis circun cifionenômanufaâa ,in expoliationecorpo ris carnis, fed circuncifionc lefu Chrifti, confe pultiei in baptifmo. Cum ergo extra contro-uerfum fit.etiâ infantes fuiffe circuncifosapud ueteres.quar malum eft ifta temerita«,infantu-lis negarebaptifmü.'’ Et,rede apud nosamp;utili terpoffcconferri; Veterum infantuli circunci fione purgati funt,amp; nos negabim’, facro fon te tindos mundari îquot; An non eft dignior bapti fini, q circuncifîonisconditio^Et tamë fi id ba ptifmo

IN ANABA. EB.RORES J ptifmo detrahitur.quod in circuncifioenemo fadu dubitat,conf(quens fît ut drcuncifio Ion go poft fe intrruallobaptifmumrelinquat.Re fpondrant fortaftis hanc rationê probabilem efte 8c fuaforiam.non iTrotPuKjiKH/j^dein drcûci fîôisfxemplü inepte transferri ad baptifmu. Primü.q? no fit neccfie,ut typus per oïa refpô-deat.Deinde, cp figuris nihil probctur. Poftre nio quod paruulorum drcücifiopræcepta fit: Baptifmus expreftum prçceptuin nô habeat. Verum quiconfiftit,ut argumêtum fitproba-bile,amp; tarnen inepte adhibitum fit drcundfio ntsexemplum, â quo argumentum dudtur, quodc^ ra tionem efficit probabiIemc’Ne fufpi donem quidem ingerit.quodprobando infti tuto minus appofite adhibueris.Nuccircunci fionis exemplum fi non cóuincit, ccrte perfua det baptisandos efir paruulos, quêadmodum amp;nbsp;ilJud.quod Paulus i, Cor. lo, fcribit, Patres olim tranfifle per mare, omnes'qj in mari fti-ifie baptizatos,hoc ipfo manifefte nobis bapti fmi facramentû adumbrans.Quisautem ad-dubitet, permultosexhis quos patres uocat Apoftolus,tum fuifie infantulos,pofteaquam ex ipfa etiam hiftoria nç t^ofou liquet, ueteres ill os, non fine librotum infantiuni comitatu

A ij ex

4 AMBROS. PELARG.

ex Acgypto profcdosfQuod fi hoc quoqi cxe plum iftis putetjhaud eft qu od nos moueat. Primü hifcc exemplis non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft,

certas demonftrationes, fed perfuaforias pro bationes poIIicemur,Deinde noftris hare fcri' bimus,quibus alluhoneftgurarum gratior eft uen'tas.Quodnnonlicet àfimilitudinibusdC figuris argumenta ducere coieduralia fairem êC probabi]ia,cur hoc auh funt primariae auto ritatisuirii' Vtetiam demus figuras non con-gruere per omnia, tarnen ne in nullo quadrate* Si refpondeintfid id tantu quadrate, cui prO' bando adhibenturin fcripturis diuinis, rogo amp;nbsp;hoc mihi dicant: Vnde noui teftamentifcri ptohbus, qui umbras rebus ipfis fubinde ada' ptant,conftiterit,quæ figuræ quibus rebus co' gruerentf’ Spiritus afflatu, mquient: Accipio. Sed eodê fpiritu afftata eft ecclefia, quæ amp;nbsp;ipfa teftimonij fui autoritärefcripturas, quasetiâ-* num facrofandashabemus, firmauit arque in caralogumdiuinorum uoluminu retulit, qux nihil alioqui poderis habiturx erant prx illis, quas Grxciuocantapocryphas. Quin igirur liceret ecclefix, quod priuato cuiq; conceifuin eft; Si quxrant, ubiparuulorum baptifmuiu hifcc exëplis probet ecclefia f Viciflim ex illis rogo

IN ANABA* ERRORES. f rogo, ubi paruulorutn baptifmu hifce figuris aftruêtibiu reclamet.Eft urro incomniodum aliud,qaod ex hoc argumentandi genere nafci cuipiam forte uideatnr.Nam ü quid his cxem plis efficitur,pari arguinêto conhci uidcbitur, infantes admittendos ad menfam dominica. Quandoquidem 8C huiustypum infubiedis Paulus exprimir:Omes,inquiens,eandê efcam fpiritualem manducauerunt, amp;nbsp;eundê potum fpiritualem omnes biberut* Non eft aüt ambt guuin.S^paruulos uiditalTe mâna,dC aqua iti' dem e petra excuifa potos. Hie quid aliud re^ fponderepolTum, q non eandern eife caufam baptifmi SC. euchariftix.'’quani ne adminiftrc' mus paruulis,eum fcriptura,tum uero ecele/îç autoritas prohiber: Probet, Apoftol’ inquit, homo feipfum,amp; he de pane amp;c. lam ft operç preciü uidebitur.ipfa quoque feruatoris uerba adduxero.quzfunt inMatthaeo: Siniteparuu los uenire ad me,necprohibeatiseos.Talium eft enim regnum coelorum.Hic obiter admo^ neo,quod tame ipfum nulli fere obfeurum eft, ea feruatoris ÿba de fandiheatis ftdeliuparuu lis intelligi*Talium enim efle regnum ccclo^ faluator ipfe pronuciat. Ad quod confequitur, amp;nbsp;paruulis opus elTe fandiheante gratia, qua

A Î fer-

fi AMBROS. PEtAR»

feruentuv. Quod fi mihi danr Anabaptîftr UC rum fiïf,quorfuinillisfandlihcationis inrtru-mentû nfgantc* Diccnt illos fandificari p gratia Chrifii. Accipio.Scd unde illis gratia Chri fti, qui Chriftonôfunt infiti^ An oleaftrüquiit dieet pinguedinis oliuç participé,eui nô fit infi tui^No opinor: Hoc ipfo,dicét,4 inferunf cor pori Chnfti,effluit 8C in ipfos unguétu gr a tiç^ à Chriftocapite,quemadmodum in alia illius mêbra.Audio, (^o uero inferuntur Chrifto paruuli,finon per regenerationislauacrum^ Legat, qui uolct, fextum Epiftolæ ad Romanos caput, 8C facile aduertet earn infitionê per baptifmum fieri. Porto fi regnum coeloç« ad paruulos e tiam pertinet, quar malu eft ifta cru délitas, arcerc iIlos ab ingrefiujpraecliidere sdi tum.claudere ianuam, ipfam denic^ clauc tollere, quaeianuam aperiat.' Certehocfacitba-ptifmus,quatenusfciticetobicemfubmouet,q contendentibus ingredi.impediméto efle pof-fit,nimirum peccatum,cui cum amp;nbsp;paruuli fint obnoxfi, opus eft 8C ipfisbaptifmate. Aut ergo negent Anabaptiftæ regnumcoelorum ad paruulos pertinere,aut fateantur illos regene* rationis laiiacrofandificari, quo regno cœlo rum digni habeantur.

Quin

IN ANABA. ERRORE« 7

Quin 5C hoc ad rem facit, quod i.Corint. fcri--bit Apoftolus. Quod ut intelligas,ei’loci fiim non eleganrius 8C politius,certe diluci dius explicabo. £rantquiputarent diriment dum elTe matrimonium, altero coniugum ad Üdem conuerfo. Paulus rogatus fententiâ.onii bus modis diifuaht, ne is qui iam initiât’ eilet, inhdelem adhuc coniugë cum eo habitare uo lentem dimitteret, conhfus illorü cohabitatio nemboni quippiam pariturâ : ut iam multi* belle commodecß ceiTerat, quorum hdeli ope» ratum increduli anteaconiuges,tû extjspro» gnati hlii,fanâificati ac puriheati erant, qui,iî diremptum fuüTet matrimonium, immundi futuri fuerât. 5anélificatus eft,inquit, maritus infidclis,per uxorem fidelem, amp;nbsp;filqueftri fan âi funt,qui alioqui immüdi eiTent. Quod fi mi hi dant in priore huius pronûciati parte,de pu rincatiôe baptifniatis locutüefle Apoftolum, fimul dabunt in altera quoep cius parte,qua de hliorum'fandihcatione loquitur, idem iüum uoIuüTe« Alioq undeparuuiisfanditasSf mû» ditia,finonfufceptobaptifmo puriheabantur à labepeccati origi niseis eni nobis fere eit fan âiheationis initium,ab inuulgato euangelio. Quodipfum quoç^ indicat Apoftolus, in haec

A 4 Hcrba

s AMBROS. PELARG.

Ufrbl fer ibeni.Hzc aliquando quidem fiiiftis» fedablutieftis.fedfanâifîcati this. Atejaead hunemodumuerba Pauli diu* intrrpretatur Augufti. lib. I, quoexponitfermonem Chri^ fti, in monte habitum. Et ipfa uerborû fériés interpretationemquzà plerifc^ adducif,ægre admittit,nimirum hanc,qua dicunt hoc uolu-life Paulum:fan(fhim eflematrimonium^hoc rft, (ut ifti exponunt) non imputari ad culpâ. Sandificari maritum,id eft,non peccare, fi fi-deli uxori commifeeatur. Sandos itidem eife pueros,hoc eft,fando ac puro connubio pro-genitos.Primum.non hoc interprétant quod uox hgnifteat. Neq; enim,qui nô peccar, ilico fanduseft. Alioqui cur nôetiamethnicücon gredientem cum uxore ethnica,fandihcari di cimus,quem conftat non pcccare, cum hoc fa citcum fua, quod inofficiû naturz inftitutum eftƒ Dein,fi ideo fandum dicitur connubium, q, non imputetur, quin fandum dicimus ma^ trimonium inhdeliumfSi etiam fandi dicunt filq.qjlegitimo thoronati fint,nô incefto coi-Cu,quid uetat.quo minus hacratiôe fandi tint etia m infidelium ftlij. hoc eft, non nothi, non fpurq ƒ Ergo is Paulo fandus amp;nbsp;fandificatui dicitur,qui facramento fidei initiatus eft, Pro inde

IN ANABX. ERRORES. 9 mde aduerfatiuacóiunólïo,alioqui,'nonad co nubtj fanditatem, fed ad diuortium referenda eft.No enimhoc paulus uoluit^quod ifti inteb ligunt; Nififandumeffetconnubium, ftlquc' ftri nothi effent,id eft,ex fcortis Sc fcor ta tori-bus progeniti.Quin hoc potius fenfit: 5unt in ter uos,qui nifi infidefes toleraffent côiuges,pe riculum erat ne hinc offcnfi fecum auferrent li beros,atq^ ita immundi effent hlij^s nunc unà cum ipfis coniugibusfandosacpuros,hoceft facro fonte tindos habent.Huic noftrj inter-pretationi etiam fequentia Pauli uerba hdê ar rogant: Qui,inquir,fcis mulier,feruatura fisui rum,nec ne:' Qui fcis uir, anuxorê feruaturus fisf Qui dicat, Variç funt dei dotes, fortaffe co iunger,ur coniunxinhdelis feruetur per hdelë. Cui fiaddas,Baptifmum uiam effe affequend^ faluti cum primis nereffariam, iuxta illud fer-uatoris,nifiquisrenap fueritex aqua 8ic. Nó ne apparet Apoftolum,quod in fuperiorib’ di xit, depurihcationcintellexiffe baptifmatis.' Quis igif tarn inuerecundç ffontis fit, q alior-fum trahere conetur, quod eodem in cotextu, de filiorum fandihcatione 8C purihcatione di citurf Neq{ eft,ut quis hie me rideat, quafi pa-lûdia ledice ad infantulos detorferim, quod

A Ç Apofto

IO AMBRO». PELARfl.

Apoftolus flinphclter dixit de filqs.Scio rqut^ dem ftli) uocabulu in eutn etia m copetere, qui lain adulta fitætatr. Necquicq tarnen à nobis pcccatmn eft hoc argumentandi modo. Locum produximuÄ, qui fi non etiam opinio* neni,certefufpictonê probabilê ingerit paruu los olim baptizari folitos. Et tamê unum hoe qualecunq; argumentum, multoeft ualidius ftabiliendo paruulorü baptifmati,quàm fint omnes ad unam aduerfariorum rationes, qui bus catabaptifmum muniunt. Verifimilceni eft ex qs filqs.quos uel utroqj ,uel akero procu rantcconiugum, baptizatos fiiifle Apoftolus ftgnifîcat, aliquosfuiife infantulos.

Hoc fortiusftringit,quod Paulus conferens gratiæ Chrifti cum Adac pfccato,do cetmultocfficaciorc eflegratiam Chrifti,ad inftaurandam uitam,q primi parentis adinif-fum fuerit,ad inferendä mortem. Atqui unius Adacpracuaricatióf,omnesferuituti ac mor-ti obnoxtj fadi funt, i) etiam qui non peccaue-runt in fimilitudinem praeuaricationis Adar, nimirüparuuli: amp;nbsp;nonu alebit unius Chrifti obedientia,utingenuitati gratiæacuitac illos rcftituatcQuorfum ergo fcripferi i Apoftolus quo nihil aperti’ dici potuit : Sicut per uni’ de lidu

IN ANA'BA. ERRORES II fi(^am peccatum in omncs homines irrepfit incondcmmtioncjita per unius iuftitiim abu dauit gratia in omnes, ad iuftificationem ui-tae.Ergo amp;nbsp;paruulis gratia confertur,q«a faf-uentur. An uero hoc tarn exiniium gratie donum, quod Chriftifanguine partüeft omni bus.indifcrete conferturparuulistQuod fi eos tantum cótingit huius gratiae participes fieri, qui Chrifto infcruntur(inferuntur autcm ba^ ptifmate)cofequirur uerum eflc paruulorum baptifinum,nec uno tantum nomine ut i]ê,ut' pote q illos Sc Chrifto inférât, 8{ regni illis po teftatë faciat, itautfi moxfufceptobaptifma décédant, redà in coelum fubuolent. Sed quid utilem dico.-’Dicerê neceflariumefle paruulis, SedhocaliolibcIIodemonftrandum feruabi^ raus.Hic fatis eft,fiexipfis ctiam Apoftoli uer bis doceantur fimplices, amp;nbsp;rede amp;nbsp;utiliter ba ptizariparuulôs,utficut p Adamin morte in currunt nafcendo, ita per Chriftum falutein acuitam confequantur renafcendo, Poftremo urgebimus aduerfarios longa prç-fcriptione téporis, quç iâ religione quadâ oint animosoccupauit: urgrbinwsautoritärere' cle/ixcatholicæ, qua nihil nobis uel prius eff debcr,uelantiquius. Baptizauit auté ilJa infan tulos

12 AMBROS. PELARG. tulosabipfisetiam Apoftolo^ trmponb'us. Nam Sc Auguftinui aducrfus lulianu, quarto, item contra Donatiftas.zj.z4.cap.paruulorû baptifmumab ipfis Apoftolis profedumex ro colligit, cpnulloconcilioinuenitur inftitu^ lus: Quin Origen« 8C Cyprianus palS teftan* tunufumbaptizandi paruulos ab Apoftolis profcÄum. Sed quid Origen? 8C. Cyprianum dico/ IpfcDionyfius multo bis antiquior, id? teftatur ultimo cap. Eccle. Hier, in hæc uerba fcribens:Diuini noftri duccs probaucrunt,infames quoq; ad baptifmum recipi.Neqj yo ob fcurüeft,qsducum nomine uelitintelligiripfos nimirü Apoftolos. Hçc itaqj recepta Eccleiiç confuetudo,tot retro fcculorum ftdefirmata, fola,fi non eflet aliud,prçfcribere debet.Quod fi haec Anabaptiftis non probantur, proférât, fi quidforte habent, ad inßrmandam häc prx feriptionem: aut nos doceant,^ tempore,quo primum autore paruulorG baptifmus in Ec-clefia coeperit. Quod fi non polTunt, 8C tarnen pergant contentiofius agere, faciant fuo peri-culo,fuocp maio.lam iit hoc obiter admoneS, Lutherus et Oecoläpadius(quib’ alioqui nihil fere in receptis placet) quoties illiscu Anaba ptiftis res incidit, ad hanc Ecclefiar inueteratä confuc-

IN ANABA. ERRORE s, ß confuetudinem,uelut ad extrema prçfidia con fugiunu Lutheri uerbaiuuabit adfcribcre. Nam Oecolampadxi fententiä in Hyperafmo, licebit ut uideas. Si/nquit^baptifmus paruulo rum nonelTet redus, fequeretur in mille qua^ dringentis annis, nullum baptifma 8C nullam Chriftianitatemfuifle,quod eft impolTibile, quia articulushdeieß,Credo unam fanääeC' clefiam Chriftianam« Vides quantum hic ec* clefiputoritati tribuat,àquaalioquinonillp berner folent diflentire.Sed ita eft hxreticorû Ingenium, ut fere folum agnofcantecclefiam, cû ipiîs eh commodum ï hoceh,ubi ipforum iudicio,ad quodceu amulTimquâdam omnia optarim exigi,refponderit:ubifecus eh,ibile* uior eft tipula. Atqj hîc fit, ut côcilia Oecume nica nunc facrofanâa ipfis finr,nunc à facro amp;nbsp;fando q longiftime abfint. Imo cû iudicqs inter fe quoq^ uarient,Qpefit,ut quod uni proba tur,alteri falfum fit amp;nbsp;hæreticum, dabo huius reijfi libeUuculentiiTimûteftimonium. Nice» num côcilium myfterium aobis facts Triadis explicat, applaudentibus Lutheranisamp;Oeco lampadianis. Quod eu m idem corpus amp;nbsp;fa n-guinem Chrifti, inaltarisfacramentofubfian tialiter efie adferit,Lutherus recipit,Oecola m padius

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JÏMBROS, PELARG.

padiusrfijcit. Cum ucro aïtarïs facrificium apertis ac minime fucatis iierbis aftruit,ïnfa* nit uterqj. Proindeqd ipfi in caufam adferunt ideofe quædam rcdpcre.quædam refpuere.q» Patres in qinbufdam rede,in alijs, utpote hommes,perperam fenferint,friuolum eft.Quafi uero offenfus fpiritus,interim à fanélis illis Pa tribus fefe proripuerit: dein ex irato faâus^p* pitius.adipfos rcdierit.Itaneecclefiç irafcitur fpiritus,ut earn uel ad momentum,finat in his prçfertim.undecardopendetnoftrçfalutis.ab errare’ Ergo non eft haec caufa, quam obten-dût hafrctici,fcd hoe interim prçtextu occaßo nein captant eleuandi côcilia, faerofaruflamqj autoritäremccckfiae. Iraq; hic mihiquæfo ftrenuos iftos milites côfydera, qui cü arcein noftrü fere oppugnant, hic tamê in caftra no ftra concedunt, officiofi (fi dqs placer) fiituri, ut inde inerme Anabaptiftarü uulgus confi-ciant. Et hic illis grauis Si irrefutabilis pror-fus eft ecclefiç autoritas.ni hil fidei aut pôderis habitura.fi uel ab ipfis nô rtaret,uel aliunde illis arma fuppererct.Annô merito ad iftos di catecclefia,Quieftis.'’C^ittun ueniftis^Vobis ubi patria atqj parentes^ Quid in meo agitis Allophyli,-' Quid limîa mca teritisf Vn uobis fronte

tN ÂN/BA. ERRORES tf frontem capcfle ndorö annorum, ex nieo ar-* »nainentarior'Quorfum proiêfTi hoftes, à me mutuâtispræfidiaî’ Qua poteftatc cxcaftris tneii militare prsfumitis ƒ Quo mihi fuppc-tias ueftrasf Apagetc nebulones uaniiïïmi. Fruftra fibiab inueterata confuetudine afcp fcunt patrociniü, quibus pf æter nouitias prae^ fumptiones,nihil fere placer* Verum hçc mihi extra caufam dicuntur.Proindc ad id quod in ftituitur, rccurre dum. Nos ueterem re ceptäqj ecclcfiae confuetudincm indicauimus, ex pro-batis aliquot ac bonis certe autorib’ : quam fi Anabaptiftar non recipiät,dicent ecclefiam ab erraffetemporibus millcamp;amplius annorü. Sin ampledanf,nihil cft, cur uel ipfi baptifmG répétant, uel paruulos ab illo remorent Porto baptifmumnöiterari, iam olimreceptum eft patrum autoritate,5f nos hicpaucis often* demus.Primum quidemcx ipfa baptifmina-tUra. Eft liquidem baptifmusinyftica quçdam generatio,qua homo ad uitam renafcitur fpi* ritualem. At nihil idem bis nafcitur,eodc natt uitatis generc,fed eft uniüs rei una tantum nati uitas. Proinde ut carnalis genitura non repeti tur, ita necfpiritualemillamiterariconucnif. Atqj hoc ipfum cft,quod Auguftin’ dicit: Sic intelJigc

16 AMBROS. PELARG.

intellige natiuitarem fpiritus, quomodoNico drmusintrllexitnatiuitatêcarnis.Quomodo ein Uterus nö poteft rcpeti, ita nec baptifmus. Quin ipfaetiam facramenti ratio baptifmum iterari prohiber. Eft eniin fymbolu mortis amp;nbsp;rcfurrecfiionis noftræ in Chrifto.Na m area na fui repræfentatione, fignificat nos priftinae ui-tae mortuos, in nouam refurgere. Qupmodo amp;nbsp;Chriftusferuileperpe(rusfupplicium,ad no uamuitamreuixit. Proinde ut ille non nifi femel mortuus eft,feinel item ad rediuiuâ afTur-rexitita non conuenit,ut faepius illi cômoria -mur in baptifmo. Qui igitur baptifinû itérât, quid aliud q Chriftum ludibrio exponunt, amp;nbsp;(quod quidë in tpfîs eft)de integro cruciftgüt/ C^od dieo,ipfe Apoftolus Hebrçorum fexto Iiberepronuntiat.

la m ex his quoc^ quæ baptifmus in nobis effio cit.perfpicue liquet,non elfe iterandum.

A principio,hoc potiffimum efficit, ut pecca* cum tollat originis. Quod cû unius unü tantfi fit, neq; femel abolitü reeurrar,quç tandem ne ceifitaseft baptifmum repetere;-'Dein facro faniflumillud lauacrum plena tum culpæ.tum pcenæ r emiffionê opera tur.Quod fi femel ba-ptiztijin fpem dueâtur, remifTioncpeccatoçi, tam

IN ANABA. EB.R.ORES I? tamparuOjhoc cft,rfprtito fubindc bapti-fmo^parabilem rfle,quantam putas dflinquc di anfamhinc arrepturos,fuapte natura in ui' tit prodiuesf Apparrt ex his quae Heb.é.Pau lus fcribit fui (Tc qui pu tarent fubinde liceread baptifmum recurrerr,atq; hachducia licêtius pcccafle, Verum hune errorem diligctcr Apo ftolus cximit,dicens fieri non poffc.ut q femel illuininati fuerint, fi prolabantur, denuo reno uentur per poenitentiam.Qvae uerba ut de poc nitentia baptifmali,id eft,à baptifmo nÔ fecre ta,adeocp de baptifmo ipfo inte!Iig5,primüfa cit Chryfoftomus, q locum ad hüc ferme mo dum interpretatus eft.Dcin qgt; fciâ,à baptifmo Iapfos,pcenitctiae facramêto poffe reftitui.Tû urget renouandi ucrbü. Na panitentia non tS renouamur,q farcimur.Solus baptifmus reno uat. V n et lauacr 5 renouatiôis Apoftolo dicif. Ad pofiremum 8(. hoc in receptis eft,Chriftia nos milites,fimulatquefufcepto baptifmoin C hrifti militiam dant nomina,fignaculo quo dam infigniri,quod noftri charaderé uocant: Quêadmodû folenne olim erat', ut qui ad Cac fan's militiam adfcripti fuifient, militari nO' ta infignirentur.Is porro charader inantiqua bills amp;indelebilis cum fit ,reâe hinc colligunt B nô

iS AMBROi. PELARd

non itcrari baptifmu. Hic opcraepreciumeft* non ignorare, quid character? Thcologidcfi* niant:Efle fcilicet potcftatem quandä animae, rccipiendi uel etiam tradcdi ea, quar ad ritum, cultü,amp; facramcnta Chriftianae rcligionis per tinent. Porro Chriftianamreligionem uoco, à Chrifto facerdote inftitutam ÔC autoratam, ut hunc totius religionis Chriftianae caput ac fonrem inteIligas,Eam potcftatem efle in ec-clcfta,cum nemo non uideat, miror aliquos ta efle ftupidos, ut facramêtorum charadercm, quah merum commcntu fit hominü, rideant« Hoc f nf m oftcndunt fe ignorarc, cui ufui dcfti natumfttcharatflerisuocabulumin re facra^ mentaria,nifi forte cratf-Tcjv/o/j ridcanf, quod deploratae cuiufdam malitix ftierit, Vt rnim niUlus fitinfcrjpturislocus,qui doceatß facramcnta charaderem imprimi,ecclefiç tarnen autoritas, qua cum libenter fentimus, ita eiTeiamdudumdecreuit« Quin etiam res ipfa clamar,potcftatem talcm hominibus fadtam, quæcum ipfos Chrifto configurer, ac fimul à nonconfignatisdifccrnat, nulla uocc commo dius q charadleriscxprimi poterat.Id erh uo* cabuli figuram fcu formam cxpreffam ex alio dénotât fignificatione prxcipua, qualis eft ca

ÎN ANAB/» ERRORES 19 (ut hoc exempli caufa dicam) quae ex impreP fione annuli,incera relinquitur^Nos perfimi'* Iitudinem,ad eaetiam accomodamusuoerm, quibus ceunotisquibufdam res à rebus feceC' nimus. Vnde 8C charaâerifticae liierç dicûtur, id eft,figuratiue,quibus uerborum coiugatio-nes graecis difcernuntur.Hoc obiter aduerten dum.'Diuus Aquinas,quern per facra biblia,in morem apiculç circüuolitafle uidemus,ut un^ dccunq; excerperet, quod probandis thema-tibus,qu3f quidem ille fibi fufcrpit,eflet accom modum, locû produxit ex Apoftolo, quo cha radcremfacramentorumprobaret,nimiruni hunc: Vnxit nos deus,amp; fignauit. Verum is locus utcunq; perfuadet, non etiam conuincir, facramentis charaâerem imprimi. Imo ui* detur iftic loqui Apoftol.de charalt;Sere,quo in Chriftum transformamur:quê Thomas cha raderem percipiendae gloriae uocat, non de fa cramêtario illo,^ Chrifto cofiguramur in re-cipiendis,uel etiam conftciendis adminiftran-disep facramentis ecclefiç. Proinde quod dici-tur, Obfignauit nos,talc eft,pcr gratiam fidef, qua nos unxit,quamq,’ cordibus noftris,ccu fi gillum quoddam impreffit: deniq; qua nobis, uclut ceitilTimä falutis^rram dcdit,fpem no-

B ij ftram

20 AMBROS. PELARG.

noftram afTccurauit amp;nbsp;conftrniauit.Atqueirt huncfere modum ipfe Aquinas in commenta rqs uerba intcrprctatur Apoftoli,quemadmo dum amp;nbsp;illud : Nolite contriftare fpiritum dei, in quo ügnatieftis. Hæc admonere uifum, ne quis forte exagitet,quod dixi^nullum reperiri locum infcripturisdiuinis undefacramentoi^ charadcr cer to doceri poffit,id quod ante nos non eft uctitus diccrc CanCaict. Cætenim n tiones, quibus probauimus non iterari b a pti* fmum, fl quis forte putet effe fferiles, etiâ atcy ctiam uideat, ne quod non probe inteHigit,te* mere rcqciat. Id quod Scoto uidemus ufu uc-niilii,qui 4,9. é.unam 8C alteram,fed irrito co natu tentauit. Quod,inquit, in morte Chrifti baptizati fumus,non efficit, non iterâdum effe, baptifmum,cum 8C poenitentia uim omnem à paffionc Chrifti habeat,qu3c tarnen eft iterabi lis. Quod itêde charadere indelebili adfertur, quid aliud,q quod confeffum 8C notum eft,per id quod per fe manifeftum non eft probatur:à principioauteminftitutionis baptifmi chara der ignotus fuit,cum perfpicuum effet,non li-cere iterari baptifmum. Atqui no uidet ifte,ra tionisneruumnonconfiftcrein efficacia paf-fionis Chrifti, fed in repræfentatione mortis eius

IM ANABX* ERRORES 2| eius.Pœnitctia autë, neqj morte Chrifti reprç fentat, neqj nos Chrifto mortuo adfîmilat: rum utrunq; facit baptifmus, figniiicansnos unà cum Chrifto cdmori 8C confepeliri,iuxta ilIud:Quptquot baptizati eftis, in morte Chrî fti baptizati eftis.Cur etiâ damnat in Thoma quod in Florentino concilio probatf Colligit autemfacrofanda fynod’excharadere inan tiquabili, no iteranda elTe baptifmi ordinis 8C conhrmationis facramenta, hisuerbis; Tria funt facramcta,qur charader,id eft,fpirituale fignum in anima indélébile « Vnde in eadëper fona non iterantor. Hadenus uerba cocilij^cx quibus perfpicue uidesjicere ex his,qux uel fe^ ro nobis innotefcunt,rationem eo^ colligere, quae prius fuere cognita.Proinde apparet haec Scoto non modo fine caufa, uerumetiam fine mente dida elTe in diuum Aquinatem.777. Hadenus noftra ftabiliuimus. Supereft ut ea, quae contra baptifmum infantiuadducunt ad Uerfarij,excutiamus. Nullum,inquiunt, prae*» ceptum cogit infantes baptizare, nec ullo fcri pturae teftimonioconuinciturelfe tingendos, neq; Apoftolos legimus baptizafie paruulos. No funt igi tur baptizandi p a ruuli. Principio, quod ad uerborum confequentiam attinet, in

B iii ' manife

2t AMBROS. PELÄRG;

manifffto cft q nonconßftatfsargumrtandi gt;nodus,quo tarnen fere utuntur fchifmatiei, quotiesaliquid eorum,quç inrcceptis funtec^ clefiae conanf rcirjccre. Iraqj fingamus,ncc prsc ceprueflc paruuloru baptifmö, nec exprefliim proferripofleefcripturis teftimoniü. Deniq; Ängam’ Apoftolos nobaptizafTe infantulos, tarnen ne dänandus eft paruulorü baptifinus^’ Si pondus habebit hxc ratio, multa nobis reif cieda funtjUt qux nulla fcriptura peipiat. Imo hoc negotio dänabunf ueteres, q? hoftias pa^ ciAcas nulla legeprxceptas obtulerint, Ne qd interimdicä deuotis fpontefolutis,nosetiam quorfum ampledimur confilia euangelica, ac non auerfamurpotiusj’Salt? ficargumctaren tur.’NuIlum prxceptü fcripturç cogit infantes baptizare.Nulla eftigitur neceditas baptizädi paruulos. Hoc em redxcofecutionis fpeciem habet aliquä.Quo uero colore confequif, non rlTe tingrdos paruulosf Quis çquis auribus, in hunc modum argutantem audiat f Nufquä in fcripturis pr^cipif.utfeftum agamusdiëdomi nicû. Ergo no licet, ut hunc ducamus célébré, Crucis fignaculum in frontibus teri, nusq prç cipitur.Non igif licebit ut hoc noftris impri^ mam’ froübus.Eiufmodi fere funt Anabapti ftarum

ÏM AMABA. ER.ROR.es ftarum argumenta,quæ quidem hoe loeo pro fcrunt. Quçruntubi fcriptum baptisenf paruuli,hoc fatis eHe arbitrantes,ut infantes à baptifmo arceant,ct catabaptifmum munnt. Atqui hocaduerfariorum tcluin facile retun-dimus.uieiiïim quærêtes,Qua feriptura cautu lt;ït,nc baptizentur paruuli.Nec tarnen hoe quç fiffe contenti, etiam argumenta ex irrefiitabi-Übusferipturis defumpta producim’, Itemq^ exempla, quxualeredcbent^adad ftruendum paruulorum baptifma, cü feriptura diuerfum nonprçcipit.Aut ergo oftëdant ifti,ubi in fcri ptur is cautum fit, ne baptizentur paruuli: aut rationes exferipturarumfontibus defumptas confutét ; aut definant calumniari, quod pror fus non intelligunt. Oftendantquid fit,qua m-obrem baptifmus, ad circuncifionis exemplu, maxime quod ad paruulos attinet,exigi nó de beat. Quod dicunt, Nufquamlegt apoftolos baptizaife infantulos,in quë tandem ufum ob fecro dieitur ƒ Etiam non legimus baptizatos eiTc apoftolos ♦ Num ideo credendt funt, hinc demigrafle non fufcepto baptifmate.^ Qupr-fum ergo ea uox qua nobis aliquotics rcpetut^ Nólegitur. Nonlegif. An quia non legif Pau lus,recepifleuidum euangelieum, eonfequens 'B iiij cft

14 AMBROS. PELARG.

eft, non licerc de euägclio uiuerc j* Sed fioc fiW licuifle,ipfe fubmonuit,etiä fi ea poteftate ufus non fit. Audio. Doceant igif,non licuifle Apo ftolis, ut bapti2arcntparuulos,amp; hcrbam da bimus. Alioqui opcram lufcrint, ctiam fi fin-gamuSjiain conftare Apoftolos non baptizaf fe paruulos Et tarnen funt loca quxdam in di uinis liten's, à quibus conie(fhirale argumenta fumitur,etiam infantulos ab ApoftolisfuüTe baptizatos.Velutcumi.Cor.j.Paulusfcribit, fe baptizafie domum Stephanx:amp; Lucas ad^ Apoftoloç; profequcs, licet fubobfcure, idem tarnen fignificat,cü totas domos narratfiiÜTe baptizatas.Eft autem domus colleditium no men uniuerfam compledensfamiliam, cuius Sc infantuli portio quxdamfunt. H^c mihi ue hementem quandam, amp;nbsp;fere inuincibilem fu-fpicionem faciuntjnfantulos tum fuifTe bapti zatos.amp; tametfi iftiufmodi coliediones,con* uincendis pertinacibus no fatis neruofx uideä Cur.Primum,fi negent illicfuiiTe infantulos: Dein, fi dicant hiftoriam qux eft Ado. i6. de adultis oportere intelligi, qgt; infint huic quxdä qux certum fit nulla ratione in paruulos com-petese. Locus fie habet : Tremefaâus cuftos carceris,Paulo amp;nbsp;Silx ad pedes aeddit, produ äisq^

IN ANAB4» ERRORES

A'scç illis foras ait : DAi, quid me oportet fagt; cere^ut faluus ûam ƒ At illi:Crede in dominum Iefum,amp;raluuseris tuetdomustua«EtIocuti • funt ci amp;nbsp;omnibus,qui erant in domo eius,uer bum domini.Et aifumptis illis in ilia hora no dis abluit plagas. Et baptizatus cft ipfe,cum Omni domo fua continuo.Cum'q; pcrduxiflet eosin domumfuam^appofuiteis menfam, 8C. cxultauit, quod cum uniuerfa domo fua credi dilfct de O, Ex hoc fane locofubapparct/os tâ turn fufcepifle bap tifmü,qui crediderant prç-dicato ipfls euâgelio. Eft ueroquifquamtam incogitans,qui dicat,etiam infantulisprçdica turn eflccuangeliüjcredidiflc illos, SCexultafTc ob acceptâbaptifmi gratia f Annunciaparuu lo Euangeliuin, amp;furdo narrauerisfabulam. Eft 8C alius locus 2. Adf.qui cuidam non in po firemisdoâo,cum primisuifus eft efÜcax, ad probandû paruulo^ baptifma : Poenitentiâ agite,amp; baptizetur unufquifq; ueftrum,in nomine lefu Chrifti in remüTionem peccatorû, amp;nbsp;accipietis^onûfpiritus fanâi. Vobis enim fada eft repromilTio, amp;nbsp;filijs ueftris, 8C oîbus qui longe funt, quofcunq; aduocauerit dominus deus nofter«Hic inquit: Sermo diuin’ gra üam fpiriius,per baptifmûpromittit etiam

B V par-

16 AMBROS. PELARQ.

paruulis. EtZuumg.in epiflola ad Petru que dam Gynoreum, gloriatur fc ex hoc adoruin loco confccifle Balthazaru Anabaptiftarum Coryphzum. Libcnterpatiarcum obtincrc, fiquisdicathincneruohiTtme colligt,quod p fidei pictatcutcunqj coUfgitur. Aitamcn uc-reor, ut Anabaptiftx haue argumentandi ar-tem intelligant. Vercor nc fophifma confe* qucntis,quod uocant, illisfuboleat, fi quis ad infantulos adfedatc detorqueat.quod de hlrjs fimpliciterSCingeneredicitur» Quid item ft dicant,in uerbis Petri,de adultis poti’ fermo-nem eße,uel hoc argumento, q; à baptizandis fides cxigitur poenitentia, Quo fubapparet earn promiffionc,qua de Petrus loquif,iifdcm fanc coditionibus 8C filiis 8ipatribus faéïain, fcilicet fi credantjfi priftinç uitç eos pccniteat, Hzdnon in hoc mihi dicuntur, q? Anabapti* ftarumpartestuericupiam,quod mihi nung fumph,tantum per occafionem indico.cx eiuf modi feripturarum locis , paruulorum ba* ptifmum nec refelltncc conuincipofl’e, Etiäfi uerifimilius fit, non excludi paruulos.

Cçterum mihi uide, quam frigidum nobis fyl logifmum nedant Anabaptiftx, ex feriptura parum rede iotencda,Omnis,inguiunt, plan tatio

IN /NABA. ERRORES. 17 Mtio qua m non pbntauit pa tf r illc coelcftis,e-radicanda eft.Paruulorü babtifinum, non plä tauit.Mos igif tingendi puulosaboîëdus:Hoc loco plantarc id dt Anabaptiftis(nifi me meQ fallat judicium)quod præceptum effcinfcri-pturiSjUt quod dicitur dufmodi fit: Tollendu ert e medio,quicqutd in fcripturis non praecipt tur. Vcrum haec interpretatie cum fitcoaâa (ne dicam,quod uere poflem, malitiofe exco-gitata m ) non confiftit. (^is eni m non uide f, iftosfcripturamper capillos(quod dicitur)ad perhdiam fuam trahererepugnantem c”Nihil min’ itthic agit Chriftus, q quod ifti fingunt. Tantum taxat pharifæorü fuperfticiofas quaf dam, ac nimrum diligenter obferuatas tradin' unculas, fignihcans has, perinde atq; zizania, radicitus euellendas, quod non exdeo, fed ex pharifaeis aduerfusdei legem profcdreiTent: ur plarrac^ alia,quae in re fuam commenti fue* rant,in non modicam uerç pietatis iaduram. Hare qui damnat,an continuo reiicit,quicquid in fcripturis diuinis non præcipitur^ Et tamë hue etiam Pauli uerba,fi fuperis placet,detor-quent. Si c{uis aliud euägelizauerit quàm â me cuägelizatumeft, avaflK/xa fit.Quafiuero hifee uerbisomnia damnet Apoftolus,quznobis offert

l8 AMBROS. PELARG.

offert ecckRi, uel credenda, uel obferuanda, fi facris non ünt prodita literis. Quin f os dun-Caxat execratur, qui diuerfum ab euangelio fuo docereprxfumunt,quod tum faciebanc pfeudapoftoli aliqui, quibus penfï erant kgis opera,qux Apoftol’ docuerat, ne pili quidcm facienda.Sentcntiç Paulinx illud à7ro«aÀu^^^olt;’ concinit : Si quis appofuerit ad hxc, apponec deus fuper ilium plagas fcriptas inlibroifto. £t fi quis detraxerit de uerbis 8C cx. Quo ipfo quoq; cauet Apoftolus, ne quis quid fomnio^ rum fuis reuclanonibus adijciat.autdetrahat aliquid.Adeandemfententiam,Mofiquoque reftimonium pertinet. Nó addetis ad uerbum quoduobisloquor,neq} auferetis exeo :Hoc ttidem cauens, ne quiddiuerfum ueldoceant. uel faciant,quàm à fe eifent edodi.Porro fi nihil addendum eft fcripturis, curP aulus aufus eft, quxdam ftatuere,quç dominus non docue rat.Si nihil detrahendum, cur m nomine lefu baptizarût Chrifti difcipuli,eur multa nó fer-uaturinecclefïa,qux prxceperunt Apoffoli. Aliud argumentum audi: Ç^i nonprxuaricâ tur legem, non opus habeni regeneratione. , Qux etf igitur neceflitas baptizâdi paruulosƒ Hiç opinor deprxuaricatiôe perfonx,hoc eft, qua

IN ANABA. ERRORES, qua propria quifq; uoluntate prccat in Ifgtm, anabaptiftæ loquuntur* Sed falfum eft,non nt ft Irgis præuaricatoribus opusefTe rrgrnrra^ tionr« Eft rnim prætrr hoc prccati genus,aligt; ud naturx fru originis, à quo cum nrc infan^ tuli immunes exiftant, confrqurns eft, amp;nbsp;ipfis quoqjopusefle regenerationis lauacro. lam oero cumexillofymboli uer bo,Confiteor u* num baptifmain remiifionem peccatorum, propofitum Anabaptiftç conigüt,quid aliud, quàm de fide noftra,perfidixfu£ arma fumüt^ BaptifmuSjinquiunt, inftitutus eft in remiftïo nem peccatorum. At paruuli peccata non ha^ bent.Primû refponderi poteft, id uerbi depec cato originis pofte intelligi per Enallage, hoc eft, commutato numero, quemadmodum 8C. illud,quod aliquanto inferius ex pfalmis cita-* bitur. Dein,Sf meo quidem animo conuenieil tius, utfermo fit de peccato ingenere, fiuele-tali,fiueueniali, fiue originis. Hoc enimbapd fmi cômendatur eftïcacia,qua aboleri poftint, cuiufcunqî tandem generis fint,peccata omia. Paruuli itac^Sf fi propriæ uoluntatîs peccata nonhabeant, peccato tarnen originis tenenf obnoxfi, à quo per baptifmi gratiâ libéra tun Denjqj fingamus,hocdixiftc ccclcfiam.-Confi teor

50 AMBROS. PEL/RG. tcor unum baptifma, in remilïionem atïlualiu ( ut uocant )peccatorü,id cft.eorum quç pro* pria cuiufq; uoluntate comniittuntur.-an hinc continuo fequitur, Non eße in remiffioncm pcccatioriginis.-’Ccrtefipondus habet hoc en thymeina, ualcbit amp;nbsp;illud: Nata rft auis ad uo landum. Non igiturpedibus ingreditur. FaU fumproinde eftidj'n quo argumenti cardo uerfatur/cilicet baptifmo non nifiea aboleri pcccata, quorum autrix ht propria cuiufq; uo luntas.

Quod fi P clagianos fccuti, negent efle pecca-tumoriginis,quis iflis fidrm habiturus(ft,po fteaquàm uetuseft dogma,lucuIentiiTimisfcri pturarum teftimonijs roboratumiEfie pecca turn originis ,quod ab humani generis princi pe,inomncs homines (uno Chrifto excepto) dimanarit. Nam Romanorum quinto baud obfeure Paulus indicat.duplex eße peccati genus,cum omnes in Adam peccaiTe adferit,fed ita, utneget,omnes peccaiTe in fimilitudinem praeuaricationis Adar. Qui autem confiftit,o* mnes in Adam peccafTe,8C non omnes peccaf-Tein fimilitudinem tranfgreifionis Adæ,fide eodem peccati genere loquitur.«’Palam itaeç reuincitur,in priori pronuntiato, dc peccato natu

IM ANABA. ERRORES gt;i haturæ, ob primi parentis admiflumdepraua tæ:Inpoftcriori,deproprio cuiufqj peccato firrmonc eflir. Atqj ctiam hue facit,quodEphe fiorum fccnndoidê Apoftolus dicit xOmnea nos natura fui.Te Elios irx : manifefto EgniE^ cansoesnosabipfa ftatim cdceptionc,prcea to fiiiuc obnoxios. Et cui tandc obfrcro,fi nd originario:'Eodc pertinet,quod babes in pfal mis: Ecce in iniquitatib’ cocepnw fum: quod de gen itali illo omnes extra controuerbain orthodoxi didu intclligunt, Neq? refert quod feptuaginta, pro fe quifq;, uerterunt multitudi nis numero,In iniquitatibus, manifefta nimp rum quxtum profanis,tumuerofa-cris literisfrequenseft.Cxterum Hiero.unita tis numero hebrxum reddidit : Ecce in iniqui täte conceptus fum.lam et illudrem noftram iuuat,quod lob decimo quarto,'iuxta feptua^ gefimam uerfionc,legitur.Quis enim mundus eft à forde.^ Nemo certe, ctiam fiunius dici fit uita ipfius fuper terrani. Vbi Hiero.ut hoc o-gt; biter admoneam,Hebrxum longe diuerfius reddidit,in hxc nimirum ueiba : Quis poteft facere mundum de immundo conceptuin fc-mine None tu qui foius esjquot; Sed nihil ad rem. His itaqj fcripturaiumtcftimoniis bquido ht cogni'*

52 AMBROS. PELARG.

cognitum, paruulos non imita tionc primi pi rends ,fed natura corrüpi.Eamqj naiuræ cor-ruptionem,pcccatum appellat originis, quod ita baptifnius abolet, ut tarne maneant huius morbi,dum quidem in ha c carne uiuitur, non nullæ reliquiae. Accf dit his omnium ecclefiaBe confenfus.quod ex Auguftini uerbis facile de-prehcnditur.Is enim contra lulianum, in harc uerbafcribit: Omncs homines,illorû primo-rumparentum peccato nafcunturobnoxij. HocquinegatjChriftianae fidei fundamenta conaturfubuertere, Vna fiquidc eft omnium catholicorum firma fides, quiperunum hominem peccatum intraife in mûdum,uno cor de credunt, uno orc fatentur, ueftras noui-tias praefumptiones catholica antiquitatc fub uertunt. Propter hancenim catholica uerita-tem fantSi et beatilTimij'n diuinorum eloquio rumpertraftationcclariinmifaccrdotesjlre-neus,Ciprianus, Rheticius, Olympius, Hilarius, Ambrofius,Gregorius Theologus,Inno centius,Ioannes,Bafilius,quibus uelis nolis ad do Hieronymum prefbyterum, aduerfus uos proferunt, de omnium hominum peccato ori ginali obnoxia fucceflïone fententiam. Vnde nemo cruitur,nifi folus ille,qucm fine lege pec-cad

IN ANABA. ERRORES )) tlti uirgocôcepit.Hoc qoifquis nrgat,ct Chri fbcarnemûa comparai carni cxtcrotumho rainum nafcmtium, nt utratK]^ çqualis purita tis (ffe adfêrat, detrftandus hxrrticus inueni-tur«Haâeni» Auguftini uerba.Quorfum au« te anabaptiftis proficit, quod cauütntur fe ia* ccrtos,an baptizati (înt^ Nolunt credere quâli bet bonz fidci teftibus,ne parentibus quidem, hoc fcilicet nomine q? homies fint, adeoc^ mé daces.Credemus ne hominibus,inquiüt,quoa certû eft efle medaces An no fcripturz facrae, hocnegotioinuniuerfum fubruuntur .'Quit cnim nefciat,fcriptores diuinoru uoluminum fuifte hominesf Qmd autem refen,uoce quia, an fcriptis narret, qup ab alrjx prçclare fecufue gefta funt:* Porro h indigni funt homines, qui bus credatur, cur Chriftus ipfe recumbentib* difeipulit incredulitatem exprobrat, qgt; ijt qui ipfum refurrexiHe uiderant,non credidiffentf Cur illos mittit praedicare Euangelium,fi no-luit hominibus haberi hdem f Quorfum etii diâum eftf Interroga pattern tuum,8C annun tiabit tibi,maiorestuos,amp;dicent tibi: Omnis homo mendax.Prarclara fcilicet caufa,quam obrem nihil hdei haberidebeat, tjt etiam qui nos genuerunt.Mendax dicitur homo,non q» C mentia

H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AMBROS» PBLARG.

ïnrntÜRir quicquid dixerit, fed quod mentiiil poflTit. Vt contra deus uerax dicitur,çp menti* ri non poffît.nec fallere. Proinde ut demus,4lt;J certedonandumeft,patres noftrosatqjmajores po tu life finger e,com m inifci ,mêtiri( Ho mines eni erant, hoc fc ilicet quod nos fiunus ) an continuo fequitur.hoc iIlosfecifleî'An non demftofcriptura loquitur ,Qui potuittranf-gredi,amp; noneft tranfgreflus,facere maJum, fie non feciteQuod potuir, conditio fuit naturae. Quod nonfecir,eximiaccuiufdam uirtuti» argumentum eft. Sed res ipfa docet, inquiunf, quàm faepe multa mentiantur homines. Hoc ut uerumfit, tarnen ne femper mentiuntur o-mnia, ut illis nihil credi debeat Sed quifquis mentiripoteft,nonnunquam etiammêtitur« homo eft incertac ac prorfus ancipitis fideû Quis negat.'^Atneq} uanumefle poteft,necB in certum, quod multitudo teftatur, quod tefti-bus oculis peragitur, quod in frequenti fit corona hominum, cuius poftremo parentes ipü ac fanguineiunâi, teftes exiftunt : quibus non credere,quid aliud eft obfecro, quàm illos no-tare mendacii.'’Nimis dura ceruice funt,qui no priuscredunt, quàm fides incurrat in oculos. Kidiculaucro anabaptiftaruin coUuuies.qui ’ dum

ÏN XNABA. ERRORES $lt; dumfrnforqs documentis fidê petunt aftru/, reuincuntur,nc parent« quidcin fuos fatis a* gnofcerc. Ac uereor,nc repetendus fit t Ilis uterus,ut denuo renati explora tum habeant, qui nam fint ipforum parentes Jam age et hoe mi hi refpondeant: Num baptisandis adultis fidc habeant, cum interrogati.-An credanti” Refpo deantjfe credere.Si illis fidem nó habent, qua fronte illos ad baptifmum recipiunt,cum Pau lus d ica t, Pecca tu m efie omne quod non ex fii de agi turf Sin illts credunt quorfmn neganf, horftinibus habendam efie fidem:*

Aliü nobis interim fyllogifmum ftruunt s hoc pado: Omne quod non eft ex fide, peccatum ♦ft.Atqui paruulorum baptifmus,noneftex fide,quia fine fcriptura. Verum hüc Pauli locum aut no intel]igunr,aut malitiofe ad perfi* dir fur dogma detorquent. Hoc enim Apo-ftolo negatur lt;x fide fieri,quod fit, non refpon denteacetiam inclamante confcientiaiutidê fit hoc loco fides,quod proprir confeientiç iu dicium. Hinccelebre illudAgathenfisconcilq axioma ; Omne,quod fit contra cofeientiam, edificat ad gehennam.Nunc mihi dicant ana-baptiftç, egreghfcilicetiftiKa5'2s./D7vtoslt;Xi,num ccclcfia baptizet infantulos, refragante aut fin C z âuantc

9« AMBROS. PELAR.

ôuanre confcientiaf Interim elumbis prodit» nec unis Anticyris digna probatio. Non fit,in quiunt,ex Ade quod fit âne fcriptura.Quaâ ue ronihil nobisprobari debeat,niâ quod lege praefcriptum ât, Perfriâarfrontis homtnêef* ie oportet,qui ethnicum peccare dicit ,quêui* detperiditâti proximo Âipem porrigere «El vide quàm iftorum perâdiç non refpondeant, îmo eriam indament uerba Apoftoli:Gentes qui legem non habent,tamen natura quç legis funtfaciunt,âbi ipâs funt Iex,amp; opus legis o** ftendunt fcriptum in cordibus fuis, âmun tte-Hante illorum confdentia, ôC cogitationibus inter Ce accufantibus,aut etiâ excufantibus etc. Brcuiter,hocnegotio omnia omnium uete^ rum opera,qui fcripturam Moâ legem logis anteuerteruntfpaciis,damnanrur.QuOd û cer tent.âdeiuocabulüinea figniâcantia debere accipi,qua Hebrço.undecimo ufus eft Paulus, quomodo nonetiam Mofaiq legis obferuan tia,peccatum erat.^'Quandoquidem eiufdê A' poiîoli teftimonio liquet, legem non elfe ex fide. Haec certe fcripturarum pugnantia non niâ uocis S^Auvifunx tollitur. Autenim oportet falfum eiïe,quod Paulus negat,legem eße ex fi dc:aut nanefle nerum,quoddicit,peccatum

clTe

IN A N A B A. ERRORES. )7 ffft, quicquid non ex fide ftat; aut dicere » kgf efle peccatum, quod alibi exconftanti negats autftdei uoculam his locia, non in eadem gnihcatione accipi. Hzc admonere uifum, ne quis urrbi ambiguitatedecrptus.in labyrin« thum incidat .Tarnen faceire,ut in mox cita« cislocis,eadem fit huius uocis fignificantia: quorfum attinet fic argutari: Baptifmus eft fi' ne fcriptura.Ergo no ex fide.*’Non dicit Apo-ftolus,fidem eiïeexuerbo liter» prodito,o-mnino diéhirus, ni fi fecus haberet, uerum fim plickerpronuntiatyfideineireex auditu uer-biChrifti.

Quin hoc quocÿ admonendum ran» fum,ue-hementer errate eos,qui ex diâo Pauli uerbo colligunt, Omne opus inhdelium elTepecca-tum,cum ifthic non fit fermo, de nirtute hdei, qua de multa apud Theologos/ed de hde hu-manorum operum. Eft autêmeridianofolc clanus,inhdeles multa ex hde,hoc eft,ex con-fciëtia redi atq; honefti facere. Proinde faKu eft, omnia ipforu opera ex no hdejd eft,recla mante confcientia heri: Ac uereor,ne hoc Paa li nerbum,ut pl^raq; alia, côtr» fuam ipforum confcientiam,ad hdem detorqueant. Quanq iftis nihdo leuiua peccant, qui hinc uelut à con

C bi trario

JIMBROS. PÏLARS.

trario fmfu colligunt ,Non cflc peccatum quk quid ex ftde fiat. Pofteaquam multa ex fide fa dalegimos, hoceft^approbante confcientia, quat palam cft in peccatorum catalogum re' ferri.Quod genus eft illud Aclu,ï6. putabam me aduerfus nomê lefu Nazareni debere mul ta cótraria agere, quod 8i feci Hicrofolymis. Nimiram hoc eft, quod feruator futurum prç dixeratî Venir hora, ut omnis qui interhcit uos.arbitretur feobfequiumpraeftare deo. C5 cinit hisLeonis illud, quod de Romanis alien bifcribit: Magnam fe fecifte credebat religio# nemRoma, inomnem idololatriac errorem propenfa, cum nullius gentis refpuiffet falfita* rem,Hadenus Leo. Errat fiepe ac fallitur hu-ananum genus, dum quxdam probat,quz un probanda funt,quaedamauerfatur SCdamnat qu« coueniebat profequi. Proindef nthoc au-öarnuiceadiiciü)peccare contingir,non in re bus peftimis tantum, uerumetiam in re per fe optima.Crterum quod ad Pauli pronuntiatû attinet: Adfirmatiuum eft uniuerfale« Cui hoe ex contrario pugnat: Nihil quod non fit ex fi-de,peccatü eft. Ex diametro ueroiNonomne, quod non ex fide fit,pecca turn eft. Quod auiê ex Apoftoliuerbo coll(gunt, in alio pugnan-tiuna-

IM ÄNABA. ERROR £ƒ.

lîum propofitionum ordine fedrm fibiuendi cat * ÈÜ enim uniuerfale nrgatiuum. Cui hoc generale adtirniatiuum contrarie opponitur: Omne quodexßdeht,peccatum eii.Iuud ae^ ro per diametrum obr|citurr Eft quod ex fide fiat, quod ipfum tarnen peccatiun At, Quod cum ueriftimum fit, nonpoteft nofalfumeftr^ quod ifti ex Apoftoli uerbo colligunt. Sacra porro ancora,cuianabaptiftjE barrent, locu« eft Matth.ulti. Eûtes docete omnes gen tes,baptizantes eos amp;c.Quod urrbi Hierony. enarrans dicitî Noapoteftfufcipifacramentij nifi anima fufeepenthdei ueritate. Hue item facit quod eft apud Marcum: Euntes in mun-dum uniuerfum,predicate euangelium omni creaturar.Qui crediderit SCc-Eodemdenicp et illud pertinef,q«od percotantieunucho.Quii obftaret quo minus baptizaretur,habita aquç copia, refponfum eft: Si credi$ ex toto corde, licet. Hinc anabaptiftz putant, id dogmat» pofte ftatui: Neminem ad baptifmum debere recipi, priufquam Adem catholicam prohterl poffit.Operrprecium fuerit.primum uidere, quo artiheio hzc a nabaptiftarum obieda Lu therus retûdat, quanq hocconatus fit uerius, quàm eftecerit. Refpondet paruulit propriam

C iiii efte

40 AMBROS. PBLARG. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

ciTe fidê,lt;|ua necdfe fit eo« crcdere. Qnod cum fit falfilTimum, habet tarnen ille arguments fua,qatV hoc conetur pcrrpicuüfacere,Fides, inquit, meru dei donum eft.Ergo zque datuc adultis Sc paruuIis.Qupd ü non crederent,pac tem haberent cum infidelibuc.quia fine fide impofiibile efideo placere « Nunc autem illo* nbsp;nbsp;nbsp;i

nun eft regnum coelorum.Idem inquit,proba j cur ex eo pfalmi io;.loco,quo legis ludaros ef* nbsp;nbsp;nbsp;gt;

fudific fanguinem innocentem filiorum ac fi*-liarum.Non eft autem fanguis innocens fine fide amp;nbsp;fpiritu. Ad hxc exemplum adfert,de in nbsp;nbsp;nbsp;j

nocentibus per Herodem iuguîatis.Itemqj dt loanne fandificato in utero,quem ut nemojn quit, dieet abfcg fide fandifiextum, ita nemo dieet, infa ntulos ab Herode interfedos fine fi de efiie faluatos. Ad has rationes plane ftup-peas,paucis refpondebo.fed illud præfatus. In fiifamfidê,q(ingenuefatcor )habentparuuli» nihil ad rem faecre. Hac enim ad baptifmum nbsp;nbsp;nbsp;)

non acceditur fed in baptifmo, una cum chart i tatis gratia infiuiditur.Certe Lotherus de hac aut no loquitur, aut fi loquitur, nihil aduerfus anabaptiftas agit, quibus de fide, quç ex audi^ Cu eft uerbi Cinifti,de^ illius ufu SC exercitio, fermo eft«£ft autë propriû fidei opus, audito uerbo

I

IN XNABj,. ERRORES 41 uerbo credrre, de quo ölud Pauli intelligi con «enitî Accedentcm ad deum oportcf crcdere, 8c quod fit 8C q? remunerator fit etc.Huiufmo di fidê habere paruulos^Lutherus adferitjAna f baptifte negant,amp; nos quoc^ inficiamur« Sed rxpendamus Lutheri probationes. Contedit fidcin,quz ex auditu eft uerbi Chrifti, merum efie donum dei. Quo cum liberum hominis af fenfum conetur excludere,nihil efficit. Nemo enim credit, nifi uolens, ut rede Augufiinus; Quodautem Apoftolus dicit,Gratia dei falua tos nos efie per ndem,non ex nobis. Quod itê dicit.-Dei donum efie,no exoperibus,nô negat accefiionemuoluntatishumanar, fed negat fa lutis gratiam nofiris uiribns efie partam,oftê dit falutis initium ex deo efir,non ex nobis. Quod fecundo loco arguta tur.contortum eft. Nihil enim pofteriori cum priori conuenit.Si, inquit,non crcdunt,partem habent cum infide nbu£«K.xiUisdicat,quicum pofiint, nolunt credete.Cur imputatur paruulis.quod per çta tern non poffunt f Periculum eft, ne Lutherus hoc argumentandi modo catulos quosaiunt ante nonum diem non uidere, condemnet car.* citatis. Imo quid uetat, quin hac ratione fur^ ■ dos aatnra»ac fatuos pra^ertim,quibus per o^

C V mncna

4t AMBROf. PELARG.

omnem nira tn nullus rft rationis uTus, in inß-deJiuin numcrum rcferamusi'

lam quod ex Apoftolo^confctftum putat, par uulospropriain habere hdem,quauerbodei interne( ut ifte fingit )audito,credant, quis n5 uidet cfle friuolum;quot;' An earn epiftolam infan-tulis fcripfit ApoftolusÆrgode adultis fenfit, qui nifi praedicato ipfis euangelio credant,deo placere nö poflunt.Quod fi hçc contentiofc ad paruulos detorqueat,dico öC illos deo placere, perhdemcredrntisecclefiae.Sed quid hoc ad anabaptiftas^Exigunt ifti à baptizandis hdê propriam,acfidci profc/rionem.quam Luthe rus ex hoc Apoftoli uerbo, nunq probauerit* Prscclara uero ratio, qua docere cona tur, lu-dæorumparuuloshdem habuific,quod inno centiam fcriptura illis tribuat. Quafi non etiä infidelium infantuli, innocentes dicantur. No eftobfcurum innocentiae uocabulum,quod in tegritatein fonat. Et innocentes, qui ab iniu-ria êC tnaleficio abftinent, hoc efl:, netnini in* cominodant,

Quod ab Herodc necati paruuli falutem afie-cuti funt, fides in caufa non fuit, fed quia pur-gati funtfanguine. Qi^od ctiam loannes fpiri tufandlo repletns eft, quod exultauit in utero, non

IM AMXBA. e'RRORES flori ârguit ilium habuiflc fidcm, qua a(Su pof fet crcdercmifidicamus ,in nondum nato par uuloaccderatam ftiifTerationrm.Vfrum hoc incertum. Et fi maxime conftaret.non continuo falfumeft,quodnos dicimus : Paruulo« non habcrefidem.Paucorum enim præroga-liua necy legem facit, neep communi legi offi-cit. Verum hoe aliquanto craffius eft, quod Lutheruscontenditjhdemanteuertereratio-nem inpueris,curacredere,exertum fit ratio* nisacuoluntatisopus,ut impoftibile fit cos credere,quibus non eft ullus,necp rationis.ne-tp uoluntatis ufus.Proindc non poteft nó im-pudcntiflimae frontu efle, qui hoc adfirmare fit aufus,quod feiret neminem crediturû.Cer* teanabaptiftxhoc Lutheri dilt;îlum,ceuMo-rionicum.idquod uere eft,rident,Quanquan» ea in reilli aduerfcf amp;nbsp;fii’ Melanchtho. Quid Melächthonem dico ? Ipfe Lutherus, feipfum rgregieferit contradiÆonis iaculo.Hic enim certat,paruulii propria fide opus efle, qua ere dant.Alibi de conftanti adferit, aliéna illis fide fuccurri, corum fcilicet, quiparuulos ad ba ptifmadeferunt.

Ex his itacp liquet, quàm infeliciter anabapti-ftis à Luthcro occurfum fit.Nos anabaptifta--rum,

44 AMBROS. PELARG.

rum argamento primurn opponrmus bapti fmuni pannUorum in mari, opponrmu» exê-plum circuncifionis,quz cumßdrm exigrrcr, tarnen non negabaturinfanrulir.Quod fatii argumenti eft ftdem in adultis duntaxatfuiflc cxaäam,paruu](s per circunci/îonis facramS tum ac Üdem credcntiü ab original! labe mun datis.Yt autem circuncißo fymbolum quod' dam erat fidei,quam tum habebantdeChri' ftonafciturot Ita baptifmuain circunciiionis locum fubrogatus, facramentum eft ßdei, de Chrifto iam nato. Proinde ur ueterum infan luli gratiam a(recuti,ati^ indeipopulumalle fH funt circucifione, ita paruuli noftri facro gt;1 Io lauacro Chrifto inaugurantur, atc^ in gre* gern adferuntur dominicum. Deinde opponc in*illisparuulosab Herode interfeäoi, quos conftat efte feruatos. Quod fi hoc potuit fan'* guis pro Chrifto eftuTus abfq; hde infantium, cur non idem efticiat baptifmus, in hde cred? lis eccleftc fufceptus^ Is ergo dubitet régénéra tos in Chrifto paruulos, inter adoptionis fili-osruimerari.quidubitatpro Chrifto trucida tos infantes inter martyres coronari. Poftre-mo ,fi liber, opponemus anabaptiftis infantu^ los impariconiugioprogeni tos,quos fanâot ac

IW ANABA« ERRORES 4V tcmundos Apoftolus pronunciat. Hie mihi dicant anabaptiftz i V ndc paruulis hare fanâi tas,fi non ex Ade p3rentum.‘’Quar û illis in hoc prodefTepotuit^ut impe tratet gratiam, nihil e(t,quamobrem fîdem ecclefiae negrmus to-ufqi prodefTe iofantulis.ut regenerationis gra tf am accipiant. Sed ne eiufmodi obieâiuncu« lis,uelut dauo clauum pellere uidear, ac litem tnagis mouere anabaptiftis,quam obieda di-luere,Tefpondebo ad üngula feripturarum tegt; ftimonia,qua; hue operofe magisquàmfeliei* tereonuehunt. Proférant loeum ex Marco, quo plane abutuntur. Primum, in hoc torus Ùlieeftferuator.utoftcndat neceûariam eflie fidem,non tam adfacramenti perceptionem, quam ad aiTequendam baptifmi gratiam amp;nbsp;fa lutem.Qui,inquit.crediderit amp;nbsp;baptizatus fue rit,fa!uus erit. Deinde,non dicit, Qui non cre* diderit, non baptizabitur' fed côdemnabitur* fieri enim poteft, ut quis baptizetnr non cre-dens,is ueram utique baptifma recipit, modo hoc fibi proponat accipere,quod ChriÎRus in« ftituit,quod^ tradit ecclefia. Sed condemn»^ bitur,nifi hdionis ilium perniteat. itaep quçd Hiero. dicit: Non poteft fufeipi facramétum, nifi anima fufeeperit hdei ueritatem, fruâum potius

AMBROS. PELARG.

potiusfacramentt, quàmlacramëtum ipfunl rdpicicQnp igitur pado t x co Chrifti uc rbo colligunt, paruulos non uercbaptizari, quod ne de adulris quidem conm'ncere poflÜnt.'^ Saltern hinc.inqumntjcéiunciturdaninariparuu ïos. Nulla certe ratione. Nam ipfe uerborum ordo liquide oftcndii, Chriftum apoftolis de diiïe negotium agendi cum adultis potiiTimû, quorum fcilicet cft audire euangelium, audito crederc,quo tandem recipiendo baptifmo fint idonei, Vnde Si Petrus à baptizandis exigit ff dem,d(poeniU’nti3m,tum fuccedit baptifma, Tainetfi nee fides,nee peenitetia, nee propria reeipiendi baptifmi uoluntas, per fc ad neetflfi tatem facra menti exigitur( alioqui omnibus etiamparuulis fide,poenitentia,ae propria uo luntate opus eiTet )fed per aeeidens, quatenus fcilieet pceeati,eontrariçqj uoluntatis obicem (ubmouct.Quod ergo Auguftinus ait,neminê renafci ex aqua et fpiritu,nifiuolentem,ad adultes referendum eft,Quanquam per me lice-bitjUt quis ad infantulos qnoq; aceommodet, mode uolcntcm eontra nolentem diftinguar, id eft,aducrfus eum,qui nolit erederc,quiq; ob firmata animi frntentia baptifmum reeufet« Atqui neqj fidem, neqj facramentura fide i pat uuli

IN ANABX EKRORES. 4*^ anh’rffpuunt.quoï confiât przter uolütatcm quidem, at no contra uoluntatrm baptizarû Vides tant opinor, in quem hoc Chrifti ueV' bum quadret.-Qui non crediderit condc mna-bitcr.-In cum nunirum, qui iam iiolütatis fur arbiter fa Au«, credere reeufat, Atq; hinc pala «ftutrofqtjhoc efi, tant Lutheranos q anaba^ ptiftas eo Chrifti uerbo.licet diuerfo confilio, abuti.lliijutparuuloruin baptifma fiatuant,fi dem illis tnbuunt:ifii,utparuulos à baptifmo arceantjfic uerba inucrtunt,quafi faluator di-xeriteos duntaxat baptizari,qui crederent* cum inuerbis Chrifti nullam excqjtionis par ticulam reperias. No» itaqj ab utrifqj longe d( uerfum docemu». Negamu« paruulis effe fide, quam à baptizâdis dominus exigit,nec tarnen arcemu» à baptifmate. Age uero ueterum aliquot proferamu» teftimonia,qugt;bus in hoc optime conuenit, fidem àpueris nô exigi, fed fuffragari illis fidem ecclcfiç,eonimq; g paruu lorum nomine expromittunt. Primus prodit Augu in hæc uerba feribens: Mater eccJefia os maternum pr^betparuulis, ut facris myfterijs imbuantur.quinondumpofliint corde proprio crederc ad lufticiam.nec ore proprio con fiteri adfalutenb Et rurfu« ad Eon. Corn: Tn ccckfia

4S AMBROS. PKLAR.

ecclefia falua ton's, paruuli per alios credunt iff falutem, ficut ex alijs peccata contraxerunt in condemnationem. Hie mihi refpondeant ana baptiftae: Siparuulis nonfuffragatur fides ec-defiae, quomodo illis alienumpeecatum ineo modet.' Sed fortafiis infidèles funt parentes, aut corrupti haerefi. At non eft infidelii eccle* fia,qaa de re Auguftinusfeite difleritîOfferun tur,inquit, paruuli ad pereipiendam fpirituaquot; le/n gratiam, non tarnen ab eis quorum geftS tur manibus,quis ab ipfis fîqdë amp;nbsp;ipfi infidèles funt,fed ab uniuerfa foeietate fanc^o^t atqjfi« deliû. Ab omnibus nacp ofterri redeintelligu* tur,quibusplacet quod ofterQtur,SC quo^ cha ritate ad eommunionem fandis adiungun-tur.Hadlenus Auguftinus.Quin 8C Bernardus rermo«66.eorum,quos in Canticum Solo.çdi dit,ut multa, ita non minus eximia de paruu-lorum baptifmatc feripfit,exquibua fubodo-rari lieet,amp; ipfo uiuente fuiife aliquos, qui par uulorum baptifma, uel hoc maxime nomine abrogatum uoluiifent, q; fidem infantes non habeant. Quibus hifee uerbis Bern, oecurrit: Nemo mihi dicat,fidem non ha bet puer. Habet fidem, no fuam,fed alienam. Mater ecclefia impartit iUifuam in facramento, quoufqr idoneus

ÏN ANABA. ERROREÎ, 4^ idoneus 6at,fao aflitnfu illâ perciperc, An bre-« lieputaspallium,ut utrunquecooprrire noh pofTitf Magna fides rcclefiar »Nunquid minor mulieris Cananæ3r,quam confiât Sf filiæfuffî tcrcpotuifff SCfibi/Num minor illorum fide, qui per tegulas paralyticû demittetes, animx f mul amp;nbsp;corporis obtinueruntfalurcm: dequi bus dicirur; Quorum fidem ut uidit 8( ex. An minor illius fide,cuipro filio roganti ditHum tft,Si potes credere,omnia polîibilia funtere-dentil Quid fi infans profe Joqui non poflïf, pro quouox fanguinisfratris fui, amp;nbsp;talisfra^ tris clamatad deum de terra. Adftat 8C cia* mat mater ecclefia.Quid tarnen infans^Non* neamp; ipfe tibi uidetur quodammodo uocifera ri defontibus faluatoris ad deum nbsp;nbsp;fuis uagi

tibus cia mitare^ Flagitat auxiliûgratix t quia uim patitur à natura. Clamatinnocentia mi^ feri,clamatignorantiaparuuti,c]amataddiâi infirmitas, Hxc ille, atq; in hune modü plura.

Sedferipturam obijciunt.quçdicat, iufium cxfua,ut Hiero, fine ut fignificantius Sym.ex propria fide uiuere.Nô negauerim, fie legi pof feexHebrxo,quemadmodum ab illis efired' ditum. Atfcirerefert, dequoiufto propheta dixerittdceo nimirum,(^em adinonet,ut bo* D na fpe

to AMBROS. PELARÖ.

na fpe feruatoris aductum cxpcftet. Sic enim Contcxtus habet, Si morsinfecent cxpedac* um,quia ueniens ueniet, 8c non tardabit. Qui autemincreduiuseft.non erit anima eiusre^ ^a in femetipfo. lüft’ autem ex hde fua uiuct» Atc^ ineum fenfumufuseft uerbo prophetz Apoftol’ Hebraronim lo. Et hade nus de hoc anabaptiftarum crrore.Supcreft,ut quod initio poliiciti fumus,uideamus,qui nam huicec ton anfam przbuerint, Luthcrani, an ortho-doxi.Sicenimuifumeft pefliimis fyeophantis ut malitiofo fyncretifino anabaptiftarum no men cum Papiftarum( fic cnim du feftiui uo* lût uidcri.orthodoxos appcllant)nomine co-rungerent.quo confilio, non cxcutiam. Certu eft,non pietatis Audio, fed calumniandi mor-bo hoc eos agere,quo nobis cum anabaptiftis communem muidiam mourant apud princi-pes.Nos depulfa primum calumnia ,luculen-tiffimis argumentis docebimus.in iftos hzre* re crimen,quod orthodoxis falfo impingunf. Quid uero hoc iftorum fado impudentius^ Ecclefia ob hoc dogma deuouit hzreticos, adegit ad palinodiam.Quod cum teftatiftimu ftt,tarnen ifti perfuadere conantur principibus idem fentirc amp;nbsp;facerc orthodoxos,quod ana« bapti-

IN ANAB/. ERRORES. H fcaptiftr fentiunt SC faciunt. In hoc hxretico' rumgcn’Auguftmus ftrinxit calamum,ftrin xitBernardusddemrtiamnum faciunt pro* batiiTimi quiq;, quos no perinde refrrt memo rare. Et faciunt approbate ecclefia,applauded tibus principibus,totoqj orthodoxorum cho ro.Etquorfum illis anabaptiftarum hærefis impingitur,perlubenter ex iftisrogauerim. Si huius hærefis orthodoxi autores funt, cur ante quadringentosfupra milleannos robur nonacccpitineccJefiafCur noninualuit/Cur non progreiTa cftf'ut certe nunc exor to Luthe ro progreditur ct inualet Quid,quod iam per annorum centurias aliquot, anabaptiftarum nomen à memoria hominum prorfus exhala uit,donee Lut her i nomen nuper audiri cerptu eft. Quo mihi ht uerihmile anabaptiftas ex Lutherilacunishaufiffe.quicquiderrant, fed agedifpiciamus, quibus machinis or» thodoxosin anabaptiftarS caftra( hdijspla» cet )perpelIant.Primusin aciem prodit Lu-theruSjin crimen uocans,quod rebaptizemus eos,quibusdedubium eft baptizatifint, nec ne.Baptizamus eos,fateor, fed hoc conditio-nali proloquio.-Si tu es baptizatus, ego te non baptizo : fi non es baptizatus, ego te baptizo D z in nO'

ÇZ AMBROS. PELARG.

mine patris 8i filij SC fpiritus fanâi. An moX «nfebitur anabaptifta, quifquis hoc prolo* quio baptïzat cos, de quorum baptifmatc no conftatî'Non dici tur itcrari,quod ncfcf tur efle faâum.Necy in nos hçrct anabaptiftàruin cri men, fi Cum denuo ad baptifmuin rccipimus, qui baptizatus fit ab eo,cui non fucrit animus id conferrc baptizando, quod folet confcrré eccIefia.Eiiam ecclefia rcbaptizat eum,qui éhis acceiïir, non intendens id rccipere, quoct confcrt ecclefia, fi tarnen fidionis ilium pœni teat.Ita fi quis deprehcndat quempiam bapti Zatum,fedinuerfa baptizandi formula,non erit anabaptiftarum crimini obnoxius, fi ta* lem dcintegro ad baptifmum poftulet. Neq; hoc eft propric rebaptizare,fed omnium pri* mum rede baptizare. Nam quodperpcrant fit in baptifmi praefcrtim negocio, quafi infe-ôumiudicatur.Mera proinde calumnia eft, qua in nobis Lutherus ftruerc conatur in reba ptizationis uocula.

Nec hoc contentus.progrediens obqcitjCp qui damexnoftrisrebaptizent cos latine, qui ab ipfis uernacula lingua baptizati fint. Arque id ab exemplo docet non minus feftiue fcilicct q rlegâter « Sicut,inquic ,nouitcr in Mulhaufscn fcccrax

IM /MABA» ERRORES. « frcentgroiïumillud caput Lip;enfe. Done-« mus harc.pcrpera m fadu in effe ab illo, ut cer-* te donanduin eft /i hoc folo nomine rebaptiza uit infantes, quod lingua patria àLutheranis fuilTent baptizati. Qua tarnen fronte ex priua to unius fado.onines nos in anabaptiftarum fadionempertrahit?’Scilicet hæfuntfycopha tarum artes, quibus aliorumredefada in fu« fpicionemtrahunt, Cæterum hoc orthodox» çuiufdam fadum, quod hie Lutherus calu-mniatur,Barth. Vfingusuirex aequo dodug ac pius,iufta apologia défendit, baud obfeure fignihcans impoftorcs illos,quorum ni fallût erat Tho.Muntzer,Oecolampadio non ita ignotus,inuertiire baptizädi formulam,quod Lutherustacet, ad patriam linguam manife« fta calumnia caufam relegans, Hicobiter ad« uerte.tum demum inuerti baptizandi formu lam,cumfenfus orationis immutatur,id quod uerifi mile eft anabaptiftasfacere, quorum bo na pars Chriftum prophetam quempiam exi miumfuiireconcedit,deum negat. Pulchreue ro infania m fuam prodtt, cum fe perfpedum habere dicit quorundam ingenium,qui non in aliud rebaptizenr,quâm ut Papxftomachum tnoueantfâ cuius legibus libenter exorbitent.

D 3 Quafi

Î4 AMTROS. PELARG Quail urro lege potiftcia duntaxat cautuni fir, nekercturbaptifmus.Quorfum etiain haecdi ctt. Anut nobis ifta tam inuidiofa impingatf Certe hoc inftituti fui ratio poftulare uidetur» Verum non confiftit,ut Papiftç odio Papae re baptizent.Quanto igitur redius fiue ifta ceci' niiiet.qui nihil non odiofecomminifcuntur,nt hil non tentant,quo palam fit, cos Max.Pon, autoritati oppedere.

lam Brenczius,quidam Lutheri fimius, tâ exccrandac impietatis fufpicionem nobisco-naturimpingere.cuifatiusfuerat intra fuam fepelliculam continuifle,quàm fic infeliciter prodiifein acicm.Si,inquit,omnino anabapti ftas excarnificare decretum eft,turn ijfdem tormcntis etiam Papa, omnes eiusfacerdo tes excruciandi funt, Nam illi permultos reba ptizant. Videlicet:Si puer recens natus, domi urgente necelfitatc baptizatus fucrit à mulier-culis.hunc de integro rebaptizant,Id argumc ti eadcmrefponfionc diluitur, qua prima Lu* theri obiedio, quarchicparcior iiim uerbis necrambcrecoda naufcam ledori moueat. Non enim nifi conditione interpofita, à facer-dote baptizamr, ac turn demu, cum ambigu« eft rede fccus uc baptisai’ fitpucrulus. Sed ca

lumnia«

ÏM ANABA. BRROREÎ. K bmniatur conditionale proloquium: Qu^or-fumjnquit, opus eftfacerdotibus hocaddita-mëto.Noucruntenim plane cniuliercularuin relatubaptizatos eflepueros.RefpondcorBa-ptifmuSjCum eft neceflitas,à neminc nô datur, Atea eftnonnunquambaptizantiû laicoruin conditio, ut merito in dubium reuoces, rite fe eus ue baptizauerint. lam infignis impudétiae eft.q» etdiuum Cyprianühuiuserroris autorê facit.Etiam Anabaptiftarum,inquir, error Si inftitutum Cÿprianü ipfum cöinunem quafî autorem habet, qui in Carthaginenfi fynodo, habita dcliberatione ftatuit rebaptizados efle, qui baptizati fuiflent ab hçrcticis.Quis nô ui-detjhoc ilium dicere,quo amp;nbsp;Cyprianû grauet inuidia,8i anabaptiftarum errorem fubleuet? Anueroeadem erat Cypriano caufa rebapti-zandi, quae eft anabaptiftisf Sed nô dignabor hominem refponfione, pofteaquâ non eft uc-ritus,ueneno tindum calamum in uirum mul tis nominibusinclytum,primum eloqventia, deinfandimonia,poftremo martyrio, flrin-gere. Qui etiâ ù quid per errorem lapfus fit,t3 inë ceiïitjdiuerfum ftatucnteecclefia» Scilicctî Non iterandum cflebaptifmum ,etiam fi quia ab hæretico bapti zatus fit,modo id facere in-

D 4 ftitu

î« AMBROS. PELARG.

ftituat,quod facit ecclefîa. Cum enim Chrift* autor fit baptifmi,facerdos nihil aliud, quant alienx liberalitatis adminiftrator, nonpoteâ; boniautorü bendîciû,miniftri uitio irritarf * nih taie fît uitium^qualia nos aliqua in fupeno ribus recenfuimus. Etiam fi Donatiftz conté debanr,malos Epifcopos nihil agere baptixâ do, quâtumcunqj informa ecclefiz baptizenr, fed rrbaptizâdoseirc,qui ab illisbaptizatifuif fcnt.Quo errore refelIendo,D. Auguftinus no parum deuorauit txdq. Quod autem in conci lio Nicxno decretum eft,ut fî quis confugiiTeC ad eccleliam catholicâ de Paulianiftis SC Cats phrygis, rebaptizaref, ncqj cafu neqj temere, nbsp;nbsp;nbsp;j

fedconfulto decretum enim hxretici, quemadmodumdf Bonohani, nÔ baptizabât in nomine facrx Triadis,utpotr quam ( tefte Grego. )non credebât.Siquidem certabat Ca* taphrygx,fpiritum fanâü hominem efle mô' nbsp;nbsp;nbsp;'

tanum : Paulianiamp; Bonofîani Chriftum do' ! gmatizabant purum eife hominem ,.peculiari tarnen prx alqs gratia prxditum. Quod cum nbsp;nbsp;nbsp;।

idem anabaptiûx faciant,.mirum tâdem, fi ue rumbaptifmanonconferant.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Hxc ad fplendidas Lutheranorû calumnias refponfa fin t « Qu^od reliquum cß, oftêdemus, qui*

IM ANABA» ERROREÏ* f7 qoibus autoribus, quoq; pado, in eam aniin i perfuafïoneni anabaptiftxurnerint.Id ita acci pe.Exorto Luthero, fides in ccelum ufqj efFcr ri corpta efi,quafi in hac fola fit felicitatisfiim ma.Mox dainnataefi, quamlibet bonorum operum iuftitia. Deinde damnata funt uota Chriftianorum omnia:pofi hæc.indidum eft bellum facris.exadi funt clericir ciuitatibus, aut redadi in ordinem. Penes folos a poft at as haefit prxdicandifundio. Atq;ita tandem pee uicit fermo hçreticus, occupauitq; auditorum a ni mos,ut crederent : Sola fide faluari homp nem.Legi cœpituetus fimul ac nouumtefta-nientum,nonfine lucuIentoCquod deierare au firn) malo legentium,hac prae fertim tempefta te, qua maliciofi iuxca ac ignari fcripturarum interprétés rudi popello contigerc. Tametfi imperitae multitudinis curiofitas, quç amans eft fabularum, nouitatumep adfedatrix, iftos mêtium deceptores ultro fibi afciuit, qui audi tu prur ientibus aures fcalpant, animumq; pr a uisinficiant dogmatibus. Turn iadatum eft, ueritatem plus mille annis fepultam, inlucem efle reuocatam r fcilicet cerberum ab inferis. Etperfuafione quadam fcientiç,quifq; fibi pla Qcre eoepit^adeo ut balncatorcs ÔC. lotriculç no

D $ fint

AMBROS. PELARÖ.

Cntufriti diccrc.-Sacfrdotes 8C monarhos nb hilfcirc facrarum litcrarum.neqjaiifos cum ipfis cögredi.Atqj hue profccitfupcrbia,utne fuis quid? eccicfiaftis inferiores haberi uclint facrarum literarum peritia. Quo fit, ut illorö doélrinam ne affis quidem faciant. Sed pro fc quifqj facra legit biblia,ac fenfum fibi aliquein pro arbitratu 8C iudicio fuo eruit : unde no-uum dogma ftatuat, quofe populo uenditer. Atq} hacratione fadlum eft,utdum quidam in facrarum feripturaçt ledionc inciderent, ef fentqj aliquoties obuq loci de fide, ædita fint paradoxa, conclufioncsamp;audaria, inter quae hoc unum 3C praecipuum : Nihil deo placerc abfqj fide comité« Ex hoc errore,alius prodijt* Neminem ad baptifmum debere recipi.nifi an teprofiteretur fidem cathohcam.Letflafunt interea Lutheri, MeLBuezij. Brencfi, Zuuin-glij.Corolftadij.aliorumqj id notç hcreticoru fcripta,exquibus hauriri poflit,quicquid eft anabaptiftanierroris.Iuuithanc fabula Oeco lampadiusjpofteaquam peftilens illud fuum confilium deproferendo paruulorumbapti-fmate,inuulgus fpargere capitî Vndenemo dubitet, anaba'ptiftas ncnnihil collegifle ro-boris. Vnuspacimontanus huiusfttîlæ cory-

IN ANABA. ERRORES. T9 phxus habetur, cüifii reipfa mhiJoJeuius pec-cent. Quoddico,perfpicuum magisfiet, ubt quorundam fertpta prelTius fuerimus contein plati,qu3c hie ob oculos ponerc utfum eft, Melanchthon cum in cæteris, tumueroin eo libellulo,que in anabaptiftas fcripfit, mordicus tenet nihil efle diferiminis inter Ioannis et Chrifti baptifmum.quin eundem effe quern adminiftrarit Ioannes,amp; quo Chrift’ fit ufus, quoqj nos hodie omnes baptizemur. Hæc cet te anabaptiftarum caufam non parum iuuät. Qui fie/ Quia Paulus baptizaftc legitur quof-dam in Ephefo, qui lam baptifmum Ioannis acceperant, Quod fi idem erat baptifmus Ioannis cum eo,quern in Chrifti nomine Paulus turn contulit Ephefijs illis, quomodo tuebi* mur Apoftolum non futfte anabaptiftam.qui idem illis tradiderit.quod ipfum antea accept ranti'Hoc enim quid aliud eft,quàm iterari ba ptifmum.* Et ramen Bueziusad eundem im-•pingitlapidem.addens, quod non minus fal* film eft. Ex hac caufa fuifle rebaptizatos,q, uirtutem baptifmi Ioannis, hoc eft, gratiam fpiritusignorauerint. Atqj hoc( fi deo placet) autoritäre tuetur Hieronymi,cum illenullatn uirtutem baptifmo Ioannis tribuat, quin ad-imai

ia AMBROS. PELARG.

jmat potius «Verba Hieronymi fie fe habent) Quicunqj dicitfe credcre in Chriftnm.nó densinfpirituin fanâuni,perfedæ fidei non habet oculos. Vnde inAdis apoftolorum,qui Vaptizati erant Ioannis baptifmate,in euin qui uenturus erat iterum baptizantur, imo ue rum baptifma accipiunt. Quam hic uirtutem tribuit Ioannis baptifmatif iSi ctiain idem fit baptifmus Ioannis,qui Chrifti, curdeinte-gro baptizati funt,qui Ioannis baptifmate b^ ptizati fuerant,non item, quos homicida lu« das baptizafiet.Caufam expedo,quam fi ro* gati reddert nolint,ad diuum Augufiinuin mihi ibo.Huic in caufa eft, quod loannes fuu homicida Chrifti baptifm^ adminifirarit» An uero hæç arguunt, idem efie baptifma lo^ annisamp; ChrifiiïSiporro idem funt. quomo« do non confequitunnoneflebaptizandos par uulos^ Qua ndo confiât Ioannis baptifmate non nifi adultosfuifle baptizatos ƒ Erat enim baptifmus poenitentiæ,quam quis ignorât no competere in paruulos i .Sed quid multis o* pusdpfe Baptifia Chrifii baptifmum à fuo di fcernit,Ego inquit, baptizouos aqua,Ilie au-tem baptizabir fpiritu fando, his uerbis baud pbfcurefignificans, nihil fe agerefupra homi-

nent

Îi4 AN/BA. ERRORES, «I Aem ,quod hoc ad Chrifti baptifmum fciret pertinerc. Copiofc hæc Augufttnus tradat, turn alias,tum uero in îoànn^m fcribens, un** de petat,fi quis uoîetexadi’ cognofcere, Hoc unum adijcére uifum eft,quod ibidem inhzc uerba fcribic : Baptizatus dominus bapriza^ bat,non eo baptifmo,quo baptizatus erat. Quomanifefte reuincitur aîiumfuiflfe Ioannis,alium baptifmum Chriftitacper hoc non confiftere,quod ifti fingunt.poftremo fi idem eh baptifma loànnis amp;nbsp;Chrihi, cur noneheâ dem utriufq) efficacià f Conftans fiquidein éft orthodoxorum fentèntia, Chfifti baptifmö peccata remitti,quodde Ioannis baptifmate nemo cordatus dixerit.Nam quod prædicafté dicitur baptifmum poenttentiâe in temiflionc peccatorum, nolimfic intelligas, quafi ilhui baptifma remittendis peccatis deftinàtum fitj quinpeccatoresad pccnitentiam potius uitaé fuperioris inuitabat, àtq; iftiufmodi baptifmi fui præludqs ad Chrifti baptifma, quo uno fit peccatorum temilTio,animOs hominum prçgt; parabat.Huicfidem arrogat.quod apud Mat thçü loannes dixifte legitur.'Egotiosbaptizd àqua ad poenitéhtiâ.f’roinde adiêdà äpud Lü câ particula, In remiftionèniptccatotû, pöerii tentiani

AMBROS. PEL/R.

tcntiam refpicir, non baptifmum Ioannis. El cnim baptiz3ndis,qui quidein adulta çtatefue hnt neccflaria cft,ut cft Adu.z.Hic Melanchthon,cuni uidet fe teneri medium, tarnen hoe crefphygeto conatur elabi, ut dicat, cundc qui dem effe baptifmum loânts amp;nbsp;Chrifti, utroep idem fignificari amp;nbsp;effici, fed differre in admini ftratione:quod loannes in aqua tantum bapti zaritjChriftusetiamfpiritu.Verum id efficit, uttota natura diftenr,quandoquidem totaba ptifmi ratio inadminiftratione confiftit.Nec^ aliter,quàm ipfo aquae ufu, ac uerbis legitime adhibitis perficitur, Neq; enim fola aqua, fa-cramentum eft.neqj ablutio, quae aqua fit,ba-ptifmus dicitur, neqj uerba ipfa quaefacerdos pronuntiat,fed ipfa aquae ablutio cu adiundis uerbis,facramentü quod baptifm’ nobis dicitur , cointegrat. Quin hic mihi apertam lanchthonis contradidionë fpeda,Ioannes in quit,aqua tantum baptiza t, 8(. uerbum prçdi-cat, idem faciunt Apoftoli .*Chriftus autë dat fpiritum fandum, non tantum externum ba-ptifma adminiftrat. Annópala huiepugnaf» quod libro hypotypofeon dicit, maiorem eile Chriftu Ioanne,adeoqj Ioannis officio maius elTc officium Apoftolorum, Loquitur autem

ÏN ANABA. ERRORES.

baptifmo id quod titulus quoqur indicaf. iQup autem paâo niaius cft Apoftoïorü officium, fi non aliud, quàm loannrs faciunt, hoc

aqua tantum baptizant.’’ Prætercû,quan tashicabfurditatesfiquidem uelkm, collige* re poiïem, Aliam audi uerborum illius pugnâ tiam, Cum enim in Hypot. pronuntiet.e os rc diffîme fentirc, qui dicant Ioannis baptifnifi fimplicitereflcmortificationis/ignuni,Chri-fti autem baptifmum figntim effe uiuificatio-* nis,q) addita fit illi gratiç promiffio, in libcllo tarnen in anabaptiftas edito,id diferiminis dâ natacreiicit,fortifer negansloânisbaptifma folius mortificationis cÎTe f'gnum,ut hic decê tifTime in ilium cadat tritum uetuftate prouet biu; mendaeemoportere eifememorem,do nari hoc poterat,fluxac illius parumé^j tenact memoriæ,nifi in ipfo etiam hypotypofeon li* bro.in una eademé^ pagella tam diuerfa feri* bercr.Quod hic quoqj ineufanda eft memoriâ oportet illi effe memoria omniû fugaciiïimâ, et quae nihil corû, quæ pcrcepcrit retincat.Sed ego nirais multa de re nihili. Cæterum amp;nbsp;Lu-therus habet,unde anabaptiftç fua confirmêf, imo quæ illorum negocio maxime faucant. Nam funt omnino apud ilium g^neralia quç-* dani

«4 AMBROS. PELAR.

dam pronunciata,quibus cauet,nc quid Chri* ftianushomo extra facram fcripturam recp piat.Ex bisunumforte et alterum proferam» Nam alia alio mihi properanti diitimulanda funt.Scribensinuota monaftica,hçcuerbaali quoties replicat: Quicquid debet fieri cGdeo, cxpreffoeiusmandato fieri debet. Et alicubi fcribit, non probate deum.nifi quod ille prçce périt,ac prorfus fugiendum effe, quicquid fcri ptura nec præcipia t, nec confulat, In libro de-nrquc de abroganda müTa, à diabolo effe non dubitat,quod e fcripturis autoritärem non ha beat. Bis bic Lutherus ab anabaptiftisfuis ar-misinteriinitur. Nä fi bis Lutheriuerbisfubrj cianr, nullum exprelTum haben' mädatumde baptizadisparuulis, quod palam fateturfuus Melanchthon,an non potenter conficitur, n5 effe baptizädos paruulosf Hic Lutherus cum fuis ipfius uerbis fi;ringatur,neque poffit elabi, diuerfumàfuperioribus pronunciat,fcilicett NÓ op’ effe expreflbfcripturac tefiimonio,fed fatis efle,fi fcriptura diuerfum non præcipiat. Multa hic prudens præterco, quae in aliud, aC magis opportune tepus prorogate uifum eff. Ex his autem, quæ ditfla funt, prudens Icöor fecuin fiatuat,quos uelit potius anabaptifta^e

CQxy'

IN ANAB/. ERRORES. «t torypharosfaccrc, papiftas fcih'cct, an Luthe-ranos.Nos aliud interim argumentum ingre-dimur.

Siquidem alius eft minime ferendus ana-baptiftarum error de communicandis facul* tatibus. Publias enim receptisq^ legibus de re rum diuifionereieâisjà Chriftianis exiguntut facultates totas in commune conférant, ac de incepsbonafua habeant communia,denun-riantes illis aeternx damnationis periculum, tii faciant. Quineouefaniz quidam illorum progrediuntur,utetiam uxores communes haberi poftuIct.Quo quid poflitefte obfcoeni ust Ea hpcfi Cc olim quidä fibi perplacuifle le-guntur, ut hoc nomine apoftolicosfe dicer ét, quod bona fua in commune contuliflent. De his multa in Decretis Pontihcum ,Sic nulla fe re eft hzrefis, cui non cur z fit,ut fe honefto ti-tulo exornet ac uenditet.Queraadmodum no ftrz tempeftatis hzretici, euangelij titulo fe uenditant,cum nihil minus quàm euangelium obferuent. Sed hzc extra caufam ♦ Principio hoc nobis ftatuendum eft,licere Chriftianis , propriasfacultatespoflfidere.Quodfifecusha beret,exegiflet utiq; Apoftolui, ut à facultati-' bus Chriftiani difcederent,Nunc permittit il-E lis

64 XMBROS. PELÄRG. -lis rfrum poflediones, permittit illosfâCüîtâ’^ turn fuarum eiTe dominos, utqj ex his pro^ar ' bitrio dilargiantur eleemofynas. Etiam ex uerbis Petri liquido fit cognitum,à nemine hominum exigi,ut bona fua in commune con ferat. Manens.inquit ad Ananiam, manebac tibi, 8C uenundatum in potefiate tua crat. Et Zachæum,cui in primis uotis era t,dimidiuni bonorum fuorû diftr aherc in paupere s,Chri-ftus commendat,haudprobaturus hominis propofitum,fi omnia ilh femel effundenda fue rant.Regiusquoq; propheta diuitias ac pof* feffiones nonprohibet,tantum cauet,ne hid int quo affedu inhxrefcamus, quod opum uolu» ptatumqjfedatoresfaciunt.Cum etiam uetat ApofioP.nequis aliquid alterius defideret an non palam indicat, non omnia omnium effe communiaffed multa cfTe priuata,amp; fingulo-rnmfldem facit inpofteriore ad ThelTaE cpi-ftolajn hsec uerba fcribens; Obfecramus cos, qui eiufmodi funt,ut in quiete opérantes fuum ipforujhoc eft, proprium non alienü, panem manducent. Ad hxc, cum diuitibus curat prz cipi, ne quid fuperbiant, neue confidant in in* certis diuitijs, an iubet illos, à facultatibus di* fccdcrefOuin hoc potius cauer,ne diuitfis ma gis

ÏN ANXBJl. ERRORfeS. 67 gi», quàm deo Adanr, ne congregandfs cotctt uandïs'qjdiuitiisinhient: fedftudeant diuites effe bonis operibus »faciles eflic adimpartien-dum SCc, An non Chriftus etiam permifit regt; rum proprictatê.'’Cum pharifzis dixit, Quod fuperdl dateeleeniofynain,nó illos iubet uni-* ucrfas opes femel cfïunderc, conferre in commune, in com muni uiuere »fed ut ex facultati« fcusfuis,quibus illos tenacius inhzfiffe fcirbat, conférant in pauperes» lam quod Lucar.S« legis,mulierculasquafdam miniftraffe Chrifto de facultatibus fuis,fatis argumenti eft,rerum proprietatem nodifplicuifle Chrifto.nifiquia uel exemple uel amore Chrifti, rerum fluxa-rum poiTeiTionesultro à fe amandaifet.His ac cedit illud Salomonis,qucdeftinparoemiis: Bibe aquam e ciftema tua, df fluenta putei tui. Deriuentur fontes tui foras,amp; in platea s aquç tuac tranfeant.Habeto eas folus» nec Ant alieni participes tui. Quorum bare eft fententiai V-numquenq; poiTeiTionum fuarum dominum eflTedebere.ut nemo alius communicatorfic poifeftionis, ac dominus, uerum ex bis dilar-gtendum efle egenis, quantum ufui noftri pa-tianrur.în banc fententiam nifi urrba accipias pugnabuntex diametro. Porro eainfenten-E z tiani

«8 AMBROS. PELARG. tiamiuuat,quodiuxta feptuaginta rdition? fupcriorib’ adijcitur îi myH irou rov uAara» èsa o'oi’iÄia,id eft,fons tuus aquæ fit tibi proprius» 5edage uideamux,quibusbafibus dogma fiiumanabaptiftz fiilciant. Obijdunt kgem tiaturz,qua omnia fint communia. Verum hancperperamintelligunt.Quafi natura ius fecerit omnibus in omnia, cum in fcnfu nega-tiuo potius accipièndum fit,quoddicitur,co nimirum:Quod ad legem naturç pertinet,nul la eft rerum proprietas, nulla eft rerum diuigt; fio,hoceft,naturx lex non diftribuit agros. fundos,prxdia.uxores:ut quis ueredicat,hoc prædiumnaturamihi dédit. Verum partim prxcepto ac iuifu dei, cuius eft terra amp;nbsp;plenitu do eius.'partim hominum confenfu, potefta^ tisq; deacto fada eft rerum diuifio.-legec^ cau tum,ne quisdeinceps rebus alterius, perinde utfuisuteretur.Atq; hoc ipfum natura quoq; cauet. Ergo nullius mometi eft ifta colledioî Natura non diftribuit agros,prxdia, latifun' dia,8C id genus Fortunas. Igitur omnibus po -teftatem fecit in omnia.Etiä fi fciam, Socra^ tem in commenticia illa fua repub.in qua de terum uxorumq; communiOne fuauitcr nuga tur, omnibus ex xquo lus Fecifte. in omhes Foe minas^

ÏN XNABA. ERR0RE5. 69 minas.'uel hoe nomine, quod natura non di' iiribaißetuxores. Equidem fateorhancnon ftatuere,quam quisuxorem habeat,tarnen ex hoc non conficitur, uxores communes efle de here, pofteaquàm mutuo confenfu fada eft certa aftridaqjperfonarum coniundio.Supc riori argumente, hoc forte Py thagoricu ad-dent: Amicorum omnia efle communia. Verum quid hoc adlegemnaturx^ Adamicitis ius pertinet,ut fit inter amicos quaedam facul tatum communio^FacuItatum inquam,nain hoc Pythagorx uerbum, aftridius accipi con uenitjUtinteUigas omnia eftecommunia,qux quidem lege nd excepta fint,ne quis hinc uxo* rum quoq; communionem pergat inducere. id quod Clemens Papa uifus eft facere, fi modo ipfius eft epiftola, quae illius nomine pro-diit.Communis inquit, uita fratres,omnibus neceffaria eft,ns maxime,qui deo irreprehenfi biliter militarecupiunt,amp;uitam apoftoloru uoluntimitari. Communis enimufusomniu, qux funt in mundo, omnibus hominibus efie debuit, fed per iniquitatem alius hoc dixit eftie fuum.aliusiftud .Etfic inter mortales,fada eftrcrumdiuifio.Denicy graecorum quidam fapientiHimus haec ita eftefeiens ait: Commu

E 5 niack

■70 /MBROS. PELARG. nia debere efle amicorum omnia.In omnibui autemfuntiine dubio amp;nbsp;coniug«s. HacSenu» rpiftolxuerba. Verum quis fit tam ftolidus, utfandiflimum uirum/cripiifle credat quae palam pugnant cum Euangeltof

Deinde exemplum Ananiæ proférant,apo ftolorum, eorum'q^ qui initio nafcentis eccle^ £7,omnia contulerunt in commune,ut eft ui-* dere Adorum 2. capite : Omnes ( inquit Lucas )qui credebanterantpariter, ôC habebanc omnia communia,Item 4 capite : Multitudi-niscredentium eratcor unum ,8C anima una: nec quifquam eorum,qui poifidebant aliqui4 fuum efledicebant,fed erant illis omnia communia. Nec quiiq egens erat inter eos. Quot-quot enim erant poiTeftbres agrorum,aut do-morum,uendentes adferebantprecium eoni quxuendebant, 8(ponebant ante pedes apo* fioIorum.Diuidebaturautem fingulis ,proui cuiqi opus erat. lofeph etiam,qui cognomina tus eft Barnabas, cum haberet agrum,uendi-ditæattuiit precium Sfpofuitanteapoftolo rum pedes ♦ Refpondeo :Nos de præcepto di-fputare.Necp enim hoc inter nos controuer-fum eftj An poflit alicubi inter Chriftianos rt Its facultatum'pofteftionum'q; comunicatio, fieri

IN ANABA. ERRORES.

fieri, qua lern in primitiua ecckfia fuiite liquet« Verum hoc eft thema: An pracceptum fit àfa-culranbus difcedere,amp; in communi uiuere« Quod ifti fortiter quidem adferunt, ucrum ex adduâislocis non probant. Quod Lucas fcri bitjfimplex eft narratio rei geftæ.in ipfis nafcë tis ecckfiæ primordiis,ita omnes ad fimilia in uitanSjUt nuUi neceftitatem iniungat. Quem* admodum nonfequitur,nobis calibeuiuen^ dum efte,fi quidam calibes uixerint. Ergo n3 eftpr3cccpt3,acper hoe non nccefiaria ilia fa* cul ra tuin communio,fed hbera,fpontanea,8d cuiuRy permittendaarbitrio.qualem turn fu* iffe legimus.Scd certant,hoc illosfeciffe prx' cepti neceflitatcadados. Vnde uero probant nccfiTitatemÆx horrëda Ananiae.Saphiracc^ anorte? Verum hsec nonarguit Obligationen» aliquam,cum Petrus aperte dicat, futuram ha iffcpecuniam in ipfius poteftate,etiam poft fundum uenditum : quin fraudem amp;nbsp;menda'« cium arguit.Na m cum ultro confenfifiet Ana nias,f aedtates fuas in commune coferre, frau dem negotio admifeuit/urtim detrahens pre cqportionem aliquam,idqae confeia probante uxore.

la m amp;nbsp;illud euangeli^ profenint.-Omni pe«

E 4 tenti

7X AMBROS. PELARQ.

tcnti tribue.Primo, com id ucrbi non poftulet ut rebus diftradis difcedamus à pofTriTioni« bus, imocum dare iubeat petentibus egenis, permittit utiqj rerum fluxarum poflefliones, ex quibus fuppetar, unde largiamur. Arqj bis Adem facit, quod mox adiungitur : Et fi quis tollat quz tua funt, ne répétas « Vides hic rerû proprietatem, quam Chriftus à Chriftianis non fubmouet* Eft cui uideatur efte hyperbo* Ie,quo tropo Chriftus mentes auaritiæ dedi» cas,ab auaritiareuocet.Quod fi quis fixiusin^ fpiciat.ô.Lucæ caput, nul lus eftiftiedeauari*-tia fermo,fed imaginéferuator proponit per fedædileâionis,aciubetut omni petenti,id eft,tam inimicoquâm atnicodemus,atq;de omnibus benemereamur.Quiduis autem po ciusillicfacit,quàmut rerum diftradionem przcipiat.Neq)enimitanobis diuinae literz charitatis ofticia iniungunt,ut rerum noftra^ rum dominium adimant. Palam igitur eft,a-nabaptiftashis Chrifti uerbis abuti,cümea adtalemrerum communionem detorquenr, qua ciuilis ordinatio de rerum diuifione per^ turbatur.Deinde,nondicit. Da omni petenti quicquid âte petierit.Et is enimdar, qui uel in tufte uel ftultepetentem correxerit.

Munilt;k

IN /NABA« ERROREÎ, 75

Muniuntprxtrrra rerum communionem »TIo Lucæ i8.Oinnis,qui non rcnunciauer it o-mnibus quæ poffidctjnô potfft mcusefle difci palus. Verum hoc affedum potius,quàm ccn-fum refpicit. Sat cft cnim eis^qui commune ui ta m in religione monaftica profelTi non funt, 113011110 renuncient,ideft,diuitiisnon affici* antur.Cacterum licebit Chriftianis quarrere, cmere,componcre,8C augerepoflcifiones, mo do faciant fine cupiditate, fraade,dolo, alfjamp;q; non probandis artibus,quibus ii^ceutuntur, qui praeter opes nihil penfi habent.

Poftremo.etiam hune euangelij locuntj Vadeamp;uendequæcunqj hab«,amp; da pauperi-bus amp;c.in medium proferunt.Sed irrito cona tu,quod mox oftendemus: Sunt igitur quibus placet,hocChrifti uerbum,confilii effe non przcepti. Verum uteunque fit, nihil hinc ana-baptifiæpatrocinii habent. Nam ficonfilium eft, conuenitefle liberum,proinde neminem cogit,facultates deferere; fin pracceptum, non poteft nifi priuatum, feu perfonale eïïe, proin* deeos duntaxat ftringtt,quiineo rerumfta-tufunt,quotumfait adolefcens ille.quiaffe-âu quodâ deprauato,ita haefitopibu8,ut hune exuere non pofietjOifi fimul abieâis poiTefTiO' £ î nibus

74 AâïBROS. PELARG.

nibus Jtaqj Chnftus cû iuber, ut diftradis fot turns fuis in paupcres, rcdeat/ub unius pcrfo-na inederi ûudet omnibus,qui fimiliaifréhi te nentur. Certc Melanchthon ira locum cxpc-difjUtdicat prseceptum efle pcrfonale,ideft, quodadperfonam adolefcentisproprie, non ad omnes ex aequo per tineat. Atqj hanc inter* pretationc putat elle fîmplicifiimâ,qua Chri-ftus ab adolefcentc exegerit,ut( quia mû abie-éiis pofleiïiontbus, in quibus omnê iam hduti ain collocauerat/aluari non poltet)facuitatea diftraheret in pauperes, ut fie expedit’ amp;nbsp;liber Chriftum fequeretur. Earn interpretationem non eft animusrefellere. Hoc operaepretium potius reor oftendere, quâm nihil fibi confict Melanchthon. Nam quod hic uult effe prçcegt; ptum perfonaîe,non commune,libro hypoty pofeon côtendit ad omnes Chrifiianos ex X' quopertinere.Atqj hincfit.utquodhicde abq ciendis pofiefïionibus, iftic de exuêdis dunta' xa t diuitiarô afïêdibus inrerpretctur,idpugnï tix maliciofe aifinxerim homini, nifi in ipfius feriptis nonfecus reperias*Vide uero quâ con torta,amp;male quadrans( Nonenim dicamq ridicula ''fit haec uerborutn exegefis. V ade uen de,dapaupcribus,id eft,tantum exse afiieôHini dtuitia*

IN ANAB^, ER.RORES« diuitiarum,paratus fi respoftulet, omnofa' cukatcs rflinqucrf,amp; crogarc in paupcres * Si hoc ffruatoruoluit.quorfum attinebat, hunc inhortarijUt abiret res fuasuenditum, diftra-öoqj prccio in pauper«,rediret. Deinde palï réclamât, quod adolefcens auditis Chrifti uer bis,dciedro moefto'qj animo difccfTificdicitur, animo æquior forte futurus,fi folus illi diuitix rum amor interdidus fuiifet. Proindc quod dicitur,non ad folum affedum feu rerum con temptum.qain etiamad externam ipfarum facultatum pofleifionumq; abdication? per-tinet.-cuiusipfa quoque Jitcrae circunftantia* documento effe polTit. Tantum aduerfus re* rum communionem.

Supereft uidere,qui tandem huic tarn ftul-toerrori feneftram aperuerint.Etquidem pe tulantiffime debacchatur in monachos fyeo-phanta quidam Brenezius, caufam phanatici huius erroris,malitiofeillisaffingens. Cum certum fit illos neep publice neqj priuatim un-quam docuifle,omnes omnium facultates, communes effe oportcre.Quii unquam audi-uit à monacho,ad rerum communionem adt gendoseffe Chriftianos. Quin liberum faci^ unr, 6 quis hoc uitar genus uclit ampleâi, deq;

rerum

■7« AMBROS. PELARQ.

ferum fuarum pofTeiTionc difc(drre,ac inceps fub communi difpenfatione uiurre. Quod cum ifte imptobat, non interim uidet, eant quam nobis impingit calumniam,in apo ftolos recidere, apud quos rerum communio nemfuifleconftatjfçdut neminem impeile* rent,res fuas diuendere,amp; precium in ufum co munem deponerc, nifi quis hoc fua fponte fa-cereuoluilTet.Q^od cumita habcat,ftatuat hic fecum calumniator iftc Vtrum nos cum apoftolis damnare uelit,an abfoluere. Si illo-* rum probat Fadum, quorfum caufam nofträ, quam cum illis habemus commune, damnat;* Aut dicanCur nobis uertêdum fit uitio, quod inillis laudatur.Quisuero nonuidet,quam fplendido mendacto anabaptiftarucaufarnos commifceat. Ifti conftanter adferunt, rerum communionem efle præceptam.Nos fortiter inficiamur. Quod ifti faciunt, nullo exemplo bonorum duntaxat uirorG,faciunt.Nos quod facimus »exemplo apoftolorum tuemur. An, non pulchre nobis confiât,cum nos negamus, quod ifti adfeucrant i Quanto uerius har c culpa in fuar farinae homines reqci poterat. Quo rum cft Lutherus qui aliciibi fcribit ; Venderc relinqueçe omnia non eft confilium, fed ne* ceflX

IN ANABA. ERRORES, 77 tefTarium mandatum «Et Melanchthon cuni in libro Hypotypofeon uota monaftica fug-gillans fcribit, paupertatein cuangelicam ab omnibus iure diuino exigi, adeoc]^ non tân-tum pertinere ad monachos.quid aliud à Lu-therodocetfCcrtehicnon confiftit collatio, ni fl de ea paupertatcfermofit,quam profefli funt monachi. Alioqui quorfum conaf, hifce uerbis extenuate profeifam â monachis pau-pertatem''HocenimpromittittituIus,maiuf-culis prætixus literis. An uero paupertas fpiri tus,quae omnibus ex aequo præcipitur,mona-fticam extenuat .lt;’Quod fi omnino neget fe dé ea loquutum,qux monachis eft propria,quor fum attinebat negare earn,quae omnibus Chri ftianis prxcepta eft,ad folospettinere ftiona-chos i Quafi uero nos profiteamur paupertâ» tem, quae ad omnes ex aequo pertinet. Omnibus praedpitur, ne iniquus diuitiarum amor cuiufqnam animo infideat, nc quis hdat opi* bus,qaibus ftfus adolefcens,aegre accepit Cnri fti uerba,monentis ut fortunas fuàs in paupe^ res diftraheretenequaquam defponfurusani-mum, nifi tarn alte radices egiflet Ergo de ea paupertate Melanchtho loquitur, quaepofteiTiones non conteninit.uerumetiaiii abijciC

•78 AMBROS. PELARC.

abncitamp; in commune confert. Omnium au-» tem fjliîffimum eft, ac plane anabaptifticumj cam diuino iure ab omnibus exigi.

Eft altUS anabaptiftarum error plane fedi» ttofuSjquo negant licereChriftianis,obire of* ficiamagiftratus,exercerciudicia,animaduer tere infontes, fed quenqj fuo arbitrio debere uiucrf.ut domino fuo fter, aut cadar. Hunc er* roremxum ßt lucukntiflimus,non eft animus multis refcllcre, Quotufquifcgenim ignorât, Chriftum non ademiflegladium principibus, feddedüTe potius.Omnis inquit,qui acceperit gladium ,gladio peribit. Et Baptifta,cum mo net milites Contentos efteftipendijs fuis.publi cum munu3,quodinis mandatum erat, plane approbat. Apoftolus item prophanar potefta tis autoritärem com pro bat, tu alias,tum no* ininatim Rhoma. ij.Quo loco iis,qui Rhom j Chriftum eflentprofefl’ijprarcipitprincipum, licet ethnicorum, autoritärem ne contemnär, ftd illis, utpote dei miniftris obtêperent.Idem Petrus apoftolici ordinis facile princcps mo* net Chrifto initiatos.utregibus ac prcfidibus pareant.Qupd û tcrgiuerfentur,3poftoloilo* qui de magiftratu ethnico, cui tum à Chriftia nis obtcmperari conucnifbat,ne fcandalum

TN ANABA. ERRORE?. *79 ^rçbnrentjfîaiderentur reipublïczftatum per turbare.QuzroîAn inter Chriftianos, aliter feruari poifit tranquillitaSiQuodfi palam cft, fieri nonpofïe,frquitur opuseflic niagiftrati« bus,qui metu mali.fcelerofos cohibeant.Quo inagis niiror,quid anabaptiûis accident,ut aduerfus 'pcrfpicuam ueritatem, contra tain Clara feripturarû teftimonia, aufi fnt rouvm SCinauditüdogmatis genus orbi Chiift/ano inuehcre.Nam quod dicunt.Non efle refifter.^ dum malOjiftiufmodi eft,ut caueat, ne quisa* nimoulcifcendiyfeu priuata uindiifla malum nialo repenfet,non ut iudicibus fuas partes au ferat.quas ita demum agunt, fiuim 8c iniuri* am à ciuibus arceant. At omnium maxime fy cophantiam demiror eorum,quibus cum to* tamhuiusfeditiofierroris caufarn acceptam referri oporteat,tanten nos fugiliantjCjui cum anabaptiftisfentiamus- Nam indecretiscon* ciliabuli Marpurgenfis, fub paragrapho,Dc magiftratu, plane nos cum anabaptifiiscon* iungunt, fcilicet lcones( quod prouerbio dici* tur )CQm uulpibus manifefle déclinâtes in nos odium fuum, eo interim düTimula to, quod irt ter ipfoseft inexorabile.Neqj me clam eft.quO id confilio faciant ; nimirum ut animos cum uulgi

So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AMBROS. PBLARG.

uulgi,tum uero principunijn odium amp;nbsp;obtit dationcm noftri femel inflamment. Sedper-gant.quädo ita uifum eft, fortiter mentirtftrc nui ifti milites in hac praefertim acie nihil non cxperiantur denicß omnes artesfuas nobis in tentent. Videbunt ànobisefleuidoriâ. Obar mabtmus nos atq; tuebimur,primum con-fcientia redi,dein totius orbis teftimonio,po ftremoSf hoc nomine nos folabimut^quod hrretici fint, adeoqj peffimae fidei homines, qui ifta in nos moliuntur,Certe Brenczius hu ius crim inis fufpicionem nobis conatur im-pingere, quo improbis artibus capita noftra indifcrimen adducat.Si ideojnquit.anabapti ftae tollendi funt e medio,quod magiftratibus parère nolint, iamdudum àreligiofis, nempe facerdotibus et monachis inceptum oportuit. liquidem rcligiofi, qui haâenus præ alijs hoc nomen obtinuerunt, omnium maxime huic culpae funt obnoxippofteaq non minus hacin reerrauerunt,quàm anabaptiftarû colluuies. Hoc ut probet bipes ifte afinus, fyllogifmum nobis ftruit,quatuor mgredientem pedibus quis argumenti uim fagacius excutiat.Sunt e* nimjnquit,illiipfiqui docuerut,nullius religio fi mterefte,utpoenali iudicio morti quenquam adiudi

IN ANABA. ERRORES« ft adiudicet, aut de fanguine ferat fententiam. Quid uero hoc aliud eft,quàni omni bus Chrî ftiani8,magiftratus offices autfunâionibus interdicere.'Pofteaquàm omncs ^vKfT'wui’Chri fiianos,religiofos tRe oportet ,nr(^ inagiflra tus fundio citra fanguinis effufionem admini ftrari poflit. Habes hic, plufquam fcurrilein impudentiam,qua nobis in religionis uocabu loconatur calumniam ftruere.Quod nemo nefcitfu/ius accipi, cum commune rft epithe» tonChriftianorum omnium, preiTius aliqui' to, cum Clericis amp;nbsp;monachis tribuitur. Chri-ftiani ob communem hdem SC cultum dei,re ligiofi dicuntur : clerici SC monachi obuitr genus aftridius.Quod utinam non tarn illis nomeninuideat,quam optet illoseiTc,quod audiunt, necabeÛeà titulofuo:quod multore iigiofîu8faceret,quàm quod flagrat inuidia no minis. Sane fl flc agere licet multa profedo funt,quzhocnegocio aflinginobis poffunt. Dicim’ rcligiofls interdidam eflererum pro prietatem,indidam coelibrm uitam. Cuifi Brenczianz dialedicr peritus aliquis fubqci' at, Omnes ChriftianoseMcre!igiofos,quid a-liud confecerit, qua nos autores efle Chriftia-nis,ut abiedis uxoribus SC pofleiTionibus cct' F libem

S2 AMBROS. PELARG.

libcm ac pauperem uitam ducant i Scd propJ us adarguincntunt.DocfmusrrIigiofos, hoe rftjCOi qui facratiohbu« dicati funt offtctjs, à prophaniü funâionibus,amp;idgenu8 laby^' rinthis.oportcre quàm longiffime abeflc.Pro indenre gladio cicutiliceat,necin caufa fa-nguinis pronuntiarc fententiam. Quàm ini-quum effet,illo.v bellicisnegocijs, aut alqs feeu laris uitae molefttisimpltcari, quorum cftdeo offerte uidimas fSacerdotes dei incruêta my ft er ia contreâant, ÔC pronuntiabunt in caufa fanguinis Auerfatur dominus eorum uidi-mas, quorum manus plenz funt fanguine« Et Dauid nonne ab xdificatione rempli arcetur, ue1 hoe nomine, quod mul tum effudiffetfan^ guinis/Conuenit itaq; cicrieos quos totos di' uinis addiiHos effe oportet, ab huius ui tac ne-gociis Sc occupationibus eximi.Pergit doce-re querulus ifte, nos eofipfos effe qui nullo iu-reiurando.aut fponfïione,aut alio quouis ciui-li onere, cum alqs communiter ferendo un-qua m magiftratibus obftringi fuftinuerimus: idqï nullo aut permiffu.aut fauoremagiüra-tusfac^um effe,fed propr ir uolutatis dudu ac libidine.Hoc quoniam fplendidum eft menda cium,non libet rcfcllerc. Habituin eft hoe ho noris

ÏN ANABA. ERRORE5. S5 Boris confecrationi, 8(. profefliioni monafticç apontificibuSjMionarchis ac magiftratibus, ncc réclamante, imo applaudente populo, ut clerici acprofeflî à rigore prophani luri« immunes fint, quo fc totos diuinis addicât, Arcp eius rei product poflent diplomata pontificij amp;nbsp;monarcharum, tametfi non dehnt, quibui tiideanturreligiofi.hifcediplomatibusaduec fus monarchas,rpifcopos, magiftratus,amp; po pulum,deniq^ aduerfus femetipfosfupra mo-dum armatiefle. Verum hitfepotius tuentur, aduerfus quorundam tyrannidem amp;nbsp;uiofen* tiam, quos totos in hoc cfle uidemus, ut relt-giofos pro libidine opprimant,dum tandem redigant in ordinem, quod ne genres quidem idolorum facerdotibus facerent, Ac neuiuam fi non unus Pharao plus honoris habuit Ae-gyptiorii facerdotibus,quam Chriftiani principes 8C magiftratus, perpaucis exceptis, fuis habeat.Nam nullos dicere,religio eft.Et quor fum illos attinet inhortari,ut rehgnatis diplo matibuSjfeipfos uelut exarment f An ut omni uminiuriispateanti'

lam quod inceffit Brenczius ,ecclefiaepraffi desanathematis fulmine compefcuiffe magi ftratusjhquando dehcos adigerc uoluiflent

F z adca

U AMBROS. PELARö.

' ad capcfTcndam rempublicam.qm» nd m'deh hoc ilium abfqj caufa calumniari uoluifTe Fe ccrunt hoc proccr« ccclefir, fatcor, fed opti mo iure. Aut doccat aduerfarius, hoc illos nul Io iurefacere potuifle. Cur deuouendi no finr, qui uiolcntiam infemnt^ Quin hie mihi tech^ nai hominis cófydera ,qai cum propriam fen tentiam proloquitur, tarnen nos loquentes ft dt,Nec^,inquit, à ueritate diferepat quod utri que,hoc eft, tarn papiftz, quàm anabaptiftx hac in readßrmanttNölicere Chriftiano,uti gladio. Verum neutra pars fane interpréta^ mr.fcd plane falfo ut pleraq; omnia. Mox fu-am interpretationem adqcit i Scilicet Chrn ftianum.ut Chriftianum nonpoffeuti gladio, cuius nimirum fit, humilem eife ac mitem, 8C. qui non grauatim ignofcat.Oftendatnugator ifte,ubi nos doccamus, Chriftianonon licere uti gladio. Sed neq; gloifam recipimus, quan do extra cotrouerfiä eft Chriftianos aduerfus inftdelespugnare.quatenus Chriftiani funt. Quod fi neget, illos hoc nomine pugnare aduerfus TurcasSf RhomseoSjipfe nobis cau-fa m dicat.qua mobrem hoc faciant.Sed etiam atcÿ etiam uidear,ne dum caufam uult redde-repriuatos aftcdusadmifccat. Necy enim hie quxri

ÏN ANABA* ERRORES. quxritur ,quid priuato aifeäu finguli facianr, fed quid omnes communiter mouerc dcbeat« Hic uclit nolit.diccrc cogitur, fidem Chriftia nam in caufa ef(e, Proindenihdobftat Chri-ftianitatis titulus, quo minus gladio illis uti 1 i ccat. Ergo nos nondoccmus, Chriftianis in-terdiäum efTe armorum ufum,quod Chriftia ni hnt.Neqi dicimus.Non iUis licere bcHigera ri, Tantum prccandum, ut deus fuapotentia aduerfarios deiiciat,quod Pomeranus docuit, fcribens in pfalmum vS. Etiam nos non afpec namur potcftates,id quodLuthcruxfacir.mo nens Chriftianos ne poteftati pareant, fi illos iubeat apparare arma in Turcas.Expeäas caufanifDocrt nonlicerc Chriftianis, ut Tur cas bello impetant, neq^ ut fe tueantur aduer' fus illorum uiolentiam,etiam h Chriftianis bellum exitiale inférant. Neeg ignoro ilium iS pridem uela uertere.Scio,fcio,quàm nequiter alibi excufet. Scilicet tantifper fe uetuifte pu^ gnam in Turcas, dum uita in melius commu tata,in timoré dei tand? illis congrederemur. Nos uel ex ipfius uerbis conuincemus aliud il Ium uoluifte.-nimirü Chriftianis ut Chriftiani funt,intotum interdiäum eflie ius bellandü Plane enim nos Chriftianz mäfuetudinis ad^

F 3 monct.

96 AMBROS. PEL ARG, monet, cui non liceat ultioncm fumere de fiO-ftibus.Quin ad natura:doärinam( fidtjs placet )nosprouocat,q'jacius bfllorum prorfui «gnoret : imo quac uetet, ne populus populunt libertatefpoliatumferuitutifubiictat.Ännon hinc perfpicuum euadit, Lutheruin in hoc to tum fuiiTf, ut doccret Chriftianis uel hoc maxime nomine,quod Chriftiani funt,non Iiccre aduerfusTurcas arma fumerc,ac loge eos abrite à perfedioneeuangelica, qui diuerfum fe-cerint.EamfuilTe Lutheri fententiä, nec Brcc xius negare polTit. Quorfum autem nos ad-monet Chriftianae manfuetudinis.'’Crudeles certc fuerimus,fi oppugnante nos diaboli mä cipio,ingenuitatem noftram illato bellonon tucamur, OportebathicLutheriim meminif fe fraternx charitatis,cuiu8nos admonutlTe magis certe attinebat. Ea autem extgit, ut fra ter fratrem ab aduerfarioliberet. Chriftiana manfuetudo priuatos moderatur afFedusJ-ram,cupiditatemqj uindit^ae« Charitas publi er falutisrefpe^Su fontes punit ,innocentes'q; tuetur ab improborum iniuriaamp;uiolentia. Quod de lege naturç cauillatur, quii non uidet longe fecus habere.'' Vetatillaquidem, ne populus populü ditioneaut facultatibuseijciat:

uetat

IN ANABA, ERRORES, «7 artat ne libertate fpoliatum ,feraituti addicat nihil comeritum, Verum lex charitatis, qur naturam non abolet,quin perficit,docet arcen dos eût iniprobos,ne bonis noceant.Quod cii manifeftum fit, fedulo moliri Turcam dcoo* tumChriftjanorum hoftem, ut illos facultati bus ac libertate fpoliatos, in feruitutem fitnul Sc diuerfam religionem aflerat.refcrre putauc rim Chriftianx tranquillitatis, libertatis po* flremo 8C pietatisftudioforum,utfumptis ar mis aducrrario occurrant,Sed itauifumeft deo,inquit,noRrisfceleribus offenfo,ut ad e* anëdandos nosaliquantifper abutatur barba* rorumimmanitate. proinde illorutn incur* fum legitimo bello depeUere, eft refiftere deo, caftiganti nos perillos. Sedfi ideo non licet Turds infiftcre,nec in morbis licebit acccrfere medicos, quod deus SC morbos immittat pur gandis fuis. Nonnunquam amp;fatanxmalitia ad idem abutitur,cui tarnen iubemur refiftere. Fas eft ergo SC Turcas depellere, fi quando po teftasprxdpit. lam aduerfus calumniantem tnemur famam,(d quod licet conceffis ration! bus:Sf animas noftrasnon tuebimur aduer* fus fatanx organum i Certe hac ratione, non licebit deprecart poenas S(flagella,neaidea* F 4 mur

8J AMBROS. PELARG«

mur uoluntati dri obüftere. Quinetiam ab« horrrrepomas àdeo inflidas, quamhbetnatu ra accrbz fucrinr.prccatum erit:quod Luthe* rus facile concedit, ut qui alicubi audader pro nnntiet : Animas in purgatorio fine intermif* fione peccare,quàm diu quçrant regem,ÔC pcc nas horreant.Et utad infiitutum propius ac* cedam.Qui intotumadimuntChriftianis ius belli, idem magiftratibus oportet ius adimät puntendi nocentes, cum nihil aliud fit bellum legitimum, quam punitio multorum per mul tos. Quod fi Lutherus non uult poteftatum le gumcp contemptor haberi.quorfum negat, prophanis poteftatibus parendum, nifi iuxta fcripturac diuinr régulas prr cipiant.'’Cum Pe tnu uelit Chrifto initiato$,ethnicis magiftra* tibus obtemperare. Quod idem facit Paulus Rhomanorum 15. Conftat autem illos nulla prr cipere, quae legis funt, fed quz in rem funt politiaeSf reipublicac. Annon contemnit leges, qui negat rempublicam legibus féliciter adminiftrarif'Qui negat, Chriftianum ullis addiäum legibus,nifi diuinis.^Quidoceto-mnia ex fynagoga fatanx proficifci, quçcunc^ extrafcripturam facram prxcipiuntur^Qui negat neq^ papx,ncq; epifcopis,neq; ulli homi luua

TN ANABA, ERRORES S? num ius efTe unius fyllabx conftituendx fuper Chriftianum hominem,nil! id hat eiufdem cô fenfuc'Statuat fecum quifquis uolet,num con-temptx poteftatis reus ht,quthngit prxceptû eiïc Chriftianis,ut omnes omnibus fempcr,0C in omnibus obediant. An non ad iftum mo-dum,omnia in confii/ionem redibunt et circu lum,nimirum ordine,publica^ tranquillitatc perturbatist'Scilicct, Nó eft hoc poteftatibus autoritatem detrahere, hqufs omnibus xquu ius faciat, ut quodlibet à quolibet exigant.Fa-teor humilitatis amp;nbsp;charitatis efte, omnibus fe fe fubmittere,omnib’ inferuire SC obfequi ufq^ ad aras( quod dicitur )id eft, quaten’ licet in-oftenfo numine.Nam huius diuinz liters nos admonent. Et Paulus ipfe feciflelegitur iuxta illudiOmnium me feruum feci. Verum ut o-mnes omnibus,amp; in omnibus obediant,quae ufpiam fcriptura przcipitMut locum proférât hçreticus, qui prxcipiat,ut fuperioresfub-ditis uicilTim obediant.Denic^ Brenczius,quf fic debacchanter in monachos inuehitur,non ne magiftratibus adimit ius gladij ,aut reftrin gitfaltein,negans illis ius efte occidendi hçre* ticos.ob folum hçrefeos crimen, fi alioqui inculpate uiti cxiganc coram mundo, nihil pec

F $ cantes

50 AMBROS. PELARG.

tantes in ciuil» conftitutionci, addeni ilfos ntiincr is fui terminos excedere, falcemcj? in a-ïienani mefrfm,quod dicitur,inittcre,fj hzrc' ticos afficiant fupplicio f Sed de hoc alias co-piofiusdifferemus.DcOecoläpadio et Zuuin glio quid attinet dicere ?Ferüt ifti potcftatein, quatenus licet illzfa pietate, hoc eü^incolumi ipforunt doärina plufquain impia, aduerfus quamh quis forte hifeere audeat,fi fenator eft, mouetur magiftratu: fi e media plebc, adi-gitur in carcerenttü canonicus.depdlitur à col legio:h monachus.ciuitateexigitur. Nonfe-runtitaq; magiftratum, niftqui ipfisconfen-tiat,quicquid uel dixerint ucl fecerint. Hocci-ne eft poteftatibui obtemperarefan apote* ftatibus tibi potius obtemperari ucUe.-’Quan-doifti,pontificum iC epifcoporum potefta-lem agnofeerenrr’ Habes iam, quibus autori* bus acceptum referri oportcat,quicquid pubh CÇ poteftatii contemptu anabaptiftr peccant-Eant nunc, ÔC orthodoxos in fufpicionem uo Cent, qui diifimulanter anabaptiftarum erro-ri faueant. Pergani ( fi ita libet )illorum cau-fam cum anabaptiftarum caufa coniungere, Sed etiam atq; ctiam uideant, ne dum conan-tur faccfe,fycüphamiam fuam ©rbi màgis ac »nagis

IN ANABA. ERRORES. 91 fnagisteftatanifacianf.Hjcfercdicerehabu/, df potcftatc agnofcf nda,

Supcreft de iurflurando præftando publias poteftatibuSjdiiïererc.Quod anabaptiftae in Ifgcs iurarc rccufant,quod nolunt ullo iura mento potcftattbus fde obftringrrc,partim in caufa eiTe uidctur,quod potf ftatem in Chri fiianifmo non agnofcunt ; partim, quod kge cautum exiftimant, nc quid omnino Chriftia nus interpofito iureiurando polJiccatur. Qua fententiam omnibus.quoddicitur.unguiculis tcncnt.tam'q^ religiofc obfcruant, ut cum damnent uioJatac religionis Chriftianae, qui exi-gentc magiftratu iufiurandu prcftiterit; quod miror cur faciant,maxime cum iuramentum ex fe, neqj malum fit, neqj Chriftus in totum uetucrit.Licere etiam ex caufa, aliquid interpofito iura mento uelaflTerereucl promittere, facile fueritoftendere.Prindpio, ipfe domin’ Gen.z2.PfaI.çi.88.io9.deniq{apud propheta», Efaiä 44.0.6z. et Hier,z2,44.çi.interimpet dexteram,interim per animam fuam.interint per femetipfum iurafie legirur. Quod nequa^ fadurusfuerat, fi per fe malum eflet iufiuran-dum.Vtetiara nos iurcmus, ipfc nobis impc-tiofus eft autor Deute.ô.io.Exod.zz. Tum an geloi

9t AMBROS« PELARG.

gclos iurafff legimus Dani.12.Apoc.1o.QHod H omnino uetitücft,neiurlt;mus, cur iurat Mo fcjjCur idë facit Iacob, cur etiam aufus eft Da^ uid.Et Paulus non uno loco iurat.Quinf tiam funt inter exempla,quibus laudi datü eft,quod iuramëto fe aftrinxiifent diuinis reb**, id quod pfal.ßi.deprophetaDauid legere licet.Etiam laudantur in facris literis,qui id prarftât, quod interpofîto iuramento fefatfhiros promittüt: ut eft uidere pfal.14. Vt contra uitio quibufda uertitur,quod rupto iuramento promifta non feruentji.Mach.é.Ex his itacg liquet, iuramen turn fimpliciter non efieprohibitum.fed quod fit excluiis iuramenti deügnatis comitibus,ni tnirum ueritate,iuftitia,dC iudicio.Quo pado Hier.docetefle iurandum.* lurabisC inquit ) ui uit dominus in ueritate, in iuftitia óC iudicio^ Quod fecus habet apud eos, qui fubinde peie« rant.infignia mëdacia, interpoftto numine ro borantes:qui item fide iurant,aut pro re iniu-fta,aut fine iudicio,hoc eft,temere ac leui ter,u( nuncpalTim uulgus deierat pro rebus leuicu-lis,nulla iurifiurandi ratione habita.

lam ex eo,quod fcopus eft iuramenti euingt; Citur,nd effe illicitum.Porro fcopus iurifiuran 41» CQfirtnattQeft ueritatis, adeo ut quidam fi-niant.

ÎN ANABA. ERROÄE^. 9$ niant,lufiurandum nihil aliud riTr, quam ueh£ mentcm quandam ueritatis coArmationem. Proinde ut non eft malum,qaod ucnim rft ad rerere,it3 non eft illicitum ueritatem iuramtn to confirmare. Inde amp;nbsp;fcripturæ diuinæ iura-mentum comprobant, quod Armandx ueri-tati Au

Ad hrc. luramentum quod At interpofito numine tüç AaT^i!o:igt; officium cftmon minus q adoratio ÖC facriAcium. Vt ergo qui deü adorant,qui facriAcant,A reuerentur ac timent, quem adorant,cui^ offerunt facriAcium ; Ita qui per deum iurant,quid aliud, quam ueritatem fummam reuereri SC Honorare fe.proAtc turt* Nam qui iurant, per maiorem fe, hoc eft* per eum quem fe maiorem agnofeunt, iurant. Proinde quanto res eftfandior,cuius cauAk per deum iurant homines, tanto maior eft ho nos,quem illi iurando exhibét. Ergo nihil eft^ cur anabaptiftzrcIigionisprztextu,iuAuran dum detredent.

Poftremo,probat inftitutum,c|uod iureiu-rando apud homines efficitur. Confirmation ne fiquidem iuriffurandi ,omnis controuerAl Anitur amp;nbsp;tolIitur.Heb.6, Atqui bonura eft,po here Utes,tollerecontroucrAas.Qui igitur Aeri poteft.

gt;4 AMBROS. PELARG. poteft, ut malum fit iufiurandum,quod tranä gtndis litibusdtftinatum €ƒ€ƒ

Exhisnullo negocio diflbluitur,quodex lacobo anabaptiftæ proférant : Ante omnia fratres nolite iurare, nccy per coclum, neq^ per tcrram.neqj aliud quodcûtg iuramcntû.Qyod item ex MatthæOîNolireim are omnino, neq^ per coclum quia thronus dei eft.ncq; per ierrâ, quia fcabellum pedum eius eft,ncq} per Hiero folymam,quia ciuitas régis magni ert. Vult la cobus interprété Innocentio:Ne iuramentum diligant,hoc en,ne ad iurandu fpotanea qurep uoluntas inducat niagis, quàm impellatnecef fitas.Nec^ aliud uultferuator, quinonfimpli-citer uetuit iuramentum.fed ne quis temere, id eft,finecaufaiuret,uulgato hominum more, quibus in procliui eft,per res quaflibet, ob qua libet leuem caufam iurare,nulla honoris re-uerentiae deiratione habita. Non ergo Chri-ftusiuramentum fuftulit, fediurandifacilita^ tern Sc confuetudinem interdira m efleuoluit, ut Auguftinus quoqj interpretatur, cum alq« aliquot locic turn pratcipue, fcribens contra Fauftumcapi.zz. Etinlibro contra menda-cium. Ab hac interpretatione non ita abhor-retillud Salomo.confiJium.'Iurationi nonaf* fuefcat

ÎN ANABA. ERRORES. fucfcaroï tnum. Multi eru'm cafus in ilia. Au-* guftin’incaufam affignatprriculum periurij» Sed hoc unum,quanta fecum incommoda ue* hit?An no uidcmus,in uulgo per homines,qui paiTim exigunt à fc mutuo qualibet occa^ one, prarftant iuramentum, quac periuria, 8C ex pcriurii8,quæ fraudes,quç rixar.quac pugnç,quâ tar item cardes, quot homicidia Si. alia id gen’ incommoda fubindeenafeanturf

Eft qm hune Matthçi locum ita expediatt dieit,Chtiftumàfuis exegifle perfedioneni, inter perfedos autem non opus efle ullo iure-iurando, proinde uetuifte feruatorem, ne quid omnino lurent Quorfum enim a ttineat iura-re,inquit,fî nemo üt, qui quenquam uelit circu uenire, etiamfi id polTit impunerfed quifq; alte ram e fuo çftimans animo,nemini diftiditc'Ex interpretatio an confentanea fir,noninhdet ad uiuum excutcte.lllud admonëdus eft ledoc quaedam intermiftaefte,quxutàfuperioreit) terpretatione non abhorrent.-ita hanc plane uidentur eb’dere. Addit fiquidem, Chriftû non abfolute uetuifte perfedis.ne quid omnino lurent, fed uetuiffe.ne pro htfee rebus lurent, pro quibus uulgus deierare folet. Carterum incau fa pietatis ac fidei,etiain Chriftum 8capofto losiu

$6 AMBRO. PELARG.

los lurafTe.Sfd quorfum rjs,qui pcrfedi funt fu rare licet in re pictatis amp;nbsp;fidei, h inter illos non fit opus ullo iurciurando^ An forte hic locum non habet quod in fubieäis uerbisdicit ferul tor.Quod ultra haec adiungitur ,ä malo profi cifcitur'Neqj ad rem facit, quod Chriftum dC apoftolos iuralTe legimus in repietatis dcH' dei« lurauerunt fateor, fed apud eos, quorum fides utpote recens, ac primum nata iuramen ro,plarrunq; etiam arditis miraculis conhrmi da erat. Kaec autem intcrpretatio de perfcdis loquitur,oftendens quid inter illos ßeri maxi' me conueniat.Itaqj R nullo inter perfeóïos iu' reiurando opus eft, non conftftit, licere illis ut lurent, etiam in caufa pietatis fidei,quin hoc potius confequitur, in totum illis interdidum cfte iuramentum.Caeterum quod ad confequê tiam ipfam attinet, non protinus iuramen* tum Chriftianis interdicitur. h feruator cupi' at illos efle perfedos . Eadem enim opera, lus gladij illis interdicitur. Ncc mihi fit uerifi' mile,intcr perfedos non opus efle iureiuran-do.nifiquifc^alterius fidem fatis perfpedam habeat. Quod R nemo eft hominum, cui ea, quse ex hominis uoluntate pendent, quzéç intra fînuofos humani cordis recefliis la tër,pof-fint eflie

IN ANABA. ERRORES, 97 fintefreconfpicua,miruni tandem, û ctiam o-ptimui quifq; de alterius fide fubdubitet; Hçc aflerendç uehta tis Audio admonere uifum eft, citra contumeliam eius à quo hac in re diften* tio. Hoc uelim expendant dodi 8C ftudiofi: Num quid ad facilitatemiurandi faciat,iura» re per res conditas ; ac per hoc, num fa tis ap* pohta fitinterpretatio.fiquis dicat,Chriftum hoc ipfo quo dixit,omnino no efteiurandum per res creatas .uetuiffe iurandi facilitatem dC aftuetudinem.Nam hcreaturæ ad rem non fa ciunt, affcdata uidcbitur interpretatio po-cius,quàm uera. Mihi omnino fit ucrifimile, ludxos per illasiurarefolitos, quoties fimula la religione proximum tentaflcnt dccipere, eum praefertim, apud quern fcirent iftiufmodi iuramentafacrofanda haberitut plurimum certeualebant apud idololatras acfimplices. In iftos itaq; hoclicentius moliebanturfrau« des,quod fe putarent immunes à periurio,fi cp huiufcemodi iureiurâdo firmatum effet,quant proxime refcindcrent. Quod fecus habere fer uatorfigntficat,cumprohibitionis caufam ad jungens dicit,terram effe fubfellium pedum dei,eoelum thronum,HierofoIyma ciuitatem tnagni régis ♦ Quo fatts manifeftoindica^in G créa tis

9S AMBROS. PELARÖ.

crcatis pcllucere diiiinam ucritatein, 5^ e xtaM quædam diuinitatis ucftigia.Adcoq^ct hoc iu ra menti gcnerc aftringi hominc.ut quod pol-hcitus fucrit praeftet, Ac proinde non facile in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

randum effe, per quafcunqj creaturas, quod 8C * htc pcriculum fit periurii. Atqj hue mihi refpe xifle uidetur diuus Iacob’ cum dicit : Neq; per ccelum iuraueritis,ncqî per terrain »neq; aliud quodcunqt iufiurandum » Sit ueiirum eft, eft: üeftrum non,non:ne in hypocrifim incidatis. Gerte his uerbis non fimpliciter cauet Apofto lus.ne per res creatas iuremus : fed ne Icue ha-beamusiuramentum huiufmodi, neuerebus conditis tarn facile abutamurdecipiendispro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

ximiSjinhypocrifiSC mendacio.

Tum illud anabaptiftç proferunnNeqj per caput tuum luraueris, quia no potes unum ca pillum album facere uel nigrum. Quo mone* muranabaptiftarum fententia.-Ncquidpolli-» ceamur,quod in nofira non fit poteftatc. Cui dum fubrjciunt.in nullius elfe poteftafe, prçfta re iuratajeliquum fit,non effe iurandum. At-qui hoc negocio omnes fimul ueteresadunü ufqj.ceu periuros damnabimus,quofcuncy Ic-gimus iuramento interpofito uel affirmafle aliquidjuel promififie,Quinhancculpam in ipfuni

ÏN ANABA. ERRORES. 9^ îpfumdeum rfr)cimus,qui hoc fieri iuiferit, quod in noftra non fit potcfiate.^Porro iuiTit il îc,ut per ipfius nomen iuremus. Deutero. 4. proinde quod dicitur,eiufinodi eft.Non iura-bis per uires tuas, quafi his ali quid poiTis effice re; quod faciunt qui uires fuas fiulte mirantuc amp;nbsp;iadlant, cum ne capillulo quidem poiTint co lorem detrahere. Quin illud ad confiabilien-* damperfidiam,in peruerfum fenfum rapiunt: Sit fermo ueftcr,eft,eft:non,non.Quod prçtee hæc a c ce ff er it, à malo eft acpraeterea illicitum* Refpondeo;Monet Chriftus,uc quantum in nobis eft,non affedemus iuramétum, fed fim plex fermo nofter pro iureiurando nobis fit. Sed qua arte ex his uerbis colligunt, iuramen-turn fuapte natura efleillicitum ^Non continuo illici tum eft,quod à maloproficifcitur. Si Chriftus dixiflet malum eflc iuramentum, reite colligf rent eflcillicitum. Nuncnon dicit malum efle,fed à malo.Tametfi fciam efie,qui ßc interpretentur, A malo eft, id eft, culpa eft. Eftautem à malo ueliurantis, uel diffidentis. Sunt homines peflimæ fidei, quibusnifi intercedente iuramento aegre fiditur. Qui cum ipfi fintpeflimi, aliosexanimofuo aeftimant, ac prætereanemini iniurato quamlibct bono fi-G z dem ha-

100 AMBROS. PELARÖ. drm habmt. Itaqj necrfTe rft iurainétum à ml lo r iTr^url eius qui iura t, uel rius qui iura mentum exigitgt;Nrc protinus abeftaperfedionc tuangelica,fi quis iura inen to interpofito alte-rius diffident!æ confulat, id quod charitatis ra tio interim poftulat. Ncqj cotinuo peccat, qui ab eo cui non eft tutum fidere iufiur andum exi git.Quare nulla efthaecconfequentia: luramê tum à malo proficifcitur.Ergo malum eft.

Sed qua ratione,inquies,magiftratus iura-inentum exigit etiamàbonis,qui bona tide omnia præftant.quae in rem funt rcipublicar? An non iniquumeft.diffidereuiro quibonz lt;itfidei,quit^omnia ultro przftatfRefpon-deoiNon Temper diffidit, qui iuramentum exi git.Primum in ciuili multitudine, mali cum bonis permifti funt.Vndea communi iureiu-rando quod quotannis exigic magiftratus, ne mo ciuium citra alteriusiniuriam poteft exi-ini, Ted cum omnibus ex zquo agendum eft. Nemo enim eft,qui uir bonus non uelit haberi. Quanquam igitur boni bona fide omnia prz ftituri Tint,pro conferuatione tarnen tranquik litatis,proq^ iurifiurandi religione,grauatim ferre non debent,fi 8C ab ipfis iuramentum exi gitur« Deinde externa tantum uidet homoSC

IN ANABA. ERRORES. loi qu3f parcntjnaçAiciyixijsxç cHic non potcft. Quo fæpc contingit ut qui peÜïmus fit,pro optimo habratur « Poftremo incrrtumeft quabs po^ fir idle futurus fit, qui hodie bonus « Certe talc hodicuidemusrerum ftatum.ut uixiurato ha benda fit hdcs.

Poftrcmoloco obijciuntquod Paulus di-cit: Charitatcm omnia crcderc:ad quod con-fequiturinquiunGquodncminidiffidat.Siigi** tur chantas fit in magifiratibus,non fft opus ullo iureiurando.Bellaprofcdo colleAio.Pcr inde fiquiscforba ficus coUigat. Vbi chantas. inquiunt,ibi non eft opus iuramrnto.Sed unde f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;probât.Ex ucrbis Pauli : Charitas omnia ere

ditf Quafi hoc folo nomine iura in en tum exi^ gant qui publica poteftate funt prarditi, ut hoc inagis fidantiuratiSjSC nonetiam pro confer^ uäda religione iurifiurandi. lam neqji uerbum Apoftoli fane intelligunt: cuius intelligentia ex his quae antecedunt petenda efi.Congaudet inquitueritati • Quofatis liquet charitatê non omnia credrre quæcunc^ alij dixerint. Ergo qgt; .1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur tale elfe uidetur,Charitas omnia credit

rife uera.quarcunqj ipfa proloquitur. Quz em congaudet ueritati quando mendacium aife« ôaret f Proinde nihil ipfaloquitur :quod non G 5 credit

loî AMBROS. PELARO/ credat ita habere iuxta illud Credidiproptrt quod locutus fum. CçterG alijs non omnia cre dit,id quod neqj debet. Qui enim cito credit Ie uiseft corde.IndeÄloannes cauetne cuiuis credamus fpiritui.quin uult probädos effe fpi-ritus ne quos inexploratos recipiamus. Si cui haec non fatis forte arrident, per me licebit ut dicatuerba Apoftoli uTmfßöAixq-c-accipi.Atcß cam habere fententiä, Adeo nondifficilem feu jnorofam efle Charitate ut omnia quoad po-teil facile credat.quae quidem non fit nefas cre dere.Ergo credit omnia Charitas, Atnon o-mnib^.Nec^ abfblute omnia credit.fed quæ uel ipfaloquituruelquçdtuinitusreuelâtur.Omni bus em omnia credere, inconfiderätis ac min’ circûfpedi hominis fuerit iuxta illud.InnoccS ( hoceft fenfu carens )creditomni uerbo, Ea funt argumenta quibus Anabap.homines prç poftcrereJigiofi, omneiufiurandü ab Ecclefia conantur tollere. Id er roris notum eft c quorS lucubraciunculishauferint. Sed nolimrecen-fendisiftoçi nominib’cuiqefle moleftior .Ad uerfus eä hçrefim multa apud Aug. Sf Hie.in* uenias, fi quid prêter ea quxà nobisdidafunt* bbebitcognofeere.

la

'to5 IN ELEVTHEROBA

PTISTAS PER AMBRO fiumPelargum*

Ambrofiüs pdargus Chriftiano Leclori.

ÏPfa rccoinpcno uerumcflc, quod olim ad Tiniothcum fuum fcripfit Apoftolus.-futu rum ut impoftorcs in dctcri’ proficerct. Neep enim mefugit,eflc quibus non fatisfit,tota (quod dkitur)uia aberralïe,nifiSC alios in cr-rorem abducant.Et iftosuidcas,popularis aa ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ræ pruritu, hue omne impendcre ftudium, ut

his qui nouitatum amantes funt, noui aliquid fubinde adfêrant.Ac fcrcfit,utdüfcænç(quod dicitur )feruire ma hint, quàm gloriæ Chrifti, non quod ucrum cft doccant,fcd quodrudi po pello uiderint eße quàm maxime plaufibile« Quid entm aliud docerent mentium decepto-rcs,amp;: qui hocunum ftudent, ut quofcunt^ pof funt in naflam pertrahant Et interim indo-I âum uulgusfuoptc ingenio in errores propen fum, plaudit ad fabulam, amp;nbsp;phraeneticorum more.ad fua incommoda ridet : ut hic locum habeat illud Hier « Prophet» prophetabant

G 4 mendagt;

104 AMBROS. PELARG.

mcndacia,amp; facerdotes applaufcrnntmanf* bus,dlt; populas mruai dilcxit taüa. Nioiirum talibus difcipulia tales compctunt magdiri^nc non fimiles habrant labra latflucas. C^oJ ntß fcducSorcsiftiaddiuinaflentjforcut iniperita multitudo iftiufiaodi fabulis utroc^(q? aiunt) pollice faucret, nuHa ratione hue perpelli pote rant,ut attentarentqux nunc ultro faciunr. Quid autem non faciunt^Nihil non hngunt.ni hil no coinininifcuntur: ne non habeant quod mentiä tur.Quid porroiftiufmodi rabulis futu rum eft.qui uulgi facilitate abuâ,errorem erro ri uel addunt, uel alio longe pernitiofiore per^ mutant ƒ Cuius quidem rei h quisforte exigit documenta, omnium luculentiïTima dedero. An non Oecolampadius Jimulatq^ defciuit ab ccclefîa,in Lutheri fententiam,qux habet, cor pus amp;nbsp;fanguinem Chrifti in facramento fyna* xeos eife fubftaptialiter fub pane amp;nbsp;uino: toto corpore difeeffîte* At idem no magno internal lo,aliam commentus eft fabulam,negans illic rfle corpus Chrifti,nifi ut in figno.

lam funt.quos hoc nomine^wOiçoamp;x’nf^a^ id eft, fiquis interpretetur liberobaptiftas nô inepte appellaueris:quod baptifmum liberum faciant. Iftisprimum nondifplicuit anabapti ftarum

CHRISTIA. LECTORI. loç ftarum fente nti a, de nontingendisparuulis,t3 fo dejnentiaeuentum eft,utfaciant cutuisfim« pliciter hberum,utrum baptizari uelit an non. Hoc fl non eft in deterius proficerejibcntcr fa tebor, Pauli uerbum mihi nondumintelleftü. Cætcrum quibus hoc fuum dogma fulciant, hocnoftroqualicuncplibello,facile pcrfpexc ris, que nihil addubitoquinexporreâafquod dicitur) fronte excepturus hs. Beneuale leâoc amice. Friburgi Anno à nato Chrifto Mille» fimo quingentefimo triceûmo primo.

S» AMBROSIVS PBLAR'

GVS IN ELEVTHERO-baptiftas, Ea Leutherobaptiftarum caufa nô pau^¹ lopericulofioreftanabaptiftarumne gotio.Hienim baptifmum ,ceurcn«

¹

alTequêdzfalutineceflariam, fubad^' ultamaetatem reuocant. lâicuiçg liberum fa ciuntgt;anbaptizari uelit,an uitam omnê abfq| baptifmo tranfigere.Commodum proindenî fum eft,prçftruâa primüueritate^de baptifmi neceifitate conar i,fi queä iilis,quod ftulte'opt^ luntur de pulmonc ( quod dicitur )rcfeUere.

G s Certe

«0(5 AMBROS. PELARG.

Ccrtaeft itaqj acconftans ecclefiae fcnten« tia, ncmincab inuulgato orbi cuangclio,abfqj baptifini munere,remiffionfm SC falutem con fcquijîifitemporis anguftta baptifmum non expedier. Ea fententia, cx i Ilo feruatoris uer-borobar accipit;Nifi quisrenatus fueritjf X a-qua ÔC fpiritu fandlo, non poteft introire in re gnuin dei. Qao quidem oinnes ad baptifma adftridlosuoluit.quibus facultas eflet fufei' piendi baptifini,ut contemptae legis reus fit, qai cum poiîit,tamen nolitbaptizari,

Sed hic mihi uide, quam impudenter clarif fima Chrifti uerba,änatiua intdligcntiadi-ftrahantimpoftorcs aliqui.Fingunt,inufrbo Chrifti efiemetaphoram, ab aqua SCaeremu tuatam. Horum eft Brenczius quida m,.homtgt; non rriinus temerarius,qiiàm indodlus. Is ea-* uillatur Chrirtum uocabulis quidem element torum ufum, quibus tarnen longe aliud fignifi cetur,mors fcilicet 8C gratia,quibus conftet iu ftiftcatio.ut fenfus fit; Nifi quis per carnis mor tificationem,amp;; fpiritusgratiam iuftificai’fuc rit,non poterit uiderc regnum dei.Habet et ar guinenta,quibus metaphora fuam muniat.-Vi dcmuSjinquitjtnultos faluari fine aqua, nemi* nem aatem flnemortificatione carnis.Necefle

ergo

TN ELEVTHEROBA. 107' ergo eft,aqua hoc loco accipi.Quod dici tjComplurcs faluari abfq; baptifmatc,hoc jnihi fecum eonuenit. At quod de tropo com minifcitur,neqj ucrum eft, neqj hinc probe col hgitur: Qui faluantur abfqj baptifmate, hos fublcuatneceflitatis articulus.fublcuat fides, fublcuat uotu baptifmi; utnon fit ncceflc Chn fti uerbis tropos affingere.

Aliud audi argumentum,quo nobis( fi deo placct)probataquamtropicam; Nomine,inquit, fpiritus aerisflatum primaria fignifican tia intelligiconuenit,Nemo autem baptiza?-tur ex aere elemeto, Nccefleeft ergo aerem ac præterea aquam /xtra^jojiKc^ accipi. Scilicet gnarus artifex, qui quod falfiflïmum eft,tan-quam uerumamp; confeftiim afiïimit,quo impo nat fimplicibus. Clariora funt Chrifti uerha, quam ut tarn prodigiofe detorqueri patiaturt Nifi,inquit,renatus qui» fueritex aqua amp;nbsp;fptri tufanlt;fto.Sed dieet,in graecisnonaddifando. NecapudAuguftinumlibro aduerfus Fauft« 24.capitcprimo.Imo illiCjaquæ 8C aeris men-rionem fieri. Verum hoc crcfphygeto non ela bitur,pofteaquam induda homiofis dare in* dicat, de fpiritufando fermonem effe hoc loco,non de aere,Nam docendi gratia exemplu

Chriftujs.

io8 AMBROS, PELARG.

Chriftus adhibuit,de aeris impetu, à quolïmi Ittudo duciturad impetum fandifpintus,uC Chryfoftom’ quoc^ «nterpr«atur,homilia hoc Cirillus.Spiritus,inquir, ubi uult fpp rat Sc uocrm rius audis, Si nefcis unde ueniat aut quo uadat. SictA omnis,qui nat’ eft ex fpi rïtu. Hic cum extra controuerham,ferino fit de fpiritu fando,palam fit, de eodem intelligi locum,quem probando infiituto produxim’« Aut dicat cleutherobaptifiarum patronna, fi nomen fpiritua aercm hoe loco fignificat,,cur in aquapotius,quàm in acre baptifmusperfi^ citur.Quinin ea fignificantia accipiendum eft aquç uocabulü, qua ufi funt apoftoli,quos non rftuerifimile,latuifiefenfum uerbiChrifii: Eu Ces in mundum SCc, Baptizauerunt autem agt; qua elementar/,ut Adu. S.plane habes,dicen' te eunucho : Ecce aqua quis prohiber, me ba* ptizarii^Putas hoe didurus fuerit,fi non is fuif fet baptizandi ritus ƒ Quo magis fuccurrit hic demirari iftorum ftultitiam,qui cum uideant, hoe ritu baptizareecclefia, tarnen nefcioquos Cropos nobis eonantur obtrudere « Certe ipfe feruator in aquis iordanicis baptizatus eft,có« ferens illis, tadu facri corporis uim quandam uiuificam, qua omnes in Adam mortui reuiui fcant

ÏN ELEVTHEROBA. 109 Fcant. Pr o inde nullus eft htc tropus, nulla m uerbis Chriftf inuoluta me taphora, fed apcr* tus cft fermo,et qui inyfticâ gemturam Brcnc-ïEii non agnofcit. Nec^ loci huiusingenium pa titur,ita aquam accipi, ut contcdit aduerfari’ï quandoquidem de her a menro baptifmi Chri ftus loquimr, quod rebus fenfilibus confiât 8C perficitur,ut nullis hicop’fitmctaphoris. Ta metft allegorias in diuinis fcripturis quaerere, non omnino otiofum fuerit,iï quis hoe incolit mi uerborumfenfu faciat.

lam idem perfuadere conatur collationè fcripturarum^quibus familiare fit/piritusgra tiam,aquç nomine fîgnihcare.Et locis aliquot produÂif,putat ferem faâam habrre.Ioânis« inquit,4.amp; ita accipitur.Rurfus Ezechi.56, EÂindam fuper uos aquam mûdam. lt;Srd qua tandé arte confieitur,ut fi aquv uocabulü alicu bi tropicœs accipiatur,idem in alqs quoqj fcrigt; pturz locis oporterefieri.Etiâfi quod tx Eze^ chiele producitur.reâius conueniet, de bapti* fmo intelligi,qui aqua peragitur.Siquidem ui* detur omnino Paulus,ad hzcprophetç uerba refpexifle.cum ad HebræOs perfcriberet.'Acce da mus ad deum cum uero corde in pleropho* tii fidei,Ioti corpus aqua mundàiNihil proin* de par*

no AMBROS. PELARG.

de piaculi fuer it,(i quis dica txprophetam del« qua baptifmatis fuifle prolocutum.

Eodcm pertinet^quod Ephe. ç. Apoftolu» dicinChnftum lauiffcecdefiam inlauacro a-quæ: baud dubio de aqux elemento fentiens» Haecigitur cum ita hafaeant, non facilecom* mittcmuSjUt fcriptuf as facras à gcnutno fenfu detorqucri finamusnd quod facii Brenczi’.ut maxime pro cuangclico haben poftulet.

Non hic dicam ^quod cum parum fibi coti ftatjCtiam Chriftum nobis facit tautologuim Nam cum aliquanto fuperius, aquam pro car nis mortihcationCjSC fpiritum.feu ut ipfipla* cct,aerem, pro gratia fpiritus accipi ccrtaue-rit : hie aqux nomine gratiam itidemfpiritus uu!t intelligi, id quod collatio ipfa fcripturaru indicat. Ergo quod dicitur ; Nifi quis renatus fucrit ex aqua amp;fpiritu 8C c. tale eft : Nifi quis ex gratia gratia renatus fuerit amp;nbsp;cçtera.

Sed ubi interim mortificatiocarniscxulat? ut hocquocg obiter admoneam. Caetcrü hoc tautologiac genus ,nedum iniucundum fu^ peruacaneumeftjfed nouum quoq;,amp;: antehac inauditum, adde prodigiofum,Slt; quod inter* cedens diuetfitatis copula facile elidit.

lamfiplacet rationes excutiamus, quibus fibj

ÎN ELEVTHEROBA» nt fioi dcijthcrobaptiftae pcrfuafum habcnt, ba-ptifmum cflc hberum.Principio fola, inquiur, fide opus eft aflequendaf faluti♦ Etfi eniin Chri ftus faluum fore dixerit.eum qui credcs baptif mum fufcipcrctin fententta tarnen quam prio ri ex contrario fuccinuit,non meminit baptif» mi,tanquam ad falutem non neceftarq. Liberum proindc eft homini ,an baptifmum uelic admittere. Verum quod ifti affumunt tanqua in confeffo fit, falfiftimum cft,nedum addubi-tatum. Quod etiam in probationem ex Marco adferut.ffiuolum.Nam quod in priori par te,baptifmum cum fide fetuator coniungf t,fir gnificatopustife adulto,ut in fide propria bs ptifmum fufeipia t Quod ucro in cotraria fen tentia, folius fidci meminit, horfum pertinef» utfeias, fidem tamcflencceflariam ad afleque dambaptifmigratiam, ut nihil opis tulerit ba ptifmus,extra fidem fufeeptus. Atq^ hue fpc* datillud Auguftini in loannem.Baptifmus iu ftificat, non quia fufeipitur, fed quia creditur. Ergo inaddudis uerbis.nonhocagitChri-ft’,utbaptifmum faciat liberum,fed fide prae# exigit,rei urn fperandarum hypoftafim.

Succurrit interim, demirari Lutheri impii dêtiâ ,qua cauil]atur,nos docere, c t iä iinpiis di incre

m AMBROS. PELARG. incrcdulis, ut increduli funt, pdeflc baptifmuï cum ubicß doceamus,fidcm propria in adultis rxigi t fine qua nihil il lis bap tifina ,pfuturü fir.

Deinde Paulus, inquiunt, prohibct, ne ros uertamusad egena ac infirma clcmcnta, neue poftliminio reducam’,quat femel abiecla funt* Sedfi hisuerbis Chriftianorum cæremonias, ritus,Sc facramenta prohibct Apoftolus, quo modo iftidicunt,baptifmum elle IibcrumNe que enim confiftit, ut quod prohibitum eft,li* herum fit.Porto fi hoc Paulus fenfit, quod ifti uolunt, cur ipfi panem SiC uini offulam obtru* dunt Chrifti fidclibusf An non funt hæc de-menta huius mundi egena prorfus et infirmai Ad iftorum prçfcrtim loquendi modum, quo cxremonia diatur,quicquid fignis externisge ritur.Iam qua fronte Paulus prohibuerit, qui bus ipfe aliquoties fit ufusf Imo cæremonias, ritus, SC facramenta Mofaicæ legis, elementa uocat egena 8C infirjna,hoc eft.uirtutis exper-tia,8C quibus nihil fit thç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Longe uero

abeft, ut haecdefacramentis nouæ legit dicar, quibus profeâo fua uis eft, ea'q^ efticax abolen dispeccatis.

Et haâenus argumenta perniciofifiimz li bertatis expenfa fint.

Super*

IN ELEVTHEROBA, 115

Supcrcftuidcrc,undcid erroris elcuthero-baptiftæ haufcrint* Nimtrum ex pcftiferis La thcri,Mclanchthonis 8(. Oecoîâpadij fcriptis Ct fermonibus.NamBrcnczij caufam,nihil eft cur hie rcfriccm. Lutheri uerba, quae aliquo ties repetit,cuni alias.tum uero in Cap« babi, 6c habent ; Sola fides Chrifti neceflaria eft, ut iufti fimus.Cxtera omnia liberrima funt,neiÿ præcepta,neq} prohibita, Atqui non intclligit ifte proprium fcrmonem«Ncmoenim iuftifi-catur, nifiinfide facramentorum .quando 8C ipfa ex corum funt numero, quae ncceffefit fide tfneri. lam non parum iuuat cleuthcroba-ptiftantm caufam,quodLutherus atq;hunc iecuti Melanchthon amp;nbsp;Oecolampadius tanto pcrecertanr,nullambaptifmouimeircrcgcne rationis,id quod amp;nbsp;Meffalij quidä,quos tuxif' Taç.id cft.orantfs appel la t,doccrc conati funt. Quod fl ab iftis quaeras, cui tandem ufui defti-natus fit baptifmus fi no in hoc inftitutus eft, utgratiam conferat.Rcfpondcnr,baptifmuin non aliud effc quàm a’tp^ixyi'^.oc, hoc e ft,notam feu fignum.acceptae perfidem iufiitiæ, 8i quo Ufluti tcifera quadant internofcantur baptisa ti,à non baptizatis.Ex quo colligunt, baptisa tum hoc folo imcruallo prjeedere turijCjn; no H fit mi-

Ü4 AMBROS. PELARd. fit initiatusbaptifmat€,quod ilkinnumrrunt gtrgis dominid cenfus ßt apud homines, iftx kionitem. Caetcrum apud dcum nihil referte, per baptifmum cenfus fit ad ecclefia in,nec ne, modo prædcftinatus fit» Habes cui fundamert to tantoperc iadata 1 ibertas innitatur, nimi-tum fcipioni arundineo. Gerte nomen ipfmn baptifinatos plus aliquid fignificar, fcilicetab' lutionem facram illaminö quidcm ex proprie täte Iinguç,fed ex accommodatione 8c ufu:Nî ita ecclefia hoc uerbum fecit elfe fuum,ut nort facile ad fimplicem corporis lotionem accö* modare liceat.Inde taxa t interpres, qui Mar.

Luc» lo.graecam didionem rcliquerit,cQ de uulgari lotione fermo fit.Ita hacrcfeos uo-cabulu m infame eft hodie, quod ue teribus o* diofum non erat. Tatum confuetudo ualetS^ ufus.Si itac^ baptifiti^ id fit quod ablutio, quis tarn eft ftupid*, qui non uideatueru efie,quod negantaduerfarq. Quanquam argumenta nd bis fint.ex fcripturis defumpta, quibus docea** musbaptifmouirnquandam inefieprxfenta« neam renafcëtiæ.Nam fi homo, per baptifmQ Chrifto inferitur.quod Paulus ex confiant! af ferit, confequens eft,ut per baptifmum, gratia quoqjaccipiat.Quandoquidem nemo fit mé' bruin

ÏNELÈVTHERO. nç brum Chrifti ,nifi per gràtiam. Tu nccfffe eft fa ten',quod in concilio Florctino quoqj decre turn eftj facra nietita nouæ Icgis,ca quæ uetcris legis funt,mulns( quod aiunt )parafangis prae cedei c, quod quidem ad dignitatem 8c cnergi am pertinet.Si autem quod fignant, non effi-'ciunt, nihil aut parum difen'minis inter ea fue Yir,ffd iitraq), hoc eft ,tain nouæ quàm ueteri» legis facramêta ineorûnuinerü refereda funt, quæ Paulus eleinenta egena uocat Slt; uacua.

Preterea ipfe Apoftolus,baptifmum appel lat Jauacrum regenerationisamp;renouationis, lioceft,quoceu inftrumentofit regfneratioi nonutifti torquent,quo fignatur regeneration Nam coaâæ huic interpretationi obfiftit prse pofitio A/à,quæ paterno cafui iüâafquod hod îoeo fit)adionem quâdam ac ufum rei inftru-mentariæ fignificatiProindequoddicitureiu fmodi eft: Saluos nos fecit adione, fruufu la* uacri.Tn hoc enim facra inenta deus ipfe infti-tuir,ut per hæc.plenafqucd aiunt)manu dilar giatur gra iS Ettainen hic nobis Scotus quo* que( ut hoc obiter admoneam ) fàceffit nego* tium.Nimirü qui idem fenfit olim.quod nuttc Lutherus et Oecoläpadius docere prçfumunt: fcilicet facramenta non caufare gtatiam, fed

H a deum

ii6 AMBROS. PELARG.

dcîj ex folo paólo illis affiftere. Proindc quod de præpofnionis nota didum eft, argumcnto partim ex fcripturis,par tim e philofophorunt îchola petite conatur cIidcrc,Per meritum,in quit, acquiritur praemium y cum non fit caufa præmij. Etper motum terminus, qui ta men non eft caufa termini. Ergo is loquendi mod* caufalitatem non arguit. Vt tribus( quod diet tur 'jucrbis refpondeam. Meritum quidem ra tio eft præmii, non caufa quae præmiüefficiat. Motus etiam uiaeft,qua deftinatus attingitur terminus,non caufa termini. Verum hoc argu mentOjdiiftum noftrum noninfringitur,quod non tam ex latina quàm grçca prçpofitione iu dicarc conuenit, ac ne id quidem perpetuo, fed tum deniqj.cum paterno cafui iungitur.Bapti fmus itaqj Chrifti imbutus fanguine, uim qua dam habetimbibitam,qua in fufeipientis ani* ma,rem!ifioncm operetur,5f gratiam: atqj id quidem inftrumeotaric, quod præpofitioipfa in citatis Pauli uerbis fignificat. Eodem perti net,quod Ephe. v» Chriftus mundafle dicitur eccleftam tS àoutjm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sv jH/xan, id eft,

lauacro aquæ in uerbo uitae* Vbi graccam prç-pofitionem Iv per 2.llt;x interpretari licebit ,quc admodumamp;apud Hebrxos eiusfitufus^Nä

SCgrae-

IN ELEVTHEROBA. 117 d^græcis dandi cafu inftrumentumexprimi* tur,ut nobis auferendi cafu.iSi autem euangelq uerbû,quodbaptizandoprofertiacerdos,uini habet uiuificam.unde SC uerbum uitæ dicitur, cur nonetiam baptif»ius,qui uerbo confiât dC clemento.uim aliquam habeat ablucndis pcc-catis. Quod fi quis contendat, in citato Pauli uerbo,falutis caufain Chrifto tranflcribi, non baptifmo, huic ex aduerfolitein mouerim ex illo !. Petri î.ubi cum teftatur oâo animas in area Noe fuiiTe fa lu atas per aquam,mox bram ueritati adaptansjn banc fententiam lo quitur :Cui nunc refpondens illi baptifm3,nos quoq; faluos facit. Colleâionisneruühocpa* do explicaueris; Quod olim fuit area feruan* do corpori, hoc illi refpondens baptifmus, eft animç. Profuit autem ilia aiferuandæ ui tx à di luuio.Ergo amp;nbsp;baptifmus hoc efficir, ne nô fer uetur anima, Etiamfi non negê hoedeum pof fe,abfqjbaptifmatc. Verum fie illiuifum eft,ut quod facit artifex extruédis ædibus, idem ipfc faciat iufiificandis impijs. Adhibet ille ferrant bipenr.em,Slt; id genus inftrumenta alia.Sic fer uat de’ 8C iuftificat. Verum id facit per fidem,^ facit per facramentumfidei.facitperpceniten tiam.Toto proinde coelo aberrant,qui negant

H 5 gratiam

Ill AMBROS. PELARG. gratiain quadancnus pcndcreàfacramfnti».

Ncc me inouent ftuppea Lutheri argumen ta,quib’ hoc negate conatur,luftus,itiquit,ui-uit ex fide.Nondicit ex facramcntis Quid au-diofEtiam non dic!t,iuftum uiuere tx manda torum dei obferuantia, ex morttficationecae nis.exrenim terrenaru contemptu,exefu corporis etfanguinis dominici.Ergo ne ex his no uivlurus eft; Eius generis eft et illud.Corde ere ditur ad iuftitiam.Non dicit,corpore fufeipiu tur facramenta ad iuftitiam.Quæfo quç eft iuimodi colledionum ratio.'” Non dicit. Ergo nequaquam ita habet. Qua fi mox falfum hr, quod inunoac alteroloco Paulus non adfe-rit. Quin hie nobis abunde fatis eft, contra o-mnes omnium aduerfariorum cauillos, quod Auguftinus dicit : Vnde tanta uirtus aquæ, ult; corpus tangat amp;nbsp;cor abluat, nifi facientc uer-bo.'Falfum proinde ac plane ridiculü eft,quod ifti cauillantur.'baptifmum non nih fignuin ef fe,quo dinofcatur Chriftianus ab ethnico, Ri-diculum Sc illud, quod dicunt, nihil referre,fi quis hinc non initiatus emigret, modo prçde* ftinatus.Qualî uero quiprædeftinatus eft,non opus habeat baptifmo renafei. Mihi indubitx turn femper fuit,neminem pr£deftinatum,qui

non

IN ELEVTHEROBA. vi non idem luftificeturà peccato, priufquant bine cuolet.Quos inquitpratdeftinautr,hos 8amp; iuftificauit. EtcumiuftiAcatio baptifmatepo tiflimum fiat,in fide fufcepto.uehementer mi* hi fit probabile, eos in prædefiinatoruin albo non efle, qui uel parentum, uel propria uo-luntate,abfc^ baptifmi beneficie hinc demigrant. Imp non proinde re* clamauerojfi quia non conic

Aurale,fed certiifimnnc argumentum cf fe dicat.

KO

Sw REFVTATIO CON#’

SILII OECOLAMPADIANI

de diffcrendo paruulorum baptP fnio in trimulam aut quadri-roulam ufq^ xtatem per Ämbrofium Pelat-

gum-

Ainbrofîus Pelargu« pio Ledoh.

CErtum erat, nihil librorum emittere,do necprodiret Occoläpadq refponfio,quä fama erat ilium apparare,in Hyperafpifmum noftrum, Quod cum expedationêmeam fab lat, /îuc quod nos refponfîonededignetur, üue quod metuat, ne celTurus fît harena, fîue quod illi iam feni amp;nbsp;deliro, certum fitôiKO ActAXTr«-alicui lampada tradere, fîue quod fatu ilium fuum, adhuc forte deformem ac rudern relambat Si refingat:alioargum?fo,eocy no-HO anfam illi prarbe bimu» ut uel fie prouoca-tus, ipfe in harena m defcêdat. ValclcJor. Ex Friburgo à nata religione. i.ç.jo.

I2I

S» REFVTATIO CON?

SILII OECOLAMPADIANI, de differendo paruulonim bapti* fino,in trimulain aut quadri inula m ufq; ætatenv

ANnon impudens eft Oecolampa* dq temcriias.qui nouum I'llud fuum de non tingcndis infantulis confili-• iim,quodneq}prudens eft,neqj fide Ic.ncdicamquodalicno tempore çditü Chri-ftiano orbi audetobtrudere. Saltern deterruif fe t ilium catabaptiftarum error, qui nonnihil hincroboris collcgit « Quisenimnonuidcat, quàm illorum caufe hoc fuo confilio maxime patrocineturj’ Atqui nihil minus conueniebat in eum, qui profeftus catabaptiftarum hoftis haberiuolebat, quàm ut illorum fiirori arma miniftraretjhacprçfertim tempeftate,qua ma ximcinfaniunt.Namutcxcufetjhocillosnon fuoexcmpIofacerCjUtquod fecerint antequâ in illos ftrinxiiTet calamum.qua ta menfronte ne gabit,hanc hærefim, iftiufmodi fcriptis efle animatam;' lam 5C apoftolos ipfoe Occolam padiiillud confilium damnat, ut qui paru con

H $ fuite

m de DIFFERENDO fuite ff cerint baptizando paruu’os. Itaq; duin aiiabaptiftarum crrorein conatur rcfellcre,in aliuni çque peFntciofum prolapfus eft,ut illiui dcaturii{uuenifle,quod telcbratumeuâgelicis literiä habet prouerbiuin.Cçcus fî czco duca* tuinpræftet,aniboinfoueani cadunt EtquP dem ftabat fententia, temerarium confultor?, priuatis litcris obiurgarc pot?, quàm itithea lt;rum produçerc.nifi proftarct libellus, 8C ev ror iam occuparet fimplicium aaimo8,quoru bonapars non tam catabaptiftarum cxêpio, quàm Oecolampadq confilio permota,paruit lorum baptifma tantifper profert,duin trima la autquadrimulaztasacceßerit,qaa iamlab lare incipiant Quanquam quidretulerit priua tis literis admonere hominem, qui furda afpi-de magis obfurduit,utnulla fpes fit ,ulhshunc incantamentis dcliniri pofle, ut nos exaudiat, pifinonfatispernofcam hominis ingeniHm«

PorrohocOecoIampadiocum anabaptP flisconuenit,paruulorum baptifma elfe profe rendum in annos.In hoc uero ab ipfisdiflidef, qaodiAi ncceïrariâputantdilationem,quâ illc ÿantum confulit. Ifti inadultamztatembaptt fmum proÉerunt, quem Occolampadius nott yltrs p^irnsni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pât* uty

lorum

PARVVLO» BAPTl uj lorum baptifma improbant,OccolampadiuS nó improbat,tantum facit libcrum.

Sfdagc cxpcndainus hominis confiliumi quodnemalitiofeilli affinxiflc uidrar,primo locum profcram. Haud ita pridcmcft,quan* dolibellusprodiit.in catabaptiftarum cory-phæum qucndam,cuiBalthazaronomenin-fcribitunpatria lingua ædïi’. Incolibello pluf quam impio,in hancfcre fententiam fcribit Óecolampadius} Non eft àfcruatorc prsfcri-ptumnobis certuin tempus fufcipicndi bapd fmi.fedhæc cftlibertasfpiritus,nobisdata. Et conftlium meum fuerit, ut mos non tingcndi infantulos poftliminio rcuocctur, quando 5C Gregorio Nazan, côiuitum eft uifum,ut in ter tium aut quartum ufqj annum differatur. Halt; ôenusOccolampadius.Hicdoceri cupio, qua ratione nobis libcrum cftc debeat, quod no eft lege præfcriptum diuin3,quandoquidem hinc fibi baptifmi libcrtatcm Óecolampadius col-ligir,fi quis uini argumenti excutiat : Trmpua baptifmi nulla nobis eft lege diuina prarfcri-ptum. Ergo cuicy debet efte liberum, quo tern porcprognatoscxfcfiliosjuclit baptirari. Si cjuid ponderis habet haeccollcdiOjUalebunt alixeius generis,ac per hoccuiq; eritintegru» opcraià

K4 DE DIFFERENDO operari nianibus in die dominico,quemut beamus feflum, nulla lege quæquidem diuina fit,pr3ecipitur. Sabbatum fanÂificari iufliim eft,non prima fabbati,quae nobis dominica di citur. Hoc item negotiojibcrum erit mulier* culis, non uelatas apparere in ecclefia * Quis e-tiam non fie argumentabitur: Non eft prçfcri ptum, neq; difeernit lex naturae, quam quifcÿ terrenaepofleflionis portioncm accipiat ♦ Er* go licebit cuiq;, rebus alterius perinde uti atq^ fuis .Quod fi liberum eft,quin anabaptiftarû caufam fubleuamus Imo cur non iuftifica« mus/Accedit his,quod ahbi fcribit,præcepifie Paulum,ne quis mantus fidelisuxorem infide Iem,quæilli cohabitare confentiat,dimittat. Quod fi uerum eft,quomodo hoc liberum facit,quod ab hominenon àdeo præcipitur.^Sic enim Pauhuerbafehabent : Dico ego non do minus. 5i quisuir fidelis uxorê SCc.Iam Oeco lampadi] partes fuerint,exueterum monumê tis oftendere,infantium baptifma olim no fuif fe in receptis, aut non fine reclamatione rece* ptum Alioqui quis illi credet,dicenti hunc mo rem fuiffeueterib’.nifi doceafMaximequod ipfeOecoJampadiusin uno eodemqj hbello, qucjn fuperius aliquante citauimus diuerfum doceac

PARVVLO. BAPTL KŸ doccatab co, quodhicfortitcradfcrit.Rogac liquidé ex anabaptiftis, ut oftadâr.quo priinû autore paruulorü baptifma in ecdcfiam irrc-pferit. Qupdcuindefperat illos pofle facere, condudit ab ipiîs apoftoloruin tcmporibus paruulorum baptifmum Hiifle in ecdefia, inio ab ipfis apoftolis profedum. An nô hic opor-« tcbatjinendaccm eflc mcmorérQuod ex Gregorio N3zi3n.profcrt puerile eft t etiâfi fatcor ifthuc conftlr) âbillo profedum3''Tû

Sed quid tum dcniqgt;. PrimQ nô legitur uir ille,hoc fuo coAIio ufus,ut paruu lorum baptifma prorogaret, tâtum quod ipfc optimum effeiudicabat,indicate uoluit.incon cuifa illabefadacp ecdeâæ confuetudine, à qua rtiamnum illo uiuente maxima pars ftabat or bisChriftiani. Nuncpermultos inucnias,qui . Oecolampadqfcriptis permoti paruulorum baptifmum in annos aliquot proferri cupiant acproferant etiam.

Deinde humanum eft confilium, Sc priaati hominis, fibi ipfi paulifper relidi, adeoq; non praefcribit Chriftianis. Ita tum uifum eft uiro alioqui erudito,ut paruulorum baptifm’ pro-ferrcturin eamufq; artatcm,qua iam pueru-lusutcunq; balbutireincipit, tum quod ea zta tc,pa-

ns DE DIFFER ENDO lc,parcntum ucrbis cdo(äus,poflK ipfe refport derefacfrdott,abrrnutKiationemdiaboIi,caÿ nis, de mundi exigentiîtum quod ra çtate iam fentifcat,8C iudicare poffît,fi quid rede fecufue «geriti ex eo potiiTiinuin, quod pater opufcu-lis eius uel corndet, ue! pœnâ digitulo uirgaue ininatur.Vcruin quis bic no uide3r,plufquain puerilia c(re,quæàNasianseno inpcrfuafio-ncm adferuntar. Si à baptizandis ferino exigi tur amp;nbsp;iudicium, nihilo fucrit abfurdius, trimu luin baptizire puerum^quàin fi quis citta m fa crotingatbaptifmatc. Quantulum eft enim quçfo iudicij,quod internofcendobono acma lo,haberepofTit puer trimulus autquadrimu« lus i Et fermo balbutientis puernii, quid aliud eft obfccro quàm quod adagio dicitur.fine me tefonusƒ Quin eadê caufa Pfitacosfacro fonte tingimus,quoscertum eft uerba formare aliquanto etiam articulatius, quàm puerulus uix tres annos natus proférât. Quâdoquidem autoreftLudouicus Cçlius Rodigin*,uirpius amp;nbsp;doélus, Pfitacum Romæ emptum centum nummis aureis,qui totum fymbolum articula tüTime pronuntiarit.

Poftremo addit Nazianzenus unde iSf Oeco* lampadq temeritas coarguipoterat.dcquod

Nazian

ÎPARVVLO. BÀPTIS, Nazianzeni caufam niirigctacfuWruet. Veru ïioc Occolampad? fupprclTit, ut nihil ferc cft fiuc in diuinis litcris, fmc in probatis autorib^, quodbona fidc referai uel enarret. Proférât plagiarius Nàziâzcni organum,quod cfi alifs ucnerandç antiquitatis hbris,e bibliotheca frâ trum pr aedica tor u m Bà filienfiu ni abft uli t. Ne tiiuam,fi non hanc cohditionem à Nazianzo no adiec^am inuenias: bvrif tTn/ya iKiv2Lvvolt;i nifipericulum urgeat. Quo fane uides, qiian* tum Oecolampadius à Nazianzeno diffideat. Huicmultopraeftitcrit baptizarî parüulos,q fi hinc non figna ti decedant:quinetia m perieu îum denunciatjfi fie demîgrent. Contra Oeco iâpadius nihil uult cfl’e diferiminis, fi puer non tinduSjhinc emigrct. Q^ac res àrguhiento mt hi eft,Nazianzenum( quein Oecolampadius à fc ftarefirtgit )nihil minus probaturumfi hO diereuiaifceret,quàm ifiius multo fiuItiifimS fententiam.QUi fi credit,gratiam in faéramen to conferri ipfisetiam pàruulis, quorum ba* ptifmaratum habet,quid àdhuc remoratuc paruulos ne ad Chriftuin uèniantî’ Sed fort# obqciet infignes aliquot uiros, qui itidem fefi* tiantnihil obeffe paruuIis fi abfi^ baçtifmatc décédant.Non me clam eft fwifTe*^ qüîb’ uifuih

fit,par^

u8 DE DIFFERENDO fit, paruulos abfque baptifino titra parentum incuriain ac uoluntatcm deccdcntcs, nó omni no priuädos eße gloria, utpote quibus uotum fidesqjparentmiî fuffragio fit, Atqj horum eft Gerfon, cuiusfententiæ Caictanusfubfcribit, uir erudition! iuxta ac pietati natus, qui hdem parentum, figno aliquo proteftatain fufficcre judicat, in ncceffita tis articulo, Atque in hanc rem Gregorium adducit in hare uei ba fcriben* tern. Quod apudnosualetaquaebaptifinus, hoc apud ueteres egit, uel proparuulis fola fi-desjuel pro niaioribus uirtus facrificii,uel pro his qui ex Abrahacltirpe prodierunf,circunci-fionis myfterium » Ex his Gregorij uerbis in hunc inoduin ratiocinatur: Fides uctcrum no fuit niaiorii cnergiae, quàm nunc fit apud nos, ac per hoc non plus potuit, neceffitatis urgen* te articulo,fubuenire tunc,quâm nunc. Turn autem deheiente paruulis proprio falutis re^ medio,fola parentum fides illis fuffragabatur. Ergo 8C nunc cum proprium illis deeft renie* dium,quod eft baptifmus.fola parëtum fides, morientes paruulos deo offerentium, ad falu-cem,illis fufticiet.Hoc quàm eft argutum,tam uidetur effe uerum,tum necelïariû,multorunî quidem iudicio,nelexgrati3e deterioris condition!!!

PARVVLO BAPTI. iz? ditïonis uidcatur,quàm lex Moli fucrit, in qua paruuli,qui circuncilionisdiem, no attigif-fent feruabantur,fola parentum fide illis fufff a gante .Quanquain Caietanushic, nihildefi-niat, fed hcc interim difputat donee ccclefia de his pronuntiet.Et fl maxime definiret,nihil ta men hinc patrocinij habet Oecolampadius,cu de his tantum paruulis fermohuquicitra incu riâ ac uoluntatê pare tum, abfq; baptifmo,qui illis ob anguftiam temporis adminiftrari ne-^uit,deccdunt.

Sed no eft,inquit,ulla lege prçfcriptum ba-ptisandi tempus.Quid turn poftea/An non rc cepta inuetcrataqj cccleliæ confuetudo, Chri-ftianis uicc legis efle debeat? Ne quid de perieu io repEtam,quod eos nianet, qui hinc non ini-tiati demigranu Si dicat olim ftatuta fuiffe tê pora, pafchatos fcilicct amp;nbsp;pentecoftes, cjuibus regencrationis lauacro tingerentur. Ergo amp;nbsp;nûclicere,baptifmum aliquantifper proferri» Equidem more ilium prifcumagnofco,cui’* amp;apud nos in hodiernum dicueftigiaquac-dam apparent,Hunc enimatteftanturcaere-moniaeSC cantica,quibus adhucin fcrijspa-fchalibus folcniter utimur, qualia funt hymn’ Rex fanflorum.Refponforium: Vidi aquam,

I Hymnus

co DE DIFFERENDO Hymnus.» Ad corna ni agni.introitusamp;collc-(fix totius fere hebdomadæ, quam etiam à ue^ teribus ßrhando exadam confiât, id quod SC imperarorix leges præcipiunr: Caroli fcilicec etLudouici.Ec feptimanaquçpafchalem pro ximefequitur,ab albisueftibus quibus indue* bannir baptizati,inalbis dicitur.Verum leges ills tumfancitæcauent,nequis facerdosadul^ tum baptizet extra hxc tempora, nifi in mortis articulo : tum quod horum baptifmus, ci--trapericulum differri poflct,tum quod folo baptifmidcfideriOjfalutem confcqui potcrät, Hine Ambrofius de Valentiniano catcchume 110,qui citrajbaptifmifacramêtum decefleratî Quem,inquit,regcneraturus eram Chrifto,3* mifi.Scdille^atiam, quam popofeit ,non a-mifit«

Ne(^ uero temete cäutüm eft,ne mox ad ba ptifmum recipiantur.In primxua fiquidem ec clefia fides erat,amp; poenitentia minimefucata, Proinde maturius admittebantiir ad lauaerü« Aclu.l.f, 8* 10.14. Acceffit proceflii temporis fidio Sc perfidia. Quare cautum eft kge, t um alias,tum uero in concilio Agathe fi, neftatim admitterentur ,fed probarentur antea fpirii’» num ex dco eflcnt.hoc eft,an ucrc crcdercnfgt;et chart-

PARVVLO. BAPTL 15t «haritatcnonfiâa acccdtrent. Verba concilq adfcribaiiwlud3ci,quormn perfidia fcfe ad uo-mitum redit,(Î ad leges catholicas uentre uolue iint,o(fto menfes inter catcchumcnos ccclcfiæ limina introcant : SC pura fide uenire nofcan tur,tum dcmum baptifmi gratiam mercan-tur4lt;)uod fl infra præfcriptum tempus, infir-mitatis periculumincurrant,baptizentur. Vc rumhaecomnia,quid obfecro,ad recenter na* tos paruulos pertintntf Quâdo manifeftus eft fermodeadultiSjinquibusfidionisacperfidiç pcriculum fit. Forte ô( hoc nobis obfjciet ad-uerfari’.Martinumoâo ferme annisfuiffe ca* tcchumenum, Ambrofium longiorc tempore baptifmi candidatum egiffe.Refpondeo, iftos ob uitæ fecularisnegotja,quibustum diftriâi erant, in annos aliquot diftuliffebaptifmunu id quod dtrafalutis fuç difpcndium.faccrepo terant.EtiamConftantinus Magnus, in ulti* mouitaefiiaf baptizatuslegitur.Tametfinon eft uerifimile,ilium data opera differre uoluif* fcb3ptifmum,ufq5 in eum temporis articu-ïum, quo iam efflaturus effet animam. Sed cum certum illi effet, ob circumftrepenti-um negotiorum turbam,aliquantifpcr profer re lauacrum, inopinata mors incidit. Tarnen 1 2 hngamus

»52 DE DIFFERENDO fingamus,illuni Audio diAuliiTe baptifmum, quid hoc Oecolainpadii caufamiuuerit.^po' Âeaquam noneft æqua,quodfæpeiamdixigt; nius,infantium 8C adultorum conditio«

Hic aduertenduin obiter,quod cum in ob^-feruandis præceptis,quæ nobis affirmatiua di cuntur, loci ac temporis habenda fit ratio,tan tifper differri poflc baptifmum, quantifper ex ratione quis mouetur,ut differat.Neq» eA,cur ex hoc inféras, differri poiïe ufq; in ultimum fpiritum.Nam etß,quod ad tempus attinet,nó obliger præceptum affirmatiuum, nifi temp’ neceifitatis articulum adducat .* eius tarnen ha beri debet ratio, quod ad diiferendum mouer, neuoluntaria magis nt,quam ratione conftâs dilatiOjQualis utiqj illorû crat,quos amp;nbsp;Chry^ foAomus hoc nomine feuerius habet, quod cû audirentimmane peccatum e(Te,ß quis fufce^ ptabaptifmi innocentia,relaberetur:baptifmum ufq; ad extremum uitæ terminum pro-tulerint. Verba eius non pigebit adfcribere: Non mctuis, fie ex hac uita decedere f Humanus eft deus inquies. Igitur utereea cum tempus eft. Alioqui delufor bonitatis eius uidebe-re,fi gratiae expers cxceffer is, nulloqj pado fal uaberis.lam cum animam agit,inquies, bapti saripo

PARVVLO. BAPTL ßj aan potent Slt; initiari.Sed quomodo fieripo-teft,ut qui iam fui compos cfle defr)t,poffit ad plenum initiari myfteri]s.lt;’Eunuchus cumeflet barbarus,iterfcp faccret,non exquifiuit oppor-tunitatem, non diftulit,fed ne carcerarius quP demilkjCum effet inter uindos,confpiceretlt;jj dodorê cçfum ac uindum,et nos ufqj ad extre mum uitæ halitum,proferimus falutis noftrae negotium.^Hadenus Chryfoftomus, cuius fen tcttæ ecclefiç fuffragatur iudicium,de con.d.4« c.Qu^ando quis.Quod fi Oecolampadq confi-lium,ad ea quae dida funt exigas, fatis ac fuper innotefcet,quàm fit inane ac fiitileæroinde ad uaniffimum illius fomnium, hoc tandem re-fponderim: quod cum rogatus,num qua fit ra tio proferedi baptifmum, nullam reddere pof fit, fitqj per iculum ne pueri reces nati,fi uel in# curia,ueluoluntateparentum fic décédant,fa-lutisiaduramfaciant,multopr^ftat illos qua-primum deferre ad lauacrum, quàm profeten do falutis negotio, difcrimini exponere, Sed humanus inquiet, eft deus, qui gratia m fuam noluit hadenus alligatameffe facra mentis, ut citra haec falutem conferrerenuat« VcrG iftiuf modi uerbis,fefe foletur inftäs neceffitas.Quid ttcro ex his fibi eblandiatur, affedata Oecolâ#

I 3 padio

154 DE DIFFERENDO

padio teiTieritas.'’Ccrtcholt; nomine Chn'fto agendx funt gratis, quod nemo cordatus ftui tx illius fententis,plena,quod dicitur, cæra ha âenus fubfcripferit. Tantum ex inhma plebe* cula leues aliqui,SC quibus inprochui ht,quod nouum eft admirari potius,qquoduerüeftt

peffimum hoc Oecolampadiiconfilhim exofculati funt » Quod fiuerum eft prouerbtum: Malum cÔhlium , confultori pelîinuim,fu»

turû fpero,ut 8C colampadium dati de il los accept! confilq poeni* teat.

I

I»

5*an fas sit in ana.

BAPTISTAS ADEOqVE înHæreticos poena capita ant maduerterc.

Ambrofius Pelargus candido Lcâori»

QVAndoIuccunaac prarcipua cura elTe debef, publica poceRatc præditis,ut pacatam habeät rempub.Nec aliam i Hi fpem uideam (ut nunc quidcmfuntres hutnanæ) nifi fublatis tumiiituarijs: principum Gcrmaniæ ac magiftratuum referre puto, ut deteftädos illos Chriftiansc religionis dilTipatorcs, amp;nbsp;exufflatores facramcntorü ccckhæ, quibus pofliint artibus,quibus(]j oportet armis cocrceant.Nam his de bcmusincompofitos Germaniac tumultus,bellum ru^ ilicum,brcuiter quicquid errant fimplices, amp;nbsp;quicquid fere' eft feditionis Quem enim ifti no ad pileum,id eft, ad feditiofam Iibertatem uocant,qui docent manus Iagt;' uandas in clcricorum fanguine, qui dicunt euSgelium fitire fanguinem lt;nbsp;Legatit Eraftni refponfione ad epi^ ftolam apologetica, miniftroruna Argctoratenfisec.-cleftx: turn negent fe fcditionr.tn autores. Lutherum ad Coclæi fcripta rclego:iîlic comperiet,quis tumultui agricolarum exordium dederit.Quod utinam Oeco^ lampadius bipedum feditiofiflimus,amp; qui concitandis feditionibus natus uideripolïït,non porrexiffet digitu tumultuanti fadiioni, quam fupcrioribus annis apud Rauracoriim Bafil£am,noftris oculis,noftro periculo

I 4- deniq^

15« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AN FAS SIT IN

dcniqj ingenti dolore animi confpeximus. Hac certê nihil propius factum eft, quam ut inuicem fc trucida-rent ciuestEt omnino futurum erat, ni ciucs Chriftia-ni furori cefliflent. Pro mendaciftimo obtrcftatore ha biturus eram,fi quisiftiufmodi tumultus Oecolampa-dium dixiftet authorem, nift ipfe ingenij illius feciflenr periculum.Ac turn primu mihifubqt,uerum elt;Te{quod Chryfoftomus:Scilicet,alienos efle à ueritatc,q fe ob-armant multitudine; Id quod mihi deinceps perpetuQ. crit, fcditionis 8i hærefeos fymbolum, eerie Ocolam-padius nihil per omnem uitam fuam profedur’ erat, cum omnibus,quos ille fibi adiuratiflimos habet, fi o-mnes etiatnperluadëdi uias expertus fuiftet: nifi ab im perita multitudine imploraftet fuppetias,quô rem po-tentia 8i armis potius,q fcripturis amp;nbsp;rationibus gere-retjHoccine eft ueritate uinceretSed ita eft harretico-rum Ingenium, quibus niftiuftisarmis occurrant Ger maniæ principes: adum de Germania noftra fue rit. Prophanis principibus datus eft gladius arcendis im-pijs,ac pubhec tranquillitatis perturbatoribus. Verum quod illi faciunt enfibus ferreis, hoc idem poteftatibus ecclefiafticiordinis,,faciendum eft gladio fpiritus, qui nimirum in hoc illis datus eft, ut pro ecclefiæ caftris di micent. Hine SC Apoftolus ftdelis fermonis tenacem uult elle Epifcopum,ut per fanam dodrinam exhorta ri poflit efficacius, amp;nbsp;ora contradicentibusoccludere. Quod utinam muneris fui,pro fcquifque,meminiftent turn prophani,tum facri principes:amp; fatali malo,cum primum prodire cccpit occurriflent celerius;non hue-uf(^ progreffa eftet tragadia, quae nunc nimium incru duit.Ncgant licere magiftratibus,ut hjreticos ob fold liaercfeos crimen,capitis fupplicio afticianttfed fuo re-linquea

ANABA. ANIMAD. 157

Änquendos animo, fuocpfcruandos ludici, cui pocnas dentaliquando,fatisq; eile nolunt,^, fuo ipforum iiidi cio damnati fint.Noftra nö referte,fi quid peecent faP fis opinionibus modo non cuomant blalphemias in Cliriftum,aut alios ad defeclioncm folliatcnt,aut reli-gionem noftrampetiilantius inceilant.Quo mihi uegt; hemens quædam luipicio ac pene opinio fit, iftos dum lenes ac manfueti uideriuoliint,fuam interim caufam agere.Quis enim aliud coniedfare pofleficum ii qui hg retici lunt,omnibus modis urgent,ne trucidentur hx^ rctici. Non eft hoedefendere ueritatem,fed mafeficiis impunitatem quærerc, id quod Donatus quoep cona^ tus eft ,.adferens Lbrum arbitrium datum effc hominf, acproindcfuf permittendum uoIuniati.Cui notüeft quid Auguftinusrerpondeatepiftola.ii4.Si,inquit,uo lutitas luæ pcrmitttcndaficlibertati,cnr Sapiensiu-bet,filium durum coiripi,6d Litera cius tundid Cur etiä corripiunturpeccatorcs'ïQuantóigiturrecliusortho doxi ftatuunc, lus efte prophang poteftati, utcóuidios de hæreft,maximè ubi in fententia perfteterint,capitis fupplicio afficiat. Videndum itaqj, num qui fint loci in facris liter is,cx quibus commode' pofTit colligi,ultimo fupplicio animaduertendu efle in hacreticos. Dein ex.-cutiendx funtconftitutionespontifieix fimul Si leges Cacfareac. Poftremoloco difloluendatrationes,quibus nituntur aduerfarij.

Olim mädatum erat, ut in rebus ambiguis, iudicio fta rent facerdotis,quodcunque ille iudicafiet: ac fupplicio iufius eft affici, qui nollet obtemperare. Quüto magis muldiandi funt morte,qui ecclefiam non audiuutd An fortafiis malum eft,fcandala ói occafiones malorum é medio tollere';Quis autem ncfciat,hgreticos m regno

1 $ Chriftf

158 AN FAS SIT IN

Chrifti fufcitare ftandala ? Quis ctiampaftorrapac» lupos non prius occiderit, quam fînat ones ab ipfîs di^ laniari An non charior ilii efle debsat falus ouium, Mita luporiim^ Proindecum alterutrospcnrencccfîc-fit,hoc eft,aut ones aut lupos, prçftiterit lupos occidc-re,quam uniuerfi gregis facerc iaduramiltaqj fi faluti animarum aliter profpici nequeat,quàm hæreticorum morte,afficiendi îiint fupplicio. lam deus præcipit tru cidari idololatras: Deutero. 15. Le. 20. Præterca falfos prophetas. Deut. 18. Quod fi non ita abrogata funt iu dicialia,quin pofiliminio reuocari pofiint,uc iam quæ^ dam reuocatafunt. Quod genus eft: Omnisqui acce^ périt gladium,gladio peribit: cur non polTit ecclefia fi-miles ftatuere leges,fimiliter peccantibuslt; Verum häc rationcm,huiufmodi uerbis Brcnc5ius eludit.Lex craf* fa corporalibus, externisep rebus confiât, qux figuræ crant eorum, quæ in noua lege erant manifeftanda. £rgo ut turn lapideus adhibebatur gladius circuncidc dis infantu}is,ita nunc fpiritualis adhibendus cft iugu.« kndis hxreticis, potius quàm corporeus. Non uideo, quoriùm ifta dicat Brencsius : Nihil enim circuncifio ad rem præfentcm aitinct, quæ cæremonialis eft: cum nobis de iudicialibusfermo fit. Nec de utrifqj par eft ra tio . Ahoquiamp; illud,defpiritualigladio interprétant dum nobis crit,quod Gen-ô.diciturtQuicuncp efTudet derit humanum languinem, tfifundetur fanguis illius. Atqui diuerfum Chi iftus fenfit, dicens Petro : Omnis qui acceperit gl3dium,gladio peribit. Proindc quis fe^ rat incommodum iftum,facræ feripturæ interpretcm'J In quem ufum index portât gladium, fi illius non refe ra t,de fontibus fupplicium iumere'' Atqui non funt int Montes liæretici, quos ôC Augiiftin* ex hoc Pauli uerbo probat

A N AB A B, ANIMAD.

probat pkftendos effc, libro i. confeiTionum Ber^ nardus item fermone éó.fcribens in Cantica canticoiv* Quang amp;nbsp;hanc quot^ rationem Brencjiiis conetur elu dere,colligens ex omnibus (fi placet) circunftantijs,de externishominum prauisadibus, quibus peccatur in. rcmpub.Apoftolumoportere intelligitnöde fpiritua-li incredulitatc. Qua uero licentia plufquS procaciffiz ma ,hxrefim inter fpiritualia uitia recenfet, qnam Pan lus frudibus carnis adnumeratlt; Scd ut largia mur qua dantenus/pirituale eile uitium: qua tarnen fronte con tendit,fpiritualia non eße punienda*; Nifi fortaffis fpi* ritualia ea appellet, quae nobis occulta, atcp intra retru filTimos animifeccflus abdita funt.'propter quar occide dum eile hominem,nc ipfe quidem dixerim.Ncç eccic fia hoc fibi fumit, ut de occultis internis'cß animi motiz bus iudicet. Quod fi interne latens uitium, feipfum dat: obnoxium fit ecclefiæ iudicio. Atqui eiulmodi eit haerefeos crimen, ut raro aut nunquä intra fuam pelliz-culam,quoddicitur,fe cÖtineat: quin prodit,fcip ipfum. (quacftarrogantia) ofientat.

Accedit his, quod lufiinianus adulterio pcenam capiz tis ftatuit. Quäto igitur digniores funt morte,qui kri pturas facras adulterant i Eft quifpiam ex iftorum foz dalitio Francifcus Lamperti,qui cupiat adultères,poft fadum diuortiüjlapidibus obruisid quod benefieq lOquot; co habet,fcilicet,ne in uftione uiuani abfque refrigerio, dum illis non cöceditur,ad altera uota tranfiretdf nos peftiferosnon occidetnus hxreticos, nc multos trahäc in luem £t ob furtum, quod adulterio longe inferius eft,hominem laqueo prxfocant:Slt; nö Iiccbit,ut ob ha; refcos crime, quod amp;nbsp;adulterio furto longe eft gra uius, trucidemus hxrcticum Quin etiam apparamus

arm%

»40 AN FAS SIT IN

arma in Turcas,acetiamfumimus,ubires poflulat* Ergo amp;nbsp;hocljcckit,ut igne acferrooccurramuSjUiuU to octerioris notç hæretids. Et pro homicidio excar-* nificamus hominem,pro animicidio capitali animad-« Uerfionc nö muliflabimus ha;reticumlt;; Quibus au tem pocnarum genenbus aÜiciendi fint haertrici,inquiren-« dum.Equidem nulla lege,nccß diuina quod fciam,neq^ iiumana dccretum efi, cxurcdos efie. Verum cum illos humanac leges damnent capitis,no perindc refert,quo illos fiippliciorum genere extinxeris,Confiitutio quae in Cod. lib, i. Titu. de Hæretjertur oftaua, libres 8C Chartas iubet cxuri,dolt;flores capitc pleóli^eis qui difce di animo hxreticorum circulos adiertnt,decem libra-* rum multflamdicit.Eos ucro,quiilloriim libres apud fe feruant, manifefium hxrefeos fauorem prx (è (eren tes,in peregrinum orbem deportari iubet.Èa conftitu^ tio tametfi in Manichxos,Samarit,Marcio. Appollina riftas nominatim fit ædita: pari tarnen caufa quoflibet ferit hçrcticos. Etiam confiitutio pontificia, quæ efi: in decrctah- lib.5.. Titulo.de Hæret.cap. Ad abolendam: conuidos fi in errore perfiftant, aut in abiuratä femel h£rcfim prolabâtur,fecularis poteftatis arbitrio tradit, digna adnimaduerfioue puniendos. Vbi à quopiâ adie dum efi ut exuranturiquod qui fecit,nö ad legem ali^ quam,fed ad confuetudinem refpexifle uidetur,quç ui-ce legis efi imd legem facit. Quemadmodum fi lex ait qua diceret,fures efîe perdedos: Et interpres quifpiam adijceret,fufpendio:,côfuetudinem magis quàm legem, hoc additamento indicans.Nulla fiquidem lege decre-tum efi, iufpcndio perdere fûtes. Imo cauet luftiniani (ândio,in Cod.lib. 6. lege 65. nouo iure, ne mulcfctur fofpcdiOjinid ne mutikntur quidem, nam quod Fridc ricus

ANABA. ANIMAÖ. x4ï tîcus Barbarofla Tit. de pace tenenda ftatuif,ut pcrna pledcretur fuicç,fi quis quinque folidos (quo nomine aureum nummum intelligunt) futatus effetzinfra^ex-' coriaretur fcopis amp;nbsp;tonderetur forpicè: correxiflc detur, cum alio loco dicit : Iniuria amp;nbsp;furtum légitimé puniantur, id eft, (ut iuris prudentia ptæditis placet, Baldo, Alplioronfo amp;nbsp;Alcxandrino)iuxta leges anti^ quas Romanorum. Vetus porró luftiniahi findfio, cuius mox meminimus, diurnos fures cogit in duplu reftitucrc, noélurnos in quadruplum, nifi graflatoreï fuerint.Certe Scotus multis probare conatur,nqn clTe adigendos in patibulum,Idem facit Raymundus Re* gius itemc]; Nicolaus d Lyra. Verum hic conliietudo præualft,quac furibus laqueo uitam extorquet.Ea prO lege fufcipitür,ubi nulla eft legis prscfcriptio. I mó tan ta eft illius uis,ut legem alitiquet nbsp;nbsp;abroget.Si lcx ra*

tionc conftat, lex erit omne, quod reéla legiflatoris ra tione conftiterit,etiam fi liter is proditum non iîttnain legem ratio, non fcriptura cömendat. Alioqui (i quid ex co lex dicitur,quia fcriptum fit,lex erit omne quod fcriptum eft. Sin ideo,quia ration« cöftat,Icx erit etia, quod fcriptum non eft. His obiter uifum eft oftendert uim 8i naturam confuetudinis : Eft cui uideaiur, hinc inokuiffe confuetudo, ut fures muldlentur fufpendio, quod lex latroncm iubeatpleóficapite,amp; Gallorum uulgus furem, latronê appellet: Hoc an uerum fir, ali) iudiccnt,certeltali latronem appellant, quern nosfu* rem.Eadem etiä pccna fiue apud nos,fi apud illos pie* lt;flitur,qui rem altcriusfurtim abftulerit.

Mihi uidetur ludas Ifcariotes, huic cofuetudint dediifc exordiumzqui cum fur enct,iplc fibi mortem confeiuit, hoc fcelere dignaiaScd hxc extra inftitutum/xterum ut

i4i AN FAS SIT IN

ut ab hxrcticis in generc, ad anabaptiftas tandem de* fcendamus.Non défunt côftitutiones Cæfareæ,quibus olim occurfum eft illorum perfïdix.Nam ita habet lex Vakntiniatri, Gratiani,amp; Valentij. AAA. quæ eft iti Cod. lib. I. Tit. Nefanftumbaptifmaitereiur. leg.i. Antiftitcm quifaniflitatem baptifmatis flltcita ufurpa tione gcminauerit, iaccrdotio indignum exiftimamus. Eorum enim errorem condemnamus, qui Apoftoloj^ prsccepta calantes, Chtiftiani nominis facta fonitos, alio rurfus baptifmate non pui ificant, fed inceftant ac polluunt.Hanc Icgc proxime feqiiitur alia in hacc ner^ ba: Honoriiis 8i Theodofius. A A. Anthemiopræfo lt;flo practorio. Si qiiis rebaptizare quempiam,dc mini ftris catholicæ fcdlæ, deteélus fuerituna cum eo qui piacularc crimen admifit (fi per æiatem capx fit cri.-minis,cui pcrfuafum fir) ultimo fupplicio percellatur. Vcrum has leges Brencjius in plufquä uirulento libel lo conatur crcfphygetis aliquot,ab anabaptiftis auertc re. Quod cum parum féliciter fuccedit, leges ipfas un» diqp arrodit, nufquâ non occafionem lumens caluniae. PrincipiOjinquit, non d: omnibus Chriftiana lex com muniter Ioquitur,fed de miniftris tantum eclt;Iefia;:qua lesfunt AcolythijLeftores, Exorciftae, Oftiarq, Sub^ diaconi, Diaconi, Presbyteri amp;nbsp;Epifcopi. Hi tantum pledlendi funt iuxta lege, ut in litcris comprehenfa eft, Haec ille manifefto uticp crrrore, cum textus clar^ pro nuntiet utrunque pletflendum capitc: Foftafiisfcfellit ordo uerborum, qux iuxta gcrmanam fententiam fie ordinanda funtrSi quis de miniftri.s catholic; feóf;,qué piam rebaptizarc detcdus fuerit, Nam fi de miniftris tantum loquitur ccclefix, quoi fum attinebat addere.-fi per xcatem capax fit enminis, cui pcrfuafum fit^ Quis

in

ANABA. ANIMAD. 145 in miniftrum affumitur eccleßx,qui capax non fît cri-* minis cuiufcunç tandem generis^ Mox contendit, de his tantum loqui ius Caefareum ,qui in ipfo faflo de.* prehendantur,nondehis,qui iam rebaptizati fînt. Hoc quam iiere dicat aliorum efto indicium,milii non nidetur hoc textus diccre,quod ifte fingit, deinde dicit non hoc agerc legem neep in hoc rogatam efTe iit reba ptizatos ullo fupplicio afficiat, fed ut terrorcm incu^ tiat. Sed unde probat legem ad terrorem uerius g ad exemplum æditam Coniefturam adfert de qua cum ipfe dubitet, nihil probauerit. Nam cfi fortalTe, inquit, id temporis Anabaptifmus ualde foret in ufti amp;nbsp;cre^ bro,nccp tarnen aperte fieret, uoluit Cçfar Anabapti-* ftis lege occurrere ac poena terrere potius quam truci ■dare. Hie pala'm uides Brenejium no agere dialedice, dum aifumlt in probationem quod iplum probädum fueratjCt alTumit quafî certu,ct confeffum quod in que ftione uerfatur: Voluit,inquit,lege anaba.occurrcre aC poena terrere potius, g trucidarc. Negat præterea de nudo anabaptifmo fermonem efTe, argumento ggt; in Trihift.lib.i. cap. ii. Is Anthemius ad quern Cælarcs hacc perfcripferunt uir fuiflTe legatur fuac actatis prudes tifiimus,nihillp Theodo, illo inconfulto egilTe aut fta.» miile, quin illius aufpicio omnia fuifle coiifeda amp;nbsp;or.* dinatazMox huius prudcntiac fummam Theodo. piegt;-tarem adiungit, adferens ita ilium facras literascalluif fe ad tinguc, ut memcriter recitare pollet, tandë iiinc colligit,quod nos quoç adfcrimus:Non elle uerifimi.« le Theodo.imprudenter ac temere in hac lege ftatuiO fe aliquidjuerum quod lubijcit impie nedum incogita-* teradumfuilîë,fiquemfîrnplicis erroris gtatia (hoc elf,ob folum hacrefeos crimen) carnifici iugulandum obiecilTet

»44 AN FAS SIT IN

obieciflet, nemo cui quidcm pedus fapit, non negat, Vnde quod condudit hanc lege,alia ratione fuifle con diram amp;£ alia cauiam innuere qua limpliciter anabapti ftarum gratia rogatam fui(Te,fuo more facit. Ac fub-* indeueritusopinornequiscaufam poftulet qua ipfc dick legem uoluifle innuere,adijeit. Huius autem caugt; far nulla fit mentio , quôd I ges iftæ Epitome quædam lîntmtpoteex fontibus, id eft, ueris librisiam nunc no extatibus fummatim excerpt£,Iioc ut uerum fit,tarnen aduerlarij partes no adiuuat. Progrediens conatur ex lege quam aliquantofnperius citauimus perfpicuum fa ccrehanc legem de nudo anabaptifmo non pofle acci pi:Hoc,inquit,nö ambigue notar i poteft ex Lege Vai. amp;nbsp;Grac.Nam fi Cæfares ifti,contenti funt Epifeopum fuo officio deftituere, qui fiet ut alq duo tarn efferata: fint tyrannidis, ut morte mulélari uoluerint miferum popuIiKSed unde ifti confiât hac poena contentos efic uoluifle Cçfares, An qui indignum deftituit fumflione facerdotij; contentusefi hac ilium affeciffe pccnalt;? Prac tereoquod hie dick legem Hon. amp;nbsp;Theodo, liquide ]aids,cum diuerfumfupcrius dixerit. Audi ucro aliani legem,qua probandopropofito adfert ex Codice Ji. i. Tjtulo,inquit,deapofiafiafcnbitur: Si quisinhonefta lege comprehenfus fuerit, at tandem, é Chrjfiianifmo in ludaifmum relapfus, femetipfum blafphemæ illorû fynagogæ adiunxerit, illius bona publickusdiripiëda tnandamus.Hic rogat,utrum maius fit,n quis iino tan turn facra mento abutaturaut prorfusafide defeifeat. Ac mox quafi Jam confier,mitius puniendum effe,qui uno tantumabutatur facramento,quam fi à fideapo^ ftatauerit,in hunc modir argutaturtQui à fide defciiiit in ludaifmum, illius bona confilcantur. Nemo ergo

ANABA. ANIMAD. 14Ç ob folum liærefeos crimen dänandus eft capitis.Quafi uerolegum aurorespccnas infligant,iuxta naturam ac pondus criminum,amp; non potius ut maxime ex rep. eile duxerint. Exigit fubinde reipublicx commodum, ut mgiftratus crimen, quod natura leuius eft, multo acerbius puniant alio quamlibet immani flagitio.Re-' die proinde hjretici e' ciuitatibus exiguntur, nö autem laid apoftatæ. Cod. de fum.Tri.lib. 1. Quôd periculü fît ne falfa dogmata difleminent.Neque enim obfcurû eft, quantum impoftorcs liæretici reipublicj Cliriftiagt; næ iub ouilla pelle,hoc eft,dum maxime uideri uolunt id efle quodfunt,alii ofticiant.Quod non facile effeccquot; rit apoftata, qui à Cliriftiana religione tot* defciuit,ni hilcp minusliaberi defiderat,quàm Cliriftianus. Pro.* inde non feqiiitur, fi legum decretofortunarum iaftu râ apoftatæ faciant,hjreticos no pleclendos efle capite.

En tibi aliud argumentum. lus, inqiHt,Cæfareum neminem hæreticum grauiori pœnaafficit,g quod o mnibus priuilegiis Cæfareis coguntur elfe orbi. Qui ergo tam acerba pana anabaptiftarum error mulélâ dus eflet-Ergo lex Cæfarea non ad nudum anabaptix-ftarum crrorem refpidt, fed ad aliud quoddam cxter.-num flagitium hic non cxpreifum,quod tunc adhjfifle anabaptifrao,non eft falfo fimile. Cum hie meras nu-gas agat,non tllum dignabor refponfo.

Poftremo legem , quoniam illi crudelis uidetur in epifeopos rerjei.Si nudum,inquit, anabaptifmum refpi cit,non aliunde qu im cruentorum epifeoporum inftin •flu rogatam efle,iurare aufimtquorum magnum nu^ merum fub Theodofio fuifife non igoramus. Neqj res erat magni negoti} horfum fledicre Cçfarum animos. Cum enim adhuc eflent Chriftiani iiouitq, ftatim epiquot;

K fcopOquot;

, AN FAS SIT IN

fcoporiim uerbis mouebantur, exiftimantes niliil iiOn cHe urrbum dci,quicquid ab illis iifpiam fuifl'ft prola-* nim.'Halt;flenus ifte.Hoc porro quoniarn paruin refpS dft qs,quæ aliquanto fuperiusab ipfo diifla funt,impiJ dentiffiinçcuiufdam malignitatis argumentum ell. Nam fi tantum ualuit apud Theodofium unius An^ iliemtj prudcntia, ut hoc inconfulto nihil faceret, qui confiftit ut luggcrentibus epifcopis,legem tarn erudc--Jem tam'cp fanguinolentam, q Brencjio uidcturjulc.* rit.Qui etiâ fieri potuit.ut Tlicodofius uir amp;nbsp;infigtngt; piet te,amp; qui facras literas (fi quid Brencjio creditur) ad unguem tenuit, perpclkntibus epifeopis inie]uani legem tul iffet^ Quomodo deniqj crucntoriim epifco^' porum uerbis hue adduei poiuit, uir ex xquo pius SC doâus,utcredfret nihil non elle ucrbum dei,quicqiiid illis uf niflct in buccam''An non hie fermo feipfinn cliquot; dit,amp; falfiim efle omni ex parte dcmonftraf; Si crude» lis eft lex de oceidcndis anabaptiftis,quis earn nifi pefli mils rogare potuit^ Sin ab optimç note autoribus pro feda eft, non potcft non pelTimus efie, qui bane quad cruentam calumniari tentauerit.

Supereft ut rationes excutiamus, qiiibus negatfas elTe, liæreticum hominem ob folum haerefeos crimen capi» tisfupplicio plcdlere. Primus prodit Luthcrus, cuiiiJ liæc eft alTertioÆxiiri hæreticos,eft côtra uoluntatem Ipiritus.Hanc probat ex illo Efaiæ: Côflabunt gladioS ftios in uomcrcs,6( lanceas fuas in falccs. An lue Pro-pheta tempus futurum fignificat, quo non liceat publî ca poteftite prjditis, animaduertere in fcelerofosï An fortalTis hoc non eft gladium poteftatibusé manibus cxcuterelt; Eiuldem generis eft,quod ex code Prophe» ta citât: Non occident, SC non nocebunt in umuerfo monte

ANABA. ANIMAD. 147

OTiontefaiKfto meo. Præclaræ fcilicet probationes 8C hoc ingcnio,quod fubruendis prophetarum fenfis na» tum uiderj poflit,non indignç.Priorem proplietac lo» cum Hieronymus de pace orbis, quac Chrifto nato ali quandju fub Odlarrio amp;: Tiberio. AA.fuiffekgitur, intelligit. Poftcriore itidem,pacem in Chriftiaduen» tu,de quo toto fcre' capite loquif, fore fignificat inter iudæos 8i genres,inter tyrannosperfecutores amp;nbsp;man fuetos Cfiriftianos: quod faiflum eft perfecutoribus ad fidem eonuerfis. Hoc fatis appofite'fermo diuinus nobis expreffit, dum ea animantia coniunxit, quibus alioqui nihil inter fe conuenir. Habitabit,inquit,Iupus tumagno , parduscum haedo accubabit, uitulusfif îeo amp;nbsp;taurus fimul morabuntur,8lt; puer paruulus mi» nabit eos, bos amp;nbsp;ui fus fimul pafccntur, fimul requie» fcent catuli corum. Et leo quafi bos comedtt paleas. £t obledlabitur infans ab ubere fuper foramina afpigt; dis, Si in caucrnam reguli manum fuam immittet. Mox fequitur quod inducit aduerfarius : quo Prophe-ta fignificat,omnia fore pacatifiima,tyrannos feroccs amp;nbsp;afperos ucrtcndos in manfuetudinem Si pacem.

Quod de Chrifti difcipulis adfcrt: qui cum ucllet igné é cœlo deducere,perdcndi.s ingratis Si impqs, à Chri» fto cocrciti fint : nihil facit pro aduerfario, poftcaquä conifaqhoc illos feciifc uindicandi fiudio magis,quàm amore iuftitiae. Proinde ea uox Chrifii: Neicitis cuius fpiritus fitis- No uenit filius hominis animas perdcre, fed faluare: difcipulosà uindi(fiaeaffclt;ffurtuocat,non adimit ius gladq poteftatibus. Qiiod enim prophana poteftas fupplicium fumit de hæreticis, facit ne anima rum falus in difcrimen ucniat, fi haeretici impuncs pro hciant.

Progrc

ï48 an fas sit in

Progredics dicit ; Chriftus nihil armorum fumi iultif) necaliam pccnam impofuit,quam ut proethnicis hax b(Tentur,qui non audirmt ccckdani. Verum hoc non de hpreticisdiólum eft,fed deChriftiano fratre in nos peccante. Huie confine,quod Lutheroaddiftiadfiriit. Paulus, inqunn, monetdeuitandos efle harreticos,non exurendos. Hoc argumentandi genere nihil Cffici uel fæco perfpieuum fit. Perinde enim fuerit, ac fi quis fic arguteturiNon praecepcrunt Apoftoli,furesfufpende re.Non ergo agendi funi in ftircas; non fiatuerunt illtj Jinguam blafphemam ferro refecandam. An ideo non lieebit prophanç poteftati, hoc pœnç genere muléf are blafphemos Apofiolus itatp du m monetdeuitandos efie hærcticos,nô negat illos animaduerfione dignos: nec^ cauet,ut fi res ita ferat,tollantur è uita. Verü tum non erat Chrifiianis integrum, de hxretieisfupplieiii fumere, quod penes infidèles efïet poteftas non penes Chriftianos.Ergo quod unum facere poterat ApoftO lus,admonuitutdeuitarentha:rcticos.Nclt;5 ftatimie.* quitur,modo no lieere, quod tempore Apofiolorunt fieri non poterat. Turn obticiunt,Seruatorem cü prj.* cepit difeipulis ne eradicarent zizania,fed finerent una cum tritico crefeere; dum illo ad maturitatem adulto, zizania ligentur in fafciculos ad comburendumetuiïTc hac parabola nc Chrifiiani é medio tollant hçreticoS) fed tantifper illospermittantin peius proficere, dum finis mundi appetat. Attp ad hoc Chryfoftomum adquot; dutunt,qui Hom. 4.7. in Math. Simpliciter interpre-» tatur parabolam hoc docere:ne trucidentur hxretici. Non prohibet,inquit, hæreticorum conciliabula difli^ parc,obftruere,amp; loquendi audaciam concidere. Veru intcrficere amp;nbsp;trucidare. Refpödeo: Caufa prohibit jöis huiufee

ANABA. ANIMAD. 149 Jiuhifcemodi, intelligentiatn, nobis uerborum fuppcdi tat tum Chrifti, tü Chryfoftomi, Adiecit nancp Chri fius : Ne fimul eradicetis SC trincum quod Theophila élus Chryfoftomi çmulus, huiufmodi uerbis cxplicat: Non permittit deus bellis extinguiimpios,nefîmul patiantur confumantûrque 8i iufti. Quo perfpkuum niadit,Chriftum non fîmplieiter uctuiiîe, ne fupplicio afficiantur hæretici : fed monet, non efle tollendos, quando minore pernicie tolerantur quam tollcrciitur. Itaep fî pet kulum fît, ex illorum ncce maiori fubindc tragœdia rem detcriorem fieri, multo prxftiterit illos tolerare q tollere. In hancfententiam ufrba Chriftt in terpretatur Chryfofto.atque hune fecutus Theophila^ élus.Quin 3C Auguftinus in hune modum uerba tragt;-ftat, ut nufquam retraftet.

Sed duriukule,inquies, coh^ret eum eo quod fequitur; iSinite utraqj crefeere ufcp ad meflem: q confummatio..-nem feculi ièruator intelligit: refpondeo non ægre co hærere. Quoniam amp;nbsp;hanc partkulam ad côditionem accipi conuenitjfcilket potius tolerandos eife impies uftp ad confumuiationë iceuli: q è medio tollere,fi pe^ rkulum fît incompofitioris tumultus. Ergo non uetat Chriftus eradkari zizania, fî paulatim SC abfq^ pericu lo euelli poflînt,ut fo mentum fînt ignis.

Obijciunt Hiero. qui hoc pafto parabolam edifîerat; Datur locus peenitentix^Ô^ monemur ne cito ampute mus fratrem: fieri enim poteft,ut qui hodie noxio de-prauatus eft dogmate,eras refipifeat et defendat uerita temtHaôfenus Hieronymus cui* uerba à nobis ftant,fi quis perpederit. Qui enim monet, ne citô amputemus peftifero infetflum dogmate,fîgnificat tandem ampugt; tandum efîejfi nolit refipifeere. Et nos ergo fentimut,

K ; non

Ï5O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AN FAS SIT IN

non mox apparandum cfle rogum, fi quis frater in tt rorem lapfus fucrit.Nc^ ftatimeft liæi eticus,qui à fi. deaberrauerit,amp; fpes eft forc,ut qui lapfus fit,adrno^ nitus refipifcat, Iino ne conuicfrum quidem lixrefeos^ mox eonuenit ad ineendiu pertralicre;fcd omnia prius tentanda fiint, ut abiurato errorc, ad meliorem friigé fefe recipiat.Chrift’ nä(^,q nihil antiquius habuit faki le humani generis, etiam pro illis rcdimendis fangui*-nem effudit, nc kuem putemus cfle iaifturam, fi mox cxurantur. £t charitas monet, ut propenfiorcs fimus medendi,quam pcrdendi. Imo iurare aufim^non eflc remcdium prjfentius, quam ficliaritatc medeamur de ccptis. lam perkulum eft,ne fi mox in ignemconijcias haereticos, potentia magis ohruti, q ratione conuidli uideantur. Cum enim pcrtinax illorum fcntentia non Uideatur ratiöe carcrc,nec defint illis fcripturc, quibus. fc putant munire pofle dogmata fua, fit ut in cam ucquot; niant animi perfuafionem, ut purent fe urritatis nomi ne infcrtationcm perpcti.Quo infradta qnaedam oritur amp;nbsp;conftans in omnibus tormentis, perduratio. £t fere fit, ut pana illis exitio fit citius q rcmeoio. Po-* ftremouereor ut hac ratione, pro hjreticisfivfl:os habi turi fimus Chriftianos, qui crrorem diflimulenr, non cxcutiant. Suntautcm eiufmodi multo nocentiores,q hoftesprofefli. Primumitac^ conuenit,eosquiforté ab aitjs perfuafi, in errorem prolapfi funt,3dmoncri ac redud omni ftudio.Quod fi oinibus,quod dicitur un-guiculis teuere pergant fentcntiam, fucrius obiurgâ-di funt ac publice' arguendi, quocæteri timorem inde concipiant. Hoc fi nihil qucat profid,punicndi funt da mnispecuniarqs,carcerc,inedia. Turn fcriendi anathe niate,ut pudorc corrcdi ad mentcm redcant Quodfi omnibus

AN ABA. ANIM AD. »5» omnibus fruftra tccatis, infrafta illorum pertinacia re tundi nequeat, fed caftiganti caltfiç medium unguem lt;qiiod dicitiir) oftcdanntum demii afficiendi funt mor re, ne non rciecato mcmbro inliinabili, malum ferpat larius Quorfiim igitur prodtft aduerfarijs, quod auto ritatc Hicronymi tantopere cauent, ne mox pledîâtur liri ctici^ cum hoc non fit difputationis noftrç thema, ncqj hic in dilqiiifitionem uocetur: An mox pledetidi fmt haretici Quis enim cupiar,illos adiutum rapi ad litppiicia lt;nbsp;Simplex eft dilputationis thema ; An liceat lie reticos.ob folum hærefeos crimen,exitiali ftipplicio ^fficere. Tamctfi ciufmodi argumento mire fibi pla.-ceat Brenejrj nonintenm aduertens, quod nouum di-* fputationis genus ingreditur, amp;nbsp;quod ad rem prçlen^ tern nihil aitincat. Si, inquit, mox morte muldfandus «Act quifquis facra no rede intcllexerit quotufquifcy Chrirtianorum ceruicem fuä fccuram habebitï Bi« hk bipcs ifte afinuspeccar.Primum cum nos docentes fa^* cit, omes cos qui facra feripturâ perperä intellexerinr, morte muliftandos. Deinde cum nobis impingit, qui docea mus hxreticos mox rapiendos eife ad fupplicia. Aliud nobis argumentum adferüt, ipforum opinione irrefutabile.Tantifper,inquiunt, ferendi funt hçretici, quaniifperfpeseft,illosad meliorem mentem reditu-* ros. Nunquä autem defperandum cft,quam diu ills fpi rant.Refpondeo; Si certius fit pcriculum quod immi* ret, q (perata refipifeentia, multo pr^ftitei it tolJi hacrc ticos e medio, quam tolerari maiore gregis dominici pcrnicie. Raroinucntuseft,qui migrant exingenio, ut illorum refipifeentiam optare magis, § fperare li* ceat.Quin uidemus iamdudum ad meliorem mentem prouocatos, dei benignitate abuti ad peccandi peruica

K 4. ciam

»5t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AN FAS SIT IN

ciatn, nihiïotç reddi meliores, fe d quod Paulus dick« iemper in deterius profîcere. Certè fi quid argumentu habet ponderis,neminem licebit damnare capitis quäli bet fcclcrofus fit: Quorfiim ergo diftindiuncula Bren c$ti,qua in alios uult animaduerti,!n alios non item. Si tale fit uitium,inquit, quod communié ciuili tranquil litatiofficiât : quak elf furum,raptorum,Iatronü, pk' (ffendum elf morte. Sin publicæ paci nihil incömoder, quak hçrefis, nefas fuerit pro huiufmodi trucidare ho minem.Quidigitur'iDeuincendi funt,inquit,gladio fpiritus,nonciutli. Elf enim diabolus hxrcfeôn autor, luciinimicus. Quocircaqprimumlux ueritatisemk cuerit, tenebrarum principi arripienda elf fuga: Quid audio^Dcuincendi funtgladio fpiritus,q in hoc iplum datus elf. Accipio ac fateor,hoc primum cffc iugulan' dos quoad fieri potelf. Cui fi fidem nohnt cedere,tra^ dendi funt fatanæ. Quo fi nihil queat profici,propha' nae poteftati relinquendi funt,qux illos pkcft at capite. PolTem hic refpondere Brenc5io, ac alijs anabaptilfa^ rum patronis, quod Augulfinus Gaudentio obtjcienti deum ad doccndum populum lfraël,prophetis dedilfe prçconium,nonimperafic gladium regibus:ScruatO' rem item animarum,ad infinuandam fidem pifcatores mifilTe, non milites: relpondilfe kgitur. Audite ergo fandfos prophetas amp;nbsp;pifcatores,amp; moklfos non patie minireligiofilTimos reges. Nam Sdhocadcuramrc'' gis pertinuit, ut Niniuitæ deum placarent, cuius iram Propheta nunciaucrat. Qm diu ergo uos non tenetis ecckfiam,quam pronunciaucrunt prophctx,pifcatogt;* res plantauerunt,tamdju reges quicamtenent, redfifi* (ime ad fuam iudicant pertinere curä, ne aduerlus earn (cbelletis impune. Nam Sd Nabuchodonolor eos, qui blafphc'-

♦

ANABA. ANIMAD. içy blafphemabant dominum,religiofa kueritare fornacis ardetis igne coercuit. Haólenus Auguftinus. Vbi uero didkit Iiäc dialedkam Brencsius. Hæretki gladiofpi ritus iugulandi funt, non ergo ciuili gladio plcdlendi. An non amp;nbsp;alia fl.igitia,quibus peccatur in rempublicä, ghdio fpiritus iuguJanda funt, quæ tarnen prophana poteftas punit’i Ne interim dkam,nihil hue quadrare uerbum deuincendi. Quis proprie dicat hæreticos gla dio ciuili rcuinei'^ Non hoc reuineuntur, fed infrada il lorfi pertinacia refeinditur acrefecatur.Quod dedia--bolo cauillatur, qui flmulat'q; lux ueritatis emieucrit, fefe proripiat:ridiculum eft. Quotulquifqj hæreticorü ad mentemrcdqt, poftgctiam manifeftiffimis feriptu ris,ac ipfo meridiano fole clariorjbus,conuicluseftï An reflpuit Arrius lt;nbsp;An hæreiîm abiurauit Sabellius. Vociferetur nunc Brenejius, deuincendos eile gladio fpiritus. Optarimequide,iftiufmodi armis aliquid pro fiel. Quid uero fi conuidus perftet in fententia,ut uidc mus duriceruicos elfe hçreticos- Omnismalitia (Chry foftomus ait) ratione ueritatis conftrida,confunditur aliquot!es,corngitur autem nunq,eorum maxime qui propofito malo,non ignorantia peccant. Quid etiam. fi negent ie conuidos,imó fi dicant,àfe efle uidoriam, etiam pofteag errorc manifefto reuiceris'ï Quid fi di^ cant,amp;; ipfis efle uerbum dei,ac rede etiam intelledü; ut certe non defunt anabaptifiis feripturae, quibus bç' refimfuamfulciant,amp; exornent, Imo quis hæreticorü non habet feripturas,quibus fua conftabiliat^ Quid de niep futurum cenfcs,fi eiufmodi fit hærefis, quæ aperta amp;nbsp;luculenta feriptura refelli non poifitdd quod anaba p;iftarum erröte Lutherus Oecolam. amp;nbsp;Mclanchtlió ^fi fatentur.Eat nunc Brenejius amp;nbsp;dicat,deuincendos

K $ effe.

K an fas sit in

cnegl idio fpîritus,nonciuili.Sed dicat pruts,C(w!dhJgt; tflcniis profecfhiini fit fcnpturis amp;nbsp;difputationibiiS.Tä-tum abcft ut fe fatcantur uiétos, ut nou ucreantur En» comiiiin fibi cancre ante uióloriam. Et tame ifti nihil aliud fi ri uokint, g dilputando litem tranfigcre; cum hoc raró fuccedat, Qiianto igitur confultius eft quod Tertul. fuafit,non prouocandos efle inienamen,ubt aequo negandiamp;dcfcndcndi gradu nihil utiliiatisad auditorcs redcdt;amp; pcrtinacior fere reddi folcat,cuius gratia in congrefTum dcfcenditur.Proinde ad cöfiliutn Paul i orthodoxos relegat,qui hæreticuin hominc poft unam amp;nbsp;alteram correptionem ,deuitandum fuadet: Vbi hoc obiter aduertendum. Tertul. Icgifle, poft unä correptionc, idquodinterpretatio ipfa ofteudit. Non inquit, dictrpoft unam diiputatioiKm, fed poft unam correptkmem.Et poft unam,inquit,nc more Chriftia ri feme! amp;nbsp;iterum,amp;; fub duobus aut tribus teftihus ca ftigandus tiiderctur.Atiç iia reuera Icgiftc apparct. 5. cont. hærct. cap. 4. Netp (ecus nfert Ambrofius. Sc--jncl,inquif,corripiendus,dein deuitandustut fibi ipfi rc htflns aut frigeat ncminc obfifteiite, aut folus pereat. Scmel dtintaxat admonendus cft,nc fi id f^pius fiat,c5 firmatior in maio reddatnr.Cyprian’afe uariat.Cum rnim ad Qui.cap. 78 Icgat poft unam correptionem, nimiiurn Tertullianum fecuius : alibitamen refert, ut nos quoep legimus: nifi à fcioloquopiam adkdum fit, quod apud nos legitur, amp;nbsp;alteram.

lam in Codice Titu. de fum. Tri.amp; fide catholica,fub interminatione cauctur, nequisdcfideChriftiana,pu blicecoadun,itis amp;nbsp;audicntibustuibis traólare praefu mat: qudd illicitum fit, ca quae iem olim retffè iudica»-W ac definita funt, reuoeaxe in dubtû publice difpu* tare:

ANABA. ANIMAD.

tare: unde oriri poflit tumukus/editio ac perfîdiæ ma ior occafio. Obijciunt legem de djiigendo proximo, tui J1Î5 lt;Âià aduerfetiir lex de truddädis lijriticis. Imo pledlendo ha:rctieos,maximc perfkirur lex diuix-na,quæ proximum præcipit diligere. An non diJigit concreditamfibi multjtudinem,qiii noxios e' medio tulerit'; Imo mifericorditer unus pleditur, uc multo.^ rum faluti confulcum Hat. Quæ ucro eft ifta cbaritas, uni parcerc, amp;nbsp;multos in difcrimcn adducercquot;; At in.-dementia eft,hominem ignibus tradere. Nó redamo: modotalis fit, cuius uita alqs diet profutura. At hçre^ ticus ncqj fibi,nc(p alijs eft utilis,talis'(p eft ipfius uita,ut fummam diet allatura ia(fluram,ni o ciderctur. Sed fi iftoru.m animus tam propendet ad dementia, cur ana baptiftasafftciunt capital! fupplicio lt;; Raro, inquiunt, Icgitur imploratum à Cæfare præfidium aduerius hçquot; rcticos. Quin legimusCyprianum SC Ambro.epifco-poSgladium Cadareum, ab occidendis hacreticis non^ nunqua cohibuifte. Sed nc Auguftino quidem implogt; ratio prophanx poteftatis, arcendis hxreticis aliquan do placuit,cxiftimanti non alijs armis occurrendü illis die, quam uerbodei amp;nbsp;precibus : amp;nbsp;fi malum foret in fan3biIe,anathcmate.Equidem no reclamauerim,Cy^ prianum,Ambro, aut alios aliquot,primariç autoriiax lis uiros,qua crant dementia, miferam hæreticorüfor tem indoluiffe, ac fubinde pro ipfis intercdliffe, non-' nunquam etiam exorafte ueniam. Verum hoc tam no conficitur,tum non licuilTe h^reticosexitialifupplicio afficere, quam ex ortu folis non fcquitur die noftem. Quod de Auguftino adferuntfateor.Abhorruit illius animus ab occidendis hxreticis ufqueadeo,uc crebris tpiftolis obteftatus fit prxfedos Cxfaris, ne Donati»

156 AN FAS SIT IN

fix cum non modo hgretici effent,uerumctiam horren do latrocini] genere in orthodoxes graffarentur, occi derent: ueritus iit male fuccederet. Verii cum hue per-' pelleret Donatiftarum 8C Circ. peruieax amp;nbsp;infanabi-lis infania nimium diu tolerata, agitatum eft, inter epifcopos,dc implorando Cçfaris pr£fîdio,uicit{p alio rum fententia. Et Auguftinus ubi uidit rem bene fuc--celfilTe,multis hac feueritate correólis,fortif approba-uit,quod antea improbauerat. Et in libro Retradio^ num plané recantat,quod alibi de non occidedis hxre-ticis fcripferat.Quin libro i. contra epiftolam Parmcx niani cap.y.in hjc uerba fcribit: Audet conquer! Par--menianus,quôd eos Conftantinus ad carnpum, td eft, liippliciuin duci iuftit, qui uidi apud ecclefiafticos iiidi (esfuerunt. Sed quid ifti non iufté patiuntur, cii ex al-tifttmo dei prxfîdentis ôé ad cauendü ignem (ternum, flagellum talibus admouentis,iudicio patiuntur,amp; me tito criminum, amp;nbsp;ordine poteftatum'î Prius probet fe non effe hæreticos uel fchifmaticos, imô omnium dif-fenfîonum autores, turn demü de indignis poenis fuis liuidam uocem emittant. Ac multis alqs oftendit, im-' peratores fcucras leges pofte poncre, quibus blafphe-' mos amp;nbsp;hxrcticos,etiam capital! poena coërceant.

At nihil,inqu!üt,e!us æuo attëtatü eft gladio ciu!I!:Tni lege cautü eft, ut eccleftarü hxreticaiv facultates, ad or thodoxorü ccclefîas transferrenf ,ea lege, ut ft q ad has uellet tranftre,amp; qs quas prius habuerat,amp; ijs quas in-ueniebatfru! poftet. Etiam rcftpilcentibus clericis fié «pifcopis,fuus honos nô adimebaf. Refpôdeo: Ea legë in immanes illas beluas latam, multorqt iudicio nô re^ fpôdifle perpetratisfceleribus. Nam prçter hxrefes 8C fçhifmata,alios orthodoxorq: occiderfit,alios ad homi cidiutn

Anaba. animad. _ tidiü mctu mortis adf gerüt,tätal^ erat illorü rabies,ut tiec ab ethnicis principtb’ tolerari debucrit, nec à Chri ftianis^ etiamfi nullü fuiflct hæreftos aut Ichifmatis crimen. Ét tarnen quid momenti habet haîcratiocinatio; Nihil tum altentatum cft ciuili gladio. Non ergo lice-bit adnimaduertere in hçreticos. Dems nihil fuifle at-tétatum ciuili gladio,tarnen ne attctari potuif; Quod fi potuittergo licuit.Hoc enim pofiê dicimur,quod iure poffumus.Sed ifti,inquiüt,furiofi graflatores et fîca rijueriuserant quàm hæretici. Quid turn deniqj: An-ideo non erant plei5lendi,fi nullo alio crimini, q hære-feos uitio fuiflent obnoxqï Quanqua quç unquam fuit hçrefis, eui feditio cornes non fiicrit •; Vt fruftra querit lus fit Brenc5ius,anabaptifias alios^ huius æui hacre-ticos,ob folum hçreleos crimen adlutum rapi ad fup-plicia.An nô nidemus,rem adcrùentum orbis tumul-tum profecifle lt;nbsp;Qiiis ciuium fêditioes, agricolarumîÿ tumultum ignorât^ Quis rapinas,quisfurta,quisfpo-lia amp;facrikgiacômemoretï Annonfeditiofumeftfé natorcs magiftratu mouere An fortafiis uiolehtutrt non eft, Chi iftianos fub anathemate ad hçreticorum communionem cogcrtï Etiam hoc uiolentum, facer-dotibus facultates adimere, monafieria tollere, breui-ter omnia mutare,id quod poftremç fortis hominibus in procliui eft.Nam fecundum Saluftium,femper in ci-uitate quibus opes nullç funt,bonis inuident, malos ex to]lunt,uetera oderüt^ noua exOptahr, amp;nbsp;odio fuarlim terum, omnia mutare ftudent.Proinde neccflé eft non modo legibus oppofitis, ucrumetiam armis occurre-re publico difcrimini.

Obijciunt preterea, ccclcfiam nohocio SC fecuritaU crcudTe,ied adfiidione SC h^refi. Quis nefciat hanc cré bris,

Ï5S AN FAS SIT IN

Lris,tuni pei fcciinonibus tü iicro hçrel'um agitationîi* bus utliementer fuifle corroboratamSt illuftratam^ Ncc idco non femper reftitit liçreticis. Hocenim non dcbemus hçreticis, fed deo qui iftiufmodi occafionibus ccclefiain confortât atcp illuftrat.

Tale illud fere' eft, quod olim Auguftino obieftum legiturlibro de Cor.Don.8. Ecclefiâ pari potiusper-* fecutionem,qfacere. Ad quod relpodct: Quçrant igi-tur ab Apoftolo,qu5 ecekfiam fignificarit Sarajquan-» dopcrfecutionemfaciebatancinç.An non matrem no ftram Hieriifalc,id eft, uerâ dei ecclefiam'' Quâuis an-Cilla inagis perfecuta fit Saram fuperbicdo,quam Sara illam coëreendo. Deinde fi boni amp;nbsp;iufti perfecutionS non faciuntjfed tantummodo patiuntur, cuius putant cfle uocem in pfalmis: Perfequar initniccs mcos, amp;nbsp;c5 prehendam. Haiflenus uerba Auguftini, Porrô quod obqciunt de ludxorum pcrfîdia, quam non puniât hii manç lcgcs,quid momenti liabeat^ Hjretici publicis le gibus ecclefîæ fe fubmiferunt, aduerfus quas fi quid de linquant^reélc puniuntur.Non autemfibifumitecclc-fia,in eos,qui foris funt iêntentiam dicere,aut etiâ ani-* maducrtereimaxitneob diucrfam religionem.Tolera mus itat^ ritus iudaicos ac perfidiam, quamdiu nobil ci tra religionis noftrx iniuriam conuerfantur,etiS hæ reticos toleraturi,nifi periculum eflet, illorum conuef fationcm non fore é republica Chriftiana.

At oportet,inquiunt,elTc hærcfes.Reipôdcotlta Opor tet efle hxrefesiquëadmodum neceffe eft uenirc fean^ dala.Proinde ut expedit autorem fcandali, fufpcnfa in collo eius mola afinaria,demcrgi in cor marisiita in rë Chriftianorum fucrit,fi e' medio tollantur b{retici,po fteaquâ amp;nbsp;ipfi feandalo funt alijs. Videuero,à quanto pericu

ANABA. ANiMAD. iç? perieuloBrencjius Cliriftianiun orbem liberct. Vcre-lt; tur difcrimen cfTe,ut exuftis hæreficis,noii alios habn tiiri fimus.Qiiafi ueroinimicus nö totus in hoc incum bat, ut dormictibtis hominibus zizania intei (eminct. Etiam periculum cft.inquit, nc anima quocp in falutis difcrinië ueniat,morte fublatis hçrcticis, qui potuifTcnt abiedo tnore ie ruari. At miilto inaius clt periculum, nc feruatis hæreticis,miikorum falus indilpcdium ne.-niat.Deinde incertum,an errorem pofteag iam inlede rit,3biuraturi fint. Certo autein certius eit,multos fcquot; duci ac perdi,nifi morte muldatis hçrtticis. Refccanquot; dç funr,inqt,Hie. putridç carnes,amp; IcabioHt ouis à caii Jis repellendame tota domus, malTa, corpus, amp;nbsp;pt cora ardeant,corrumpantur,putrefcätamp; intereant. Arrius in Alex.una fcintilla fuit, fed quoniam non ft timop-' preffus eft,per totum orbem eins flamma p opulata eft. Sed iam mihi confydera Brenc5i| acumen. Si,inqt,uia Jentia exterminädi funt hærctici,quorfum opus eft,fa.* cris literis nauarc opcram, cum hac in re conftarer,car nificem cffeomnui litcratiftimum, O Icpiduin caput. Quafi ucro facrac literç in hunc dütaxat uium deftina tac fint,ut inde reuincam’ hæreticos.Iam utfingamus ita habere,an nö prius conuincendi iunt hærctici,quàm exurantur'J Nö ergo cöfiftit, inanem efle opcram quj edifeendis facris biblijs infumitur. Quanto igitur fc* licius argumentari poterat : 6'i hacretici nö nifl conuigt; fti,pleófc ndi funt,nccciTc eft aliquos efle, qui lus rcuin tendis, facras literas ad unguem calleant. lam uidetur ifti,res efle periculofç (quod dicitur) alcç, fl igne ac ferro harrcticoi um perfidiä magiftratus pu* niant. Fieri enim poife, ut illorum iucceftores infcAa* tiontbus iam aifucti, ueram fidem pro faila iiiftdl ctur» maxime

I«o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AN FAS SIT IN

maxime ß ab hæreticis olim pcrfuaß fint, fiiam fenten tiam ucram elle,adco(^ periculum efle,ne in Chriftia--nosarmaconuertant. Scilicet,timet Brenc5ius difcngt; men e(re,ut cocliim ruat.Quaefo te le0lor,qiiis tarn eft ft?ix«5^,qui polTit arifu temperate,tarn ridicula per^ pcndens,quçfpermologusifteadducit^ Verum hoc ali quanto craflius eft,quod dicit: Si omnia coercendaeffent gladio,ex qiiibus periculum fit,ne oriri poflit fedi* tio,omnia fympofia, omnes cômeflationes ,conuiuia omnia,omnes conciones amp;. mcrcatus,ui ac pernis abo lenda forêt. Multis enim experimëtis didicimus,in no paucisfympofiis ortasfuiffe feditioncs, in non parum multis mercatibus tumultiis ede concitatos, in multis ecclefris clancularias côiurationes elle faélas. Hæc il le. Quibus nobis ingcnijfui fpecimen manifeffe præbet, ut fi unq alias.Scd ut paucis refpondeam.’Nô omnium eadem ed natura amp;nbsp;conditio.Suntquædam eiusgene ris,ut nemo ambigat, quin feditionum ac tumultuum iemiaria fint. Ea eliminari,e' republica maxime fuerit, èk quôd per fe mala fint,et quód incömoda no parum multa fecum uehant.Sunt e' diuerro,qux alendx con^ cordix ac publicx paci dedinata uideri queant. Ea'ne ob quorundam abufus,continuo tollemus i Vitia cor^ rigi conucnit.Cerié res per fe falutares, amp;nbsp;ea quçopti mis indituta funt rationibus, nequaq expedit e' medio tollere. Sed lixc uidemus, ixpe occafiones efie tumultuum. Quid turn deniep Grxeorum cd prouerbium; Improbis nihil deefle prxter occafionem. Quod fi pa-ramus tollere quicquid malis occafio ed, quid crit tan dem reliquum in rebus humanist Podeaq nihil fere tarn bonum ed, quo non abuti poffit hominü malitia. Verum peccant idi occafione accepta non data, qui ea qux

ANABAB, ANIMAD. tèt qiix mutua? atnicitiæSCconcordix fyinbolafunt,in feditionem actiimultum uertunt.

Superioii non abfîmile eR, quod rontinëter dicit Brcn csiusj lam oiïibus liominibus corda eflent erucda, po-fteaquä omnesfcditionescxcordelüam trahunton'.-ginem. Quis non hic fuauiïïime ridcatftultitiam ho^ minis. Probet primum, cor hominis non polie no mo liri feditiones Si tumultus. Deinde non alia uia occurs ri pode iftiufmodi incommodis. Turn fedulo curable tur,quod illi uidetur facQii neceflarium. Nunc fatcor, de corde procedunt Icditiones SC tumultus SC quicquid eft tragccdiarü: at non necellario inde proficifcuntur, fed libere.-adeo certe'utpollit homo,fiquidcmiplêue.' lit, ea meditari qux pacis funt SC concordix. Nec iu^ bet Chriftus abfeindere pedes,refecare manus, deniç oculos eruere, ne nobis fint offendiculo: fed uult ut fi hxc nobis obftaculo SC fcâdulo fuerint, nec alia fît uia medendi huic malo,tollamuspotiusqhisferuatis,iax óluram falutis faciamus. Prxftiterit dciruncatis mani-bus ac pedibus feruari hominem,quam afferuatis ment brisconqciingehennam. Prxftiterit unoculhm inui* tarn ingredi,quam no eruto oculo,quo nobis fcandalo fit, mitti in gehennam ignis. Qiia Icntentia faluator fi gnificat,omnium return iaduram efle faciëdam cirrus, quam falutis. Certe hxrefis adeo non poteft frugi elle cuiquàm, ut neceflario fcandala SC feditiones pariat. Quod fi igitiir nulla rationc mcdcri poflit huic malo,^ muldatis hxreticis; publiex pacis SC tranquillitatis cu ratorum retulerit, ut illos lupplicio mortis afficiant. Poft hxc mendaciloquus ifte rhetorculus degrauatis inuidia monachis, quos omnes cupit perditos,anaba-tiftarum caufam fublcuat,huiufmodi uerbis; Si dilcri.*

L men

AN FAS SIT IN men eft feditionem oriri,ault;flo anabatiftanirn mime-’ ro, cur non idem timetur in monachifmo, ubi iam illo rum grex numeroflor fuerit.Quod fi ifti (îne feditio-^ nes,tantum dodirina: fus fermento ac uitç hypocrifi, totius pene orbis opesadfepertraxerunt,curdeagt; nabaptiftis timor magiftratus inuaftt, quod omnes ad uitæ cômunionem adatfluri iîntlt; Subolet mihi exigt;' ftiufmodi uerbis,Brenc5ium no admodum abhorrere à catabaptiftarum errore,quibus tarn amice patrocina tur. Sed urcunt^ Ht, palam hic menricur in monachos: tameft ueriflimum fit, illos abfqueleditione hadenus uixilfe-Quorfum uero monachos cü anabaptiftiscon-iungit^ Pofteaq peripicuum eft tumukuarios iftos mo Jiri leditiones, quod monachos nunquam fecifte, ipfe ctiam Brenc;iusteftatur.Quem etiamad uitçcommu i)ionem,uiiqimpukrunt monachi^ Quod certum eft anabaptiftas facere. Quid igitur monachis amp;nbsp;anaba* ptiftis inter fe co nuenit^

Quod etiam de dotflrinx fermento cauillatur ac uitx hypocrifljfuo iure facit:quemadmodum amp;nbsp;illud,quod per calumniam obqcit,monachos ad fe pertraxilTe tO' tins pene orbis diuitias. Nifi iam exploiatos haberc-mus gloftbgaftares iftos, reftc' uidcri poterat Breeji*, lixc nobis impingexe. Nunc nemo magis uetri ftudet, nemo auidius fitic opes, nemo magis indulgetgenio, quam qui fe euangclq titulo maxime' uenditant- Nam «ideas xontMirXsTous iftos, fundos,agros ac uineta mer-cari,poculis inauratis atep etiam aureis eisip elegantif-fimis exornare mcfas,amp; genialiter quotidie curare cu-ticulam.Poftem fiquidem uellem ex euagelicis iftis,no minatim quoldam producere,quibus tot putât efte co-ronatorum aureorum centurias, ut citrus Platcms pe-diculos

ANABA. ANIMAD, jtfj diflilos niimcraueris. Sub fincm fentennam fuam de puniendis hçretkis interponit Brenc$]us,quein nemo rogaitit iudiciü. Gladio,(nquit,uerbi uincantur. Quod fi omnino nolint refîpiïcere,ita cum illis agatur,quëaci modum cum religions hac in re agicur. £t cü ciuilem obedientiam prxftare reculant,ciuili quoque Iibertate priuentur,ac pro pcregrinis reputctur,amp; ciuihbus cö.« meitqsillis interdicatur. Hxc Brenc;ius. Ad id, quod dicit dcumccndos eile uerbi gladio, cum in fuperiori-* bus affatim refponfum fit, non tft cur crambe recoóla naiifcam Ictlori moueam, An ucro nö iniquum fir,migt; tiime feditiefos mon3thos,cum tumultiiariis anabaptn ftis fimilitfr h. bcri, ipie uideritj Hoc uclim mihi relpo déat, Cur hac pccna miilftandi fint fine monachi, fiuc anabaptiftp. An quia fic liabctiex Cjfarcaï At has le-* ges,utpotc humanas in totum contemnit. An quia fic uifum efi Brentjio lt;nbsp;Sed unde illi rogar.darum legum autoritas^ Verum non ftat fententia , fingulas hoirugt; «lis ineptias amp;nbsp;calumnias perfequi. Quâdoquidem me iam pœnitet, his legendis tantum infumpfific temporis. Vale ledor amice amp;nbsp;hos conatus no firos boni confute,id quod facies,ubi intel Jexeris nos publnx utilitati uoluifie confulere. Friburgi ipfis fex rijs diui Matthiæ, à redempto orbe.

i$5i.

164-

yamp;IN ICONOMACHOS SIVE EOS, oyi DEMOLI untur diuorum imagines.

Per Ambrofium Pelargum.

AMBROSIVS PelargusfratrifuoValengt; tinOjbonarum artium baccalaureo.

S. D. P.

CEperit fortafle animum tuum admiratio Nji'* Icntine Chariffime, quid in mentem mihi uenc^ rit,ut libellum in «(hovoa*«!x»s acditum,adtefcrigt;' pferim. Verum hoc no fernere,fed confulto fa élu m eft, Receperam me anno fuperiore poft natalcm refurre.-éiionis Chrifti,parentes affeélçfquod nofti)çtatis ingt; uifere:fed moram mihi fecit fchiatica,ex qua 3^ diu 8^ gnaitcr laboraui î eram'qj ualetudinis adeo aFflifiæ, ut uix fperare liccret, tantum mihi unquam uirium fij turum, ut uoto illi meo facerepoftem fatis. At ubi tan dem medicorum opera, à morbo probe recreatus, naturalem corporis habitudinem rccuperafTe mihi ui debar,prima quaque occafione adornaui profeftio.' nem in patriam,id^ fecundis,quod aiunt,auibus: Iftic cum enem,uifum eft adorare ad imagine criicifixi ■ Ve rum ut xdem (ni foliar) Georgio facram ingreftus fum, comperi fubuerfas aras, profligatas è templo di^ uorumftatuas,acncimaginem quidem crucihxifugt; pcrefTe. Demirabar quid accidiftet, quod Lutheri do* gmatibus uchementcr addidli, exegilTent imagines. Tandem fubijt furiofa male finae plebis inconftantia, qux rclaxatis frenis,in omnem eiferuet feuitiam,rtihil hori

IN ICONOMACHOS lôç lion temere nouans,conturbans,tolkns Si impiutans. Etiamß hoc tam prxclarum fcilicet facinus,)pfîs cede* (laAit (he enim appellari gaudent) debcmus, qui cum gloriz(îmul acquxftus mancipia ßnt, nihil non ad gratiam loquütur ftolidç multitudini, Quid facerem^ Doluit mihi patriz noftrac calamitas,cui fic impofuif-* fent fedudorcs: fed omnium peffime me habuit im^ proba afiili iftius (nofti quern uelim) petulantia, quo autore ifta fada refeiui. Tarnen diifimulato dolore,co uiuia interim agitaui cum amiculis, qui turn aderant. Namteuocarinolui: no quod uererer,ut mihi parum uel loctus ue] comodus côfabulo futurus clt;Tes,cuf frui tiöe Si colloquio nihil fuifretdulciu5,fed qi no erat ani muSjillic diutius moramtrahere.Feftinato enim opus erat. Alioquinon dcerat,quod tecumcommentarer: Proinde quod turn negatum eft, curaui fcriptis pende rc,ac farcire iaduram, quam tc abfentia tua fecifte cau faris. Quang non aliud occurrat argumentum com--moclius, quam de feruandis diuorum imaginibus,quas qui è templis promifeue lubmouent ,id quod noftragt;-tes quoque ingrelTi funt facere,non tarn iudicio,quam temeritate omnia précipitante moueri mihi uidentur. Quanquä non dehnt, quibus imaginum demolitio non aliud elfe uideatur, quam cruentæ cuiufdam con-fpirationis fymbolum. A quorum ingenio non ita löge abfum. Alioqui qua rationein imagines impetum fa-ciunt, quas conftat à mille quadringentis amplius an-nis fuille in ecclcfia'; An fortaffis ratiöe non caret,totä damnare ecclefiam'; An ucro non damnant,qui diuer-fam prorfus caufam agunt ? Excutiant mihi probatif-iimos quofque utriufque linguae hiftoricos ,confulant exadx diligentiaefcriptoresecclehafticos ,eofque ue-

L 5 tuftifli-

166 AMBRO. PELARG.

tuRinimos(fi ipfos uetuftas forté capit) tu impfe me « titus uidear, nifi in ipfis nafcentis ccckfiæ primordiis, imagines fuiffecompererint. Vt enim fatear,eas initio nafcentis ccclefix non fuifle in communi ufu creden-gt; tium, ncque tarn multas, neque tarn uarias, nimirum nondiimextruiflis bafilicis,quç etiam fi extitiflint, no conueniebat fub id temp’ imagines habere in tcmpliS publice, tum propter eos qui ex ludaifmo conucrfi, mordicusadhuc tenebant legem Moraicam,qua pro hiberi uidebatur,ne deodeuori return quarumiibet fi— militudines fibi faccrent: tum propter gentiles, quM bus ad Chriftum conuerfîs, infîdebant nonnuilç abiux ratæ religionis reliquix,ut periculum effet,ne occafioquot; ne imaginum in idololatriâ defîcerenr. Tarnen nu lias prorfusfuifle apud primos illos ac uere Chriftianos, mihiquidem religio eft diccre.'polfeaquam conffat iP los adoraffcad imaginecrucibxi,id quod beams Rhe nanus haudobfcuréindicat,præfans in Tertulliani agt; pologeticum. Quin ipfe Tertullianus refert, Chriff ia nos qudd religtofi effent crucis,ufqueadco Itidibrio ha bttos à gentilibuSjUt cr ucifixi imaginem afininis 3urigt;* bus pingerct. Quod fat is eft argumenti, aliquem tum fuiffeulum imaginum.

Sed 8i Eufebius Pamphili Cxfareae Paleftinx Epifco* pus,inter ecclefiaftkos ncquc ambigux neque poßre.» mæautoritatisicriptor,quemamp; hoc nomine, eiyov uocat magnus ille Bafiliusinarrat apud Cxiarei Fhüippi.quæ Phanicibus Paneada dicitur, ccfpedum fibi fuiffe opusfufile, Chrifti miraculum reprefentans, mulierem fanguinis proifuuio laborantem ciirantis. Cui aliud infîgne miraculum addit,de herba medicatn uiiti Itabente.ubi ad hmbriam imaginis Chriffi fuccre uiffeu

IN ICONOMACHOS Wy uifTct. Verba Eufcbij ficfehabent: Mulierem quam ranguinisprof1uuiolaborantem,à faliiatore curatam euangelia tradunt,huiu$ iirbis einem fuilTe eonftar, do mufqucetusin ea etiam nunc oftenditur. Proforibus uero domus ipfîus, bafîs quædam in loco çditiore coP locata,m5ftratur, in qua mulieris uelut genubus Chri fti prouolutÇjpalmasip fuppliciter tendentis imago çrc uidetur exprefTa. Adftat uero alia ære nihilominus fu^ fa ftatu3,habitu uin Rola circundati,ac dexteram mu^ lieri porrigentis. Arque huiug ad pedem flatuae, è bafî herba quædam noua fpecie nafcitur. Qua; cum exorta fuerit, excrefeere ufquc ad ftola; illiusacrei iridiimcnti fimbriam folet. Quam cum fummo uertice contige-rit,uires indeadomneisdepellcndcs morbos,langue refqûc conquirir ; Ira ut quæcunque ilia fuerit corporis infirmitas, haifftu cxiguo madeta^fi falutaris grami^ nis depcllatur, nihil omnino uirium Habens, fi anteq serca: fimbriae fummitatem crefeendo contigtrit, de*-cerpatur. Earn ftatuam ad fimilitudinetn uultus lelu formatam tradebant,qux permanfit adnoftra ufquc tempora, ficut ipfi oculis noftris perfpeximus. Hadic^ nus Eufebti uerba. Quibus amp;nbsp;hoc fidem facit, quod in tripartita hiftoria Soiomenus refert,Iulianum Cæfa-rem,cam C hrifti ftatuam deiecifte, atc^ in illius locum erexifte fuam quæ fulgure tandem tadla corruerit. Prç ftiterit Sozomeni uerba adfcribere ; Cum cognouiflet in Cxfarea Philippi,ciuitate Phaniciæ infigne Chrifti effe, quod mulier ilia fanguinis profiuuiolibtrata con ftitiicrat,eo depofito,fuam ibi ftatuam collocauit.Quj uiolentoigne de carlo cadente circa pedlus diuifa eft, amp;nbsp;caput cum ceruice una parte deicÂum ,atque in ter ra fixum,reliqua hadftnus fupcrfuit, fulminis indieiü.

L refer-

16« AMBRO. PELARG.

rcferuans. Statuam uero Chrifti tune quidem Pagani trahentes confreg€runt,quam poflea Chriftiani collie genres, in templum ubi liadenus feruatur recondidegt; runt. Hæc Sozomenus.Finis etiam ftatuæ,mcminit fex cunda fynodus Nicæna,cuius nobis monumenta græx ca eademcß uctufla,apud Rauracorum Bafiiæani exhi lgt;uit,felicis memoriæ x^^œîxojAi» tyyoirÇiXl5«gt; T©- luiym nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uir præter uitæ morumep intex

gritatem, cxquifite dotflus, quod in eruditis qiiocp rarum eft emundænaris.Mak fit inuidæ niorti,quac uirum ætate prorfus iuuenem nobis præripuit. Quod utinam t« u7ro;x»i!gt;i«Ta quæ in Solomonis prouerbia, in ecclefiaften ,in epiftolam denique ad Hcbræos lcrix pfit, tandem aliquando in lucem ædantur, ut uc] fie ax pud pofieros uiuat, uir immortalitate dignus.In grçx cis literis eô procefièrat, ut Oceolampadiü longo poft feinteruallorelinqucret. NamôC in uerfioneTheophi IaAi,muIta prodigiofedeprauata deprchendit,quæ ik lumfefelkrant, multôplura deprehenfurus, fi per uix tam ac bonam uaktudinem lieuifiet. Sed ut ad rem rex deam. Vndeeimo ecekfiaftieæ hiftoriæ autor eft Rufi nus, Chriftianos pro fe quenc^ a pud Akxandriam dex iedlisdæmonum fimulaeris, infigne crucisdominieæ depinxifie in ingreflïbus,in poftibus,ln feneftris,in pa rietibus atque eoiumnis. Pent- exeiderat Eufebius, qui poft curatç muikris hiftoriam, narrat à fe uifas Apox ftorum Petri amp;nbsp;Pauli imagines.Etiamnum,inquit,Ax poftolorum Pétri amp;nbsp;Pauli ipfiusc^ Saluatoris imagix nesdefignari uidemus,tabulas!^ depingi. Sedfl^antix quasipforuin imagines à quibufdam conferuatas, nos uidimus. lam amp;nbsp;SyIuefter,Apoftolorum Petri amp;nbsp;Pau U leones Conftantino uikndascxlübuiflekgiturrquà

faâ£

IN ICONOMACHOS 169 falt;flæ apparitionis fide illi faceret. Necp negat Valla, quamlibrtin Confiant, donatione tn iniquusfîc:imôaf firmat,h3S eile effigies, quæ nunc Rhomac uifuntur in tabclla.

Turn Athanafius magniis ille Alexandrinj urbis Epigt; fcopus refert, N codcmo qui ad leium nofte uenerat, effidiam Seruatoris imaginem fuifTc,quæ procedenti^ bus annis à [udgis trasfixa fanguinem reddiderit, quo quicunque fuiffent inundii commodius habuerint. Accedit his, quod eximius ille Græcorum Theologus Joannes Damafcenus memoriç proditum indicat, Aba garum Edeffenorum regem, infignem mifiHe pidlo-rcm, qui imitatam C/irifti imagine cffingeret. Quod cum non fucceffiffet, Chriflum appreffo faciei linteo, imaginem fuam ad uiuum uultum expreifam,defyde-ranti mififle Abagaro. Ac fatis miror, eius rd nullam fieri mcntionemapud Eufebium præfertim cum alia quædaro è Syrorumcommctarqs dcprompta de Chri fto amp;nbsp;Abagaro,intcrpretatus fit,quç ipfius monumen tis uidcmusinferta,nominatim primo ecclefiaft. hifto rig libro. Tametfi qug iftic refert Eufebius indigniora uidcri poifint illis, de quibus narrantur. Quod etiam Hieronymustundebatpefluscora imagine crucifixi, an nonlatis eft argurnenti, ufum imaginum ad liiam ufque gtatem perduraife in ecclcfia'l Denique Augufti*-nus libro de uifitandis infirmis,teftis eft, ufum imagR num etiamnum ipfo.uiuentc fuilfe in ecclefia,in hæc fé rè ucrba fcribens.Sunt qugdam externa figna pigritan tis fidei excitatoria, qug Chriftianitatis religio uult ob fcruari. Habent fiquidein Chriftianorum arcana, do-« miriicj illius crucis quafi quoddam uenerabile monu-mentum, quod de crucis ipfius imaginatione crucem

L 5 cogna«-

»70 AMBRO. PELARG.

cognominant, quod amp;nbsp;nos omni ueneratione digniflt mum fatcmnr,amp; ad recordationenicrucjfixi noftri ue neramur. Adiicituretenimfuper ciucemquædamho minis inibi patientis imago,quo falutifera nobis reno^ natur Clii ifti paffio. Hæc Auguftinus. Et ne quis lt;gt;■ mninofalli po(ret,fubiedis uerßb* hexamctris ufutn iniaginis ci ucifixi docet:

Nee deus eft, nee homo, præfens qua cerno figura» Sed deus eft amp;nbsp;homo,quern fignat facra figura.

Neque prætereamChrifti: niflimum ilium Francisc re gem Ludouicum,cui inter reliquias diuorum^ imagé nes,nihil fere' prius erat crucis Chrifti fignaculo, tan.-taiÿ créa crucifixi itnagines reJigio, ut çgrè fineret eas defunaorum fcpulchris infculpi, iirfculptasip radi fece rit,ne quis illasluis cakaret pedibus. Eantnüc fchifma lici, ac femel pt i fridla fronte ncgët apud uetcres illos ac ueré Chriftianos,aut ullas fuifie imagines, aut nuk la in ueneratione habitas: obganniant roti eetkfîæ,di cant fabulofum efie, quicquid unquä à probatis ac bo-nxfideiautoribusproditum fit.

Cætcrum quod diuum Lucam ferunt Seruatoris ac fa cratifiimf n)atriseiuscffigies,ad uiuos expreftifle uul-tus, quia incerto autore fpargitur non urgeo.Nä quod Clichtoueus in commentarijs Damafceni, Auguftinu ciusrei facit autorem ,uereor ut ilium fcfcllent me^* moria.

Sed quo tandem, inquiunt, imagines in ccclefia i Hoc etfi calumniandi animo rogent, perlibenter tarnen in-gt; dicauero imagine.s elTe no uno modo frugiferas. Nam amp;nbsp;imperitis ujtam fanftorum, quam imitentur expri-munt,amp; eruditis memoriam fubinde refricant.Breui-ter in hoc repert^ funt,uc nos bonæ alkuius rci admo-ncanu

IN ICONOMACHOS 171 neafit.Ne quisuerôeam refponfionetn putetenecom menfitiam, certc in hunt modû fexta Coftantinopoli tana fynodus refpondilTe lcgitur,percontanribus,ec-' qiiis effet imaginum ufus in ecclefianit eft de cöfe. d. j. Venerabiles:Venerabiics imagines Cliriftiani nödeos' appellant,ncque eis ut dqs feruiunt,nec fpem falutis in cis ponunr, ncqueabeis futurum expeclant indicium, fed ad memoriam amp;nbsp;recordaiionem primitiuorü cas uenerantur. Idem docet Gregorius eius nomims fe-cundus fcribens ad Seruium MaffiJienfem epiicopum, quern acritis repreliédit,quód é templis fuftuliffet ima gines. Eiusfenieniiam,quæcftdeconfecratione di. j; adfcribam; Aduolauit hue rumor,inquit,quod incon^-fyderato zelo fuccenfus, Sanifforumimagines ètem-' plo fubmoucris,ne quis cultum forte illisexhibeat. Quod uetueris adorandaseffe imagines,laudamusî quódconfregeris,reprehendimus.Dicffater,quisun5 facerdotüm tale aliquid fibi fumpferit in ccclefi3,qua-' letu aggreffusesfacere'; Aliud eft adorarc pidfuras, aliud per pifturæhiftoriam difccre quid adores. Quod’ cnim fcriptura legentibus, hoc idiotis prarftat paflura cernentibus. In ipfa fiquidem uelut in libro quodam, uident quid fcqui debeant. Vnde amp;nbsp;laicis picT:ura pro ledione eftj Saltern ueritus fuiffes, ne quis hinc fufpi-* cionemdeteconciperct fimulatae cuiuidam fanefita'* tis,amp; arrogatæ pi udentiæ. Quare zelum iudicio tent perare debuer.is,atque ita demum propofito tuo reiflê confuluiffes. Quid multa'f Admonct epiicopü,cxcufcc immodicum zelum, dicat fe quorundam abulu permo tumhocfeciffe,djceat inftaurandasdenuoimagines, idiocarumanimis in hoc datas, ut memoriam adiu^ uent. Ex hac Gregory Maximi pontiff.fentcntia fatis liquet.

i7i AMBRO. PELARG.

liquet,in quem ufum imagines afleruentur in Chriftîîl norum ecekfijs. Vifa enim in pifturis fpecioü Sanda rum facinora, ad fimilia nos inuitant; atque cxtimuläc etiam,ut nos ad innocentüTimam ipforum uitam,effin gere et eomponere ftudeamus.Itaque dum in templis depinguntur diuorum imagines,quidaliud quam in-* tulpata ipforum uita noftris pedonbus infinuatur amp;C. infculpitur«; Non eft proinde inepta literarum amp;nbsp;ima-ginum homiofîs Gregorij. Vt enim literj iuuandç me monç repertç funr,ita imagines ut imperitos inftruât, pcritis memoriâ iûbinde renoucntait^ literç res qui-bus fignificandis deftinatç funt, uelut ob oculos nobis ponunt,ira non aliter pidurauitam nobis fandorum uelut fpedandam reprefentat, non minori cum uolu-ptate, maiori etiam adfedione, quàm fi literis tantum exprefia fit. Ac ferë fit, ut plus ex piduris, quàm ex literis concipiamus. luffi lunt ludæi decalogi legem li-gare in manibus, inferibere poftibus amp;nbsp;liminibus, quo kmper ob oculos cflct,quod legis memoriam illis re-liouarçt : ôf non licebit Cliriftianis habere imagines, quæ innoccntiifimam diuorum uitamfubinde nobis refricent.

lam depinguntur in prophanis ædibus, in omnibus fe ré parietibus,gentilium hiftoriæ,poctarum fabulç, hi-ftrionum morionumip geftjculationes plufquâ Icurri ks, ac nefeio quç pri, peiac etiam obfcanitates,ne prac tereuntesnon habeantaliqiiam çôfabulandi materiâ. An igitur inutile fit, fi in tcmplcrum porticibus SC cœ metci ijs pingererur tota Chrifti uita, ut g illic ociofi prodcambulant, hebeani frugiferam ahquam cogitan di meditandiep materiam. Vult Seruator làndorum çpera lucei e coram hominibus,ut patrem qui in calis eft

IN ICONOMACHOS 175 kft inde glorificcnt. An uero minus rcliiccnt in piftu*-ris, quain in libris, diuorum bona opera, quæ per eos cum hie mortales uiucrent,operatus eft dominus*;Er*-goquihucomnc ftudiii conferunt, ut quiequid ufquf eft imaginum facris cxigant aedibus, nihilo peccant Ie uius, quam qui facros codices igni exurunt,nc idoneis lecfloribiis horum copia hat. Ç^odenim facit, qui ido Ileum à fcripturarum leiflione temerc (ubmouct, hoc facit, qui idiotam à fpeeftädis diuoi^ imaginibus arceu Sed uideamus, quid iiKO/ojuaX”’ moucat ,utnegent ex utilitate efleccckfiar,diuorü habere imagines. Omniu primum obijeiunt, nulla uel Chrifti uel Apoftolorum traditione fcripta praccipi,ut diuorum ftatuashabeagt; mus. Verum quidem eft, rem per mantis (quod dicit) traditam elTe. Sed ft mox reijeiedum eft, quicquid non fit I iter is diuinis proditum,quin ifti multa reijcirit,quac una nobifeum mordicus teiient*' Dicant mihi qui fie fo lent dialefticari,qua fcriptura proditü fit ingeniti uoquot; cabulUm,quod nosioli patri tribuimus.Nam id uocagt; buli AugUftinus itemlp Ambrofius plane'negât ex fcri pturis haben',fed ita appellari deum pattern,ex côfue--tudinc difputantium. Quod h aliquidjirætcr fcri pturamaffercre, Frigefcit aduerfarioiurn obieófio. Si non licet,cur ipfi etiam pattern dieüt ingeiiitum. Progt; inde quod Apoftolus mohet, acquiefceiidum nobis eft non tinius Chrifti uerbis,red amp;nbsp;omni quae feeuhdü pie* tatem eft doófrinx. Non ante aductfatur pietati Chrl ftianae,quodcitracuipam omnibus ukropermüfunl eft. Vitro autc permifium eft,quod catholica hcc progt; hibet,ncc damhat ecclefia. Atqui diuotü imagines nort modd non damnat, uerum approbat etiam.

Sed lege,inquiunt,cautum erat ne ullatn imagine neqj hâii

1-4 AMBRO. PELARG.

fidlam neqiicpiftam ludxi haberent.Nain Exod. 19. amp;nbsp;Deute. 5. fcriprtim eft : Non facits tibi Iculptile nec quäcunque iiir.ilitudinemeorum qup uel in calo lunt furtum^uel in terra deoi (üm,uel in aquis fub terra: At ( fi hoc ihhic agitur ne quam omnino cuiufuis rei habe»

rent imaginem, qui confiftit, Dcum illis prärccpiße iit ccrtarum rcrum fimilitudines facerent lt;? An non in lu dxorum templo erant Cherubim facies hominis progt; minentes.An non leunculorum bourr.i^ effigies'! Ad-de his lerpentem xneum affixum Aipiti, qui fignü fuit crucis dominicac; Ergo perfpituum eft non in hoc fuif* fc deuin ut imagines proluberet,quin hoc potius il li cu ræ fuit ut idololatriam,id eft,fairam religionem com*-nienticiorum(^deorumcultum,[ud{orücordibusexi-mere t. Hoc ita habere, tum ex ipfîs uerbis oftenditur, nä Hebrçi atep ipfi etiä feptuaginta habent.Non facies tibi idolum,tum ex hisquæ præcedunt, tum ex fubie-iiis, Prfcedit fiquidfm,Non habebis deos aliènes prj ter me.ltemfß Noadorabis deumalienumiQuo cauet tu all} ab iplo diuinitatem tribuant, quiequid lilud fit, Nonenimhicdefolisimaginibushtfisuel pidfis Io.« lt;]uitiir:Nam amp;nbsp;qui Arrij amp;nbsp;Eunomi} pefte eötamina-CI fuutjhäc legem infringunt cum (ilium dcum quideni fatentur/ed conditum afteuerant,cumlt;^ hunc à diuina fubftantia abigunc,aliü profeeffo eieum inuehüt. Sequi cur autë Non adorabis ea ne^ coles,hoc eft,ut Orige, dequeafteeffu his inhxrebis, neque externü illisexlngt; bebis honorem.Quod (i ea non ftt uerborü intelligent tia quörlum attinebat uelut intercalatis uei bis toties repetere. Ego dominus ego dns:Excutiant emphafim pronominis tibi,amp; cuidens ent ueritasiQuod enim di (itur Non facies tibi Idolum Sdc.Fcrindc eA ac fi dice-

ter,

IN ICONOMACHOS 17Ç

fet: Non facies idolum in falutem tuam, hoc eft, non facies tibi idolum à quo tanquä à deo falutem rcdem ptionem 1’peraucris. Quod uero Zwing.cöminifcitur duo hoc loco cife prçcepta ac fcparacim pr^cipi ne aliu à fe diu adorarct. £t ne (imulacra facerét nemo corda torumagnofcit. Sed dicunt uno præcrpto caucri ne lu dxi more gentium fimulacra hbi faccrent, quibus lita rent: Atcp hoc nel ex ipfo concextu liquet Éxod. xo.dC 54. Non facietis uobis dcos aurcos,arg£nteos,ucl có--flatiles. Hie obfecro qd aliud q idola prohibetur .i. ,hç rcruin imagines quibus ftultitia hominu pro dijs abu^ tiiur^ Quod fiuera eft 2tVinglrifententia,quiconfiftit deum kripfifte decern iierba in duab’ tabulis lapideis^ Namadiftiusloquendi modumundecim hunt uerba feu praccepta, non decern. Quo quid aliud, q mendacc facit deuin nugiucndulus ifte ■ƒ Proferunt amp;nbsp;alium logt; cum, qui eft Lcuitici 16. Non facietis uobis idolum fculptilemctp ftatuas erigetis aut infignem lapidem in terra ueftra. Sed amp;nbsp;hæc uerba intelligëtiam fuam acci piuntexeo,quodadiungitur ; Vtadorctis cum. Quo facile uideas, non aliud hoc loco prohiberi q idolola^ triam. Alioquicurnenuitiouerlum eft lofue,c]uiin Sichern fubter quercum erexerit tiiulum: nifi quia non hoc adorandi animo fccerar, quin potius ut lapis effet teftimonq. Sic Samuel abeunezer, hoc eft,lapidem ad* iutorij,in memoria fcilicet lati auxilij erexiffc legitur. Et Rubenitæ altare conftruxerant ad lordanem, cunt lege cautum effet, ne quis altare alibi erigeret. Éa res primum quidc male liabuit alias trib’. Veriim ubi per.-fpcdlum habuerunt,non hoc fa£rificii,fed recordatiöis caufa fecifte Rubenitas, placatus eft iilorum animus» Quid quod etiam noftri æui luda;i,qui lege Mofaicam utra^

176 AMBRO. PELARG.

utra(p (quod dicitur) manu tcncnr, pidas liabent ima gincs in columnis amp;nbsp;parictibus, id quod cöpcrtiffjmS habeo. Eft apud Francofordiam ftipra Menü üuutum, rabi quidam infignitë doóius.in cuius hypocaufto,to-« tam ferè Iacob patriarcha: liiftoriam operofe depitflä, hifee oculis uidi.Qnem cum tentandi animo corripe--rem,quöd parumobferuanseilet legis Mofaicæ,quç imagines in totum prohibeatjfubrifitjncc aliud refpö.-dit,qudm non fimplicitcr uetitum eire,ne quas haberct imagines,fed ne quas in hoc facerent, ut colerent reli-, gione numinis. Etiam Stephanus Afto. 7. nontaxat ludaeos, qgt; figuras feciflent, fed quod adorandi animo illas feciifent.Que omnia argumëtoiunt,non hoc ua-luiiTe deum, quod ifti intelligunt.

Sed pracftiterit uid€re,quo pafto Zwinglius dialefti^ ces fgregie'peritus, nimirum Magifter artiü (nifinos fallac pikum uiolaceum^colligat obolendas efle diuo^ rum imagines.Non eft,inquir,figurandus deus.Deut. 4.. Non uidiftis fimilitudinem aliquam in die,qua uo** bis locutus eft dominus.Quantó igitur minus figuran da eft creatura. Ac mox quafi iam acu rem tetigifiet, exclamat; Hic ualet locus à maiori. Perinde fcilicet ac fi quis in hunc modum dialeólicetunNon eft didafcagt;' lus percutiendusferula,minus igiturdifcipulus. Quafi ueró locus à maiori ex rebus ipfis, quæ magnitudine aut dignitate aliasfuperant çftimandus fir, amp;nbsp;non po^ tius emetiedus ex rerum habitudinibus. Enthymema proinde quod illi eft a' maiori,lt;à minor! potius eft Ari-ifoteli. Quid uero ponderis habeat argumcuum à mi nori negatiuum, ipfis etiam pueris notum eft. Cette deus quod incorporeus fit, figurari no poteft, nullis^ lincamentis exprimi. Proinde nulla eft ratio depin-gendic

IN ICONOMACHOS. 177 gfndæ eins figuiæ. Quam enim diuitiitati fpeciem finxeris'; Quam,inqu]t,im3gincmponerismihi'; Qua re id conarj,impieiatisfimu] Sf infaniscfuerit.Hoc em qui fâcere inftituunt, erroneam de dco opinionem in^ gerutit roortalibus. Atçea eft non paftrema ratio, obrem imagines infgurabilis deitatis, ueteribus illis prolubitse fint. Quid ueioeft, quamobrem quod in^ corporcum quidem eft, tarnen formis corporalibus fubinde exhibitum eft oculis corporeis, non licet imagt;-ginibus exprimere i Apparuit deus in figuris corpo^ reis columnæ fcilicet nubis amp;nbsp;ignis. Et fpiriium fam-dlum defccdifte legimus fupcr Chriftum corporali fpe de, nimirum columbæ. Quoties etiam Iegimus,angc-los apparuifle patribus in corporalibus formis, uiro--turn icilicet. Atqui nemo eft,in cuius mente non afturx gat imago colun)bæ,uiri, aliarumi^ hoc genus rcrum, quoties iftiufmodi : pparitiones ucl legcrit uelaudiC'' rit. Quid ergo uetat, ilia in pidluris cernere,qux non fit nefas cogitate i Confpeftus eft Apoftolis Spiritus fandlus in diftetflis linguis uelut igneis. An id quod turn fadlurn eft, licet cogitate, dicere, audirc, lircris committere, in chartis uidere ac legere,non etiam pi^ eftura ali qua luuandæ memoriae exprimerez Si dicant, iftaturn fignafuiftepraefentis gratiædei.Audio. Sed neliteracquidemfignafunt praefentis gratiae,tantum idexprimunt,quod olim fignum fuit gratis. Quid cum idem piclura fignificet, quod uoces amp;nbsp;liters, cur non liceat pingere, quod licet fcribere, legere amp;nbsp;directe Z lam cum dei filius, lumpta lerui forma in ter^ risuifus fit,amp; cumhominibusconuerfatus,crucifixus, mortuus’, fepultus, tertia deniquc die ad immortalem uitam refurgcns, difcipulis apparuerit in carne, qua m

M tan.-

17« AMBRO. PELAkG.

tandem apoftolis cernentibus coclis inuexiccur nó Iigt; ceat tä falutarë nobis difpenfationc, qua fe mortalibiiS öïbus infinuare dignatus eft, figuris exprimere, ut tot tanta'i^ dei bnficia uel oculisfubieóla morta]ibus,ab im memori noffro pedlore, gratiatn tandc aliqn cxtfidati Sed en tibi eiufdem farinæ argumëtum aliud,qiiod ex Efaia adferunt: Plaftç idoli omnes nihil funt.Quis for tnauit dcum óC fculptile cöflauit ad nihilü utile Faber ferrarius operatus cil: lima,in prunis amp;nbsp;malleis forma uit illud. Artifex lignarius extendit normä, formauit illud in runcina.Ac paucisintcrieólis. Succidit,inquir^ hgna faltus,fumpfit ex eis amp;nbsp;calefedus eft,fucccndit et coxit panes, de reliquo operatus eft deum.amp; adorauit fculptilc,incuruatus^ ante illud dixit:Libcra me, De* meus es tu.Mitto hic cömemorare,q impudenter Ca-rolftadius ex hoe prophetx loco, Gregorium falfitatis arguat,qui dixerit imagines librorum iiiee effe idiotis: dl lilas ^ppheta prorlus dicat clTe inutiles. Aft ubi quç fo diuo^! imagines,propheta dicit efte inutilesImó degetilium ftatuis loquitur, qiias fcriptura promiftuc tinne idola,nunc lïmulaera,nunc dco$ appellatmt inrel ligas faipturae confuetudine,eas proprie imagines fi-gnificari hifce nominibus,qbus génies idololatræ pro Olis abufi funt. Anj is eft eius uocis ufus in loänis Apo fiolica,ubi ait: Filioli cuftodite uos à fimulacris. Et Ge: ÿi. pro ead? re promifeue ufurpanthae uoees. Si, ingt Laban, ad tuös ire uolebas, cur fiiratus es deos meos. Cui Iacob rndet: Apud quccunqj inueneris deos tuos, recel coram fratribus noftris. Ac paucis interiedis fe-quitunNefeiebat aut g» Rachel furata eflet idola. Anÿ ad eum modum oës fcripturani locos, qui de idolrs lo-quuntur inttrpretari cöucnit,de gentiü uidclieet fimu -

laeris,

ÏN ICONOMACHÔS 17^ ïacrîs, quitus putabant aliquid ineiTc numinis. Quem crrorc diuinus quolt;j propheta, denüciatioue perkuli ilomiaü cordibus «fimere conatus eft.Ve,inquit,q di--cit Iignô:Expergifcere.Et tacenti lapidi.Surge.Oper tus cft auro amp;nbsp;argento, amp;nbsp;non eft fpiritus in uifcerib* cius,Et regius pf opheta;SimuIachra gentiû argentü K aurum, opera matiiiü hominum amp;c. ïîmilcs illis fient, qui faciunt ca amp;nbsp;oës qui côfidunt in eis. Itaip nos fimit lacri et idoli uoeabulü abhorremus,qd ccelcfi{ ufus dtjS gentiufn accômodat. Ac per hoc paulo inconfyderaïu-iius,aliqui u/wXcjuâx« appellat cos, qui diuoiçi imagi^ tics facris ædibus cxcutiüt. Nobis iconomaehiç uocabu /n,in hac prçfcrtim re magis arridet, q idolomachif. (^od ex aétionibiis Apoftolicis profeiût,Paulü reic^ cifie fimulacra in templo Athenicnfium,qd aliud eft,g reuocafle idololattas ad unius dei culturâ Quid hoc ad diuoßi imagines^ Qiiin græce eft («Cc5ugt;i«T«,qd non fimpliciterimaginesaut ftatuasfignificat,fedquibus cultura exhibetur, quafi maieftate aut dignitate aliqua præditis: à-TTo T« quod eft religioic ueneror prie rem quæ maieftate aliqua obtineat. Eoîjj fpeëtat adhibita Apoftoli ratio. Cum fimus,inquit,dei^enus, non debemiis putarc, id qd diuinû eft,fimile efic auro amp;nbsp;argento aut lapidi arte fculpto,amp; inuento hominis. Quo fignificat, præpofterü effe, ut hoc colas religione numinis,quo fis ipfe multo præftantior.

At kgimus,inquiunt,ifticaräquo(p fuiftê tituloilgno ti dei,hoc eft,Chrifti uel ipfo Apoftoloexponente litu lum.Sed hoc ut uerö fit,tamen ne idë prorlus funt ara, titulus,imago amp;nbsp;fîmulacrü ? Quo uero nouo tandem enthymemate nobis colligcnt,in templis Chriftianox rum non habendâ efle Chrifti feruatoris imagincm,fi

M 1 Paulus

i8o AMBRO. PELA RG.

Paulus gentium (îmulacra templis cxcufTerit^ Etiamfi hoc fecifTe non legitur: fed admonHiffc tantum,ne illis exhibèrent culturä.Qiiid qiiod nccp legimu$,illjcfui(lê imaginem crucifixi? Et fi fingam®, illic fuiffe ftatuam, quæ ignotum ilium deü utcun^ præfentaffetmô aliud § fignü eflë poterat ignoti dei,quë uel ex Apoftoli uer bis conftat,illos colui(re,potius q ftatuam. Quod igno rantes,inquit,colitis hoc ego uobis annuncio. Proinde non reqcit tiiulum; Ignoti dei.Tantum torquet,in ar.* gumentü prçdicandi euangelij, Atqj hjc feré funt ifto rum argumenta/ fcripturis diuinis dcfumpt3,quç ta^ men omnia tribus (qd dicitur) uerbis foluuntur:(i dica mus in addudis locis,idolo]atriam in qua turn gentil bum,tum ludxoiv animus maxime propendebat, pro hiberi.Nunc cum nihil fit periculi ab idololatria,haud erat cur tanto impetu diuoiv imagines templis eqcc--rcnt. Et tame interim nobis obtendunt idololatriæ cri men,non cui ullus unq Chriftianoi^ obnoxius fucrit, nec qua ifti metuantifcd quam fingunt potiuS,quo mulata religioisfpecie, plebeiorum odium in nos de--clinent.SoIent facerdotes,jnquiunt, amp;nbsp;monachi cantil lare in templis ad imaginem cruciftxi,inliæc uerba: O crux aue,fpes unica: auge pijs iuftitiam, reis^ dona ue niam. Hie nihil aliud refpoderim, q nos hxc dicere ad imagine crucifîxi,non imagini,fed ipfî criiciftxo. Net^ aliud refpondiftêt Ambrofius, cuius hxc funt uerba in libro de obitu Theodofq: Inuenit Helena cruccm,ad.' orauit,non lignum: quia hie gentilis eft erroruani^ tas impiorü,à qua deus longe abeffe uoluit fuos culto--res,diecns.' Neqp coles neep adorabis ea: Sed ilium adquot; orauit, qui pependcratin lignOjtegnauitaligno.lcriquot; ptus eft in ligno. At adoratis,inquiüt,crHcem, infigitis

Ofcula,

IN ICONOMACHOS i8i oFcuIa/ufpenditis anathetnata,ac genua ]nfleiflitis,Ad cram’ fateor,nö lignii ut ligmcfed quatenus fignû,qd qui fecit,rein potiu$ quj fignificatur,adorat. Idtp fané Auguftinus docet. j. doft.Cliriftianj cap. 9. Qui,in.-quit,ueneratur fîgnum uifibjle inftitutum,cuius uim H gnificationcmiÿ intelligit,non hoc uenerat, quod tran fit:fed hoc pouus,q taha cunóhi referenda funt.Quod fi quis (ut idem inquit.i. doft. Chriftianæ) fignis uti--liter inftitutis, pro rebus quibus hgnihcadis deftinata funtutatUijCarnalis eft feruitus. Itaqj cum dicimusjO crux aue amp;c. id adoramus quod crucis fignaculo defiquot; gnatur. (^uicquid etiam honoris imagini exhibemus, quatenus imago eft, ei potius exhibemus qd imagine præfentatur.Imaginis namt^ honor (Bafilius inquit) ad exemplaris transfcrtur honoré. Sed impium forté hoc quocp illis uidebitur, adoramus diuos, cum fcri ptum fît: Dominû deum tuü adorabis.Etiam nos fané nefas eife ducimus, ea religione adorare diuos,qua nu men colitur. £t tarnen homo hominé, uel hoc nomine pronus adorat, q» maiefîatem, dignitatemue aljquam obtincat;aut fanftimonia uitæ fît præditus. Quid igi-tur eft, quamobre nobis uitiq uerti debeat,fî hoc obfer uâtiç genus diuis exhibeamuslt; Aduerterent lt;«z(o.uaxoi, adoratidnis uocabulü non proprie cultum fîgnificare numinis,fed reuerentiam illam, quam inflexisgenub*, aperto capite.incuruato corpore,aut alio quodä geftu corporis exhibem* dignitarc, autoritäre, aut fanftimo nia confpicuis. Vnde quod Hicro. Gen. 59. ucrtit: Ve-» ftroslp manipulos circunftantesadorare manipulum meum: hoc modo ex Hebræo uerti potcrat; Veftri ma nipulicircumuoluti adorabant,feu uenerationë expri.» (nebant erga manipulum meum. Non enim ftatü,fe€l

M 5 moti

i«x AMBRO. PELARG.

motum fïgnificat didio hebraica.Vndc 6^ feptuagïn* ta uerterunt, ^stƒI^jgt;«çt»T4t ri Jlfâf/MTatEt circumuerfi manipuli ueftri nbsp;nbsp;nbsp;Vnum ixa^ deum,ut caput ac fon

tem fa lut is adoramiu diuis fuum honore exhibemus. £t à folo deo falutempetimus nö à diuis,nelt;^ ab ima.« ginibus: fed tarnen per diuos,ac fæpiufcule coram ims ginibus,non ab imaginibus ipHs.Ç^is entm Chriftia.' norü tälapis flt, ut putet lapidibus lignisinefle fcn.* fum.'uel ut lignu adoret,uel falutë pctatàIapide;Qui[| ad hunc potius modum ad imaginé crucifixi oramusa O bonc Icfu qui in cruce falutare nobis fuppliciü per/* peiTus es, iac nos huic mundo multis modis maligna mori, ut tibi perpetuo uiuamus.

Sed ßntfane aliqui,qui religione numinis adorauerint ftatuas,quantulo negotio doceri poterant,in hoc tantü repertas eße imagines ut ßgna ßnt, quae imperitos in.r ftruant,ac memoriäfubinde renouent. Confregitjin.? quiunt,Czeehias ferpcntéæneum,quem ludçi iam pec aliqnot fecula adoraucrant. Confregit fauor, ncq^ id non religiofe Eecit, pofteaq uidit populu non aliter ab idololatria pofle auelli.Nunc quouis alio,qiiiiovc^«x'^ huic malomederi poterat.Si hoc pado corrigcdi func abufus hominiijiamdudum omnes creaturas fuftuliiîc oportuit.Quotf enimcuicp^diuinam culturä non legi^* nus exhibitam. Adeo ut fapiens dicat, creaturas infîlt; Eiëtibus fadas eße in mufcipulä. Sed nö ideo tollendx inte medio,ß his abutant impij. Non rerum ufus tolgt; lendijs eß,fed corrigcdus abufus. Quid ißi qui tä malé uolunt diiioivtimaginib’' fecißent, ß errorem uidißent cthnicorü,quos autor eft Lucas, deitatis honoré rranP ferre uoluiße in Petru amp;nbsp;Paulum Apoftolos'^Anreuerx tißcnt (qd uidco) Apoßoloqt cxpoftulationc, iußulip fent^

IN ICONOMÄCHOS

fent^ illos è medio, ne quibus occafïo fuiftent idolols tri^.lmo tantus eft ipfoi^t zclus, ut ne umbra quidc Pc tri uidura fuerit, fi nidifient fanari infirmes, quos ilb obumbrafiet. Nam hic forte nonnihil erat perkuli, uc Petri umbra adorarent religione numinis. Quod nifl ifti pias ipforü umbras (quod dicit) metucrent,uereof ut (quæ ipfoß! efi in imagines feueritas) illas quo^ mç braiim difeerperent. (^andoquidë amp;nbsp;hic periculueft, ne fupcrftitiofi,uel ut mollius dicam, indodi amp;nbsp;fimpli ces, umbratrles iftoi^ imagines religiofîus colcre inci^ piant.C^is em non umbraecitius,q ti unco aliquid cre; dut incfic numinis,iftoiÿ pr^fertim qui tam infigniter funt euangclici. Deniç nô uidco,quô orbem Chriftia num abidoloiatriæ periculo hberent, nifi imagines è cordibus quoep exeutiât hoïm. Ncc^ enim fien potefi, quin imago aliqua eorü quç audimus ac le^imus,cordi fe ingérât. (Juod fi hinc quotç periculü fit, uereor ut huic malo alio confilio occurrere non poffint,q fi cor-« da quoc^ hominibus eruant. H^c fatis ad iocum.Acci-* pe ad feriü; Si periculum efi idololatriç,habere imagi-« nés in temphs,cur non item periculü eft, cas afieruarj in domibus^ln templa,inquiunt,homines adorâdi grï tii confluunr. Quid tum poftea i An non in domibus quoep amp;nbsp;cubiculis fæpe adorant lt;nbsp;iSidicant, etiam eq-ciendas efie domibus, non deetüt forte alij cius lëdae, qui Omni (quod dicit) uoce répugnent. Certe' Zwingt; glius xgre patitur,illas è domibus excuti. Ac neè tem* plis quidem oës eiicit,fed eas tantü, quç non ornât” uo luptatiiûe, fed religionis caufa iftic afieruant : Ornatus Caufa funt Atlantes amp;nbsp;tibicincs,quos fabri addunt fui-« Ciendis columnis,amp; gallus facræ turns *aftigio impo feus,imagines deniç in feneftris,modo diuos nô refe-i

M -P tant,

184- AMBRO. PELARG.

rant, imagines itë quç in librorum frontifpicijs,in po* culls item argenteis, aureis, fîue etiam inauratis uiliin tur. Oenicp quae in domorum parietibus ac poftibus in hoc fiunijUt exornct ædificia. Fateor hçc oïa ornât* acuoluptatis gratia fieri. Qucadmodü imagines in annulis, in numifmati$,amp; menfuris, non cultus gratia inuentç funt: fed aut ornat*, aut focictatis humanç can fa,qtiæ(îne his aut omnino nonconfiftit,aut minus co mode gerit.Id quod amp;nbsp;Augufttindicat. i-doifl.Chri ftianae.Sed refpondeant hie milii, qui tantoperc urget periculii idoloIatriç.Cum iûis cm res mihi eft. An idea non eft periculii idololatriç,(î imagines uel ornatus uel uoluptatis caufa afteruant in domibus: aut ft in hoc fa Aae ftnt, ut in utiim uitae neceifariii proftciantlCóftat ludços adorafte ferpentë æneum, quë tum non in hoc crexerat Mofes in ftipitem. Qiiin potius, ut eius afpe^ Au fanarent à plaga. Idë quo^ pcriculitimeri poterat in Cherubim. Nam qd Zwingli’apud Bernâtes refpo dit, Cherubim fuifl'e figuram propiciationis,quaE Chri ftus eftjOuAr wƒôn7r«. Hoc enim non tollit periculum idololatriae, ut nec^ in ferpéte. Et hic non qu{ritur,cui ufuidefti nat a ftnt Cherubim,fed an citra periculum in templo fucrint.

Ncc recipio, ft mihi pythagoricH aliquid refpondcant iuTo; Ut'xtvnv, ipfe iufTit. Scio iuftu dni fe Aa effe Cheru bim.Sed ifti urgent periculQ idololatriae,quâadmiftam conftat,non modo in ftmulacro hoîs,uerûetiam in ft-* militudinibus ftueftAis ftue piAisquadrupedü amp;nbsp;fer-' pentum uoIatiliS: ut eft Rom.i.Sap.i5.Ergo Si hie admitti potuirSed demus uccertedonädum eft,nullit eflê periculum ex imaginibus,quç uel ornatus,uel uo* luptatis caufa aiTcruâtur in domibus,pinguntinparie^

tibuS.

IN ICO NOMACHOS itç »ibus, uenum exponunt in emporijs-An non in libidi* nem extimulant'f Nam id periculi,religiofuli ifti cau^ fantur in imaginibus,etiä ad decorum depi(fljs,quaks utiç funt quæ uifunt in templis. Cur ergo illas nö toi lunc é medio, quj cura controuerfiä Vcneri addunt fti mulos'? Vakat ornatus,ualeat omnisiç uoluptas,qux nobis fitfcandalo,occa(ïo(:pruinæ. Vakantimagines, qu{ obfcccnas nobis ac focdis uoluptates ingerüt.Qug tandem illæ? Non certe quae habentur in remplis, eiiä fi iftic aligd interim prstef decotv occurrat, fed quod procaci pitflorum licentiæ dcbemus,nö ecckfiæ.Qu^s ucro paffiin circumferri uidemus ac uendi, takscertè funt,ut mafcula ctiam pedlora mouece pofTent in libi-* dinc.Proindc iudicet hic qui uokt, q fit no modo pt{^ pofterum,ucrumctiä impium.obfcœnas habere imagi nes uoluptatis amp;nbsp;ornatus caufa:eas autë reltgare,qux in hoc faiflse funt,uc nos in honeftatë promoueät.Iam amp;nbsp;hoc uelim mihi refpödeant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præfertimf„

q in re facrameri quadantenus nobiftü fentiunt.Si tato pe timët idololatriç piculü,quin crucifixi imaginé c pa ne facrato abolët? Sed pgo,amp; alia tS» nxovojuaxquot;» atgu tnenta excuterc.Præftiterir,inquiunt, fumptus quos fg pe magnos uidemus effe in pingendis,fculpendis,erigc dis,exornandislp imaginibus, collocare in pauperes. Hic ne uerba prodigamus,breuiter dicim’tNetp nobis, nctp ulli cordatorum probari,fi negledlis pauperibus, fuperfiitiofiores fimus in cokndis diuis.Sed uideät ifii, ne dum pauperes obtendunt, ludæ exemple crumeng fuae potius,q aliorum inopiac confultii. pergant. Nctp enim fu^itione caret, q, quoties ferè clamât,iftiufmodi fumptus reéli* collocari in pauperes, primas fibi inter pauperes tribuunt. Ipfc uidi quofdä eius farinae ccclc^

M 5 fiaftes

AMBRO. PELARG/ fiaftes, qui cum forte è fuggeftu populum hottatur ad largiendas cleemofyHas, manu apprefla pedori,dice.* Xe folcnt:Nos illi fumus pro Chriftopauperes,in quos. reófc' contukritis, quicquid e(l ufquam diuiciaiy apud monachos amp;nbsp;monachas.Nos uiua dei tëpla fumus,qu^ ßjmpnbus in bafilkas haften’coUocatis cxornareco uenit. Quod fi iftorii animus tarn nropendet in paupç res,at tenuis fortunx lioes,uc dicunt,cur illos faeultati. bus exuunt'^ Cur è pofTeHiunculis cijdunt Cur toti in hoc funijUt paupcH! boia ob quamhbet kuc culpa imd ob nullam (xpe caufam, uel in priuatu ipforum, uel in publicum uûim redigant. Noui quorundâin ea re in-' genium ac If udiQ. Sed libet alia uidere machinam,qua adferunt drmo’iendis imaginibus.In tpintu,inquiunt, adorare oportet^non in imaginibus corporels,qu; ani mum fubindc à deo auocanr, ölt; carnaks interim cogs rationes ingerunt.Obfiftunt prjterea c«u nebul£ quj-. 4am,ne dare deum contemplate liceat.

Quotocuicg obfccro non notü elf, hxc omia eile com.' menticia, merat^ blaftimenta impoftorum nihil non comminifeentiu, quo errorem fuum meant No funt nobis impedimeto imagines, neep ceu nebula; obfiAut,^ quo minus diuina conteplari liceat.Hoc certe funt anR mis noft ris, qd funt peripicilla octilis. Non in his fill it uifus,fed in aliud fert. Nec impediüt peripicilla uifum, (ed promouenr. Quomö ctiam uerii eft,imagincs fpilt; ritum remorari,uel etiä auocare à contemplatione cep Iciiium : qux diflipatas animi intentiones pcrius colli gunt,at(p 111 diuerfa diftraftum animü reuocâi'îQuo.*. pes fit,ut nihil de Chriifo cogitantes,cü forte occurrit imago crucifix!,in memoriam paflîonis Chriftiredea mus, 4cprocidctïs, tundehiÇSljpeftQra.adorcmus

gratias

ÎN ICONOMAGHOS Hr gratias agamspro beneficio^ Quoties item depidlçin parietibiis diuoßi hiftoriæ animum nobis addunt,fup--pcditant fidutiä, atqj in fpem aos excitant diuinr mi-» fericordiælt; Quis em (ut hoc uerbicaufa dicam) depi-* «fias cernens Antonij amp;: Pauli ad fonte fedentiü, corui denitp alimonia dcferentis imagines,no ilico fpem con cipiat diuinç prouidctiæ'f Quis c tiä ung tarn induruif^ CUI uel ficla uel piifta imago Magdaknæ, ad Chrifti pedes uelut flentis ac uenrS prccantis, lachrymas non cxcutiat'f In itinere, inter^ dcambulandü,fæpe confa^ bulamur nefcio quæ. At ubi forte' oblata fuerit cruciB xt imago pilt;fla uel fculpta, an no continuo ab ociofis fabulis temperamus,3f ad iêrmonë magis frugiferuin nos recipimusquot;; Et qua igitur fronte audent ifii,contra fuä ipfoi^ confcientiä dicere,qd imagines ä deo auocët'f Sed carnales, inquiunt, cogitationes ingerunt.Hoc ß de imaginibus turpibus dicerct,cuius generis funt quae paffim circumferunt ^uifendj proponunt tn pergulis, ac uenduntur in mercatibus feu nundinis,fide forte no bis facerët. Nunc quam nequam oportet eße oculum, qui ex imaginibus ad decorum depidlis, carnalem co gitationem concipit'f

Ad iixcobtcnduiufcâdala,quç apud infidèles 8(idio* tas fæpe oborta fint ex imaginibus. Ac proferunt eius ret hiftoriä de Iudæo,q (fi dijs placet) nuper nobis co? pit efle Chriftianus, nefcio afperfus an.tiniflus. Is, in^ qiiiiit,coram faffns eft, iam à multis inde annis illiusitl ledifTc animo, ut Chrifto nomen daret in baptifmate^ led folam Chriftianot^ idololatria illifuifie in mora. Sed audi hiftoriam,quâ bona fide denarrabo, amp;nbsp;depre hendes uaniflîmû fuilTc fucum, quicqd illic adum eft. ^upehoribus menfibus, apud Eauracos ludpus quidS facto.

1S8 AMBRO. PELARG.

facro initia ndus erat baptifmate. Condida eft illi dies ÇC hora poftmcridiana,quafolet efle concio ad popu^« Ium. Interim curatü eft,ne quis abeilet fabulæ. Appegt; tit dies et hora.Cäpana maiori cöuocatus eft populus. Oecolaropadius fuggeftu confccdit. Habitus eft ferma ad promifcuä multitudinc, fat bene prolixus. Cui hüc Çolophonem addidit. Admonet ludxum inxditiore omnibusi^ confpiciio loco pofitü,ut uotum fuü coram exponat. Refpondit hac fe caufa conceililTe Baiîlæam. ut iftic Chrifto nomen daret.Tum Oecolamp.Qiiant pridem,inquit,animo tuo infedit initiari C hrifto.Re^ fpödit, id fibi iam inde à tnultis annis fuifTe in animo, Rogat Oecolamp. caufim, cur nö baptifmü receperit, fmulati:^deus huncilliafdafTetanimü.Aperit illecau«-fam. Dicit fe Chnftiano^t fiipcrftitiofis culturis,ac ido lolatriamrefipientibusabfterritü, in hoc ufqj tempus protulirte baptifmu-Necdü ludæus dicendi fincfecerat, amp;nbsp;eccc exclamat Occoläpadius in papiftas neftio quid tragicn.Si? ein dégénéras ab ecclefia, CQtumeliandi ani mo nos appeJLat, qui Papam caput ecclefiç agnofcim*. ^Jerao fere' in coK^eione çrat, qui non aducrteret re de copofito, 8i quad ex coro'padogeri.Tandciubct Occoläpadius ut candidatus iJIe liius fymbolii çlarè diftin lt;fle,ct articulate pronuntiet; qd tjmc ita immurmuraf (e dicitur ,ut multi, qui Oecoläpadiö funt addiftifïimi deierare aufint,fe non audiffe articulu,flui habet Chri-quot; fium natii ex uirgine. Vehementer proihvle ftupidum efle oportet,qui non intelligit,Oeco.totius n’50fgt;i^ó inenticiifuiflcarchite(flum,acmerä fuifleimpoftu.’’’quot;’ quicqd illic adum eft. Quid au té aliud façerent.q do.-cent tas eflc fucis ac technis uti ^mouendo euangelio'^ Xam P roftae libellus, eadc opinor licentia cxcufus,quo

IN ICONOMACHOS 189 te ultro redpiunt doóluros ex ueteribus ecclefîç patrigt; bus amp;nbsp;concilias,abolcdas effe diuoni imagines. Eum li bellum nondum mihi uidcre contigit, tame uereor,nc qua funt impudentia, hæreticorü conciliabula pro ec^ de fir conciliis,nobis obtrudät.Vereor ut quod olim fe ceffe Icgimus imwe/iaxuf, Epiphaniii Cypri cpifeopuni à fe fzare dicant.Hunc fingebât de feipfo fcribere,quód cum ueniiTet in ciuitatë Anablatlia, uelfi in ipfa templi ianua in qua forte imago crucifixi depitfia crat detra^ xiflc,ut peregrinii inuoIUeret. Atqui liyponamata Ni cæni concilti,quç nobis Bafileæ ante obortum iftic tugt; multunj uidcrc contigit,conftanter ncgant,faii(flu illii cpifeopum tale aliquid uel fecifTe,Uel fcripfilTe: fed à ra bulls ill is confitflam cpiftolâ Epiplianq noïc,quó îikov» ipfis fuccederct.Sed quae tandë nobis concilia ,p ferunt'f Certe fi ad conftabiliertdam perfidiS,licet iftis adducere, quicqd uel ab hæreticis uel à fcliifmaticis di ^lum eft in condlijs, non miru fi hoc quoqj in rationë adfcrant,qd quofdâ in ipfa facrofandla fy nodo produ-xifte legimus.Cliriftus,inquiut,nullam præcepit figu-ram fieri g fui corporis, in cccna dicens : Hoc facite in meam cömemorationë. Nulla igit alia imago habëda eft Chriftianis. Tempeftiuü profetflôargumctumqd et imagines dcijdt,amp;: corporis fanguinistp dominici uc ritatem in ftcramento,ncgat. Sed quid relpondeal fy^ nodus opereprçcium fuerit adfcribcre.

Mus tsoTt tS? fuK-irlyfiiiv tS zsvivuxTts H ■fw'IMitllXliS'l •^Sƒllt€uTtƒ3Ÿ ÄjUSv, TMŸ ftVO/JUttKTWV tltc/ Txv ajuvHiriv “rS ■zsaätos Xf'?» t» 9iï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Kfvis^

amp; quaefequütur.Quorum hæceftintefprctatioiNul.' lus ung fantflorum Apoftoloi^t, qui tübæ fuerunt fpigt; ritus,nullus item uenerabilium feniorum ncftroiV)ingt;'

Iruentü

190 AMBRO. PELARG.

crucntumhoc noftrum facnfîciü,quod in cömcmora^ tionem paiïionis Chrifti dei noftri,per faccrdolc offef tur,figuram cflTe dixit corporis cius. Quin audiunt di-' Centern in euangelio: Niß mäducaueritis carnem i6^cgt; Neiç dixit:Hoc cft figura corporis mei, fed hoc eft cor pusmeum. Hadenus ucrbafynodi. Tamctfi non üi-» deam, qd hoc argumcti ad r£f€llcdasimaginc.s faciat. Nam fi figurac uocabulfi pro figno facramentario acci piät,nihil ad pr^fentem caufam facit. Sin pro imagine fidla ucl pifla corporis Clirifti, faltë ab illis Seriiato* risimaginem impetrabimus. Interim mihi aducrtant Oecoläpadianiueritate corporis amp;nbsp;fanguinis Chrifti in facramento tïj ?ux«f Audiant à facrofanda fy.» nodo aftriii ajtaris facrificiü.Sed uereor ne,ut funt «Xit f«Tyäx«Xi»,neqj nos,ncq5 patres,netp concilia, ncqj ecck fiam,nclt;5 Chriftfi ipfum exaiidiant: fed obturatis aur j bus pcrgant cffe fuifimilcs. Quod fi fccerint, nos quid aliud,qfurdisfabuLm ceciniffe uidcbimur? Tu itaque frater fi meaudis,tcniperabis tibi ab iftorü confuctudt ne. Hoc cm famæ tuæ probe confulcs. Etiam hoc nomine non paruä apud me inibis gratiam, id eft, omni (quod diciï) pedc aduerfus impia iftoiv dogmata fte-teris.Quod nifi feccris,non deerunt,quibus iftorü in-ftitutis difiimulätcr fauere uidearis. Nec moueat quod multi,iftorü fententiæ acccdüt. Sunt multo plures, mi hi crede, quibus ex animo difplicet fabula: ne dicä mul tos c(re,qui uel feró refipiunt, abiuratis'^ fedis pede rc ferüt.Sed ne^hoc te in ruinä gdificare debet, qi uideas infigncsaliquot,acprimarig autoritatisuiros hifcefo dis addidos. An ideo ueritatc obtincnt hæref£S,fi in-fignes aliqui amp;nbsp;imaginibus clari, a' ueritatis régula Ijpfifuerinf'Non ex perfonis fides probäda eft,fed eX fide

IN ICONOMaCHOS gt;91 fide pcrfonas probari côuenit. Memineris frater quod neej temere à quopiam diifru eft : Niiltä effe felt;fr3 rairi foedam,tamiç ratione carentem, qüæ fuos non habcat defenforcs Ôi obferuatores.Et tarnen uidemus nunc rc dire afiquos, qui no poftremas cer're partes gcrcbant in liac fabula Non nouus eft error, imagines tollcdas tïTc ë templis. Et funt inter exempla,non fôlû poftre^ mæ forris homines,ucnjmetiâ monarchæ,amp; penes qs rerum fûmma erat,d quibus non femel tehtarç fint di^ uorum ftatuæ. Verum nung illis proceffêre conatus: Nam Philippus qui poft Tyberium luftinianumip â fe intcrfcéïos,rern potitus eft, quid ,pfecit obfccro,dc-moliendis ianétoi^i imaginibus, nifi q? idfus anathema te,Tegno quo«^ exutus eft*; ïam amp;nbsp;Chryfoftomus te-' ftis cft,fubuer(ores imaginn feueriter à Theodofio ha.-bitos,3deo ut mOnachi è fpcluncis egrefti, uix tanden» lieniam reis in uinciila conie(fri$,iamiamlt;5 pleiflendis exorauerint.Scd neç Leoni eius noîs tertio,res opor--mne' cecidit- luflèrat is omnes fanélorv abolcri imagi^ nes,obtendens idololatriç crimen,cum nihil aliud g re ligionis odium effet in caufa. Verü hunc Leone, quem beftiam ucrius dixiffes g hominc, Gregorius huius no minis tertius,pontifex Roman*,uir græce amp;nbsp;latine do tfrus,anathemate fcriit,coa(fra Romae fynodo milk pe cpifeoporii. Conftantinus huius filius,quintus cius guide noîs imperator,magnus amp;nbsp;facrilcg*,patris im.^ pietari per omnia refpondit. Nam amp;nbsp;illoautorefubla tae funt diuoi^ imagines.Poft hunc Leo quart’ eius no minis,moderatus imperium,patrein imagines multd iniquior. Quo fublato coada eft altera Nicacna fynógt; dus,Conftantino hui* Leonis filio ac matre eius Hyrè ne pctentibus, in qua fan^tum efr, non abolenda^ effc fanifo

i9t AMBRO. PELARG.

fariifiorum imagines.Et ne quis in poftei ü uel errare, ucl Chriftianos idololatriæ infimularepofîet, ufum imaginumlacrofanéïa fynodus hoc nobili carminé docuit.

T^on deus eft, fed pi^a deum præfentat imago, Qua uifa tu mente colas, quod cernis in ilia.

Quanq ne fie quidem extinft* eft error. Quin totam feré Europam peruafit, tantifper in Germania quot^ noftra, nefcio quo omnium infeliciffimo Felice autorc degraftans, dum Carolus ille Magn* coa^a apud Frä cofordiam ad Menum flutiium, fynodo confopiuit hæ refim. Interea rebus aliquandiufatistranquillis,ortus eft nefcio quo malo fydert; Carolftadius amp;nbsp;poft hunc Zxvinglius amp;nbsp;Oecolamp. «^ui bellum in imagines in^ ftaurant, Sed quid putas illos profediuroslt; Hoc nimi rum ueteres ùiio»ii;uâx«ijProceflitillisaliquandiu,fagt;' teor. Et iftis impq conatus commodius cadunt, q ipfe uelim. Quid uero futurum fit, tempus quod omnia re uelat, oftendet. Kihil addubito quin pefiime illis cefiii rum fit, quod aggrelTi iunt f acere. Hos itacp mi frater, ut prcfentifiimâ peftem fugii:o,ne te cömune cum ipfis penculum cxctpiat. £cio in templis non quaflibet hagt;-bendas imagines abfque difcrimine. Nolim negleiflis pauperibus,immodicc Si fup -rftitiofius exornare fta^ tuas: led in his uel extruendis ucl exornandis adhiberi modü cupiä.1 âctfi apud nolîcrates nihil erat,q) uel mo dum excederet,uel à dccoro r eceflcrit.Et fi maxime ita fuilTet modus adhibendus era t non prorumpendum in cxccfTum.Turpes piiflurac, fi quæ iftic huflent fubmo-' uendç crät,non in uniuerlum.excuticndæ ftatuæ. Piæ (ertim ubi nemo non fciebat,i magines nihil aliud elle, quàm figna idiotarum animù! data,quibus inftruâtur,

IN ICONOMACHOS 19J a alios doceant.Quod utin3 Uli, qui d cuSgelici à no bis haberi uolunt, turpcs amp;nbsp;obfcanas imagines, quas nunc pafTim in tabulis,in chartis feu mëbranis,in annu lis amp;nbsp;columnis, omnibusi; feré domorum parietibus no iconké modo fed ethice etiam elaboratas uidemus, in Anticyras relegarent. M ukó fane reAius cöfultum foret rebusChriftianis,quàm fîc debachanter fæuire in diuorum Imagines,Cum ucro turpesac priapeiam obfeanitatem prz feferentesdomiretincMt,3cfadio res etiS uel coëmunt, uel pingi faciunt, pukhre nobis feipfos depingunt:adeo certe, ut nullus nel Apelles uel Zeuxis exprelfius ipfos depinxerit, quam ipii fefe fuis, quod aiunt,colorib‘‘. Deierares ipfos quouis Polygno to uel Ariftide iuperiores ,qiii animum ingeniumqile fuum tarn luculenter nobis exprimunt. Quote enim cuiqi non ßt perfpicuum, iftos no in hoc demoliri ima gines, ut fcandala (quod prztexunt) toliant ab ecclc^ fia. Alioquiàturpibusamp;indccorisinceptü oportuit, fed ut ecclefiakkis uiris odium, apud indoAam plebe culam concilient. Sed define tibi molefiuscfie. Ac pla né uereor, ut commemorandis iftorum ftukitijs, fiu.* •dia tua interpellem. Bene uale frater chariflime.

Salutabis mea caufa quam potes oificiofiflimé utrun« parentem noftrum, fratres item .

fiflorores. ExFriburgoBrifgoij, An. inftaurat^ falutis. 1551.

Poftridie natalis diuz dei Cenitricis.

CONgt;

$»conflictativn^ CVLA HIEROPREPII ET Mifolituigi,df ration« facrih-cqMiflar.

Per Ambrofium Pclargnm, ordinis prædicatorum «552»

HIEROPREPIVS.

He V S heus puer. Qiiiseft,qucni ucnictem eml nus profpicio. Puer Samius. Mifoliturgü uideOj comitatum fcditæfuæfatellitibus aliquot. Hier» Papac trille omen .Sam. Imo Ijtum omen eft. Nam ips 1'0 occurfum iftius,boni aliquid panturum. Mifo. Sab ue Hieroprepi.Sed hens tu. Quin nos uieiftimfalutas^ Hiero.Salutarem hæreticum^ Mifo. Quid ifthuc diciti Micro.Quod religio fit Chriftianis, haeretico falutem dicere. Mi.Quamobrem^ Hier. Quôpudefa(flus rcfigt;^ pifcat.Mifo. Heus tu. Hier. Quid me uis^ Mifo.Refiftc parumper ac docc ficubi erro.Hie,Nunc alio me uoeät negotiola queedamifed recipio me id fadurnm primo quotp tempore. Mifo. Sed facrofan^la atrj inuiolabili fcripturacautoritatc^fine qua opera luferis. Hi.Et hoe equidem lubens feccro.Mifo.Ne tu quidem magnifiée polliceris.Sed quädo te recipis dodlurum errem,co git turn mcac, turn concreditj eeclefiac falutis ratio, ne id beneuolentia: tuac contemnä. Proinde religionc te obilringOjCondicas tnihi horain; Si fumma modeftia mifiuin

t)E SACRIFI. MISSAE.

miffum ftidis omnibus conuitijs trcum colloquar, Si audiam placide.Id erit multo ratius,g ut amaris Jibel-Î1S nos mutuum profcindamus. Ipfe nihil in me defy--tferari patiar,quod adpacemfoucndamattinet.Hier. Sed nelt;5 ego, quatenus iltefa ucritate licebit. Mifo. At interim netpdiem neep heram præfcribis, qua tecon.» iicniâ.Hiero.Quado inihi pergis effe moleftus,pl2cet ut à prandio nos conuenias. Mi.Sub quam hora'' Hie. Sub primani, fi tibi fit integrum. Mifo. Tu uero, qud nunc properas'f Hier.Rcifla doir.ü eo. lUk te expeéla bo.fïiod fi uolcSjUocabote perpucrum nicum,Mifo. Age fiat. Hier.Heus pucr,accerfe Mifoliturgum ad col loquium.Samiiis.Fitt.Hkr.Quidcefl’asfurciftr';Scin‘ hanc illi condidlä effe horam'; Sa.Inftat prima,te Hie-» Toprepius domi expedat. M. Imó iamdudum fonuit prima.Sam.Quid igittirceffas'JMi Quidtantopcreuf ges^Sam.Ni ftatim adfis,ego uapulo.Mi.Venio.Salue Hicroprepi.Hie.Satis iam falueo. Qiiod utinä tu non male ualeas animo. Mi. Ifthac partelaborare tibi ui-gt;-deori; Hicro.Maxime.Mifo. Vis accerfam meditii, qui contemplctur lotium^ Hier. Non opus eft infpedorc medico,Pala'm e ft, quis te morbus habeat. M. Quis'î H Laboras hærefi,qua haud fcio an ullum fitleprf ge nus nocentius ac fccdi’.M.Bona uerba.H. Atqui fic ha bet.Mi.Non magnopere l£boro,quem tu mihi morbu affingas. Hi. lmpucktiffimeaffinxiffeuidear,nifi hoc de te fit omniu orthodoxorum iudicium. Mi. Valeat indicium papifticum.Valeât medici ac pharmacopolç omnes. Hier. Miferum te, qui morbum non agnofeis. Milo. Vbi decertatum fuerit,tum appareat,uter labo--ret. Hier. Oh palæftriten.Mifo. Certé non ignauü me rifefenticSjUbipericulum met fectris. Hier. Expcriar

N 1 qui

10 AMBRO. PELARG.

qui uir fies. Sed quid efl obfeero, quäobrem toc focioM pcriculi, tibi adiunxeris^M. Nô funt focq penculi.Spe (flatorcs erunt.Hie. At ego non c5mittâ,ut arbitri fint fullones,1acom i et hoplo machi. M. Fac bono fis animo Hie.Cakt hypoeauftum illuc nos recipiemus.Eft enicn is loeus ei palæflnc generi, quod uerbis non rebu« agi tur,commodior.Mifol.Eric hoc mihi quoqacgratuni 7s«x«is0pr. Nimirumqui aduerfus frigoris iniiirias. liaud jpbè in ftruclus fum. Hi. Video.Scd fada mus péri euIü.Mi.Fiet,fcd ea lege:intcr nos certabitur,ut ui^us cantet palinodiam.H.Accipio condicionem. M. Adfit fortuna.H.Sed fortiori:Nâ fortes, quod dkitur,fortu na iuuat. Mi.Hoc primû ex te rogo.Qua tu mihi frotte haerefeos crimen impingas, qui hoc hominum ge** nus,angue quod dicitur,peins odi.Hier.Qui pores odif fe,quod oïbus tenes unguiculis.Mi.Quid ïH. Meridia no foie clarius efl, eorum te errorem mordicus tueri, qui ab ccclefia tollunt corporis 8C fanguinis Chriftilu ge facrifictü. Mi.Ha ha he. Hoccinc efl inexpiabilc tllud crimen hçrefeos ac prorfus indignum, cui Aue dixeris. Qttid à me peccatur, fi id negem, quod qui aflerir,opti moiure in haercticoqf claflemrefert“' H. Quurfie; .M. Quod nulla fit huius facrificq ratio. H. NuJla prorfus'; Mifo.Qua igitur ratione ccclefia corpus amp;nbsp;fanguincin Chrifli lacrificac; An ut nouam paret fatisfadf ionem, expiandis hominum peccatis i Hierop. Minimè.Quis rnim dubitet, Chriflum abunde dependiflë precium. Mi. Ergo fi Chriflus abunde exoluit, nihil deefl ill jus facrificio in cruce oblato,quod in miffa farciendum fit. Hie.Nihil prorfus. Efl enim hoc facrificiumomnibus numeris abfolutum. Mifo. Quo ergo illud tuumjmil* lac facrificium, quod tantopereprxdicas'; Hier. Primû

DE SACRL MISSAE 197 in hoc nobis facra fiunt, ut iugis ilia corporis amp;nbsp;fan» guinis Chriili oblatio, memoriam eius quod femel in truce adum eft renouet.Sic cnim ipfe feruator prçce» pit difcipuUSjUt hjc in fui commemorationem faceret. Mifo.Perge. Hiero.Deinde ut ]itando,magis magislp propitium nobis reddamus patrem mifericordiarum, ipfum^ exoremus, ut ea quæ crucis facrificio nobis co parata funt, commode cedant.Mi. Quam hie mihi fa bulam narras,neç plaufibilemfane',iiequegratiofamï Hier. Quid^ Fabulamlt;l An non ea communis eft facri fîciorum ratio, ut his diuinü (îbi fauorem hommes ma gis ac raagis concilient i Mifo. Rcfricare memoriam mortis dominie;, id mihi effe uidctur,quod annüeiare mortem do mini. Hier.Gerte non longoadmodum in teruallo diftant.Mi. At qua tu arte ad folos torquebis facrificos, quod Paulus omnibus Chriftianis uult efle communed Hier. Rede'quidem Apoftolus,fed aduer teres non uno modo,nimirum non uerbis tantum,ue» rumetiä facrifîcqs mortem domini annCciari folitam. Confule diuina uoluinina,ac ita habere perfpicies-M» ConfefTum eft Chrifti mortem non prophetarum mo dó oraculis, fed amp;nbsp;figurai u inuolucris, facrificiorumi^ ritibus annunciatä efle ueteribus. Hiero. Ita profedo eft. Illorum namep facrificia deliniabant,ac uelut adum brabant Chrifti facrificium. Ne itatp Chriftiani frigid dius mortem domini annuneiare uideamur ueteribus illis,conucnit fane', ut non ore tantü prædicemus Chri ftum crucifixum, uerumetiam corporis amp;nbsp;fanguinis fuiobbtione,imagincmhoftiæ crucis referamus. Mi. Atqui reclamat Chrifti inftitutum. Hier. Qui fid.Mi. Ilk ubi iuflifiet fuis, acciperent, manducarent ac bibe» rentiadiunxit. Hocheitein mci commemorationem

N 5 VW.

«9» AMBRO. PE LAR G.

Vbi pronomc Hoc,fi fuum agat ofFkiü,id foluni opölt tetrcferat, quod præctflit. Quin ipfe Äpoftolus Chri Ai uerba, ad eum fenfum luculentiflime interpretatur,. cum dielt : Quotiefeun^ manducabitis panem hüt caJkem bibitis difc.Quo plané (îgnifïcat,nihil aliud elfe annunciare mortem domini, quam in commemoratia Item mortis cius manducare panem,bibere calkem, utrumçfacratum. Hier. Hic ut præpoftero ordine fpondeam, tu profedlôcum fie uerba Chrifti per Paulum exponis, quid aliud quam genuinum fenfum falfo intcrprctationc corrumpis^ Mifo.Bona uerba.Hiero. Atqui fic res habet. lubct Chriftus, ut qui edüt corpus fuum,ac fanguinem bibunt,mortem ipfius annuncicu Idem facit Paulus. Tu uero de tuo addis : Nihil aliud elfe annunciare mortem domini,quam cdere amp;nbsp;bibere in ipfius recordationcm.Quod fi ipfa feruatoris uerba fixius infpexeris,uidebis löge' aliud elfe facere,aliud cö memorare.ln commemorationem fiquidem eius face re nos uoluit,quod fecerat ipfe.Quoto autë cuic^ non confiât,aliud cfic quod fit,aliud cuius gratia fit. Milo. Non hoe inficior. Hier.Qui ergo confiftit,commcmo rare feu annunciare mortem domini, nihil aliud effe q tnanducare amp;nbsp;bibere*; Saltern dixi(fes,annüciare mor-fem domini id cire,quod mandueando hunc pancm,ac bibendo calicem,eömemorare mortem domini Miib. Ira dicerem.Hier. Quur etiam artamur ad unum annii ciationis modum,cum ut dixi : pluribus ac uarqs mo-dis annuneian pofiitiEt Paulus no pr;fcribat,ut folum cdendoac bibedo hoe fiat. Quid quod ne^ Corinthqs formam prçfcribit anniinciädi mortem domink Tantum monetex Chrifii ucrbo,ca:nam cfiecelebiadam «1 metnoriam mortis domWKep.Si prqbaueris Chrifiû fin«

DE SACRIFL MISSAE »99 finefacrificio cckbrafTeccrnam, amp;nbsp;Paulum item iion aliud, quam commendafle mortis pafftonis eiiange liumaum demü fortafTis don3bitur,annunciare mortem domim non aliud eflfe quam edendo 6i bibcndo paffionis fuæ renouare mcmoriam. Quod fi fubcocnS ïacrificauit, malignum te profeétó interpret? ucrbori» Chrifti effe oportet,qui doccas nö aliud,qiiàm cecnam nobis efle cömendatam. Mifo.Tu uero die fodes,undc conftetCliriftumimmolafl'efubcanam.Hiero.Exrra tontrouerfiam cft,mi(Tam efle ritum à Cbnfto inftitu-« tum. Arqui ritus ille ah'us fuiffe nö poteft ab co, quem Dauid deferipfit fore fecundu ordinem Melcliiscdech, Quod cum Mechiz.dech panem 8( uinum obtiilerii in lt;äcrificium,nö pulehre refponfat figuratum figuræ, fi Chrift® fub panis ac uini fpeciebus corp® amp;nbsp;fanguinë nonobtulit'; Mi- Imocitiusaquäe'pumiccexprimas, quàm ex illo Melchizcdech faélo altaris facrificiü pro-baueris.Namquod tu probando hoc tuo inftituto feu-confefTum allumis, optarim tam certum efle, ^incertum eft.Hic.Incertum^ Mifo.Vt nihil profcfto fitin-certius.Hier. Obtuiifle Melchizedeclicex eo liquet,^cl' in caufam prolati à fe panis ac uini adfertur. Erat em dei cxcelfi iâcerdos.Mi.Q’id fi coniundionem Enim ncquaquâ iftic inuenias- Hier.Relego te ad Eckiü,he-braieç linguæ facile antiftitc.Nam extat illius libellus, de miflæ iacrificio,unde quod dico dilcere pofiis. Mi. Iftic docet nullam hebracis uoculam cflê aham,quç pr{ fatæ coniunÆonis uim liabeat,prlt;ctcr earn quæ eo loti ponitur. Sed quis commode' inde colligat, cam uocu lam hoc loco non aliud fignificarclt; Præfcrtim cum copulatiuæ coniunftionis uimhabeat.Hier.Ita habere lt;x æditionc Hicronymi,qiiâ nemo non probat, uidere

N 4 liceat*

loo AMBRO. PE LA RG.

Uceat.Mj. Autor eius epiftolæ,qu{ fenur ad Hcbraeei^ abunde indicans in quibus Chriftus Melchizedccho re rponderit,liuius rei nc una quidem fyllaba cömeminit: ut uel hinc appareac commentum eße, corü nünirum 3ui non »m gregi,qui illis forte contigit gubernan»

US,quam ucntriluoprofpiciunt. Hiero.Haud temerc hoc myfterii Apoftolusfubticuit. Mi. Quidita^ Hier. Confert iftic Chriftu cum facerdotibus Mofaicis.Chri fti item facerdotium ac facribcium cum illorum facnfigt; cqs. Necp aliud (îbi in ea quidë epilfola fumic,quäm uc oftendat Chrifti, facerdotium longiore interuallo Mo fakü illud à tergo relinquere. Porro ad id qd illic mo^ lit Apoftol’jUt pulchré quadrabat inducere Mekhizc dech rege pacis fimul Si. iuftitiæ,(ine pâtre,(îne matre, fîne g«nere;amp; qui nec initium dierum,neq; fînem uitæ habucrit.*qui item amp;nbsp;Abrah^ bcnedixerit,amp; ab eodem décimas quo(pacceperit:ita minus aptumeratac plané intempeftiuum,cômemorarefacrificiüMclchizedech. Mifo.Qui ficî Hoc em nihilo maior eft Melchizedech facerdotibus Mofaicis.Proinde nihil erat,ut in hocal.« ter alteri aflimilaretur. In alijs autem hoc reélius alfi.« milant,quo pluribusparafangis uter^ præcunitMo faicum facerdotium.Nifî forté is,qui fîmul rex eft Si ù cerdos,idem(^ (quodinduda habet periphraiîs) per^ peiuus,qui item benedicit Abrah^adeoÿ Mofaicofa» ccrdotio,denii^ qui décimas ab eodem accipit, Mofai^ cos facerdotcs dignitate non fuperet.Mi.Sine controquot; uerfîa,id quod minus eft ab eo quod maius eftjbenedi.» dionem accipit. Hicr.Cxterum cum côAans fît Chri.* ftum Mtlchizcdecho afîimilari in faccrdotio, indignû fuerit, lî illi non refpondiffet in eo, qucxl uel præcipua eftfacerdotl) fundio. Atqui inter faccrdotij munera,

cum

DE SACRIFI. MISSAE loi tumprimiseftoffcrrtücrificium. Inhocipfum enim omiiis pontifex aHtimicur, uthoftiasâ^facrifîda oife rat. Quid autem ad id,cjuod non folutn p£culiarc,uern etiam prçcipuum.eftiâcerdoiijtnun’, facit cflc regem, non habere patrem, aut matrem, Si idgenus alîaiM. Nihil prorfus.Hicro. At offer re facrifïdum primas tenet. Qiodcum igitur Chriftus facerdos fit, iuxta ordi nationcm Mekhizedech,euiófumlp fit,pane amp;nbsp;uinnm non priusillum cxhibuiffe in dbum defatigatis ex iti^ nere mihtibus, quàm ea deoobtuliffct, ncmoabiurde dixerit, Chriftum oblatum à fe corpus Si fanguinem contradidiffeapoffolis.. Mifo. Argute'tu quidem. Sed cauendum ne quid tibi temere fumas,praeter apoffoli-cam traditionem. Hier.Pofteaq plane'docet Apofto-lus, in cana dominica annunciandam effe mortem do mini,licctneid perfelt;fliffimo,qad eius fieri poteft, mo do faceted Mi. Quid niquot;; Hier.Än uero perfcdius an-nunciari exprimi poflit Chrift i mors 3^ paffio, quä hoc altaris facrificio'J Mifo. Non arbitror-Verum hinc non fatis pcrfpicuum eft, illius corpus Si fanguinem (ä crificari in altario.Hier.Ita habere luculentiffimc do-cui. At^ ex ipfius Apoftoli uerbis, fi quis illa propius infpexerit,idemuidereliceat. Mifo. Prefer locum,ubi hoc altaris fäcrificium perfpicue Paulus affruat. Hier. Primae Corint. lo. cumpancmfacratumacfanguinis dominici poculum,immolaticijs gentiliü cibis conferr, plane inter immolata corpus amp;nbsp;fanguinem Chriffi numerat.Idem arguit quod mëfam dominicam altare uocat,non aha certe ratione, quàm gentiliü Si ludço-rum. Quod item decernit edentes Si bibentes de mëfa domini,ab hisqui dtjs immolata edunt acbibunt: Denim quod docet Corinthios.naiifimul participes

N 5 effc.

lot AMBRO. PELARG.

efle portie corum, quæ immolata fuirtent dæmontil,flC quæ deO ertent immolata: quod nirt panis ilk 6^ calix Ch ri ft J, de quibus inibi loquitur ex immolatis ertent, Paulina ilia collatio non conrtrteret. Hine itaque per-* fpicuum cuadit, ita Apoftolum intcllexirte Chrifti ucr ba,ut nos quotpintclligimus. Mifo.De uerbisChriili nihil addubito,quin uera rtnt. Verum prodigioiâm ilit tuam interpretationem non recipio. Hier.Etiam pro^ digiofam dicislt; Mifoli. Omnium maxime'. Neqp enim rcceptum eft, neep ex probatis autoribus oftendi po^ teft, facere id eik quod facrificarc. Quare abfurdum tommentum eile oportet fophiftarum, quibusfamp liare eft,ex quolibet quodlibet facere. Hie. Hoccine eft furcifer, quod initio patfl us cs in neminern eötumelio fum cffeïMifo.Sed profer uel unum locum, in quo fa^ cere fine adiciflo immolare fignificet. Hicro. Quid fi hoc tibi rcccpero me fatflurum'f Mifo.Vereor ut prçx ftare non pofiis.Hicroprc. Locus eft apudVergiliumî

Cum faciam uitula pro frugibus,ipfe uenito.

Quid hicobfecro adiun(flumeft,cx quo fignificatum ftatuaslt; Mi. Vitula. Hier.Qua tandem ratioue grama tiers An facere auferendi cafu iungiturl Mifo. Forte deprauatus eft locus. Ego uitulam legendû ccnfeo,ac-culandi cafu. Hiero. OPoctaftrum. Quin is potius eft fenfuscarminis: Cum,inquit,Damoetas,rem diuinam feccro,non oue, non capra, fed uitula, fiuc cum faerft ficaueroCereriuitulam pro frugibus amp;c. Ineundem modum Theocritus; Quum facies agno,Nymphas Ut neraius agreftes. Ncque abludit quod eft apud Ba.* |gt;tiftam Mantuanumde Abel primo paftore.

Nunc oue, nunc pingui uitula faciebat 8i agno. ^xpiu$ Qi magnq diuos ambibat lionore.

MifOi

DE SACRIFI MTSSÄE 103

M i/o. Sed bi loci à longe petit» funt E lacris fcripturis locum profcrri cupiam. HienDabitur hocquoqj. Eft locus, j. Reg. II. qui luxta feptuaginta æditioncm fic fe habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;siiKtfiùv tm iîi{yT»Jamp;AXiÎ7Ai«Ti fi/miuv,

id cftjfi uerbuin uerboreddas:amp; fecit Solomon Aftar tæabominationiSidonioni.Mifo, Interpres baud fcio qins,hoc padlo uertit : Si feruiuit Solomon Aftartæ. Hier.Sedparum commode. Aptius trat ac uerius fi ad idioma noftrum uertifteu amp;nbsp;facrifieauit Solomon.M. Nç tu quidcm piilchre liberafti fidem tuam.Hier.Suiit amp;nbsp;alia in häc rem exempla,à quibus abftineo ne uerba prodegiile uidear. Sed tu diefodes,quorfum ifthuc per contatus (is. An forte uerbum facite, in uerbo Chrifti Ene adiunfto tibi poniturlt;Mifo.Ita apparet.Hier.Cç cum teeile oportct,qui additü pronomen non uideas-Mi- Video : Sed quid tum denicplt; Hier. Put3s,fruftr3 fitadditum^ Gerte nifi nöfungaturofamp;ciofuo,nec£fl5 eft ut corpus quocß ac poculum dominici fanguiiiis in ferat.Quid igitur ànobis-peccatur,qui obferuata con^ fuetudine fermonis liebraici, hoc pafto uerba intern pretamur: Hjcfacile,id eft,Oiferi£ corpus meü amp;nbsp;fan giiinem^præfertim cum tropum probet ecclefiæ auto-« ntas,a' qua uel ad latum (quod dicitur) culmum difee--dereinretanti momenti, impiuui fit.Mifo. Scio non carere pcriculo,fi quis diuerfum fentiat ab ecclefia. Sed audire pcrcupio,ubi ad liunc modi» interpretetur ipfa iierbum Chnfti.Hier.In canone poft oftenfum corpus amp;nbsp;fanguinem dominicum,folet fubperfona Chrifti di cere; Hçc quotiefcunçpfeceritis,in mei memoriamfa--cietis. Ac mox uelut interpretäs qd hoc uerbo Chrift’ fibi uoluerit: Vnde, inquit, amp;nbsp;memores nosferui tui, led 3C plebs tua eiufdem Chrifti Elq tui domjni dei noe ftrs

104 AMBRO. PELARG.

(tri tarn beatæ pa({ionis,nec nö ab inferis refurreAio* nis,fed amp;nbsp;in calos gloriofj afcenfionis,offerimus pr« darx maidtati cus,de tuis donis ac datis hoftiam 8ic-yides rändern ex ufu ecdc(îç,idem efle Chriftofacere, quod offerre. Mifo. At ego uix induccre pofTutn ani--mum,ut ita efle acdam. Hier.Miferet me tui, qui tam P ncfradus (îs.Si qua cœpiili pergas.Non erit,eur Da nielis uaticinium stfî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eit, de rugi illo

facrifîcio cômemorem. Mifo.MuIta quideni,eai]^ prat dara de iugi facriiîcio uaticinatus eit Daniel. Verû q!;i ipfîusprophetiamad miflz facrifîcium torquét,quid aliud (unt quàm tonores'^Tametn nihil fit,quod nunc quidem à me reprehendi poflit. Hie. Etiam Malachias uaticinatur,olim futurum ut legis facrihcia müda qua dam oblatione cômutanda fint. Mifo. Prædicit quidé antiquanda efTe, ac euanida fore egena ilia legis elemc ta.Verum hoc controuerfum eft,quænam ilia fît obla^ tio noua, in locum legalium facrifîciorum fubrogâda, Hier.Ex eo quod non pluratiuc loquitur,plané often.' dit fe non fentire de hoftqs fpiritualibus, quibus de Pe.quot; trus loquitur ; neep itçm defacrificio myftici corporis Chrifti,quo de Paulus Rom. ix. intelligi pofîunt pro phetx uerba. Mifo. Quid obftat, quo minus fîc accipi poftint^ Hier. Ex confeftis cft, hxc hoftiarum genera Malachiæ tempora, adco'cp prophetiam ipfam ante.» uertiifemeep nouas efte eas hoftias,fed longe antiquio tes ea, de qua illc uaticinatus eft. Mifo. Fac oblêcro, ut quod audio, intelligam quo^. Hie.Nulla fîquidem lex eft,nulla (tas,nullus hominum ftatus,quo non necefTe fuerit fpirituales oiferre hoftias, amp;nbsp;carné fubigere (pigt; ritui. Et ut femel tibi omnem ferupum eximam, quod prxdicitur. In omni genre offerëdum efts facrificium, uctat

de SACRIFI. MISSAE M Uetat ncquis defacrificio,quod in Caluari; loco obla** rum eft, intelligat. Mi. Minoris habeo interpretation nes tuas, nee facile adducor ut eredam. Hier. Plus fatiS tenax es fenfus tui.Mi.Scripturas liabeo,quas non dun bitem pro me facere.Nee défunt item rationes, qux in diuerfum urgeant. Hier. Age audiam primum ration nes,dein fcripturx autoritäres. Miió. Hortatur Apon ftolus ut Ciirilt;fo,qui fenietipfum noilri caufa obtulir, quoad fieri poteft refpondeamus, efferentes corpora nofira oblationem fancQam aedeo gratam. Prxter boeunum, nullum aliud externum facnficium, quad equidem fciam,commendatum eü mortalibus. Hiero. Qui negat aliud præter illud efle facrificium, profefto nefcitquidfacrificii nomine fignificetur. Mifo.Quidï Hier. Si quid Augufiino quoque creditur, omiie opus quodinhocipfumagitur,ut deofanóla focietateinn hxreamus, rdatum in ilium finem, quo folo ueracitcr bead effe pofiumus,facrificium dicitur.

Atlt;^ hac ratione Sapiens fiipem,quam elargimur pau peri,uoeat facrificium. Et Paulus cu m ex hebrxis corp uerfes moner,ne benefieentix amp;nbsp;communicationis ob liuifeantur, fubijeit in hxc uerbatTalibus enim hofiqs placatur deus. Qnis ctiamnefcit,fideinOftrxconn fefiionem Paulo dicifacrificiumlt;; Mifoli. Nemo,quod opinor,negauerit. Sed aiunt facrificum prxftantion rem efle oportere ipfo facrificio.Qiod fi igiiur facem dos Chriftum offen in altario, confeclarium fuerit ik lumChriflocffedignioremac maiorem: quodfalfum eftac blafphemum ctiam. Hier.Chriftus ncque facern dos efl, neque facrificium,nifi iuxta aflumptum homù nem.Quod fi uerum efl quod tu aflumis^equitur Chri flum hominem feipfo homine maiorë effe : quod cun) abfur-*

los A MB K O. P Ét AK Ö.

abfurduîïi fît,non confiftit hæc tua collediio. Mifolît Non fatis fclicittr, ut uideo fucccflît conatus. ProindC aliud argumentum aggrcdior. Hier. Vt libet. Mifoli. SiquisChrifti facerdotium cum legali illo conférât» perfpicuum habebit, commenticium efle quotidianum illud ecclefiæ facrifictum Hier. Qua tandem ratione obfecro lt;; Mifoli. Dicam equidem. Apoftolusconfer rens Chrifti ficerdotiuni cum Mofaico,ingcnuè pro* nunciat,pro illo quidem ftatu opus fuilTe faerrdotum multitudine,nobis autem non nifî uno opus efie.Hier. Nihil pofTit dici uerius. Mofaicos fiquidem facerdo* tes plurcs elfe oportuit. Quia nccefle crat, ut facerdos facerdoti, qui fuo dtfunftus effet munerc, fuccederet. Chriffus autem immortalemuiutns uitam/acerdos cil in perpetuum : ut non fit opus alium fuccedere,cui (quod dicitur) lampada tradat.Sed quid hinc tibi col-* ligis ï Mifo. Nullam elfe noui teftamenti hoftiam, cui efferendæ non uniciis illc facerdos fufficiat. Hieropre. Etiam nos non dicimus,nifi unum effe noui teftamenti facerdotem,quifeipfum quotidie pro nobis offert deo patri. Mi.Quid accidiff Quis malus genius tepri uauit luminibus'1 Hier.Quorfum ifta percontatio. M. An non uides turbamfacerdotum quotidie facrifican-tium'î Hiero. Video. Atqui non ideo labafeit Paulina collatio. Plurimum namqj intereft inter iftosSf uetc* ris teftamenti facerdotes. Et confert Apoftolus auto-rem facrificij noui teftamenti, Mofaicis facerdotibus» quos autores facrificiorum legalium diccres.Mi Quirt dtum potius aiitorem facrificiorum fuiffedicimus^H. Hadleniis ille autor facrificiorum dici poteft^q, iuffit offerri. Eatenus ucro facerdotes ipfi aurores rede' di-tunturfacrificiorumjquatenusprofequilq? ûcrafecit.

Mi.

DE SACRIFI. MISSAE tai' Mi. Quid ergo noui teftamenti facerdotcs^ Hicr.Mp niftrifuntChrifti fummi illius facerdotis ac ueri ponti ficis. Quemadmodum enim ipfe eft,qui baptizatdaccr dos non eft nifi alienac libcralitatisadminiftrator. Ita amp;nbsp;Chriftus cftquiconfecrar,8i quifcmctipfum noftra caufa offert :necfacerdos liacc nifi ex perfona Clirifti facit,id quod uel ex uei bis confecrationis uidcas.Ncq^ enim ditit faccrdos: Hoc eft corpus Chrifti. Sed hoc eft corpus ineum. Mi. Refert potius, quid fub cccnam Seniator dixcrit,non quafi iam hoc dicat. Hier. At ide iuflit difcipulos facere, quod ipfe turn fecerat.Dicendo autemiHoc eft corpus meumjhic eft fanguis meus,con fecit corpus fuum amp;nbsp;fanguinCm. Ergo faccrdos uerbis illisidemcfficitautoreChrifto. Mifoli. Quod fi unus Chriftusfufficiat offerte perpétué,quorfum tandem turba hæc facerdotum,uelut perpétua fcrie fibi fucce.' dentium'J Hier. Multæ ac diuerfi generis hoftiæ facer dotum fuccefiionem exigebant. AtChrifti facerdotis unica hoftiaminiftrorumtätum fuccefiionem exigit. Turn enim per fe faccrdos obtuIitiChriftuspofteaquS Hl coelum fubueiflus eft no per fe,fed per miniftros fc-metipfum offert facrificium. Mi. Eft alius apud Paulit locus,quiuehemcntcrreclamatfententi£ tuæ. Hi.Au-' dire percupio. Mi.Dicit ucteristeftamentifubinderé petitas hoftias,Chrifti autem facrificium ita feme! ab-» folutum, ut non ncct fie fit ipfum identidem répétera Semelÿinquit,inortuus eft. Hier.Id argument! cum fê rulam refipiat, tarnen tibi uiolaceo pileo dignum uide tur. Mi.Etiamepomide. Hier. Suffiilta pellibus afinh Mi, Quid hocdicislt; Hicr.Quod eiufmodi infignia,t3 iibus philofophis hand indigna uideätur.Sic enim col* tigisiChriftus femel mortuus eft^femel refurrexit pergt; petué

los AMBRO. PELA RG.

pctuö uilflurus. Non ergo quotidie offertur.QiiaC ue ro fcilicet nosChriftum malt;flemus,quoticsfacra faei-' mus. Quod nos facimus in myfterio, ecrtc non poteft dki uiftima.Non cnim cruentum cft hoc noftrum fa^ crificium. Mi.Ergo diucrfum eft abillo crucis faciifi^ cio. Hierop. An ftatim alia eft caro cruda,amp; afla igni^ Mi. Eadem eft, fed uarie affcfta. Hier. Ergo nec aliud cft corpus Chrifti incruentum öC cruentum. Ac per hoc non aliud cft facrihcium alraris amp;nbsp;cruos, ß rem p pfam fpedcs. At non cft idem oftcrendi modus. Tum cnim fcmetif^um fulo cruoreobtulit lälutarem uiifli^ mam. Quod ipfi quoqucfatcmur femel fadlum cfle, necitcraripofte: nimiruro Chriftoadimmcrt.ditatc cxcito. Verü hoc ipfum quod fccit foffixus in crucem, perpetuo facit in myftei io fubueftus in calum. Pro^ ■nde ratio tantum ofterendi aha cft, non res oblata. Mifo.Paulus dicit,frequenter Chriftum oportcre pa^ ti, ft repetatur facriftcium. Hiero. Atqui palam iftic de facrificio in cruce peradto loquitur.Quorfum enim at tinet repetere facriftcium, quod omni ex parte atfolu.' tum amp;nbsp;perfedlü eft, ut nihil addas : meritis tarn diues, ut omnem noftram inopiam leuare poflit: ualore tarn praeftans,ut omnem mortaliumculpamomnemque adeo oftenfam nö xquet tantum,ucrumetiam fuperet: Virtute tarn indcftcicns, ut (quod Paulus dicit) in fern piternum ualeat. (^antó enim maior eft facerdos SC hoftia, tanto cificacior eft abolcndis nocentium pecgt;-catis, acdeprecanda oftcnfa.Tuinterim rides':^ Mifoli. Nimirum,quiaarridenth£C mihi quoque.Hicr. Ohe. Miiolit. Quod Mofaicas hoftias fubinderepetebant, ideo Apoftolo tefte faólum eft, quod legales illæ ho--ftix infirma: eftent,ac prorfus inualidæ abolendis ho^ minum

DE SACRIFI. MISSAE 109 ninum peccatis. Si, inquit, purgaffent peccata, nonne defijiïent offerri lt;nbsp;Quod fi iioui teftamenti koftia effï-' caciffima fit omnium abokndis peccatis, quid necefle cft femel oblatam in crucc tories repetiïHier.Eandem cantilenam tories occinis,quafi nô iam fatis rcfponfum fit,non repeti hoftiam,nifi quod ad offerendi modum attinet. Mi.Iam ipfa huius hofiiæ in cruce oblatæ fuf^ ficientia arguit, non opus tfTc eandetn denuô offerri remittendis peccatis ■ Si enimuna oblatione confum-mauit injternum fandf ificatos,quorfum uel alia m uel eandem fæpius repetitam abolendis peccatis commini fcimurfHier. Hic mihi confydera quàm dofte diale-» fticeris. Mi. Probe admodum. Hier. An continuo fe.-quitur^non fuffeciffe Chrifti mortem, fi quis dicat ba-» ptifmum,pŒnitentiam, alia^ hoc genus défi inata efic remittendis peccatis. Mifo. Quis hoc,nifi uel infanus, uel malignus dixerit^ Hier. Non ergo pugnat,Serua^ toris morte abolira efie totius müdi peccata, amp;nbsp;eadeni ipfa remitti per altaris facrificiü. Imo in hoc facra fiüt, ut iufiitiam quç iam pridem per Chrifii mortem par--ta efi,obtineamus. Mi. Si uero abunde bftum efi fa.» tis falutari ilia crucis uiftima,quo tandem miffæ facri ficium^ Hier. Molefium efi eadem tories occini. Affa^ tim fatisfeftum efi,fateor. Verum hxc ipfa fatisfaftio^ nis lürtus in hoc altaris facrificio, ut amp;nbsp;in alijs ccclefix faeramentis fefe cxerit,modô malitia obfiaculo nô fue rit.Sed quando omnino tibi decretum efi ad hune mo dum argutari, uclim hic mihi refpondeas- An nô fatis fuerat languis in circücifipne effulûs, omnibus abolen dis peccatisï An non alapa quam perpeflus efii Mifo. Negari non potefi.Hier.Et tarnen infanire eû dixeris, ^ui hinc co11igat,fuperuacaneâ fuiffe Chrifii pafiionS

O

tro AMBRO. PELARG.

at mortem* Mi. Gerte hint eximiam dci erga noscfis ritatem uidcre licet, qui non contentus excepiffe ala^ pam,nilï äi mortem omnium etiam probrofidimä no ftri caufa oppeteret. Hiero. Quin eadem opera colli*-gis,nô opus effe ut Chriftus interpellct pro nobis,pogt; fteaquam morte fua femel nobis exorauit ueniamquot;; M. In hoc profedfd ccctos penetrauit,ut illic eum aduoca turn habeamus. Hier* Quod fî confiftit,illum fua mor tc abundc nobis exoraflie ueniam, ut tarnen perpetuà interpellet pro nobis : qua tu fronte negas confiftere, quod de fatisfadlione nobis ditfhum eft lt;nbsp;Quid arrodis unguem^ Mi. Meditor interim,quod refpondeam. H. £ pumice aquam citius exprefteris,quam ex unguibus fuxcris,quod refpondeas.Mi.Perge igitur,amp; qua ra-tione Chriftus pro nobis interpellarcdicatur,explica-' tius dicito. Hieropre. Hadenus interpellare pro nobis dicitur, quatenus in facrametis a' fe inftitutis meritum fuum nobis impertir, quod dei deprecetur offenfam, iratumi^ nobis deum, propicium reddat.Quemadmo dum ita(]^iugis interpellatio Chriftinonei derogat, quæ in cruce fada eft: Ita nihil decedit efficaciæ ac di*-gnitati facrifkiicrucis,quódfemetipfum iugiter in eo clefia ofterre dicitur. Imo hac oblatione fir,ut gratiam remiflionis in cruce mérita aftêquamur. Quod fi quis hie eftet iniurip locus, no minor certe iniuna fieret uni c» interceffioni mortis, fi poft hanc interpellare non definat. Mi. Sed negat Paulus opus efle hoftia pro pee cato,ubjpeccatum non fit. Atquiper hoftiam crucis omnia abolita lunt. Non ergo relinquitur locus hoftiç auferendis peccatis. Hie. Peccata in totum remiffa efte jgt;er morte Chrifti, hadenus uerum eft,quatenus mor te ultro fiifcepta gratia nobis remifiionis de patre de*-meritus

ÖE SACRJFI. MISSAË 4M ïneritus eft.Quç tarnen cis duntaxatcöungit,qui Chri fti huinanitatem credunt, credendo diligunt, Si. dilwc lt;lo imitanriiri Mi. Si fide charitate exornata hoe afit* lt;]uimur,quid opuseftadhiberefacrificium'JHiero. Vt hic clauum (quod dicicur) clauo pcllam. Quid ei quifi dem habet,fideiiacramentoopuseft'; Mi Sicuifum eft Chrifto, ut credentes per lauacni regenerationis mus dentur à fordibuj. Hier. Hoe probe' dicis. Sed dicobfc cro,idcmne cenfes de euchariftiæ facramento? Mifoli. Non dubi[em,in hoe à Chrifto inftitutum,ut digne fu mentes remifiionem peecatorum aeeipiant, fiquidetn jpfis remifiione opus fit. Qua fi nó egeant,in hoe ipfis proficit, ut uegetior fit animus: Hier. Rem aeu,quod dicitur,tetigifti. Neep his obftar,quód Paulus fidei tribuit iufiificationis negotiü. Ek fide enim loquirur eha ritate exornata. £a autem-nequaq afpernatur falutis remedia. Mi. Non fatis uideo ,quid iam redemptis ac reeoneiliatis opus fit hofiia,quie nobis deum uclutof* fenfum noftrisfceleribus,reddat propieium.Hier.Fagt; teor ipfe tecü,nos cfie redemptos Si reeonciliatos deo. At uereor ne tu hoe parum probé inrelligas.Mi. Ideo ex te fcifeitor. Hier. Quid efi,quamobrë bona pars lio minum pereaf^ Si negas quenquä perire tollis gehens {iam:nifi hane dieas, lolis parata caeodaemonibus. Sirt fateris, multos efic gehennæ filios:qua obfeero ration« pcreunt,qui Chrifii fangulne redëpti funK Taees rana Seriphia,cum alioqui fis quouis turture loquaeior^M. Perge audiam. Hier. Ergo non ita fandifieati fumur, ut ab omni peceato prorfus immunes fimus. Alioqui quorium deo dicimus : Diinitte nobis débita noftrat nelt;5 fie in libertatem afferii, ut impunc' pceeare liceatt deniç non fie reeonciJiaci, ut non eontingat deü nobis O X offend!

in AMBRO. PELARG.

offendi denuoï Mi, Qua igitiir ratione redempti,recS cilian,amp; fandlificati dicimur«; Hie.Quarcnus falutaris ilia iiidima omnibus redimendis,fandificandis,S^re conciliandis abunde fufficit. Eocp lenfu Joannes dixit: Chriftum propitiationem eife no pro noilris tantum, ucrumetiam totius mundi peccatis. Mi. Rogo tecau-» fam, cur no omnibus profit Chriftum cfte mortuumlt; Hier.Nimirum quia uidemus efiie non paucos, qui ipfi mak' uiucndo malum fibi concilient. Mifo.Hçc fi ucra funtjUt funt omnium ueriiïima,neccfic eft fuperefle ali qua,quibus peccatorcs dei fauorem fibi concilient. Hi. Papac,non tu procul à fcopo abes. Sed interim non adgt; mittis facrificiumaltarisinterea, quib’deogratiores Si chariorcs reddimur,primas ferre. Mi. Cogor equk dem,pedibus in tuam ire fententiam: etiamfi mifiç fa.» crificiumcömentum uidetur recens natum. Hier.No^ ftræ fententiæ receptilTima patrum fuffragatur auto^-ritas. Quod fi pergas dicere,apoftolosamp; ilia nafcentis ecckfiç pri mordia ignorafie hune ritum,doce nos ob^ fecro,quo primum autore cerperit. Mi.Âtegomalim tecum fateri abipfo Chrifto inftitutum,quàm earn mf hi prouinciam fumere.'præfertim cum hoc mihi uehe.* menter reddiderisprobabile.Hie.Probabik'; Mi.Imô nihil iam perfuafius habeo. Hier. Cedes ergo mihi hu iuscertaminis palmam'; Mifo.Lubens id fccero. Hier. Sed recantandum tibi eft.Ipfe earn tuliAi kgê. luftum proinde,ut earn patiare. Mi. Sum raucus. Hie.Saltem pronuncia fed clare' Si diftindlè, fi non fit integrum ca nere- Mi. Auerior ac plane' deteftor hirrefim,qua: ne-gat corpus Si fanguinem Chrifti iugiter offerri in ec-clefia, pro uiuis ac uita fundi is. Recipis hanc palino-diamï Hier .Boni intérim confulo. Mi.Quid ifthuc di

.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cislt;

DE SACRIFI. MISSAE xij Cis^ Hiero. Quia fpero, iit quod in hac diatriba tribui, quod dicitur,ucrbis ex animi (ni fallar) fententia retra ftafti,idem proconcionc quotpfadurus fis. Mifo. Ve «or ut mihi malécedat paJinodia,fafta apud promP fcuam multitudinem. Hie.Certe citra falutis iaduram recantaucris. Mif. At ego uereor,ut aftum fit de pelle tnea. Hier. Perfocile dabüt aliquid errori ubi fenferint te cöfulcre potius uoluifie^quHin feducere. Mifo. Quis uero deus hune illis afflet (enfumï Hier. lamdudû (ni fallar) perfpeftam habet animi tuifynceritatem.Progt;-inde non difficile fuerit illis perfuadere.Quid meticulo fus CS lt;nbsp;Fac præfenti fis animo. Ego meo periculo pro te fideiubeam.Mifo. Quid mihi futurum eft,fi tu uer» ba dederisquot;; Hier. Etiamfi uir peftim; fidei fuero,tarne ne ita oportet prscpoftcré meticulofum efle Ï Pracftat corpus perdere,quàm animam. Mi.Faciam quod hör taris. Hier.Interim fidem facis anuli tiii lymbolo. Mi. En accipe.Hier.Sed heus tu Sami.C^is ofthim pulfat. Sam. Eft quidam pro foribus,qui te conuentü cxpctit» Hier. Quin hue adeft. Sam. Cupit ipfe tecum colloqui feorfum.Eubulus.Salue Hieroprepi. Hi. Ohe tu quoep falue mi Eubule. Quid tibi uis ( Eubu. Quid agitur in hypocaufto^ Hier. Scripturis aliquantifpercertatü eft, Imo iam decertatum. Eub. Vereor nc congreffus iftc uefter parum féliciter cad it. Hier. Satis amice quoad e ius fieri pot uit, conflidum eft hadtenus. Eub • Viden‘ multos hue aduolafte probe' potos? Hie. Quid rei efti Eub. Gerte periculum eft,ut Mifoliturgum trucident. Hier. Dii uertant. Quid caufæ Eub. Vereniur ne (ul eft artifex) te quoep à ucritate abducat,trahatcp in f üä fententiam. Hier.Haha he. Nihil eftpericuli.Eub.Ve lint fupcri. Hiero. lube Ülos præfenti fimul 6( pacato

114 AMBRO. PELARG.

effeanimo.Eiib.Vercorut nihil proficiain. Vides ft« pitum plane' rufticum. Hier. Perfacile fi iioks efficks. Eub- Quopaiflo^ Hier. Nunciabis illis Mifoliturguni cecinilTe palinodiam, ac breui futurum,ut pro Miloliquot; lurgo Myftolitiirgum habcamus. Eub.Ludisï Hiero. Luderem in re tarn feria lt;; Eubu. Quid uero tibi fiet, fi hunc illis attulero nuncium lt;nbsp;5unt inter illos Mifoliquot; turgo addi(fli non pauci,qui tuum pctantiuguIum.H. Ergo commune quod audio periculum eft. Eub. Imó uereor ut hocaudito nuncio,inuicem fe conficiant.Hi. Vtra pars eft cordatior lt;nbsp;Eubu. Ea (ni fallar) quæ à te flat. Hier. Ergo futurum fpero, ut ab illis ftet uifto^ ria, qui præftant armis ac uiribus. Eubu. Scd incertus eft cuentus. Hier. Ergo mutanda nobis eft ratio. Eub. Scd quo pafto^ Hiero. Omnes interim ex çquo falies. Dices ancipiti inter nos Marte pugnatû efle. Hoc fotzte placabis iratos illorum animos. Eub. Atqui non eric exreiua,firumor orbem peruaferit, aequo inter uo$ Marte pugnatum. Hiero.Id incommodi pukhrc farz tiemus. Eub. Qyo tandem paófoï Mifoliturgochiro grapho. Eub. Mtrum artificem audio.Sed eo fadurus periculum,fi forte' queam iftiufmodi artibus rem com ponere.Sed tu interim cura ut Mifoliturgus abeat. H. Sat eft. Faciam. Mifoli. Quid fit i Hiero. Longe fecius res agitur, quam ipfe uclim. Mifo. Quid ita*; Hi. In po mario prodeambulant uiri baud pauci numero, ac lar giterpoti.Quos male habet ifte noftcrcongreftus,ac dira minitantur ni mox abeas. Mi.Quis malus genius illis indicauit hoc noftrum certamenlt;; Hier.Me profes dópracterit. Hiero. Appetit iam uefpera,fatislt;p fuda^ turn eft, Hier.Etiam (ni fallor) felidter. Milo. Habeo tibi gratiam/elaturus etiam fi quando dabitur, Hiero. '

Sed

DE S A CRI FI. MISSAE xrç Sèd uide,ne tibi præpofterc ftet pileum.Cfterum ipfe te comitabor, ut uel fie finiftram opinionem iratis illis acdebacehâtibus excutiam. Mifo.Vt lubet.Iam uale Hieroprepi amantillime. Hieropre.

Tu quoque cura ut, cum corpore, tum animo bene ualeas.

I 5 Î

lt;*)

FINIS.